TEKSTANALYSE EJA MATER FONS AMORIS

TEKSTANALYSE EJA MATER FONS AMORIS

Latijn

Eja mater fons amoris, me sentire vim doloris fac, ut tecum lugeam.

Fac ut ardeat cor meum

In amando Christum Deum,

Ut sibi complaceam. Nederlands Geef, o Moeder! bron van liefde, Dat ik voel, wat U zo griefde, Dat ik met U medeklaag. Dat mij 't hart ontgloeit van binnen, In mijn Heer en God te minnen, Dat ik Hem alleen behaag.

Dit is de volledige tekst van het deel ‘Eja mater fons amoris’. Het is opvallend dat de eerste drie regels worden verklankt binnen de aria. De twee daarop volgende regels werden door zowel Vivaldi als Pergolesi in een ander deel op muziek gezet. De laatste regel verviel. Wanneer we kijken naar de betekenis van de tekst dan is de verdeling die beide componisten maakten te begrijpen. De eerste drie regels zijn een smeekbede aan Maria om mee te rouwen om haar gestorven zoon. Het is duidelijk gericht naarde kerkganger die aangespoord wordt om het lijden van Maria mee te voelen en met haar mede te leven. Het tweede deel is een smeekbede dat Christus van harte mag worden liefgehad.Het is dan ook niet verwonderlijk dat beide componisten deze tekst in twee splitsen en er muzikaal gezien anders mee omgaan. Het is opvallend dat zowel Vivaldi als Pergolesi de originele tekst hebben gebruikt in hun aria ‘Eja Mater’. Ik vermoed dat deze keuze te maken heeft met hun opdrachtgevers.Het was toen gebruikelijk het Stabat Mater naar het plaatselijk dialect te vertalen en deze op muziek te zetten. Als Vivaldi de opdracht kreeg om voor de San Marco-basiliek een Stabat Mater te schrijven, dan zou het gebruik van een Latijnse tekst logisch zijn. De druk bezochte stad Venetië vraagt om een Stabat Mater dat ook door hun bezoekers kan worden verstaan. De faam die Vivaldi in die periode kende kan er mede voor gezorgd hebben dat hij zijn Stabat Mater componeerde met een breed publiek in gedachten. Pergolesi kreeg dezelfde opdracht van een Napolitaanse monnikenorde met weinig geld. Zij hadden de bedoeling het Stabat Mater als een soort meditatie te gebruiken. Wanneer zo’n Stabat Mater als een persoonlijke meditatie moet dienen kan ik mij inbeelden dat ook Pergolesi kiest de originele Latijnse tekst aan te houden. Daarnaast was het de plaatsvervanger van het Stabat Mater van Alessandro Scarlatti op vraag van de kloostergangers. Pergolesi kiest ervoor om zijn Stabat Mater in dezelfde taal te schrijven als het Stabat Mater dat hij vervangt. Door het gebruik van het Latijn blijft de rijmstructuur behouden en kan de tekst echt dienen als mediterende tekst.

DE MUZIKALE ITALIAANSE SCHOLEN

De Romeinse school

De Romeinse school was een groepvan componisten die voornamelijk kerkmuziek componeerdenin Rome tijdens de 16de, 17de en 18de eeuw, de late renaissance en barok. De term verwijst naar de stad Rome (en het Vaticaan). Veel componisten hadden een directe band met het Vaticaan en de pauselijke kapel. De Romeinse school staat in schril contrast met de Venetiaanse school die een gelijktijdige en progressievere beweging was. De bekendste componisten binnen de Romeinse school waren Giovanni Pierluigi da Palestrina, Stefano Landi en Arcangelo Corelli DeVenetiaanse Schoolwas een stroming vancomponistenin deRenaissancedie in de periode van ca. 1550 tot 1610 inVenetië werkzaam waren. De eerste componist uit deze school was deVlamingAdriaan Willaert. Later werd de belangrijkste componist van die tijd Claudio Monteverdi. Na de dood vanPaus Pius X werden andere Italiaanse steden, waaronder Venetië, belangrijker. De grote ruimte van deSan Marcobasiliekvereiste een geheel andere manier van componeren dan voorheen gebruikelijk was. De componisten gingen nu experimenteren met de ruimte van de San Marcobasiliek en stelden meerdere koren en groepen instrumentalisten op verschillende plaatsen in de kerk op. Hierdoor ontstond de voor de Venetiaanse muziek kenmerkendemeerkorigheidmet cori spezzati. Voor het eerst in de geschiedenis van de westerse muziek gingen nu ook dynamiek (geluidsterkte) en klankkleur een rol spelen in de compositie. Ook speelde de Venetiaanse School een belangrijke rol bij de emancipatie van de instrumentale muziek, die zichtot die tijd nauwelijks van de vocale muziek onderscheidde. De Venetiaanse School had een grote invloed op de vroegebarokmuziekin geheel Europa. Vooral uit Duitsland kwamen veel componisten naar Venetië om hier les te nemen. De bekendste hiervan isHeinrich Schütz, in wiens werk de invloed van de Venetiaanse dubbelkorigheid duidelijk hoorbaar is.

In de late barok zal vooral Vivaldi gezien worden als de grote componist binnen de Venetiaanse school DeNapolitaanse Schoolwas eenschoolvanoperacomponistentussen ongeveer1650en1750, die inNapelsopgeleid of werkzaam waren. Alessandro Scarlatti,Nicola Porpora,Francesco Durante,Giovanni Johann Adolf Hasse, en Battista Pergolesi behoren tot deze school. Typische stijlkenmerken zijn: de scheiding vanhet recitatiefende aria, het vrijwel uitsluitend gebruik van deda capovormin de aria, de virtuositeit van de solozang, de driedelige Italiaanse of Napolitaanseouverture(snel–langzaam–snel). Door de invloed vanPietro Metastasiokwam er na1720een scheiding tussen de (ernstige)opera seriaen de (komische)opera buffa.De Napolitaanse stijl breidde zich begin 18de eeuw uit over geheel Europa.

De Venetiaanse school De Napolitaanse school