NUMMER 45 • 71STE JAARGANG • 7 NOVEMBER 2015 • € 5,95
PANIEK OM VLEES IS NERGENS VOOR NODIG
waarom
★★★★
WAAROM STRIJD OM VERKIEZING AMERIKAAN SE PRESIDENT DEZE KEER ZO SPANNEN D IS
DE BESTE ZIEKENHUIZEN
45_COVER.indd 1
Hoe ‘nep’ zijn Eerste en Tweede Kamer? AP
Waar zorg veilig & goed is en patiënt voorop staat
PARLEMENT
03-11-15 17:13
ELSEVIER / INHOUD
4
7 NOVEMBER 2015 ELSEVIER
Omslagillustratie Carolyn Ridsdale inzet Jurriaan Brobbel/ANP
De juf praat Duits
52
Vanaf 1 januari mogen basisscholen lesgeven in Engels, Frans of Duits. Kinderen in grensregio’s hebben zo meer kans op werk over de grens.
Beste ziekenhuizen 70 Belangrijke conclusie in het jaarlijkse Elsevier-onderzoek naar de beste ziekenhuizen: het is het jaar van de pionierende medisch specialisten.
2016 Omslagartikel De grootste show op aarde
16
Een jaar voordat de Amerikanen op 8 november 2016 hun 45ste president kiezen, is de strijd al in alle hevigheid losgebarsten. Acht redenen waarom de verkiezingen deze keer zo spannend zijn. Plus het weekboek van Derk Jan Eppink over de presidentsverkiezingen. Tweede Kamer
Woonplaats 150 Kamerleden
PvdA
SP
D66
Leiden
VVD VVD gKO D66 CU PvdA Rotterdam
PvdA
VVD
PvdA
PvdA
VVD
PvdA
VVD SP CDA VVD VVD
PvdA
CDA
PvdA PvdA
VVD
Haarlem
D66
CU
CDA gBvKl PVV SP
PvdA CU SP PvdA K CDA PvdD PvdA SGP D66 CDA VVD PvdA CDA GL PvdA CU GL SP SGP PvdA SP D66 PvdA SGP D66 CDA VVD PvdA Utrecht VVD VVD D66 VVD VVD PVV VVD VVD SP gB/vK VVD CDA SP VVD PvdA CDA SP D66 Den Bosch PvdA PvdA VVD VVD
SP
Zwolle
VVD
VVD PVV
PvdA
VVD
Breda
50+
Middelburg
CDA PVV
Eindhoven
VVD
PvdA
D66
ChristenUnie (CU)
PVV
GroenLinks (GL)
SP
SGP
50PLUS (50+)
CDA
Partij voor de Dieren (PvdD)
Fractie Houwers (H)
VVD PVV vV
H
Stand van zaken dinsdag 3 november na installatie Judith Swinkels (D66)
gKO
+
CDA PvdA
CDA Enschede
PVV
Woonplaats Kamerlid PVV Geert Wilders wordt niet bekendgemaakt
Groep Bontes/Van Klaveren (gBvK) Groep Kuzu/Ozturk (gKO) Fractie Klein (K) Fractie Van Vliet (vV)
Hoe nep is het parlement?
30
Geert Wilders sprak van een ‘nepparlement’, en iedereen was boos. Maar hoe onterecht is de kritiek op de Eerste en Tweede Kamer?
15els045z004 4
82
De WHO slaat alarm over kankerverwekkend vlees, maar relativeerde haar onderzoek al snel. Wat is er echt aan de hand met biefstuk en ham?
PvdA
VVD
PvdA
VVD
Groningen
VVD CDA
Amsterdam
VVD VVD PVV VVD PvdA VVD PVV VVD PvdA PvdA D66 PvdA PVV SP PvdA D66 GL PVV D66 VVD
Den Haag
Leeuwarden
Bang voor bacon
PvdA VVD VVD
VVD
D66 PvdA CU PvdA GL VVD PVV PvdA SP VVD VVD PvdA SP VVD PvdA SP SP
PvdD PvdA
Joris Bijdendijk
36
Als chef-kok van restaurant Rijks® maakt hij kunstwerken van de oerdegelijke aardappel. ‘Je kunt groente bereiden alsof het vlees is.’
03-11-15 17:17
NUMMER 45
ELSEVIER 7 NOVEMBER 2015
6 8 10 13 16
NEDERLAND
24
BUITENLAND
42 52
ECONOMIE
24
30
Commandotraining Nederlandse militairen leiden Iraakse rekruten op voor loopgravenoorlog tegen IS In Den Haag Los opereren onder politieke dekmantel Gerry van der List Het gulden midden tussen utopisme en conservatisme Hoek van Holland Eindhoven In Nederland Modderborden in campagnetijd Politiek Hoe nep zijn de Tweede en Eerste Kamer?
