6048

SEPTEMBER 2014

magazine

De Vlaamse tuinaannemer

Green Expo

Aanplanttechnieken

WORD

LID!

GROENGROEIEN

2

Import en export van natuursteen. Groothandel in tuin- en constructiematerialen.

De specialist voor uw tuinproject op maat.

Verdeler van tegels, boordstenen, vijverranden, stapstenen, decoratie zoals bollen, zuilen …

Gravellock.

Deze grindstabilisator uit soepel kunststof met fijn mazenrooster is uitstekend om het grind vast te zetten. Door het fijne rooster wordt het grind niet in de ondergrond gedrukt maar blijft het water- en vuildoorlatend. Hierdoor is er geen kans op dichtslibben.

Steenscherm met natuurstenen profielpalen.

Deze afsluiting oogt niet alleen mooi maar is duurzaam, modern en gemakkelijk te plaatsen. De palen worden stevig in de grond verankerd en de netten opgevuld met keien. Muren tot 2 meter hoog.

Exchange Logistics Services BVBA (of afgekort E.L.S. bvba) NIkelaan 31 – 2430 Laakdal – Els 0473 717911 – Ivo 0475 717949 info@els-garden.be www.els-garden.be (deze is momenteel nog onder constructie maar mss dan wel afgewerkt)

Nieuw seizoen …

Wanneer de herfst nadert, komt het nieuwe seizoen voor Groen Groeien er weer aan. De agenda hiervoor staat vast. Ook de voorbereidingen voor de verschillende beurzen waarop we aanwezig zullen zijn, liggen achter de rug.

Toch enkele wijzigingen in de agenda.

Zoals steeds zullen er zeer interessante studieavonden op verschillende data en plaatsen in heel Vlaanderen gehouden worden, zodat je naar de studieavond kunt gaan wanneer het je past.

Ook zullen we aanwezig zijn op verschillende beurzen zoals ‘Greenexpo’ en ‘Demogroen’. Zo is ‘Greenexpo’ een beurs die niet te missen is voor iedere tuinaannemer. Alle aspecten van ons vak komen hier ruim aan bod. Op deze vakbeurs zijn producenten van machines, verhardingsmaterialen en beplanting aanwezig. Dus kunnen wij hier zeker niet ontbreken als vakvereniging die zoveel mogelijk tuinaannemers wil bereiken die op zoek zijn naar duidelijke informatie. Daarom nodigen wij iedere tuinaannemer uit op onze actieve stand, zowel de leden als de ‘toekomstige’ leden, voor een drankje en een gezellige babbel.

dat ‘papierwerk’ niet hun sterkste kant is, denk ik dat deze documenten gretig gebruikt zullen worden.

Zoals je ziet, heeft het team van Groen Groeien deze zomer niet stilgezeten en staan wij klaar voor een nieuw seizoen Groen Groeien met studieavonden, bedrijfsbezoeken, aanwezigheden op beurzen, magazine en website …

Graag nodig ik je op al onze activiteiten uit en wens ik je veel leesplezier.

Joris Deconinck Bestuurslid Groen Groeien

Verder zullen er voor de leden op onze website enkele standaarddocumenten ter beschikking gesteld worden zoals verkoopsvoorwaarden ... Deze zijn nagelezen door onze juridische dienst en zullen ervoor zorgen dat je als lid van Groen Groeien met de juiste informatie en documenten kunt werken. Aangezien ik toch van verschillende collega’s hoor

www.groengroeien.be

Verantwoordelijke uitgever Elma Mutlimedia Concept en realistatie Elma Multimedia Bedrijvenlaan 1 2800 Mechelen T: 015 55 88 88 www.elma.be info@elma.be Samenstelling Marc Galle Jan Vancayzeele Peter Lauwers Medewerkers Joris Deconinck Stijn Lagrou Dirk Ingelaere Peter Lauwers Ben Ruymen Jan Vancayzeele Marc Galle Advertenties Steven Hellemans Elma Multimedia Bedrijvenlaan 1 2800 Mechelen T: 015 55 88 88 www.elma.be info@elma.be Fotografie Jan Vancayzeele AVBS Marc Galle Peter Lauwers Coverfoto VTA groengroeien magazine is een publicatie van Groen Groeien - AVBS

GROENGROEIEN

1

Creativity makes the difference

BEZOEK ONZE STAND TIJDENS GREEN Vakbeurs voor de groenprofessional 21/22/23 september 2014 Flanders Expo Gent | Stand: 1120 www.ebema.be

www.stone-style.be

EXPO:

sales@ebema.be

Inhoud 38

Nationale grasdag

20

DE VLAAMSE TUINAANNEMER

24

GREEN EXPO

Kleine bomen Kleine tuinen

11

TIPS & TRICKS16 Volg Groen Groeien via facebook en blijf op de hoogte van alle mededelingen, nieuwtjes of activiteiten.

205

FACEBOOK VOLGERS

&27

36

FUNDERING OPBOUW

14

DOPLUIZEN

Activiteiten

in 2014 - 2015

33 GROENGROEIEN

3

graszaadmengsels voor professionals

Speciaal voor tuinaannemers

RecreaMaster iSeed

N vern u met ieu iSee wde form d ule!

Voor een mooier en dichter gazon

H. van Veldekesingel 150 - bus 30 • 3500 Hasselt • Tel. +32 (0)11/32.13.65 • Fax +32 (0)11/33.12.14 • www.innoseeds.be • info@innoseeds.be

PUBLIREPORTAGE

iSeed graSzaad: het gemak voor de tuinaannemer Zaad en voeding: 2 in 1

de kale plekken gaat onkruid groeien.

Om dit te voorkomen zaai het gazon tijdig

iSeed is een voedingscoating welke het

MICROCLOVER in het park en plantsoenen

door met het grasmengsel RecreaMaster

graszaad omhult. De coating bevat ex-

iSeed. Het graszaad in RecreaMaster

Microclover is een kleinbladige witte

tra voedingsstoffen (stikstof en fosfaat),

iSeed heeft direct de beschikking over

klaver welke kort maaien bijzonder

de meest essentiële elementen welke

de nodige plantenvoeding en kan de

goed verdraagt. Daarnaast

het graszaad nodig heeft in de startfase.

concurrentie met de onkruiden veel be-

bindt de klaver stikstof uit de lucht en

Samen garanderen ze in een kortere tijd

ter aan.

geeft deze weer af aan de grasmat.

Daarom iSeed graszaad zaaien:

Microclover zorgt voor:

een betere, dichtere grasmat. Graszaad wordt nogal eens gezaaid in een bodem waar het aanwezige fosfaat niet altijd

• groenblijvend gras

direct beschikbaar is voor de jonge wor-

= snellere start ➜ minder onkruiden

• minder onkruiden

tels. Het extra fosfaat om het graszaad is

= betere beworteling ➜ sterkere grasmat

• lagere onderhoudskosten

dan ook een welkome aanvulling voor

= intensievere beworteling ➜ minder

• excellente betredingstolerantie

de jonge plant. De extra stikstof zorgt juist voor een snellere doorgroei in de begin-

uitspoeling meststoffen = dichtere grasmat ➜ minder straatgras

fase. Het resultaat: een gazon welke veel eerder gesloten is.

Daarom zaait u en bemest u in 1 werkgang met iSeed

iSeed: snel een groen gazon Door de verzwaring van het graszaad De meerwaarde van iSeed is voldoende

met de coating verandert het zaaiad-

in de praktijk getoetst. STRI-Bingley kwam

vies.

tot de conclusie dat graszaad met iSeed

Bij gebruik aan gewoon zaad van 2 –

een veel mooiere en gezondere grasmat

3 kg/are zaait u bij iSeed graszaad 3 –

geeft. Het gazon komt dan ook veel be-

4,5 kg/are.

ter de winter door. Verder is aangetoond dat de grondbedekking veel dichter is.

iSeed voor een mooiere en gezonder

Met als gevolg veel minder straatgras

gazon, met heel veel plezier.

en minder onkruiden. De grasmat is snel dicht en blijft mooi gesloten.

Doorzaaien van gazons: 2 in 1

H. van Veldekesingel 150 - bus 30 3500 Hasselt

In een gazon kunnen na verloop van tijd

Tel. +32 (0)11/32.13.65

kale plekken ontstaan. Oorzaken hiervan

Fax +32 (0)11/33.12.14

zijn veelal vorst, droogte, ziekte, overma-

www.innoseeds.be

tige betreding en of voedingstekort. Op

info@innoseeds.be

Word nu lid van

GROEN GROEIEN! Geachte tuinaannemer,

‘Groen Groeien’ blijft groeien. De vriendenkring van tuinaannemers is immers aan het uitgroeien tot een volwaardige vakvereniging voor de professionele tuinaannemer. Binnen de sierteelt- en groenfederatie AVBS biedt ‘Groen Groeien’ met drie kringen een volwaardige regionale werking aan.

Dit werkjaar zetten we een grote stap voorwaarts. ‘Groen Groeien’ wil een duidelijke meerwaarde zijn voor haar leden-professionele tuinaannemers. We bouwen onze werking verder uit in Vlaanderen en werken rond zeven thema’s: advies, begeleiding, opleiding, informatie, netwerking, kortingen en belangenverdediging. Het sectorspecifieke aanbod van studieavonden en -uitstappen en cursussen blijft uiteraard de basis van onze werking.

Neem een kijkje op onze website www.groengroeien.be, ontdek de voordelen van het lidmaatschap en blijf hiermee perfect op de hoogte van de actualiteiten in de tuinaanlegsector.

Wat verwezenlijkt Groen Groeien voor haar leden in 2014?

De leden kunnen de meerwaarde van onze expertise ervaren

bij

informatievragen

over

tewerkstelling,

verkeer, rijbewijzen, fytolicentie en nog heel wat andere dossiers.

De leden worden persoonlijk begeleid in hun dossier over o.a. de vestiging van hun tuinaanlegbedrijf, tewerkstelling en milieudossiers.

Op de vormingsavonden leveren we heel wat gratis informatie aan met als hoogtepunten tewerkstelling, fytolicentie, juridische tips tegen slechte betalers, inbraakpreventie, …

Een

nieuwjaarsreceptie,

studieuitstappen

en

praktijkopleidingen zijn studie-netwerkmomenten bij uitstek.

Via de website www.groengroeien.be, het ‘Groen Groeien Magazine’ en het vakblad ‘Sierteelt & Groenvoorziening’ blijf je op de hoogte van het reilen en zeilen van de tuinaanlegsector.

6

GROENGROEIEN

Nieuwe leden* kunnen vanaf 1 juli 2014 éénmalig genieten van het promotielidmaatschap:

Voor slechts

€182,00 ben je lid tot eind 2015.

Dit kan via overschrijving op rekening BE11 7380 3134 3348 met vermelding ‘promolidmaatschap 2014-2015’’.

PS: het Groen Groeien-lidgeld is volledig fiscaal aftrekbaar. * Voordien geen lid van AVBS-tuinaanleg

Zeven ledenvoordelen van Groen Groeien

ADVIES: Degelijke advisering over nieuwe wetgevingen en reglementeringen zoals tewerkstelling, verkeer, fytolicentie, milieu en ruimtelijke ordening, …

BEGELEIDING: Persoonlijke begeleiding, gaande van problemen met de vestiging van jouw bedrijf of tewerkstelling personeel tot juridische problemen met klanten en leveranciers.

OPLEIDING: Specifieke vakopleidingen over o.a. vakbekwaamheid rijbewijs C en fytolicentie. Studiebezoeken en workshops over praktijkgerichte onderwerpen tillen jouw bedrijf op een hoger niveau.

LITERATUUR: Je blijft up-to-date via de website, de e-nieuwsbrieven en de Facebook-pagina. Het vakblad ‘Sierteelt & Groenvoorziening’ en het ‘Groen Groeien Magazine’ waarborgen kennis verrijkende vakliteratuur.

NETWERKING: De nieuwjaarsreceptie, de familiedag, diverse bedrijfsbezoeken en studieavonden zorgen voor fijne professionele contacten met collega’s en toeleveranciers.

KORTINGEN: Ledenvoordelen en kortingen voor nieuwe leden en dienstverlening bij diverse leveranciers.

BELANGENVERDEDIGING: Vertegenwoordigd in heel wat organisaties waakt Groen Groeien bij overheden en organisaties over de belangen van de tuinaanlegsector.

Trendrapport Groen Groeien 2014 De tweede editie van het ‘Trendrapport Groen Groeien’ werd voorgesteld tijdens de nieuwjaarsreceptie op 4 februari 2014. Na een geslaagde vorige editie heeft Groen Groeien dit jaar opnieuw diverse bedrijven, architecten en beleidsmensen aangeschreven om hun “nek eens uit te steken “ m.a.w. om hun visie neer te schrijven. Hoe zien zij de nieuwe trends of de nieuwe uitdagingen voor 2014?

Je kan dit trendrapport lezen en/of downloaden via onze website www.groengroeien.be.

GROENGROEIEN

7

Aanplanttechnieken: het zit hem in de details …

Aanplanttechnieken: het zit hem in de details …

Plantselectie, –techniek en nazorg vormen een veelzijdig proces waar traditie en ellebooggevoel heel snel het voortouw nemen. Zo kent de groensector tal van discussies rond plantvorm, bodemtoevoeging, wortelsnoei en kroonsnoei.

We gingen de uitdaging aan en doken de literatuur in om een genuanceerd antwoord te formuleren.

Plantstress Planten hebben een opvallend regeneratief vermogen na verplanting. Wetende dat boomwortels een horizontale wortelspreiding hebben die twee- tot driemaal de kroonprojectie overschrijden, waarvan minstens 60% buiten die projectie valt, dan kan men inbeelden dat wortelvoorbereiding op kwekerijniveau onontbeerlijk is [1][2]. Wortelsnoei, gerichte irrigatie, bemesting en kluitvorming kunnen de hoeveelheid gerooide wortels sterk beïnvloeden [3][4][5].

Foto’s: Jan Vancayzeele-AVBS

8

GROENGROEIEN

Figuur : figuratieve weergave hoe een kleinere plantmat reeds na enkele jaren een inhaalbeweging maakt t.o.v. de grotere plantmaat (Watson, 1985)

Droogtestress, veroorzaakt door het overmatig verwijderen van zij- en haarwortels, is de belangrijkste reden voor het falen van aanplantingen [6]. Een doordacht irrigatiesysteem is nefast, niet enkel voor het wortelverlies maar evenzeer voor het verlies aan vochtbufferende bodem. Veelal worden sterk vertakte wortelpruiken (rijk aan wortelhaartjes) vooropgesteld als ideaalbeeld. Maar uit onderzoek [7] blijkt dat schaarser vertakte kluiten niet altijd minderwaardig zijn. Sterk vertakte wortelpruiken hebben evenveel gedroogde massa als kluiten met in hoofdzaak zijwortels. Bij deze eerste blijkt deze massa echter in hoofdzaak te bestaan uit haarwortels, wat verhoudingsgewijs minder het geval is bij de schaarsere wortelpruiken. Te sterk vertakte wortels zijn dus niet steeds een zegen. Bij de beoordeling dient uiteraard wel de relatie gelegd te worden met de natuurlijke vertakking die soortafhankelijk is: Grof vertakt wortelgestel: Aesculus, Malus, Populus sp., Pyrus, Quercus rubra, Quercus cerris, . Salix, Taxodium ….

Fijn vertakt wortelgestel: Acer, Alnus, Betula, Carpinus, Crataegus, Fagus, Fraxinus, Gleditisia, Quercus robur, Robinia, Sophora, Tilia ….

