Oplossingen bij een overstroming
Oplossingen bij een overstroming Onderzoekend/ontwerpend leren Thema Bouw Tijdsduur Kerndoel
Ontwerpend leren Overstromingen Middenbouw (4-5-6) en bovenbouw (7-8) 60 minuten 48 Kinderen leren over de maatregelen die in Nederland genomen worden/werden om bewoning van door water bedreigde gebieden mogelijk te maken.
Inhoud Tijdens deze les maken de leerlingen kennis met de watersnoodramp uit de jaren ’50 en de kansen op overstromingen in de toekomst. Wat zijn mogelijke oplossingen die ons zouden kunnen helpen bij een overstroming in de toekomst?
Deze les sluit aan bij de onderzoek-/ ontwerpheld “Oerdoener-natuurvriend” van WTwijzer.org.
1
Oplossingen bij een overstroming
Kennisdoelen • De leerlingen kunnen vertellen wanneer de watersnoodramp was en wat ervoor zorgde dat de dijken braken • De leerlingen kunnen vertellen welke gebieden in Nederland zullen overstromen als de dijken breken • De leerlingen kunnen vijf projecten van de waterschappen noemen Ontwerp-/onderzoeksdoelen Denk alle kanten op: • De leerlingen bedenken veel ideeën • De leerlingen bedenken ideeën in verschillende richtingen • De leerlingen maken bijzondere en nieuwe combinaties Breng ideeën tot leven: • Werk uit • Verschillende manieren (Wetenschapsknooppunt TU Delft, 2017). Voor meer informatie, klik hier. Attitudedoelen De leerling is innovatief: • De leerling heeft oorspronkelijke, originele gedachten en nieuwe ideeën die anders mogen zijn • De leerling voegt (in overleg) vernieuwende elementen toe aan een ontwerp (SLO wetenschap en techniek, 2015). Voor meer informatie, klik hier. Niveau Begeleid: het probleem/ de onderzoeksvraag geef je aan de leerlingen. De leerlingen bedenken zelf hoe ze het gaan aanpakken (SLO, 2016). Voor meer informatie, klik hier. Voorbereiding Zorg ervoor dat er genoeg kosteloos materiaal in de klas aanwezig is. Eventueel kun je de leerlingen één à twee weken van tevoren vragen om kosteloos materiaal te verzamelen en mee te nemen. Zorg ook dat u als docent alle websites en filmpjes heeft doorgenomen. Materialen • Kosteloos materiaal (eierdozen, wc-rollen, rietjes etc.) • Gekleurd papier • Tekengerei/schrijfgerei • Lijm • Scharen • Plakband/tape 2
Oplossingen bij een overstroming
• • • • •
Plakblaadjes PowerPoint Waterschap Rotterdam Filmpje watersnoodramp, klik hier Filmpje 2 watersnoodramp, klik hier www.overstroomik.nl
Woordenschat De dijk, de overstroming, de duin, de kade, het waterschap, de watersnoodramp. Tip: koppel een taalles aan deze les. Lesverloop Fase 1: confronteren Laat dit filmpje van de watersnoodramp zien. Vraag aan de leerlingen of ze dit bekend voor komt. Hoe lang is dit geleden denk je? Wat is er aan de hand denk je? Vervolgens bekijken de leerlingen dit tweede filmpje over de watersnoodramp. De docent kan nog aanvullende informatie geven aan de hand van de vragen van de leerlingen over deze gebeurtenis. Fase 2: verkennen Vervolgens gaat de leerkracht naar de volgende website: www.overstroomik.nl. Hier kan met de klas bekeken worden of hun school of woonplek zou overstromen. Wat zouden gevolgen kunnen zijn? Wat zou je allemaal niet kunnen doen? Zouden we eventueel iets kunnen doen zodat meer mensen zo’n overstroming overleven? Etc. Het waterschap van Rotterdam wordt geïntroduceerd. De leerkracht vertelt aan de hand van een PowerPoint (zie bijlage) wat een waterschap doet. Fase 3: ontwerp schetsen De leerkracht introduceert het probleem: er moet een uitvinding komen die de mens kan helpen bij een overstroming van hun leefgebied. De leerlingen werken samen in groepjes. Elke leerling krijgt een aantal plakblaadjes. Op elk plakblaadje wordt een idee geschreven voor een uitvinding. Als alle plakblaadjes vol zijn geschreven, bekijken de leerlingen elkaars ideeën. Wat vinden ze de beste ideeën? Zijn er meerdere dezelfde ideeën? Elk groepje kiest gezamenlijk het beste idee. Fase 4: ontwerp realiseren De leerkracht introduceert de materialen die te vinden zijn op de materiaaltafel. De leerlingen maken gezamenlijk een schets van het model dat ze gaan maken van de uitvinding. Er wordt bedacht welke materialen er handig zijn om te gebruiken en hoe het model in elkaar wordt gezet. De leerlingen maken het model.
