Terdege Trouwen 2019

omdat er méér is

*

30 oktober 2019

*

NR. 3

*

€ 5,25

en verder...

*

Met katern over trouwen

UIT DE PASTORIE „WAAROM WILLEN JULLIE JE KIND LATEN DOPEN?” DIEDERIK VAN DIJK „WÉTEN WE NOG WAT GENADE IS? KLAZINA VAN INGEN WERD OP HAAR 23E STIEFMOEDER VAN VIER KINDEREN

*

*

r e n j i Wij z lie vor ju om de mooiste dag van je leven te maken... om elkaar het JA-woord te geven... als je samen de bruidstaart aansnijdt... voor een smaakvol en intiem verzorgt bruidsdiner... om er een sfeervol feest van te maken...

w w w. l a n d l u s t . n l w w w. w e v e r s h o e v e . n l

(advertorial)

FEEST VIEREN BIJ De Wevershoeve GA JE AANKOMEND JAAR TROUWEN OF HEB JE IETS ANDERS TE VIEREN? DE WEVERSHOEVE IN RIDDERKERK HEEFT ZOWEL EEN Á LA CARTE RESTAURANT ALS EEN PRACHTIGE FEESTLOCATIE VOOR ALLES WAT ER OOK MAAR TE VIEREN VALT.

De Wevershoeve, een oude boerderij met rieten dak, vormt een prachtig decor voor bijvoorbeeld een bruiloft, een diner of een jubileumfeest. Angelo Schrijver vertelt: Waneer gasten bij ons binnenkomen, merken ze direct hoe sfeervol de locatie is. De verschillende ruimtes die wij bieden zijn met elkaar te verbinden; maar voelen nooit massaal aan.”

Door de ruim dertig jaar aan ervaring biedt De Wevershoeve goed geoliede

service. „We denken van A tot Z mee met de gasten, en geven hun advies over wat het beste aansluit bij hun familie of vrienden.

Hierdoor kunnen we een perfect passend product aanbieden. We willen graag een heel goed verzorgd feest organiseren; zo onvergetelijk dat gasten graag nog eens terugkomen, en dat voor een reële prijs.

We krijgen vaak te horen van onze gasten dat we een zeer goede prijs-kwaliteitverhouding hebben. We

zien ook dat het grootste deel van onze groepsreserveringen voortkomt uit eerdere bezoeken: mensen die hier een feest hebben meegemaakt en voor hun eigen gelegenheid dezelfde kwaliteit en sfeer willen.

Dat is natuurlijk het mooiste compliment.

DE WEVERSHOEVE Noldijk 41a 2988 CD Rijsoord 0180 - 61 12 20 info@wevershoeve.nl wevershoeve.nl

Prachtige dag Roderick en Elisabeth Kempeneers vierden hun bruiloft bij De Wevershoeve. „We hebben genoten van een diner in de gezellige restaurantzaal. Onze gasten zijn verwend met hapjes en drankjes. De vriendelijke bediening en goede faciliteiten zorgden voor een prachtige dag.”

terdege *

30 oktober 2019

3

Jezus zeide tot hen: Vult de watervaten met water.

En zij vulden ze tot boven toe.

beeld: UNSPLASH

(Johannes 2 vers 7)

Water wordt wijn Jezus gebiedt de dienaren zes watervaten te vullen. Dat is veel werk, maar lijkt zinloos. Water halen terwijl er wijn nodig is. Zal het bruidspaar te Kana daarmee geholpen zijn? Inderdaad, op zichzelf is dit de oplossing niet, maar... het is Jezus Die het hun gebiedt. De dienaren gehoorzamen onvoorwaardelijk, al begrijpen ze er niets van – de Heere heeft een gewillig volk op de dag van Zijn heirkracht.

De dienaren rusten niet eer al de zes vaten gevuld zijn. Een mens kan vol ijver beginnen te doen wat Jezus zegt, maar is tot allerlei dwaasheid in staat. Hier is echter de genade van de volharding. Johannes weet het zich –zestig jaar later– nog goed te herinneren: watervaten gevuld tot boven toe, zodat het licht in het water weerspiegelt.

Volle watervaten, zes stuks, maar... géén wijn. Is dit nu de weg? Is dit nu de weg om uit de nood te geraken? Dat is gebleken. De Heere werkt door contrasten. Hij breekt alles van de mens af om hem te gronden op de Rotssteen des heils. Hij geselt een iegelijken zoon die Hij aanneemt. Uit de duisternis brengt Hij licht voort en gebruikt slijk om blindheid weg te nemen. Daarvan heeft de Kerk beleden: „Want wij die leven, worden altijd in den dood overgegeven om Jezus’ wil, opdat ook het leven van Jezus in ons sterfelijk vlees zou geopenbaard worden” (2 Kor. 4:1).

Het dwaze Gods is wijzer dan de mensen, ook toen ’s Vaders Knecht gehoorzaam was tot de kruisdood toe. Hij heeft gewillig alle gerechtigheid vervuld.

Het dwaze Gods is wijzer dan de mensen, ook toen Jezus de watervaten liet vullen. Maar dan zal Hij ook niet langer wachten Zijn heerlijkheid te openbaren.

Gezegend de gehuwden aan wie Hij Zijn hulp en bijstand bewijst, ook wanneer zij dat allerminst verwachten. Jezus maakt van water de beste wijn. Ja wat meer is, Hij reinigt en vernieuwt een verdorven zondaar tot een gezaligd zondaar. Welgelukzalig de mens die Hem mag kennen door een waar geloof (Joh. 2:11b). „Och, dat ik klaar en onderscheiden zag, hoe ’k mij naar Uw bevelen moet gedragen...”

tekst: DS. C. HOGCHEM, AALBURG

5

98

89

Columns 10

25 37 67 81 85 139

Bezinning 04 MEDITATIE 44 BIJBELSTUDIE

Volkomen overeenstemming tussen de Vader en de Zoon 47 OGENBLIK

Anna Bullinger 48 PASTORAAL

Dr. Dubois: „De scherpe kritiek van Da Costa is uiterst actueel”

10 GEZONDHEID

Over vruchtbaarheidsbehandelingen wordt verschillend gedacht 26 INTERVIEW

De barones van Mariënwaerdt 38 KLAZINA VAN INGEN

Werd op haar 23e stiefmoeder van vier kinderen

72 DIEDERIK VAN DIJK

89 KATERN ”TROUWEN”

Spelbreker in de gereformeerde gezindte

122 SERIE ”GOEDE BUUR”

87 JOUW VRAGEN

„Uiterlijke dingen doen er toch niet zo veel toe?”

6

Mensen

Inspiratie voor de grote dag „We weten wat we aan elkaar hebben” 140 KONINKLIJK HUIS

ARIEN HENRIËTTE CHRIS UIT DE PASTORIE PETERS MOESTUIN BRAM

Ontspanning 08 CONTACT 53 KNRM

1300 vrijwillige redders 59 62 65 68 71 79 82 129 130 134 148 153

PSYCHOLOGIE CULINAIR: MANGOSAUS FEITJES VAN FIJA ONDER ONS OP JACHT VERVOLGVERHAAL JENTHE ZOEK HET UIT EROPUIT HORTUS HAREN DIY: LOOPWAGEN PUZZEL VRIJE TIJD

Trouwen Alweer het thema trouwen? Ik hoor het met name oudere abonnees al verzuchten. Maar in deze Ter-

Gisette van DalenHeemskerk

dege niet alleen aandacht voor trends in trouwjurken en de mooiste foto’s van bruidsfotografen. Ook de zorgen en verdriet waarmee gehuwden te maken kunnen krijgen, komen in dit nummer aan bod.

Zoals het uitblijven van de kinderzegen. In enkele tientallen jaren tijd zijn er voor stellen die te maken hebben met kinderloosheid veel behandelmogelijkheden bij gekomen. Maar mag je die ook allemaal gebruiken? Daar wordt onder christenen heel verschillend over gedacht.

Verder een aangrijpend interview met Klazina van Ingen. Zij kwam als 23-jarige gezinsverzorgster terecht in een gezin waarvan de moeder ernstig ziek was. Het jongste kindje was nog maar zes weken oud.

Er ontstond zo’n band tussen de moeder en de gezinsverzorgster, zinsverzorgster, dat de moeder tegen Leendert, haar man, zei: „Je moet maar met Klazina trouwen als ik er niet meer ben.” Onmogelijk, dacht zowel Leendert als Klazina. Toch Toch werd alles wonderlijk geleid.

gisette@terdege.nl tt t d l

7

Hebt u een leuke brief, wilt u iemand bedanken of gewoon iets laten weten? Stuur een mailtje naar redactie@terdege.nl. Bij huwelijk, jubilea of geboorte leven wij graag mee! Stuur een kaart en wij sturen jullie een kleine attentie terug.

Volg ons ook op Facebook en Instagram.

Kinderpraat „Mam, wanneer gaan jullie weer trouwen?” vroeg Julian (5) aan zijn moeder. „Maar wij zijn toch getrouwd?” reageerde zij. Waarop Julian zei: „Dan krijgen we misschien een baby, want daarvoor moet je toch getrouwd zijn!” (Oma Duel) Ook een kinderuitspraak insturen? redactie@terdege.nl of Postbus 613, 7300 AP Apeldoorn

TROUWE ABONNEES Deze lezers, die al jarenlang een abonnement op Terdege hebben, krijgen van ons een bedankje toegestuurd: N.J.P. Mauritz uit Naarden L.J. Goud uit Yerseke J. van der Zalm uit Aalst Binnenkort ontvangen zij de Terdegeagenda 2020 en ”Wendt u naar mij toe”, uitg. De Banier.

8

terdege *

30 OKTOBER 2019

CONTACT

Een

kaartje voor

MEVR. P. VAN HETERENKOPPELAAR hoopt D.V. 2 november 80 jaar te worden. Woon-zorgcentrum d’Amandelhof, Fluiterlaan 52, kamer 62, 3903 RL Capelle aan den IJssel.

REBEKKA VAN DER VEN (6) heeft sinds 2018 acute leukemie. De behandeling duurt twee jaar en is goed aangeslagen. Ze slikt nog dagelijks chemo en zit nu in de onderhoudsfase van de behandeling. Er is al een zware weg gegaan. Hoge Maasdijk 132, 4281 NJ Andel.

Briefje voor oma In Terdege van 16 oktober schreef Gisette van Dalen over het briefje dat ze vroeger aan haar oma schreef. Lezeres L. Vos-van Hemert uit Brakel reageert: „Ja briefjes voor oma, daar weet ik alles van. Ik bewaar alle tekeningen en briefjes van de kleinkinderen in een map.

Als een van hen trouwt, maak ik een persoonlijk herinneringsalbum. Dan hoor je op het feest: „Had u dat nog, oma? Daar weet ik niets meer van!” Ze waarderen het erg.”

DHR. H. LEVER heeft vanwege een beknelde rugzenuw veel pijn. Hun zoon is rolstoelafhankelijk, dus het valt ook voor zijn vrouw niet mee nu haar man niet kan helpen.

Dorpsstraat 137, 4128 BX Lexmond.

9

Zwanger, tegen alle verwachting in

Ruim veertig jaar geleden werd in Engeland de eerste ivfbaby geboren. Toen wereldnieuws. Nu bijna ‘gewoon’.

De recentste cijfers uit 2017 tonen aan dat 1 op de 32 baby’s die in Nederland ter wereld komen, een ivf-baby is. Hoever kun je gaan met vruchtbaarheidsbehandelingen als christen? Daarover verschillen de inzichten.

Een tweeluik over ivf. tekst: GISETTE VAN DALEN-HEEMSKERK beeld: RENATE BLEIJENBERG-VAN LEEUWEN EN TINEKE VAN DER EEMS

10

terdege *

30 OKTOBER 2019

terdege *

30 OKTOBER 2019

11

gezondheid

llebei zijn ze de jongste in een gezin van zes kinderen. De families samen tellen bijna dertig neefjes en nichtjes. Oom Christian en tante Anneke zijn voor hen een ijn logeeradres.

Omgekeerd geniet het jonge stel ook volop van kinderen en de gezelligheid die ze met zich meebrengen. Zo groeit bij het stel ook een kinderwens. „Ik zag mezelf al samen met hen achter een bal aan rennen. Heerlijk een potje voetbal, daar geniet ik altijd erg van”, zegt Christian. Maar de uitkomst van die droom leek december 2018 verder weg dan ooit.

In hun gezellig ingerichte woonkamer, brandende kaarsjes op tafel, blikken Christian (25) en Anneke (22) Schaddelee uit Driebruggen terug op de moeilijke periode die achter hen ligt. „In het voorjaar van 2018 kwam ik bij de huisarts terecht vanwege menstruatieproblemen”, zegt Anneke. „Ik bleek PCOS te hebben en dat kan voor problemen zorgen bij een kinderwens.”

Ruim een halfjaar later hoorde het stel dat ook Christian vruchtbaarheidsproblemen had en dat de kans op een zwangerschap medisch gezien vrijwel uitgesloten was. Anneke: „De enige optie die de gynaecoloog nog voor ons zag was ICSI, een vorm van ivf.” (Zie kader ”Wat betekent ivf”, red.)

Even valt er een stilte in de kamer. „Ja, dat was moeilijk”, erkent Anneke. „Onze toekomstdroom spatte uiteen. Onvruchtbaarheid raakt ook je identiteit als vrouw. Ik voelde me een minder goede vrouw dan vrouwen die wel ‘gemakkelijk’ kinderen krijgen. Ik was ook best vaak teleurgesteld in mijn lichaam. En ik vond het moeilijk in mijn relatie tot God. Kinderen zijn een zegen van Hem. Zegent Hij ons huwelijk niet?” „Jij wilde er het liefst over praten”, merkt Christian op. „Die behoefte had ik minder. Ik probeerde de tegenslagen en spanningen het liefst in mijn eentje te verwerken.”

A

NIET UIT INTIMITEIT Anneke en Christian hebben niet lang geaarzeld voordat ze aan vruchtbaarheidsbehandelingen begonnen. „Het zag er voor ons zo slecht uit, hoe jonger je aan de behandeling begint, hoe meer kans je hebt op slagen. Wel moesten we erg aan het idee wennen dat ons kindje niet uit lichamelijke intimiteit zou ontstaan”, zegt Anneke. „Maar emotioneel gezien beleefden we het juist wel heel intiem. Het was een intensief traject dat we samen

doormaakten.”

Bezwaren tegen ivf zag het stel niet. Anneke: „Wel vonden we dat er beslist geen embryo mocht worden vernietigd omdat dat menselijk leven is.

Psalm 139 vers 15 en 16 heeft ons in onze keus voor ivf bevestigd. Daarin staan die bekende woorden dat God David al als „ongevormden klomp” zag. Op welke manier een baby ook ontstaat, God weet van elk leven af.”

Bij de behandelingen die Anneke onderging, kreeg ze hormonen toegediend. Die moesten ervoor zorgen dat er eitjes gingen rijpen. „Dat ging niet goed.

Er was meerdere keren sprake van overstimulatie, een nare bijwerking die maar bij zo’n 2 procent van de vrouwen optreedt. In plaats van de benodigde 6 tot 12 eitjes, rijpten er wel 34. Je kunt daar erg ziek van worden, gelukkig had ik weinig lichamelijke klachten en kon ik gewoon mijn werk blijven doen.

Wanneer er sprake is van overstimulatie mag je beslist niet zwanger raken, waardoor de behandeling twee keer een aantal maanden heeft stil gelegen. Mijn lichaam had de tijd nodig om hiervan te herstellen. Tijdens de eerste overstimulatie werd de behandeling zelfs helemaal stopgezet. Op dat moment hebben we zelfs overwogen het hele traject te stoppen. Misschien was dit wel Gods manier om ons te laten weten dat Hij een ander plan met ons had.”

PIJNLIJKE OPMERKINGEN Ook Gerben (27) en Elise (25) Wensink uit Kampen kwamen in een soortgelijke situatie terecht.

Het stel is ruim vijf jaar getrouwd. Knusjes tegen elkaar aan op de bank doen ze hun verhaal. Terwijl ze praat, aait Elise Zoë, de kortharige chihuahua die op haar schoot ligt, over haar kopje. Noa, een langharige soortgenoot, ligt op Gerbens knieën te snurken. „We wilden zo graag iets over de vloer, daarom is Noa vier jaar geleden als pup bij ons komen wonen”, zegt Elise. Zoë volgde twee jaar later, want die kon niet langer bij haar baas blijven. „Vanaf het begin van ons huwelijk keken we uit naar de komst van een kindje”, vertelt Elise. „Toen ik na twee jaar nog niet zwanger was, zijn we naar een arts gegaan. We kwamen in de medische mallemolen terecht, maar een lichamelijke oorzaak werd niet gevonden. Vanaf het begin zijn we tegen familie, vrienden en collega’s open over onze situatie geweest.” „Je schept dan meteen duidelijkheid”, vult Gerben aan. „Omstanders dachten regelmatig

terdege *

30 oktober 2019

13

WAT BETEKENT IVF? IUI: staat voor intra-uteriene inseminatie. Bij iui worden de beste zaadcellen van de man kunstmatig in de baarmoeder ingebracht op het moment van de eisprong.