Plantvormen Containerplanten bieden, naast het ruime plantseizoen, heel wat bijkomende voordelen. De plantstress op korte termijn is nihil, aangezien schaderisico door transport of verplanten gering is. Maar toch dient bemerkt te worden dat plantstress zich op middellange termijn kan voordoen. Wortels komen immers van een voedselrijk, humeus en sterk vochthoudend milieu in een omgeving van zand, zandleem of klei. Dit gaat veelal gepaard met een korte groeirem één tot twee jaar na aanplant. Wordt een containerplant met poreus substraat geplant in een bodem met een fijnere textuur, dan wordt al gauw vocht onttrokken door de omliggende bodem. Een containerplant heeft hierdoor vaak meer watergift no-

dig dan in de kwekerij [8]. Aangezien er nauwelijks sprake is van wortelreductie (wat wel het geval is bij blote wortels en kluiten), evaporeren containerplanten duidelijk meer, wat de nood aan watergift hoger stelt t.o.v. blote wortels en kluit.

Keerzijde van de medaille van containerplanten is dat ook hier plantkwaliteit bepalend is: kans op vervormde wortels alsook te schaarse wortelpruiken vergen vakmanschap vanuit de toelevering.

Het principe van kluiten draagt nog heel wat onbenutte potenties voor de boomkwekerijsector. Zo kan het afstemmen van het kluitbodemtype op dat op het terrein plantstress reduceren. Onttrekken van vocht door of vanuit de kluit zou gereduceerd kunnen worden. Kluiten verlengen het plantseizoen met enkele maanden (t.o.v. blote wortel), maar dragen evenzeer wat nadelen. Plantnetten uit jute en draad zijn dikwijls te hoog opgebonden, waardoor ze vaak te diep geplant moeten worden.

Netten opensnijden of niet? Hier lijkt de logica te leiden tot een onverbiddelijk ‘JA’. Netten en draden oxideren of verteren immers slechts zeer traag, zeker dieper in de bodem, waar zuurstof schaarser is. Het ontmantelen van boven tot op de plantputbodem vermijdt deze barrièrevorming. Argumenten uit angst voor het ontkruimelen van de kluit verraden veelal meer een gebrekkige plantkwaliteit dan de empathie voor de boom.

De pro’s en contra’s van blote wortels zijn reeds door menig persoon neergeschreven. De voornaamste plantstress zit bij de planter, die slechts een kleine window-of-opportunity vindt tijdens het seizoen om aan te planten. Een window die alsmaar kleiner wordt door extreme weersomstandigheden en onvoorspelbare seizoenen. Blote wortels zijn immers gevoeliger voor uitdroging, vorst en verslemping. Daarenboven zijn ze veel gevoeliger voor windlast door het ontbreken van een solide sokkel.

Plantmaten … mag het ietsje meer?

Algemeen kan gesteld worden dat kleinere bomen zich makkelijker verplanten/ aanplanten dan grote maten. Fysiologische stress is groter bij grotere plantmaten. Uitzonderingen bevestigen de regel: zo werd bij grote maten van Salix sp., Quercus rubra en Q. palustris bevonden dat ze zich beter verplanten dan kleinere exemplaren [9] [10] [11]. De plantmaat heeft veelal geen invloed op het regeneratiesnelheid van de wortels. Een kleine plantmaat gaat dus niet sneller, maar ook niet trager zijn wortels herstellen. Bomen behouden een wortel/kruinverhouding waardoor ze zelden zullen investeren in de kruin, zolang de verhouding niet hersteld werd na rooien en aanplanten. Hoe groter, hoe meer wortels (in verhouding) gerooid, hoe langer de bovengrondse hergroei op zich laat wachten. Zo werd berekend [12] dat een kleinere plantmaat (Ø10 cm) na dertien jaar een grotere (Ø 25 cm) ingehaald heeft tot een evenwaardige kruin/wortelgrootte. De 10 cm maat had hierbij slechts vijf jaar nodig om zijn originele wortelpruik te herstellen, de 25 cm maat deed hier dertien jaar over.

De absolute hoeveelheid is immers bij deze laatste sterker gereduceerd, ook al wordt procentueel evenveel verwijderd.

Plantmethode Het aanplanten wordt met de paplepel meegegeven in het onderwijs. Zorgvuldigheid, timing en vakmanschap vormen de sleutelwoorden. Voorzichtigheid bij transport en verplaatsen moeten schade voorkomen aan wortelpruik en stambasis, zeker eens het groeiseizoen begonnen is.

Cambiumcelwanden zijn immers dunner bij aanvang van de groei in de lente en de bast is bijzonder gevoelig voor ‘ontvellen’ [13].

Plantgatverbetering blijkt uit vele onderzoeken weinig meerwaarde te bieden [14] [15] of zelfs schadelijk te zijn [16][17][18]. Dit op voorwaarde dat de originele bodem van voldoende kwaliteit is. Ook met mondjesmaat (goed verteerde) compost toe-

GROENGROEIEN

9

voegen wordt geadviseerd. Een jaarlijkse toediening van twee tot drie centimeter geniet de voorkeur op een eenmalige massa, teneinde de zuurstofomtrekking voor verdere omzetting tot een minimum te herleiden. Dit blijkt uit onderzoek op stedelijke bomen, waar de hoeveelheid organische stof nog lager geacht wordt dan privaat groen [19]. Drie tot vijf procent organische stof volstaat veelal.

Het wordt veelal aanbevolen het plantgat, vrij van verslemping, ruim genoeg te maken (vuistregel van anderhalve keer de wortelgrootte), maar evenzeer voldoende in de diepte los te woelen. Verharde lagen zorgen immers voor stagnerend water. Houd er wel rekening mee dat de losgewoelde plantbodem opnieuw kan inklinken, samen met de wortelpruik.

Ondiep planten, plaatselijk ondergrondse steun of planten op een heuvel kunnen dit wegzakken tegengaan.

Ook over bemesting en geïmplementeerde mycorrhiza’s bestaat nog heel wat onenigheid. Heel wat onderzoeken wijzen immers op te verwaarlozen effect van bemesting bij aanplant [19][18]. Deze onenigheid geldt evenzeer voor mycorrhiza’s waar het nut van symbiotische schimmels reeds meer in kaart gebracht werd dan de reële slaagkansen van commerciële preparaten. Mycorrhiza’s zijn immers vaak waardplantspecifiek (wat niet gesteld kan worden van preparaten), stellen specifieke eisen aan bodemomstandigheden en brengen nog heel wat vraagtekens met zich mee rond de meest aangewezen inoculatietechniek.

Snoei: less is more!

Het gedachtegoed om noodgedwongen te snoeien bij aanplant dient dringend bijgesteld worden. Shoup et al. [18] gaven aan dat snoei geen effect heeft op de overlevingskansen, op voorwaarde dat het gaat om kwalitatief plantmateriaal (met een evenwichtige kroon/wortelverhouding). Wel werd een duidelijk negatief effect op de wortel- en scheutgroei waargenomen [21]. In de knoppen bevinden zich immers groeihormonen (auxinen) die ook de wortelgroei stimuleren. Foutieve takken worden beter de volgende zomer verwijderd, eens de boom actief kan reageren op de snoeiwonden.

Plantperiode Om ervoor te zorgen dat wortelgroei na aanplant opnieuw op gang komt, is (naast warmte) ook vocht nodig. Indien men nog in het najaar plant, kunnen nieuwe worteltjes zich nog vestigen alvorens de bodemtemperatuur te sterk daalt.

De winterperiode vormt voornamelijk een periode van rust en omsluiting van de bo-

10

GROENGROEIEN

dem met de wortels. Bomen zullen veelal minder gevoelig zijn voor uitdroging in de zomer door deze aanpassingsperiode.

Zeker ringporige bomen (eik, es …) die reeds heel wat energie investeren in het voorjaar in diktegroei vanuit hun reserves, worden beter in het najaar gepland om piekmomenten van energiebehoeftes af te vlakken.

Aanplant in het voorjaar gebeurt bij voorkeur onder ideale weers- en bodemomstandigheden (niet te nat, vorstvrij) maar evenzeer vóór het uitlopen. Vochtopname lijkt immers best te gebeuren voor de nieuwe wortels gemaakt worden. Bij soorten met vlezige wortels is de periode tussen aanplant en uitlopen echter zo kort mogelijk aan te bevelen. Ailanthus, Catalpa, Ginkgo, Juglans, Laburnum, Liquidambar, Liriodendron, Magnolia, Pterocarya ... De vlezige wortels zijn veelal teerder en hebben bij voorkeur een zo gering mogelijke tijd tussen aanplant en actieve herstelperiode. Deze groep wordt bijgevolg niet aangeplant als naakte wortel, maar veeleer met kluit of in container.

Watergifte Zowel tijdens als na het aanplanten is de vochthuishouding van wortels van groot belang: het pralineren van wortels en het bevochtigen van kluiten vermijden worteluitdroging en scheiden gedreven van opgedreven uitvoerders.

Ook na aanplant vormt waterhuishouding een belangrijk aandachtspunt. Zo vormt de aanleg van een gietrand, minimaal net buiten de wortelpruik bij aanplant, een eerste aanzet. Een gietrand (aarden wal) houdt immers niet enkel het beregeningswater plaatselijk, maar vormt evenzeer een afbakening tegen maaischade en betreding. Beschouw deze aarden wal evenzeer als een no-growzone voor onkruiden of grasachtigen. Ondergroei vormt immers vaak een grote rechtstreekse concurrentie in de bovenste bodemlaag waar ook de smalste/dunste wortels actief zijn van bomen.

Yves Dehondt Projectmedewerker – EC Groenmanagement VIVES

Geconsulteerde literatuur E. Gilman, „Effect of root pruning at different grotwh stages on growth and transplantability of Magnolia grandiflora,” HorScience 25: 74-77, 1990.

R. Harris, „Root pruning inproves nursery tree quality.,” Society of Hortical Science 96(1): 105-108, 1971.

J. Huguet, „Influence of a localized irrigation on the rooting of young apple trees,” Ann. Agron 27: 343-361, 1976.

D. Struve, „root system configuration affects transplanting of honeylocust and English Oak,” Arboric 7: 191-194, 1989.

T. Kozlowski en W. Davies, „Control of water balance in transplanted trees,” Arboric 1: 1-10, 1975.

D. Fare, C. Gilliam en H. Ponder, „Root distribution of two field-grown Ilex,” HorticalScience, 1985.

L. Nelms en L. Spomer, „Water retention of container soils transplanted into ground beds,” HorticalScience, 1983, pp. 863-866.

M. Larson, „Prunuing northern red oak nursery seedlings: effects on root regeneration and early growth,” Canadian Joural of forest research, vol. 5, pp. 381-386, 1975.

M. Larson, „Growth of outplanted northern red oak nursery stock related to shoot characteristics in the seedbed,” Tree Planters Notes, vol. 1, nr. 28, pp. 21-23, 1997.

J. Staley en J. Dickson, „Transplanting tolerances of seven tree species.,” Weeds, Trees and turf, vol. 3, pp.

16-17, 1977.

G. Watson, „Tree size affects root regeneration and top growth after transplanting,” Journal of arboriculture, vol. 8, pp. 305-310, 19882.

K. Esau, Anatomy of seed plants, New York: John Wiley & sons, 1977.

W. Cortley, „Soil admendments at planting,” Journal of environmental horticulture, vol. 1984, nr. 2, pp. 27-30, 1984.

D. Ingram, R. Black en C. Johnson , „Effect of backfill composition and fertilization on esteblisment of container-grown plants in the landscape,” Horticultural Society, pp. 198-200, 1981.

R. Byrnes, „Effects of soil amendments in variable ratios and irrigation levels on soil conditons and the esteblishment and growth of Pittosporum tobira,” University of Florida, 1976.

J. Pellet, „The ecology of tree roots and the practical significance thereof,” American Nurseryman, vol. 134, pp. 103-106, 1971.

S. Shoup, R. Reavis en C. Whitcomb, „Effects of soil amendments and fertilizer levels on the establishment of bareroot deciduous trees,” Journal of Arboriculture, vol. 7, pp. 155-157, 1981.

A. Saeboa en F. Ferrini, „The use of compost in urban green areas,” Urban Forestry and urban greening, 2006.

J. Roger Harissa, S. D. Dayb en B. Kaneb, „Nitrogen fertizilization during planting and establishment of the urban forest: a collection of five studies,” Urban forestry and urban greening, vol. agustus 2008, nr. 7, p. 195–206, 2008.

T. Ranney, N. Bassuk en T. Whitlow, „Effect of transplanting practices on growth and water relations of ‘Colt’ cherry trees during reestablishment,” Journal of Environmental Horticulture, vol. 7, nr. 1, pp. 41-45, 1989.

C. Whitcomb, Landscape plant production, Stillwater: Lacebark Publications, 1986.

GREEN EXPO 2014 “Groen Groeien heet u welkom van 21-23 september (stand nummer 1634)”

GREENEXPO 2014 wordt weer een topeditie!

GreenExpo, dé vakbeurs voor de groenprofessional heeft met meer dan 230 exposanten heel wat te bieden voor tuinaannemers en groenvoorzieners. De bezoekers zullen naast de professionele contacten met de standhouders ook seminaries en infosessies kunnen volgen over de nieuwste trends en ontwikkelingen in de groensector. Tijdens de drie dagen van de beurs worden eveneens productdemonstraties gegeven door diverse exposanten. Dwars doorheen de beurs loopt ook een wedstrijd rond bestratingsmaterialen.

Tekst en foto’s: Jan Vancayzeele (AVBS)

Welkom op de stand van Groen Groeien (1634) Groen Groeien neemt deel aan Green Expo en nodigt alle tuinaannemers uit op haar beursstand. Op de geanimeerde en informatieve stand zullen de bestuursleden van Groen Groeien klaar staan om je te verwelkomen. Je kan er terecht voor informatie, met je vragen of gewoon voor een gezellige babbel met vrienden en kennissen.

Concept 2014 De nadruk voor de tweejaarlijkse vakbeurs voor de groenprofessional zal voornamelijk liggen op beleving, interactie en innovatie. Hieronder volgen de belangrijkste innovaties: Uitnodigende beurstoegang: Een andere toegang tot de beurs, zal de bezoeker zich meer welkom laten voelen dan anders!

Concept Store: Een voorstelling van het ideale en succesvolle tuincentrum. Deze zal zich centraal op de Green Boulevard bevinden.

Demo Zone: Demonstratie van producten en technieken.

STONEdesign Award 2014 Tuinaannemers, tuinarchitecten of leveranciers/producenten van natuursteen, keramiek of kwartscomposiet (verhardingsmaterialen) konden tot 31/07/2014 deelnemen aan deze wedstrijd. Er diende wel een samenwerking zijn tussen tuinaannemer of tuinarchitect én producent/ leverancier verhardingsmaterialen.

Lezingen en productdemonstraties Bezoekers kunnen ook de getrouwe lezingen bijwonen inzake de nieuwste trends en ontwikkelingen in de groensector van de federaties zoals VVOG, Groen Groeien, Steunpunt Straten, VLAM, ... Daarnaast zullen er gedurende deze 3 vakdagen productdemonstraties gegeven worden in de demozone door ondermeer het PCLT (Praktijkcentrum voor Land- en tuinbouw) en de exposanten. Het volledige randprogramma per dag vind je op pagina 44 van het Groen Groeien magazine.

De laureaat ontvangt de “STONEdesign Award 2014” en kan gratis deelnemen met een stand op Green Expo 2016.

Daarnaast krijgt de prijswinnaar heel wat media-aandacht (speciaal dossier) in het vakmagazine CG Concept en Fence.

De ingeschreven en weerhouden projecten zullen worden voorgesteld in de foyer tijdens Green Expo. Een vakjury zal alle projecten zullen beoordelen volgens bepaalde criteria. De prijsuitreiking zal plaatsvinden tijdens Green Expo 2014.

