Embuild Magazine november 2023 by Embuild

NOVEMBER 2023

Magazine

Maandblad van en voor de aannemer en de installateur Uitgave van Embuild • Kunstlaan 20, 1000 Brussel • afgiftekantoor Gent X • 6 euro

DOSSIER

De overheidsinvesteringen moeten hoger BETALINGSACHTERSTAND Pas uw algemene voorwaarden aan!

/nl.embuild

VISIERAPPORT Naar een toekomstbestendig Vlaanderen

@nl.embuild

TAXONOMIE Waarom is het belangrijk?

embuildBE

.embuild.be

DIGITALISERING IS ESSENTIEEL VOOR AANNEMERS DIE ZICH WILLEN PROFESSIONALISEREN EN EMBUILD MOET HEN DAAROP VOORBEREIDEN.

EDITO

Federale regering slaat bal serieus mis door btw op sloop en heropbouw in te perken

mwille van budgettaire beperkingen heeft de federale regering besloten de verlaagde btw op sloop en heropbouw vanaf 2024 te beperken tot de particulieren. In heel België dan wel en dus niet langer in 32 centrumsteden. Maar voor promotoren en projectontwikkelaars geldt dus vanaf volgend jaar in heel het land 21 procent btw voor nieuwe projecten van sloop en wederopbouw.

We zijn zeer teleurgesteld over deze inperking: deze is niet alleen slecht voor de activiteit bij onze woningbouwers, maar vooral zal ze de wooncrisis voor de particulieren nog vergroten. Nochtans heeft Embuild een aantal compromisvoorstellen op tafel gelegd waarbij de btw-verlaging voor alle partijen – particulieren én promotoren - zou blijven gelden, maar dan niet langer aan 6 procent btw, maar wel aan 12 procent Financieel levert dat ongeveer hetzelfde resultaat op voor de begroting en het zou voor de woningmarkt veel beter geweest zijn. Jammer genoeg is de federale regering daarop niet ingegaan.

verduurzaamd kan worden. Dat is zo klaar als een klontje. Daarom blijven we ijveren opdat het verlaagde btw-tarief ook zou gelden voor verkoopprojecten van sloop en heropbouw. Dat is een prioritaire eis die we op tafel leggen voor de verkiezingen van 2024. Tijdens onze frequente contacten met de politieke partijen hameren we hier telkens op. Hopelijk zien onze politici in dat deze maatregel noodzakelijk is om een wooncrisis af te wenden.. Niko Demeester CEO Embuild

Individueel slopen is goed, maar onvoldoende. Ook verkoopprojecten moeten een verlaagde btw kunnen genieten om ons woningbestand tijdig uit te breiden en dat op een duurzame en betaalbare manier.

De inperking van het verlaagde btw-tarief schiet tekort voor de noodzakelijke uitbreiding en vernieuwing van ons sterk verouderd woningbestand. Individueel slopen en heropbouwen is uiteraard goed, maar ruim onvoldoende. De komende 7 jaar moeten we in ons land immers liefst 220 000 extra wooneenheden realiseren om aan de groeiende woonbehoefte te voldoen. Anders zal de schaarste op de woningmarkt zodanig groot worden dat wonen echt onbetaalbaar wordt voor iedereen. Daarom moeten ook verkoopprojecten ondersteund worden zodat er meteen op grotere schaal vernieuwd en

EM B U I L D M AGA ZI N E • 1 1-2023

INHOUD

NOVEMBER 2023

Magazine

Maandblad van en voor de aannemer en de installateur Uitgave van Embuild • Kunstlaan 20, 1000 Brussel • afgiftekantoor Gent X • 6 euro

DOSSIER

De overheidsinvesteringen moeten hoger BETALINGSACHTERSTAND Pas uw algemene voorwaarden aan!

/nl.embuild

VISIERAPPORT Naar een toekomstbestendig Vlaanderen

@nl.embuild

TAXONOMIE Waarom is het belangrijk?

embuildBE

.embuild.be

3 ● Edito

BETALINGSACHTERSTAND Hebt u een particuliere klant die uw facturen niet op tijd betaalt? Dan moet u nu rekening houden met nieuwe regelgeving. Vergeet dus niet om uw algemene voorwaarden aan te passen.

Nieuwe btw-regels op vernieuwbouw zijn niet goed.

7 ● Regionaal standpunt

Een slimme manier om woningen betaalbaarder te maken.

PRIKBORD

8 ● Digital Construction Brussels Must voor ondernemingen die willen digitaliseren.

BOUWBELANGEN

10 ● Vernieuwbouw

Wat we nu weten over de nieuwe btw-regeling.

12 ● Vakanties

Vanaf 2024 kunnen werknemers hun vakantiedagen overdragen.

13 ● Betalingsachterstand

Zijn uw algemene voorwaarden nog up-to-date?

DOSSIER

15 ● Intro

Investeringen, een oud probleem.

16 ● Thomas Dermine

Het Next Gen Belgium-plan toegelicht.

18 ● Vlaanderen

OVERHEIDSINVESTERINGEN Het is een oud zeer: de overheidsinvesteringen in dit land liggen al jaren te laag. Hoe kan het beter? In dit dossier ligt de nadruk op de voorstellen van Embuild Vlaanderen, maar we vergeten ook het federale en het Waalse niveau niet.

De voorstellen van Embuild Vlaanderen.

23 ● Wallonië

De situatie bezuiden de taalgrens.

EM B U I L D M AGA ZI N E • 1 1-2023

INHOUD

SECTOR & BEROEPEN

26 ● Visierapport 2023

De voorstelling was weer een sterk event.

30 ● Taxonomie

Wat is het, en waarom moet u dat weten?

34 ● Akoestiek

Begeleiding van aannemers bij een moeilijk probleem.

36 ● Vervoer in Brussel

Het kan beter met dit project.

40 ● Buildwise

• Energetische renovatie van hellende daken: inzicht in de milieuimpact. • Welke voordelen biedt de compartimentering van de isolatie van een plat dak?

26 VISIERAPPORT 2023 Embuild Vlaanderen presenteerde onlangs zijn visierapport 2023. Het legt gedetailleerd uit wat er moet gebeuren om Vlaanderen toekomstbestendig te maken, en om iedere Vlaming een goede, betaalbare woning te geven.

PROJECTEN & BEDRIJVEN

44 ● Herbestemming in Brussel Het beursgebouw gaat nieuw leven tegemoet.

47 ● Bouwmarkt

• Acerta beantwoordt uw HRvragen. • Beter bouwprojecten ontwerpen, bouwen en beheren met de Wienerberger BIM-tool.

48 ● Ledenvoordelen

Doe uw lidmaatschap renderen!

50 ● Markant

• RENOLUTION Event op 8 december. • Maandcijfer Werkgelegenheid.

HET BRUSSELSE BEURSGEBOUW Na een intensieve renovatie met verbouwing is het Brusselse beursgebouw klaar voor zijn nieuwe functies. Politiek was het project enigszins controversieel. Maar technisch was het een huzarenstukje, met dank aan ons lid Denys.

EM B U I L D M AGA ZI N E • 1 1-2023

Embuild versterkt alle bedrijven actief in de bouw

Een aannemer die lid is van Embuild - de voormalige Confederatie Bouw - mag op beide oren slapen. Er bestaat geen betere partner voor: • advies • informatie • ondersteuning • belangenbehartiging • netwerking • promotie van jouw bedrijf bij het grote publiek onder meer via buildyourhome.be Word nu lid op embuild.be/nl/lid-worden

STANDPU NT

Waarborg eigen middelen helpt nieuwbouw uit het slop

e woningmarkt in Vlaanderen staat onder druk. Bij de oorzaken onder meer de grote vraag, de hoge bouwgrondprijzen en de stijgende rente. Terwijl het mediaan woonhuis in Wallonië 175 000 euro kost, is dat in Vlaanderen intussen 295 000 euro. Daardoor moeten huishoudens in Vlaanderen steeds meer eigen middelen voorzien om een energie-efficiënte woning te verwerven. Als de bank 20 procent eigen middelen vraagt, moet een Vlaams gezin 59 000 euro sparen vooraleer zij een woning kan verwerven, terwijl bij een Waals gezin 35 000 euro volstaat. Dat is een horde die heel wat huishoudens in Vlaanderen niet kunnen nemen. Daarom heeft Embuild Vlaanderen aan de Vlaamse regering gevraagd om een ‘waarborg eigen middelen’ in het leven te roepen. Vooral nieuwbouw heeft het moeilijk in Vlaanderen. De afgelopen drie kwartalen van dit jaar werden iets meer dan 35 000 bouwvergunningen aangevraagd voor nieuwbouwwoningen. Dat is 10 procent minder dan vorig jaar. Toen werden er bijna 39 000 geregistreerd. In 2019 ging het in de eerste drie kwartalen zelfs nog over meer dan 48 000 aanvragen. Voor nieuwbouw is de trend dus duidelijk dalend. Door de stijgende woningprijzen, heb je steeds meer spaargeld nodig om een energie-efficiënte woning te kopen. Wie vorig jaar voldoende spaargeld had, komt vandaag mogelijk te kort. Kandidaat-eigenaars dreigen in een vicieuze cirkel terecht te komen waarin zij telkens opnieuw onvoldoende spaargeld hebben om een eigen woning te verwerven.

gienormen, moet je van meet af aan de volledige investering kunnen dragen. Terwijl wie een bestaande woning koopt en renoveert, de investeringen kan spreiden. Een ‘waarborg eigen middelen’ kan de oplossing bieden aan mogelijke kandidaat-bouwers die wel voldoende inkomen hebben maar over onvoldoende eigen middelen beschikken. Hij kan dienen als compensatie voor een deel van de eigen middelen, opdat de kandidaat-bouwers toch een banklening kunnen krijgen. Zo kunnen huishoudens onmiddellijk profiteren van een energie-efficiënte woning en bijgevolg laag energieverbruik. Het systeem van borgstelling zet geen bijkomende koopkracht in de markt en heeft bijgevolg geen prijsverhogend effect. Gezinnen die hiervan gebruik maken, betalen de lening ook terug. Het risico voor de bank blijft dan ook ongewijzigd, aangezien de buffer voor een hypothecaire lening dezelfde blijft dankzij de borgstelling door de overheid. Ten slotte, dit voorstel en andere om de betaalbaarheid van wonen voor de verschillende doelgroepen te vrijwaren, maken deel uit van het nieuwe visierapport van Embuild Vlaanderen. Je vindt het visierapport ‘Kies voor de toekomst. Bouwen aan een future-proof Vlaanderen.’ volledig digitaal en online terug via www. embuildvlaanderen.be. Veel leesplezier! Marc Dillen Directeur-generaal Embuild Vlaanderen

het vereiste aandeel aan eigen middelen een hoge drempel. Want bij een nieuwbouwproject, dat voldoet aan de strengste energienormen, moet je van meet af aan de volledige investering kunnen dragen.

Zeker bij nieuwbouw vormt het vereiste aandeel aan eigen middelen een hoge drempel. Want bij een nieuwbouwproject, dat voldoet aan de strengste ener-

EM B U I L D M AGA ZI N E • 1 1-2023

Zeker bij " nieuwbouw vormt

VAKBEU RS DIGITALE BOUW

Digital Construction Brussels trok dit jaar bekende maar ook nieuwe exposanten Digital Construction Brussels mag tegenwoordig zonder aarzelen een traditie genoemd worden. Dit jaar vond deze vakbeurs gewijd aan de digitalisering van de bouw plaats op 17 oktober in Brussels Kart Expo in Groot-Bijgaarden. Embuild Magazine ging er de sfeer opsnuiven en stelde vast dat de beurs een steeds groter gamma tools presenteert waarmee bouwondernemingen hun processen kunnen stroomlijnen en hun efficiëntie verhogen.

CB, dat georganiseerd wordt door Embuild in een partnership met Buildwise (het voormalige WTCB), was dit jaar al aan zijn zesde uitgave toe. Het is uitgegroeid tot een evenement dat je niet links kunt laten liggen als je wilt digitaliseren. Dat bleek ook uit het aanzienlijke aantal aannemers, ingenieurs, studenten enzovoort dat naar Groot-Bijgaarden gekomen was op 17 oktober.

Met de tools van Spectr BIM kun je met behulp van de VR-bril een BIM in virtuele realiteit bekijken.

Uw beroepsorganisatie is ervan overtuigd dat digitalisering een van die trends is die geen enkele aannemer mag missen, ongeacht de omvang van zijn onderneming. Onder meer daarom waren er niet alleen een kleine vijftig producenten providers uitgenodigd op deze beurs. Hun tools, producten en diensten zijn belangrijk, maar dat deel van DCB werd aangevuld met boeiende seminaries en infomomenten waarvan Buildwise de drijvende kracht was.

Teamoty uit Frankrijk

Intussen trekt DCB ook buitenlandse interesse. Bij de exposanten was dit jaar een leverancier die helemaal uit Frankrijk gekomen was, Teamoty. Director Operations Adrien Pourret van deze firma was onder de indruk van de organisatie van de vakbeurs. Adrien Pourret: "We hebben deelgenomen aan de Summer University en zo zijn we in contact gekomen met Embuild, dat ons voorstelde om hier op deze digitale vakbeurs te komen staan. In Frankrijk hebben we al goede ervaringen met dit type event, en ik moet het toegeven: de organisatie hier in België is perfect. En daar komt bij dat de locatie perfect geschikt is voor een dergelijke beurs. Proficiat, Embuild!" Graag gedaan, beste buren! We krijgen graag complimentjes van de andere kant van de Belgisch-Franse grens. Maar wat doen jullie voor de aannemers? Adrien Pourret: "We hebben twee oplossingen in een hoofdrol. De eerste heet Teamoty Logistics, een programma om de logistiek van een bouwplaats te optimaliseren. Met deze oplossing kun je de stroom van leveringen coördineren en plannen op één enkel platform met alle betrokkenen en leveranciers van een bouwproject. Je kunt er hulpmiddelen mee delen, bijvoorbeeld heftoestellen en machines voor goederenbehandeling. Je kunt er je teams ook zo mee organiseren dat de verschillende goederenstromen vlotter verlopen." De tweede oplossing is Teamoty Scheduling. Deze tool dient om te plannen waar en wanneer welke werken het beste gebeuren. Daarvoor

EMBUILD MAGAZINE • 11|2023

Teamoty, een nieuwe exposant die helemaal van Frankrijk was gekomen om op DCB te staan.

werd inspiratie gezocht in de technieken voor geotemporal planning van de lean-methodologie. Adrien Pourret: "Teamoty Scheduling is tegelijk een tool voor de planning, de opvolging en het operationele beheer van de bouwplaats. Je kunt er de verschillende taken efficiënt mee organiseren, en de Key Performance Indicators van een project opvolgen. Met deze tool kun je op elk moment schatten welke einddatum een project zal hebben en of je de mijlpalen gaat halen."

producten op DCB 2023. Maar daarnaast waren er natuurlijk ook de anciens, de ondernemingen die er sinds de eerste keer bij zijn en die dit event niet willen missen. Een klassiek voorbeeld is Build Software uit Herselt. Mede-eigenaar Bert Van Dessel: "Deze beurs wordt perfect georganiseerd door Embuild en als partner bij de digitalisering kunnen wij niet wegblijven. Wij ontmoeten hier elk jaar heel wat klanten. Sinds 1997 helpen wij meer dan 130 bouwbedrijven bij het uitwerken van een visie en een toekomststrategie. We begeleiden hen bij de digitalisering van hun administratieve processen: kostprijsberekening, offertes, het beheer van bouwplaatsen, de planning, de facturatie enzovoort." Er kwamen meer dan 600 bezoekers naar het evenement, dat plaatsvond in Brussels Kart Expo in Groot-Bijgaarden.

Spectr BIM

Op enkel stappen van de stand van Teamoty zagen we bezoekers virtual reality-brillen testen in een afgelijnde zone. Het bleek op de stand van Spectr BIM te zijn, een kmo uit Mechelen die in 2018 opgericht werd. Sem Van Dam, die bij de firma instaat voor de klantenrelaties, gaf ons tekst en uitleg. Sem Van Dam: "Ons tools zetten een BIM om in een virtuele wereld die met een VR-bril kunt zien. Het is een soort virtualisatie van een ontwerp die de visualisering van een project verbetert, niet alleen voor de architect maar ook voor de aannemer en de klant: samenwerking in real-time, onderdompeling in de virtuele realiteit, geavanceerde beeldvorming, simulaties van verlichting, een rationele workflow. Dankzij Spectr BIM kun je inspelen op potentiële problemen vóór de eigenlijke bouw, geïnformeerde beslissingen nemen en tijd en middelen uitsparen." Het is de eerste keer dat deze nog jonge onderneming op DCB staat. Het is een heel prettige ervaring. Sem Van Dam: "De bezoeker krijgt een interessant parcours voorgelegd. Het is in essentie met aannemers en architecten dat we contact hadden. We merken dat professionals op zoek zijn naar de tools die wij aanbieden."

Build Software

Zoals het voorgaande aantoont, waren er een aantal nieuwe exposanten met interessant

GESLAAGD, ONDANKS DE OMSTANDIGHEDEN Digital Construction Brussels 2023 moest helaas plaatsvinden op een luguber moment. Op 16 oktober, minder dan 24 uur eerder, had een terrorist in Brussel twee Zweden gedood. De aanslag was een schok voor heel het land. Wie er op 17 oktober niet moest zijn, vermeed meestal de hoofdstad. De organisatoren van DCB vreesden dat de bezoekersaantallen zouden lijden onder deze uiterst begrijpelijke reactie. Maar dat viel uiteindelijk mee. Geen enkele exposant ontbrak en meer dan 600 mensen bezochten de beurs. Tot volgend jaar!

EMBUILD MAGAZINE • 11|2023

BOUWBELANGEN

VOORBEHOUD Wanneer we dit schrijven, zijn er nog geen wetteksten goedgekeurd en is het wetgevende proces nog niet doorlopen. Dit artikel is gebaseerd op de informatie die beschikbaar was, maar is dus voorlopig en voorwaardelijk. De voorwaarden om de verlaagde btw te genieten, kunnen bijvoorbeeld nog aangepast worden. Voor de definitieve versie van de maatregel is het wachten op de politieke beslissingen en de regelgevende teksten.

