QUATTROCENTO ESKULTURA •GHIBERTI •DONATELLO
Erdi Arotik (V-XV)
Gizartea
Egoera politikoa
ďƒš
Erdi Aroko gizartea 3 estamentutan banatzen zen: noblezia, kleroa eta herritarrak (nekazariak) Erdi Aroan erregeek nobleen laguntza behar zuten islamdarren kontra borrokatzeko.
Errenazimendura (XVI-XVII)
Errenazimenduan beste klase sozial bat sortzen da: burgesia. Merkatariak eta artisauak osatzen dute. Errenazimendu garaian erregen boterea sendotu egiten da. Erregea agintari bakarra eta absolutua da eta nobleak kortesano besterik ez.
Erdi Arotik (V-XV)
Bizitzaren kontzeptua
ďƒš
Erdi Aroan bizitza sufrimenduzko etapa bat bezala ikusten zen. Heriotza sarritan askapena bezala hartzen zen. Erdi Aroko ideala zalduna edo gerlaria zen.
Errenazimendura (XVI-XVII)
Errenazimenduan bizitza disfrutatzeko etapa bat da heriotza heldu aurretik. Errenazimenduko ideala kortesanoa zen: arma eta letradun gizakia.
Erdi Arotik (V-XV)
Kultura
ďƒš
Herria analfabetoa zen; kultura monasterioetan zegoen. Eliza zen jakinduriaren jabe. Liburuak urriak ziren, idaztea oso neketsua zen eskuz egin behar zirelako.
Errenazimendura (XVI-XVII)
Jakiteko eta ikasteko irrikia piztutzen da. Erlijio ikasketetatik aparteko zientzigizonak daude. Inprentaren asmakuntza dela eta liburuen hedapen handia sortzen da.
HUMANISMOA XV. eta XVI. mendeetan garatu zen korronte kulturala izan zen. Ondoko ezaugarriak izan zituen: 1. 2. 3. 4.
Gizakiarekiko ardura. Aintzinakoan oinarritu: Grezia eta Erromako kulturan. Arrazoiaren defentsa eta esperientzia egia aurkitzeko modua. Materia guztiekin kuriositatea, jakinmina.
Hainbat humanista nabarmendu ziren: Erasmo de Rotterdam, Tomás Moro eta Juan Luis Vives. Lana bide berrietatik zabaldu zen: inprentak eta akademiak.
Eskultura Ezaugarriak: Proportzioen eta anatomia lanen garrantzia. Generoak: biluziak, erretratua eta zaldiekin egindako eskulturak. Materialak: brontzea eta marmola.
Quattrocento: Ghiberti: Florentziako katedraleko bataiotegiko ateak. Donatello: David. Cinquecento: Miguel Angel: Pietatea, David eta Moises.
Ezaugarri orokorrak: Inspirazioa, arkitekturan bezala, eredu klasikoetan, baita naturalismo gotikoa. Errealismoa eta irudien indibidualizazioa. Materialak: marmola eta brontzea. Teknikak: erliebea eta mukulu biribila. Ez dago arkitekturaren menpe.
Berpizkundeko eskultura Natura eta giza gorputzaren aurkikuntza Antzinatasunaren imitazioa baino garrantzitsuagoak izan ziren. Polikromia, urreztatuak eta erabilitako teknika desberdinak lanetako efektu piktorikoak azpimarratzeko erabili ziren. Berrikuntza bat artistaren aldaketa izan zen, ez zelako artisau bat baizik eta edertzeko helburua zuen pertsona bat. Eskultura eta pintura elkarrekin agertu ziren askotan. Proiektuak garrantzitsuak izan ziren Florentzia bezalako hirietan non lehiaketak antolatzen ziren lan garrantzitsu bat egin behar zenean, Baptisterioko Ateen kasuan bezala.
Ezaugarri orokorrak:
Hiru dimentsioko bolumenaren garapena.
Gizakiaren gorputzaren proportzioen ikerketa.
Proportzioa, oreka eta anatomiaren ikerketa.
Gaiak: mitologikoak, erlijiosoak eta erretratuak.
Irudiak: Efeboak=nerabe ederra (ausardia,konfiantza) eta gerlariak = gizon helduak (lasaitasuna, adimena,barne indarra).
