Ang Bangka (The BOAT)

ANG BANgKA SARBEY

“

Pabor ba kayo na palitan ang huling linya ng Lupang Hinirang?

MAIDEN ISSUE | ABRIL - Oktubre 2018

YES 0%

NO

100%

Ayon kay Maricel Ramon Pua Jr, hindi dapat palitan ang huling linya ng pambansang awit ng Pilipinas sapagkat kalapastangan ito sa mga taong nagbuwis ng buhay para sa ating kalayaan.

Nanunumpa ang mga bagong halal na pinuno ng San Antonio National High School sa kanilang katungkulan na naganap bilang bahagi ng induction program.

Kuha ni Jose Rafael P. Guiyab

P1 M fencing project ng SHS, aprubado na AVEGAIL P. NAVARRO

SANHS, wagi sa Brigada Eskwela ‘18 Paaralan, nagtamo ng malaking pagbabago NICA MAE U. MADAMBA

Matapos dumalo ang punong guro ng San Antonio National High School (SANHS) Honorato Malabad sa isang pagpupulong kasama ang Delfin Albano mayor Arnold Edward Co, napag-alaman na ang ibibigay na pondo sa fencing project para sa SANHS- Senior High School Campus na nagkakahalaga ng isang milyon.

Sa naganap na pagpupulo sa Munisipyo ng Delfin Albano, inihayag ang pagapruba ni Governor Bojie Dy III sa nasabing proyekto na ipinangako sa SANHS noong inagurasyon nito sa nakalipas na taon.

Sa panayam kay Malabad, sinabi niyang nasa bidding process na ang naturang proyekto.

“For implementation na yung project baka next month masisimulan na. Basta ang target ay within this school year.” Ani Malabad.

Ngunit, ayon sa punong guro, hindi sapat ang naturang budget para mabakuran ang paaralan na tinatayang may isang hektaryang lawak.

Sinabi rin ni Malabad na kung hindi mababakuran ang buong paaralan, maaaring unahin ang likurang parte nito upang magkaroon ng harang ang paaralan at ang San Antonio Core Shelter.

“Mas priority ko ang likod, yun ang uunahain kung sakasakaling hindi magkakasiya ang allotted fund na ibibigay saatin.”

Isasakatuparan ang naturang proyekto bilang pasimula sa kagustuhan ng punong guro na gawing ‘malaparaiso’ ang SANHSSHS campus.#

Nasungkit ng San Antonio National High School (SANHS) ang unang puwesto sa 2018 Brigada Eskwela Area Level contest Large school category matapos pataobin ang 12 na paaralan sa Area 1.

Sa Brigada Eskwela na isinagawa noong ika-28 ng Mayo

hanggang ikadalawa ng Hunyo sa JHS at SHS, sa tulong ng mga stakeholders, naging malaki ang isinaayos ng paaralan kabilang na ang paglalagay ng fire safety facilities, hand washing facilities at paglalagay ng evacuation area kapag nagkaroon ng lindol, rain water catcher, paglalagay ng pavement sa SHS at repainting sa mga imprastraktura at mga

landscaping sa mga lawn areas.

Ayon sa mga stakeholders, naging malaking tulong ang pagsasagawa ng isang linggong Brigada Eskwela sa pagpapaganda ng paraalan.

“Ang isang linggong Brigada Eskwela ay nagdulot ng madaming pagbabago sa mukha ng paaralan lalo na sa facilities nito upang lalong maging

45 computers, handa ng gamitin NICA MAE U. MADAMBA Naisaayos na ang mga bagong computer sa San Antonio National High School na handog ng Kagawaran ng Edukasyon tugon sa programa nilang “DepEd Computerization Program” upang maihanda ang mga estudyante sa hamon ng modernong pamumuhay.

Nitong ika-31 ng Agosto nakahanda nang gamitin ang mga 45 computer— 43 terminal, dalawang sub-host, at isang server, dalawang projector, dalawang laptop, at isang printer na maaaring gamitin para mapadali ang pagtuturo at pagiintindi sa mga leksiyon.

Ayon kay Mary Jean Magday, guro ng technical drafting, magiging malaking tulong ito hindi lang para sa mas magandang paraan ng pagtuturo para sa kanilang guro

kundi upang malaman din ng mga estudyante ang paggamit sa makabagong teknolohiya.

“Magiging maalam ang mga estudyante sa pagmamanipulate ng mga computer kasi malaki rin itong tulong hindi lang sa pag-aaral nila kundi para sa kinabukasan nila kapag magtatrabaho na sila gaya sa technical drafting,” sabi ni Magday.

Bagamat maayos na ang mga computers, ayon kay Magday may mga kailangan pa sa computer laboratory gaya ng tiles para mapabilis ang pag-lamig ng kwarto at maiwasan ang pag-ooverheat ng mga computer.

Binabakunahan ng DOH personnel ang mag-aaral ng SANHS bahagi ng immunization program ng DepED.

“conducive and safe for learning” ang SANHS,” sabi ni Ramon Pua, dating presidente ng PTA. Sabi naman ng punong guro na si Honorato Malabad, Jr., bahagi ang pagsasagawa ng Brigada Eskwela ng kanyang pagnanais na gumawa ng “paraiso sa loob ng paaralan”.

PAHINA 03

NILALAMAN

GITLING Opinyon: Kung sana ako’y dalawa

P/11

Masigasig na nagtuturo si Jaime Lopez sa kanyang mga STEM students gamit ang mga bagong computers na galing sa DepEd. KUHA NI JOSE RAFAEL P. GUIYAB

Gayunpaman, sinabi ni Magday na asahan pa ang mga magaganap na karagdagang proyekto sa SANHS. “Tatlong taon mula ngayon.

Siguro sa 2019 hanggang 2021 makikita pa ang karagdagang pagbabago,” ani Magday.#

1 sa bawat 3 Pamilyang Pilipino nakalaya sa kahirapan Q1; 1 sa bawat 8 bumaba sa kahirapan.

DATOS MULA SA SOCIAL WEATHER STATION

Lathalain: Sa Bawat Pagsalba ni Doc Jay

P/07

PAGBABALIK TANAW sa husay ng

mambabaklay

LATHALAIN

P/07

PELIGRONG DULOT NG PAGKATUNAW NG YELO AGHAM AT TEKNOLOHIYA

P/10

ANG BANGKA PAHINA

02

Balita

Balitang

BALITA

Plastic in a bottle project:

Nababawasan ang basura - Ventura LADY NICHOLE B. LUNASCO

Lumikha ng bagong proyekto ang Supreme Student Government(SSG) na ‘Plastic in a Bottle’ na naglalayong mabawasan ang mga plastik sa paaralan.

Sa pahayag ni Rushel Ventura, SSG adviser ng JHS, malaki ang naitulong nito sa kabawasan ng nakikitang nakakalat na plastik sa paaralan.

“Maliban kasi sa napababa nito ang mga nakikitang plastik sa school, nakatulong din ito sa mga estudyante dahil bawat isang bote na puno ng plastik, ang katumbas nito ay 50 pesos,” sabi ni Ventura.

Dagdag ni Ventura, magkakaroon din ng plus factor sa Edukasyon sa Pagpapakatao(ESP) at Music, Arts, Physical Education, and Health(MAPEH).

“May plus factor ‘yan sa ESP at MAPEH. Puntahan lang nila ako dito at dapat ang ibebenta nila na bote ay punong puno ng plastik kasi ang isang bote, katumbas niyan ay dalawang sako ng plastik. Pero dapat ang plastik na iyan ay galing sa school canteen,”aniya.#

Grand alumni homecoming, inilunsad AVEGAIL P. NAVARRO Nagtipon-tipon muli ang mga nagtapos sa San Antonio National High School (SANHS) mula batch 1970 hanggang 2017.

Naganap ang Grand Alumni Homecoming noong ika-5 hanggang 6 ng Agosto na sinimulan sa isang parada na dinaluhan ng lahat ng alumni na nagsimula sa harap ng SANHS-main campus.

Naglunsad ng fund raising ang mga alumni sa pamamagitan ng mga raffle tickets, Nakalikom ng 100,000 pesos ang alumni na gagamitin sa pagpapatayo ng isang alumni building na ilalagay sa main campus ng SANHS.# NASA LARAWAN ELSON P. BAUI

DepEd, naghandog ng mga bagong instructional material NICA MAE U. MADAMBA Muling napalitan ng bago ang mga libro at computers na nasira sa San Antonio National High School matapos hagupitin ng super typhoon Lawin.

Matatandaang natanggal ang bubong ng computer laboratory at nabasa ang mga libro sa library noong 2016 dahil sa bagyo dahilan para masira ang mga ito

at hindi na muling magamit.

Ayon kay Marvin Rodriguez, administrative officer, sa tulong ng Revised Rapid Assessment of Damages Report (RADAR) , nagbigay ang Department of Education ng libro na may kabuuang 3,476 upang mapalitan ang mga nasirang aklat.

“Kabilang sa mga ibinigay na libro ay ang 872 na aklat sa Araling Panlipunan, 428 sa English, 882 Edukasyon

sa Pagpapakatao, 354 na Filipino, 560 sa MAPEH, 439 sa Mathematics, at 298 na Science para sa ika-pitong baitang hanggang sa ikasampung baitang,” sabi ni Rodriguez.

Maliban sa libro, may 12 mini- computers na ibinahagi ang Department of Education (DepEd) upang may magamit muli ang mga estudyante sa kanilang Technical Livelihood Education (TLE) subject.

Ayon kay Mary Jean Magday, Computer System Servicing (CSS) teacher (JHS), bagamat, malaking panghihinayang ang mga nasirang computer, malaking bagay na napalitan agad ito upang may magamit na muli.

“Magandang opportunidad ito hindi lang para sa mga CSS student kundi para sa lahat upang makasabay at magkaroon sila ng kaalaman sa kanilang mga leksiyon,” sabi ni Magday.#

SANHS, namayagpag sa area level STF JOSHUA M. DUMALI Inuwi ng San Antanio National High School (SANHS) ang tagumpay sa naganap na 2018 Area Level Science and Technology Fair(DSTF) and Camp na sinalihan ng iba’t ibang paralan sa buong Area.

Sa naganap na patimpalak sa Santa Maria NHS, muling pinatunayan ng SANHS ang kanilang husay sa iba’t ibang bahagi ng patimpalak at nag-uwi ng limang na karangalan.

Nakamit ni Rodel Taqueban, mag-aaral ng STEM track, ang unang pwesto sa research contest particular sa Life Science.

Dagdag dito, nasungkit din nila Rhea Macabagon, Kylene Luis at Edmera Ventura ang pangatlong pwesto sa Research Contest (Group Category),

samantalang 4th runner-up naman sila Ynnah Cubangbang, Mercy Caliguiran at Laeka Mariano sa (Biological Science), gayon din sina Zedryx Malabad, Kimberly Bibangco at Shiela Curammeng (Physical Science).

Maliban sa mga nabanggit, nakuha rin nina Jacel Ann Marquez at Mark Balajadia ang panglimang pwesto sa Math and Science quiz bee.

Ayon kay George Labayog, guro ng Biology at Chemistry, hindi na masama ang naging resulta ng patimpalak at nangakong paghahandaan pa nila ang susunod na tagisan.

“Sa susunod na taon, kapag may ganitong event ulit, magiging puspusan pa ang preparation na gagawin namin para tumaas pa ang makukuha nating rank,” sabi ni Labayog.

Kaugnay dito, pinasalamatan ng SANHS ang Local Government Unit(LGU) dahil sa pagsuporta nito sa mga Researches ng SANHS sa pamamagitan ng pagbibigay ng 40,000 pesos upang pondohan ang mga ito.

Dagdag ni Labayog, magiging produktibo at mahusay ang

magagawang pagsusuri ng SANHS dahil sa tulong na ibinigay ng LGU. “dahil sa pondo na ibinigay ng LGU makaka-asa kayo na paiigtingin pa ng SANHS ang mga researches na ginagawa namin,” saad ni Labayog.#

SANHS, nais malagpasan ang journalism performance nang nakalipas na taon AVEGAIL P. NAVARRO Nakilahok ang 160 na estudyante sa isinagawang Campus-Based Journalism Seminar-writeshop Training sa San Antonio National High School (SANHS) gym upang mahasa ang kaalaman nila ukol sa pamamahayag at malagpasan ang mga karangalang natamo nang nakalipas na taon.