6 procent btw op afbraak en heropbouw wordt ingeperkt De federale regering stelde begin oktober haar begroting voor volgend jaar voor. Eén van de meest in het oog springende maatregelen is de wijziging van de bestaande regelingen voor afbraak en heropbouw aan 6 procent btw. Kort samengevat komt het erop neer dat het toepassingsgebied wordt ingeperkt.

r bestaan twee regelingen die een verlaagd btw-tarief van 6 procent toestaan bij af braak gevolgd tot heropbouw tot woning ("vernieuwbouw"). Er is de permante en al lang bestaande regeling in 32 stadsgebieden, en

daarnaast is er de tijdelijke regeling die sinds 2021 in heel het land geldt en waarvan aangekondigd was dat ze eind dit jaar zou af lopen. In de plaats zou er vanaf 2024 één permanente regeling voor heel het land komen.

EMBUILD MAGAZINE • 11|2023

BOUWBELANGEN

Geografische uitbreiding

Het basisidee is dat de tijdelijke regeling niet wordt verlengd na 2023, en dat de permanente maatregel in de 32 stadsgebieden wordt uitgebreid tot het volledige land. Maar de permanente maatregel wordt niet alleen uitgebreid. Hij wordt ook aangevuld met de sociale voorwaarden die opgenomen waren in de tijdelijke regeling. Vanaf 1 januari 2024 geldt dus in heel het land een btw-tarief van 6 procent op vernieuwbouw, maar alleen wanneer aan de volgende voorwaarden voldaan is: ● het gaat om de enige en eigen woning van de opdrachtgever; ● deze is een natuurlijke persoon (dus geen onderneming) die er minstens vijf jaar gedomicilieerd zal zijn; ● de totale bewoonbare oppervlakte van de nieuwe woning is niet groter dan 200 vierkante meter. Tot nu toe hadden de 32 stadsgebieden een bijzondere positie wat betreft de btw op vernieuwbouw. Maar die verdwijnt in 2024. De toepassingsvoorwaarden zullen in deze 32 gebieden dan dezelfde zijn als in de rest van het land.

Geen koopwoningen

Tijdelijk mocht een woning na af braak niet alleen heropgebouwd maar ook verkocht worden aan 6 procent. Maar deze maatregel wordt niet verlengd. Vernieuwbouw met het oog op verkoop valt vanaf 1 januari 2024 dus opnieuw onder het normale tarief van 21 procent. Het gevolg van deze verschillende wijzigingen is dat de permanente regeling enkel geldt voor aannemingsovereenkomsten waarbij een particuliere eigenaar een oud gebouw laat af breken en zijn enige, eigen woning laat heropbouwen. Verkopen, al dan niet op plan, van huizen of appartementen zal niet meer mogelijk zijn aan 6 procent btw. Ook sloop-heropbouw met de bedoeling om te verhuren, zal vanaf volgend jaar niet meer aan 6 procent kunnen. Ook niet in de 32 stadsgebieden, waar dit tot nu toe wel mogelijk was.

Overgangsmaatregelen

De wijzigingen die op til staan, zijn ingrijpend. Daarom zouden er twee overgangsmaatregelen genomen worden. Eerst en vooral zou de tijdelijke maatregel voor de af braak en heropbouw van de eigen en enige woning die af loopt op 31 december 2023 verder toegepast kunnen worden voor leveringen van woningen en het bijhorend terrein, wanneer de omgevingsvergunning uiterlijk is aangevraagd op 30 juni 2023 en voor zover de btw opeisbaar wordt uiterlijk op 31 december 2024. Tot eind volgend jaar kunnen kunnen de werken ter uitvoering van een verkoop (op plan) nog gefactureerd worden aan het verlaagd btw-tarief voor zover de vergunning vóór 1 juli 2023 was aangevraagd. Daarnaast kan de permanente maatregel voor de af braak en heropbouw van woningen in de 32 stedelijke centra voor werken waarbij het niet de enige en eigen woning betreft of het oppervlaktecriterium van 200 vierkante meter overschreden wordt nog tot eind volgend jaar gefactureerd worden aan 6 procent, wanneer de omgevingsvergunning is aangevraagd uiterlijk op 31 december 2023.

EEN JAMMERLIJK VOORNEMEN In een eerste reactie op de federale beleidsverklaring zegt Embuild ontevreden te zijn dat projecten van sloop-heropbouw die verkocht worden vanaf 2024 uitgesloten zullen worden van de veralgemeende, verlaagde btw. “Dat schiet tekort voor de noodzakelijke uitbreiding en vernieuwing van ons sterk verouderd woningpark. Individueel slopen en heropbouwen is goed, maar ruim onvoldoende. De komende 7 jaar moeten we immers liefst 220 000 extra wooneenheden realiseren om aan de woonbehoefte te voldoen. Daarvoor moeten ook verkoopprojecten ondersteund worden zodat er meteen op grotere schaal vernieuwd en verduurzaamd kan worden”, weet Niko Demeester, CEO van Embuild. “De vernieuwing van ons sterk verouderd woningpark zal dus absoluut niet voldoende versnellen. We mogen immers niet vergeten dat driekwart van onze woningen van voor 1985 dateert en niet meer voldoet aan de duurzaamheidvereisten. We moeten met andere woorden alle zeilen bijzetten om onze woningen ‘future proof’ en klimaatneutraal te maken. Daarnaast moeten we de komende 7 jaar liefst 220 000 bijkomende wooneenheden bouwen. Anders zal de schaarste op de woningmarkt zodanig groot worden dat wonen echt onbetaalbaar gaat worden voor iedereen. We hebben dus dringend meer steun nodig voor grote bouwprojecten via sloop en heropbouw.”

EMBUILD MAGAZINE • 11|2023

SOCIAAL

Vanaf 2024 kunnen werknemers hun vakantiedagen overdragen In 2023 werden twee wijzigingen aangebracht aan de jaarlijkse vakantieregeling om deze in overeenstemming te brengen met het Europese recht. Als werknemers hun vakantiedagen niet voor het einde van het jaar kunnen opnemen, mogen ze deze 24 maanden overdragen. En bij arbeidsongeschiktheid tijdens hun vakantie, kunnen ze die daarna ook weer opnemen, onder de voorwaarden die zijn vastgelegd in het arbeidsreglement. Deze twee wijzigingen treden in werking op 1 januari 2024.

Vakantiedagen opnemen voor het einde van het jaar onmogelijk, wat dan?

In de regel moeten jaarlijkse vakantiedagen voor het einde van het jaar worden opgenomen. Als de onmogelijkheid om je vakantie op te nemen voor 31 december echter gerechtvaardigd is, kun je door een wijziging van het koninklijk besluit van 30 maart 1967 tot uitvoering van de wet op de jaarlijkse vakantie je verlof opnemen binnen de volgende 24 maanden. Deze onmogelijkheid moet te wijten zijn aan een van de volgende redenen: een arbeidsongeval, een gewoon ongeval, een beroeps- of gewone ziekte, zwangerschaps- of vaderschapsverlof, profylactisch verlof, adoptieverlof, pleegouderverlof of pleegzorgverlof. Voor de bedienden moet het vakantiegeld met betrekking tot deze vakantiedagen uiterlijk op 31 december van het vakantiejaar worden uitbetaald.

Arbeidsongeschiktheid tijdens de vakantie De tweede wijziging betreft de arbeidsovereenkomstenwet van 3 juli 1978. Een nieuw artikel 31/2 werd ingevoerd door een wet van 17 juli 2023 om werknemers die tijdens hun vakantie arbeidsongeschikt zijn de mogelijkheid te geven om deze daarna weer op te nemen. Tot het einde van dit jaar geldt het principe van "schorsing van een schorsing geldt niet", wat betekent dat een werknemer die tijdens zijn vakantie ar-

beidsongeschikt wordt geen vakantiedagen kan overdragen. Deze dagen vallen nog steeds onder het vakantiegeld en geven geen recht op gewaarborgd loon. Dit principe is in twijfel getrokken door Europese rechtspraak, die stelt dat werknemers recht moeten hebben op een minimum van vier weken betaalde vakantie waarin ze niet mogen worden verhinderd om te ontspannen om gezondheidsredenen, anders hebben ze recht op het aanvragen van een overdracht van vakantiedagen die samenvielen met een periode van arbeidsongeschiktheid. Vanaf 1 januari 2024 kunnen werknemers die ziek worden tijdens hun jaarlijkse vakantie de vakantiedagen waarop ze arbeidsongeschikt waren, overdragen. Om dit te kunnen doen, moeten ze aan een aantal verplichtingen voldoen. De eerste is om de werkgever onmiddellijk te informeren over hun verblijfplaats als ze niet thuis zijn, en de tweede is om een medisch attest naar de werkgever te sturen vanaf de eerste dag van arbeidsongeschiktheid, zelfs als deze vereiste niet voorzien is in het arbeidsreglement. Dit attest vermeldt de arbeidsongeschiktheid, de waarschijnlijke duur ervan en of de werknemer al dan niet zijn of haar woning mag verlaten in geval van een eventuele controle. De derde is om de werkgever op de hoogte te brengen van je wens om je 'verloren' vakantiedagen over te dragen, uiterlijk op het moment dat het medisch attest wordt ingediend.

EMBUILD MAGAZINE • 11|2023

Als aan deze verschillende verplichtingen is voldaan, hebben de werknemers ook recht op gewaarborgd loon voor deze dagen.

Aanpassing van het arbeidsreglement

Het arbeidsreglement moet worden aangepast om de werknemers te informeren over de formaliteiten die ze moeten vervullen. Deze aanpassing van het arbeidsreglement is onderworpen aan de eenvoudige procedure. Het is daarom voldoende om de werknemers te informeren over de wijzigingen in het arbeidsreglement. Embuild heeft hiervoor een klein modeldocument ontwikkeld. Je kunt het vinden bij de tab arbeidsreglement van de Embuild website. INFO :

www.embuild.be

JURIDISCH

Nieuwe wetgeving met betrekking tot schulden van consumenten aan ondernemingen: pas uw algemene voorwaarden aan! Sinds 1 september moeten ondernemingen die werken uitvoeren voor consumenten rekening houden met een nieuwe regelgeving in geval van schulden van consumenten. Er moet verplicht een eerste kosteloze herinnering worden gestuurd en een wachttermijn van minstens 14 dagen verstrijken voor men interesten en/of een forfaitaire vergoeding kan eisen, die overigens begrensd zijn. Bij niet-naleving gelden sancties.

at zegt de wet van 4 mei 2023? Wanneer de consument zijn schuld niet heeft betaald op de vervaldatum, moeten de ondernemingen een eerste kosteloze herinnering sturen per brief of langs elektronische weg alvorens ze verwijlinteresten en/of een forfaitaire vergoeding mogen eisen. Die brief of e-mail moet minimaal bepaalde gegevens bevatten, zoals het resterende verschuldigde saldo en het bedrag van de verwijlintresten en/of forfaitaire vergoeding. Er moet een wachttermijn van minstens 14 kalenderdagen verstrijken voor men verwijlinteresten en/of een forfaitaire vergoeding kan eisen. Die zijn begrensd door de nieuwe regelgeving (zie kader). Om de ondernemingen bij te staan, stelt Embuild zijn leden een model van kosteloze betalingsherinnering aan een consument ter beschikking. Twee belangrijke data om te onthouden: de nieuwe wet is in werking getreden op 1 september 2023 voor nieuwe overeenkomsten; voor overeenkomsten die al liepen op 1 september 2023 is ze van toepassing op schulden die vervallen na 1 december 2023. Zo geldt ze bijvoorbeeld voor een schuld met vervaldatum 15 december in het kader van een overeenkomst die werd gesloten op 1 juni 2023.

Wat houdt dat concreet in?

Wat betekent dit concreet voor de ondernemingen? Voor nieuwe overeenkomsten die worden gesloten vanaf 1 september 2023 moeten ze hun algemene voorwaarden en hun contractuele clausules met de consumenten aanpassen overeen-

komstig de nieuwe regels. In de tussentijd en in afwachting van de aanpassing van de algemene voorwaarden moeten de nieuwe clausules al worden opgenomen in de offerte en moet worden aangegeven dat het gaat om een afwijking van de eerdere bepaling in de algemene voorwaarden. Anders riskeert de onderneming niet alleen dat de contractuele schadebedingclausules gewoon niet van toepassing zijn, maar riskeert ze ook burgerlijke en strafsancties bij een overschrijding van de limieten van de wet. Embuild raadt de ondernemingen dus aan om zo snel mogelijk nazicht te doen van haar algemene voorwaarden en de modelclausules die Embuild heeft opgesteld te gebruiken om hen te helpen. Oude en nieuwe wetgeving inzake niet betaalde facturen door consumenten Voor 1 september 2023 (Wet van 20 december 2002)

Betalingstermijnen: contractuele vrijheid Nalatigheidsinteresten: contractuele vrijheid -

De wettelijke intrestvoet (heden 5,25%) of Hogere contractuele intrestvoet dan de wettelijke zonder onrechtmatig te zijn

Forfaitaire vergoedingen bij niet betaling van facturen: contractuele vrijheid, zonder onrechtmatig te zijn

Na 1 september 2023 (Boek XIX, Titel 1 WER)

Betalingstermijnen: contractuele vrijheid behouden Nalatigheidsinteresten: contractuele vrijheid licht en beter omkaderd -

De wettelijke intrestvoet (heden 5,25%) of Hogere contractuele intrestvoet dan de wettelijk mogelijk maar beperkt tot de intrestvoet van toepassing in handelstransacties, heden 12% Voorwaarde: uitdrukkelijk verwijzen in het contract naar de wet van 2 augustus 2002 inzake betalingsachterstand bij handelstransacties Forfaitaire vergoedingen bij niet betaling van facturen: contractuele vrijheid streng omkaderd als volgt -

Na te leven formaliteiten: geen ingebrekestelling vereist om schadebedingen (intresten en/of forfaitaire vergoeding) toe te kunnen passen na vervaldag van factuur

Voor elke schuld tot en met 150 euro: maximaal 20 euro Voor elke schuld tussen 150,01 euro en 500 euro: 30 euro vermeerderd met 10 % van het verschuldigde bedrag op de schijf tussen 150,01 en 500 euro Voor elke schuld boven 500 euro: 65 euro vermeerderd met 5% van het verschuldigd bedrag op de schijf boven 500 euro met een maximum van 2.000 euro Na te leven formaliteiten: Verplichte kosteloze ingebrekestelling + respecteren van wachttermijn van ten minste 14 kalenderdagen voorafgaand aan toepassing schadebeding Advisory Board

INFO :

20-09-2023

Op de website www.embuild.be zijn een FAQ en een nota beschikbaar. Klik in het ledengedeelte achtereenvolgens op Bibliotheek – Private opdrachten – B2C en Betaling van schulden door consument. De modelclausules en de kosteloze betalingsherinnering vindt u door te klikken op Modeldocumenten – Private opdrachten – B2C. Nog vragen? Stel ze aan uw lokale vereniging!

EMBUILD MAGAZINE • 11|2023

Hoe besparen op uw verzekeringen?

ls ondernemer voelt u vast ook de prijzen stijgen! Een optimalisatie van uw kosten dringt zich op. Dat geldt zeker ook voor uw verzekeringen. Ga regelmatig na of uw verzekeringen beantwoorden aan echte behoeften en kijk of er geen overlappingen zijn.

Ieder jaar controleren Een bedrijf is een levende organisatie. Er kan dan ook heel wat veranderen. Zijn er bijvoorbeeld activiteiten bijgekomen binnen uw onderneming? Of hebt u nieuwe werknemers in dienst genomen? Kijk met uw verzekeraar na of de waarborgen nog voldoende zijn, en of ze moeten opgetrokken of verlaagd worden. En de premie zelf, is die nog wel juist? Bekijk bevoorbeeld of het nog zinvol is om een omniumverzekering te nemen voor een auto van vijf jaar of ouder. Maar ook de verzekeringen voor de bedrijfsleider worden best minstens elk jaar onder de loep genomen. Check bijvoorbeeld of het vooropgestelde vervangingsinkomen bij ziekte of invaliditeit nog voldoet. Een grondig jaarlijks onderzoek is broodnodig als u niet voor verrassingen wil komen te staan. De verzekeraar die zijn klant en activiteiten goed kent, is in staat om proactief te werken en gerichter te helpen.

Doe de

Uw verzekeringen bundelen De jaarlijkse controle van de verzekeringssituatie kan ook een aanleiding zijn om verzekeringen te bundelen. Op die manier heeft u voor al uw verzekeringen één aanspreekpunt. Als er dan iets voorvalt, weet u meteen wie u moet contacteren. Dat is dus makkelijker en interessanter. Zo vermijdt u ook dat bepaalde risico’s niet worden gedekt omdat ze tussen de mazen van het net glippen. Dat kan gebeuren als u met verschillende verzekeringsmaatschappijen werkt. Bij een bundeling is het makkelijker om er de dubbelverzekerde zaken uit te halen en heeft u minder administratie.

Besparen door preventie Een andere manier om geld te besparen, is een preventieve aanpak. Het aantal ongevallen verminderen heeft bijvoorbeeld een financiële impact: want er is geen vertraging van de activiteit en er moet geen vervanger gezocht worden ... Deze benadering past ook in het bewustmakingsproces en in het sensibiliseren. Een Risk Engineer van uw verzekeraar kan u bewust(er) federa maken van gevaarlijke le polisch .be/ situaties op de werkeck vloer. Bij Federale Verzekering kan u gratis beroep doen op een Risk Engineer.

Meer in fo op

DOSSIER

De overheidsinvesteringen moeten hoger De overheidsinvesteringen in dit land zijn al jaren structureel te laag. Vlaanderen doet het iets beter dan het Belgische gemiddelde, maar ook ten noorden van de taalgrens is de situatie verre van ideaal. Daarom is voor Embuild het optrekken van de overheidsinvesteringen een van de belangrijkste strijdpunten in de aanloop naar verkiezingsjaar 2024. In dit dossier onderzoeken we de situatie en bekijken we wat er moet gebeuren.

