Onderzoeksles licht

Schilderen met licht

Schilderen met licht

Onderzoekend/ontwerpend leren Thema Bouw Tijdsduur Kerndoel

Onderzoekend leren Licht, schaduw Bovenbouw (7-8) 60 minuten 42 De leerlingen leren onderzoek doen naar materialen en natuurkundige verschijnselen, zoals licht, geluid,,elektriciteit, kracht, magnetisme en temperatuur.

Inhoud In deze les bekijken de leerlingen verschillende schilderijen en doen ze onderzoek naar de lichtval en schaduwen in de schilderijen. Klopt dit met de werkelijkheid?

Gebaseerd op Laat maar leren, klik hier

Deze les sluit aan bij de onderzoek-/ ontwerpheld “Kunstenaar-cultuurdier� van WTwijzer.org.

1

Schilderen met licht

Kennisdoelen • Leerlingen kunnen de begrippen lichtbron, eigenschaduw, slagschaduw, lichtkleur, kunstlicht, natuurlijk licht, meelicht, tegenlicht en zijlicht toelichten • Leerlingen kunnen bovenstaande begrippen in een schilderij terugzien en toelichten Ontwerp-/onderzoeksdoelen Inspecteer alles • Stel vragen (Erasmus University Rotterdam).

Voor meer informatie, klik hier.

Attitudedoelen De leerling is actief observerend • De leerling observeert objectief en precies (SLO wetenschap en techniek, 2015).

Voor meer informatie, klik hier.

Niveau Begeleid: het probleem/de onderzoeksvraag geef je aan de leerlingen. De leerlingen bedenken zelf hoe ze het gaan aanpakken (SLO, 2016).

Voor meer informatie, klik hier.

Voorbereiding Lees de achtergrondinformatie zodat je alle begrippen omtrent licht goed kan toelichten.

Materialen • Verschillende lichtbronnen (zaklampen, gloeilampen, nepkaarsen etc.)

• Ruimtes in de school die donker zijn of een grote ruimte die donker is • A4-papieren • Teken- en schrijfmateriaal • PowerPoint Woordenschat De lichtbron, de eigenschaduw, de slagschaduw, de lichtkleur, het kunstlicht, het natuurlijk licht, het meelicht, het tegenlicht, het zijlicht, clair-obscur.

Tip: koppel een taalles aan deze les.

2

Schilderen met licht

Lesverloop Fase 1: confronteren De leerlingen zijn opgesteld in de kring. In het midden van de kring staat een lamp. Wat doet die lamp met het licht in de klas? Zie je schaduw? Waar zie je schaduw? Hoe komt dat denk je?

Fase 2: verkennen Net hebben de leerlingen het gehad over schaduwen en het licht dat ze gezien hebben. De leerkracht geeft nu uitleg over de verschillende begrippen. Hebben we dat net ook gezien toen de lamp in het midden van de kring stond? (zie achtergrondinformatie voor uitleg van de verschillende begrippen rondom licht).

Bijbehorende dia’s: 2 t/m 8 Fase 3: onderzoek opzetten De leerlingen krijgen een schilderij te zien. Op dit schilderij moeten de leerlingen eerst bekijken hoe de verschillende begrippen terugkomen en waar. Zodra hier een notatie van is gemaakt, gaan de leerlingen zelf een onderzoek opzetten om te bekijken of dit schilderij wel klopt qua schaduwen etc.

Bijbehorende dia’s: 9 en 10 Fase 4: onderzoek uitvoeren De leerlingen voeren het onderzoek uit in groepjes van vier à vijf leerlingen. Het onderzoek moet eerst goedgekeurd zijn door de leerkracht.

Fase 5: concluderen De leerlingen trekken hun conclusies. Wat klopt wel aan het schilderij? Wat niet? In hun conclusie laten de leerlingen de begrippen omtrent licht terugkomen.

Fase 6: presenteren De leerlingen presenteren hun aantekeningen over het schilderij en hun conclusies. Zorg als leerkracht dat alle begrippen rondom licht besproken worden in de presentatie.