36
Hugo Camps in gesprek met chef-kok Joris Bijdendijk
42
Myanmar Na decennia dictatuur zijn er nu voor het eerst vrije verkiezingen In Warschau ‘De Polen primitiever? Kom nou!’ Arend Jan Boekestijn Cameron en de eenheid in het Westen Brazilië Sleepnetten op het strand India Broedmachines
27 28
45 46 52 55 56 58 62 64 66 68 70
KENNIS
82
82
CULTUUR
90
90
86 88
92 94 96 98 99 100 102
15els045z005 5
Brieven Foto van de week Breda: Herfstig mastbos De week Het nieuws samengevat; Letterlijk; Feiten; Stijger/Daler; Agenda Commentaren Erger dan de kwaal; Wij zijn biofiel; Symboolpolitiek; Levensgevaarlijk Verhaal van de week Amerikaanse verkiezingen zijn de grootste show op aarde; Weekboek Witte Huis van Derk Jan Eppink (22)
INTERVIEW
Arbeidsmarkt De juf moet Duits praten In de cijfers De toestand op de doe-het-zelfmarkt Syp Wynia In Frankfurt wordt de volgende luchtbel opgeblazen Werk De zzp’er als probleem Wat verder ter tafel komt Edzo Doeve
UW GELD
Huwelijk Scheiding van expats wordt vaak onderschat Netto Fiscus wijst op meevaller Rendementen Elseviers top-100 van beleggingsfondsen Lezers vragen Drie deskundigen geven antwoord M’n goeie geld Lotte Aarnink Te koop Vrijstaand huis
DE BESTE ZIEKENHUIZEN
2015 Het jaarlijkse onderzoek van Elsevier en bureau SiRM
Onderzoek De vleespaniek in elf vragen In het lab Hoera: ’s lands grootste studie is jarig Lichaam & Geest Blokkeer die afleiders
DIGITALE WERELD
GSM Meer controle over besturingssysteem Android Video Griezelig gezicht Hebbeding Drone Lily De mens achter Warble Tips Geschiedschrijving Johan Huizinga bewonderaar Willem Otterspeer: ‘Huizinga was een groot schrijver’ In première Selectie uit het cultuuraanbod Uit & Thuis Kunst Kijk, Jan Schoonhoven en De werkelijkheid van Jan Schoonhoven Stijl Couturier Balmain liet iedere vrouw stralen Taal Koffietaofel Spiritueel De kanarie in de kolenmijn Gastronomie Schnitzel Hotspot Grand café De Tropen – Amsterdam Wijn Aristocratisch fruit uit Spanje Marijke Hilhorst Sprookjes bestaan Leven & Dood Floris Bouwer (1929-2015) Bridge & Puzzels
5
NON SOLUS
Agitprop NPO
H
et begrip ‘agitprop’ komt uit het Russisch en is een samentrekking van de begrippen ‘agitatie’ en ‘propaganda’. De Russische communisten gebruikten agitprop honderd jaar geleden om de Russische bevolking te injecteren met de communistische ideologie. Waarbij de agitatie was bedoeld om mensen emotioneel over de streep te trekken en de propaganda de geest moest hersenspoelen. De publieke omroep (NPO) is met iets dergelijks bezig. Hij wil de kijker ervan doordringen dat het helemaal misgaat met het klimaat. Zo was maandag op NPO 2 een verslag te zien van een mars naar Parijs van ‘bekende Nederlanders’. Blijkbaar om de regeringsleiders die daar vanaf 30 november bijeenkomen voor een klimaattop tot drastische maatregelen (extra uitgaven) aan te zetten. De NPO doet dat als slaaf van actiegroep Urgenda. Het motto van de zender is: ‘NPO 2 vertelt het hele verhaal’. Maar daarvan was maandag geen sprake. Vanuit het groen kwam opeens een snelweg met vrachtwagens in beeld. Die moesten volgens een geïnterviewde elektrisch gaan rijden om het klimaat te redden. Als de NPO inderdaad het hele verhaal vertelt, had hij ook moeten melden dat elektriciteit niet per definitie schoon of CO2vrij is, dat de aarde al twintig jaar niet opwarmt, dat onduidelijk is welk deel van opwarming door de mens komt en dat het klimaat geen schakelaar heeft die je lager kunt zetten. De Telegraaf wordt vaak actiejournalistiek verweten. Maar de krant komt daarvoor uit en betaalt die zelf. De vulgaire agitprop van de zogenaamd ‘neutrale’ NPO wordt betaald met belastinggeld. Arendo Joustra, hoofdredacteur
03-11-15 17:17
BREDA / HERFSTIG MASTBOS
Winterslaap
