Zorgperspectief

september 2011 nr. 9

123 23 1

12

3

v a k b l a d

Perspectief

v o o r

m a n a g e m e n t

i n

d e

z o r g

Bart Geurden Ondervoeding bij ouderen

Ouderenzorg,

Lia Huysmans Acute geriatrie

Themanummer

ZorgPerspectief verschijnt 4x per jaar.

Editie september 2011.

Uitgever: Zorg & Management Publicaties, Vergote Square 43, 1030 Brussel.

Registratienummer: P808373.

Afgiftekantoor: mail Leuven.

Mireille past u perfect !

• Wasserijservice, ISO – gecertificeerd en met RABC – attest • 101 modellen werkkledij, met of zonder magazijnfunctie • Werkschoenen, kledingkasten, schoonloopmatten • Dekbedden, brandvertragend bedlinnen, lakens, kussens • Gewaardeerde organisatie en overzichtelijke facturatie • Verhuur wasmachines en droogkasten

Made by www.t-quila.com

Brusselsesteenweg 177 - 1785 Merchtem T 02/460 00 11 - F 02/460 58 85 P. Paquaylaan 186 - 3550 Heusden-Zolder T 011/57 11 22 - F 011/57 11 39 sales@mireille.be www.mireille.be

(PUBLIREPORTAGE)

Mireille …much more than laundry !

Mireille NV is een industriële wasserij, met een eigen nationale distributie. Mireille N.V. beschikt over de “EN ISO 9001 : 2000” norm en een RABC attest.

De plannen voor het behalen van de EN-ISO 14001 – 2004 norm en EN 16001 – 2009 norm zijn concreet.

Voor de klanten van Mireille is de klantentevredenheid de bepalende factor voor de duur van de samenwerking.

Mireille startte in 1955 als wasserij met een service voor particuliere klanten.

Sindsdien is Mireille uitgegroeid tot een industriële wasserij met een uitgebreid aantal oplossingen voor de sector van rustoorden. De basis voor de service­ verlening aan rustoorden werd gelegd door de verzorging van de residentenwas.

Naast die serviceverlening voor residenten werd in de loop der jaren een uitgebreid dienstenaanbod uitgebouwd. Dit betreft onder meer : aankoop en onderhoud van werkschoenen, aankoop en onderhoud van arbeidskledij voor verplegend perso­ neel, aankoop van dekbedden, verpleeg­ kundige hulpmiddelen en positionerings­ kussens, schoonloopmatten en andere propere oplossingen.

Je kan bij Mireille ook terecht voor van wasmachines en droogkasten, waarbij de klanten meestal kiezen voor de interes­ sante huurformule met onderhouds­ afspraak.

Voor de klanten van Mireille is de klanten­ tevredenheid de bepalende factor voor de duur van de samenwerking. Om die reden maakt zorgzaamheid en aandacht deel uit van het concept en de serviceverlening van Mireille nv.

Brusselsesteenweg 177 - 1785 Merchtem T 02/460 00 11 - F 02/460 58 85 P. Paquaylaan 186 - 3550 Heusden-Zolder T 011/57 11 22 - F 011/57 11 39 sales@mireille.be www.mireille.be

24 8 Aan het woord is Liesbet Lommelen. Uit haar onderzoek blijkt dat het heel goed mogelijk is enigszins hulpbehoevende ouderen te leren omgaan met computers om zo het zelfstandig wonen te veraangenamen.

12 Ondervoeding bij ouderen Bart Geurden onderzoekt het omgaan van verpleegkundigen met de voedingstoestand van patiënten. Met name ouderen zijn extra kwetsbaar als het om ondervoeding gaat. Enterale voeding kan een oplossing zijn.

17 Acute geriatrie Lia Huymans coördineert in drie Antwerpse ziekenhuizen het zorgprogramma voor geriatrische patiënten en vertelt over de nieuwste ontwikkelingen binnen de acute geriatrie.

4 zorgPerspectief 09/2011

Beste lezer Het is algemeen bekend: de bevolking vergrijst.

In 2004 was nog 17,6% van de Vlaamse

va k b l a d vo o r m a n ag e m e n t i n d e zo r g

bevolking 65 jaar of ouder. In 2010 was dit al 18,2%. En de ouderen worden ook steeds ouder.

De gemiddelde levensverwachting bij de geboorte was in 1998 75,26 jaar voor de mannen en 81,12 voor de vrouwen. In 2009 was dit 80,66 en 83,12 (bron: ADSEI). De vergrijzing heeft grote maatschappelijke en economische gevolgen, maar ook op het gebied van de gezondheidszorg moet en is er veel aan het veranderen. Niet alleen zal de vraag naar ouderenopvang nog meer stijgen, ook de manier van zorgen wordt op dit moment al opnieuw bekeken. Geen wonder dat de ouderenzorg

8

31

volop in de belangstelling staat. Binnenkort wordt in Mechelen ook weer het tweejaarlijkse evenement Expo60+ georganiseerd met traditiegetrouw veel bezoekers die actief zijn in de ouderenzorg. ZorgPerspectief kan niet achterblijven en presenteert u een themanummer met daarin aandacht voor ondervoeding, het zorginfectiebeleid, infectieparameters en nieuwe ontwikkelingen binnen de acute geriatrie. Maar ook voor beloningstechnieken in samenhang met werkattitudes van directeuren

37

in woon- en zorgcentra en het aanleren van computergebruik bij zelfstandig wonende ouderen. Zeer gevarieerd, maar met een centraal thema: goede zorg voor de oudere,

24 Beloningstechnieken in woon- en zorgcentra Diane De Schutter verrichtte onderzoek naar de samenhang tussen beloningstechnieken en werkattitudes bij directieleden van Vlaamse woon- en zorgcentra.

31 Infectieparameters bij ouderen Kenny

vaak kwetsbare medemens.

Romy Uyen, redacteur Bent u nog geen abonnee, maar wilt u dit wel graag worden. Dat kan! Meld u aan bij abo””zmp.be en ontvang ZorgPerspectief geheel gratis!

De Cuyper wil afwijkende en atypische infectieparameters bij ouderen meer onder de aandacht van verpleegkundigen brengen.

37 Zorginfectiebeleid

Eddy De Baets coördineerde een

pilootproject om zorggerelateerde infecties in de ouderenzorg te voorkomen.

zorgPerspectief 09/2011 5

NIEUW

Een excellente organisatie schenkt een excellente smaak.

Een heerlijke kop koffie

Stijlvol design

Veel variatie

Een zorgeloze koffievoorziening

Een efficiënte koffiemachine

Tevreden klanten en medewerkers

Wilt u meer weten over onze nieuwste innovatie?

Bezoek onze stand 3301 op Horeca Life en 601-701 op Expo 60+ en proef onze Cafitesse Excellence. Ongetwijfeld de lekkerste Cafitesse koffie.

Een nieuwe verfijnde melange, rijk van smaak met een krachtig aroma.

Verhinderd? Ga dan naar onze website www.sleuteltotsucces.be en ontdek Cafitesse Excellence.

Koffieautomaten van Douwe Egberts • Sterk merk en innovatieve concepten • Oplossingen op maat • Snelle en grondige service

Serves your business best

Potaarde z/n, 1850 Grimbergen T: +32 (0)2 260 03 40 F: +32 (0)2 260 03 44 www.decs.be of info@decs.be

PUBLIREPORTAGE

AZ MAriA MiddelAres kiest voor CAfitesse Douwe Egberts?

De perfecte partner voor koffie!

Begin 2008 verlengde het AZ Maria Middelares haar koffiecontract met Douwe Egberts. Na meer dan vijf jaar samenwerken, bestond er geen spatje twijfel over die verlenging. Ilde Bevernaege (aankoopdienst): “Douwe Egberts is een ideale partner om te overleggen en naar oplossingen te zoeken. Zowel over de smaak, over de juiste toestellen, over het onderhoud als over de prijs. Dat continue overleg is voor ons doorslaggevend in de samenwerking.”

Koffie op maat van onze behoeften Het Algemeen Ziekenhuis Maria

Professioneel advies

Middelares is een enorme organisatie

Ilde Bevernaege: “Uiteraard is die prijs

en zelfs een dagelijkse nood als koffie

voor ons ook belangrijk. We leerden

schenken, vraagt de juiste aanpak.

van Douwe Egberts dat hoe meer koffie

Het ziekenhuis heeft twee

één machine schenkt, hoe voordeliger

betaalautomaten, in de cafetaria en in

de prijs per kop wordt. Samen met de

Expo 60+ beurs op 5-6-7 oktober

de hal aan de spoedafdeling. Daarnaast

leverancier hebben we een analyse

in Nekkerhal Mechelen

staan er vijftig kleinere toestellen

gemaakt van het aantal aanwezige

verspreid over de verschillende diensten

toestellen en hoe we die efficiënter

en afdelingen. Om de bedeling efficiënt

konden maken. Met als resultaat dat we

en budgettair beheersbaar te maken,

een aantal toestellen minder hebben, en

beschikt het ziekenhuis over één toestel

andere moesten vervangen door grotere

per dertig patiënten.

koffiemachines. Voor ons zijn dat voorbeelden van eerlijk en transparant

Ilde Bevernaege: “Voor een

samenwerken.

Kom onze nieuwigheden ontdekken op de

op

stand 601+701

Indien u ondertussen meer info wenst, surf naar: www.douweegbertskoffieautomaten.be en schrijf je in of bel 02 260 03 37.

aankoopdienst, staat een goede samenwerking synoniem voor duidelijk

” Eenvoudig en snel onderhoud”

en eerlijk overleg. We vertrouwen

Een overeenkomst zonder zorgen, maar

Douwe Egberts omdat ze eerlijke

Cafitessemachines zijn ook toestellen

antwoorden geven, en samen met ons

zonder zorgen. Het reinigen en dagelijks

op zoek gaan naar de juiste oplossing

onderhoud is uiterst eenvoudig.

voor onze behoefte. De aankoopdienst is

Het toestel geeft aan wanneer welk

verantwoordelijk voor het commerciële

onderhoud moet gebeuren. Een

luik van dit soort contracten, maar als

eenvoudige druk op een knop die

het over koffie gaat is de smaak ook van

iedereen op de afdeling kan doen. Geen

zeer groot belang. Ons diensthoofd van

filters, geen afval, geen zorgen.

de keuken heeft een belangrijke inbreng in de beslissing.”

Ilde Bevernaege: “Bij problemen hebben wij één aanspreekpunt, zodat Meer info:

“Op basis van een interne

ook dat vlot verloopt. En Douwe

bevraging besliste de directie dat

Egberts staat hier binnen de 24 uur

de combinatie smaak, service en

als we hen bellen. Een betere partner

info@decs.be

prijs doorslaggevend was.”

kunnen we ons toch niet voorstellen?”

www.decs.be

T 02 260 03 37 - F 02 260 03 44

Zelfstandig wonende ouderen die een beetje hulpbehoevend zijn, kunnen best nog wel met een computer leren werken. Zo bleek uit een onderzoek dat Liesbet Lommelen deed in opdracht van de Katholieke Hogeschool Kempen. ‘De ouderen moeten enkel een kleine drempel nemen en de computer moet gebruiksvriendelijker worden gemaakt’.

tekst en foto: Dave Cuypers

Katholieke Hogeschool Kempen

doet onderzoek naar computer­ gebruik door ouderen

Liesbet Lommelen deed het onderzoek

samen met Lieven de Maesschalck van

Vonk3, het Vlaams onderzoeks- en kenniscentrum derde leeftijd. Voor de ICT-ontwikkeling werd een externe partner,

VI-Host, in de arm genomen. ‘Er was al

heel wat ondersteuning voor zwaar hulpbehoevende mensen in de vorm van

domotica. Maar ouderen die nog thuis

wonen kunnen ook baat hebben bij een computer in huis. Ze moeten echter de kans en de tijd krijgen het te leren. Ze

staan sowieso iets terughoudender tegen-

het klavier is moeilijk: hoeveel toetsen

den we zien hoeveel ondersteuning de

gebruikt? Van daaruit hebben we een

gemerkt dat het doelpubliek van zeventig-

grote iconen. Daarop staat alleen wat ze

moet voldoen vooraleer ze zelfstandig één

die ze eventueel met touchscreen kunnen

ter. Ze moeten geïnteresseerd zijn. Hoewel

gekeken.’

dingsniveau hierin een rol speelde, is dat

Pilootproject

is een basisvoorwaarde. Ze moeten licha-

staan daar wel niet op die je nooit

ouderen nodig hebben. We hebben

startpagina ontwikkeld met duidelijke

plussers toch aan een aantal voorwaarden

echt nodig hebben. Een soort homepage,

en ander kunnen aanleren op de compu-

bedienen. Ook naar lettergrootte werd

we aanvankelijk dachten dat ook oplei-

Er werden vier pilootprojecten opgezet in

de regio Kempen. Telkens kregen zes oude-

over nieuwe technologie die ze niet ken-

ren een computer geïnstalleerd met

overwinnen was de gebruiksvriendelijk-

wekelijks een eindejaarsstudent ergothe-

nen. Een eerste hindernis die we moesten

draadloos internet. Aanvankelijk kwam er

heid van een computer. Daar is heel wat

rapie langs die privéles gaf. ‘Na verloop

moet je op “START” klikken en als je online

om die privéles te ondersteunen en heb-

mis mee. Om een computer uit te zetten, gaat, krijg je veel te veel informatie. Ook

8 zorgPerspectief 09/2011

van tijd was er echter geen ruimte meer

ben we een handboek opgesteld. Zo kon-

absoluut niet zo. Interesse in de computer melijk en geestelijk nog in staat zijn om met een computer te werken. Wie niet

meer goed kan onthouden, kan moeilijker met een computer werken. Ook de nood-

zakelijke oog-handcoördinatie voor de

bediening van de muis moet goed zijn. We hadden wel touchscreens om dit op te

lossen, maar de meeste ouderen wilden

absoluut met de muis werken. Een derde

Computer

in huis doet

welbevinden stijgen

1 Liesbet Lommelen concludeert dat de computer het zelfstandig wonen van ouderen aangenamer kan maken.

voorwaarde is het bezit van een computer.

Onze testpersonen kregen drie maanden een toestel van ons, daarna moesten ze het teruggeven. Veel ouderen zijn mis-

schien wel geïnteresseerd, maar willen die relatief zware investering niet doen

omdat ze het niet kennen. Als ze eens

kunnen proberen of een computer iets voor hen is, en dat valt mee, willen ze

gerust die investering doen. Na de test

zijn er toch verschillende ouderen die een computer gekocht hebben. Wat ook wel

opviel was de stimulans van kinderen en

kleinkinderen die in de buurt wonen en af en toe een handje toesteken om iets aan

te leren. Soms kregen we achteraf wel de

opmerking dat die veel te snel gingen bij het aanleren, maar het samen iets doen werd als fijn ervaren.’

Internet

Enkel de meest essentiële basisprogramma’s stonden op de computer: tekstverwerking, internet, een agenda en een

fotoboek. ‘Die agenda werd door sommi-

gen goed ingevuld. Elke morgen als ze hun

sant. De toepassing die echter de meeste

‘Ons onderzoek was te kort van opzet om

toepassingen die te maken hebben met

thuiswonen kan verlengen. In eerste

interesse opwekte was internet. Vooral die sociale contacten. Mailen vonden de

meesten erg interessant, al was het maar omdat ze dan kunnen meespreken met

kinderen en kleinkinderen. Spelletjes als tetris, patience en kruiswoordraadsels vielen in de smaak. Er wordt ook veel

informatie opgezocht via wikipedia en

google. Er was iemand die met de duiven

speelde en die vond het fantastisch dat hij à la minute kon zien wanneer de duiven binnenkwamen. Een andere vrouw

speelde pétanque in de zomer en in de winter speelde ze het op de computer.