Praktische informatie Waar?

Flanders Expo Gent Binnenzone hal 1+ buitenzone op gras Maaltekouter 1 - 9051 Gent Tel. +32(0)9 241 92 11 Fax +32(0)9 241 94 65 http://www.green-expo.be/ Wanneer?

Zondag 21 september 2014: 9.30 -18u.

Maandag 22 september 2014: 9.30 - 20u. (nocturne) Dinsdag 23 september 2014: 9.30 - 18u.

GROENGROEIEN

11

Werken met sterke merken: succes gegarandeerd !

Boomsesteenweg 174, 2610 WILRIJK (Antwerpen) Tel.: 03/821.08.58 • Fax: 03/821.08.83 www.vanderhaeghe.be

De invoerder die kwaliteit verzekert via zijn sterk dealernet.

TS INDUSTRIE: NIEUwE moToR EN vERNIEUwD moToR maNagEmENT REDUcEREN vERbRUIk EN gElUID. TS Industrie heeft haar houtversnipperaar

TS Pilot System „Swing“

serie met eigen motor aandrijving compleet vernieuwd. De typen 190M, 250M

Verder is bijzonder en een echte primeur

en 350M zijn nu uitgerust met 4 cilinder

de aansturing van de motor en hout-

dieselmotoren van het merk Kubota. De

versnipperaar door het systeem TS Pilot

grootste verandering vond plaats op het

System „Swing“. Afhankelijk van het te

model TS 450M vanwege de emissie ei-

hakselen materiaal verwerkt de machine

sen in de markt. Deze professionele hout-

het materiaal aan met 1800, 2000 of 2200

versnipperaar, voor hout tot een diame-

motortoeren. Door dit optimaal gebruik

ter van 23cm, is per direct uitgerust met

van het te leveren vermogen wordt zowel

de nieuwe dieselmotor met 75pk van het

het geluid tot een minimum beperkt als

merk Kohler.

ook het brandstofverbruik.

Deze motor voldoet aan de Stage IIIB normen zonder diesel partikelfilter of ex-

CO2 Reductie Systeem

terne uitlaatgas behandeling. Deze watergekoelde KDI-motor (Kohler Direct In-

Daarbovenop kan de nieuwe TS 450M in

jection) is TIER 4 conform en voldoet aan

de toekomst uitgerust worden met het

de Stage IIIB – verplicht sinds 2013 voor

bewezen CO2 reductie systeem. Met dit

motoren van 37 tot 56 kW zonder inzet

systeem uitgerust herkent de machine

van DPF (Diesel Partikel Filter)

of er een bedieningsman in het bereik van de invoertrechter aanwezig is. In-

Hoog koppel

dien aanwezig wordt automatisch het toerental van de motor naar maximaal

De 2,5 liter-KDI-Motor is uitgerust met een

gebracht en als er geen persoon in het

Turbolader, een Common Rail-inspuiting

bereik is gaat het motortoerental naar

met 2.000 bar druk en een vloeistof ge-

stationair.

koelde uitlaatgas inlaat met 4 kleppen

Minder CO2 uitstoot, minder geluid,

per cilinder en een diesel katalysator.

comfortabel voor bedieningsmensen en

Omdat men zonder DPF kan werken

omgeving.

wordt een besparing van 7% brandstof-

Kom al deze nieuwigheden ontdekken

verbruik bereikt in vergelijking met ande-

op de stand en demonstratieweide van

re motoren op de markt.

Hilaire Van der Haeghe op Demo Groen – stand 65.

PUBLIREPORTAGE

Funderingsopbouw bij waterdoorlatende verhardingen De grote toename van verharde oppervlakken heeft tot gevolg dat het hemelwater niet meer op natuurlijke wijze in de ondergrond kan dringen. Grote hoeveelheden moeten bijgevolg via rioleringen en waterlopen worden afgevoerd.

Bij overvloedige regenval kunnen deze afvoersystemen de toevloed niet meer aan met als gevolg dat straten, beken en rivieren overstromen.

Dankzij een totaal concept van doorlatendheid, van het oppervlak tot de bodem, wordt regenwater gebufferd in de fundering en infiltreert verder in de ondergrond. Hierdoor worden de rioleringen ontlast, maar bovenal wordt te-

14

GROENGROEIEN

Bron+ Foto’s: WTCB, EBEMA

gelijk de steeds verder dalende grondwaterstand op peil gehouden. Het is een efficiënte oplossing die bovendien tegemoetkomt aan een toenemend milieubewustzijn.

Om dit resultaat te bekomen dienen waterdoorlatende verhardingen correct te worden aangelegd. Daarbij moet je rekening houden met het aanwezige type ondergrond en bijhorende infiltratiemogelijkheden. Materiaalkeuze en een goede aanleg zijn hierbij cruciaal.

Het spreekt dan ook voor zich dat een infiltratie op een zandige ondergrond veel eenvoudiger en stabieler is dan in een zware leem- of kleigronden. Men moet dan ook steeds kennis hebben van de plaatselijke grondstructuur en haar waterhuishouding. (een bodemonderzoek en/of enkele gerichte vragen aan de klant kan je hier al een hele stap verder helpen). Voor verhardingen met een hogere betreding / draagkracht kan je steeds een beroep doen op sonderingsbedrijven. Zij bepalen dan de stabiliteit en doorlaatbaarheid van de grond.

De goede werking van waterdoorlatende verhardingen hangt in sterke mate af van een goed ontwerp en juiste materiaalkeuze. Bij het ontwerp is het belangrijk de weg van het water te volgen en op bepaalde punten veiligheden in te bouwen zo dat een langdurige aanwezigheid van water ook de draagkracht en de duurzaamheid van de structuren garandeert. Verkeersintensiteit, type ondergrond en vorstgevoeligheid van de ondergrond zijn bijgevolg belangrijke factoren, alsook een juiste bepaling van de waterdoorlaatbaarheid van de grond en ondergrond. De draagkracht van een fundering is bepalend in functie van de verzadiging van de ondergrond.

Het is noodzakelijk dat de waterbuffering enkel in de onderbouw voorzien wordt.

De opbouw van de fundering is in functie van het gebruik (zwaar verkeer, enkele auto’s per dag, voetgangers …).

De opbouw van de fundering wordt standaard als volgt opgebouwd: De fundering wordt steeds gedimensioneerd in functie van de verkeersbelasting. Bij zwaar verkeer gaat de voorkeur naar drainerend schraal beton. Bij minder zware belasting kan voor ongebonden steenslag worden geopteerd; steeds met een beperking van de hoeveelheid fijne bestanddelen. Ook dient men steeds rekening te houden met het type grond.

De fundering heeft dan ook de taak het water naar de onderlagen door te voeren. Daarom is de doorlaatbaarheid van het funderingsmateriaal belangrijk.

Aan de funderingmaterialen worden volgende eisen gesteld - Drainerend schraal beton volgens de standaardbestekken (bijvoorbeeld SB250) met een minimale druksterkte van 13 N/mm² met een voldoende doorlaatbaarheid (ten minste 4 x 10(-4) m/s).

- Ongebonden steenslag met een continue korrelverdeling, bijvoorbeeld

0/32, de fractie fijne bestanddelen is beperkt tot 3% en de fractie 0/2 mm is beperkt tot 25 %.

- Ongebonden steenslag zonder fijne fractie.

Voorbeeld van een standaard funderingsopbouw: - Straatlaag 3 cm: bijvoorbeeld porfier 0/7 om straatstenen vast te zetten of hoogteverschillen weg te werken.

- 15 cm gebonden steenslag (bijvoorbeeld stabilisé met max. 125 kg cement).

- Onderbouw van 35 cm steenslag (dikte afhankelijk van de ondergrond en waterbuffering).

- Waterdoorlatende geotextiel.

Aan de oppervlakte zijn in principe geen goten of straatkolken meer nodig en dus ook geen riolering. Men kan steeds enkele veiligheden inbouwen door enkele doorvoeren te voorzien naar de groene zones en daar gebruik maken van lager gelegen delen die dan als buffer kunnen dienen.

GROENGROEIEN

15

Tips & Tricks Bron: Peter Lauwers - Groen Groeien

Bouwvergunningen Welke verplichtingen heeft de aannemer?

Belangrijk is alvast: vóór je werken uitvoert, controleer of ze wel degelijk vergund zijn. Doorgaans vraagt de bouwheer de vergunning zelf aan, maar ook de architect of de aannemer kan dit doen.

Wie stedenbouwkundige overtredingen begaat, loopt strenge straffen op. De aannemer die werken in strijd met de reglementering uitvoert, kan samen met de aanvrager aansprakelijk worden gesteld!

Enkele voorbeelden: Let op: provinciale en gemeentelijke stedenbouwkundige verordeningen kunnen strengere regels opleggen. In geval van twijfel: Informeer steeds bij uw gemeente.

Een haag of afsluiting plaatsen: Voor het planten van hagen is geen stedenbouwkundige vergunning nodig. Deze zaak wordt geregeld in het veldwetboek.

“Art. 35. Hoogstammige bomen mogen slechts op een door vast en erkend gebruik bepaalde afstand geplant worden; bij ontstentenis van zodanig gebruik mogen hoogstammige bomen slechts op twee meter, andere bomen en levende hagen slechts op een halve meter van de scheidingslijn tussen twee erven worden geplant.” Mits akkoord van beide eigenaars mogen hagen ook op de perceelgrens worden geplant. Voor het plaatsen van afsluitingen is in principe een stedenbouwkundige vergunning nodig, behalve voor: - afsluitingen tot een hoogte van twee meter in de zijtuin en achtertuin; - open afsluitingen tot een hoogte van twee meter in de voortuin; - gesloten afsluitingen tot een hoogte van 1 meter in de voortuin; Opgelet: een draadafsluiting die met klimop of een andere klimplant wordt begroeid wordt als een levende haag beschouwd en kan dus slechts op een halve meter van de perceelgrens, tenzij mits akkoord van beide eigenaars.

Bijgebouwen: Losstaande bijgebouwen in de tuin zoals een tuinhuis, serre, schuurtje, poolhouse of garage komen in vele gevallen in aanmerking voor een vrijstelling van vergunning.

Er geldt onder voorwaarden een vrijstelling van vergunning voor het optrekken van vrijstaande bijgebouwen in de zij- en/ of achtertuin. Het kan hier gaan over een tuinhuis, poolhouse, vrijstaande carport, vrijstaande garage, serre… Er geldt een maximum van 40 vierkante meter oppervlakte aan vrijstaande bijgebouwen per woning. Let op: ook reeds bestaande losstaande bijgebouwen worden hierbij gerekend. Een vrijstelling geldt enkel als: - een hoogte van 3 meter niet overschrijden (dit is de totale hoogte, gemeten tot het hoogste punt van het bijgebouw), - maximaal 30 meter van de woning opgetrokken worden, - in de zijtuin 3 meter van de perceelgrens blijven, - in de achtertuin 1 meter van de perceelgrens blijven of tegen een bestaande scheidingsmuur op de perceelgrens gebouwd worden zonder deze bestaande scheidingsmuur te wijzigen.

Om een vrijstelling te bekomen mogen de werken: - niet verder dan 30 meter van de woning geplaatst wordt. (afsluitingen) - Niet in ruimtelijk kwetsbaar gebied worden uitgevoerd - Niet geplaatst worden in een oeverzone, afgebakend in een bekkenbeheersplan of deelbekkenbeheersplan of in de 5 meter brede strook langs waterlopen.

- Niet strijdig zijn met voorschriften van een bijzonder plan van aanleg (BPA), gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan (RUP) of verkavelingsvergunning, tenzij de gemeente dit plan of de vergunning heeft opgenomen in een lijst waarbinnen de Vlaamse vrijstellingsregeling voorrang krijgt op de voorschriften van het plan.

Niet strijdig zijn met stedenbouwkundige verordeningen van gewest, provincie of gemeente. Deze informatie kan u bekomen bij de gemeentelijke diensten.

GROENGROEIEN

17

EENVOUDIG TIJD EN MATERIAAL REGISTREREN VOOR DE GROENSECTOR

Stand po GreenEx n° 1475

Work Green Edition maakt tijd- en materiaalregistratie kinderspel voor de groensector Exit pen en papier Uren en materialen noteren met pen en papier is niet meer van deze tijd. Voor u en uw eventuele medewerkers is het een onnauwkeurig, tijdrovend karwei.

Hoeveel uren verliest u niet aan nacalculatie van prestaties? Wat met onduidelijkheden na afloop omtrent gefactureerde werktijd?

Enter barcodescanner Work Green Edition van One Two is een eenvoudig, gebruiksvriendelijk en betaalbaar registratiesysteem. Het zorgt voor een snelle, correcte facturatie en nacalculatie. U wint kostbare tijd, werkt meer gestructureerd, krijgt zicht op uw machine-uren ĂŠn uw facturen gaan sneller de deur uit.

Kom naar Green Expo en maak kennis met Work Green Edition van One Two. Of contacteer ons voor een vrijblijvende demo en maak binnenkort al winst!

www.one-two.com/green One Two | Sparrestraat 1 | 8890 Moorslede | t 051/72.14.00 | e info@one-two.com

One TwO maakT Tijd en maTeriaal regisTreren kinderspel vOOr grOensecTOr Work Green Edition, de digitale jobregistratie van de toekomst Handmatig uren en materialen noteren is niet meer van deze tijd.

Het vormt een onnauwkeurig, tijdrovend karwei. Toch gaan nog veel vakmensen zo te werk.

