Help mij het zelf te doen Feitschrift voor Montessori-professionals
2013 / 2014
I
voorwoord
Montessori, verantwoord vernieuwen 2
3
‘Verantwoord vernieuwen’! Deze titel wil ik meegeven aan het bijgaande Feitschrift van de Nederlandse Montessori Vereniging. Met dit verslag leggen het bestuur, de secties en het Montessori Kenniscentrum onder andere verantwoording af over het gevoerde beleid in het verslagjaar 2012-2013. Dat past in de huidige tijd, waarin organisaties het eigen beleid onder de loep nemen en naar buiten laten zien. Het past ook onze vereniging, omdat wij trots zijn op wat wij bereiken. Vier jaar geleden hebben wij voor de periode 2008-2012 ambities geformuleerd. Er is hard gewerkt aan het realiseren ervan en voor het grootste deel op vrijwillige basis van veel van onze leden. Het bestuur dankt alle leden voor hun bijdrage aan de ontwikkeling, de instandhouding en de verbreiding van het montessorionderwijs.
Cor Hoffmans door Finley Bijkerk (11 jaar)
De balans na vier jaar kent plussen en minnen, die ook in dit verslag in beeld komen. Wij kunnen als vereniging tevreden terugzien op het afgelopen jaar. Er is veel bereikt of in gang gezet. En nieuwe ambities wachten ons. Het Ambitiedocument 2012-2016 is vastgesteld nadat leden de gelegenheid hebben gekregen hun inbreng te leveren. Dit Ambitiedocument vormt de rode draad van dit verslag.
Onze vereniging is en blijft ‘van huis uit’ een vereniging voor vernieuwing van het onderwijs. Dat betekent niet ‘vernieuwen om het vernieuwen’, maar steeds het zoeken van antwoorden op hedendaagse opvoedings- en onderwijsvragen. Initiatieven het afgelopen jaar op thema’s als passend onderwijs, montessorionderwijs in de 21ste eeuw, eigentijdse opleidingstrajecten, Wikiwijs materiaalontwikkeling in het voortgezet onderwijs en de ontwikkeling van integrale kindcentra getuigen daarvan. Tegelijkertijd voeren wij ‘strijd’ samen met andere vernieuwingsbewegingen over de verstarring en verenging in het onderwijs en over de Toetsmania. Wij hebben het vertrouwde jaarverslag dit jaar in een vernieuwd jasje gestoken, in lijn met ons communicatieplan. Naast feiten en cijfers geven we een inkijkje in de vereniging en in de secties. Minder een formeel document en meer verhalen die er toe doen. Wij horen graag wat u er van vindt. Ik wens u veel leesplezier. Cor Hoffmans, Voorzitter Nederlandse Montessori Vereniging
Help mij het zelf te doen = ;
Feitschrift voor Montessori-professionals
hoofdstuk 2
Deskundig
$
hoofdstuk 3 hoofdstuk 4
Ambitie
0
hoofdstuk 1
Onderzoek & vernieuwing
Ondernemend
I
j = Meester,
hoofdstuk 1
Ambitie
Ambitiedocument 2012 – 2016
wat wilt u later worden?
6
...
Vol Ambities De Nederlandse Montessori Vereniging (NMV) heeft als missie: het bevorderen en (doen) ontwikkelen van opvoeding en onderwijs volgens de beginselen en werkwijzen van Maria Montessori en het bevorderen en bewaken van de kwaliteit van Montessori-opvoeding en onderwijs.
7
De Nederlandse Montessori Vereniging (NMV) is een vereniging voor en van de leden. De NMV organiseert zaken voor de leden. Tegelijkertijd zijn de leden de dragers van de vereniging. Wij verwachten dat de leden actief een bijdrage willen leveren, ieder met zijn eigen ervaring, kennis en kunde en ieder vanuit zijn of haar mogelijkheden en interesses. De vraag is niet alleen ‘wat de vereniging voor mij kan betekenen’ maar ook ‘wat ik voor de vereniging kan betekenen’. De ambities 2008-2012 waren gericht op het leggen van een stevige basis voor een eigentijdse vereniging. De komende vier jaar zetten wij deze ontwikkeling door en willen wij uitgroeien tot een actieve, moderne en vernieuwende organisatie die van zich doet spreken. Opbrengstgericht werken en passend onderwijs staan hoog op de agenda van het politieke en beleidsmatige debat over onderwijs. Over deze onderwerpen zijn inmiddels de eerste notities verschenen. Deze actuele thema’s zullen in samenhang onderdeel gaan uitmaken van het te herschrijven Het montessorionderwijs in de 21e eeuw. Het visiedocument zal worden uitgewerkt voor de verschillende doelgroepen in eigentijdse taal en terminologie. De kwaliteitsbewaking- en borging door de NMV, door middel van visitaties, zullen hierop worden aangepast.
Kwaliteit komt in de visie van de overheid en de inspectie op de eerste plaats tot uitdrukking in de prestaties van leerlingen op examens en toetsen. De NMV denkt daar genuanceerder over en staat daarin niet alleen. Vooral in het basisonderwijs sluit de verenging van kwaliteit tot rekenen/wiskunde en taal/lezen niet aan bij onze ontwikkelingsdoelen, die overigens ook zijn vastgelegd in de wet, en ook niet altijd bij de individuele ontwikkeling van kinderen. De bestaande ambitie, namelijk het onderzoeken van de behoeften en mogelijkheden voor de ontwikkeling van ‘alternatieve’ toetsen en instrumenten om opbrengsten op eind- en tussenmomenten in het basisonderwijs te meten, blijft ook in de komende periode een actiepunt. Wij zullen daarbij actief de samenwerking zoeken met collega vernieuwingsbewegingen (waaronder SOVO). Zo groeit vanwege de krimp van leerlingen aantallen in het basisonderwijs het aantal kleine tot zeer kleine scholen die een oplossing proberen te zoeken voor het geven van onderwijs in combinatiegroepen. De NMV gaat actief actie ondernemen om voor kleine scholen die wellicht willen overschakelen naar het concept montessorionderwijs een stappenplan te ontwikkelen en de komende periode hiermee naar buiten te treden naar schoolbesturen, directies, pers.
Quotes
kengetallen
Er gloort meer aandacht voor onderwijs als we af mogen gaan op wat VVD en PvdA in de verkiezingsprogramma’s hebben staan. Maar we blijven wantrouwend in deze tijd, waarin de overheidsfinanciën meer tellen dan de mens of het kind. MM 36/1 Vragen naar methoden in het montessorionderwijs lijkt op vragen om een richtingenstrijd en een versplinterd antwoord. Het blijkt mee te vallen. MM 36/1 Benadruk waar wij montessorianen goed in zijn en welke ontwikkelingen wij kijkend naar de toekomst belangrijk vinden. Er is genoeg om trots op te zijn en om uit te dragen. MM 36/2
8
9
50000
2000
800
20000
700 40000
1500
600
15000
500
30000
300
’11-’12
’10-’11
100
’09-’10
200
0
VO
individuele leden
2012-2013
400
’08-’09
BAO
2012-2013
0
’11-’12
’10-’11
5000
’09-’10
HJK
10000
’08-’09
0
2012-2013
’11-’12
’10-’11
10000
’09-’10
0
20000
’08-’09
’11-’12
’10-’11
’09-’10
’08-’09
500
2012-2013
1000
In discussie over de toekomst
Ambitiedocument 2012 – 2016
Voor de zomer van 2012 is een groep geĂŻnteresseerden na een oproep in de MM Nieuwsbrief bij elkaar gekomen om het herzien van het NMV-visiestuk te bespreken. Aanleiding tot deze bijeenkomst was het verzoek vanuit verschillende secties het stuk te updaten. Deels is dat inderdaad nodig vanwege andere wetenschappelijke inzichten. Deels ook vanwege de veranderende (onderwijs)wereld om ons heen en deels vanwege de taal waarin het stuk is geschreven. Het Montessori Kenniscentrum heeft de regie genomen bij deze operatie.
10
Wij staan voor kwaliteit Besturen van montessori-instellingen zijn zelf verantwoordelijk voor de kwaliteit van het onderwijs. De NMV heeft de ambitie dat in 2016 alle montessori-instellingen in Nederland die lid zijn van de NMV voldoen aan de kwaliteitseisen van de NMV en aan de eisen van de inspectie voor een basisarrangement. Om deze ambitie verder te realiseren zal de NMV in 2016 alle scholen, peuterspeelzalen, kinderdagverblijven, BSO-instellingen en instellingen, organisaties en personen voor opleiding, begeleiding en ontwikkeling volgens de geldende procedures hebben beoordeeld in het kader van erkenning en certificering. Zelfevaluatie-instrumenten en kwaliteitszorgsystemen die beschikbaar zijn, zullen zijn gecertificeerd.
Wij willen iedereen laten zien wat onze kwaliteit is. In 2016 wil de NMV inzicht hebben geboden in de sterke en zwakke kanten van Montessorischolen op basis van de eigen eisen van de NMV en op basis van de indicatoren van de inspectie. De opbrengsten van montessori opvoeding en onderwijs worden in kwantificeerbare gegevens vertaald en ter beschikking gesteld aan de leden. Ook zullen scholen, op initiatief van het Montessori Kenniscentrum, beschikken over handvatten om te voldoen aan de normen van de NMV en de normen van de inspectie.
11
In de eerste bijeenkomst zijn de deelnemers kritisch door de bestaande tekst heengegaan en kwam er heel wat inhoudelijke en vormkritiek naar boven. Wij hebben afgesproken om in een vervolgbijeenkomst te kijken naar een aanpak waarin wij Montessori-begrippen nieuwe inhoud kunnen geven. Die bijeenkomst liet lange tijd op zich wachten, maar vond uiteindelijk in maart 2013 plaats. Door de verschillende berichten over het herzien van de nota was de werkgroep intussen gegroeid tot bijna dertig deelnemers. Er zat een gezelschap dat deels overlapte met de eerste bijeenkomst en deels nieuw was. Mogelijk leidde dat ertoe dat het even duurde voor er een lijn in het gesprek kwam.
