ARTE ERROMATARRA
• K.a. VIII mendetik K.o. III mendera arte. • Bi eragin nabarmen: grekoena (Grezia) eta etruskoena (Italia) • Gizabanakoaren goraipamena, soiltasuna, praktikotasuna eta luxurik eza.
Kronologia erromatarra • K.a. 510 : Errepublikaren hasiera.
• K.a. 500-300 : Beste herri latindarren aurkako gerrak. • K.a. 30-K.o.14 : Augusto. Inperioaren hasiera. • K.o. 14-117 : Tiberio – Trajano. • K.o. 117-235 : Adriano – Alejandro Severo. • K.o. 235-315 : Maximiliano – Constantino.
• K.o. 395 : Inperioaren banakuntza (Roma-Constatinopla) • K.o. 473 : Mendebaldeko Inperioaren erorialdia
Erromatar inperioaren hedapena
Eragina arte erromatarran Etruriar artea
Eskultura dekoratiboa
•Hiriaren oinplanoa eta antolaketa
•Etxea-estalkiak: compluvium eta displuvium •Ordena toskanoa
Greziar artea •Greziar tenplua •Ordenu arkitektonikoak: koloma eta taulamendua
•Arkua-ganga-kupula •Lurperaketak Erretratoa
Latinoen artea
•Tenploa: idulkia, pronaos-naos hirukoitza Funtzionaltasuna
• Hala ere, akats handia izango litzateke arte erromatarra arte grekoen imitazio hutsa dela pentsatzea.
• Erromatarren organizazio hiritarrak, sozialak, erligiosoak eta politikoak eraikitze arkitektoniko berriak eskatzen ditu.
• Grezian izaera erligiosoa, Erroman izaera zibila eta militarra, izaera praktikoa. Ingenieritza lanak eta ez lan artistikoak.
Erromatarren eskultura
Erromatar garaiko bi eskultura mota:
Erretratua
Erliebe historikoa
Eskulturaren EZAUGARRI NAGUSIAK:
•Erretratua •Errealismo zorrotza •Ereduaren erreprodukzio leiala •Ezaugarri indibidulak jasota •Bere gizarte maila: toga, militar jantzia,… •Brontzea, harria-marmola
Eskulturaren bereizgarriak ERRETRATUA
ERLIEBE HISTORIKOA
Etruriarren eragina, hil ondorengo sinismenekin lotuta (hildakoaren maskarak argizari edo buztinean egiten zituzten. Gero marmolera edo brontzera pasatzeko errealismoa handienaz).
Erromatarren propaganda politikoa Ekintza militar gogoangarriak kontatu Ekintzak: historia ikuspuntua Etruriar zein greziar eragina. Adibidez: Zutabeak, Ara pacis (bakearen aldareak) ‌‌
Bi joera bata bestearen eraginpean A.- Italiarra (Etruriarra), naturalistagoa. • Pertsonaien erretratu errealistan oinarritutako irudiak • Hil ondoren pertsonaiaren presentzia luzatzea zen asmoa,hil ondoren bizirik jarraitzeko nahi horretatik, hildakoaren ezaugarriak adierazi nahi izatetik jaioko da ERRETRATUA. •Animalien irudikapenetan: fantastikoak gehienbat.
B.- Heleniarra •Goi maila kultoagoen gustokoa •Forma idealizatuagoak •Greziar formen joera
Bi garai bereiztuko ditugu: Errepublika garaia eta Inperio garaia 1.- Errepublika garaia: •Erretratua: errealismoa - Banan banakoak ziren erretratuak,errealistak. Hazpegien, rasgoen, irudikapen zehatza ,ximurrak,adierazpen psikologikoak - Adierazkortasuna Orrazkerak bereizgarriak izango dira Polikromatuak ziren
•Gai mitologikoetan: Greziar originalen kopiak,mukuilu biribileko arte ofiziala kaleetan, foroetan,‌
1.-ERREPUBLIKA GARAIA
Greziarren lanetan ohore publikoa lortutako pertsonaiak agertzen ziren Erromatarrak helburu pribatuagoak zituztenez,NATURALISTAGOAK ziren
.
Materiala: marmola
ERREALISMOA: Ximurrak, sudurra
Greziar ezaugarriak: Kanona kontrapostoa. Ximurren lanketa, ikerketa
Polikromatuak
Patricio Barberini Brutus libertador
Gorputz osokoak edo bustoak izan zitezkeen
Gorputz osokoak izan zitezkeen (emakumezkoak gehienetan eserita eta gizonezkoak zutik) eta baita bustoak ere. Bustoek denboraren bilakaera jasoko dute (Gazte, heldu, zahar)
Ileak gutxi landuta eta kaskora pegatuta
Hazpegiak asko markatuta: aurpegi hezurra, matrail hezurrak nabarmenduta, inperfekzioak.
