ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ
ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
ΠΡΟΕΔΡΟΣ Γιάννης Τουμαζής
ΠΡΟΕΔΡΟΣ Άθως Ερωτοκρίτου
ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ Αλέξης Μιχαηλίδης
ΜΕΛΗ Γιώργος Γαβριήλ Γιώργος Β. Γεωργίου Δέσπω Σεργίου Αιμίλιος Χαραλαμπίδης
ΜΕΛΗ Αντιγόνη Δρουσιώτου Μαρία Κολιού Σταύρος Κυριακίδης Μιχάλης Μαραθεύτης Γεωργία Ντέτσερ Μαρία Συκοπετρίτου Νίκος Ταμάσιος
ΠΑΡΑΓΩΓΗ 426 44η θεατρική περίοδος 2014-2015 Σκηνή 018 Παραγωγή 77 Έργο: 2o
EX OFFICIO ΜΕΛΟΣ Νίκος Ταμάσιος
Θέατρο ΘΟΚ Πρεμιέρα 22 Οκτωβρίου 2014 Επίσημη πρώτη: 9 Ιανουαρίου 2015
ΧΟΡΗΓΟΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ
ΧΟΡΗΓΟΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΣΚΗΝΗ 018
ΧΟΡΟΣ
ΟΙΔΙΠΟΥΣ
ΚΡΕΩΝ
ΤΕΙΡΕΣΙΑΣ Μετάφραση: Μίνως Βολανάκης Διασκευή/Σκηνοθεσία: Παναγιώτης Λάρκου Μουσική: Δημήτρης Σπύρου Σκηνικά/Κοστούμια: Ραΐσσα Αγγελή Κίνηση: Αλεξία Νικολάου Σχεδιασμός Φωτισμών: Σταύρος Ευλαμπίου
Τους ρόλους ερμηνεύουν: Ανδρέας Κούτσουμπας Πέτρος Γιωρκάτζης Τζωρτζίνα Τάτση Ανδρέας Μακρής
ΙΟΚΑΣΤΗ
ΑΓΓΕΛΟΣ
ΒΟΣΚΟΣ
Έγκλημα και Αυτοτιμωρία
Το να ανεβάζεται στη σκηνή ένα από τα αριστουργήματα του αρχαίου δράματος, όπως ο Οιδίπους Τύραννος του Σοφοκλή, αποτελεί πάντα μια διαδικασία εξαιρετικά επίπονη, όχι στην πρακτική της αναπαράστασης αλλά στην ιερή αποκωδικοποίηση των νημάτων που συνθέτουν τον μίτο του έργου αυτού. Από την άλλη, η σύμπτυξη ενός τέτοιου έργου και η διασκευή του με τρόπο τέτοιο, ώστε να "χωρέσει" σε σαράντα πέντε λεπτά για να την παρακολουθήσουν οι μαθητές μας και μάλιστα στον δικό τους σχολικό χώρο, υπαγορεύει μια υπεύθυνη και άκρως επίμοχθη διεργασία. Κι αυτό γιατί από την αρχή ο σκηνοθέτης κι όλοι οι συντελεστές γνωρίζουν πως το μεγαλειώδες έργο του Σοφοκλή θα πρέπει να κερδίσει το δύσκολο κοινό των εφήβων χωρίς τους κατάλληλους φωτισμούς, τη θεατρική σκηνή κι όλα όσα συμβάλλουν από τεχνικής πλευράς στην πρόσληψη του έργου. Φαίνεται, λοιπόν, ότι ο ΘΟΚ κέρδισε επάξια ένα τέτοιο στοίχημα αναθέτοντας στον Παναγιώτη Λάρκου και τους καλούς συνεργάτες του Οργανισμού, να ετοιμάσει μια παράσταση του σοφόκλειου δράματος και μάλιστα με απόλυτη επιτυχία. Τέσσερις ηθοποιοί κρατούν στους ώμους τους τον τραγικό μύθο, τοποθετούνται σε ένα "ηλεκτρισμένο" σκηνικό, προσπαθώντας με μια σύγχρονη οπτική να μεταφέρουν στην γκριζοκίτρινη πλατφόρμα το πάθος του Οιδίποδα και να προκαλέσουν το έλεος, τον φόβο, την αναγνώριση των δεινών και την αυτοτιμωρία μιας αιμάσσουσας κάθαρσης. Οι ηθοποιοί, συνδεδεμένοι με τα μεγάφωνα του τυραννικού καθεστώτος της Θήβας, αναπαράγουν τη δεσποτική φωνή του Άρχοντα-Εξουσιαστή. Όλα είναι ελεγχόμενα, όλα ποδηγετούνται κι υποτάσσονται στη βούληση αλλά και στην αμαρτία του Ενός. Ο σκηνοθέτης πλέκει έξυπνα το παιχνίδι της εναλλαγής των ρόλων, ξεκόβει τις ερμηνείες από την κλασική, επική τους εκδοχή κι έτσι οι θεατές εύκολα εγκλιματίζονται στο σύγχρονο πια πολιτικό καταβαράθρωμα και ακολουθούν βήμα βήμα την ιερή τελετουργία. Η σύνδεση κι αποσύνδεση από τα μεγάφωνα κι ο εξανθρωπισμένος πια λαός της Θήβας –στα πρόσωπα των τεσσάρων ηθοποιών– οδηγείται επώδυνα στην αποκάλυψη της αμαρτίας. Η παράσταση έχει δύναμη, έχει ευφάνταστα περάσματα από πρόσωπο σε πρόσωπο κι όλα αυτά μέσα σε ένα λιτό σκηνικό. Ο λόγος του Σοφοκλή γεμίζει τη σκηνή, οι ερμηνείες όλων των ηθοποιών, εξαιρετικές σε κάθε στιγμή, καταφέρνουν να προσδώσουν στην τραγωδία με σύγχρονη μανιέρα τον σεβασμό της αριστοτέλειας εκδοχής για την τραγωδία. Πολύ ευρηματικό το σκηνικό, ένας μεγάλος μετασχηματιστής που συνδέει τις ηλεκτρικές φωνές της εξουσίας με τον λαό, μετατρέπεται σε θηβαϊκό ανάκτορο και τελικά σε Γολγοθά για τον Οιδίποδα και την Ιοκάστη. Ο ρυθμός της παράστασης δεν αφήνει περιθώρια για τίποτα περιττό. Στο αρχετυπικό κείμενο έγινε σπουδαία επεξεργασία κι έτσι αποφεύχθηκε κάθε πιθανό ατόπημα. Η σκηνή της αυτοτύφλωσης του Οιδίποδα δίνεται με πρωτοτυπία, όταν το μέγαρο-μετασχηματιστής μετατρέπεται σε μια εγκεφαλική θανατερή παγίδα αυτοτιμωρίας. Αξίζουν συγχαρητήρια στον ΘΟΚ για την επιλογή του έργου αλλά και σε όσους εργάστηκαν για να μεταφέρουν σε όλα τα σχολεία της χώρας τον αρχαίο ελληνικό θησαυρό μας, μακριά από μουσειακές εκδοχές. Σε καιρούς τόσο δύσκολους οι μαθητές μας, εμείς όλοι έχουμε ανάγκη τέτοιων παραστάσεων. Σπύρος Αντωνέλλος Επιθεωρητής Μέσης Εκπαίδευσης για τα Φιλολογικά και τη Θεατρολογία
Σημείωμα Σκηνοθέτη Οιδίπους Τύραννος
Κάποιες σκέψεις για τα γιατί και τα πώς
Το κείμενο
Το κείμενο είναι κάτι που κείται. Ξαπλώνει. Κάθονται οι λέξεις φρόνιμες εκεί και ξεκουράζονται. Αν δεν έχεις κάτι που είναι απόλυτη ανάγκη να πεις, αν μπορείς να αφήσεις τη στιγμή για μετά, καλύτερα τότε να αφήσεις και το κείμενο στην ησυχία του. Η θεατρική πράξη είναι πράξη πολιτική από τα γεννοφάσκια της, –και ως τέτοια– πρέπει πρώτα να γνωρίζει το γιατί, να εντοπίσει τον στόχο και μετά να εφεύρει τον τρόπο.
Ο στόχος
Αν και υπηρετώ ένα επάγγελμα που αγκαλιάζει το ψέμα, επιθυμώ σε εσάς να είμαι ειλικρινής. Κάθε σκηνοθέτης που ασχολείται με το παιδικό και εφηβικό θέατρο έχει ως βαθύτερο στόχο να δημιουργήσει τους επόμενους θεατές. Να προετοιμάσει και να γοητεύσει τους μελλοντικούς ενήλικες που θα γεμίσουν τις κεντρικές σκηνές. Να προπονήσει προσεκτικά και με μέθοδο αυτούς στους οποίους θα απευθυνθεί σε μερικά χρόνια αργότερα με πιο δύσκολα θέματα, φόρμες και ερωτήματα. Στη συγκεκριμένη παραγωγή να προσφέρει στον παιδαγωγό την ευκαιρία να επενδύσει με φρέσκο χρώμα τη φιλολογική διδασκαλία και να σπείρει στη σχολική αίθουσα την αμφιβολία, το μόνο γόνιμο σπέρμα του δημοκρατικού διαλόγου.
