EB december 2018

ENTERTAINMENT BUSINESS

| Special: GROOTHANDEL & DISTRIBUTIE | Special: CHRISTELIJK | Special: PATHÉ THUIS

Springsteen On Broadway dé release van het najaar Vrouwen in een mannenwereld: Margriet Koedooder Een overzicht van 2018 in tien nieuwsberichten Pathé Thuis Special: interview Thomas van de Weerd 41e JAARGANG | DECEMBER|JANUARI 2018|2019

GRATIS PLATENBON T.W.V. € 5 BIJ AANKOOP VAN DE CD

KADO MET DE JUISTE GROOVE

COLOFON

EDITORIAL

Uitgave iMediate Arendstraat 53 Postbus 2227 1200 CE Hilversum Telefoon: 035 - 646 58 00 redactie@entertainmentbusiness.nl

250 dollar

Uitgever Joost Driessen Redactie & medewerkers Jeroen van Trierum (hoofdredactie), Arnold le Fèbre (eindredactie), Jan Meijroos, Jeroen Noordeloos, Marc Simons , Paul van Vliet Exploitatie & abonnementen Mitchel van der Heide & Tarik Lahri Telefoon: 035 - 646 58 05 mitchel.vanderheide@imediate.nl, tarik.lahri@imediate.nl Als vakblad hanteren we de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan ervan uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een halfjaar verlengd.

Opzeggen kan per post, mail of telefoon. De opzegtermijn is 30 dagen voor het einde van de abonnementsperiode.

Jaarabonnement EB Benelux, Nederlandse Antillen, Suriname: € 125,Elk volgend abonnement met hetzelfde factuuradres: € 80,- per jaar.

Andere landen: € 180,- per jaar.

Halfjaarabonnement EB + EB Live Benelux, Nederlandse Antillen, Suriname: € 125,Elk volgend abonnement met hetzelfde factuuradres: € 80,- per halfjaar.

Andere landen: € 180,- per halfjaar.

Basis layout Louis Bertrand Vormgeving Tim van den Berg, Tessa Geers, Petra Guijt, Natalie Moorelisse, Martin Wolber Drukkerij Twigt GrafiMedia © Copyright 2018 ISSN: 1875-2888

4

DECEMBER|JANUARI 2018|2019

In de vijftien jaar dat ik nu voor Entertainment Business werk, heb ik over mooie dingen mogen schrijven, interessante mensen gesproken en een aantal persoonlijke helden ontmoet. Zo kwam ik Stan Lee backstage tegen tijdens een Activision-show, waar hij me om een kop koffie vroeg. Ook deelde ik met Hans Zimmer mijn favoriete soundtracks en praatte ik onlangs met Little Steven over de geschiedenis van de rockmuziek. Tijdens dit gesprek hadden we het natuurlijk over Bruce Springsteen, mijn ultieme muziekheld. Allemaal mooie verhalen.

Opmerkelijk genoeg heb ik voor EB nog nooit geschreven over The Boss.

Tenminste, tot dit nummer. In de laatste week voor de deadline liet Sony Music ons weten te willen adverteren met Springsteen On Broadway. Daar moet een verhaal bij, schreeuwde ik direct vol enthousiasme. En zo geschiedde.

Wie mij een beetje kent, weet dat naast gaming muziek mijn grootste passie is.

Of beter gezegd: vinyl en Bruce Springsteen. Hoe groot mijn Boss-adoratie is?

Volgens de mensen om mij heen is die soms – vaak – te groot. Mijn digitale muziekbibliotheek barst uit zijn voegen van de concerten die hij maandelijks verkoopt en in mijn platenkasten zijn de nodige Springsteen-releases te vinden.

Naast de originele persingen bezit ik natuurlijk ook de boxen met heruitgaves en ontelbare bootlegs, waaronder een opname gemaakt tijdens de Broadwayshows die The Boss dit jaar gaf. Een show die ik overigens tot mijn spijt moest missen. Begin 2018 was ik New York en wandelde langs het Walter Kerr Theatre waar Bruce die avond zou gaan optreden. Ik viel niet in de prijzen bij de ticketloterij die dagelijks werd gehouden en via verschillende bedrijven werden kaartjes voor de show aangeboden vanaf duizend dollar. Vlak nadat ik de moed had opgegeven kreeg ik het aanbod om een ticket aan te schaffen voor 250 dollar.

Wat ik stom genoeg niet deed. Tot op de dag van vandaag heb ik daar spijt van.

Maar goed, met de gedachte 'dat concert verschijnt ooit wel een keer op Blu-ray of op lp' troostte ik mijzelf.

Halverwege juni verblijdde Netflix iedere Springsteen-fan. De streamingdienst kondigde aan in december een registratie van Spingsteen On Broadway uit te gaan zenden. In tegenstelling tot het overgrote gedeelte van mijn collega’s ben ik geen Netflix-zombie, maar in de laatste maand van het jaar neem ik toch maar een abonnementje. Enige tijd later zag ik op een platenbeurs de vierdubbel-lp Springsteen on Broadway liggen. De oplage: driehonderd stuks en de set had een prijs waar mijn haren nog altijd overeind van gaan staan. Natuurlijk stond dit een aanschaf niet in de weg. Onlangs kondigde Sony Music de officiële soundtrack van de show aan – en ook die moet vanzelfsprekend ook in mijn bezit komen.

De 250 dollar die ik heb bespaard in New York, heb ik al lang en breed op andere manieren uitgegeven aan Springsteen On Broadway, terwijl ik de show nog niet eens heb gezien. Moraal van het verhaal? Bij twijfel, altijd doen.

JEROEN VAN TRIERUM HOOFDREDACTEUR

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

INHOUD

| ACHTERGROND

| JUBILEUM

8

| BELRONDE

14

| INTERVIEW

16

20

Metro Exodus

Home of Entertainment

Retailers over de feestdagen

Margriet Koedooder

Begin volgend jaar verschijnt Metro Exodus. Deze intelligente shooter speelt zich af in een post-apocalyptische wereld. De Metro-reeks kenmerkt zich door oogstrelende graphics, talloze griezelmomenten en een uitgebreid verhaal. Metro Exodus is de derde game uit de serie van ontwikkelaar 4A Games.

Dit jaar vierde Entertainmentwinkel Home of Entertainment (HOE) in Kampen zijn vijfjarig jubileum. Na een metamorfose richt de winkel zich vooral op tweedehands producten. En dat zorgt voor groei, zien eigenaren Willem Jan Westendorp en Nardus Koster, voorheen actief voor Free Record Shop.

De feestdagen vormen voor vrijwel de hele retailsector de drukste tijd van het jaar. Wat verwacht de industrie van de afsluiting van 2018? Wat worden bestsellers en naar welke entertainmentproducten kijken winkeliers het meest uit? 7 retailers over de belangrijkste maand en hun persoonlijke favorieten.

In de rubriek ‘Vrouwen in een mannenwereld’ portretteren we vrouwen die werkzaam zijn in de entertainmentindustrie – nog altijd een mannenbolwerk. In deze aflevering: advocaat Margriet Koedooder, al 35 jaar actief in de creatieve industrie. Momenteel is ze partner bij De Vos & Partners Advocaten.

| SPECIAL GROOTHANDEL | & DISTRIBUTIE

36 39 41 43

Stellingen Nedis Hole In The Wall QuestControl

| SPECIAL CHRISTELIJK

| SPECIAL PATHÉ THUIS

| EN VERDER

46 Geloof in de christelijke markt 49 Ecovata 51 BBI Films 53 3:16 Europe

56

06 In ’t kort 23 ODMedia Group 24 Interview Helen Smith (IMPALA) 26 Springsteen On Broadway 29 Resident Evil 2 32 Terugblik op 2018 54 Fotomoment

58

Interview Thomas van de Weerd Film Top 100

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

DECEMBER|JANUARI 2018|2019

5

IN 'T KORT

Quotes “Hoewel we het eens zijn met het doel van Artikel 13, zal het huidige voorstel van het Europese Parlement zorgen voor onbedoelde consequenties en een grote impact hebben op het levensonderhoud van honderdduizenden mensen.”

In een open brief ‘waarschuwt’ YouTube-ceo Susan Wojcicki dat videocontent in Europa kan verdwijnen door Artikel 13.

“Een beetje een huilverhaal, want noch YouTube (gezien haar verdienmodel) noch rechthebbenden willen dat de werken niet beschikbaar zouden zijn. Integendeel, voor rechthebbenden is die beschikbaarheid belangrijk.”

Paul Solleveld, Director Legal and Public Affairs NVPI reageert op de open brief van Wojcicki.

“De laatste drie à vier jaar stijgen de bezoekersaantallen en zien we ook een opvallende toename van standhouders uit het buitenland. Vooral standhouders uit Zuid-Amerika en Zuid-Korea weten de weg naar Utrecht goed te vinden. Het is heel bijzonder om te snuffelen bij stands uit bijvoorbeeld Sri Lanka en El Salvador.”

Casper Bosland, organisator van de Mega Platen en CD Beurs, over de bijzondere samenstelling van de exposanten.

“Ik geloof niet in de kracht van één persoon maar in die van een heel team.

Wat dat betreft ben ik het onovertroffen USM-team en veel andere mensen om mij heen veel dank verschuldigd. Het was het een fantastische tijd en Universal heeft mij altijd de kans gegeven om USM te runnen als een eigen company die met een soort van independent mentaliteit opereerde.”

Roy Teysse neemt afscheid en kijkt terug op 23 jaar Universal Music.

“Looks like I’m gonna be killing Sean Bean tonight then.”

TheFatConsol3R is verbannen van Twitter na het plaatsen van een tweet. Hij doelde in zijn berichtje op de Elusive Target-missie in Hitman 2, waarin het personage – gespeeld door Bean – door de speler moet worden vermoord.

6

DECEMBER|JANUARI 2018|2019

Midden november zette Entertainment Business met een nieuwe website de volgende stap in b2b-communicatie richting de Nederlandse en Belgische entertainmentindustrie. Hoofdredacteur Jeroen van Trierum geeft tekst en uitleg.

INTERVIEW - INTERVIEW - INTERVIEW - INTERVIEW - INTERVIEW - INTERVIEW Wat is de belangrijkste verandering op entertainmentbusiness.nl?

“Naast het feit dat we een gloednieuwe jas hebben en ons richten op gebruiksgemak en optimale vertoning op alle devices, is ook de redactionele insteek veranderd.

Naast de nieuwsvoorziening die de lezers van ons gewend zijn, leggen we meer de focus op achtergrond en verdieping. Dat zie je onder andere dagelijks terug in het hoofdbericht. We proberen hier een duidelijke schets te geven van wat er op dat moment in onze branche speelt. Eventueel met een analyserende blik. Dit alles gebeurt uiteraard in tekst en beeld. Uiteindelijk moet dit zorgen voor meer lezers, een betere deelbaarheid en interactie. Wij zijn er zeker van dat EB op deze manier een nog prominentere rol binnen de branche inneemt.”

Blijven de nieuwsbrieven gratis? En hoe vaak worden ze verstuurd?

“Wekelijks versturen we vijf nieuwsbrie-

ven. Op maandag, woensdag en vrijdag verschijnt de reguliere Entertainment Business-nieuwsbrief met het belangrijkste nieuws op het gebied van muziek, games, film, retail en industrie. Dinsdag en donderdag ligt de focus op de live-industrie, die voor ons steeds belangrijker wordt.

Op deze manier sluiten de nieuwsbrieven beter aan op het uitgeefschema van onze zusterpublicatie EB Live. Met deze verdeling hopen we deze twee belangrijke onderdelen van onze industrie goed te bedienen door dagelijks het belangrijkste nieuws de plaats en de achtergrond te geven die het verdient. De nieuwsbrieven worden verstuurd om 13:00 uur en je kunt je gratis abonneren via onze homepage.”

Welke nieuwe mogelijkheden zijn er voor adverteerders?

“Onze salesafdeling heeft samen met Michael Bottenheft, manager business development, goed gekeken naar wat zowel de doelgroep als adverteerders van ons verlangen. Onze lezers moeten ons niet alleen gaan zien als nieuwsvoorzieners, maar ook als bron van inspiratie en innovatie. Binnen de nieuwe opzet kunnen we met nieuwe advertentiemogelijkheden ook onze markt beter bedienen.”

Welke stappen gaan jullie nog in de toekomst zetten?

“Een nieuwe portal is nog maar het begin.

We hebben grote ambities. Zo gaan we in het nieuwe jaar aan de slag met video, podcasts en liveverslagen. Want waar het uiteindelijk om draait is dat lezers geïnformeerd en geïnspireerd willen worden.”

Entertainment Business online Altijd op de hoogte zijn van het laatste businessnieuws uit de entertainment-branche?

Kijk dan op www.entertainmentbusiness.nl.

Mag het gemakkelijker? Ontvang gratis en overzichtelijk het laatste nieuws middels de dagelijkse nieuwsbrief (zie rechtsboven op de homepage van de site).

En: like en volg ons op de sociale kanalen voor de laatste updates, opvallend nieuws en interessante ontwikkelingen uit de industrie.

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

Google.com/+EntertainmentBusinessNL Facebook.com/EntertainmentBusiness Twitter.com/@EB_Nieuws

IN 'T KORT

COLUMN De hartslag van de samenleving Afgelopen weekend vond de vijftigste editie plaats van de Mega Platen & CD Beurs. Ja, u leest het goed, de vijftigste. Sinds 1993 vindt de beurs tweemaal per jaar plaats en nemen de bezoekersaantallen iedere editie toe. Wie had dat kunnen denken. Mag ik u even meenemen in mijn eigen muziek-historie? Ik weet nog dat de platen werden vervangen door cd’s, dat was begin jaren 80. Ik was er onmiddellijk van overtuigd dat die ouderwetse lp's geen bestaansrecht meer hadden en zette zowel mijn platenspeler als mijn vinylcollectie aan de straat. Ik weet nog dat er een mannetje kwam met een bakfiets, die de hele zooi inlaadde. Ik weet ook nog dat ik me een bult lachte om dat mannetje, die anders dan ik geen enkele voeling leek te hebben met de hartslag van de samenleving. Van die beslissing om mijn platen aan de dijk te zetten, heb ik later spijt gekregen. Net iets minder spijt dan van het wegknikkeren van alle brieven en kaarten die ik ooit had ontvangen, inclusief liefdesbrieven en dreigbrieven. Ik denk altijd maar: weg met die zooi.

Ik legde een verzameling cd’s aan door eerst alle albums te kopen die ik eerder op lp had. Op een gegeven moment had ik wel weer een aardige verzameling cd’s. En toen kwam de digitalisering. Ik weet nog dat ik alom verkondigde dat digitale downloads nooit de cd zouden kunnen vervangen. De mensen die mij tegenspraken, tja, dat waren mensen die geen voeling hadden met de hartslag van de samenleving. Door de aanschaf van een iPod raakte ik op een gegeven moment overtuigd van het nut en zelfs de noodzaak van digitale muziek. Spotify is een absolute uitvinding natuurlijk, combineer dat met Sonos en wat zou je nog meer willen? Het absolute summum van de muziekbeleving thuis.

En dan lees je zo’n bericht over de Mega Platen & CD Beurs. Wilt u geloven dat een dergelijk bericht mij verlamt? Ik durf niet meer. Ik heb het twee keer zo gruwelijk mis gehad… Moet ik weer platen kopen? Een platenspeler? En dan? Kan iemand daar serieus naar terugverlangen? Dat kan toch niet waar zijn? Als je enigszins voeling hebt met de hartslag van de samenleving, dan ga je toch geen platen kopen? Maar als ze nu wel gelijk hebben? Moeten we niet allemaal terug naar af? Terug naar die goeie ouwe tijd, met het vervangen van naaldjes, het vies worden van platen en de krassen? Dat wat eindelijk verleden tijd leek je gewoon weer grijnzend midden in je gezicht staat uit te lachen?

Terug naar vroeger. Vroeger? Vroeger had je geen drempels, alleen maar kuilen. Help!

Hans Bousie is partner bij bureau Brandeis, een advocatenkantoor dat zich richt op het aloude ambacht van procederen. Bousie is al veertig jaar actief in de wereld van media en entertainment, waarvan de laatste twintig jaar als advocaat.

Hij beschikt dan ook over een schat aan ervaring en is altijd bereid om een potje te knokken – maar dan wel zoals Mohammed Ali: blijven dansen. In Entertainment Business schrijft hij op persoonlijke titel over ontwikkelingen in de markt.

Cijfers Met een tweede plek voor de jubileumuitgave van The Beatles (White Album) evenaren The Beatles hun historische record. Het is namelijk de tweede keer op rij dat zij met een vijftig jaar oud album een dergelijke notering weten te behalen in de GfK Dutch Album Top 100.

12

2

Nintendo heeft geschikt in een zaak die het Japanse bedrijf had aangespannen tegen twee websites die gratis emulators verspreidden. De site-eigenaren moeten een boete betalen van 12 miljoen dollar.

2325

Na een dienstverband van 23 jaar verlaat Roy Teysse begin deze maand Universal Music. De 64-jarige Teysse, die sinds jaar en dag de functie van managing-director Universal Strategic Marketing bekleedt, gaat met pensioen.

Marktleider Sony Interactive Entertainment heeft bekendgemaakt dat het niet aanwezig zal zijn tijdens de 25ste editie van gamebeurs E3.

YouTube is vorige maand begonnen met het gratis aanbieden van verschillende Hollywoodblockbusters zoals The Terminator en Legally Blonde.

De streams worden bekostigd met advertenties. Het aanbod bestaat voorlopig uit honderd titels.

95

Stan Lee, de geestelijk vader van Marvel Comics, is op 95-jarige leeftijd overleden. Hij stond aan de wieg van superhelden als Spider-Man, The Avengers en Fantastic Four.

100

280.000 EA en de UEFA organiseren samen de eChampions League.

De e-sporters strijden om een prijzenpot van 280.000 dollar.

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

DECEMBER|JANUARI 2018|2019

7

METRO EXODUS

De inventieve wereld van Metro Exodus In 2013 verscheen de intelligente shooter Metro, die zich afspeelde in een post-apocalyptische wereld. Metro was een bijzondere game die een vertrouwde invalshoek net even anders benaderde. Begin volgend jaar verschijnt het nieuwste deel Metro Exodus.

DOOR: JEROEN VAN TRIERUM

8

DECEMBER|JANUARI 2018|2019

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

ACHTERGROND

D

e eerste Metro-game speelde zich af in de puinhopen van een door een nucleaire oorlog vernietigd Moskou.