IVF: staat voor in-vitrofertilisatie. Bij ivf vindt de bevruchting buiten het lichaam van de vrouw plaats. De zaadcel van de man en de eicel van de vrouw worden in een laboratorium onder de juiste omstandigheden bij elkaar gebracht, waardoor er bevruchting van de eicel plaatsvindt. Daarna wordt de bevruchte eicel ingebracht bij de vrouw, in de hoop dat er een zwangerschap ontstaat.

ICSI: staat voor intra cytoplasmatische sperma-injectie. Icsi is een vorm van ivf die vooral wordt gebruikt als de man (sterk) verminderd vruchtbaar is. De zaadcel wordt rechtstreeks in het plasma van de eicel geĂŻnjecteerd.

14

terdege *

30 OKTOBER 2019

gezondheid

dat wij eerst nog aan onze carrière wilden werken.

Dan kwamen ze erachter dat we toch anders in het leven staan en het voorkwam ook veel pijnlijke opmerkingen. Het moeilijkst vonden we het als mensen tegen ons zeiden: „We verwachten een kindje, maar eigenlijk komt het nog wat te vroeg voor ons.” Zulke opmerkingen kwamen keihard aan.”

Een ziekenhuistraject van tweeënhalf jaar volgde.

Gerben: „Toen we eraan begonnen was ivf voor ons not done. Dat vonden we een brug te ver.”

Elise: „In het begin was het ook niet zo intensief.

Ik slikte pilletjes. Maar gaandeweg vielen de behandelingen ons steeds zwaarder en hadden ze meer impact. Ondertussen is het moeilijk om uit die trein te stappen. Want de wens is groot en iedere nieuwe behandeling leek iets meer kans van slagen te hebben.”

Gerben: „Het traject trok een grote wissel op onze relatie. Er is weinig romantisch aan als de arts tijdens zijn spreekuur tegen je zegt: Steek de kaarsjes vanavond maar aan.” „Bovendien deden de hormonen ook veel met mij”, knikt Elise. „Mijn stemmingen wisselden enorm.”

En elke maand volgde er weer een teleurstelling.

Gerben: „Dat vond ik nog het moeilijkst. Het deed mij veel om iedere keer mijn vrouw weer zo verdrietig te zien. Het kostte mij moeite om me daarin niet mee te laten slepen.”

Begin dit jaar begon het stel, na hormoongebruik en niet-geslaagde iui-behandelingen (Zie kader ”Wat betekent ivf”, red.), toch aan ivf. Elise: „Daarvoor moest eerst mijn cyclus beginnen, maar die bleef maar uit. Wij sloegen toen aan het twijfelen. Is dit wel de weg die God voor ons op het oog heeft? Maar dankzij medicatie kwam mijn cyclus toch weer op gang. Na de injectie om eicellen te laten rijpen, ging het echter helemaal fout. Door de overstimulatie rijpten er meer dan vijftig eitjes.

Ik voelde me heel beroerd, moest vreselijk overgeven. Uiteindelijk heb ik drie weken op bed en op de bank gelegen om mijn lichaam te laten herstellen.

Wij zagen dit als een teken van God: dit is niet de weg die wij moeten gaan.”

TEGENSLAG Hoewel Christian en Anneke dezelfde aarzeling ervoeren, kozen zij ervoor om de behandeling toch door te laten gaan. Anneke: „We vonden het soms best moeilijk waar de juiste balans lag tussen ver-

trouwen op God en vertrouwen op de behandelingen. Toen we onze twijfels uitspraken, zei iemand tegen ons dat we bepaalde wegen ook mogen proberen. Je hoeft niet meteen Gods afkeuring te zien in de eerste tegenslag. Zelf vonden wij ook rust in het feit dat wij mogen weten dat God alles in Zijn hand heeft. Of de behandeling zou slagen of niet, alleen God kan leven inblazen in twee cellen.”

Eind juni gingen Christian en Anneke op vakantie naar Israël. Ze hadden toen juist weer een teleurstelling achter de rug. Anneke: „Onze trouwtekst komt uit de geschiedenis van de Emmaüsgangers: „En het geschiedde (...) dat Jezus Zelf bij hen kwam en met hen ging.” Daarom leek het ons mooi om de historische overblijfselen van dit plaatsje te bezoeken. Toen we op die plek liepen, zei ik tegen Christian: „Het voelt soms helemaal niet of God bij ons is.” In het Emmaüsmuseum werd het hele Bijbelgedeelte voorgelezen. Ook de zin die volgt op onze trouwtekst: „En hun ogen werden gehouden dat zij Hem niet kenden.” Dat raakte ons toen zo. We waren ons helemaal niet zo bewust van die zin. Maar God is erbij, ook al ervaren of zien wij dat soms niet zo.”

GEEN DAG GEHEIM In augustus mogen Christian en Anneke hun embryo laten terugplaatsen. Anneke: „Onze familie en vrienden hebben veel voor ons gebeden. Dat hebben wij als bijzonder ervaren. Er zat maar één nadeel aan dat onze directe familie en beste vrienden zo met ons meeleefden. Door de tegenslagen in het voortraject hadden we er nooit op durven hopen dat de eerste terugplaatsing meteen zou slagen.

Maar dat was wel zo. Al na vijf dagen had ik een positieve test in handen! Iedereen vroeg natuurlijk hoe het ging. Daardoor hebben we de zwangerschap nog geen dag geheim kunnen houden.”

Helaas krijgt Anneke de eerste weken van haar zwangerschap bloeding na bloeding. In het ziekenhuis blijkt dat er niets aan de hand is met de baby.

Bij zes weken zien Christian en Anneke voor het eerst een hartje kloppen. De opluchting is maar van korte duur. Vlak nadat het stel het huis weer binnenstapt, volgt er zo’n heftige bloeding dat Anneke direct weer naar het ziekenhuis moet. Dit keer vermoedt de gynaecoloog dat er gezien de heftigheid van de bloedingen en de symptomen wel sprake is van een miskraam. Een echo om de miskraam te bevestigen wijst uit dat er wonder boven wonder

terdege *

30 oktober 2019

15

gezondheid

toch niets aan de hand is met het kindje. Het heftige vloeien is een gevolg van de medicatie en de behandelingen. Anneke: „De eerste weken was angst onze grootste vijand, we verloren onszelf in de angst onze baby te verliezen.” „Ja”, blikt Christian terug. „Zo ervoer ik dat ook. Het hele traject was spannend en bij tijden zwaar, maar deze gebeurtenissen vond ik het heftigst. We kijken terug op een pittig traject, maar er waren gelukkig ook veel mooie momenten, zoals de eerste echo en de echo waarop we het hartje zagen kloppen.”

Inmiddels is Anneke ongeveer vijftien weken in verwachting en heeft het stel afscheid genomen van de fertiliteitsartsen. „De zwangerschap lijkt voorspoedig te gaan en daarom mag ik nu naar de gewone verloskundige”, glundert Anneke. „Maar de band met de fertiliteitsartsen was hecht. Ze hielden veel rekening met onze gevoelens, ze leefden mee bij teleurstellingen en waren blij voor ons toen de terugplaatsing geslaagd bleek.”

Over het team van het Groene Hart Ziekenhuis in Gouda heeft het stel dus niets dan lof. „Bij het Medisch Centrum Kinderwens in Leiderdorp, waar de punctie van de eicellen en terugplaatsing van onze embryo plaatsvond, voelden wij ons veel minder thuis”, merkt Christian op. „Alleen al wat onze leeftijd betreft, vielen we daar enorm op. Ook hing daar toch een wat naar sfeertje, vonden wij.”

Er waren weken dat Anneke zich om de dag in het Groene Hart Ziekenhuis moest melden. Van haar werkgever kreeg de communicatiemedewerker alle ruimte. Voor Christian lag de aanwezigheid bij en de controleafspraken doordeweeks een stuk lastiger. „Ik werk als hovenier en ben zzp’er. Afspraken met het ziekenhuis konden vaak niet van tevoren worden gepland, en kwamen soms op heel ongelegen momenten. Bij de cruciale momenten zoals de punctie en de terugplaatsing ben ik uiteraard wel aanwezig geweest.”

GROTE INVLOED Ook voor Elise hadden alle ziekenhuisbezoeken grote invloed op haar baan. Haar werkzaamheden in een winkel werden er zelfs door beëindigd. „Ik had zo vaak onderzoeken, dat viel gewoon niet te combineren. Ik ben toen bij een aantal mensen uit de kerk in de huishouding gaan werken. Zij wisten ervan en vonden het geen probleem als ik weer een afspraak had staan.”

Nadat de overstimulatie was ontstaan, ging bij Elise

de knop het eerst om. „Ik was helemaal klaar met alle behandelingen.” Gerben stond achter haar besluit. Elise zocht weer werk in een winkel. Algauw kon ze voor drie dagen per week aan de slag.

Het echtpaar nam een halfjaar de tijd om alles te laten bezinken. „We wilden toch graag voor een kindje zorgen. Daarom zochten we in mei en juni via internet informatie op over adoptie of pleegzorg”, zegt Elise. „Ook spraken we met mensen die we goed kennen over deze twee opties. We twijfelden over adoptie of pleegzorg. Maar de keus is voor ons gemaakt.” Eigenlijk dacht Elise dat haar cyclus in september weer vreemd ging doen. Totdat ze half september een zwangerschapstest deed.

Ze bleek zes weken in verwachting te zijn. Gerben: „Ik kon het niet geloven dat de test positief was.

Je houdt er totaal geen rekening meer mee dat we tegen alle verwachtingen in, toch via de natuurlijke weg een kindje zouden krijgen.”

OOGGKLEPPEN Gerben wil één ding benadrukken. „Neem, als je in een traject zit, de tijd om te bedenken of je een volgende behandeling ook wel weer echt wilt. Als ik naar de afgelopen jaren kijk, denk ik: we hadden oogkleppen op. Je moet uitkijken dat je om je doel te bereiken geen dingen gaat doen die je achteraf gezien liever niet had gedaan. Vraag omstanders en mensen die ook vruchtbaarheidsbehandelingen hebben ondergaan hoe zij het ervaren hebben. Dat wij er nooit geheimzinnig over gedaan hebben, gaf mij bovendien tegelijk ook een uitlaatklep. Het zorgde ervoor dat mijn emmer niet overliep.”

Op het letterbord –onder de tekst „De Heer’ is mijn Herder, het ontbreekt mij aan niets”– prijkt een echo-foto. Het mooiste exemplaar na al de echo’s van de afgelopen jaren. Elise: „Het hartje klopte, dat luchtte me zo op. We kunnen het nieuws wel van de daken schreeuwen.” Gerben: „Afgelopen zaterdag liepen wij met goede vrienden bij de schaapskooi in Heerde. Ze draaien een beetje om de hete brei heen, maar toen zeiden zij: „We weten dat jullie het moeilijk vinden, maar we moeten jullie toch wat vertellen. Wij verwachten een kleintje.” Toen hebben ook wij ons nieuws gedeeld. Dat zijn onvergetelijke momenten.”

Volgende keer: een protestantse en een rooms-katholieke docent ethiek oVer iVf.

terdege *

30 oktober 2019

17

18

terdege *

30 oktober 2019

GEZONDHEID

TWEE UITGANGSPUNTEN De NPV (Nederlandse Patiënten Vereniging) krijgt met enige regelmaat vragen over ivf en andere vruchtbaarheidsbehandelingen, meldt Ali van Dijk, beleidsadviseur van de afdeling Advies en Toerusting. „Voor de meeste echtparen speelt de vraag of een bepaalde behandeling wel of niet is toegestaan.”

De NPV wil stellen telefonisch of in een gesprek van informatie voorzien. Bovendien belegt de vereniging, samen met andere personen en organisaties, twee keer per jaar een avond waarop ze informatie deelt over vruchtbaarheid en (hulp bij) zwanger worden. Tijdens zo’n bijeenkomst komen maximaal tien echtparen bij elkaar. „We houden de groep bewust klein.” Deelnemers krijgen algemene informatie, bijvoorbeeld over hoe de cyclus van een vrouw in elkaar steekt.

Ook geeft een gynaecoloog uitleg over oorzaken van en behandelmogelijkheden bij onvruchtbaarheid. Verder passeren ethische vragen bij verschillende vruchtbaarheidsbehandelingen de revue.

Twee uitgangspunten zijn heel belangrijk, benadrukt Van Dijk. „Kinderen ontvang je in een huwelijksrelatie tussen man en vrouw. Om die reden zien wij geen ruimte voor eicel- of zaadceldonatie.

En we gaan ervan uit dat er vanaf de conceptie sprake is van menselijk leven dat beschermd dient te worden.”

Onder christenen wordt verschillend gedacht over vruchtbaarheidsbehandelingen, merkt Van Dijk. „Een deel van hen wil de bevruchting niet loskoppelen van de liefdesgemeenschap binnen het huwelijk. Voor behandelingen die de natuurlijke vruchtbaarheid herstellen, bestaat vanuit die visie wel ruimte, denk bijvoorbeeld aan hormoonstimulatie om de vruchtbaarheid te vergroten.”

Anderen zien wel ruimte voor vruchtbaarheidsbehandelingen die verder van de natuurlijke situatie af liggen. „Er zijn meer situaties waarbij wij te maken hebben met de gebrokenheid van het leven en waarbij we middelen gebruiken die in zichzelf niet natuurlijk zijn. Denk bijvoorbeeld aan een ziekte als diabetes, waarbij de patiënt gebruikmaakt van een insulinepomp. Waarom zou je in het geval van

vruchtbaarheidsproblematiek geen gebruik mogen maken van een dokter en/of moderne technieken? Deze groep ziet –onder strikte voorwaarden– wel ruimte voor geassisteerde voortplantingstechnieken. Maar ook binnen deze groep zijn er weer verschillen van inzicht. Een deel van hen vindt iui nog wel acceptabel. Bij die techniek vindt de bevruchting binnen de baarmoeder plaats, maar zodra het laboratorium om de hoek komt kijken, is voor hen de grens bereikt.”

Hoe de verhouding tussen en binnen deze groepen is, durft de beleidsadviseur niet te schatten. „Bij mijn weten is daar nooit onderzoek naar gedaan. Wel merken wij dat de acceptatie van ivf binnen de reformatorische gezindte groter is dan twintig jaar terug. Dat is vermoedelijk vooral omdat er tegenwoordig mogelijkheden zijn om maar één embryo te laten ontstaan. In het verleden ontstonden er meerdere embryo’s. Dat leidde per definitie tot selectie en vernietiging van menselijk leven. Maar dat argument speelt inmiddels dus in mindere mate.”

Een paar overwegingen wil Van Dijk echtparen die behandelingen overwegen graag meegeven. „Laat je goed informeren. We krijgen af en toe vragen van stellen die hebben gekozen voor het invriezen van embryo’s, maar bij wie om medische redenen terugplaatsen niet meer mogelijk is. Dat zijn heel verdrietige situaties, waarbij je voor grote dilemma’s wordt geplaatst. Neem de tijd om na te denken over wat je wel en niet wilt. Het is niet eenvoudig om een grens te stellen aan een verlangen dat heel diep is. Maak samen een weloverwogen keus voor Gods aangezicht.

Denk ook aan de psychosociale kant, een aspect dat ook tijdens de informatieavond aan bod komt.

Wat betekent een ivf-traject voor je relatie? Zorg ervoor dat je elkaar niet kwijtraakt. En stel termijnen. Niet elk paar zal met een kind het ziekenhuis verlaten. Hoe langer je in het medische circuit bezig bent, hoe langer het duurt voordat je kunt gaan rouwen om het gemis van de kinderzegen. Realiseer je in het traject ook: Wat is het doel van ons leven? Welke roeping is er voor mij weggelegd?”

Katoen Bleekveld 9 446

Trouwen, eten & slapen in Katoen

ZAAL bij Katoen is de ideale locatie voor uw bruiloft. Wij bieden verschillende mogelijkheden om uw bruiloft tot een succes te maken. Een verrassende ZAAL, de nieuwste techniek, een keuken goede &keuken & de mogelijkheid om te de nieuwste techniek, een goede de mogelijkheid om te overnachten.

Katoen Bleekveld 9 4461 DD Goes +31 (0)113 21 11 32 info@katoengoes.nl

overnachten.