Die lijn vonden de deelnemers uiteindelijk in het vormen en invullen van een matrix waarin kwalificeren, socialiseren en persoonlijkheidsontwikkeling drie lijnen vormden waarlangs wij Montessoribegrippen konden invullen. Voor het invullen was een technische oplossing bedacht, waarbij iedereen uit de werkgroep toegang kreeg tot een Google Drive-document en daarop de matrix kon invullen en/of van commentaar kon voorzien. Helaas werkte dit systeem (en de omgang ermee) niet goed en daarom koos de werkgroep voor een misschien ouderwetse, maar wel effectieve aanpak: een bijeenkomst met een kleine groep om de matrix samen in te vullen. Dat leverde een geanimeerde bijeenkomst op die in september een vervolg krijgt. Daarna wordt het resultaat eerst met de werkgroep gedeeld en vervolgens (via verschillende kanalen) met het veld. Dan pas kan de volgende stap volgen, het eigenlijke (her)schrijven. Het is verheugend dat de werkgroep zo gegroeid is en dat op die manier alle lagen in de vereniging goed vertegenwoordigd zijn. Het is immers de bedoeling om een herzien visiedocument te maken waaraan vanuit allerlei lagen in de NMV is bijgedragen. Hieronder een klein voorbeeld van het invullen van de matrix:
KWALIFICATIE SOCIALISATIE PERSOONS- OPMERKINGEN ONTWIKKELING Afhankelijk van de Vanuit respect voor Zichtbaar binnen Begeleiden/ Actieve periode van groei en de individualiteit van de school als sturen binnen de de activiteiten die kinderen gemeenschap vastgestelde kaders meewerkende het kind daarbinnen door alle en afhankelijk van rol van de vertoont. medewerkers. de individuele mogelijkheden/ leraar talenten van kinderen
Vrijheid is nooit laissez faire.
?
sovo
Netwerk SOVO is een samenwerkings verband van organisaties op het gebied van vernieuwingsonderwijs. Hierin zitten vertegenwoordigers van onder andere de Freinetbeweging, de Nederlandse Daltonvereniging (NDV), de Nederlandse Jenaplanvereniging (NJPV) en natuurlijk ook onze eigen organisatie, de Nederlandse Montessori Vereniging.
Alberts staat al decennia bekend als dé Montessorispecialist voor het basisonderwijs. Ons team van specialisten selecteert met zorg de (nieuwste) Montessori-materialen voor u en adviseert op maat.
Het afgelopen jaar hebben wij vanuit SOVO ons sterk gemaakt voor een ‘andere manier’ van toetsen dan de CITO-toets. Hoewel van alle kanten wordt beweerd dat de CITO-toets, en dan met name de eindtoets, niet de norm is, blijkt dat in de praktijk wel degelijk het geval.
Met keuze uit verschillende Montessori lijnen heeft u de mogelijkheid voor verschillende kleuren, materialen en meer of minder traditioneel Montessori materiaal. Bij Alberts kunt u daarnaast ook terecht voor het complete pakket aan schoolbenodigdheden dat voldoet aan de hoogste pedagogische en didactische maatstaven. De schoolmaterialen van Alberts zijn vernieuwend, uitnodigend, stimulerend en met zorg geselecteerd voor leerlingen en hun professionele begeleiders. Bekijk ons Montessori assortiment op:
www.alberts-onderwijs.nl/montessori
Industriestraat 22 6135 KH Sittard T 046-451 46 46 F 046-452 90 33 info@alberts-onderwijs.nl www.alberts-onderwijs.nl
13
Het gevolg is dat leraren, veelal aangespoord door besturen, gaan werken richting die toetsen. Waarmee de leerstof centraal komt te staan. Op de SOVO scholen en zeker ook op Montessori-scholen willen we dat niet. Natuurlijk willen ook wij aan de inspectie tonen dat we zorgen voor goed onderwijs. Dat wij uit de kinderen halen ‘wat er in zit’. Maar wij willen dat op een andere manier tonen dan via de CITO-toetsing. SOVO heeft daartoe gesprekken gevoerd met mevrouw Annette Roeters, inspecteurgeneraal van de inspectie van onderwijs. Daarnaast heeft SOVO, als een soort tweede spoor, de afgelopen maanden individuele gesprekken gevoerd met Tweede Kamerleden van verschillende partijen.
Zowel mevrouw Roeters als de gesproken Kamerleden waren enthousiast over ons voorstel. In de eerste plaats zal een school haar eigen kwaliteit moeten toetsen en dat op papier moeten zetten. Vergelijkbaar met het ‘zelfevaluatieformulier’ van de NMV dat iedere school moet invullen voordat de visitatiecommissie langskomt. De tweede stap is dat een collega-school langs komt om de zelfevaluatie van de betreffende school te checken. Klopt het wat de school heeft opgeschreven? Waar moet nog aan worden gewerkt? Waar stelt de school het rooskleuriger voor dan het in werkelijkheid is? Vergelijkbaar met een kritische vriend en zoals de visitatiecommissie van de NMV opereert. De derde stap is dan de komst van de inspectie, die op basis van de zelfevaluatie en de bevindingen van de kritische vriend en/of visitatiecommissie haar eigen oordeel geeft. Natuurlijk zal het nog wel even duren voor het zover is dat op die manier het toetsingskader zal worden ingevuld, maar vanuit SOVO hebben wij het gevoel dat wij op de juiste weg zijn. Binnenkort zullen wij de vaste Kamercommissie dit voorstel voorleggen. Wordt dus vervolgd.
visitaties
Kwaliteitsgegevens Onderwijsinspectie De Onderwijsinspectie beoordeelt de scholen op de onderwijsopbrengsten.
Ieder jaar wordt een groep scholen gevisiteerd met als doel vast te stellen of de school voldoet aan de gezamenlijk vastgestelde Montessori-kwaliteitswaarden. In het basisonderwijs zijn 34 scholen gevisiteerd en dertien gehervisiteerd. Uiteindelijk zijn dit jaar negentien scholen volledig gecertificeerd, dertien scholen kwamen in aanmerking voor een hervisitatie.
scholen in hervisitatietraject
2
1 7
afkeuring
certificeren voor 5 jaar
1
19
14
156 (93%)
14
hervisitatie na 2 jaar
Montessori-scholen met een basis足 arrangement
scholen volledig gecertificeerd
11
15
CERTIFICERING ALGEMEEN in hjk
2 hervisitatie na 3 jaar
CERTIFICERING ALGEMEEN in BAO scholen in hervisitatietraject (2 jaar) scholen in hervisitatietraject (3 jaar)
3%
Landelijk percentage scholen met een toezichtsarrangement
11 (7%)
CERTIFICERING ALGEMEEN in vmO
opzegging lidmaatschap
uitstel naar volgend jaar
Montessorischolen met een toezichts足 arrangement
In het voortgezet montessorionderwijs (VMO) worden ieder jaar volgens planning vier scholen gevisiteerd.
20
6
De sectie Het Jonge Kind (HJK) kent vele aspirant leden die ook reeds lang de status van aspirant hebben. In de ambitie 2012-2016 heeft de sectie uitgesproken jaarlijks actief Montessorikinderdagverblijven, peutergroepen en BSO locaties te zullen benaderen om tot visitatie en daarmee erkenning over te gaan. Dit jaar hebben vijf instellingen de certificering met succes doorlopen.
Toezichtskader Onderwijsinspectie
Toezichtskader Onderwijsinspectie 6
141
scholen volledig gecertificeerd (5 jaar)
Instellingen aspirant
39
Instellingen volledig gecertificeerd
aantal instellingen
sectie VMO
VMO-scholen, met meerdere afdelingen (vmbo, havo, vwo)
VMO-scholen met toezichts足 arrangement in absolute getallen
vmbo vwo
Landelijk percentage scholen met een toezichtsarrangement
sectie basisonderwijs
aspirant leden
16
6 2 1
vmbo 12,5% vwo 14,2%
aspirant leden
39
HJK
2
165
16
BAO
vmo
?
Gulden Tien
In het basisonderwijs worden de scholen in het kader van hun erkenning periodiek getoetst aan een aantal voorwaarden. Ook aspirant-leden moeten aan deze voorwaarden voldoen. Het toetsingskader van de Commissie Toelating en Erkenning is hiervan afgeleid.
1 Bestel voortaan uw materiaal bij Boom test uitgevers! Bij Boom test uitgevers vindt u (diagnostische) tests, vragenlijsten en toetsen, voor klassikaal of individueel gebruik, en interessante boeken voor uw vakgebied.
Gedrag en ontwikkeling: uitgaven over AD(H)D, autisme, hoogbegaafdheid, leerproblemen Schoolvaardigheidstoetsen: leerlingvolgsysteem en second opinion Schooladvies: NIO, Drempeltest, NPV-J-2, LMT-BO www.boomtestuitgevers.nl
tel. (020) 524 45 14
17
De werkwijze van de school is gebaseerd op de antropologie en het pedagogisch en didactisch concept van dr. Maria Montessori, waarin kosmisch onderwijs en opvoeding, opvoeding tot onafhankelijkheid en tot sociaal verantwoordelijk gedrag een belangrijke plaats innemen. In de schoolgids beschrijft de school hoe deze werkwijze wordt vormgegeven.
3
De vastbenoemde onderwijsgevenden hebben naast onderwijsbevoegdheid een door de NMV erkend montessoridiploma of zijn studerende daarvoor. De school houdt door professionalisering de montessoribekwaamheid op peil.
