Masterclass Democratische Vernieuwing: Responsieve Methodologie
Carolien Dieleman directeur Expertisecentrum Maatschappelijke Innovatie
Liesbeth Levy directeur Stichting LOKAAL
Prof. dr. T.A. Abma Afdeling Medical Humanities, VUmc/EMGO+
Masterclass “Responsief werken” Participatie door co-creatie Rotterdam, 24 mei 2016
Prof. dr. T.A. Abma Afdeling Medical Humanities, VUmc/EMGO+
Transitie sociaal domein -
Burger langer thuis Langer en meer zelfredzaam Minder professionele hulp Toenemend beroep op buren- en familiehulp ‘Betere zorg en welzijn voor minder geld’ Van verzorgingsstaat naar …
participatiesamenleving
Beleidsroutes van de WMO 1. Decentralisering taken naar lokale partijen onder regie van lokale overheid 2. Verschuiving van ‘recht op zorg’ naar beleidsvrijheid door gemeenten 3. Terugleggen van verantwoordelijkheid bij burgers en vragers van ondersteuning 4. Beroep op de civil society, burgers en sociale ondernemers
Vreugdenhil-Jager (2010)
Valkuil: klassieke oplossing -
Overheid blijft in de lead Masterplannen maken Ingewikkelde verantwoordingssystemen Formuleren en meten beleidsdoelen Expert kennis ‌. kortom, voor ipv met
Tekortkomingen: - Geen recht gedaan participatie, complexiteit, onbedoelde effecten, tussentijdse bijsturing
Andere praxis: responsief - Participatief, met meerdere stakeholders - Leren door actie en reflectie - Participatie is middel en doel
Kenmerkend Issues en agenda door de mensen om wie het gaat
Samen leren
Dialoog
Leefwereld versterken t.o.v. systeem
Partnerschap tussen wijkbewoners en professionals
Empowerment Verschillen èn gemeenschappelijke waarden (h)erkennen
Goede facilitators essentieel
Doelen • Inzicht in beleving vanuit perspectief meerdere stakeholders • Wederzijds begrip van elkaar’s perspectieven • Sociale transformatie en rechtvaardigheid (bv. gezondheidsverschillen verkleinen) • Empowerment: proces van krachtiger worden, kritisch bewustzijn, veerkracht, collectieve actie – > persoonlijk en politiek
Gezamenlijk leren
Met meerdere stakeholders • Stakeholder: van belang voor en belang bij • Niet alleen gebruikelijke besluitvormers • Ook minder gehoorde stemmen, bv. kinderen, ouderen … • Vanuit appreciatie ervaringskennis • Rekening houdend met machtsverschillen
Stakeholders hebben zeggenschap over vraag, doel, acties etc
Vanuit partnerschap Co-creatie stakeholders
Klassieke werkwijze
In dialoog • • • • • •
Open stellen voor de ander, luisteren Eigen mening opschorten Samen zoeken naar nieuw begrip situatie In gelijkwaardigheid: macht nivelleren Ieder heeft een inbreng Van daaruit naar nieuw begrip, verruiming horizon
Mening opschorten
Meerdere methoden • • • • •
Interviews, persoonlijke verhalen Participerende observaties Focusgroepen, brainstorm en werksessies... Creatieve methoden zoals photo-voice Surveys, enquêtes…..
Samen analyseren van data > in dialoog > terugkerende validatie > voorkomt bias
Onderhandelingsagenda Rapportage van bevindingen • In vorm van ‘thick description’ (context, betekenis) • Die ‘vicarious experience’ geeft • Meer dan grootste gemene deler • Juist ook afwijkende stemmen en perspectieven, en counter-stories • Beelden zeggen soms meer dan woorden
Meerdere perspectieven
Uitgangspunten en theorie Hermeneutiek en constructivisme • • • • •
Mensen geven betekenis, interpreteren hun wereld Situaties hebben verschillende betekenissen Sociale fenomenen zijn niet lineair te verklaren, wederzijds beinvloedende factoren Begrip vraagt om engagement tussen kenner en gekende Kennis is context-gebonden (tijd, plaats, cultuur)
KLIK als voorbeeld
INTERMEZZO
Kind in regie met camera
Kind kijkt naar de wijk
Anders kijken naar voeding
Kijken: spelen en bewegen
Onderling foto’s bespreken
Brainstormen
De volwassen partners Figuur 3. Alcohol, roken en overgewicht in OudCharlois (%)* A. 4-t/m-11-jarigen (2014)
0
Acceptatie ouders van het drinken van een slokje alcohol door kinderen onder 18 jaar
25
50
100
14 20 Oud-Charlois 17
Roken in huis waar een kind bij is
75
Rotterdam
13 16*
Nederland 26 Overgewicht
20 13
Gesprek met volwassenen
Samen plannen maken
Kind wordt gezien
WETENSCHAP ?