Berpizkundeko eskultura ď‚—
Erretratua â—Ś Medailetako artea garatu zen
â—Ś Izaki baten bereizgarriak zehaztu eta definitu nahi zuten, arreta berezia jartzen fisonomian eta psikologian, eta denboraren pausoa ahaztu gabe.
Lorenzo Ghiberti (1378-1455)
ď‚—
ď‚— ď‚—
1401ean Florentziako Baptisterioren bigarren atea egiteko lehiaketa irabazi zuen, bere lan tekniko bikaina, oihalen lanketa eta xehetasunen fintasuna Brunelleschi aurretik gelditu ziren. Gotiko garaian Pisanok egindako atearen egitura orokorra mantendu behar zuen: 28 hirusta lau hostokoak. Itun berriko 20 eszena gehi 8 irudi zokaloan: ebanjelistak eta elizako doktoreak.
Aparteko modelatua. Oroitzapen klasikoak: oihalak, biluziak, eredu grekoerromatarrak, ‌
Perspektiba arkitektonikoa. Argiak bolumenak definitu. Fornella: kuadro geometriko baten barruan lantzen den irudia (ate, horma,dekorazioan)
Hala ere, oraindik Ghibertiren erliebeak erdi arokoaren antzekoak dira (Pisanoren antzekoak). Gizakien irudiak espazioa zehazten du. Espiritualitatez eta sinbolismoz beteak.
División en veintiocho compartimentos cuadrilobulados a semejanzas de las primeras puertas de estilo gótico
Al hacer prácticamente la obra en un único bloque, gastar menos bronce y dar una gran calidad artística, Ghiberti ganó el concurso convocado para hacer las puertas con el tema del sacrificio de Isaac. Brunelleschi, que fue finalista, quedó derrotado y se orientó hacia la arquitectura
Bronce sobredorado Canon, formas anatómicas, gestualidad de reminiscencias clásicas, detalles anecdóticos, etc.
Protagonismo absoluto de los personajes sobre el paisaje
Sacrificio de Isaac Segundas puertas del Baptisterio de Florencia Ghiberti
Beranduago, (1425-1452), hirugarren atea egiteko enkargua izango zuen. Bere heldutasunera heldu zen arte lan honetan. Paradisuko ate honetan aldaketan egon ziren, diseinoan (10 espazio karratuak), teknikan (erliebea egiteko teknikan) eta inspirazio iturrietan.
Formatu angeluzuzenak forma gotikoarekin apurtzen du (lobulatua). Gainera perspektibaren eskema azpimarratzen du (konposizio desberdinen proiekzioa).
ď‚—
Atzealdean paisaiak eta arkitektura klasikoak.
Perspektiba lortzeko, atzealdeko irudien eskala aurreko irudien baino txikiagoa.
ď‚—
Ghibertiren erliebeak izaera eskultorikoa du. Aurreko planoan dauden irudiak goi erliebean eta urrutiko irudiak baxu erliebean.
ď‚—
Baliabide piktorikoa: hurbilen dauden irudiak eta gauzak zehetasun handikoak dira, urrun daudenak difuminatuta daude.
Rodeados los recuadros por franjas con adornos vegetales y cabezas de profetas
Se le adjudicaron sin concurso y dedicó veinticinco años para su confección
Marco exterior con frutos, hojas, flores y animales Con los recursos perspectívicos las escenas sugieren grandes distancias entre el primer plano y el fondo
División en diez recuadros: cinco en cada batiente
Al tener que representar veintiocho temas del Antiguo Testamento, tuvo que fusionar varios en cada recuadro
Historia de José Terceras puertas del Baptisterio de Florencia. Puertas del Paraiso Ghiberti
Distribución equilibrada de las multitudes que se agrupan e interrelacionan con gestos naturales
Paisaje adquiere igual protagonismo que personajes
Técnica del schiaciatto
Efectos de “perspectiva Aérea” Uso de alto, Medio y bajo relieve
Perspectiva lineal Punto de vista variable
Fusión de Varias escenas (creación de Adán, creación de Eva, toma de la fruta prohibida, expulsión)
Canon clásico Movimiento sosegado
Ghiberti. Puertas del Paraíso. La creación
Donatello (Donato di Niccolo) 1386-1468
XV mendeko eskultorea, eragin handikoa. Estilo berri bat, garaiko espirituarekin bat datorrena. Bere ezaugarriak: Teknika eta material guztiak menperatu. Pertsonaien azterketa psikologikoa, sentimenduak adierazi.