Met alle vervelende gevolgen van dien. Verloren paperassen, fouten in genoteerde werktijd en materialen, discussies met werknemers of klanten …

“Tijd voor een hedendaagse oplossing”, dacht One Two. Enter Work Green Edition, een eenvoudig en betaalbaar digitaal registratiesysteem.

groensector werktijd en materialen registreert. We vervangen pen en papier door een zakformaat barcodescannertje waarmee elke werknemer zijn activi-

PUBLIREPORTAGE

teiten digitaal vastlegt. Nadien worden de scanners uitgelezen en met één druk

Bewezen formule

op de knop krijg je alle mogelijk overzich-

Dat Work Green Edition werkt, bewij-

ten. Het systeem vormt de ideale basis

zen de meer dan 5000 actieve gebrui-

voor een snelle en correcte facturatie en

kers in Vlaanderen alleen al. One Two

nacalculatie. Bovendien staat alle beno-

hanteert een gestaafde manier van

digde software op een usb-stick, zodat

werken die ondertussen goed is inge-

de gegevens enkel voor de belangheb-

burgerd bij de vakman. Toch blijven de

bende beschikbaar zijn.”

zaakvoerders zoeken naar manieren om te vereenvoudigen en te verbete-

Meten = zoveel meer weten

ren. Filip: “Een van de concrete zaken

Behalve een forse tijdwinst brengt Work

die binnenkort beschikbaar worden is

De zaakvoerders van One Two, Filip Pat-

Green Edition tal van andere voordelen

fotoregistratie. Gebruikers zullen met

tyn en Kristof Wittouck, hebben er samen

met zich mee. Om te beginnen de opstart-

hun tablet foto’s kunnen nemen en

40 jaar ervaring in de informaticawereld

tijd. In minder dan een uur heeft iedereen

meteen koppelen aan het project in

op zitten. Complexe informaticaoplos-

het systeem onder de knie en kunnen de

kwestie. Naast werkuren en materi-

singen met oneindig veel mogelijkheden

werknemers aan de slag. ‘Nauwkeurig’

alen zal ook de beeldinformatie per

waren dagelijkse kost. In de praktijk stel-

en ‘correct’ zijn twee troeven die klanten

opdracht zo automatisch beschikbaar

den ze vast dat slechts 10 procent van

herhaaldelijk in de mond nemen. Dankzij

zijn. Een toepassing is bijvoorbeeld

de functies van ingenieuze systemen

het gebruik van barcodes ben je altijd

‘voor-en-na’-foto’s van een tuinaan-

effectief werden gebruikt. Ook ging er

zeker dat de uren en materialen aan de

leg. Of beeldmateriaal van problemen

door de omslachtigheid en complexiteit

juiste opdracht zijn toegewezen. Elke taak

die opduiken tijdens de uitvoering van

veel tijd en geld verloren aan de instal-

heeft een unieke code wat foute regis-

een werk.” Kort samengevat zorgt One

latie- en opleidingsfase. Terwijl tijdverlies

traties onmogelijk maakt. Discussies met

Two ervoor dat iedere vakman de volle

in een productieve omgeving net uit den

klanten over gepresteerde uren kunnen

focus kan leggen op zijn werk, zonder

boze is. Conclusie? Grote investeringen

zo ook perfect worden voorkomen en

tijdverlies aan overbodig papierwerk.

met weinig return. Een realiteit waar de

opgevangen. Daarnaast maakt het een

bedenkers van One Two volgende vraag

snelle doorlichting mogelijk. Je krijgt een

op formuleerden: “Hoe vereenvoudigen

eerlijk, duidelijk zicht op de prestaties van

we bedrijfskritieke tools zodat iedereen

je bedrijf, kunt bijsturen waar nodig, kent

ze makkelijk en praktisch kan gebruiken,

de tijdbesteding per medewerker, pro-

met optimaal rendement?”

ject, bewerking en machine, en ziet ook waar de niet-productieve uren naartoe

Van complex naar eenvoudig

gaat. Een klant vat het perfect samen:

One Two is ontstaan vanuit het verlangen

“Onze winst is vierledig. We besparen veel

om eenvoudige systemen met optimale

tijd, werken meer gestructureerd, krijgen

efficiëntie te ontwikkelen. De kortste weg

zicht op onze machine-uren én de fac-

naar het resultaat, een kleine investe-

turen gaan sneller de deur uit.” Last but

ring met maximale return. Kristof: “Work

not least, de gemiddelde terugverdientijd

Green Edition is een gebruiksvriendelijk

voor Work Green Edition bedraagt am-

en betaalbaar systeem waarmee de

per drie maanden.

One Two Sparrestraat 1 | 8890 Moorslede T +32 (0)51 72 14 00 info@one-two.com Green Expo | Flanders Expo Gent | 21-22-23 september 2014

8ste editie van de Nationale Grasdag in het teken van beregening en drainage Op 19 juni vond in Hove de 8ste editie plaats van de nationale grasdag, de demonstratiedag voor de professionele groenvoorziener vindt plaats te Hove. Beregening en drainage waren dit jaar de thema’s. Er werd opnieuw een boeiend programma gepresenteerd voor al wie professioneel met gazon bezig is.

De organisatie van deze demodag is in handen van graszaadbedrijf Limagrain Advanta en het bedrijf doet dit in samenwerking met meststoffenleveranciers Compo en Everris, gewasbeschermingsmiddelenproducent Bayer CropScience en Terracottem. Deze organisatoren spraken een aantal specialisten in beregening- en drainagetechnieken aan om hun kennis en ervaring in het beregenen en draineren ter plaatse te demonstreren. Naast het hoofdthema was er ruim aandacht voor renovatie en doorzaai.

Op het demoveld kon de bezoeker bovendien alle bestaande gazon- en bloemenmengsels zien evenals proeven rond gazon, gewasbescherming, bodemverbetering en uiteenlopende bemestingregimes. De veldbloemen stonden ook traditioneel extra in de kijker waarbij uitvoerig ingegaan werd op éénjarige en meerjarige proeven. Dit kaderde in een duurzaam groenbeleid met het oog op biodiversiteit en het behoud van bijen en andere nuttige insecten.

The Rainmaker REMO 3T De zelfrijdende sproeier REMO 3T is zeer populair voor de irrigatie van sportvelden bij de kleinere voetbalclubs. Deze sproeier is aangedreven door waterkracht via

20

GROENGROEIEN

een hoog performante turbine. De turbine en tandwielkast bestaan uit hoogwaardig gietijzer. Door de uitvoering met vier wielen is deze machine vlot inzetbaar op ruw terrein. De bijbehorende slangenwagen kan tot 120 meter van 1” waterslang opslaan. Deze sproeiwagen is makkelijk handelbaar en snel inzetbaar voor de beregening van sportvelden, grasvelden en zelfs fairways tegen een zeer lage kost. De beregende breedte en lengte kunnen respectievelijk variëren van 26 tot 40 meter en van 13 tot 140 meter. Afhankelijk van de rijsnelheid kan van 3 tot 10 mm beregend worden.

Kick Wetting Agent Tijdens intense droogteperiodes ontstaat er in gazons een hydrofobe toplaag welke de waterverdeling sterk bemoeilijkt. Kick® is een mengsel van tensiden op basis van gesulfoneerd carbonzuur

en vetalcohol voor acute en preventieve behandeling tegen droogteschade op grasvelden. De toediening verloopt via de klassieke veldspuit of de rugsproeier.

Dit middel verhoogt de capaciteit van water om door de toplaag van elk type gazon te dringen en voorkomt of doet droogteschade teniet zonder verbrandingsgevaar van het gazon, zelfs zonder beregening na toediening. M.a.w. dit middel verbetert de benutting van het regen- of beregeningswater en kan schade beperken ten gevolge van uitdroging door droge plekken (dry spot).

TerraCottem De TerraCottem bodemverbeterings technologie werd oorspronkelijk ontwikkeld in de jaren ‘80 door een team wetenschappers van de Universiteit Gent. In 1993 werd de TerraCottem N.V. opgericht met als doel de bestaande wete n s c h a p pe l i j ke know-how van de universiteit wereldwijd te commercialiseren. Vandaag is de TerraCottem technologie beschikbaar in meer dan 40 landen wereldwijd. TerraCottem® Universal is speciaal ontwikkeld om de water- en nutriëntenretentie van bodems te verhogen. Het bevordert de boven- en ondergrondse plantengroei en kan de frequentie van irrigatie verlagen tot 50%.

Op het demoveld op de nationale gras-

dag werden demonstratieplots met TerraCottem® Universal aangelegd op de veldbloembedden. De toepassing gebeurde bij de zaai van de veldbloemen.

Dit had een duidelijk zichtbaar positief effect op de opkomst, groei en bloei van de veldbloemen. Dit effect is merkbaar in zowel het eerste als het tweede jaar na inzaai. Speciaal voor gazons werd TerraCottem® Turf ontwikkeld om de kwaliteit van ingezaaid gazon of graszoden te verbeteren. Het bevordert eveneens de boven- en ondergrondse grasontwikkeling en kan het waterverbruik tot 50% reduceren, zegt de fabrikant.

Drainage van tuinen en sportvelden In ons land liggen vele terreinen en tuinen er nogal eens te nat bij. Dit is natuurlijk niet optimaal voor het verkrijgen van een mooi gazon of een bespeelbaar sportveld. Vele problemen kunnen worden verholpen door het draineren van het terrein. De drainage zal er voor zorgen dat het teveel aan vocht snel en optimaal wordt afgevoerd, hetzij naar een omliggende gracht, hetzij via een pompput, hetzij via een peilgestuurd drainagesysteem waardoor het water enkel geloosd zal worden tijdens de natste periodes van het jaar. Door middel van een goed drainagesysteem zal het gazon of het sportterrein het hele jaar door makkelijk begaanbaar en bespeelbaar zijn.

Er wordt bij voorkeur gewerkt met lichtgewicht drainagemachines. Deze machines zorgen er voor dat er geen onnodige druk komt op de bodem van de tuin of het sportveld. En alternatief voor de klassieke drainagemachine met graafketting is het sleufloos aanbrengen van ondergrondse leidingen en drainagebuizen welke de schade aan het gazon tot een minimum beperkt. Met deze machine kunnen zelfs meerdere leidingen in één keer getrokken worden.

TORO TRX-15 Sleuvengraver Deze sleuvengraver met een graafarm van 61 cm lang en een ketting van 10,2 cm breed werd gedemonstreerd op de nationale grasdag en is bedoeld voor tuinaannemers die zelf aan de slag willen gaan. Drie eenvoudige knoppen bedienen alle tractie- en freesfuncties en zijn gemakkelijk voor beginners te gebruiken.

Het rupsbandontwerp maakt een nuldraaicirkel mogelijk. Bovendien kan dank zij de rupsbanden dwars over de sleuven worden gereden om dwarssleuven te trekken. Door het laag zwaartepunt en een groot raakvlak met de grond is deze machine stabieler op schuine hellingen.

Er kan ook gewerkt worden op natte en zachte ondergrond met een

minimale insporing. De draaiende freeskop zorgt voor een grote bodemspeling tijdens het rijden. De Kawasakimotor met dubbele cilinder en een groot oliereservoir zorgt voor een verzekerde werking.

TORO Precisie Bodem Sensor Deze bodemsensor wordt simpelweg in het gazon gestoken. Het is niet nodig om gaten te graven of kabels aan te leggen.

De communicatie tussen de sensor en de ontvanger is volledig draadloos, tot een bereik van 152 meter. Met de installatie

worden de grondlagen niet verstoord, waardoor het bodemvocht direct nauwkeurig gemeten kan worden, zodra de sensor in de grond is geplaatst. Elke 10 minuten stuurt de bodemsensor gegevens over de grondvochtigheid en luchttemperatuur naar de ontvanger. Als een automatische beregening gepland staat, gaan de sproeiers alleen aan als de bodemsensor aangeeft dat de grondvochtigheid onder een bepaald minimum is gekomen en de luchttemperatuur gunstig voor beregening is. Hierdoor wordt de efficiëntie van een beregeningsinstallatie aanzienlijk verhoogd. Dit systeem dringt het watergebruik terug door de werking van de beregeningsinstallatie te optimaliseren. Deze geautomatiseerde controle kan een besparing tot 35% van het jaarlijks waterverbruik opleveren.

GROENGROEIEN Tekst en foto’s: Jan Vancayzeele (AVBS) 21

COMPO EXPERT

EXPERTS

FOR GROWTH

COMPO BENELUX nv Filliersdreef 14 9800 Deinze Tel: 0032 (0)9.381.83.83 Fax: 0032 (0)9.386.77.13 expert@compo.be

ZORGELOOS DE HERFST EN WINTER DOOR? FLORANID CLUB HELPT U HIERMEE!

WWW.COMPO-EXPERT.BE

PUBLIREPORTAGE

Gebruik van Floranid® Club in het najaar op kwaliteitsgazons tuinaanlegger

Hét COMPO-product dat zich momen-

Daarom onze beste COMPO-aan-

streeft ernaar bij zijn klanten te kunnen

teel best leent voor een late bemesting

beveling: geef Floranid® Club in de

zorgen voor een jaarrond mooi groen

is Floranid ® Club, een meststof die heel

periode september – oktober aan

gazon, zonder daarom extra maaiwerk

wat voordelen in één formule verenigt.

een dosis van 4 kg/are (op vergeelde

te creëren. En het lijkt wel een contra-

Floranid ® Club heeft als NPK (+ Mg)-

gazons iets meer).Microclover is een

dictie te zijn: in het najaar nog bemesten

formule: 10-5-20 (+4) + sporenelemen-

kleinbladige witte klaver welke kort

en toch geen extra maaiwerk te moeten

ten. En 60 % van de aanwezige stikstof

maaien bijzonder goed verdraagt.

verrichten en zelfs nog stikstof te kunnen

is onder Isodur -vorm! Dat betekent dat

Daarnaast bindt de klaver stikstof uit

geven in het najaar ter voorbereiding op

Floranid ® Club geen groeistoot zal ge-

de lucht en geeft deze weer af aan

de aankomende winter, zonder stiksto-

ven, maar de geleidelijke stikstofvrijstel-

de grasmat.

fuitspoeling te veroorzaken!

ling vanuit Isodur ® zal er juist voor zorgen

Elke

tuinverzorger

of

®

dat het gras gedurende de komende

Microclover zorgt voor:

De sleutel voor dit gegeven is Isodur ®.

najaars- en wintermaanden mooi groen

- groenblijvend gras

COMPO Floranid ® -meststoffen zijn NPK-

zal blijven, zonder een extra stikstofboost.

- minder onkruiden

meststoffen, maar ze bevatten, naast

Een verder voordeel van deze formule is

- lagere onderhoudskosten

de klassieke minerale stikstoffen, tevens

de N/K-verhouding. Floranid

- excellente betredingstolerantie

een langzaam werkende

stikstofvorm:

vat beduidend meer kalium dan stikstof,

Isodur ®. Terwijl de minerale stikstofvor-

die zoals vermeld dus voor 60 % dan nog

men op korte termijn werken, zorgt Iso-

traagwerkend is, wat de N/K- verhouding

dur voor een geleidelijke en langdurige

nog meer in de richting van kalium doet

stikstofvoorziening. Onder invloed van

overhellen. En precies het extra kalium

bacteriële afbraak, warmte en vochtig-

zal ervoor zorgen dat uw gazon aansterkt

heid wordt Isodur ® rustig omgezet in voor

tegen betreding, barre weersomstan-

planten opneembare stikstofvormen ge-

digheden en ziekten. En Floranid ® Club

durende een periode van 3 – 4 maan-

heeft nog een troef: zijn vrij hoog Mg-ge-

den. Doordat Isodur ® niet oplost in koud

halte (4%). Door het hoge aanbod aan

water, spoelt het niet uit tijdens de gure

magnesium, zal het gras donkergroen

najaars- of wintermaanden, maar blijft

kleuren en aansterken wegens de extra

het aanwezig tot het wordt afgebroken.

activiteit van het gevormde bladgroen.

Het groene resultaat zie je binnen de

Al deze voordelen resulteren uiteindelijk

week en blijft maandenlang aanhou-

in een mooi groen gazon, zonder extra

den. Bovendien toonden studies in het

groei of verhoogde ziektedruk, maar met

COMPO Benelux nv

verleden al aan: geen uitspoelingsver-

een hoog weerstandsvermogen tegen

Filliersdreef 14 – 9800 Deinze

liezen met COMPO Floranid ® -meststoffen

betreding, regen, sneeuw en vorst.

Tel. 09/381 83 83

®

®

Club be-

en dus een bijzonder milieuvriendelijke

expert@compo.be

toepassing!

www.compo-expert.be

Kleine bomen voor kleine tuinen Planten en bomen geven een huis of een appartement een bijzondere meerwaarde in de omgeving, in de straat of in het achterliggende landschap.

De bouwkavels verkleinen en de tuinen zijn dikwijls ingedeeld. Maar dit geeft de tuinaanlegger, de tuinarchitect en alle tuingebruikers mogelijkheden om nog meer bomen te planten. Laat het dan kleine bomen zijn, ze maken beslist het grote verschil in elke tuin. De boomtelers hebben de laatste jaren heel wat geïnvesteerd in het ontwikkelen van kleine bomen door nieuwe soorten en allerlei boomvormen.

Zeker voor kleine tuinen zijn bomen de structuurelementen met diverse functies: - Kleur: bladeren kleuren groen, bloemen en vruchten geven extra tinten.

- Structuur: stammen en takken zijn vormbepalende elementen.

- Klimaat: bomen geven schaduw en aangename verkoeling, ook de wind wordt gebroken.