Beoogde doel
Activiteiten
Aandachtspunten
Stap 1 Sociale condities creëren
- Vertrouwen en enthousiasme kweken, identificatie stakeholders, partnerschap
- (Informele) gesprekken - Presentaties over werkgroep en voorgenomen stappen - Aanwezig zijn bij belangrijke activiteiten
- Twijfels en bezwaren bespreekbaar maken - Ingaan op ideeën van betrokkenen - Mensen betrekken bij de werkzaamheden
Stap 2 Issues en verhalen verzamelen
- In kaart brengen van zorgen en aandachtspunten belanghebbenden
- Individuele gesprekken - Selectie respondenten - Analyse en bewerking gesprekken - Terugkoppeling analyse naar respondenten
- Diversiteit respondenten - Persoonlijke benadering - De tijd nemen
Stap 3 Dialoog betrokkenen gelijkgerichte belangen
- Zorgen en aandachtspunten in verhalen uitdiepen
- Verhalenworkshop plannen, opzet maken - Deelnemers selecteren en uitnodigen - Analyse en bewerking - Terugkoppeling naar de deelnemers
- Doorvragen waarom een thema belangrijk is - Ruimte creëren voor verhalen - Veilige sfeer
Stap 4 Dialoog betrokkenen uiteenlopende belangen
- Zorgen en verhalen uitwisselen, wederzijds begrip
- Idem stap 3, maar nu gemengde groepen
- Asymmetrische verhoudingen - Veilige sfeer
Een goede facilitator, volgens deelnemers
Taken
Samenwerking realiseren
Stakeholders ondersteunen
Leren stimuleren
Kritische houding bevorderen
Communicatie bevorderen
Kwaliteitscriteria Geloofwaardigheidscriteria (credibility) Geloofwaardigheid
• -
member checks triangulatie saturatie persistent observation prolonged engagement reflexief dagboek peer debriefing
Kwaliteitscriteria • Overdraagbaarheid (transferability) - naturalistische generalisatie - thick descriptions
Fairness criteria -
ontologische authenticiteit educatieve authenticiteit katalytische authenticiteit eerlijk proces
TOEPASBAAR ?
Wanneer geschikt? • • •
Om complexe processen en issues te verhelderen (geen theorie) Om ambiguïteit en dissensus tussen stakeholders bespreekbaar te maken Om strategische (versus routinematige) issues te evalueren
Kansen anno 2016 • Leefwereld centraal tov systeemwereld • Stem aan degenen die niet worden gehoord > ‘epistemic justice’ • Democratische belofte > niet alleen meedoen, ook meebeslissen! • Kritische analyse disempowerende structuren > politieke empowerment en actie • Echt ‘maatwerk’ en ‘integraal’ bv. gezondheid van kansarme kinderen
Vraagt experimenteer ruimte
Aandachtspunten • • • • • • • •
Latente spanningen worden manifest Counter-stories, verschuiving machtsbalans Gevaar van pseudo-participatie Paradox: waar condities minder goed zijn is dit juist nodig Vereist flexibiliteit en tolerantie ambiguiteit Vragen over wetenschappelijke status Interpersoonlijke onderhandelingsvaardigheden Instrumentele/technische toepassing
Meerwaarde • Bevordert open dialoog • Verhoogt wederzijds begrip tussen stakeholders • Leidt tot betere acceptatie en benutting van kennis • Geeft zwakkere partijen stem (empowerment) • Verheldert waarom beleid faalt of succes heeft, onbedoelde neveneffecten • Geeft inzicht in complexe processen • Stimuleert leerprocessen (eenzijdigheid en blinde vlekken)
Geeft kracht en plezier
Vragen?
www.emiopzuid.nl www.lokaal.org