Overlevenden zochten hun toevlucht in de relatieve veiligheid van het uitgebreide metrosysteem van de Russische hoofdstad. In deze wereld moest Artyom het opnemen tegen dodelijke wezens, The Dark Ones.

Daarnaast probeerden politieke fracties, waaronder de communistische Reds en de neonazistische organisatie The Reich, de macht te grijpen.

Iedere speler die ooit de wereld van Metro betrad, ontdekte al snel dat dit geen doorsnee shooter is. Niet alleen waren de graphics oogstrelend en de actie en griezelmomenten talrijk, ook het verhaal was zeer uitgebreid en gebalanceerd. Dat is niet vreemd, want de makers gebruikten hiervoor de wereldwijde bestseller Metro 2033 van schrijver Dmitry Glukhovsky als blauwdruk. Hoewel het geen rechtstreekse overzetting was, werkte Glukhovsky wel mee aan het gamescript. De combinatie van originaliteit en goed uitgedachte gameplay zorgde ervoor dat de twee eerder verschenen Metro-games een succes waren bij zowel de pers als de consument. Een aantal jaar geleden werden beide spellen opgepoetst voor de huidige generatie consoles en uitgebracht onder de naam Metro Redux. Deze remakes boden een glimp van wat Metro Exodus zou worden. Ontwikkelaar 4A Games heeft namelijk alles uit de kast getrokken om van het nieuwste deel de meest uitgebreide en meeslepende Metroervaring ooit te maken.

baar. De speler bepaalt zelf hoe hij of zij de wereld van Exodus ervaart. Zo is het einde van de game te behalen zonder van het hoofdverhaal af te wijken, maar wie de stoute schoenen aantrekt en gebruikmaakt van de ontelbare zijverhalen, wordt beloond met een onalledaagse game-ervaring. Een andere belangrijke factor in Metro Exodus is de mogelijkheid om wapens aan te passen.

Overal zijn zogeheten work benches verstopt, waar de speler zijn pistolen, geweren en dergelijke kan schoonmaken, onderhouden, bouwen en aanpassen. Er zijn honderden wapencombinaties mogelijk.

Verschillende edities

Verhaal Metro Exodus speelt zich een kwart eeuw na de vernietiging van de aarde af. In het metrostelsel van Moskou wonen nog maar een paar duizend mensen. Met de constante dreiging van radioactiviteit, de mutanten, paranormale verschijnselen en een burgeroorlog zijn de overlevenden op zoek naar een nieuwe plek om zich te vestigen. De held Artyom is inmiddels volwassen en is samen met een team Spartan Rangers, waar ook zijn vrouw in zit, op zoek naar een nieuw leven in het Oosten. Het verhaal wordt verteld gedurende een compleet jaar. De speler moet overleven in de lente, de zomer en de herfst tot in de gruwelen van de nucleaire winter.

Keuzes Het grootste verschil met de vorige delen is de schaal. De game maakt gebruik van grote open levels, die worden gecombineerd met kleinere, meer lineaire varianten.

Een groot gedeelte van de speelvelden in Metro Exodus is vele malen omvangrijker

dan het grootste level in Metro Last Night.

4A Games gebruikt de zogeheten ‘sandbox survival gameplay’. Spelers kunnen het verhaal volgen, maar ook op ontdekkingsreis gaan in de open wereld. Dit zorgt voor een compleet nieuwe Metro-ervaring met unieke ontmoetingen en opdrachten. Metro Exodus ziet er bijzonder realistisch uit. Ook de AI is levensecht. Zo reageren de nietspeelbare personages, dieren en mutanten allemaal verschillend op wat er gebeurt. Dit zorgt voor een levende wereld waar alles kan gebeuren.

Daarnaast staat de spelerskeuze centraal in Metro Exodus. De keuzes die gemaakt worden zijn bepalend en beïnvloeden de verhaallijn en zorgen voor een hoge mate aan herspeelbaarheid. Desgewenst kun je de levels voltooien zonder een tegenstander om te brengen, maar wie houdt van harde actie is er allerlei wapentuig beschik-

De verwachtingen rond Metro Exodus zijn hooggespannen, mede geholpen door de wereldwijde unanieme reacties van de gespecialiseerde pers. Tijdens de gamebeurzen E3 en gamescom oogstte Metro Exodus ook de nodige lof onder retailers en consumenten. De hype rondom de titel zorgde voor lange rijen en enthousiaste reacties. Uitgever Koch Media is sinds de aankondiging bezig om nog meer interesse te genereren voor Metro Exodus. Zo zijn er voor ieder platform verschillende voorintekenbonussen. PlayStation4-bezitters krijgen een exclusief dynamisch dashboardthema, voor de Xbox One is er een digitale code waarmee de remake Metro 2033 Redux te downloaden is en consumenten die de pc-versie van Exodus vooruitbestellen, ontvangen een digitaal artbook en de soundtrack.

Naast de reguliere editie wordt er een gelimiteerde Aurora Edition in de markt gezet in een steelbook-uitvoering. Naast de game bevat deze versie het ‘World of Metro’ artbook en toegang tot alle digitale uitbreidingen. De unieke metalen slipcase is geïnspireerd op de iconische stoomlocomotief uit de game Aurora. Daarnaast is er ook gedacht aan de Metro-fan. Er is namelijk ook de Spartan Collector’s Edition verkrijgbaar als pre-order. Deze zeer gelimiteerde versie is enkel verkrijgbaar via de website van Metro. Naast een genummerd handgeschilderd resin beeld van Artyom bevat deze editie een echte Spartan Order Dog Tag, twee Spartan Order Patches en een set ansichtkaarten genaamd Artyom’s Memories. ◾

METRO EXODUS ONTWIKKELAAR: 4A GAMES UITGEVER: KOCH MEDIA RELEASEDATUM: 22-02-2019 PLATFORMEN: PS4, XBOX ONE EN PC

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL DECEMBER|JANUARI 2018|2019

9

JAAROVERZICHT

2018 018

in tien nieuwsberichten Dit jaar beleefde de entertainmentindustrie opnieuw vele hoogte- en dieptepunten. Naast succesverhalen in de muziek-, game- en filmbranche, vonden er helaas ook verschillende minder vrolijke gebeurtenissen plaats. Aan de hand van de tien meest gelezen berichten op entertainmentbusiness.nl blikken we terug op het afgelopen jaar.

FOTO: TOM ROELOFS.COM

DOOR: JEROEN VAN TRIERUM

ARNOUD VAN DER TOORN (V2 RECORDS) onverwacht overleden Begin april werd de muziekindustrie opgeschrikt door het plotselinge overlijden van Arnoud van der Toorn, senior international productmanager bij V2 Records Benelux. Van der Toorn was een bekende naam in de Nederlandse muziekindustrie en werkte sinds 2002 bij V2 Records Benelux, waar hij nauw betrokken was bij artiesten als Blaudzun, Mister and Mississippi, John Coff ey, EUT en Emil Landman.

“Geen woorden beschrijven het plotselinge verlies van onze dierbare vriend en collega Arnoud van der Toorn”, liet V2 in een reactie weten. “Een collega met een ongekende liefde voor muziek en altijd zeer betrokken.”

10

DECEMBER|JANUARI 2018|2019

PLATENHUIS ‘T OOR ALMERE KONDIGT SLUITING AAN Vinyl mag dan nog altijd heel erg populair zijn, dat fysieke winkels onder druk staan, bleek halverwege mei. Via een bericht op Facebook kondigde Platenhuis ‘t Oor Almere een opheffinguitverkoop aan. De eigenaar van het pand wilde liever een hamburgerrestaurant als nieuwe huurder.

Op 1 maart 2016 nam Eric Stuut het stokje over van Gerard Endenburg als uitbater van Platenhuis ‘t Oor. Laatstgenoemde was bijna twintig jaar het gezicht van

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

de Almeerse platenwinkel en ging met pensioen. Bijna een jaar na de overname spraken we met Stuut, die toen nog heel positief en realistisch in de race stond. “Het eerste jaar is redelijk goed verlopen. Laat ik het zo zeggen: ik kan er een goed belegde boterham van eten. Maar van tevoren wist ik natuurlijk ook wel dat niemand in deze markt stapt om miljonair te worden.” Met het sluiten van ‘t Oor heeft Almere geen fysieke independent muziekretailer meer.

ACHTERGROND TOKE BOS-BEERENS OP VEERTIGJARIGE LEEFTIJD OVERLEDEN De Nederlandse game-industrie verloor in oktober journalist en redacteur Toke BosBeerens. Ze werkte de afgelopen vijftien jaar onder meer voor de Telegraaf, waar zij over games, tech en reizen schreef. Bos-Beerens is slechts veertig jaar geworden. Vanaf januari 2006 tot eind januari dit jaar was ze bij de Telegraaf als freelance redacteur verantwoordelijk voor de artikelen over games en digitale ontwikkelingen. Daarnaast werkte ze voor de wekelijkse tech-pagina in de VRIJ-bijlage en schreef ze over reizen, eten en wonen. Begin 2018 nam ze afscheid van de Telegraaf om zich onder meer te richtten op het schrijven van een boek. Halverwege het jaar werd echter bekend dat ze ernstig ziek was. Bos-Beerens stond bekend om haar brede interesses, haar sociale insteek, haar vrolijke karakter én flamboyant gekleurde jurken.

SOMMIGE LOOT BOXES in strijd met kansspelwet De grootste controverse binnen de game-industrie had dit jaar niets te maken met geweld, maar werd aangezwengeld door de Kansspelautoriteit.

In navolging van de Belgische collega’s richtte de Nederlandse organisatie zijn pijlen op loot boxes. Vier van de tien loot crates zouden verboden moeten worden omdat het toeval de inhoud van deze digitale schatkisten bepaalt.

Bovendien kunnen bepaalde loot boxes buiten het spel om verhandeld worden, waardoor ze een economische waarde hebben. Aanbieders kregen acht weken de tijd om hun games aan te passen

‘naar de norm die de Nederlandse wet stelt’, anders zou er handhavend opgetreden worden. Brancheorganisatie NVPI liet weten dat haar leden zich niet konden vinden in deze beschuldiging.

Ondanks het feit dat diverse andere Europese landen het fenomeen loot box eveneens onderzochten en een aantal uitgevers hun game aanpasten, zorgde de controverse vooralsnog niet voor grote boetes. De kansspelautoriteiten van vijftien Europese landen en de Amerikaanse staat Washington gaan wel samenwerken om loot boxes verder te onderzoeken.

BUMA/STEMRA-VOORZITTER STAPT OP NA PUBLICATIE RAPPORT Bestuursvoorzitter Wim van Limpt vertrok op 18 september bij Buma/Stemra. Zijn besluit viel samen met het verschijnen van het rapport van de Onderzoekscommissie Nader Onderzoek Buma/Stemra.

In het rapport, waarin de financiële huishouding van Buma/Stemra werd doorgelicht, werd vastgesteld dat er ‘geen sprake is van noemenswaardige onregelmatigheden’. Wel concludeerde de onderzoekscommissie dat ‘tussen de CEO en de verantwoordelijken binnen de financiële functie een problematische relatie is ontstaan’. De commissie zei zelfs dat als gevolg hiervan ‘sprake is van een voor Buma/Stemra bedreigende situatie’. Anderhalve maand later werden er tijdens de Algemene Ledenvergadering stappen gezet voor ‘een bestuurlijke vernieuwing’, waarna de auteursrechtenorganisatie voorlopig twee bestuurders kent: Cees van Steijn (CEO a.i.) en Siebe van Elsloo (CFO a.i.). ▶

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL DECEMBER|JANUARI 2018|2019

11

JAAROVERZICHT

VELVET LEIDEN aangepakt vanwege bierconsumptie Hoe kleinzielig de Nederlandse wet kan zijn, bleek aan het einde van de afgelopen editie van Record Store Day. Mark Siera, mede-eigenaar van Velvet Leiden, dronk samen met collega’s een biertje voor de winkel. Een aantal handhavers vroeg waar het bier vandaan kwam. Siera antwoordde ‘uit de winkel’ en werd daarop terechtgewezen. “Als het bier van het studentenhuis hier in de buurt of de supermarkt kwam, was er niets aan de hand geweest”, vertelde Siera. “Het probleem was dat dit uit de koelkast van de winkel kwam.” Hij verplaatste de overgebleven biertjes naar de zolder van het winkelpand en daarmee was voor hem de kous af. Het verhaal kreeg echter een staartje. Een paar dagen later kreeg Velvet Leiden opnieuw bezoek. Dit keer van vijf handhavers die het overgebleven bier kwamen ophalen. Er werd gedreigd met een boete van 20.000 euro en een gevangenisstraf van zes maanden.

In het Leidsch Dagblad zegt een gemeentewoordvoerder dat Siera een waarschuwing kreeg vanwege ‘de aanwezigheid van (sterk) alcoholische drank in zijn zaak, een verkoopverbod en alcohol drinkende mensen.’ “Een nacontrole is aangekondigd, waarbij werd geconstateerd dat mijnheer nog in overtreding was omdat er in de winkel nog alcoholhoudende dranken aanwezig waren.” De zaak ligt nog steeds bij de rechter.

EU-PARLEMENT STEMT VÓÓR AANPASSINGEN AUTEURSRECHT

Op de hoogte blijven van het laatste entertainmentnieuws? De Entertainment Business-redactie verstuurt op maandag, woensdag en vrijdag een gratis nieuwsbrief. Op dinsdag en donderdag staat de nieuwsbrief in het teken van relevant nieuws uit de live-entertainmentindustrie. Inschrijven kan via entertainmentbusiness.nl

12

DECEMBER|JANUARI 2018|2019

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

Halverwege september is de kogel door de kerk. Het Europees Parlement stemt met een aanzienlijke meerderheid vóór een nieuwe auteursrechtenwetgeving.

Hierdoor moeten platformen als YouTube, Facebook en Instagram vergoedingen gaan afdragen over auteursrechtelijk beschermd materiaal (filmpjes, foto’s of muziek), dat door gebruikers wordt geüpload. Verder moeten zij strenger controleren of het auteursrecht wordt geschonden (artikel 13 in het voorstel). Paul Solleveld, Director Legal and Public Affairs van brancheorganisatie NVPI. “We zijn blij dat het Europees Parlement in wijsheid heeft gestemd en door de verspreide desinformatie heen heeft geprikt.

Er komt geen uploadfilter, kleine bedrijven worden buiten de scope gehouden en hiermee is bevestigd dat diensten als YouTube onder het auteursrecht vallen en dus licenties moeten afnemen.”

ACHTERGROND

BERTUS DE JONG verlaat Nintendo Benelux Na 28 jaar te hebben gewerkt bij Nintendo Benelux maakte general manager Bertus de Jong bekend dat hij met ingang van 1 april het bedrijf verlaat om te genieten van zijn pensioen. Zijn taken worden overgenomen door Frank Rittinghaus. Binnen Nintendo Benelux bekleedde de Jong diverse functies, waarvan de afgelopen 18 jaar die van general manager. Hij werkte mee aan nagenoeg alle hardware-introducties, waaronder de NES, Game Boy, Wii, de Nintendo 3DS-familie en de vorig jaar gelanceerde Nintendo Switch.

ILLEGALE STREAMINGWEBSITE 123MOVIES kondigt einde aan De entertainmentpiraten kregen het ook in 2018 steeds moeilijker.

Verschillende grote illegale websites gooiden de handdoek in de ring.

Soms onder druk van organisaties als BREIN en MPAA, soms op eigen initiatief. Het populaire 123movies trok er halverwege maart zelf de stekker uit. Dit gebeurde nadat de MPAA het portal als ‘de populairste illegale site van de wereld’ betitelde. Wereldwijd zou 123movies maandelijks 98 miljoen bezoekers trekken. BREIN dwong verder dit jaar Place2home op de knieën. Directeur Tim Kuik omschreef de site als ‘een grote boosdoener.’

'Het was voor mij een bijzonder genoegen om voor een fantastisch merk als Nintendo te mogen werken.'

Bertus de Jong

RECORD STORE DAY BREEKT OPNIEUW RECORDS De negende editie van Record Store Day was een groot succes.

De dag die in het teken staat van exclusieve releases en feest in de platenzaak was voor veel onafhankelijke muziekretailers de succesvolste dag van het jaar. Projectmanager RSD Esther Vollebregt: “De winkels hebben topomzetten gedraaid, sommige zaten om twaalf uur al op hetzelfde niveau als vorig jaar.

We hebben enkel lovende reacties ontvangen van zowel winkeliers als artiesten. Ook het aantal instore optredens brak een record.

Dit jaar waren het er 325 in totaal.

Daarnaast was er veel media-aandacht. Zo schakelde NPO Radio 2 de hele zaterdagochtend tussen Plato Utrecht en de Mancave van Wouter van der Goes, die verzoekplaatjes van luisteraars draaide. We kijken terug op een meer dan geslaagd evenement.

Volgend jaar vieren we, weer op de derde zaterdag van april, een extra groot feest vanwege het tienjarig jubileum.” ◾

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL DECEMBER|JANUARI 2018|2019

13

JUBILEUM

NARDUS KOSTER EN WILLEM JAN WESTENDORP

De metamorfose van Entertainmentwinkel Home of Entertainment (HOE) in Kampen vierde in oktober zijn vijfjarige jubileum. De winkel, opgericht door de voormalige Free Record Shopmedewerkers Willem Jan Westendorp en Nardus Koster, heeft de afgelopen jaren een ware metamorfose doorgemaakt. Tweedehands producten voeren nu de boventoon.

DOOR: JEROEN VAN TRIERUM

N

a het faillissement van Free Record Shop besloten Willem Jan Westendorp en Nardus Koster voor zichzelf te beginnen. De insteek was duidelijk: bij HOE worden muziek, films en games op een laagdrempelige manier verkocht. De afgelopen vijf jaar zagen de ondernemers hun winkel in het centrum van Kampen evolueren en groeien. Nieuw product is weliswaar naar de achtergrond verdwenen, maar zeker nog een belangrijk onderdeel van de complete formule. Willem Jan Westendorp: “Je moet oppassen dat je geen kringloopwinkel wordt.”

Wat was het hoogte- en dieptepunt van vijf jaar HOE?

14

DECEMBER|JANUARI 2018|2019

Willem Jan Westendorp (WJW): “In 2013 hadden we de populariteit van vinyl nooit kunnen voorspellen. Het leefde weliswaar en we hadden een paar bakken staan, maar nu neemt het bijna de helft van ons assortiment in beslag en is vinyl een substantieel onderdeel van de omzet geworden. We kunnen niet meer zonder. Het sleutelwoord is hier overigens wel tweedehands.”