4
De functionarissen die verantwoordelijkheid dragen voor het personeelsbeleid of voor het onderwijsinhoudelijk beleid hebben een door de NMV erkend montessori-diploma of zijn studerende daarvoor. Zij houden door professionalisering hun montessoribekwaamheid op peil.
2
De werkwijze en de uitgangspunten van de school worden onderschreven door het bevoegd gezag van de school en alle personeelsleden die aan de school zijn verbonden en deze worden gerespecteerd door de ouders van de kinderen die de school bezoeken.
*
*
5
ook worden met ‘school’ kan ntessoriMo n ‘ee : bedoeld school’ stroom van een
De school is lid of aspirant lid van de NMV en de school werkt mee aan de kwaliteitstoetsing die leidt tot erkenning door de NMV. Voorafgaand aan deze kwaliteitstoetsing voert de school een zelfevaluatie uit in het kader van hun eigen systeem van kwaliteitszorg.
Quotes
vervolg 9 Gulden Tien
6
Voldaan wordt aan de eisen ten aanzien van het gebruik van ontwikkelingsÂŹmaterialen en de inrichting van de klaslokalen als uitgebreide voorbereide en uitnodigende omgeving, zodat kinderen zich zelfstandig en zelfverantwoordelijk kunnen ontwikkelen.
8
7
De kinderen van 4Â t/m 12 jaar worden ingedeeld in heterogene leeftijdsgroepen (bij voorkeur 4-6 jr. / 6-9 jr. / 9-12 jr.).
Er is vrije werkkeuze door vrijheid van lesrooster, door het creĂŤren van een ruime vrije werkperiode en door adequaat klassenmanagement, zodat kinderen ruim de gelegenheid krijgen eigen keuzes te maken in hun ontwikkeling en hun eigen ontwikkeling kunnen volgen.
9
De school heeft een adequaat kindvolgsysteem en een adequate groeps-administratie waarin de observatiegegevens van de individuele ontwikkeling van het kind en de groepsactiviteiten geregistreerd staan. Per bouw bestaat Over de uniformiteit, tussen ontwikkeling de bouwen is van het kind aansluiting zichtbaar. wordt, op Het kindvolgsysteem initiatief van bevat in elk geval de school, regelmatig overleg gevoerd ook pedagogische en tussen ouders en de leraren. Er wordt sociale gegevens. zowel schriftelijk als mondeling aan de ouders gerapporteerd. De rapportage bevat in elk geval ook pedagogische en sociale gegevens.
10
De [NMV] huisstijl moet het verhaal vertellen; montessorionderwijs staat voorop, daar ligt de gedeelde passie, dat is wie we zijn, daarna komt pas de vereniging. MM 36/1
18
19
Wij mogen trots zijn op ons onderwijs en op onze scholen. En dat mogen we uitdragen. Iedereen mag dat zien. Wij staan daarbij voor kwaliteit, zijn professioneel, ambitieus, eigentijds en continu vernieuwend. MM Nieuwsbrief, okt. 2012
column
Dat is montessori onderwijs 20
21
Stap een montessorischool binnen en je herkent het concept. Jarenlang was dat zo. Op alle scholen werkten de kinderen met het montessorimateriaal. Dat materiaal was herkenbaar en op alle scholen gelijk. Ook andere specifieke kenmerken waren altijd duidelijk terug te vinden in de scholen. Het onderwijs in Nederland ontwikkelt zich, ook ons onderwijs. Stap nu een willekeurige montessorischool binnen en je ontdekt dat er verschillen zijn. Het montessorimateriaal wordt niet overal meer gebruikt, de vrijheid van werkkeuze is soms ingeperkt, er worden meer groepslessen gegeven, de samenstelling van de groepen is op meerdere scholen van drie naar twee leeftijdsgroepen gegaan. Methodes en toetsen hebben hun weg ook naar onze scholen gevonden. Het is allemaal een deel van de tijdgeest: wij moeten ons verklaren, verantwoorden en laten zien dat er resultaten worden geboekt. Het belastinggeld moet goed worden gebruikt.
Meester Wilke door Sam Wiese (12 jaar)
Nederlands montessorionderwijs laat zich goed meten, als wij dat dan toch willen doen, met het overig basisonderwijs. Wij halen goede resultaten op het gebied van rekenen en lezen. Maar wij doen meer. Meer dan de belastingbetaler wil weten. Wij leren onze kinderen keuzes maken, zodat zij straks in de volwassen wereld in staat zijn om die complexe
wereld aan te kunnen. Wij leren hen als basishouding ‘verantwoordelijkheid dragen’ en ‘zelfstandigheid’ aan. Kom dan maar een montessorischool binnen en zie dat het materiaal misschien verdwenen of veranderd is, maar ontdek ook dat de sfeer nog steeds herkenbaar is. Klaar staan voor elkaar, elkaar helpen, maar ook zelf leren en ontdekken. Dat is montessorionderwijs. Montessorionderwijs moet zich onderscheiden van andere scholen in werkwijze, maar niet alleen in het behalen van de resultaten. Onze visitatiecommissie bezoekt al jaren de scholen van de vereniging en geeft in haar verslag ook aan hoe de scholen het doen. Het Kenniscentrum ondersteunt de vereniging in en de sectie basisonderwijs bij nieuwe onderwijskundige ontwikkelingen. De vertegenwoordigers van de regio’s komen zes keer per jaar bijeen en sturen op basis van de verslagen. Zo willen we montessorionderwijs levend houden en in ontwikkeling. Wilke Vos
hoofdstuk 2 Omar Hamelinck (7 jaar) vertelt wat een goede docent is
;
Deskundig
Die is wel streng, maar moet ook lief zijn als we goed gewerkt hebben
Ambitiedocument 2012 – 2016
22
23
Wij staan voor deskundig Montessori-personeel In 2016 beschikken alle montessori-instellingen die lid zijn van de NMV over personeel dat beschikt over montessorideskundigheid. Voor personeel zijn er mogelijkheden voor permanente deskundigheidsbevordering. Het personeelsbeleid, waaronder de professionalisering, is de verantwoordelijkheid van schoolbesturen. De overheid faciliteert besturen om de deskundigheid van personeel op peil te houden, dan wel te verhogen. Naast de afspraken in cao’s wat betreft de inzet van middelen zijn er de afgelopen jaren door de overheid diverse initiatieven op dit gebied genomen, van lerarenbeurs en promotiebeurs tot maatregelen in het kader van het lerarenbeleid.
uitvoeringen van opleidingstrajecten. Daarbij is geconstateerd dat vanwege marktwerking en wijzigingen in de recente extra eisen die aan initiële opleidingen voor het primair onderwijs worden gesteld, er in toenemende mate sprake is van verschraling van het opleidingsaanbod.1 Het is de ambitie van de NMV dat in 2016 alle Montessori-instellingen die lid zijn van de NMV beschikken over personeel dat beschikt over Montessori-deskundigheid, overeenkomstig de eisen die door de Commissie Toelating en Erkenning zijn gesteld of gesteld gaan worden.
De NMV heeft aanvullend op dit algemene beleid de afgelopen periode geïnvesteerd op het terrein van de montessorideskundigheid door het (laten)
1 Onder opleidingen wordt verstaan initiële opleidingen en post initiële opleidingstrajecten, nascholings-en bijscholingscursussen.
Stand van zaken Montessori Academie Het Montessori Kenniscentrum treedt zelf op als organisator van cursussen in de Montessori Academie. In de Montessori Academie zijn de cursussen van het voormalige CVMO (Centrum voor Voortgezet Montessori Onderwijs) ondergebracht. Ook is de cursus voor leidinggevenden en IB-ers opnieuw ontworpen en uitgevoerd. Nieuw was een cursus voor interne schoolbegeleiders, die binnen hun school veranderingen kunnen begeleiden. De cursus was met name gericht op invoering van wiskunde en rekenen in het basisonderwijs en het MKVS, maar zal het volgend schooljaar zich meer algemeen op innovatie richten en dan ook toegankelijk zijn voor het voortgezet onderwijs.
In een pilot met de Monton-scholen is een nieuwe wijze van opleiden (verwant aan het model ‘opleiden in de school’) uitgeprobeerd. De pilot is afgesloten met een evaluatie - mogelijk komt er nog een staartje aan.
Er is een start gemaakt met het organiseren van een schoolleidersconferentie voor het Bao. Deze zal plaatsvinden in november 2013.
OPLEIDINGEN 2013 behaalde diploma's/certificaten initiele opleidingen (114) CNA/HVA Arnhem Stenden HS Assen Fontys Eindhoven Haagse HS Thomas More HvR Saxion Hengelo HS Utrecht
24
25
0
vekorte in. opleidingen (67)
19
16
duale leerweg (-) praktijkbegeleiding (5)
4 5
43
0
60 1
9
25
4
CURSUSSEN Montessori Academie deelnemers & afronding
cursussen
Parallel aan het herontwerp lerarenopleiding van het basisonderwijs onderzoekt ook de sectie voortgezet montessorionderwijs hoe de nu bestaande cursussen kunnen worden verbeterd. Een (aanzienlijk lichtere) versie van het bovengenoemde gefaseerde model lijkt ook hier een goede optie. Ook de inhoud van de bestaande cursussen zal weer kritisch tegen het licht gehouden worden. Dit proces start najaar 2013 en wordt in een half jaar afgerond.