- Biodiversiteit: trekken biodiversiteit aan: vlinders, vogels …

- Gezondheid: bomen leveren zuurstof, nemen stof op …

Enorm positief aan bomen is de geringe plaats die ze innemen. Aan het grondoppervlak is enkel de oppervlakte van de stam nodig. Hierdoor is het dus mogelijk op een kleine plaats toch een mooie boom te laten groeien.

De boomteler doet er heel wat jaren over om een kwaliteitsboom te kweken. Een

kleine boom vraagt minstens evenveel zorgen als een groter exemplaar.

In de meeste gevallen duurt de teelt 4 jaar. Er wordt vertrokken van een zaailing of een jonge stek. Deze wordt op voldoende afstand in volle grond opgeplant. In veel gevallen wordt zorgvuldig geënt of geoculeerd. Voor bolbomen en treurvormen is dit op de gewenste hoogte van ca 2,20 m voor een hoogstam.

Soorten met een goede stam zet de boomteler zo laag mogelijk zodat de ent of oculatieplaats later niet meer te zien is.

Met het nodige onderhoud - aanbinden en opsnoeien - is de plant klaar om na 3 jaar gerooid te worden. Dit kan met naakte wortel en planting in de herfst of het voorjaar. Wintergroene en moeilijk te verplanten soorten worden aangeboden met kluit. Door de jonge bomen het laatste jaar in pot verder te telen is bijna het hele jaardoor planten mogelijk.

Bomen in pot zijn ideaal voor beplanting van terrassen. Let hierbij op dat bij wintergroene planten deze ook in de wintermaanden water moeten krijgen en bij vorst de planten inpakken.

Zo belangrijk als de keuze voor de juiste soort is de aandacht die besteed wordt aan de grond. Een boom heeft een uitgebreid wortelgestel. Voldoende zwarte grond of bomenzand en een voldoende grote plantput van bijna 1 m bij 1 m en 1 m diep zijn voor een kleine boom geen luxe, maar een goede start.

Malus ‘Appollo’ foto Best Select

Hieronder enkele mooie voorbeelden.

Bekende kleinere bomen en vormen zijn; de bolacacia Robinia pseudoacacia ‘Umbraculifera’, de bolprunus Prunus eminens ‘Umbraculifera’, de bolcatalpa Catalpa bignonioides, bolesdoorn – Acer platanoides ‘Globosum’ de smalle vormen van eik Quercus robur ‘Fastigiata’ en haagbeuk Carpinus betulus ‘Fastigiata’ en de gekende dakplataan Platanus acerifolia.

Onderstaand ter aanvulling waardevolle soorten:

diverse

Miniboompjes zijn bomen die maximaal 2 m hoog worden en daardoor in combinatie in pot of als kleine solitair overal passen.

Bijna iedere hoogstammige boom, geënt op 2, 20 m hoogte is ook in halfstam te verkrijgen met een stam van +/- 130 cm.

Ideaal voor het plaatsen in een plantbak.

Koelreuteria paniculata, meerstammig

24

GROENGROEIEN

Een mooi voorbeeld hiervan is de Salix (wilgen), verkrijgbaar in verschillende cultuurvariëteiten zoals Salix integra ‘Hakuronishiki’, de bekendste kleine treurwilg, prima geschikt voor in pot op terras. De bladeren zijn smal, meestal grijsgroen, maar ook wit en met roze vlekken. Jaarlijks snoeien laat de “witgevlekte” bladeren beter uitkomen. Malus ‘Scarlet’ een goed rode gezonde boom, samen met Malus ‘Everest’ en Malus ‘Red Sentinel’ zijn veel gekweekte interessante cultivars.

Pyrus salicifolia ‘Pendula’

Ook Amelanchier canadensis ‘Robin Hill’ en Amelanchier canadensis ‘Glenform’ hebben hun plaats bij de mini bomen Nieuw van Best Select is de Malus ‘Appollo’. Een cultuurvariëteit met schitterende appelbloesems in het voorjaar en mooie sierappeltjes in het najaar. Dit is een smal opgaand, zuilvormig boompje dat niet breder dan 60 - 80 cm wordt. De hoogte varieert van 3 tot 4 meter. Het grote blad is purperrood bij het uitlopen en blijft gedurende het hele seizoen een donkere kleur behouden. De bloemen zijn donkerroze en in de herfst zijn er kleine purperrode vruchten. Door zijn compacte breedte kan de Appollo perfect kleur brengen op een terras, balkon en in de stadstuin. Deze kolomboom vraagt weinig bemesting in de volle grond, in potten - kuipen of bloembakken zijn water en bemesting noodzakelijk. Een eerdere Best-Select cultivar - de Malus ‘Red Obelisk’ - een iets grotere zuilvorm - is een groot succes geworden. We verwachten dit ook van Malus ‘Appollo’.

Malus ‘Red Obelisk’ de voorganger van de Malus ‘Appollo is als een iets grotere zuilvorm is groot succes geworden.

Treurbomen hebben het voordeel dat ze nooit groter zullen worden. Snoeien is dus niet nodig. Salix caprea ‘Kilmarnock’ is de bekendste kleine treurwilg, Caragana arborea ‘Walker’ is de erwtenstruik met hangende twijgen en gele bloemen in mei - juni.

Andere treurvormen zijn: Betula pendula ‘Youngii, Treurberk, Prieelberk en Pyrus salicifolia ‘Pendula’, ook treurperelaar genoemd.

Is er plaats in de hoogte, dan is er keuze uit smalle bomen.

Interessante voorbeelden zijn; Quercus palustris ‘Green Pillar’ of de moeraseik in zuilvorm en de soort esdoorn met zijn

Liquidambar styraciflua ‘Gum Ball’

mooie herfstkleuren Acer rubrum ‘Scanlon’ Dit is een compacte en smalgroeiende boom. De bladsteel is mooi rood en in de herfst heeft hij purpere en oranje tinten.

Acer rubrum ‘Scanlon’ is een goede optie om dicht bij een woning te planten.

Omdat hij zo smal groeit, zal hij niet tot tegen het huis komen. Quercus palustris ‘Green Pillar’, Quercus x warei ‘Nadler’ en Querecus x werei ‘Regal Prince’ zijn interessante smalgroeiende eiken. Naast Carpinus betulus ‘Fastigiata’ is Carpinus betulus ‘Lucas’ een interessante smalle soort die bovendien ook zeer gezond is.

Bolbomen zijn dan weer ideaal voor lagere tuinen.

Hierbij enkele mooie en gezonde bolbomen die makkelijk te onderhouden zijn: Fraxinus ornus ‘Mecsek’ of de Bolpluimes, Ginkgo biloba ‘Mariken’, de bolvorm van de Japanse noteboom, en Liquidambar styraciflua ‘Gum Ball’, bol-amberboom genoemd. Deze vorm van Liquidambar styraciflua staat bekend om zijn mooie en langdurige herfstkleur die van geel naar intens rood gaat. Ook heeft hij als sierwaarde een prachtige kurkafzetting op de stam en de twijgen. De Liquidambar styraciflua ‘Gum Ball’ is een kleine bolboom, prima voor de kleine tuin.

Andere mogelijkheden hebben snoeivormen, zoals: blokbomen, leibomen en dakbomen. De haagbeuk, Carpinus betulus, kan als jonge boom prima in blok- of leivorm geleid, aangebonden en geknipt worden. Ook als dakvorm interessant en een andere aanrader is de dakmoerbei of Morus alba ‘Macrophylla’. Deze soort groeit minder snel dan de dakplataan en daardoor volstaan minder snoeibeurten.

Meerstammige exemplaren zijn dikwijls

Morus alba ‘Macrophylla’

kleiner en geven prachtige solitaireffecten, ook wel “eye-catchers” genoemd.

Vooral verschillende cultuurvariëteiten van de geslachten Acer (esdoorn) en Cornus (kornoelje) lenen zich zeer goed voor gebruik als meerstammige kleine bomen. Een boom die van nature klein blijft, hoeft niet of weinig gesnoeid te worden. Dit is mooi en makkelijk.

Andere interessante meerstammigen zijn : Amelanchier lamarckii of het krenteboompje en de Osmanthus heterophylla of de schijnhulst; deze plant is wintergroen. De Koelreuteria paniculata, gele zeepboom of Chinese vernisboom genoemd, is verkrijgbaar als meerstammige hoge struik tot middelgrote boom.

Bij deze laatste vallen de talrijke kleine, gele bloemen op, in eindstandige pluimen van circa 30 cm lengte. Staat het liefst op een beschutte plaats aangezien jonge bomen bij vorst schade kunnen oplopen, herstelt zich dan overigens goed. Koelreuteria paniculata is een uitstekende bijenplant, een extra voordeel in de zoektocht naar geschikte planten voor kleine tuinen.

Lucien Verschoren, hoofdlector/onderzoeker Hogeschool Gent Voorzitter vakgroep boomtelers AVBS

Interessant link: www.groenvanbijons.be “bomen voor kleine tuinen” VLAM GROENGROEIEN

25

GRANIET . BASALT . LEISTEEN . PLATINES WATERLINE

meer dan 150.000 ㎥ op voorraad !

T 0476 21 11 77

blauwsteen@mac.com www.blauwsteentegels.be

IZ Plassendale 3 Kuipweg 6 8400 Oostende

1_2 lig A4-21-4000-0202.indd 1

01-07-14 10:52

1_2 lig A4-21-4000-1600.indd 1

04-08-14 09:08

Marketingtips voor de tuinaannemer!

Alle communica tie 10 0 % benu t t en Je verzonden offerte, factuur of het persoonlijk bezoek. Elk contact zorgde reeds voor een communicatie naar je klant toe. Een extra folder toevoegen hoeft dus geen postzegel meer te kosten en je weet reeds vooraf dat deze klant vertrouwen heeft in je boodschap. Vergeet ook niet je e-mail, sociale media en webtools als boodschappendrager te gebruiken. Een actie bij je mailsignatuur of een PS in een brief kunnen wonderen doen.

Brand ing Wie zich afvraagt waarom ondernemers als Wouter Torfs van Schoenen Torfs jonge ondernemers gaat coachen, waarom Richard Branson zich nog steeds als hippie gedraagt, ontdekt dat dit hoort bij de brandvalue of personal branding van deze top­ondernemers. Hun bedrijven profiteren van hun uitstraling.

Het maakt je betrouwbaar, je naambekendheid werkt stimulerend en je dynamiek zorgt voor continue aandacht van de buitenwereld, een waarde die je niet mag onderschatten.

“Your culture is your brand.”

Tony Hsieh

“I know half the money I spend on advertising is wasted, but I can never find out which half.”

John Wanamaker

Par tne rsh ips Bakker en slager, garage en carwash, loodgieter en elektricien zijn natuurlijke partners om samen klanten te bewerken. Hoe meer dit het klantenpotentieel overlapt, hoe sterker de impact. Wees creatief en zoek buiten je sector want een tuinbouwbedrijf en een bouwaannemer hebben misschien ook hetzelfde klantenprofiel.

Gedeelde kosten voor reclame, adressenbestanden en kruisbestuiving door referenties, zijn een vliegwiel van communicatie en besparen je veel geld.

Thou sh alt no t kill ideas Veel ondernemers houden te lang vast aan bestaande en werkende concepten, dit kan een verlammend effect hebben op de onderneming. Vernieuwing kan van overal komen: van klanten, leveranciers, medewerkers … Iedereen kan met een schitterend idee voor de dag komen. Omarm ze, zeg nooit neen, maar onderzoek of het iets kan worden.

“A business has to be evolving, it has to be fun, and it has to exercise your creative interests.”

Richard Branson

Auteur: Marc Galle - Groen Groeien

GROENGROEIEN

27

Werken met personeel in de tuinaanlegsector

Wat te doen bij sociale inspectie?

Tuinaannemers worden soms geconfronteerd met de sociale inspectiedienst. Dit brengt altijd spanning met zich mee. Wat zijn de rechten van de inspectie? Is men verplicht een verklaring af te leggen?

Wat kunnen de mogelijke gevolgen zijn van een controle? Zijn er nog mogelijkheden om tussen te komen nadat de inspectie vertrokken is? Hoe kan men zich het best inhoudelijk voorbereiden op een controle van de sociale inspectie. Wat zijn de meest voorkomende items bij een (aangekondigde) controle? Er worden dus heel wat vragen hierover gesteld. De antwoorden vindt u in dit hoofdstuk van de ‘Codex voor de Tuinaannemer’.

kan worden. Ook al gaat het om een sociale controle, de inspecteurs hebben de bevoegdheid om zich elk document te laten voorleggen waaruit zou kunnen blijken dat er mogelijk één of andere onregelmatigheid zou gebeurd zijn. Zij kunnen dus bestelbonnen en facturen opvragen, boekhouding inkijken, kopies nemen of zelfs documenten meenemen.

Indien de inspectie documenten meeneemt, dien je als werkgever hiervoor een geschreven verklaring te ontvangen.

Zonder voorafgaand akkoord van de werkgever kan de inspectie werknemers verhoren. Zij kunnen, als het om niet-Belgen zou gaan, hiervoor tolken inzetten.

Welke dienst deed de controle?

In ons land zijn er heel wat diensten die een controle kunnen uitvoeren in verband met de naleving en de toepassing van de sociale wetgeving. Vaak vergeet men tijdens de inspectie de identiteit op te vragen de inspecteurs van de betrokken inspectiedienst. Deze informatie is zeer nuttig in verband met een mogelijke nazorg.

Wat is beste de houding als werkgever?

Wanneer er een sociale controle plaatsvindt, is men als werkgever vaak verrast.

Men weet niet goed wat er al dan niet gezegd mag worden en wat de mogelijke gevolgen hiervan kunnen zijn. Vandaar dat je als werkgever best op de hoogte bent dat je nooit verplicht kan worden om onmiddellijk op het moment van de controle op alle vragen te antwoorden.

Je kunt ook niet verplicht worden om een document, waarin een of andere vaststelling zou zijn opgenomen, te ondertekenen. Leg dus bij twijfel geen verklaringen af en onderteken bij twijfel geen documenten. Je kan wel uitstel vragen en bijvoorbeeld verklaren dat je binnen de 24 uur een antwoord zal geven of een schriftelijke verklaring zal overmaken.

Wanneer kan er controle gebeuren?

Men moet er rekening mee houden dat de verschillende inspectiediensten een vrij ruime bevoegdheid hebben. Zij kunnen zeven dagen op zeven een controle doen en dit 24 uur op 24. Zij hebben de mogelijkheid om op elke plaats waar arbeid kan verricht worden binnen te gaan.

Alleen voor wat de private woongedeelten betreft, hebben zij een huiszoekingsbevel nodig van een bevoegde rechter.

Wat zijn de bevoegdheden van de inspectie?

De controle kan op een onaangekondigd ogenblik gebeuren. De inspectie kan daarvoor de ondersteuning inroepen van de politie. Zij kunnen zich onverwachts en zonder toestemming toegang verschaffen tot de bedrijfsgebouwen of werkplaatsen. Men mag als werkgever de controle niet onmogelijk mag maken. Het verhinderen van toezicht is een inbreuk die als misdrijf gekwalificeerd

28

GROENGROEIEN

Wat zijn de gevolgen van de controle?

De inspectie kan na de controle een waarschuwing geven wanneer bepaalde zaken worden vastgesteld die niet helemaal conform de reglementaire voorschriften zijn. Wanneer dit gebeurt, is er verder geen gevolg. De inspectie kan in de toekomst wel nakijken of er gevolg is gegeven aan de waarschuwing. Een tweede mogelijkheid is dat er een ‘proces-verbaal van inbreuk (PV)’ wordt opgemaakt. De werkgever moet altijd een kopie ontvangen van een dergelijk PV. Er wordt ook steeds een kopie bezorgd aan de arbeidsauditeur en

aan de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg (FOD WASO). Het is tenslotte ook de opdracht van de inspectie om de werkgevers te informeren over de sociale wetgeving.