EMBUILD MAGAZINE • 11|2023

FEDERAAL

Meer dan 40% van het Next Gen Belgium-plan heeft met infrastructuurprojecten te maken Tijdens een bezoek aan de bouwplaats van het CHwapi-ziekenhuis in Doornik in september 2023, in het gezelschap van Embuild, gaf Thomas Dermine, Staatssecretaris voor Relance en Strategische Investeringen, een update van de verschillende grote projecten in het relanceplan Next Gen Belgium, gefinancierd door de Europese Unie, en de gevolgen ervan voor de bouwsector. Meer dan 40% van dit relanceplan heeft met infrastructuurprojecten te maken.

Tijdens een bezoek aan het nieuwe ziekenhuiscomplex in Doornik in september gaf Thomas Dermine (rechts van Niko Demeester op de foto) meer uitleg bij het relanceplan.

n april 2021 keurde de Europese Commissie het Nationaal Relance- en Investeringsplan van België goed. Een jaar later kreeg dit plan de naam "Next Gen Belgium". Met een budget van 7,5 miljard euro omvat het 119 investeringsprojecten ondergebracht in de volgende vijf pijlers: Duurzaamheid (2,66 miljard - 35%), Mobiliteit (1,55 miljard - 20%), Economie en Innovatie (1,16 miljard - 16%), Digitaal (1,18 miljard - 16%) en Samenleving (0,99 miljard - 13%). In totaal zullen er dankzij dit relanceplan in België bijna 1 000 bouwplaatsen worden geopend, 200 000 woningen worden gebouwd of gerenoveerd (er gaat ook geld naar de renovatie of bouw van scholen en sport- en culturele voorzieningen) en honderden kilometers energie- en transportnetwerken over het hele land worden aangelegd.

EMBUILD MAGAZINE •

In het voorjaar van 2023, de laatst beschikbare update, meldden de beheerders van het plan dat 60% van de projecten in uitvoering was, 27% was voltooid en 13% was uitgesteld. Er werden ook enkele cijfers uitgelicht: 12 375 van de 200 264 gebouwen gerenoveerd, 22 870 van de 78 860 oplaadpunten geïnstalleerd en 164 km van de 1 390 km fietspaden werd al aangelegd. Europa zal dit plan voor €5,9 miljard financieren. De EU heeft nu al 770 miljoen euro betaald.

Investeren voor een succesvolle energietransitie

Zoals je kunt zien, heeft Next Gen Belgium een sterke focus op de bouwsector. “Meer dan 40% van het relanceplan heeft met infrastructuurprojecten te maken”, stelt Thomas Dermine overigens. "Zoals iedereen kan zien, verrijzen er honderden bouwplaatsen om de hoek, in zijn of haar stad. Geen enkel investeringsplan heeft ooit zo'n impact gehad op de bouwsector. We willen geen infrastructuur bouwen omdat investeren leuk is. Nee, we willen investeren, want dat is de enige manier om van onze energietransitie een succes te maken. Als we dit niet doen, lopen we het risico dat we onze Europese en internationale verplichtingen niet nakomen en vooral dat we onze kinderen een veel zwaardere milieuschuld nalaten. En dat is voor mij niet aanvaardbaar. We hebben geen andere keuze dan te investeren”, aldus de Staatssecretaris. Het lijdt geen twijfel dat de ecologische transitie de aanleg van voorzieningen vereist. Komt het klimaatprobleem aan bod? "Natuur-

11|2023

FEDERAAL

lijk”, zo gaat Thomas Dermine verder, die beweert voorstander te zijn van een "constructivistische" benadering, die volgens hem veel effectiever is dan gedragswetenschappelijke of technologische visies. "De voorzieningen zullen worden gebruikt om technologische innovaties te ontwikkelen en te gebruiken, die ons zullen helpen om ons gedrag te veranderen zodat het beter wordt", benadrukt de Staatssecretaris.

Hub voor groene energie

"Met het relanceplan ontwerpen we het België van morgen. Een samenleving waarin iedereen zijn plaats en zijn weg kan vinden; vandaar de steun voor opleidingsprojecten in de beroepen van de toekomst, zoals de EU Biotech School & Health Hub of de A6K-E6K Innovation Hub. We willen ook de integratie van Belgen op de arbeidsmarkt, die soms van de arbeidsmarkt worden geweerd, bevorderen door nieuwe kinderopvangplaatsen en digitale opleidingen te creëren. Het België dat we aan het ontwerpen zijn, wordt ook de draaischijf voor groene energie in Europa en een wereldspeler in hernieuwbare energie. De ruggengraat voor waterstof- en CO2-transport zal van België een zeer belangrijk invoer- en doorvoercentrum voor waterstof en CO2 maken voor heel Europa. De Noordzee wordt een zeer belangrijke energiecentrale voor het land en zijn buurlanden, met de bouw van een drijvende fotovoltaïsche centrale en de onderlinge verbinding van offshore windparken dankzij het eerste energie-eiland in de Noordzee”, vertelt Thomas Dermine enthousiast.

Kans voor de sector

Dus het België van morgen wordt vandaag ontworpen? "Ja, en er is een zeer belangrijke rol weggelegd voor de bouwsector, waar weliswaar het tekort aan arbeidskrachten een uitdaging vormt. Ik zie dit als een kans voor de sector. Op een arbeidsmarkt zijn er uitdagingen qua vraag en aanbod”, zo legt hij uit. "Een sector als de bouw moet nadenken over zijn gebrek aan aantrekkelijkheid. Is het vanwege de werkuren, de arbeidsomstandigheden of het loon?” vraagt de Staatssecretaris zich af. De Staatssecretaris wees ook op het zeer lage percentage vrouwen in het beroep. Hoewel er in de bouwbedrijven 30% vrouwen zou werken, werkt nauwelijks 1% op de bouwplaatsen. "Hoe kun je klagen over aanwervingsproble-

men als je maar uit de helft van de bevolking aanwerft”, gaat Thomas Dermine verder. "20 of 30 jaar geleden moest je zakken rijnzand van 50 kg op bouwplaatsen dragen. Vandaag, met de nieuwe technologieën en digitalisering, verdwijnen deze fysieke beperkingen en kunnen de meeste taken door vrouwen worden uitgevoerd. Ik heb de afgelopen dagen ongeveer tien bouwplaatsen van het relanceplan bezocht. Maar ik zag er geen enkele vrouw.” Over dit onderwerp heeft de bouwsector een communicatiecampagne gelanceerd met de titel "De bouw kijkt verder”, die het cliché dat de bouw voorbehouden is aan sterke mannen ontkracht en laat zien dat vrouwen hun plaats hebben in de sector. "Ik steun dit initiatief volledig", antwoordde de staatssecretaris. “Dat is net de uitdaging van de sector: zin geven. Veel kinderen willen zinvol werk. De helden van de klimaattransitie zijn de bouwvakkers, de mannen en vrouwen die om 6 uur 's ochtends op bouwplaatsen in gebouwen energetische renovatiewerken uitvoeren, die nieuwe ketels met een beter rendement installeren", besluit Thomas Dermine.

EMBUILD MAGAZINE •

11|2023

Geen enkel " investeringsplan heeft ooit zo'n impact gehad op de bouwsector.

EMBUILD VLAANDEREN

Vlaamse overheid dient jaarlijks 7 miljard te investeren in duurzaamheid tegen 2029 De komende decennia moet Vlaanderen transformeren naar een duurzame, koolstofvrije maatschappij en economie. Er zijn ingrijpende transformaties nodig op het vlak van energie, waterhuishouding en grondstoffen. Deze transformaties kunnen enkele gerealiseerd worden door middel van een sterke toename van investeringen. De overheid zal op dat gebied een belangrijke rol moeten spelen. Ze moet haar eigen investeringen verder opdrijven en de historische investerings- en onderhoudsachterstand snel wegwerken.

e investeringen in duurzaamheid en de transformatie naar een koolstofvrije economie dienen niet ter vervanging van de klassieke investeringen. Sterker nog, deze investeringen zullen de vraag naar klassieke investeringen alleen maar versterken. Overheden, maar ook gezinnen en bedrijven, zullen zich moeten voorbereiden op deze dubbele golf aan investeringen. De overheid is niet in staat om deze investeringsgolf zelf te realiseren. Ook bedrijven en gezinnen zullen moeten investeren.

Zoals de tabel laat zien, bedroegen de totale overheidsinvesteringen in Vlaanderen 3,6 procent van het bruto regionaal product (2021). Merk op dat het hier gaat over de investeringen in Vlaanderen, en niet door Vlaanderen. Ook entiteiten van de federale overheid spenderen namelijk geld in Vlaanderen. Het Vlaams gewest is goed voor ongeveer de helft van de overheidsinvesteringen (5,7 miljard euro). Daarnaast zijn de federale overheid (2,5 miljard) en de gemeentebesturen (1,9 miljard) grote investeerders. Met die 3,6 procent presteert Vlaanderen iets beter dan het Belgische gemiddelde. Maar dat wil niet meteen zeggen dat Vlaanderen het goed doet. België heeft vergeleken met de buurlanden namelijk al jaren een investeringsachterstand. Ons land bekleedde in 2021 plaats 23 van de 27 EU-landen op het vlak van bruto-investeringen in vaste activa.

Niet goed

Ondanks extra investeringsinspanningen in de afgelopen jaren doet België het relatief slecht vergeleken met de andere EU-landen.

4,00%

GRAFIEK 17:

Totaal overheidsinvesteringen in Vlaanderen iets hoger dan federaal Overheidsinvesteringen in België, in % bbp Overheidsinvesterin gen in Vlaanderen, in % brp

3,80% 3,60% 3,60%

3,40%

3,42%

3,20% 3,00% 2,80% 2,60% 2,40%

Bron: Statistiek Vlaanderen verwerking Voka

2,20% 2,00% 0% 2014

2015

EMBUILD MAGAZINE •

2016

11|2023

2017

2018

2019

2020

2021

EMBUILD VLAANDEREN

RICHTING 5 PROCENT VAN HET BBP De transitie richting duurzame overheidsgebouwen en publieke infrastructuur in de zorg, onderwijs, stedelijke verdichting en op het vlak van mobiliteit, fossielvrije energie, waterhuishouding en klimaatadaptatie, dient versneld te worden doorgevoerd. In de volgende legislatuur wil de bouwsector samen met de Vlaamse regering die energetische en duurzame shift resoluut aanpakken. Zo kan de publieke infrastructuur als voorbeeld fungeren en bijgevolg de klimaatuitdaging ten volle ondersteunen. Daarbij is er binnen de Vlaamse overheid nood aan duidelijke regisseurs om de kwaliteit van het publieke gebouwenpark op te vijzelen. Want een inhaalbeweging dringt zich op. Hoewel de laatste jaren in Vlaanderen de publieke investeringen in infrastructuur zijn toegenomen, is er werk aan de winkel om de historische achterstand weg te werken. Om de achterstallige investeringen goed te maken en om te voldoen aan de toenemende duurzaamheidsnoden, is er nood aan een structurele begrotingsnorm van 4,5 procent van het bbp in 2029 en 5 procent in 2034. Dat biedt bovendien aan de bouwsector het nodige langetermijnperspectief om voldoende uitvoeringscapaciteit op te bouwen en op peil te houden. Daarbij wijst Embuild Vlaanderen eveneens op het belang van het gemeentelijke niveau. De stedelijke en gemeentelijke budgetten hebben heel wat te lijden gehad onder de corona- en energiecrisis en de hoge inflatie. Nochtans zijn de

We moeten in de eerste plaats een historische achterstand ten opzichte van onze buurlanden wegwerken. Maar dat is niet voldoende. Ook onze buurlanden krijgen te maken met dezelfde uitdagingen op het vlak van klimaat en duurzaamheid en zullen hun investeringen nog verder opvoeren. Investeren in Vlaanderen is dus de bevoegdheid van verschillende overheden, maar in dit artikel leggen we de nadruk op de investeringsbevoegdheden en -doelstellingen van het Vlaams gewest. Als grootste publieke investeerder in Vlaanderen draagt het ook de grootste verantwoordelijkheid voor het behalen van de investeringsnorm die Embuild Vlaanderen vooropstelt: minimaal 4,5 procent in 2029 en 5 procent in 2034.

Een enorme uitdaging

Bij het bepalen van de investeringsnorm maakt Embuild Vlaanderen een afweging tussen twee benaderingen. Een bottom-up

gemeentelijke investeringsplannen cruciaal voor de bouwactiviteit.

VALORISEER BURGER EN BEDRIJF Daarnaast dienen ook de private investeringen te worden gevaloriseerd. Want ook private investeringen zijn de sleutel tot maatschappelijke transities. En die vergen rechtszekerheid en een transparant traject op de korte en lange termijn. Die cruciale rol is weggelegd voor de Vlaamse overheid die een coherent beleid dient te voeren met duidelijk perspectief op de lange termijn zonder dat halverwege de rit het geweer van schouder wordt veranderd.

DUURZAAM Ten slotte, investeringen in echte duurzaamheid zullen de levensduur van gebouwen en infrastructuur verlengen en de emissies in de gebruiksfase verminderen. Attractieve gebouwen en infrastructuur trekken investeringen en toerisme aan, en bepalen mee het imago van Vlaanderen. Het vergt meer investeringen, het brengt meer bouwactiviteiten met zich mee, maar op termijn compenseert zich dat. Er zal een shift optreden in de samenstelling van de economische groei: het aandeel investeringen zal toenemen, het niveau van terugkerende uitgaven voor energieverbruik zal afnemen en de imagowinst creëert nieuwe inkomsten.

Vlaams Gewest

5678

1,9 %

Federale overheid*

2542

0,86 %

Sociale verzekeringsinstellingen*

0,02 %

Vlaamse gemeentebesturen

1909

0,64 %

Provinciebesturen

142

0,05 %

Welzijnsverenigingen

135

0,05 %

Autonome provinciebedrijven

Eindtotaal

10 657

3,60 %

Investeringsinspanningen in Vlaanderen (2021), uitgedrukt in miljoen euro en in procenten van het bruto regionaal product (Bron: Statistiek Vlaanderen – verwerking Voka).

benadering waar we nagaan welke investeringen noodzakelijk zijn om de transitie naar een duurzame, koolstofvrije economie te realiseren en eveneens de historische investeringsachterstand weg te werken; maar ook een top-down benadering die rekening

EMBUILD MAGAZINE •

11|2023

EMBUILD VLAANDEREN

houdt met een realistisch groeipad van de investeringen van het Vlaams gewest. Deze benadering geeft ons vooral inzicht in de budgettaire beperkingen. De investeringsuitdaging is groot op lokaal, regionaal en federaal niveau. Het is daarom belangrijk dat iedere overheid de verantwoordelijkheid neemt over de eigen investeringsbevoegdheden en zeker geen afwachtende houding aanneemt.

Overheidsgebouwen

Het visierapport 2023 van Embuild Vlaanderen, dat onlangs voorgesteld werd, gaat dieper in op de noodzakelijke investeringsnoden in vijf domeinen: overheidsgebouwen, woningen, sociale woningen, water en mobiliteit. Wat betref t de overheidsgebouwen is er een Europese afspraak. Sinds 2014 moet elke EU-lidstaat jaarlijks 3 procent van de totale vloeroppervlakte van haar eigen gebouwen renoveren om te voldoen aan de minimale energievereisten. In het actieplan energie-efficiëntie wil de Vlaamse overheid tegen 2030 zijn CO2-uitstoot met 40 procent verminderen. Ook wordt een daling in het primair energiegebruik met 27 procent vooropgesteld.

Hoewel de laatste "jaren in Vlaanderen

BURGERS EN BEDRIJVEN MOETEN MEEDOEN Overheden zullen de noodzakelijke investeringen niet volledig zelf kunnen dragen. Partnerships met gezinnen en bedrijven zullen nodig zijn om het investeringsritme op niveau te krijgen. De rol van overheden bestaat enerzijds uit het rechtstreeks investeren en anderzijds uit het aansporen van gezinnen en bedrijven om ook te investeren, bijvoorbeeld via premies, fiscaliteit of verplichtingen. Overheden hebben de cruciale opdracht om een duidelijk en geïntegreerd langetermijnkader te creëren dat het nodige houvast biedt aan deze investeerders. Silodenken is bij beleidsmaatregelen uit den boze, want zeker bij bouwprojecten komen aandacht voor ruimte, water, leefmilieu, energie, circulariteit, digitalisering, veiligheid, nutsvoorzieningen, infrastructuur, biodiversiteit, betaalbaarheid enzovoort samen.

Om het onderhouds- en beheerniveau structureel te verbeteren van gebouwen en infrastructuur moet de implementatie van asset management voortgezet worden. Het doel is om de bouw-, onderhouds- en afbraakkosten op lange termijn te minimaliseren. Om zicht te krijgen op de nodige duurzaamheidsinvesteringen werd er de afgelopen legislatuur gewerkt met energie-audits. Die aanpak dient verder uitgebreid te worden. Gezien de ouderdom van het patrimonium, vormt het een heuse uitdaging om alle overheidsgebouwen tegen 2034 energetisch aan te pakken. Ook zijn de gezondheidsaspecten zoals ventilatie van belang, net als toegankelijkheidseisen, brandveiligheid en vergroening. Daarom is er nood aan een geïntegreerd langetermijninvesteringsprogramma voor gebouwen van de Vlaamse overheid.

Investeringsnoden overheidsgebouwen

de publieke investeringen in infrastructuur zijn toegenomen, is er werk aan de winkel om de historische achterstand weg te werken.

Tegen 2029 dient het investeringsbudget voor de renovatie en vergroening van het gebouwenpark van de overheid met 426 miljoen euro te stijgen. Hiermee kan onder andere het budget van het Vlaams Energiebedrijf (VEB) uitgebreid worden en kan een stabiel langetermijninvesteringspad worden opgezet voor zowel lokale als gewestelijke overheidsgebouwen. Jaarlijks worden de investeringsinspanningen afgewogen met de doelstellingen en indien nodig aangepast.

