ARTE ERROMANIKOA ESKULTURA
EZAUGARRI OROKORRAK GOGORATUZ…. •XI- XII mendeetan zehar eman zen estilo berria •Erromatar arteaz geroztik Europear adierazpen artistikoaren batura. •Aurrekariak: prerromanikoa, Bizantziarra eta islamiar artea. •Izaera: ERLIJIOSOA: Jainkoaren boterea goretsiz Europear batasun espiritualari lotuta ARISTOKRATIKOA: feudalismoaren garapena
Sarrera • Marko arkitektonikoaz mugatuta dago. • Eskultura kokatzeko gune nagusiak dira:
Kapitelak Atariak
• Eskultura erromanikoak helburu pedagogikoa zuen: irakurtzen ez zekien jendearentzat harrizko Biblia bat zen • Mezua sinplea eta argitsua da, ulertzeko erraza • Ez da garrantzitsua natura ondo kopiatzea, baizik eta transmititu nahi dituzten ideiak era argi batean islatzea.
• Programa ikonografikoa beti kokatzen da era berdinean: – Tinpanoan Azken Epaiketa irudikatzen da – Atezangoetan sainduen eskulturak kokatzen dira – Kapiteletan • Bibliako pasarteak • Landare motiboak • Irudi satirikoak
– Beste motako dekorazioak (kanpoaldetan) bekatuak eta bizioak irudikatzeko uzten dira.
HELBURU HEZITZAILEA- MORALKI. Haragikeria eta diruzalekeria San Pedro in Moisacc
ARTE FIGURATIBO ERROMANIKOAK: •Erlijio izaerako eskultura •Arkitekturaren menpe eta aldi berean integratua( Eliza eta monastegietan) •Guneak: portadak,absideak,kapitel, bataioharriak, tinpanoak,ate buruak,… •Mukuilu biribila: Ama birjina eta Kristo gurutzean •IKONOGRAFIA: Hiztegia Eduki sinbolikoa du beti Ikasketa gabea + fededuna dena= hunkitu nahi Ikasbide bat komunikatu: 1.- Jainkoaren handitasuna 2.- Ongiaren / gaizkiaren presentzia 3.- Bekatuari eta galmenari beldurra izatea Ondorioz: Irudietan , edertasun formalak eta naturalismoak interesa galduko du Konposizioek: simetria printzipioa jarraituko dute Oreka= denbora eza (aldaezintasuna) adierazi irudi hieratikoen bidez Gaiak: Kristoren irudiak: Azken epaiketa, Panrokrator Ama Birjina Santuak Itun zaharra / Itun Berria
•Markoaren legera mugatua.Espazioen mugetara moldatu irudiak •Giza irudien hazpegiak: konbentzio eta estereotipo bidez aurkeztu •1go premia= espirituala , haren menpe sentsualitate edo osagarri naturala Filosofia, garaian: Platonen ideia San Agustinek interpretatua. “No vayas mirando fuera de ti, entra en ti mismo, porque la verdad habita en el interior del hombre."
Funtzio didaktikoa (“catecismo pétreo”) Santo Tomás en duda Santo Domingo de Silos
Simetria
Jerarkia Perspektiba
Gain jarritako frisoetan banatuta
Horror vacui Figurek dena betetzen dute
Markora egokitzapena
Ezaugarri orokorrak I Santa Fe de Conques. Tinpanoa.