Ο τρόπος
Τα πράγματα περιπλέκονται λίγο. Η διασκευή που θα παρακολουθήσετε έχει τρεις παραμέτρους. Η πρώτη είναι καθαρά χρονική, εφόσον το έργο πρέπει να παρασταθεί στο πλαίσιο μίας διδακτικής ώρας. Η δεύτερη αφορά στον αριθμό των ηθοποιών, που περιορίζεται σε αυτή την παραγωγή στους τέσσερις, κάτι το οποίο πρέπει να σημειώσω πως δεν έρχεται σε αντίθεση με τη φόρμα του πρωτότυπου έργου, από τη στιγμή που στις αρχαίες τραγωδίες οι έχοντες φωνή και σκηνική γνώμη ήταν οι τρεις υποκριτές και ο κορυφαίος του Χορού. Η τρίτη και πιο σημαντική είναι η απόφαση της φόρμας και του περιεχομένου. Η αισθητική του σκηνικού και η μουσική δεν έχουν σκοπό να αποδώσουν την ατμόσφαιρα της εποχής του Σοφοκλή αλλά να τοποθετήσουν τη δράση του έργου στο ημερολογιακό σήμερα. Η αρρώστια που βασανίζει την πόλη έχει από λοιμός μεταμφιεστεί σε μια επώδυνη επιδημία βίας. Επιπλέον η πόλη έχει κολλήσει και μια δεύτερη αρρώστια ιδεολογική. Ο λαός έχει μοιρολατρικά παραδοθεί στη γοητεία του εκλεκτού και χαρισματικού τυράννου. Δεν σκέπτεται και δεν πράττει. Περιμένει κάποιους άλλους να πάρουν τις αποφάσεις του. Η προσωπολατρία έχει αντικαταστήσει τη δημοκρατία, η κοινωνία έχει παραδώσει τη φωνή της και γι' αυτό νοσεί και πεθαίνει. Και μέσα σε αυτόν τον κύκλο του θανάτου ο Οιδίποδας προσπαθεί να ανακαλύψει την αλήθεια και την αφετηρία του. Να δώσει νόημα στις πράξεις και στην ύπαρξή του. Ο εραστής θα πρέπει να πεθάνει για δώσει τη θέση του στον γιο. Ο βασιλιάς θα πρέπει να πέσει για να μπορέσει να σηκωθεί ο άνθρωπος.
Το γιατί
Το παράξενο με το έργο αυτό (προσωπική μου γνώμη και μόνο) είναι η ίδια η επιλογή της διδασκαλίας του στις τάξεις του λυκείου. Όλοι οι σημαντικοί ερευνητές συμφωνούν πως ο Σοφοκλής χρησιμοποιεί τον μύθο του Οιδίποδα για να επιδείξει –μεταξύ άλλων– στους σύγχρονούς του πόσο επικίνδυνη είναι η θεοποίηση της ανθρώπινης γνώσης και η απομάκρυνση από τη θρησκευτική ευσέβεια και τις παραδόσεις. Η χρονική σύμπτωση με τη “μόδα” των σκωπτικών και τον λοιμό που χτύπησε την Αθήνα κάθε άλλο παρά αθώα είναι. Εμείς όμως που σήμερα θα παρουσιάσουμε το έργο στον έφηβο, πόσο θα τον αφήσουμε να ταυτιστεί με τον ήρωα; Πώς εμείς οι ενήλικες θα επιτρέψουμε στον νεαρό θεατή, που η ίδια η βιολογία του τον τραβάει μοιραία με φόρα μπροστά, να αγνοήσει τις προτροπές του Χορού να μην αφεθεί στις εκ των άνωθεν δοτές λύσεις και να κυνηγήσει τη γνώση, που μπορεί και να τον εξυψώσει; Είμαστε ή όχι αρκετά υπεύθυνοι για να προετοιμάσουμε το εφηβικό αυτί στο να καταλάβει πως αυτό που σηκώνει στα δύο το τετράποδο του γρίφου είναι εκείνη ακριβώς η δίψα για την κατάκτηση του καινοφανούς, που συνεχίζει μέχρι σήμερα να δανείζει την ορμή της στο μοναδικό ον που κοιτάει ψηλά. π. λάρκου
Σοφοκλέους Βίος Πατρίδα του Σοφοκλή ήταν η Αθήνα, πατέρας του ο Σόφιλλος, που δεν ήταν ούτε ξυλουργός ή σιδεράς, όπως λέει ο Αριστόξενος, ούτε μαχαιροποιός, όπως ισχυρίζεται ο Ίστρος, αλλά, όπως φαίνεται και το πιο πιθανό, είχε δούλους που εργάζονταν το ξύλο ή το σίδερο. Γιατί είναι αδύνατο να πιστέψουμε ότι ο γιος ενός τέτοιου πατέρα θα είχε ποτέ την τιμή να συστρατηγήσει με τον Περικλή και τον Θουκυδίδη, τους πρώτους άνδρες της πόλης. Πώς άλλωστε, αν η καταγωγή του ήταν ταπεινή, θα γλίτωνε τα βέλη των κωμικών, αυτών που ούτε ένα Θεμιστοκλή δεν σεβάστηκαν; Ούτε πάλι θα πρέπει να πιστέψουμε τον Ίστρο όταν μας λέει πως ο Σοφοκλής δεν ήταν Αθηναίος, αλλά Φλιάσιος: ακόμα κι αν το γένος του κρατούσε από τη Φλιούντα, αυτό δεν το βρίσκουμε σε κανέναν άλλο εκτός από τον Ίστρο. Ο Σοφοκλής λοιπόν ήταν γνήσιος Αθηναίος, από τον δήμο του Κολωνού, άνδρας στην ποίηση και στη ζωή επιφανής. Εκπαιδεύτηκε και ανατράφηκε καταπώς ταιριάζει σε έναν άνθρωπο της εύπορης τάξης, και δοκιμάστηκε επανειλημμένα τόσο στον πολιτικό βίο όσο και σε διπλωματικές αποστολές. Λένε ότι γεννήθηκε κατά το δεύτερο έτος της εβδομηκοστής πρώτης ολυμπιάδας [495/494], όταν ο επώνυμος άρχων στην Αθήνα ήταν ο Φίλιππος: ήταν επομένως επτά χρόνια νεότερος από τον Αισχύλο και εικοσιτέσσερα μεγαλύτερος από τον Ευριπίδη. Παιδί ακόμα, σκληραγωγήθηκε με τους συνομηλίκους του στην παλαίστρα και διδάχτηκε μουσική. Και στους δύο τομείς κέρδισε νίκες και στεφανώθηκε, όπως λέει ο Ίστρος. Μουσική έμαθε κοντά στον Λάμπρο. Μετά τη ναυμαχία της Σαλαμίνας, τη μέρα που οι Αθηναίοι έστηναν το τρόπαιό τους, εκείνος κρατώντας λύρα, γυμνός, αλειμμένος με λάδι, διηύθυνε τον χορό που παιάνιζε τα επινίκια. Κοντά στον Αισχύλο έμαθε την τέχνη της τραγωδίας. Στους δραματικούς αγώνες επέφερε πολλές καινοτομίες. Κατ᾽ αρχάς, επειδή ο ίδιος δεν είχε δυνατή φωνή, κατάργησε την υπόκριση του ποιητή (γιατί στο παρελθόν ο ποιητής έπαιρνε κι αυτός μέρος στην παράσταση), αύξησε τον αριθμό των μελών του Χορού από δώδεκα σε δεκαπέντε και εισήγαγε τον τρίτο υποκριτή. Λέγεται ότι όταν ανεβάστηκε το έργο του Θάμυρις, πήρε την κιθάρα κι έπαιξε ο ίδιος για πρώτη και τελευταία φορά στη ζωή του. Γι᾽ αυτό και στην Ποικίλη Στοά απεικονίζεται κρατώντας κιθάρα. Ο Σάτυρος μας πληροφορεί ότι το κυρτό μπαστούνι αυτός το επινόησε. Από τον Ίστρο μαθαίνουμε ότι και οι λευκές μπότες με τις χοντρές σόλες που φορούν οι υποκριτές και τα μέλη του Χορού ήταν δικό του εύρημα. Ο ίδιος συγγραφέας διατείνεται ότι ο Σοφοκλής έγραψε τα δράματά του προσαρμόζοντάς τα στους χαρακτήρες των ηθοποιών που θα τα υποδύονταν και ότι συγκρότησε θίασο προς τιμή των Μουσών, που τον αποτελούσαν οι πεπαιδευμένοι. Για να το πούμε απλά: Το φέρσιμό του είχε τόση χάρη, που κέρδιζε την αγάπη όλων των ανθρώπων, σε όλα τα μέρη. Κέρδισε