Onlangs kreeg ik een vriendschapsverzoek

dementerenden, maar dat bleek toch te

moeilijk. Het is zeker een feit dat de com-

puter het zelfstandig wonen aangenamer kan maken. Bij de evaluatie bleek dat

ouderen die zich eenzaam voelen, de computer zeker zien als een metgezel om die eenzaamheid te doorbreken. Ook bleek

hun welbevinden gestegen te zijn omdat ze kleine successen boeken of door het

gevoel van nog mee te kunnen. Doordat

vele ouderen gebruikmaken van internet gaan we in een vervolgonderzoek kijken

hoe we bepaalde dienstverlenende web-

sites toegankelijker kunnen maken voor

om het adresboek van foto’s te voorzien

mutualiteiten enz. Dat zijn uiteraard

ons testpubliek. We hadden de intentie

en dat men maar hoefde te klikken op de foto om automatisch een skype-verbin-

ding met die persoon aan te zetten, maar

die toepassing hebben we technisch (nog) niet kunnen realiseren.’

Eenzaamheid

toepassing waarmee ze foto’s konden

clusies zijn getrokken. Toch kijkt Liesbet

bekijken, vonden de meesten erg interes-

instantie wilden we ook testen bij licht

van een social networksite van iemand uit

computer startten, kregen ze een berichtje met hun afspraken voor die dag. Ook de

te zien of de computer het zelfstandig

Het project is afgerond en de nodige conLommelen al naar een vervolgonderzoek.

ouderen: de lijn, de post, de collishop, de externe organisaties, maar die hebben

zeker baat bij een betere dienstverlening naar ouderen. Daarnaast willen we de

computer die we ontwikkeld hebben ver-

der op punt stellen. Het programma is nog niet te koop, omdat we nog een aantal

zaken verder willen uitbouwen. Ten slotte willen we graag samenwerken met

andere Europese instellingen die onderzoek doen naar hetzelfde.’

zorgPerspectief 09/2011 9

Speciaal menu voor een zo normaal mogelijk leven Je zou het misschien niet zeggen, maar Jeroen is nu aan het eten. Sterker nog, Jeroen eet de hele dag. Dat moet, want hij heeft ernstige darmproblemen, waardoor hij resorptiestoornissen ondervindt en te weinig voeding binnenkrijgt op eigen kracht. Dus krijgt Jeroen zijn eten nauwkeurig toegediend via een neusmaagsonde. Daardoor kan hij normaal naar school en gewoon meedoen met zijn vriendjes. Dankzij de zorg van Linde Healthcare Benelux.

Onze deskundige medewerkers verzorgen de levering van voeding, eventueel de voedingspomp en alle benodigde materialen. Voor vrijwel iedereen is een passende voeding te vinden. Linde Healthcare biedt u een ruim assortiment sondevoeding en toebehoren aan in verschillende categorieën. Voor het aanvragen van de voedingstherapie gaat u naar: www.therapieaanvraag.com Linde Healthcare is er voor de patiënt. Die kan rekenen op maximale kwaliteit en veiligheid van onze producten en optimale betrouwbaarheid van onze dienstverlening: 24 uur per dag, 7 dagen per week. Aan deze zekerheden dankt Linde Healthcare haar goede naam bij zorginstellingen, voorschrijvers en thuiszorg.

En niet te vergeten: bij Jeroen.

Linde Healthcare Benelux De Keten 7, 5651 GJ Eindhoven, The Netherlands Divisie Homecare Westvaardijk 8, 1850 Grimbergen, België T +32 (0)70 233 824, F +32 (0)70 233 826 Email: info.healthcare.be@linde.com www.linde-healthcare.com

PUBLIREPORTAGE

Linde HeaLtHcare BeneLux BetrouwBare Leverancier van mediscHe gassen, gastoepassingen en tHerapieën Linde Healthcare onderdeel van de wereldwijde Linde Group, levert medische gassen en gastoepassingen, zowel binnen hospital-, cryo- en homecare. Wij stellen ons steeds ten doel onze klanten te helpen de hoogste standaarden in de gezondheidszorg te bereiken en waar mogelijk te overtreffen.

De homecare divisie faciliteert actief medische behandelingen bij duizenden patiënten thuis, op voorschrijven van arts, specialist en ziekenfonds. Wij bieden producten, therapieën en dienstverlening voor respiratoire therapieën, zoals zuurstof, vernevelen en slaapapneu, alsmede voor diabetes, enterale voedingsen infuustherapieën en lichttherapie.

Met een eeuw ervaring staat onze hospitalcare divisie borg voor hoog gekwalificeerde gastherapeutische oplossingen. Onze producten en dienstverlening voldoen aan de stringente internationale vereisten voor medische apparatuur. Toepassingen voor o.a: zuurstoftherapie, anesthesie, analgesie en neonatologie. Daarnaast bieden wij een kwaliteitsborgingsysteem aan onder de naam QI services voor o.a.: het toedienen van medicinaal gas, inzichtelijkheid van het gassendistributiesysteem (inclusief controle) en zelfs de (externe) opslag van biologisch materiaal.

De cryocare divisie levert concepten met vloeibare stikstof of koolzuur voor biomedische en veterinaire toepassingen.

Cryogene knowhow, apparatuur en disposables voor invriezen/opslag van biologisch materiaal, cryobanken en KI. Alsook levering van vloeibare stikstof voor huisartsen (wrattenbestrijding) en dierenartsen en producten tbv gasdetectie.

Servicegericht Service is de basis van ons geheel dienstenpakket. Het uitgangspunt is dat er op elke vraag een antwoord is en voor elk probleem een oplossing. Samen met de klant proberen we te kijken waar de behoefte ligt om zo het juiste product of de juiste service modulair te kunnen

aanbieden. Zo leveren we service en zorg op maat.

Kwaliteit Farmaceutische kwaliteit is de hoeksteen van al onze activiteiten. We dragen kwaliteit uit in alles wat we doen.

We leveren een gedegen selectie van eersteklas producten en diensten en verhogen daarmee de patiënttevredenheid dagelijks. We spannen ons constant in om de wensen van onze klanten te begrijpen en er voor hen te zijn. Alle medewerkers van Linde Healthcare worden frequent bijgeschoold, elk binnen hun eigen vakgebied. Kwaliteit van diensten en producten, hygiëne, onderhoud en veiligheid zijn immers letterlijk van levensbelang.

Patiëntgericht De patiënt staat centraal en een geslaagde therapie(trouw) is het doel.

Betrokkenheid, ethiek, integriteit en wederzijds respect zijn basiswaarden voor onze medewerkers. Bij Linde Healthcare kan een klant en patiënt uit een breed pakket van producten en diensten kiezen. Onze deskundigen verzorgen instructies voor patiënten, artsen, verpleegkundigen en andere betrokkenen. Thuis, in het ziekenhuis,

rust- of verzorgingstehuis of op een andere locatie. Zij helpen bij het starten van de therapie en verzorgen de correcte begeleiding ervan.

Linde Healthcare is erg veelzijdig en biedt een breed pakket producten en diensten. Bezoek zeker de verschillende websites voor meer informatie: www.linde-gastherapeutics.be www.linde-gascryoservices.com www.farmadomo.com Linde: Living healthcare

Linde Healthcare Benelux De keten 7, Postbus 325 5600 AH Eindhoven, Nederland T +31 40 282 58 25 - F +31 40 281 68 75 info.lgt.nl@linde.com www.linde-healthcare.nl Westvaartdijk 85, 1850 Grimbergen, België T +32 70 233 824 - F +32 70 233 828 info.healthcare.be@linde.com www.linde-healthcare.be

Ondervoeding bij ouderen Bart Geurden zit in de eindfase van zijn doctoraatsonderzoek naar het omgaan van verpleegkundigen met de (minder goede) voedingstoestand van patiënten en ouderen. ‘Er is heel weinig aandacht voor de voedingstoestand van ouderen. We stellen nogal wat ondervoeding vast bij ouderen. Een problematiek waar binnen de gezondheidszorg aan voorbij wordt gegaan’, vertelt hij. tekst en foto: Dave Cuypers

Over obesitas en de kwalijke gevolgen

daarvan wordt uitvoerig geschreven in wetenschappelijke tijdschriften, maar

ook in de populaire pers. Over het andere uiteinde van het spectrum, ondervoe-

ding, lees je echter zelden iets. Nochtans zijn de gevolgen daarvan minstens even erg als die van obesitas. ‘Vooral ouderen zijn extra kwetsbaar als het om onder-

voeding gaat. We zijn ons in de gezondheidszorg zeer weinig bewust van dat

probleem. Gevolg is dat er geen beleid rond voeding is. Als ik kijk vanuit ver-

pleegkundig standpunt – ik ben zelf ver-

pleegkundige van opleiding – stel ik vast dat voeding om allerlei redenen in een vergeethoekje is geraakt. Tijdens mijn

opleiding dertig jaar geleden, kregen we een vak ‘voedingsleer’ dat werd gegeven

niet. Maar het geeft wel aan dat de aan-

blijven wel verantwoordelijk voor de

dan nu. Voeding is zo fundamenteel,

dige zich niet verantwoordelijk voelt voor

dacht voor voeding vroeger groter was

maar als er in de opleiding al geen aan-

Onvoldoende aandacht voor de

gedelegeerde taken. Als een verpleegkunvoeding, kan je dat ook niet van een zorgkundige verwachten.’

Complex gegeven

Ieder lichaam heeft een zekere vraag

naar energie die het nodig heeft om te functioneren. De vraag naar energie is

voedingstoestand

individueel heel anders door tal van rede-

van oudere

energie van het lichaam. Als men te wei-

patiënten

nen. De lichaamssamenstelling, maar ook onderliggende aandoeningen vragen

nig eet ten opzichte van wat het lichaam vraagt, spreekt men van ondervoeding.

‘Waarom ouderen ondervoed zijn, is een

heel complex verhaal’, gaat Bart Geurden

verder. ‘Er zijn socio-economiche redenen.

door een diëtist en waarin we zelf achter

dacht voor is, kan je dat ook niet ver-

Men gaat met pensioen en het inkomen

diëten klaar te maken. Ik pleit er echt niet

gen hebben het brengen van eten

dingspatroon. Mensen gaan eenzijdiger

het fornuis moesten staan om allerlei

voor om dat weer in te voeren. Absoluut

12 zorgPerspectief 09/2011

wachten op de werkvloer. Verpleegkundi-

daalt, wat een invloed heeft op het voe-

gedelegeerd aan zorgkundigen, maar ze

eten, kopen goedkopere producten en

ënt. ‘In een ziekenhuis wordt een patiënt zelden of nooit gewogen en gemeten bij

opname. Dat zijn zo’n basale parameters dat die niet gemeten worden. Hoe raar

het ook klinkt, het is de realiteit. Bij een goed voedingsbeleid zou iedere nieuwe patiënt gescreend moeten worden bij

opname. Maar dan begint onmiddellijk de discussie: wie moet dat doen? Ver-

pleegkundigen wijzen naar de diëtist,

want het gaat over voeding. Diëtisten zie je echter zelden aan het bed van een

patiënt, enkel als ze in consult gevraagd worden. Maar dat is dan enkel bij pati-

ënten die zichtbaar ondervoed zijn. Als

je niet screent, kan je ook niet weten hoe iemands voedingstoestand is. Aan de

meeste personen die ondervoed zijn, zie je niks.’

Screenen

Om het bewustzijn rond voeding te verbeteren, pleit Geurden voor een aanpak 1 Bart Geurden pleit voor een nutritieteam in álle ziekenhuizen.

op verschillende fronten. Nederland

neemt hij daarbij als een mooi voorgaan jarenlang suboptimaal eten. Lang-

niet alle dagen een warme maaltijd eet,

stand die wij ondervoeding noemen. Ook

Men eet minder waardoor het lichaam

zaam verzeilen ze in een voedingstoe-

zijn er ouderen die minder mobiel wor-

den en nergens meer geraken om boodschappen te kunnen doen. Er zijn ook

psychische redenen waarom ouderen

slecht eten: ze zien het niet zitten om

voor zichzelf te koken, voelen zich een-

zaam, depressief … We hebben een onderzoek gedaan bij honderd 65-plussers in

Antwerpen die thuisverpleging kregen.

Driekwart van die mensen at niet elke

dag een warme maaltijd. Vijfenzeventig procent! Dat is schrikwekkend.’

Energie

‘Bovendien hebben de meeste ouderen

minstens één onderliggende ziekte. Af en

dan krijg je een tegengestelde beweging. minder energie krijgt, terwijl het net

meer nodig heeft. Ondervoeding is een voedingstoestand waarbij er in het

lichaam een tekort is aan eiwitten en de energie die daaruit afkomstig is. Dat

tekort heeft meetbare effecten op het

lichaam en op de werking van de vitale

organen. Als zo iemand dan ziek wordt,

een internationaal probleem. In Nederland screenen ze echter veel beter. Op

landelijk niveau meten ze de zorgproblemen, waaronder ondervoeding. Die landelijke prevalentie gebeurt al enkele

jaren, waardoor ze trends kunnen zien

rond zorgproblemen. Door meer te screenen kunnen ze ook beter een antwoord geven op voedingsproblemen van patiënten. Ik pleit er niet voor om te scree-

nen om er niks mee te doen. Cijfertjes

een ziekenhuis terechtkomt na bijvoor-

ken doen we al genoeg. Zinloze bloed-

onder druk. Als een ondervoed persoon in beeld een valaccident is iedereen heel erg gefixeerd op die breuk en het herstel

ervan. Maar men gaat gewoon voorbij

aan de voedingstoestand van die patiënt.’

Wegen en meten

heeft een verhoogde vraag naar energie

vast te stellen dat er geen aandacht is

en als die dan eenzijdiger gaat eten en

met deze problematiek kampt. Het is

staat het herstel van die patiënt erg

toe krijgt het lichaam een opstoot van die ziekte. Het lichaam van zo iemand

beeld. ‘We zijn niet het enige land dat

produceren om een dossier aan te dikdrukken, temperaturen, polsslagen …

vaak veel overbodige cijfers waar nie-

mand nog naar kijkt. Het heeft alleen zin als we iets met die screeningsresultaten doen.’