Woningen

Om onze woningen energiezuinig te maken, zijn aanzienlijke investeringen nodig.

EMBUILD MAGAZINE • 11|2023

EMBUILD VLAANDEREN

Voor eigenaarswoningen komen de totale renovatiekosten neer op 99-105 miljard euro, of jaarlijks 3,3 tot 3,5 miljard euro gedurende 30 jaar. Voor private huurwoningen is dit 833 tot 867 miljoen euro per jaar. Om het private woningpark te laten voldoen aan de 2050 doelstelling is dus een jaarlijkse investering van 4,13 tot 4,67 miljard euro nodig. Merk op dat deze cijfers dateren van 2019. Intussen zijn de prijzen van bouwmaterialen gestegen. Het gaat hier dus om een onderschatting. Maar ook wijkniveau zijn er aanzienlijke investeringen nodig. Meer verdichting vereist bijkomende investeringen in het openbaar domein, publiek groen, waterhuishouding en in het voorbereiden van de infrastructuur op elektrisch rijden en fossielvrij verwarmen en koelen. De grote opdracht die kernversterking met zich meebrengt, komt vooral bij de gemeenten terecht. Momenteel is reikwijdte van die investeringsopdracht nog onduidelijk. Per wijk dient de kostprijs van verdichting in kaart te worden gebracht.

Investeringsnoden woningen

Als de uitgaven om fossielvrije woningen te realiseren stijgen tot 213 miljoen euro in 2029, dan financiert de overheid 4 procent van de jaarlijkse investeringsbehoefte. Elke euro die de overheid investeert zal moeten zorgen dat gezinnen en bedrijven 25 euro investeren. De impact van deze investeringen en hun effect op de betaalbaarheid worden continu afgetoetst door middel van een betaalbaarheidsobservatorium.

Sociale woningen

Steunpunt Wonen schat de totale renovatiekosten in de sociale huursector op ongeveer 9-10 miljard euro. De organisatie stelt verder: “Met een tijdshorizon tegen 2050 vergt dit een investering van ongeveer 0,3-0,33 miljard euro per jaar. Dit zou overeenkomen met minstens een verdubbeling van de jaarlijkse investeringen in de renovatie van sociale woningen, die in de periode 2014-2018 schommelden tussen 60 en 153 miljoen euro per jaar (…) Indien we er ook voor deze kwetsbare groepen vanuit gaan dat de tijdshorizon best op 2030 ligt, dan gaat het om ongeveer 1 miljard euro per jaar.”

Investeringsnoden sociale woningen

Als de uitgaven om sociale woningen te renoveren stijgen tot 284 miljoen euro in 2029, dan heeft bijkomend 8 procent van de sociale huurwoningen een renovatie ondergaan. In dit tempo zal het gehele patrimonium pas energiezuinig zijn in 2050. Indien we dit willen versnellen zullen na 2029 nog bijkomende verhogingen van investeringsuitgaven moeten plaatsvinden.

Water

Na de waterbom in 2021 in Wallonië, werd de impact op Vlaanderen nagegaan van een gelijkaardig scenario. In het worst-case scenario lopen de kosten op tot 8 miljard euro. Ook de gevolgen van droogte hebben een kostprijs. Zo werd bijna 100 miljoen euro aan landbouwers uitbetaald door de droogte in 2018, waren er diepgangbeperkingen op verschillende bevaarbare waterlopen en ondervond ook de productie van diverse economische sectoren schade. Investeringen in de waterhuishouding helpen niet alleen de duurzaamheidsinvesteringen vooruit, maar gaan ook gepaard met een direct economisch rendement. Volgens Embuild Vlaanderen moet er een duidelijke regisseur zijn, een eindverantwoordelijke voor het waterbeleid en de coör-

EMBUILD MAGAZINE •

11|2023

EMBUILD VLAANDEREN

dinatie van investeringen in water. Vandaag zijn de bevoegdheden versnipperd wat de uitvoering van noodzakelijke maatregelen vertraagd. Daarom is een benoeming van een watercommissaris nodig. De f inanciering van het waterbeleid moet daarnaast verankerd worden in een langetermijninvesteringsfonds, opdat structurele problemen grondig kunnen worden aangepakt.

Investeringsnoden water en groen

Volgens Embuild Vlaanderen moeten de investeringen in groen en blauw stijgen met 426 miljoen euro tegen 2029. Deze middelen moeten gaan naar een structurele verderzetting van de Blue Deal, naar de onderhoudsachterstand en een bijkomende impuls voor het Sigmaplan.

Mobiliteit

In een recente studie maakt de Koninklijke Vlaamse Academie van België voor Wetenschappen en Kunsten (KVAB) een analyse over noodzakelijke infrastructuurinvesteringen. Hieronder een overzicht van de hoofdaanbevelingen uit de studie: •

Verhogen van het budget voor het reguliere onderhoud van infrastructuur. In 2020 bedraagt de onderhoudsachterstand van autosnelwegen 133,5 miljoen euro. De onderhoudsachterstand van het Vlaamse Gewestwegennet bedraagt ongeveer 714,3 miljoen euro volgens de KVAB.

•

Prioriteit geven aan preventief onderhoud. Nu wordt nog vooral ingezet op curatief onderhoud.

•

Toepassen van levenscyclusanalyses (LCA).

•

Een betere structurele samenwerking tussen de verschillende beleidsniveaus.

Enkele cijfers zijn tekenend. In 2021 investeerde de Vlaamse overheid 355 miljoen in veilige en comfortabele fietsinfrastructuur. Om tegen 2034 alle fietspaden conform te

maken, moet het tempo verdrievoudigen. Uit een studie van het departement Mobiliteit en Openbare Werken (MOW) blijkt dat er jaarlijks 660 miljoen euro nodig is om de huidige toestand van de assets weer op peil te brengen. Dit is 340 miljoen meer dan nu voorzien. Daarbovenop is nog een eenmalig investeringsbudget van 8,48 miljard euro nodig. Momenteel is het eenmalig budget slechts 1,92 miljard euro. Tot slot dient nog rekening te worden gehouden met de noodzakelijke verduurzaming van de mobiliteitsinfrastructuur, ontharding, groenvoorziening enzovoort. Als we het eenmalig onderhoud in 20 jaar willen uitvoeren en voldoen aan de jaarlijkse onderhoudsnood, dan zou het jaarlijks budget met 668 miljoen moeten stijgen. De investeringsnorm die Embuild Vlaanderen vooropstelt tegen 2029 zorgt voor een verhoging van de investeringen met 736 miljoen euro. Het grootste deel van het extra budget zal in de eerste plaats al opgebruikt moeten worden om de kwaliteit van de huidige infrastructuur te waarborgen. Daarbovenop zullen ook nog investeren gerealiseerd moeten worden voor nieuwe infrastructuur in lijn met de duurzaamheidsdoelstellingen. De investeringsdoelstelling die Embuild Vlaanderen hier voorstelt geldt dus als een minimumnorm. Door de toename aan investeringsbehoefte zal ook het investeringsbudget nog verder moeten toenemen na 2029.

Investeringsnoden mobiliteit

De middelen voor investeringen in mobiliteit dienen volgens Embuild Vlaanderen te stijgen met 355 miljoen euro tegen 2029. Deze middelen moeten worden gebruikt om de onderhoudsachterstand weg te werken, de verkeersveiligheid te verhogen en de vergroening van de mobiliteitsinfrastructuur te realiseren.

INFO :

deze tekst is gebaseerd op het visierapport 2023 van Embuild Vlaanderen. Voor meer details verwijzen we naar www.embuild-vlaanderen.be, waar u het volledige rapport kunt vinden.

EMBUILD MAGAZINE • 11|2023

een studie van "hetUitdepartement Mobiliteit en Openbare Werken (MOW) blijkt dat er jaarlijks 660 miljoen euro nodig is om de huidige toestand van de assets weer op peil te brengen. Dit is 340 miljoen meer dan nu voorzien.

WAALS GEWEST

60 procent van het Waalse Herstelplan heeft betrekking op de bouw Na een akkoord met de sociale en ecologische partners heeft de Waalse regering beslist om de prioriteiten van het Waalse Herstelplan (PRW) te heroriënteren rond 42 projecten verdeeld over vier prioritaire actieprogramma's (PAP’s). Het totale budget voor dit plan bedraagt 2,5 miljard euro, waarvan meer dan 60 procent bestemd is voor de bouw. Embuild Magazine sprak met Noël Dessard, adjunctkabinetschef van de Waalse minister-president Elio Di Rupo, over een aantal grote bouwprojecten.

Herstelplan is "eenHetuitzonderlijke kans voor de bouwsector... of moet ik zeggen de renovatiesector.

m te beginnen een beetje achtergrond. In 2020 heeft de Waalse regering een "overgangsplan" opgesteld op basis van de Gewestelijke Beleidsverklaring. In het voorjaar van 2021, na de gezondheidscrisis met de COVID-19-pandemie, werd dit plan aangevuld met projecten die werden geselecteerd na een brede raadpleging onder de naam "Get up Wallonia". Al deze maatregelen, gecombineerd met de Waalse projecten gefinancierd door de EU als onderdeel van het Nationaal Herstelplan, werden al snel omgedoopt tot het "Waalse Herstelplan", met een budget van 7 miljard euro. Na de overstromingen van juli 2021 moest de regering dit plan nog een laatste keer aanpassen om een 6de as te creëren voor de heropbouw van de door overstromingen getroffen gebieden. Eind 2021 bepaalde de Waalse overheid, in samenwerking met sociale en ecologische partners, de prioriteiten van het Waalse Relanceplan door 42 projecten te identificeren, gegroepeerd in vier prioritaire actieprogramma's (PAP’s). Dit zijn de vier programma’s: "Weg met de bestaansonzekerheid" (437 miljoen euro), "Een sterk en duurzaam economisch en industrieel beleid voeren" (470 miljoen euro), "De energetische onaf hankelijkheid en de energietransitie versterken" (1,3 miljard euro) en "Opleiding" (278 miljoen

EMBUILD MAGAZINE • 11|2023

euro). Deze projecten worden prioritair uitgevoerd door de Waalse regering. In april 2023, ongeveer een jaar na deze heroriëntering van de prioriteiten, kondigde de Waalse regering aan dat 90 procent van de prioritaire projecten van start was gegaan en dat meer dan 85 procent van de projecten aan de gang was of al was afgerond. Alle prioritaire projecten zijn nu aan de gang. Hoe zit het met de projecten in onze sector? Er moet worden opgemerkt dat alle informatie die volgt af komstig is van de ministeriële kabinetten die verantwoordelijk zijn voor de projecten van het Herstelplan. De ministers in kwestie zijn Philippe Henry (Klimaat, Energie, Infrastructuur en Mobiliteit), Christophe Collignon (Huisvesting, Plaatselijke Besturen en Stedenbeleid) en Valérie De Bue (Ambtenarenzaken, Toerisme, Erfgoed en Verkeersveiligheid).

PAP 3: focus op de bouw

De energetische renovatie van het Waalse woningbestand is een zeer belangrijk onderdeel van dit Relanceplan. Ongeveer de helft, oftewel 1,2 miljard euro, wordt hieraan besteed. Het volgende thema komt vooral naar voren in PAP 3 "Versterking van de energetische onafhankelijkheid en de energietransitie”, waar de meeste projecten betrekking hebben op de bouwsector. Een daarvan betreft de energetische renovatie van minstens 20 000 sociale woningen, met een budget van meer dan 700 miljoen euro.

"We zijn op kruissnelheid gekomen en elke maand trekt de regering 20-30 miljoen euro uit voor het project. Er zijn al ontwerpers aangesteld voor ongeveer 10 000 woningen en bij nog eens 2 000 tot 4 000 woningen zullen de werken worden opgestart tegen eind 2023. Het jaar 2024 wordt een zeer druk jaar met veel oproepen tot mededinging voor opdrachten van werken”, legt Noël Dessard uit. Hetzelfde thema omvat ook de energetische renovatie van openbare gebouwen (“UREBA”-programma), met een budget van ongeveer 192 miljoen euro. "Het gaat om de renovatie van gemeentelijke gebouwen, gebouwen van OCMW's, sportfaciliteiten, enz. Tot nu toe zijn er al drie golven van projectoproepen gelanceerd", legt Noël Dessard uit. Ten slotte omvat energetische renovatie ook een groot deel dat gewijd is aan isolatiepremies en renovatie voor particulieren. "De premies kunnen oplopen tot € 6.000, zonder voorafgaande energieaudit, voor kleine renovatiewerken en dakisolatie. Er zijn ook premies voor het vervangen van oude verwarmingssystemen door warmtepompen. Ook beschikbaar: renteloze leningen voor grotere isolatiewerken.” Investeringen in fietsinfrastructuur (45 miljoen euro) maken ook deel uit van dit PAP 3. "124 investeringsplannen werden goedgekeurd, die ongeveer de helft van de Waalse gemeenten vertegenwoordigen, waardoor 301 fietsvoorzieningen, 289 voetgangersvoorzieningen en 159 intermodale projecten gefinancierd kunnen worden. Een ander project, met een budget van 21 miljoen euro, betreft de ontwikkeling van fietssnelwegen, oftewel snelle fietspaden van hoge kwaliteit. De projecten zijn vergevorderd. Het deel tussen Waver en Brussel is al ingehuldigd en de opdracht voor de werken langs de E411 tussen Waver en Louvain-La-Neuve is gegund, goed voor ongeveer 11 km aan fietscorridors langs de E411 en de N4. De volgende fase heeft betrekking op de knooppunten Overijse-Bierges en Bierges-Waver, waarvoor de opdracht uiterlijk begin 2024 moet worden gegund.” Het derde prioritaire actieplan omvat ook investeringen in geothermische energieprojecten (45 miljoen euro) en de lancering van een projectoproep ter ondersteuning van de oprichting van 35 gemeenschappen voor hernieuwbare energie (10 miljoen euro). "Voorlopig zijn deze gemeenschapsprojecten gericht op bedrijventerreinen, maar we overwegen momenteel om ze uit te breiden naar particulieren.”

EMBUILD WALLONIE Embuild Wallonie heeft zorgvuldig nota genomen van al deze zaken en is verheugd over de prioriteit die wordt gegeven aan energierenovatieprojecten, toegang voor kmo's en zeer kleine ondernemingen tot overheidsopdrachten en beroepsopleiding. Onze Waalse gewestelijke entiteit werkt nauw samen met de Waalse regering om ervoor te zorgen dat de maatregelen in de praktijk worden gebracht en om oplossingen voor eventuele blokkerende factoren te vinden.

PAP 1: wijkrenovatie en publiek-private samenwerking

PAP 1, “Weg met de bestaansonzekerheid”, gaat ook over energetische renovatie, maar dit keer per wijk (125 miljoen euro). “De negen grote Waalse steden hebben in juni 2022 een actieplan ingediend, met prioritaire wijken voor dit soort werken. En in juli 2023 dienden diezelfde steden een tussentijds verslag in. Het project is dus in volle gang. Het biedt de mogelijkheid om een nieuw model voor de collectieve renovatie van een groter aantal gebouwen te testen.” Het gebruik van PPS om sociale woningen te bouwen wordt ook genoemd in dit eerste PAP. "Met de stijgende rentetarieven en prijzen van materialen zijn sommige ontwikkelaars misschien bang om in projecten te investeren uit angst dat ze niet worden gerealiseerd. Met PPS verbindt de regering zich ertoe om woningen te kopen van de privésector. Het is een financiële garantie voor ontwikkelaars en bouwbedrijven. De regering gaat op korte termijn zo'n 1 000 woningen kopen. Het initiële budget voor deze PPS-projecten was 150 miljoen euro. Het is een begroting die met prioriteit zal worden uitgevoerd, omdat het een effectieve manier is om de wooncrisis aan te pakken”, zegt Noël Dessard.

EMBUILD MAGAZINE • 11|2023

De Waalse regering "heeft de steun van de sector nodig om de projecten in dit plan uit te voeren en haar klimaatdoelstellingen te bereiken.

WAALS GEWEST

PAP 2: toegang tot overheidsopdrachten voor kmo’s en zeer kleine ondernemingen

Noël Dessard, adjunct-kabinetchef van Waals ministerpresident Elio Di Rupo, volgt de evolutie van het Waalse herstelplan van zeer dichtbij.

Dankzij de steun van het Herstelplan kan de bouwsector zich in Wallonië verder ontwikkelen en aanzienlijk groeien.

Dit is een van de vele strijdpunten van Embuild: het vergemakkelijken van de toegang tot overheidsopdrachten voor kmo’s en zeer kleine ondernemingen. En dat komt gelegen, een budget van €190.000 wordt besteed aan dit project in PAP 2: "Een sterk en duurzaam economisch en industrieel beleid voeren”, in de bredere context van de Waalse strategie voor overheidsopdrachten. "We hebben goede vooruitgang geboekt op dit gebied in samenwerking met Embuild, de Unie van Steden en Gemeenten en UCM. Het Waalse standaardbestek voor gebouwen is vereenvoudigd zodat kleine bedrijven meer kunnen deelnemen aan overheidsopdrachten. Tegen het einde van het jaar zal ook een ondersteuningscel voor aanbestedende overheden en kmo’s en zeer kleine ondernemingen operationeel zijn. Aangezien de sociaal-economische structuur van onze regio voornamelijk bestaat uit kmo’s en zeer kleine ondernemingen, is dit een manier om onze bedrijven te helpen. Het platform voor overheidsopdrachten kreeg ook een make-over, en er werd een bedrijvenregister gemaakt, om een betere kijk te hebben op de Waalse bedrijven per sector.”