Gisteren leek alles nog groen, maar in een mum van tijd heeft het bladerdek van bossen en parken zich in een betoverend kleurenpalet gehuld. In colonne trokken wandelaars door een tapijt van ritselende bladeren die de winter aankondigen. De rode en gele kleurpigmenten zitten in de lente en de zomer ook in het blad, maar komen pas tevoorschijn als de boom zich opmaakt voor een winterslaap: hij trekt het bladgroen terug uit de bladeren en slaat het op in de takken. En als er dan geen wind is om de bladeren er meteen af te blazen, is dit het oogstrelende resultaat. Erald van der Aa/ANP
15els045z008 8
03-11-15 17:24
15els045z009 9
03-11-15 17:24
16
VERHAAL VAN DE WEEK
7 NOVEMBER 2015 ELSEVIER
2016
45_VERHAAL VAN DE WEEK.indd 16
03-11-15 17:14
17
ELSEVIER 7 NOVEMBER 2015
VERENIGDE STATEN / Het duurt nog exact een jaar voordat de Amerikanen op 8 november 2016 hun 45ste president kiezen, maar de strijd is al in alle hevigheid losgebarsten. Acht redenen waarom de verkiezingen deze keer zo spannend zijn. Annemieke Ruggenberg in Washington Illustraties Carolyn Ridsdale
D
e finish is nog absoluut niet in zicht, en het is zelfs niet duidelijk wie precies de deelnemers zijn. Toch gaat het in de Verenigde Staten over weinig anders dan de race naar het hoogste ambt van de westerse wereld: het Amerikaanse presidentschap. Het duurt nog exact een jaar voordat het Amerikaanse volk op 8 november 2016 zijn nieuwe leider kiest, en de voorverkiezingen beginnen pas op 1 februari. Maar dankzij opvallende en beroemde presidentskandidaten als Hillary Clinton, Donald Trump, Jeb Bush en Bernie Sanders draaien de campagneteams al overuren. Nooit eerder werden de televisiedebatten – vooral die van de Republikeinen – zo goed bekeken. ‘We zitten midden in de “datingfase”, zegt Leonard Steinhorn (59), politiek analist bij televisiezender CBS en hoogleraar aan de American University. ‘Het land is de kandidaten aan het aftasten. Juist in deze cruciale periode, vóór de echte verkiezingen,
45_VERHAAL VAN DE WEEK.indd 17
kunnen Amerikanen laten zien wat ze belangrijk vinden. De kandidaten die nu populair zijn, spreken aan omdat ze onderwerpen van grote onvrede benoemen of staan voor iets wat het land op dit moment mist.’ Als de verkiezingen een uitputtende marathon zijn, dan zitten de kandidaten nu nog in de warming-up. Maar die is essentieel, zal iedere hardloper zeggen. Daarom: acht redenen waarom de Amerikaanse verkiezingsstrijd nu al zo spannend is.
Decennialang waren politieke zwaargewichten het handelsmerk van de GOP (Grand Old Party, de Republikeinse Partij). Maar ditmaal zijn het de onervaren kandidaten die de peilingen aanvoeren. ‘Het Republikeinse electoraat is niet blij met hoe de wereld aan het veranderen is en heeft het idee dat zijn partij niets doet om
03-11-15 17:14
30
NEDERLAND
7 NOVEMBER 2015 ELSEVIER
Tweede Kamer
Woonplaats 150 Kamerleden CU
PvdA
SP
D66
Leiden
PvdA
Leeuwarden PvdA
VVD
PvdA
Groningen
PvdA VVD CDA
VVD
Amsterdam
VVD
VVD
VVD PVV VVD PvdA VVD PVV VVD PvdA PvdA D66 PvdA PVV PvdA D66 SP GL PVV D66
VVD VVD gKO D66 CU PvdA Rotterdam
VVD
VVD SP
PvdA
CDA
PvdA CDA PvdA VVD VVD
Den Haag
PvdA
PvdA VVD VVD
VVD
PvdA
PvdA GL PVV PvdA VVD SP VVD VVD PvdA SP SP VVD PvdA SP
PvdD PvdA
D66
VVD
gBvKl PVV
Haarlem
D66
CU
CDA
VVD
SP
SP
PvdA CU
Zwolle
Breda
PVV
PvdA
PvdA
K
50+
PvdA
CDA PVV
Eindhoven
VVD
gKO
CDA VVD PvdA SP CDA
D66
ChristenUnie (CU)
PVV
GroenLinks (GL)
SGP
50PLUS (50+)
Partij voor de Dieren (PvdD)
Fractie Houwers (H)
VVD
VVD
CDA PvdD PvdA SGP PVV D66 CDA PvdA VVD CDA GL PvdA CU GL SP SGP D66 SP PvdA SGP D66 PvdA CDA VVD PvdA Utrecht VVD VVD D66 VVD VVD PVV VVD VVD SP gB/vK VVD CDA SP VVD PvdA CDA SP D66 Den Bosch PvdA PvdA VVD
Middelburg
SP
VVD PVV vV
VVD
CDA Enschede
PvdA
H
Stand van zaken dinsdag 3 november na installatie Judith Swinkels (D66) +
Woonplaats Kamerlid PVV Geert Wilders wordt niet bekendgemaakt
Groep Bontes/Van Klaveren (gBvK) Groep Kuzu/Ozturk (gKO) Fractie Klein (K) Fractie Van Vliet (vV)
Hoe nep zijn Tweede en Eerste Kamer? POLITIEK / Iedereen was boos toen Geert Wilders sprak van een ‘nepparlement’. Nou is zijn eigen partij de minst democratische van allemaal, maar is zijn kritiek op de representativiteit van het parlement helemaal onterecht?