Fase 7: verdiepen en verbreden De manier van schilderen waarbij een sterk licht-donkercontrast waarneembaar is, heet clair-obscur. Veel schilders hebben op deze manier geschilderd. Bezoek een museum waar veel van dit soort schilderijen hangen en licht toe hoe de verschillende begrippen rondom licht terugkomen in de schilderijen. Voorbeelden van musea met dit soort schilderijen zijn: het Rembrandthuis en het Rijksmuseum.

3

Schilderen met licht

Didactische ondersteuning • Les aanpassen aan middenbouw: laat een aantal begrippen rondom licht weg, maak het onderzoek gestructureerd; geef de onderzoeksmethode aan de leerlingen • Aan deze les kan goed een les beeldende vorming verbonden worden; licht het begrip clair-obscur toe en laat leerlingen een eigen schilderij maken met deze techniek Bijlagen • PowerPoint • Achtergrondinformatie en weetjes Bronnenlijst Batterijlicht. (sd). Opgehaald van Lichtkleur en kleurtemperatuur: https://www.batterijlicht.nl/lichtkleur-en-kleurtemperatuur.html Daglicht en kunstlicht. (sd). Opgehaald van MediluX: http://www.medilux.com/index.php/onderzoek/Daglicht-en-kunstlicht Een wereld vol kleuren. (sd). Opgehaald van Een wereld vol kleuren: https://eenwereldvolkleuren.weebly.com/leuke-weetjes-over-het-licht.html Erasmus University Rotterdam. (sd). Didactiek onderzoekend leren. Opgehaald van EUR: https://www.eur.nl/scholen/wetenschapsknooppunt/onderzoekend_leren/ Licht. (2013, Februari 15). Opgehaald van Kunstkijker: http://www.kunstkijker.org/kunst/pagina_bekijken.php?pagina_id=6 SLO. (2016, Maart). Wetenschap en technologie in het basis- en speciaal onderwijs.

Opgehaald van SLO Natuur & Techniek: http://natuurentechniek.slo.nl/Paginas/Publicatie.aspx?pubid=1622 SLO wetenschap en techniek. (2015, Oktober 1). Uitwerking bij W&T - Aspecten van houdingen. Opgehaald van SLO Wetenschap en techniek: http://wetenschapentechnologie.slo.nl/componenten-van-w-ent/houding/uitwerking

4

Schilderen met licht

Achtergrondinformatie en weetjes Lichtbron en lichtbundels Licht ontstaat door een lichtbron met specifieke eigenschappen. Zo zorgt een spotlamp voor divergente straling (gaat alle kanten op) en de zon voor evenwijdige lichtstralen.

Lichtbundels kunnen verschillende eigenschappen hebben; ze kunnen meelicht, tegenlicht, zijlicht en strijklicht veroorzaken (zie hieronder) (Licht, 2013).

Gevolgen van licht Licht heeft schaduw als gevolg. Er zijn verschillende soorten schaduw te onderscheiden. Zo is eigenschaduw een schaduw die ontstaat op het belichte object. Het benadrukt vaak de vorm en de plasticiteit van het object. De slagschaduw is de schaduw die een object vormt op zijn omgeving (dit kan ook op bijvoorbeeld een ander object zijn). Het benadrukt de ruimte. Er zijn lange en korte slagschaduwen (Licht, 2013).

Lichtkleur De kleur die licht uitstraalt wordt ook wel kleurtemperatuur genoemd. Een warme kleur heeft meestal een lagere temperatuur (Batterijlicht, sd).

5

Schilderen met licht

Daglicht en kunstlicht Kunstlicht ontstaat als elektriciteit wordt omgezet naar zichtbaar licht, zoals een gloeilamp.

Kunstlicht heeft een statisch karakter; kleurkwaliteit wordt meestal minder en niet alle kleuren worden even goed weergeven. Daglicht is juist heel dynamisch, er is veel variatie in kleur en de kwaliteit van de kleuren is hoog (Daglicht en kunstlicht, sd).

Wist je dat‌ • Als je zo snel kon lopen als licht, je in 1 seconde ongeveer zeven keer de hele wereldbol kan rondlopen (Een wereld vol kleuren, sd)?

6