PAP 4: opleiding

Het vierde en laatste PAP gaat over opleiding. “We werken veel aan het promoten van duaal onderwijs en aan incentives voor opleidingen die leiden naar knelpuntberoepen. We weten dat dit heel belangrijk is voor uw sector vanwege de tekorten waarmee hij te kampen heeft. We zijn ons ervan bewust dat de massale investeringen in de renovatie van gebouwen tienduizenden banen zullen scheppen. We moeten daarom in staat zijn om werkzoekenden op te leiden en hun vaardigheden te ontwikkelen in de bouw-/ renovatieberoepen, die essentieel zijn voor het succes van de ecologische transitie. We hebben bijvoorbeeld een premie van €2.000 ingevoerd voor iedereen die een bouwopleiding volgt, en ook een premie om een rijbewijs te financieren, wat vaak een probleem is voor jongeren. De Waalse regering investeert ook fors in opleidingsinfrastructuur en -faciliteiten. Een voorbeeld is de bouw van het opleidingscentrum voor ecotechnologie in

EMBUILD MAGAZINE • 11|2023

Jemappes, die momenteel aan de gang is. Dit centrum zal zich specialiseren in het gebruik van nieuwe materialen voor de isolatie van gebouwen, met Philippe Dubois, rector van de UMons en een wereldberoemde specialist op dit gebied.”

Herstel- en Veerkrachtfaciliteit (Europese financiering)

Ten slotte zijn andere Waalse projecten die Europese f inanciering ontvangen niet opgenomen in deze prioritaire actieprogramma's, hoewel ze er rechtstreeks verband mee houden en ook door de sociale en ecologische partners als prioritair worden beschouwd. Deze omvatten de bouw van 800 milieuvriendelijke sociale modelwoningen (100 miljoen euro), de creatie van 3 143 nieuwe kinderopvangplaatsen tegen 2026 (120 miljoen euro), de lancering van oproepen voor projecten gericht aan plaatselijke besturen om hen aan te moedigen de energie-efficiëntie van hun openbare gebouwen te verbeteren (100 miljoen euro), en de hervorming van het UREBA-programma en de lancering van verschillende uitzonderlijke UREBA-programma's (285 miljoen euro). De andere projecten (voor in totaal 5 miljard euro) uit de vorige versie van het Herstelplan, die niet in de definitieve versie zijn opgenomen, worden niet opgegeven, maar uitgesteld of opnieuw toegewezen in de nieuwe PAP's.

Besluit

Tot slot benadrukte de adjunct-kabinetschef van de Waalse minister-president Elio Di Rupo het belang van de sector om al deze projecten tot een goed einde te brengen. "Het Herstelplan is een uitzonderlijke kans voor de bouwsector... of moet ik zeggen de renovatiesector. De Waalse regering heeft de steun van de sector nodig om de projecten in dit plan uit te voeren en haar klimaatdoelstellingen te bereiken. Dankzij de steun van het Herstelplan kan de sector zich in Wallonië verder ontwikkelen en aanzienlijk groeien. De uitdaging van de ecologische transitie kan alleen worden aangegaan door samen te werken, hand in hand.”

VISIERAPPORT 2023

Kies voor de toekomst! Op 11 oktober presenteerde Embuild Vlaanderen zijn visierapport 2023. Het legt helder uit wat nodig is om Vlaanderen future-proof te maken. Een belangrijke boodschap, want 2024 een groot verkiezingsjaar, met niet alleen federale maar ook Vlaamse, Europese en lokale verkiezingen. Het valt te hopen dat de nieuwe verkozenen begrijpen hoe nodig de beleidsvoorstellen van Embuild Vlaanderen zijn.

Goedele Wachters van het VRT-journaal (rechts op de foto) legt Marc Dillen (links) en Johan Albrecht (midden) op de rooster (foto Studio Dann).

et Maison de la poste in Tour & Taxis zal afgeladen vol op 11 oktober. De avond werd in goede banen geleid door Goedele Wachters, nieuwsanker van het VRT-journaal. Alles was opgebouwd rond de concrete beleidsvoorstellen van Embuild Vlaanderen in de aanloop naar de verkiezingen in 2024. Goedele Wachters: "De komende jaren zullen gedomineerd worden door de vraag welke politieke partijen we aan de macht zullen krijgen, en vooral welke beslissingen ze zullen nemen." De avond had een eenvoudige maar zeer effectieve structuur. Marc Van de Looverbosch (ex-journalist VRT) sprak met de voorzitters van de grootste Vlaamse politieke partijen, en de resulterende video's werden omkaderd door

Marc Dillen (directeur-generaal Embuild Vlaanderen) en prof. Johan Albrecht (milieu- en energie-econoom aan de UGent). Alleen voor de partij Vooruit was het niet voorzitter Conner Rousseau die Marc Van de Looverbosch te woord stond. Hij liet zich vervangen door Maxim Veys.

Rode draad klimaat

Zoals Marc Dillen uitlegde, is het klimaat de rode draad van het visierapport 2023: "De klimaatuitdaging zal leiden tot een groter aandeel van de bouwsector in de economie." Maar hoe gaan onze politici de samenleving klimaatbestendig en fossielvrij maken? Hoe gaan ze de burgers en de bedrijven mobiliseren om meer te investeren in deze doelstellingen? Dat was de eerste vraag waarmee Marc Van de Looverbosch naar de partijvoorzitters trok.

EM B U I L D M AGA ZI N E • 1 1-2023

De antwoorden weerspiegelden enigszins de filosofie van de respectieve partijen. Tom Ongena (Open VLD) vond dat de politiek ervoor moet zorgen dat de mensen de voordelen "voelen in hun portemonnee." Bart De Wever (N-VA) was als 'vrije-marktdenker" van oordeel dat de overheid moet "faciliteren wat de burger zelf wil doen," en hij bestempelde het federale niveau als "het grote zorgenkind." Tom Van Grieken (Vlaams Belang) is niet gewonnen voor het opleggen van verplichtingen aan de burgers en vindt dat de overheid zelf het goed voorbeeld moet geven: "Practice what you preach!" Als een gemeente bijvoorbeeld een parking laat aanleggen, moet ze die meteen ook waterdoorlatend maken. Sammy Mahdi (CD&V) benadrukte het belang van overheidsinvesteringen, en Raoul Hedebouw (PVDA-PTB) het belang van de koopkracht van de mensen, die volgens hem omhoog moet. Maxim Veys (Vooruit) merkte op dat het soms loont om aan de start van een project meer te investeren om later daarvan de vruchten te plukken. En Nadia Naji (Groen) ten slotte stipte aan dat er op veel vlakken investeringen moeten komen, bijvoorbeeld in de circulaire economie. Maar we moeten onze infrastructuur ook aanpassen "aan de nieuwe realiteit van de klimaatverandering."

4,5 procent

Marc Dillen reageerde met de visie van Embuild: de Vlaamse overheidsinvesteringen moeten tegen 2029 naar 4,5 procent van het bruto regionaal product, en naar 5 procent tegen 2034 (zie ook het dossier in dit nummer). Daarnaast zullen ook de burgers moeten investeren. Om onze woningen

VISIERAPPORT 2023

De zaal zat afgeladen vol. De inschrijvingen moesten zelfs vroegtijdig afgesloten worden (foto Studio Dann).

energiezuinig te maken is ongeveer 5 miljard euro nodig, en dat geld zal voor ongeveer 95 procent uit de portemonnee van de burger moeten komen. Dillen gaf op dit punt een pluimpje aan de overheid: "Met de energetische renovatieverplichting zijn we goed bezig!". Johan Albrecht wees evenwel op twee knelpunten. Onze overheden zwemmen niet bepaald in het geld, want het begrotingstekort is opgelopen tot een miljard of dertig. En bovendien bestaat in dit land geen investeringscultuur. Europa wil dat al onze activa tegen 2050 klimaatneutraal zijn. We moeten nu de rekening maken en de rolverdeling tussen privé en overheid bepalen volgens Albrecht. Maar hij was ook voorzichtig optimistisch: "Uiteindelijk is dit een verhaal dat onze levenskwaliteit kan verhogen."

Vergunningen Prof. Johan Albrecht (UGent) wees op het risico van een duaal woonlandschap, waarin welvarende gezinnen zich een zeer zuinige woning kunnen permitteren maar de lage inkomens in slechte woningen moeten leven (foto Studio Dann).

Om Vlaanderen klimaatneutraal te maken, zal er gebouwd moeten worden en dat kan doorgaans niet zonder omgevingsvergunning. Maar als je kijkt naar de doorlooptijd van projecten, bijvoorbeeld voor nieuwe infrastructuur of voor

EMBUILD MAGAZINE • 11|2023

verdichting in steden, dan blijkt die vaak erg lang te zijn. De partijvoorzitters waren nogal eensgezind dat de huidige situatie niet gezond is. Nadia Naji merkte terecht op dat ondernemingen heldere regels willen. Sammy Mahdi wilde dat men vertrekt van vertrouwen en dat er een einde komt aan de "regulitis". Volgens Marc Dillen zijn in de huidige legislatuur al inspanningen gedaan om sneller door de "vergunningsbuis" te raken, maar deze zaken "moeten nog afgemaakt worden." Hij was ook niet gelukkig met de Natuurherstelwet die Europa wil opleggen, omdat die wel eens een "stikstofprobleem in het kwadraat" zou kunnen creëren. Aansluitend hierop plaatste hij vraagtekens bij de regeldrift van Europa. Overleg tussen de bouw en de overheid heeft in Vlaanderen geleid tot het Groenblauw peil. Zulke zaken moeten we "zelf doen, en niet door de EU laten regelen." Prof. Albrecht zag nog een ander probleem bij het bestuur: wat we gewestelijk en federaal propageren, wordt lokaal soms tegengewerkt. Sommige ge-

De trotse jonge Vlaamse aannemers van 2023. Van links naar rechts: Vincent Meynaerts (Artebeau), Kristof Deleersnyder (DSK Bouw), Jan Tytgat (Bouwwerken Tytgat), Katleen Adriaensens (Bouwonderneming Adriaensens) en Sofie Janssen (Bouwbedrijf Janssen) (foto Studio Dann).

Jean-Marie Bollen (Federale Verzekering) reikt de awards uit aan de jonge Vlaamse aannemers van het jaar (foto Studio Dann).

meenten en steden willen bijvoorbeeld geen zeer energiedichte projecten. Dat vereenvoudigt het verkrijgen van een vergunning natuurlijk niet.

Betaalbaar en duurzaam wonen

De kans dat PVDA-PTB en N-VA samen de komende Vlaamse regering gaan vormen, is niet zo groot. Daardoor zullen ze het ook niet eens moeten worden over een woonbeleid. En dat is maar goed, want op dat punt staan ze diametraal tegenover elkaar. Volgens Raoul Hedebouw kan de markt de woonproblematiek niet oplossen. Hij pleit voor het Weense model, waarin de overheid een leidende rol speelt. De hoofdstad van Oostenrijk beheert 200 000 woningen en gebouwen, en investeert daarin massaal. Bart De Wever denkt daarentegen dat de oplossing van de markt zal moeten komen, en schuift het "Antwerpse model" naar voor. Daarin werken overheid en projectontwikkelaars samen, met ontwikkelaars die de stad onder meer geld toestoppen om een aangename omgeving aan te leggen voor het project. En wat zegt Embuild? De voorstellen in het visierapport 2023 zijn alvast zeer

ambitieus: iedere Vlaming tegen 2034 een betaalbare woning van goede kwaliteit. Maar het is hoog tijd om maatregelen te nemen, want in het najaar was het aantal vergunningsaanvragen voor woningen aan het dalen in Vlaanderen. Marc Dillen pleitte onder meer voor een specifiek Observatorium voor wonen. Nu zit het woonbeleid bij veel beslissers op veel verschillende niveaus, waardoor het overzicht weg is. Een dergelijk Observatorium zou de gevolgen van beslissingen moeten analyseren en duidelijk maken, zodat er ingegrepen kan worden indien nodig.

EMBUILD MAGAZINE •

11|2023

Een ander idee van Embuild is een borgstellingssysteem voor de eigen inbreng van mensen die een hypothecaire lening voor een woning nemen. De eigen inbreng die de banken in Vlaanderen vragen, bedraagt gemiddeld ongeveer 59 000 euro. In Wallonië is dat slechts 35 000 euro. Dat zou wel eens kunnen verklaren waarom de vergunningsaanvragen in Wallonië niét dalen, in tegenstelling tot Vlaanderen. In het voorstel van Emuild zou het borgstellingssysteem garant moeten staan voor de helft van de inbreng in Vlaanderen.

De jonge Vlaamse aannemers van het jaar 2023 kregen een beeldje van de kunstenaar Hervé Ally (foto Studio Dann).

Christophe Maes, de nieuwe President-Elect van Embuild, in gesprek met Karl Neyrinck, voorzitter Embuild Vlaanderen (foto Studio Dann).

Duaal woonlandschap vermijden

Johan Albrecht wees op het risico van een duaal woonlandschap, waarin welvarende gezinnen zich een zeer zuinige woning kunnen permitteren maar de lage inkomens in slechte woningen moeten leven. De prijs van dergelijke slechte woningen is in de afgelopen twintig jaar sneller gestegen dan de andere categorieën. Dat suggereert dat steeds meer kopers zich niks beters kunnen veroorloven. Volgens hem moet we dus durven nadenken over publiek woningbezit, niet alleen gericht op de laagste inkomens.

Arbeidsmarkt

Arbeidsmarkt, tewerkstelling, innovatie. Op enkele relatief korte periodes na, is de vraag naar geschikte arbeidskrachten in de bouw altijd groter geweest dan het aanbod. Toen het visierapport 2023 voorgesteld werd, telde Vlaanderen 7000 niet ingevuld bouwvacatures. Wat denken de partijvoorzitters daaraan te doen? Maxim Veys van Vooruit, die zelf nog arbeider geweest is, wil absoluut meer respect voor de vakschool. Groen wil dat we nu al onderzoeken hoe mensen omgeschoold kunnen worden. De CD&V-voorzitter kijkt met genoegen terug naar een gezamenlijk initiatief van de overheid en de sector om asielzoekers naar onze bedrijven toe te leiden. PVDA-PTB maakte evenwel een kritische kanttekening. De grote turnover heeft er misschien mee te maken dat het werk te zwaar is. Raoul Hedebouw vond het tijd voor "betere werkomstandigheden" en "minder sociale dumping". Prof. Albrecht trok het debat open door het te kaderen in de pogingen van onze regeringen om een werkgelegenheidsgraad van 80 procent te bereiken.

en de politieke wereld. Hij stelde voor om deze manier van werken te intensifiëren. Maar hij had ook enkele tips voor onze politici. De eerste: doe iets aan de versnipperde aanpak, bijvoorbeeld met een "soort sturende minister die bouwen en wonen in handen neemt." Daarnaast zouden de procedures vereenvoudigd moeten worden, aldus Neyrinck, en hij besloot met een pleidooi voor meer samenwerking tussen alle betrokkenen: overheid, aannemers, ontwerpers, ontwikkelaars …

Duitsland is daarin geslaagd maar heeft daarvoor 14 jaar nodig gehad. Er waren bovendien zware ingrepen nodig in zaken als fiscaliteit en uitkeringen, met als resultaat dat de partij van toenmalige kanselier Schröder de volgende verkiezingen verloor. Onderzoek wijst uit dat vooral in de steden de werkgelegenheidsgraad laag is, slechts ongeveer 60 procent. In Nederland is dat 75 procent. Daar liggen nog kansen om mensen te activeren. Maar de bouw moet ook blijven innoveren en minder arbeidsintensief worden.

Jonge Vlaamse aannemers

Traditiegetrouw werd de presentatie van het visierapport afgesloten met de uitreiking van de awards aan de jonge Vlaamse aannemers van het jaar. De winnaars in 2023 waren Sofie Janssen (Bouwbedrijf Janssen), Vincent Meynaerts (Artebeau), Kristof Deleersnyder (DSK Bouw), Katleen Adriaensens (Bouwonderneming Adriaensens) en Jan Tytgat (Bouwwerken Tytgat). De award werd uitgereikt door Jean-Marie Bollen, bestuurder-directeur van Federale Verzekering. Federale is al jarenlang de sponsor van de awards voor de jonge Vlaamse aannemers. Jean-Marie Bollen: "Wij willen met deze prijs verschillende generaties met elkaar verbinden. Maar tegelijk willen we de duurzaamheid ondersteunen. We richten ons op productie en consumptie, het twaalfde duurzame ontwikkelingsdoel in de lijst van de Verenigde Naties. We zijn in dialoog met de bouwsector om te onderzoeken hoe we deze doelstelling kunnen bereiken." Het was al de achttiende keer dat de award voor de jonge Vlaamse aannemer van het jaar uitgereikt werd. De winnaars kregen een beeldje van de kunstenaar Hervé Ally.

Wat kan de bouw voor u doen?

Ten slotte vroeg Marc Van de Looverbosch aan de politieke partijen wat zij verwachten van de bouwsector. "Blijf bouwen en verbouwen," was het antwoord van Open VLD, "jullie zijn een heel belangrijke sector." Groen zag veel kansen voor de circulaire economie maar vond ook dat het werk in de bouw "werkzaam" en "socialer" moet zijn. Volgens Vooruit moet de sector "meedenken in het transitieverhaal." Opvallend was dat de deur van de politiek altijd openstaat voor de aannemers. "De bouw moet van zich laten horen!" (N-VA), "Neem zoveel mogelijk proactief contact op met politici" (CD&V) en "Af en toe aan de oren van de politiek trekken" (Vlaams Belang).

Besluit

Karl Neyrinck (voorzitter Embuild Vlaanderen) rondde dit deel van de avond af: "we nemen de uitgestoken hand graag aan!" In zijn toespraak verwees hij naar het Vlaams Bouwoverlegcomité (VBOC), de jaarlijkse ontmoeting tussen de sector

EMBUILD MAGAZINE •

11|2023

DUURZAAMHEID

De impact van de CSRD en groene taxonomie op de bouw Op 18 september 2023 organiseerde Embuild Wallonie, in samenwerking met KPMG België, ORI en Buildwise, een conferentie getiteld "Principes en grondslagen van de CSRD en groene taxonomie. Impact op bouwsector". De informatiesessie werd gehouden in Les Isnes en werd bijgewoond door ongeveer zestig mensen. Wat kunnen we leren van deze concepten, die steeds vaker zullen worden gebruikt in onze sector? Hieronder vatten we de belangrijkste punten samen.