15els045z030 30
03-11-15 14:24
31
ELSEVIER 7 NOVEMBER 2015
Eerste Kamer
Woonplaats 75 senatoren
OSF
D66
CDA Leeuwarden
D66 Groningen
VVD
CDA
VVD CDA
CU SP SP D66 SP VVD GL PVV
SP SP SP VVD D66
PVV VVD
VVD
CDA VVD CDA Am sterdam PVV PvdA CDA 50+ CU 50+ PvdA GL D66 D66 D66 GL SP D66 D66 CU PvdA VVD PVV SGP GL VVD CDA PvdD VVD Utrecht SGP Den Haag PvdA D66 VVD CDA PvdA PvdA CDA Nijmegen VVD CDA SP PVV PvdA PVV
Middelburg
SP
CDA
D66
ChristenUnie (CU)
PvdA
PVV
GroenLinks (GL)
SP
SGP
50PLUS (50+)
CDA
Partij voor de Dieren (PvdD)
OSF
Syp Wynia
H
et wordt parlementariërs van de Partij voor de Vrijheid (PVV) erg kwalijk genomen als ze de Tweede Kamer een ‘nepparlement’ of collega’s in de Eerste Kamer ‘nepvolksvertegenwoordigers’ noemen. PVV-leider Geert Wilders mocht het eerste nog zeggen in de Tweede Kamer, maar zijn partijgenoot Marjolein Faber werd in de Eerste Kamer het woord ontnomen toen zij hetzelfde wilde zeggen. Wilders introduceerde het ‘nepparlement’ aan de hand van peilingen die zouden aangeven dat een ruime meerderheid van de Nederlanders niet zit te wachten op
15els045z031 31
CDA
PVV
Tilburg
VVD
VVD
PvdD
PVV
+
Woonplaats van senator PVV Alexander Kops wordt niet bekendgemaakt
PvdA Maastricht
asielzoekers, terwijl de meerderheid van de Tweede Kamer daar geen maatregelen tegen zou willen nemen. Wilders en zijn PVV-collega’s hebben strikt genomen natuurlijk ongelijk, als ze ervan uitgaan dat een parlement die naam niet verdient, alleen maar omdat het niet voortdurend meerderheden in de laatste peilingen als richtlijn voor zijn doen en laten hanteert. Maar dit wil niet zeggen dat de Eerste en de Tweede Kamer volgens het boekje democratisch functioneren. Politiek historicus Remieg Aerts legde de vinger op een van de zere plekken, toen hij onlangs in Het Financieele Dagblad stelde dat het parlement ‘de afgelopen kwart eeuw telkens de echt grote kwesties
die burgers direct, diep en duurzaam treffen niet expliciet geagendeerd’ heeft. Volgens Aerts waren Europese eenwording en massa-immigratie, maar ook het liberaliseren van financiële markten en privatiseringen nooit echt in de politiek aan de orde – of pas achteraf. Aerts: ‘Wanneer hebben burgers zich ooit electoraal over deze fundamentele zaken kunnen uitspreken?’ De prijs is volgens de Nijmeegse hoogleraar dat de echte besluiten inmiddels elders worden genomen, zoals bij nachtelijke crisistoppen van de Europese Unie. Aerts: ‘De parlementaire democratie wordt dan een illusietheater.’ Feit is dat partijen bij verkiezingen al te vaak splijtende thema’s als de pest me-
03-11-15 14:24
56
ECONOMIE
Paul de Hen Illustratie Kay Coenen
H
et zou dé vraag voor de toekomst van de arbeidsmarkt kunnen zijn: moeten goed gekwalificeerde werknemers met een sterke arbeidsmarktpositie eigenlijk niet net zo weinig worden beschermd als vergelijkbare zelfstandigen zonder personeel (zzp’ers)? En omgekeerd: hebben zelfstandigen met een zwakke arbeidsmarktpositie niet een ongerechtvaardigd voordeel ten opzichte van werknemers met zo’n zwakke positie? Het is de vraag die oprijst uit een ambtelijk werkstuk, het Interdepartementaal Beleidsonderzoek (IBO) Eindrapport IBO Zelfstandigen zonder personeel, dat het kabinet onlangs naar de Tweede Kamer stuurde. De ambtenaren schetsen een toekomstbeeld waarin niet de juridische positie van mensen die werken bepalend is, maar de vraag in hoeverre zij zelfredzaam kunnen zijn op de arbeidsmarkt. ‘Beleid kan beter gericht worden op de behoeften van verschillende groepen werkenden, waarbij de maatvoering afhankelijk is van de gewenste mate van solidariteit en bescherming,’ is een conclusie. Dat er iets moet