Nardus Koster (NK): “Het dieptepunt voor ons kwam na drie jaar. We zagen de omzet stagneren. De marge stond meer dan ooit onder druk en er was steeds meer concurrentie van online kanalen. We zijn toen om de tafel gaan zitten om te kijken hoe we die situatie konden omdraaien. Er moest

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

een andere focus komen. We besloten ons voornamelijk te richten op tweedehands producten, zowel in de fysieke winkel als online. Hiervoor hadden we een eigen portal, maar we zijn ook ingestapt in het partnerprogramma van bol.com om een groter bereik te hebben. We hebben bol. com nooit als concurrent gezien, maar hun model juist omarmd. En dat heeft ons geen windeieren gelegd.”

Hoe is bij jullie de verhouding tussen nieuw en tweedehands?

WJW: “Ik denk zo’n 20/80. Het was echt nodig. We kregen steeds meer te maken met maatschappijen en distributeurs die niet meer mee wilden denken, marges die

INTERVIEW

'Vinyl is een substantieel onderdeel van de omzet geworden. We kunnen niet meer zonder' Willem Jan Westendorp

HOE minder en minder werden en natuurlijk ook de veranderende consumentenvraag. Het imago van tweedehands is de afgelopen jaren veel beter geworden en voor de winkelier is er natuurlijk veel meer geld te verdienen in dit segment.”

Hoeveel kopen jullie in en wat is de verdeelsleutel?

WJW: “We kopen eigenlijk niets in. Alles wat we voor de consument verkopen, doen we in consignatie. Zodra er daadwerkelijk wordt afgerekend, krijgt de eigenaar credits die in de winkel te besteden zijn. Veertig procent van het bedrag is voor ons, zestig voor de klant. Wil die liever cash, dan draaien we deze percentages om. De meeste verkopers kiezen voor de eerste optie.”

Ben je niet bang voor uitholling van het aanbod? Zonder nieuw immers geen tweedehands.

WJW: “Daarom blijven we altijd nieuwe producten voeren. Weliswaar een stuk minder, maar we hebben ze wel en ze verkopen nog

steeds. De meeste verkopers kiezen ervoor om het geïnde geld weer uit te geven, vaak aan een nieuwe cd of game. Nieuwe producten zorgen ook voor traffic en met een groot tweedehands aanbod moet je zoals gezegd voorzichtig zijn dat mensen je niet gaan zien als kringloopwinkel.”

Je had het eerder over concurrentie.

NK: “De streamingdiensten waren er al voor film, maar ook de game-industrie is daar ook ingestapt. Daarnaast zie je dat uitgevers het steeds belangrijker lijken te vinden om de digitale versie van een product ‘leading’ te maken. Wij begrijpen dat dit aansluit bij de huidige consumentenwens, maar voor de fysieke winkels is dat in eerste instantie een bedreiging. Wat betreft films en televisieseries hebben we dat een beetje kunnen ombuigen. Verdwijnt er content van bijvoorbeeld Netflix, dan is er ineens weer veel vraag naar fysiek product.

Jammer genoeg zijn dat soort films of series vaak niet meer leverbaar via de maatschappijen. Tweedehands biedt dan vaak uitkomt.”

In het eerste jaar spraken jullie over een HOE-franchiseformule. Is die ooit van de grond gekomen?

WJW: “Het idee hiervoor is geboren vanuit de interesse van andere mensen. Zij zagen ons succes en dachten: dat willen wij ook.

We hebben toen een plan geschreven en met meerdere geïnteresseerden gesproken. Toen bleek echter dat zij een ander beeld van het concept franchise hadden dan Nardus en ik.”

NK: “Verschillende geïnteresseerden wilden best zelf investeren, maar dan alleen als wij er geld bijlegden. Er waren zelfs mensen die dachten: HOE opent een nieuw filiaal en daar ga ik dan in loondienst werken. Dat was dus niet zoals wij het voor ogen hadden.”

Is er de ambitie om hiermee verder te gaan of juist zelf een nieuw HOE-filiaal te openen?

WJW: “We willen met iedereen om de tafel gaan zitten om ideeën hiervoor uit te werken, maar daar ligt niet onze focus.

Uitbreiding als in 'een nieuwe winkel'? Geen haar op mijn hoofd die daar aan denkt. De energie die daarvoor nodig is, stoppen we liever in de huidige winkel.”

Hoe kijken jullie naar de toekomst?

WJW: “Dit jaar hebben we vreemdvermogenverschaffers die we nodig hadden bij de opstart af kunnen betalen. Het echte verdienen voor ons kan dus beginnen, zeg ik weleens met een vette knipoog.”

NK: “Voor ondernemers is niets zeker.

Neem dit jaar. Er was een vliegende start in de eerste vier maanden maar daarna werd het beduidend stil. Hoe dat kwam? In één woord: zomer. De uitspraak: ‘vrouwen bloot, handel dood’ was hier zeker van toepassing. Nu trekt het weer goed aan. Mede dankzij een aantal mooie releases.”

WJW: “De industrie is grillig en er gebeurt zo veel dat consequenties kan hebben voor je bedrijfsvoering. Ver in de toekomst kijken is daarom onmogelijk. Nardus en ik hebben zojuist voor twee jaar bijgetekend voor ons pand. Begrijp me niet verkeerd, het vertrouwen is er zeker, er is echter geen pijl op te trekken welke kant de entertainmentconsumptie en de verkoop zal opgaan.”

NK: “We zijn er zeker van dat er nog toekomst is voor een kleine winkel in een kleine plaats. Het zal echter nog meer een nicheaangelegenheid worden. De tijden dat hier rijen voor de kassa stonden om de nieuwe Borsato-cd te kopen, zijn echt voorbij. Om als retailer succesvol te zijn in deze markt, zijn focus en strategie meer dan ooit de essentiële ingrediënten.” ◾

'Om als entertainmentretailer succesvol te zijn, zijn focus en strategie meer dan ooit de essentiële ingrediënten' Nardus Koster WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL DECEMBER|JANUARI 2018|2019

15

RETAILERS OVER DE FEESTDAGEN

De grote finale van 2018 Met de feestdagen voor de deur maken veel retailers zich op voor het slotakkoord van 2018. Wat verwachten zij van de eindsprint? Zeven retailers over de belangrijkste periode van het jaar.

DOOR: MARC SIMONS EN JEROEN NOORDELOOS

Douwe Mollema Mollema Music World, Franeker “Er komt op dit moment heel veel uit en ik denk dat een deel van de releases ook onder de consument zal gaan leven. Zo verwacht ik dat het nieuwe album van Mark Knopfler het goed gaat doen, evenals het live-album van Bruce Springsteen. Deze artiesten doen het in Franeker eigenlijk altijd wel goed. Maar laten we ook Muse niet vergeten, met Simulation Theory. De afgelopen maanden is er ook veel andere goede muziek uitgekomen. Denk aan het laatste album van Ilse DeLange en Kinderen voor Kinderen. Ook daar verwacht ik een hoop van, afhankelijk van hoe de cd-verkoop zich ontwikkelt. Zelf ben ik erg enthousiast over het blues-album dat de Rolling Stones eerder dit jaar hebben samengesteld. Dat is een titel waar ik zeker even naar wil luisteren!”

'Artiesten als Mark Knopfler en Bruce Springsteen doen het in Franeker altijd wel goed. En laten we Muse niet vergeten' 16

DECEMBER|JANUARI 2018|2019

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

BELRONDE

'Het is vrij stil geweest dit jaar, maar in de maanden november en december komt de boel echt op gang' Ron Bulters Pop-Eye Velvet Music, Alkmaar “We gaan mooie feestdagen tegemoet, want er komen veel interessante releases aan. Voor mij persoonlijk is The White Album van The Beatles dé knaller. Naast mijn werk voor Pop-Eye Velvet Music ben ik namelijk voorzitter van The Beatles Fanclub. Maar ik denk dat deze release sowieso goed gaat scoren voor de kerst. Het is gewoon een prachtig product. Het album is goed opgepoetst en komt in een luxueuze boxset met een prachtig boek. Het is bovendien een release voor iedereen. Diehards zullen voor de volledige boxset gaan, maar

anderen kiezen wellicht eerder voor de 3cd-variant. Andere releases waar ik veel van verwacht zijn het nieuwe album van Bruce Springsteen en de nieuwe plaat van Muse. Die gaan ongetwijfeld goed lopen. Ook de nieuwe Boudewijn de Groot is een leuk cadeau voor onder de kerstboom. En het album van Anouk, dat al even op cd verkrijgbaar is, maar pas op 7 december op vinyl verschijnt.

Het is vrij stil geweest dit jaar, maar in de maanden november en december komt de boel echt op gang. Het gaat een mooie kerst worden!”

Jeroen Stroeve Bol.com “Bij Bol.com gaan we de laatste maanden met veel enthousiasme tegemoet.

Consumenten hebben steeds vaker films, games en muziek op hun verlanglijstje staan en er zijn genoeg mooie releases. Op muziekgebied zijn er geen extreme uitschieters, maar zijn er wel releases in zo’n beetje alle grote genres. Zo komen Mumford & Sons, Ancora, en Michael Bublé met nieuwe albums en lanceren Coldplay en Bruce Springsteen livealbums. Hetzelfde beeld zien we bij film en tv-series: geen echte uitschieter zoals Game of Thrones vorig jaar, maar wel een aantal mooie releases zoals Mama Mia Here We Go Again, het tweede seizoen van de serie Springvloed en Mission: Impossible 6 – Fallout.

Met een overvloed aan AAA-releases kunnen gamers dit najaar hun hart ophalen. Na toppers als Red Dead Redemption II, FIFA19, en Call of Duty: Black Ops 4, werden dit jaar ook nog Fall-out 76, de Pokémon-games en Battlefield V gelanceerd.

Red Dead Redemption II is mijn persoonlijke favoriet. Ik kan mezelf urenlang verliezen in de open wereld met zijn prachtige details. Verder kijk ik persoonlijk uit naar verschillende muziekreleases, waaronder de re-issue van het legendarische The Beatles (The White Album). Maar ook de remastered boxset van Kate Bush staat hoog op mijn verlanglijst. Ik ben een groot liefhebber van de mooi uitgevoerde collectors editions die vaak in het vierde kwartaal verschijnen.”

'Ik ben een groot liefhebber van de mooi uitgevoerde collectors editions die vaak in het vierde kwartaal verschijnen'

Tom Henderikx Game Mania “Met topgames in alle genres en voor alle consoles staan we voor een heel mooi najaar: van Forza Horizon tot Pokémon Let’s GO, en van Assassin’s Creed Odyssey tot Super Smash Bros. Ultimate is er voor elk wat wils. Vooral van Nintendo verwachten we veel, want 2018 is het jaar dat de Switch echt is doorgebroken. Gamers hebben de afgelopen maanden veel keuzes moeten maken, maar Game Mania verwacht dat zij alsnog een van de toppers onder de kerstboom zullen vinden. Voor mij persoonlijk is Red Dead Redemption II dé release van 2018. Ik game al bijna dertig jaar en heb nog nooit zo’n meesterwerk gespeeld. Deze game is wat mij betreft dan ook een ode aan de hele industrie en het perfecte voorbeeld van wat er mogelijk is op het gebied van gaming.” ▶

'Voor mij persoonlijk is Red Dead Redemption II dé release van 2018'

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL DECEMBER|JANUARI 2018|2019

17

BELRONDE

Han Denkers

Patricia van Dam

Haniel Film en Games, Zutphen

Free Music High Fidelity, Gouda

“Ik verwacht dat de Nintendo Switch het heel goed gaat doen. Eerst was het namelijk altijd de Wii die in de winter goed scoorde, omdat bij deze console het familie-element zeer belangrijk was. De Switch trekt die lijn door. Ik verwacht vooral veel van games als Spyro en Super Mario Party. Persoonlijk kijk ik ook het meeste uit naar deze twee games, vanwege het jeugdsentiment. Naast de Switch denk ik dat Red Dead Redemption II en Call of Duty het goed gaan doen. En de nieuwe Spiderman, die misschien iets onbekender is, maar waarop we veel positieve reacties krijgen. Verder moet ik vaststellen dat het vooral tijdens Black Friday is dat we de meeste omzet draaien. Omdat we in Nederland de Black Friday-acties helaas twee weken laten doorlopen, scoort de decembermaand minder goed dan voorheen. Logisch, want als een game eerst twee weken lang 45 euro kost en vervolgens plotseling weer 60 euro, dan is de consument minder geneigd deze nog te kopen. Daarom zouden we Black Friday eigenlijk moeten beperken tot de dag zelf, gecombineerd met Cyber Monday. Je ziet wel dat consumenten voor de kerst grotere aankopen doen. Denk aan game-accessoires zoals racesets.”

“Ik zie de kerstperiode qua releases heel positief tegemoet. Muziek blijft toch een favoriet cadeau tijdens deze dagen en zeker een lp is een prachtig item om te geven. De aankomende periode komt er een aantal grote releases uit, zoals Bruce Springsteen, Mark Knopfler, Mumford & Sons en Smashing Pumpkins. Ook sommige releases die net uit zijn. zoals die van Thom Yorke, Tom Odell, Muse, Greta van Fleet en de heruitgave van The White Album van The Beatles zullen een echt Sint- en/of kerstcadeau worden. Persoonlijk ben ik erg benieuwd naar The Smashing Pumpkins. Spannend of ze 'het vuur' van toen nog steeds in zich hebben! Maar ik kijk ook uit naar het nieuwe album van bijvoorbeeld The Grand East. Na een steengoed debuut is het altijd de vraag of artiesten met de opvolger hetzelfde niveau behalen. En er is een bijzondere plaat uit het Nederlandse segment waar ik benieuwd naar ben: het debuut van Mitch Rivers.”

'We zouden de Black Friday eigenlijk moeten beperken tot de dag zelf, gecombineerd met Cyber Monday'

'Muziek blijft toch een favoriet cadeau tijdens deze dagen en zeker een lp is een prachtig item om te geven'

Jeroen de Ruiter MediaMarkt / FAME, Amsterdam “We gaan vol vertrouwen de kerstperiode in. De releases zijn prima dit jaar, met nog veel op stapel staande boxsets en mooie heruitgaven van de ouwe getrouwen als Van Morrison, Paul McCartney, Bruce Springsteen, Kate Bush, Michael Bublé, Mark Knopfler, Chris Cornell, Boudewijn de Groot, Rolling Stones, Rush & Bowie. Mijn persoonlijke favoriet? Dat zijn de Teskey Brothers met hun album Half Mile Harvest. De Teskey Brothers zijn vier bleekneuzen uit Melbourne die muziek maken alsof ze uit het diepe zuiden

van Amerika komen. In februari treden ze op in Amsterdam. Ik heb ze dit voorjaar in Brighton aan de gang gezien met een heuse blazerssectie en wist niet wat ik hoorde. Wat betreft de omzet van muziek verwachten we dit jaar weer een stijging te kunnen laten zien ten opzichte van vorig jaar. Film blijft een lastig verhaal momenteel, maar we houden hoop! En met games zullen we na een interne verbouwing echt moeten kunnen gaan knallen. De afdeling is flink uitgebreid en we zijn klaar voor de feestdagen!” ◾

'Met games zullen we na een interne verbouwing echt moeten kunnen gaan knallen. De afdeling is flink uitgebreid' WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL DECEMBER|JANUARI 2018|2019

19

MARGRIET KOEDOODER

Vrouwen in een mannenwereld De entertainmentindustrie is nog steeds een mannenbolwerk. In een tijd van gendergelijkheid, glazen plafonds en #metoo portretteren we vrouwen die vertellen over werk, kansen en ambities. In deze aflevering staat advocaat Margriet Koedooder centraal.

DOOR: JEROEN VAN TRIERUM

H

et cv van Margriet Koedooder, nu twaalf jaar partner bij De Vos & Partners Advocaten, is indrukwekkend. Verschillende banen zijn goed voor ruim 35 jaar ervaring in de creatieve industrie, waarbij muziek als de rode draad fungeert. Als professional en als moeder van twee dochters is Koedooder een groot voorstander van gendergelijkheid. Er werken in haar branche – de advocatuur – weliswaar veel vrouwen, “maar aan de top zijn dat er veel te weinig.”

20

DECEMBER|JANUARI 2018|2019

Heb je zelf ooit ondervonden dat je anders behandeld werd omdat je een vrouw bent?

“Zolang ik in de advocatuur zit, heb ik eigenlijk nooit iets meegemaakt waarvan je denkt: dit kan niet. Dat was anders bij mijn eerste baan bij de toenmalige Stichting Popmuziek Nederland. Onder deze organisatie hingen verschillende provinciale afdelingen die allemaal geleid werden door mannen. Een paar weken na mijn eerste vergadering werd er uit naam van zo’n pro-

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

vinciale directeur een plant bezorgd. In eerste instantie vond ik het wel grappig, tot ik op het kaartje keek. Hierop stond dat ik wel heel tevreden moest zijn met de baan en dat deze plant voor nog meer plezier zou zorgen. Het ging om een vingerplant. De toon was gezet.”

Op welke manier ben jij bezig met gendervooroordelen?

“Om iets te bereiken op het gebied van gendergelijkheid moet er goed nagedacht wor-

INTERVIEW derde d is voor ‘drijfveer’, oftewel: aansporen en inspireren. In Amerika, Engeland en Australië worden ieder jaar in samenwerking met een uitgeverij van muziekbladen de Woman In Music Awards uitgereikt. Iedere editie is een groot succes en zorgt ervoor dat de industrie aldaar rolmodellen in de schijnwerpers zet die andere vrouwen kunnen inspireren. Zou een dergelijk event niet in Nederland opgezet kunnen worden? Ik zou daar graag aan meewerken. De laatste d staat voor ‘doen’. Ik kijk hiervoor weer naar het buitenland. In Engeland heeft de PRS zes jaar geleden een speciaal fonds opgericht, waar vrouwen een financiële bijdrage kunnen vragen voor muziekprojecten van vrouwen. Dit is een groot succes gebleken en ik hoop dat zoiets ook van de grond kan komen in Nederland, bijvoorbeeld in een gezamenlijk initiatief van Buma/Stemra en Sena.”

Welke rol ga je zelf spelen om het 4D-initiatief van de grond te krijgen?

“Veel mensen met een commercieel beroep zitten in een eigen bubbel waardoor ze weinig naar buiten kijken. Ik probeer dat anders te doen. In mijn eerste baan moest ik de muziekbranche bekijken, analyseren en uitvoeren wat mogelijk en haalbaar was.