3
Oplossingen bij een overstroming
Fase 5: testen en bijstellen De leerkracht stelt aan elk groepje kritische vragen. Voorbeelden hiervan zijn: - Zit het model stevig in elkaar? Valt het niet uit elkaar als het gebruikt wordt? - Zou het model in het echt kunnen bestaan? Bij bijv. hoge windsnelheden (van 120 km/h, ook wel orkaankracht) en sterke golven - Zou het echt werken of moet er nog iets aan toegevoegd/veranderd worden? - Etc. De leerlingen hebben nu de tijd om hun model nog aan te passen. Fase 6: presenteren Nadat elk model klaar is, presenteren de leerlingen hun model. Hierbij moeten de volgende vragen beantwoord worden: - Wat is de naam van de uitvinding? - Wat doet de uitvinding? - Hoe werkt het? - Waarom zou het goed toepasbaar zijn tijdens een overstroming/watersnoodramp? Fase 7: verdiepen en verbreden Als het mogelijk is, is het leuk om met de leerling bij de waterschappen te gaan kijken. Zij bieden gratis excursies aan voor de klas! Voor meer informatie, klik hier. Waterschap biedt ook verschillend lesmateriaal aan, klik hier. Didactische ondersteuning • Les aanpassen aan de onderbouw: het kan voor kleuters soms nog erg lastig zijn om de materialen in elkaar te zetten. Splits de les eventueel in tweeën of laat de leerlingen alleen een tekening maken van hun uitvinding • Er zijn misschien nog wel opa’s en oma’s die de watersnoodramp hebben meegemaakt. Dit kan een interessante toevoeging aan de les zijn. Leerlingen kunnen dan veel verschillende vragen stellen! • Zorg dat er genoeg materiaal aanwezig is en dat de verscheidenheid groot is. Dit motiveert leerlingen om een goede uitvinding te maken! Bijlagen • PowerPoint • Achtergrondinformatie en weetjes
4
Oplossingen bij een overstroming
Bronnenlijst SLO. (2016, Maart). Wetenschap en technologie in het basis- en speciaal onderwijs. Opgehaald van SLO Natuur & Techniek: http://natuurentechniek.slo.nl/Paginas/Publicatie.aspx?pubid=1622 SLO. (sd). Kerndoel 48. Opgehaald van TULE Inhouden&Activiteiten: http://tule.slo.nl/OrientatieOpJezelfEnWereld/F-L48.html SLO wetenschap en techniek. (2015, Oktober 1). Uitwerking bij W&T - Aspecten van houdingen. Opgehaald van SLO Wetenschap en techniek: http://wetenschapentechnologie.slo.nl/componenten-van-w-ent/houding/uitwerking Waterschappen. (sd). Projecten. Opgehaald van Waterschappen: https://www.waterschappen.nl/projecten/ Wayenberg, S. (sd). Waarom overstroomt Nederland in 1953? Opgehaald van NPO Focus: https://npofocus.nl/artikel/7562/waarom-overstroomt-nederland-in-1953Wetenschapsknooppunt TU Delft. (2017). Handleiding Ontwerpen in beeld. Zeeuws Archief. (sd). De ramp: feiten, cijfers en links. Opgehaald van Zeeuws Archief: http://www.zeeuwsarchief.nl/zeeuwse-verhalen/de-ramp-feiten-cijfers-en-links/
5
Oplossingen bij een overstroming
