BNA Architecten 2011-2012

ARCHITECTEN 2011/2012

ARCHITECTEN 2011/2012 INFORMATIE VOOR OPDRACHTGEVERS BNA GEBOUW VAN HET JAAR 2011

Koninklijke Maatschappij tot Bevordering der Bouwkunst Bond van Nederlandse Architecten Postbus 19606 1000 GP Amsterdam T 020 555 36 66 F 020 555 36 99 bna@bna.nl www.bna.nl

B3RP BIF5XJ PP LQGG

www.architecten.nl

Wie schetst onze verbazing?

BUVA ISO-PLUS 4000 Hardglas Met ISO-PLUS 4000 Hardglas draairamen van BUVA heeft u nu oneindige mogelijkheden met glas in de gevel. Door de unieke constructie is het raambeslag van buitenaf onzichtbaar. Het resultaat is een aan de buitenzijde volledig vlak raam met een rondgaande screen van slechts 44 mm. Vast glas of draairamen, het verschil is niet meer te zien. Met oppervlaktevullende prints is het mogelijk elk gebouw een eigen gezicht te geven. De meest gedurfde creaties worden werkelijkheid, terwijl toch

Bremen 5 2993 LJ Barendrecht

aan alle eisen wordt voldaan.

Telefoon: 0180 69 75 00 Laat u inspireren en laat uw fantasie de vrije loop‌

Email: info@buva.nl

Kijk voor meer informatie op www.buva.nl en download de brochure. %89 $GY %1$ [ MU LQGG B BVW$ BIFB/ LQGG

1000-21-1000-0831 BNA Arch. HB 2011-2012

Kleur: fc

$48$'(5( Een daktuin of een sportveld op het dak? Het wordt mogelijk met Sopranature.

Unieke dakbedekking die door toevoeging van olivijn granulaat jarenlang CO2 absorbeert.

Een wit SopraStar dak reecteert zonlicht en warmte, waardoor het energieverbruik in een gebouw met 10 tot 50% afneemt.

Een gebruiksklare, koud verwerkbare bitumen emulsie die geheel oplossingsmiddelvrij is.

Elk plat dak wordt een bron van groene stroom met SopraSolar dakbedekking met geĂŻntegreerde fotovoltaĂŻsche cellen.

‘n Wereld aan duurzame daksystemen met Troelstra & de Vries Duurzaam bouwen is geen beperking, maar biedt nieuwe creatieve kansen. Met name als het om dakbedekking gaat. Deeluitmakend van de toonaangevende en wereldwijd opererende Soprema groep reikt Troelstra & de Vries u een wereld aan nieuwe mogelijkheden aan. VariĂŤrend van dakbedekking die CO2 absorbeert tot dakbedekking waarmee energie opgewekt kan worden. Zo wordt een plat dak een winstgevende energiebron. Maar het kan ook een plek worden om te sporten of te recreĂŤren. Want ook daarvoor heeft Troelstra & de Vries producten. Kortom: wat Troelstra & de Vries betreft, kunt u helemaal uit uw (groene) dak gaan. Kijk voor meer info op troelstra-devries.nl, of bel: 0515 53 30 00.

Altijd de hoofdrol Troelstra & de Vries BV dakproducten, Postbus 2, 8650 AA IJlst, Telefoon 0515 53 30 00, info@troelstra-devries.nl Member of the Soprema group

B BVW$ BIFB% LQGG

1000-21-1000-1223 BNA Arch 2011-2012

Kleur: fc

KVcV[ ]Zi VaaZgZZghiZ hX]ZihdcilZge \ZZ[i D9H [ZZYWVX` Zc VYk^Zh W^_ ]Zi idi hiVcY `dbZc kVc ZZc jc^Z`Z VgX]^iZXidc^hX]Z k^h^Z# BZi @Wdi[d W^ZYi D9H YZ iZX]c^hX]Z dcYZghiZjc^c\ Zc YZ ^^ccdkVi^ZkZ d deadhh^c\Zc Y^Z YZ V VgX]^iZXi ^^c hhiVVi hhiZai ZZc e egd_ZXi iZ gZVa^hZgZc d de Z ZZc l^_oZ Y^Z gZX]i YdZi VVc ]Zi dg^\^cZaZ dcilZge# OdlZa iZX]c^hX] Vah Zhi]Zi^hX]# <V kddg VaaZ ^che^gZgZcYZ bd\Za^_`]ZYZc! deadhh^c\Zc Zc heZX^[^XVi^Zh cVVg mmm$lWdiY^[jijej`Wdi[d$db IgVchEdgi! H HX]^e]da"Ddhi

EDJM;HF;HI0 6gX]^iZXiZcWjgZVj E EVja Y YZ G Gj^iZg Wk C7J;H?77B0

?VchZc K K^hh 7Vh^X

D9H D D9 9HH 7# 7#K# 7# K## " 9 K# " 9dc` + dc` dc cc`` + + + "" ''..& + ... A: AA: A: 7V 7VVgZc 7 ggZZc ZcYg YgZ YgZ gZX] X]i X]i ]i " "" i# i#i# %&%&&-% + &&--%% ++)% )%% --, --,, " ^c[ - " "" ^c[ ^cc[d5d cc[[d5d dd5 5dYh" 5d Yhh""\\Zk ZZkkZZai ZaaiiZX] ZXXX]]c^ c^^Z`#c c^Z Z`# `##cca `#c

B BVW$ BIFB$ LQGG

'%& '% %&&"% %& &"""% &"% & %%( %( %( ( CA CA CA A ">C ">C CO O"?

O" "?CH "?

CHC CHC C

FHE@;9J0

1000-21-1000-0985 BNA Arch 2011-2012

Kleur: fc

ARCHITECTEN 2011/2012

INFORMATIE VOOR OPDRACHTGEVERS De waarde van het inschakelen van een architect Maatschappelijk Verantwoord Aanbesteden De afspraken met een architect

BNA GEBOUW VAN HET JAAR 2011 De landelijke en regionale winnaars, alle nominaties en eervolle vermeldingen voor BNA Gebouw van het Jaar 2011, plus een overzicht van alle inzendingen per regio

B9 B]Z LQGG

Sterke A-merken, en eigen merken, dat gekoppeld aan een innovatief en betrouwbaar logistiek systeem, maakt Häfele uw partner voor meubelbeslag, bouwbeslag en elektronische sluitsystemen. Met steeds weer nieuwe, creatieve oplossingen helpen wij u uw projecten succesvol te realiseren.

www.hafele.com

B BVW$ BIFB$ LQGG

1000-21-1000-0484 BNA Arch. 2011-2012 1000-21-0000-1048 BNA Arch. 2010-2011

Kleur: fc

VOORWOORD

De opdrachtgever is de opdrachtgever niet meer.