gebeuren, staat voor de ambtenaren vast. Zij analyseerden voor hun rapport zo te zien alle onderzoek dat de laatste jaren naar de zzp’ers is gedaan, spraken met deskundigen en belangengroepen, en ook met zzp’ers zelf. Het beeld is dat het om een uiterst gevarieerde groep mensen gaat – van medisch specialisten tot pakketbezorgers, van bouwvakkers tot managementconsultants. Dat ze in doorsnee tevredener zijn dan werknemers in loondienst. Maar ook dat hun fiscale en wettelijke behandeling zozeer afwijkt van werknemers dat de werking van de arbeidsmarkt erdoor wordt verstoord, voornamelijk aan de onderkant van de arbeidsmarkt. Immers, wie in Nederland als zelfstandige zonder personeel aan de slag kan, moet het niet laten. De voordelen zijn niet alleen zelf je werktijden indelen. Zo lang werken als je wilt. Zelf bepalen hoe je je werk doet. Er is ook een mooi fiscaal voordeel. Wie zelfstandige is en door de fiscus wordt erkend als ‘IB-ondernemer’, betaalt zeker bij een bescheiden inkomen, heel weinig belasting (inclusief AOW-premie). Zelfs een zzp’er die behoorlijk reserveert voor slechte tijden,
15els045z056 56
7 NOVEMBER 2015 ELSEVIER
De zzp’er als probleem
kan nog goedkoper werken dan een vergelijkbare werknemer. Een zelfstandige met een laag inkomen krijgt bij het huidige fiscale systeem eerder zorgtoeslag dan een feitelijk even laag betaalde werknemer.
Flexibiliteit Het fiscale voordeel is niet de enige, maar wel een belangrijke reden dat het aantal zzp’ers gestaag groeide, ook al vóór de crisis van 2008. Er zijn nu meer dan 800.000 fulltime zzp’ers, anderhalf keer zoveel als in 2003. Behalve in Slowakije was nergens in Europa de toename groter. Een op de tien werkende Nederlanders is nu zzp’er. Het IBO-rapport ziet de positieve kanten.
Werkgevers zijn blij met zo veel mensen die ze naar believen en zonder poespas van arbeidscontracten kunnen inschakelen. De flexibiliteit van de economie wordt zo groter. Mensen met beperkte mogelijkheden die niet meer als werknemer aan de slag komen, kunnen ermee een uitweg uit de werkloosheid vinden door genoegen te nemen met een lager tarief dan zou gelden voor werknemers met een cao. Er zijn ook minder leuke aspecten. Zoals ‘schijnzelfstandigen’, die net als werknemers in een keurslijf van werkgeverseisen belanden, maar tegen veel lagere kosten. Al is hun aantal niet zo groot, in een paar sectoren werd het fenomeen onderzocht en va-
03-11-15 08:56
57
ELSEVIER 7 NOVEMBER 2015
WERK / Forse toename van aantal zelfstandigen zonder personeel zet arbeidsmarkt op zijn kop. Moet het kabinet ze hun gang laten gaan, of moeten er regels komen voor pensioen en beloning?
werknemer of zelfstandig zijn. Het betekent geen gelijkstelling van zzp’ers en werknemers, ook niet voor eenvoudiger werk. Uitbreiding van het wettelijk minimumloon tot een minimumtarief voor werk dat zzp’ers doen, wijzen de ambtenaren af: slecht uitvoerbaar. Ook moet er geen wettelijke werkloosheidsverzekering voor zzp’ers komen. Onvoldoende werk hoort nu eenmaal bij het ondernemersrisico. Onderzoek wijst uit dat zzp’ers inderdaad meer bereid zijn om risico te nemen dan werknemers. Tweederde veroorlooft zich geen dure arbeidsongeschiktheidsverzekering. Soms omdat er voldoende vermogen of ander inkomen in hun huishouden is, maar ook vanwege de hoge kosten. Een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering met een uitkering op minimumloonniveau sluiten de ambtenaren niet uit. Voor het (niet zo grote) probleem dat er te weinig pensioen zou worden opgebouwd, wordt gekeken naar de verdere toekomst. Dat probleem verdwijnt als er ‘wordt toegewerkt naar een systeem voor alle werkenden’.