Begiak pintatuak
Leporarteko bustoa
Julio Cesarren bustoa
2.- Inperio garaia: Erretratua: idealismoa Idealizazio kutsu handiagoa,akatsak disimulatu nahi, Adierazkortasunik ez Bizarraz irudikatu,ileak gero eta barrokismo ikutu handiagoa. Orokorrean estatuak hieratikoagoak eta zurrunagoak. Estereotipoen sorrera Enperadorea irudikatzeko modu ezberdinak: Patrizio moduan togarekin,militar eran, biluzik (Jainko), zaldi gainean,‌
INPERIO GARAIKO ENPERADOREAK BILAKAERA
• Aulikoak deituriko lanetan (Gortekoak,enperadorea goraipatzeko eginak) • Greziar tradiziotik hartutako IDEALIZAZIOA (gorputzean batez ere) eta erromatar NATURALISMOAREN fusioa emango da
Arte lan gehienak horma aurrealdean jartzeko eginak zirenez, atze aldea gutxiago landua agertzen zen.
Augusto de Prima Porta Thoracata
Toga bilduta, ximur lodiak, naturalista
Greziar ezaugarriak: Polikletoren kanona, kontrapostoa, burua albo batera, etb‌
Julia familiakoa zenez, Dionisos eta delfinaren irudien babesean Augusto Prima Porta-koa Thoracata
Ortozik jainkotasunaren sinboloa
Enperadorea idealizatuta, bere hazpegiak dira baina ,gazte.
Coraza con ricos relieves alegóricos sobre la paz augustea:
Cielo cubriendo con manto Helios con carro solar Venus y Aurora
HALAKRETA-KORAZAREN AZALPENA
Galia (última anexión junto a Hispania) Hispania (última anexión junto a Galia)
Legionario (Marte o Tiberio) con loba Parto devolviendo insignias de legiones de antigua derrota romana Febo (Apolo) sobre grifo Diosa Tierra con cuerno de abundancia Diana con ciervo
Dioses protectores de dinastía imperial
• Julia dinastian, aurpegien idealizazioa
• Burua estali (ekintza erlijiosoa)
• Ximur anitzen isuriketa modu naturalistan
Greziar ezaugarriak: Polikletoren kanona, kontrapostoa, burua albo batera, etb…
Octavio Augusto. Thoracata
Idealizatuta dagoen arren,aurpegia erretratua da, (edertua ) Biluzik .
Jainkoenak diren objetuekin ( Laurela eta Zeusen arranoa)
Ortozik
Emperador Claudio
Jainkotasuna
Greziar ezaugarriak: Polikletoren kanona, kontrapostoa, burua albo batera, etb‌
Ilea landuagoa, argi itzal joku handia
Tipologia: soldaduen tunika eta kaparekin tropen jarraipena egiten zuen
Brontzean egina (pieza ugari lotuta)
Enperadorearen bertikaltasunak zaldiaren kurbekin kontrastea sinbologia: enperadoreak inperio indartsuan agintzen du. Marco Aurelio : zaldizkoa
Ilearen garapena, kixkurtu eta sakonagoa bihurtu (argi-itzal efektuaz) K.o I. mendetik, errealismo handiagoaren joera Irisean moztuta. Koloreztatu beharrik ez Bizarraren agerpena (orbaina zuen aurpegian , disimulatzeko)
Bustoa lepotik zena, bularreraino hazi
Adrianoren bustoa Antoninoen dinastia
Ilea trepano teknikaz landua
Irisa moztuta
Caracallaren bustoa Pertsonaia modu errealistan landuta fisikoki+,psikologia estudioa: piztia bailitzan(adierazkortasuna) burua biratuta( begiarte iluna , tentsioz beteriko hazpegiak,‌
Politika ,ekonomia eta moral mailako krisialdi orokorrak (Barne gerrak) ANTINATURALISMORAKO joera ekarri zuen. Aurpegietan norbanakako ezaugarririk ez
Formen sinplifikazioa (eskematizazioa, geometrizazioa)
Modelatu zakarra
Tetrarkak
Frontalitate arkaikora buelta
Ilea gutxi landuta
Kolosalismorako joera
Konstantino enperadorea
Espresionismoa: Aurpegiko oinarrizko hazpegien gehiegizko irudikapena: belarriak, sudurra eta batez ere begiak.