En architecten moeten veranderen. De nog altijd voortdurende bouwcrisis zorgt ervoor dat er weinig nieuw wordt gebouwd. En de verschuiving van nieuwbouw naar renovatie en herbestemming voltrekt zich in vliegende vaart. Dat was al te merken aan de inzendingen van dit jaar voor de wedstrijd BNA Gebouw van het Jaar.

Het aanbesteden van architectenopdrachten valt in Nederland vaak onder de Europese aanbestedingsregels. Bij de toepassing ervan gaat nogal wat onnodige tijd verloren aan te strikte en te onpersoonlijke selectiemethodes. Bouwmanagers en architecten hebben dit jaar een manifest opgesteld met 16 geboden voor betere aanbestedingen. De tekst wordt breed gedragen in de sector. Onze missie is dat deze geboden normale praktijk worden. U vindt ze in dit boek.

Als de opdrachtgever de opdrachtgever niet meer is en de architect verandert, moeten ze opnieuw naar elkaar op zoek. Met de ruimst mogelijke keuzevrijheid de meest geschikte architect vinden â&#x20AC;&#x201C; dat wensen we u als opdrachtgever toe.

Rob Hendriks Waarnemend voorzitter BNA

VOORWOORD

B9 B]Z LQGG

3

Een advocaat is altijd jurist, maar een jurist niet altijd advocaat.

Wij zijn advocaten die het proces niet schuwen,

Aansprakelijkheid,

maar ook advocaten die door hun (proces)ervaring

Goed-, Bouw- en Bestuursrecht en Cassatie. Onze

treffende adviezen geven die procedures voorkomen en

kracht is het leveren van optimale kwaliteit tegen een

contracten maken waar je geen speld tussen krijgt.

concurrerende prijs. Onze naam is Ekelmans & Meijer

Onze ruim 40 advocaten werken verdeeld over 5 secties:

Advocaten. Kijk voor meer informatie op

Arbeids- en Medezeggenschapsrecht, Verzekering en

www.ekelmansenmeijer.nl.

Ondernemingsrecht,

Onroerend

Advocaten pur sang.

B BVW$ BIFB$ LQGG

1000-21-1000-0898 BNA Arch.2011-2012 1000-20-8000-0338 BNA Arch.2010-2011

Kleur: fc

INHOUD 1

HET OPDRACHT- EN BOUWPROCES INLEIDING

35

36

HET ONTWERP- EN BOUWPROCES

37

De initiatieffase 38 De ontwerpfase 39 De uitvoeringsfase 46 De beheersfase 47

MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD AANBESTEDEN 48 Manifest Maatschappelijk Verantwoord Aanbesteden

CONTRACTEN 49 De Nieuwe Regeling (DNR) 49 Standaardtaakbeschrijving 2009 Consumentenregeling 2006 52 2

51

BNA VOOR OPDRACHTGEVERS

69

WIE DOET WAT BIJ DE BNA

70

BNA-Bestuur en BNA-bureau 70 BNA Onderzoek 71 IWA (Integraal Werkende Architecten)

72

CONTACT MET DE BNA

73

BNA-bureau 73 Bestuurssecretariaat en Ledenraad BNA-regiokantoren 75 Kringen 76 Hulp bij geschillen 79

74

ACTIVITEITEN BNA-BUREAU

80

BNA SERVICE VOOR OPDRACHTGEVERS 3

48

BNA GEBOUW VAN HET JAAR 2011

83

105

DE WINNAARS, NOMINATIES EN EERVOLLE VERMELDINGEN 106 DE INZENDINGEN 4

138

BNA-ARCHITECTEN BNA ARCHITECTEN

221 222

ZOEK EEN ARCHITECT

224

Alfabetische ledenlijst 224 BNA-bureaus per provincie 231

PRODUCTENREGISTER ADVERTEERDERSINDEX COLOFON INHOUD

B9 B]Z LQGG

287 297

300 5

Walpole House London. Architect: Make Architects London.

Project met koper

Strandpaviljoen Tijn Akersloot, Zandvoort. Architect: BINT architecten, Den Haag.

Fort Kijkduin, Den Helder.

Project met zink

Project met lood

essentieel in een duurzame samenleving Ga naar www.duurzaambouwmetaal.nl, klik op â&#x20AC;&#x2DC;Architect â&#x20AC;&#x2DC; en bekijk de prachtige designvoorbeelden. taGGle.nl - 280348

TrinitĂŠ, Uithoorn. Architect: Architektenbureau Ten Hove, Wilnis.

Kantoorgebouw Verzinkerij Kampen, te Kampen. Architect: Sec.architecten, Kampen.

Woonhuis, Heemskerk. Architect: Piet Boon, Oostzaan.

Project met koper

Project met verzinkt staal

Project met zink

Voor meer informatie of toelichting over Stichting Duurzaam Bouwmetaal neemt u contact op met de heer Drs. Jules C.P. Wilhelmus via:

inspiratie@duurzaambouwmetaal.nl B BVW$ BIFB$ LQGG

1000-21-1000-1023-1 BNA Arch 2011-2012

Kleur: fc

1 HET OPDRACHT- EN BOUWPROCES INLEIDING HET ONTWERP- EN BOUWPROCES MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD AANBESTEDEN CONTRACTEN

B9 B]Z LQGG

HET ONTWERP- EN BOUWPROCES DE INITIATIEFFASE

Een (ver)bouwopgave wordt vaak voorafgegaan door een huisvestingsprobleem. Uw huidige huisvesting voldoet niet meer aan uw wensen en eisen, is te klein of heeft een slechte energieprestatie. Uw bedrijf groeit en moet uitbreiden of u start een geheel nieuw bedrijf. Er zijn vele scenarioâ&#x20AC;&#x2122;s denkbaar. Om met de ontwerpers van uw huisvesting goed te communiceren is een helder programma van eisen (PVE) noodzakelijk. In een PVE legt u als opdrachtgever vast welke eisen u stelt aan de huisvesting van uw bedrijf, goederen, personeel, familie, et cetera. U legt hierin niet alleen uw ruimtelijke eisen vast die tot uitdrukking worden gebracht in een ruimtestaat, met oppervlaktes maar ook uw wensen en ambities op het gebied van duurzaamheid, energiegebruik, vormgeving, uitstraling, functionaliteit, beheer en onderhoud, et cetera.