Terdege ........................... ...........................

terdege * © terdege beeld: UNSPLASH, DEBBY HUDSON

30 oktober 2019

23

Bestek- actieweken in...Sliedrecht Nieuw in onze collectie

Model Bologna

Model Pure

Model Ducato

Model Palladio

Model Treso

Model Roma

Vele aanbiedingen en kortingen tot wel 50%

Model Fiamma

Model Rotondo

Model Valencia

Enkele voorbeelden SR-design Bologna SR-design Pure SR-design Pure SR-design Valencia SR-design Ducato SR-design Treso SR-design Roma SR-design Fiamma Belo Estrela Belo Porto Wilkens Cantone Wilkens Rotondo Wilkens Palladio Wlikens Schwedisch Faden Wilkens Alt Englisch (garnituur) Villeroy & Boch Oscar Villeroy & Boch Madammoiselle Keltum Haags Lofje WMF Kult WMF Ambiente Premier Gala Premier Romance Premier Pulse Premier View NM collection Volterra

12 persoons 12 persoons 12 persoons 12 persoons 12 persoons 12 persoons 12 persoons 12 persoons 6 persoons 6 persoons 6 persoons 6 persoons 9 persoons 12 persoons 12 persoons 12 persoons 12 persoons 9 persoons 12 persoons 12 persoons 12 persoons 12 persoons 12 persoons 12 persoons 12 persoons

64-dlg 64-dlg 88-dlg 64-dlg 64-dlg 88-dlg 64-dlg 64-dlg 63-dlg 90-dlg 62-dlg 62-dlg 89-dlg 116-dlg 130-dlg 68-dlg 68-dlg 90-dlg 66-dlg 66-dlg 84-dlg 89-dlg 84-dlg 89-dlg 114-dlg

Normaal € 613,€ 575,€ 795,€ 526,€ 673,€ 1.122,€ 613,€ 575,€ 749,€ 1.049,€ 1.099,€ 1.099,€ 1.599,€ 2.099,€ 1.849,€ 259,€ 249,€ 999,€ 549,€ 905,€ 720,€ 799,€ 850,€ 790,€ 860,-

Model Estrela

Actieprijs € 449,€ 399,€ 599,€ 349,€ 449,€ 699,€ 399,€ 399,€ 499,€ 699,€ 589,€ 599,€ 899,€ 1199,€ 899,€ 159,€ 149,€ 689,€ 449,€ 499,€ 379,€ 399,€ 479,€ 299,€ 399,-

Model Porto

170 bestekcassettes - de beste kwaliteit - de bekendste merken - de scherpste prijzen - de grootste keus - online bes tellen bestellen

the art of dining

Model Cantone

Madammoiselle

Oscar

Ambiente

Kult

*Gratis Gratis

Haags Lofje

113-dlg 3-dlg messenblok t.w t.w.v. .v.

€59,00 559,00 9,00

Model Schwedisch Faden

Gala

View

Model Alt English

Geen tijd? Bestel online!

Romance

Pulse

Volterra

*Bij aankoop van een bestekcassette vanaf €300,Parallelweg 4b Tel. 0184 - 41 10 16 Sliedrecht (A15 afslag 24) zondag en maandag gesloten donderdagavond koopavond info@hensbergenserviezen.nl

COLUMN

Kluslijst ARIEN VAN GINKEL

JOURNALIST BIJ HET REFORMATORISCH DAGBLAD Ons eerste kindje komt eraan. En dan moet het huis tip-top in orde zijn.

Dat vind ik. Maar vooral mijn vrouw.

Ondanks mijn twee linkerhanden mag ik van haar klusjes doen. De batterijen van de deurbel vervangen en een fietsschroef aandraaien is aan mijn prinses niet besteed.

Vanwege mijn onhandige handjes ontbreekt het me doorgaans aan moed om aan de slag te gaan. Dus stapelden de klusjes zich op. Zelfs zo dat de voorraadkast een tijd geen werkende lamp heeft gehad en ik op goed geluk naar suiker, of juist zout, moest grijpen. En dat alles omdat ik vrees van de bouwmarkt terug te komen met een lamp die een te grote of te kleine fitting heeft.

Maar nu is daar een keiharde deadline. Voordat vrouwlief met verlof gaat, moet de kluslijst zijn weggewerkt, heeft ze me laten beloven. Kluslíjst, zeg ik. Want lijstje zou een understatement zijn.

En dus zit ik op een zaterdag –de niets-moet-alles-mag-dag bij uitstek– op mijn knietjes plinten te zagen. Ik dacht dat we na een dikke twee jaar waren gewend aan een etage zonder plakplinten. Niet langer, zo blijkt.

Want er komt een baby aan. Alsof die kleine al foeterend op plinten uit de baarmoeder komt, denk ik als ik voor de derde keer op rij een houtje te kort afzaag.

Normaliter doe ik de vervelendste dingen –plinten leggen bijvoorbeeld–

Voordat vrouwlief met verlof gaat, moet de kluslijst zijn weggewerkt

eerst. Dan heb je wat om naar uit te kijken. Maar plinten leggen blijkt een wel erg pittige klus. Dus doe ik eerst de wat eenvoudiger dingen van mijn lijstje. Een gootsteen ontstoppen, schroefje vastdraaien.

Aan het einde van de dag zijn de plinten nog niet klaar. Maar de lijst is tot verrukking van de vrouw toch een lijstje geworden. Even vrees ik dat ze van pure vreugde spontaan zal bevallen. Maar dan kijkt ze om zich heen in de woonkamer. Ze ziet een klapraampje dat niet goed sluit. En buiten staat een fiets met slecht werkende versnellingen. „Wil je dat even op je lijstje zetten”, vraagt ze poeslief.

En zo is mijn lijst na een dag klussen nog even lang. Maar als ik ’s avonds mijn tanden poets, loopt tot mijn vreugde de gootsteen door.

Wat zal die kleine blij zijn met z’n papa, denk ik trots.

Arien terdege *

30 OKTOBER 2019

25

Een kloppend hart voor Mariënwaerdt

Het is mogelijk ’s lands bekendste landgoed: Mariënwaerdt. En dat niet het minst dankzij de actieve barones Nathalie van Verschuer. Ze stond met haar ideeën aan de wieg van veel initiatieven die geld in het laatje brengen om het landgoed te onderhouden. Waaronder het onlangs gepubliceerde receptenboek ”De landgoedkeuken”. tekst: JACOMIJN ARIAKHAH beeld: TINEKE VAN DER EEMS

terdege *

30 OKTOBER 2019

27

interview

E

en vrouw met een hoofddoek om, donkere kleding aan, buigt zich voorover naar de grond. Het kleine meisje naast haar ook. Hun ogen speuren het gras voor hun voeten af, op zoek naar walnoten.

Aan de andere kant van dit ”notenlaantje” op Heerlijkheid Mariënwaerdt bevindt zich nog een aantal mensen in precies dezelfde houding, op zoek naar de boomvruchten die hier in de herfst veelvuldig naar beneden vallen.

Om hen heen verrijst het landgoed in al zijn pracht, op deze zonnige nazomermiddag in september. De bomen zijn nog vol en groen. Vogels luiten, de sloten staan vol met water dat bedekt wordt door kroos.

Het is dit landgoed waar de barones tegelijk haar hart aan verloor toen ze met baron Frans van Verschuer trouwde. En dat ze graag zo goed mogelijk wil doorgeven aan de volgende generatie.

Een van de bijgebouwen op het landgoed is ingericht als kantoor.

Daar neemt Van Verschuer de tijd om wat vragen te beantwoorden. Ze is eenvoudig gekleed, draagt weinig tot geen make-up en heeft met haar blonde haar en blauwe ogen iets puurs over zich.

Ze kookt graag, vertelt ze met haar nieuwe boek in haar handen. „Eigenlijk altijd, want mijn man kan het niet. Die barbecuet alleen met veel plezier. Hij is gek op het vlees van ons landgoed.”

ZIJN ALLE RECEPTEN IN HET KOOKBOEK VAN UZELF? „Een aantal wel. Veel recepten komen van de koks die hier werken. Onze secretaresses Astrid en Catharina hebben ook recepten aangeleverd en gekookt voor het boek. Zij zijn geweldige thuiskoks. Het boek is daarom heel toegankelijk.”

WAAROM EEN KOOKBOEK? „Omdat we altijd veel vraag krijgen naar onze recepten en verzoeken om tips voor het bereiden van onze

producten, zoals Lakenveldervlees.

Er is al eerder een kookboek van ons verschenen, in 2011. Daarin stonden veel recepten van mijn schoonmoeder, die toen nog leefde. Zijn was een geweldige kokkin. Ze kookte veel met reeënvlees, bijvoorbeeld. Zij is ook de bedenkster van ons fameuze notentaartje, dat we op grote schaal bakken. Dat recept delen we overigens niet: er moet nog wel iets van mysterie overblijven natuurlijk. Maar de hazenpastei die in dit boek staat is een echt familierecept. En de appeltaart: dat is dezelfde als die we ook in ons restaurant serveren.”

WELK RECEPT IS UW FAVORIET?

soneelsleden. Het management doen mijn man en ik samen. Dat hebben we goed verdeeld. Frans weet alles van de technische aspecten van onze bedrijfsvoering. Als ik hem hoor praten, denk ik: Ik weet niet of ik het nog kan volgen. Maar hij zou weer geen kookboek kunnen maken. Verder hebben we op elke tak van het bedrijf goede mensen zitten die zelfstandig kunnen werken.

Dat is ook wel nodig.

Mijn werk ziet er dus heel anders uit dan dat van mijn schoonmoeder.”

Lachend: „En ik ben minder huishoudelijk aangelegd.”

MET UW KOMST IS ER VEEL VERANDERD OP HET LANDGOED.

„Als ik er één moet noemen, is het misschien de lemoncurd cheesecake.

Die is heerlijk en ook makkelijk om te maken en daarom een van mijn favorieten.

Verder staat er een lakenveldercurry in, ook heel lekker. Met Kerst eten we standaard de hazenpastei, de favoriet van de hele familie. Al heb je die niet zomaar even gemaakt.

En gehaktbrood: dat is het recept dat mijn schoonmoeder jarenlang elke dag voor de winkel gemaakt heeft.”

„Iemand zei laatst tegen me: Jij komt met ideeën en Frans voert ze uit. Zo is het eigenlijk ook wel. Al zijn lang niet alle ideeën van mijzelf. Maar ik vind het leuk om te kijken wat we kunnen oppakken en daar een eigen invulling aan te geven. En Frans is heel ondernemend. Als ik met een goed plan kom, vindt hij dat we dat moeten gaan doen. Hij durft risico’s te nemen.”

IS ER VEEL VERSCHIL TUSSEN HET LEVEN DAT UW SCHOONMOEDER LEIDDE ALS VROUW AAN HET HOOFD VAN EEN LANDGOED EN HET UWE?

„De communicatiekant: dit boek bijvoorbeeld, het nakijken van persberichten en alle andere communicatieuitingen. En daarnaast het interne overleg over hoe alles reilt en zeilt op Mariënwaerdt.”

„Toen ik hier kwam wonen, werkten er maar een paar mensen. Er was een dame op kantoor, de rentmeester en dan waren er nog een paar jongens op de boerderij en voor het onderhoud.

Mijn schoonmoeder was erg betrokken bij het beheer van het landgoed.

Mijn schoonvader was veel weg, omdat hij een topfunctie bij de Rabobank had en in de politiek zat. Dus stuurde mijn schoonmoeder de bedrijfsleiders en de rentmeester aan.

Omdat we de activiteiten op het landgoed sindsdien enorm hebben uitgebreid, werken er nu zo’n 170 per-

WAT NEEMT HET GROOTSTE DEEL VAN UW TIJD IN BESLAG?

U HEBT DRIE VOLWASSEN KINDEREN. ZIJN DIE ALLEMAAL BETROKKEN BIJ HET LANDGOED? „De oudste doet de hotelschool en haar lijkt het heel leuk om daarna hier aan de slag te gaan. Ze werkt ook al mee in onze landgoedwinkel in Utrecht en is tijdens onze fairs altijd van de partij.

Onze zoon, die rechten studeert, werkt ook veel mee. Hij doet vooral terreinwerkzaamheden.

Onze jongste dochter is sinds sep-

terdege *

30 oktober 2019

29

�Ik vind het heel spannend om een groot project op te pakken, maar mijn man niet. Die zegt: dit doen we gewoon�

30

terdege *

30 oktober 2019

INTERVIEW

Recept: Kip in appelcider HOOFDGERECHT VOOR VIER PERSONEN

NODIG: 5 sjalotjes 3 stengels bleekselderij 20 g boter 1 hele kip (of eend) van 1,5 kg 1 borrelglas Calvados

500 ml appelcider 3 takjes verse tijm 250 g kastanjechampignons 2 appels (een stevige soort, bijv. Elstar) 150 ml slagroom

BEREIDING: 1. Verwarm de oven voor tot 100ËšC 2. Pel de sjalotjes; snijd ze in de lengte in vieren. Snijd de bleekselderij in dunne schijfjes. Verhit de helft van de boter in een grote, ovenbestendige braadpan op middelhoog vuur; bak hierin de sjalotjes en bleekselderij zonder ze te laten kleuren. Schep met een schuimspaan de sjalotjes en bleekselderij uit de pan. Braad in dezelfde pan op hoog vuur de kip aan tot hij rondom een mooi kleurtje heeft. Voeg de sjalotjes en bleekselderij weer toe; flambeer het geheel met de Calvados op hoog vuur (laat het even doorbranden, dan karamelliseert het een beetje). Voeg de cider, zout en peper naar smaak en de tijm toe. Bak de kip 50 minuten in de oven, of tot hij gaar is.

3. Veeg in de tussentijd de kastanjechampignons schoon met keukenpapier; snijd ze in vieren.

Snijd de appels in vieren, verwijder het klokhuis; snijd het vruchtvlees in stukjes. Verhit in een koekenpan de resterende boter; bak hierin de champignons en de appel kort aan. Voeg toe aan de pan met de kip; bak het geheel nog 3-5 minuten in de oven. Roer vlak voor serveren de slagroom door het braadvocht van de kip.

TIP Je kunt dit gerecht ook maken met eend in plaats van kip. Geef er een groene salade en bijvoorbeeld pasta bij, en natuurlijk een glas cider.

N.A.V. DE LANDGOEDKEUKEN, DOOR NATHALIE BARONES VAN VERSCHUER, FONTAINE UITGEVERS, 2019, 224 PAG., â‚Ź29,99.

terdege *

30 OKTOBER 2019

31

"My

fabulous

party outfit" Buijsse Mode heeft voor bruidegoms en bruiloftsgasten mode met nét dat beetje extra.

Tip: maak een afspraak. Dan maken we speciaal voor jou extra tijd vrij en krijg je onze onverdeelde aandacht. Wij hebben dé outfit waarin jij je speciaal voelt. En dat straal je uit!

0187 48 20 52

Vraag ons gratis magazine aan in de .nl winkel of via klantenservice@buijsse

>

N

Zandpad 24 Middelharnis www.buijsse.nl

Onze collectie is stijlvol en een feest om te passen

Bruidsboutique La Romance

interview

”Na een drukke dag ga ik graag een eind lopen om weer tot rust te komen”

tember uit huis om communicatiewetenschappen te studeren. Dat is even wennen. Het is zo ongezellig zonder haar. Ik weet niet of ze hier wil werken, maar ze is wel heel betrokken op het landgoed.”

DENKEN JULLIE AL NA OVER OPVOLGING? „We zijn er al mee begonnen om een neef van ons in te werken in ons bedrijf. Hij begon vijf jaar geleden bij de kaasproductie en jammakerij. Mijn man neemt hem mee in het beheer van het landgoed, evenals onze zoon.

Want het is natuurlijk mooi als het landgoed in de familie blijft.”

JULLIE HEBBEN NOG PLANNEN LIGGEN VOOR DE BOUW VAN EEN HOTEL? „Dat klopt. Die laten we alleen nog even liggen. De bestemmingsplanwijziging is nog niet rond. En we hebben net diverse projecten achter

de rug, zoals de verbouwing van het pannenkoekenhuis, de start van de landgoedwinkel in Utrecht en onze 25e landgoedfair. Voor zo’n grote nieuwe tak als een hotel moet je goed kunnen focussen. Maar we gaan het zeker nog doen.

VIND U DAT SPANNEND, ZO’N GROOT PROJECT? „Zeker wel. Heel eng. Maar Frans niet.

Die zegt: Dit doen we gewoon.”