Kung matatandaan ay naguwi ng mga parangal ang SANHS sa larangan ng pamamahayag nitong nakalipas na taon kabilang ang apat na awards sa school paper production at isang kampyonato sa larangan ng pagsusulat ng balitang pampalakasan (Ingles na kategorya) dahilan upang makarating ito sa National Schools Press Conference (NSPC).

Ayon sa isa sa mga tagapayo na si Ryan Mamauag, isinagawa ang seminar-writeshop nang mahasa ang kanilang manunulat upang mahigitan ang mga natamong karangalan sa nakalipas na taon.“Aasahan pa ang pagsasagawa ng mas matitinding pagsasanay ng sa ganun ay matupad itong goal naming makakuha ng ng ticket para sa NSPC,” ani Mamauag.

Ayon kay Maricar Dumocloy, malaking tulong sa kanila ang Seminar dahil sa ibinahaging sikreto ng mga lecturer.

“Ang dami kong nalaman na hindi ko alam dati. Malaking privilege na makasama dito kasi lalo nahasa ang aming kaalaman sa journalism,” aniya. #

Masigasig na nagtuturo ang Math Lecturer mula sa SANHS sa pagsasanay nito sa mga mag-aaral para MTAP bilang bahagi ng inisyatibong iniludsad upang umangat ang kaalaman ng mga mag-aaral sa Math. KUHA NI: JOAN FAYE P. REYNO

MTAP, muling isinagawa; resulta ng NAT sa Sipnayan, patuloy ang pagtaas ANGELAINE A. GINEZ Patuloy ang nakukuhang benepisyo ng San Antonio National High School sa Mathematics Teachers Association of the Philippines (MTAP) Saturday Class mula sa mga pagganap ng paaralan sa Akademya at MTAP Contest.

Bilang tugon sa Department of Education Advisory 107 s. 2018, muling nagsagawa ang SANHS ng MTAP session mula sa ikawalo ng Setyembre hanggang sa ika-20 ng Oktubre kasama ang mga kalahok mula sa San Tomas NHS, Aneg NHS, at Ragan NHS at nag-imbita ang SANHS para sa mga guro na bihasa sa Sipnayan.

Ayon kay Weevens Puyot, Mathematics Teacher,

isinasagawa ang MTAP Saturday Class taun-taon upang mahasa at dumami pa ang kaalaman ng mga estudyante sa Sipnayan (Mathemathics).

“Actually, dalawang taon nang patuloy na nakapapasok ang SANHS sa MTAP Division Level-elimination round ang mga Grade 7 hanggang Grade 10 dahil sa benepisyo ng MTAP Saturday Class,” sabi ni Puyot.

Kaugnay nito, naitala ang pinakamataas na natamo ng SANHS na pwesto sa MTAP Division Level sa pangunguna ni Zedryx Malabad kung saan nasungkit nila ang ikaapat na puwesto, tatlong taon ng nakakalipas.#

Balita

BANGKA

PAHINA

03

ANG BANgKA SARBEY Sarbey sa 182 grade 10 kung anong track ang kukunin nila ‘pag tungtong ng Senior High School.

Nakangiting tinatanggap ng mga science quizzers ang panglimang karangalan sa Area Level Math and Science Quiz Bee kasama ang kanilang tagapagsanay. KUHA NI: DYRINE CASEL

Alay-lakad para sa kabataan, inilunsad ng LGU-DA gagamitin para sa iba’t ibang aktibidad na ang pangunahing kasapi ay ang mga kabataan ng nasabing munisipalidad.

Ayon kay Hon. Alex Macarilay, miyembro ng Sangguniang Bayan (SB), pangunahing layunin ng naganap na alay lakad ay mapondohan ang lahat ng proyekto at kilusang gagawin ng mga kabataan.

“Layunin ko at ng aking

Anti-Dengue Drive, isinagawa ng SANHS ZEDRYX M. MALABAD Nakilahok ang San Antonio National High School sa Todas-dengue Todo na ‘to:ika-limang kagat bilang tugon sa programa ni Governor Faustino III at ng Department of Health (DOH) upang mabawasan ang kaso ng dengue sa lalawigan.

Sa naganap na todasdengue, nagtulong-tulong ang mga guro, LGU at Non-LGU para linisin ang mga lugar na maaaring pamugaran at pagmulan ng lamok.

Ayon kay Rhodora Tabubuca, School Nurse, maganda ang ganitong programa dahil sa tumataas na bilang ng biktima ng

sakit na dengue na umabot na sa 1,050 at limang patay mula lang noong Enero hanggang Agosto sa lalawigan.

“Preventive measure is the best. Kailangan malinis ang mga sulok para hindi manirahan ang mga lamok doon mainam din na gawin ang fumigation sa mga lugar para mamatay ang lamok,” sabi ni Tabubuca.

Samantala, nagbigay naman ng payo si Tabubuca para sa mamamayan upang maiwasang mabiktima sa sakit na dengue.

“Dapat iwasan nating mag-suot ng maiitim na kulay ng damit dahil iyon ang mga nakakabighani sa mga lamok.

Kailangang makukulay na damit ang i-suot,” saad ni Tabubuca.#

SANHS, WAGI SA 2018 BRIGADA...

“I want a paradise within a school that’s why I sought the help of the entire Delfin Albano community to realize this goal,” Aniya Malabad.

“And I am thankful that they did not fail me for this feat is the reward for our undying pursuit for greater SANHS.” Bilang kampeon sa area level, muling sumabak ang SANHS sa division level at rumanggo sa ikalimang puwesto mula sa walong naglaban-laban na paaralan.

Ayon kay Leonor Balicao, brigada eskwela coordinator, Malaki ang pasasalamat ng paaralan lalo sa mga stakeholders nito walang sawang sumusuporta sa paaralan upang mas lalo itong mapabuti.

ACADEMIC TRACK

48 STEM 31 ABM

ZEDRYX M. MALABAD Nakiisa sa naganap na alay lakad ang mga empleyado ng iba’t ibang sekta sa gobyerno kasama ang mga kabataan upang makalikom ng pondo na gagamitin sa mga proyekto na ikauunlad ng moralidad ng kabataan.

Sa isinagawang alay lakad ng Local Government Unit (LGU) ng Delfin Albano (DA), nakalikom sila ng mahigit 100,000 piso na

71%

“Malaking bagay na may nakapasupportive na stakeholders dahil napadadali nila ang mga bagay bagay lalo sa yung mga projects ng paaralan na napondohan dahil saa kanilang mga donasyon” ani Balicao.

Ayon pa sa kanya, hindi matatawaran ang kanilang suporta at pagmamahal sa paaralan kaya susuklian nila ito ng dekalibreng serbisyo sa mga mag-aaral ng SANHS. Bagamat napakalaki na ng naiambag ng mga stakeholders sa SANHS nitong nagdaang Brigada Eskwela, inaasahan niya na mas tataas pa ang ranggo ng SANHS kung mas pagtitibayin pa ang pagtutulungan ng bawat isa.

“Sa pagsali ulit sa brigada eskwela, kailangan ang pagdadagdag ng effort para mas

mga kasama na matulungan ang mga kabataan sa kanilang mga akitibidad na isasagawa kahit sa pagpopondo lamang sa mga gawaing ito. Hindi man natin maibigay ang lahat ng kanilang pangangailangan pero malaking bagay na para sa ating mga kabataan ang tulong na ating maibibigay,” paliwanag ni Macarilay.

Sa pahayag naman ni SB

Grace Gabuyo, gagastusin lamang ang nalikom na pondo sa mga proyektong dadaluhan at ilulunsad ng katipunan ng mga kabataan.

“Dapat na masiguro na ang mga proyektong gagawin ay magiging produktibo at magiging kapaki-pakinabang sa lahat particular na sa kabataan ng Delfin Albano,” ani Gabuyo.#

50 HUMMS

26% 3%

50 TVL

6 SPORTS

Pinsala ng Ompong sa SANHS, hindi gaano—Rodriguez ZEDRYX M. MALABAD Hindi nauwi sa wala ang ginawang paghahanda ng San Antonio National High School sa pananalasa ng nakaraang bagyong “Ompong” (Mangkhut) na nagdulot lamang ng kaunting pinsala.

Pagkatapos ng bagyo, nakatala ng limang kabuuang pinsala sa paaralan sa Junior High School at Senior High School sa mga imprastraktura nito.

Ayon kay Marvin Rodriguez, Administrative Officer, napinsala ang mga ceiling ng TVL-EIM room, cookery room, nabasag na bintana sa ICT at Science building, classrooms ng Grade 11 at Grade 12 at ang hagdan ng Grade 12 building, samantala, nasira din ang covered court sa Junior High School.

Dagdag ni Rodriguez,

nabawasan ang mga inaasahang pinsala dahil sinabihan sila ng punong guro na maghanda sa bagyo upang walang masira na gamit sa paaralan tugon sa nilabas na memorandum ng Department of Education.

“Sinabihan kami ng punong guro na i-check at siguraduhin na maayos ang mga instructional materials gaya ng TV, libro at iba pa. Nagkaroon din ng pagpuputol ng mga malalaking puno para maiwasan ang minor at major na pinsala sa paaralan,” sabi ni Rodriguez.

Sa kasalukuyan, ligtas nang gamitin ang mga lugar na naapektuhan ng bagyong

Tumutulong ang mga mag-aaral ng SANHS sa clearing operation matapos tumama ang bagyong Ompong.

KUHA NI: VANJU C. HIDALGO

Ompong.

“Ini-inspect na ‘yung mga classroom to really ensure na ok pang gamitin. At kung kayang ayusin ng school, pwedeng ang school ang mag repair through the use of MOOE and with the help of our stakeholders. Pero sa ngayon. Ok ng gamitin,” wika ni Rodriguez.#

100% passing rate target sa NC II Exam mula pahina 01 tumaas pa ang rank at makasali pa sa mas mataas na level,” sabi ni Balicao.

Kaugnay nito, iginiit ni Balicao na sana sa susunod na Brigada Eskwela ay dapat mapagplanuhan ng maaga ang mga gagawin para magawan agad ng solusyon ang mga proyekto na medyo alanganin.

“Dapat kapag December palang, nag uusap-usap na ang mga committee para sa pagsasagawa ng plano at dapat i-priority ng mabuti,” ani Balicao.

Gayunpaman, malaki ang pinagbago sa mga imprastraktura at aasahan pang madaragdagan pa ang makikitang pag-unlad sa SANHS sa darating pang panahon.#

TVL teachers naghahanda na AVEGAIL P. NAVARRO Puspusan na ang paghahanda ng mga Technical Vocational and Livelihood(TVL) teachers sa kanilang estudyante upwang mapanatili ang 100% NC II passing rate na nakamit nila noong nakaraang taon.

Ang mga guro ay magsasagawa na ng Institusyonal Assessment kung saan malilinang ang mga studyante sa TVL strand sa mga gagawin nila sa naturang Assesment.

"Nais kong makapasa muli lahat ng aking mga studyante kagaya nang pagkapasa ng mga studyante ko last year kaya naman talaga nga namang sinusunod namin ang nasa curriculum guide," sabi ni Evangelyn Fletcher guro ng Food and Beverage Services (FBS) TVL strand.

Bukod sa pagsunod sa

curriculum guide nagsasagawa din sila ng iba't ibang pagsasanay na isang importanteng aspeto ng kanilang paghahanda.

"Nagpapagawa ako ng iba't ibang mga activities para sa nga studyante ko kalakip ang mga natutunan kong dapat isagawa noong nakaraang taon," sabi ni Mary Jane Magday guro ng Computer System Servicing at Technical Drafting TVL strand.

Ayon naman kay Rhodora Tabubuca guro ng Care giving TVL strand, mas intensibo ang kanilang paghahanda sa assesment dahil sa hindi pagkapasa ng kanyang mga estudyante last year.