De architect kan een dergelijk PVE voor u opstellen of u hierbij assisteren. Samen met de architect kunt u definiĂŤren welke doelen door de (ver)bouwopgave moeten worden bereikt en welke middelen hiervoor het geschiktst zijn. Een mogelijke uitkomst van een dergelijke verkenning kan overigens zijn dat de architect u adviseert niet te bouwen. Nieuw- of verbouw is niet onder alle omstandigheden de oplossing voor alle problemen.

Een grondige inventarisatie van uw eisen, wensen en ambities zal u als opdrachtgever uiteindelijk meer geld opleveren dan kosten. U begint namelijk het ontwerpproces met een startdocument dat u in staat stelt helder en eenduidig met alle bij het ontwerp- en bouwproces betrokken partijen te communiceren. Hoe eenduidiger de communicatie, hoe minder kans op communicatiefouten in het ontwerp- en bouwproces die resulteren in faalkosten.

Naast het vertalen van uw eigen wensen en eisen in een ruimtestaat en het vastleggen van de bijbehorende relaties tussen ruimtes en/of te huisvesten functies dient u van begin af aan ook rekening te houden met een aantal wettelijke verplichtingen die invloed hebben op de wijze waarop de bouwopgave zal worden vormgegeven. Hierbij moet onder meer aandacht zijn voor eisen die door de overheid aan gebouwen worden gesteld door middel van: â&#x20AC;&#x201C; De Wet ruimtelijke ordening (Wro) die het bestemmingsplan en de hiermee samenhangende procedures vastlegt. â&#x20AC;&#x201C; De Flora- en faunawet, de Natuurbeschermingswet en de Wet milieubeheer.

38

B9 B]Z LQGG

â&#x20AC;&#x201C; De Monumentenwet. â&#x20AC;&#x201C; De Woningwet, waarin is bepaald dat voor het bouwen van een bouwwerk een omgevingsvergunning nodig is. Onderdeel van de Woningwet zijn het Bouwbesluit en het Gebruiksbesluit. a. Het Bouwbesluit stelt prestatie-eisen aan gebouwen op het gebied van veiligheid, gezondheid, bruikbaarheid en energiezuinigheid. b. Het Gebruiksbesluit uniformiseert de gemeentelijke voorschriften voor het brandveilig gebruik van een gebouw. â&#x20AC;&#x201C; De gemeentelijke Welstandsnota die de gemeente op grond van de Woningwet moet opstellen. De Welstand regelt toetsing aan redelijke eisen van welstand het architectonisch passen van een gebouw in zijn omgeving. In deze nota zijn de welstandscriteria en welstandskaders omschreven die worden toegepast bij de welstandsbeoordeling van bouwplannen. Om een omgevingsvergunning te kunnen krijgen moet het gebouw voldoen aan de redelijke eisen van welstand (neergelegd in de Welstandsnota). â&#x20AC;&#x201C; De gemeentelijke bouwverordening die onder andere de sloopvergunning en de in- en uitritvergunning regelt. â&#x20AC;&#x201C; De gemeentelijke bomenverordening die regelt voor welke bomen en kapvergunning moet worden aangevraagd. â&#x20AC;&#x201C; Het Activiteitenbesluit die de milieuvergunning in gevallen van mogelijke hinder of gevaar door geluid, geur, gevaarlijke stoffen, et cetera regelt. â&#x20AC;&#x201C; Eventuele provinciale of gemeentelijke convenanten. â&#x20AC;&#x201C; De Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo).

Tot slot wordt in de initiatieffase het financiĂŤle kader gesteld voor de bouwopgave. De investeringskosten die gemoeid zijn met een verbouwing of nieuwbouw omvatten naast bouwkosten ook btw, gemeentelijke leges voor vergunningen en ontheffingen (in sommige gevallen ook waterschapsleges), rentekosten en de honoraria van de architect, de constructeur en de overige bij het project betrokken adviseurs. Heldere afspraken over beschikbare budgetten voor de bouwopgave en duidelijk definities van de budgetten dragen bij aan een soepel verlopend ontwerpproces.

Het budget dat bijvoorbeeld beschikbaar wordt gesteld voor de bouwkosten dekt doorgaans alleen de directe bouwkosten exclusief btw; eenvoudig gezegd, het geld dat u als opdrachtgever aan de aannemer betaalt voor het uitvoeren van de bouwwerkzaamheden.

HET ONTWERP- EN BOUWPROCES DE INITIATIEFFASE

HET ONTWERP- EN BOUWPROCES DE ONTWERPFASE

Het ontwerpproces kent een aantal fases die elkaar opvolgen tot het moment dat daadwerkelijk wordt begonnen met de uitvoering van het ontwerp door een aannemer. Bij het doorlopen van deze fases groeit de hoeveelheid (en de gedetailleerdheid van de) informatie die wordt vastgelegd in tekeningen en schetsen per fase. De meest gebruikelijke indeling van het ontwerpproces omvat de volgende fases:

HOOG

structuurontwerp voorontwerp definitief ontwerp omgevingsvergunningsaanvraag technisch ontwerp / bestek

g

p

in

er

rm ct

vo

on

ra

ch

nt co

hn Pr

ijs

-e

n

Te c

D

ef

in

is

iti

Vo o

ef

ro

on

nt

tw

tw

er w

w nt ro uu St

ru

ct

er

p

p er

iti in ef td ec oj Pr

Afhankelijk van de complexiteit van de bouwopgave kan de architect ook tijdens de uitvoeringsfase op detailniveau nog ontwerpen aan de aannemer aanleveren, als dat nodig is. De hoeveelheid informatie die per fase wordt vastgelegd laat zich tegen de tijd afgezet in de volgende grafiek vertalen:

p

LAAG

e

â&#x20AC;&#x201C; â&#x20AC;&#x201C; â&#x20AC;&#x201C; â&#x20AC;&#x201C; â&#x20AC;&#x201C;

kosten vertaalt zich samengevoegd met de grafiek van de hoeveelheid informatie als volgt:

Ontwerpinformatie Invloed op kosten

HOOG

HET STRUCTUURONTWERP

er ch

nt ra ct vo

rm

on tw

nt w fo

is Pr ijs

-e n

co

hn Te c

D

ef

in

iti e

Vo o

in g

p

p er

er p ro nt

on t St

ru c

tu ur

je ct de Pr o

w

w

fin iti

er p

e

LAAG

Ontwerpinformatie

Naarmate meer informatie wordt vastgelegd en meer beslissingen over de aard van de constructie, de technische installaties en de materialisering van gebouw worden genomen neemt de impact van deze beslissingen op de totale bouwkosten toe. Tegelijkertijd neemt de beĂŻnvloedbaarheid van de kosten per fase af. Ingrijpende (programma)wijzigingen in de laatste fases van het ontwerpproces hebben grote financiĂŤle gevolgen voor de architect en de overige bij het proces betrokken adviseurs. Deze invloed op de HET ONTWERP- EN BOUWPROCES DE ONTWERPFASE

B9 B]Z LQGG

Sommige architecten laten deze fase voorafgaan door een massastudie. Dit is echter niet altijd noodzakelijk of kan in bepaalde gevallen zelfs deel uit maken van het eigenlijke structuurontwerp. Bij een integrale benadering van de ontwerpopgave worden in deze fase reeds de adviseurs voor de constructie en de installatie ingezet om samen met de architect een hoofdopzet van de functionele indeling van gebouw te maken. Tegelijkertijd worden de stedenbouwkundige randvoorwaarden getoetst en wordt bepaald hoe het PVE het beste stedenbouwkundig kan worden ingepast in de omgeving. Feitelijk vindt in deze fase de eerste omzetting van de benodigde vierkante meters en het relatieschema van het PVE naar een ruimtelijk model plaats.

Het door de architect gegenereerde beeldmateriaal bestaat uit tekeningen en schetsen in schaal variĂŤrend tussen 1:1000 â&#x20AC;&#x201C; 1:500 voor de stedenbouwkundige inpassing (eventueel in combinatie met een eenvoudige stedenbouwkundige maquette) tot 1:200 voor de eerste schetsen van de gebouwmassa en plattegronden. Bij de hoofdopzet van plattegronden hoort ook een eerste aanzet over het ontsluitingsysteem van het gebouw, dus het aantal en de situering van verticale stijgpunten (liften, trappen en 39

0D[LPDDO FRPIRUW YRRU JHERXZ JHEUXLNHUV" 3OXV HHQ JXQVWLJ HQHUJLHODEHO" 1(;7 $FWLYH )D©DGHV PDDNW KHW PRJHOLMN ,Q GH]H GXXU]DPH JHYHORSORVVLQJ ]LMQ DOOH NOLPDDWYRRU]LHQLQJHQ JH±QWHJUHHUG HQ RSWLPDDO RS HONDDU DIJHVWHPG 0HW 1(;7 $FWLYH )D©DGHV ELHGW X JHERXZJHEUXLNHUV LQGLYLGXHHO FRPIRUW «Q EHVSDDUW X RS GH HQHUJLHNRVWHQ 2RN HVWKHWLVFK LV 1(;7 $FWLYH )D©DGHV HHQ DDQWUHN NHOLMNH NHX]H 'H JHYHO HOHPHQWHQ ]LMQ YULM LQGHHOEDDU HQ ELHGHQ XQLHNH RQWZHUSPRJHOLMNKHGHQ 5HQRYDWLH RI QLHXZERXZ" 1(;7 $FWLYH )D©DGHV JHHIW XZ SURMHFW HHQ SUDFKWLJ WRHNRPVWSHUVSHFWLHI

1(;7 $FWLYH )D©DGHV JHHIW YDVWJRHG QLHXZH HQHUJLH

'H YRRUGHOHQ YDQ 1(;7 $FWLYH )D©DGHV

ȧ ««Q RSORVVLQJ YRRU NRHOLQJ YHUZDUPLQJ YHQWLODWLH HQ ]RQOLFKWUHJXOHULQJ ȧ DDQWRRQEDUH HQHUJLHEHVSDULQJ ȧ SHUVRRQOLMN FRPIRUW LQGLYLGXHOH JHEUXLNHU NDQ NOLPDDWLQVWHOOLQJHQ UHJHOHQ ȧ RSWLPDOH DIVWHPPLQJ NOLPDDWYRRU]LHQLQJHQ ȧ ««Q SDUWQHU ««Q DDQVSUHHNSXQW ȧ YLVXHHO DDQWUHNNHOLMN ȧ GH RSORVVLQJ RS PDDW YRRU QLHXZERXZ UHQRYDWLH HQ KHURQWZLNNHOLQJ 1(;7 $FWLYH )D©DGHV LV HHQ VDPHQZHUNLQJ YDQ

ZZZ QH[W DFWLYHIDFDGHV QO

B BVW$ BIFB& LQGG

9RRU PHHU LQIRUPDWLH RYHU 1(;7 $FWLYH )D©DGHV NXQW X FRQWDFW RSQHPHQ PHW 'KU +DQV GHQ +ROODQGHU WHOHIRRQ

1(;7 $FWLYH )D©DGHV 3RVWEXV $- +DUGHUZLMN LQIR#QH[W DFWLYHIDFDGHV QO

1000-21-1000-0662 BNA Architecten 2011-2012

Kleur: FullColor

2 BNA VOOR OPDRACHTGEVERS WIE DOET WAT BIJ DE BNA CONTACT MET DE BNA ACTIVITEITEN BNA-BUREAU BNA SERVICE VOOR OPDRACHTGEVERS

B9 B]Z LQGG

ACTIVITEITEN BNA BUREAU

Voor de komende periode heeft de BNA het strategisch beleidsplan Focus 2010-2013 opgesteld. De BNA maakt jaarlijks een werkplan, waarin de themaâ&#x20AC;&#x2122;s van Focus 2010-2013 nader zijn uitgewerkt.

â&#x20AC;&#x201C;

DOELSTELLINGEN BELEID BNA In het beleidsplan zijn binnen vier hoofdthemaâ&#x20AC;&#x2122;s doelstellingen geformuleerd: Het architectenbureau Ondernemerschap architectenbureaus verder professionaliseren â&#x20AC;&#x201C; Het percentage BNA-bureaus dat winstgevend is in bedrijfseconomische zin is in 2013 met 5% gestegen (ten opzichte van dit percentage in 2008). De belangrijkste instrumenten hiervoor zijn (i) het maken van keuzes over de eigen identiteit en organisatie, (ii) het hebben van een continue en rendabele bedrijfsvoering die aansluit bij de rol en positie die het bureau inneemt en kan innemen en (iii) het voeren van een professioneler personeelsbeleid. â&#x20AC;&#x201C; In 2013 is het personeelsbeleid van BNA-bureaus verder geprofessionaliseerd door toepassing van een gemoderniseerde cao.

