Ontwerples herrie

Wat een herrie!

Wat een herrie!

Onderzoekend/ontwerpend leren Thema Bouw Tijdsduur Kerndoel

Ontwerpend leren Gehoor/gehoorbeschadiging Bovenbouw (7-8) 70 minuten 42 De leerlingen leren onderzoek doen aan materialen en natuurkundige verschijnselen, zoals licht, geluid, elektriciteit, kracht, magnetisme en temperatuur en 43 De leerlingen leren hoe je weer en klimaat kunt beschrijven met behulp van temperatuur, neerslag en wind.

Inhoud Tijdens deze les leren de leerlingen wat hard geluid met je oren kan doen. De leerlingen bedenken zelf een oplossing voor dit probleem: hoe kan je gehoorschade voorkomen?

Deze les sluit aan bij de onderzoek-/ ontwerpheld “Beter- beter - maker� van WTwijzer.org

1

Wat een herrie!

Kennisdoelen • De leerlingen weten wat gehoorschade is en hoe het ontstaat • De leerlingen kunnen een oorzaak en gevolg van gehoorschade benoemen • De leerlingen kunnen een gebruiksvoorwerp ontwerpen dat gehoorschade kan voorkomen Ontwerp-/onderzoeksdoelen Leef je in: • Doelgroep • Wensen Denk alle kanten op: • Gevarieerd • Nieuwe combinaties (Wetenschapsknooppunt TU Delft, 2017).

Voor meer informatie, klik hier.

Attitudedoelen De leerling is origineel: • De leerling gaat een eigen richting uit • De leerling maakt niet alleen dingen na, doet niet alleen na, maar werkt ook aan eigen ideeën De leerling is innovatief: • De leerling heeft oorspronkelijke, originele gedachten en nieuwe ideeën die anders mogen zijn • De leerling voegt (in overleg) vernieuwende elementen toe aan een ontwerp (SLO wetenschap en techniek, 2015).

Voor meer informatie, klik hier.

Niveau Begeleid: het probleem/de onderzoeksvraag geef je aan de leerlingen. De leerlingen bedenken zelf hoe ze het gaan aanpakken (SLO, 2016).

Voor meer informatie, klik hier.

Voorbereiding Lees van tevoren goed de achtergrondinformatie zodat je uitleg kan geven over dia 4 van de presentatie. Verzamel veel kosteloos materiaal, dit kunnen de leerlingen ook ruim van tevoren gaan verzamelen.

Materialen • Tekenpapier • Kleurmateriaal • Kosteloos materiaal (wc-rollen, eierdozen, knijpers etc.)

• PowerPoint

2

Wat een herrie!

Woordenschat De gehoorbeschadiging, de tinnitus, de haarcellen, het slakkenhuis.

Tip: koppel een taalles aan deze les Lesverloop Fase 1: confronteren De leerlingen krijgen een artikel te zien; ‘’1 op de 12 jonge kinderen in Rotterdam hoort blijvend slecht’’. Lees samen het artikel. Wat vinden de leerlingen hiervan? Is dat veel?

Hebben sommige leerlingen misschien gehoorschade?

Bijbehorende dia: 2 Fase 2: verkennen Je vertelt aan de leerlingen over gehoorschade; hoe het veroorzaakt wordt, wat er precies aan de hand is bij gehoorschade en wat tinnitus is. Informatie hierover is te vinden in de achtergrondinformatie. Bij de afbeelding van het oor laat je zien welke weg het geluid aflegt en wat er precies beschadigd is. Laat het filmpje zien van het meisje met tinnitus. Zijn er eigenlijk al middelen uitgevonden om gehoorbeschadiging te voorkomen of op te lossen?

Maak een woordweb met de leerlingen.

Bijbehorende dia’s: 3, 4, 5 en 6 Fase 3: ontwerp schetsen De leerlingen gaan een gebruiksvoorwerp ontwerpen dat gehoorbeschadiging kan voorkomen óf kan oplossen. Het voorwerp moet aan een aantal eisen voldoen: • Het voorwerp mag nog niet bestaan • Het voorwerp moet origineel zijn, denk buiten de kaders!

• Het voorwerp moet kunnen bestaan De leerlingen gaan aan de slag met hun ontwerp. Iedereen maakt een individueel ontwerp dat eerst geschetst wordt op een A4. De leerkracht moet het ontwerp goedkeuren op originaliteit Bijbehorende dia: 7 Fase 4: ontwerp realiseren De leerlingen gaan aan de slag met hun ontwerp, zij zetten hun ontwerp in elkaar.

Fase 5: testen en bijstellen De leerkracht bekijkt of de ontwerpen echt zouden kunnen bestaan of dat er misschien het een en ander bijgesteld zou moeten worden.

Fase 6: presenteren Elke leerling presenteert zijn of haar ontwerp. De leerlingen moeten de volgende vragen kunnen beantwoorden: • Hoe werkt je voorwerp precies?

• Is het een oplossing of middel ter voorkoming van gehoorbeschadiging?

• Waarom denk je dat dit product zal aanslaan?

Bijbehorende dia: 8 3

Wat een herrie!