Rapporteurs
rieerde het van 2 tot 15 procent alle zzp’ers. Vaker verrichten zzp’ers werk van het soort dat ook door een ander kan worden verricht. Onder het motto ‘voor jou een ander’ kan de opdrachtgever extra lage tarieven afdwingen en gaat het financiële voordeel van de lagere belasting naar hem en niet naar de zelfstandige. Zzp’ers worden ook ingezet waar cao of arbeidstijdenwetgeving voor personeel in loondienst verplichte rusttijden oplegt. Van de innovatie en de werkgelegenheid die zzp’ers zouden stimuleren als zij doorgroeien naar zelfstandigen mét personeel, blijkt weinig. Veruit de meesten komen nooit toe aan werkgeverschap. De variatie is
15els045z057 57
enorm. Nogal wat mensen proberen het eens een jaar of wat en worden dan toch weer werknemer of werken helemaal niet meer. De meesten werken als bedrijfsadviseur (127.000), in de bouw (91.000), als ambachtsman of in een eigen winkel (74.000). Als boer en in de sector cultuur en recreatie zijn ze niet weg te denken. Gemiddeld zijn ze vaker dan werknemers man, ouder, beter opgeleid, in het bezit van een eigen huis, en met hun pensioen zit het wel goed. Maar niet iedere zzp’er heeft zo’n comfortabele positie. Daarop zou het beleid zich dus moeten richten, door op den duur het verschil tussen zelfredzame en afhankelijke werkenden centraal te stellen. Of ze nu
De keus uit mogelijke oplossingen voor de ongelijke behandeling van zelfstandigen en werknemers is uiteraard aan de politiek. De rapporteurs blijven in hun voorstellen praktisch en schetsen alternatieven die de schatkist per saldo geen geld kosten. Belangrijke keuze voor de eerste stappen: worden de werknemers minder beschermd of worden de zzp’ers aan meer wettelijke verplichtingen onderworpen? In elk geval zouden de kosten van laagbetaalde werknemers moeten worden verlaagd. Dat kan ook met een fiscaal voordeel voor de werkgever. In alle gevallen moet er volgens het ambtelijke advies worden gesleuteld aan de huidige fiscale voordelen voor zzp’ers. De twee grootste zijn de zelfstandigenaftrek en de mkb-winstvrijstelling. De zelfstandigenaftrek moet volgens het advies in tien jaar worden opgedoekt, of anders omgebouwd tot een heffingskorting. Dat laatste betekent onder meer dat zzp’ers minder makkelijk aanspraak kunnen maken op zorgtoeslag. Hoe nu verder? De regering is blijkens haar aanbiedingsbrief bij het rapport niet van plan iets van belang met de adviezen te doen. Maar het kan stof zijn voor komende verkiezingsprogramma’s. Het gaat tenslotte E om een substantiële groep kiezers.
03-11-15 08:56
70
7 NOVEMBER 2015 ELSEVIER
BESTE ZIEKENHUIZEN
Het jaar van de pioniers
DOORBRAAK OPENBAARHEID Chirurgen oncologie, intensivisten en hartspecialisten publiceren voor het eerst zelf cijfers over de kwaliteit van hun werk : Rob Tollenaar en Eric Hans Eddes 72 Dave Dongelmans en Jan Jaap Spijkstra 74 Edgar Daeter en Dennis van Veghel 76
> > >
ONDERZOEK / Waar is de zorg veilig en effectief, welk ziekenhuis houdt het meeste rekening met de patiĂŤnt? Beoordeling van alle ziekenhuizen in het jaarlijkse onderzoek van Elsevier en bureau SiRM. Plus: pionierende medisch specialisten die openbaarheid van hun prestaties uiterst serieus nemen.