Aantrekkelijkheid architectenbranche vergroten â&#x20AC;&#x201C; De aantrekkelijkheid van de architectenbranche is in 2013 vergroot door minimalisering van de achterstand in de primaire arbeidsvoorwaarden (peiljaar 2008) in het komend decennium. Dit streven wordt mede bepaald door de economische omstandigheden in de branche. â&#x20AC;&#x201C; Studenten hebben een goed beeld van de functies op architectenbureaus door de uitvoering van het in 2009 ontwikkelde arbeidsmarktcommunicatieplan.

De start van de uitvoering van dit plan is afhankelijk van de actuele economische ontwikkelingen en de gevolgen daarvan op de arbeidsmarkt. â&#x20AC;&#x201C; De BNA heeft onderzocht wat de omvang zal zijn van de opgaven en van de arbeidsmarkt na de economische crisis en heeft hiervoor beleid ontwikkeld.

Adequaat onderwijs en permanente beroepsontwikkeling aanbieden â&#x20AC;&#x201C; De BNA is de dialoog aangegaan met onderwijsinstellingen om te bewerkstelligen dat de architectenbranche uit het onderwijs jonge architecten en medewerkers krijgt met vakkennis, vaardigheden 80

B9 B]Z LQGG

â&#x20AC;&#x201C;

â&#x20AC;&#x201C;

â&#x20AC;&#x201C;

en competenties die aansluiten op de actuele bouwopgave en beroepsuitoefening.

De verplichte tweejarige beroepservaringsperiode als voorwaarde voor inschrijving als architect in het wettelijke register, zoals vastgelegd in de Wet op de Architectentitel, is in 2014 ingevoerd en de BNA heeft er samen met de overheid en andere betrokken organisaties aan gewerkt dat deze inhoudelijk aansluit bij de behoeften van architectenbureaus in de praktijk en de plaatsen voldoende en betaalbaar zijn.

BNA-leden zijn zich bewust van de noodzaak van permanente beroepsontwikkeling voor architecten en medewerkers op architectenbureaus voor het behoud en de versterking van de rol en positie van het architectenbureau in het bouwproces.

Architectenbureaus hebben de inspanningen voor de permanente beroepsontwikkeling verhoogd en de inzet van financiĂŤle middelen omhoog gebracht van 0,5 tot 1% van de netto-omzet.

De BNA Academie biedt architecten en medewerkers een breed opleidingsprogramma dat bijdraagt aan de ontwikkeling van het vakmanschap, de versterking van het ondernemerschap en anticipeert op de actuele bouwopgave.

De opdrachtgever Marktkennis bij leden en opdrachtgevers vergroten â&#x20AC;&#x201C; De BNA heeft in 2013 zijn aanbod relevante (markt) informatie over opdrachtgevers vergroot. De BNA heeft hiervoor in 2010 voor elke doelgroep van architectenbureaus in kaart gebracht aan welke informatie behoefte bestaat, op welke wijze het verkrijgen van deze informatie kan worden georganiseerd en op welke wijze de informatie doelmatig kan worden verspreid. Hieraan wordt in de daarop volgende jaren uitvoering gegeven. â&#x20AC;&#x201C; De BNA-architect en zijn meerwaarde zijn op collectieve wijze gepromoot bij verschillende doelgroepen van opdrachtgevers door jaarlijks (i) twee landelijke activiteiten te organiseren en (ii) twee communicatie-instrumenten te ontwikkelen voor opdrachtgevers. De BNA stelt zich daarbij ten doel dat de afname van de instrumenten door opdrachtgevers een stijgende lijn vertoont, dan wel het bereik doelgerichter is. â&#x20AC;&#x201C; De BNA heeft in 2013 een netwerk opgebouwd bij de opdrachtgevers van de architectenbranche en voert met de belangrijkste (groepen van) opdrachtgevers structureel overleg. Hiervoor heeft de BNA in 2010 deze opdrachtgevers en hun relatie met ACTIVITEITEN BNA BUREAU

architecten in kaart gebracht en heeft de BNA contact gelegd met de vertegenwoordigers van deze (groepen van) opdrachtgevers.

Proportionele architectenselecties â&#x20AC;&#x201C; In 2013 zijn de Europese aanbestedingen van architectendiensten structureel verbeterd door toepassing van de competentiegedachte en verlaging van de financiĂŤle eisen.

Minder eenzijdige contracten door opdrachtgevers â&#x20AC;&#x201C; In 2013 is het percentage opdrachtgevers dat DNR of vergelijkbare voorwaarden â&#x20AC;&#x201C; nagenoeg â&#x20AC;&#x201C; ongewijzigd accepteert met 5% gestegen (ten opzichte van 2008). â&#x20AC;&#x201C; De BNA biedt leden in 2013 een volwaardig (opleidings)programma dat erop is gericht dat architectenbureaus als gelijkwaardige partner met de opdrachtgever contracten en algemene voorwaarden kunnen afsluiten.

Het ontwerp- en bouwproces Samenwerken in de bouwketen verbeteren In 2013 wordt in de bouwketen efficiĂŤnter samengewerkt (ten opzichte van 2009) doordat de faalkosten die worden veroorzaakt door een slechte communicatie met 2% zijn verminderd.

Integraal werken in de bouwketen verbeteren â&#x20AC;&#x201C; De BNA heeft zijn leden, de rest van de architectenbranche en de ketenpartners geĂŻnformeerd over de voordelen van de verschillende vormen van integraal werken â&#x20AC;&#x201C; In 2013 maakt 30% van de BNA-leden gebruik van ICT-hulpmiddelen voor integraal werken (zoals BIM), waarmee de rol en positie van de architect in het ontwerp- en bouwproces wordt versterkt â&#x20AC;&#x201C; 40% van de BNA-leden heeft in 2013 kennis van de voor- en nadelen van ICT-hulpmiddelen (zoals BIM) bij integrale ontwerpprocessen.

Verdergaande privatisering (gemeentelijk) bouwtoezicht â&#x20AC;&#x201C; De BNA draagt in 2013 effectief zijn standpunt uit over de privatisering van het bouwtoezicht naar politiek en bouwketen.