Die werkwijze en de bijhorende nieuwsgierigheid zijn bij mij nooit weggegaan. Het 4D-plan heb ik hierbij gelanceerd, en hierna is het zaak dat de geëigende organisaties dat oppikken. Zoals gezegd wil ik wel meehelpen de Women in Music Awards van de grond te krijgen, samen met anderen.”

Waarom is gendergelijkheid voor jou belangrijk?

“Hoewel ik zelf niet vaak het gevoel heb ge-

last krijgt van rare dingen en dat mannen en vrouwen dezelfde kansen krijgen.”

Je bent lid van de Association For Electronic Music. Welke stappen zetten zij op het gebied van gendergelijkheid?

“De AFEM beschermt als non-profit trade organisatie de gezamenlijke belangen van bedrijven en personen binnen de electronic music business. Ook als het op gendergelijkheid aankomt. Sarah Hildering, die eerder is geïnterviewd voor deze serie, is daar onderzoeksleider op het thema. Ze doet uitstekend werk. Het fijne van de AFEM is dat deze partij een internationale insteek heeft.

Je kunt dus in gesprek gaan met buitenlanders die dezelfde problematiek erkennen en ervaren, maar bij mogelijke oplossingen net even iets andere nuances aanbrengen, waardoor je scherper naar een probleem of een oplossing kunt kijken. De AFEM is een serieuze organisatie die een belangrijke aanjager kan zijn van de veranderingen die we in toekomst mogen verwachten.”

Is een verhouding vijftig procent vrouw, vijftig procent man in leidinggevende functies op korte termijn realistisch?

“Mannen zijn al heel lang aan de macht. De vrouw mocht eigenlijk pas de afgelopen vijftig jaar meedoen. In die tijd zijn er al veel positieve stappen gezet. Een volledig gelijke deelname aan het maatschappelijk verkeer in welke branche dan ook realiseren is niet zo 1-2-3 gerealiseerd. Maar het kan best sneller. Daarom ben ik van een tegenstander een voorstander van quota geworden, als het gaat om de verhouding capabele mannen en vrouwen in topposities. Ik heb geen idee of die 50/50-verhouding een realistische wens

'De oudste mannelijke partners verdienen nog steeds het meeste geld' den door vrouwen én mannen, over welke stappen we samen kunnen zetten. Zelf heb ik hiervoor het ‘viermaal D-initiatief’ bedacht. De eerste d staat voor meer ‘data’.

Ik las dit jaar een Amerikaans onderzoek over inclusie binnen de muziekindustrie.

De resultaten waren schokkend. Vrouwen zijn heel slecht vertegenwoordigd. Ik vroeg mij daarna af of er in Nederland een dergelijk onderzoek was verschenen. Dat bleek er te zijn. Buma heeft een uitstekend rapport gepubliceerd over gendergelijkheid.

Een heel goede eerste stap, dat uitnodigt tot vervolgonderzoek. ‘Debat’ is de tweede d. Noorderslag en Amsterdam Dance Event zijn uitstekende podia, waar dit onderwerp pregnanter en structureel op het programma zou moeten staan. Laat iedereen daarover praten en ervaringen uitwisselen. De

had in mijn advocatuurcarrière anders behandeld te zijn omdat ik vrouw ben, zie ik natuurlijk wel wat er om ons heen gebeurt.

Zeker nu mijn dochters van zeventien en twintig jaar daar in de toekomst mogelijk wel last van kunnen hebben doordat zij minder kans hebben op een topbaan. Dat is een belangrijke drijfveer. De jongste is gek van muziek en wil later een leidinggevende functie vervullen binnen de muziekindustrie. We zijn op zoek gegaan naar goede opleidingen, die overigens in Nederland dun gezaaid zijn.

Tijdens die zoektocht vertelde ze mij dat ze trots was op een moeder die van haar passie haar werk had gemaakt en dat ze zonder mijn voorbeeld waarschijnlijk nog niet zou weten wat ze later wil worden. Het is bijzonder om anderen op die manier te inspireren. Natuurlijk hoop ik dat ze net als ik geen

is, het belangrijkste is het creëren van gelijke kansen. Daarom moeten er meer vrouwen op leidinggevende posities komen. Want anders heb je simpelweg veel te weinig gelijke kansen.”

Hoe is die verhouding binnen De Vos & Partners Advocaten?

“Wij werken met veel vrouwelijke advocaten. Op partnerniveau zijn dat er inmiddels drie van de zeven. Nadat ik een aantal jaar geleden als enige vrouw partner was geworden van dit kantoor, zijn daar later nog twee uit het eigen personeelsbestand bijgekomen. Deze verhouding is behoorlijk, en goed voor het kantoor. Maar op dit moment verdienen de oudste mannen nog steeds het meeste geld. Daar ben ik het natuurlijk niet mee eens.” ◾

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL DECEMBER|JANUARI 2018|2019

21

ACHTERGROND

HET TEAM VAN DECK40.

ODMedia Group breidt uit met creative agency Deck40 ODMedia Group helpt eigenaren van films, documentaires en series met hun wereldwijde distributie ten behoeve van een keur aan platformen. 2019 staat in het teken van verdere expansie. De komende drie jaar gaat het bedrijf uitbreiden naar tien landen.

DOOR: JAN MEIJROOS

O

DMedia Group opereert al veertien jaar en heeft een imposante staat van dienst. Het bedrijf van CEO en oprichter Sjef Pijnenburg is direct partner op zowel technisch als commercieel vlak van alle grote wereldwijde platformen, waaronder iTunes, Amazon, Google Play, Netflix, PlayStation en Xbox. ODMedia is bovendien een Europese speler met kantoren in Utrecht, Stockholm, Leuven en Barcelona.

Aan stilzitten doet Pijnenburg niet. Zo is hij van start gegaan met een creative agency onder de naam Deck40. De naam is een knipoog naar het pand van ODMedia aan de Dekhuyzenstraat 40. “Voorlopig starten we met een divisie binnen ons bedrijf, maar ik sluit niet uit dat het ooit een apart bedrijf wordt”, aldus Pijnenburg.

Bepalend artwork Wat worden de werkzaamheden van de nieuwe divisie? Pijnenburg: “De complete ODMedia Groep ondersteunt met zijn diensten de volledige levenscyclus van een film.

Vaak begint onze dienstverlening bij het bioscoop-window en loopt het door tot in het oneindige. Met Deck 40 doen we exact hetzelfde: we ondersteunen onze klanten

in het leveren van al het bepalende key artwork dat nodig is tijdens de levenscyclus van de film. Dit proces start met een filmposter en reclamemateriaal rondom de bioscooprelease. Later behelst dat het artwork van de dvd-en Blu-Ray-menu’s, en weer later specifiek artwork voor VOD-platformen als Pathé Thuis, Netflix, iTunes en vele andere.”

Al ruim tien jaar verzorgt ODMedia artwork voor onze klanten, aldus Pijnenburg. “Met de komst van nog meer ervaren designers, na de overname van Applied Media eerder dit jaar, hebben we besloten onze designafdeling beter te positioneren. Ons team heeft een berg aan ervaring, en focust zich puur op de media- en entertainmentindustrie. Er is een constante vraag vanuit onze klantengroep om ontzorgd te worden, zodat men zich kan richten op kernactiviteiten: het vermarkten en vercommercialiseren van de eigen catalogus. Dit geldt ook voor key artwork. Wanneer klanten dit bij ODMedia beleggen, betekent dat minder kosten, minder communicatie en een beter eindproduct.”

Trends en uitbreiding Pijnenburg is ambitieus. 2019 staat in het teken van verdere expansie. “Op dit moment hebben we een vrij unieke propositie met diensten die volledig in het teken staan van wereldwijde filmdistributie.

Deze feedback krijgen we ook vanuit het buitenland. Daarom hebben we besloten de komende drie jaar uit te breiden naar tien extra landen. Een enorme uitdaging, waar we met veel enthousiasme aan begonnen zijn. Volgend jaar staan in ieder geval Duitsland en het Verenigd Koninkrijk op de planning.”

Zijn er, ten slotte, nog specifieke trends waar ODMedia op inspeelt? Pijnenburg: “We zien steeds vaker dat producenten ons benaderen omdat ze meer grip willen krijgen op hun intellectuele eigendom.

Denk bijvoorbeeld aan het wereldwijd beschermen van hun content op YouTube, of samen met de producent kijken naar distributiemogelijkheden buiten de reeds verkochte landen.” ◾

'Er is een constante vraag vanuit onze klantengroep om ontzorgd te worden' WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL DECEMBER|JANUARI 2018|2019

23

HELEN SMITH

IMPALA maakt zich sterk voor independents De van origine uit Schotland afkomstige Helen Smith geeft al vijftien jaar leiding aan IMPALA, dat de belangen van de aangesloten Europese onafhankelijke labels vertegenwoordigt. Het afgelopen jaar stond vooral in het teken van de ophanden zijnde hervorming van de Europese auteursrechtenwetgeving. We spraken met haar tijdens de Ledendag XL van STOMP, de officiële koepel voor onafhankelijke platenmaatschappijen in Nederland.

DOOR: ARNOLD LE FÈBRE FOTO'S: DEWI VELDHUIZEN

2

018 was een belangrijk jaar voor IMPALA, vertelt Executive Chair Helen Smith. Een mijlpaal was het akkoord van het Europees Parlement, dat in september vóór een hervorming van de huidige auteursrechtenwetgeving stemde.

Platformen als YouTube, Facebook en Instagram moeten vergoedingen gaan afdragen over auteursrechtelijk beschermd materiaal (filmpjes, foto’s of muziek), dat door gebruikers wordt geüpload.

Verder moeten deze platformen strenger controleren of er auteursrecht wordt geschonden.

Eerlijke verdeling

HELEN SMITH: “DE OGEN VAN DE WERELD ZIJN NU OP DE EU GERICHT.”

24

DECEMBER|JANUARI 2018|2019

“Het huidige auteursrechtensysteem is niet in balans en daar moet verandering in komen”, legt Smith uit. “De tegenlobby was zeer omvangrijk, waarbij vooral de grote techbedrijven politici opriepen om tegen de hervormingen te stemmen. Zij hebben geprobeerd de publieke opinie te beïnvloeden door te schermen met begrippen als internetcensuur en het einde van het vrije internet. Maar daar draait de hervorming niet om: het gaat om het eerlijker verdelen van de inkomsten en het beschermen van de artiesten tegen auteursrechtelijke inbreuken. Gelukkig nam het Europees Parlement een stevig standpunt in. Zij stemden vóór hervormingen.”

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

Akkoord in 2019 De komende maanden wordt er met de lidstaten gesproken over de definitieve tekst van de nieuwe auteursrechtenwetgeving.

De verwachting is dat zij voor de Europese verkiezingen van mei 2019 tot een akkoord komen. “Er liggen nu drie teksten op tafel en er wordt gekeken naar een variant waar alle betrokkenen het mee eens zijn. Maar welke tekst het ook wordt, dat het auteursrechtenstelsel wordt aangepast is een feit.

We hopen dat er eindelijk een einde komt aan de ‘value gap’ en dat platformen waarbij een grote rol is weggelegd voor user generated content, zoals Facebook en YouTube, binnen hetzelfde licentie-framework vallen. De nieuwe wetgeving heeft niet alleen gevolgen voor artiesten en labels, maar ook voor bijvoorbeeld uitgeverijen en kranten. Het gebruik van links naar (nieuws)artikelen en foto’s wordt strenger gemonitord. Dit alles is onderdeel van een bredere inspanning om online platforms meer verantwoordelijk te maken, waarbij de EU het voortouw neemt. De ogen van de wereld zijn nu op de EU gericht; je zou kunnen zeggen dat wij als proeftuin fungeren voor de nieuwe wetgeving.”

Overname EMI Music Publishing Een ander belangrijk thema voor IMPALA was de volledige overname van EMI Music Publishing door Sony. Laatstgenoemde

INTERVIEW

MARK MULLIGAN (MIDIA RESEARCH) SPREEKT TIJDENS STOMP LEDENDAG XL.

maakte eerder dit jaar bekend dat het de 60 procent aandelen van investeringsfonds Mubadala in EMI wilde overnemen.

Hier zou het Japanse bedrijf 2,3 miljard dollar voor willen betalen. Sony was overigens al eigenaar van een derde van de EMIaandelen.

IMPALA zette vraagtekens bij de overname en waarschuwde voor een monopolypositie van Sony. Volgens de belangenorganisatie zou de overname een te grote impact op de charts hebben.

De cijfers van IMPALA, die terugblikken op 2017, lieten zien in hoeverre Sony/EMI de hitlijsten zou hebben gedomineerd. Hieruit blijkt onder andere dat Sony 72 procent van de Nederlandse muziekcharts in handen zou hebben. In het Verenigd Koninkrijk gaat het om 73 procent, en in Spanje om 82 procent.

Helen Smith: “Deze cijfers zijn vele malen hoger dan het maximum dat door de Europese Commissie is vastgelegd. Ze laten zien waar wij al een hele tijd voor waarschuwen, namelijk dat Sony bijna een monopolygrip heeft op de hitlijsten.”

Voordat de verkoop goedgekeurd kon worden, onderzocht de Europese Commissie of de positie van Sony ten opzichte van het internetplatform niet te groot zou worden.

Dat bleek niet het geval, aldus de mededingingswaakhond. “Een eigenaardige beslissing”, zegt Smith. “Deze zaak speelt al jaren

en eerder zette de Commissie vraagtekens bij de overname. Het onderstreept de complexiteit van dergelijke overnames, die zich gedurende een lange tijd afspelen.”

Een gelopen race is het echter nog niet, benadrukt Smith. “De commissie heeft het weliswaar goedgekeurd, maar de details komen pas over enkele maanden naar buiten. De manier waarop een en ander concreet gaat uitpakken, is nog onbekend. We zitten er in ieder geval bovenop.”

Glazen bol “Of we ons over tien of vijftien jaar nog steeds zorgen maken over copyright?

Lastig om te zeggen. Technologische ontwikkelingen en de manier waarop we muziek consumeren zijn voortdurend in ontwikkeling. Artiesten gebruiken het auteursrecht in hun onderhandelingspositie met labels en platformen. De independent sector heeft het model van user generated content en de daarmee gepaarde economie omarmd. Ik heb het volste vertrouwen in de toekomst. Iedere dag werken we hard om ervoor te zorgen dat de stem van de independents luid en duidelijk gehoord wordt. Onafhankelijke labels zorgen voor 80% van de nieuwe releases en zijn wereldleiders in het ontdekken van nieuwe muziek en artiesten. Dit moet duidelijk zichtbaar worden in de dynamiek van de muziekmarkt en politieke discussies.” ◾

Independent of the Year Award Tijdens de jaarlijkse STOMP Ledendag in het Hilversumse poppodium de Vorstin heeft Helen Smith afgelopen november de Independent of the Year Award ontvangen. Ze krijgt deze award vanwege haar uitzonderlijke inspanningen bij het vertegenwoordigen van de onafhankelijke muzieksector in Europa. Volgens het bestuur van STOMP is Smith “de stuwende kracht in de discussies over een nieuwe copyrightrichtlijn in Brussel.

Ze is een sterke leider voor Europa’s independent labels en een van de duidelijkste voorbeelden van succesvolle en krachtige vrouwen in de muziekindustrie. We hopen dat zij die rol zal blijven claimen.”

Kees van Weijen, voorzitter van STOMP en tevens president van IMPALA: “Helen heeft de afgelopen vijftien jaar weerbarstig en met passie de fakkel voor de independent gemeenschap gedragen door de stem van de indies luid en duidelijk te laten klinken bij een grote variatie aan politieke en commerciële kwesties. Haar prestaties met IMPALA zijn uitzonderlijk en het bestuur van STOMP heeft geen moment na hoeven denken over wie dit jaar de award zou moeten ontvangen. Een terugkomend motto van Helen is: ‘Alle artiesten zijn gelijk geboren en het is onze taak om ervoor te zorgen dat dat iets betekent in de echte wereld.’

Haar werk is een bevestiging van dat doel, en dat is waarom ze deze award heeft ontvangen.”

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL DECEMBER|JANUARI 2018|2019

25

SPRINGSTEEN ON BROADWAY

Springsteen On Broadway Na wereldwijd ieder groot stadion plat te hebben gespeeld, zocht Bruce Springsteen naar een nieuwe live uitdaging. Die vond hij door een lange serie concerten op Broadway te geven. Die gunnen de luistereraar een mooie blik in het leven van The Boss en zijn songs.

Sony Music brengt vlak voor de kerstdagen een registratie uit op cd en lp.

DOOR: JEROEN VAN TRIERUM

I

edereen die weleens een concert van Bruce Springsteen heeft meegemaakt of beluisterd, weet dat zijn optredens bestaan uit lange sets, volgepropt met muziek en gedreven door een tomeloze energie.

De shows, die vaak drie uur of langer duren, bevatten ook intieme momenten.

Springsteen leidt vaak een nummer in door herinneringen op te halen en te vertellen waarom hij die specifieke song schreef en nog steeds bijna iedere avond speelt.

Na jaren de wereld rond te zijn getrokken als een groot rock-‘n-roll circus met zijn E-Street Band, was het tijd voor iets anders.

Een nieuwe show en een nieuwe uitdaging. Die vond The Boss in het New Yorkse theaterdistrict Broadway. Onder de naam Springsteen On Broadway zou hij acht weken lang in het Jujamcyn's Walter Kerr Theatre een onemanshow geven. Een zanger, zijn gitaar, een piano en de verhalen die zijn vele liedjes met zich meebrengen.

26

DECEMBER|JANUARI 2018|2019

Run op kaartjes De concertreeks in New York ging echter ‘iets’ langer door dan de geplande acht weken. Springteen deed de eerste preview op 3 oktober 2017. Negen dagen later ging Springsteen On Broadway in première.

Oorspronkelijk zou de zanger zijn laatste optreden in het Walter Kerr Theatre geven op 26 november. Door de grote vraag naar

gepaard met het nodige kabaal. Op vrijdag 14 december verschijnt namelijk wereldwijd zowel de 2-cd- als de 4-lp-registratie en twee dagen later (op 16 december) is een van de shows op Netflix te zien.