Isozefalia
Expresionismoa (Hazpegiak oso nabarmenduak)
Zurruntasuna, hieratismoa
Kanonaren luzapena Antinaturalismoa
Ezaugarri orokorrak II PentecostĂŠs Santo Domingo de Silos
Atari baten zatiak Tinpanoa
Parteluz Edo mainela. ATE GURUTZEA
Janbak
Alboetakoak
Arkiboltak
Portada San Pedro in Moisacc
KRISTO Majestate
Tetramorfoak
Kristalezko itsasoaren olatuak
Agure musikoak
Suaren zirkuluak
Tinpanoa. Apocalipsiaren ikuspegia San Pedro in Moisacc. Languedoc. Frantzia
Tinpanoa • Tinpanoan Azken Epaiketa irudikatzen da – Erdian Kristo agertzen da, epaile bezala – Mandorlan edo almendra itxurako forma baten barruan dago – Bere inguruan lau Ebanjelistak, pertsonak edo abere moduan irudikatuak – Hauen inguruan epaituak edota Apokalipsiko hogeita lau gizon zaharrak agertzen dira
• Kristo bedeinkatzen dago, eskua altxaturik duela • Bere oinak lurra irudikatzen duen sinbolo baten gainean jarriak • Mandorla elementu mistikoa da • Ebanjelistak inguruan daude: – – – –
Marko, lehoia Mateo, gizona Lukas, zezena Jon, arranoa
Tinpanoa
Konposaketa • Irudiak marko arkitektonikora egokitzen dira • Hierarkia eta simetriako irizpideak jarraituz banatzen dira • Eszenari batasuna emateko pertsonai guztien begiak Kristorengan elkartzen dira • Detaile batzuk egiten dira ere
Konposaketa • Atarietako beste elementu garrantzitsuak dira: – Apostoluen irudiak atezangoetan, normalean irudi luzangak izaten dira – Kristo, Birjina edo beste santu garrantzitsuren bat mainelean edo parteluzean – Dintelean garrantzi gutxiagoko irudiak edo Apokalipsiko gizon zaharrak agertzen dira
Konposaketa • Batzuetan dekorazioak ohiko markoa gaindi dezake eta fatxada osoan zehar zabaltzen da • Toki arruntetatik kanpo agertzen diren irudiak normalean bizio eta bekatuen irudikapenak izaten dira
Arkiboltak • • • •
Irudiak arkibolta bakoitzean banatzen dira Gaia arkibolta batetik bestera desberdinak izan daitezke Espazioak mugatzen ditu Gaiak gizakiak, landareak edo irudi geometrikoak izan daitezke
Arkiboltak • Arkiboltetako irudiak erdira begira daude • Batzuetan dobela bakoitzean historia oso bat dago • Beste elementu apaingarriak, batzuetan profanoak, ager daitezke ere, zodiakoko sinboloak bezala
Beste apaingarriak
Teilatu azpian agertzen diren irudiak: munstroak eta bizioak irudikatzen dituzte
Klaustroak
• Klaustroak apaingarri eskultorikoen beste gune garrantzitsu bat dira • Eskultura zutabe txikien gainean dauden kapiteletara mugatzen da.
Klaustroak • Kapitalak apaindu daitezke norma batzuk jarraituz: – Batzuk Bibliako historiak kontatzen dituzte, era sinple eta ulertzeko erraz batean – Beste batzuk naturako elementuak, landareak eta loreak bezala izaten dituzte – Beste batzuk sinbolikoak dira, munstroak edo alegoriekin
Klaustroak
Biblikoak
Abereak Landareak Satirikoak
Erliebeak • Ez dira tinpanoetako edo klaustroetako irudiak bezain arruntak • Batzuetan elizetako hormetan agertzen dira • Gaiak erlijiosoak izaten dira
Erliebeak • Teknikoki beste eskulturekin hainbat ezaugarri konpartitzen dituzte: – Naturalismo falta – Mezuaren sinpletasuna – Plano desberdinak sakontasuneko inpresioa emateko.
•Gaiak: Azken epaiketa (tinpanoetan)
Eliztarrak Kristo Epaile kupidagabearekin topo egin: Zuzenak: Zerura Bekatariak: infernura. Tortura, sufrikario,deabruzko monstruoak
Aintzaren (Gloria) Elizpea . Santiago de Compostela
Kristo -Majestate
Aingeruak + pasioaren sinboloak
Agure musikariak Aukeratuak
Santiago Apostolua: Done Jakue
Jessé ko zuhaitza:
“representación simbólica de la genealogía de Cristo a partir de la figura de Jesé, padre del rey David “
Parteluza eta tinpanoa. Santiago Loriako atea
Profetak. Itun Zaharra
Apostoluak. Itun Berria
Jambak. Compostelako Santiago
•Done Jakue bidean zehar: Jaca, Leonen agertuko dira eraikin eta eskulturak •Tinpanoetan, Krismoia ere sarri . •Kapiteletan: ebanjelioko gaiak, apaingarriak,..