Bouwregelgeving en welstand â&#x20AC;&#x201C; De BNA voert een constante lobby voor consistente eenduidige regelgeving die begrijpelijk en in de praktijk toepasbaar is voor architecten en licht leden voor over actuele ontwikkelingen.

ACTIVITEITEN BNA BUREAU

B9 B]Z LQGG

â&#x20AC;&#x201C; BNA-leden zijn bekend met de relevante nieuwe bouwregelgeving, zoals de WABO en de derde tranche van het Bouwbesluit. â&#x20AC;&#x201C; Het kwaliteitsinstrument Welstand is in stand gehouden.

Kwaliteit van dienstverlening van gemeenten verbeteren â&#x20AC;&#x201C; De kwaliteit van de dienstverlening van gemeenten in het bouwproces is verbeterd ten opzichte van de resultaten uit het onderzoek â&#x20AC;&#x2DC;Kwaliteit van dienstverlening en bestuurlijk proces van lagere overhedenâ&#x20AC;&#x2122; uit 2008. Waar nodig zijn knelpunten geagendeerd.

De bouwopgave De bouwopgave van de toekomst â&#x20AC;&#x201C; Opdrachtgevers en overheid zijn door de BNA geĂŻnformeerd over wat architecten kunnen bijdragen aan toekomstige bouwopgaven en wat hun rol daarbij kan zijn. De BNA levert daaraan een bijdrage door deel te nemen aan de discussie, de resultaten van BNA Onderzoek naar buiten te brengen en belangrijke onderwerpen te agenderen. â&#x20AC;&#x201C; Architecten beschikken over de kennis en vaardigheden die nodig zijn om in de bouwopgave van de toekomst hun professionele rol goed te vervullen.

De BNA stelt voor het verwerven daarvan instrumenten en faciliteiten ter beschikking in de BNA Academie. â&#x20AC;&#x201C; Architecten profileren zich als deskundige partners in de nieuwe bouwopgave. In het kader van BNA Onderzoek hebben ze mogelijkheid de nieuwe bouwopgave te verkennen en oplossingsrichtingen te presenteren.

KERNTAKEN BNA Voor de uitvoering van zijn beleid onderscheidt de BNA een aantal kerntaken: 1. De BNA behartigt de vakinhoudelijke, economische en maatschappelijke belangen van architecten en architectenbureaus in de beroepspraktijk.

2. De BNA stimuleert, faciliteert en ondersteunt leden in een excellente beroepsuitoefening en lobbyt voor een sterke rol en positie van de architect en optimale voorwaarden voor de excellente beroepsuitoefening.

3. De BNA is een inspirerend platform voor leden.

Binnen de BNA werken architecten samen aan de permanente ontwikkeling van hun vak.

81

SCANNEN 1$$5 '( &/28' 21'(5:(* PRINTEN ,'((Ă&#x160;1 UITWERKEN

MAAK KENNIS MET DE MEEST INTERACTIEVE PRINTER TER WERELD Wissel inspiratie uit en werk waar ook ter wereld aan ideeĂŤn met de nieuwe multifunctionele printer HP Designjet T2300 eMFP, het eerste webready printsysteem dat echt aansluit op de manier waarop designers en architecten werken.

Is het geen tijd voor een upgrade naar de nieuwste technologie van HP?

Ga voor meer informatie over de HP Designjet T2300 eMFP naar www.hp.nl/go/collaborate of bel 0800 - 022 0838

Â&#x2039; +HZOHWW 3DFNDUG 'HYHORSPHQW &RPSDQ\ / 3

B BVW$ BIFB% LQGG

1000-21-1000-0927 BNA Handboek 11-12

Kleur: fc

â&#x20AC;&#x2122;11 BNA gebouw van het jaar 2011

6197_V03_fc.indd 105

105

17-08-11 09:43

â&#x20AC;&#x2122;11

WINNAAR BNA GEBOUW VAN HET JAAR 2011 WINDESHEIM GEBOUW X, ZWOLLE

Architect Architectenbureau Broekbakema, Rotterdam Opdrachtgever Christelijke Hogeschool Windesheim, Zwolle Bouwperiode 2007 - 2010 Beeld Menno Emmink, Hans Morren

110

B9 BIF LQGG

BNA GEBOUW VAN HET JAAR 2011

â&#x20AC;&#x2DC;Een feest van een school, voor leerlingen en docenten, voor gebruikers en passantenâ&#x20AC;&#x2122;

BNA GEBOUW VAN HET JAAR 2011

B9 BIF LQGG

111

â&#x20AC;&#x2122;11

â&#x20AC;&#x2DC;Het gebouw is duurzaam in zijn eenvoud, volwassenheid, hoogwaardigheid en gebruikersplezierâ&#x20AC;&#x2122;

112

B9 BIF LQGG

BNA GEBOUW VAN HET JAAR 2011

â&#x20AC;&#x2DC;Met veel aandacht en liefde afgestemd op zijn plekâ&#x20AC;&#x2122;

BNA GEBOUW VAN HET JAAR 2011

B9 BIF LQGG

115

â&#x20AC;&#x2122;11

WINNAAR REGIO OOST WINDESHEIM GEBOUW X, ZWOLLE

Architect Architectenbureau Broekbakema, Rotterdam Opdrachtgever Christelijke Hogeschool Windesheim, Zwolle Bouwperiode 2007 - 2010 Beeld Menno Emmink, Hans Morren

â&#x20AC;&#x2DC;Een feest om in te studerenâ&#x20AC;&#x2122;

116

B9 BIF LQGG

BNA GEBOUW VAN HET JAAR 2011

â&#x20AC;&#x2DC;Heel simpel maar in alle opzichten prachtig uitgevoerdâ&#x20AC;&#x2122; BNA GEBOUW VAN HET JAAR 2011

B9 BIF LQGG

117

Droomhuizen verdienen een Norhtgo-deur Of u nu op zoek bent naar voor-, achter-, garage-, poort- of binnendeuren voor uw project: met Norhtgo verzekert u zich van de absolute top in hardhouten deuren. De collectie biedt u de keuze uit een paar honderd basismodellen. Kijk op www.norhtgo.nl voor meer informatie of maak een afspraak met de Norhtgo-vertegenwoordiger in uw regio.

t. (071) 402 93 22 | E: info@norhtgo.nl

Mercedes-Benz Museum, Stuttgart, Germany Architect: UN Studio, Ben van Berkel & Carolin Bos, Amsterdam

Schoonwerk beton heeft zich wereldwÄłd als een van de belangrÄłkste vormgevende elementen in de architectuur ontwikkeld.