De meeste bouwactiviteiten komen in aanmerking en het is belangrijk om binnen het bedrijf een "taxonomiemanager" aan te stellen.

n het eerste deel van de conferentie gaven Tanguy Legein (Partner Audit KPMG België) en Filippo d'Eufemia (Manager Sustainable Finance KPMG België) uitleg over de belangrijkste principes van de twee grote thema's van de dag. De bouwsector speelt een sleutelrol bij het halen van de doelstellingen van het Akkoord van Parijs van 2015 en het bereiken van koolstofneutraliteit tegen 2050, met als tussenstap een vermindering van de broeikasgassen met 55% tegen 2030. In de EU is deze sector zelfs de op één na grootste uitstoter van emissies, na vervoer. Met de Green Deal 2019 heeft de EU al een koers uitgezet naar meer duurzame investeringen en de deal omvat een investeringsplan van 1 triljoen euro voor de komende 10 jaar. Maar overheidsinvesteringen alleen zullen niet volstaan om koolstofneutraliteit te bereiken. De privésector zal ook een rol moeten spelen inzake duurzaamheid. De CSRD en de groene taxonomie passen in deze context.

De CSRD

De CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive), voorheen bekend als de NFRD (Non-Financial Reporting Directive), is de Europese richtlijn die tot doel heeft de publicatie van niet-financiële duurzaamheidsinforma-

tie door bedrijven te verbeteren, d.w.z. de manier waarop bedrijven rapporteren over de manier waarop ze rekening houden met milieu-, sociale en bestuurskwesties. De bouw is een van de 40 sectoren waarop de CSRD van toepassing is. Het betref t vier hoofdgroepen: grote OOB's (Organisaties van Openbaar Belang, namelijk beursgenoteerde ondernemingen met meer dan 500 werknemers, banken en verzekeringsmaatschappijen), andere grote EU-ondernemingen (die ten minste twee van de volgende drie criteria overschrijden: 250 werknemers, 40 miljoen euro omzet, 20 miljoen euro balanstotaal), bepaalde beursgenoteerde kleine en middelgrote ondernemingen in de EU en grote dochterondernemingen van moedermaatschappijen van buiten de EU met aanzienlijke activiteiten in de EU (groepsomzet van meer dan 150 miljoen euro in Europa). Bij de verslaglegging speelt het begrip dubbele materialiteit een belangrijke rol. De inside-out benadering is gericht op het bepalen van de elementen die specifiek zijn voor het bedrijf en die een impact hebben op de wereld en zijn omgeving, en de outside-in benadering is gericht op de externe elementen die mogelijk een impact hebben op de duurzaamheid van het bedrijf en zijn jaarrekening. Er zijn vier onderwerpen voor verslaglegging: governance, strategie, impact-, risicoen kansenmanagement (IRO) en maatregelen en doelstellingen. En drie groepen thematische standaarden: Milieu, Sociaal en Beleid (ESG). Elke standaard bevat een aantal KPI's (prestatiecriteria) die gegevens verschaffen over de duurzaamheid van een bedrijf voor opname in het jaarverslag. Deze niet-financiële informatie moet een verplichte beperkte externe assurance ondergaan door een onaf hankelijke instantie. De Belgische wetgever heeft nog niet beslist of deze externe assuranceopdracht zal worden voorbehouden aan de bedrijfsrevisor van de

EMBUILD MAGAZINE • 11|2023

DUURZAAMHEID

vennootschap of dat andere organen zullen worden gemachtigd om een dergelijke assurance uit te voeren. De publicatie van de verslagen en de assurance over deze verslagen worden verplicht vanaf het boekjaar 2024 voor grote OOB's, 2025 voor andere grote ondernemingen, vanaf het boekjaar 2026 voor beursgenoteerde kmo's en 2028 voor de Europese dochterondernemingen van grote buitenlandse groepen (d.w.z. groepen met een groepsomzet van meer dan 150 miljoen euro in Europa) die onder het toepassingsgebied van de CSRD vallen.

Taxonomie

De Europese taxonomie of groene taxonomie is een EU-verordening die een systeem invoert voor het indelen en beschrijven van economische activiteiten die als ecologisch duurzaam worden beschouwd. Hierbij wordt gekeken naar de omzet, kapitaaluitgaven (CAPEX) en operationele uitgaven (OPEX) van een bedrijf om te zien "welk percentage groen is". De Europese Commissie is begonnen met de meest vervuilende sectoren, waaronder de bouw. De publicatie van niet-financiële informatie op basis van de taxonomie is sinds 2022

(boekjaar 2021) verplicht voor ondernemingen die onder de NFRD vallen (grote OOB's met meer dan 500 werknemers). Het toepassingsgebied wordt in 2026 (boekjaar 2025) uitgebreid voor grote Europese bedrijven (die ten minste twee van de volgende drie criteria overschrijden: 250 werknemers, 40 miljoen euro omzet, 20 miljoen euro balanstotaal), in 2027-2028 (boekjaar 2026-2027) voor in de EU beursgenoteerde kmo's en in 2029 (boekjaar 2028) voor niet-Europese bedrijven (het toepassingsgebied voor deze bedrijven is nog niet goedgekeurd, maar het voorstel is hetzelfde als dat van de CSRD, namelijk een groepsomzet van meer dan 150 miljoen euro in Europa). De bedrijven die onder de taxonomie vallen en de data waarop deze verplicht wordt, zijn dan ook dezelfde als die van de CSRD. Het omvat zes milieudoelstellingen: mitigatie van klimaatverandering, adaptatie aan klimaatverandering, duurzaam gebruik en bescherming van water en mariene hulpbronnen, preventie en bestrijding van verontreiniging, transitie naar een circulaire economie en bescherming en herstel van biodiversiteit en ecosystemen. Een economische activiteit kan duurzaam worden verklaard als deze voldoet aan de twee criteria: in aanmerking

EMBUILD MAGAZINE • 11|2023

Van links naar rechts: Filippo d’Eufemia (KPMG), Wim Ilsbroux (KPMG), Eglantine Eeckhout (KPMG), Olivier Vandooren (Buildwise), Tanguy Legein (KPMG), Hugues Kempeneers (Embuild Wallonie), Julien Stock (KPMG) en Vincent Detemmerman (ORI).

DUURZAAMHEID

diseerde niet-financiële informatie en het belang van communiceren op een "transparante" manier.

Invloed op de sector

Tanguy Legein (Partner Audit KPMG Belgium, links) en Filippo d’Eufemia (Manager Sustainable Finance KPMG Belgium) gaven uitleg bij de principes van de twee hoofdthema's van de dag.

komen en afstemming. Net als bij de CSRD is er een hele reeks criteria (KPI's) om te bepalen of deze activiteit ecologisch duurzaam is. Een economische activiteit komt in aanmerking voor de taxonomie als deze is opgenomen in de door de taxonomie opgestelde lijst, gebaseerd op de NACE-codes. Deze lijst bevat activiteiten die mogelijk kunnen bijdragen aan een of meer van de zes milieudoelstellingen. Voor de bouw kan een economische activiteit bijvoorbeeld nieuwbouw, renovatie, onderhoud van infrastructuur, productie van materialen, etc. zijn. De meeste bouwactiviteiten komen in aanmerking en het is belangrijk om een "taxonomiemanager" aan te stellen binnen het bedrijf. Een economische activiteit is afgestemd op de taxonomie als zij voldoet aan de relevante technische selectiecriteria, d.w.z. zij levert een substantiële bijdrage aan ten minste één van de milieudoelstellingen, doet geen significante af breuk aan de andere doelstellingen en voert de activiteit uit met inachtneming van de minimumgaranties (fundamentele en sociale arbeidsrechten). Samengevat zijn de drie doelstellingen die centraal staan in de CSRD en de taxonomie: het heroriënteren van kapitaal naar duurzame bedrijven, de publicatie van gestandaar-

Welke invloed zal dit alles hebben op onze sector? Bovenal is het belangrijk op te merken dat de publicatie en certificering door een externe auditor van niet-financiële informatie met betrekking tot de CSRD en de taxonomie beide verplicht zijn (voor bedrijven die binnen het toepassingsgebied van deze standaarden vallen). Maar veel meer dan een verplichting moeten de CSRD en de taxonomie vooral worden gezien als echte interne informatiemiddelen (om te helpen bij de besluitvorming en het bedrijfsmanagement, transparantie en het creëren van gedeelde waarden binnen het bedrijf, enz.) en externe informatiemiddelen (om de geïmplementeerde waarden en acties te benadrukken, het bedrijf te onderscheiden van de concurrentie, transparantie en het opbouwen van een vertrouwensrelatie, enz.). Duurzaamheid is een belangrijke uitdaging in de bouw. Het is trouwens een van de tien megatrends die aan bod komen in het rapport “Trend en impactanalyse van de (Belgische) bouwsector”, een zeer uitgebreid rapport dat Buildwise opstelde voor zijn Visiecomité, onder leiding van consultant KPMG. Olivier Vandooren, directeur van Buildwise, ging in op de details van dit onderzoek tijdens het tweede deel van de conferentie. Volgens deze trendanalyse heeft de sector een gemiddelde maturiteit op dit gebied. Er is nog een lange weg te gaan, maar we zijn al verder dan op het gebied van digitalisering. Afgezien van een paar pioniers bevindt deze zich nog in een vroeg stadium. In het rapport wordt gesteld dat de focus op duurzaamheid vanuit verschillende hoeken komt. “Zowel vanuit de evoluerende verwachtingen van klanten, een toegenomen focus vanuit de regelgevers, als vanuit de financiële instellingen, en natuurlijk ook vanuit de sector zelf neemt de aandacht voor duurzaamheid toe.” We verwijzen u naar ons septembernummer voor meer informatie over deze duurzaamheidstrend.

EMBUILD MAGAZINE • 11|2023

16.000 BOUWBEDRIJVEN Daar kan je niet omheen

16.000 bouwondernemers in héél België rekenen op ons. Klein en groot. Actief in alle activiteiten en technieken van de brede bouwsector. Embuild is hun stem en partner. Wij verdedigen hun belangen en promoten hun innovatief vakmanschap. Samen Bouwen, Samen groeien.

LEEFMILIEU BRUSSEL

Laat je gratis begeleiden bij je akoestische renovatiewerken! Wist je dat je als aannemer gratis begeleiding kunt krijgen voor akoestische renovatiewerken aan muren, vloeren en plafonds? Een werkgroep, waarvan Embuild.Brussels lid is, is er om jou te helpen. Deze werkgroep promoot opleidingen en akoestische werken in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

Het is ingewikkeld voor een aannemer om alle technieken, normen, enz. onder de knie te krijgen, daarom is gratis, persoonlijke begeleiding zo nuttig.

r wordt in Brussel in de bouwsector nu veel gesproken over het belang van renovatie van gebouwen als onderdeel van de Renolution-strategie, waarbij voor deze soort werken vaak verwezen wordt naar thermische isolatie. We mogen echter de akoestische isolatie niet vergeten of over het hoofd zien, die is namelijk ook heel belangrijk voor het wooncomfort in gebouwen en zelfs voor de gezondheid. Zoals Sophie Mersch, geluidsdeskundige bij Homegrade.brussels, overigens beklemtoont: "Vanaf het begin van renovatiewerken is het het beste om thermische en akoestische isolatie samen aan te pakken.” "Lawaai is een heel belangrijk onderwerp, vooral in een stad als Brussel. Slechte geluidsisolatie veroorzaakt niet alleen problemen voor de buren, maar kan ook leiden tot slaapstoornissen en zelfs hartproblemen.”

Doelstelling

De doelstelling van deze werkgroep is om gratis begeleiding aan te bieden aan particulieren en aannemers bij het uitvoeren van akoestische verbeteringen aan gebouwen in Brussel. "Het is een zeer complex onderwerp en het is ingewikkeld voor een aannemer om alle technieken, normen, enz. onder de knie te krijgen, daarom is gratis, persoonlijke begeleiding zo nuttig”, legt Sophie Mersch uit. Om op deze begeleiding een beroep te doen, kunnen zowel particulieren als aannemers gebruikmaken van het contactformulier op de Homegrade website. In het ideale geval komen de particulier en de aannemer overeen om samen aan het project te beginnen. En de ene partij kan altijd de andere overtuigen.

Buildwise/C-Tech

Debby Wuyts is hoofd van het laboratorium akoestiek bij Buildwise, voorheen het WTCB. Ze licht de rol van Buildwise in deze werkgroep toe. "Binnen Buildwise hebben we de C-Tech-dienstverlening die gericht is op het ondersteunen en stimuleren van innovatie en de verbetering van de technologische kwaliteit. Deze dienstverlening houdt zich onder meer bezig met akoestiek. We zijn beschikbaar om aannemers te ondersteunen en

Homegrade is het advies- en begeleidingscentrum voor privéhuisvesting in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Als zodanig maakt het deel uit van de werkgroep (Technische Groep inzake Akoestiek) die Construcity.brussels en zijn partners in 2016 hebben opgericht. Naast Embuild zijn er nog andere spelers, zoals Buildwise, Leefmilieu Brussel, Ecam en enkele onaf hankelijke specialisten op het vlak van akoestiek die hun expertise op dit gebied aanbrengen.

EMBUILD MAGAZINE • 11|2023

NI EU W

FLUX+ FLAT Balansventilatie in combinatie met puur installatiegemak  Vocht, CO2 en VOC vraagsturing  Plafond- of wandmontage  25 kg & Quick-Fix ophangsysteem  Bespaar tot 50 % totale installatietijd

www.renson.net VENTILATION ı SUNPROTECTION ı OUTDOOR

te adviseren bij werken rond dit thema: we beantwoorden hun vragen via e-mail of telefoon, we leren hun technieken waarmee ze niet vertrouwd zijn, we bieden opleidingen Bouwbedrijf_Flux_Flat_90x128_NL_0523.indd 1 aan, we volgen hen op de werf om samen zaken aan te brengen, enz. We voeren ook tests uit en Gebouwen is opgebouwd, samen met energie, doen geluidsmetingen voor en na de werken, materialen, de circulaire economie, EPB-norom in de kijker te plaatsen welke technieken men en -regelgeving, enz. Dit is een duidelijk het best gebruikt kunnen worden, af hankelijk bewijs dat het onderwerp heel belangrijk is van het type gebouw”, aldus Debby Wuyts. voor Leefmilieu Brussel", merkt ze op. "Naast "Buildwise is niet alleen het aanspreekpunt de werkgroep Begeleiding op de werf waarvoor aannemers, maar ook voor ingenieurs, van we lid zijn, biedt Leefmilieu Brussel ook architecten, fabrikanten en verdelers van maeen Facilitator Duurzame Gebouwen aan. Dit is een gratis, permanente, multidisciplinaire terialen, kortom voor alle bouwprofessionelen helpdesk die ondersteuning biedt aan aannedie actief zijn in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.” mers en installateurs, maar ook aan ontwerpers, beheerders, technisch verantwoordelijLeefmilieu Brussel ken, syndici van gebouwen en bouwheren. De onaf hankelijke deskundigen van deze dienst Leefmilieu Brussel is ook een speler in kunnen je in elke projectfase adviseren en deze werkgroep Akoestiek. Marie-Noëlle Adtechnische vragen beantwoorden, onder meer net werkt in het departement Geluid, dat onop het gebied van akoestiek.” der meer als doel heeft het geluid van woninHeb je akoestiekprojecten? Het is nu heel gen en vervoer in het Brussels Hoofdstedelijk duidelijk: Embuild, Leefmilieu Brussel, BuildGewest te verminderen. "Akoestiek is een van de negen thema’s waarrond de Gids Duurzame wise en Homegrade kunnen je helpen.

EMBUILD MAGAZINE • 11|2023

8/05/2023 09:17

MEER WETEN ? Vul het contactformulier in om een begeleiding te starten: https://homegrade. brussels/nl/homegrade/ contact/. Surf voor meer informatie over de Facilitator Duurzame Gebouwen naar https://leefmilieu.brussels/.

EMBUILD.BRUSSELS

Advies voor vlottere mobiliteit in het Brussels gewest Sinds kort heeft Embuild.Brussels voor de leden een adviseur mobiliteit in dienst. De impact van onze sector op de mobiliteit in het gewest is immers enorm. Onze vrachtwagens en bestelwagens zijn er goed voor maar liefst 26,4 procent van de afstand afgelegd door vrachtvervoer. Om de verkeersveiligheid en de logistiek in bouwbedrijven te verbeteren, hebben Embuild.Brussels en Brussel Mobiliteit dus de handen in elkaar geslagen. BCCC, de logistieke hub in de Brusselse kanaal-zone, kan de efficiëntie van het vervoer door bouwbedrijven in het Brussels gewest verhogen.

Het is ook voorzien dat er individuele begeleiding komt voor ondernemingen, ter plaatse op de werf of vanop afstand.

et is geen geheim dat de mobiliteit in Brussel een pijnpunt is. De harde cijfers bevestigen dat. Elke dag rijden 16 500 vrachtwagens en 26 500 bestelwagens het gewest in, samen goed voor 43 000 voertuigen. De bouw is verantwoordelijk voor ongeveer 20 procent van dat totaal, vertelde ons Laurence Sailliez, de nieuw aangeworven adviseur voor mobiliteit, logistiek en verkeersveiligheid bij Embuild.Brussels. Laurence Sailliez: "Met andere woorden: meer dan 8000 vrachtwagens en bestelwagens. Deze veroorzaken elke dag 45 500 euro externe kosten vanwege de luchtvervuiling, de CO2-uitstoot, de verkeersopstoppingen enzovoort. Dat is een enorm bedrag. Brus-

EMBUILD MAGAZINE •

sel Mobiliteit wilde op dit gebied iets doen, specif iek gericht op bouwbedrijven. Er is een aanbesteding uitgeschreven en Embuild. Brussels heeft de opdracht binnengehaald in een partnership met Buildwise en het OCW."