Aantallen gediplomeerden, opleidingen, aantal studenten, opleidingstrajecten Montessori Academie
Dagopleidingen
Naar aanleiding van de notitie over opleiden in het basisonderwijs is een projectmedewerker aangesteld voor het kalenderjaar 2013 met als opdracht een herontwerp te maken voor de opleiding tot leraar aan een montessori-basisschool. Er zijn gesprekken gevoerd met vertegenwoordigers van alle betrokken gremia en na de zomer 2013 verscheen een eerste tussenrapportage, besproken in de sectie Bao en het hoofdbestuur. Een gefaseerde structuur, waarin leraren kunnen doorgroeien van startbekwaam naar volledig bekwaam naar – desgewenst – excellent lijkt een goede optie. Inhoud en vormgeving van een dergelijke structuur moeten nog nader worden uitgewerkt.
kengetallen
A. Basiscursus montessori pedagogiek en didactiek 21e eeuw voor beginnende docenten
21
B. Basiscursus montessori pedagogiek en didactiek 21e eeuw voor ervaren studenten
C. Verdiepingscursus montessori pedagogie in het voortgezet onderwijs
26 10
D. Mentor in een montessori school
F: Sociaal en actief leren in het voortgezet montessorionderwijs
CVMO
Landelijke Conferentie oktober 2012
cursussen algemeen
KOO MKVS dag
7
16
Ondersteunend Personeel (OOP)
training ISB
11 2
14
G. Montessori (onderwijs) en het Onderwijs
9
11
1
13 15
proces- en produktbegeleiding in het voortgezet montessorionderwijs
24
9 13
E. Leerdialogen en gesprekstechnieken tijdens
cursus leidinggevenden
18
4
deelnemers certificaat
16
bewijs van deelname
20 21
36
?
Deskundigheid binnen de sectie HJK De sectie HJK werkt hard aan het verbeteren van de professionele kwaliteit van medewerkers in de montessori kinderopvang, peuterwerk en BSO. In 2012-2013 zijn door Korein, de samen werkingspartner van de NMV, in het land opleidingen en trainingen aangeboden. Middels scholing en professionele ontwikkeling van medewerkers kan een bijdrage worden geleverd aan het realiseren van een doorgaande montessori pedagogische lijn in samenwerking met het primair onderwijs. Ook het inzichtelijk maken van de opbrengsten van de montessori pedagogiek krijgt in toenemende mate een plaats binnen deze opleiding.
Goed Montessorionderwijs beGint bij een Goede opleidinG
Daarnaast is een kwaliteitskring HJK in ontwikkeling die de kwaliteit van de kennis en het handelen in de praktijk van elke dag moet implementeren en borgen voor de toekomst. Deze kwaliteitskring zal in het najaar van 2013 van start gaan.
Centrum Theo Thijssen van Hogeschool Utrecht biedt de volgende mogelijkheden om te professionaliseren in het montessorionderwijs: • Post hbo-opleidingen • Cursussen • Ondersteuning • Teamscholing
Tenslotte is inzake opleidingen gewerkt aan het ontwikkelen van een montessori VVE-traject teneinde de toegevoegde waarde van de montessori pedagogiek ook voor de VVE-onderwijsinspectie inzichtelijk, toetsbaar en meetbaar te maken.
Meer informatie Zakelijke informatie: ctt@hu.nl, Rob Gertsen, tel: 06 236 981 36 Inhoudelijke informatie: Wim.Voskuilen@hu.nl, tel: 088 481 7214 www.ctt.hu.nl/montessori
ER VALT NOG GENOEG TE LEREN
26
Cursussen NMV/Korein deelnemers en afronding
MSA 1_2_liSpecial_170x120_fc_A.indd 1
1000-21-3000-1045 NMV Jaarboek 2013-2014
Kleur: fc
Montessori Scholengemeenschap Amsterdam
16-10-13 16:28
Eigen-wijs & BETROKKEN
49
Montessori Lyceum Amsterdam Montessori College Oost IVKO school Cosmicus Montessori Lyceum
20
vmbo | mavo | havo | vwo | gymnasium & atheneum
msa.nl Opleiding voor pedagogisch mede werkers in de montessori kinderopvang 0-4 jaar en het peuterwerk
Opleiding voor pedagogisch medewerkers in de montessori BSO 1_2_liSpecial_170x120_fc_A.indd 1
1000-21-2000-5901 NMV Feitenschrift 2013-2014
Kleur: fc
15-10-13 13:18
?
Quotes
Regionale Scholengemeenschap Wageningen, Rhenen, Kesteren
imontessori lyceum rotterdami Ontdek(t)
je talent
Wil jij het montessoridiploma halen?
Aandacht hebben voor de leerbehoefte vanuit het kind zelf is wezenlijk voor een vruchtbare dag MM 36/3
Dat kan op pabo de Eekhorst, Stenden hogeschool Assen.
Voorlichtingsavond voor ouders dinsdag 15 januari, 19.30 uur www.stend assen@ste Open Dag agen.com 7 februari , nden.com www.p antarij n.nl donderd 0592 853300
15.30-17.30 .30 uur 1000-21-30003777 NMV 2013-2014 Kleur:en 19.30-21
1000-21-2000-6097 NMV Jaarboek 13-14
Kleur: fc
zw imontessori lyce um rotterdami
Adv Montessori Vereniging 2013 v2.indd 1 1_4_stSpecial_80x12 0_fc_A.indd 1
23-09-13 09:45 1_4_stSpecial_80x12 0_fc_A.indd 1 16-10-13 16:03
16-10-13 16:04
Open Lesmiddag woensdag 23 januari en 20 februari. Hiervoo r kun je jedinsdag aanmeld en op rml.nl Voorlichtingsavon d voor ouders 14 januari, 19.30 uur Open Dag donderdag 6 februari, 15.30-17.30 en 19.30-21.30 uur Open Lesmiddag woensdag 22 januari en 26 februari
Voor licht Hiervoor kun je jeings aanmelden imontess oprott rml.nl d ori lyce umavon erdami voor ouders dinsdag 15 januari, 19.30 uur Open Dag donderdag 7 februari,
Scholengemeenschap voor gymnasium, atheneum en havo
Schimmelpenninckstraat 17, 3039 KS Rotterdam - telefoon 010-465 40 22 Scholengemeenschap voor gymnasium, atheneum en havo www.rml.nl
15.30-17.30 en 19.30-21.30 uur
1_2_liSpecial_170x120_fc_A.indd 1
Schimmelpenninckstraat 17, 3039 KS Rotterdam
telefoon 1000-21-3000 40 22 -1378010-465 NMV Feitenschrift 2013-2014 www.rml.nl
Open Lesmiddag woensdag 23 januari en 20 feb
Kleur: fc
15-10-13 12:02
29
Met kwantiteit wordt geen kwaliteit gegarandeerd. Begin bij het begin en kijk naar het jonge kind, hoe het ontdekkend de wereld verkent. Geef het onderwijs groeikansen en geen snoeischaren. Wat we nodig hebben is er weer in durven geloven, waar staan we voor, wat willen we en hoe? Trouw, februari 2012
column
Inhoudelijk bijdragen aan vernieuwingen 30
31
De sectie OBO is een kleine sectie en bestaat uit leden vanuit de montessoriopleidingen, begeleiders met montessori-specialisten en -ontwikkelaars van montessori producten. Net als bij andere secties zorgen zij voor een afgevaardigde in het NMV-bestuur. Daarnaast sluiten zich bij deze sectie zelfstandige ondernemers aan die werkzaam zijn als trainer voor kindcentra en het montessorionderwijs. De leden van deze sectie dragen bij aan: • Voldoende montessori opgeleid personeel; • Onderwijs- en hulpmaterialen die passen binnen de montessori-setting; • Steun en begeleiding van instellingen uit de onderwijssector. De sectie stelt zich ten doel het stroomlijnen van de montessoriopleiding en schoolontwikkeling en draagt inhoudelijk bij aan de vernieuwingen binnen de vereniging in nauwe samenwerking met het Montessori Kenniscentrum. De afgelopen periode is de certificerings procedure afgerond. Met ingang van dit studiejaar gaat de sectie actief werken aan
ls Juffrouw Stefe Winkels a door Eva-Lun (6 jaar)
kennisuitwisseling door het organiseren van een studiedag. Vanuit de verschillende invalshoeken, binnen het montessori-scholingswerk, zal er worden gesproken over een bepaald onderwerp. Hieruit kunnen weer nieuwe impulsen voortkomen waarmee de sectie de kindcentra en scholen, aangesloten bij de NMV, van dienst kan zijn. Vanuit de sectie wordt de certificering van producten georganiseerd. Een commissie, samengesteld per aanvraag, beoordeelt een voorgelegd product op basis van bruikbaarheid en op het passend zijn binnen de huidige visie en uitgangspunten van de Nederlandse Montessori Vereniging. De leden van de kwaliteitscommissie worden per aanvraag samengesteld door het sectiebestuur. Helaas is het sectiebestuur nog niet op volle sterkte. Dit weerspiegelt zich ook in het nog kleine ledental van de sectie: veertien instellingen. Mirjam Stefels
0
hoofdstuk 3
Onderzoek & vernieuwing
Ambitiedocument 2012 – 2016
Groep 5 bedenkt wat Onderzoekend Onderwijs is:
Als je iets kwijt bent ga je eerst onder je tafel kijken en daarna boven je tafel
32
33
Wij zijn onderzoekend & vernieuwend In 2016 functioneert het Montessori Kenniscentrum als een ontmoetingsplaats voor praktijk, kennis, opleiding en onderzoek. Meer ruimte voor het Montessori Kenniscentrum maakt het mogelijk in de komende periode de taken op het terrein van kennis, onderzoek en innovatie verder te versterken, zodat het Montessori Kenniscentrum uitgroeit tot een ontmoetingsplaats voor praktijk, kennis, opleiding en innovatie en dit als een ambitie voor 2016 te formuleren. Hiertoe ontwikkelt het Montessori Kenniscentrum een samenhangend plan voor de periode 2012 – 2016.
?