HET WERK VOOR HET LANDGOED GAAT ALTIJD DOOR. IS HET NIET LASTIG DAAR EVEN AFSTAND VAN TE NEMEN EN UIT TE RUSTEN? „In de weekenden valt het gelukkig mee met de drukte, behalve als er partijen zijn en rondleidingen. Maar de zondag proberen we zo rustig mogelijk te houden. We waken ervoor dat het werk altijd doorgaat. Op zondag gaan we naar de kerk, drinken we koffie en

lunchen we uitgebreid. Dat hebben we nodig om het vol te kunnen houden.

En zelf werk ik ook op maandag niet.

Dat deed ik al niet toen we kleine kinderen hadden en dat probeer ik zo te houden.”

WAAR HAALT U UW INSPIRATIE VOOR IDEEËN VOOR HET LANDGOED VANDAAN? „Onder meer van grote landgoederen in Engeland. Zoals Chatsworth, van de Duke of Devonshire. Zijn huis met landgoed is veel groter dan het onze, het is gigantisch. Hij heeft heel veel initiatieven ontplooid om het landgoed in stand te houden.”

WAAROM IS HET BEHOUD VAN MARIENWAERDT ZO BELANGRIJK WAT U BETREFT? „Ik houd erg van het leven hier op deze prachtige plek. Hoe mooi is het

terdege *

30 oktober 2019

33

Alle tijd voor 5 maanden

terdege

voor â‚Ź 39,klokje cadeau!

Soms heb je een uurtje extra.

Neem je even tijd voor jezelf met Terdege.

Elke twee weken weer een heerlijke verrassing.

Ga naar terdege.nl/td of bel 055-5390300

interview

dat je dit kunt doorgeven aan de volgende generatie en kunt behouden als natuurlijke parel in hartje Nederland?

Dat we van adel zijn, vind ik daarbij niet uitmaken. Adel is geen verdienste, maar een erfenis. Wij zijn niet belangrijk in het geheelplaatje: we zijn passanten die hier toevallig mogen wonen. Het gaat ons om het landgoed zelf.”

WAT ALS HET LANDGOED GEEN FAMILIE-ERFGOED MEER ZOU ZIJN? ZOU DAT UITMAKEN? „Ik denk dat alleen een familie zo veel passie en betrokkenheid kan opbrengen voor het beheer van een landgoed.

Mariënwaerdt zit al sinds 1734 in de familie. Het is diep in de genen van de Van Verschuers verankerd dat dit landgoed doorgegeven moet worden en dat alles daarvoor moet wijken. Wat dat betreft is de taak heel allesomvat-

tend, soms misschien té.

Landgoederen in eigendom van Staatsbosbeheer functioneren anders. In de huizen wordt niet meer gewoond, die dienen slechts als kantoor. Daarmee is het hart eruit. De link met de geschiedenis is weg.

Ik denk dat bezoekers onze fairs zo leuk vinden vanwege de passie die je hier voelt. Het is niet puur commercieel allemaal. Ook onze medewerkers voelen zich echt onderdeel van de familie.”

WAT MAAKT DIT WERK VOOR U HET MEEST BEVREDIGEND? „Dat je weet dat je een steen verlegt door te doen wat je doet. Dat je van betekenis bent geweest door het landgoed in leven te houden en er hard voor te werken. En het is mooi om te zien hoe bezoekers er dan vervolgens van genieten. „Het is zo heerlijk om bij jullie op het landgoed te fietsen en te

wandelen”, horen we vaak. Dat snap ik: ik geniet er zelf ook erg van. Na een drukke dag ga ik graag een eind lopen om weer tot rust te komen.”

Weggeefactie Dol op koken en interesse in ”De landgoedkeuken”? terdege geeft een boek weg. kans maken? Stuur vóór 13 november 2019 een bericht o.v.v. ”Landgoedkeuken” en met uw naam en adres naar: redactie@terdege. nl of terdege winactie, Postbus 613, 7300 AP Apeldoorn.

Alleen abonnees maken kans.

terdege *

30 oktober 2019

35

Wij bre n ge n s f e er bij u t h u i s

Ja, ik wil Trouwen doe je met de fotograaf online, waar je ook woont!

Wesselseweg 178-1 | 3774 RM Kootwijkerbroek Tel.: 0342 - 44 30 69 | info@sfeerhuisdeveluwe.nl | www.sfeerhuisdeveluwe.nl wonen

g

stoffering

g

decoratie

g

verlichting

g

slapen

www.defotograafonline.nl - Tel. 06 - 19 07 58 04

Alexander Slapen

een bron van energie!

Een gezonde nachtrust levert energie op.

Daarvoor is de juiste ‘energiebron’ onmisbaar.

Alexander Slapen heeft alles om u deze energie te leveren.

Laat u adviseren door onze specialisten!

N ACHT RU ST VA N A LE XAND E R. E NERG IE VOOR D E DA G .

Escudostraat 11, 2991 XV Barendrecht • 010 438 41 63 • www.slaapwel.nl

COLUMN

Toen ik werd ingeloot voor de studie diergeneeskunde, sprong ik een gat in de lucht. Of nou ja, daar ben ik dan weer iets te nuchter voor, maar ik was uiteraard heel blij. Vanaf dat moment had ik een supporter eerste klas: mijn vader. Hij was trots dat uitgerekend zijn jongste dochter dierenarts zou worden; toch wel een van de mooiste beroepen wat hem betreft. Hij zag het helemaal voor zich: tegen die tijd zou hij minder werken en kon hij mij naar de boeren rijden. En een beetje assisteren bij alle voorkomende klussen.

Als één persoon meeleefde tijdens mijn studie, was het mijn vader wel. Als ik na een week studeren in Utrecht weekend vierde bij mijn ouders, kwam de onvermijdelijke vraag. „En? Heb je al een keizersnede gedaan?” Mijn vaders criterium was namelijk heel helder: je bent een échte dierenarts als je een keizersnede hebt uitgevoerd. „Dát is vakmanschap, daarmee laat je je kunde zien”, zo verklaarde hij. „Nee, pa, nog niet”, zei ik na enkele weken studie. De weekenden erna kreeg ik dezelfde vraag en hij hetzelfde antwoord. Maar toen was het zover. Na bijna zes jaar studie zette ik voor het eerst

het mes in een koe om een keizersnede uit te voeren. Niet op een boerenbedrijf, maar in de universiteitskliniek. Niet alleen, maar met een studiegenoot. Ik liet een foto als bewijs aan mijn vader zien en kreeg een trotse duim omhoog als beloning. Maar een échte dierenarts? Nee, dat was ik nog niet.

De tweede keizersnede voerde ik uit op een boerenbedrijf. Met hulp van een collega. Niet veel later klaarde ik de klus in m’n eentje. Tijdens de operatie moest ik aan mijn vader denken. „En? Heb je al een keizersnede gedaan?” Ik glimlachte en mompelde in mezelf: „Ja, pa, helemaal alleen.”

Een tijdje geleden ging hij tijdens een dienst met me mee. En jawel, een veehouder belde voor een keizersnede bij een van zijn koeien. Ik zette mijn vader direct aan het werk. Hij reikte me de juiste operatiebenodigdheden aan en hield als een volleerd assistent een telefoon aan mijn oor toen er een spoedgeval werd gemeld. Hij had de keizersnede dan wel niet uitgevoerd, maar die avond voelde mijn vader zich heel even–bijna– dierenarts.

HENRIËTTE BRUGGINK landbouwhuisdierenarts

terdege *

30 OKTOBER 2019

37

INTERVIEW

Klazina werd e

op haar 23 stiefmoeder van VIER kinderen ”Je moet maar met Klazina trouwen als ik er niet meer ben”, zei de vrouw van Leendert van Ingen tegen hem op haar ziekbed. Klazina hield als gezinsverzorgende het huishouden draaiend. ”Toen Leendert het aan mij vertelde, dacht ik alleen maar: Help, wat wordt hier gezegd? Ik moest er niet aan denken. Maar God beschikte anders.” tekst: HENRIEKE HOOGENDIJK-VAN DAM beeld: TINEKE VAN DER EEMS

Leendert en kLazina van ingen met de kinderen: Leendert (19), mineLLa (16), Yvonne (14), gerco (12), annemijn (7) en Hendrik (5).

terdege *

30 oktober 2019

39

Z ”toen de SHG opnieuw belde of ik hulp wilde verlenen bij de familie Van Ingen, ging ik meteen.

Het gezin had de hulp zo hard nodig”

e hoeft er niet over na te denken of ze wil meewerken aan een interview. Klazina van Ingen-van Vliet (1984) doet het graag.

Niet om zelf centraal te staan, maar om te vertellen over de wonderlijke leiding in haar leven. „Gods voorzienigheid heb ik zo duidelijk gemerkt in grote en kleine dingen in mijn leven.

Dat mag ik niet stilhouden. Die wetenschap geeft me ook elke dag weer kracht om door te gaan.” Daarom valt het niet zwaar om stiefmoeder te zijn.

Of om tijdelijk in een stal te wonen. „Een huiselijke stal, dat wel”, lacht Klazina. „Sinds de zomer wonen we in het ouderlijk huis van Leendert, in Zegveld. Zijn ouders zijn kleiner gaan wonen op het erf. Als het nodig is, zullen we hun mantelzorg verlenen in de toekomst. Van ons nieuwe huis is de bovenverdieping al opgeknapt, maar beneden moet nog veel gebeuren. Daarom leven we op de deel achter het huis.” En dan nuchter: „Dat is eigenlijk prima. De kinderen hebben hier heerlijk de ruimte om te spelen.

Ze glijden op hun wavebord door de kamer. Er komt veel familie over de vloer en vorige week was hier nog een kledingbeurs. We laten het allemaal gebeuren en we genieten ervan.”

Het typeert Klazina. Ze past zich aan, is flexibel. Tevreden met hoe de dingen komen. Misschien heeft dat te maken met het gezin waaruit ze komt: ze is er één van de veertien. „Ik was al jong gewend om aan te pakken. Later, als kraamverzorgster bij de SHG, kwam dat goed van pas.

Veertien jaar geleden begon ik in de gezinnen.” Het werk had vanaf het begin haar hart. En zou haar leven voorgoed veranderen.

VRIENDSCHAP „Ik weet nog dat ik op een zaterdagochtend gebeld werd”, begint Klazina haar bijzondere levensverhaal. „In 40

terdege *

30 oktober 2019

de kraamzorg was het rustig, maar in de gezinszorg kwamen ze mensen tekort. Of ik naar een gezin in Nieuwkoop wilde, waarvan de moeder ernstig ziek was. Het jongste kindje uit het gezin was zes weken oud.”

Even zwijgt ze. „Ik vond het zo’n heftige situatie. Maar ook spannend wat ik zou aantreffen. Achteraf denk ik: wat was ik nog jong. Drieëntwintig jaar oud. Maar ik ging, want er moest iemand gaan.”

Ze trof een bijzonder ziekbed aan. „Ik ontmoette Wilma, een blijmoedige vrouw. Ze was pas moeder geworden van een vierde kindje. Meteen na de geboorte van Gerco, in september 2007, werd er leverkanker bij haar geconstateerd. Het kwam bij haar bijnierschors vandaan en het was de vraag of de chemokuren zouden aanslaan.” Klazina staart voor zich uit, ziet de momenten voor zich alsof het gisteren nog was. „Er ontstond een heel goede band tussen Wilma en mij”, vertelt ze. „Wilma ging mij zien als een vriendin. Ikzelf deed vooral mijn werk. Natuurlijk legde ik daar liefde in, maar dat vond ik niet meer dan normaal. Pas achteraf besefte ik hoe bijzonder het is dat Wilma het de naam van vriendschap gaf. Dat draag ik nu mijn leven lang mee.”

OMHELZING De chemokuren hadden geen effect, er kwam geen hoop op herstel. „Ondertussen was ik weer als kraamverzorgster aan de slag. Toen de SHG opnieuw belde of ik hulp wilde verlenen bij de familie Van Ingen, ging ik meteen. Het gezin had de hulp zo hard nodig. De jonge Leendert was toen 6 jaar oud, Minella was 4 jaar, Yvonne 2 jaar en Gerco vijf maanden.

In de week dat ik er was, hadden Leendert en Wilma een gesprek over hoe het verder moest met het gezin. „Trouw maar met Klazina, dan komt

INTERVIEW

meteen terug: „En ik zeg weleens tegen de kinderen: Ik hield veel eerder van jullie dan van papa!”

Het gesprek dat Klazina met Leendert had, deelde ze nog diezelfde dag met haar ouders en de SHG. De SHG besluit haar over te plaatsen naar een kraamgezin. Via de telefoon spreekt ze nog één keer met Wilma. „Op 23 januari 2008 is ze overleden. Ik weet nog precies bij welk gezin ik was toen ik gebeld werd. Enkele dagen later, op zaterdag, was het condoleren.

Samen met Leendert heb ik bij de kist gestaan. Hij liep zomaar mee uit de rij en gaf me een omhelzing, omdat hij wist hoe moeilijk ik het ermee had.

Woensdag was de begrafenis. Ik zie Yvonne en Minella nog springend naast Leendert lopen, bij het graf vandaan. Ze waren nog zo jong.”

LIEFDE

”Omdat ik zo’n goede band had gehad met Wilma, voelde het niet alsof ik in het huis van iemand anders leefde” het goed”, zei Wilma. Het was haar blijk van waardering. Daarom kwam Leendert het aan mij vertellen. Maar ik wist echt niet wat ik moest zeggen.

Wilma leefde nog, dus dan denk je helemaal niet over zulke dingen na.

Daarom kon ik Wilma ook echt niet geruststellen toen ze haar zorgen uitte over hoe het verder moest met Leendert.”

Het gesprek valt stil. Leendert (1976) is erbij komen zitten aan de keukentafel. Zijn werkkleren nog aan, een kleine glimlach op zijn gezicht. „Ikzelf moest er ook van griezelen hoor. Ik zag het echt niet zitten.” En dan grijnzend: „Het was ook zo’n wijsneus. Ze was nog maar 23, maar ze gedroeg zich alsof ze 30 was.”

Klazina is aan hem gewaagd, kaatst

Een heftige periode volgde, herinnert Leendert zich. Iedereen rouwde op zijn eigen manier. „De een hield alles binnen, de ander was ontroostbaar: „Nu heb ik geen mama meer.” Ik belandde in een soort overlevingsmodus. Klazina was hier soms als gezinshulp. Maar aan haar denken als mijn toekomstige vrouw, dat kon ik echt niet.” Ook voor Klazina is het een onwennige tijd. „Ik kon natuurlijk niet vergeten wat er gezegd was, maar ik probeerde het gezin wel los te laten.” Toch komen de twee niet los van elkaar. „Op het moment dat ik dacht: Dit wordt nooit wat, begon er liefde te ontstaan”, vertelt Leendert. „Ik ging echt van Klazina houden.

Alleen was zij nog niet zover.”

Klazina lacht. „Hij heeft me een paar keer moeten vragen. Mijn opa was net overleden en er waren zo veel verschillende emoties bij elkaar. Maar enkele weken later kon ik hem echt vrijmoedig mijn jawoord geven. Toen wist ik: nu is het goed.”

terdege *

30 OKTOBER 2019

41

Op 2 oktober 2008 trouwden Leendert en Klazina. Veel te snel, vonden sommige mensen. Maar een gezin kan niet zonder moeder, zeiden anderen. „We hebben het naast ons neer kunnen leggen”, vertelt Klazina. „We mochten echt geloven dat de Heere ons bij elkaar had gebracht. Natuurlijk was het niet allemaal makkelijk. Het verdriet was nog vers, ikzelf nog erg jong. Maar onze families hebben ons meteen als nieuw gezin aanvaard. Wilma’s ouders ook, dat vond ik heel bijzonder.

Ik vergeet nooit meer dat de vader van Wilma tegen mij zei: „Er is een lege plaats gekomen, maar die mag jij vervullen.” Dat gaf zo veel rust.”

De zorg voor de kinderen was niet waar Klazina het meest tegenop zag, vertelt ze eerlijk. „Ik was vooral bang voor de overstap van de hersteld hervormde gemeente in Maartensdijk naar de christelijk gereformeerde kerk in Nieuwkoop. Maar ook die angst werd weggenomen. Er bleek helemaal geen groot verschil te zijn tussen de gemeenten. Ik voel me hier zo thuis. Dominee Heemskerk trouwde ons uit Psalm 85:8. „Toon ons Uw goedertierenheid, o Heere, en geef ons Uw heil.” Dat heeft de Heere waargemaakt. Daar kun je klein onder worden.”

PUBERTEIT Met vallen en opstaan probeerden Leendert en Klazina een nieuw ritme te vinden met de kinderen. „Ik trok in bij Leendert, zodat de kinderen in hun vertrouwde huis bleven wonen.