"Sobrang nakakatuwa na kumpleto na kami lahat sa gamit at di na kami mahihirapan pa sa assesment at sobra sobra ang suporta ng principal sa amin,"sabi ni Manuel Rapisora isang estudyante ng FVS TVL strand.#

ANG BANGKA PAHINA

04

Opinyon

ANG BANGKA PAMATNUGUTAN SY 2018-2019 Ulong Patnugot Nica Mae U. Madamba Ikalawang Patnugot Andy Flor C. Inis Jacel Anne S. Marquez Tagapamahala ng Patnugatan Lady Nichole B. Lunasco Zedryx M. Malabad Patnugutan ng Balita Avegail P. Navarro Lathalain Jacel Anne S. Marquez Tudling Editoryal Andy Flor C. Inis, Lhea Mea A. Lopez Agham at Teknolohiya Angelaine A. Ginez Pampalakasan Marjoreth C. Fronda Darell B. Reyes Copy Editor R-jay R. Andrade Kartun Ron Denver M. Salvador Ryan Jay R. Ranchez Mga Larawan Joan Faye D. Reyno Patricia Nicole P. Argonza Layout Artist Joshua M. Dumali Mga Tagapayo Ryan S. Mamauag Jose Rafael P. Guiba Sangguni Honorato A. Malabad, Jr.

Liham sa Patnugot Sa aking mga kapwa magaaral, Lubos akong nagagalak sa mga ipinapakitang disiplina ng bawat isa.

Una, hindi maikakaila ang nakatutuwang pagbati ng bawat isa sa ating mga guro na tinatawag na 'magalang bow'.

Pangalawa, hindi na matanggal sa atin ang paglinya bago lumabas sa gate, na talaga namang umani ng papuri sa ibang mga nakakakita sa atin.

At, panghuli, lumilinis na ang ground dahil sa pagsunod natin sa programa ng SSG. Nawa ay magpatuloy ang mga ito, at makita sana ang mas higit pang pagtutulungan upang hindi masayang ang panalo natin sa Brigada Eskwela.

Sumasainyo, Mark M. Balajadia Grade 9 Mabini

EDITORYAL Malaking benepisyo Nagbunga ang hirap at sakrispsiyo ng mga taga San Antonio National High School sa pagbibrigada matapos nitong makamit sa muling pagkakataon ang inaasam na karangalan na mahigit na apat na taon ding namahinga.

Tinanghal na kampyeon ang paaralan sa nakaraang Search for Best Brigada Implementer sa buong area 1 na para sa mga Santonians ay isang malaking kaginhawaan dahil sa sakripisyo na ring naiambag para rito.

“Sus! Basic!”

Kadalasang litanya ng mga millenials ngayon tanda ng palaging positibo sa buhay kahit mahirap ang hamon at isa ako sa kanila.

Sa unang sabak ko sa pagiging senior high school(SHS) student sa Technical Vocational Livelihood(TVL) ay madali dahil parang walang pinagka-iba sa mga subject ko noong nasa JHS ako.

Ngunit sa pagdaan ng panahon, unti-unti kong nararamdaman ang hirap ng isang estudyante sa SHS dahil naidagdag sa mga gawain ko ang pagiging manunulat sa ‘Ang Bangka’, opisyal na pahayagan ng SANHS sa Filipino.

Pansamantala kong naisantabi ang pag aaral dahil kailangan ko munang maglaan ng mas maraming oras sa pagsusulat.

Sa bawat araw na may natututunan ako ukol sa paggawa ng straktura ng balita, nalaman ko din ang halaga ng isyu sa lipunan na dati ay hindi ko pinapansin, ngunit ngayon ako na mismo ang

Isa marahil sa malaking kontribusyon para sa karangalang natamo ay ang maayos na pagpaplano, kabilang ang pagtutulungan ng mga guro, magulang at ibang mga estudyante sa pagsasaayos ng paaralang kanilang papasukan.

Ang pagnanais na maisaayos ang tinaguriang pangalawang tahanan ay siyang nagtulak para sa mga taga SANHS na pagibayuhin ang kanilang ginagawa.

Tunay nga, sa paglalakbay na ito ay sinuportahan tayo ng mga pulis na isa sa mga nagbigay tulong upang sa ganoo’y mapadali at mapabilis

ang pagpapaganda nito sa pangunguna ni Mayor Arnold Co na siyang nagpadala ng ilang mga pulis upang tumulong sa naturang gawain.

Ang pagdagsa rin ng tulong sa labas gaya ng LGU, DART 13,BFP at iba pang organisasyon ay nagbigay kaginhawaan para sa mga magulang at mga guro dahil malaki itong kabawasan sa mga lugar na lilinisan. Sa kabuuan, nakalikom tayo ng 658, 000 cash, hindi pa kabilang ang katumbas na halaga ng mga nagsipunta.

Kung susumahin, napakalaki ng naging ambag ng brigada sa natatamong pag-unlad ngayon

ng paaralan. Maliban sa nakamit na karangalan ay ang dami ng pagbabagong nangyayari sa pisikal at instraksiyunal na aspeto tulad na lamang ng pavement sa senior high school na talaga namang ginagamit na ng mga mag-aaral sa iba’t ibang aktibidades.

Dahil dito ay makikita ang lahat na ipinagbubunyi ang magagandang nakikita. Tunay ngang iba ang nagtutulungang paaralan, sapagkat lahat ay mabebenepisyuhan. #

Kung sana ako’y dalawa

“

“Saya ngayon, dusa bukas?” o “Susa ngayon, saya bukas?”

GITLING NICA MAE U. MADAMBA Punong Patnugot isa sa nangingialam sa mga kontemporaryong isyu na ito.

Nakita ko ang sandata na ginamit ni Jose Rizal sa paghihimagsik niya sa mga espanyol noon at naintindihan ko na ang maliit na tinig ng pagsusulat ay maaaring gumising sa natutulog na kaisipan ng mga Pilipino ngayon.

Gayunpaman, napapaisip ako minsan na sana may lahi ako ni Uzumaki Naruto na mabilis lang gumawa ng clone mapagsabay ko ang mga kailangan kong gawin.

Mahirap pagsabayin ang dalawa dahil kailangan mo munang unahin ang isa at isantabi muna ang kabila ngunit ang resulta ay maaring

mapabayaan ito.

Tunay nga na naisasantabi ko pansamantala ang pag-aaral ko pero hindi ito magiging hadlang upang hindi ako makapagtapos.

Hindi ko nga sila mapagsasabay ngunit kaya kong pagsunudin gawin ang dalawa.

Sabi nga nila may dalawang choices sa buhay,”saya ngayon, dusa bukas”? o “dusa ngayon, saya bukas”?. Pinili kong paghirapan muna ang magiging tagumpay ko sa hinaharap at ang mga hamon ngayon ay ang huhubog sa akin upang maging mas matatag sa susunod na hamon sa akin.

Ako pa ba?

“Sus! Basic!”#

Opinyon

BANGKA

“

Buwis ng Buhay Dugong MAEnunulat LEA MEA A. LOPEZ Patnugot sa Opinyon Nagkakandakuba na sa hirap ang mga mamayanang Pilipino dahil pagtapos tumaas ang kanilang nauwing sweldo ay sumalubong din ang pagtaas ng mga bilihin. Sa katunayan, ang pera ngayon ay tila isang bula na sa isang iglap ay biglang mawawala.

Isa sa bumubuluga sa mga Pilipino ang tila gripo na tuloytuloy sa pagtulo gaya ng bilihin sa tuloy tuloy ang pagtaas.

Sinisisi ng karamihan ang pinapatupad na TRAIN Law sa pagkat mas lalong nadagdagan ang kaniya-kaniyang pasanin sa likod at lalo nilang naramdaman ang hirap ng buhay.

Bagamat matagal-tagal ng naipatupad ang TRAIN Law, hindi pa rin maiwasang umaray ang karamihan, marahil dahil sa talagang ramdam nila ang pagsirit ng presyo ng mga bilihin

at maging sa presyo ng petrolyo.

Ramdam ng lahat ang epekto ng TRAIN Law. Bilang mag-aaral na madalas magcommute papuntang paaralan, ang pagtaas ng singil sa pamasahe ay tila isang kidlat na biglang tumama sa amin.

Maliban dito, ramdam din namin ang pagtaas ng iba pang pagkain na lalong nagpapasakip sa aming sinturon.

Ang baon ko dati na pangisang linggo ay magagamit na lamang sa tatlo hanggang apat na araw.

Pag-asa o problema?

TALAS-SALITIAN ANDY FLOR C. INIS Patnugot sa Opinyon Kumbinsido ang halos kalahating tao sa mundo na hindi na disiplinado ang mga kabataan ngayon, hindi tulad noong mga nakaraang siglo na ni sumagot ka lamang nang hindi naman pabalang, palo agad ang iyong kahahantungan.

Sa paglipas ng napakahabang siglo, tila ba kasabay ng pag-agos at paglipas ng panahon, patuloy ring nagbabago ang pag-uugali ng mga kabataan ngayon.

Ayon sa Republic Act 7610 sinasaad dito na hindi dapat saktan ang mga bata. Ngunit tila ito ang ginagawang dahilan ng mga kabataan ngayon upang ipagpatuloy ang pagiging bastos. Iniisip nilang may promoprotekta sa kanilang batas kayat kahit ano man ang kanilang gawin na mali ay nagiging tama sa kanilang pananaw.

“Kabataan ang siyang pag-asa ng bayan” yan ang mga katagang

“

‘Kabataan ang siyang pag-asa ng bayan’ yan ang mga katagang binitawan ni Jose Rizal ngunit parang mas tama ang ‘Kabataan ang siyang problema ng bayan.’ binitawan ni Jose Rizal ngunit parang mas tama ang “Kabataan ang siyang problema ng bayan”. Problemang nagiging dagok para sa pamahalaan.

Pinatutunayan ito ng bilang ng

Laro ng Kapalaran

ABAKUHA Mo Ba JOAN FAYE D. REYNO Tagakuha ng Larawan Di bale nang maadik sa Mobile Legends kaysa sa mga bagay na walang kabuluhan gaya na lamang ng bisyo.

Tila ang tama ng larong ML sa kabataan ay parang droga na kapag nasimulan ay mahirap ng tigilan. Parte na rin ito ng araw-araw nilang buhay dahil maraming oras ang naibubuhos nila dito para maglaro.

Maraming kabataan ang

nababalitaan ngayon na sangkot sa paggawa ng krimen. Naiisip niyo rin ba na paano nalang Kung ganito ang kahihinatnan Ng lahat? Kaya’t di bale nalang na ituon ang oras sa paglalaro Ng online games.

Dati kung ang makikita sa bawat kanto ay mga kabataan nakaharap sa lamesa at hawak hawak ay bote ng alak, ngayon ay mga batang tutok na tutok

Ang baon ko dati na pang-isang linggo ay magagamit na lamang sa tatlo hanggang apat na araw.

Kung hindi mag-iisip ang pamahalaan kung paano masosolusyonan ang krisis na ito ay patuloy na gagapang sa hirap ang mga Pilipino lalo na ang mga mag-aaral na kagaya ko na kakarampot lamang ang kinikita ng mga magulang.# mga kabataang nasasangkot sa iba’t ibang klase ng krimen gaya ng pagnanakaw, panggagahasa, pagpatay, pagkalulong sa droga, at iba pa.

Sa kabila nito, may ilang mga naniniwalang biktima lamang ang ilang mga nalululong sa kasamaan.

Ayon sa kanila ay maaaring kulang ang mga ito ng sapat na paggabay at pagmamahal ng isang pamilya, kaya’t napupunta at natututo ang mga ito ng mga bagay na hindi kaaya aya.

Kaya nga marami ang tumutuligsa sa nais mangyari ni Senador Vicente Sotto na ibaba ang edad ng mga batang maaaring kasuhan mula sa 15 to 13.

May punto nga naman si Sotto, ngunit paano naman kaya kung sila ay biktima din lamang ng panlalamang ng iba?

Maaaring hindi gaanong ka disiplinado ang mga kabataan ngayon.