Volop inititatieven: stand van zaken Montessori Kenniscentrum
PABO
Het Montessori Kenniscentrum (MKC) houdt zich bezig met ontwikkeling en kennisdeling op vier domeinen: onderwijs(ontwikkeling), professionalisering, onderzoek en kwaliteit. Hieronder volgt een kort overzicht van resultaten van het afgelopen schooljaar. Het onderdeel professionalisering wordt elders beschreven.
De Haagse Hogeschool verzorgt in de avonduren een montessori opleiding voor het primair onderwijs Wij verzorgen op de dinsdagavond een tweejarige cursus die opleidt tot het montessoridiploma. De opleiding is modulair opgezet. De cursist kan naar keuze beginnen met de pedagogiek en didactiek van het jonge kind of die van het oude(re) kind.
Onderwijsontwikkeling
De opleiding besteedt aandacht aan: ■ de theorie achter het montessori-concept; ■ de methodiek van het werken in een montessori-groep; ■ de didactiek van de verschillende montessori-werkvormen in onder-, midden- en bovenbouw; ■ kosmische opvoeding en kosmisch onderwijs. Desgewenst kunnen we de cursisten ook begeleiden in de (eigen) praktijk, zodat na afronding een volledig diploma wordt verworven. Ook degenen die al in het bezit zijn van een montessori-diploma, maar hun kennis willen verdiepen of het werken in hun groep willen verbreden, kunnen losse modulen volgen. Zij ontvangen een certificaat. Voor inlichtingen en inschrijvingen: Haagse Hogeschool Sector Onderwijs, Sport en Talen, PABO Johanna Westerdijkplein 75 Postbus 13336 2501 EH Den Haag Telefoon: (070) 445 86 30
Coördinator nascholing: W.F.J. de Looze wfjdelooze@planet.nl Telefoon: 06 28911156
35
De werkgroepen Taal, WMBO (wiskunde), KOO (kosmisch onderwijs) en MKVS (kindvolgsysteem) vallen nu alle vier onder het MKC. De sectie Bao is opdrachtgever. De rol van het MKC is ervoor zorgen dat de ontwikkeling van deze projecten op gang blijft, onderling wordt afgestemd en dat de projecten beter dan nu het geval is, landen bij de basisscholen. Om dat laatste te verbeteren is voor het kalenderjaar 2013 een projectmedewerker aangesteld om de producten van de werkgroepen beter in de markt te zetten. Immers, het heeft weinig betekenis als er wel (op verzoek van het veld) van alles ontwikkeld wordt, maar dit ten slotte om allerlei redenen niet wordt afgenomen. Vanuit het Kenniscentrum zijn en worden allerlei initiatieven genomen om hier verbetering in aan te brengen.
In het najaar van 2012 zijn twee notities verschenen. De notitie over kindcentra is een handreiking over de mogelijkheden montessori-kindcentra te starten en bevat goede praktijkvoorbeelden. De notitie over passend onderwijs geeft een beeld van de wijze waarop montessorischolen aankijken tegen passend onderwijs en is een handreiking (met voorbeelden) over het inzetten van passend onderwijs. Het Kenniscentrum coördineert een VMO-project rond materiaalontwikkeling. Dit is een groot en tijdsintensief project, om ontwerpcriteria voor materiaal voor VMO te bepalen en de uitwisseling van digitaal lesmateriaal via een apart portal binnen Wikiwijs te stimuleren. Van de ontwerpcriteria is een eerste versie verschenen; een tweede zal in september 2013 verschijnen. Jaarlijks worden er conferenties voor vakkenclusters georganiseerd en daaruit komen dan kleine groepen voort die materiaal maken of arrangeren. Een zeswekelijkse nieuwsbrief doet steeds verslag van de voortgang van het project. Zie ook http://vmo.wikiwijs. nl voor de laatste stand van zaken.
6
6 Onderzoek
?
vervolg
Het Kenniscentrum is in gesprek met verschillende partners over de mogelijkheden onderzoek te bundelen en (in samenwerking met een hogeschool) een lectoraat te starten. Het Kenniscentrum wil hieraan een professionele montessori master koppelen, toegankelijk voor Bao en VMO. Deze kan aansluiten bij de nieuwe opbouw van de montessoriopleiding en daarvan het sluitstuk vormen. In het najaar van 2013 wordt een haalbaarheidsonderzoek gehouden om te kijken of het plan inhoudelijk en financieel voldoende draagvlak heeft. Binnen een lectoraat wil het MKC een meer gezamenlijk gestuurde aanpak van onderzoek stimuleren. Op dit moment heeft alleen de sectie VMO een start gemaakt met het formuleren van een eigen onderzoekagenda. Voor andere secties dienen zich onderwerpen aan, maar deze zijn nog niet gebundeld.
Kwaliteit
De procedures voor toelating en erkenning in secties zijn nu langzamerhand op één lijn gekomen. Voor het Bao heeft het Kenniscentrum een projectopdracht verstrekt voor het schrijven van een notitie over opbrengstgericht onderwijs. De notitie is najaar 2012 mondeling gepresenteerd, maar nog niet op schrift verschenen. Dit zal na de zomer 2013 gebeuren. Er is een initiatief uit het veld om een project op te zetten rond het zogenaamde ‘triband verantwoorden’. Het Kenniscentrum werkt graag mee om dit initiatief uit te werken tot een volwaardig project. De sectie VMO start in het najaar 2013 met een project rond het beschrijven van de brede ontwikkelingsdoelen van leerlingen. Het is de bedoeling dat de sectie Bao meekijkt bij dit project. Elders in dit feitschrift wordt al beschreven hoe de herijking van de notitie ‘Het montessorionderwijs in de 21e eeuw’ vordert.
36
jaar R ruim 25 JAA Al ruim Al lend epalend beeldbepa ijserwijsin onderw in ond adm tratieie inistrat adminis en con ancyy sultanc consult met elkaar maken we het waar
Locatie Heerlen:
Locatie Heerlen: Nieuw Eyckholt 284 Nieuw Eyckholt 284 6419 DJ Heerlen 6419 DJ Heerlen
Locatie Rotterdam:
Locatie Rotterdam: Calandstraat 41 Calandstraat 41 3016 CA Rotterdam 3016 CA Rotterdam
Locatie Alkmaar
Locatie Alkmaar Kinobi: Kinobi: Jan Ligthartstraat 11a Jan Ligthartstraat 11a 1817 MR Alkmaar 1817 MR Alkmaar
yr.nl www.viz yr.nl www.viz
Quotes
Kennisontwikkeling & onderzoek in het VMO Eén van de bijzonderheden van het voortgezet montessorionderwijs is dat Maria Montessori geen methode heeft geschreven voor leerlingen van 12 – 18 jaar. Dit dwingt VMO-scholen voortdurend te onderzoeken of de werkwijze wel voldoet aan de criteria die we gezamenlijk hebben vastgesteld en of die criteria nog wel deugen. De onderlinge visitatie verschaft een externe reflectie op dit aanhoudende proces van onderzoeken en ontwerpen. Het VMO werkt aan een onderzoek naar de ontwerpregels voor goed materiaal. Daartoe zijn vier landelijke coördinatoren aangesteld, voor de clusters (van vakken): talen, exact, zaak(gamma) en kunst. Zij organiseren jaarlijkse materiaaldagen voor de docenten uit hun cluster en doen onderzoek. Hypothesen en concepten toetsen ze onder vakdocenten. In de slipstream van dit onderzoek ontstaat geleidelijk een database van goed VMO-lesmateriaal. Een set van ontwerpregels is in conceptvorm inmiddels klaar. Het is zaak nog verder te onderzoeken of het niet alleen volgens onze uitgangspunten de goede ontwerpregels zijn, maar of deze in de praktijk bij alle vakken goed toepasbaar zijn. Kunnen we ermee uit de voeten? En in hoeverre sporen deze ontwerpregels met de karakteristieken die wij geformuleerd hebben voor het onderwijs-leerproces?
Het was nodig het aanbod van cursussen vanuit Kenniscentrum/NMV onder één noemer te brengen: de Montessori Academie. MM 36/1
Als wij de ontwerpregels vaststellen, publiceren wij deze in boekvorm en doen wij ook verslag van het ontstaansproces dat geleid heeft tot die bewuste regels. Naast het profiel van een docent in het VMO en de karakteristieken, wordt dit boek een derde hoeksteen voor het bouwwerk dat het VMO is. Een vijftal docenten heeft de NiMemaster gevolgd met specialisatie in het voortgezet montessorionderwijs. Hun onderzoeken zijn van betekenis voor het VMO. De afzonderlijke scholen en het VMO-bestuur verstrekt opdrachten voor vervolgonderzoek. Zo is in het schooljaar 2012/2013 een onderzoek uitgezet onder docenten en leerlingen van de derde klas in alle VMO-scholen, gericht op het gebruik van de karakteristieken. De resultaten bespreken wij tijdens een conferentie in oktober 2013. Wij willen vervolgens in kaart brengen waarom sommige scholen kennelijk er beter in slagen om sommige didactische karakteristieken vorm te geven dan andere scholen. Op die manier denken wij van elkaar te kunnen leren.
38
39
Over de nieuwe cursus voor leiding gevenden: ‘De cursus heeft mij uit de waan van de dag gehaald en teruggezet naar de vraag: wat is nu de basis van waaruit we ons montessorionderwijs vormgeven?’ MM Nieuwsbrief, oktober 2012 Training Intern Schoolbegeleider gestart: ‘Ik leer van de punten die anderen inbrengen. Ik denk erover na. Het geeft verheldering.’ MM Nieuwsbrief, november 2012
column
40
41
We zijn op de goede weg Een belangrijke doelstelling bestaat uit het systematisch blijven onderzoeken of het VMO voldoet aan de eigen criteria. Voor het VMO als geheel zijn wij met onze onderzoekagenda op de goede weg. Scholen hebben daarnaast uiteraard een eigen verantwoordelijkheid voor de eigen onderwijspraktijk.