είκοσι νίκες, όπως μας πληροφορεί ο Καρύστιος. Δεν ήταν ακόμα λίγες οι φορές που κέρδισε και το δεύτερο βραβείο, τρίτος όμως δεν βγήκε ποτέ. Ενώ ήταν εξήντα εννέα ετών, οι Αθηναίοι τον εξέλεξαν στρατηγό στον πόλεμο κατά των Αναίων, επτά χρόνια πριν ξεσπάσει ο Πελοποννησιακός πόλεμος. Αγαπούσε τόσο την Αθήνα, που ενώ τον προσκάλεσαν τόσοι βασιλείς, δεν θέλησε ποτέ ν’ αφήσει την πατρίδα του. Έγινε και ιερέας του Άλωνα, ενός ήρωα που μαζί με τον Ασκληπιό μεγάλωσε κοντά στον Χείρονα. Στο αξίωμα του ιερέα, μετά τον θάνατό του, τον διαδέχτηκε ο γιος του Ιοφών. Αγαπήθηκε από τους θεούς όσο κανείς άλλος. Κι αυτό φαίνεται από την παρακάτω ιστορία, που μας την παραδίδει ο Ιερώνυμος: Κάποτε ένα χρυσό στεφάνι είχε κλαπεί από την Ακρόπολη. Τότε ο Ηρακλής φανερώθηκε στον ύπνο του Σοφοκλή. Του μηνούσε να πάει στο σπίτι του Μίκωνα και να ψάξει καθώς μπαίνουμε δεξιά, εκεί ήταν κρυμμένο το στεφάνι. Ο Σοφοκλής αποκάλυψε το μέρος στους συμπολίτες του και κέρδισε ένα τάλαντο, το ποσό δηλαδή που είχε προκηρυχθεί ως αμοιβή. Με αυτά τα χρήματα ίδρυσε το ιερό του Μηνυτού Ηρακλέους. Σε πολλούς βρίσκουμε την παράδοση ότι κάποτε σε μία διένεξη με τον γιο του, τον Ιοφώντα, κατέληξαν στα δικαστήρια. Κι ο λόγος ήταν ο εξής: ο Σοφοκλής είχε δύο παιδιά. Τον Ιοφώντα από τη Νικοστράτη και τον Αριστώνα από τη Θεωρίδα, που ήταν Σικυώνια. Ο γιος του τελευταίου πήρε το όνομα του παππού του, γι’ αυτό και ο Σοφοκλής του είχε περισσότερη αδυναμία. Κάποτε σε ένα έργο του έβαλε τον Ιοφώντα να φθονεί τον πατέρα του και να τον κατηγορεί στα υπόλοιπα μέλη της φρατρίας ότι έχει χάσει τα μυαλά του. Εκείνοι όμως τον επιτίμησαν. Ο Σάτυρος μάλιστα λέει πως ο γέροντας απάντησε: «Αν είμαι ο
Σοφοκλής δεν παραφρονώ. Κι αν παραφρονώ δεν είμαι ο Σοφοκλής», και τους διάβασε τον Οιδίποδα επί Κολωνώ. Ο θάνατός του, όπως μας λένε ο Ίστρος και ο Νεάνθης, προκλήθηκε από την παρακάτω αιτία. Ήταν η μέρα της γιορτής των Χόων, όταν ο Καλλιπίδης, ένας ηθοποιός που μόλις είχε επιστρέψει από κάποια παράσταση στην Οπούντα, του έστειλε δώρο ένα τσαμπί σταφύλια. Ο Σοφοκλής πήρε μια ρώγα στο στόμα που ήταν ακόμα άγουρη, και καθώς ήταν πολύ γέρος, πνίγηκε και πέθανε. Ο Σάτυρος δίνει μια άλλη εκδοχή. Ο Σοφοκλής διάβαζε μεγαλόφωνα την Αντιγόνη, κι όταν έφτασε κάπου στο τέλος σε ένα χωρίο μακροσκελές που δεν είχε τελεία ή άνω στιγμή, καθώς αναγκάστηκε να ζορίσει τη φωνή του, μαζί με τη φωνή άφησε και την ψυχή του. Άλλοι πάλι λένε ότι μετά την ανάγνωση του έργου, όταν ανακηρύχτηκε νικητής, νικημένος από τη χαρά ξεψύχησε. Εναποτέθηκε στον τάφο των πατέρων του, που βρισκόταν πλάι στον δρόμο που οδηγεί στη Δεκέλεια, σε απόσταση έντεκα σταδίων από τα τείχη. Λένε ότι πάνω στο μνήμα του έστησαν μια Σειρήνα ή, κατά άλλους, μια Γητεύτρια από χαλκό. Επειδή η τοποθεσία ήταν οχυρωμένη από τους Λακεδαιμονίους –ο Πελοποννησιακός πόλεμος δεν είχε ακόμα τελειώσει– ο Διόνυσος παρουσιάστηκε στον ύπνο του Λυσάνδρου και τον πρόσταξε να επιτρέψει την ταφή. Εκείνος ολιγώρησε και τότε ο Διόνυσος παρουσιάστηκε για δεύτερη φορά ζητώντας το ίδιο. Ο Λύσανδρος τότε ρώτησε τους φυγάδες ποιος είναι ο νεκρός, κι όταν του απάντησαν «ο Σοφοκλής», έστειλε κήρυκα και επέτρεψε να θάψουν τον άνδρα. Ο Λόβων λέει ότι στον τάφο του χαράχτηκε το ακόλουθο επίγραμμα:
Στον τάφο ετούτο σκεπάζω τον Σοφοκλή τον πρωτομάστορα της τραγικής τέχνης την τιμιοτάτη μορφή. Ο Ίστρος μάλιστα γράφει ότι οι Αθηναίοι, για να τιμήσουν την αρετή του, αποφάσισαν με ψήφισμα να του προσφέρουν κάθε χρόνο θυσία. Σύμφωνα με τον Αριστοφάνη τον γραμματικό, έγραψε εκατόν τριάντα δράματα, από τα οποία τα δεκαεπτά θεωρούνται νόθα. Διαγωνίστηκε με τον Αισχύλο, τον Ευριπίδη, τον Χοιρίλο, τον Αριστία, και άλλους πολλούς, ανάμεσα στους οποίους ήταν και ο Ιοφών, ο γιος του. Τα πάντα τα είπε με τον τρόπο του Ομήρου. Στους μύθους του ακολουθεί τα ίχνη του Ποιητή, και σε πολλά του έργα αντιγράφει την Οδύσσεια. Ως και το όνομα του Οδυσσέα το παρετυμολογεί όπως και ο Όμηρος.
Σωστά με λένε Οδυσσέα: το όνομά μου σημαίνει συμφορά. Πόσες οδύνες δεν υπέφεραν αυτοί που τόλμησαν να μ᾽ αψηφήσουν.
Δημιουργεί χαρακτήρες, χρωματίζει και εκμεταλλεύεται έντεχνα τα ευρήματά του, αναπλάθοντας την ομηρική χάρη. Γι᾽ αυτό και κάποιος από την Ιωνία είπε πως έναν μονάχα μαθητή είχε ο Όμηρος, τον Σοφοκλή. Γιατί και άλλοι πολλοί έχουν μιμηθεί τους προκατόχους ή τους συγχρόνους τους, μόνο όμως ο Σοφοκλής κατόρθωσε να απανθίσει ό,τι πιο λαμπρό διέθετε ο καθένας. Γι᾽ αυτό και ονομάστηκε μέλισσα. Υιοθέτησε το μικτό ύφος: συνδύασε καιριότητα και ποικιλία, γλυκύτητα και τόλμη. Ήξερε να ζυγίζει σωστά την περίσταση και τις συνθήκες, ώστε από ένα ασήμαντο ημιστίχιο ή μια λέξη να διαγράφει ολόκληρο τον χαρακτήρα ενός προσώπου. Κι αυτό στην τέχνη της ποίησης είναι το μεγαλύτερο χάρισμα, να μπορεί δηλαδή κανείς να διεισδύει στον χαρακτήρα ή στις συγκινήσεις των άλλων ανθρώπων. Λέει λοιπόν ο Αριστοφάνης ότι «επάνω του κάθισε μελίσσι»· κι αλλού: «...του Σοφοκλή, που το στόμα του ρέει μέλι». Σύμφωνα με τον Αριστόξενο, ήταν ο πρώτος Αθηναίος ποιητής που υιοθέτησε τον φρύγιο τρόπο στα άσματά του και τον ανέμιξε με τον διθυραμβικό. Ο ανώνυμος Βίος συμπιλήθηκε πιθανότατα κατά τον 1ο αι. π.Χ. Πολλές από τις πληροφορίες που μας δίνει είναι καθαρά ανεκδοτολογικές. μτφ. Βασίλης Λεντάκης
Έργα του Σοφοκλή
7 σωζόμενες ολοκληρωμένες τραγωδίες:
• Αίας (μεταξύ 450-440 π.Χ.) • Ηλέκτρα (άγνωστη χρονολογία) • Οιδίπους Τύραννος (428 π.Χ.) • Αντιγόνη (441 π.Χ.) • Τραχίνιαι (άγνωστη χρονολογία) • Φιλοκτήτης (409 π.Χ.) • Οιδίπους επί Κολωνώ (401 π.Χ.)