Ngunit ilan sa mga ito ay sumisigaw lamang ng sapat na paggabay, atensyon at oras sa mga pamilyang unti-unti na silang nililisan. Kaya’t hindi masisisi ang mga kabataang ito kung sila’y nagiging bastos dahil sa lahat ng mga nangyayaring ito, ay ang mga pamilyang hindi maibigay ang hinihinging pagkalingang hangad nila. Maaaring sila’y maging problema ngunit sa tamang pag-aaruga, mananatili parin silang pag-asa.#

sa cellphone at minsan ay problemado dahil sa pagkatalo.

Isa lamang Ito sa tulong ng Mobile Legends na ilayo sila sa tukso ng bisyo.

Sinasabi Ng karamihan na Ito ay nakakasira sa kalusugan lalong lalo na sa Mata. Ngunit, di hamak na mas malaki ang epekto sa katawan Kung sila ay mahuhumaling sa pag iiom Ng alak, paninigarilyo, at ang masaklap pa ay droga. Dahil sa panahon ngayon, madali na lamang na maimpluwensyahan ang kabataan.

Hindi maaalis sa sinuman ang sumabay sa uso. Bilang isang nakaranas na ring maglaro, mas pipiliin ko nalang manatili sa tahanan at makipagbakbakan sa isang sulok kaysa mapasama sa maling barkada na magtuturo sakin na gumawa ng hindi tama.#

PAHINA

05

Paglimot sa sakripisyo

Boses Masa JACEL ANNE S. MARQUEZ

Pangalawang Patnugot Unti-unti na ngang naibabaon ang mga dating nakasanayan,sapgkat mula sa dating patintero na laro, laruan sa cellphones na ngayon ang inaatuoag ng mga bata, ang dating manomanong pagbilang sa mga boto,machines na ngayon, at madami pang bagay na nabago,nagbabago at magbabago.

Isang mahalagang elemento na sa kasaysayan ng Pilipinas ang pambansang awit kaya naman buo ang pagnanais ng mga Pilipinong pigilan ang nais ni Senator Vicente Sotto na palitan ang Lupang Hinirang na buong puso na nilang kinakanta mula pa noon.

Dahil sa pagmumungkahi ni Senator Sotto sa kanyang gustong gawin,umani ito ng negatibong komento mula sa libo-libong Pilipino.

Ayon sa mga Pilipinong hindi sang-ayon sa kagustuhan ni Senator Sotto, nagpapahiwatig ng pagkalimot sa nakaraan ng awitin ang kaniyang aksiyon.

Kinakanta na ito mula nang maisulat ito ni Jose Palma at lapatan ito ng tono ni Julian Felipe taong 1898 magpasahanggang ngayon bilang pag-alala sa naging nakaraan ng bansang Pilipinas.

Tila ba isang laruan ang Pilipinas na nagpalipat lipat sa mga kamay ng iba’t ibang dayuhang sumubok na angkinin ang perlas ng

silanganan.

Mula sa mga espanyol na namalagi sa lupain ng mga Pilipino sa loob ng 333 taon para lamang gawing manggagawa ng mga simbahan at magtanim sa kanilang taniman ang mga Pinoy, napadpad ito sa pamamahala ng mga Hapon.

Sa kamay ng Hapon, naranasan ng bansa ang tunay na paghihirap, ang torture o pagpapahirap sa Pilipinas na walang ibang ginawa kundi sundin kaniyang bisita, pangrerape sa mga kababaihan ang isa sa mga pagpapahirap na ginawa.

Mula sa mga bisitang Hapon, sumunod ang mga amerikano na nagbigay ng kaginhawaan sa mga Pilipino kung ikukumpara sa dalawang bansang dumaan sa Pilipinas.

Madami ang dugo at pawis na ginugol ng mga naunang tao para lamang sa kalayaang inaasam nila para sa kanilang bansa.

Isang linya sa pambansang awit na Lupang hinirang ay ang “ang mamatay ng dahil sayo”na ninanais palitan ng “ang ipaglaban ang kalayaan mo”.

Kung tutuusin, magkapareho lamang ng ibig sabihin ang dati at ang gustong ipalit ngunit mas malalim ang kahulugan ng dati sapagkat ang bawat linya ng Lupang Hinirang ay naging perlas na sa bansang Pilipinas.

KURU-KURO NG ANTONIANS Tanong: Dapat bang gumaya ng umiporme ang JHS sa SHS? ROMERSON YAP “Hindi, kasi yun nalang yung tanging paraan upang malaman ang pagkakakilanlan ng mga jhs at shs”.

MARICAR DUMOCLOY “Oo,pero ang akin lang mas maganda kung may necktie din ang mga lalaki at dapat below the knee ang palda ng babae.”

ROMERSON YAP “Hindi, kasi yun nalang yung tanging paraan upang malaman ang pagkakakilanlan ng mga jhs at shs”.

JULIE ANN TABUBUCA “ Hindi,kasi hindi na nila malalaman kung jhs pa ba ang nag-aaral dito.Kasi iba talaga ang uniform ng shs kaya hindi talaga pwedeng pareho”.

GAIL KARLA MARTINEZ “Oo,para naman iisa lang ang pagkakakilanlan ng SANHS at para maibagay din ang kulay ng school sa uniform.”

ARNOLD BAYBAYAN “Oo,para hindi tayo pagkamalan na elem.tiyaka para magbago naman ang uniform kasi mula elem.ganito na uniform eh.”

ANG BANGKA PAHINA

06

Lathalain

Bangka ng Buhay

“Maguunahan sa pagtawid sa rumaragasang tubig ng ilog ang mga kalahok...

LADY NICHOLE B. LUNASCO

K

ung para sa iba, ginagamit ang bangka bilang trasportasyon sa pagtawid sa mga ilog, para naman sa mga residente ng Delfin Albano,ito ang ginagamit nila hindi lang sa pagtawid sa Cagayan River kundi para din maitawid ang kanilang pang-araw araw.

Bilang naging malaking parte ng araw-araw na pakikipagsapalaran ng mga Albanian ang bangka ay naisipan ng mga ito na simulan ang isang taunang pagdiriwang.

Taong 2007 nang simulang ang pagdiriwang na ito na tinawag na Bangkarera Festival bilang pag-alala sa dating buhay ng mga tao ng lugar.

Tila ba nakakulong ang mga tao ng delfin albano noon sapagkat bagi pa man magkaroon ng tulay na siyang ginagamit na ngayon bilang

lagusan sa paglabas at pagloob sa bayan,dumaan sila sa delikadong uri ng trasportasyon at ito ay ang bangka.

Ngunit sa kabila ng ganitong kalagayan ng lugar noon nagkaroon naman ito ng magandang epekto dahil ito ang ginamit nila upang maitawid ang araw araw na buhay.

Ang ilog ang isa sa pinagkukunan ng isdang inuulam at ibinebenta sa mga kabahayan at maliban oa diyan ito din ang hanap buhay ng ilang kalalakihang may bangka.

Tinatawid ng mga bangkero(tawag sa mga namamahala sa bangka) ang mga taong nangangailangang lumabas para makabili ng pangangailangan at makapasok sa bayan na may kapalit na pera bilang kabayaran.

Kagaya na lamang ni Tony

Suelen,45 na nagtatawid ng mga tao kahit umulan o bumagyo para lamang maitawid ang buhay ng kaniyang buong pamilya sa bawat araw.

Ngunit nang matapos ang paggawa sa tulay taong 2010,sumabay ding nagtapos ang kabuhayan ng mga bangkero.

At ang pagtatapos na ito ang naging simula ng pagdiriwang ng bangkarera festival bilang pagalala sa mga ito.

Apat na araw ginaganap ang nasabing pista,at sa unang gabi nito ang DepEd's night kung saan dinadaluhan ito ng mga guro at mga mag-aaral mula sa ibat ibang paaralang ng bayan para sa pagkorona ng mga may pinakamalalaking halaga ng perang naibigay.

Mga residente ng lahat ng barangay naman ang bumubuo

Ang Tulong ng Tulay

LADY NICHOLE B. LUNASCO

Para sa iba, isang istruktura lamang ang tulay na siyang ginagamit upang mapagdugtong ang dalawang lugar na magkahiwalay dahil sa mas mababang lupain sa pagitan nito o ilog na namamagitan sa kanila.

Ngunit para sa mga residente ng Delfin Albano, ito ang nagsilbing daanan nila upang malagpasan ang mahirap na bahagi ng kanilang buhay.

Bago pa man masimulan ang paggawa sa Delfin Albano Bridge na siyang nagsisilbing daanan na ng mga mamamayan, naranasan muna ng mga ito na tumawid sa rumaragasang tubig kasama ng nangangatog na tuhod gamit ang bangka.

Dahil nga bangka lamang ang tanging paraan ng trasportasyon noon, bihira lamang magpunta sa bayan ng Tumauini ang mga taga Delfin Albano upang umangkat ng pang-aras araw na pangangailangan.

At nang matapos gawin ang tulay naging araw araa ang na paglabas mula sa dating bihira lamang. Dito na nagsimulang makalabas ang tila ba nakakulong na mga tao ng delfin albano.

At dahil dito tumaas din ang bilang ng mga pumapasok sa unibersidad at kolehiyo dahil sa mas ligtas na trasportasyun, tumaas din ang bilang ng mga lumalabas sa unibersidad at kolehiyong may bitbit na diploma.

sa ikalawang araw kung saan lahat ay inaanyayahang makisali sa pagsasaya,mula sa mga kabataan hanggang sa matatanda ng mga barangay at kung minsan isinasagawa din ang Delfin Albano Got talent na mula sa labas at loob ng bayan ang kalahok.

Sa ikatlong araw naman ang pinakainaabangan at ito ay ang bangkarera at ang mga kalahok ay ang mga mangingisda o dating bangkero na ginaganap sa dating daungan ng mga bangka biglang pag-alala sa dating daanan ng mga tao.

Maguunahan sa pagtawid sa rumaragasang tubig ng ilog ang mga kalahok upang makabalik mula sa tabing ilog ng Delfin Albano tungo sa kabilang bayan at pabalik muli ang mga kalahok, ang mauuna sa pagbalik ang magwawagi.

Masayang nagsisigawan at nagpapalakpakan ang mga manonood at hindi alintana ang sikat ng araw na nasa taas nila.

At hindi pa dito nagtatapos ang pagdiriwang ng pista,matapos ang bangkarera magsasama sama ang lahat sa Centro para sa paradang isang beses lamang sa isang taon kung isagawa.

Pagkatapos ng parada,maghihiwa-hiwalay na ang bawat isa,magtutungo sa kung saan gusto at sa mga kakilala upang makikain at pagkakataon na din na makipagkwentuhan tungkol sa nakaraan.

Alaala ng nakaraan na patuloy na yayakapin ng mga ito sapagkat ang bangka ang minsang naging hangin nila--minsang nagmumulan ng buhay ng mga Albanian.#

Dahil nabigyan ng pagkakataon ang mga taga- Delfin albano na magkaroon ng mas maunlad na komunikasyun at mas madaming oportunidad sa labas ng kanilang bayan naging mas maganda ang daloy ng kanilang pang-araw araw kung ikukumpara sa dating bangka lang.

Dati, kailangan pang magbangka ng mga tao upang tumawid sa Cagayan River at makapunta sa Tumaui, karatig bayan ng Delfin Albano. Dala nito ay hirap lalo na sa kalakan na isang susi upang mabuksan ang pinto ng kaunlaran.

“Ang hirap lalo sa pagaangkat ng mga bilihin pati na rin sa pagbebenta ng mga produktong agrikultura,” sabi Romeriko, 47, isang magsasaka sa bayan. “Ngunit mula ng nagkaroon ng tulay, unti-unti bumilis ang kalakaran, dagdag niya. Masasabing isa si Romeriko sa mga taong nagtatamasa ng biyaya na dulot ng tulay.

Bukod pa riyan, Malaki rin ang naging ambag ng

tulay upang mapabilis ang pagdadala ng serbisyo sa mga mamamayan ng Delfin Albano.

Patunay ditto ang paghahatid ng serbisyong medikal na dati kailangan pang ibangka ang mga pasyente, ngayon ay mabilis na lamang silang nakakatawid sa ilog.

Pinalaya din ng tulay ang mga mamayan sa panganib ng pagbabangka. May mga naitala din kasing mga aksidente sa “bangkero” na kumitil ng mga buhay.