Volgens Bart Geurden is het eenvoudig

Diëtisten

voor de voedingstoestand van een pati-

groep die geen problemen heeft en een

‘Als je patiënten screent, heb je een

zorgPerspectief 09/2011 13

Enterale voeding Wanneer ondervoeding wordt vastgesteld, moet de

diëtist een op maat gemaakt voedingsplan opstellen

voor die patiënt. Bij ernstige ondervoede patiënten of bij patiënten die via de gewone weg niet voldoende

voedingsstoffen binnenkrijgen, kan kunstmatige voe-

ding nodig zijn. Door de voeding via een andere weg in het lichaam te brengen, worden de lichamelijke reserves in mindere mate aangesproken, kan de patiënt

meer weerstand bieden aan infecties, kunnen wonden beter genezen en wordt voorkomen dat een patiënt

ondervoed raakt of blijft. Zolang het maag-darmstelsel van de patiënt goed functioneert, is enterale voeding de eerste keuze. Doordat deze voeding verrijkt is met eiwitten kan het de ondervoede patiënt snel energie

geven. Verschillende studies hebben aangetoond dat het in de gezondheidszorg erop aankomt om zo lang

en ’80 van de vorige eeuw stapte men erg snel over op parenterale voeding. Men dacht dé oplossing gevon-

den te hebben door de enterale weg te omzeilen, maar daar is men toch van teruggekomen. Totale parenterale nutritie levert problemen op met infecties en is

geen definitieve oplossing. Tegenwoordig tracht men zo lang mogelijk enterale voeding toe te dienen aan

een patiënt. Ook na heelkundige operaties lijkt het de meest aangewezen voeding. Er is tegenwoordig een

heel gamma van zeer goede enterale voeding beschik-

baar. En het aanbod wordt steeds groter, temeer omdat producenten zich richten tot specifieke doelgroepen: mensen met een chronische aandoening, enterale

voeding met decubituspreventie, klinische enterale voeding, mensen met nierziektes, enz…

ogelijk de enterale weg te gebruiken. In de jaren ’70

groep waarbij verder onderzoek rond

voeding nodig is. Dan komt de diëtist in beeld. Verpleegkundigen hebben de

verantwoordelijkheid om die groep patiënten te identificeren. Diëtisten kunnen dan een assessment opstellen. Als dat diepgaander onderzoek de screening

bevestigt dan moet de diëtist voor die

patiënt een individueel voedingsvoorschrift maken. Zij zijn ervoor opgeleid om te berekenen wat de energiebe-

hoefte is van een persoon. Is dat voe-

dingsvoorstel klaar, dan komen de verpleegkundigen weer op het toneel. Zij

moeten zorgen dat de patiënt wel degelijk het hem aangereikte voedsel opeet.

Er gaat immers ontzettend veel eten

onaangeroerd terug naar de keuken. Een gegeven dat trouwens ook niet geregistreerd wordt. Er is zelfs nog veel begrip van het personeel voor een patiënt die

zijn eten laat staan in de trant van “het eten is hier toch niet te eten” of “moest ik hier liggen, ik zou ook geen eetlust hebben”. Er valt misschien wel wat te

14 zorgPerspectief 09/2011

zeggen over de kwaliteit van het eten.

bijvoorbeeld de lengte van een patiënt te

projecten geweest om die kwaliteit te

hebt. Die methoden zijn niet gekend

Toch zijn er op diverse plaatsen wat verbeteren.’

Schatten

Heel het verhaal van het wegen en meten bij opname van een patiënt stuit op veel

verzet. Tijd en handen tekort wordt altijd aangehaald als reden. ‘Mijn tegenargument is altijd: waarom zijn wij als ver-

pleegkundigen wel makkelijk te motiveren om bij elke opname de bloeddruk te meten?, vraag je een verpleegkundige

een patiënt te wegen, dan bots je tegen een muur. Nu is het zo dat niet elk zie-

kenhuis beschikt over voldoende geijkte weegschalen en weegstoelen. Als er al

eens een patiënt gewogen moet worden,

leidt dat vaak tot een zoektocht naar een

weegschaal. En een meetlat is nog zeldzamer. Je zou verwachten dat in een ziekenhuis zo’n basale meetinstrumenten voorhanden zijn, maar dat is dus echt niet zo.

Er bestaan gevalideerde methoden om

meten zonder dat je een meetlat nodig

omdat ze niet in de opleiding zitten. Wat er in de praktijk vaak gebeurt, is dat er een schatting wordt gemaakt van het

gewicht en de lengte. Men neemt zichzelf dan als referentiepunt. In dat kader heb ik een klein onderzoekje gedaan tijdens de Week van de verpleegkundigen &

vroedvrouwen in Oostende. Een echte

persoon lag in een ziekenhuisbed. Aan alle verpleegkundigen die voorbijkwa-

men vroeg ik om eens een schatting te

maken van het gewicht en de lengte van de simulant zonder gebruik te maken

van meetinstrumenten. Daarna heb ik

die verpleegkundigen zelf gemeten en

gewogen. Er waren ontzettende afwijkingen in de schattingen. Dus dat is geen goede methode. Je kan ook naar het

gewicht en de lengte van de patiënt vragen. Dan krijg je gerapporteerde waarden. Die zijn ook niet echt bruikbaar

want patiënten liegen over hun gewicht.

En we hebben gemerkt dat ze om allerlei redenen harder liegen tegen een diëtist dan tegen een verpleegkundige.’

2,5 euro

Bart Geurden heeft net een onderzoek afgerond in opdracht van de Federale Overheidsdienst Volksgezondheid over voeding.

‘Hieruit bleek dat de mate waarin ondervoeding voorkomt in

instellingen ontzettend hoog is. Als je kijkt naar het budget dat sommige RVT-instellingen voorzien voor voeding, dan is dat

schrijnend. Er zijn RVT-instellingen die in hun begroting 2,5 euro inschrijven per bewoner per dag voor voedsel. Hoe kan je daarmee in godsnaam drie degelijke maaltijden maken? Er zijn er

ook die 17 à 18 euro voorzien per bewoner per dag, dat is al heel wat beter. Ook hebben we gekeken naar het aantal personeels-

leden dat ter beschikking staat om mensen te helpen met eten.

Er zijn nogal wat mensen die hulp nodig hebben, maar die eigenlijk niet krijgen.’

Nutritieteam

Om het probleem van ondervoeding bij de kern aan te pakken is nog ontzettend veel werk aan de winkel. ‘Ten eerste zou het

systematisch screenen van patiënten een hele vooruitgang zijn.

Alles staat en valt met twee eenvoudige parameters: lengte en gewicht. Dat kost allemaal weinig moeite en zou routine moe-

ten worden. Daarnaast pleit ik ervoor om in elk ziekenhuis een

nutritieteam te installeren. Dat is een multiprofessioneel team, samengesteld uit artsen, verpleegkundigen, zorgkundigen,

keukenpersoneel en diëtisten. Dat team moet ziekenhuisbreed zeggenschap hebben over het screenen. Hoe screenen we? Vol-

gens welke methode? Wat doen we bij een positieve screening?

Wie doet het assessment? Daarnaast stelt het team een beleid op voor voeding. Wie zijn onze leveranciers? Welke sondevoe-

ding gebruiken we in welk geval? De directie moet achter dat

team staan en dat beslissingsrecht toestaan. Nog geen veertig procent van de Belgische ziekenhuizen heeft een nutritieteam

onder deze voorwaarden. Dat impliceert dat in meer dan zestig procent van onze ziekenhuizen nog heel wat kan verbeteren rond een degelijk voedingsbeleid.’

Bart Geurden is verpleegkundige van opleiding. Hij is lector

Medisch Textiel-specialisten Dagelijks levert de gezondheidszorg vele tonnen wasgoed op. Doorgaans linnen, kledij en materialen die tijdens het onderhoud nood hebben aan speciale zorgen. Omwille van de steriliteit, de aard van de vlekken, het comfort. Net zoals gynaecologie, cardiologie of orthopedie specialisaties zijn, is ook het onderhoud van deze producten specialistenwerk. Dat u met een gerust hart kunt toevertrouwen aan de professionals van FBT. “Met hoogtechnologisch textiel ter bescherming van patiënt en personeel – meer bepaald chirurgenjassen, omlooppakken en afdekmaterialen – willen we de strijd aangaan met wegwerpmateriaal,” zegt Maarten Van Severen van de Federatie van de Belgische Textielverzorging.

“De primaire functie van textiel voor de operatiekamers is het vermijden van kiemoverdracht. Daarom is de barrièrewerking de belangrijkste eis die aan onze producten gesteld wordt. Een Amerikaanse studie toont overigens aan dat herbruikbaar textiel 70% effectiever is in de bestrijding van infecties dan wegwerpspullen. In functie van het type operatie kan er gekozen worden voor Standard of High Performance. Het draagcomfort van de OK-kledij wordt hoe dan ook gegarandeerd. Diverse Europese studies tonen de betrouwbaarheid aan van herbruikbaar textiel ten opzichte van producten met een éénmalig gebruik.

De weerbaarheid tegen bacteriën op de kritische plaatsen is zelfs beter, net als de weerstand tegen trek en scheur.

Herbruikbare textielweefsels zijn opgebouwd uit eindeloze filamentgarens en geven daardoor minimale hoeveelheden partikels af, zelfs bij zeer langdurige operaties. Zij zorgen op die manier voor een contaminatievrije omgeving binnen het operatiekwartier. De totale kost van herbruikbaar medisch textiel blijkt ook kleiner te zijn dan die van de disposables. Hoe complexer de ingreep, hoe meer het gebruik van high-performance-producten aan te raden is en hoe groter de kostenvoordelen van herbruikbare producten zijn. Bovendien vermijd je hiermee tonnen afval, zodat ook onze leefomgeving gezond blijft. Wie een hart heeft voor zijn medemens – waarschijnlijk iedereen binnen de gezondheidszorg – heeft zeker ook oog voor het milieu.”

aan de Karel de Grote Hogeschool waar hij verpleegkundige

theorie geeft. Hij was nauw betrokken bij de oprichting van de masteropleiding verpleegkunde en geeft ook aan die oplei-

ding verpleegkundige theorie, op academisch niveau. Toen de

opportuniteit zich stelde om te doctoreren, zag hij dat als een uitgelezen kans om zijn interesse voor malnutritie en alles wat daarmee te maken heeft te bestendigen.

www.fbt-online.be

zorgPerspectief 09/2011 15

We wensen u een goede gezondheid www.pfizer.be

1_2 ligg-21-1000-0095.indd 1 PFZ_Ad180x122mm_NL.indd 1

12-07-11 10:44 27/08/10 12:50

Sterke concepten naar mobiliteit in daghospitalisatie.

Specialisten ... waken k over de d gezondheid dh id van uw linnen!

Bruinbeekstraat 53 2820 Bonheiden T: 0032 (0)15 28 63 63 F: 0032 (0)15 28 63 64 info@topclass-mechelen.be www.topclass-mechelen.be

FEDERATIE VAN DE BELGISCHE TEXTIELVERZORGING

www.fbt-online.be

Safety and Performance Redefined

1_4 st-21-1000-0163.indd 1

1_4 st-21-1000-0118.indd 1 08-07-11 09:53

04-08-11 13:59

Acute geriatrie op nieuwe wegen ‘Geriatrische geneeskunde is meer en meer een multidisciplinaire aanpak aan het worden’, zegt Lia Huymans. Als hoofdverpleegkundige coördineert ze het zorgprogramma voor geriatrische patiënten in de drie ziekenhuizen van de Gasthuiszusters Antwerpen (GZA). Ze is ook ondervoorzitter van het NVKVV. tekst en foto: Koen Mortelmans

‘Vroeger had een loopbaan in de geriatrie een negatieve bijklank, omdat ze een eenzijdig beeld opriep, gedomineerd

door pampers en sanitair. Sinds een aantal jaren zien we hierin verandering,

zeker sinds het Koninklijk Besluit van

2007, dat onder meer mijn huidige functie definieerde, is het acute klinische

aspect belangrijker geworden. Werken in de geriatrie heeft sindsdien meer een hype-karakter gekregen.’

De praktische betekenis van de nieuwe

regeling is dat de zorgverlening meer op

maat kan gebeuren. Geriatrische zorgverlening speelt zich almaar meer zieken-

huisbreed af. ‘Voordien kwamen bejaarden met hun medische probleem

uitsluitend bij een vakspecialist terecht.

Die behandelde het specifieke probleem en daar bleef het bij. De cardioloog luis-

terde naar de hartslag, maar zag bijvoorbeeld niet of zijn patiënt wel voldoende

zelfredzaam zou zijn na zijn terugkeer

naar huis. Nu ondergaat elke patiënt van 75 jaar of ouder een screening.’

Screening betekent niet dat de patiënten meteen aan een massa onderzoeken

worden onderworpen. ‘Neen, het gaat gewoon om een vragenlijst. Bij ons

bestaat die uit drie vragen. Andere zie-

kenhuizen hanteren soms langere lijsten, maar meer dan zes vragen heb ik nog nergens gezien. De vragen hebben te

maken met alledaagse zaken en geven

een beeld van de zelfredzaamheid thuis.

Alle verpleegkundigen krijgen bij

opname van een nieuwe patiënt de

screening op hun scherm. ‘Een wet kan

‘Nadat via de vragenlijst een probleem is gedetecteerd komt ons intern liaison­

team geriatrie (ILG) in actie. Dit team, dat multidisciplinair is samengesteld voert

het geriatrisch assessment uit. We kijken hierbij naar de meest voorkomende pro-

bleemgebieden: de huid, de voeding – we letten daarbij vooral op ondervoeding en mogelijke problemen met slikken en

verslikken – en op de cognitieve gedra-

gingen.’ In de GZA-ziekenhuizen ondergaat zowat 30% van de 75-plussers een

assessment. Dat lijkt veel, maar gezien de toenemende vergrijzing kan dit percentage nog verhogen.’

niet op maat zijn. Het KB van 2007 han-

Senior friendly

geriatrische zorg af te bakenen. Maar er

gespecialiseerde ILG-medewerker zich

een geriatrisch profiel.’

bezighouden. Hij of zij neemt daarvoor

teert de leeftijdsgrens van 75 jaar om

zijn ook heel wat jongere patiënten met

‘Afhankelijk van het probleem gaat een specifiek met de betrokken patiënt

contact op met de verpleegkundigen van

zorgPerspectief 09/2011 17

de afdeling, met de behandelend arts,

goed in onze multidisciplinaire aanpak.

met de huisarts en met de mantelzor-

Want vroeger zou het erg moeilijk heb-

gers, en bezorgt hun de nodige adviezen.

ben gelegen dat onze geriatrische zorg-

De referentieverpleegkundigen geriatrie

verleners zich kwamen “bemoeien” met

ondersteunen de geriatrische zorg op de

patiënten die waren opgenomen op

ziekenhuisafdelingen. We kunnen hen

bijvoorbeeld de afdeling Hart- en vaat-

beschouwen als de trekkers, ze helpen

ziekten.’

het promoten van het “senior friendly”aspect. Het geriatrisch dagziekenhuis

Ommekeer

lingen rekenen. Het werkt rond diag-

van geriatrische patiënten is dat er meer

heeft dan ook niets te maken met de

patiënten zelf belangrijk vinden. Dat uit

Een grondige ommekeer in de opvang

kunnen we ook bij de nieuwe ontwikkenose, therapie en revalidatie en het

en meer wordt uitgegaan van wat de

dagopvang in rusthuizen. We begeleiden

zich vooral in de omgang en tijdens de revalidatie. ‘Zo gaan we nu meer naar

de patiënten gedurende het hele onderzoek. De momenten tussen de verschillende onderzoeken brengen ze door in

1 Lia Huysmans verhaalt over de nieuwste ontwikkelingen binnen de acute geriatrie.

revalidatie was wel goed, maar sommige

niet zo zijn dat een oudere patiënt met

patiënten voelden zich erg ongelukkig

weg moet zoeken van de ene afdeling

Evolutie

EKG, van wachtzaal naar wachtzaal. Zo’n

in de opleiding tot verpleegkundige. Nu

te ingrijpend zijn. In een groot zieken-

veel beter theoretisch voorbereid, maar

ken zo veel mogelijk de verplaatsingen

vatie is wel veel sterker. Er is een periode

om hun ziekenhuisbezoek met het

bepalende factor was in de jobkeuze. Nu

naar de andere, van bloedafname naar

‘Vroeger wogen de stages zwaarder door

parcours zou voor veel oudere mensen

zijn beginnende verpleegkundigen wel

huis is dit risico het grootst. We beper-

minder praktisch. De gemiddelde moti-

en bieden de ouderen ondersteuning

geweest dat de werkzekerheid een zwaar

nodige comfort te doen verlopen.’

is die keuze veel meer inhoudelijk. Ver-

praktijk gebracht. ‘Zoals overal heb je

trekkers en nakomers. De trekkers vond je in alle disciplines. Ze kregen meestal

veel ondersteuning van de geriaters. Er kwam zelfs een werkgroep voor hoofdverpleegkundigen geriatrie tot stand onder de koepel van de BVGG, de

beroepsorganisatie van de geriaters.’ De

BVGG is ook de spil in de organisatie van tal van vakbijeenkomsten. Maar ook in

Meer oog voor de wensen van de patiënt

ren, terwijl zorgverleners de focus legden op andere handelingen. De zorgverleners werken nu veel meer op basis van die

individuele behoeften. We maken daarbij gebruik van de COPM-vragenlijst (Canadian Occupational Performance Mea-

sure). In de GZA-ziekenhuizen starten we

in het najaar van 2011 met het CDM (Cog-

registreren. Ook dit model focust op de individuele benadering.’