Achtergrondinformatie en weetjes De watersnoodramp Op 31 januari en 1 februari in 1953 ontstaat er een enorme storm boven de Atlantische Oceaan. Omdat de storm zo lang duurt (wel 12 uur), begint de zeespiegel te stijgen. Omdat de snelheid van de wind wel 100 km/h is, blijft de zeespiegel stijgen. Dit veroorzaakt een springvloed; een enorm hoge vloed. De waterstand stijgt daardoor wel 3 meter. Door het botsen van het water op de zwakkere dijken, breken deze dijken rond vijf uur in de nacht. Sommige gebieden zijn binnen een half uur al helemaal ondergelopen. Omdat de overstroming zo snel gaat, moeten sommige bewoners hun dak of zolder op vluchten om te overleven. Veel mensen zitten dagen lang zonder voedsel of water en verdrinken als nog door de kolkende zee (Wayenberg, sd). Hoe komt het dat de dijken braken? Na de Tweede Wereldoorlog zijn de dijken slecht onderhouden. Hierdoor zijn ze zwakker geworden. Bovendien is er op dat moment maar weinig geld beschikbaar om de dijken te verbeteren. Het geld dat er was, was niet in eerste instantie bedoeld voor het bouwen van dijken, maar voor de wederopbouw van het land. Na de ramp veranderde dit gelukkig snel. Er wordt veel materiaal geïmporteerd uit onze buurlanden om de dijken te kunnen opbouwen. Na de ramp wordt de Deltacommissie opgericht. Zij streven ernaar om soortgelijke rampen in de toekomst te voorkomen. Ook worden de stormvloedkeringen gemaakt; deze kunnen een rivier afsluiten als het waterpeil te hoog wordt (Wayenberg, sd). De waterschappen Er bestaan verschillende waterschappen in Nederland die verschillende projecten onder handen nemen. Hieronder staan een aantal van deze projecten kort beschreven die te maken hebben met bescherming tegen water. Veilige dijken De provincie van Friesland ligt ver onder het zeeniveau. Wetterskip Fryslân beschermt deze dijken. Er is wel 210 kilometer aan keringen te vinden hier (Waterschappen, sd). Natuurvriendelijk waterbeheer In Nederland zijn er oevers te vinden die natuurvriendelijk zijn; deze oevers passen goed bij het landschap en houden rekening met de natuur. Planten en dieren voelen zich hier vaak erg goed thuis (Waterschappen, sd). Ruimte voor de rivier Bij dit project wordt er hard aan gewerkt dat de rivier meer ruimte heeft in Nederland. Dit is erg belangrijk zodat wij droge voeten houden (Waterschappen, sd). Waterberging Mocht er onverhoopt toch ineens te veel water aan land komen, dan zijn er gebieden aanwezig in Nederland die onder water kunnen worden gezet. Hier wordt het teveel aan water dan tijdelijk opgeslagen (Waterschappen, sd). 6
Oplossingen bij een overstroming
Zwakke schakels Zeeland is een van de zwakste gebieden in ons land als het gaat om overstromingsgevaar. De sterke waterkeringen die hier aanwezig zijn, zorgen ervoor dat mensen hier gewoon veilig kunnen leven (Waterschappen, sd). Wist je dat…. • Er zo’n 3.000 huizen en 300 boerderijen werden verwoest tijdens de watersnoodramp? • Er zo’n 200 hectare grond onder water kwam te staan? • Er wel anderhalf miljard gulden schade was? • Er 1.795 slachtoffers waren? • Er 47.000 stuks vee en 140.000 stuks pluimvee onder water kwamen te staan? (Zeeuws Archief, sd)
7