Storytelling In een statement vlak voor de aanvang van de Broadway-concertreeks vertelde

'Ik wilde een aantal shows geven die zo persoonlijk en zo intiem mogelijk waren' Bruce Springsteen kaartjes werden er tot eind juni 2018 extra concerten toegevoegd. De vraag bleef aanhouden, waarna opnieuw extra shows werden geboekt. Op 15 december speelt Springsteen zijn laatste show in de nu al legendarische Broadway-reeks. En dat gaat

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

Springsteen: “Ik wilde een aantal shows geven die zo persoonlijk en intiem mogelijk zouden zijn. We kozen voor dit Broadwayproject, omdat zo’n schitterend oud theater precies de setting was die ik voor voor ogen had. Overigens is het Walter Kerr Theatre

ACHTERGROND

met 960 stoelen, op een of twee venues na, de kleinste zaal is waar ik de afgelopen veertig jaar heb opgetreden. De show bestaat uit de zanger, de gitaar, de piano, de woorden en de muziek. Een gedeelte zing ik, maar er zijn ook gesproken stukken. Het concert volgt losjes de spanningsboog van mijn leven en mijn werk. Ik wil hiermee de toeschouwers een goede avond vermaak bieden en tegelijkertijd iets overbrengen waar ze wat aan hebben.”

Dat overbrengen doet Springsteen in de vorm van storytelling. En dan bedoelt hij niet de term die sinds een paar jaar heel veel gebruikt wordt in marketing en pr, maar verwijst hij naar de ‘ouderwetse’ betekenis van het woord. Tijdens de show legt Springsteen in vijftien nummers zijn leven bloot. Hij vertelt onder meer over zijn jeugd in Asbury Park, het veranderende Amerika, zijn moeder, politiek en zijn overleden vriend en E-Street Band-saxofonist Clarence Clemons.

Verhalen die je weten te raken, die zijn songs een extra lading geven en waar de humor, ook in de zwaardere onderwerpen nooit ver weg is. Het is niet gek dat Springsteen On Broadway unaniem positieve reviews ontving. Rolling Stone beschreef de show als ‘An intimate triumph… one of the most compelling and profound shows by a rock musician

in recent memory.’ Billboard noemde het ‘the most fascinating, invigorating and emotionally nuanced entries in his creative catalog’ en Varity complimenteerde Springsteen en zijn show als volgt: ‘He’s figured out how to be gigantic in a small place.’

Ook voor niet-fans Het was voor veel fans natuurlijk onmogelijk om Springsteen On Broadway in het echt te ervaren. Om hen toch te bereiken, wordt er op twee avonden een speciale versie opge nomen voor Netflix. Deze concertregistratie is zoals gezegd vanaf 16 december op de streamingservice verkrijgbaar.

Twee dagen voordat de film te zien is, brengt Sony Music in de Benelux de soundtrack uit. De dubbel-cd en de set met vier lp’s van Springsteen On Broadway bevatten alle ingrediënten om een groot publiek aan te spreken. Een publiek dat groter is dan alle fans van The Boss. De concertfilm speelt daar een belangrijke rol in. Dit kan voor veel Netflix-kijkers een nadere introductie tot de muziek van Springsteen zijn.

De verhalen die de zanger tijdens de show vertelt zijn voor veel mensen herkenbaar en zorgen ervoor dat veel nummers een extra lading krijgen. Het concert dient als een springplank naar zijn muziek.

Back catalogus Hoewel Bruce Springsteen sinds het album High Hopes uit 2014 geen nieuwe eigen muziek heeft uitgebracht, is de back catalogus van The Boss interessanter dan ooit. Sony heeft inmiddels alle albums van Springsteen tot en met The Ghost Of Tom Joad (1995) opnieuw uitgebracht in twee verzamelboxen (The Album Collection) en als losse vinylreleases. De complete cddiscografie van Springsteen is nu verkrijgbaar. En met de release van Springsteen On Broadway zou de belangstelling voor de rijke discografie van The Boss best eens een nieuwe impuls kunnen krijgen. ◾

Springsteen-platenbon Branchevereniging NVER lanceerde in november een platenbonactie om de cd in de spotlight te zetten. Consumenten die een van elf geselecteerde cd’s koopt, krijgen een gelimiteerde platenbon cadeau ter waarde van vijf euro.

Op 14 december wordt de release van Springsteen On Broadway extra ondersteund met een speciale Springsteen-platenbon. Deze zal in een beperkte oplage bij alle aangesloten winkels, bol.com en MediaMarkt worden verspreid.

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL DECEMBER|JANUARI 2018|2019

27

/(66 7$/. 025( $&7,21

::: &70 1/

RONNIE FLEX - THE BUMA AWARDS 2018ÅŠ ÅŠ PHOTO: JEROEN VAN DER HORST

ACHTERGROND

Resident Evil 2: de terugkeer van de survivalhorror De serie Resident Evil is de grondlegger van het genre survivalhorror. Het eerste deel, in 1996 verschenen, werd een groot succes. Twee jaar later werd deel twee gelanceerd, dat volgens de fans deel 1 naar de kroon stak. In 2019 verschijnt er een remake.

DOOR: JEROEN VAN TRIERUM

D

e persconferentie van Sony tijdens de E3 bevatte diverse verrassingen.

De grootste daarvan was de trailer van de nieuwe versie van Resident Evil 2.

Het origineel, dat twintig jaar geleden verscheen, prijkt op veel Beste Game Ooitlijstjes. Destijds was er geen andere game die op een cinematografische manier een griezelverhaal vertelde. Een verhaal dat de gamer meenam, liet schrikken en huiveren en waarvan hartslagen spontaan oversloegen. Voor die tijd was Resident Evil 2 zonder twijfel de engste game ooit. Twee decennia later is de liefhebber van het survival horror-genre echter wel wat gewend. Het genre sloeg de afgelopen jaren verschillende nieuwe wegen in, waarbij de actie belangrijker leek dan het griezelaspect. Door Resident Evil 2 in een compleet nieuw jasje te steken, brengt ontwikkelaar Capcom survivalhorror weer terug naar de bron.

Originele sfeer vangen De gamemakers hebben er alles aan gedaan om van Resident Evil 2 een mo-

derne game te maken. Naast scherpe beelden, schrikeffecten en een modern geluid is ook de cameravoering flink onder handen genomen. Het origineel gebruikte zogeheten ‘tank controls’ en vaste camerastandpunten. Dit zorgde voor de nodige gameplay-uitdagingen. Bovendien voelde de bediening nogal log aan. Nu is er gekozen voor een zogeheten ‘over the shoulder third person shooter’-standpunt, dat de serie gebruikt sinds Resident Evil 4.

De visie van producent Yoshiaki Hirabayashi, die ook aan deel zes werkte, was duidelijk. Hij wilde de sfeer van het origineel vangen en dit combineren met de feedback die hij ontving van fans. Het belangrijkste element in Resident Evil 2 is dan ook niet de actie maar de claustrofobische horror.

Zij is op zoek naar haar broer Chris, de hoofdrolspeler uit de eerste Resident Evilgame. Volgens Capcom heeft zowel Leon als Claire compleet aparte campagnes gekregen. Naast het originele verhaal keren ook de klassieke Tofu Mode, waar spelers de game opnieuw kunnen spelen als een groot stuk tofu, en de Fourth Survivor Mode (met in de hoofdrol superagent HUNK) terug. Om deze twee spelmanieren te ontgrendelen, moet het spel op een speciale manier uitgespeeld worden. Verder maakt Resident Evil 2 gebruik van een aanpasbare moeilijkheidsgraad. Hierdoor zijn de gameplay-uitdagingen een stuk meer fluïde en niet simpelweg makkelijk, moeilijk of heel moeilijk. ◾

RESIDENT EVIL 2

Extra modes

| ONTWIKKELAAR: CAPCOM

Eén ding dat niet is veranderd in de remake is het verhaal. Het origineel speelt zich twee maanden na het einde van Resident Evil af en volgt de avonturen van kersverse agent Leon Kennedy en studente Claire Redfield.

| UITGEVER: KOCH MEDIA | RELEASEDATUM: 25 JANUARI 2019 | PLATFORMEN: PS4, XBOX ONE EN PC

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL DECEMBER|JANUARI 2018|2019

29

Wij feliciteren HELEN SMITH van IMPALA met de STOMP Independent of the Year Award 2018

V.l.n.r. (1) Helen Smith, (2) Kees van Weijen en Helen Smith, (3) Helen Smith met STOMP bestuur: Dick de Groot, Chris Boog, Peter Boertje, Kees van Weijen, Tom Peters, Floris Janssen, (4) STOMP Independent of the Year Award 2018

De STOMP Independent of the Year Award wordt toegekend aan een persoon of organisatie die actief is binnen de independent muziek industrie. De prijs is een erkenning voor zijn of haar uitzonderlijke werk gedurende het afgelopen jaar. De award wordt jaarlijks uitgereikt tijdens de STOMP Ledendag XL. STOMP is het independent platform van NVPI audio.

www.stichtingomp.nl

ANALYSE

Sony niet aanwezig op E3 De grootste verrassing van 2018 komt op naam van Sony Interactive Entertainment.

De marktleider maakte bekend dat hij niet van de partij is tijdens de 2019-editie van de beurs E3. Het wegblijven van Sony is een gevoelige klap, maar creëert ook nieuwe kansen.

DOOR: JEROEN VAN TRIERUM

E

én keer per jaar verzamelt de wereldgamepers zich in Los Angeles voor de trade- en consumentenshow E3.

Deze week wordt officieus gezien als de aftrap voor het najaar. Platformhouders en uitgevers tonen hier de nieuwste, vaak nog niet eerder aangekondigde titels.

Dat gebeurt op de showvloer en tijdens de voorafgaande persconferenties.

PlayStation was in het 24-jarige bestaan van de beurs altijd een vaste waarde.

Eind november maakte Sony Interactive Entertainment bekend dat het de 2019editie overslaat.

Experimenteren In het officiële statement dat het bedrijf naar het Amerikaanse gameportal Game Informer stuurde, werd geen duidelijke reden opgegeven. ‘De industrie evolueert en Sony Interactive Entertainment blijft zoeken naar originele manieren om in contact te komen met de community.

PlayStation-fans zijn zeer belangrijk voor ons en wij willen innoveren, anders blijven denken en experimenteren om zo op nieuwe manieren gamers blij te blijven maken.

Een gevolg hiervan is dat we besloten hebben om niet deel te nemen aan de E3 in

'Mogelijk gaat Sony zelf iets organiseren tijdens of voorafgaand aan de E3' 2019. We onderzoeken nieuwe en bekende manieren om onze community in 2019 te betrekken en kunnen niet wachten om die plannen met jullie te delen.’

Sony is niet alleen afwezig op de beursvloer, voorafgaand aan de show zal de marktleider ook geen persconferentie geven.

Grote titels op komst De belangrijkste vraag is welke impact het wegblijven van Sony gaat hebben op de 2019-editie van E3. Zonder meer is dit een pijnlijke klap voor organisator ESA. Sony had sinds jaar en dag een indrukwekkend aantal meters op de beursvloer tot zijn beschikking en was een van de pijlers van de E3. De uitgever liet de afgelopen tijd diverse games zien die waarschijnlijk in 2019 gaan verschijnen, waaronder grote titels als The Last Of Us 2. In het statement liet Sony weten dat het nieuwe plannen heeft. Het zou goed mogelijk zijn dat het bedrijf, net als EA en Microsoft, zelf iets gaat organiseren tijdens of voor de E3.

Kans voor de concurrent De grootste winnaar van het wegblijven gaat waarschijnlijk Microsoft worden. Na het aangekondigde E3-vertrek van Sony liet Xbox-baas Phil Spencer via Twitter al weten ‘dat Microsoft veel heeft om te delen met fans gedurende de E3’ en noemde hij de beurs ‘het hoogtepunt van het jaar.’

Een begrijpelijke reactie. De Xbox moet het wereldwijd in aantallen en media-aandacht afleggen tegen PlayStation en ook de Switch van Nintendo snoept marktaandeel af. De afgelopen twee E3-edities hintte Microsoft op de komst van een nieuwe console. Als zij deze in 2019 aankondigen, hebben ze tijdens de gamebeurs in theorie het rijk alleen. Maar blijft E3 relevant zonder Sony? Voor volgend jaar in elk geval nog wel. Een aantal andere grote namen heeft al toegezegd. Interessanter is het om naar 2020 te kijken. Mocht Sony een apart event lanceren dat succesvol blijkt te zijn, dan zouden andere bedrijven dit voorbeeld kunnen volgen. ◾

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL DECEMBER|JANUARI 2018|2019

31

TERUGBLIK

2018 018

We schrijven niet alleen over entertainment, we kijken, gamen en luisteren ons natuurlijk ook zelf een slag in de rondte. Hieronder blikken wij terug op onze favoriete entertainmentproducten en momenten van het afgelopen jaar.

Marc Simons, redacteur | | | | | |

Jeroen van Trierum, hoofdredacteur | | | | | | | | | |

Voor mij als soul- en bluesfan was 2018 echt een topjaar. Met onder meer releases van Eli ‘Paperboy’ Reed, Fantastic Negrito en The Marcus King Band viel er veel moois te beluisteren.

Zeker omdat het nu eens geen oude bluesmeesters betrof, maar relatief nieuwe artiesten. Niet dat er iets mis is met die oude prachtnummers die The Rolling Stones verzamelden op Confessin’ the Blues, trouwens. Maar hoe dan ook: sommigen zullen misschien klagen over het koude weer, voor mij is het een mooi excuus om binnen te genieten van al die toffe releases.

Marvel’s Spider-Man (game) Red Dead Redemption 2 (game) 11-11 Memories Retold (game) Bruce Springsteen Springsteen On Broadway (album) Wende - Mens (album) Jason Isbell & The 400 Unit Live From The Ryman (album) Jon Hopkins – Singularity (album) A Star Is Born (film) Avengers Infinity War (film) Tom Clancy’s Jack Ryan (serie)

Jeroen Noordeloos, redacteur

Een lijst van tien entertainmentproducten die in 2018 indruk hebben gemaakt? Makkelijke vraag, moeilijk antwoord. Vooral omdat het er natuurlijk veel meer dan tien zijn geweest. Kippenvelmomenten werden op gamegebied veroorzaakt door het slingeren met Spider-Man, het rondtrekken op de prairie in Red Dead Redemption 2 en de impressionistische stijl van 11-11 Memories Retold. Op muzikaal gebied mag The Boss niet ontbreken, evenals de Nederlandse tranentrekker Mens van Wende, de beats van Jon Hopkins’ Everything Connected en de in deze tijd passende Americana van Jason Isbell. Op filmgebied maakte het spektakel van The Avengers en de rauwe emotie van A Star Is Born het meeste indruk. En zowaar heb ik dit jaar ook nog een tv-serie gebinged: de intelligente actie van Tom Clancy’s Jack Ryan. 2018 was op het entertainmentfront een prima jaartje.

32

DECEMBER|JANUARI 2018|2019

| | | |

The Marcus King Band - Carolina Confessions (album) Eli Paperboy Reed Meets High & Mighty Brass Band (album) Fantastic Negrito - Please Don't Be Dead (album) The Ballad of Buster Scruggs (film) Bob Dylan – More Blood, More Tracks (album) Black Joe Lewis & The Honeybears – The Difference Between Me & You (album) The Sisters Brothers (film) The Rolling Stones – Confessin’ the Blues (album) Low Cut Connie – Dirty Pictures (album) Blade Runner 2049 (film)

| | | | | | | | | |

Muse – Simulation Theory (album) Justin Timberlake – Man of the Woods (album) Drake – Scorpion (album) Avengers: Infinity War (film) Deadpool 2 (film) Wonder Woman (film) House of Cards – seizoen 6 (serie) Peaky Blinders (serie) Formula 1 2018 (game) Red Dead Redemption 2 (game)

Dit jaar heb ik flink wat uren doorgebracht op de bank. En of dit nou was om te genieten van mijn favoriete muziek, van series of films: de aankoop van een nieuwe televisie en hifi-set heeft zich ruimschoots in plezier terugbetaald. Op mijn lijstje staan verschillende Netflix-series die ik in één adem heb weggekeken. Peaky Blinders is er een van. Wat een geweldige serie en heerlijk acteerwerk van Cillian Murphy als Thomas Shelby. Op muziekgebied waren er in 2018 enkele hoogtepunten, zoals Simulation Theory van Muse, maar kijk ik verder terug, dan verdient één album een eervolle vermelding: Moderat – Moderat. Dit album is uitgebracht in 2009 maar nog steeds wekelijks onderdeel van mijn luistersessies. Vooral Nasty Silence en Rusty Nails zijn toptracks.

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

ACHTERGROND Ed Hoogeveen, freelance redacteur

Edgar Kruize, freelance redacteur | Suede - The Blue Hour (album) | Marianne Faithfull - Negative Capability (album) | A Perfect Circle - Eat The Elephant (album) | Prince - Piano & A Microphone 1983 (album) | Judith Hill - Golden Child (album)

| Beth Hart & Joe Bonamassa – Black Coffee (album) | Leon Bridges – Good Thing (album) | Novastar – In The Cold Light Of Monday (album) | Anouk – Wen D’r Maar Aan (album) | Johan – Pull Up (album) | Paul McCartney in Carpool Karaoke met James Corden (YouTube) | Typhoon & Amsterdam Sinfonietta Concertgebouw Amsterdam (concert) | Bobbi The Mayor Mansion Amsterdam (concert) | The Analogues Stadsschouwburg Haarlem (concert) | Ry Cooder Carré Amsterdam (concert)

| The Good, The Bad & The Queen Merrie Land (album) | Arctic Monkeys - Tranquility Base Hotel + Casino (album) | Robyn – Honey (album) | Simple Minds - Walk Between Worlds (album) | Interpol – Marauder (album)

Besteedde ik in het verleden jaarlijks honderden euro’s aan boxen, Netflix heeft de drang om films en series te kopen volledig weggevaagd. Ik besef nu dat ik voor het eerst een heel jaar geen enkele dvd of Blu-ray heb aangeschaft. Spotify heeft mijn muzikale aankoopdrang gelukkig niet getemd, al gaat 2018 wel de boeken in als het jaar dat mijn lokale platenwinkel de deuren sloot. Normaliter kwam ik wekelijks neuzen, wat vrijwel altijd resulteerde in de aanschaf van nieuwe lp’s en cd’s. Bij gebrek aan een lokale retailer en door een hekel aan anonieme webwinkels, koop ik nu aanzienlijk minder, maar dan nu liefst rechtstreeks bij de artiest. Vaak heeft het vinyl dan een exclusief kleurtje (fuchsia Simple Minds, roze Eels, rode Interpol, gouden The Smashing Pumpkins) en je weet dat het geld sneller bij de makers terechtkomt. De muziek blijft echter leidend in de keus tot aanschaf. Mijn favoriete platen van het jaar zijn het vervaarlijk piepende en krakende Negative Capability van Marianne Faithfull en het galmende The Blue Hour van Suede, een album dat duizenden malen interessanter is dan het werk uit hun commerciële hoogtijdagen en waarvan de kloeke deluxe edition om door een ringetje te halen is.