Άλλες τραγωδίες: • Ευρύπυλος • Νιόβη • Σκύριοι • Πολυξένη • Θησέας • Φαίδρα • Λήμνιαι • Τηρεύς Άλλα διασωθέντα αποσπάσματα: • Ιχνευταί (σατυρικό δράμα, τετρακόσιες γραμμές περίπου)
Θηβαϊκός κύκλος Κατά τη διάρκεια των αγώνων οι ποιητές ακολουθούσαν μία πορεία συνοχής όσον αφορά την πλοκή των έργων τους. Στο έργο του Σοφοκλή δεν απαντάται μία τέτοιου είδους δραστηριότητα. Οι μελετητές όμως παρατηρούν μια χρονική ακολουθία στα έργα του Οιδίπους Τύραννος, Οιδίπους επί Κολωνώ, Αντιγόνη, που δεν τηρούν την ανάλογη χρονολογική σειρά. Πρόκειται για τον Θηβαϊκό κύκλο, κατά τον οποίο ο Σοφοκλής έγραψε την Αντιγόνη κι έπειτα επέστρεψε στον μύθο και έγραψε το πρώτο μέρος της ιστορίας του Οιδίποδα (Οιδίπους Τύραννος). Πέντε χρόνια πριν τον θάνατό του έγραψε το τελευταίο μέρος του κύκλου, τον Οιδίποδα επί Κολωνώ, όπου ο κεντρικός χαρακτήρας πεθαίνει. Τρία διαφορετικά έργα που αντικατοπτρίζουν τρεις διαφορετικές συγγραφικές περιόδους της ζωής του Σοφοκλή. Albin Lesky Ιστορία της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας μτφ. Α. Γ. Τσοπανάκης Αδελφ. Κυριακίδη 1990
Οιδίπους επί Κολωνώ Η Αντιγόνη οδηγεί τον τυφλό κι εξόριστο Οιδίποδα στο ιερό άλσος των Ευμενίδων, στην Αθήνα. Οδηγείται εκεί από κάποιον χρησμό, που προμηνύει ότι στον τόπο αυτό θα πεθάνει. Οι κάτοικοι με την αποκάλυψη της ταυτότητάς του απαιτούν την απομάκρυνσή του. Ταυτόχρονα, εμφανίζεται η Ισμήνη αναζητώντας τον πατέρα της. Ο Οιδίποδας μη μπορώντας να επιστρέψει, ζητά τον βασιλιά της Αθήνας, Θησέα, επικαλούμενος τη φιλοξενία που αρμόζει σε έναν ξένο. Το αίτημά του γίνεται δεκτό από τον Θησέα και θα παραμείνει στην πόλη μέχρι τον θάνατό του. Σε μία ξαφνική είσοδο, ο Κρέοντας προσπαθεί με κάθε τρόπο να φέρει πίσω στη Θήβα τον Οιδίποδα και αφού δεν τα καταφέρνει απαγάγει τις κόρες του. Ο λόγος του βασιλιά, ισχυρότερος από του Κρέοντα, τον αναγκάζει να τις επιστρέψει. Εν τω μεταξύ, φτάνει ως ικέτης ο γιος του Οιδίποδα, Πολυνείκης, ζητώντας βοήθεια από τον πατέρα του. Ο Οιδίποδας αρνούμενος καταριέται τους δύο γιους του και τον διώχνει. Ένας κεραυνός εξ ουρανού σηματοδοτεί τον επερχόμενο θάνατό του, προχωρεί προς αυτόν συνοδευόμενος από τις δύο του κόρες και τον Θησέα. Αποχαιρετά τις κόρες του και προχωρά με τον Θησέα, που είναι ο μοναδικός που θα γνωρίζει τον τόπο ταφής του. Στο τέλος η Αντιγόνη και η Ισμήνη μένουν υπό την προστασία του Θησέα στην Αθήνα.
Αντιγόνη Ο Πολυνείκης και ο Ετεοκλής σκοτώνοντας ο ένας τον άλλον, επιβεβαιώνουν την κατάρα του Οιδίποδα. Ο Κρέοντας θεωρώντας τον Πολυνείκη υπαίτιο για τη σύγκρουσή του με τον Ετεοκλή, αποφασίζει την απαγόρευση της ταφής του πτώματός του, γεγονός που πυροδοτεί την αντίδραση της Αντιγόνης, η οποία αποφασίζει να δράσει. Η Ισμήνη αρνείται να βοηθήσει την αδερφή της και οι προσπάθειές της να την αποτρέψει από το να πάει ενάντια στον λόγο του βασιλιά, αποβαίνουν άκαρπες. Όταν ο Κρέοντας μαθαίνει τις ενέργειές της, απειλεί να τη θάψει ζωντανή, παρόλο που είχε δώσει υπόσχεση γάμου στον γιο του, Αίμονα. Η Αντιγόνη προσπαθεί με κάθε τρόπο να υποστηρίξει το δικαίωμα του αδερφού της να θαφτεί. Ο Αίμονας και η Ισμήνη ζητούν από τον Κρέοντα να δείξει έλεος, χωρίς όμως αποτέλεσμα. Η εμφάνιση του μάντη Τειρεσία αλλάζει τη γνώμη του Κρέοντα, καθώς αναφέρει ότι οι θεοί
είναι με το μέρος της Αντιγόνης. Ο Κρεόντας επιτρέπει την ταφή του Πολυνείκη και συγχωρεί την Αντιγόνη, πολύ αργά όμως, καθώς εκείνη έχει ήδη αυτοκτονήσει. Όταν ο Αίμονας αντιλαμβάνεται τον θάνατό της, επιτίθεται στον πατέρα του κι έπειτα αυτοκτονεί. Την αυτοχειρία του ακολουθεί η μητέρα του Ευρυδίκη μη μπορώντας να αντέξει την απώλεια του γιου της. Η λύση της τραγωδίας βρίσκει τον Κρέοντα μόνο στη Θήβα.
Οιδίποδας Τύραννος Ο μύθος του Οιδίποδα Ο πανίσχυρος βασιλιάς της Θήβας Λάιος, γιος του Λαβδάκου, έλαβε κάποτε χρησμό από τον θεό Απόλλωνα ότι θα φονευόταν από το παιδί που θα αποκτούσε από τη σύζυγό του Ιοκάστη. Όταν αργότερα η Ιοκάστη, παρά τη θεϊκή πρόρρηση, γέννησε ένα αγόρι, ο Λάιος τρομαγμένος και για να αποφύγει την απειλή του δελφικού χρησμού, το παρέδωσε σ’ έναν πιστό του δούλο-βοσκό –αφού πρώτα τρύπησε κι έδεσε τους αστραγάλους του– με την εντολή να αφήσει το νεογέννητο έκθετο στον άγριο Κιθαιρώνα. Ο βοσκός όμως, που θα εκτελούσε την εντολή, λυπήθηκε το νήπιο και το παρέδωσε σ’ έναν άλλο βοσκό από την Κόρινθο, ο οποίος το μετέφερε στην πόλη αυτή και το έδωσε στον κύριό του Πόλυβο, βασιλιά της Κορίνθου. Ο Πόλυβος και η σύζυγός του Μερόπη, που δεν είχαν παιδιά, το υιοθέτησαν με χαρά και το ονόμασαν Οιδίποδα (οιδέω + πους), εξαιτίας των πρησμένων ποδιών του. Όταν μεγάλωσε ο Οιδίπους, μια μέρα σε κάποιο συμπόσιο, αποκλήθηκε υβριστικά από έναν ομοτράπεζό του νόθος. Επειδή ο Πόλυβος και η Μερόπη όταν ερωτήθηκαν από τον προσβληθέντα Οιδίποδα δεν κατόρθωσαν να του δώσουν ικανοποιητικές εξηγήσεις, κατευθύνθηκε στους Δελφούς για να μάθει ποιοι ήταν οι γονείς του. Η απάντηση της Πυθίας ήταν ρητή: να μην επιστρέψει πια στην πατρίδα του γιατί, αν γύριζε, θα σκότωνε τον πατέρα του και θα έπαιρνε γυναίκα την ίδια τη μητέρα του. Έτσι, για να αποφύγει την πατροκτονία και την αιμομιξία αποφάσισε να μην ξαναγυρίσει στην Κόρινθο, αλλά να ακολουθήσει τον αντίθετο δρόμο προς τη Βοιωτία. Σ’ ένα φωκικό τρίστρατο, «σχιστή οδό» κοντά στη Δαύλεια, γίνεται η μοιραία συνάντηση με τον Λάιο και την ακολουθία του· ύστερα από σφοδρή λογομαχία, ο Οιδίπους τους σκοτώνει όλους εκτός από έναν δούλο, που κατόρθωσε να διασωθεί· ήταν ακριβώς αυτός που παρέλαβε κάποτε τον Οιδίποδα – βρέφος για να το εγκαταλείψει στον Κιθαιρώνα. Ο βοσκός πανικόβλητος επέστρεψε στη Θήβα και ανακοίνωσε ότι ο Λάιος σκοτώθηκε σ’ ένα σταυροδρόμι από ληστές που του είχαν στήσει ενέδρα. Όταν όμως ο Οιδίπους έφτασε στη Θήβα, βρήκε τους πολίτες τρομοκρατημένους εξαιτίας της αινιγματικής Σφίγγας, η οποία, καθισμένη σ’ ένα βράχο κοντά στην πόλη, προκαλούσε τους διαβάτες με το γνωστό αίνιγμά της. Ο Οιδίπους έδωσε εύστοχη απάντηση, λύνοντας με την ευφυΐα και το θάρρος του το αίνιγμα και υποχρεώνοντας το τέρας να γκρεμιστεί από το βουνό Φίκιο. Έτσι, ανακηρύχθηκε σωτήρας της πόλης και πήρε το έπαθλο, που ο προσωρινός βασιλιάς της Θήβας είχε ορίσει: τον θρόνο και τη χήρα βασίλισσα Ιοκάστη ως γυναίκα. Ως λαοπρόβλητος βασιλιάς ο Οιδίπους ζούσε ευτυχισμένος και μεγάλη ευδαιμονία επικρατούσε στη χώρα του. Από τον γάμο του με την Ιοκάστη απέκτησε τέσσερα παιδιά: τον Ετεοκλή, τον Πολυνείκη, την Αντιγόνη και την Ισμήνη, που ήταν ταυτόχρονα και αδέλφια του. Ξαφνικά όμως μεγάλη συμφορά ενέσκηψε στην πόλη του Κάδμου, φοβερή επιδημία-λοιμός, που απειλούσε κάθε ζωντανό στη φύση και την πόλη, μάστιζε τη χώρα παράλληλα με την αφορία της γης και την αποβολή, στον τοκετό, των γυναικών και των ζώων. Για να βρει την αιτία της συμφοράς και το μέσο για τη λύτρωση, ο Οιδίπους ζήτησε χρησμό από το μαντείο των Δελφών.