Pas later hebben we wat aan het interieur veranderd. Omdat ik zo’n goede band had gehad met Wilma, voelde het niet alsof ik in het huis van iemand anders leefde. Wel werd ik soms verdrietig als ik naar de kinderen keek. Dan dacht ik: Wilma hoort hier te zitten. Maar toen ik dat 42

terdege *

30 OKTOBER 2019

interview

weer eens dacht, kwam er in mijn hart: haar is een beter lot bereid. Ik mocht haar niet terugwensen, want dit was de weg van de Heere. Heel duidelijk besefte ik: ik ben niet de echte moeder van de kinderen, maar ik mag er wel als een moeder voor hen zijn.”

Dat is niet altijd makkelijk, weet Klazina inmiddels uit ervaring. Ze staart voor zich uit en formuleert voorzichtig. „Toen de kinderen klein waren, vonden we toch wel makkelijk onze weg. Voor de kinderen was ik eerst zuster Klazina, toen mama Klazina en later gewoon mama. Nu in de puberteit merk ik dat onze band weer kwetsbaarder is. Pubers komen moe uit school, zitten soms vol frustratie en roepen dan: „U bent mijn moeder niet!” Of ze vragen zich af of Wilma wel echt gezegd heeft dat wij maar met elkaar moesten trouwen. Eerst trok ik mij dat persoonlijk aan. Nu weet ik dat zij in zo’n heftige tijd van hun leven zitten. Dan is het logisch dat hun verdriet van vroeger weer helemaal bovenkomt.”

VERWONDERING Elf jaar zijn Leendert en Klazina nu samen. Jaren waarin ze verdrietige en blijde momenten deelden. „In 2010 werd alles me te veel”, vertelt Leendert openhartig. „Ik begroef me in mijn werk en kreeg angsten. Toen ben ik ingestort. De rouwverwerking begon op dat moment pas echt.”

Onverwachts kregen we ook veel vreugde in de tijd erna”, vult Klazina aan. „In 2012 is Annemijn geboren en in 2014 onze Hendrik. Ineens lag ikzelf in het kraambed. Moeder worden is zoiets wonderlijks. Gelukkig gaat het onderling tussen de kinderen heel goed.” En dan lachend: „Annemijn denkt soms diep na over ons gezin. „Leendert is de oudste

”Houd Het gesprek over de vorige ouder open” stiefouderschap is geen makkelijke taak, maar wel een bestemming waarover de Heere Zijn zegen geeft. dat ervoer klazina in de afgelopen jaren. ”tijdens een oudermorgen op school zei een moeder tegen mij: ”dat is toch zeker wel een hele opgave, zomaar moeder zijn van een gezin van vier kinderen?” toen kon ik uit de grond van mijn hart zeggen: ”nee, als er liefde is, dan is het geen opgave.” en zo ervaar ik het nog steeds.” klazina wil andere stiefouders meegeven om vooral het gesprek over de vorige ouder levend te houden. ”na ons trouwen hebben we de kinderen heel bewust een foto van Wilma gegeven voor op hun slaapkamer.

Met elkaar hebben we mooie lijstjes gekocht. vanaf het begin was het heel normaal om over ”oude mama” te

van ons gezin, maar ik ben ook de oudste”, zegt ze dan.”

Buiten slaat een oktoberregen neer.

Het is guur weer. Binnen brandt de kachel. Nog één ding moet Klazina van het hart. „Drie jaar geleden heb ik de Heere persoonlijk mogen leren kennen. Ik weet nog hoe ik die avond op ons bed zat. Ik kon wel zingen: ’s Heeren goedheid kent geen palen. „Moest ik nou hiervoor met jou trouwen?” vroeg ik Leendert. Ineens vielen de dingen op hun plek.

In de tijd voor mijn bekering had

praten. dat is belangrijk voor de verwerking van kinderen.” dat neemt niet weg dat het verdriet sporen trekt in het gezin. daar moet je als stiefouder goed op letten, zegt klazina. ”Minella heeft veel last gehad van verlatingsangst. dat was een stukje van haar rouwverwerking. gerco heeft er verdriet over dat hij zijn eigen mama nooit gekend heeft. de verhuizing naar Zegveld afgelopen zomer was in ons gezin ook weer zo’n moment dat het verlies bovenkwam. ”nu laten we mama achter”, zei een van de kinderen. dan is het goed om stil te staan bij vroeger en samen te praten over Wilma. op de dag dat wij onze trouwdag herdenken, pakken we niet alleen ons eigen trouwalbum, maar ook dat van Leendert en Wilma.”

Psalm 52 mij vaak bemoedigd. Halverwege het berijmde zevende vers staat er: „’k Verwacht Uw trouwe hulp van boven.” Maar nu kon ik ook de zinnen ervoor volmondig zingen. „Mijn God, U zal ik eeuwig loven. Omdat Gij ’t hebt gedaan.””

Even kijkt ze naar Leendert. Haar Leendert. „Ik kan me zo verwonderen dat wij echte liefde hebben gekregen voor elkaar. En toch voel ik een liefde die nog groter is. De liefde voor de Heere, die stijgt daar bovenuit.”

terdege *

30 oktober 2019

43

week 1

Zachtmoedig (3) Lezen: Mattheüs 11:20-30, tekst: Mattheüs 11:28-29

Het woord ”zachtmoedig” staat op drie centrale plaatsen in het Mattheüsevangelie. In dit en het volgende nummer staan we stil bij de tweede plaats waar dit woord voorkomt: Mattheüs 11:28-29.

De laatste verzen van Mattheüs 11 vormen

„deze dingen heeft geopenbaard”? Het ant-

het slot van een van Jezus’ preken. Met deze

woord geeft een van Gods liefste kinderen

preek neemt Jezus afscheid van drie plaatsen

wanneer hij een bange vraag stelt. Vanuit de

waar Hij vaak heeft gepreekt en veel won-

gevangenis vraagt Johannes de Doper aan

deren heeft verricht: Chórazin, Bethsáïda en

Jezus of Hij wel of niet de Christus is (3). In

Kapérnaüm. Ondanks de prediking van de

zijn vraag klinkt grote geestelijke nood door.

grootste Prediker aller tijden hebben de men-

Omringd door vier muren en gehuld in het

sen daar zich niet bekeerd. Niemand? Jawel,

duister van de kerker kan Johannes het voor

één Romeinse hoofdman. Een buitenlander.

zichzelf niet meer bekijken. Is Jezus wel of

Iemand van de gehate overheersers.

niet de Christus? Welke koning laat zijn heraut

Christus vervloekt deze steden. Na deze

in de gevangenis zitten en trekt zelf door het

woorden zouden we „amen” verwachten.

land? Johannes, luister eens naar de predi-

Maar de aangrijpende woorden gaan over

king van je Koning. Let op Jezus’ tekenen.

in een danklied. „Ik dank u Vader, Heere des

Leg die naast je Bijbel. Is Jezus de Christus

hemels en der aarde dat Gij deze dingen voor

der Schriften of niet? Zo mag dit kind geloven

de wijzen en verstandigen verborgen hebt, en

tegen de omstandigheden in. In Kapérnaüm

hebt dezelve den kinderkens geopenbaard!

en omgeving gelooft men Jezus niet, hoewel

Ja, Vader, want alzo is geweest het welbe-

men alles mee heeft. In deze streek heeft Je-

hagen voor U” (25-26). Christus eindigt Zijn

zus het meest van Zijn krachten gedaan (20).

bediening in God. Geen vrucht is ook vrucht.

Aan een kind in de kerker openbaart de Vader

Wie zijn die wijzen voor wie Jezus’ Vader

Zijn Zoon. Voor verstandige mensen in Ka-

„deze dingen verborgen” heeft gehouden?

pérnaüm is Hij verborgen. Waarom? Omdat

En wie zijn die kinderkens aan wie Zijn Vader

Jezus’ Vader dit zo wil. Daarom.

Vraag: Bent u het eens met het antwoord op de laatste vraag van deze Bijbelstudie?

44

week 2

Zachtmoedig (4) Lezen: Hooglied 8, tekst: Mattheüs 11:28-29

Niet alleen de Vader wil ”deze dingen” openbaren aan wie Hij dat wil. Hetzelfde wil ook de Zoon. Ook op dit punt bestaat tussen de Vader en de Zoon volkomen overeenstemming.

Beiden willen hetzelfde wanneer ”deze dingen” aan de wijzen verborgen en aan de kinderkens geopenbaard worden (27).

Maar wat zijn ”deze dingen”, die voor de een

het woord ”rust” in onze tekst. Dit woord

worden verborgen en aan de ander worden

flankeert de woorden: „Neemt Mijn juk op u

geopenbaard? Christus legt in de laatste

en leert van Mij, dat Ik zachtmoedig ben en

twee verzen Zelf uit wat Hij onder ”deze

nederig van hart.” Rust ontvangen is Chris-

dingen” verstaat. Gelukkig maar dat Hij ons

tus’ juk opnemen en van Hem leren dat Hij

hierover niet in het ongewisse laat. We hoe-

zachtmoedig is en nederig van hart.

ven niet te speculeren. De uitdrukking ”deze

Zijn juk opnemen. Is dat niet zwaar? Nee!

dingen” staat voor de woorden: „Komt her-

Mijn juk is licht, zo verzekert Christus ons.

waarts tot Mij, allen die vermoeid en belast

Mattheüs gebruikt een merkwaardig woord

zijt, en Ik zal u rust geven. Neemt Mijn juk op

voor ”licht”. Letterlijk staat er „Mijn juk is

u en leert van Mij, dat Ik zachtmoedig ben en

chrestos.” Chrestos. Christus. Mijn juk is

nederig van hart, en gij zult rust vinden voor

Christus. Uw juk ben Ik, Christus. Daarom is

uw zielen. Want Mijn juk is zacht en Mijn last

Mijn juk licht. Ik ben uw juk. Nu valt het beeld

is licht.” Deze prediking klonk bijna drie jaar

van een juk ook op zijn plek. Met een juk leidt

lang in Kapérnaüm en omgeving. Niemand

iemand een getemd dier. Wanneer Christus

kwam. Dit is de kern van Jezus’ boodschap

mijn juk is, is Hij mijn last. Onder Hem is mijn

voor Johannes in de kerker. In zijn nood

last licht. Zou ik bezwijken, dan is het vanwe-

kwam hij tot Hem. Christus schonk hem rust.

ge het gewicht van Zijn liefde. Maar Hij houdt

Rust in zijn ziel, rust in Gods leiding, rust om

mij staande! Want onder Zijn juk en last leert

te sterven.

Hij mij, dat Hij zachtmoedig is en nederig van

U vraagt zich af hoe Christus rust geeft,

hart. Zou ik bezwijken dan is dat onder de

wanneer u tot Hem komt? Tweemaal staat

last van Uw liefde, o zachtmoedige Christus!

Stelling: Wie Gods liefde in zijn of haar hart heeft ondervonden, weet ook dat die liefde soms ondraaglijk kan zijn.

Ds. C.P. de Boer (43) is christelijk gereformeerd predikant te Sliedrecht.

Hij is getrouwd en vader van negen kinderen.

terdege *

30 OKTOBER 2019

45

Samen bouwen aan een liefdevolle relatie

Wilt u op een leuke manier aan uw relatie bouwen? Om het samen ďŹ jn te houden of weer wat dichter tot elkaar te komen? Pro Life helpt met een relatiespel, podcastserie en relatieavonden. Ook als u nog geen klant bent.

Op prolife.nl/zorgenvoorelkaar vindt u tips en adviezen van deskundigen.

Informatie over relatiecursussen en relatietherapie. En vergoedingen die we in onze aanvullende verzekeringen hebben.

Kijk voor meer informatie op prolife.nl/zorgenvoorelkaar

COLUMN

De ideale predikantsvrouw

I

n dit nummer van Terdege wordt in diverse artikelen aandacht besteed aan trouwen, terwijl het verschijnt in de week van reformatieherdenkingen. De Reformatie heeft heel wat teweeggebracht destijds. Wat wil je, wanneer de Gods Woord alleen het voor het zeggen krijgt.

Zo is er naar de Schriften geen ruimte voor een verplicht celibaat. De eerste predikant die deze menselijke inzetting overtrad, was Bartholomeus Bernhardi te Kemberg (in de regio van Wittenberg). Hij trouwde in 1521 en wordt wel de grondlegger van het pastoriegezin genoemd. Velen volgden. Zo ook Heinrich Bullinger. Hij had van huis uit de bezwaren tegen het celibaat met de paplepel ingegoten gekregen. Zijn vader was priester in Zwitserland en woonde in Heinrichs geboortejaar 1504 al tien jaar samen met Anna Wiederkehr. Geen wonder dat Heinrich na zijn theologische opleiding in Keulen wel in een klooster wilde doceren, maar geen monnik wilde worden. Zelfs schreef hij in die tijd een geschrift over de eerbaarheid van het huwelijk.

Toen hij in 1527 als stagiair met Leo Jud meeliep, die in het dominicanerklooster te Zürich preken moest, viel zijn oog op de non Anna Adlisweiler. Zij verbleef daar met haar ernstig zieke moeder, die weduwe was. In tegenstelling tot haar moeder had Anna de leer van de Reformatie inmiddels hartelijk lief gekregen. Uit respect voor haar op en top rooms-katholieke moeder stelde Anna haar huwelijk uit tot na haar moeders dood. Zes weken later stapte ze met Heinrich in het huwelijksbootje en namen ze intrek in

de pastorie van Bremgarten. Dat was in 1529. Nadat Heinrich beroepen was als opvolger van de tragisch omgekomen Hulrich Zwingli, gingen ze in de riante pastorie tegenover de grote kloosterkerk Grossmünster in Zürich wonen, Zwingliplatz 4.

Het huwelijk van Anna en Heinrich werd gezegend met elf kinderen. Ook ontfermde het echtpaar zich over de bejaarde ouders van Heinrich die bij hen inwoonden. Tevens was er Anna Reinhard, de weduwe van Zwingli met haar kleine kinderen, die zij onderdak verschaften. Zij zal ook wel haar handen hebben laten wapperen, maar Heinrichs vrouw had de regie.

Van haar man ontving Anna weinig hulp, gezien zijn drukke werkzaamheden als predikant. Hij hield er ook nog eens een uitgebreide correspondentie op na, omdat hij een internationale vraagbaak was. Het salaris was ook niet al te groot, want toen hun oudste zoon een paar schoenen nodig had, maakte Anna zich grote zorgen.

Regelmatig kwam Heinrich met een collega of student thuis aan wie ook onderdak werd verleend. Omdat in vele landen vervolging woedde, verleenden de Bullingers ook onderdak aan vluchtelingen. Toen er een vlaag van vervolging over Lucarno ging, boden ze zelfs enige tijd tachtig vluchtelingen onderdak. En dat was nog niet alles, want onder de armen van Zürich stond Anna bekend als een zorgzame, meelevende vrouw, die waar het kon anderen bijstond. Ze werd daarom ook wel ”de moeder van Zürich” genoemd.

Heel tragisch was haar levenseinde.

Toen in 1564 de pest woedde in Zürich, werd haar man daarmee besmet. Zij verzorgde hem op en top, maar werd zelf ook door de kwaal aangetast. Heinrich krabbelde langzaam op, maar Anna bezweek. Ze werd begraven in de kerk Grossmünster, maar Heinrich was te zwak om de straat over te steken en de begrafenis bij te wonen.

Bullinger schreef eens dat de mens zich eerbaar moet kleden „zoals nodig is, zonder pracht en hoogmoed; hij moet niet slapen als een luilak, hij moet er geen leegloperij op nahouden, hij dient woonruimte en huisraad te bezitten zonder hoogmoed, kostbaarheden en opschepperij.”

Zo’n vrouw was Anna. Geen wonder dat twee jaar geleden op de pastorie ter harer gedachtenis een plaquette werd aangebracht met daarop de woorden: „Ideaal beeld van de gereformeerde predikantsvrouw.”

Ds. M. van Kooten, Elspeet terdege *

30 OKTOBER 2019

47

Leven onder de loep deel 3

48

terdege *

30 OKTOBER 2019

Biografisch onderzoek is een ontdekkingstocht waarbij puzzelstukjes in willekeurige volgorde tevoorschijn komen, tot het beeld van iemands leven steeds completer wordt. Een serie interviews met mensen die biografisch onderzoek deden.

PASTORAAL

Vreemdeling in een

VREEMD land Hij volgt Isaäc da Costa niet in alles en wil zich al helemaal niet met hem meten. Wel weet dr. o.W. Dubois zich een met de voorman van het reveil in zijn afkeer van het verlichte denken, dat de fundamenten van het christendom ondermijnt. ”De scherpe kritiek van da Costa op de intolerantie van de toleranten is uiterst actueel.” tekst: HUIB DE VRIES beeld: SJAAK VERBOOM

terdege *

30 oktober 2019

49

I

n de woonkamer van het echtpaar Dubois domineert de boekenkast.