Meester Brouwer door Lorenzo Zon dervan (4 jaar)
Het onderzoek naar de ontwerpregels voor deugdelijk materiaal staat goed op de rit. Het is de verwachting dat wij komend jaar een set ontwerpcriteria gaan vaststellen. Wat heel stroef van de grond komt, is de database met lesmateriaal in Wikiwijs. Het doel is dat gelijktijdig met het onderzoek, docenten materiaal uitwisselen en plaatsen in Wikiwijs. Dit loopt niet goed. In het begin was het nog tamelijk lastig om zelfgemaakt materiaal op te
laden. Inmiddels zijn de faciliteiten van Wikiwijs verbeterd. Een verklaring lijkt te schuilen in de schroom van docenten om lesmateriaal op landelijke schaal te publiceren. Zij vinden dan hun materiaal wel goed genoeg voor de eigen lessen, aangevuld met hun eigen toelichting, maar niet goed genoeg voor gebruik door onbekende andere docenten. Het sectiebestuur beraadt zich nog op deze zaak. Het onderzoek naar het gebruik van de karakteristieken in de les krijgt zeker een vervolg. Het draagt bij aan het verder ontwikkelen van de karakteristieken en het bevordert het leren van elkaar op schoolniveau. Wiebe Brouwer
?
?
Peuters die de ramen zemen
Bitumineuze en kunststof daken kunststof daken l l
Peuters die zelf hun jas ophangen en de hele dag hun eigen gang gaan. Die rustig op hun beurt wachten, als dat nodig is. Die helpen met ramen zemen. Plantjes water geven. Hun eigen boterhammen smeren. Van stenen bordjes eten. Uit glazen drinken. En zelf de troep opruimen die ze hebben gemaakt. Een utopie? Op de Montessori kinderopvang is het de dagelijkse gang van zaken. De leidsters zorgen dat de kinderen ‘s ochtends binnenkomen in een ‘voorbereide omgeving’. Bij de baby’s is dat vooral een rustige ruimte met niet al teveel prikkels. Bij de dreumesen en peuters zijn er hoekjes ingericht, waar kinderen meteen aan de slag kunnen. Wat ze gaan doen bepalen ze zelf. Net als het tempo waarin ze dat doen. Met zijn allen tegelijk een plakwerkje maken, staat niet op het programma. Wil je plakken, dan ga je plakken. Wil je liever in de bouwhoek spelen, dan is er niemand die je tegenhoudt. De gedachte achter deze vorm van opvang is dat kinderen zelfstandig leren functioneren. Onafhankelijk van volwassenen. Dat begint bij de leidsters. Alles wat zij doen, doen ze vanuit de gedachte: help mij het zelf te doen. In de hoekjes die ze elke ochtend voorbereiden leggen ze alles klaar op kinderhoogte: de boekjes in de leeshoek, Montessori speeltjes in de speelhoek, natuurlijke materialen in de kosmische hoek, een schildersezel met verf in de verfhoek. De rest van de dag observeren ze vooral. Ze grijpen niet meteen in als iets niet lukt, maar laten kinderen zoveel mogelijk zelf oplossen. En ze fungeren als voorbeeld. Ze laten kinderen zien hoe je bijvoorbeeld veilig een stoel optilt. Doe je dat consequent op dezelfde manier, dan gaan kinderen dat vanzelf nadoen.
Sommige kinderen voelen zich vanaf het eerste moment heel goed bij hun zelfstandigheid. Andere hebben in het begin wat meer hulp nodig. Maar uiteindelijk zijn vrijwel alle kinderen van de Montessori kinderopvang zelfstandiger dan andere kinderen van dezelfde leeftijd. Door een positieve en respectvolle benadering willen we kinderen de kans geven hun talenten te ontdekken. Verder streven we ernaar een verlengstuk van thuis te zijn. Vandaar onze huiselijke inrichting. Tegelijkertijd is thuis ook vaak een verlengstuk van onze opvang. Ouders vertellen regelmatig vol trots dat hun kinderen thuis óók hun eigen jas ophangen en uit een glas drinken. En dat ze gewend zijn om te delen, op hun beurt te wachten en hun eigen troep op te ruimen. En dat heeft in een druk huishouden natuurlijk ook zo zijn voordelen.
l l
Interlight polycarbonaat lichtstraten lichtstraten
Voor al uw professionaliseringswensen, onder andere:
l l
Veiligheid op daken daken
• Montessori-opleiding (NMV-diploma); ook in company, op maat voor uw team • Master Leren & Innoveren • Master Educational Leadership
V C A VCA** GECERTIFICEERD BEDRIJF
Sedum groen daken, Schüco zonne-energIe SyStemen
Andere scholingsvragen op montessori of ander gebied? Maatwerk is ons specialisme!
marconiweg 5, 4207 hh gorinchem Steenhouwer 21b, 9502 eV Stadskanaal tel. (0599) 41 30 19, tel. (0183) 62 10 00 email mail@Intercoating.nl www.intercoating.nl
1000-21-1000-1303 NMV jb 2013-2014 1_4_stSpecial_80x120_fc_A.indd 1
saxion.nl/apo 1000-21-3000-1264 NMV 2013-2014
Kleur: zwwt
PABO 003-0541 Advertentie 1 0_fc_A.indd 1_4_stSpecial_80x12 18-10-13 14:47
61x98.indd 1
Kleur: fc 10:3514:45 14-10-13 18-10-13
KINDEROPVANG
Benieuwd naar onze kinderopvang? Kijk op www.montessorikinderopvang.nl Of kom eens langs op een van de locaties. Susan Veenvliet Hoofdbegeleidster Montessori Kinderdagverblijf en Buitenschoolse opvang De Sterrenberg Lijndirecteur Montessori Kinderopvang
Lerarenopleidingen Deventer en Hengelo
15 jaar verzekerde dakgarantie dakgarantie
Help mij het zelf te doen Doorgaande lijn en aandacht Wij werken met een doorgaande lijn van 3 maanden tot 12 jaar en is gebaseerd op de filosofie van dr. Maria Montessori. In een voorbereide en stimulerende omgeving worden kinderen uitgedaagd en begeleid in hun ontwikkeling. Alle begeleid(st)ers delen de pedagogische visie. Wij werken met een ruime kind/leid(st)er ratio. Op die manier is het mogelijk meer aandacht te hebben voor het individu en in te spelen op zijn of haar behoeften. Wij willen een verlengstuk zijn van de belangrijkste leefomgeving van het kind, namelijk thuis.
Samen met scholen Ook streeft de Montessori kinderopvang naar een goede samenwerking met Montessorischolen. Kinderen die na schooltijd naar de Montessori kinderopvang komen hebben een vrije keus tussen inspannende of ontspannende activiteiten. Dit kan op de locatie zelf maar ook daarbuiten zijn. Montessori kinderopvang hoopt aan te sluiten bij alle Montessorischolen in Nederland om elkaar te helpen het zelf te doen.
www.montessorikinderopvang.nl
Door: Nienke Oosterbaan 1_2_liSpecial_170x120_fc_B.indd 1
1000-21-3000-1041 NMV Jb 2013-2014
18-10-13 14:43
hoofdstuk 4
$
Ondernemend
Ondernemend, dat is later met je werk praten over verbeteringen enzo
Ambitiedocument 2012 – 2016
44
45
Wij zijn ondernemend In 2016 is de NMV een ondernemende, actieve en groeiende vereniging met de blik naar buiten gericht.
Thom Dunnewold (5 jaar)
Op grond van de feitelijke leerlingenaantallen is de vereniging min of meer stabiel. Tegelijkertijd moeten wij constateren dat er mogelijkheden liggen om verder te groeien (vanwege onder andere passend onderwijs en daarmee gepaard gaande ruimte voor individuele trajecten). Behalve de beperkte mogelijkheden door het stichten van nieuwe scholen, liggen er kansen die in de komende periode zullen worden opgepakt.
?
De Commissie Communicatie
Voor welke dienstverlening u ook kiest. U zit altijd goed.
47
Bij Merces treft u specialisten aan die het onderwijs door en door kennen. Alle cao’s, alle wet- en regelgeving en
al die evenzovele uitzonderingen. Wij kennen ze en begrijpen ze. Om u nog beter van dienst te zijn hebben we
drie pakketten ontwikkeld die maatwerk leveren op het gebied van: • Human Resource • Personeels- en Salarisadministratie • Financieel en • Bedrijfskundig. Merces kent drie keuzepakketten; Standaard, Plus en Excellent.
Deze pakketten kunt u moeiteloos combineren. Afhankelijk van uw organisatie maakt u een keuze waarmee u altijd goed zit. Helder en overzichtelijk. Meer weten? Bel 0344 - 64 80 00 of mail naar info@merces.nl.
merces.nl
Op de Algemene Ledenvergadering in november 2012 is de nieuwe huisstijl van de NMV gelanceerd: een nieuw logo, een nieuwe opmaak voor MM en een vernieuwde website. Dit zijn in het oog springende veranderingen. Hierna is de Commissie Communicatie achter de schermen verder gegaan met het voorbereiden van volgende stappen. Intensief is onderzocht of een nauwe samenwerking of zelfs integratie met montessorinet mogelijk is. Daarnaast is gewerkt aan het nieuw leven inblazen van de jaarlijkse montessori-dag, waarbij de leden hun scholen openstellen voor iedereen die meer wil weten van montessorionderwijs. Datzelfde geldt voor de jaarlijkse montessori-conferentie.