Wat is de rol van de arbeidsauditeur?

Wanneer er door de inspectiedienst een PV is opgemaakt, wordt dit bezorgd aan de arbeidsauditeur. De auditeur beslist wat er verder met het dossier gebeurt. Hij beschikt ook over drie mogelijkheden.

De auditeur kan het dossier doorverwijzen naar de strafrechter. In dit geval zal het dossier voorkomen voor de correctionele rechtbank en kan er een strafsanctie worden opgelegd. De auditeur kan ook seponeren: dit betekent niet dat er geen verder gevolg zal gegeven worden aan het PV. Dit wil zeggen dat er geen strafvervolging komt. In een dergelijk geval wordt het dossier overgemaakt aan de studiedienst van het FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg (FOD WASO) die een administratieve geldboete kan opleggen. Tenslotte kan de auditeur het dossier bij zich houden en zelf een minnelijke schikking voorstellen.

Wanneer je zaken aantreft in een PV die niet overeenstemmen met de vaststellingen tijdens de inspectie kan je een brief naar de auditeur sturen met aanvullende informatie.

Wat is rol van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg (FOD WASO)?

Wanneer de arbeidsauditeur het dossier seponeert, dan worden alle stukken overgemaakt aan de FOD WASO. De studiedienst van de FOD WASO zal aan de werkgever een brief sturen met de mogelijkheid om verweermiddelen of verzachtende omstandigheden in te roepen. Het is zeer belangrijk om het antwoord op het schrijven van de FOD WASO goed voor te bereiden en een degelijke argumentatie op te bouwen. Dit kan ertoe leiden dat er een verminderde administratieve geldboete mogelijk wordt. Hier moet je als werkgever de overweging maken om

je door een raadsman te laten bijstaan.

Wat na de beslissing van de FOD WASO? Wanneer de FOD WASO een beslissing genomen heeft en er een administratieve geldboete wordt betekend, kan de werkgever de boete betwisten voor de arbeidsrechtbank. Men kan aan de rechter vragen om één en ander te beoordelen en opnieuw bijkomende of dezelfde verzachtende omstandigheden inroepen.

Uiteindelijk zal de arbeidsrechter een beslissing nemen en mogelijk de boete van de FOD WASO verminderen. Naast het arbeidsrecht kunnen er ook sancties zijn in de sociale zekerheid. Er moet dus rekening worden gehouden met het feit dat naast de beoordeling van de inbreuk op het vlak van het arbeidsrecht, er ook een gevolg kan zijn wat de sociale zekerheid betreft.

Vaak wordt de vraag gesteld hoe men zich het best inhoudelijk kan voorbereiden op een controle van de sociale inspectie. Welke vragen stelt een sociale inspectiedienst het meest? Als je een brief ontvangt waarin een controle wordt aangekondigd, welke zijn de dan meest voorkomende items?

Polis arbeidsongevallen Elke werkgever is wettelijk verplicht een arbeidsongevallenverzekering af te sluiten die tussenkomst bij arbeidsongevallen of ongevallen op de weg van thuis naar de arbeidsplaats. Een dergelijke verzekering moet afgesloten worden voor alle werknemers, ook tijdelijke werknemers of studenten. De polis moet al van kracht zijn op het ogenblik dat de eerste werknemer wordt aangeworven. Indien

Bron: Chris Botterman, Hoofd Sociale Zaken Boerenbond Bewerking en foto: Jan Vancayzeele, consulent AVBS

er zich ongeval zou voordoen vooraleer de verzekering van kracht wordt, zal het Fonds voor Arbeidsongevallen (FAO) tussenkomen en het slachtoffer een vergoeding geven. De sommen die door het FAO worden uitbetaald, zullen integraal, naast een zware sanctionering, levenslang worden verhaald op de werkgever. Aanvullend dient een verzekering burgerlijke aansprakelijkheid tussen te komen wanneer er aan derden schade wordt berokkend door bijvoorbeeld een fout of een nalatigheid van de werknemers.

Dimona Wanneer de inspectie langskomt, zal er altijd nagekeken worden of alle aanwezige werknemers wel degelijk via Dimona zijn aangemeld. De Dimona-aangiften kijkt de inspectie na vooraleer ze naar het bedrijf komt. Voor reguliere werknemers moet een éénmalige Dimona-aangifte gebeuren bij de start van de arbeidsovereenkomst. Als er om één of andere reden een Dimona-aangifte niet lukt, is het dus belangrijk contact op te nemen met het contactpunt bij de RSZ om bijvoorbeeld een technisch probleem te melden.

Individuele rekening – loonbon Voor elke werknemer moet er een (individuele) loonberekening gebeuren. De maandelijkse loonbon en de individuele rekening worden opgesteld door het sociaal secretariaat. Op de individuele rekening worden meer gegevens vermeld dan op de loonbon. Naast het aantal gewerkte uren en het uurloon dienen ook het aantal meeruren, het aantal gerecupereerde meeruren en het saldo aan meeruren, eventueel ook het aantal overuren opgenomen te worden. Daarnaast moet er ook worden vermeld wat er ingehouden of berekend is inzake socialezekerheidsbijdragen, bedrijfsvoorheffing en wat er aan nettoloon voor de werknemer overblijft. Als er een tegemoetkoming betaald wordt voor het woon-werkverkeer dient men dit ook op de loonbon te vermelden.

Voor alle werknemers moet de werkgever een kopie van de loonbonnen en de individuele rekeningen bijhouden gedurende minstens vijf jaar. Indien er een probleem zou vastgesteld worden met de uitbetaling van het juiste uurloon, kan de inspectie vijf jaar teruggaan in de tijd.

Kwijting voor betaling Wanneer er elke maand een loonberekening gebeurt, moet het nettoloon nadien aan de werknemer worden betaald.

Men moet als werkgever altijd kunnen aantonen dat het loon wel degelijk aan de werknemer is betaald. Voor reguliere werknemers stort men meestal het nettoloon op de bankrekening van de werknemer. Dan is er meteen een bewijs van betaling. Het is aangewezen om – in die gevallen waar een girale betaling niet wenselijk of niet mogelijk zou zijn – bij de uitbetaling van het loon een bewijs van

ontvangst te laten ondertekenen door de werknemer. Die kwijtingen inzake de uitbetaling van het loon moet de werkgever ook gedurende een periode van vijf jaar bijhouden.

Flexibiliteit In de tuinaanlegsector is er een soepele arbeidsregeling mogelijk. De basis is de 38-urenweek, maar dit aantal uren kan als een gemiddelde over een langere periode (een jaar) worden gerespecteerd. Wanneer het druk is, kan men tot 11 uur/dag en tot 50 uur/week laten werken en dit zonder dat er een overurentoeslag verschuldigd is. Deze uren moeten afzonderlijk worden genoteerd en ook vermeld worden op de loonbon. Deze meeruren moeten later terug worden ingehaald om op die manier de normale wekelijkse arbeidsduur van 38 uur te respecteren. Het is zeer belangrijk dat het principe van de mogelijk toe te passen flexibiliteit uitdrukkelijk opgenomen is in het arbeidsreglement gekoppeld aan de mogelijke uurroosters. Doet men dat niet, dan bestaat het risico dat er een overurentoeslag gevraagd zal worden voor zover men de 9 uur/dag en de 40 uur/week overschrijdt.

Uurroosters De inspectie kijkt altijd het arbeidsreglement na om te zien of alle mogelijke uurroosters die men binnen de onderneming wil hanteren erin voorkomen. In de tuinaanlegsector worden vaak deeltijdse werknemers ingezet. De inspectie zal altijd het uurrooster opvragen van deeltijdse werknemers met een vast uurrooster.

Van deeltijdse arbeiders die werken met een variabel uurrooster moeten alle mogelijke uurroosters, die men wil gebruiken, in het arbeidsreglement worden opgenomen. Daarnaast moet men, iedere keer dat men een ander uurschema wil gebruiken, op papier een mededeling aan de betrokken werknemers bezorgen.

Dit bericht moet ook aangeplakt en bijgehouden worden. Wanneer men in de praktijk toch nog zou afwijken van dit bekendgemaakte uurrooster, dan moeten deze afwijkingen genoteerd worden in een afwijkingsdocument. Dit document moet ook bewaard blijven. Wanneer er tijdens de inspectie vastgesteld wordt dat uurroosters niet opgenomen zijn in het arbeidsreglement of wanneer bij nieuwe uurroosters de communicatie niet correct is verlopen, kan er een vermoeden zijn dat de betrokken deeltijdse werknemer voltijds werkt.

Andere aansluitingen De inspectie kan ook vragen om de aansluitingsnummers voor te leggen van andere officiële instanties zoals bijvoorbeeld de ‘kinderbijslagkas’, de ‘kas voor de uitbetaling van het vakantiegeld’, de ‘arbeidsgeneeskundige dienst’, … Deze dienen ook opgenomen te worden in het arbeidsreglement.

GROENGROEIEN

29

1_2 lig A4-21-3000-2029.indd 1

01-08-14 13:28

KOSTPRIJSBEREKENING VOOR DE TUINAANNEMER – ISM Staat u voldoende stil bij het zakelijke aspect van uw activiteit?

Naast de kwaliteit die u levert, is het belangrijk om ook de financiële aspecten van uw onderneming te analyseren en bij te sturen. Met deze workshop willen we u hier graag bij helpen! Tijdens deze sessie gaan we na hoe u een goede kostprijsberekening opmaakt voor uw volgend project. We doen dit aan de hand van een echt groenproject, waarmee u onmiddellijk aan de slag kunt.

Een goede kostprijsberekening is namelijk belangrijk om volgende doelstellingen te bereiken: • Hou ik voldoende winst over?

• Schat ik mijn prijsberekening correct in?

• Hou ik rekening met alle gemaakte kosten?

PRAKTISCH Deze sessie wordt georganiseerd tijdens Green Expo op 23 september 2014 van 10u tot 12u in Flanders Expo Gent.

Zie www.green-expo.be.

Na deze lezing kunt u gratis deelnemen aan het netwerkmoment met walking diner. Deze wordt u aangeboden door Green Expo.

Tijdens dit netwerkmoment komt u in contact met verschillende openbare besturen. Vergeet zeker uw visitekaartjes niet, wie weet welke opportuniteiten u SBM tijdens dit netwerkmoment kunt verzilveren!

Spoorwegstraat 14 Inschrijven kan via www.sbmopleidingen.be of via 078/353 653 8200 BRUGGE

➜ Na deze sessie kunt u zich verder verdiepen in deze materie door het volgen van de totaalopleiding Kostprijsberekening en prijzenbeleid voor de tuinaannemer – duur: 6 sessies – locatie: Syntra West campus Roeselare – startdatum: 20/10/2014 – meer info: www.sbmopleidingen.be – 078/353 653 Met vriendelijke groeten, Tom Demeyere Commercieel coördinator

140709-005 SBM GVZ Groen groeien 180-130mm.indd 1 1_2 lig A4-21-3000-2330.indd 1

Tel 050 40 30 90 Fax 050 39 06 65 info@sbmopleidingen.be www.sbmopleidingen.be

m.z. Spoorwegstraat 14, 8200 Brugge

9/07/14 11:43 14-07-14 09:24

www.terraviva.be

Hardhouthandel Hardhouthandel voor voor tuintuingrondgrond- en en waterbouwwerken. waterbouwwerken.

Houtsoorten: azobé; padouk; afromosia; massaranduba; ipé; okan; eik; …. .

Verkoop: terrasplanken; gevelbekleding; biels; parket; beslag; strips; damwand; schuttingen; enz.…. .

Fabrikant van: vlechtmatten; schotten; poorten: padouk en afromosia (geen plaatsing); maatwerk; …. .

Loonwerk: eigen herzagerij en schaverij.

Paulussen bvba

Turnhoutseweg 116 B 2381 Weelde T: 00 32 (0)14-65 75 22 F: 00 32 (0)14-65 17 02 mob.: 00 32 (0)478-65 91 22 info@paulussen.be

Boomplantsubstraten Bodemverbeteraars Berijdbaar gazon Gewassen schelpen Nidasedum

BodemBedeNkers 1_4 st A4-21-4000-0605.indd 1

www.paulussen.be

04-08-14 09:17

Gespecialiseerd in lei-, dak- en vormbomen, schermen en bladhoudende bomen.

Astridstraat 66, 9620 zottegem | tel.09/360 20 46 degrootewim@telenet.be-www.boomkwekerijwimdegroote.be

118x57 - 21-4000-0942.indd 1

08-08-14 11:16

adverteren op www.groengroeien.be 015/55 88 88

Japanse 3-pootladder | BUXUS | TAXUS Gevaartsestraat 77 | B-8020 Oostkamp | Tel. 0478 20 84 43 www.buxuskwekerijgoossens.be | info@buxuskwekerijgoossens.be

118x57_lig - 21-4000-0404.indd 1

04-08-14 09:46

Life on Roofs

Life on Roofs Groendaken, tuindaken en rijverhardingen op daken. Benut het daklandschap en breng met ZinCo leven op het dak! De bewezen hoogwaardige systeemoplossingen van ZinCo bieden u de zekerheid die u als opdrachtgever, architect, dakdekker of daktuinhovenier vraagt.

ZinCo Benelux b.v. - Postbus 9092, NL - 1006 AB Amsterdam - Tel. +32 473 575 324 - Fax +32 56 323 625 - info@zinco.be - www.zinco.be

1_2 lig 21-3000-2077.indd 1

01-07-14 10:29

BOTANICA-WOOD BOTANICA-WOOD

Iepersestraat 459 8800 Roeselare T. 051 24 69 47 F. 051 24 47 92 info@botanica-wood.be botanica-wood@skynet.be

Alle hout voor in en rond de tuin.

Boompalen - weidepalen - terrasplanken.

Afsluitingen - maatwerken - kastanje omheining.

Oeverafboordingen - schermen - constructiehout tuinhuizen.

Speeltoestellen - ericamatten - hazelaaromheining.

1_4 st A4-21-4000-0306.indd 1

1_4 st A4-21-4000-0830.indd 1 21-08-14 11:17

04-07-14 08:49

GROEN AGENDA

Winterprogamma Groen Groeien 2014-2015

Oktober

7 oktober 2014

Boomkwekerij De Meester, Bergstraat 172, Waregem

16 oktober 2014

Onderwerpen: presentatie buxusvariëteiten, praktijkonderzoek Proefcentrum voor Sierteelt en getuigenis tuinarchitect

Herplant BVBA, Lilsedijk 80, Beerse

November

4 november 2014

Shamrock, Euromarktlaan 24, Tielt

6 november 2014 De 3Ri4en,Vissersstraat 91 ,Rumst

13 november 2014 Provinciaal domein ‘Het Vinne’ Ossenwegstraat 70, Zoutleeuw

2 december 2014

Onderwerpen: model-arbeidsreglement tuinaanleg + modelverkoopsvoorwaarden en -contracten tuinaanleg

Proefcentrum voor Sierteelt, Schaessestraat 18 Destelbergen

December Onderwerp: Verticale tuinen, gevelgroen en daktuinen + topografie (praktische tips en automatisatie)

Januari

13 januari 2015

Shamrock, Euromarktlaan 24, Tielt

22 januari 2015

De 3Ri4en,Vissersstraat 91 ,Rumst

27 januari 2015

Provinciaal domein ‘Het Vinne’ Ossenwegstraat 70, Zoutleeuw

3 februari 2015

Graszoden Lannoo, Hoogrokersstraat 6, Pittem

Onderwerpen: Bouwvergunningen en aansprakelijkheden als tuinaannemer

Februari Nieuwjaarsreceptie Groen Groeien

3 maart 2015

Shamrock, Euromarktlaan 24, Tielt

5 maart 2015

Maart

De 3Ri4en,Vissersstraat 91 ,Rumst

10 maart 2015

Provinciaal domein ‘Het Vinne’ Ossenwegstraat 70, Zoutleeuw

Waarschuwingssysteem PCS met app, IPM, marketing/ verkoopsgesprek voor tuinaannemers

GROENGROEIEN

33

Het begin van een mooie grasmat Terranem tegen engerlingen

Engerlingen kunnen effectief bestreden worden met Terranem.