Verschuivingen

De gemiddelde verblijfsduur op acute

geriatrie is nog altijd langer dan op een andere ziekenhuisafdeling, maar ook

hier is er een streven naar korte ligtijden.

‘Een korter verblijf heeft zelfs een dubbel voordeel’, merkt Lia Huysmans op. ‘Een hele dag in bed liggen vermindert de

mobiliteit van oudere mensen. Hoe snel-

digen. ‘Daarin komt naast de acute zorg,

der heeft de eigen verantwoordelijkheid

chronische zorg van de rust- en verzor-

nogal nadrukkelijk bij de arts. Maar die

die de ziekenhuizen verlenen, ook de

meer plaats gekregen. Vroeger lag die

gingstehuizen aan bod.’

gedeelde verantwoordelijkheid past ook

18 zorgPerspectief 09/2011

handelingen niet meer konden uitvoe-

om de vaardigheden van de patiënten te

het NVKVV bestaat een afzonderlijke

structuur voor geriatrisch verpleegkun-

omdat ze bepaalde kleine, dagelijkse

nitive Disabilities Reconsidered Model)

Sinds het KB van kracht is heeft de medische wereld de nieuwe bepalingen in de

gemakkelijk frustratie ontstond over

ogenschijnlijk kleine zaken. De algemene

het geriatrisch dagziekenhuis. Het mag een stapeltje kleren en papieren zijn

revalidatie op maat. We merkten dat er

ler ze na een behandeling weer uit bed kunnen, hoe vlotter ze hun mobiliteit

terugvinden.’ Bij de patiënten zorgde dit streven voor een mentaliteitsverande-

ring. ‘Vroeger mochten ze gemakkelijk

drie maanden in een hospitaal blijven.

ratie ouderen niet alleen mondiger,

huizen en RVT’s. Want veel ouderen blij-

dan vroegere generaties. ‘Maar als ver-

daarin al ver. Daar kunnen mantelzorgers

belangrijke rol spelen in de informatie-

elektronische agenda van de persoon

blind staren op bepaalde aspecten van

pen en omgeving is er een telefonisch

erop aankomen hen wegwijs te maken in

krijgen ouderen via de telefoon op

informatie omspringen.’

aangeboden, om hen eraan te herinneren

Waar de medische zorg wel intensiever

Elektronisch zorgdossier

komen of om een bepaald pilletje te slik-

ving verliezen en ook ziekenhuisbacte-

meer en sneller toegang tot informatie.

eruit aan het groeien. Veel rusthuizen

displays per kamer zag je eerst in de

zen. En de therapeutische hardnekkig-

in ziekenhuizen. Dankzij de informatise-

Ze zagen een ziekenhuisverblijf dan ook

niet alleen als een geneeskundige procedure, maar ook als een periode om wat uit te rusten.’

In de chronische zorg zijn er ook duide-

lijke verschuivingen te zien. Rusthuizen

kunnen geen continue medische ondersteuning bieden. Dat leidde er in het

verleden soms toe dat ze hun bewoners

al bij eerdere beperkte ziektesymptomen naar een ziekenhuis lieten overbrengen. is, maar waar ze hun vertrouwde omgeriën kunnen oplopen. ‘Die gewoonte is

maar ook veel ruimer geïnformeerd is

ven gewoon thuis. ‘Nederland staat

zorgend personeel blijven we een

toegang krijgen tot een persoonlijke

verstrekking. Want mensen kunnen zich

waarvoor ze mee zorg dragen. In Antwer-

hun gezondheidsproblemen. Het kan

ondersteuningsproject opgestart. Hierbij

hoe ze het best met de vele beschikbare

gepaste momenten geheugensteuntjes

Ook de verpleegkundigen zelf hebben

‘Het elektronisch zorgdossier rukt op. De

werken samen met bepaalde ziekenhui-

RVT’s, maar je ziet ze ook meer en meer

heid neemt duidelijk af. Er wordt meer

ring is het ook mogelijk de medicatiever-

van de patiënten zelf en die van hun

Naast de informatica is er de domotica.

andere taken meer op de voorgrond: we

af. Ze doen enorme investeringen op dit

en meer waarde gehecht aan de keuzen

deling vanuit de apotheek te regelen.’

mantelzorgers. Zo komt één van onze

‘Ook hier bijten de rusthuizen het spits

moeten onze patiënten een scherp

vlak. De tijd dat je een rusthuis een

De verruimde toegang tot informatie en

Lia Huymans wijst erop dat de geriatri-

inzicht in hun ziektebeeld verschaffen.’

informatica maakt dat de huidige gene-

gesticht kon noemen is geschiedenis.’

sche zorg verder moet gaan dan zieken-

dat het tijd is om bijvoorbeeld uit bed te ken.’ Binnen de geriatrische zorgverle-

ning willen we zo veel mogelijk samen-

werken met bestaande initiatieven. Dan denk ik bijvoorbeeld aan Cara, een project van het Belgisch Instituut voor de

Verkeersveiligheid. Cara geeft advies over

rijvaardigheid en ondersteunt het nemen van moeilijke en impopulaire beslissin-

gen, zoals stoppen met autorijden. Der-

gelijke beslissingen worden gemakkelijk op de lange baan geschoven, met argumenten zoals “slechts drie akkefietjes

met blikschade op twee jaar, dat is toch

nog doenbaar”. Deze adviezen zijn voorlopig wel ­vrijblijvend.’

zorgPerspectief 09/2011 19

Als enige wereldwijde leverancier van commerciële oplossingen begrijpt Quintiles als geen ander wat er nodig is om zowel nationaal als internationaal aan de verwachtingen te voldoen. Onze teams helpen biotechnologische en farmaceutische bedrijven hun geneesmiddelen te brengen naar de mensen die ze nodig hebben. We helpen klanten inzicht in en toegang tot hun markten te krijgen en de waarde van hun producten te demonstreren aan betalers, artsen en patiënten. Een belangrijk onderdeel van onze activiteit bestaat erin “outsourcing”-diensten te leveren, gaande van marketing en sales voor farmaceutische, biotechnologische en Medical Devices-bedrijven tot het ter beschikking stellen van verpleegkundigen om patiënten en voorschrijvers op te leiden.

In de divisie Patient Centric Services (PCS) geven we met onze Healthcare Programs mee een gezicht aan de toekomst van de zorggerelateerde dienstverlening. PCS-dienstverlening staat voor een gedegen en gewaardeerde begeleiding van de patiënt, en dit in nauwe samenwerking met de behandelende arts. De PCS-projecten kunnen allerlei vormen aannemen.

Patient Centric Services: Vacatures Screening Nurse

De ondersteuning van professionals bij het vroegtijdig opsporen van aandoeningen naargelang het therapeutische domein.

Educational Nurse

Patiënteneducatie met als doel de patiënt een beter inzicht te geven in zijn aandoening.

Compliance Nurse

Intensieve begeleiding en opvolging van patiënten om de therapietrouw te verhogen.

Iets voor jou?

Surf naar www.quintilesbelgium.be/careers en solliciteer online.

Meer informatie vind je op www.quintiles.com/commercial-services/patient-centric-services Quintiles Belgium nv, Business & Media Park, Medialaan 32, bus 2, 1800 Vilvoorde, België.

1_2 ligg-21-1000-0010.indd 1

25-08-11 10:54

een nieuwe vloer • hygiënisch • chemisch resistent • hittebestendig • 100% vloeistofdicht • onverslijtbaar • glad of antislip • zwaar belastbaar • voldoet aan de haccp-norm!

IN

Aankopen via de wetgeving overheidsopdrachten: Een zorg?

24U!

De geruchtenmolen omtrent de inwerkingtreding van de nieuwe wetgeving overheidsopdrachten van 15 juni 2006 komt terug op gang. De reden hiervan is de publicatie van het nieuwe "KB plaatsing" half augustus.

Dit KB is van toepassing op de uitvoering van de basisprincipes voor alle aankopen tot en met de toekenning van het contract.

Wordt de nieuwe wetgeving overheidsopdrachten -met haar gevoelige uitbreiding van het toepassingsgebied naar quasi de volledige zorgsector- hierdoor reeds van kracht? Niet onmiddellijk want het "KB uitvoering", welke de regels bepaalt na de sluiting van het contract, is echter nog niet gepubliceerd.

Wanneer mag de definitieve inwerkingtreding van de wetgeving dan wel verwacht worden? Volgens de leden van de Kanselarij van de Eerste Minister zou de streefdatum op aprilmei 2012 vastgepind worden.

De krachtlijnen van het nieuwe KB plaatsing worden wel reeds toegelicht op de 4e editie van de Tender Healthcare Day. Dit evenement vindt naar goede gewoonte plaats in het aangemane kader van het Sheraton Airport op 22 november 2011. Meer informatie hieromtrent kan u achteraan dit magazine terugvinden.

Mayerlei 33 • 2640 Mortsel Tel.: +32 (0)3 455 56 36 Fax: +32 (0)3 455 59 66 e-mail: info@devafloor.com www.devafloor.com

Het is opnieuw de bedoeling om via praktijkgetuigenissen, door mensen die dagelijks met deze regelgeving te maken krijgen, u kennis bij te brengen omtrent deze complexe én technische materie ten einde de wijzigingen in uw aankoopproces te ondersteunen.

1_1 st C5-20-8000-0845.indd 1

1_4 st-21-1000-0003.indd 1

23-07-10 08:36

1_4 st21-1000-2049.indd 1 13-05-11 10:01

08-08-11 10:47

14e EDITIE - DIABETESSYMPOSIUM met diabetesbeurs en uitreiking van "De Pluim" voor het beste diabeteseducatoren initiatief.

programma

“DE SOM VAN EVIDENCE BASED DIABETES CARE & PATIENT CENTREDNESS CARE: de prikkels voor gedeelde en kwalitatieve diabeteszorg” Maandag 7 november: “KANTELEN EN ROLLEN BIJ DE BEGELEIDING VAN PUBERS EN JONG VOLWASSENEN MET DIABETES” Dinsdag 8 november: “TRENDS BINNEN DE VERSCHILLENDE PIJLERS VAN DIABETESZORG = prikkels tot gedeelde en kwalitatieve kwaliteitszorg” Diabetesbeurs : met begeleide rondleidingen door diabeteseducatoren op maandag 7 en dinsdag 8 november tussen 14.00 – 17.00 u ICC Gent, Van Rysselberghedreef 2, Citadelpark, 9000 Gent Informatie: www.diabetessymposium.be

Golden Plus

Golden

Institutionele Partners

“Een carrière in de medische sector?”

PHARMA SUPPORT bvba, met haar divisies MedDev Support en Care Support, is een selectie- en executive search kantoor met als opdrachtgevers zowel multinationals als kleine gestructureerde bedrijven actief in de farmaceutische industrie, biotechnologie, fabrikanten van medisch materiaal, dermato-cosmetica bedrijven, de paramedische sector alsook ziekenhuizen en de globale gezondheidszorg.

Eén gesprek met Pharma Support kan volstaan om met verschillende bedrijven in contact te komen, dus maak snel een afspraak om vrijblijvend jouw carrière-mogelijkheden te overlopen!

PHARMA SUPPORT ■

Medisch en Apotheekafgevaardigden

■

Hospitaalafgevaardigden

■

Nurse Advisors

MEDDEV SUPPORT ■

Product Specialists

■

Application Specialists

■

Instrumentatie Verpleegkundigen

CARE SUPPORT ■

Hoofdverpleegkundigen

■

Clusterverantwoordelijken

■

OK-Verpleegkundigen

Interesse in deze of andere functies? Aarzel niet en registreer u op onze website of neem contact op met Pharma Support: Pharma Support bvba • Capucienenlaan 49 • 9300 Aalst • T: 053/76 76 20 • F: 053/7676 29 • E: info@pharmasupport.be • Lic. nrs VG.426/B + W.RS.341

www.pharmasupport.be

PUBLIREPORTAGE

EEn carrièrE in dE mEdischE sEctor?

Pharma Support is al meer dan 15 jaar actief als selectie- en rekruterings-, direct search en outsourcingspartner voor de medische sector. Dankzij een perfecte kennis van deze markt slagen zij erin werkgevers kwalitatieve en persoonlijke HR-oplossingen voor te stellen en kandidaten boeiende carrièreopportuniteiten bij toonaangevende bedrijven in de sector aan te bieden.

Welke oplossingen biedt Pharma Support aan werkgevers?

“Opgericht in 1992, biedt Pharma Support vandaag met de subdivisies Care Support en MedDev Support een unieke waaier aan diensten, zowel aan bedrijven

binnen sales, marketing, medical als

zoek naar artsen-specialisten binnen

actief in de farmaceutische industrie

andere ondersteunende departementen.

verschillende therapeutische domeinen.”

(humane en veterinaire geneesmiddelen,

Maar ook jong talent kan, bij de aanvang

voedingssupplementen, dermato-

van zijn of haar loopbaan, bij ons terecht

Zelfs indien u momenteel geen functie

cosmetica), biotechnologie, fabrikanten

voor carrièreadvies of een concreet

op maat van uw profiel ziet of nog niet

van medisch materiaal,paramedische

functieaanbod. Elke afgestudeerde met

actief op zoek bent, raden wij u zeker aan

sector, … alsook ziekenhuizen en de

een (para)medisch of wetenschappelijk

uw gegevens in alle vertrouwelijkheid

globale gezondheidszorg. Pharma

diploma op master of bachelor niveau

te registreren via onze site. U wordt

Support selecteert kandidaten na

kan tijdens een vrijblijvend gesprek

dan actief op de hoogte gehouden van

een competentiegerichte screening

zijn vaardigheden toetsen aan bepaalde

vacatures op maat van uw profiel.”

om ze vast bij een opdrachtgever te

functievereisten.”

plaatsen of de klant een pertinente oplossing te bieden via outsourcing.

Welke functies zijn er momenteel

Deze laatste optie is gericht op het

vacant?

invullen van ad hoc behoeften binnen

“Dagelijks hebben wij nieuwe aanvragen

Sales- of Marketingdepartementen,

van opdrachtgevers, dus wij raden

bijvoorbeeld bij tijdelijke vervangingen,

potentiële kandidaten aan het actuele

productlanceringen of headcountfreeze.

vacatureaanbod te bekijken op www.