Irudimen sortzailea (aldareak, pulpituak, hilobiak, zaldizko estatuak …)
Lehenengo lanak ikerketa psikologikoak izango dira, hiriko eraikuntza gotiko garrantzitsuenak dekoratzeko: ◦ Apóstoles para la Puerta de la Mandorla de la catedral,
◦ Profetas para los nichos del Campanile ◦ Patronos gremiales para la capilla de Or San Michele.
Profetak: bizitzaren zentsu tragikoa.
Batez ere Habacuc eta JeremĂas, ez dira lehengo heroiak; aurpegi dramatikoak eta arropa txarrak. Errealitate gordina erakutsi.
Profeta Habacuc
Profeta JeremĂas
Interés por figuras individuales Perfección técnica
Pliegues tardogóticos
Expresión de estados de ánimo y fases de la vida
Contrapposto
San Marcos
Habacuc. Donatello
"San Jorge", armadura egileen patronoa. Orsanmicheleko elizan. Florentzia. ď‚—
ď‚—
Pasu berri bat eskulturan arkitekturaren aurrean.
Garai honetako edertasunaren eta baloreen prototipoa. Buruaren espresibitatea eta armaduraren azpian antzematen den mugimendua.
ď‚—
Mirada confiada
Cabeza erguida
Hombre en plenitud
Ligero giro
Relieve de base De San Jorge
Stiacciato o aplastado Escudo Refuerza estabilidad
Piernas firmes
Donatello. San Jorge
Perspectiva lineal
DAVID (del Palacio Médicis)
Aro klasikotik brontzean egindako lehenengo biluzia.
Mutil gazte baten ikerketa
Praxitelesen kurba.
Gai biblikoa, baina politikarekin lotuta: DAVID (Florencia) GOLIATen kontra (Milán).
Sombrero adornado con amarantos típico de la Toscana
Expresión de la juventud en su faceta sensual y seductora Equilibrio de las formas con brazo derecho tenso con la espada y el izquierdo relajado apoyado en ángulo en la cadera sosteniendo una piedra
Giro delicado de la cabeza Cuerpo ondulado describe curva praxiteliana (recordar escultura griega)
Contraste pulimentado de piel con formas rudas de cabeza de Goliath
Formas anatómicas blandas
Temática religiosa tratada con finalidad política (regreso de Cosme de Médicis a Florencia. Derrota del duque de Milán, representado en el casco de Goliath)
Canon clásico
Contrapposto acentuado al tener pierna derecha firmemente apoyada y la izquierda flexionada y elevada descansando sobre cabeza de Goliat
Primer desnudo masculino a tamaño natural desde la Antigüedad
Donattello. David
KANTORIA Gai bera, Donatello eta Lucca della Robia Florentziako katedralean ume abeslarien tribuna. Arkitektura eta umeak dekorazioa bezala. Aingeruen sentiberatasuna, ertaroko espiritualtasunetik urrundu denaren lekuko Bizitasuna, poza Gizakia munduan bere buruaz seguru eta fidakor (ezagutza eta jakintza)
Puti-en espresibitatea, poza. Ez daude arkitekturaren menpe. Klasizismoa.
PADUA 58 urtekin.
Brontzezko baxuerliebeak "Milagros de San Antonio" , konposizio perspektiba eta schiacciato.
Eszenaren garrantzia, gizabanakoen gainetik..
CAUDILLO ERASMO DE NARNIaren ZALDIZKO ESTATUA, "GATTAMELATA“.
Zaldizko eskultura klasikoen eredua berreskuratu. Marko Aurelioren modeloa berreskuratu, Erroman ikusita eta ikasita. Heroiaren aintzaren oroitzapenezkoa, gehi hilobi-monumentua.
Zaldiaren naturalismoa, armadura klasikoa. Antzinako artearen errekonozimendua baina aldi berean garrantzi handiko lana gerora begira.
Berpizkundeko eskultura
Zaldi gaineko eskulturaren berreskurapena ◦ Pertsonai bat zaldi gainean tamaina errealean eskultoreentzako gai erakargarria zen baina ez zen posible izan hasiera batean, egiteko kostea oso altua zelako eta batez ere arazo teknikoak zeudelako brontzea urtzeko. ◦ Monumentu hauek erabiltzen ziren gizonezko famatuen bertute hiritar eta sekularrak azpimarratzeko eta Marco Aurelioren eredua jarraitu zuten. ◦ Hasieran beste ereduak irauten ez zuten materialetan egin ziren. ◦ Adibiderik onenak dira Condottiero Gattamelata Donatellok egina, eta Condottiero Colleoni, Verrochiok egina.