• Parasitaire nematoden Heterorhabditis bacteriophora • Veilig voor mens en dier • Geen resistentie mogelijk • Constante kwaliteit Natuurlijk verder met Koppert.

WWW.KOPPERT.BE | info@koppert.be

publiREPORTAGE

EngErlingEn En EmEltEn in sportvEldEn, golfbanEn En graszodEntEElt kunnEn grotE schadE aanrichtEn! De laatste jaren zien we steeds meer schade van engerlingen en emelten in sportvelden en golfbanen. Ook de particulieren blijven niet gespaard natuurlijk.

Gebruik van de biologische oplossing met aaltjes op het juiste moment geeft goed resultaat!

De cyclus van de langpootmug T. Paludosa is een ietsje anders. De adulten vliegen pas vanaf eind juli tot begin september en kunnen 300 tot 400 eieren elk afzetten. De larven (emelten) hebben geen poten en de kop is onduidelijk. Ze kunnen tot 45 mm lang worden. Deze langpootmuggen kennen 1 generatie per jaar.

SCHADE BESTRIJDING DOOR AALTJES De larven (engerlingen genoemd) van verschillende keversoorten zoals de rozenkever, juni -en meikever, sallandkever en de emelten van de langpootmug kunnen behoorlijk hun gang gaan aan de graszoden. Ze vreten namelijk aan de wortels van het gras waardoor het gaat afsterven. In een volgende fase doen de vogels zich tegoed aan de lekkere engerlingen waardoor ze de graszoden helemaal stuk maken. Ook emelten (larven van de langpootmug) kunnen een ware plaag zijn in het gazon. Zij vreten ook meer aan de groene delen van het gras en kunnen zowel boven- als ondergronds aanwezig zijn. Ook in de winter gaan ze gewoon door en zijn dus niet gevoelig voor vorst.

LEVENSCYCLUS De beste manier om de plaag te controleren is het larvenstadium doden. U moet dan ook de levenscyclus van de kevers en emelten kennen. De kevers gaan reeds vanaf mei-juni tevoorschijn komen en leggen na het paren hun eieren in het gras. Na enkele weken gaan hieruit kleine engerlingen komen die zich eerst met plantenresten voeden. Later gaan ze over op de kleine haarwortels en nog later kunnen ze alle plantwortels opeten.

Als de temperatuur in het najaar naar beneden gaat, kruipen de larven dieper de grond in. Als de temperatuur in de lente hoger wordt, komen ze terug naar boven en beginnen te eten aan de wortels. De overwintering gebeurt steeds als larve en het verpoppen vindt altijd in het voorjaar plaats. De totale levensduur is afhankelijk van de keversoort en bedraagt bij de rozenkever 1 jaar, bij de junikever 2 jaar en bij de meikever tot 4 jaar.

Werking Nematoden zijn microscopisch kleine aaltjes die zich door de grond bewegen op zoek naar de larven. Als een aaltje een larve gevonden heeft, dringt hij bij de keverlarve naar binnen. Daar begint hij zijn vernietigende werk. Om voedsel te kunnen opnemen, laat hij bacteriën uit zijn darmkanaal vrij. Deze bacteriën verspreiden zich in de larve, breiden zich zeer snel uit en verteren vervolgens het gastheerweefsel en zetten dit om in producten die de aaltjes opnemen. Hierdoor sterft de larve binnen enkele dagen. De kleur van de larve verandert naar bruin/ rood. Na verloop van tijd verslijmt de larve en is er nauwelijks meer iets van terug te vinden. Het product Terranem bevat het aaltje Heterorhabditis bacteriophora en werkt effectief tegen engerlingen. Tegen emelten kan het product Capsanem worden ingezet, dat voornamelijk werkt tegen de kleine emelten. Het product Capsanem bevat het aaltje Steinernema carpocapsae.

KOPPERT Koppert is wereldmarktleider in biologische gewasbeschermings middelen. Nederland, het Westland met name, was de ideale springplank voor succes, met duizenden hectare kassen binnen enkele tientallen kilometers rondom het bedrijf.

Nu gaat 85 procent van de omzet naar het buitenland, en levert Koppert in 80 landen. Europa, de Verenigde Staten, maar ook Mexico, Marokko en Kenia. In 23 landen heeft het bedrijf vestigingen, in 8 daarvan wordt ook geproduceerd.

de modernste technologie voor de beste kwaliteit Wat Koppert ook doet, het heeft altijd met de natuur te maken. Maar om de klant de allerbeste producten te kunnen leveren, is ook heel veel technologie nodig. In de hoofdvestiging van Koppert in Berkel en Rodenrijs (Nederland) beschikt de onderneming sinds enkele jaren over de meest moderne onderzoeks- en productiefaciliteiten.

Op het moment heeft Koppert 16 fermentoren voor de productie van microbiologische producten zoals de Trichoderma schimmel, bacteriën en nematoden in gebruik, waaronder enkele met een groot volume van 20.000 liter.

Sandra de Weert is moleculair biologe en hoofd van het productielaboratorium microbials bij Koppert. Zij bewaakt onder meer de kwaliteit van de productie met lijf en leden. Nog een taak is het onderzoek voorafgaand aan de productie. Want wat in het laboratorium werkt, hoeft dat nog niet in de praktijk te doen. “We onderzoeken dus uitgebreid hoe een organisme zich in de praktijk houdt. En uiteraard ook hoe wij deze het beste kunnen produceren”. dubbele controle op kwaliteit De productieafdeling werkt met een aantal strenge, nationale en internationale kwaliteitsprotocollen. “In feite doen we het twee maal”, zegt Harald Mikkelsen (manager productie & development microbials). “We hebben een eigen controlesysteem en we werken met onafhankelijke, externe controleurs samen. De dubbele en zeer strikte kwaliteitszorg is duidelijk een plus die Koppert heeft ten opzichte van een aantal andere bedrijven. “Onze productie van micro-organisamen groeit snel”, zegt hij. “Daarom moeten de productieprocessen stabiel en robuust zijn.

Verloopt elk proces precies volgens de voorschriften en specificaties? Daar willen wij steeds een ‘Ja’ op hebben, dat willen we helemaal in de vingers hebben. Het is zowel sturing als de kwaliteitsborging die wij de markt bieden”.

www.koppert.be

Dopluizen een sluipend gevaar generatie per jaar. Het is belangrijk het verschil te kennen tussen adult en jonge larve. We merken dat hierover toch wat verwarring heerst.

Schadebeeld Visuele schade bestaat uit massaal plakkerige honingdauw waarmee de bladeren en takken bedekt worden en roetdauwschimmels die daarop ontstaan en die de planten een zwarte schijn geven.

Daarnaast zal bij een ernstige aantasting de groei van de plant strek geremd worden. Ook groeistoornissen, naaldval, bladval en vergeling kunnen voorkomen.

Zijn de dopluizen en de pulvinale dopluizen, met hun typische dopjes of als wollige eizak, u als tuinaannemer bekend?

Dan weet u ook dat onder één dopje of in één eizak honderden eitjes kunnen zitten? En weet u ook dat hieruit zeer kleine larven ontluiken, die zich verdelen over de plant en die zich beginnen voeden met plantensappen met alle gevolgen van dien? Vaak merken velen de aanwezigheid van dopluizen te laat op, wanneer er reeds schade zichtbaar is, en wordt er op het verkeerde moment ingegrepen. Op die manier wordt deze plaag voor sommige planten een sluipend gevaar en is bestrijding ervan zeer moeilijk. Wat je niet ziet, ken je niet, dus als tuinaanleg dient u gericht op zoek te gaan naar deze plaag en op het juiste moment in te grijpen.

Waardplanten Gekende waardplanten voor (pulvinale) dopluizen zijn o.a. Taxus, Ilex, Hydrangea, Camellia, maar ook op loofbomen zoals Aesculus, Tilia, Acer, Quercus, Morus,… kunnen (pulvinale) dopluizen voorkomen.

Ontwikkeling In het voorjaar zuigen de adulten aan de planten en in mei en juni doen ze

36

GROENGROEIEN

aan eiafleg. De volwassen dopluis is een dopje met kastanje-buine kleur van ongeveer 5 mm en legt eitjes af onder het dopje waardoor dit gaat verdikken en boller wordt (foto 1). In tegenstelling tot de dopluis vindt de eiafleg van de pulvinale dopluis niet onder het dopje plaats, maar wordt een witte, wollige eizak achter het lichaam van de luis gevormd (foto 2). Er kunnen tot 300 eitjes onder het dopje of in de eizak afgelegd worden.

Na eiafleg sterven de adulten af, maar ze kunnen lang achterblijven op de plant en geven bescherming aan eieren en jonge larven.

Ongeveer in juli gaan larven vanonder het schildje of uit de eizak kruipen en zich over de plant verspreiden. De pas ontloken larven zijn zeer klein, namelijk 1 mm, en met het blote oog moeilijk waarneembaar, een goede loep (15x vergroting) is dus noodzakelijk. Larven zijn plat en ovaal van vorm en hebben een ovale geel-groene kleur (foto 3). Ze bezitten drie paar poten en voeden zich door aan de planten te zuigen. De dopluizen overwinteren als larve op de planten en vroeg in het volgende voorjaar zullen de larven terug aan de planten zuigen en de eileg voorbereiden. Er is dus één

Bestrijdingstijdstip Belangrijk is te behandelen op het juiste tijdstip. Dit is wanneer de jonge larven van de (pulvinale) dopluis uit de eitjes ontluiken en zich over het gewas verdelen. Dit tijdstip is voor de dopluis en de pulvinale dopluis gelijklopend. De ontluikingsperiode kan tot 3 weken duren, op sommige planten kruipen al alle larven rond, terwijl op andere nog enkel eitjes terug te vinden zijn. De larven zijn moeilijk waarneembaar met het blote oog, dus waarnemen met een loep is aangeraden. De ontwikkeling is ook niet elk jaar hetzelfde. Dit jaar zagen we namelijk een veel vroegere ontluiking dan vorig jaar. Tuinaannemers die lid zijn van het Waarschuwingssysteem van het Proefcentrum voor Sierteelt worden verwittigd wanneer het ideale bestrijdingsmoment is aangebroken.

Belangrijk is na een behandeling te controleren of er nog levende larven aanwezig zijn. Nog levende larven zijn al dan

Tekst en foto’s Liesbet Van Remoortere (PCS)

niet mobiel en zijn wit van kleur (foto 4).

Larven die afgestorven zijn, zijn bruin van kleur (foto 5). Op basis van wat je waarneemt kan je, indien nodig, nog een behandeling plaatsen.

In de winter kunnen minerale oliën over het gewas in rust verdeeld worden en deze zullen een deel van de overwinterende larven doen afsterven.

Indien de weersomstandigheden het toelaten, zoals dit jaar, kan ook in het voorjaar een behandeling efficiënt zijn.

Zeer belangrijk is dat dit gebeurt nog voor de dopluizen aan eiafleg doen, dus nog voor de dopluizen verdikken of een eizak zichtbaar is! Indien men te laat behandelt, zullen de adulten wel afgedood worden, maar de eitjes onder het dopje of in de eizak zitten beschermd en nemen geen producten op waardoor ze verder zullen ontwikkelen. Echter zijn de Belgische weersomstandigheden in het voorjaar vaak niet ideaal om in het voorjaar nog te behandelen. Volg ook hiervoor het advies op de Waarschuwingsberichten.

Indien u nog niet op de hoogte wordt gesteld van het juiste bestrijdingsmoment, sluit dan nu aan bij het Waarschuwingssysteem Door parasieten waar te nemen en tijdig te bestrijden, werk je doelgericht voor er schade op de plant is aangericht. Deze methode is een duurzaam alternatief voor het kalendermatig spuiten, je vermijdt resistentie en je zorgt voor een minimale bestrijdingskost. Tijdig ingrijpen, met kennis van zaken, lukt door het advies van het Waarnemings- & Waarschuwingssysteem op te volgen. Een gewaarschuwde boomteler, tuinaannemer en groendienst is er met expertise van het Waarschuwingssysteem twee waard. Leden van het Waarschuwingssysteem betalen jaarlijks € 120 (excl. BTW). Meer info via www.pcsierteelt.be/waarschuwingssysteem of via e-mail: waarschuwingen@ pcsierteelt.be.

Liesbet Van Remoortere

Foto: Jan Vancayzeele-AVBS

Foto rechts: Massale aanwezigheid van volwassen dopluizen op Quercus Foto links: Volwassen pulvinale dopluizen met eizak op Ilex Foto boven: Levende dopluislarven zijn wit van kleur Foto onder: Dode dopluislarven zijn bruin van kleur

GROENGROEIEN

37

Wedstrijd ‘De Vlaamse Tuinaannemer 2014-2015’

Vlaamse tuinaannemers tonen hun vakmanschap Jaarlijks wordt met de steun van VLAM de wedstrijd ‘De Vlaamse Tuinaannemer’ georganiseerd. De werkgroep achter dit project bestaat uit afgevaardigden van de twee overkoepelende beroepsorganisaties en coördinator Rit Vangeel. Op 22 augustus vond te Kasterlee de laureatenhuldiging van de achttiende editie plaats.

Een nieuwe generatie tuinaannemers heeft duidelijk de weg naar de wedstrijd gevonden en kaapte heel wat prijzen weg.

Rit Vangeel, coördinator van dit promotieproject opende de laureatenhuldiging.

Zij legde op haar eigen geanimeerde manier uit hoe de jurering dit jaar is verlopen. De ingezonden realisaties van de kandidaten werden in de loop van de maand juni beoordeeld op stielkennis en vakmanschap door een preselectiecom-

missie. Daarna werden deze projecten beoordeeld door een zeskoppige jury, bestaande uit een tuin- en landschapsarchitect, twee tuinaannemers, een plantendeskundige, een groenjournalist en een boomkweker. De categorieën zijn: <250 m², 250-1000 m² en >1000 m², jong talent en groen kleurt.

Marc Galle, voorzitter van ‘Groen Groeien’ en het ‘Verbond van Tuinaannemers AVBS’ gaf tijdens zijn speech aan dat projecten zoals ‘De Vlaamse Tuinaannemer’ bijdragen tot de verdere professionalisering van de sector. Niet alleen de uitstraling naar de particulier is een voltreffer maar ook de drang naar een alsmaar beter niveau van onze Vlaamse tuinaannemers kunnen we enkel maar toejuichen.

De grote vakkennis van de tuinaannemer, gepaard gaande met een enorme werklust, zijn de hoekstenen van deze schitterende tuinen. Elk onderdeel van deze tuinen tonen de vakkennis en de liefde voor het vak.

Ivo Pauwels, voorzitter van de eindjury stelde de tuinen van de laureaten voor aan het publiek. Kenmerkend voor deze editie was dat er opvallend veel groene tuinen aan bod kwamen. Niet alleen de creaties met bloemen en planten maar ook een weldoordacht scala aan verhardingsmaterialen wist tijdens deze editie de jury te charmeren. Heel wat leden van Groen

38

GROENGROEIEN

Groeien hebben dit jaar met succes deelgenomen en kaapten heel wat prijzen weg. Voor het vijfde opeenvolgende jaar bekroonde ‘BEST-select’ het project met het meest innovatieve assortiment. Dit jaar werd dat Watelle BVBA (goud in de categorie “Groen kleurt”).