Why don’t you help me out here? Oh, I know… you didn’t buy my new album!” aldus Ry Cooder in een uitverkocht Carré toen hij even z’n tekst kwijt was. En hij heeft gelijk: we streamen ons suf maar beluisteren geen complete albums meer. En kopen ze ook niet. Ik doe daar net zo hard aan mee. Dus kwam er bij ieder concert dat ik dit jaar bezocht wel een voor mij onbekend liedje langs. Dat gebeurde bij de soms schurende combinatie Typhoon & Sinfonietta, bij de betoverende Bobbi en zelfs bij de perfecte integrale uitvoering van The White Album door The Analogues. Had eigenlijk nooit goed geluisterd naar Everybody’s Got Something To Hide Except Me And My Monkey. Nu wel. Net zoals ik dat luisterde naar de nieuwe albums van Johan, Leon Bridges, Novastar en die stoere, breekbare Anouk. Mochten zij ooit hun tekst kwijt raken: ik kan ze helpen.

Arnold le Fèbre, eindredacteur Jasper van Vugt, freelance redacteur (album) | Nora Fischer & Marnix | Popronde (concert) Dorrestein – Hush (album) | Courtney Barnett - Tell Me How | Best Kept Secret Festival (concert) You Really Feel (album) | Rosalía - El Mal Querer (album) | David Byrne in AFAS Live (concert) | Broeder Dieleman – | SNES Classic Mini (game) Komma (album) | The Death of Stalin (film) | Adrianne Lenker – Abysskiss

Dit jaar wist ik een SNES Classic Mini te bemachtigen. Red Dead Redemption 2? Fantastisch, maar ik zwolg in nostalgie en gamegenot bij klassiekers als Mario Kart, Zelda en Donkey Kong Country. Op filmgebied genoot ik, als geschiedenisliefhebber, van de komedie The Death of Stalin. Muzikaal was het een divers jaar, met favoriete albums van modern geïnterpreteerd klassiek (Nora Fischer & Marnix Dorrestein) en in Zeeuws dialect gezongen luisterliedjes (Broeder Dieleman) tot flamencopop (Rosalía) en in knauwend Australisch gezongen indierock (Courtney Barnett). Dat het echt niet allemaal om spektakel hoeft te gaan bij concerten en festivals, bewees het fijnproeversfestival Best Kept Secret en het optreden van David Byrne in de AFAS Live. Natuurlijk, er was een prachtige choreografie en een slim decor. Maar het waren de spelvreugde en de kwaliteit van de muziek die de doorslag gaven. Net zoals bij de Popronde, een rondreizend festival en kweekvijver voor jong, hongerig talent.

| | | |

The Haunting of Hill House (serie) Wild Wild Country (serie) Jon Hopkins – Singularity (album) Sopor Aeternus & The Ensemble of Shadows – Spiral Sacrifice (album) | Dimmu Borgir – Aeonian (album) | Brian Eno – Music for Installations (album)

| Fabrizio Paterlini – Winter Stories (album) | Jean-Michel Jarre – Equinoxe Infinity (album) | Destructive Cult – I Believe in Jim Jones (album) | Mayan – Dhyana (album)

Het is wat overdreven om te stellen dat 2018 het jaar van de cd was, maar het is alweer een tijdje geleden dat het schijfje zoveel liefde heeft gekregen. De CD Okcampagne zet de cd dit najaar in de spotlights en in platenzaken krijg je bij aanschaf van een geselecteerde cd een Beatles Platenbon cadeau. Tijdens de 50ste Mega Platen & CD Beurs was het voor het eerst sinds lange tijd dringen geblazen rond de kraampjes met cd-aanbiedingen. En als klap op de vuurpijl is bij mij om de hoek platenzaak Gooisch Vinyl geopend, waar ik inmiddels alle wazige muziek krijg toegeschoven. Wegens ruimtegebrek had ik mezelf voorgenomen minder muziek te kopen, maar met fijne albums van onder anderen Brian Eno, JeanMichel Jarre en MaYan was dit voornemen gedoemd te mislukken. Misschien dat ik voor 2019 – ach, wie houd ik voor de gek... Kom maar door met die cd’s! ◾

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL DECEMBER|JANUARI 2018|2019

33

FR IE N D LY - RELI A BLE - COLLECT IB L E

MERCHANDISE

PBM Express B.V.

Jacobus Lipsweg 5 3316 BP Dordrecht

Tel: +31 78 6316453 Fax: +31 78 6316474

www.pbmexpress.nl E-mail: sales@pbmexpress.nl

S P E C I A L

GROOTHANDEL & DISTRIBUTIE Distributeurs en groothandels moeten blijven innoveren om grote nieuwe spelers het hoofd te bieden. Zo wordt er persoonlijkere service verleend, gaat de productiecapaciteit omhoog en worden producten sneller geleverd.

Ook het leveren van unieke producten draagt bij aan het onderscheidende vermogen van een distributeur. Het snel inspelen en reageren op de trends van de markt is uitgegroeid tot een make-or-break aspect van het distributieveld.

36 39 41 43

Distributeurs reageren op stellingen Nedis Hole in the Wall QuestControl

De meerwaarde van een distributeur De rol van distributie is flink veranderd. Wat is de huidige rol van een traditionele distributeur?

Hoe ziet de markt eruit en waar liggen de kansen? We legden vier distributeurs een aantal stellingen voor.

De deelnemers Jan Pieter Ellerbroek (JPE) van PBM Express, Bram Creemers (BC) van Nedis, Ryan Narain (RN) van QuestControl en Marvin van Es (MVE) van Hole In The Wall buigen zich over de stellingen en doen alvast een gooi naar 2019.

Stelling 1: Merchandise, hardware en accessoires nemen op termijn de plaats van software in specialistische winkels over.

JPE: ”De distributie van software digitaliseert, dat is een gegeven en daar spelen retailers al op in. De trend zag je de afgelopen vijf jaar al voltrekken en gaat nog wel even door. Specialistische retail moet zoeken naar vervangende omzet en de verkoop van merchandise, hardware en accessoires kan daar een rol in spelen. Vraag is of dat voldoende zal compenseren. Naast digitalisering is er nog een andere uitdaging: teruglopend ‘verkeer’ in de winkels. En dat geldt voor de hele retail. Retail moet werken aan impulsen om de winkel weer vol te krijgen. Ik noem bijvoorbeeld acties, snel wisselende assortimenten en content.”

MVE: “Dit is al behoorlijk snel aan het gebeuren. Contentdragers spelen straks geen rol van betekenis meer, het gaat in de retail steeds meer om de merkbeleving. Ik ben dus sterk van mening dat dit waar is.”

BC: “De sterke groei van online winkels in combinatie met de mogelijkheid om online eenvoudig software te downloaden hebben ertoe geleid dat iedere barrière nagenoeg is weggenomen bij de consument. Dat software hierdoor verdwijnt uit de specialistische winkels is een logisch gevolg hiervan.”

RN: “Daar ben ik het gedeeltelijk mee eens, maar voor de meeste winkels zullen aanvullende assortimenten en of diensten nodig zijn. Voor winkels in dichtbevolkte gebieden kan het volstaan.”

Stelling 2: Mainstreamkanalen als AH zouden ook prominent in de productgroepen merchandise, hardware en accessoires moeten stappen.

JPE: “Food retailers in Nederland en België werken met beperkte ruimte en een hoge omzetsnelheid per vierkante centimeter. In die formule zie ik weinig ruimte om merchandise te verkopen.

Als ze daar zelf een kans zagen, waren zij er wel ingesprongen. Voor andere mainstreamkanalen kunnen onze producten wel zeer interessant zijn. Denk

36

DECEMBER|JANUARI 2018|2019

aan boekhandels, stationary winkels en cadeauwinkels.”

beuren. Kleine soepele bedrijven spelen sneller in op kansen en bedreigingen.”

MVE: “Ja, 100%. In de Verenigde Staten zien we dit al uitgebreid gebeuren met Tesco en Walmart, die een enorm aanbod hebben. Ik zie dan ook echt een toegevoegde waarde voor merchandise in het retaillandschap.

Al blijft de zelfstandige winkelier de specialist.”

BC: “Mainstreamkanalen als AH hebben dagelijks veel traffic in de winkels. In de afgelopen jaren is het aantal tweeverdieners toegenomen. Deze doelgroep is door gebrek aan tijd op zoek naar een one-stopshop concept, waar ze zowel food als consumenten elektronica kunnen kopen.

In andere Europese landen (zoals bij REAL in Duitsland) is dit al het geval. Dus wat mij betreft zou het een logische stap kunnen zijn voor de mainstreamkanalen zoals AH.”

RN: “Dat zou alleen interessant zijn als de mainstreamkanalen kunnen inspelen op de lokale behoeften. Ik zie dat niet zo snel ge-

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

GROOTHANDEL & DISTRIBUTIE

SPECIAL

Tot slot: De grootste kans voor 2019 is…

RN: “Kort en krachtig: alle Fortnitemerchandise.”

JPE: “Voor PBM Express zijn er volgend jaar heel veel kansen. 2019 wordt een jaar met heel mooie content.

Disney komt weer met een aantal films die zich perfect voor merchandise lenen. Daarnaast staat er een aantal grote gametitels op het programma, met een rijke geschiedenis aan merchandise. Op basis daarvan kunnen wij en ook de retail het verschil maken.”

Stelling 3: Het Nederlandse distributielandschap heeft te veel spelers.

MVE: “Daar ben ik het niet mee eens. Ook in een markt met veel spelers kun je je als distributeur blijven onderscheiden van de concurrentie door als eerste in te springen op trends, het leveren van uitstekende service en persoonlijk contact. Partijen die iets extra’s bieden, zoals Hole in the Wall, blijven relevant in het landschap.”

BC: “Ik ben van mening dat er niet te veel spelers zijn, maar wellicht wel veel distributeurs die dezelfde propositie aanbieden en zich niet snel genoeg ontwikkelen en onderscheiden ten opzichte van de concurrent. De kansen liggen in de niche markten en het bieden van de gevraagde service vanuit de klant.”

RN: “Er zijn voldoende kansen voor spelers die zich kunnen onderscheiden.

Traditionele distributie zit op dit moment nog steeds in een veranderingsproces. Het is nog volop in ontwikkeling. Komende jaren zullen we het effect zien van bijvoorbeeld toenemende digitale distributie en het aantal aanbieders van verkoopplatformen.”

JPE: “De traditionele rol van een distributeur is al een tijd aan het veranderen als gevolg van het veranderende distributielandschap. Je ziet dat partijen afweging maken in specialisatie, verruiming in assortiment (one-stop-shop) of kiezen voor een b-2-c rol als marktplaatsdealer. Er zijn nog steeds heel veel producten die de weg naar de consument moeten vinden. Er dus nog genoeg werk, alleen wellicht op een andere manier.”

BC: “De komst van betaalbare smart home-producten die eenvoudig bediend kunnen worden met één app. Wij hebben deze kans gezien en hebben al een range van 20 Nedis SmartLifeproducten beschikbaar in ons assortiment en we zullen begin volgend jaar nog 20 producten toevoegen.”

MVE: “Het jaar 2019 zal voor Hole In The Wall grotendeels in het teken staan van het razendsnel blijven signaleren van en inspringen op de hypes die spelen. Daarnaast zien wij een duidelijke groei in aanvragen voor gepersonaliseerde producten. We verwachten veel van Game of Thrones, Stranger Things 3 en Frozen 2. Al zal de hype rondom Fortnite nog wel even doorgaan!” ◾

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

DECEMBER|JANUARI 2018|2019

37

All you need is an exciting gaming line up

Nedis, your smart business partner

Nedis.com

GROOTHANDEL & DISTRIBUTIE

SPECIAL

Alle producten onder het nieuwe merk Nedis Met de opkomst van partijen als Amazon en Alibaba staat de rol van de groothandel onder druk. Nedis speelt daar op in door zich te richten op drie belangrijke pijlers: Private Label, promotionele volumedeals en het Nedis-assortiment, waarmee men zich wil onderscheiden van de concurrentie. Dat vroeg wel om een grondige aanpak van het eigen merkenportfolio.

BRAM CREEMERS

D

it jaar bracht Nedis zijn merken samen tot een brand, vertelt Bram Creemers, head of category management & purchase. “Voorheen hadden wij vijftien eigen merken in ons portfolio.

Maar met het oog op de markt is het beheer daarvan niet meer van deze tijd. Om onze klanten een betere service te verlenen, hebben we besloten om naar één merk te gaan: Nedis. Zo kunnen we retailers een totaaloplossing bieden, zonder dat er meerdere merken nodig zijn.”

Tweevoudige belofte Deze totaaloplossing bestaat uit meer dan de producten zelf. “Wij zijn de slimme keuze voor onze klanten. We denken bijvoorbeeld actief mee over het inrichten van schappen. Vanwege die persoonlijke touch hebben we ook ons logo aangepakt: dat is nu handgeschreven. Het logo staat voor de handtekening onder onze belofte, en dat is een tweevoudige belofte. Ten eerste staan wij dicht bij onze klanten en helpen hen echt vooruit. Daarnaast bieden we een assortiment van kwalitatief goede producten.”

Intuïtieve verpakking

Gezonde stroom producten

Dat er van vijftien merken wordt teruggegaan naar één, betekent niet dat het productassortiment gekrompen is. Integendeel, het nieuwe Nedisassortiment telt nu al vierduizend artikelen. Het omvat productlijnen met een nieuwe look en feel en geeft hiermee een antwoord op de veranderde eisen van de (r)etailer. Creemers: “Binnen het retailkanaal is er tegenwoordig minder ruimte in de schappen en lopen er minder verkopers op de vloer. Retailers vinden het zodoende steeds belangrijker dat een product zichzelf verkoopt. Met het nieuwe merk Nedis willen we de consument de juiste keuze laten maken. Dat doen we bijvoorbeeld door een intuïtieve verpakking met goede foto’s en icoontjes. Hierdoor springen de producten niet alleen meteen in het oog als je langs de rekken loopt, maar weet je als consument ook direct wat je eigenlijk koopt.”

Met de totstandkoming van het assortiment wil Nedis zich onderscheiden. Het bedrijf streeft naar een constante stroom producten waarmee men snel kan reageren op de markt. “We willen een kwalitatief product aanbieden tegen een betaalbare prijs ten opzichte van A-merken”, stelt Creemers.

Inspelen op marktontwikkelingen en producten toevoegen aan het assortiment gaat een stuk makkelijker nu Nedis één merk beheert.

Komend jaar staat volop in het teken van de uitrol van de nieuwe aanpak. “We hebben nu een breed assortiment dat zich kenmerkt door een goede prijs/kwaliteitverhouding. We zijn er klaar voor om het nieuwe merk te presenteren aan onze klanten en ervoor te zorgen dat er een gezonde stroom Nedis-producten op de markt komt, waarbij wij ernaar streven om dit sneller te doen dan de concurrent.

Want dat is waar we in uitblinken: ten opzichte van nieuwe grote partijen kunnen wij heel snel een kant-en-klare-oplossing bieden.” ◾

'Nedis is de slimme keuze voor onze klanten' WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

DECEMBER|JANUARI 2018|2019

39

Interested in our merchandise and products, please contact us at Hole in the Wall

Contact: Sales | E-mail: sales@holeinthewall.nl Phone: +31 (0)226 331 331 | Website: www.holeinthewall.nl

GROOTHANDEL & DISTRIBUTIE

SPECIAL

Hole In The Wall wil nóg sneller inspringen op hypes Hole In The Wall, binnen de Benelux al zo’n dertig jaar marktleider in merchandise, heeft belangrijke stappen gezet om als eerste te kunnen inspelen op trends in de entertainmentindustrie. Salesmanager Marvin van Es: “De vraag naar unieke producten en snelle uitlevering daarvan wordt steeds groter, en laat dit nou net onze kracht zijn."

M

et een verhuizing, overnames en een groei in B2C was 2018 een jaar vol veranderingen voor Hole in The Wall.

“Het afgelopen jaar is er inderdaad een hoop gebeurd binnen het bedrijf. Met Posters.nl richten we ons vooral op de groeiende online consumentenmarkt, terwijl we met de overname van een productiebedrijf zelf merchandise kunnen produceren voor de lokale markt.”

Waar moeten we dan aan denken?

“We merken dat in de retailmarkt de vraag toeneemt naar unieke merchandise. Een voorbeeld hiervan zijn de speciale mokken die we in samenwerking met Sanoma hebben ontwikkeld voor het 65-jarige jubileum van Donald Duck. Door het uitbreiden van onze eigen productiemogelijkheden kunnen we nog sneller voldoen aan de klantvraag.”

Wat zijn de nieuwe trends en innovaties binnen de merchandise?

“Voor ons wordt het steeds belangrijker om als een omnichannel te opereren. Hypes ontstaan van het ene op het andere moment en met onze klanten en partners wil-

ZELDA LIMITED EDITION-BOX VOOR NINTENDO USA

len wij hier meteen op in kunnen springen.

Daarom was de uitbreiding van onze productiecapaciteit ook zo belangrijk. Naast het aankopen en distribueren van merchandise, wordt verder de vraag naar het produceren van unieke producten steeds groter.”

Noem eens een recent voorbeeld?

“Eind 2018 lanceren wij als eerste in de Benelux merchandise van Fortnite. De vraag was gigantisch, maar er was gewoon nog niets te koop. Tijdens de Gamescom zijn wij in contact gekomen met een partij die wereldwijd Fortnite-kleding levert. Dankzij ons snelle reactievermogen en grote retail/ecommerce netwerk binnen de Benelux konden we meteen schakelen met dit bedrijf.

Sterker nog: de eerste T-shirts liggen inmiddels in de schappen. Hole In The Wall beheert daarnaast verschillende licenties voor gaming merchandise en zeker in deze bran-

che zijn veel producten te koop. Juist door dit grote aanbod neemt de vraag naar unieke producten toe. Zo hebben we met Nintendo USA een speciale Zelda limited edition-box ontwikkeld, met een oplage van duizend stuks. In de gaming-wereld is het concept van schaarste redelijk geaccepteerd en retailers reageren dan ook enthousiast op deze unieke producten.”

Hoe zien de plannen voor 2019 eruit?