Η τραγωδία του Σοφοκλή αρχίζει από το σημείο στο οποίο ο Οιδίποδας περιμένει με αγωνία τον γυναικαδελφό του Κρέοντα, γιο του Μενοικέα, που τον έστειλε ως απεσταλμένο στα πυθικά δώματα του Φοίβου, για να του φανερώσει με ποιον τρόπο θα απαλλαγεί η πόλη από τα δεινά της.
ΤΑ ΠΡΟΣΩΠΑ ΤΗΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑΣ Οιδίπους: νόθο παιδί του Πόλυβου, βασιλιά της Κορίνθου, και της Μερόπης, σύζυγος της Ιοκάστης Ιοκάστη: τέως σύζυγος του βασιλιά της Θήβας Λάιου, νυν σύζυγος του Οιδίποδα Κρέων: γιος του Μενοικέα, αδελφός της Ιοκάστης Τειρεσίας: μάντης της Θήβας Χορός: γέροντες από τη Θήβα Ιερεύς: ικέτης προς τον βασιλιά της Θήβας, εκπρόσωπος του λαού Θεράπων του Λάιου: ο βοσκός που έδωσε τον Οιδίποδα βρέφος στον Κορίνθιο βοσκό Άγγελος: επισκέπτης από την Κόρινθο Εξάγγελος: διαμεσολαβητής των γεγονότων που συνέβηκαν εντός των ανακτόρων
Το αρχαίο ελληνικό θέατρο – θρησκεία Οι αρχαιοελληνικές θεατρικές παραστάσεις εντάσσονταν στο πλαίσιο εορταστικών εκδηλώσεων με θρησκευτικό χαρακτήρα προς τιμή του θεού Διονύσου. Ο Διόνυσος, ως θεός του κρασιού, του χορού και της έκστασης, δημιουργούσε στους θνητούς το αίσθημα της ελευθερίας και της λύτρωσης. Οι κοινωνικές συνθήκες της εποχής επέτρεπαν μόνο σε ανδρικό κοινό να παρακολουθήσει τις παραστάσεις. Ωστόσο, ο γυναικείος πληθυσμός λάτρευε τον Διόνυσο μία φορά τον χρόνο. Οι γυναίκες που συμμετείχαν στη λατρεία του ονομάζονταν μαινάδες. Τα εν άστει Διονύσια ή Μεγάλα Διονύσια ήταν η πιο λαμπρή γιορτή της Αθήνας, που γιορταζόταν τον μήνα Ελαφηβολιώνα στις απαρχές της άνοιξης. Υπεύθυνος για τη λατρευτική εορτή ήταν ο Επώνυμος Άρχων. Την περίοδο της διονυσιακής λατρείας μεγάλο μέρος των ελεύθερων πολιτών συμμετείχε στους δραματικούς αγώνες. Το θέατρο ως θεσμός, πέρα από τον ψυχαγωγικό του χαρακτήρα, λειτουργούσε συγχρόνως και ως εκκλησία του δήμου. Σημαντικότερο μέρος των εορτών ήταν ο διθύραμβος, που αποτέλεσε την απαρχή του δράματος, τραγωδίας και κωμωδίας. Σταδιακά αποκόπηκαν από τη διονυσιακή θεματολογία αντλώντας υλικό από την ελληνική μυθολογία. Αναπόσπαστο κομμάτι του δράματος εν γένει ήταν ο Χορός, που ερμήνευε τα λυρικά μέρη. Horst-Dieter Blume Εισαγωγή στο αρχαίο θέατρο μτφ. Μαρία Ιατρού ΜΙΕΤ 1989
Χρονολόγιο της κλασικής αρχαιότητας 594 π.Χ. 530 π.Χ. 525 π.Χ. 507 π.Χ. 500-323 π.Χ. 496 π.Χ. 490-480 π.Χ. 480 π.Χ. 472 π.Χ. 466 π.Χ. 460-446 π.Χ. 460 π.Χ. 458 π.Χ. 456/455 π.Χ. 455 π.Χ. 450-440 π.Χ. 447 π.Χ. 447-432 π.Χ. 445-442 π.Χ. 440 π.Χ. 431 π.Χ. 430-423 π.Χ. 430 π.Χ. 428 π.Χ. 425 π.Χ. 423 π.Χ. 422-417 π.Χ. 415 π.Χ. 409 π.Χ. 406 π.Χ. 405 π.Χ. 401 π.Χ. 399 π.Χ. 388 π.Χ. 384 π.Χ. 356 π.Χ. 323-31 π.Χ.
Ο Σόλωνας εισάγει νέο νομικό σύστημα στην Αθήνα. Ο Πεισίστρατος, τύραννος της Αθήνας, προσθέτει τους δραματικούς αγώνες στα Μεγάλα Διονύσια και ο Θέσπης παρουσιάζει την πρώτη τραγωδία. Γέννηση του Αισχύλου στην Ελευσίνα. Ο Κλεισθένης εγκαθιδρύει τη δημοκρατία στην Αθήνα. Κλασική περίοδος. Γέννηση του Σοφοκλή στον Κολωνό στην Αττική. Ελληνοπερσικός πόλεμος. Γέννηση του Ευριπίδη στη Σαλαμίνα. Πρώτη διδασκαλία των Περσών του Αισχύλου. Πρώτη εμφάνιση και πρώτη νίκη του Σοφοκλή στους δραματικούς αγώνες. Η πρώτη φάση του Πελοποννησιακού πολέμου ανάμεσα στη Σπάρτη και την Αθήνα. Ο Περικλής αναλαμβάνει τα ηνία της αθηναϊκής δημοκρατίας. Ορέστεια του Αισχύλου. Ο Αισχύλος πεθαίνει. Πρώτη εμφάνιση του Ευριπίδη στους δραματικούς αγώνες. Πιθανή διδασκαλία του Αίαντα του Σοφοκλή. Γέννηση του Αριστοφάνη. Κατασκευή του Παρθενώνα στην Ακρόπολη. Πρώτη διδασκαλία της Αντιγόνης. Ο Σοφοκλής εκλέγεται ένας από τους δέκα στρατηγούς. Πρώτη διδασκαλία της Μήδειας του Ευριπίδη. Δεύτερη φάση του Πελοποννησιακού πολέμου. Λοιμός στην Αθήνα. Ο Σοφοκλής κερδίζει με τον Οιδίποδα Τύραννο το δεύτερο βραβείο, ενώ ο Ευριπίδης κερδίζει το πρώτο με τη Φαίδρα και τον Ιππόλυτο. Πρώτη διδασκαλία των Αχαρνών του Αριστοφάνη. Πρώτη διδασκαλία των Νεφελών του Αριστοφάνη. Πιθανή χρονολογία διδασκαλίας της Ηλέκτρας του Ευριπίδη. Διδασκαλία των Τρωάδων του Ευριπίδη. Πρώτη διδασκαλία του Φιλοκτήτη του Σοφοκλή. Θάνατος του Ευριπίδη στην Πέλλα και του Σοφοκλή στην Αθήνα. Διδασκαλία των Βακχών από τον γιο του Ευριπίδη αποσπώντας το πρώτο βραβείο, και παρουσίαση των Βατράχων του Σοφοκλή. Πρώτη διδασκαλία του Οιδίποδα επί Κολωνώ από τον γιο του Σοφοκλή. Καταδίκη του Σωκράτη σε θάνατο επειδή εναντιώθηκε στους Τριάκοντα Τυράννους. Πεθαίνει ο Αριστοφάνης στους Δελφούς. Γεννιέται ο Αριστοτέλης, μαθητής του Πλάτωνα. Γέννηση του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ελληνιστικά χρόνια.