Aan de hand van de winnende realisaties wordt er vanaf nu maandenlang promotie gemaakt voor het beroep van tuinaannemer via TV, radio, geschreven pers en op allerhande tuinevenementen en -beurzen. Met deze wedstrijd wil men het brede publiek duidelijk maken dat de kennis en het vakmanschap van een tuinaannemer niet zo vanzelfsprekend zijn en dat het inschakelen van een echte vakman resulteert in mooie en vooral duurzame tuinen.

Jan Vancayzeele

Laureaten 2014 2015 Categorie < 250 uitgevoerde m² Goud voor ARTE VERDE (Frederik De Vos) uit Zottegem met een tuin in Kerksken (Haaltert) M +32 479 51 07 16 info@arte-verde.be Zilver voor BVBA COBBAERT (Christophe Cobbaert) uit Wulpen met een tuin in Koksijde M +32 494 99 21 26 info@botaniek.com Brons voor BVBA PROVOOST-OSTYN (Tom Ostyn) uit Zarren met een tuin in Gistel M +32 474 61 04 62 tom@provoost-ostyn.be

Categorie van 250 tot 1000 uitgevoerde m² Goud voor DUO VERDE (Jeroen Verheyen) uit Brasschaat met een tuin in Merksem M +32 (0)474 57 88 82 info@duoverde.be

Zilver voor TUINCREATIES ALAIN DOR (Alain & Charline Dor) uit Hasselt met een tuin in Leuven T +32 11 27 15 25 tuincreaties.alain.dor@telenet.be

Brons voor VANHAVERBEKE KOEN BVBA (Koen Vanhaverbeke) uit Oeselgem met een tuin in Meulebeke M +32 495 64 39 50 koen@vanhaverbeke.be

Tekst en foto’s: Jan Vancayzeele (AVBS)

Categorie > 1000 uitgevoerde m²

Categorie “Jong Talent”

Goud voor TUINEN BERT DAENEKINDT (Bert Daenekindt) uit Moeskroen met een tuin in Marke M +32 (0)475 84 48 94 info@tuinendaenekindt.be

Goud voor GUERILL (Pieter Maes) uit Schilde met een tuin in Lochristi M +32 (0)478 60 77 36 pieter@guerill.be

Zilver voor BVBA SNAET (Frederiek Snaet) uit Balegem met een tuin in Sint-MartensLatem M +32 (0)495 25 88 62 tuinarchitectuursnaet@skynet.be Brons voor BVBA PETER ONS (Peter Ons) uit Kerkom met een tuin in Kumtich (Tienen) M +32 (0)477 32 77 69 peter.ons@skynet.be

Zilver voor GESNOEID (Geoffrey Lemmens) uit Paal met een tuin in Meldert M +32 (0)474 35 78 51 geoffrey@gesnoeid.be Brons voor TUINEN STIJN NAEYAERT (Stijn Naeyaert) uit Izegem met een tuin in Izegem M +32 (0)473 22 80 83 info@stijnnaeyaert.be

Categorie “Groen kleurt…”

Goud voor WATELLE BVBA (Jef, Pieter & Dries Watelle) uit Sijsele met een tuin in Sijsele T. +32 (0)50 37 12 30 info@watelle.be Zilver voor COOLS TUINAANLEG (Toon Cools) uit Essen met een tuin in Essen T +32 (0)3 667 28 58 info@coolsbvba.be Brons voor TUINARCHITECTENGROEP E.C.O. BVBA (Rik Olivier) uit Nieuwerkerken met een tuin in Wetteren M +32 (0)475 34 63 88 eco.bvba@pandora.be

GROENGROEIEN

39

Het gamma

Groenonderhoud,

professioneel gereedschap.

Licht, krachtig, rendabel en milieuvriendelijk.

AR

HEGGENSCHA

HELION

are messen 5 verwisselb Ultralicht tgassen Zonder uitlaa

AL ONS GEREEDSCHAP

WERKT OP EEN MULTIFUNCTIONELE BATTERIJ.

DECIBEL D’OR

DECIBEL D’OR

Contacteer: Graham, invoerder Belux - 02/367.16.11 - www.pellenc.be De energie van de vooruitgang

Interview

Pieter Watelle

Bedrijfsnaam: Tuinen Watelle Activiteiten: Ontwerp – aanleg – onderhoud Specialisatie: Biotop zwemvijvers en ecologische zwembaden Aantal werknemers: 7 Bewindvoerders: Jef, Pieter en Dries Watelle Vestiging: Gentse Steenweg 82a, 8340 Sijsele Bedrijf is actief: in West– en Oost-Vlaanderen Bedrijf actief sinds: 1985 door Jef Watelle. In 2003 kwamen zonen Pieter en Dries Watelle erbij die respectievelijk als tuinarchitect en bouwplaatsmachinist afstudeerden.

Bedrijfsvisie uitbesteding: het personeel schoolt zich maximaal bij zodat nagenoeg alle werken in eigen uitvoering kunnen gebeuren.

Hoe ziet een klassieke werkdag eruit: 6.30 u.: opstaan.

7 u.: start bevoorrading van de werven.

15 u.: administratief werk en boekhouding.

17 u.: werf- en prospectbezoeken.

Favoriete plant: Voorkeur gaat naar steekeigen beplanting, ziekte resistente planten.

Daarnaast werken we graag met Gleditsia triacanthos en Ilex crenata “Dark Green”.

Je grootste trots/verwezenlijking op professioneel vlak?

De uitbouw van het bedrijf zoals het op heden is.

Het licentiehouderschap van Biotop zwemvijvers en ecologische zwembaden voor West- en OostVlaanderen en Antwerpen.

Tuinaanleg, waarvoor doe je het?

De verscheidenheid in het werk en het werken met de natuur.

Wat is onmisbaar voor een zaakvoerder van een tuinaanlegbedrijf?

Het personeel: voldoende en regelmatig

(bij)geschoold – werken als een team.

Recent en een goed onderhouden machinepark.

Een degelijk softwarepakket voor de organisatie en facturatie.

Welke kwaliteiten zoek je in je medewerkers?

Een degelijke opleiding en passie laat de werknemer toe zelf zijn traject en inzetbaarheid uit te stippelen binnen het bedrijf.

Met welke visie zie je de toekomst tegemoet?

Blijvend innoveren en kwaliteit aanbieden.

Welke grootste positieve ervaring zie je in de toekomst?

De klanten kiezen meer en meer voor duurzame producten met een langere levensduur.

Kwaliteit primeert op de prijs.

Consumenten kijken alsmaar meer naar de levensduur van de producten waardoor ze bereid zijn er net iets meer voor te betalen.

Welke plant zou je nooit aanplanten?

Buxus: door de overconsumptie en de ziektegevoeligheid.

Tekst: Stijn Lagrou Foto’s: VTA

Knap verhardingsmateriaal of kleurrijke bloemenborder?

Hangt sterk af van project tot project: Less is more…

GROENGROEIEN

41

Welke samenwerkingen lijken jou een grote meerwaarde?

Zowel met partijen voorafgaand aan de uitvoering - architecten, steden en provincies - als met goede onderaannemers voor de uitvoering.

Hoe zie je je bedrijf verder evolueren in de komende tien jaar?

Eerst en vooral hopen dat we gezond mogen blijven. Verder zou ik willen blijven zoals we nu zijn en een goed team behouden. Zeker niet meer willen groeien om het overzicht binnen het bedrijf te kunnen behouden en kwaliteit te blijven aanbieden.

Hoe zie je de groensector evolueren in de volgende twintig jaar?

Meer specialisatie waardoor onderling samenwerken onontbeerlijk wordt.

Daarnaast meer zorg dragen voor de natuur d.m.v. natuurtechnische milieubouw.

42

GROENGROEIEN

GROENGROEIEN

42

Reeds 100 jaar expert in gazononderhoud

Voor alle informatie en een verdeler in uw buurt:

www.toro.be

GROENGROEIEN

43

Events op GREEN EXPO 2014 ZONDAG 21 SEPTEMBER: DAG VOOR DE TUINAANNEMER Seminarie SANAC & Groen Groeien Het middelenpakket veranderde aanzienlijk wat enkele praktische problemen met zich mee brengt. Er kwamen ook innovatieve producten op de markt die ons dan weer extra oplossingen aanreiken. Bij de aankoop van fytomiddelen dien je steeds rekening te houden met de erkenningen en de opgebruiktermijn. Meer en meer komen er nieuwe en interessante biologische bestrijdingsmiddelen op de markt. Peter Willemijns geeft een overzicht van de veranderingen en werpt een blik op de toekomst.

Een zeer actueel thema is de veranderende wetgeving bij het gebruik van landbouwtractoren in de sector van de tuinaanleg. Over welk rijbewijs moet je als tuinaannemer beschikken om met een tractor te rijden? Hoe zit dat nu met het gebruik van landbouwtractoren in de tuinaanlegsector? Vanaf 1 mei traden de nieuwe regels voor het brandstofverbruik van tractoren in werking. Nu alle regels duidelijk zijn, is dit een uitgelezen moment om iedereen van correcte informatie te voorzien. Jan Vancayzeele geeft een duidelijk beeld van de nieuwe situatie.

- 10.15 u.: Ontvangst met koffie; - 10.30 u.: Gebruik van bestrijdingsmiddelen in de groenvoorzieningssector: nabeschouwing 2014 met een blik op de nieuwigheden in 2015 door Ir. Peter Willemijns – SANAC-Fyto.

- 11.15 u.: Gebruik van landbouwtractoren in de tuinaanlegsector: rijbewijs, G-kentekenplaat, dieselgebruik, periodieke keuring, gemengd gebruik, … door ing. Jan Vancayzeele - AVBS/ Groen Groeien.

- 12 u.: Aperitief aangeboden op de stand van SANAC. Inschrijven kan via de www.green-expo.be/nl/Randprogramma

DINSDAG 23 SEPTEMBER: DAG VAN HET OPENBAAR GROEN EN DE GROENVOORZIENER Samenvattend programma: - 09u30: Bijenvriendelijk groenbeheer - 10u00: Kostprijsberekening voor de tuinaannemer - 12u00: Walking Dinner: netwerking met groenvoorzieners en groenambtenaren - 14u00: Alternatieven voor gewasbeschermingsmiddelen in openbaar groen - 14u00: Nieuw verpa(r)kt groen / Parken voor de toekomst

Green Expo – walking dinner (12 – 14 u.)

Op deze walking dinner kun je bijpraten met collega’s en groenambtenaren van openbare besturen. Dit netwerkevent wordt georganiseerd door VLAM en VVOG en gratis aangeboden door Green Expo. Gelieve op voorhand je plaats te reserveren via de inschrijving van je gekozen seminarie. Deze walking dinner is enkel bedoeld voor de deelnemers van de lezingen.

VVOG-seminarie - Bijenvriendelijk groenbeheer (9.30 - 12 u.)

Bestuivers zijn onmisbaar voor de productie van een groot aantal vruchten (gewassen) met economische waarde.

Vooral bijen hebben het moeilijk te verduren, niet alleen omdat zij bedreigd worden door de Varroamijt maar ook en vooral omdat er op bepaalde momenten van het jaar onvoldoende voedsel (bloeiende planten) voorhanden is.

Aandacht voor meer biodiversiteit in het openbaar groen is daarom een absolute noodzaak. Welke mogelijkheden zijn er om het openbaar groen te ontwerpen en te beheren met aandacht voor bijen en andere nuttige insecten? De Vereniging voor Openbaar Groen (VVOG) organiseert deze sessie in de marge van de vakbeurs Green Expo.

Escala-seminarie - Alternatieven voor gewasbeschermingsmiddelen in openbaar groen (14 - 16 u.)

Vanaf 1 januari 2015 geldt er een algemeen verbod op gebruik van gewasbeschermingsmiddelen in openbaar groen.

Er bestaan in de praktijk voldoende alternatieven om onkruid te bestrijden. Hiervoor moet je wel een aantal belangrijke beleidsmatige ingrepen ondernemen en keuzes maken. Volg je deze workshop, dan ga je alvast naar huis met een aantal concrete tips en een stappenplan om in de toekomst onkruid te bestrijden zonder gewasbeschermingsmiddelen.

Spreker is Yves Dehondt die dankzij zijn jarenlange ervaring met alternatieve onkruidbestrijdingstechnieken enkele goede voorbeelden uit praktijk kan meegeven.

Syntra West-seminarie i.s.m. VLAM: Kostprijsberekening en prijzenbeleid voor de tuinaannemer (10 - 12 u.)

Tijdens deze sessie wordt er nagegaan hoe een tuinaannemer een goede kostprijsberekening opmaakt voor zijn toekomstige projecten. Dit zal aan de hand van een praktijkgericht groenproject gebeuren waarmee je als tuinaannemer met de verkregen informatie en rekenmodellen onmiddellijk aan de slag kunt voor je eigen projecten. Spreker is Pierre Delputte. VLAM stelt de campagne ‘Beter Buurtgroen’ voor.

Seminarie Steunpunt Straten – Nieuw verpa(r)kt groen / Parken voor de toekomst (14 - 16 u.)

Parken zijn gebieden bij uitstek waar hoogdynamische en laagdynamische activiteiten met elkaar in aanraking komen. Lokale besturen en parkbeheerders krijgen inzicht in relevante plannings- en beheersinstrumenten die moeten helpen bij het vinden van een evenwichtig ruimtegebruik. Ook een aantal geslaagde praktijkvoorbeelden van hedendaags parkontwerp en –beheer passeren de revue tijdens deze studienamiddag.

Inschrijven kan via de www.green-expo.be/nl/Randprogramma

SPECIALIST IN 3D SINDS 1986!

De verstandige financiële keuze

Steenweg Op Diest 112, 2300 Turnhout, info@agrovangeel.be Verkooppunten Agro Vangeel Aerts Hagas Agri-Tech Bvba Alcea Vijverweelde De Bruyn Bvba De Witte Bvba Disaghor Hooghe Groenservice Horta Rillaar Inagras Bvba Jardirama Miermans Tuincentrum Omniaflora Bvba Plantenhuis Sabgro Bvba Van Den Bergh Bvba Van Hauwaert Tuincentrum En Bk Vossius Gebr Nv Willaert Handelskwekerij

Straat Steenweg Op Diest 112 Hoogstraatseweg 14 Molenhoekstraat 3 Elzenstraat 12/1 Liersesteenweg 294 Denen 67 Gentsesteenweg 161 Nieuwenhovenstraat 80 Diestsesteenweg 636 Industriestraat 8A Rue De La Gare 12 Daalstraat 109 Kardinaal Cardynstraat 16 Picardielaan 90 Osselstraat 62-63 Drie Eikenstraat 125 Hogeweg 419 Zoutleeuwsesteenweg 6 Zilverbergstraat 171

Plaats 2300 Turnhout 2990 Loenhout 9170 Sint-Gillis-Waas 9120 Beveren 3130 Begijnendijk 9080 Lochristi 2800 Mechelen 8790 Waregem 3202 Rillaar 8755 Ruiselede 4608 Warsage 3690 Zutendaal 3920 Lommel 2970 Schilde 1785 Merchtem 2650 Edegem 8200 Sint-Andries 3800 Sint-Truiden 8800 Roeselare

LandscaperPro Pre-Winter 14-5-21+2MgO

Langwerkende meststoffen • Minder kosten en minder arbeid • Een veilige en duurzame bemesting • Een sterk en mooi gazon • Een perfect gazon na de winter

www.everris.nl