“We gaan verder met het uitbreiden van onze productiecapaciteit, wat vooral in het eerste kwartaal vorm gaat krijgen.

Daarnaast richten we ons op merchandise voor aankomende releases. Zo staan Frozen II en een nieuwe Star Wars-film op het programma, en hebben we hoge verwachtingen van de merchandise voor de Netflixseries Game of Thrones en Stranger Things. Het wordt weer een spannend jaar, waarin we onze klanten blijven verrassen.” ◾

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

DECEMBER|JANUARI 2018|2019

41

KNOWLEDGE OF GAMING

&

TOYS MULTIMEDIA MERCHANDISE

www.questcontrol.net sales @questcontrol.net 075- 670 73 68

GROOTHANDEL & DISTRIBUTIE

SPECIAL

QuestControl doet het net even anders QuestControl is een distributeur in de Benelux voor multimedia en speelgoed. Het bedrijf richt zich op computeraccessoires, producten voor console- en pc-gaming, licentieartikelen, merchandise, gadgets en audioproducten. “Sinds de oprichting leveren we unieke producten voor onze klanten om ons te onderscheiden van de rest van de markt.”

S

ales director Rayen Narain is al sinds de start van het bedrijf in 2002 betrokken bij QuestControl. “We startten destijds als importeur van vooral draadloze controllers voor de Playstation”, vertelt hij. “In snel tempo hebben we ons assortiment uitgebreid met overige consoleaccessoires en pc-gaming accessoires, we hebben bijvoorbeeld ook de producten van Razer in de markt gezet” Narain heeft de markt de afgelopen 16 jaar behoorlijk zien veranderen. “De traditionele computerwinkels hebben een paar jaar terug erg last gehad van de online winkels, maar hebben intussen de transitie gemaakt en hun dienstenpakket en assortiment aangepast. Ze zijn minder games gaan verkopen en zich in toenemende mate gaan toeleggen op accessoires.”

Rayen Narain signaleert nog een andere verschuiving. “Ging de aandacht in het verleden vooral uit naar A-merken en technologische vernieuwingen, nu zie je dat de focus voor fysieke winkels is verschoven naar betaalbare, kwalitatief hoogwaardige producten. Veel innovaties die in gamingmuizen zijn gemaakt, zijn intussen betaalbaar geworden. De innovatie is niet meer zo groot als in de beginjaren en er zijn talloze alternatieven die aan de wensen van veeleisende gamers tegemoet komen en vooral veel betaalbaarder zijn. Een A-merk computermuis van 16.000 dpi met bijbehorend prijskaartje verkoopt vooral online goed. Bij een gewone computerwinkel is de doorlooptijd veel lager.”

Fortnite en e-sports Narain ziet het aantal productlijnen voor pc-gaming toenemen, terwijl er ook nieuwe verkoopkanalen worden aangeboord.

“Winkels vergroten hun gamingassortiment”, aldus de sales director. “Neem nu hoofdtelefoons. Had men in het verleden één of twee modellen op voorraad, tegenwoordig zijn dat er stuk meer geworden. Dat heeft vooral te maken met het succes van

RAYEN NARAIN

'Je zou QuestControl ook kunnen beschouwen als een brand building-organisatie' Fortnite. Of we dat hadden verwacht?

Nee, het was voor ons ook een verrassing.

Trends en hypes zijn lastig te voorspellen.

Wel denk ik dat de populariteit van Fortnite nog wel even aanhoudt. En dat geldt ook voor de Nintendo Switch.”

QuestControl profiteert verder van toenemende belangstelling voor e-sports. “In de beginjaren sponsorden we LAN-party’s voor Razer en Qpad. Het afgelopen jaar zijn we daar weer mee begonnen voor onze huidige gamingmerken en dat werpt nu zijn vruchten af. E-sports neemt een enorme vlucht en de komende jaren zal dit segment alleen maar professioneler worden.”

Unieke producten Het aanbod van het bedrijf uit Wormerveer bestaat verder uit onder meer speelgoed en merchandise. Narain: “Sinds de oprichting leveren we unieke producten voor onze klanten om ons te onderscheiden van de rest

van de markt. Voor een groot deel van ons assortiment zijn wij exclusief distributeur en daarnaast introduceren we regelmatig nieuwe merken en producten. Zo bieden we het breedste aanbod in licentieauto’s aan in de Benelux, variërend van de Volkswagen Kever tot de Bugatti Veyron. Daarnaast vind je bij ons ook landbouwvoertuigen, politieauto’s en brandweerauto’s. Wat betreft merchandise voor kinderen zijn Shimmer en Shine (de hoofdpersonen uit de gelijknamige animatieserie) en alles wat te maken heeft met Frozen erg populair. Voor een iets oudere doelgroep hebben we merchandise rond Harry Potter en The Fantastic Beastsserie. We proberen het echter net even wat anders te doen, door ons ook te richten op stijlvolle en trendvolle nicheproducten. Je zou ons dan ook veeleer kunnen beschouwen als een ‘brand building-organisatie’ dan als een distributeur in de traditionele zin van het woord.” ◾

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

DECEMBER|JANUARI 2018|2019

43

S P E C I A L

CHRISTELIJKE MARKT Het Christelijke segment wordt in de Benelux vaak over het hoofd gezien door retailers. Berichten over het succes van religieuze producten in de Verenigde Staten komen steevast met een ‘Only in America’-bijsluiter.

Maar is dit wel terecht?

Uit gesprekken met distributeurs lijkt ‘hun’ markt er juist een waarin veel potentie zit. Volgens de distributeurs sluiten religieuze producten beter aan op de algemene markt dan velen denken.

46 49 51 53

Geloof in de christelijke markt Ecovata BBI Films 3:16 Europe

Geloof in de christelijke markt In een tijd waarin de Benelux steeds verder seculariseert, schenkt de retailmarkt weinig aandacht aan de christelijke niche. Logisch, zou je denken. Toch lijken er verrassend veel kansen te liggen die zowel de detailhandel als streamingdiensten vooralsnog onbenut laten.

DOOR: MARC SIMONS

I

n de Verenigde Staten is de christelijke entertainmentmarkt bijzonder groot. Dat klinkt wellicht als een open deur, maar in tegenstelling tot wat je misschien zou denken, zijn christelijke films vooral sinds de eeuwwisseling booming business. Piet Dekker van distributeur BBI Films vertelt: “Veel films, zoals Do You Believe? en de God’s Not Dead-films draaien daar zelfs in de bioscoop met hoge omzetten. Er gaat heel veel geld in om.”

Een goed voorbeeld hiervan is The Passion of the Christ (2004), ook in Nederland een grote release. Deze film bracht 612 miljoen dollar in het laatje met een budget van ‘slechts’ 30 miljoen dollar. De bioscoophit God’s Not Dead had eind 2014 in de VS al bijna 61 miljoen dollar opgehaald. En in 2015 werd de religieuze film War Room zelfs een Box Office nummer 1-film. De productie verdiende uiteindelijk 74 miljoen dollar.

Overlap Het succes in de VS valt te danken aan de omvang van het christelijke publiek én de

relatief grote overlap van de religieuze entertainmentmarkt en de algemene markt.

Niet alleen films doen het goed, want ook christelijke artiesten behoren tot de populairste muzikanten van het land. Peter Fransen van distributeur 3:16 Europe somt een aantal grote namen op van het afgelopen jaar. “Een artiest als Lauren Daigle treedt op bij Ellen DeGeneres, Jimmy Fallon, noem maar op. Ook artiesten zoals Chris Tomlin en Rend Collective, een Ierse folkband, verkopen gewoon heel goed.”

Open blik In Nederland wordt het christelijke niche minder snel gevonden door retailers en streamingdiensten. Toch moet niet alleen de omvang van het christelijke publiek, maar ook de open blik van het algemene Nederlandse publiek niet worden onderschat. Zo waren de Nederlands bioscoopbezoekers van Silence (2016) van Martin Scorsese toch goed voor een recette van bijna 181.000 euro. En in The Book of Eli (2010), een grotere release, zagen 103.000 bezoekers het spirituele personage van Denzel Washington rondlopen met de Bijbel.

Beide zijn mainstreamfilms van grote regisseurs die niet per se christelijk zijn. Maar juist deze films tonen dat producties met een religieuze inslag, waarin christelijke thema’s centraal staan, een publiek kunnen vinden in een geseculariseerd land. De vraag die overblijft luidt: hoe christelijk is te christelijk voor de gemiddelde Nederlander of Belg?

Voor iedereen relevant Uiteraard draait het succes van de christelijke niche niet alleen om de bereidheid van het Nederlandse publiek om religieuze boodschappen te accepteren. Veel christelijke artiesten hebben de afgelopen jaar een zwaai gemaakt richting de algemene markt. Fransen: “Ik zie kansen door een

46

DECEMBER|JANUARI 2018|2019

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

tweetal ontwikkelingen. Ten eerste is de sound van christelijke muziek een stuk professioneler geworden. Qua professionaliteit doet religieuze muziek niet onder voor die van de algemene markt. Ten tweede zingen christelijke artiesten steeds vaker over brede onderwerpen, over het leven zelf. De muziek is voor iedereen relevant.”

Kansen benutten Een belangrijke factor in het succes van de christelijke markt is de durf van de detailhandel en streamingpartijen om de stap te zetten naar een aanbod van christelijke titels.

Met de hogere kwaliteit en bredere boodschap van veel religieuze artiesten lijkt de deur verder open te staan dan vroeger. Ook het bedienen van het christelijke publiek lijkt veel potentie te hebben. Sommige seculiere retailers hebben hun aanbod al verbreed, vertelt Arjan van den Bijgaart van muziekdistributeur Ecovata. “Wij zien dat onze klantendoelgroep breder wordt, want lang niet iedereen stapt een christelijke boeken- of muziekwinkel binnen. Zelfs christenen zelf niet. Het is daarom mooi om te zien dat algemene muziekzaken steeds meer gospelmuziek uit ons assortiment aanbieden. Een opvallende verandering, want voorheen was dit veel sterker gescheiden. Die scheidslijn lijkt dus te verdwijnen.”

Ook Fransen ziet de afstand tussen de christelijke industrie en de algemene markt kleiner worden. “Vroeger was er echt een kloof tussen religieuze muziek en algemene muziek. Er was duidelijk een afscheidingsgebied, die werd gecreëerd van beide kanten.

Maar dat is nu veel minder geworden.”

Gebrek aan titels Op filmgebied lopen webshops voorop als het gaat om christelijke titels. Het religieuze publiek heeft momenteel weinig mogelijkheden om deze entertainment

CHRISTELIJKE

SPECIAL

LAUREN DAIGLE

'De kloof tussen de christelijke niche en de algemene entertainmentmarkt wordt kleiner' Peter Fransen, 3:16 Europe

THE BOOK OF ELI

te consumeren. Hier liggen dus kansen voor retailers, maar ook streamingpartijen kunnen hun slag slaan. Op dit moment is er een opvallend gebrek aan religieuze titels in het aanbod van streamingkanalen. Dekker: “Christenen kunnen met releases via on-demand diensten en televisie een belangrijke doelgroep worden.

Veel christelijke titels zijn kwalitatief goede familiefilms met een echte boodschap. Sommige partijen hebben dergelijke films al wel on demand staan, zoals New Faith Network en Ziggo. Maar het gebeurt mondjesmaat. Netflix, Videoland, Telenet, Belgacom en andere streamingpartijen bieden haast geen christelijke titels aan. Als ze slim zijn, zetten ze hier juist meer op in.”

Met het oog op de toekomst

SILENCE

De christelijke niche vindt vaker zijn plek in de gemiddelde detailhandel, zo kunnen we concluderen. Toch zijn er nog legio kansen die onbenut blijven. Er zijn verdere stappen nodig voor een volwaardige intrede van religieuze muziek in platenzaken. En hoewel mainstreamfilms met christelijke thema’s on demand beschikbaar zijn, bieden streamingdiensten nauwelijks religieuze titels aan. Het is onwaarschijnlijk dat het niche ooit zo breed ondersteund wordt als in de VS, maar dat de industrie nog veel meer kan halen uit de christelijke markt, staat als een paal boven water. ◾

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL DECEMBER|JANUARI 2018|2019

47

CHRISTELIJKE

SPECIAL

Nederlandstalige gospelmuziek populairder dan ooit Arjan van den Bijgaart begon in 1988 met Ecovata, Nederlands grootste distributeur van christelijke muziek. In dertig jaar tijd heeft de Brabantse ondernemer de markt sterk zien veranderen: “Streaming wordt ook voor ons steeds groter, maar voor onze klant is de cd nog steeds nummer één.”

A

ls ik terugkijk op de afgelopen dertig jaar, doe ik dat veel met dankbaarheid”, vertelt Arjan van den Bijgaart. “We hebben met Ecovata veel ups en downs meegemaakt en we zien dat de markt waarin wij ons begeven in een razend tempo aan het veranderen is. Zo blijft de groei van online verkopen doorzetten en zien we tegelijkertijd een terugloop van muziekzaken in het straatbeeld. In het centrum van grote steden zie ik steeds meer winkels leeg staan. Daar schrik ik van. Maar ook Ecovata gaat mee in deze ontwikkelingen. De afgelopen drie jaar hebben we flinke stappen gezet en is een belangrijk deel van onze eigen uitgaven ook digitaal verkrijgbaar. Zo zorgen we ervoor dat de Nederlandse gospelmuziek wordt gedistribueerd naar webshops, maar kijken we ook naar het digitale domein van downloads en streaming. Een enorm verschil met dertig jaar geleden toen vooral de christelijke muziekzaak centraal stond in onze distributieketen.”

“

Gospelmuziek Toch ziet de ondernemer voldoende kansen in de winkelstraat. “Natuurlijk hebben de christelijke muziekzaken last van webshops, maar er zijn ook winkels die het

'In onze markt zijn mensen niet echt bezig met hebbedingetjes en gaat het meer om de inhoud' goed blijven doen. Zij onderscheiden zich met een ruim assortiment en hebben veel kennis in huis om de consument te adviseren. Tegelijkertijd zien wij ook dat onze klantengroep breder wordt, want lang niet iedereen stapt een christelijke boeken- of muziekwinkel binnen. Zelfs christenen zelf niet. Het is daarom mooi om te zien dat algemene muziekzaken steeds meer gospelmuziek uit ons assortiment aanbieden.

Een opvallende verandering, want voorheen was dit veel sterker gescheiden. Die scheidslijn lijkt dus te verdwijnen.”

Nederlandstalig Naast alle veranderingen in de muziekdistributie, ziet Van den Bijgaart ook de wensen van zijn klanten veranderen. “Toen wij in 1988 begonnen verkochten we vooral Engelstalige gospelmuziek. Tegenwoordig heeft de consument juist een duidelijke voorkeur voor Nederlandstalig, terwijl het aandeel Engelstalige gospelmuziek van Nederlandse artiesten sterk achteruitloopt. Dat heeft ook te maken met de professionalisering van artiesten. Sommige

releases van Nederlandse gospelmuzikanten verkopen duizenden units en dat is heel bijzonder. Onze top tien van bestverkochte producten bestaat zelfs alleen uit Nederlandstalige producties. Natuurlijk zijn er uitzonderingen, maar vandaag de dag wil onze doelgroep aangesproken worden in hun moerstaal. Dat was toen wij begonnen met Ecovata heel anders, toen werd er juist met minachting gekeken naar Nederlandstalige producties.”

Aandacht voor de afwerking De trend van vinyl wordt ook in de christelijke muziekmarkt nauwlettend gevolgd.

Toch blijft Ecovata focussen op de cd. “Op dit momenten hebben we enkele artiesten in ons portfolio die hun muziek uitbrengen op lp. In onze branche zien we toch dat verkopen hiervan achterblijven. In onze markt zijn mensen niet echt bezig met hebbedingetjes en gaat het meer om de inhoud. Wij zorgen dan ook dat het booklet veel aandacht krijgt, door alle songteksten op te nemen. Onze klant wil meezingen met de muziek van hun favoriete gospelartiest.” ◾

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

DECEMBER|JANUARI 2018|2019

49

RUIM 75 CHRISTELIJKE TITELS

DISTRIBUTIE NEEMA www.neema.nl VSN www.vendorservices.nl BBI Piet Dekker

T: 085 065 6870 T: 078 654 5556 T: 06 2330 6638

info@neema.nl info@vendorservices.nl p.dekker@bbi-films.com

CHRISTELIJKE

Christelijke kaskrakers

SPECIAL

PIET DEKKER, DIRECTEUR BBI FILMS

Waar christelijke titels zoals God’s Not Dead 1 & 2 in de Verenigde Staten moeiteloos 60 miljoen dollar omzet draaien, blijft de Benelux achter. Toch is er ook hier een relatief grote christelijke markt met veel potentie. Tijd dat deze gevonden gaat worden, vindt Piet Dekker van BBI Films.

D

istributeur BBI Films is al decennialang een bekende naam in de Nederlandse filmwereld.

Naast de standaard catalogus koopt BBI Films de laatste jaren ook de rechten op van christelijke familiefilms. In een korte periode is het bedrijf in deze sector een grote speler geworden, stelt eigenaar Piet Dekker. “We zijn uitgegroeid tot de grootste leverancier met een assortiment van ongeveer 75-80 christelijke titels. We kopen echter niet lukraak rechten van titels, maar gaan echt specifiek voor kwalitatief goede films, die in Amerika de bioscoop ingaan en veelal in de topcharts staan.”

Volgens Dekker begon de interesse in de christelijke markt met een onverwachte bestseller voor het bedrijf: The Climb. Deze

film was het startschot voor BBI Films in deze sector. “De dvd-markt is over het algemeen op zijn retour; ik zie ons niet meer zo snel 50.000 exemplaren van een titel verkopen. Maar de christelijke markt kent een bijzonder trouw publiek. Bovendien kunnen christenen met releases in de bioscoop, on demand en televisie, net zoals nu al in Amerika, een hele belangrijke doelgroep worden. Daarnaast willen mensen gewoon goede films kijken.”

Aanvankelijk distribueerde BBI Films zijn christelijke films zelf. Tegenwoordig werkt het bedrijf samen met Neema Media en VSN. “Neema Media is een grote speler in de christelijke markt, die ons benaderde om ons portfolio in de markt uit te bouwen. En VSN doet de distributie voor de traditionele

'Het wordt tijd, dat christelijke films ook mainstream on demand beschikbaar zijn'

markt. BBI Films doet de on demand- en televisiemarkt nog grotendeels zelf.”