Βιογραφικά ΜΙΝΩΣ ΒΟΛΑΝΑΚΗΣ Μετάφραση
Γεννήθηκε στην Αθήνα (1925-1999). Σπουδές: Θέατρο, το 1954, κερδίζει τη θεατρική υποτροφία του British Council και φεύγει για την Αγγλία. Εκεί, ανάμεσα στα άλλα, παίρνει και μαθήματα σκηνοθεσίας Κινηματογράφου. Μετέφρασε θεατρικά έργα (Ζιρωντού, Σαρτρ, Κοκτώ, Πιραντέλλο, Oυάιλντερ, Ράττιγκαν, Χάξλεϋ). Στρατιώτης ακόμα, αρχίζει να σκηνοθετεί επαγγελματικά, ενώ παράλληλα διδάσκει Δραματολογία στη Δραματική Σχολή του Θεάτρου Τέχνης του Κάρολου Κουν. Σκηνοθέτησε στο ημικρατικό θέατρο Oxford Playhouse τη Λυσιστράτη, έργο που μεταφέρεται το επόμενο έτος στο Royal Court του Λονδίνου με τεράστια επιτυχία. Ακολουθούν οι πετυχημένες σκηνοθεσίες του στα θεατρικά έργα Βάκχες, Oρέστεια και Λυσιστράτη σε γνωστά θέατρα του εξωτερικού. Συνεχίζει, σκηνοθετώντας και μεταφράζοντας, στην αγγλική γλώσσα, έργα των αρχαίων Ελλήνων ποιητών για τα θέατρα των ΗΠΑ και της Αγγλίας. Oι πρώτες του σκηνοθεσίες στην Ελλάδα συνδέονται με το ΚΘΒΕ, όπου σκηνοθετεί έργα των Θεοτοκά, Μπρεχτ, Ίψεν και Μπέκετ (πρώτη παρουσίαση του συγγραφέα στην Ελλάδα). Έρχεται σε επαφή με τον Φίνο και συζητά την κινηματογραφική μεταφορά του Οιδίποδα, αλλά τις συζητήσεις διακόπτει η Δικτατορία, όταν ο Βολανάκης έφυγε στο εξωτερικό. Σκηνοθέτησε στο Ελεύθερο Θέατρο, είτε με δικές του μεταφράσεις είτε επιμένοντας στη μεταφύτευση της «υψηλής» κλασικής κωμωδίας. Σκηνοθέτησε στο Εθνικό Θέατρο τον Οιδίποδα Τύραννο, στα Επιδαύρια και στη συνέχεια εκπροσώπησε την Ελλάδα στα Ευρωπάλια και στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Λος Άντζελες (1984). Συνεργάστηκε με σπουδαίους ηθοποιούς, όπως η Βανέσα Ρεντγκρέηβ και η Γκλέντα Τζάκσον κι ανακαλύπτει ηθοποιούς, όπως ο Σον Κόνερι, που πρωτοεμφανίζεται σαν Ιάσωνας, σε παράσταση Μήδειας του ιδίου. Ανέλαβε τη διεύθυνση του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος μετά την πτώση της Δικτατορίας, από τον O κτώβριο του 1974 έως τον Μάιο του 1977. Τη διεύθυνσή του λαμπρύνει η συμμετοχή μίας πλειάδας επώνυμων Ελλήνων καλλιτεχνών (Έλλη Λαμπέτη, Mελίνα Mερκούρη, Δημήτρης Παπαμιχαήλ, Άννα Συνοδινού, Mάνος Kατράκης), αλλά και θεατρικών συγγραφέων (Ε. Κανέττι). Από το 1978 έως το 1986, αναλαμβάνει να υλοποιήσει με τις «Γιορτές των Βράχων» την ιδέα της μεταμόρφωσης πρώην βιομηχανικών χώρων (νταμάρια, ορυχεία) σε πολιτιστικούς χώρους, με στόχο την αποκέντρωση του
θεάτρου. Τον Σεπτέμβριο του 1986, μετά από διαβεβαιώσεις της τότε υπουργού Πολιτισμού, αναλαμβάνει έως τον Σεπτέμβριο του 1989, για δεύτερη φορά τη διεύθυνση του Kρατικού Θεάτρου Bορείου Eλλάδος, για να παραιτηθεί σύντομα.
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΛΑΡΚΟΥ Διασκευή/Σκηνοθεσία
Γεννήθηκε στη Λεμεσό. Κατάγεται από την κατεχόμενη Κοντέα Αμμοχώστου. Σπουδές: Απόφοιτος της Δραματικής Σχολής Εθνικού Θεάτρου (2003), πιάνο, θεωρία μουσικής και τρομπέτα. Ως ηθοποιός συνεργάστηκε με τον ΘΟΚ, το Εθνικό Θέατρο Ελλάδος, το Θέατρο του Νέου Κόσμου, το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, τα ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας και Αγρινίου, την ΕΘΑΛ, το Θέατρο Διόνυσος και με άλλους στην τηλεόραση και στον κινηματογράφο. Έγραψε και σκηνοθέτησε στην Ελλάδα για το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, το Θέατρο του Νέου Κόσμου, το Θέατρο Αμόρε, το ΔΗΠΕΘΕ Αγρινίου και το Θέατρο Βαφείο τα έργα Παράξενο δεν είναι (Μ. Παπαγιάννη), Τρία, Ο αγλέορας και οι φίλοι της Ευρυδίκης Μπόντυ, Ο βραχνιασμένος φαλτσοτενόρος και οι περιπέτειες της δημοτικής μπάντας και Ορέστης (Γ. Ρίτσου). Στην Κύπρο σκηνοθέτησε τις παραγωγές Οιδίπους Τύραννος για τον ΘΟΚ, Μήδεια για την bUilt-uP aRea στο πλαίσιο του 17ου Διεθνούς Φεστιβάλ Αρχαίου Ελληνικού Δράματος, Η πόρνη του Οχάιο για την ΕΘΑΛ, Όσκαρ για τον ΘΟΚ, Το ψυγείο για τη θεατρική ομάδα Όλβος και το Πιτζάμες για 6 για τη Θεατρική Πορεία Λεμεσού. Συνιδρυτής της θεατρικής ομάδας bUilt-uP aRea.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΣΠΥΡΟΥ Μουσική
Γεννήθηκε στη Λεμεσό. Άρχισε να πειραματίζεται από νεαρή ηλικία με τη μουσική, τη στιχογραφία και το θέατρο. Αναζητώντας την απλοποίηση της αντίληψης που έχει ο άνθρωπος για τους ήχους, τα αντικείμενα ως παράγωγα αυτών και τα δόγματα που περικλείουν τη μουσική έκφραση,
εστιάζει την καλλιτεχνική του δημιουργία στη φωνή ως αυτόνομο μουσικό όργανο, η οποία συνοδεύεται από έρευνα για τη χρήση καθημερινών αντικειμένων ως παράγωγα ήχου. Παρουσιάζοντας το προσωπικό του εγχείρημα acapella solo loop, συνθέτει μουσική για θεατρικές παραγωγές, ενώ συμμετέχει στις περισσότερες και ως εκτελεστής. Συνεργάστηκε με τους Π. Λάρκου (Μήδεια), Στ. Ανδρονίκου (Ο αγαπημένος, Δελτίο καιρού, Ο Προφήτης, Κουβέντες και άλλα, Εγχειρίδιον του καλού κλέφτη, Γράμματα και επιστολές, Λόγος και φύση, Το στάχυ του χρόνου, Πλανόδιος πωλητής, Ο άνθρωπος και το κοστούμι, Εν κινήσει), Ομάδα Μίτος (Μετρητά, Το πένθος του Πενθέα - φεστιβάλ Avignon) και τη Γιολάντα Χριστοδούλου σε κυπριακά λαϊκά παραμύθια. Συμμετείχε στην ταινία του Χρ. Σιοπαχά Πέντε σελίνια νάιλον ενώ παράλληλα κυκλοφόρησε τη δισκογραφική του δουλειά Ανησυχίες ενός ήρεμου μυαλού. Προτάθηκε για το Βραβείο Καλύτερης Μουσικής στα Βραβεία Θεάτρου ΘΟΚ 2011-2013 για την παράσταση Εν κινήσει (θεατρική ομάδα Μαύρο Κουτί, σκην. Στ. Ανδρονίκου).