Een aantal jaar is gewerkt met regionale conferenties, maar de behoefte aan een jaarlijks moment van ontmoeten voor de hele vereniging bleef bestaan. Ook is gewerkt aan het voorbereiden van heruitgaven van oudere publicaties, waarbij met name goede voorlichting aan ouders over de meerwaarde van montessoriopvoeding en -onderwijs centraal staat. Verder wordt gewerkt aan een montessori-museum.
Financiële kengetallen
Jaarrekening 2012-2013 & Begroting 2013-2014 Nederlandse Montessori Vereniging (Concept)
Overzicht per sectie
Totaal Overzicht Baten A. B. C. D. E.
Contributies Montessori Mededelingen Cursussen en conf. Diversen (oa wiskunde BAO) Financieel resultaat Totaal
sectie
2013-2014
2012-2013
Begroot
Begroot
Jaarrekening 2012-2013 Werkelijk
€ 376.900
€ 373.000
€ 380.564
€ 5.200
€ 5.500
€ 5.239 € 145.362
€ 600
€ 900
€ 2.218
€ 9.000
€ 9.300
€ 9.290
€ 391.700
€ 388.700
€ 542.673
Lasten H. I. J. K. L.
F/M
Kantoorbehoeften Algemene kosten Cursussen en conf. Activiteiten Montessori Mededelingen Totaal
Exploitatieresultaat Mutatie publicatiefonds mutatie MKVS fonds SMOO fonds Resultaat jaarrekening
€ 6.500
€ 9.500
€ 7.445
€ 125.100
€ 129.650
€ 121.125
€ 1.000
€ 2.000
€ 133.648
€ 275.900
€ 249.500
€ 239.203
€ 13.500
€ 14.100
€ 11.546
€ 422.000
€ 404.750
€ 512.967
-€ 30.300
-€ 16.050
€ 29.706 € 814 € 1.134 € 22.400 € 54.054
48
49
HJK
BAO
VMO
OBO
contributie omslag NMV algemeen wiskunde BAO rente
+
5781
220061
138609
6436
-
5774
179084
62616
5100
Ter eigen besteding
+ -
Vergaderkosten Representatie en overige Cursus- en conferentie Activiteiten secties Kwaliteitszorg tekort (-) / overschot (+)
Begroting 2012-2013
1995
+
1119
2546
7
44091
78539
1336
1277
2971
658
275
0
-659
Overschot Munchen reis
-
-191
-12801
Opbr./kosten. per saldo
-
46347
35381
578
21268
36247
839
-1847
-26303
19713
222
-
-
contributie omslag NMV algemeen rente
+
6.200
228000
124500
4300
-
6.988
177805
64500
5100
700
3000
Ter eigen besteding
+
-788
50895
63000
-800
-
3.500
5000
600
500
-
2.000
Vergaderkosten Representatie en overige Cursus- en conferenties Activiteiten secties Kwaliteitszorg tekort (-) / overschot (+)
ll x €4,28
-6288
ll x€ 4,28
per saldo 27000
40000
19000
40000
2000
-105
-17600
-3300
?
Ondernemende
kindcentra Integrale kindcentra zijn centra waar primair onderwijs, kinderopvang, BSO en peuterwerk met elkaar zijn verbonden. In Nederland komen wij veel samenwerkingsvormen tegen. Van ‘back to back’ (het samen delen van een gebouw zonder verdere samenwerking) tot ‘body to body’ (integrale aanpak op alle gebieden en gezamenlijke profilering). De notitie van Liene Hendriksen: het Montessori Kindcentrum casa 3.0, schetst het beeld van de vele vormen en mogelijkheden die er zijn in het land. Zij beveelt aan dat een verdere ontwikkeling van Kindcentra vanuit het montessoriconcept prima kansen biedt voor kinderen van 0 tot 12 jaar. De ambities van samenwerken worden door de partners die betrokken zijn bepaald. De inhoudelijke en pedagogische lijn is bepaald door de montessoripedagogiek. Voor kinderen, ouders, medewerkers een kader waarbinnen de opbrengsten zich op een natuurlijke wijze aantoonbaar kunnen maken.
In deze ontwikkeling van Montessorikindcentra speelt ook de ontwikkeling van de onderbouwgroep vanaf 3 jaar een rol. Bij meerdere scholen en kinderopvangorganisaties wordt samen gewerkt aan het instromen van 3-jarigen in de onderbouw. In Helmond bijvoorbeeld werkt het Montessori Kindcentrum met zogenaamde domeinen waarbij onderwijs en opvang geïntegreerd zijn in de drie jaar groepen. Ook in Pijnacker doet een dergelijk initiatief zich voor. Bij onder andere de montessorischolen in Delft en Wassenaar nemen 3-jarigen als het mogelijk is deel aan de onderbouw. Daarnaast zijn er meerdere montessorischolen die zelf een peuterspeelzaal exploiteren (onder andere Hoogvliet) waarbij een voorschool gerealiseerd wordt. In de periode 2012-2013 is de sectie HJK meermaals benaderd voor advies inzake het realiseren van een voorschool.
Groepsverblijven
Samen dichtbij groen • Voor groepen van 14 tot 500 personen • Overnachten in groepsgebouwen, safaritenten en tentenkampen • Voor elk budget een verblijf mogelijk
Logisch, leerzaam en leuk!
• Overnachten vanaf € 15,- p.p.p.d. incl. 3 maaltijden per dag Handig! • Altijd dichtbij de natuur • Altijd als enige in een verblijf • Veel speelmogelijkheden rondom de verblijven • Catering: standaard drie
Leren met Bokabox Verkeer gaat effectiever! volgens Universiteit van Utrecht
maaltijden p.p.p.d. rekening houdend met dieet- en eetwensen
50
36 groepsverblijven door heel Nederland
Contact: 0800 - 400 400 4 (gratis) info@paasheuvelgroep.nl www.groepsgebouw.nl
1000-21-3000-0188 NMV Jb 2013-2014 1_4_stSpecial_80x120_fc_A.indd 1
Gecertificeerd door de NMV
www.bokabox.nl
Kleur: fc 1000-21-3000-4209 NMV Feitenschrift 13-14
Kleur: fc 16-10-13 16:05
0_fc_A.indd 1 1_4_stSpecial_80x12 16:13 16-10-13
Montessori scholing, visitatie en advies voor kinderopvang en basisonderwijs Korein is exclusief partner van de Nederlandse Montessori Vereniging inzake kwaliteit en scholing van Montessori Kinderopvang, BSO en peuterwerk. Wij bieden voor kinderopvangorganisaties, basisscholen en peuterspeelzalen: a. Scholingen en cursussen in de Montessori-opvoeding voor pedagogisch medewerkers b. Werken met de VVE binnen de Montessori Kinderopvang en peuterwerk c. Traject van visitatie en aansluitend erkenning door NMV d. Advies, begeleiding en ondersteuning in een (verdere) ontwikkeling naar Integrale Montessori Kindcentra e. Alle overige vragen die ondersteuning kunnen bieden aan leden van de NMV 1_2_liSpecial_170x120_fc_A.indd 1
Voor vragen of meer informatie kunt u contact opnemen met Petra Janssen: p.janssen@korein.nl of 06-30073369
1000-21-3000-4194 NMV Feitenschrift 2013-2014
Kleur: fc
18-10-13 14:48
?
Montessori over de grenzen
Kewlox is de leukste kast voor onze school!
Nederland is natuurlijk maar een klein land, maar neemt in de internationale montessori-wereld toch een bijzondere plaats in. Dat heeft deels historische redenen: Maria Montessori heeft in Nederland gewoond en gewerkt en is hier ook begraven. Het hoofdkantoor van de Association Montessori Internationale (AMI), de vereniging die waakt over het erfgoed van Montessori, is nog steeds gevestigd in het oude woonhuis van Montessori aan de Willemsparkweg in Amsterdam.
Kinderopvang Mundo
, Schhieieddaamm
nzang l, Vogelerplaatsen o o h c s is r te ve aaf Flo iden. akkelijk
Varieer met kleur met de Frost deu rtjes. Gebruik je vakken van 37cm kasten optimaal: hoogte voor spe onderin elgoed en erbove n vakken van 27 cm hoogte.
Gr
sche gem ieltjes, udig ge st op w n eenvo Witte ka imtes worde en de ru
der Meeren, Brussel Kleuterklas Veerle van . Kewlox maakt
juiste oplossing passingen. Voor elke eis de de modulaire toe het gebruik van je creatief door
Korein Kinderplein, E
indhoven
Speels en gebruik svriendelijk. Alle Kew K lox kasten kunnen tegen een s wat kapot kan zit er niet aan . stootje en zijn ech te ruimtewinners .