Wij hebben ook ervaring in detachering

pharmasupport.be. Er zijn permanent

van Clinical Research medewerkers of

vacatures voor Medisch, Apotheek- en

stellen experts ter beschikking voor een

Specialistenafgevaardigden met of zonder

snellere afhandeling van Regulatory

concrete ervaring in die sector. Ook op

Affairs dossiers.”

sales of marketing managementniveau zijn er op continue basis interessante

Pharma Support bvba Capucienenlaan 49

Welke kandidaten kunnen terecht bij

vacatures. Daarnaast worden we

Pharma Support?

ook steeds vaker ingeschakeld door

T: 053/76 76 20

“Als headhunters kruisen onze wegen

ziekenhuizen, bijvoorbeeld voor het

F: 053/76 76 29

de carrières van ervaren profielen op

rekruteren van hoofdverpleegkundigen.

midden en hoger kaderniveau, zowel

Op dit ogenblik zijn wij ook actief op

9300 Aalst

E: info@pharmasupport.be Lic. nrs VG.426/B + W.RS.341

Beloningstechnieken voor directeurs van woon- en zorgcentra Directeurs van woon- en zorgcentra worden geconfronteerd met een steeds groeiend en complexer wordend takenpakket. Het is dus belangrijk dat deze spilfiguren in onze ouderenzorg gemotiveerd en betrokken blijven door een adequate waardering. Zeker in het licht van de toenemende vergrijzing die de fundamenten van deze sector zal beproeven. Een financiële beloning voor de geleverde inspanning is één zaak, maar zeker niet zaligmakend. Loon naar werk is een vanzelfsprekendheid. ‘De tevredenheid als gevolg van de psychologische beloning heeft een grotere significante impact op de motivatie en de mate van betrokkenheid’, stelt Diane De Schutter, die in het kader van haar masterproef onderzoek verrichtte naar de samenhang tussen beloningstechnieken en werkattitudes bij directieleden van Vlaamse woonen zorgcentra. tekst en foto: Geert Van Baelen

Diane De Schutter is agoge van opleiding

toor actief in de zorgsector, dat als doel-

presteren en het functioneren van werk-

in het professionaliseren van het HR-

ningsbeleid, is een topic die me mijn hele

en werkt reeds 15 jaar in human resour-

stelling heeft de sector te ondersteunen

sche industrie, maakte ze in 2005 de

beleid. Concreet begeleidt Care 4 People

ces. Na een loopbaan in de farmaceutioverstap naar de zorgsector. Daarin

startte ze onder meer een departement

Human Resources op bij een koepelorganisatie die verschillende woon- en zorg-

centra aanstuurt. In 2007 richtte ze Care 4 People op, een HR-adviesverleningkan-

24 zorgPerspectief 09/2011

zorgorganisaties in hun zoektocht naar geschikte kandidaten voor leidinggevende functies.

‘Ik volgde ondertussen een bijkomende

master in management en beleid van de gezondheidszorg. De wijze waarop het

nemers wordt gestuurd door het verlo-

carrière al heeft geboeid’, situeert ze haar motivatie om dit complexe onderzoek te voeren. ‘Een eerdere studie van Sara De

Gieter (VUB) peilde al naar het verband

tussen de tevredenheid met financiële en psychologische beloning enerzijds en een

aantal cruciale werk­attituden en werkge-

1 Diane De Schutter onderzocht de invloed van beloning op de motivatie van directeurs van woon- en zorgcentra.

drag anderzijds bij onder anderen ver-

seren doelstellingen in for-profitorgani-

pleegkundigen. Een baanbrekend onder-

saties.

en de impact van de psychologische belo-

Drastisch

was in vergelijking met de impact van de

een leemte opvullen door bij Vlaamse

zoek. Zij concludeerde al dat de invloed

ning bij deze laatsten opmerkelijk groter

tevredenheid met financiële beloning op vertrek­intentie en jobtevredenheid. Ech-

ter een gelijkaardig onderzoek bij directiefuncties in woon- en zorgcentra

bestond nog niet. In de Verenigde Staten was er wel al een studie verricht, maar

dan in ziekenhuizen. Dit onderzoek stelde bijvoorbeeld een duidelijk verband vast tussen het financiële rendement van

Amerikaanse non-profitziekenhuizen en de verloning en het verloop van hun

CEO’s. Zij zetten hun bestuursleden voornamelijk aan tot het optimaliseren van

de cash-flow, gelijkaardig aan de te reali-

De Schutter wilde met haar onderzoek directeurs van woon- en zorgcentra te

peilen naar de mate van tevredenheid die zij ervaren met hun financiële en

psychologische beloning en de impact die dit uitoefent op een aantal cruciale wer-

kattituden (vertrekintentie, werkinspanning en betrokkenheid bij de organisatie). ‘Ik vond dit belangrijk gezien het

gegeven dat de ouderenzorg in Vlaande-

ren nood heeft aan 34.000 extra woongelegenheden tegen 2020. Ook de veranderingen die deze sector ondergaat, zijn

drastisch en vergen veel flexibiliteit van

het personeel binnen de rusthuismuren.

Ook zijn de sociale verwachtingen van buitenaf hoog gespannen. Onnodig te zeggen dat deze groei heel wat extra

directiefuncties met zich zal meebren-

gen, en dit in een sector die reeds kampt met een chronisch personeelstekort en

een groot verloop door de werkdruk. Het

takenpakket van een rusthuisdirecteur is zeer complex. Hij of zij werkt onder hoge druk door de hoge maatschappelijke verwachtingen, door het tekort aan

gekwalificeerde medewerkers waardoor de eisen aan de draagkracht van de personeelsequipe steeds groter worden, en

door de strikte regelgeving die opgevolgd en gerespecteerd moet worden. De ver-

eisten gekoppeld aan het beroep zijn dus niet min. De directeurs van deze woonen zorgcentra vullen onbetwist in het licht van voorgaande een cruciale en

zorgPerspectief 09/2011 25

strategische rol in. Het leek me dus zeer nuttig om eens nader te bekijken op

welke wijze deze beroepscategorie het best wordt gewaardeerd.’

De Schutter startte haar onderzoek dit

jaar in februari en begon met een bevraging van Vlaamse directeurs van woon-

en zorgcentra. Maar liefst 202 respondenten, oftewel 30% van de hele populatie,

namen deel. ‘De reacties op deze onlineenquête liepen echt in stoomtreinvaart binnen. Waardering in de zorgsector is

duidelijk een “hot topic”. Een tendens die meteen opviel, al kaderde die niet met-

een in dit onderzoek, was de onderwaardering die sommigen ervaren. Zeker in vergelijking met directeurs in andere

sectoren zoals die van de profitsector.’

Absolute waardering

‘Voor mijn studie primeerde de mate van

tevredenheid. We weten ondertussen dat niet alleen rewards op zich een impact uitoefenen op het gedrag van werknemers. Tot voor kort concentreerde de

literatuur zich voornamelijk op de effecten van cash op werkattituden en werk-

gedrag van medewerkers. Echter, de link tussen financiële verloning en prestatie

en retentie van werknemers bleek op zijn

best een zwakke samenhang te vertonen.

Bovendien benadrukken sommige theoretici dat de perceptie ten aanzien van

een reward, dus de tevredenheid met de

reward, zelfs belangrijker is dan de feite-

representatief. De relatie tussen de directeur en zijn hiërarchie vormde de rug-

gengraat doorheen de hele bevraging.

‘Toch moeten we hier benadrukken dat

samenstelling van het verloningspakket,

maar naar de mate van tevredenheid die men hiermee ervaart.’

De tevredenheid met de psychologische beloning werd in kaart gebracht aan de hand van factoren zoals erkenning, vertrouwen, complimenten, dankbaarheid

en aanmoediging verkregen van de rechtstreeks verantwoordelijke.

De hoge respons op deze bevraging

maakt dat de bevindingen zeker geen

momentopname zijn, maar statistisch

26 zorgPerspectief 09/2011

de directeur zou een mooie aanvulling kunnen zijn op dit onderzoek.’

de organisatiestructuur waarin de direc-

Hygiënefactor

actief is, de resultaten zou kunnen verte-

chologische beloning heeft een voorspel-

de organisatie. Wie bepaalt zijn/haar

toe. Interessanter is dat deze laatste

nodige feedback, erkenning en aanmoe-

Bovendien oefent enkel de tevredenheid

directeur aan een Raad van Bestuur

uit op de affectieve betrokkenheid bij de

-raad (publieke organisatie) of aan een

maatstaf voor prestatie. Medewerkers

commerciële organisatie). Functioneren

presteren beter en zijn van hogere toege-

tegen op het niveau van een dergelijk

resultaten liggen dus in lijn van het eer-

nu de rechtstreekse leidinggevende en

onder andere richtte op verpleegkundi-

De impact van een

rende of leidinggevende functie uitoe-

teur van het woon- en zorgcentrum

‘De tevredenheid met loon en met psy-

kenen. De directeur staat aan de top van

lende waarde naar intentie tot verloop

financiële verloning, geeft hem/haar de

opvallend een sterkere impact uitoefent.

diging? Strikt genomen rapporteert de

met psychologische beloning een invloed

(vzw), of aan een OCMW-secretaris en

organisatie. Betrokkenheid is een goede

directiecomité of afgevaardigde (privé-/

met een sterke affectieve betrokkenheid

zij in een één-tot-één relatie of is daaren-

voegde waarde voor organisaties. De

besluitvormingsorgaan onduidelijk wie

dere onderzoek door De Gieter, dat zich

goede feedback is

gen. Ongeacht of men nu een uitvoe-

fent, de psychologische beloning blijft een belangrijke peiler.’

De Schutter wil zeker geen afbreuk doen aan het belang van een correcte verlo-

groter dan die

ning. ‘Het blijft een belangrijk element in

van financiële

Herzberg te volgen: loon is een hygiëne-

beloning

lijke situatie. In dit onderzoek werd bijgevolg niet gepeild naar het bedrag en de

zorgcentra, de collega’s en het team van

de uitwisselingsrelatie tussen werkne-

mer en werkgever, toch zijn we geneigd factor of “dissatisfier”. Hygiënefactoren

verwijzen naar een aantal basisbehoeften van de mens: eens vervuld voorkómen zij ontevredenheid, maar voegen geen tevreden gevoel toe.’

ondersteunende rol over de betrokken

directeur uitoefent? Het lijkt me dan ook

Onderschat

voeren bij hun adjuncten of hoofdver-

ning uitoefent op een aantal cruciale

den binnen het woon- en zorgcentrum.

altijd onderschat. Dit onderzoek toont

stuurd door de directeur zelf.

voor het psychologische aspect, dat geld

directeur “psychologisch” kunnen stimu-

de organisatie en de intentie tot verloop

van psychologische waardering verkre-

om enerzijds een efficiënt retentiebeleid

zinvol om een gelijkaardig onderzoek te

‘De impact die de psychologische belo-

pleegkundigen en andere leidinggeven-

werkattituden wordt volgens mij nog

Zij worden immers rechtstreeks aange-

juist aan dat ook directeurs gevoelig zijn

Er zijn echter nog andere bronnen die de

niet voldoende is om hen te betrekken bij

leren. Onderzoek voeren naar de mate

te doen afnemen en dat het mogelijk is

gen van de residenten van de woon- en

uit te bouwen en anderzijds de mate van

affectieve betrokkenheid te vergroten door maatregelen te

bevatten is in een procedure of opgenomen in de beloningspoli-

nemen die de organisatie niets kosten. Dit lijkt me zeker een

relevant onderzoeksresultaat voor de sector, gegeven het grote personeelstekort en de beperkte operationele budgetten.’

De hiërarchisch verantwoordelijken van deze Vlaamse directieleden hebben er dan ook alle baat bij hun leidinggevende en

tiek, in tegenstelling tot loon en andere materiële arbeidsvoorwaarden. De psychologische omkadering krijgt vorm in de uitwisselingsrelatie tussen leidinggevenden en medewerkers en kan uiteraard van persoon tot persoon verschillen. Deze vorm

van beloning kan dus moeilijk een verplicht karakter opgelegd

motivatiestijl aan te passen teneinde een maximale impact te

kunnen uitoefenen op een aantal cruciale werkattituden en het werkgedrag van hun directieleden.

krijgen. Het gaat hierbij eerder om het aankweken van een werkattitude bij leidinggevenden, een soort natuurlijk gedrag dat uit de werkrelatie voortvloeit. Aan de andere kant is het ook

niet altijd duidelijk wie nu de rechtstreekse leidinggevende of

Het psychologische contract

‘Allereerst is het belangrijk om oog te hebben voor het psychologische contract. Het psychologische contract legt de nadruk op de verwachtingen die medewerkers hebben ten aanzien van

organisaties, hoe organisaties zouden beheerd moeten worden

en hoe de organisatie hen zou moeten behandelen. Het psychologische contract neemt vorm vanaf het moment dat werkne-

mers geloven dat hun organisatie hen op een bepaalde manier zal waarderen in ruil voor hun bijdragen. Wanneer aan deze

verwachtingen niet wordt voldaan, dan zal de jobtevredenheid

en de betrokkenheid bij de organisatie dalen en de medewerker

ondersteunende rol uitoefent over de directeur. Dat maakt het antwoord op de vraag wie het beste feedback kan geven soms

complex. Een directeur rapporteert over het algemeen aan een

orgaan dat uit verschillende leden bestaat. Een aanspreekpunt

is dus belangrijk. Oog hebben voor de problemen en knelpunten waarmee directeurs van woon- en zorgcentra dagelijks worden geconfronteerd en een adequate ondersteuning en coaching bieden, met als doelstelling de directeurs zo veel mogelijk te

ontwikkelen en te begeleiden in hun rol, is een absolute topprioriteit.’

aanzetten tot vertrek. In het laatste decennium hebben talrijke

studies aangetoond dat dit psychologische contract een belangrijke motivator is voor werknemers. Verwachtingen van mede-

werkers krijgen reeds vorm op het moment dat iemand solliciteert. Tijdens het aanwervingsproces wordt dus eigenlijk al de basis gelegd van deze informele relatie. Na indiensttreding is

het belangrijk oog te hebben voor wat mensen mobiliseert en

drijft. Dus werkgevers moeten oog hebben voor mogelijke ver-

Maximale bereikbaarheid.

Overal.

wachtingen die werknemers hebben over hetgeen zij verwachten terug te moeten krijgen in ruil voor hun investering ten

aanzien van de organisatie. De vinger op de pols van de werknemer houden en de werksituatie continu bewaken is belangrijk.

Natuurlijke ingesteldheid

De Schutter hoopt dat haar onderzoek het betrokken management zal sensibiliseren. ‘Als deze vormen van psychologische

beloning meer zouden gebeuren, zou dat de affectieve betrok-

AXIO MOBILITY

kenheid bij de rusthuisdirecteurs vergroten. Het geven van

erkenning, feedback, aanmoediging en het creëren van een

vertrouwensrelatie zal er toe leiden dat leidinggevenden zich

meer gaan identificeren met de voorziening die ze aansturen,

en dus beter gaan presteren.’ Regelmatig feedback geven is de

sleutel. ‘Feedback geven zou een soort natuurlijke ingesteldheid moeten zijn. Het tegendeel is niet minder waar. In de praktijk

Voor uw patiënten of bewoners in nood is een snelle respons van groot belang. Televic Healthcare introduceert met Axio Mobility een uniek systeem dat oproepen en alarmen snel en betrouwbaar aflevert door middel van smartphone GSM’s. Overal, want Axio Mobility garandeert een maximale bereikbaarheid van de verzorgers door diverse technologieën en terugvalscenario’s te combineren.