Platerien portada edo aurrealdea. Santiago de Compostela
Tinpanoa. Magdalena de Vezelay
Portada edo aurrealdea Monasterio de Ripoll
•Zerrenda horizontaletan tetramorfoak, apokalipsiko 24 agureak agertuko dira. •7 banda paralelo-horizontal, ereduan, garaipen arkua ematen du. Zentzu narratiboa : Arteko liburuan azalduta dator •XII.mende erdialdetik aurrera, Frantzian forma naturalistagoak agertu: gerora, Gotikoa izango denaren aurrekari.
•Kultura feudala: homogeneotasuna lehenetsiz. Irudietan dena molde eta konbentzio bidez islatu nahian. •Transzendeltaltasuna: formak,sinboloak,ikurrak edo zeinu besterik ez dira. •Elizan sartzerakoan gogo-egoera sorrarazi nahi, sinislearengan. •Apokalipsia: Itun Berriko azken liburua. Milartukoaren amaiera, Ongi eta Gaizkiaren aurreanfededunaren jarrera,…dira jasotzen direnak…
Apaingarri funtzioa Camarasa-ko kapitelak
Gai sinbolikoa Gaizkiaren kontrako borroka
Sinbologia. Arimak askatu egiten dira Lurreko kontaktutik
LOGIA: Lantegi bereziak.eskultura egileak. Herriz herri lan bila ibiltzen ziren.
Eskultura exentua (mukuilu biribilekoa) • • • • •
Egurrez egindakoa izaten da Irudiak ez dira tamaina handikoak Beti dira erlijiosoak Bizantziar eraginak izaten dituzte Motak: – Birjina bere Semearekin – Kristo Gurutzean – Jaitsiera
Eskultura exentua (mukuilu biribilekoa) • Birjina: – Bizantziar Teotokos-en oinarritua dago – Birjina bere Semearentzat eserlekua da – Biak agertzen dira aurrera begira – Bedeinkatzen ari dira – Ez dago adinen desberdintasunik, bakarrik tamainakoa – Desproportzionatuak dira – Denborarekin eboluzionatu ziren eta Haurraren kokapena desberdina da, naturalistagoa izateko – Polikromatuak daude
Eskultura exentua (mukuilu biribilekoa) • Kristoa – Gurutzean agertzen da – Bizirik dago eta ez dauka sufrimendua adierazten duen elementurik – Soineko luze bat jantzita daramate – Lau iltze dituzte – Dena da simetrikoa – Polikromatuak dira
•Polikromatua •Zura : taila
•Jantzirik, ez biluzik. Heriotzaren aurrean lortutako garaipena azpimarratu nahi, ez Martirioaren umilazioa •Kristoren irudiak Maiestatez beterik: gurutzean lau iltza eta sufrimendu arrastorik gabe. Kristo Errege,heriotzaren menderatzaile.
Eskultura : mukuilu biribila. Batlló kristoa
Mukuilu biribila Cristo del Carrizo
Mukuilu biribilak Virgen trono de Dios • Ama Birjina haurrarekin: Koroatua eta tronoan ezarrita Kristo haurra altzoan Haurrak lege liburua eskuan,epaile bezala.
Eskultura erromanikoa Frantzian VEZELAY
VEZELAY
Vezelay Pigmeoa, David eta Goliat, Artzainen bisita Jesusi
Izaki fantastikoak
AUTUN
Moissac
Eskultura erromanikoa Italian
PARMA
Katedraleko mensula
Parmako katedrala, monje ezjakinak, otso erara, astoaren eskolan
Eskultura erromanikoa Espainian Katalunian
Fontanesko San Genis
Suredako Sant Andreu
Ripoll
Santiago Bidean Jaca
Leon, San Isidoro
Leon, San Isidoro
Arima gaitzaren hatzaparretatik ihes egin guran
Borrokaldia
Silos
Konpostela, zilartegien atea
Konpostela, zilartegien atea
Huesca, San Pedro Zaharra
San Juan de la Pe単a, Kristo Jerusalenen sartzen Herodes lotan
Zangotza
Lizarra, Ruako San Pedro
Lizarra, San Migel
Armentia
Estibaliz
Mukulu biribileko eskultura erromanikoa