Delikado rin ang pagtawid sa ilog lalo ng tuwing may pagbaha.

“Idi mabutbeteng nak nga bumallasiw diay karayan lallalo nu napigta tudo ken aglaylayus. Ngem awan gamin ti mabalinan mi, ta isu la iti maglatan mi nga mapan diay bangir ballasiw tapno makagatang ti kasapulan,” sabi ni Aling Roselyn, 42.

Marahil ngang isang straktura lamang ang tulay para sa iba, ngunit ang tulay, ang tulay sa Delfin Albano ang nagsisilbi ngayong biyaya na nagdadala ng progreso sa baying ito.#

BANGKA

PAGBABALIK TANAW

sa husay ng JACEL ANNE S. MARQUEZ

PAHINA

07

mambabaklay

Kasabay ng pagbubuhat ng kilo-kilong dala sa tabi ng ilog ng Delfin albano, ay siya ring pagbubuhat ng responsibilidad bilang haligi sa loob ng kanilang tahanan.

Efren Laman,59, ama ng bugtong na anak at asawa ng labanderang may malusog na pangangatawan, na pinalad na pinagkalooban ng isa sa mga libo libong pabahay na bigay ng pamahalaan na siya nang tinitirhan nila ngayon.

Paika-ika nalang kung maglakad si Mang efren bunsod ng ibat ibang uri ng karamdamang kanyang iniinda na kanyang nakuha mula sa nakagawiang trabaho.

Bakas pa din sa kanyang palad ang mga kalyong natamo niya mula sa pagbabaklay ng mga bagaheng dala dala ng mga dati niyang parokyano.

Ngunit kahit ganon, mababanaag mo pa rin sa kanyang mata ang kawalan ng pag-sisisi sa araw-araw niyang pagtatrabaho bilang baklero sa dating daungan ng bangka.

Ibang iba na ang Efren ngayon sa dating Efren sampung taon na ang nakakaraan.

Maagang siyang gumigising at nagtutungo sa ilog kasama ng kanyang kakalawanging bisekleta baon ang

pagnanais na makarami siya ng kita sa araw na yun.

"Sana marami ang tatawid ngayon," ito ang araw araw na panalangin niya at sa awa ng Diyos karamihan sa panahon ng araw araw niyang pagtatrabahon, natutupad ito.

May mga panahong din swerte na kung may kusang loob na magbigay ng bente pesos kapalit ng serbisyong kanyang ipinagkakaloob.

Paglubog ng araw, uuwi siya na dala ang malaking ngiti sa muka at supot na nakasabit sa kanyang bisikleta.

At sasalubungin siya ng asawang pagod sa maghapong pagtatrabaho sa loob ng tahanan at anak na noon ay nasa ikalawang baitang sa elementarya.

Pagsasaluhan nila ang isdang nanggaling sa supot niya na kanyang nabili sa palengka nang siya ay minsang isama ng kanyang suki upang buhatin ang kargahin nito.

Napalitan ang araw araw niyang laghihirap ng ngiti nang makita niyang tumungtonh ang kanyang anak sa

entablado bitbit ang diploma na napagkalooban ngayon ng isang anak, na siya naman nagdadala ngayon ng ngiti sa mukha ng magiting na Efren.

Ang kanyang kwento noon ay siyang paboritong kwento ngayon ng kanyang apo, ang kwento ng buhay ng isang bayani na minsang nagpakita sa atin ng kalagahan na kahit gaano pa kabigat ang mga pasanin sa buhay ay tuloy pa rin ang ikot ng mundo.#

Sa bawat pagsalba ni Jay LADY NICHOLE B. LUNASCO

Sa mga panahong sa TV na lang makikita ang mga mala-Avengers na superhero, isang malaking kapanatagan ang magkaroon ng tagapagligtas.

Mula sa maliit na barangay ng Concepcion sa bayan ng Delfin Albano ay umusbong ang isang simpleng binatang matatawag na ngayong modernong bayani.

Lumaki si Jay Albert Salamazan sa simple ngunit masayang pamayanan kasama ang kaniyang mga magulang, at mga kapatid, na mapalad na napagtapos ng kanyang mga magulang.

Maliit palang si Jay ay nais na nitong makatulong at magsilbing bayani para sa mga kababayan.

Subalit hindi naging biro ang paglalakbay niya sa pang araw-araw para makapasok sa eskwelahan. Gayunpaman ay hindi ito naging hadlang para makapagtapos siya bilang class valedictorian sakaniyang elementarya at hayskul sa San Antonio National High School.

Ayon sakaniyang guro na si Alex Tabubuca, nakitaan na niya ng potensyal si Jay mula umpisa palang.

"Kapag nagpapaquiz ako sa araling panlipunan, naglalagay ako ng mga tanong na hindi ko gaano binibigyan ng emphasis sa discussion pero nakukuha niya pa rin. Maliban pa riyan ay talagang matulungin na yung bata" Ani Tabubuca.

Kaya naman hindi na ikinagulat ng nakararami nang siya ay nagtapos bilang Doctor of Medicine noong 2016 sa Our Lady of Fatima University.

Gayunpaman, hindi naging madali ang daan ni Doc Jay patungo sa rurok ng tagumpay.

Habang nag-aaral ng kolehiyo, kinakailangan niyang tahakin ang ilog ng cagayan patungo sa kabilang bayan, ang Tumauini. Kung saan

siya sasakay upang makarating naman sa kaniyang eskwelahan sa Cagayan.

Naging normal na gawain sa kanya ang pagtawid sakay ng bangka linggo-linggo. Kasabay ng pagsakay niya ng bangka ay ang paglalayag ng kaniyang mga pangarap na unti-unti niyang natupad.

Taong 2011 nang makapagtapos si Doc Jay sa Medical Colleges of Northern Philippines sa kursong Bachelor of Science in Nursing at sa parehong taon ay naipasa niya din agad ang liscensure exam niya. Kasunod naman nito ay ang pagtatapos niya sa isang short term course na Basic Management sa Asian Institute Management noong Agosto ng kaparehong taon.

"Wala naman talagang secret formula ang tagumpay. Sipag, tiyaga at determinasyon ang kailangan mo dito."

- Doc Salmazan Si Doc Jay ay isa lamang sa mga patunay na kailanman ay hindi hadlang ang kahit na ano pa mang bagay sa isang taong determinadong abutin ang pangarap sa buhay.

Sa katunayan, kasalukuyan siyang nagtatrabaho sa Cagayan Valley Medical Center kung saan ay kanya nang sinasanay ang kanyang propesyon sa pagsalba ng maraming buhay.

Di man siya kasinlakas ni Thor, Iron Man o Captain America, di naman maikukubli ang kadakilaan sa bawat buhay na kanyang sinasalba. #

ANG BANGKA PAHINA

08

Lathalain

Kasangga Sakuna sa

Bahagi na ng buhay ang pakikipagsapalaran sa tuwing may sakuna na tila ba normal na lamang ang pagdaan ng mga ito lalo sa mga taga Cagayan Valley na madalas tamaan ng mga tinatawag na “natural disaster” kabilang ang Bayan ng Delfin Albano.

N

gunit sa kabila nito, mapapadali ang pakikibaka kung mayroong kaagapay na laging handang umalalay lalo sa oras ng pananasala ng mga delubyo.

Ayon sa pag-aaral na isinagawa ng Local Government Unit ng Delfin Albano, kabilang ito sa mga bayan sa Isabela na madalas bahain buhat ng may pagkamababa ang lugar. Kung kaya minabuti ng dating alkalde na si Thomas Pua Sr. na buuin ang Delfin Albano Rescue Team (DART) na siya magsisilbing kasangga sa tuwing may

sakuna.

Ang pagbuo nito ay suntok sa buwan sapagkat nariyan and sandamakmak sa suliranin nagaabangan upang sila’y pigilan.

Ngunit tila walang imposible sa mga taong determinadong gawin ang isang bagay. Ayon sa kanila, kung taos bukal sa puso mo ang pagtulong, lahat gagawin upang magawa ito.

Nagsimula sa kakaunti at dahan-dahang dumami hanggang ang bilang nila na dati ay mabibilang lamang sa mga daliri ay humigit sa 30 na sa kasalukuyan. Ayon sa kanilang miyembro, ito

ay dahil sa walang humpay na pagsuporta sa kanila lalo ng LGU-DA na nagsilbing pundasyon nila. Higit pa rito, ang taos pusong pagtulong ng mga volunteers na kahit kakarampot ang sahod ay hindi pa rin magawang humindi sa hamon ng DART. Masasabi ring milya-milya na ang narating ng DART. Isa na ito ngayon sa pinaka aktibong Rescue Team sa Isabela na umaagapay hindi lamang sa mga taga-DA kundi umaabot sila sa karatig bayan nito tulad ng; City of Ilagan, Cabagan, Tumauini, San Pablo at iba pa.

Maliban dito, sila ang inaasahan lalo ng mga paaralan upang magbigay kaalaman sa mga mag-aaral nang maging handa lalo sila sa oras ng mga sakuna. Saksi ang San Antonion National High School (SANHS) sa pagpursige ng DART upang maghatid ng kaalaman sa mga mag-aaral na magiging sandata nila sa pagharap sa mga delubyo. Gayon din ang paagapay nila sa bawat barangay upang maging handa ang mga ito.

Ang patuloy na pakikibahagi ng DART sa mga inisyatibong may kinalaban sa “disaster preparedness” ay simisibulo sa adhikain nitong tumulong. Kung kaya, tuwing may tumatamang delubyo bayan, napapanatili nito ang zero casualty, tulad na lamang ng tumama ang malalakas na bayong Lawin at kamakailan ay Ompong.

Malaki rin ang naging ambag ng organisasyong ito upang makilala ang Delfin Albano hindi lamang sa buong Rehiyon kundi sa buong bansa.

Patunay dito ang ambag nito upang makamit muli sa pangatlong pagkakataon ng Delfin Albano ang Seal of Good Local Governance Award.

Sa ngayon, lumalawak na ang sakop ng pagtulong na ginagawa ng DART na mula sa dating paagapay sa tuwing may sakuna lamang ay tumulong na din maging sa mga aksidente oh anumang pangyayari may kinalaman sa kaligtasan. Bukod pa rito, bukas din ang kanilang tanggapan 24/7.

Hindi man maiiwasan ang mga sakuna o pagtama ng mga delubyo ngunit, magiging madali ang pakikibaka rito kung may kamay na tulad ng DART na laging kasangga sa sakuna. #

SUPERHERO NG BAYAN HINDI LAMANG SA KOMIKS MERON ANG MGA SUPERHERO, KUNDI PATI SA BAYAN MAY MGA ITINUTURING DING BAYANI. “Helping one person might not change the world, but it could change the world for one person”-Eugene M. Salvador.

Sa kakayayahang pagpipinta, ang dalawampung taon at simpleng si Eugene ay nagkaroon ng daan para mapabilang sa Delfin Albano Rescue Team (DART 13). Matapos anyayahang magpinta sa gagamiting bagka noong piyesta ng bangkarera, hanggang nagtuloy-tuloy na makitaan ng potensiyal na mapabilang sa grupo at nahubog ang kanyang kakayahan na naging volunteer siya sa una hanggang nagpatuloy na naging emergency medical services o medics na ngayon.

Ayon kay Salvador, ang gusto niya dati ay Architecture ngunit dahil sa problemang pinansiyal ay hindi kinaya at hilig din niya ang culinary ngunit siguro tadhana sa kanya na makatulong sa kapwa, ang mga paa niya mismo ang nagturo sa daan tungo sa DART. Tila nalulusaw ang puso at mababakas ang tila pagpatak ng luha sa mata ni Salvador, matapos ikwento ang eksenang kanyang natunghayan sa umaagaw na buhay ng bata sa Brgy. Bayabo.

Matapos tumigil ang pagtibok ng puso ng bata dahil sa convulsion.

Ngunit dahil sa may kakayahan sa Basic Life Support ang grupo ng Delfin Albano Rescue Team (DART) ay nakarekober ang bata hanggang nakarating sa Hospital at mailigtas ang bata sa bingit ng kamatayan.