Het Kewlox-kastsysteem is ideaal voor scholen Een schoolomgeving vereist duurzame meubelen die tegen een stootje kunnen en praktisch en veilig zijn in het gebruik. Tegelijkertijd voelt iedereen, kinderen en leerkrachten, zich het beste thuis in een inspirerende omgeving. Kewlox voldoet aan al deze eisen en denkt graag met je mee om voor jouw school de juiste oplossing te vinden. Brochure aanvragen? Bel 030 - 231 40 41 of kijk op www.kewlox.nl
53
Opvallend genoeg is de Nederlandse Montessori Vereniging geen lid van de AMI, wel zijn er individuele Nederlandse leden. Ook hieraan ligt historie ten grondslag: de NMV heeft zich niet willen aanpassen aan de in haar ogen te strakke visie op montessorionderwijs van de AMI. Wel speelt Nederland een formele rol in een andere internationale montessori-vereniging, Montessori Europe. Deze vereniging, niet zozeer een ideologisch maar veeleer een netwerk van Europese montessorischolen en –verenigingen, en lobbyist van montessorionderwijs, heeft al vanaf de oprichting Nederlanders in het bestuur. De NMV is lid van Montessori Europe. Nederlandse opleiders en begeleiders worden veel gevraagd in het buitenland. Dat geldt met name voor Oost-Europa (Rusland en Oekraïne bijvoorbeeld in het afgelopen jaar), maar ook recent nog voor Oslo. In het buitenland heerst het gevoel dat montessorionderwijs in Nederland vaste voet aan de grond heeft gekregen (dat heeft te maken met de wijze waarop ons onderwijs gefinancierd wordt en met het aantal montessorischolen in
Nederland), dat montessorionderwijs als normaal onderwijs wordt gezien en dat het juist een voordeel is dat Nederlandse montessorischolen een eigen gezicht hebben. Nederlandse montessorischolen beklagen zich soms over de worsteling tussen enerzijds het moeten voldoen aan overheidseisen en anderzijds het willen voldoen aan de theorie en praktisch uitwerking van montessorionderwijs. Buitenlandse scholen hebben vaak met veel zwaardere problemen te kampen als het gaat om hun bestaansrecht. Voor enig gezond relativeringsvermogen is het dan ook een aanrader voor Nederlandse montessorianen om de internationale contacten aan te halen. Dat levert niet alleen plezierige contacten op en een nieuwe blik op de eigen situatie, maar er valt ook wel degelijk iets te leren van de manier waarop buitenlandse montessorischolen (als parapluterm – het kunnen ook leraren en opleiders zijn) bezig zijn met hun onderwijsontwikkeling. Tot besluit: een buitenlandse montessorivereniging liet onlangs doorschemeren dat actievere inbreng in internationale samenwerking vanuit Nederland op prijs gesteld zou worden. Dat lijkt ons een goed voornemen voor de komende jaren.
Mirjam Stefels is lid van het hoofdbestuur van Montessori Europe en individueel lid van de AMI. Michael Rubinstein vertegenwoordigt de NMV in de National Organisations Council Montessori Europe (NOCME), een adviesorgaan voor het hoofdbestuur van Montessori Europe waarin de nationale verenigingen vertegenwoordigd zijn.
column
Werken aan een inhaalslag 54
55
De financiĂŤle resultaten 2012-2013 maken het werken aan een inhoudelijke inhaalslag mogelijk. Bij de ontvangsten is sprake van hogere inkomsten aan contributies bij de sectie VMO en lagere bij de sectie Bao. Door de secties Bao en VMO is voor diverse activiteiten aanmerkelijk meer uitgegeven dan is binnen gekomen. Dit was voor een belangrijk deel begroot. Immers, de afgelopen jaren was er door beide secties minder besteed dan ontvangen. Er wordt nu een inhaalslag gemaakt onder gebruikmaking van de oude overschotten. Voor deze inhaalslag zijn onder meer mensen uit de praktijk ingehuurd. In het afgelopen jaar is de stichting SMOO (Stichting Montessori Opleiding en Ontwikkeling) opgeheven. Het resterend vermogen is overgeheld naar de NMV en kan worden ingezet voor deze inhaalslag.
Walther Kahn door Douwe Zumke r (11 jaar)
Aan certificering, bedoeld om de montessorikwaliteit van scholen te toetsen, is nagenoeg uitgegeven wat was begroot. Dit jaar is, onder leiding van het Montessori Kenniscentrum, de Montessori Academie van start gegaan. In beginsel zijn de opbrengsten en kosten hiervan in evenwicht. De NMV genereerde dit eerste jaar echter ca. 145.000 euro aan opbrengsten en 134.000 aan kosten op dit gebied: een succesvolle start die laat zien dat de Academie in een behoefte voorziet. De activiteiten van de Commissie Communicatie zijn ook dit jaar aanzienlijk, maar bleven qua kosten ver achter bij de begroting. De commissie verwacht in 2013-2014 wel meer te besteden. Mocht dat zo zijn dan is dat naar de mening van het bestuur verantwoord. De soms aanzienlijke afwijkingen bij bepaalde begrotingsposten geeft aan dat de budgettering en planning-cyclus verbetering behoeven. Walther Kahn
Kanttekening
Quotes
MONTESSORISCHOLEN PRESTEREN GOED!
Onlangs publiceerde RTL nieuws een overzicht van de prestaties van basisscholen op basis van de Eindtoets basisonderwijs. Gemiddeld scoren de montessorischolen als hoogste met een cijfer van ruim een 8! De Nederlandse Montessori Vereniging (NMV) ziet daarin een bevestiging van de kwaliteit van het montessori onderwijs, maar plaatst kanttekeningen.
Als voorhoedebeweging in het onderwijs – van oudsher – moeten wij ons bewijzen, meer dan anderen.MM 36/2 ‘… proberen een overleg van Montessori-peuterleidsters in regio Noord van de grond te krijgen. We zien dit als een mogelijkheid het montessorionderwijs in het noorden te versterken en meer bekendheid te geven.’ MM Nieuwsbrief, november 2012
u
56
57
De uitkomsten van het onderzoek laten zien dat montessori onderwijs gemiddeld van goede kwaliteit is. Vergeleken met andere groepen nemen de scholen gemiddeld de toppositie in. De soms bestaande vooroordelen – als zouden leerlingen op onze scholen minder leren – zijn daarmee weerlegd. Ouders kunnen hun kinderen met een gerust gevoel aan onze scholen toevertrouwen als het om de leerprestaties gaat.
De NMV plaatst bij dit goede nieuws enkele kanttekeningen De NMV is van mening dat het toetsen en beoordelen van scholen op basis van De Eindtoets basisonderwijs een simplificering is van de kwaliteit van scholen en tenminste een onvolledig beeld geven van de inspanningen van de school op de terreinen opvoeding en onderwijs. Het zal leiden tot verarming. Wetenschappelijke inzichten en maatschappelijke ontwikkelingen laten al heel lang zien dat onze kenniseconomie vooral behoefte heeft aan creatieve, kritisch-denkende en bewuste burgers. De huidige toetsen in het basisonderwijs leveren daaraan slechts een beperkte bijdrage. Bovendien sluiten de toetsen niet aan bij de doelstellingen van de wet. De wet schrijft voor dat scholen alle ontwikkelingsaspecten van kinderen ter hand moeten nemen. Het meten van de cognitieve ontwikkeling en dan alleen maar op een beperkt gebied leidt dus altijd tot eenzijdigheid.
De NMV staat voor brede vorming. Naast de cognitieve ontwikkeling – die in de Eindtoets basisonderwijs wordt getoetst op een beperkt gebied – werken montessorischolen continu aan andere ontwikkelingsaspecten, zoals het zelfstandig leren, het samenwerken en van elkaar leren samen met jongere en oudere leerlingen, de creatieve ontwikkeling, het onderzoekend leren en dergelijke. Dat gebeurt eigentijds en in een rijke, stimulerende en uitdagende omgeving en in de gemeenschap van leerlingen, leraren en ouders. Zij doen allerhande sociale vaardigheden op die zij later nodig hebben: in het voortgezet onderwijs en als burger van de maatschappij. Het is niet voor niets dat het pedagogisch klimaat op onze scholen hoog wordt gewaardeerd Montessori onderwijs gaat uit van de ontwikkelkracht van jonge mensen en sluit daarbij aan. Dat is de sterkste motor om alles uit jezelf te halen. Kern van onze methodiek is kinderen en jongeren ‘te helpen met zelf te doen’ en hun eigen ontwikkeling zelf in de hand te nemen. Dat verklaart wellicht het mooie cijfer dat uit het onderzoek blijkt. De NMV blijft met haar scholen werken aan brede vorming met de ontwikkeling van leerlingen als basis. Met het Montessori Kenniscentrum wordt continu gewerkt aan het geven van antwoorden op eigentijdse ontwikkelingen en het vormgeven van onderwijs en doorlopende leerlijnen voor kinderen en jongeren van 0 tot 18 jaar. De integratie van de driejarigen in het basisonderwijs en het begeleiden van kindcentra zijn daar enkele voorbeelden van. Daarnaast draagt de NMV bij aan het zoeken van oplossingen voor kleine scholen, die vanwege de krimp behoefte hebben aan een aanpak om met leerlingen te werken van verschillende leeftijden.
Colofon
?
Montessori Feitschrift is een uitgave van de Nederlandse Montessori Vereniging (NMV), bestemd voor montessori-leden en andere montessori-professionals. Dit jaarverslag is een overzicht, financiële verantwoording en tegelijkertijd een scherpe blik op de toekomst.
Nederlandse Montessori Vereniging Bezuidenhoutseweg 251 - 253 2594 AM Den Haag T 070 - 331 52 82 www.montessori.nl
Beeldtaal
Frank van Munster (www.type3ontwerp.nl)
De tekeningen in deze uitgave zijn van de leerlingen van KBS De Kleine Prins (Rotterdam), evenals de citaten bij de hoofdstukken. Onze speciale dank gaat uit naar directeur Wilke Vos en docent Daniëlle Degenkamp die deze beeldbijdrage coördineerden en uiteraard de leerlingen die talloze inzendingen instuurden.
Hoofdredactie
Salesregie
Concept en vervaardiging Feitschrift Jan Bakker (Elma Multimedia)
Art direction
Cor Hoffmans (voorzitter NMV) Peter Warnders (ambtelijk secretaris NMV)
Redactie
Wiebe Brouwer (NMV, sectie VMO) Nienke Oosterbaan (journalist) Walther Kahn (penningmeester NMV) Mirjam Stefels (NMV, sectie OBO) Wilke Vos (secretaris NMV, sectie BAO)
Ellen Dekker Elma Multimedia Keizelbos 1 1721 PJ Broek op Langedijk
Drukwerk
Elma Multimedia
Joes Commandeur (6 jaar) weet wat ‘kwaliteit’ is.
Het was heel lang geleden, van de Tweede Wereldoorlog. Het kan trouwens ook een glasbak zijn.
?