Fase 7: verdiepen en verbreden • Neem contact op met een hoorwinkel/hoorspecialist voor een rondleiding en uitleg over het werk voor de klas. Misschien wil een hoorspecialist wel voorlichting aan de klas geven • Download de decibelapp en maak een rondwandeling door de wijk met de klas.

Zorgen sommige geluiden in de wijk voor gehoorbeschadiging (+80db)?

Didactische ondersteuning • Les aanpassen aan de middenbouw: laat moeilijke begrippen zoals haarcellen en tinnitus weg uit de les • De Nationale hoorstichting biedt lesmateriaal aan speciaal voor de basisschool, klik hier • Doe een hoortest met de leerlingen, klik hier Bijlagen • PowerPoint • Achtergrondinformatie en weetjes Bronnenlijst Erasmus University Rotterdam. (sd). Didactiek onderzoekend leren. Opgehaald van Erasmus University Rotterdam: https://www.eur.nl/scholen/wetenschapsknooppunt/onderzoekend_leren/\ Gehoorschade; muziek, lawaai en andere oorzaken. (sd). Opgehaald van Hoorzaken: https://www.hoorzaken.nl/gehoorpreventie/gehoorschade/ Hans Anders. (sd). Weetjes over het gehoord. Opgehaald van Hans Anders: https://www.hansanders.nl/blog/weetjes-over-gehoor/ Nationale hoorstichting. (sd). Tinnitus. Opgehaald van Nationale hoorstichting: https://www.hoorstichting.nl/het-gehoor/tinnitus/ Nationale hoorstichting. (sd). Wat is te hard geluid en wanneer wordt het schadelijk voor je gehoor? Opgehaald van Nationale hoorstichting: https://www.hoorstichting.nl/hetgehoor/gehoorschade/wat-is-te-hard-geluid/ SLO. (2016, Maart). Wetenschap en technologie in het basis- en speciaal onderwijs.

Opgehaald van SLO Natuur & Techniek: http://natuurentechniek.slo.nl/Paginas/Publicatie.aspx?pubid=1622 SLO wetenschap en techniek. (2015, Oktober 1). Uitwerking bij W&T - Aspecten van houdingen. Opgehaald van SLO Wetenschap en techniek: http://wetenschapentechnologie.slo.nl/componenten-van-w-ent/houding/uitwerking Wetenschapsknooppunt TU Delft. (2017). Handleiding Ontwerpen in beeld.

4

Wat een herrie!

Achtergrondinformatie Veelvoorkomende oorzaken De meeste gehoorschade wordt veroorzaakt door hard geluid of muziek; ook wel lawaaislechthorendheid genoemd. De ernst van deze slechthorendheid hangt af van het geluid; zo heeft een heel hoog, plots geluid ernstigere slechthorendheid tot gevolg.

Gehoorschade kan ook opgelopen worden door een plotseling hard geluid; zoals een knal of een schot (Gehoorschade; muziek, lawaai en andere oorzaken, sd).

Wanneer is geluid te hard?

Vanaf 80 decibel is geluid al te hard. Je kunt dan al gehoorschade oplopen. Geluiden van 120 decibel kunnen direct schadelijk zijn. Hoe schadelijk het geluid is, ligt aan hoe lang je bent blootgesteld aan het geluid (Nationale hoorstichting, sd)

Wat is er aan de hand?

Als er gehoorschade is door lawaai en muziek is veroorzaakt, zijn de fijne haarcellen in het slakkenhuis van het oor kapot. Haarcellen hebben als functie dat ze geluid doorgeven aan de gehoorzenuw, die het geluid weer doorgeeft aan de hersenen. Iedere haarcel heeft een eigen toonhoogte. Als er haarcellen kapot zijn, kan er dus geen of minder geluid worden doorgegeven aan de gehoorzenuw. Geluiden worden ook moeilijker om te onderscheiden.

(Gehoorschade; muziek, lawaai en andere oorzaken, sd).

Gevolgen Tinnitus is een bekende gehooraandoening in Nederland; ruim twee miljoen mensen hebben er last van. Het is een vorm van gehoorschade waarbij je geluid waarneemt, terwijl dat geluid niet in je omgeving aanwezig is. Het is het gevolg van de beschadiging van de haarcellen. Mensen met tinnitus hebben last van een piepend geluid, een fluittoon, gesuis of gebrom. Vaak hebben mensen na het uitgaan een piep in hun oor. Dit is eigenlijk al een waarschuwing dat het geluid waaraan het oor is blootgesteld, te hard is geweest. Als dit te vaak gebeurt, kan de piep blijvend worden. Tinnitus kun je dus voorkomen. Het is belangrijk om gehoorbeschadiging te dragen in situaties waar hard geluid voorkomt. Let op het volume van de muziek die je luister via oortjes of een koptelefoon. Het is ook mogelijk om een decibalapp te downloaden, waarmee je kunt testen of geluid te hard is. Overigens gaat 5

Wat een herrie!

tinnitus gepaard met gehoorverlies; laat dus regelmatig je gehoor testen (Nationale hoorstichting, sd).

Wist je dat…

• Gehoorschade een permanente aandoening is?

• Vrouwen beter kunnen horen dan mannen?

• Dat in de leeftijdscategorie 12- 25, 25% last heeft van gehoorverlies?

• 10% van de Nederlandse bevolking gehoorproblemen heeft?

(Hans Anders, sd)

6