“Hindi ko maipaliwag ang nararamdaman kase nakatutulong kana, yung mga recommendations nila, at kahit konti lang ang sahod, kapag nakatulong ka sa kapwa nakagiginhawa sa puso at yung pakiramdam na nakagagaan sa kalooban” dagdag ni Salvador sa pagiging parte ng grupo.

Isa sa mga aktibong miyembro ng DART si Eugene.

Makikita sa kanya na mahal niya ang ginagawa niya at parang hindi na matatanggal sa kanya ang pagtulong sa kapwa.

Itinuturing isa siya sa mga maaasahan na takbuhan pagdating sa oras ng pangangailangan.

Isang tawag lamang sa kanya ay asahan mong pupunta siya.

Ang mga tao ay nagagalak sa kanya at lubos ang pasasalamat

dahil ginagawa niya ng mabuti ang tungkulin niya bilang superhero.

“Attitude” o ugali ang natutunan niya sa pagiging parte ng pangkat kasama ang pagiging mapagkumbaba at pagbibigay serbisyo sa mga tao.

Bawat pagtulong ay memorable sa kanya. Kaniyang pinapahalagahan ang bawat dampi sa kamay niya sa mga palad ng nangangailangan.

At taos pusong ginagawa ang tungkulin bilang tagapagligtas ng bayan.

Hindi madali ang pagiging superhero, ngunit kung talagang mahal mo ang ginagawa mo magiging madali na lamang sayo ito.

Mga ganitong tao dapat pinaparangalan dahil sa pagiging bayani sa mga nangangailangan.

Mga natitirang superhero na may kamangha-manghang kakayahan.

Alisto at ma’y paninindigan.

Ang pagtulong sa kapwa ay boluntaryo, kaya kahit sino maaaring mag-abot ng kamay sa mga taong nais ang serbisyo.#

Agham at Teknolohiya

ANG BANGKA PAHINA

09

Magbago ka!

ABAKUHA Mo Ba ANGELAINE A. GINEZ Agham at Teknolohiya Samu’t-saring problemang may kinalaman sa kapaligiran and kinakaharap ngayon ng bansa. Isa sa mga ito ang patuloy na pagkasira ng mga bundok dahil sa irresponsableng pagmimina na nagdudulot ng panganib. Nakapanlulumong isipin na tayo, bilang taga pangalaga sana ng kalikasan ay ang sisira pa dito.

Tila ba ang pagsulpot ng problemang dulot nito ay walang humpay. Nagkaroon kamakailan ng landslide sa Benguet na naging dahilan ng pagkabon na buhay ng mga resideteng malapit dito.

Sinasabing dulot ito ng walang humpay na pagmimina sa lugar dahilan upang gumoho ito ng magkaroon ng malakas na ulan. Isa itong ganti ng kalikasan sa mapangabuso nating paggamitin nito.

Maliban dito, sinabing isa sa mga kadahilan ng hindi pagbayo ng bagyong ompong ng matindi sa Cagayan Valley ay dahil sa Bulubundukin ng Sierra Madre na nagpapahina ng bahagya sa bagyo kapag dumadaan ag mga ito dito.

Ngunit, patuloy ang pagkasira nito. Kaya kung hindi ito maaaksyunan ay maaaring sakmalin ng delubyo ang Rehiyong ito.

Dagdag pa rito, ang pagkasira ng mga bundok ay may direktang epekto sa pagkonti ng biodiversity.

Mahalaga ang mayabong na biodiversity upang mapanatili ang balanse ng kapaligiran. Kung kaya ang pagubos ng mga ito ay isang kutsilyong unti-unting papatay sa atin.

Hindi pa naman huli ang lahat upang masolusyanan ang mga problemang dulot ng kawalan ng pagkabahal sa ating kabundukan.

Ang pagiging responsableng pangangalaga sa kalikasan na siyang tagabigay ng pangangailangan nating upang maitama ang mailigtas natin ang ating sarili sa mga posibleng delubyong idudulot nito.

Magbago ka! #

Investigative Story

Pinsala at epekto ng traydor ANGELAINE A. GINEZ Sa mundong ginagalawan, hindi maikakaila na maraming traydor ang nakaantabay sa paligid. Madalas walang batid na babala. Paghahanda lamang nag kailangan. Tila agos ng mga luha na kahit kailan hindi mapipigilan ang pagpatak at pagbagsak. Sa sobrang lakas nito kaya niyang manlibre ng hukay upang ibaon ang dating buhay-lanslide.

Traydor na naghuhudyad upang kumitil ng buhay, manira ng mga ari-arian at humugot nga mga puno.

Dulot ng maling gawain at maling pamamaraan ng pangangalaga sa kalikasan.

Ang landslide ay ang pagbagsak ng lupa at putik o malalaking bato dulot ng di wastong pangangalaga sa lupa, lalo na sa mga bundok, kanyon, at mga rehiyong baybayayin nagiging dahilan ng pagguho ng lupa ‘pag may malakas na buhos ng ulan.

Mabilis ang pagyayaring ito, parang kidlat na maaaring sa isang iglap ay kaya na niyang pumatay ng wala pa sa oras. Ang nakakaalarma ay walang babala kung kailan mangyayari.

Itinuturing kaibigan ng traydor na ito ang mga kalamidad tulad ng lindol, bagyo, pagsabog ng bulkan, sunog at pagbabago ng lupa.

Ayon sa tala ng landslide sa Pilipinas, taong 2003-2011, umabot ng 10,776 katao ang nakitil ang buhay.

Mahigit 5,637 ang mga sugatan. Samantalang, 27,000 ang mga naapektuhan at mahigit 7 milyon ang napinsalang mga ari-arian.

Ayon sa mga eksperto ang isang pagguho ng lupa; maraming bato, lupa, o debris (kalat) ang bumababa sa nakahilig na bahagi ng lupa. Mabilis itong nabubuo at naiipon kapag malakas ang ulan o mabilis ang pagtunaw ng na bumababa sa lupa at ginagawa itong isang dumadaloy na ilog ng putik o “slurry”.

Maaari itong dumaloy nang ilang milya mula sa pinanggalingan, at lumalaki ng sukat habang humuhugot ng mga puno, malaking bato, kotse at iba pang mga bagay.

May mga mabisang paraan na kailangang isaalang-alang upang maiwasan at mabawasan ang pagguho ng lupa.

Ang pagputol sa mga punong kahoy (illegal logging) ay kailangang iwasan dsahil ang mga punong kahoy ang sumisipsip sa tubig dulot ng labis na pag-ulan na siya ring nagpapatibay sa lupa o bundok na nakatutulong upang maiwasan ang soil erosion at landslide.

Tulad ng laging paalala ng National Disaster Risk Reduction Management Council (NDRRMC) wala mang batid na babala ang pagguho ng lupa upang makalikas agad ay kailangang mapanatili ang pigiging handa sa mga oras ng sakuna. Maging bukas ang isipan sa mga nangyayari sa kapaligiran.

Isang nakamamatay na katotohanan na kailangang pagtuunan ng pansin. Habang hindi pa huli ang lahat gumawa ng mga pamamaraan upang makatulong sa pinsalang dala ng pagguho ng lupa. #

Gintong matatagpuan sa SANHS LADY NICHOLE B. LUNASCO Nagsisilbing pangalawang tahanan kung tatanungin kung ano ang paaralan. Kaya pala, pati sa larangan ng pagtatanim tulad ng gulayan na matatagpuan karaniwan sa likod ng bakuran ay naiangkop narin sa tinatawag na “gulayan sa paaralan”.

Samo’t saring mga luntiang dahon, mahahalimuyak na bulaklak, masusustansiya at masarap na mga bunga na nagmimistulang munting paraiso at gintong pinapahalagahan para sa mag-aaral na si Jacel, Marquez 10-Arabic.

Ito ay dahil sa inilunsad ng Department of Education (DepEd) na gulayan sa paaralan na naglalayong mapalawak ang kaalaman ng mga kabataang magaaral sa larangan ng pagtatanim at agrikultura.

Nakatutulong din upang matugunan ang malnutrisyon at mamulat ang mga mag-aaral sa kahalagahan ng taglay na sustansiya ng gulay para sa malusog na pangangatawan.

Okra, kamatis, patani, sitaw, malunggay, kamote, at talong ilan lamang sa mga gulay na matatagpuan sa San Antonio National Highschool (SANHS).

Mga gulay na ipinagsasangkap sa mga lutuing bahay ay ginagamit rin para sa panustos sa ihahain para sa school canteen. Sagana ang mga ito sa Vitamin A, B, C,E at K, minerals, carbohydrates, zinc,protein at mga ibang kemikal na may benepisyo para sa kalusugan.

May

mga sakit at kondisyon na maaring magamot ng mga gulay na ito, ang iba’t-ibang parte ay ginagamit para lunasan ang mga sakit tulad ng hika,impatso, sugat, pananakit ng sikmura, dyspepsia o pananakit ng tiyan, sore throat, atbp Ang munting gulayan na ito ay nagpapaganda sa paaralan at nagbibigay ng pagkaing puno ng sustansiya.

Ang patuloy na pagpapanatili ng kasaganahan at pagpapalawak ng mga gulayan na ito, ang siyang ipagmamalaki sapagkat pakakikitaan ito ng kasipagan at kaayusan ng paaralan na magsisilbing munting paraiso para sa mga bawat mag-aaral.#

TIPID ANG HATID ANGELAINE A. GINEZ Tila unti-unting dinidiin ang tinik sa paglapit na pagdalo ng kamay sa bulsa upang humugot ng pera tuwing may kailangang bayaran. Kaya kung nais mong makatipid ng bayarin kada buwan, GETS ang kasagutan.

Green Eco Toilet system (GETS) ang tawag sa sistemang makatitipid sa pagkonsumo ng tubig sa pamamagitan ng paggamit muli sa nagamit na tubig.

Ayon sa Department of Science and technology, pananaliksik 6,000 litro ng tubig ang nagagamit arawaraw tuwing naliligo, umiihi, at nagbabawas. Kaya may humanap ng paraan upang ito’y mabawasan.

Taong 2010 naimbento ang GETS ng isang Insurance guy na si Daniel Camacho na napakinabangan ng madaming tao noong humagupit si bagyong Yolanda.

PARAAN NG PAGGAMIT Madali lamang gamitin ang GETS na parang nagbobomba lamang ng lobo. Ang tubig na natatapon sa drain tuwing maliligo ay dumadaan sa mga valves- magsisilbing guro upang ituro sa tubig ang daan tungo sa lalagyan ng para sa toilet at kakailanganin ang 6-8 na bomba para gumana.

BENEPISYO Paliwanag ni Damacho, 3040 porsiyento ang natitipid sa pagkonsumo ng tubig kada araw sa paggamit nito.

Ang sistemang ito ay walang amoy, mas mura, mas userfriendly, at mas epektibo sa pagtitipid. Walang masamang epekto sa mga gumagaamit.

Kung susumain Malaki talaga ang tuong GETS upang pagaanin ang bawat dukot sa bulsa.

Ang pera hindi na pupulot kung saan saan. Kaya kung nais mong hindi masaktan at masayangan sa bawat dukot sa bulsa, mag-isip tulad ng dolpin hindi tulad ng pating.’

“When we conserve water, lahat panalo.”

- Daniel

ANG BANGKA PAHINA

10

Agham at Teknolohiya PELIGRONG DULOT NG

PAGKATUNAW NG YELO

“Ang pagtunaw

JACEL ANN S. MARQUEZ

T

ila ba unti-unting sinusunog na katawan ang ipinaparamdam ng dating kaibigan na lagging saksi sa mga masasayang paglalaro ng mga tagu-taguan, patintero at luksong baka sa labas ng tahanan kasama ang sariwang hangin at magandang panahon. Na ngayo’y unti-unting ibinabaon ka sa lupa dahil sa pagtataksil at paninira na ginawa sa kanya upang lumabas ang tunay na kulay. Kaibigan na ang hangarin lamang na protektahan ka sa mga sakuna ngunit nagawa paring siraan at taksilan siya- climate change.

Ayon sa Uited Nation pangatlo ang Pilipinas na nakararanas ngayon ng Climate Change dulot ng pag-init ng mundo dahil sa mga carbon emission mula sa iba’t-ibang bansa. Sanhi upang matunaw ang mga yelo particular sa Antarctic.