ERLIEBE HISTORIKOAK: •Errepublika garaian gutxi ematen da baina inperio garaian oso garrantzitsua bilakatuko da. •Eszena konplexuak irudukatzeko bitartekari ona. •Gaiak, historikoak , narrazioa jarraian kontatuak: militar kanpainak,ekintza erlijioso zein historikoak. Zuhaitzak, ibaiak, paisaiak ugariak…
•Historiako erliebea •Anekdotaz beteriko kontakizun narratiboa •Gerra garaipena, eguneroko bizitzako kontakizunak, erlijio ospakizunak •Sakonera desberdineko planoak, erliebea gutxiago edo gehiagoko modelatua erabiliz. •Perspektiba geometrikoa batzutan •Garaipen arkuetan, kolometan, sarkofagoetan, aldareetan,... •Hilarrietan
ERLIEBE HISTORIKOA: ARA PACIS , ZUTABEAK, GARAIPEN ARKUA ARA PACIS: •Familia inperiala bakea ospatzeko sakrifizioa egiten doala irudikatzen duen aldarea da. •Erliebe oso aberatsak kanpo hormak erabat apainduz. •Kare harrian landuta. •Teknika aberatsa erabiliko da tolesdura eta jantzietan. •Podium gainean kokatua. - Behe aldean: Landareak - Goi aldean: Augustoren senitartekoak: pertsonai bakoitza bere nortasunaz irudikatua. Goi mailako klaseak hain gustoko zituen estiloan landuak
Erromako erliebea
Girnalda lodiak
Prozesioa:. Augustoren familia eta gortea
Sakrifizio ekintza
Zenefa geometrikoa: Heleniar greketan oinarrituta
Akanto hosto eta tamaina txikiko animaliez (Igelak, sugalindarak,..) apainduta
Romulo eta Remo
Ara Pacis
Goiko lerroan. Lerro bertikal paraleloak nagusi giza irudikapenetan Aurpegien isozefaliak horizontaltasuna markatu
Geometrikoa den frisoaren apainketa,lerro zuzenak, Horizontaltasuna. Behe aldeko kurbekin kontrastea .
Modu erritmiko eta orekatuan banatutako akanto hostoen apainketarekin.
Ara Pacis.Alboko bista
Errealiatearen irudikapenean ahalegina Goi, erdi zein behe( markatua besterik ez) erliebean landua Erretratuak
Tolesturen naturalismoa
Pertsonaien jerarkizazioa (garrantzitsuenak Marcus Livia aurrealdean) Agripa
Sakontasuna areagotzean hirudimentsionaltasunaren efektua lortu
Konposizio jarraia,
Erritmo lasaia,zermoniosoa
Horror vacui Hutsaren beldur
Eskortzu sakonak Gai anekdotikoak sartuaz, monotoniaren apurketa
Ara Pacis Augustoren familia
ZUTABEAK: TRAJANORENA •Garaipen militarren narrazioaren segida oroitarri bezala egina. •Fuste osoa ,espiral forma jarraituz, apainduta •Irudien zuzentasuna baino lan osoan zehar irudien ulermen egokia lehenetsi. •Perspektibak itxuraldatu eta aldatu egin ziren ,ondorioz. •Darioen kontrako kanpaina jasotzen da: behe aldean zein goian,dotore •landutako oroitarria. •Trajano 50 aldiz baino gehiagotan agertu
•Pertsonai eta paisai arteko desproportzioa •Eszena artean ez dago banaketarik
•Sakontasuna lortu nahi eskortzu eta gainjartzeekin •Tarteak, goruzko handitu egingo dira (Optika) •Barrualdetik eskailera dauka.
• Arkuaren barrualdeko janbetan agertzen dira erliebeak •Estandarte eta aginte makilen desfile militarra •Erromatar garaileek menderatutakoak lotuta irudikatu •Sakontasuna lortzeko planoen gainjartzea
Titoren arkua
IV. Mendetik aurrera….joera klasikoa galtzen hasiko da eta itxura gero eta geometrikoagoak agertuko dira formetan: •Sinbolismoa: espirituaren nagusitasuna azpimarratu zenalderdi fisikoen gainetik ( naturalismoa) ---KRISTAUTASUNAREN ERAGINA. •Sarkofagoetan… •Konbentzionalismoak indar handia •Ordurarte mesprezatuak izan ziren joera herrikoiagoak azaldu.
ERROMATARRA
Bizantziarra
Paleokristaua Islamiarra
Prerromanikoa
ERROMANIKOA