Fietslogistiek

Laurence Sailliez zal bouwbedrijven begeleiden en hun advies geven waarmee ze hun mobiliteit in het Brussels gewest kunnen verbeteren, hun uitstoot verminderen en tegelijk hun rendabiliteit verhogen. Laurence Sailliez: "Ik zou veel voorbeelden kunnen geven, maar laten we een zelfstandige nemen die naar zijn bouwplaats rijdt en daar vaststelt dat hij iets vergeten is. Hij stapt weer in zijn bestelwagen, maakt een rit,

11|2023

EMBUILD.BRUSSELS

na over projecten op dit gebied, in samenwerking met de gewestelijke overheid, Renolution.Brussels, de haven van Brussel, Leefmilieu Brussel en Brussel Mobiliteit."

Diensten

↑ Links Laurence Saillie, adviseur mobiliteit, logistiek en verkeersveiligheid bij Embuild.Brussels, aan de zijde van Elke Van den Brandt, Brussels minister van Mobiliteit, Openbare Werken en Verkeersveiligheid.

verliest tijd, loop het risico op een ongeval … Zou het in een dergelijk geval niet beter zijn om een bakfiets in te schakelen die het materieel komt brengen? We gaan dus projecten met fietslogistiek proberen op te zetten."

Logistieke hubs

Ook vervoer over het water biedt kansen, zoals werd aangetoond door de logistieke hub BCCC in de Brusselse kanaal-zone. Laurence Sailliez: "Langs het kanaal kun je materialen laten leveren of werfafval afvoeren. Maar je kunt een logistieke hub ook gebruiken als tijdelijke opslagplaats als er, zoals vaak het geval in Brussel, geen plaats is op de bouwplaats. Dankzij een logistieke hub kun je de impact van de last mile verkleinen, materialen precies op het juiste moment naar de bouwplaats brengen, parkeerproblemen te vermijden enzovoort." "Dat kan met een geconsolideerde vrachtwagen die verschillende bouwplaatsen bedient maar soms ook met een bakfiets. Die geconsolideerde vrachtwagen is heel belangrijk. Je ziet in Brussel nog veel te veel half geladen vrachtwagens rijden." "Niet alleen de aannemers maar ook hun onderaannemers moeten van dergelijke zaken bewust gemaakt worden. Onderaannemers zijn soms moeilijker te overtuigen maar digitale tools kunnen hen overtuigen. We denken

EMBUILD MAGAZINE • 11|2023

Embuild.Brussels gaat een helpdesk organiseren die aannemers advies geeft en hen indien nodig doorverwijst naar meer specifieke dienstverlening. Er komt ook een FAQ over mobiliteit en logistiek waar je onder andere informatie kunt vinden over de regelgeving. Laurence Sailliez: "Het is ook voorzien dat er individuele begeleiding komt voor ondernemingen, ter plaatse op de werf of vanop afstand. We hebben al mensen geholpen die vragen hadden over de regelgeving op het vlak van parkeerkaarten, werfvergunningen en financiële steunmaatregelen. Anderen hebben we informatie gegeven over alternatieven voor hun verplaatsingen. In samenwerking met Buildwise en het OCW gaan we opleidingen organiseren over planning, logistiek, verkeersveiligheid en circulariteit. Er komen ook webinars, seminaries, sensibilisering, informatiesessies en newsletters. En zoals ik al suggereerde, denken we ook na over projecten in verband met logistieke hubs."

Green Deal

Embuild.Brussels heeft zich aangesloten bij de Green deal emissiearme stadslogistiek, een samenwerking tussen spelers van de overheid en de privésector die logistiek en mobiliteit in Brussel minder vervuilend wil maken. Laurence Sailliez: "In totaal hebben zich al een vijftigtal organisaties en bedrijven uit diverse sectoren aangesloten bij dit mooie initiatief, elk met hun eigen doelstellingen die ze tegen 2025 willen bereiken. Wij moedigen de aannemers aan om zich ook aan te sluiten en hun projecten, inspanningen en innovaties op het vlak van logistiek te presenteren." Er is al een actieplan gelanceerd en er zijn tools beschikbaar om logistiek rendabeler te maken en de CO2-uitstoot te verminderen. Tegen 2030 wil het Brussels gewest 47 procent minder broeikasgassen uitstoten dan in 2005. Tegen 2050 moet er een reductie van 90 procent zijn. Dat zal niet lukken zonder een grote bijdrage van onze sector. Embuild.Brussels heeft de boodschap gekregen en zal zijn verantwoordelijkheid opnemen. INFO :

mobilite@embuild.be

LEDENVOORDELEN

PROMO VAN DE MAAND NOVEMBER 2023

Opdracht tot het uitvoeren van Bijwerken De bouwheer geeft u de opdracht om een bijkomend werk uit te voeren op de bouwplaats. Omdat hiervoor vaak een schriftelijke opdracht is vereist geeft Embuild een handig reçuboekje uit in NCR papier (doorslagpapier) dat u onmiddellijk kunt invullen met de melding van de verlenging van de uitvoeringstermijn, prijsaanpassing … Eenmaal ingevuld kunt u direct ter plaatse een kopie bezorgen aan de architect en bouwheer.

Dit handig heruitgegeven boekje kost slechts 8,00 €/stuk (voor de leden van Embuild) en 15,00 €/stuk voor de niet-leden.

PROMOTIE (enkel voor de leden): 5 exemplaren = 35,00 € (prijzen exclusief BTW) Speciale verkoopprijs enkel voor de maand oktober 2023 Ledenprijs voor deze publicatie: € 8,00 excl. btw Niet-ledenprijs voor deze publicatie: € 15,00 excl. btw

Deze uitgave kan besteld worden door een mail te sturen naar bestellingen@embuild.be

Embuild Magazine is het maandblad van de vzw Embuild, Kunstlaan 20, 1000 Brussel

• Embuild Vlaanderen Johan Walewijns, tel. 02 545 57 49 johan.walewijns@embuild.be

Verantwoordelijke uitgever: Filip Coveliers, Kunstlaan 20, 1000 Brussel Afgiftekantoor: Gent X

• Embuild.Brussels Morgane Cendoya, tel. 02 545 58 29 morgane.cendoya@embuild.be

Redactie: Peter Graller, Marc Guéret, tel. 02 545 57 30 peter.graller@embuild.be

• Embuild Wallonie Katia Bogaard tel. 02 545 56 68 katia.bogaard@embuild.be

Vormgeving: nikka.cuypers@embuild.be abder-razzaaq.boujdaini@embuild.be

Abonnementen: Claude Bernaerts, tel. 02 545 56 88 claude.bernaerts@embuild.be

Druk: Graphius Reacties - vragen: communicatie@embuild.be

Reclame: Kristel Dekempeneer, tel. 02 545 56 99 - fax 02 545 59 08, kristel.dekempeneer@embuild.be of kde@embuild.be.

Met de medewerking van: de studiedienst van Embuild tel. 02 545 56 36 officeteam@embuild.be

EMBUILD MAGAZINE • 11|2023

Prijs jaarabonnement Leden van Embuild: begrepen in het lidgeld Niet-leden: € 137,80 (incl. BTW en portkosten) / buitenland: € 300 (incl. btw en portkosten)

Lid van de Unie van de Uitgevers van de Periodieke Pers

Vanaf nu wordt Embuild Magazine gedrukt op papier geproduceerd met hout uit duurzaam beheerde bossen. Deduur zaamheid wordt gegarandeerd door de internationale organisatie Forest Stewardship Council (FSC), die niet alleen het bos controleert maar de hele handelsketen tot aan de drukker.

RÉDUCTIONS AUX MEMBRES

ABAX track-and-trace

Krijg inzicht in uw wagenpark, materieel en gereedschappen om uw digitale transformatie mogelijk te maken. Maak gebruik van de handige en flexibele gpstrackingoplossingen die dashboards, rapporten en meldingen bieden. Met ABAX wagenparkbeheer heeft u als verantwoordelijke over het wagenpark de informatie om dagelijkse taken efficiënt uit te voeren. Rapporteer middels slimme dashboards naar management en stuur chauffeurs aan op diverse onderdelen zoals planning, rijgedrag, stationair draaien en inzet van voertuigen. ABAX materieelbeheer houdt de belangrijkste factoren voor u bij waaronder; de locatie van uw materieel in een kaart, draaiuren, beweging naar een nieuwe locatie met het gebruik van geofences. Via meldingen op basis van gebruik weet u automatisch wanneer u het volgende onderhoud of de keuring kunt verwachten. ABAX gereedschap tracking is weten dat je het juiste materieel en gereedschap bij de hand hebt wanneer het nodig is. Verliezen, achterlaten, lenen en helaas... zelfs bedrijfsgereedschap stelen. Het zoeken naar gereedschap kan op zijn best frustrerend zijn, maar vaak geeft het veel tijdverspilling en vertraging. Tool tracking is ons antwoord voor digitale optimalisering in de bouw. NIEUW!!! Koppel je gereedschap nu als stock aan je voertuigen en ontvang meldingen bij verlies van stock uit je voertuigen. Sinds 2005 werkt ABAX samen met EMBUILD en hebben ons opgewerkt tot expert in het domein van installatie en bouw. ABAX staat voor expertise, kracht door schaalgrootte, innovatie, slimme partnerships. Over ABAX

Ledenkorting: Leden van EMBUILD genieten al sinds 2005 van ledenvoordeel, informeer over de mogelijkheden.

Contact:

ABAX Belgium BV • Tel. 02 715 25 55 email : Hallo ABAX website : www.abax.com

EMBUILD MAGAZINE • 11|2023

BUILDWISE

Energetische renovatie van hellende daken: inzicht in de milieu-impact Eén van de belangrijkste maatregelen ter beperking van het energieverbruik en dus de milieu-impact van een woning, is het isoleren van het dak. De keuze van de materialen en de renovatiestrategie zullen de totale milieu-impact echter sterk beïnvloeden. Een doordachte keuze dringt zich dus op om de bekomen milieuwinsten te verzekeren en te maximaliseren.

n dit artikel wordt de milieu-impact van verschillende dakrenovatieoplossingen vergeleken. Dit gebeurt aan de hand van een levenscyclusanalyse, of kortweg LCA, een techniek die toelaat om de milieuimpact van een gebouw over zijn volledige levenscyclus en voor verschillende milieuproblemen (bv. klimaatverandering, fijnstof …) te bepalen (zie Buildwise-artikel 2013/04.15). Deze analyse wordt uitgevoerd volgens de gangbare Belgische methode die ook toegepast wordt in de TOTEM-tool (www.totem-building.be).

Referenties Samenvatting van een artikel verschenen op de pp. 14-15 van het Buildwise Magazine septemberoktober 2023 van de hand van N. Neelen, arch., onderzoekster, en L. Wastiels, dr. ir.-arch., hoofd van het laboratorium ‘Milieuprestatie’, Buildwise. Enkel de originele tekst geldt als referentie.

Energiewinsten en materiaalimpact

In de graf iek op de volgende pagina wordt de milieu-impact weergegeven voor 1 m² dakoppervlak, dat op verschillende manieren geïsoleerd wordt tot een isolatiewaarde van minstens U = 0,24 W/m².K en nadien nog 60 jaar gebruikt zal worden. Hierin wordt de impact van de materialen van elk dakonderdeel vermeld, evenals de impact van het energieverbruik voor verwarming met een condenserende gasketel.

Uit de resultaten blijkt dat het isoleren van niet-geïsoleerde daken bijna altijd zal leiden tot milieuwinsten over de volledige levensduur. De milieuvoordelen van de verlaging van het energieverbruik voor verwarming, zijn dus groter dan de impact van het extra materiaalgebruik. Enkel bij het na-isoleren met schapenwol is dat niet altijd zo (zie lange versie van dit artikel voor meer toelichting). Als er in het dak al een beperkte hoeveelheid isolatie aanwezig is, dat loont het vaak de moeite om het dak nog bijkomend te isoleren. In dat geval is de keuze van de materialen en renovatiestrategie echter des te belangrijker om de milieu-impact van de materialen te beperken.

Langs binnen of buiten isoleren

Langs binnen isoleren heeft over het algemeen een lagere milieu-impact dan langs buiten (zie af beelding 1). Dit komt doordat men bij het langs buiten isoleren volgens het sarkingprincipe harde isolatieplaten gebruikt (bv. PUR, XPS, houtvezelplaten, kurk).

EMBUILD MAGAZINE • 11|2023

BUILDWISE

Deze hebben typisch (maar niet altijd!) een hogere milieu-impact dan de meeste zachte isolatiematerialen (bv. minerale wol, houtwol, hennepmatten …). Er bestaan grote verschillen in de milieu-impact van verschillende isolatiematerialen, ook tussen de harde en zachte materialen onderling. In de lange versie van dit artikel wordt hier dieper op ingegaan. Bovendien moet men bij een sarkingoplossing ook de dakbedekking (dakpannen en onderdak) wegnemen. Een klassieke dakbedekking met pannen heeft een hogere impact dan een typische binnenafwerking met een houten structuur en gipskartonplaten. Het spreekt voor zich dat er ook gekeken moet worden naar de staat van de dakbedekking. Als deze aan vervanging toe is, dat zal dit ook voor een bijkomende impact zorgen. Zijn de pannen nog in goede staat, dan kan men ervoor kiezen om de bestaande dakpannen na het isoleren terug te plaatsen (zie TV 240). Dit onderzoek toont bovendien aan dat, als men de bestaande dakstructuur vervangt en daarbij een isolatiemateriaal met een lage milieu-impact gebruikt, de totale milieuimpact van de dakrenovatie lager kan uitko-

Afb. 1 Milieu-impact van de renovatie van 1 m² hellend dak, over de hele

levenscyclus, voor verschillende isolatiestrategieën (naar U = 0,24 W/m².K

men dan de impact van sommige renovatieoplossingen (zie lang artikel). Het loont dus de moeite om vooraf de impact van verschillende oplossingen met elkaar te vergelijken. Zeker wanneer een vervanging van de dakstructuur of -bedekking zich ook vanuit technisch oogpunt opdringt.

De meest voorkomende vochtproblemen bij daken en hoe je ze aanpakt

• Handige tips van bouwexperten • Speciaal voor dakdekkers en dakafdichters • Problemen oplossen én voorkomen

EMBUILD MAGAZINE • 11|2023

BW-PrintAd-Daken.indd 1

27/09/2023 14:55

BUILDWISE

Welke voordelen biedt de compartimentering van de isolatie van een plat dak? De aanwezigheid van een dampscherm in een plat dak maakt het moeilijk om eventuele waterinfiltraties op te sporen. Dit is zeker het geval wanneer het dampscherm waterdicht is (bv. bij gebruik als tijdelijke afdichting), omdat het dan de verspreiding van water in de dakopbouw toelaat. Dit probleem kan echter verholpen worden door de isolatielaag op regelmatige tussenafstanden te compartimenteren. Deze praktijk, die vooralsnog weinig gebruikelijk is, wordt nader besproken in de nieuwe TV 280. Afb. 1 Compartimentering van de isolatie indien de dakafdichting en

Principe van de compartimentering

het dampscherm onderling verenigbaar zijn.

De compartimentering bestaat erin om de dakafdichting en het dampscherm met elkaar te verbinden, voor zover ze onderling verenigbaar zijn (zie af beelding 1). Er bestaan evenwel ook een aantal oplossingen voor onverenigbare materialen of voor het complexere geval van een tweelaagse isolatie (zie het Buildwise-artikel 2019/02.03). De compartimentering heef t als voornaamste doel om de verspreiding van het geïnfiltreerde water en de bevochtiging van de isolatie te beperken en dit, ongeacht de plaatsingstechniek van de dakopbouw (volvlakkige hechting, partiële hechting, met ballastlaag of mechanische bevestiging). Wanneer de compartimentering gepaard gaat met niet-destructieve lekdetectiemetingen en/of wanneer het

Afb. 2 Dubbele dakwaterafvoer en compartimentering rondom de dakdoorbreking.

EMBUILD MAGAZINE • 11|2023

BUILDWISE

deze reeds in de ontwerpfase te voorzien. De ontwerper moet er tevens op toezien dat de afmetingen van de compartimenten in het bestek gespecificeerd zijn opdat de opdracht van de aannemer duidelijk gedefinieerd zou zijn. Bij de bepaling van deze afmetingen moet er in de eerste plaats rekening gehouden worden met het risico op waterstagnatie. Gelet op het feit dat dit risico groter is aan de randen en in de hoeken, is het raadzaam om hier in kleinere compartimenten te voorzien. Hetzelfde geldt ter hoogte van de verschillende dakdoorbrekingen en meer in het bijzonder voor de dakwaterafvoeren (zie TV 244). De grootte van het dak en het plaatsingstempo (bv. hoog bij mechanisch bevestigde industriële daken) zijn eveneens bepalend voor de afmetingen van de compartimenten. Vermits de compartimentering ook later nog van pas kan komen, moet deze door de in het bestek aangewezen verantwoordelijke aangeduid worden op de as-builtplannen.

Details en aansluitingen

dampscherm waterdicht is (geen polyethyleenfolie of mechanische bevestiging die het dampscherm doorboort) en in volvlakkige hechting geplaatst wordt op een materiaal dat de watercirculatie verhindert (bv. beton, in plaats van een meer poreuze afschotlaag zoals een schuimbeton), dan kan ze eveneens van pas komen om eventuele lekken te lokaliseren.

Implicaties

Door de compartimentering krijgt het dampscherm een bijkomende functie die nauwer aanleunt bij deze van een dakafdichting. Aangezien deze techniek – omwille van de bijkomende materialen en handelingen die ermee gepaard gaan – een meerkost met zich meebrengt, is het bovendien van belang om

De TV 244 raadt aan om de isolatie rondom de dakdoorbrekingen – en meer in het bijzonder rondom de waterafvoeren (zie af beelding 2) – te compartimenteren opdat de verspreiding van water in geval van infiltraties of terugstroming beperkt zou blijven. Deze methode vermindert ook de gevolgen van inwendige condensatie die ontstaat door een discontinuïteit van het dampscherm. Ter hoogte van bepaalde details is het immers niet altijd gemakkelijk om het dampscherm correct te verbinden met de dakdoorbreking, wat nochtans noodzakelijk is in geval van: ● luchtopen dakvloeren, om een luchtdichte aansluiting te verkrijgen en convectiestromen te vermijden ● luchtdichte dakvloeren indien een dampscherm van klasse E2 of hoger vereist is om dampdiffusieproblemen tegen te gaan.