15els045z070 70
03-11-15 09:33
71
ELSEVIER 7 NOVEMBER 2015
WINNAARS 2015
VOOR AL VAN HETLE RESULTATEN ONDERZ BESTEZI OEK EKENHU IZ
EN.ELSE VIER.NL
Algemeen winnaars Meander Medisch Centrum Gelre Ziekenhuizen Zutphen Beatrixziekenhuis Tergooi
Amersfoort Zutphen Gorinchem Hilversum
Kopgroep Slotervaartziekenhuis Rijnstate Medisch Centrum Haaglanden Bronovo Medisch Spectrum Twente Spaarne Gasthuis Ziekenhuis St Jansdal Spaarne Gasthuis ZorgSaam Zeeuws-Vlaanderen
Amsterdam Arnhem Den Haag Enschede Haarlem Harderwijk Hoofddorp Terneuzen
Meest patiëntgericht Spaarne Gasthuis Tergooi Meander Medisch Centrum
Haarlem Hilversum Amersfoort
Veilig, effectief, patiëntgericht: eisen aan een goed functionerend ziekenhuis
Arthur van Leeuwen
V
ier ziekenhuizen mogen zich dit jaar rekenen tot de beste van het land. Het Meander Medisch Centrum in Amersfoort, de Gelre Ziekenhuizen locatie Zutphen, het Beatrixziekenhuis in Gorinchem en Tergooi in Hilversum halen de maximale score in het onderzoek Beste ziekenhuizen 2015. Veilig, nauwgezet en up-to-date in de medische zorg. Betrouwbaar en solide als organisatie, optimaal als begeleider en voorlichter van de patiënt. Dat zijn de eisen aan een goed functionerend ziekenhuis in het jaarlijkse Elsevier-onderzoek, voor het zesde jaar uitgevoerd met ondersteuning van bureau SiRM. Nog eens acht ziekenhuizen volgen als ‘kopgroep’ pal achter de winnaars, waaronder het Ziekenhuis St Jansdal in Harderwijk,
15els045z071 71
BovenIJ Ziekenhuis Slotervaartziekenhuis St. Anna Ziekenhuis Beatrixziekenhuis Spaarne Gasthuis ZorgSaam Zeeuws-Vlaanderen LangeLand Ziekenhuis Gelre Ziekenhuizen Zutphen
Amsterdam Amsterdam Geldrop Gorinchem Hoofddorp Terneuzen Zoetermeer Zutphen
Koen van Weel/ANP
Kopgroep
Beste medische zorg Meander Medisch Centrum Ziekenhuis St Jansdal
Amersfoort Harderwijk
Kopgroep Gelre Ziekenhuizen Zutphen Rijnstate Medisch Centrum Haaglanden Bronovo Het Van Weel-Bethesda Ziekenhuis Medisch Spectrum Twente Beatrixziekenhuis Tergooi
Zutphen Arnhem Den Haag Dirksland Enschede Gorinchem Hilversum
© Elsevier
Bron: Elsevier/SiRM (2015)
03-11-15 09:33
82
7 NOVEMBER 2015 ELSEVIER
KENNIS
eid ndh e k d wek ver ekken r e k w r n e n ka kerv lijk rieë – kan rschijn o g ren e a Cat gorie 1 a – wa gelijk ssifice et i o a 2 e cat gorie b – m t te cl jnlijk n i e 2 e i t h n ca gorie sc 3 – waar e cat gorie – 4 e cat gorie e cat R
RC N: IA BRO
VIE LSE ©E
BANG VOOR BACON VLEES / De WHO slaat alarm over kankerverwekkend vlees maar relativeerde haar onderzoek al vlug. Wat is er echt aan de hand met biefstuk en ham? De vleespaniek in elf vragen. Bram Hahn
1. Wat zegt het vleesrapport? Het International Agency for Research on Cancer (IARC), een comité van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), bracht op 26 oktober een rapport uit over het verband tussen het eten van rood en bewerkt vlees en kanker. De wetenschappers beoordeelden circa achthonderd studies waarin dat verband onder de loep werd genomen en kwamen tot twee conclusies: bewerkt vlees hoort in categorie 1: ‘kankerverwekkend’ en rood vlees in categorie 2: ‘mogelijk kankerverwekkend’.
2. Wat betekent kankerverwekkend? Als een substantie kankerverwekkend wordt genoemd, betekent dat dat contact met de stof kanker kan veroorzaken. Hoe kankerverwekkender de stof en hoe vaker en intensiever het contact, hoe groter de kans dat zich daadwerkelijk kanker ontwikkelt. Maar eigenlijk deugt de term niet. In de meeste gevallen veroorzaken die stoffen geen kanker, maar zijn ze hoogstens wegbereiders voor kanker-
15els045z082 82
De WHO schaarde bewerkt vlees als worst in een categorie substanties die als kankerverwekkend gelden
03-11-15 14:04
83
ELSEVIER 7 NOVEMBER 2015
cellen. Zulke cellen ontwikkelen zich spontaan, maar kunnen worden geholpen doordat kankerverwekkende stoffen bijvoorbeeld gezonde cellen kapotmaken en daarmee de kankercellen vrij baan geven.
3. Wat is categorie 1?
Bewerkt vlees wordt in dezelfde categorie geplaatst als tabak en asbest. In deze categorie staan alle zogenoemde agents waarvan ‘voldoende bewijs’ is dat ze kankerverwekkend zijn voor mensen. Zo’n agent kán hoogstwaarschijnlijk kanker veroorzaken, maar, zo benadrukken de wetenschappers in een toelichting, dat zegt niets over de kans dat kanker zal optreden als gevolg van deze stof. Het is te vergelijken met de overeenkomst tussen een bananenschil op de stoep en geblinddoekt een kruispunt oversteken. Beide kunnen de oorzaak zijn van een dodelijk ongeluk, maar iedereen ziet het verschil in risico.