Een verdieping hoger heeft de heer des huizes zijn studeerkamer, gevuld met geschiedkundige, theologische en literaire werken. „Een sociaal mens ben ik niet”, bekent dr. O.W. Dubois (75). „Ik herken me in Thomas á Kempis. Het liefst zit ik met een boekje in een hoekje.”

Ook in zijn arbeidzame leven vormden boeken een wezenlijk bestanddeel.

De historicus uit Berkenwoude begon zijn loopbaan op jonge leeftijd in de befaamde Groningse boekhandel Scholtens, daarna was hij verbonden aan de geschiedkundige bibliotheek van de Universiteit van Amsterdam.

Hij eindigde zijn carrière als ambtelijk secretaris van de centrale ondernemingsraad van de WRA-groep, de sociale werkvoorziening voor Amsterdam en omgeving. „Dat werk deed een beroep op capaciteiten waarvan ik niet wist dat ik ze bezat.”

Naast zijn werk bleef hij studeren, eerst voor zijn havodiploma. „Daarna geschiedenis, puur uit interesse en als zinvolle vrijetijdsbesteding.” Na het behalen van de aktes MO-A en MO-B ging hij door voor zijn doctoraal aan de Vrije Universiteit. „In 1983 heb ik met goed gevolg examen afgelegd.”

Met het doctoraaldiploma op zak vroeg hij zich af wat een mooi onderwerp voor een promotiestudie zou zijn. „Na veel zoeken kwam ik uit bij de correspondentie tussen Isaäc da Costa en Willem de Clercq: ruim 3000 brieven over alle mogelijk onderwerpen. Dat leek me een prachtige bron. In 1997 ben ik daarop gepromoveerd bij de hoogleraren Schutte en Van Deursen.

De WRA gaf me heel veel ruimte om te studeren en bood zelfs financiële ondersteuning.”

ALLARD PIERSON Tot 1983 kende hij het Reveil slechts oppervlakkig. „Al lezend ging ik me steeds meer thuis voelen in die sfeer.

Niemand heeft het klimaat van het Reveil mooier beschreven dan Allard Pierson in zijn boek ”Oudere tijdgenooten”. Dat is voor mij hét voorbeeld van de wijze waarop je moet schrijven over je verleden, ook als je dat inhoudelijk hebt losgelaten.”

Zelf maakte de van huis uit synodaal gereformeerde Dubois een omgekeerde ontwikkeling door. „In de jaren 80 zijn mijn inmiddels al lang overleden eerste echtgenote en ik in Hillegom komen wonen. We waren vervreemd geraakt van de kerk, maar omdat mijn vrouw nog stond ingeschreven als lid van de Hervormde Kerk kregen we bezoek van een dame van de hervormde vrouwendienst. Dat bracht ons ertoe weer naar de kerk te gaan. Ik ben nu lid van de hervormde gemeente in Berkenwoude.”

In zijn denken werd hij geleidelijk orthodoxer, mede door de kennisname van het werk van Da Costa en De Clercq. „Ik heb me altijd sterk aangetrokken gevoeld tot het christendom als cultureel en historisch verschijnsel.

De betekenis ervan voor mijn persoonlijk leven is pas later gekomen.”

INTENS LEVEND MENS Dubois beschouwt Da Costa als de voorman van het Reveil. „Terecht laat de historica M.E. Kluit de beweging beginnen met de zondagavondlezingen van Da Costa, waarmee hij in 1826 begon. In zijn uitleg van de Bijbel vind je treffende dingen. Hartverwarmend is ook de eerbied waarmee hij over Christus spreekt. In dezelfde tijd ontstonden de ”reunións”, de bijeenkomsten van vooraanstaande Amsterdammers waarover Allard Pierson zo mooi schrijft. Mensen die behoefte hadden aan geestelijke verdieping en elkaar daarom opzochten om de Bijbel te bestuderen, te zingen en zich aan elkaar te laven. Ook in die kring was Da Costa een van de belangrijke figuren.”

Uit de brieven van Da Costa aan De Clercq rees voor Dubois het beeld op

pastoraal

van een intens levend mens, worstelend met het alledaagse bestaan. „Als Jood kwam hij door de invloed van Bilderdijk gaandeweg tot aanvaarding van het christelijk geloof. Op een oktoberdag in 1820 mocht hij naar zijn eigen getuigenis knielen voor de Koning der Joden als zíjn Heere en God. Gedurende de rest van zijn leven heeft hij het christelijk geloof met grote hartstocht uitgedragen en beleden. Ook zijn veelzijdigheid vind ik interessant, en het dichterlijke, al moet ik wel zeggen dat de poëzie van de Tachtigers en mensen als Willem de Mérode en Jacqueline van der Waals me meer raakt. De dichtkunst van Da Costa is geen poëzie die de tand des tijds heeft doorstaan.”

De breedte van Da Costa komt vooral naar voren in zijn boek ”Bezwaren tegen de geest der eeuw”, dat hij op 25-jarige leeftijd schreef. Vrijwel alle terreinen van het leven komen langs, van godsdienst tot schone kunsten en van onderwijs tot de publieke opinie. „Met ironie die soms in bijtend sarcasme overgaat, geselt hij de opvatting van tijdgenoten die menen dat op alle terreinen sprake is van vooruitgang dankzij de verlichting. Daarin is hij eenzijdig, maar de kern van zijn kritiek op de verheerlijking van de menselijke rede en autonomie is nog voluit actueel.”

HET ROMANTISCHE REVEIL In de brieven en geschriften van Da Costa zag Dubois de ontwikkeling van een reactionair en zeer conservatief man naar een gematigder mens met progressievere ideeën. „Aanvankelijk was hij een overtuigd verdediger van de absolutistische monarchie. Naderhand kwam hij tot aanvaarding van de constitutionele monarchie. Ook zijn standpunt over de slavernij veranderde. Desondanks bleef hij vanwege de uitgave van zijn ”Bezwaren” jarenlang verdacht bij de toonaangevende kringen van de samenleving. Hij heeft

nooit een maatschappelijke betrekking bekleed, terwijl hij de kwaliteiten voor het hoogleraarschap had. Daar heeft hij onder geleden.”

Aan de briefwisseling met Willem de Clercq kwam in 1844 een einde door het overlijden van De Clercq. „De periode van 1820 tot 1840 wordt wel ”het romantische Reveil” genoemd, vanwege de gerichtheid op persoonlijke geestelijke verdieping. Die vind je terug in de briefwisseling. De buitenwereld bleef op afstand, al deed men wel aan liefdadigheid.”

Door de invloed van met name dominee Ottho Gerhard Heldring ging het Reveil zich actief bezighouden met sociaal dienstbetoon vanuit christelijke barmhartigheid. Het zogenaamde ”maatschappelijke Reveil” leidde onder meer tot de oprichting van de Heldringstichtingen in Zetten en Tot Heil des Volks in Amsterdam. Over beide organisaties schreef Dubois een lijvig boek. ”Reddende liefde” biedt een beeld van het werk van de Heldringstichtingen tussen 1847 en 2010. ”Aan de minste van Mijn broeders”, een coproductie met Krijn de Jong, beschrijft de arbeid van Tot Heil des Volks tussen 1855 en 2005.

GELOOFSGETUIGENIS Ook in het maatschappelijke Reveil liet Da Costa zich niet onbetuigd. De briefwisseling tussen Kohlbrugge en Da Costa naar aanleiding van de beroemde ”kommapreek” van Kohlbrugge over Romeinen 7 vers 14, staat voor Dubois niet los daarvan. „Kohlbrugge stelde in die preek fundamentele zaken aan de orde, maar Da Costa constateerde mijns inziens terecht dat een christen ook een taak in de samenleving heeft. Daar had Kohlbrugge nauwelijks oog voor. De kritiek van Kohlbrugge heeft een wig gedreven tussen Da Costa en De Clercq. Da Costa had voldoende geestelijke veerkracht om opgewassen te zijn tegen de zeer harde woorden van Kohlbrugge,

De Clercq was er niet tegen bestand.

Die is er echt door beschadigd.” ”Bezwaren tegen de geest der eeuw” blijft voor Dubois het meest bepalende geschrift van Da Costa, mede door de actualiteit ervan. „Hij was onmiskenbaar eenzijdig in de kritiek op zijn dagen en de verheerlijking van het verleden, maar het hoofdstuk over de publieke opinie bevat profetische passages over de wijze waarop het volk vandaag wordt gemanipuleerd. Denk aan de sociale media. Hij voorzag toen ook al het wegvallen van traditionele sociale verbanden, de erosie van normen en waarden, een massacultuur die slechts passief vermaak biedt, democratiseringsprocessen die tot bureaucratie leiden, een toenemende afhankelijkheid van onpersoonlijke instituten en de commercialisering van menselijke betrekkingen. Zaken die vandaag realiteit zijn, veel sterker nog dan in de 19e eeuw.”

Opvallend is voor Dubois de overeenkomst tussen de uiterst felle reacties die Da Costa kreeg te verduren en de fiolen van toorn die worden uitgegoten over zijn hedendaagse geestverwanten. „Denk aan de absurde reactie op de Nashville-verklaring en de wijze waarop de ondertekenaars daarvan werden bejegend. Ik vond dat verbijsterend. Net als in de tijd van Da Costa werden alle vormen van verlichte zedelijkheid en redelijkheid afgelegd en kwam de intolerantie van de toleranten aan het licht. Op zulke momenten voel ik me een vreemdeling in een vreemd land.”

Ondanks zijn sympathie voor Da Costa was er bij Dubois geen sprake van identificatie. „Daarvoor zijn de verschillen te groot. Wel weet ik me een met hem in de diepste intentie achter zijn bezwaren. Die ligt in de proclamatie van Gods genade en majesteit tegenover de autonomie en zelfgenoegzaamheid van de verlichte mens, die denkt met zijn rede alles te kunnen bereiken en beheersen.”

terdege *

30 oktober 2019

51

Uniek in Nederland: een compleet ingerichte showroom. Of het nu gaat om de kleuren op de wanden, de tegels op de vloer of de detail afwerking met lijsten en plinten; u vindt het bij Kleur & Sfeer

1300

vrijwilligers, 365 DAGEN per jaar

PARAAT

De mannen en vrouwen in de geel-rode pakken zijn de bekendste vrijwilligers van de reddingsorganisatie KNRM. Ze doen het niet voor het geld, maar voor de handdruk. tekst: RIEKELT PASTERKAMP beeld: KNRM

53

KNRM

et is 28 februari 2018. De viskotter ZK80 Linquenda is vastgelopen in het Westgat tussen Ameland en Schiermonnikoog. Het is windkracht 8, de watertemperatuur net boven het vriespunt en ijzig koud. De gevoelstemperatuur is door de stormachtige oostenwind gedaald tot min 18.

Drie reddingstations van de KNRM (Terschelling Paal 8, Eemshaven en Lauwersoog) komen die woensdagavond na alarmering door de kustwacht in actie. Het trio vaart door metershoge golven richting de Linquenda.

De Terschellinger reddingboot Frans Hogewind is dankzij de geringe diepgang uiteindelijk de enige reddingboot die bij de kotter kan komen en drie vissersmannen aan boord kan nemen. Op de halfopen

H

reddingboot moeten ze door ijzige weersomstandigheden terug naar het station. De laag aangevroren ijs wordt steeds dikker. Een uitdagende klus voor de vrijwillige redders die „goed zeemanschap, moed en kennis van de zee betonen.”

Zo maar één bericht van de vele honderden in het Logboek 2018 van de Koninklijke Nederlandse Redding Maatschappij (KNRM). „Redden. Dag en nacht. Vrijwillig.

Onder alle omstandigheden” is het credo van de KNRM. „We redden en helpen mensen op zee”, zegt woordvoerder Edward Zwitser. „Moet je dan ook de watersporter die midden in de nacht 40 mijl uit de kust door eigen stommiteit in de problemen komt, gratis helpen?” stelt Zwitser de vraag die hij zelf beantwoordt. „Ja. Sturen van facturen

”REDDINGBOOTDAG” Jaarlijks organiseert de KNRM de ”Reddingbootdag”, in april of mei. Dit jaar, op 11 mei, was het voor de 25e keer. Reddingsstations openden de deuren voor het publiek, vrijwilligers vertelden over hun werk. Natuurlijk stond er een vaartochtje met de reddingsboot op het programma.

Door wet- en regelgeving was de KNRM gehouden aan een maximum van twaalf personen per vaartocht.

Dat zorgde verrassend genoeg niet voor lange rijen wachtenden.

Op het station Urk was het zelfs rustig. Op het qua uitrukken (170 keer in 2018) drukste station van Nederland, Scheveningen, werd er dit jaar niet gevaren, tot teleurstelling van veel bezoekers. In 2020 is de ”Reddingbootdag” op zaterdag 25 april.

Wie de mannen vrouwen van de KNRM in actie wil zien kan vooral ‘s zomers terecht bij verschillende evenementen. Zoals SAR Katwijk (juli), de Waterweek Medemblik (augustus) of de Wereldhavendagen in Rotterdam (september). Verschillende reddingsstations organiseren in de zomer open avonden. Zie daarvoor de agenda op website van de KNRM. WWW.KNRM.NL/AGENDA-OVERZICHT

terdege *

30 OKTOBER 2019

55

Jonge Redders De KNRM doet er veel aan om de bekendheid van het werk onder de jeugd te vergroten. Zo kunnen jongeren lid worden van het zogenaamde Team Jonge Redders. Ze krijgen een Doeboek met strips, informatie en spelletjes. Daarnaast ontvangen ze een eigen ledenpasje, twee vrijkaartjes voor het Nationaal Reddingmuseum Dorus Rijkers in Den Helder en drie keer per jaar het blad De Reddingboot met poster. En elk jaar worden Jonge Redders uitgenodigd voor de ”Reddingbootdag”.

Vorige maand verscheen bij uitgeverij 56

terdege *

30 OKTOBER 2019

Mes een jeugdboek van illustrator en auteur Adri Burghout. De KNRM en de auteur waren het al snel eens dat er vanuit een KNRM-reddingsstation geschreven moest worden waar men dagelijks uitrukt vanwege de meest uiteenlopende oorzaken. De keus viel op reddingsstation Scheveningen.

Na intensief overleg tussen de auteur en de mannen van het echte werk van de KNRM, is uiteindelijk deel 1 van de serie “Raadsels rond de Regules” ontstaan met in de hoofdrol Wessel Wolff, opstapper bij de KNRM. Begin september werd bij het boothuis van

KNRM Scheveningen het nieuwe jeugdboek gepresenteerd.

Overigens won Burghout eerder dit jaar de Bronzen Wimpel van de KNRM. De bemanning van het marineschip Zr. Ms. De Ruyter kreeg de Gouden Wimpel, een jaarlijks terugkerende waarderingsprijs voor relaties van de KNRM. De KNRM maakt jaarlijks de shortlist van genomineerden. Uiteindelijk bepaalt het publiek wie de Gouden

knrm

“voor een uitruk ontvangen de vrijwilligers 1,25 euro per uur.

Ze doen het niet voor het geld, maar voor de handdruk. Die stoere zeebonken janken maar één keer”

deden en doen we niet.”

De KNRM telt 45 stations. De 75 reddingsboten –gestationeerd langs de Noordzee, de Waddenzee, het IJsselmeer (inclusief de randmeren) en de Zuid-Hollandse en Zeeuwse wateren– kwamen vorig jaar 2508 keer in actie, waarbij 4313 mensen werden gered of geholpen. De stijging van bijna 20 procent ten opzichte van voorgaande jaren wordt verklaard door de lange en warme zomer van 2018. De helft van alle acties in 2018 werden in de maanden juni, juli en augustus uitgevoerd. Niet bij ziedende stormen, maar bij ”flauwe koelte” (windkracht 3).

TROTS Wimpel wint.

De Zilveren Wimpel ging naar Stichting Wereldhavendagen, die de KNRM jaarlijks aan een podium helpt tijdens het gelijknamige evenement in Rotterdam, terwijl Adri Burghout dus met de Bronzen Wimpel naar huis ging. Hij is als illustrator betrokken bij meerdere KNRM-uitingen. ”Raadsels rond de Regulus” heeft het leeftijdsadvies vanaf 12 jaar en telt 140 pagina’s. Het boek is bij de online KNRM Reddingwinkel te koop voor 9,95 euro.

De KNRM bestaat sinds 1824. Op 11 november viert de reddingsorganisatie haar 195e verjaardag. Op naar het dubbele eeuwfeest in 2024. In 2015 werd de 100.000e geredde naar een veilige haven gebracht.