Referenties Samenvatting van een artikel verschenen op de pp. 8-9 van het Buildwise Magazine 2021/4 van de hand van E. Noirfalisse, ir., en E. Mahieu, ing., animatoren van het Technisch Comité ‘Dichtingswerken’, Buildwise. Enkel de originele tekst geldt als referentie.

EMBUILD MAGAZINE • 11|2023

Voor een goede aansluiting tussen het dampscherm en de waterafvoer wordt in de TV 244 voorgesteld om een dubbele dakwaterafvoer te gebruiken wanneer het dampscherm minstens tot klasse E2 behoort (zie af beelding 2). Aangezien de plaatsing van dit type afvoeren vooralsnog niet gangbaar is, zal een compartimentering de gevolgen van een eventueel condensatieprobleem kunnen beperken, ook al kan ze de functie van deze dubbele afvoer niet volledig vervullen.

Het nieuwe dakterras met spectaculair uitzicht (foto Régine Mahaux).

DENYS BOUWT

De herbestemming van de Brusselse Beurs, een technisch huzarenstukje Op 9 september werd het interactieve biermuseum Belgian Beer World in het voormalige beursgebouw aan de Anspachlaan in Brussel geopend. Aan de herbestemming ging een zeer grondige restauratie en verbouwing vooraf. Hoewel het project enige controverse veroorzaakte in de hoofdstad, moet iedereen toegeven dat de werken een prachtig staaltje vakmanschap zijn. We gingen praten met de projectverantwoordelijken bij ons lid Denys, dat instond voor de werken.

mbuild Magazine ontmoette Pol Grymonprez, algemeen projectleider, en Yannick Stevens, afdelingshoofd Herbestemming & Herontwikkeling van Denys, in de imposante hal van het beursgebouw.

Klassiek en nieuw

De grote hal, waar vroeger de effecten verhandeld werden, is tegenwoordig voor iedereen toegankelijk. Hij ligt één verdieping boven het straatniveau en je kunt erdoor lopen op weg van de Grote Markt naar de centrale lanen van Brussel. Wat meteen opvalt, is de combinatie van nieuwe elementen met de originele erfgoed-aspecten. Om deze laatste weer zichtbaar te maken, moesten latere toevoegingen zoals valse plafonds en vloeren verwijderd worden. Pol Grymonprez: "Al bij al was de Beurs in vrij goede staat toen we aan de werken begon-

nen, al waren er een paar waterinfiltraties. Maar het gebouw werd in het verleden weinig gerespecteerd als erfgoed. Op de tweede verdieping waren bijvoorbeeld kantoren gemaakt met tussenvloeren in staal en beton, die verbonden waren met loopbruggen. Bij het bevestigen van die structuren aan het gebouw werd het erfgoed beschadigd." "Een ander voorbeeld: in de grote hal lag oorspronkelijk een vloer van granito versierd met mozaïeken. Maar die is in de jaren 1930 uitgebroken en vervangen door parket. Bovendien was alles in de grote hal wit overschilderd na de brand die hier eind november 1990 uitgebroken was. Met stratigrafisch onderzoek hebben we de verschillende verflagen geanalyseerd, zodat we een reconstructie konden maken die trouw was aan het origineel." Op vloer in de hal ligt intussen weer met moderne mozaïeken versierde granito. Volgens

EMBUILD MAGAZINE • 11|2023

↖← Denys voerde stratigrafisch onderzoek uit om de kleur en de aard van de verschillende verflagen te achterhalen (foto Régine Mahaux).

← Deze opdracht bestond niet alleen uit een deel restauratie maar ook uit een aanzienlijk deel herbestemming (foto Régine Mahaux).

↙← De vloer van de centrale hal bestaat weer uit granito, zoals ontworpen door de oorspronkelijke architect. Hij is versierd met moderne mozaïeken (foto Régine Mahaux).

←

een legende zou het plafond van de vestibule vooraan oorspronkelijk hemelsblauw geweest zijn, dezelfde kleur als in de Thermen van Spa, die door dezelfde architect ontworpen zijn. Een mooi verhaal, maar helaas: het stratigrafisch onderzoek vond hiervan niets terug.

Uitnodigend gebouw

Er bestaat veel documentatie van de Brusselse Beurs. De opdrachtgever maakte daar een zeer grondige studie van, met een inventarisatie van de erfgoedelementen. Maar het ging bij deze opdracht niet louter om een restauratie. Het gebouw moest nieuwe functies krijgen. Voor dergelijke opdrachten komt de afdeling Herbestemming & Ontwikkeling van Denys in actie. Yannick Stevens: "Het verschil met klassieke, zuivere restauraties is dat het bij herbestemmingen vaak gaat om grotere ingrepen, en dat er bijkomende eisen opgelegd worden, bijvoorbeeld wat betreft energiegebruik of toegankelijkheid." Bij de nieuwe functies van de Beurs horen een brasserie, een café, tentoonstellings- en vergaderruimtes en natuurlijk ook Belgian Beer World, een permanente tentoonstelling over de Belgische biercultuur op de tweede en derde verdieping van het gebouw. Yannick Stevens: "De beurs is altijd een gesloten, exclusief gebouw geweest, voorbehouden aan de beursmakelaars. De opdrachtgever, de stad Brussel, wilde dat helemaal anders. Het moest een open, uitnodigend gebouw worden."

Nieuwe toegang

Onder meer daarom moest er een nieuwe ingang op straatniveau komen, met een trap naar de centrale hal. De nieuwe ingang ligt tegenover de Sint-Niklaaskerk, op de logische route van een toerist die van de Grote Markt komt. De bouw van dit nieuwe onderdeel van de Beurs was een huzarenstukje. Pol Grymonprez: "Eerst hebben we de funderingen van de hoek van het gebouw verstevigd: onder beide gevels werden jetgroutpalen gemaakt. Daarna werd de traphal in de hoek van het gebouw volledig afgebroken. Na het storten van de nieuwe verdiepingsplaten op +2 en +3, werden de bassementen van 1,2 m diep, de eerste zichtbare laag van de muur boven de grond, gefaseerd weggenomen." "Hierdoor ontstonden de nieuwe toegangen in de Beursstraat en de Zuidstraat. Met architectonische beton, ter plaatse tegen de historische structuur gestort, is de toegang dan gestabiliseerd en mee vormgegeven." "In de ruimte die gecreëerd werd en op de nieuwe trap is veel met granito gewerkt. Een ander materiaal dat je daar ziet en dat ook veel terugkomt in de rest van het gebouw is messing, soms vervangen door messingkleurig staal omdat staal toch een beter constructiemateriaal is."

Terras

Andere grote ingreep: de bar op het dak met panoramisch uitzicht over de stad. Het is een structuur van staal en glas, die

EMBUILD MAGAZINE • 11|2023

Zo weinig mogelijk hinder voor de buren en de andere stakeholders, dat was het devies van Denys bij het plannen van de werken (foto Régine Mahaux).

ONTWERPERS EN UITVOERDERS De hoofdaannemer van dit project was ons lid Denys nv uit Wondelgem. Het ontwerp was van de tijdelijke maatschap Borsa, met daarin Robbrecht en Daem architecten, Bureau d’Etudes et Architectures Urbaines en Popoff architecten. Het studiebureau voor de stabiliteit en de technische installaties was Bureau Greisch. Verder vermelden we nog Atelier d’architecture CAZ (restauratie), Kahle Acoustics (akoestiek) en I.C.O.N. (verlichting).

PROJET

DE BRUSSELSE BEURS, 18692023 Het originele Brusselse beursgebouw werd opgetrokken tussen 1869 en 1873 naar een ontwerp van LéonPierre Suys, maar het werd in de loop der jaren verschillende keren verbouwd. Een eerste grote ingreep vond plaats van 1892 tot 1898 naar een ontwerp van Jules Brunfaut. Onder leiding van stadsarchitect François Malfait vond dan van 1924 tot 1932 een tweede grote verbouwing plaats, die onder meer een bijkomende verdieping creëerde in het gebouw. De eerste effecten werden er verhandeld in 1874. Maar verjaagd door automatisering en digitalisering verdwenen de effectenhandelaars in 1996 van de beursvloer. Euronext Brussels, een fusie van verschillende Europese beurzen, was de laatste gebruiker. Sinds 2015 stond de Brusselse Beurs leeg.

door een luifel van messingkleurig staal beschermd wordt tegen directe zonnestralen. Opnieuw ging het niet om een alledaags werkje. Pol Grymonprez: "Ongeveer 1,50 ton staal en 50 ton glas, dat is heel wat gewicht. Het dak en de massieve luifel steunen op slanke stalen kolommen. Die steunen zelf op een betonnen structuur, die op zijn beurt gedragen wordt door de historische muren en afdraagt op de nieuwe monumentale hedendaagse trap." Yannick Stevens: "Bij Denys zetten we in op medewerkers die moedige, maar technisch zeer goed onderbouwde beslissingen durven nemen. De klant apprecieert dat. Onze teams, ingenieurs én werfwerkers, houden van een stevige uitdaging. In overleg met de klant naar de beste oplossing zoeken, hun dromen kunnen realiseren, dat is waarvoor wij staan."

Verrassing

Die technische flexibiliteit was ook erg nuttig toen tijdens de werken een onaangename ontdekking gedaan werd: de staat van de betonplaat onder de vloer van de grote hal was niet zoals gedacht. Uiteindelijk moest deze volledig verwijderd en vervangen worden. Yannick Stevens: "Op dergelijke momenten komt de expertise van een aannemer goed van pas. Iedere situatie is anders maar wij kunnen snel inspelen op veranderende omstandigheden, enerzijds door onze ervaring met historische gebouwen maar ook omdat we veel disciplines en bouwvakken zélf in huis hebben."

Minder hinder

Denys spendeerde 6 maanden aan voorbereidend studiewerk. De werken begonnen in oktober 2020 en duurden 33 maanden. In alle keuzes die gemaakt werden, stond minder hinder voorop. Er werd bijvoorbeeld geen gebruik gemaakt van dieselgeneratoren voor de stroomvoorziening. Pol Grymonprez: "We gaven de voorkeur aan batterijen. Nee, niet omdat het in de opdracht stond. Het was onze keuze. We wilden zo weinig mogelijk hinder veroorzaken. Er komen hier heel veel mensen voorbij en we

werkten dicht bij winkels, cafés en woningen. Daarnaast moeten we voorbereid zijn: opdrachtgevers zullen steeds meer eisen dat de CO2-uitstoot van je bouwplaats beperkt wordt." "Dankzij die batterijen hebben we hier ongeveer 70 000 liter diesel niet hoeven te verbranden. Bovendien hoefden we die brandstof ook niet te leveren. En dat was een voordeel, want de logistiek van deze opdracht was niet eenvoudig. Er waren weinig levermomenten toegestaan en plaats te veel hadden we ook niet."

Osiris

En daarmee komen we aan iets wat door veel aannemers in Brussel als een pijnpunt wordt ervaren. Om het openbare domein in beslag te mogen nemen, moet je een aanvraag indienen op het platform Osiris. En dat gaat gepaard met administratieve belasting. Pol Grymonprez: "Zo'n aanvraag is een lang proces dat je goed moet voorbereiden. Uiteindelijk is het dossier vrij vlot gepasseerd. De instantie die de vergunning moest afleveren, de stad Brussel, was trouwens ook de opdrachtgever van de werken. Dat was wellicht geen nadeel." Yannick Stevens: "We laten ons bij dergelijke aanvragen leiden door het concept 'stakeholder'. Dat is dus de lokale overheid, de ordediensten, de brandweer enzovoort, maar ook de buren. We hebben de stakeholders in kaart gebracht, met hen overlegd en rekening met hen gehouden. Daar komt het vooral op aan: rekening houden met de gevoeligheden van alle betrokken partijen. Ook het proper houden van de zone hoort daarbij, net als een mooie omheining. De Beurs staat op een plaats waar geleefd wordt en wij probeerden er, samen met de buurt, zo goed mogelijk samen te leven!" Het vernieuwde beursgebouw met zijn nieuwe functies zal de levendigheid van de buurt alleen maar verhogen. Denys is intussen al bezig aan een nieuwe Brusselse opdracht, de verbouwing van een deel van Ancienne Belgique, amper 150 meter verderop.

De nieuwe monumentale trap in de nieuwe ingang (foto Régine Mahaux).

EMBUILD MAGAZINE • 11|2023

BOUWMARKT

Het whitepaper van Acerta helpt je bij jouw hr-beleid

Is jouw hr-beleid afgestemd op de noden en uitdagingen van de bouwsector? Ondanks de verschillende crises die de sector doormaakt, gaat het relatief goed met de bouwsector. Dat is goed nieuws, ook al kent deze sector ook heel wat-hruitdagingen, zoals (marktconforme) lonen en ziekteverzuim. De krappe arbeidsmarkt en the war for talent vragen om gerichte acties om het juiste talent aan te trekken én te behouden. In het whitepaper van Acerta vind je een antwoord op al deze vragen. Zo kun je doelgericht aan de slag met de uitdagingen van vandaag en kun je starten met een strategisch en toekomstgericht hr-beleid. INFO :Lees het whitepaper over de sector op www.acerta.be

Beter projectbeheer met de Wienerberger BIM-tool Architecten, ontwerpers en uitvoerders kunnen nu de Wienerberger BIM-tool gebruiken, die het mogelijk maakt heel eenvoudig BIM-elementen te downloaden voor gevel en binnenmuur. Deze elementen bevatten niet alleen technische en logistieke data, maar ook het legpatroon met aanduiding van de voegverdeling. Bovendien kan het 3D-gebouwmodel eenvoudig worden verrijkt met de textuur van de gekozen gevelsteen. De informatie over de gevelsteen of de bouwsteen voor binnenmuren is grotendeels opgenomen als een

materiaalparameter in het BIMelement. Afhankelijk van de gekozen download worden ook andere parameters toegevoegd zoals, voor gevelstenen bijvoorbeeld, het aantal

EMBUILD MAGAZINE • 11|2023

stenen per pallet, het gewicht per pallet enzovoort. INFO : bim.wienerberger.be/nl

MARKANT

8 DECEMBER: HET JAARLIJKSE EVENT VAN RENOLUTION IN TOUR & TAXIS

oteer het in uw agenda: op 8 december vindt in Tour & Taxis in Brussel het jaarlijkse event van RENOLUTION plaats, het project dat in het Brussels gewest de renovaties begeleidt en ondersteunt. Het event is het ideale moment om samen met collega-aannemers en andere betrokkenen informatie te delen en na te denken over de uitdagingen die een renovatie in Brussel met zich meebrengt. Lezingen, debatten en workshops animeren de dag. Niet alleen aannemers zijn welkom maar ook de andere spelers zoals de architecten, de opdrachtgevers en de betrokken organisaties van de overheid en de private sector. Voor renovatie- en verbouwingsprojecten moeten onze bedrijven steeds vaker vertrouwd zijn met concepten als circulariteit en duurzaam (ver)bouwen. Maar de regelgeving op dit gebied evolueert snel. Dankzij het event in Tour & Taxis kunt u op de hoogte blijven en ervaringen uitwisselen. Neemt u renovatieprojecten in Brussel aan? Dan rekenen we erop dat u komt bijdragen aan de groei van RENOLUTION. Hebt u nog geen renovatieprojecten aangenomen in Brussel? Dan is 8 december een excellente gelegenheid om er goed voorbereid aan te beginnen. INFO: https://renolution.brussels. De toegang is gratis maar vooraf inschrijven is verplicht.

211 495 Volgens de RSZ telde de bouwsector 211 495 werknemers in het eerste kwartaal van 2023. Dat is 1,1 procent meer dan in het eerste kwartaal van 2022. Er waren 29 553 bouwwerkgevers in dezelfde periode van dit jaar. Hun aantal bleef stabiel vergeleken met een jaar eerder. Vergeleken met dezelfde periode in 2020 daarentegen, net voor de covidcrisis, waren er iets meer dan 1600 werkgevers bijgekomen, een toename van 5,7 procent. Ook het aantal bouwwerknemers nam in de voorbije drie jaar toe, maar met 3,1 procent was de stijging kleiner. Er zijn vooral bedienden bijgekomen, van 48 805 in het eerste kwartaal van 2020 naar 53 846 drie jaar later. Dat is een toename van 10,3 procent. Het aantal arbeiders steeg slechts 0,9 procent. Daarmee waren er in het eerste kwartaal van 2023 in de bouwsector 157 649 arbeiders.

EMBUILD MAGAZINE • 11|2023

07.12.2023 Château du Lac, Genval

#BCA23

Reserveer nu je plaats

Reserveer nu jouw plaats voor de gala-avond

BLEIM PEIT RE KD T AANTA L T A PV LA AA TSIECNKET I L S BESCHIKABL BAAER

belgianconstructionawards.be/ceremonie/ www.belgianconstructionawards.be Voor meer info: +32 2 894 56 05 | bca@bouwkroniek.be

Met dank aan onze partners

En onze mediapartners

NETWORK EVENT

| Inspire | Connect | Share experiences |

Zijn uw verzekeringen nog up-to-date? Zeker?

Doe de

Da’s 1 keer checken en … weer volop voor uw zaak gaan! Een brand of ongeval in uw zaak, uw inkomen bij ziekte… Uw zaak evolueert constant. Maar uw verzekeringen… evolueren die mee? Contacteer uw adviseur en doe samen de polis check.

Check op federale.be/ polischeck

federale.be volg ons op

Federale Verzekering – V.U.: Tom De Troch. Federale Verzekering – Stoofstraat 12 – 1000 Brussel. www.federale.be - Gemeenschappelijke Kas voor Verzekering tegen Arbeidsongevallen Vereniging van Onderlinge Levensverzekeringen - Coöperatieve Vennootschap voor Verzekering tegen Ongevallen, Brand, Burgerlijke Aansprakelijkheid en Diverse Risico’s CV RPR Brussel BTW BE 0407.963.786/BE 0408.183.324/BE 0403.257.506.