PERI heeft omvangrÄłke ervaring in realisering van verschillende spraakmakende projecten. Met competente engineering en optimaal uitgewerkte systemen ondersteunt PERI zÄłn bouwpartners met planning en de keuze in bekisting en steigeroplossingen die afgestemd zÄłn op de eisen van (beton) bouwprojecten.

NL PERI/11.059

Schoonwerkbeton De moderne architectonische vormgeving Systeemonderdelen en Engineering voor efficiĂŤnte oplossingen

BS BIF LQGG

Bekisting Steigers Engineering www.peri.nl

4 BNA-ARCHITECTEN ZOEK EEN ARCHITECT

B9 B]Z LQGG

BNA-ARCHITECTEN ZOEK EEN ARCHITECT

In dit deel van Architecten 2011/2012 kunt u op verschillende manieren de contactgegevens van BNA-bureaus vinden. Om op eenvoudige wijze een bureaupresentatie in dit boek te vinden, is een

beknopte alfabetische lijst opgenomen, met het paginanummer waar deze te vinden is. Per bureau vindt u adres, telefoonnummer, webadres en contactpersoon. De informatie is bijgewerkt tot 1 juli 2011.

240 241 282 272 253 255 239 267 238 280 269 268

261 240 272 282 236 235 251 263 235 252 272 256 277 235 282 244 231 277 238 253 256 253 256 239 253 276 282 240 275 242 241 263 251 231

0-9 1:1 01-10 1meter98 3H 4D, Amsterdam 4D, Putten 4D, Rijssen 6 hoog 8architectuur 19 het atelier 52Noord

A 276 235 273 248 277 237 282 255 254 235 241 276 282 255 272 232 271 255 279 276 282 233 249 281 235 233 233 261 255 255 262 262 249 270 234 235 243 255 241 279

A1 A2 A12 Aaal AAARCHITECTEN, Den Haag AAARCHITECTEN, Ede AAArchitects Aalst, Aletta van AAM Aarsen AAS, Groningen AB ABACUS Abbink Abbink Abbo, Jos ABKEN Schrauwen About Abrahamse De Kock AB-visie A&C Achterbosch Acker, Th. van den Actually Design Adamas Adema, B.S. Adema, N.J. Admiraal - Stoute ADP Adriaanssen Aerschot, Max van AG AGj Ag NOVA, Amersfoort AG Nova, Leeuwarden AGS, Arnhem AGS, Heerlen AGS - Schwencke Rosbach, Amsterdam AHA AK

224

B9 B]Z LQGG

249 233 269 255 243 282 275 255 282 275 266 233 252 244 262 238 255 255 255 270 279 264 255 286 264 232 270 280 249 280 264 238 249 275 236 249 245 237 275 240 255 249 255 235 248 282 255 272 256 254 241

Aken Akkermans, F. AL Alberts & Van Huut, Amsterdam Albertz | Hendrix Albuquerque Allant Allard Alsemgeest & Westerwoudt Altena, Ton Alt-M Alynia, Harlingen Alynia, Ravenstein AMA, Maastricht AMH AMNICUS Amstel, ad Amsterdams Arch.

Atelier ANA Ansems AP APART Apers A place Aquatecture ARC2 ARCADIS, Amersfoort ArchAM Arches Archetype ARCHICON ARCH I.D. ARCHIDESK Archikon Archimax ArchiPlex Archistudio-HL Architecten aan | de Rijn Architecten alliantie, Goes Architecten Associatie Zaltbommel Architecten Centrale Architecten-en-en Architectenforum, Het ARCHITECTENHUIS Architectuur Design ArchitectuurRuiter Architekten Cie Architektenkollektief Utrecht Architoop Architraaf Archiview

Archivolt Archon ARCO Arconiko ARCOS Ardenne, van Arec, Goirle AREC Robben AReS AriĂŤns-cs ARK+ Arons en Gelauff ARPROS ARTEC ARTEKO 90 Artesk Artwyse ARVIDE ARX AS architecten ASArchitecture ASG Asselbergs, Thijs Assink, Paul Asten Doomen, van Atelier 8 Atelier Blauw Attika Audenaert, W. Ausma AV AVEM AVH Axes

B 233 276 247 233 247 261 252 272 231 256 282 256 249 244 254 238 261 247 253 256

BA32 BAA Baalen, Toine van Baars, Ir. S. Backx BAG Baken, Harry Bakers Bakker, Koos BaksvanWengerden Balans Bald Bartelds Bartijn BAS BAS, Klarenbeek Bats, de Baudoin van Alphen BB BBHD, Aâ&#x20AC;&#x2122;dam

265 282 268 232 269 248 251 249 270 252 270 267 274 256 241 262 243 253 247 282 243 282 234 271 268 235 240 265 267 267 272 249 282 266 251 250 282 280 245 272 256 235 262 272 236 247 267 265 256 270 247 252 238 251 272

BBHD, Schagen Bbvh BDC BDG, Almere BDG, Zwolle Becker Bedaux de Brouwer Beelen Been, Hans Beer & Overboom, de Beijnum, Van Beltman Benraad, Karina Benthem Crouwel Benus Berg Architecten Bergen, Ton van Bergers Bergh, van den Berg Kruisheer Elffers, van den Berg, Michel van de Berg, N.P. van den Berg, S.R. van der Berg, Van den, Houten Berg, Van den, IJsselmuiden Berndsen Bessels Bets Betting Beumers, Andre Beuving Bever, De BIAS Biase, R. de Bie + de Bie, de Bierman Bijvoet Bikker Billekens Bilsen Binnerts, Tjade BJT Blanca BLAUW Blauwdruk Bleeker, G.J. BLM Bloemen, Eric Blok Blokhuis Braakman Blom Blom, J.J. Blomjous Blonk, Frans Blonk + Heuvelink

BNA-ARCHITECTEN ZOEK EEN ARCHITECT

251 277 256 231 253 256 256 277 234 239 264 231 282 281 256 238 242 233 254 247 253 249 275 244 265 253 281 234 270 271 277 268 244 252 280 261 231 263 262 237 233 233 262 277 280 263 241 255 233 282 282 270 248 255 256 272 281 269 236 282