ΡΑΪΣΣΑ ΑΓΓΕΛΗ Σκηνικά/Κοστούμια
Γεννήθηκε στην Κύπρο. Σπουδές: Ακαδημία Καλών Τεχνών Πράγας, Εργαστήριο Γλυπτικής (2005-2011), απόφοιτος με πτυχίο Μaster και διάκριση (διπλωματική εργασία). Έκανε την πρώτη της ατομική έκθεση στη Λευκωσία το 2009 και έλαβε μέρος σε πολλές εκθέσεις στο εξωτερικό. Μετά από παραμονή και εργασία στην Πράγα επέστρεψε στην Κύπρο, όπου εργάζεται ως εικαστική καλλιτέχνιδα.
ΑΛΕΞΙΑ ΝΙΚΟΛΑΟΥ Κίνηση
Γεννήθηκε στη Λευκωσία. Σπουδές: Απόφοιτος της Επαγγελματικής Σχολής Χορού Ραλλού Μάνου, Αθήνα. Ως χορεύτρια συνεργάστηκε με το Μπαλέτο Κύπρου και τον χορογράφο Antonio Collandrea καθώς και με Echo Arts (Αριάννα Οικονόμου), Ασώματες Δυνάμεις (Μάχη Δημητριάδου Lindahl), Αμφίδρομο Χοροθέατρο (Έλενα Χριστοδουλίδου), Milena Ugren Koulas, Demmie Da Costa, Αλέξανδρο Μιχαήλ, Tami Dance Company Israel (Nimrod Freed).
Χορογράφησε για το θέατρο τις παραγωγές Μήδεια (σκην. Π. Λάρκου, θεατρική ομάδα bUilt-uP aRea), Ρωμαίος και Ιουλιέτα για 2 (σκην. Κ. Γάκη, ΘΟΚ), Προμηθέας Δεσμώτης (σκην. Α. Πάντζη, Διεθνές Φεστιβάλ Κύπρια 2014), Οιδίπους Τύραννος (σκην. Π. Λάρκου, ΘΟΚ). Ίδρυσε την ομάδα σύγχρονου χορού Transfiguratio, για την οποία έχει χορογραφήσει τα έργα Μ’ ακούς, Στα όρια της λογικής, Σε πέντε λεπτά, Phoenix, Ode to Life, Internal Pier, Η σιωπή του νου, Μόνος μου, μαζί της.
ΣΤΑΥΡΟΣ ΕΥΛΑΜΠΙΟΥ Σχεδιασμός Φωτισμών
Γεννήθηκε στη Λάρνακα. Σπουδές: Απόφοιτος Τεχνικής Σχολής, Ειδικότητα Ηλεκτρολόγος (1993-1996). Ως φωτιστής συνεργάστηκε με το θεατρικό σχήμα Σταγόνες Ζωής στο έργο Ο Επιστάτης και με τον Γιώργο Κουκουμά στο έργο No Smoking στον ΘΟΚ. Δούλεψε σε διάφορες συναυλίες με την εταιρεία Franksound ως τεχνικός.
ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΟΥΤΣΟΥΜΠΑΣ
Γεννήθηκε στη Λευκωσία. Σπουδές: Απόφοιτος της Ανώτερης Δραματικής Σχολής Βλαδίμηρος Καυκαρίδης. Παρακολούθησε σεμινάρια που αφορούν την υποκριτική και το μουσικό θέατρο στην Κύπρο και στο εξωτερικό. Ως ηθοποιός συμμετείχε στις θεατρικές παραγωγές Μέλισσα (σκην. Ν. Χαραλάμπους, ανεξάρτητη παραγωγή 2007), Ένας όμηρος (Ρώσος ναυτικός, σκην. Ε. Γαβριηλίδη, ΘΟΚ 2008-2009), Χήρες (Αδερφός Καστόρια, σκην. Μ. Μανναρίδου-Καρσερά, ΘΟΚ 2009), Καταραμένοι ποιητές (Αρθούρος Ρεμπώ, σκην. Κ. Μάλαμα, ΘΟΚ 2009), Γυάλινος κόσμος (Τζιμ, σκην. Ε. Γαβριηλίδη, ΕΘΑΛ 2009), Μεταμόρφωση (Νάρκισσος/Κέφαλος, σκην. M. Ζήρα, ΘΟΚ 2009-2010), Μια Ιταλίδα στην Κυψέλη (Λάκης, σκην. Κ. Δημητρίου, ΘΟΚ 2010), Λυσιστράτη (Ισμηνίας, σκην. Γ. Μουαΐμη, ΘΟΚ 2010), Οθέλλος (Ροδερίγος, σκην. Ν. Χαραλάμπους, ΘΟΚ 2010), Κύκλωψ (Χορός, σκην. Ν. Χαραλάμπους, Αμφίκτιο Θέατρο 2011), Heights (Τζόναθαν, σκην. Α. Αραούζου, Άρτος 2011), That Face (Χένρυ, σκην. Κ. Χατζησταύρου, 2011-2012), Τέσσερα ερωτικά πορτραίτα, (Αστυνομικός/ Ιεραπόστολος/Σερβιτόρος/Μοντέλο, σκην.
Σ. Σταυράκη, 2012), Ο Ρόζενγκραντζ και ο Γκίλντενστερν είναι νεκροί (Άμλετ, σκην. Ν. Χαραλάμπους, 2012). Έπαιξε στις τηλεοπτικές παραγωγές Σκιές στην αυγή, Κυριάκος Μάτσης, Επικίνδυνη ζώνη, Βήματα στην άμμο (ΡΙΚ), Βασίλης Μιχαηλίδης (SIGMA).
ΠΕΤΡΟΣ ΓΙΩΡΚΑΤΖΗΣ
Γεννήθηκε στη Λευκωσία. Σπουδές: Απόφοιτος της Ανωτέρας Δραματικής Σχολής Ίασμος. Κάτοχος πτυχίου στο βιολί (Advanced Certificate of Royal School of Music of London). Μαθήματα πιάνου και Ανώτερα Θεωρητικά της μουσικής. Ως ηθοποιός συνεργάστηκε με το Εθνικό Θέατρο Ελλάδος (Πειραματική Σκηνή) στις παραγωγές Ηλίθιος, Βυθός, Ταρτούφος, Μολιέρος, Μαύρος μοναχός, τον ΘΟΚ στον Οιδίποδα Τύραννο και στο Ορέστης-Ηλέκτρα, η Δίκη, την ομάδα Παραπλεύρως στις παραγωγές Εραστίς και La Belote, το Θέατρο Διόνυσος στο Δέρμα στις φλόγες, την ομάδα bUilt-uP aRea στη Μήδεια, την ομάδα Σόλο για Tρεις στην παραγωγή Αγαπητέ κ. Στρίντμπεργκ, την ομάδα Όλβος στο Ψυγείο, την Paravan Proactions στη Νέα τάξη πραγμάτων, την ομάδα Ανεράδα στην παραγωγή Θηβαΐς, το Ανοιχτό Θέατρο στη Λυσιστράτη (Αρχ. Θέατρο Επιδαύρου) και Μία Κωμωδία (Ηρώδειο), το Θέατρο Βεάκη στον Βιολιστή στη στέγη κ.ά. Συνεργάστηκε με τη Συμφωνική Ορχήστρα Κύπρου ως αφηγητής, στα έργα Καρυοθραύστης, Η ιστορία του μικρού ελέφαντα Μπαμπάρ και Journey into Jazz, όπως επίσης με την Κρατική Ορχήστρα Νέων Κύπρου στο έργο Η ζωή του Μότσαρτ. Πρωταγωνίστησε στη σειρά εποχής του ΡΙΚ Βήματα στην άμμο. Στον κινηματογράφο εμφανίστηκε στις ταινίες Magic Beans, Τσίου, Γαμήλια νάρκη, Θεατρίνες και Το κλάμα βγήκε απ' τον παράδεισο. Συνέθεσε μουσική για τις παραστάσεις Οι αρχάγγελοι δεν παίζουν φλίπερ και Έτσι είναι;. Συνεργάστηκε ως βιολιστής με βραβευμένους συνθέτες όπως Θ. Αμπαζή, Δ. Ζαβρό, Γ. Κολιά και Στ. Γασπαράτο.