Rostro tranquilo, individualizado de alguien que pasa a través del tiempo de forma serena
Verticalidad del condotiero
Armadura de la época con gorgona alada
Realizado en bronce en varios trozos que fueron ensamblados y pulimentadas las uniones
Ritmo curvo repetido formado por cola, grupa y cuello de caballo
Dirección del movimiento marcado por la diagonal que forma el bastón de mando y la funda de la espada
Inspirado en estatua ecuestre de Marco Aurelio
Elevado podio que contiene las cenizas (relieves hacen alusión a las puertas del Hades)
Realce vertical del conjunto
Condotiero Gattamelata. Donatello
Florentzian bizi zen krisi erlijioso antinaturalistaren isla. Egurrezko "Magdalena penitente" , polikromatua. Errenazimenduko edertasunaren ezetza. Dramatismoaren adibidea. Gauza bere egingo du Miguel Angelek “Pietateetan”.
Formas huesudas, p贸mulos salientes, boca con comisuras ca铆das, cabellos hirsutos,
Realizada en madera Gusto por lo feo y desagradable para reflejar angustia interior
Desmaterializaci贸n de las formas con zonas poco trabajadas
Donatello. Magdalena penitente
ERRENAZIMENDUA ESPAINIAN Berpizkundearen zabaltzea: Espainiako kasua
Arkitektura: Italiako estiloa: Carlos V.aren jauregia, Granada. Herreriar estiloa: Escorialeko San Lorentzo monastegia, Madril. Estilo platereskoa: Salamankako unibertsitateko fatxada. Eskultura: Egurrezko taila polikromatuak dira nagusi, sentimendu erlijioso biziak islatzen dira bertan. Alonso Berrugueteren lana. Pintura:
Greco nabarmendu zen : Orgazeko kondearen hileta, bularrean eskua zuen zalduna.
ERRENAZIMENDUA EUKAL LURRALDEETAN • Aurreko estiloak bezala berandu sartzen da Euskal Herrian • Italiatik eta Flandestik (portuetako merkataritza jarduerei esker) Carlos V.aren garaian
ERRENAZIMENDUA EUKAL LURRALDEETAN Zarauzko Torre Luzea
Oinatiko Sancti Sapiritus Unibertsitatea
ERRENAZIMENDUA EUKAL LURRALDEETAN Donostiako San Telmoko klaustroa
Portugaleteko Andra Mariko erretaula
ERLIJIOAREN ALDAKETA - ERREFORMA Erreforma
Elizako hierarkien luxua, apaizen prestaketa eza, indulgentziak
Martin Lutero ... fedearen salbazioa, Bibliaren interpretazio askea, Aita Santuaren agintaritzari ezezkoa...
... ondorenak Europan...
ERLIJIOAREN ALDAKETA - ERREFORMA Erreforma Arrazoiak
Erdi Aroaren amaieran izandako erlijioaren krisia :
Goi mailako hirarkia luxuz eta aberastasunea bizi zen.
Apaiz gehienak prestakuntza gutxi zuten.
Elizako kargu asko erosi egiten ziren.
Induljentziak saltzen ziren (Aita Santuari erosten zitzaion dokumentu bat bekatuen barkamena lortzeko)
Eiza Katolikoaren erreakzioa - KONTRAERREFORMA Trentoko kontzilioa
Eliza katolikoaren barneko erreformarako mugimendua, Erreforma protestanteari aurre egiteko. Protagonistak: Jesusen konpainia. (Jesuitak) Erreformaren ondorioak: erlijio gerrak, tolerantzia eza eta inkisizioaren indarra.
Eiza Katolikoaren erreakzioa - KONTRAERREFORMA Trentoko kontzilioa
TRENTOko Kontzilioa (1545)
1. 2. 3. 4.
5.
6.
Erabakiak Sakramentuen baliotasuna, Aita Santuaren nagusitasuna, Ama Birjina eta santuak gurtzea, Apaiztegiak sortu ziren prestakuntza hobetzeko Beste batzuk: kristau ikasbidea (katezismoa), eskola berriak... Erlijio ordena berriak: Jesusen Lagundia (Jesuitak) gipuzkoar batek sortua Loiolako San Inaziok.