Het reddingswezen staat of valt met de inzet van professionele vrijwilligers. Ongeveer 1300 onbetaalde krachten zijn 365 dagen per jaar paraat, terwijl tien schippers in vaste dienst op de loonlijst staan.

Voor een uitruk ontvangen de vrijwilligers 1,25 euro per uur. „Geld speelt helemaal geen rol”,

zegt Zwitser. „Het is de trots van iedere redder. Ze doen het niet voor het geld, maar voor de handdruk. Die stoere zeebonken janken maar één keer: bij hun afscheid van de KNRM. Als ze 55 jaar worden moeten ze aan wal blijven.”

De onafhankelijke, niet gesubsidieerde organisatie –jaarexploitatie 15 miljoen euro– is volledig afhankelijk van giften. Ruim 75.000 donateurs, zogenaamde Redders aan de wal, steunen de maatschappij jaarlijks. Ook krijgt de KNRM nalatenschappen, bijvoorbeeld bestemd voor de aankoop van een nieuwe reddingsboot. Zo kreeg de reddingsboot van het station Lelystad de naam Bert en Anneke Knape, naar het echtpaar dat de boot schonk. De kleinste reddingsboot kost volgens de KNRM een ton, de grootste 2,5 miljoen euro.

Een vrijwilliger opleiden tot redder kost 4000 euro.

De komenDe maanDen plaatst terDege een column vanuit De krnm-stations katwijk aan Zee, elburg, ouDDorp, urk en DorDrecht. en reserveer ZaterDag 18 april 2020 alvast in uw agenDa. Dan organiseert De knrm speciaal voor terDege een leZersDag in katwijk aan Zee.

terdege *

30 oktober 2019

57

(advertorial)

INNOVATIEF KOKEN dankzij stoomoven VOOR HUN NIEUWBOUWWONING AAN DE RAND VAN HET DORP BEDENKT JOHN DE GEUS ZELF HET ONTWERP. DE MODERNE SCHUURWONING KRIJGT ZWARTE DELEN AAN DE BUITENKANT, DIE TERUGKOMEN IN HET INTERIEUR EN DE KEUKEN. MET DEZE GEDACHTE EN EEN RUW KEUKENONTWERP, STAPPEN JOHN EN RIANNE DE GEUS BIJ ARDI KEUKENS EN SANITAIR IN SINT-ANNALAND BINNEN.

Ze krijgen er goed advies, vertelt Rianne. En ze worden ook heel enthousiast van alle nieuwe keukentrends!

Eén van die trends is een nieuw soort keukenkleur met de uitstraling van carbon. Dit heel donkere grijs is nog dieper van kleur dan antraciet. “Ik vond het direct schitterend. Het past mooi bij de zwarte delen aan de buitenkant van het huis,” vertelt Rianne.

MATLAK BIJ MODERN Het moderne huis van Rianne en John leent zich voor de chique uitstraling van een mat micronlak keuken. Matlak toont rijk en elegant, maar valt minder op dan hoogglanslak. Deze matlak keuken harmonieert met de stijl van de woonkamer en de donkere wanden.

Een schitterend donkergrijze kraan en een donker-

GASLOOS KOKEN

Voorheen kookte Rianne op een gaskookplaat. Nu ze gasloos wonen, heeft ze een inductiekookplaat.

Vanuit esthetisch oogpunt is dit een aanwinst in een moderne keuken. Koken met inductie bevalt prima. Riannes pannen waren al geschikt voor inductie, en na al die jaren had ze zelfs geen nieuwe nodig. “Het gaat snel en het reageert direct. Fijn!”

grijze afzuigkap, maken haar keuken compleet. De wanden worden voor extra contrast lichtgrijs gesausd.

KOFFIECORNER De kofiecorner met gootsteen is uniek. Het is het idee van de verkoper om deze te plaatsen op de plek waar ze aanvankelijk een trapkast in gedachten hebben. De kofiecorner bestaat uit een kast met twee fronten van strakke, eiken delen die verwijzen naar de eiken balken in de woning.

Het krasvrije keramiek werkblad heeft dezelfde

kleur als de rest van de keuken. De grijze achterwand is een logisch vervolg van de wanden in de woonkamer. Een prachtig bonenapparaat prijkt ier op het aanrecht. “Het idee van een kofiecorner vond ik direct gaaf!”

Rianne kookte eerst op zespits, maar dat hoeft nu niet meer. Samen met de verkoper besluit ze tot vier, omdat volgens de verkoper de stoomoven ook een pitfunctie kan overnemen.

Daar heeft ze geen spijt van. “Mam, wat kookt u nu innovatief!” roepen de

kinderen als er sperzieboontjes uit de stoomoven op tafel verschijnen. “Deze oven moedigt extra aan om je kookboeken er weer bij te pakken. Zo maak ik vaker ovenschotels, heerlijk!”

Ook de kokenwaterkraan is een aanwinst. “Ik maak sneller een pot thee bij het ontbijt. De kinderen drinken nu ook vaker thee. Dat gaat veel makkelijker.”

ARDI KEUKENS EN SANITAIR IN SINT-ANNALAND IS ONDERDEEL VAN DB KEUKENGROEP

DB KeukenGroep bestaat daarnaast uit de volgende bedrijven: Arma Keukens en Sanitair in Nunspeet, Adee Keukens in Rijssen, Pelma Keukens in Goes, Avanti Keukens in Kesteren, Keur Keukens in Haarlem en Artic Keukens in Utrecht.

ROUW IN HET GEZIN Toen ik 15 jaar was, overleed m’n broer van 17 door een ongeval. De schok in ons gezin was groot. M’n ouders veranderden van actieve, betrokken mensen in wat afwezige personen. Mijn oudere zus ging zorgen, m’n zusje zocht afleiding buitenshuis. Ons gezin groeide uit elkaar. Nu ben ik zelf moeder en moet tot mijn verdriet ook een kind missen. Ik ervaar hoe moeilijk het is om in mijn eigen verdriet oog te hebben voor het verdriet van m’n man en kinderen. Hebt u adviezen voor een rouwend gezin?

R

Ada de Jong, gz-psychologe voor scholen, jeugd en gezin bij KOC Diensten (www.koc.nu).

ouw. Het is een teer en pijnlijk onderwerp. U durft het aan om stil te staan bij eigen en anders emotionele reactie en na te denken hoe hierin te handelen in het gezinsleven. Dat is moedig.

Velen kennen het: een lege plaats in de kring van nabestaanden. De een mist zijn geliefde vader, de ander haar zorgzame moeder, weer een ander haar lieve kind, een ander zijn zus of broer. De oorzaken van het verlies kunnen heel verschillend zijn. Een ongeval, ernstige ziekte, doodslag, vroeggeboorte, zelfdoding, hartstilstand, of welke oorzaak ook. Echter, de tijd en wijze van sterven zijn in Gods hand.

Het verlies van een dierbare brengt rouw, een intense emotionele reactie, met zich mee. Die kan variëren van schuldgevoelens, angst, verdriet, agressie en somberheid tot opluchting en dankbaarheid. Menselijke oordelen kunnen de rouw verzwaren, evenals zelfverwijt. Het missen van Gods troost kan rouw ondraaglijk maken.

Rouwen is een individueel proces. Men kan overspoeld raken door onbekende gevoelens. Er kunnen concentratieproblemen en slaapproblemen optreden met intense vermoeidheid. Ook kan de behoefte aan intimiteit veranderen. De heftigheid van de emotionele reactie vermindert vaak na verloop van tijd. Maar rouw blijft levenslang aanwezig, evenals het gemis. Het leven gaat verder. De wond kan schrijnen, opnieuw opengaan, gedeeltelijk herstellen. Rouw kan ook stagneren en uitmonden in complexe rouw. Dan is professionele hulp nodig.

IN HET GEZIN Rouw binnen het gezin is diep ingrijpend. Als vader en moeder is het niet eenvoudig om naast het verwerken van eigen verdriet, schuldgevoelens, angst of boosheid ook

60

terdege *

30 OKTOBER 2019

PSYCHOLOGIE

het verdriet van elkaar en de andere kinderen te peilen en te voorzien in elkaars nood. Een aantal handreikingen: 1. Wees eerlijk bij een sterfgeval over wat er is gebeurd.

Vertel meer details naarmate een kind ouder is.

2. Observeer om te weten wat uw kind voelt en check of het klopt wat u waarneemt. Reageer niet gelijk op gedrag. Besef dat ieder gezinslid anders rouwt en dit met ander gedrag kan uiten.

3. Wees alert op gedragsveranderingen rond slapen, eten, boosheid, zich terugtrekken. Stemmingswisselingen zijn normaal in tijden van verliesverwerking.

4. Laat merken dat u naar uw kind luistert. Kinderen noemen vaak zijdelings iets over hun verdriet.

5. Reageer met actief luisteren naar uw kind(eren): bewust erbij nadenken en uw kind aankijken, knikken of hummen, vragen stellen, samenvatten, gevoelens benoemen.

6. Help uw kind(eren) om vast te houden aan zo veel mogelijk dagelijkse routines, ook al is alles anders. Bouw nieuwe gezinstradities op rondom de overledene en betrek de kinderen hierbij, ook op eventuele herdenkingsdagen. Schrijf eventueel met elkaar of voor elkaar herinneringen op en maak bijvoorbeeld een fotomapje.

Praat samen over de achtergebleven bezittingen en wat de gezinsleden hiervan willen bewaren of weggeven.

7. Probeer als ouders de leiding te (her)nemen in uw gezin. Blijf grenzen en regels stellen.

8. Probeer woorden te geven aan gevoelens en gedachten, als vader en moeder naar elkaar, als ouders naar de kinderen, als broers en zussen naar elkaar, als kind naar vader of moeder. Zorg voor regelmatige een-opeen-contactmomenten met uw kind(eren).

9. Verberg uw gevoelens niet. Emoties kunnen u of uw kinderen overspoelen, onverwacht, onvoorbereid, soms door een kleine aanleiding. Probeer die stroom niet tegen te houden, maar te herkennen als rouw en met vallen en opstaan een manier te vinden ermee om te gaan.

Adviezen bij rouw Leg de rouw van alle gezinsleden voor de Heere neer in uw persoonlijk gebed, maar ook hardop aan tafel.

Zoek met elkaar de weg van troost in Gods Woord. Lees boeken over het thema, zoals ”Al treft u ’t felst verdriet” van John Flavel, juist ook in alle twijfel verwekkende vragen die vaak oprijzen. De Heere verheft rouwdragenden soms onverwacht door heil.

Sta uzelf en uw kinderen toe om gebruik te maken van mensen en middelen die de Heere op uw weg brengt. Een pastoraal gesprek of hulp uit het netwerk kan veel betekenen, ook voor kinderen. Wat voor de een niet helpend is, kan voor de ander juist tot steun zijn. Het kan goed doen het hart te luchten bij een oom of tante, vriend of vriendin.

Sluit in uw taalgebruik zo veel mogelijk aan bij de leeftijd van ieder kind in het gezin. Maak ook gebruik van boekjes die helpen om vragen bespreekbaar te maken. Bijvoorbeeld: ”Rouw” (Bettie Versluis), ”Pieter heeft verdriet” (Willemieke Kloosterman), ”Om nooit te vergeten” (Linda Klein). Denk ook aan boeken met praktische tips: ”Rouwen om een kind” (Linda Klein en Joop Stolk) en ”Rouwen bij kinderen en jongeren” (Mariken Spuij).

terdege *

30 OKTOBER 2019

61

KIP met mangosaus

Deze kip met mangosaus is heerlijk bij spruitjes of andere groenten. Of kies niet voor kip, maar voor vis, kalkoen of varkensvlees. tekst & beeld: TEUNIE LUIJK

CULINAIR

”DOEN MET WAT ER IS”

Creatief Teunie Luijk

Ingrediënten *

Voor 4 personen: * 3 rijpe mango’s * 100 g honing 1 el citroensap 1/3 tl speculaaskruiden * * 1/2 Spaans pepertje 4 (halve) kipfilets kipkruiden

*

*

Bereiding * * * * * *

Schil de mango’s en snijd er parten van. U hebt ongeveer 400 gram schoongemaakte mango nodig. Mangostukjes uit de vriezer zijn ook geschikt.

Doe de mango in een pannetje en doe er de honing, het citroensap en de speculaaskruiden bij. Breng alles al roerend aan de kook en laat op een klein pitje koken tot de mango zacht is.

Wrijf intussen de kipfilets in met kipkruiden en bak ze kort, tot ze precies gaar zijn.

Pureer de mango tot een gladde saus.

Snijd ragfijne ringetjes van het halve pepertje (zonder de zaadjes) en roer de peper door de saus.

Combineer de kip en de saus met wat u maar lekker vindt, bijvoorbeeld rijsttimbaaltjes met kort gestoomde spruitjes.

Over een tijdje hopen wij te verhuizen. In de aanloop daarnaar maak ik mijn voorraadkasten leeg. We noemen dit in ons gezin: ”doen met wat er is”. Dat maakt me heel creatief.

Het is elke dag een verrassing wat er op tafel komt.

De ene keer wordt mijn creatie met meer gejuich ontvangen dan de andere keer. Maar over het algemeen wordt er –soms na enige argwaan over wat er op het bord ligt– flink gesmuld.

Ook dit recept is gemaakt met producten die in huis waren. Mango’s had ik in overvloed. Dat wil zeggen: een stuk of twaalf. Daar wilde ik graag iets mee doen. Het werd mangosaus. Die is lekker bij varkensvlees, kip, kalkoen en ook bij vis. De keuze viel op kipfilet. De rijst werd voor de verandering eens als timbaaltje opgediend en spruitjes maakten het geheel compleet. Een lekkere maaltijd, die er ook nog eens heel feestelijk uitzag. Ja, ”doen met wat er is” is zo gek nog niet.

terdege *

30 OKTOBER 2019

63

Heb jij binenkort en bruiloft?

Kom shoppen bij Simons Kleding voor een feestelijke outďŹ t!

Geef je bruiloftskleding dat extra feestelijke tintje met een leuke accessoire. Onze winkels hebben een leuke collectie van stijlvolle sjaals en tassen!

NIEUW-LEKKERLAND | DIRKSLAND | WERKENDAM | ELSPEET

WWW.SIMONSKLEDING.NL

Feitjes van Fija Fija Nijenhuis selecteerde de leukste feitjes.

Natuur als medicijn

Uitspraak

Ruim de helft van de Nederlanders is van plan om vaker de natuur in te gaan.

De reden die ze hiervoor aangeven: het is goed voor de gezondheid. Dit blijkt uit een onderzoek van IVN. Maar met een kwartiertje een frisse neus halen ben je er niet. Uit ander onderzoek blijkt namelijk dat er pas na twee ”natuururen” positieve gezondheidseffecten te verwachten zijn, zoals een fitter gevoel en een betere stemming. IVN roept daarom iedereen op om minimaal eens per week twee uur lang het groen in te gaan.

November heeft maar dertig dagen, maar dubbel wind en regenvlagen.

Keizersnede

EVEN HELEMAAL ‘UIT’ In Frankrijk is het al gewoon, maar Nederland lijkt er ook steeds meer klaar voor: het recht om jezelf digitaal ‘uit te zetten’ na werktijd. In de nieuwe cao voor de gehandicaptenzorg staat dat werknemers niet verplicht zijn om buiten werktijd te reageren op mailtjes of appjes van hun leidinggevende. In Frankrijk is dit al sinds 2017 wettelijk geregeld voor álle werknemers. Aanleiding was een onderzoek in opdracht van de minister van Werkgelegenheid: daarin werd gewaarschuwd dat buiten kantoortijd bezig zijn met werk kan leiden tot slapeloosheid, relatieproblemen en burn-outs.

Baby’s die geboren worden via een keizersnede, blijken meer ziekteverwekkende bacteriën in hun darmen te hebben dan kinderen die via de natuurlijke weg ter wereld komen. Britse onderzoekers hebben dat geconcludeerd na onderzoek van ontlasting van 596 baby’s. Van hen waren er 314 via de natuurlijke weg ter wereld gekomen: bij 49 procent werden ziekteverwekkende bacteriën gevonden. Bij de 282 keizersnedebaby’s was dat bij 83 procent het geval. Wat de gevolgen hiervan zijn op lange termijn, moet nog worden onderzocht. Wereldwijd nam tussen 2000 en 2015 het aantal keizersnedes toe van 12 tot 21 procent, meldde NRC Handelsblad. In Nederland krijgt 16 procent van de vrouwen een keizersnee.