Blue monkey B+M BNB B+O Bo.2 BO6 Bodon, Karel Boelema, Ir J.P. Boer, Fokke de Boerman Boerstra, Ir P.J. Boer, Wim Boesten - van Vliet Bogaerds, A. BogemanDill Bokhorst, van Bolt, B.R. Bonnema Bonnemayer Bont, De Boogers & van de Ven Boonstra van Kruysbergen Boorn-Huijsman, van den Boosten Rats Boparai Borgert Born, G. Borren Staalenhoef Bos Bosch, Dick van den Bos Hofman Wiebing Bos, Ir L. BOS, Ontwerpbureau Bossier Boter | Verheijen Bots Bou. Bouten Bouwers Bouwkunsten.nl Bowe BOX Braaksma & Roos, Bloemendaal Braaksma & Roos, Den Haag Breda, Syb van Breddels Brederode Breebaart Korver Breggen, van der Brink Broekbakema Bronsvoort Blaak Brouwer, De BRTArchitecten Brugghen, van der Bruggink, Bureau Bruijnes, Marco Bruin, Cor de Bruisten + Janssen BTR

254 263 245 251 241 237 249 256 244 282 276 231 256 282

Buijs, Joost Buis, Ir Yolanda Bulkens Bullens, Toon BureauNoordeloos Burgers, Ton Burg, Ir Jan van den buro?

BURO 5 buroczapla Buro JA burovanplan Butzelaar Van Son BYTR

C 247 249 255 256 265 256 270 237 276 285 276 272 247 249 245 247 231 277 256 264 234 249 277 241 256 243 245 256 272 282 246 238 253 248 242 256 256

C5 Caanen, Wiel Caas Caron Carree CASA arch.

CEAN Cell Studio Cepezed CFC CHNL Cita CKX Cleven, John Clevis-Kleinjans CloĂŻn, Aerlant CO Code 90 Cohen Colenbrander Collee en de Lorm Compen, Frans Concept0031 Conijn Contexturearchitects Coonen Metz, Echt Coppen Cordes, Gundula Cor&Partners Crescent Crombach, Wim Croonenarchitecten Croonen & van Soest Cruijsen, van der Cruiming & Offringa Cruz y Ortiz Culinaire Architectuur

D 231 280 238 241 249 277 256

Daad Daalen, Van Daggenvoorde Daling, Henk Dams Das, Otto Dautzenberg

BNA-ARCHITECTEN ZOEK EEN ARCHITECT

B9 B]Z LQGG

286 247 276 231 256 276 276 250 235 283 235 263 267 231 283 247 234 250 261 231 242 285 280 238 263 256 256 248 247 251 245 283 256 244 244 264 256 239 234 272 283 248 233 243 238 265 276 238 283 252 285 248 256 236 240 276 286 256 232 257

DBK DdP DE DĂŠ Architect Dedato Dekkers, Jeanne Delta Denoldervleugels Derksen en Bongers Derksen windt DESARC Designa DesignZimmer Detail10 Devries Dhondt Diderich, Vasilka Diederendirrix Diepen, Peter van Diepen & Smelt, van Dietvorst Dietzsch, Alexandra Dijk, Marcel van Dijk, Otto van Dijl, Van Dill Bonazzi Dinant Dingemans Dinnissen, Ger Dinter, Peter van DI-vers DKV DL-Architecten DMV Architecten, Maastricht DMV, Kerkrade Dna DNADN Doeveren, Van Dolhain Design, Joost DĂ´me Donk, Rempt van der DOOK Dorenbos, Jan Dorrepaal-de Winter Doude van Troostwijk Douma, Sander DP6 Drenth Drexler Guinand Jauslin Drijvers Drost bna DSA Duinker, van der Torre Duoplan, Doetinchem Duoplan, Zevenaar DuoS Durieux . Hoek DUS Dutch Duvekot, Bart

E 239 237 243 257 250 283 264 283 257 241 279 283 248 257 234 252 234 257 282 241 257 257 281 257 245 243 277 262 257 243 235 239 252 252 268 265 248 233 283

EAP Ebbens Ebus Eckardt, Florian Eco-Design Ector Hoogstad Eekel E&F Egeon Eggworks EGM, Dordrecht Eijkingdelouwere Eland, Arjan Elands Eldering, Syb C. Elemans Postma Van den Hork Elk Ellis ELV EMA Eman + van der Voort Emma Enderman Engel, Maarten Engelman Engels, Frans Engels, Jan ENZO Equipe Erens, Ir Louis Erken Calandt, van ERS Esquisse E&V EVE Evelein Evers, J.A.T.M. Evers, J.W. Except

F 237 271 257 235 269 264 248 272 275 275 265 261 283 257 265 243 254 248 244

Factor Faling, C.M. Falk, Elsbeth Fame, Arnhem Fame, Zwolle FARO FD Feekes Fierloos, Goes Fierloos, Terneuzen FKG Floor Foam ForeArchent Format Fox Fraaije Franken Frencken Scholl

225

COLOFON

Architecten 2011/2012 is een uitgave van de Koninklijke Maatschappij tot Bevordering der Bouwkunst Bond van Nederlandse Architecten (BNA) Jollemanhof 14 Postbus 19606 1000 GP Amsterdam T 020 555 36 66 F 020 555 36 99 E bna@bna.nl I www.bna.nl Tekst BNA, Amsterdam Ontwerp Thonik Advertentie-exploitatie Elma Multimedia bv Druk Elma Multimedia bv Alle rechten voorbehouden. Niets in deze uitgave mag worden vermenigvuldigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch door fotokopieĂŤn, opnamen, of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de BNA. Voor informatie die onjuist of onvolledig is opgenomen aanvaardt de BNA geen aansprakelijkheid. De gegevens in deze uitgave zijn bijgewerkt tot 1 juli 2011. De BNA is niet verantwoordelijk voor fouten of omissies.

300

B9 BIF LQGG

Uw online verzekeringshuis.

B BVW$ BIFB& LQGG

1000-21-1000-0226 BNA 2011/2012

Kleur: fc

ARCHITECTEN 2011/2012

ARCHITECTEN 2011/2012 INFORMATIE VOOR OPDRACHTGEVERS BNA GEBOUW VAN HET JAAR 2011

Koninklijke Maatschappij tot Bevordering der Bouwkunst Bond van Nederlandse Architecten Postbus 19606 1000 GP Amsterdam T 020 555 36 66 F 020 555 36 99 bna@bna.nl www.bna.nl

B3RP BIF5XJ PP LQGG

www.architecten.nl