Bovendien is het zeer eenvoudig om een gesprek op te zetten met de patiënt of resident.

blijken nog veel leidinggevenden moeite te hebben met feedback geven. Er is dus nog veel werk aan de winkel.’

De aard van de psychologische beloning maakt dat deze niet

www.televic-healthcare.com

geformaliseerd kan worden in de arbeidsovereenkomst of te

1_4 st-21-1000-0021.indd 1

29-08-11 zorgPerspectief 09/2011 27 11:51

Zinox-spray

Geen rode billetjes, maar lachende.

Schud

Maakt billetjes blij.

Spray

NIEUW

Lach ter preventie van luieruitslag

Hebben sommige van uw patiënten vaak last van rode billetjes? Spreek hen dan over de nieuwe handige Zinox-spray.

Zinox is de eerste zinkoxidespray en is het resultaat van gedreven Belgisch onderzoek. Zinox wordt moeiteloos door ouders aangebracht, waardoor de therapietrouw bij elke luierwissel sterk verbetert. Dankzij zinkoxide, dimethicone, panthenol en de innoverende galeniek wordt verversen heel wat aangenamer. De zachte nevel die bij elke luierwissel de billetjes bedekt voorkomt efficiënt luieruitslag. Geen onhygiënisch geknoei meer met tubes en bovendien veel economischer in gebruik: één Zinox-spray is voldoende voor 100 200 luierwissels. U maakt de billetjes zo gelukkig, dat ze u zullen willen zoenen.

PUBLIREPORTAGE

Zinox, De eerste Zno-spray bij luierDermatitis.

Menarini Health Care, de consumentenafdeling van Menarini Benelux nv/sa, stelt u de eerste ZnO-spray voor ter preventie van luierdermatitis. De applicatie van zinkoxide (ZnO) wordt gezien als de standaardwerkwijze bij zowel preventie als behandeling van luierdermatitis.

Zinox wordt niet alleen enthousiast onthaald in materniteiten en kinderziekenhuizen, maar ook de onthaalouders en kinderdagverblijven appreciëren de voordelen van Zinox: Doeltreffend Oystershell, een Belgisch R&D

Tijdswinst

bedrijf, ontwikkelde de spray Zinox, een doeltreffende maar ook praktische

Verpleegkundigen uit zowel geriatrische

oplossing voor de preventie van

als pediatrische afdelingen appreciëren

luierdermatitis. Zinox bevat namelijk

naast het hygiënisch aspect ook de

zinkoxide, een mild adstringens

tijdswinst. Een rondvraag en testfase

wat zorgt voor een doeltreffende

bij meer dan 50 verpleegkundigen leert

behandeling van luieruitslag. In

dat Zinox gemakkelijk 1 à 2 minuten

tegenstelling tot zijn voorgangers wordt

tijdswinst oplevert per luierwissel.

ZnO alhier niet vervat in een vette

Enerzijds vindt de applicatie snel plaats,

zalfbasis of kleverige pasta, maar in een

anderzijds gaat het reinigen van de

stabiele suspensie die na schudden kan

billen veel sneller.

verneveld worden.

Economisch Hygiënisch Omdat Zinox ook voor jonge ouders De spray laat toe om op een snelle

bestemd is, werd het economisch

en hygiënische manier zinkoxide aan

luik bij de ontwikkeling nauwlettend

te brengen op de billen. Het flesje is

opgevolgd. Een flesje Zinox van 100 ml,

voorzien van een easy-push systeem

is maar liefst goed voor 600 sprays of

dat een fijne nevel zinkoxide verspreidt

200 luierwissels. Voor een publieksprijs

over de billen. De oplossing hoeft

van € 9.97 (BTW incl) kan Zinox in de

niet ingesmeerd te worden, wat voor

apotheek aangekocht worden.

een groter gebruiksgemak zorgt en de verspreiding van bacteriën en

Wenst u kennis te maken met Zinox?

schimmels vermindert.

Mail gerust naar mail@menarini.be.

Menarini Benelux nv/sa Belgicastraat 4, 1930 Zaventem Tel 02/ 721 45 45

REVOGAN

Complements your diet NO SUGAR ADDED - NO GLUTEN - NO SALT DYSPHAGIA-MALNUTRITION

Dieetvoeding en voedingssupplementen Alimentation diététique et compléments alimentaires Dietary products and food supplements

Revogan, Landegemstraat 1, 9031 Drongen Tel. +32 (0)9 280 90 60 - www.revogan.be 1_2 ligg-21-1000-0987.indd 1

Surfen op de golven van de vergrijzing Pascal Debbaut Seminarie nr. 10

Woensdag 5 oktober 12.45 u.

022520_ad_corp_180x122.indd 1

Weet de linkerhand wat de rechter doet? Werner Vanden Eynden Woensdag 5 oktober 13.45 u. Seminarie nr. 13 Veranderingsmanagement in de zorg: tips uit de praktijk Fons Wouters Woensdag 5 oktober 15.00 u. Seminarie nr. 16 ‘Op de koffie met …’ Servicedesigntraject in wzc De Liberteyt leidt naar interesses van bewoners Bie Hinnekint/Annelies Van Hecke Donderdag 6 oktober 12.45 u. Seminarie nr. 30 Intermediair leiding geven voor afdelingshoofden in de residentiële zorg Rik Wynants Donderdag 6 oktober 14.00 u. Seminarie nr. 34

30-08-11 16:31

Onderhandelde zorg in het woonzorgcentrum: een uniek samenspel Iris De Coster / Nele Spruytte Donderdag 6 oktober 15.15 u. Seminarie nr. 38

29/08/11 15:49

Vergrijzing in de zorgsector zet de personeelsinzet op scherp Dirk Malfait Vrijdag 7 oktober 10.15 u. Seminarie nr. 44 Zorg en begeleiding voor mensen met dementie in 2025, nog onze zorg? Jurn Verschraegen Vrijdag 7 oktober 11.15 u. Seminarie nr. 45 Presentie in de zorg is ‘hot’! Elke De Proft/Ilse Avereyn/ Vanessa Mestdagh Vrijdag 7 oktober 12.45 u. Seminarie nr. 50

Mis deze seminaries niet! Schrijf nu in!

Vakevenement voor de zorgsector 5-6-7 oktober 2011 Nekkerhal Mechelen www.expo60plus.be

1_2 ligg-21-1000-2310.indd 1

29-08-11 11:31

Infectieparameters bij ouderen Kenny De Cuyper is geriatrisch verpleegkundige in het GZA St. Augustinusziekenhuis in Wilrijk en geeft les aan de Karel de Grote Hogeschool. Bij de zoektocht naar een geschikt onderwerp voor een studiedag kwam hij terug op een ervaring met infectieparameters bij ouderen. Op zich is dat niets nieuws in de wetenschap, maar De Cuyper wil het meer onder de aandacht brengen van verpleegkundigen. tekst en foto: Dave Cuypers

De Cuyper steekt van wal met een casus

die het onderwerp toelicht. Een honderdjarige dame wordt in het ziekenhuis

binnengebracht na een valpartij met

fractuur. Na twee dagen wordt ze onwel, heeft een bleke uitstraling, een koude,

klamme huid, een versnelde ademhaling, een lage bloeddruk (90/60 mmHg) en een snelle, zwakke pols. Het verpleeg-

kundig team van de afdeling denkt aan pijn of een stressreactie. De patiënte

krijgt een infuus. Een dag later heeft ze klachten van nausea en braken.

ochtend, zijn we verder gaan denken. We

ernaar om binnen ons ziekenhuis deze

men. Deze bedroeg 37,2ºC en dat kan

We hebben op vrijwel alle afdelingen

hoog zijn. Dit wetende, in combinatie

die ons aanspreekpunt is. Om de drie

hebben de lichaamstemperatuur geno-

kennis zo breed mogelijk door te geven.

voor een persoon op latere leeftijd al te

een referentieverpleegkundige geriatrie

met het plotse urineverlies, was de aan-

zet om een urinecultuur te adviseren.

Mevrouw bleek een stevige urineweginfectie te hebben. Nadien heb ik me er

verder in verdiept en bij een presentatie in de Week van de verpleegkundigen & vroedvrouwen bleek de interesse in dit onderwerp bijzonder groot te zijn.’

Gerichte observatie is absoluut

Die interesse is niet moeilijk te verkla-

noodzakelijk

merkt door een verhoogde lichaamstem-

stelling, een ziekenhuis of woonzorg-

maanden wordt een vergadering gehou-

rie en een branderig gevoel tijdens het

de thuissituatie neemt aanzienlijk toe.

daar meestal niet bij. Toen mevrouw

matie over te vinden en ook binnen de

urineverlies en natte lakens sinds die

welijks aandacht besteed. ‘We streven

‘Niemand dacht in eerste instantie aan

Campagne

beeld van zo’n aandoening wordt geken-

ren. Het aantal ouderen in een zorgin-

peratuur (38,5ºC of meer), zweten, polyu-

centrum, of met een nood aan zorg in

plassen. Braken of een valaccident horen

In de literatuur is er niet heel veel infor-

sprak over schaamtegevoel wegens plots

opleidingen wordt hieraan geen of nau-

een urineweginfectie, daar het klassieke

den van interne liaison geriatrie en de referentieverpleegkundigen en halen

we thema’s aan die voor hen erg inte-

ressant zijn. Dit onderwerp is uiteraard erg treffend qua observatie en benadering van ouderen. We blijven hun ook

zorgPerspectief 09/2011 31

Daaraan aandacht besteden is absoluut

Veranderde ziektepresentatie bij bejaarden

noodzakelijk. Verdere verspreiding van

Aandoening

Atypische presentatie

campagne met posters, bijscholingen

• Sepsis zonder de gewone leukocytose en koorts

Infectieziekten

• Afwezigheid van koorts

• Vallen, verminderde eetlust of vochtinname, verwardheid, wijziging in functionele status

‘Silent’ acuut abdomen

• Afwezigheid van symptomen (silent presenta-

• Beperkt discomfort en/of constipatie

tion)

• Lichte tachypnea en misschien vage respiratoire symptomen

‘Silent’ maligniteit

• Rugpijn secundair aan metastasen van bijv.

• ‘Silent’ darmtumor

• Vagusymptomen zoals vermoeidheid, nausea

‘Silent’ myocardinfarct

traag groeiende borsttumor

• Afwezigheid van ‘chest pain’

deze informatie kan via een structurele enz. in de eigen instelling. Maar en

vooral voor de verpleegkundige opleidingen is hierin een rol weggelegd. Ik

ben zelf inhoudelijk verantwoordelijk

voor de bacheloropleiding in de geriatrische gezondheidszorg. Jaarlijks zien we toch een heel aantal zorgverleners uit het hele werkveld die de opleiding

komen volgen. De specifieke benadering

van infectieparameters en de observatie

van alarmsignalen bij ouderen komt ook hier aan bod. We kunnen er immers niet genoeg op hameren.’

en vermindering van functionele status

Diagnose

ter dan retrosternale pijn

dat er meestal een aantal aandoenin-

paroxysmale nachtelijke dyspnea of hoesten

verschillende organen of orgaansyste-

tioneren, verminderde vocht- en/of voedingsin-

neemt tegelijkertijd de reservecapaci-

Typisch voor ouderen is de vaststelling

• Klassieke presentatie: kortademigheid, frequen-

Niet-dyspnoeïsch longoedeem

• Subjectief geen klassieke symptomen zoals

gen, in wisselende mate van ernst, in

• Begin is typisch insidieus met wijziging in func-

men, aanwezig is. Met de ouderdom

name, verwardheid

teit en het functioneren van deze orga-

i.e. vermoeidheid en vertraagd functioneren

rol in het immuunsysteem. Deze samen-

Schildklier

• Hyperthyroïdie met ‘apathische thyrotoxicosis’

nen af. Elk orgaan heeft een belangrijke

• Hypothyroïdie, met verwardheid en agitatie

loop van omstandigheden maakt dat

• Somatische klachten, als verandering in eetlust,

al dan niet sprake is van een infectie.

Depressie

Medische aandoening die zich

• Geen tekens van verdriet

vage GI-symptomen, constipatie en slaapstoornissen

• Hyperactiviteit

het bij ouderen minder duidelijk is of er ‘Het gevolg is dat er te laat met een

medicamenteuze behandeling wordt gestart vanuit de optiek dat het nor-

• Verdriet geïnterpreteerd door mantelzorg als

maal is dat ouderen zich al eens wat

• Medische problemen die depressie maskeren

delijk kan die vertraagde diagnose tot

normaal gevolg van veroudering

• Hypo- en hyperthyreoïdie met verminderde

energie en apathie voordoet als een depressie

zwakker voelen op hun leeftijd. Uiteineen verhoogde kans op vroegtijdige sterfte leiden. Normaal gezien

beschouwt men 38,5°C als koorts. Bij

oudere mensen kan men al spreken van

(Bron: Ham, R. 2002.)

een verhoogde een lichaamstempera-

tuur vanaf 37,1°C. Onderzoek bij oudere mensen met een pneumonie heeft uitmeegeven dat de observatie en opvol-

basis. Maar ook vooral dat ze peilen

bloeddruk en pols belangrijk is, zeker bij

het leven van de oudere, zoals eetlust,

ging van parameters zoals temperatuur, opname en nadien op regelmatige

32 zorgPerspectief 09/2011

naar zaken die recent veranderd zijn in medicatie, slaapgedrag, enzovoort.

gewezen dat vijftig procent van de

75-plussers die hieraan overleed, nooit een temperatuur heeft gehad boven 37,5°C. Dat zegt veel.’

1 Kenny De Cuyper wil meer aandacht voor afwijkende en atypische infectieparameters bij de oudere zorgvragers.

Observatie

aan verpleegkundigen is waakzaam te

Patiënten zouden sneller atypische

een infectieparameter. Een afwijking in

vraagt niet meer tijd, maar kan wel

Zorgverleners zouden hun kennis van

Niet alleen de lichaamstemperatuur is de polsslag en de bloeddrukwaarden

kunnen eveneens wijzen op een infectie. Het feit dat deze parameters zo

weinig kunnen verschillen van de ‘normale’ waarden terwijl er toch iets aan

de hand is, maakt het net moeilijk om vast te stellen. De Cuyper: ‘Bloeddruk, temperatuur en pols zijn dagelijkse

zijn en te blijven. Gericht observeren leiden tot het sneller opsporen van

infecties, waardoor de kans op gene-

zing vergroot. Eigenlijk komt het erop

neer dat de complexiteit van de oudere zorgvrager zowel van de patiënten, de zorgverleners als van de instellingen een gedragsverandering verwacht.

klachten (symptomen) moeten melden. atypische ziektebeelden kunnen verhogen. Instellingen zouden een steentje

kunnen bijdragen door een efficiënte informatiedoorstroming, door bij­ scholingen en door documentatie met betrekking tot atypische ver­ schijnselen.’

observaties voor verpleegkundigen. Bij opname worden die parameters normaliter genomen, ook daags na een

ingreep. Indien de zorgvrager voor langere tijd in een instelling vertoeft, bij-

Cv Kenny De Cuyper

Kenny De Cuyper haalde een master in verpleegkunde en verdiepte zich verder in

geriatrie. Hij behaalde een bijzondere beroepstitel geriatrie en is als geriatrisch ver-

voorbeeld bij een langere hospitalisatie

pleegkundige verbonden aan het GZA St. Augustinusziekenhuis te Wilrijk. Daarnaast

trum, dan gebeurt die observatie mis-

woordelijke voor geriatrie. Hij doceert samen met collega-lectoren binnen ‘klinisch

vooral om alertheid voor kleine afwij-

met aandacht voor gerontologie en geriatrie, valpreventie, acute verwardheid, vrij-

of een verblijf in een woonzorgcen-

is hij docent aan de Karel de Grote Hogeschool in Antwerpen en deeltrajectverant-

schien al minder frequent. Het draait

redeneren rond de oudere zorgvrager’ in het tweede jaar verpleegkunde, een cursus

kingen: een onverwacht valaccident,

heidsbeperking, dementie, voeding en de nauwe samenhang onderling. Daarnaast

plotse incontinentie, acute verward-

heid, verlies van eetlust … De belang-

geeft hij gerontopsychologie en verpleegkundige zorgaspecten in het derde jaar. Hij is tevens lid van de werkgroep Ouderenzorg van het NVKVV.

rijkste boodschap die we kunnen geven

zorgPerspectief 09/2011 33

MMC biedt u een compleet voordeelpakket aan: Dekbed MMC DB 21 • 200 x 140 cm Dit dekbed is uniek omdat het langs 4 zijden gelast en desinfecteerbaar is. Het kan in zijn geheel op 60°C gewassen worden.