Ang pagtunaw ng mga yelo ang nagiging resulta upang lumawak at tumaas ang dagat na siya ring sumisipsip ng mainit na hangin na magiging tropical storm o bagyo kalaunan.

MALING GAWAIN NG TAO Dahil kumokonti na ang mga puno sa kagubatan resulta ng pagkakaingin nawawalan ngayon sa depensa sa malalakas na hangin na siya ring nagiging sanhi kung bakit lumalala ang carbo emission.

Maliban dito, ang pagmimina sa kagubatan ay sanhi naman ng pagkakaroon ng soil erosion at landslide.

Pati sa karagatan may pagmiminang ginagawa kung saan ang patuloy na pagkaubos ng mga mangroves na ginagawa bilang uling na

sana mangpapahina sa mga malaalakas na alon o storm surge.

SOLUSYON Sa dating panunungkulan ng dating president Benigo Aquino III, ang pakikidalo niya sa Climate Change Summit ang nagtugon upang puksain ang climate change.

E.O 26 National greening Program (NGP) ang naging solusyon upang maibalik at malunasan ang pinsalang dulot ng climate change.

Layunin ng programang ito ang magtanim ng 1.5 bilyong puno sa 1.5 milyong ektarya ng lupa. Kasama ang pagtatanim ng mga mangroves sa karagatan.

Sa tulong ng tao Kalikasan Foundation Philippine Incorported, ang mga residente at local na bahagi ng pamayanan ay nagtulongtulong upang mapa-igting ang pagbabantay sa mga punong itinanim sa mga bakanteng lupain.

Ayon sa Department of Natural Resources (DENR)

ang programang ito ay hindi lamang nakatulong para sa inang kalikasan kundi nagbigay buhay din sa mga mamamayan na magkaroon ng hanapbuhay.

SALIK NG PROGRAMA Ang tubig mula sa kabundukan ang nagbibigay hanapbuhay sa mga mamamayan upang magkaroon ng Water Refilling Systtem.

Samantala sa mga residente, nagkaroon ng 250 na bayad kada araw sa mga nangangalaga at nagtatanim ng mga puno na sinisigurong ito’y lalaki at hindi mamamatay.

Minsan hindi maiwasan ang hindi pagkakaintindihan ng magkaibigan kaya nagagawang siraan.

Subalit sa huli hindi parin natitinaag ang pagpapahalaga sa bawat isa lalo na kung nakokonsesiya sa ginawa, kung kaya ang pagtataksil at paninira na ginawa, mapapalitan ng pagmamahal at pagpapahalaga na makatutulong upang magkasama na harapin ang bawat sakuna. #

Balat Kalabaw na mga estudyante BENJAMINE Z. GAPAY

“Basura mo,tapon mo”, patakarang hindi mawawala sa paaralan. Balat kalabaw na pag uugali ng mga estudyante na mahilig magkalat kung saan-saan.

Basurang pag pinabayaan magiging sanhi upang lamunin at kainin ang paaralan ng problema at kapangitan. Tulad ng baketerya na kumakain ng laman at mabilis kumalat-Flesh Eating Disease.

Tinatawag na “necrotizing Fascitis” ang flesh eating disease, ang bakterya na kumakain ng laman, dulot ng bacterium na kilala bilang Streptococcuspyogenesmiyembro ng group A streptococci, pangkat ng bacteria na responsible sa mga impeksiyon sa balat.

Ayon sa inihayag ni

undersecretary Eric Domingo; Napakaagresibo ang pagkalat nito sa loob ng katawan at unti-unting kinakain ang mga tisyu sa katawan at madali lamang mahawaan ang taong may impeksiyon.

Pamamaga, pamumula, lagnat, pagduduwal, at trangkaso ang ilan sa mga sintomas nito. Maari din itong maging dahilan ng pagkaputol ng bahagi ng katawan na apektado. Sa malalang kaso, maari nitong kunin ang iyong buhay.

Ihambing na lamang sa mga basura na patuloy sa pagdami dahil sa patuloy na pangkakalat ng mga

estudyante.

Mga basurang siyang nagbibigay problema sa paaralan at pag ipinagpatuloy ang ugaling balat kalabaw o katigasan ng ulo maaaring humantong sa basura na siyang lalamon at magdala ng mga di kanais-nais na pangyayari.

Hindi pa huli ang lahat, kug nais mong maagapan pa ang sakit sa iyong pag uugali at sakit na kumakain ng laman, huwag mong hayaang lamunin ka ng kadumihan.

Hihintayin mo bang mahawaan Kadin? Oo,kung dati ay balat kalbaw kana. Hindi, kung ikaw ay may kamalayan sa sarili at may hangaring kalinisan sa isip at sa katawan. Tandaan, ang may hanagaring kaliisan ay hindi maglalayong may magandang dulot na kalalabasan.#

ng mga yelo ang nagiging resulta upang lumawak at tumaas ang dagat...

Panganib Ni Liit ANGELAINE A. GINEZ

Kilala ang aedes aegypti bilang ‘’dengue’’- sakit na may dalang virus mula sa kagat ng babaeng lamok.

Ayon sa World Health organization (WHO) ang dengue ang pinakamalalang kaso na humigit 8,937 katao ang apektado at 784 ang namatay mula enero-hulyo.

Samantalang paliwanag ng Department of Health (DOH), nakukuha ang dengue sa pamamagitan ng hindi hygienic, maruming kapaligiran, mga naimbak na tubig na pinabayaan na nagsisilbing pamugaran at kanilang pinangingitlugan.

Asahang sa ganitong kaso, may mga sintomas na nagbabanta at kung pinabayaan at hindi agad naagapan maaaring humantong sa kamatayan.

SINTOMAS Ayon sa kagawaran ng kalusugan, ang mga sintomas nito; lagnat na tumatagal hanggang sa pitong araw na maaring umabot hanggang labingapat na araw. Ang tila pinupukpok na martilyo ang ulo, tinutusok ng tinik ang katawan. Kasama ang pananakit ng kasukasuan at ang pagdurugo sa gilagid.

Kabilang ang tila pinipiga at sinusuntok ang tiyan, at kawalan ng ganang kumain Sa higit na malalang sintomas, maaring umabot sa pagbagsak ng sirkulasyon ng dugo na magiging sanhi ng kamatayan.

LUNAS Sa kasalukuyan, wala pang bakuna na nagpapatunay kontra dengue. Ayon sa mga pag-aaral wala pang tukoy na gamot para dito.

Mabisang paraan sa paggamot sa dengue ay ang pagpapanatili sa malinis na pangangatawan at malinis na kapaligiran. At kung may mga naimbak na mga tubig huwag hahayaan kundi, agad itoy pagtuunan ng pansin at linisan.

Walang pinipiling edad at panahon, walang awa upang pumatay. Maliit ngunit agresibo sa pagkitil ng buhay kaya kung ayaw mo pang lisanin at masilayan ang kagandahan ng mundo huwag mabuhay sa maruming paligid. Panatilihin ang kalinisan.

Maliit man sila sa inyong paningin, kayang-kaya ka nilang patayin.

– Aedes Aegypti

Pampalakasan Editoryal

May Iaangat Pa

I

sang nakamamanghang galing at liksi ang ipinakita ng mga atletang Pilipino sa naganap na Asian Games sa Jakarta Indonesia. Muli mgamg napatunayan ang galing ng mga Pinoy sapagkat nakapaguwi sila ng apat na ginto,isang pilak at labing-apat na tanso.

Patuloy ang paglago ng kagalingan ng mga atletang Pilipino dahil sa paglipas ng panahon ay patuloy na nahuhubog ang pagnanasa nilang mas lalo pang makasungit at makapag-uwi ng ninanais ng gintong medalyon.

Sa naganap na patimpalakang pampalakasan, hindi hinayaan ng mga Pilipino na lampasuhin lamang sila ng ibang lahi. Buong husay silang lumaban bilang atleta at bilang isang taong binigyang pribelehiyo upang kumatawan sa bansang Pilipinas.

Datapwat lahat ng tao ay nasaksihan ang paghihirap ng mga atletang ito, marami pa rin ang minamaliit ang mga atletang ni isa ay walang naiuwi na medalyon.

Sa kabila ng ilang panlalait sa iba ay hindi maikakailang mananatili silang bayani ng

bansa. Hindi lang din naman sa pagkamit ng gintong medalyon ang sukatan ng kabayanihan, kundi dahil sila’y matatapang na atleta na nakipagtagisan ng galing sa mga bansang kamangha-mangha rin ang taglay na galing.

Maaaring pribelehiyo ito ngunit isa itong paghihirap dahil dugo’t pawis ang nilaan nila para lamang makamit ang inaasam na panalo.

Kung ikukumpara sa nakaraang Incheon Games 2014 kung saan iisang medalya lamang ang nakopo ng bansa ay di maikakailang malaki ang naging pag-angat natin sa ranggo, mula 22 sa 19 ngayon.

Suablit ayon kay Hidilyn Diaz na Rio Olympics silver medalist at JakartaPalembang Asian Games gold medalist sa weightlifting, kulang ang natanggap nilang suporta mula sa gobyerno.

Kung gayon man, hindi malayong aangat pa tayo sa mga susunod na pampalakasan sa ivayong bansa kung mabibigyan lamang ang ating mga atleta ng sapat at maayos na suporta mula sa mga kinauukulan.#

ANALYSIS Sipa tungo sa pangarap LEA MEA A. LOPEZ Hindi makakamit ng sinumang may hangarin ang tinatawag na tagumpay kung wala itong pagpupursigi.

Nakamamanghang isipin na sa kabila ng napakaraming gawain sa iskwelahan ay napapanatili pa rin ng Delfin Albano Futsal Team na manalo sa laro.

Sa likod ng matatamis na tagumpay, nagdaan muna sila sa mapapait na pagsasanay.

Sa gitna ng napakainit na tirik ng araw, makikita silang puspusang pag-eensayo dahil hangad nilang nakatungtung pa sa susunod na kabanata ng kanilang pangarap.

Bawat tao ay may kaniyakaniyang kakayahan, ngunit iilan lamang ang pinagpapala.

Bukod sa maituturing silang magagaling pagdating sa

maligayang pagdating

DARELL B. REYES

larangan ng Futsal, disiplina iyan din ang ilang susi.

Nakikinig sila sa bawat sinasabi at payo Ng kanilang coaches at isa rin ito sa paraan upang matuto sila ng maigi.

Tiwala sa sarili, iyan ang isa pang maituturing na dahilan Kaya sila nakakatulong ng entablado at tumatanggap ng parangal dahil sa kanilang kahusayan.

Kahit pagod na pagod na sila sa kakaensayo ay patuloy parin ang pagsipa sa bola upang maabot ang kanilang ninanais.

Siyempre para sa taong may pangarap ay gagawin ang lahat. Lahat ng tao ay naghahangad na magtagumpay, ngunit kung hindi ito sasamahan ng pagpupursigi at pagtitiwala sa sarili ay wala paring mangyayari.#

Sa panahong miilenial marami ang sumikat na E-games o Electronic games. Sumikat ang ilan sa mga ito, tulad ng, clash of clans (COC), Defense of the Ancient (DOTA), League of Legends (LOL) at iba pa.

Pero ang Pinakasumikat, ang Mobile Legends o ML. Naadik ang karamihan sa ML lalo na ang mga kabataan, pero ano ng aba ang ML? Ang Mobile Legends: Bang

Kung babastusin ka sa sarili mong tahanan, hindi ka ba manlalaban?

Niyanig ang buong mundo ng naging bakbakan sa pagitan ng Gilas Pilipinas at Australia sa kanilang Fiba World Cup qualifier nitong Hunyo lamang. Sa halip na isang magilas na tapatan ay nauwi ito sa literal na rambulan.

Ang ugat di umano ng tinaguriang ‘basketbrawl’ ay ang tila pambabastos ng mga dayuhang Aussies sa mga Pilipinong manlalaro.

Sa isang bidyong kumalat ay makikita ang mga bisitang tinatanggal ang sponsorship decal sa Philippine arena, na ayon sa isang opisyal ng Samahang Basketbol ng Pilipinas ay lantarang pagpapakita ng kawalan ng respeto sa ating bansa.