ΤΖΩΡΤΖΙΝΑ ΤΑΤΣΗ
Γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπουδές: Απόφοιτος της Δραματικής Σχολής Αθηνών
Γ. Θεοδοσιάδη (2004). Ως ηθοποιός συμμετείχε, μεταξύ άλλων, στις παραγωγές Προμηθέας Δεσμώτης (Κορυφαία Χορού, σκην. Α. Πάντζη, Διεθνές Φεστιβάλ Κύπρια), Κόλπερτ (Έντιτ, σκην. Φ. Αποστολίδη), Φάουστ (Μαργαρίτα, σκην. Στ. Δρουσιώτη, Διεθνές Φεστιβάλ Κύπρια), Οι αλλαγές των εποχών (Ροζαλίντα, σκην. Τ. Ράλλη, θεατρικές συνθέσεις Σαίξπηρ), Πιτσιμπούργκο (Ελέγκω, σκην. Αιμ. Χαραλαμπίδη), Sleep Project (σειρά αυτοσχεδιασμών σωματικού θεάτρου, Nostalghia Theatre Co.), Η γυναίκα από το παρελθόν (Ρόμυ Βογκτλάντερ, σκην. Στ. Κοτσίκου), Ο αγαπητικός της βοσκοπούλας (Κρουστάλλω, σκην. Χρ. Ζάνου), No Love (Σόνια, συγγραφή/σκην. Γ. Σίμωνα), Παλιά καπέλα (Βούλα, σκην. Μ. Βρόντη), Θηβαΐδα (Αργία, σκην. Μ. Ζήρα, Φεστιβάλ Αρχαίου Δράματος Δελφών), Το μικρό μαχαγκόνυ (Τζένη, σκην. Μ. Τίγκιλη), Ubu Roi (κυρά Ουμπού, σκην. Paravan), Η κλήση σας προωθείται (Μπάρμπαρα, σκην. Ν. Νικολαΐδη), Ο συλλέκτης (Μιράντα, σκην. Χρ. Ζάνου), Οι αριθμημένοι (30, σκην. Ν. Καραγεώργου). Σκηνοθέτησε τις παραγωγές Ένα μικρό εγώ, Ωραία Ρεμέδιος, εμπνευσμένη από το έργο Εκατό χρόνια μοναξιά. Έχει ασχοληθεί εκτεταμένα με το σωματικό θέατρο και τη φωνητική. Είναι μέλος των συγκροτημάτων The Apotihans και Μέθεξις. Έλαβε μέρος σε φεστιβάλ και συναυλίες σε Νέα Υόρκη, Ιαπωνία, Γερμανία, Αγγλία, Βέλγιο, Λουξεμβούργο, Ισραήλ, Ολλανδία, Πορτογαλία και Κύπρο.
ΑΝΔΡΕΑΣ ΜΑΚΡΗΣ
Γεννήθηκε στη Λεμεσό. Σπουδές: Απόφοιτος της Δραματικής Σχολής Βλαδίμηρος Καυκαρίδης. Ως ηθοποιός συνεργάστηκε με το Σατιρικό Θέατρο (Παιδική Σκηνή, Κύρια Σκηνή, Σκηνή Κουκλοθεάτρου), με τη θεατρική ομάδα Nothing to Declare, η οποία συμμετείχε στο Bob Devised Theatre Festival (Θέατρο Bios, Αθήνα), με το Θέατρο Ένα από το 2012-2014, έχοντας λάβει μέρος στις παραγωγές Ο άνθρωπος ελέφαντας, Heights, Ο Διακόπτης και Ράους. Έλαβε μέρος σε ταινίες μικρού και μεγάλου μήκους, καθώς επίσης και σε τηλεοπτικές σειρές. Εργάστηκε ως μουσικός παραγωγός στο ραδιόφωνο. Εμφανίζεται σε διάφορες μουσικές σκηνές ως τραγουδιστής-κιθαρίστας. Εργάζεται ως καθηγητής θεάτρου σε σχολεία δημοτικής και μέσης εκπαίδευσης. Διετέλεσε ιδρυτικό μέλος και κύριο στέλεχος της θεατρικής ομάδας Όλβος, συμμετέχοντας στην πρώτη της παραγωγή Μια κάποια ανάμνηση.
ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΕΣ, ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ
ΠΡΟΪΣΤΑΜΕΝΟΣ ΔΙΟΙΚΗΣΕΩΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ Σάββας Χαραλάμπους (Αναπληρωτής) ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟ Σάββας Χαραλάμπους (Λογιστής) Ροδούλα Φιλίππου Φωτεινή Κουρσάρη Αθηνά Χατζηιωακείμ Άντρη Χατζηπαπαπαναγιώτου ΤΜΗΜΑ ΘΕΑΤΡΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Mαρίνα Μαλένη (Υπεύθυνη Λειτουργός) Νίκη Μουρουζή ΤΜΗΜΑ ΕΚΔΟΣΕΩΝ/ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ Μαρία Ευσταθίου (Υπεύθυνη Λειτουργός) Άντρη Διαμαντίδου ΤΜΗΜΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΩΝ ΚΑΙ ΠΕΡΙΟΔΕΙΩΝ Μάγδα Μακάρ (Υπεύθυνη Λειτουργός) ΘΕΑΤΡΟΛΟΓΟΣ/ ΔΡΑΜΑΤΟΥΡΓΟΣ Αντώνης Σολωμού ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ Γιόλα Δαφνίδου (Υπεύθυνη Λειτουργός) Θάλεια Ιωάννου (Ιδιαιτέρα Διευθυντή) Θέμις Σώζου Μαρία Σταφυλάρη Ειρήνη Αναστασίου ΤΑΜΕΙΟ Γεωργία Κωνσταντίνου Κωνσταντίνα Σάββα
ΑΠΟΘΗΚΕΣ Φώτης Μύθιλλος Μαρία Σαράντη ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΚΤΗΡΙΟΥ Κωνσταντίνος Κωνσταντίνου ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΓΡΑΦΕΙΩΝ Πέτρος Κουλέρμος ΒΟΗΘΗΤΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ Ελένη Ζαφείρη Έλενα Ανδρέου Σεβαστίδου Χριστίνα Φιλίππου Ελένη Κάττου Ηλιάνα Φλωρίδου ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΣΚΗΝΗΣ Αχιλλέας Αχιλλέως ΒΟΗΘΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΣΚΗΝΗΣ Κυριάκος Σάββα ΒΟΗΘΟΙ ΣΚΗΝΗΣ Μαρία Χαραλάμπους Κώστας Μενοίκου Χάρης Ιωάννου ΤΕΧΝΙΚΟΣ ΠΡΟΪΣΤΑΜΕΝΟΣ/ ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ Γιώργος Χιώτης ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΣΚΗΝΙΚΩΝ Ιωάννης Χριστοδούλου ΑΝΩΤΕΡΟΣ ΤΕΧΝΙΚΟΣ/ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ ΣΚΗΝΗΣ Πέτρος Λουκά ΤΕΧΝΙΚΟΙ/ΜΗΧΑΝΙΚΟΙ ΣΚΗΝΗΣ Μάριος Καραγωγέας Λύσανδρος Λυσάνδρου Δώρος Τσολάκης
ΤΕΧΝΙΚΟΙ Χριστάκης Παναγή Ανδρέας Ιορδάνους Μιχάλης Σταύρου Μενέλαος Μενελάου Κωνσταντίνος Χριστοφόρου Αντρέας Αντρέου ΤΜΗΜΑ ΦΩΤΙΣΜΟΥ Γιώργος Κουκουμάς (Ανώτερος Φωτιστής) Σταύρος Ευλαμπίου Σταύρος Τάρταρης ΤΜΗΜΑ ΗΧΟΥ Γιώργος Χριστοφή Στράτoς Σταμάτης ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΡΑΠΤΙΚΗΣ Κωνσταντία Γερολεμίδου Άννα Κύζα ΑΜΠΙΓΙΕΖ Μηλίτσα Βικ. Παπαθεοχάρους Μαρία Χαραλάμπους ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΣ Σπύρος Ιωαννίδης ΘΥΡΩΡΟΙ/ΤΑΞΙΘΕΣΙΑ Λούης Κόνιαλης Μάριος Κόνιαλης Γεωργία Παπακυριάκου Φαίη Αρότη Μαρία Αρέστη Ρίτα Αχιλλέως Χρυστάλλα Χρίστου Ειρήνη Σάββα Κύπρος Ιωαννίδης Έλενα Νέστορος Μαρία Ξενοφώντος Φώτης Μιχαήλ
ΕΚΔΟΣΗ Θεατρικός Οργανισμός Κύπρου ΓΕΝΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ Μαρία Ευσταθίου ΕΡΕΥΝΑ/ΕΠΙΛΟΓΗ ΥΛΗΣ Αντώνης Σολωμού ΔΙΟΡΘΩΣΗ ΚΕΙΜΕΝΩΝ Μαρία Μηνά ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ Ελένη Κωνσταντίνου ΑΦΙΣΑ/ΕΞΩΦΥΛΛΟ Παναγιώτης Λάρκου ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΔΟΚΙΜΕΣ Παναγιώτης Λάρκου ΕΚΤΥΠΩΣΗ The leaders Ltd