Matras MMC V10 • 200 x 90 x 15 cm Dit is een visco-matras, bestaande uit 10 cm brandvrije kern 40kg/m³ + 5 cm brandvrij drukverlagend schuim 50kg/m³. De matras is uitgevoerd met een MMC 210 PU hoes die MRSA resistent is.

Kussen MMC PUP 23 • 60 x 60 cm Een polyester gevuld hoofdkussen met afneembare hoes voor een uiterst comfortabele slaap.

MMC hoeslaken Dit laken blijft perfect om de matras zitten – zelfs in opwaartse positie – omdat de rek in de lengte van de stof zit. Het kan zonder kwaliteitsverlies 350 keer gewassen worden.

s op n o k e o z Be EURS B + 0 6 EXPO 74 & 3 7 d n a op st

Dit pakket wordt aangeboden aan € 250 excl. BTW Neem een kijkje op onze website

www.medical-mattress-care.com voor meer informatie of bel 0473 59 11 71 Toonzaal MMC Scherpeputstraat 16 9160 Lokeren (IZ 2 2012) (alleen op afspraak)

PUBLIREPORTAGE

MMC: de hoogste kwaliteit tegen de beste prijs voor Matrassen en hulpstukken.

MMC – Medical Mattress Care – is een jong bedrijf dat in 2005 werd opgestart.

De zaakvoerder heeft evenwel een jarenlange ervaring in de productie en verkoop van schuimsoorten. Met zijn innovatieve matrassen komt MMC tegemoet aan de veranderende behoeften van de zorgsector. Kwaliteit, scherpe prijzen en service zijn de sleutelwoorden van het bedrijf.

Dankzij een intensieve samenwerking met onderzoekinstellingen zijn we erin geslaagd om producten te ontwikkelen die alle eigenschappen in zich hebben voor zowel een gezonde en comfortabele slaap, alsook voor mensen die om hygiënische of medische redenen in de kou bleven staan. De toenemende

dekbedovertrekken, … en natuurlijk

vraag naar een gezonde herstellende

onze flexmatrassen.

• Hoeslaken MMC: (brandvrij) zonder elastiek (rek in stof zelf)

slaap, het streven naar een allergiearme slaapomgeving alsook de verruimde

We maken graag tijd voor U vrij om

aandacht voor de vergrijzing smolten

onze producten persoonlijk bij U voor te

naadloos samen in het MMC-concept.

komen stellen. Maak geheel vrijblijvend

Het aanbieden van een functionele

een afspraak.

Prijs: 250 EUR excl. 21% BTW Kom gerust langs op Expo 60+ (stand 73&74) of

matras vergt een gedegen kennis van orthopedische, medische, hygiënische

Kijk op onze vernieuwde website:

alsook producttechnische vereisten.

www.medical-mattress-care.com voor

Deze knowhow resulteert in een

meer informatie en acties.

maak een vrijblijvende afspraak.

Gratis attentie voor elke bezoeker.

toplaag voor volwassenen in een uniek visco-schuim dat zich perfect met de lichaamsvormen versmelt. Hierdoor kan men een rustigere, betere en natuurlijke slaaphouding aannemen. De doelbewust gekozen kwaliteit van de schuimsoorten voorkomt een slechte bloedcirculatie

Speciale beurSaanbieding

waardoor men minder van houding

tijdenS de maand oktober:

hoeft te wisselen tijdens de slaap. Het ondersteunt bovendien op doeltreffende wijze de gewrichten, waardoor vele

• Matras MMC V10: 200x90x15 cm visco-matras

rugklachten verholpen kunnen worden.

• Dekbed MMC DB 21: Nieuwe ontwikkelingen die je kan

200x140 cm

bekijken op onze stand (73+74) op Expo 60+

• Kussen MMC PUP 23:

zijn o.a.: onderleggers, anti-

60x60 cm PU

transpiratiehoezen (3D),

kussen met binnen kussen.

drukreducerende gelkussens, glijlakens,

Puyveldestraat 8, B-9170 Sint-Pauwels T +32 (0) 473 591 171 F +32 (0) 9 346 78 21 Toonzaal en afhalingen: Scherpeputstraat 16, 9160 Lokeren info@medical-matress-care.com www.medical-matress-care.com

Tevreden medewerkers dankzij ORTEC planning!

150 zorginstellingen, waarvan 45 ziekenhuizen, in de BeneLux, zijn reeds tevreden gebruikers van de diverse oplossingen die ORTEC voor de gezondheidszorg levert. Zij hebben reeds ervaren dat de producten en diensten van ORTEC een belangrijke bijdrage leveren om de efficiëntie en de kwaliteit van hun personeelsinzet op een slimme manier structureel te verhogen.

Dit doen wij altijd samen met onze klanten en partners en wel op diverse manieren, waarvan “zelfroosteren” enorm in opkomst is. ORTEC speelt in op de wens van zorginstellingen die “Slimmer- of Anders Roosteren” steeds belangrijker gaan vinden. Zorginstellingen zien het grote belang ervan in om medewerkers meer invloed te geven op hun werktijden, wat leidt tot een betere combinatie werk-privé.

Zelfroosteren leidt tot kostenbesparingen door efficiëntere werkplanning, met name door de planning mee te laten evolueren met het werkaanbod.

Wilt u ook weten hoe wij uw organisatie wellicht kunnen ondersteunen, neem dan contact op via info@ortec.be of +32 (0)16 244 220 of kijk op de website www.ortec.be

EPROFESSIONALS IN PLANNING

Zorgsector werkt aan gestructureerd zorginfectiebeleid Ook wie minder met de sector vertrouwd is, voelt duidelijk dat de zorg voor onze oudere medemens een steeds groter probleem wordt, het onvermijdelijke gevolg van de demografische evolutie waarbij het aantal ouderen (de leeftijdsgroep boven de 65 jaar) toeneemt. ‘De opvang van die leeftijdsgroep met alles wat daarbij komt kijken, vraagt om méér rust- en verzorgingstehuizen (RVT’s) en/of rustoorden voor bejaarden (ROB’s).

Maar dat is niet alles: ook de preventie van zorggerelateerde infecties moet gekaderd worden in een coherent en aangepast zorginfectiebeleid’, stellen arts-ziekenhuishygiënist Annemie Van den Abeele en Eddy De Baets, verpleegkundige-ziekenhuishygiënist van het Algemeen Ziekenhuis Sint-Lucas in Gent. De Baets was het afgelopen anderhalf jaar de coördinator van een federaal pilootproject rond deze materie. tekst en foto’s: Franky Hungenaert

Dat uiteindelijk de kandidatuur van het AZ Sint-Lucas weerhouden werd, is het gevolg van hun duidelijke en omvang-

rijke expertise op het terrein van de zie-

kenhuishygiëne. Wij besparen u de chronologie van de wetgeving waarin sinds de tweede helft van de jaren ’80 de

bezorgdheid van de overheid weergegeven wordt. ‘In het Koninklijk Besluit van 1988 kregen ziekenhuizen de opdracht

om in elk ziekenhuis een Cel Ziekenhuis-

werd dat we onze horizon verruimden:

dat zeer breed, vermits zowel infectiepre-

acute ziekenhuizen gewerkt en te weinig

hygiëne te installeren. Toen al zag men

ventie als supervisie van ondersteunende diensten tot het takenpakket behoorden.

Ondertussen is het takenpakket gefocust

op preventie van zorginfecties en werd in 2002 de deelname aan regionale platforms verplicht. Zelf heb ik binnen die

regionale werking ervaren dat het tijd

we hebben te lang alleen maar binnen de aandacht gehad voor andere centra van

medische opvang waar de hygiëneproblematiek zich uiteraard ook stelt.’ In het KB van 2007 ten slotte werd uitgeschreven

dat de organisatie van de ziekenhuishygiëne in teamverband moet gebeuren:

‘Dat team moet dan uit een arts en min-

zorgPerspectief 09/2011 37

sche centra is, is nog niet echt onder-

zocht. Wél is er een studie uit 2005, gecoördineerd door het WIV in zestig RVT’s

waaruit bleek dat 19% van de bewoners drager is van methicilline-resistente

Staphylococcus aureus (MRSA). Daarnaast

bestaat de zorginfectiepreventie in de

woonzorgcentra wel, maar is die nog niet in ideale en vooral werkbare structuren

vastgelegd. Onder meer omdat de individuele artsen van de bewoners vaak

geneigd zijn om hun therapeutische

vrijheid boven een gecoördineerd beleid

te stellen.’ Omdat de ernst van de situatie in de RVT’s en de ROB’s niet mag onder-

schat worden en de bewoners regelmatig in ziekenhuizen worden opgenomen,

heeft het Federaal Platform voor Zieken-

huishygiëne het startschot gegeven voor een beleidsplan voor infectiebeheersing in RVT’s en ROB’s. Uiteraard stond het

Beleidsplan voor ziekenhuishygiëne daarvoor model. Tussen dat startschot en de

uiteindelijke pilootprojecten liggen een paar jaar, een paar commissies en een

paar teksten, maar uiteindelijk stopt de

teller op de “Gemeenschappelijke verkla-

ring betreffende de problematiek van de beheersing van zorginfecties in de RVT’s en ROB’s”.’

1 Eddy De Baets was coördinator van een pilootproject rond zorginfectiebeleid (foto: Algemeen Ziekenhuis Sint-Lucas, Gent).

Bottom-up via pilootproject Dat de overheid resoluut kiest voor

stens één verpleegkundige bestaan. Het KB van 2007 stipuleerde ook nog dat

pilootprojecten, past in een nieuwe aanrend overlegorgaan als ondersteuning

pak van wet- en regelgeving. Vandaag

werking van het team. Vermits dit comité

expertise als het ware beleidsvoorberei-

de directie vertegenwoordigd is, wegen

nisaties krijgen de kans om gedurende

zeker geen formeel orgaan, maar een

waarna hun ervaringen gebundeld wor-

voor de uitbouw van de operationele

geeft men het werkveld de kans om de

multidisciplinair samengesteld is en ook

dend aan te wenden: geselecteerde orga-

hun beslissingen zwaar door. Het is dus

een welomschreven periode te werken

structuur die effectief en efficiënt werkt.’

den en zo de onderbouw van de wetge-

zicht, al heeft een enquête uit 2009 dui-

Pilootproject zoekt expertise

strategisch plan op tafel voor de aanpak

begrip “toezicht” anders invult.’ AZ Sint-

matiek van een beleid en een beheer

heid vooral opportuniteiten gezocht: ‘Het

voordeur van de acute ziekenhuizen: ‘Hoe

ziekenhuishygiënisten zich vooral moeten focussen op infectiepreventie in

brede betekenis. Logistieke taken zoals

linnen- en afvalverwerking en organisa-

tie van de centrale sterilisatieafdelingen blijven weliswaar binnen onze opdracht bewaard, maar worden beperkt tot toedelijk gemaakt dat elk ziekenhuis het

Zoals eerder aangegeven stopt de proble-

Lucas heeft in die richtlijnen van de over-

rond ziekenhuisinfecties niet aan de

Comité Ziekenhuishygiëne is een advise-

groot de problematiek in andere medi-

38 zorgPerspectief 09/2011

ving vormen. ‘Anno 2009 lag er dus een en de bestrijding van zorginfecties in

zorginstellingen andere dan ziekenhui-

zen. Bedoeling was om de haalbaarheid van dat plan uit te testen in vier piloot-

projecten: één voor elke gemeenschap in

Het einddoel is de implementatie van een uniform

zorginfectiebeleid in alle Belgische woonzorgcentra België.’ De uitnodiging om aan een

pilootproject deel te nemen vond men in

wat eerder in de acute ziekenhuizen is

den. ‘De samenwerking binnen dat con-

kundige vormen samen het Team Zorgin-

logo waarin AZ Sint-Lucas afgebeeld

Zorginfectiebeleid. Daarin zetelen, naast

acht deelnemende woonzorgcentra als

een aantal huisartsen, eventuele liaison-

comité ZIB gingen volledig in de richting

directie, de arbeidsgeneesheer, een lid

toezicht op de toepassing van voorzorgs-

het coördinerend ziekenhuis en de

het vlak van infectiebeheersing, registre-

bevoegde gemeenschap of het gewest.’

mie- en antibioticumbeleid, vaccinatie-

met een voorbereidingsfase van zes

continue kwaliteitsbevordering en een

twaalf maanden, en wordt afgerond met

verantwoordelijk voor het overleg tussen

gebeurd, zijn duidelijk: ‘Arts en verpleeg-

sortium hebben wij weergegeven in ons

fectiebeleid. Dat team stuurt het Comité

wordt als de kraan en de logo’s van de

de CRA en de verpleegkundige, ook nog

druppels.’ De taken voor het team en het

personen, een afgevaardigde van de

van een uniforme infectiebeheersing:

van het team voor ziekenhuishygiëne van

maatregelen, opleiding van personeel op

inspecteur voor de RVT’s-ROB’s van de

ren en bewaken van zorginfecties, epide-

Het project liep van 2010 tot midden 2011

beleid, ontwikkelen van initiatieven voor

maanden en een uitvoeringsfase van

jaarlijks werkverslag. Het comité was

een eindrapport en een symposium.

alle betrokken instanties (minstens vier

aan een consortium van een coördine-

Acht druppels aan de kraan

van het ZIB, het signaleren van proble-

ROB’s,’ legt Eddy De Baets uit, ‘het kon om

daan op het vlak van ziekenhuishygiëne,

lingen gaan. Uiteraard wilde men ook dat

te dienen: ‘Een eerste vaststelling was dat

beeld gaf van de situatie, wat betekende

Nogal wat instellingen wilden meewer-

een omzendbrief die ‘ziekenhuizen, rust-

en verzorgingstehuizen en de rustoorden van bejaarden van eenzelfde geografi-

sche zone oproept om deel te nemen aan een proefproject om de haalbaarheid te

evalueren van de implementatie van het strategisch plan “Voorstel voor een wetgevend initiatief met het oog op de

beheersing van zorginfecties in de rust-

en verzorgingscentra en in de rustoorden voor bejaarden”.’ Een lange titel maar

duidelijk en volledig. ‘Eigenlijk vroeg de

overheid zich af of onze instellingen voor

ouderenzorg wel in staat zijn om zelf een zorginfectiebeleid te voeren. Daarom

werd per gemeenschap en per gewest

een budget van 100.000 euro toegekend rend ziekenhuis en een aantal RVT’s en

minstens drie en maximum acht instel-

Met de expertise en de ervaring opge-

besloot AZ Sint-Lucas een kandidatuur in

het consortium een zo goed mogelijk

de sector duidelijk vragende partij was.

dat je best een mix zocht van zuivere

ken, wat de selectie niet altijd eenvoudig

ROB’s) en zelfs zuivere ROB’s. Ook de

we dan ook geprobeerd om de samen-

voor de representativiteit, want het land-

centra zo representatief mogelijk te

RVT’s, gemengde inrichtingen (RVT’s-

maakte. In ons kandidaatsdossier hebben

grootte van de instellingen is belangrijk

stelling van de meewerkende woonzorg-

schap van de woonzorgcentra is op dat

maken. Dat is gebeurd op het vlak van

Abeele zegt, het ene RVT is het andere

43 tot 269 bedden), organisatie en visie

gewend worden voor activiteiten van het

wij weerhouden uit de dertien Vlaamse

vlak heel gevarieerd.’ Of, zoals dr. Van den

grootte (onze instellingen varieerden van

niet. Het beschikbare budget moest aan-

op zorginfectiepreventie. Uiteindelijk zijn

team voor ZIB, de loonkosten van de CRA

kandidaten.’ Het Consortium dat op die

verpleegkundige zorginfectiebeleid (ZIB)

AZ Sint-Lucas acht woonzorgcentra uit

(coördinerend en raadgevend arts) en de plus algemene kosten.’ De parallellen met

manier geboren werd, groepeerde rond

Gent en omgeving met in totaal 861 bed-

keer per jaar), de formele goedkeuring

men en het formuleren van adviezen aan het team. ‘Het einddoel is de implemen-

tatie van een uniform zorginfectiebeleid in alle Belgische woonzorgcentra en in

die pilootprojecten wilde men de haalbaarheid nagaan. Het ging dus vooral,

om niet te zeggen uitsluitend, over het

opzetten van een professionele structuur rond zorginfectiebeheersing, en niet om het terugdringen van de infecties zelf.’