Dagdag pa riyan, iginiit ng mga miyembro ng Gilas na bago pa man magsimula ang salpukan ay matindi na ang pangmamaliit na natanggap nila mula kay Daniel Kickert ng Australia.

Ayon sa mga Gilas, pinalagpas lamang nila ito

ANG BANGKA PAHINA

11

TAMA LANG DIN

Isports lang po MARJORETH C. FRONDA

sapagkat nasa dugo pa rin nila ang pagiging magiliw sa panauhin.

Subalit nang sunggaban ni Kickert si Pogoy gamit ang kanyang siko ay bumulusok ang galit ng mga Gilas at agad ring binanatan ang dayuhan, hanggang sa dumami na ang nakigulo sa tila isang pelikulang aksyon.

Ang sinasabi ng iba, uminit na raw ang ulo ng mga Gilas dahil sa higit trenta puntos na tambak.

Para naman sa ilan ay hindi talaga tama ang naging kilos ng mga bisita.

Lalong lumobo ang usapan

matapos pagkaguluhan sa social media ang naging rambulan na umani ng samu’t sariling opinyon mula sa netizens.

Subalit hindi pa rin mawawala ang ilang mga Pilipinong tila ba ikinahiya ang naging kilos ng mga Gilas.

May ilan ring tila itinakwil na ang buong Gilas na hindi man lang inalam ang buong kwento.

Mula noon ay ilang beses na ring minaliit ang ating lahi.

At sa pagkakataong ito, tama lang ding bumangon tayo at ipaglaban ang dignidad na tila ipinagkakait sa atin ng ilang dayuhan.#

Domingo, nag-uwi ng ginto kontra Del Rosario

na naging dahilan upang mangibabaw ito, 16-14.

Ngunit di nagpatinag si Domingo matapos niyang magpakawala ng sunod sunod na smashes na di magawang ibalik ni Del Rosario sa kanilang huling laban, 21-16.

“Masaya ako sa kinalabasan ng laro at humahanga ako sa pinakitang galing ni Del Rosario”, ani Domingo.

Ayon kay Del Rosario, sapat na daw sa kaniya ang maging bahagi ng patimpalak at nagagalak ito sa pagkamit niya ng pilak.

“Nagpapasalamat ako dahil hindi ako pinabayaan ng Diyos sa kabila ng sprain ko kanina at sa laro kong ito”, ani Domingo.

Dagdag pa ni Domingo, nagagalak siyang iwagayway ang bandera ng kanilang paaralan sa darating na patimpalak.

Nakamit naman nina Del Rosario at Edcel Joy Hop ang pilak at bronseng medalya sa pagtatapos ng laban.#

MARJORETH C. FRONDA Dinurog ni Zarina Angel Domingo si Sheryl Del Rosario sa iskor na 21-16, 21-17 at 21-16 upang makopo ang gintong medalya sa Badminton Women’s Championship Match sa naganap na 2018 School Intramurals sa San Antonio National High School covered court, Agosto 6.

Yumuko si Del Rosario dahil hindi niya masagot ang bumubulusok na game winning smash ni Domingo sa huling yugto ng laban upang kaniyang maselyuhan ang ginto.

Umpisa pa lang ng laban, pinaulanan na ni Domingo ng sunod sunod na drive si Del Rosario na nagbigay daan upang manguna sa iskoring, 16-11.

Ginamit ni Domingo ang isang agresibong stroke upang tuluyang makuha ang 1st set.

Bagamat dalawa na ang lamang ni Domingo pagsapit ng 2nd set, 15-13, agad na bumawi si Del Rosario sa kaniyang dalawang pangmalakasang smash upang maitabla ang puntos, 15 all.

Nagawa pang makalamang ni Del Rosario, 17-15, ngunit kaagad na nagpakawala ng anim na magkakasunod na puntos si Domingo upang mapasakamay ang 2nd set, 21-17.

Sa 3rd set, maagang lumamang si Domingo, 11-9,ngunit sa kabila ng kalamangang ito sinamantala naman ni Del Rosario ang pagkakataon matapos magkaroong ng konting pananakit ng paa si Domingo

Naglalaro si Xander Evangelista, kalahok sa larong table tennis ng San Antonio National High School.

Si Evangelista ay isa sa nanalo sa nasabing kaganapan.

KUHA NI

Bang (MLBB) ay isang multiplayer online battle arena (MOBA) na laro na nakadesenyo para sa mobile phones. May dalawang koponan na maglalaban-laban para sirain ang tore o “turrent” ng kalaban habang dinedepensahan ang sarili nilang base. Mayroong tatlong daanan ang puwedeng puntahan ng mga kalahok ay “top”, “middle” at “bottom” na konektado sa kanilang mga base.

Mayroong tig-limang manlalaro

sa bawat koponan at mayroon din silang kinokontrol na avatar na ang tawag ay “hero” mula sa kanilang sariling mga “device”. Sa bawat hero ay mayroon itong kanya-kanyang gampanin at nahahati ito sa anim na dibisyon ang pinakasikat gamitin ang marksman, mage , fighter, support, assassin at ang pinaka nanganganib na maubos na ginagamit ay ang tank.

Ang mga manlalaro ay magpapataasan ng ranggo o “rank”

para lumakas sila. Sumikat ito dahil sa magagandang epeks at bagong hero na lumilipas kada buwan, magandang storyline at mga events na dapat makumpleto para makuha ang gantimpala.

Ang Mobile Legends, isang larong naimbento para sa libangan ng tao. Pero dapat itong laruin ng moderasyon at limitasyon magpokus sa importanteng bagay tulad ng pag-aaral para sa kinabukasan, maipagmamalaki.#

Evangelista, wagi kontra Malabad MARJORETH C. FRONDA Nagwagi si Asia Luis Xander Evangelista laban kay Zendelle Malabad sa iskor na 4-2 upang maiuwi ang kampyeonato sa naganap na 2018 School Intramurals sa San Antonio National High School covered court, Hulyo 6.

Mahigpit ang palitan ng mga palo ng dalawa sa ika-anim na set ngunit sa isang agresibong backspin na pinakawalan ni Evangelista ay tuluyan nitong naselyuhan ang panalo, 11-6, 9-11, 11-7, 9-11, 11-9 at 11-8.

Umpisa pa lang ng laban, ipinatikim na ni Evangelista ang isang forehand flick return sa mga sunod-sunod na mga palo ni Malabad na nagbigay daan upang makuha nito ang unang set, 11-6.

Samantala, ginamit ni Malabad ang mabilis na block laban sa malakas na drive ni Evangelista upang habulin at maipanalo ang second set, 11-9.

Naging tabla ang laban sa ikatlong set, 2 all, nang bumulusok ng dalawang sunod na backhand drive si Evangelista upang umangat sa iskoring, 4-2.

Bagamat dalawang puntos na ang lamang ni Evangelista sa 4th set, bumawi naman si Malabad sa pamamagitan ng agresibong smash na nagpanalo sa kaniya, 11-9.

Isang nakakahilong looper ang binitawan ni Evangelista sa 5th set upang marekober ang tabling puntos, 11-9.

Yumuko si Malabad matapos niyang di makayanan ang ritmo ng mga palo ni Evangelista na nauwi sa 11-8 na iskor pabor kay Evangelista.

Sa kabila ng pagkapanalo, mas pinili naman ni Evangelista ang soccer upang salihan sa mga sumunod na lebel.#

CAPTION

SPORTS SANHS, NABAWI ANG KAMPYEONATO SA DSAM ‘18

Mark Padre

MAIDEN ISSUE | ABRIL - Oktubre 2018

MARJORETH C. FRONDA

Nabawi na rin ng San Antonio National High School ang pangkalahatang kampyeonato sa nakaraang District Secondary Athletic Meet (DSAM) na ginanap sa SANHS. Nakapagtala ang SANHS ng 46 na medalya na sinundan ng

INSIDE

dating kampyeon na Ragan Sur National High School na may 33 medalyang naiuwi.

Matatandaang ginapi ang SANHS ng Ragan Sur National High School (RSNHS) noong nakaraang taon na kaunaunahan sa kasaysayan.

Dahil sa pagkatalo noong nakaraan ay ipinangako ni Vicente C. Ramel, ang Sports

Coordinator ng paaralan, na paghuhusayan nila ang preparasyon upang maiwasan ang muling pagkatalo.

“Bunga ito lahat ng maagang paghahanda, sapagkat ayaw na nating mangyari yung last year,” ani Ramel. “Sinigurado na natin ngayon ang panalo, para naman agawin ang titulong hawak natin

sa mahabang panahon.”

Nakamit naman ng Thomas Pua Sr. Integrated School ang ikatlong pwesto at muling nahuli sa ranking ang Aneg National High School.

39 na atleta ng SANHS ang napiling kumatawan sa distrito ng Delfin Albano sa Area 1 Athletic Meet kung saan ang 16 dito ay pasok sa CaVRAA.#

Chess ang Bumasag sa Katahimikan JACEL ANN MARQUEZ

MOBILE LEGENDS P/11 Tama Lang Din Opinyon: ISPORTS LANG PO

P/11 Sipa Tungo sa Pangarap

ANALYSIS

P/11

“Ang paglalaro ng chess ay daan upang mabuo ang tiwala sa sarili”-Saudin Robovic.

“Chess is life,” ito ang pinaniwalaan ni Krisel Gapay sa loob ng walong taon niya sa paglalaro ng chess.

Sa 15 na taon niya sa mundo isa siya sa mga estudyanteng hindi masyadong napapansin sa paaralan dahil tahimik ngunit sa kabila nito nagtataglay ang kanyang kaloob-looban ng natatanging galing sa labanan ng pautakan.

Hindi naging madali ang kanyang paglalakbay patungo sa kung ano man siya ngayon sapagkat hindi siya pinalad mula sa kanyang unang sabak noong nasa ikalawang baitang hanggang ikalimang baitang.

Dahil nga lumaki siya

sa pamilyang mahilig sa chess hindi na nagulat ang lahat nang makarating siya sa CAVRAA noong nasa ikaanim siyang baitang.

Hindi dito nagtatapos ang pagbuo niya sa kanyang pangalan sapagkat isa siya sa mga kalahok sa palarong Pambansa sa dalawang magkasunod na taon niya sa High school.

Ngunit nang mag grade 9 siya, hindi siya pinalad na makapasok sa Palarong Pambansa kaya naman sa kagustuhang makabalik sa tuktok ng CAVRAA araw-araw siyang nagsasanay upang mas linangin pa ang kanyang talento sa chess.

Matatagpuan sa Nueva Vizcaya ang pinaghahandaan niyang katunggali sa CAVRAA na halos kapantay niya ng kalibre sa paglalarong ito.

Kahit almusal, pananghalian

at hapunan niya na ang pagsasanay sa chess hindi niya pa din napapabayaan ang kanyang pag-aaral, pinapakita niya lamang ang tamang pagbalanse sa kanyang oras at responsibilidad.#

Gallandes

Gallandez, naghari sa shotput DARELL B. REYES

Nakapagtala ng 9.80 metro si Kenneth Gallandez upang makamit ang gintong medalya sa Shotput Finals sa naganap na 2018 School Intramurals sa San Antonio National High School open grounds, Agosto 6.

Agad naselyuhan ni Gallandez ang panalo matapos itong hindi maungusan ng mga nakatunggali.

Unang namayagpag si Gallandez sa unang yugto ng laban sa kanyang 9.50 metrong tapon.

Sinubukan ni Michael Terenal na higitan ang naitalang iskor ni Gallandez subalit kinapos ito ng higit dalawang metro, 7.60 Sunod sunod na nagwagi si Gallandez sa mga natirang buslo na nagbigay daan upang tuluyan nitong mapasakamay ang panalo.

“Nagpapasalamat ako sa Diyos sa pagkapanalo ko at sa mga nakaraan kong laban, “ ani Gallandez.

Ayon naman kay Terenal, kinapos ang kanyang preparasyon at aasahan niya ang muli nilang paglalaban sa susunod na taon.

Nakamit nina Terenal at Marvin Guzman ang pilak at bronseng medalya.#