5. Wat is rood vlees?
Alle vlees van zoogdieren als koe, kalf, varken, schaap, lam, geit en hert valt onder de noemer rood vlees. Onder wit vlees valt dat van gevogelte als kip, kalkoen, eend en gans, als ook konijn. De termen zijn verwarrend. Als u in een restaurant uw steak doorbakken wenst, is hij niet meer rood van kleur, maar valt hij nog wel in die categorie. En het vlees van een wilde eend of fazant is roodbruin, maar valt toch in de categorie wit.
6. Wat is bewerkt vlees?
Onder bewerkt vlees wordt alle vlees geschaard dat is gezouten, gedroogd, gerookt, gefermenteerd of op andere wijze is behandeld om het een andere smaak te geven of langer houdbaar te maken. Het betreft vooral vlees van runderen en varkens, maar ook elke andere vleessoort die een bewerking heeft ondergaan, valt onder deze definitie. Dus: vlees van kip geldt als ‘wit’, maar als er gerookte kip-
Dagelijkse portie Een doorsneedag in vlees Ontbijt
bewerkt vlees
rood vlees
• boterham met 1 plak gekookte ham (15 gram) • boterham met leverworst (10 gram)
40 gram
Lunch
150 gram
• Broodje kroket (15 gram)
Diner • Aardappel, groenten, biefstuk (150 gram)
Totaal 190 gram BRON: ELSEVIER
Lichte daling
Vleesconsumptie in Nederland per jaar
kilo
40
varken
30
gevogelte rund overig
20 10 0
2009
2010
2011
2012
2013
2014
©ELSEVIER
BRON: LEI
Biefstuk en spek Wat zit er in vlees? Biefstuk
De sterkste aanwijzingen zijn gevonden door middel van epidemiologisch onderzoek. Daarbij verzamelen onderzoekers aan de hand van vragenlijsten gegevens over de leefstijl van proefpersonen gedurende langere tijd. Daaruit worden met behulp van statistische analyse verbanden gedestilleerd. Bijvoorbeeld: mensen die meer vleeswaren eten, hebben vaker darmkanker. In zo’n geval is er een correlatie. Of er ook een oorzakelijk verband is, is veel moeilijker te onderzoeken. Ook in het vleesonderzoek zijn de conclusies voor het grootste gedeelte gebaseerd op dergelijke constateringen. Hard, empirisch bewijs is er niet.
15els045z083 83
filet van is gemaakt, valt het ook onder bewerkt vlees. Alle vleeswaren worden gerekend tot bewerkt vlees.
7. Wat zit er voor gevaarlijks in vlees? De wetenschappers hebben eigenlijk geen idee. Het IARC erkent dat uit de data niet kan worden vastgesteld wat nu precies de mogelijk verhoogde kans op kanker veroorzaakt. In het geval van rood vlees zou heemijzer de boosdoener kunnen zijn, de stof die vlees zijn rode kleur geeft, maar die ook cellen in de darmwand kan beschadigen. Bij bewerkt vlees zijn er meer factoren in het spel. Bij het drogen, roken en verhitten van vlees
ontstaan stoffen die als kankerverwekkend te boek staan, zoals polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK) en heterocyclische amines (HCA). Deze veroorzaken veranderingen in het DNA die het risico op het ontwikkelen van kanker zouden vergroten.
8. Was het nieuws?
Het IARC toonzette zijn bevindingen alarmerende, maar had het rapport ook heel anders kunnen presenteren. Acht jaar geleden bracht een ander instituut, het World Cancer Research Fund, een rapport uit waarin dezelfde relatie tussen vlees en kanker was onderzocht. De conclusies destijds: het eten van 100 gram vlees per dag zou het risico op darmkanker met
Bacon Per portie van 40 gram Water 18,8 gram Eiwit 7,2 gram Vet 13,6 gram Cholesterol: 71 milligram Vitaminen: B1, B2, B6, B11, B12, D Mineralen: natrium, kalium, calcium, fosfor, ijzer, magnesium en zink ©ELSEVIER
BRON: VOEDINGSWAARDETABEL
Arjan Benning
4. Hoe is dat onderzocht?
Per portie van 150 gram Water 107,5 gram Eiwit 35,7 gram Vet 5,3 gram Cholesterol: 83,3 milligram Vitaminen: B1, B2, B6, B11, B12, D Mineralen: natrium, kalium, calcium, fosfor, ijzer, magnesium en zink
03-11-15 14:04