Dat er inderdaad werk aan de winkel was, bleek al vlug: ‘Eén van de niet mis te verstane opdrachten van het team ZIB was

het uitschrijven van een coherent antibioticumbeleid. Maar zoals eerder aangegeven, in een woonzorgcentrum komen

vaak twintig huisartsen over de vloer die niet meteen geneigd waren om zich aan dat beleid aan te passen. Intussen heb-

ben ze wel de klik gemaakt.’

zorgPerspectief 09/2011 39

ben de woonzorgcentra die met ons

samengewerkt hebben aangegeven dat

ze willen doorgaan ook al zijn de centen op. Er zal immers voorlopig geen over-

heidsgeld meer zijn voor een zorginfec-

tiebeleid in woonzorgcentra. Maar toch

willen de WZC’s doorgaan: twee van hen hebben al data vastgelegd om opnieuw

samen te komen. Ook duidelijk is dat het project kan opengetrokken worden naar de volledige Gentse regio: nu al hebben vijftien coördinerende en raadgevende

artsen zich verenigd in CRA-GT, waarbij

GT staat voor Gent. Daarin zijn dus al vijftien RVT’s vertegenwoordigd: laat ons

CRA-GT als “kracht-ige” structuur aanvullen met verpleegkundigen en verder

werken!’ Verder geeft De Baets aan dat er door dit project een beter inzicht is geko-

men in de problematiek van de zorginfectiepreventie in woonzorgcentra en dat

een samenwerking met en een coördinatie van verschillende instanties die reeds

met zorginfecties begaan zijn, noodzakelijk is: ‘Want dat is tot nu toe niet altijd het geval. Samengevat denk ik dat er

duidelijk nog werk aan de zorginfectie-

winkel is: er moeten en zullen meer zorg­ instellingen komen en bovendien zullen 1 Banners aan de gevel van het ziekenhuis Sint-Lucas in Gent.

patiënten vlugger vanuit de acute zie-

kenhuizen naar de RVT’s getransfereerd worden, vermits het aantal ligdagen

Beleidsadviserende ervaringen Naast het doorgeven van expertise en ervaring op bijvoorbeeld het vlak van

vergaderen, steken heel wat activiteiten in de portfolio van het Gentse consor-

tium: ‘We hebben een website voor informatie-uitwisseling gecreëerd, want de communicatie binnen het consortium

verliep niet altijd even makkelijk. Daarnaast hebben we meegewerkt aan de

Europese HALT-studie (Healthcare Associated Infections and Antibiotic use in

Long-Term Care Facilities), een bevraging

georganiseerd bij artsen en medewerkers (402 respondenten), aan een infocam-

40 zorgPerspectief 09/2011

pagne rond handhygiëne en een symposium rond het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen in WZC’s, het

draaiboek Zorginfecties van het VAZG

geviseerd en een MRSA- en ESBL-studie gehouden bij 476 bewoners, in nauwe

samenwerking met het WIV. Nu schrijven we, op basis van de rapporten van de

acht deelnemende centra en ons eigen

rapport, het eindrapport.’ Daarin moet het antwoord te lezen zijn op de vraag

die de overheid vooral bezighoudt: wat hebben we uit dat alles geleerd? ‘Een

eerste bevinding is dat de nood aan een gestructureerd en op termijn uniform

zorginfectiebeleid duidelijk is. Nu al heb-

bewaakt wordt.’

Colofon

5-7 oktober 2011

ZorgPerspectief is hét vakblad over management en leiderschap in de zorg. ZorgPerspectief verschijnt vier keer per jaar.

Deze vakbeurs richt zich op de professionals uit alle segmenten van de

4e jaargang 2011, nummer 9 Uitgeverij: Zorg & Management Publicaties, Vergote Square 43, 1030 Brussel Telefoon: 02/7379784, e-mail: zorgperspectief@zmp.be Vaste medewerkers: Uitgever: Ralf Beekveldt Vormgever: Hans Jansens Redacteur: Romy Uyen Tekstcorrector: Marijn Mostart Ideeën en toetsing: Michel Foulon Aan deze uitgave werkten verder mee: Geert van Baelen, Dave Cuypers, Franky Hungenaert en Koen Mortelmans Druk: PrismaPrint, Estland Persberichten: Persberichten voor ZorgPerspectief kunt u sturen naar het redactiesecretariaat. Foto’s, figuren en/of grafieken apart bijleveren. E-mail: zorgperspectief@zmp.be.

Advertenties: Elma Multimedia Steven Hellemans - Sales Manager Tel.: +32 (0)15 55 88 88 Direct: +32 (0)15 56 99 95 Fax: +32 (0)15 55 88 40 Abonnementen: Neem voor abonnementen, vragen over uw abonnement of adreswijzigingen contact op met: abo@zmp.be, of Abonnementenbeheer Contrapunt, Postbus 1212, 3000 Leuven 1.

Vermeld in de linkerbovenhoek ZorgPerspectief.

Expo60+, vakbeurs voor de zorgsector zorgsector en uit alle afdelingen, maar met de nadruk op de ouderenzorg. Naast het aanbod en de innovaties van toeleveranciers aan de zorgsector zullen er een 50-tal seminaries gegeven worden over diverse thema’s in de zorgsector. Meer informatie vindt u op: www. expo60plus.be.

11, 18, 28 oktober en 6 december 2011 Vroegtijdige zorgplanning

Leven en sterven zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Kleine of grote gezondheidsproblemen bij jezelf of bij anderen die je dierbaar zijn, confronteren je soms vrij plots met de eindigheid van het leven.

Zorgverstrekkers zijn vaak de eersten die dit besef bij patiënten ervaren en ontmoeten. Deze 4-daagse cursus biedt kapstokken om de vroegtijdige zorgplanning te organiseren en te begeleiden. Meer informatie op: www.nvkvv.be.

7 en 8 november 2011

Veertiende Diabetessymposium Tijdens dit symposium in Gent worden de nieuwe trends, inzichten en ontwikkelingen binnen de diabeteszorg ontdekt en wordt bekeken hoe deze op een creatieve manier geïmplementeerd kunnen worden. Met speciale aandacht voor de begeleiding van pubers en jongvolwassenen met diabetes en trends binnen de verschilende pijlers van diabeteszorg. Tevens is de diabetesbeurs te bezoeken. Meer informatie op www. diabetessymposium.be.

© 2011 ZorgPerspectief Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd door middel van boekdruk, foto-offset, microfilm of welke methode dan ook zonder schriftelijke toestemming van de uitgever.

Aan de totstandkoming van deze uitgave is de uiterste zorg besteed. Voor informatie die nochtans onvolledig of onjuist is opgenomen, aanvaarden auteur(s), redactie en uitgever geen aansprakelijkheid. Voor eventuele verbeteringen van de opgenomen gegevens houden zij zich aanbevolen.

ISSN 2031-0919

Adverteren?

Bel met Elma Multimedia!

Elma Multimedia B.V.B.A. Bedrijvenlaan 1 2800 Mechelen - België Telefoon: Fax: E-mail: Internet:

+32 15 55 88 88 +32 15 55 88 40 info@elma.be www.elma.be

ConnectingBusiness

stopper_1_2 Naamloos-2 1 lig C5.indd 1

01-09-10 16:14 01-09-10 16:16

zorgPerspectief 09/2011 41

09.00 - 11.00 11.25 - 12.15 13.15 - 14.05 14.15 - 15.05

Zaal 1 - NL Stephan Depré De nieuwe wetgeving overheidsopdrachten

Yvan Cox Aangaan van partnerships met de bedrijfswereld

Christophe Lenders Recente rechtspraak binnen de zorgsector

NL

 NL

 NL





NL Kris Lemmens De verplichting van één offerte per opdracht per inschrijver versus varianten



NL Kris Wauters Samenwerking tussen ziekenhuizen en universiteiten en de wetgeving overheidsopdrachten

Handtekening :

Zaal 2 - FR



FR Samuel Wauthier La nouvelle réglementation des marchés publics



FR Luc Waisse Les marchés publics de l’Entente des Hôpitaux Luxembourgeois

CONFERENTIES Zaal 3 - FR

11.00 - 11.25 PAUZE Virginie Monteyne-Jadoul Les règles générales d’exécution : changements attendus

12.15 -13.15 LUNCH

FR



Zaal 4 - NL

Zaal 5 - NL



NL Barteld Schutyser De gunning van overheidsopdrachten na onderhandelingen tussen de partijen



NL Chantal Stas Het huren en wassen van linnen en arbeidskledij binnen de zorgsector

NL Nathalie Suij Realisatie van een VIPA - gesubsidieerde ziekenhuisuitbreiding



NL FR



NL Pol Verbeke Hoe koop ik incontinentiemateriaal aan als aanbestedende overheid ?

Frank Judo Overheidsopdrachten en deontologische regels



NL Lucas Vandendriessche Farmaciebelevering in de zorgsector

Aurélien Vandenburie Innovation : le délicat régime des variantes



David Haverbeke et Jens Debièvre FR L’achat commun d’énergie par et pour les autorités

FR Laetitia Di Cristofaro Achat de matériel de laboratoire, vêtements de protection et produits chimiques FR Sophie Czerwonogora Les marchés du CPAS de Bruxelles : des médicaments au clown relationnel



NL



22 november 2011 - Sheraton Brussels Airport www.tenderevents.be Vragen: Mail ons op seminars@ebp.be of bel ons op 02/894.56.66

Tender Healthcare Day 2011

SOB: MED04

Jens Debièvre et David Haberbeke De gezamelijke aankoop van energie door en voor overheden





NL Frederik Ongena De aankoop- en opdrachtencentrale en andere samenwerkingsvormen

 15.05 -15.25 PAUZE FR Olivier Van den Bossche Sélection et placement de personnel spécialisé par le biais d’une firme externe



 FR Irène Mathy et Bruno Lombaert La procédure négociée dans le secteur des soins de santé



Datum : ......../......../........

E-mail :......................................................................................................................................... BTW :.....................................................................................................................

Adres : ........................................................................................................................................................................................................................................................................

Tel : ................................................................................................................................................ Fax :.....................................................................................................................

Naam : ............................................................................................................................... Voornaam :.....................................................................................................................

Bedrijf/Instelling : .......................................................................................................................................................................................................................................................

FORMULIER TERUG TE FAXEN OP 02 706 23 89

 Ja, ik neem deel aan de Tender Healthcare Day 2011: 350 Euro voor entiteiten onderworpen aan de wetgeving overheidsopdrachten (vrijgesteld van BTW) : OCMW, zorginstellingen, rusthuizen, ...  Ja, ik neem deel aan de Tender Healthcare Day 2011: 550 Euro voor aannemers, leveranciers en dienstverleners (eBTW).  Ik wens de informatie en documentatie gelinkt aan dit event in het Nederlands / Frans (schrappen wat niet past).

15.25 - 16.15

TENDER HEALTHCARE DAY 22 november 2011 te Brussel – www.tenderevents.be De definitieve inwerkingtreding van de nieuwe wetgeving overheidsopdrachten van 15 juni 2006 krijgt vorm. De aanleiding hiervoor is de recente publicatie van het nieuwe «Koninklijk Besluit plaatsing”.

De impact van deze inwerkingtreding, welke verwacht wordt in het voorjaar van 2012, is u ondertussen reeds bekend. Als instelling uit de zorgsector zal u niet meer kunnen ontsnappen aan het volgen van de spelregels die u opgelegd worden door deze regelgeving overheidsopdrachten.

Ten einde u optimaal bij te staan en te ondersteunen in deze wijziging van uw aankoopmethodiek wordt in november opnieuw de Tender Healthcare Day georganiseerd.

De gezondheidssector is een segment waar met zekerheid gesteld mag worden dat de combinatie inzake vereisten op praktisch, technisch en wetenschappelijk vlak binnen een instelling enerzijds en de wetgeving overheidsopdrachten anderzijds geen sinecure is.

Hetzelfde geldt voor bedrijven actief in deze zorgsector die voortaan meer en meer geconfronteerd zullen worden met de regelgeving bij de opmaak van hun offertes.

Vanuit deze optiek tracht EBP u tijdens de 4e editie van de Tender Healthcare Day een programma voor te stellen welke u de kans biedt kennis en ervaring op te doen omtrent deze complexe technische materie door middel van praktijkgetuigenissen gebracht door ervaren specialisten die dagelijks met deze materie geconfronteerd worden.

Om de dag goed te starten en ten einde alle deelnemers op hetzelfde kennisniveau te brengen zal eerst (in beide landstalen) een uiteenzetting gebracht worden door de leden van de Kanselarij van de Eerste Minister omtrent de voornaamste bepalingen van de nieuwe wetgeving overheidsopdrachten.

Na deze inleidende sessie zal u, uit een waaier van 20 diverse praktijkgerichte cases, de keuze hebben tot het volgen van 4 extra uiteenzettingen. Dit alles zal doorgaan in het aangename kader van het Sheraton (Brussels Airport) waarbij voldoende tijd gelaten wordt tussen de sessies ten einde uw persoonlijke ervaringen te kunnen delen met zorgaankopers én -verkopers

Met de steun van:

For the best image quality halF the dose is enough

we weLCOMe Dr. Verbeek (MeCheLen) AS new MICrODOSe MAMMOGrAPhY CLInIC Highest image quality. Half the radiation Sectra MicroDose Mammography™ is based on the patented photon-counting technology, which allows the creation of high-contrast images at the lowest radiation dose. The system is designed for dependable diagnosis, superior ergonomy and enhanced comfort for women.

More info?

Sectra Benelux, Pegasuslaan 5 - 1831 Diegem +32 2 709 29 34 - info.benelux@sectra.com www.sectra.com/medical/microdose