Kansen voor streamingpartijen Hoewel er voor de dvd-titels nog wel retailkanalen worden gevonden, zijn er tot op heden nauwelijks streamingpartijen die de titels aanbieden. Onbegrijpelijk, aangezien in Amerika deze titels al wel heel groots worden opgenomen, vindt Dekker. “Sommige partijen hebben dergelijke films al wel on demand staan, zoals New Faith Network en Ziggo. Maar het gebeurt mondjesmaat.

En de anderen blijven al helemaal achter.

Netflix, Videoland, Telenet, Belgacom en andere streamingpartijen bieden haast geen christelijke familietitels aan. Maar als ze slim zijn, zetten ze hier juist meer op in. Veel films, zoals Do You Believe? en de God’s Not Dead, draaien daar zelfs in de bioscoop met hoge omzetten. Er gaat heel veel geld in om.”

Dekker denkt dat de christelijke titels ook in de Benelux tot een nog groter succes kunnen worden. Hij wijst op het algemene belang van goede films, maar juist ook op de unieke manier waarop christenen omgaan met bepaalde problemen. “Een van onze nieuwere titels is Broken Memories. Deze gaat over de ziekte Alzheimer. Gelovigen die iemand kennen met Alzheimer gaan toch op een andere manier om met dergelijke ziekten.”

Het valt nog te bezien of streamingdiensten daadwerkelijk overgaan tot het aanbieden van christelijke films. Intussen gaat BBI Films volop door met het verwerven van de rechten van nieuwe titels. Content is king. “Voor komend jaar hebben wij al een aantal grote releases gepland staan. Denk aan Beautifully Broken, I Believe, Second Coming of Christ, Samson en het derde deel van God’s Not Dead.” ◾

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

DECEMBER|JANUARI 2018|2019

51

CHRISTELIJKE

SPECIAL

‘Christelijke muziek

is voor iedereen relevant’ Dit jaar verscheen het derde album van de christelijke zangeres Lauren Daigle. Met een verkoop van 115.000 units kwam ze in de VS binnen op 3 in de hitlijst, boven Drake en Ariana Grande. Is zoiets denkbaar in Nederland? Peter Fransen van 3:16 Europe over de verschillen én opvallende overeenkomsten tussen de christelijke en algemene muziekmarkt.

A

ls distributeur levert 3:16 Europe aan retailers en klanten door heel Europa. Met christelijke muziek verdient het bedrijf een groot deel van zijn omzet. Net zoals de algemene muziekindustrie heeft de christelijke markt het niet gemakkelijk, laat Fransen weten. “De muziekmarkt van 15 jaar geleden is niet te vergelijken met die van nu. Als er vroeger een nieuwe cd op de markt verscheen van een bekende artiest vlogen er zo 10.000 units over de toonbank. Die was je zo kwijt. Als je er nu de eerste twee maanden 1000-1500 stuks van verkoopt ben je al blij. De markt is bovendien verschoven. Webshops doen het heel goed. Mensen die eerst in winkels kochten, kopen hun muziek nu ergens anders.”

Hoewel het nooit meer wordt zoals 15 jaar geleden, lijkt de markt weer aan te trekken.

“De detailhandel lijkt qua verkoop weer in de lift te zitten. Het is zeker nog niet dood.

Dit jaar hebben we goede aantallen gedraaid. Al aan het begin van het jaar zagen we dat het de goede kant op ging.”

Fransen noemt een aantal mogelijke redenen. “Hoe lang deze opleving gaat duren weet je niet. Maar het heeft onder andere te maken met een aantal grote releases. Ik denk dat ook de aantrekkende economie een rol speelt. Voor de christelijke retailers is het terugwinnen van de klant lastiger, omdat deze winkels vanuit een missie werken en hoofdzakelijk met parttime vrijwilligers.

Degene met de meeste muziekkennis is niet altijd aanwezig in de winkel.”

'Christelijke artiesten zingen steeds vaker over brede onderwerpen'

Ook artiesten zoals Chris Tomlin en Rend Collective, een Ierse folkband, verkopen gewoon heel goed.”

Hoewel in Amerika beide muziekwerelden in elkaar overlopen, is er volgens Fransen ook in Nederland meer dan voldoende ruimte voor aanknopingspunten. “Ik zie kansen door een tweetal ontwikkelingen.

Ten eerste is de sound van christelijke muziek een stuk professioneler geworden. Het zijn tegenwoordig ook veelal muzikanten die er hun boterham mee verdienen. Qua

professionaliteit doet religieuze muziek niet onder voor die van de algemene markt.

Ten tweede zingen christelijke artiesten steeds vaker over brede onderwerpen.

Zo heeft Daigle het bijvoorbeeld over het hebben van minderwaardigheidsgevoelens. De nummers verhalen over het leven zelf. Natuurlijk gaan sommige liedjes over God, en worden ze tot God gezongen, maar daarnaast zijn er ook veel die over de dingen uit het dagelijks leven gaan. Christelijke muziek is voor iedereen relevant.” ◾

Aanknopingspunten Maar hoe groot is het verschil tussen de christelijke en algemene muziekindustrie eigenlijk? “Vroeger was er echt een kloof tussen religieuze muziek en algemene muziek. Er was duidelijk een afscheidingsgebied, die werd gecreëerd van beide kanten.

Maar dat is nu veel minder geworden. Een artiest als Lauren Daigle treedt op bij Ellen DeGeneres, Jimmy Fallon, noem maar op.

MARGREET EN DAVE VAN DER OEST, DE EIGENAREN VAN 3:16 EUROPE.

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

DECEMBER|JANUARI 2018|2019

53

FOTO: PIM GEERTS

FOTOMOMENT

Battlefield V O

m de release van Battlefield V te vieren nodigde Electronic Arts de pers uit voor een lancering op hoog niveau. En dat mag je letterlijk nemen. Op de bovenste verdieping van het

54

DECEMBER|JANUARI 2018|2019

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

MediaMarkt-hoofdkantoor in Rotterdam konden journalisten en fans zich onderdompelen in een echte Battlefield V-ervaring. Compleet met cos-playende soldaten die zich zeer toepasselijk hadden uitgedost.

SPECIAL

INTERVIEW

De onstuitbare opmars van Pathé Thuis Voor het derde jaar op rij noteert Pathé Thuis een groei van vijftig procent. Het streamingplatform voor bioscoopfilms ziet kansen om die stijgende lijn de komende jaren voort te zetten. Managing director Thomas van de Weerd: “Consumenten die snel toegang willen hebben tot het complete filmaanbod moeten bij ons zijn.”

DOOR: JEROEN VAN TRIERUM

E

en op de drie nieuwe films die digitaal wordt bekeken, komt binnen via Pathé Thuis. Hiermee is de streamingservice de grootste online aanbieder van bioscoopfilms van Nederland. De populariteit van de dienst laat zich eenvoudig verklaren: gemak en een groot aanbod.

Daarnaast ligt de focus alleen op films. De aandacht wordt dus niet verdeeld tussen televisieseries of internetabonnementen.

Managing director Thomas van de Weerd: “Het verschil met de concurrentie is dat wij hetzelfde willen als onze klanten en rechthebbenden: de Nederlandse consument zo snel en zo gemakkelijk mogelijk een film laten kijken. Alles wat we hier doen, dient dat doel. Aanbieders als Ziggo, KPN, Apple en Google hebben ook tvod, maar dit is voor hen meer een serviceproduct. Ze staan voor diverse andere uitdagingen en hebben uiteenlopende verdienmodellen.

Onze focus ligt op bioscoopfilms. Punt.”

Zichtbaar zijn Wat Pathé Thuis ook onderscheidt van andere spelers is de zichtbaarheid. De streamingservice is beschikbaar voor nagenoeg ieder apparaat (van smart-tv tot console, van Amsterdam tot Zuid-Frankrijk) en heeft een grote naamsbekendheid. “Wij zijn de enige transactional vod-speler die zelfstandig adverteert met filmproducten. We besteden een significant percentage van onze omzet aan het bekendmaken van de dienst en het promoten van films. Dat doen we het hele jaar door. De grootste uitdaging is dat we steeds zichtbaarder moeten worden en op relevante momenten aanwezig zijn. In de hoogtijdagen van dvd-markt was het duidelijk. Er werd een grote marketingcampagne

56

DECEMBER|JANUARI 2018|2019

op touw gezet op het moment dat de film in de bioscoop te zien was. Een paar maanden later volgde een grote campagne om de dvd onder de aandacht te brengen. De afgelopen jaren is de marketing rond home entertainment vrijwel verdwenen. Pathé Thuis is in dat gat gesprongen, al blijft het belangrijk dat distributeurs ook zelf hun titels onverminderd blijven promoten als deze in home entertainment beschikbaar komen. Als wij roepen dat Bohemian Rhapsody uit is, kan de consument doorklikken en de film direct bekijken. Je moet continu blijven communiceren welke nieuwe producten er wekelijks te zien zijn.”

Schat aan informatie Sinds de komst van Pathé Thuis, zeven jaar geleden, is het speelveld voor fysiek filmproduct veranderd. Streamingdiensten hebben de taak van de filmverkoper grotendeels overgenomen. Daarmee is een schat aan informatie voor distributeurs vrijgekomen. “Wij kunnen al snel na een release bijvoorbeeld inzichtelijk maken wat werkt en hoe effectief bepaalde marketingcampagnes zijn. Dankzij onze lokale aanwezigheid zijn de lijnen met distributeurs heel kort. Door die informatie uit te wisselen, kunnen we samen beter inspelen op klantbehoeften en de films effectiever in de markt zetten. Tegenwoordig is die veel meer data-gedreven dan vroeger. Een van de grote aandachtspunten voor 2019 is dan ook het voor distributeurs nog inzichtelijker maken hoe hun product het op titelniveau doet. Natuurlijk hebben de exploitant en de distributeur een verschillende rol in de keten, maar hun doel is hetzelfde: zoveel mogelijk mensen naar hun films laten kijken.”

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

'Wij zijn de enige transactional vodspeler die zelfstandig adverteert met filmproducten'

PATHÉ THUIS

SPECIAL

Complementaire service

Blockbuster vs streamingsucces Het klinkt logisch: films die het goed doen in de bioscoop, zijn net zo succesvol op online platforms. Volgens Pathé Thuis ligt het iets genuanceerder. Zo zijn actiefilms en thrillers populairder op Pathé Thuis dan in de bioscoop.

'All you can eat'-streamingdiensten worden door Pathé Thuis niet als directe concurrenten gezien. “Vorig jaar kwamen er 432 films uit in de Nederlandse bioscoop.

Die zijn en blijven te zien op Pathé Thuis.

Sommige titels vind je na een tijdje ook op Netflix of Videoland. De meeste films zul je echter niet snel in een abonnementsvorm terugzien. Wil de consument snel toegang hebben tot het complete filmaanbod, dan moet hij bij ons zijn. De rechten die wij hebben – zowel transactional vod als electronic sell through – blijven steeds vaker voor langere tijd beschikbaar. Onze ‘à la carte benadering’ zien wij als sterk complementair aan het steeds breder wordende aanbod van abonnementsdiensten.”

88 miljard dollar Pathé Thuis wist ons deze zomer te verrassen door samen met producent Klaas de Jong de Nederlandse film Redbad al na zeven weken op het streamingkanaal aan te bieden. Ter vergelijking: de gebruikelijke window tussen bioscoop- en een home-entertainmentrelease is gemiddeld drie maanden. Van de Weerd verwacht niet dat dit direct voor een aardverschuiving in de opvatting over windows gaat zorgen. “De gecombineerde theatrical en home entertainmentmarkt is volgende het MPAA-rapport over 2017 goed voor ruim 88 miljard dollar. Iets minder dan de helft daarvan wordt gegenereerd door de bioscoop. Dat bioscoopexploitanten minder hard staan te trappelen om de windows te veranderen, is te begrijpen. Aan de andere kant is er onder consumenten die de bioscoop mijden een grote behoefte om eerder digitaal toegang te hebben tot de films die er draaien. Door uit te gaan van je eigen kracht en in de branche open te staan voor innovatie is een win-wincombinatie in de nabije toekomst absoluut mogelijk.”

Blijvende groei

MANAGING DIRECTOR THOMAS VAN DE WEERD

Van de Weerd verwacht dat de Nederlandse streamingmarkt met medewerking van de distributeurs de komende drie jaar nog kan verdubbelen. “Die is nu ongeveer veertig miljoen, en een groei naar tachtig miljoen binnen een aantal jaar is zeker haalbaar. Ik denk dat wij uiteindelijk minimaal vijftig procent van die markt kunnen bedienen. Ons optimisme heeft te maken met de groei van en de toenemende aandacht voor streaming. Daar gaan ook nieuwe diensten als die van Amazon, Disney en Warner bij helpen.” ◾

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL DECEMBER|JANUARI 2018|2019

57

TOP 100

Film Top 100 2018 gaat de boeken in als het jaar waarin streamingservice Pathé Thuis voor de derde keer op rij dubbele groeicijfers presenteerde. Maar waar keek de consument precies naar? Welke films waren dit jaar het populairst? Pathé Thuis zet de honderd meest succesvolle producties op een rij.

1

Jumanji: Welcome to the Jungle Columbia Pictures

Fifty Shades Freed NBCUniversal Pirates of the Caribbean: Salazar's Revenge The Walt Disney Company 4 Thor: Ragnarok The Walt Disney Company 5 Tomb Raider MGM 6 The Boss Baby Twentieth Century Fox 7 Black Panther The Walt Disney Company 8 Rampage: Big Meets Bigger Warner Bros.

9 Red Sparrow Twentieth Century Fox 10 Coco The Walt Disney Company 11 The Hitman's Bodyguard Dutch FilmWorks 12 Kingsman: The Golden Circle Twentieth Century Fox 13 Dunkirk Warner Bros.

14 Game Night Warner Bros.

15 King Arthur: Legend of the Sword Warner Bros.

16 The Mummy NBCUniversal 17 Baywatch Paramount Pictures 18 Despicable Me 3 NBCUniversal 19 Wonder Woman Warner Bros.

20 Pitch Perfect 3 NBCUniversal 21 Justice League Warner Bros.

22 Bankier van het Verzet Dutch FilmWorks 23 Baby Driver Sony Pictures 24 Maze Runner: The Death Cure Twentieth Century Fox 25 Escape Plan 2 Dutch FilmWorks 26 Ready Player One Warner Bros.

27 The Mountain Between Us Twentieth Century Fox 28 Sleepless Splendid Film

2 3

58

DECEMBER|JANUARI 2018|2019

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

29 30 31 32 33 34

Geostorm The Foreigner Death Wish Braven Unlocked Peter Rabbit

Warner Bros.

The Searchers Dutch FilmWorks Première TV Distribution Dutch FilmWorks Sony Pictures

Op avontuur!

2018 was het jaar van de avonturenfilms. Jumanj: Welcome To The Jungle, Pirates Of The Caribbean: Salazar’s Revenge en Tomb Raider n e m e n drie plekken in binnen de top vijf.

25% Mobile

Smart TV

50%

Op welke manier wordt Pathé Thuis het meest bekeken?

16% web

9%

Consoles & STB

PATHÉ THUIS

1 2 3 4 5

2

American Made NBCUniversal The Commuter Entertainment One Benelux The Greatest Showman Twentieth Century Fox Guardians of the Galaxy Vol. 2 The Walt Disney Company 39 It Warner Bros.

40 Huisvrouwen Bestaan Niet Independent Films

Variatie te over Niet eerder waren zoveel verschillende filmgenres populair. 2018 werd gedomineerd door actie, romantische komedies, animatie, superhelden en zelfs horror. Afgelopen jaar bood Pathé Thuis voor elk wat wils.

54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71

Distributeur

Aantal films

Twentieth Century Fox Dutch FilmWorks Warner Bros.

Universal Studios Entertainment One Benelux

14 13 12 11 9

Fifty Shades Freed Universal Studios

35 36 37 38

41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53

SPECIAL

The Emoji Movie Sony Pictures Bad Moms 2 The Searchers Star Wars: The Last Jedi The Walt Disney Company Transformers: The Last Knight Paramount Pictures Spider-Man: Homecoming Sony Pictures War for the Planet of the Apes Twentieth Century Fox The Dark Tower Sony Pictures Everything, Everything Warner Bros.

Atomic Blonde NBCUniversal Murder on the Orient Express Twentieth Century Fox Ferdinand Twentieth Century Fox Cars 3 The Walt Disney Company Taal is Zeg Maar Echt mijn Ding Entertainment One Benelux Bigfoot Junior Belga Films Three Billboards Outside Ebbing, Missouri Twentieth Century Fox Downsizing Paramount Pictures Captain Underpants: The First Epic Movie NBCUniversal American Assassin Belga Films Wind River The Searchers The Zookeeper's Wife Entertainment One Benelux Misfit Splendid Film Jigsaw Belga Films Sherlock Gnomes MGM Weg van Jou Dutch FilmWorks Winchester: The House That Ghosts Built Dutch FilmWorks Den of Thieves The Searchers Redbad Incredible Film A Dog's Purpose Entertainment One Benelux Patser Dutch FilmWorks Jungle Splendid Film Gifted Twentieth Century Fox

72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100

3

Pacific Rim Uprising NBCUniversal Hotel De Grote L Entertainment One Benelux Alien: Covenant Twentieth Century Fox The Shape of Water Twentieth Century Fox Deep Blue Sea 2 Warner Bros.

De Familie Slim Just Film Get Out NBCUniversal Shot Caller Splendid Film Blade Runner 2049 Sony Pictures Insidious: The Last Key Sony Pictures Brothers for Life Dutch FilmWorks 100% Coco Dutch FilmWorks The Wall The Searchers De Matchmaker Dutch FilmWorks 12 Strong Belga Films Home Again Splendid Film Paddington 2 Belga Films Wonder Belga Films Annabelle: Creation Warner Bros.

Security Dutch FilmWorks Mannen van Mars Entertainment One Benelux Snatched Twentieth Century Fox Gotti Dutch FilmWorks Molly's Game Entertainment One Benelux The Snowman NBCUniversal Oh Baby Entertainment One Benelux Girls Trip NBCUniversal Valerian and the City of a Thousand Planets Belga Films Gek van Geluk Entertainment One Benelux

Pirates of the Caribbean: Salazar's Revenge The Walt Disney Company

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL DECEMBER|JANUARI 2018|2019

59

Ook in 2019 kijk je bij Pathé Thuis het beste uit de bioscoop als eerste thuis

KIJK MEE. DOWNLOAD GRATIS DE APP VOOR JE SMARTPHONE. Films kijk je via smartphone, tablet, smart tv, game console, Android- en Apple TV.