GEZOND EN LEKKER HAPJE Noten zijn lekker, gezond, maar ook calorierijk. Een handje amandelen, zeg maar 25 gram, bevat zomaar 160 calorieën. Het goede nieuws is dat het een vullend hapje is waar bovendien veel goede voedingstoffen in zitten, zoals B-vitamines en vezels: 25 gram bevat ongeveer evenveel vezels als een volkoren boterham. Noten zijn ook goed voor de bloedvaten en verminderen de kans op hartziekten: ze verlagen namelijk het LDL-cholesterol (‘slecht’ cholesterol) in het bloed.

terdege *

30 OKTOBER 2019

65

Vier je trouwdag of een jubileum in De Parel!

De Parel Talmastraat 9, 3371 VG Hardinxveld-Giessendam

0184 - 61 25 70 info@deparel.nu www.deparel.nu

Salem, w� geloven erin!

Salem zoekt Verzorgenden-IG / EVV’ers

in overleg

(Oproep)

Leerling L eerling V Verzorgenden-IG erzorgenden-IG

24-36 24-36 u uur ur

Nachtzorg Verzorgenden-IG/

in overleg

Verpleegkundigen Psycholoog

12-32 uur

W� bieden al 25 jaar professionele zorg aan onze bewoners.

Meer informatie op werkenb�salem.nl

wonen met zorg

Ridderkerk werkenb�salem.nl

COLUMN

Na Prinsjesdag volgt steevast de Haagse tweedaagse, ook wel de algemeen politieke beschouwingen genoemd. Dit jaar mocht ik die voor de tweede maal meemaken. En opnieuw vielen de beschouwingen samen met mijn verjaardag. Dus ook dit jaar heb ik helaas geen verjaardag in huiselijke kring gevierd. Een schrale troost daarbij was dat, net als vorig jaar, mijn gewaardeerde collega Eppo Bruins hetzelfde lot beschoren was. Gedeelde smart is halve smart. Tot onze vreugde hebben we geconstateerd dat we bij leven en welzijn volgend jaar op zaterdag jarig zijn.

Die algemeen politieke beschouwingen zijn twee heel lange dagen. Dit jaar begonnen we om halfelf in de ochtend en eindigden we op beide dagen rond de klok van middernacht. En dan concluderen we dat het niet tegenvalt. Het zijn ook bijzondere dagen.

We genieten na van Prinsjesdag en het is uniek dat op die dagen alle Kamerleden en het hele kabinet met alle ministers en staatssecretarissen de complete dagen aanwezig zijn.

Het was hartverwarmend dat er vele SGP’ers op de publieke tribune zaten. Een drietal Elspeters zelfs een hele dag

Om heel eerlijk te zijn, het zijn ook wel een beetje saaie en taaie dagen. Niet alle fractievoorzitters hebben zo’n goed verhaal als het onze en af en toe zijn er ook interrupties die wel heel pietepeuterig zijn of vragen naar de bekende weg.

Ik zit op deze dagen naast onze fractievoorzitter als waterdrager.

Dat houdt in dat ik zo nu en dan naar het restaurant loop voor een glaasje water of een kop koffie, zodat Kees van der Staaij het debat kan blijven volgen. Verder voorzie ik Kees zo nu en dan van gevraagd of ongevraagd advies. Verder heb ik ook de taak om na te gaan bij andere partijen of we gezamenlijke moties in kunnen dienen. Natuurlijk heb ik dan ook de tijd om eens even om me heen te kijken. Het was hartverwarmend dat er vele SGP’ers op de publieke tribune zaten. Een drietal Elspeters zelfs een hele dag.

Het hoogtepunt van de politieke beschouwingen was voor mij, en gelukkig ook voor veel anderen, de bijdrage van Kees van der Staaij. Als SGP’ers proberen we uiteraard iedere dag politiek te bedrijven vanuit een open Bijbel. Op deze dag mocht vanuit de Bijbel het verhaal van de verloren zoon klinken. Ook ging het over de liefdevolle ontvangst van de Vader. Deze boodschap, dat er hoop is voor verloren mensen, is de waardevolste boodschap die we hier in Den Haag kunnen en mogen brengen. God zij de eer!

Chris Stoffer Tweede Kamerlid voor de SGP

terdege *

30 OKTOBER 2019

67

Onder ons

D.V. 30 oktober hoopt onze (schoon) moeder en oma, Eefje van den Berg, 90 jaar te worden. Wij, haar kinderen en (achter)kleinkinderen, wensen haar Gods zegen en nabijheid toe.

Edeseweg 51 (C104), 6733 AC Wekerom.

Onze lieve (tante) Marie is 19 oktober 90 jaar geworden. Wij willen haar hiermee van harte feliciteren, maar bovenal Gods zegen toewensen. Ze heeft in het verleden heel veel gebreid voor de zending, zoals sokjes en jasjes.

Omdat de familie ver weg woont, heeft ze ook een grote steun aan Jannie en Jan Maurits. Wij willen hen bij dezen daar hartelijk voor bedanken.

Mw. M. van ’t Wout, Zorgcentrum Oudeland, Park Oudeland k 40, 3443 AE Woerden.

Op 17 oktober herdachten onze (o)pa en (o)ma Duijst-van Gameren uit Putten dat ze 50 jaar getrouwd waren.

Wij willen hen via deze weg van harte feliciteren en hun Gods zegen toewensen voor het toekomende. Hartelijke groeten van jullie (klein)kinderen.

D.V 7 november hopen onze (groot)ouders Jan en Neeltje Reijm-de Bruyn te gedenken dat ze 45 jaar getrouwd zijn.

Dat de Heere hen nog gezegende jaren mag geven met elkaar is de wens van hun kinderen en (achter)kleinkinderen.

68

Graag willen we onze ouders, P. M. Rijkse en G.H. Rijkse-Tekkelenburg, in het zonnetje zetten. Ze waren op 26 oktober 35 jaar getrouwd. We willen hen via deze weg van harte feliciteren met dit huwelijksjubileum en wensen hun Gods zegen toe in het toekomende.

Liefs van Ferdinand en Coriene Rijkse.

Op 30 september was het 12,5 jaar geleden dat jullie in het huwelijk zijn getreden. Nogmaals van harte gefeliciteerd met dit jubileum. Onze wens is dat jullie nog vele jaren voor elkaar en voor ons gespaard en bewaard mogen blijven. Veel liefs van Jorian, Jarnick en Sarah Lobbezoo.

Lieve papa en mama, van harte gefeliciteerd met jullie 12,5-jarig huwelijksjubileum. Van Bartine, Lieke, CornĂŠ en Ruben Timmerman.

Op 22 oktober waren onze ouders en opa en oma 60 jaar getrouwd. Als kinderen en (achter)kleinkinderen feliciteren we hen met dit heuglijke feit en wensen we hun Gods zegen toe voor de toekomst. Fam. J. P. Dekker, Floridaweg 78, 2905 AG Capelle aan den IJssel.

Oma Van Vreeswijk werd op 19 oktober 97 jaar. Ze staat hier op de foto met haar 150e achterkleinkind.

Mw. G. van Vreeswijk-Kraan, Winterdijk 8-80, 2801 SJ Gouda.

69

T TEI LI

DE

STE KWA BE

B

ES

E!

EN

100 J AAR T E S E R VIC

DE BEST E SERV ICE T EGEN SCHERPE PRIJZEN 2,5 ZITS IN LEER € 1.975,-

FAUTEUIL LAAG IN LEER € 1.085,FAUTEUIL HOOG IN LEER € 1.185,Profiteer van ons ‘alles onder één dak’ principe! Bij ons vindt u een eigen stoffeerderij, meubelmakerij, Deco Shop en deskundige woonadviseurs. Kom langs in onze showroom van 6000 m².

Voorbrood Meubelen. Voor betaalbare kwaliteit!

Dorpsstraat 119 2761 AN Zevenhuizen

(0180) 63 11 11 voorbrood.nl

Geopend 9.00-18.00 uur, vrijdag tot 21.00 uur zaterdag 10.00-17.00 uur.

NATUUR

OP

JACHT Erik de Jonge fotografeert

Heerlijk geurende bossen in goudgele tinten, paddenstoelen en soms zilveren rijp na een koude nacht. Het najaar is prachtig en geeft tegelijk aanleiding tot bezinning. Een herfststorm rukt straks het laatste blad van de bomen en knakt de laatste bloemen. Je kent en vindt hun standplaats zelfs niet meer.

71

Serie STANDpunten

deel 2

interview

SPELBREKER IN DE GEREFORMEERDE GEZINDTE Hij groeide op in ”een gewoon hervormd gezin”, maar belandde door de ommekeer in zijn leven in de gereformeerde gezindte. Daar weet mr. Diederik van Dijk zich nu van harte aan verbonden; tegelijk zijn er de momenten van gemengde gevoelens of zelfs onlust. ”Wéten we nog wat genade is?” tekst: HUIB DE VRIES beeld: HENK VISSCHER

ie er ook blij was met de expositie over de gereformeerde gezindte, Diederik van Dijk in ieder geval niet. In een column voor het Reformatorisch Dagblad uitte de SGP-senator zijn afkeer van de tentoonstelling in het Utrechtse Museum Catharijneconvent, die een recordaantal bezoekers trok. „Dieper kunnen we niet zinken. Als refo’s staan we in het museum.” Verderop in de column brak hij de staf over een prediking waarin de hoorders wordt voorgehouden dat ze niets moeten worden voor God, maar van dat niets vervolgens een heel iets wordt gemaakt. Tijdens de Haamstedeconferentie in 2018 hield hij de daar aanwezige predikanten op gelijke wijze een spiegel voor.

W

BENT U ZELF NAAR UTRECHT GETROKKEN?

„Nee, al was ik het wel van plan. Mijn column schreef ik niet om die expositie af te zeuren, maar vanwege het feit dat we museumwaardig zijn. Boeiende mensen, nostalgisch, schattig, maar volstrekt irrelevant. Dat is geen imago dat bij christenen past. Ik vind het heel droevig als we voor het brede publiek niet meer zijn dan een soort Amish aan wie je je kunt vergapen.”

TOCH WILDE U WEL EVEN RONDKIJKEN OP DE EXPOSITIE. „Ja, vanwege mijn functie en uit een stuk nieuwsgierigheid. Als christen heb ik er niets mee. De foto’s die ik ervan zag, maakten me niet enthousiaster. Stelletjes met strakke gezichten in een voorspelbare, bijna doodse omgeving. Dan begint er bij mij wat te kriebelen. Welk beeld zetten we hiermee neer? Afgezien daarvan weet

je vooraf dat het wezen van onze overtuiging, de omgang met Christus, met zo’n expositie niet zichtbaar kan worden gemaakt. Laten we hopen dat bezoekers toch aan het denken zijn gezet, maar ik houd mijn hart vast. Ik vrees dat de mensen die naar preekfragmenten hebben geluisterd, bevangen zijn door het gevoel dat mij bekruipt als ik een orthodoxe imam hoor spreken.”

„GEEN VORM ZONDER INHOUD”, ZEI MEVROUW BLANKESTEIJNMOREE. „Lof voor die vrouw, terecht is opgemerkt dat iedereen haar als oma zou willen hebben, maar volgens mij zagen de bezoekers voornamelijk vorm. De foto’s toonden deugdzame, degelijke mensen, waarmee een nogal vertekend beeld werd gegeven. De gerefor-

terdege *

30 oktober 2019

73

meerde gezinde is intussen behoorlijk divers. De expositie liet vooral het traditionele segment zien, dat gestaag afkalft. Nee, al met al werd ik niet warm van die tentoonstelling.”

DE BELANGSTELLING WAS ENORM.

Diederik van Dijk M r. D.J .H. (D i e d e r i k) va n D ij k (1971) stu d e e rd e N e d e r l a n d s re cht a a n d e Uni ve r sit e it va n Ut re cht . Na af ro n ding va n d e z e stu di e , in 199 6 , k wam hij in di e n st b ij d e Tw e e d e K am e r f ra c ti e va n d e S G P al s b e l e i d s m e d e w e r k e r b uit e nl a n d se z a k e n , d e fe n si e , E u ro p e se z a k e n e n inf ra st r u c tuu r e n m il i e u . D a t bl e e f hij t o t 1 ja nu a r i 2 016 . In 2 010 e n 2 012 st o n d hij k a n di d a a t vo o r d e Tw e e d e K am e r, in 2 014 vo o r h e t E u ro p e e s Pa r l e m e nt . S in d s 9 juni 2 015 i s hij E e r st e K am e rl i d vo o r d e S G P. D a a r n a a st i s hij sin d s 1 a p r il 2 018 di re c t e u r va n d e N PV (N e d e rl a n d se Pa ti ë nt e nve re nig ing) e n vo o r z it t e r va n h e t Pl a t fo r m Z o r g vo o r L e ve n . Va n D ij k i s g e hu w d m e t Ja cq u e l in e .

Z e h e b b e n v ij f k in d e re n in d e l e e f tijd va n 8 t o t 18 ja a r.

He t g e z in b e h o o r t k e r k e l ij k t o t d e h e r st e l d h e r vo r m d e g e m e e nt e va n Wa d d inx ve e n .

74

terdege *

30 oktober 2019

„Ja, dat is intrigerend. Wat trok die mensen? Nieuwsgierigheid of toch ook een zeker heimwee naar iets wat in de breedte van de samenleving verloren ging? Heldere kaders, vaste normen. Als dat meespeelde, kan er toch nog wat goeds uit voortkomen.

Zeker als bezoekers navraag doen bij reformatorische christenen die een helder getuigenis geven van wat het christenleven werkelijk inhoudt.”

IN WAT VOOR GEZIN GROEIDE U ZELF OP? „Een gewoon hervormd gezin. Kerkelijk serieus betrokken, maar niet typisch reformatorisch in de hedendaagse betekenis. SGP en RD waren voor mij vrijwel onbekende organen.

Dat veranderde in mijn studententijd, toen Christus echt betekenis voor me kreeg. In diezelfde periode kwam de SGP voor het eerst in seculiere media aan het woord. Het intrigeerde me dat er een partij was die politiek wil bedrijven vanuit het Woord van God. Nadat ik informatie had opgevraagd bij de secretaris van de SGP-kiesvereniging in Woudenberg, sloot ik me erbij aan.”

U WERD ZELFS MEDEWERKER VAN DE KAMERFRACTIE. „Ja, daardoor ging er een nieuwe wereld voor me open, vol eigen stichtingen en organisaties met allerlei dwarsverbanden. Ik had het idee dat ze allemaal werden geleid door mensen die de Heere God kennen en uit

Hem leven. Zo ideaal bleek het niet te zijn. Toch is de reformatorische gezindte mijn gezindte geworden, omdat ik daar God heb leren kennen.

En er zit heel veel goud, vooral op het grondvlak. Mensen met een authentiek geloof, die weten wie ze zelf zijn maar ook Wie Christus voor hen is.

Daar voel ik me bij thuis, al is de geestelijke herkenning er ook buiten de eigen gezindte. Onlangs sprak ik op een avond van Schreeuw om Leven in Steenwijk. Geregeld klonk „amen, amen.” Op een gegeven moment kon ik me nauwelijks verstaanbaar maken door de regen die op het dak kletterde. Een van de aanwezigen riep spontaan: „Applaus uit de hemel!”

Dat zul je op een SGP-kiesvereniging niet meemaken, maar ik vond het mooi. De betrokkenheid van God op de dingen die hier beneden gebeuren werd ermee verwoord, zij het op een andere manier dan we in de gereformeerde gezindte gewend zijn.”

KAN NOG WORDEN GESPROKEN OVER DÉ GEREFORMEERDE GEZINDTE? „Dat wordt lastig. Dat merk ik ook bij het schrijven van mijn columns voor het RD. Toen ik in de hervormde Bethlehemkerk in Den Haag kerkte, koos ik andere onderwerpen dan nu ik hersteld hervormd ben. Destijds opponeerde ik geregeld tegen de drang naar vernieuwing, nu word ik meer geconfronteerd met het gevaar van kramp en verstarring. De angst om dingen anders te verwoorden dan we gewend zijn of de kerkelijke muren te verlagen. Denk aan de recente uitspraak van de Gereformeerde Gemeenten over kanselruil: er mogen geen dominees van een ander kerkverband op onze kansels, maar de gesprekken willen we graag voortzetten.

interview

Zeg dan gewoon: we hebben genoeg aan onszelf. Dan ben je open.”

U BEPLEIT MEER BETROKKENHEID OP DE SAMENLEVING EN CULTUUR. „Absoluut. Het treurige is wel dat die openheid vaak leidt tot een andere manier van Bijbellezen. Er wordt steeds genuanceerder gesproken over het ontstaan van de aarde, de vrouw in het ambt, homoseksuele relaties...

Daar maak ik me zeer bezorgd over.

Bij de tegenpartij, die het zoekt in nog een extra protocol, voel ik me evenmin thuis. Wat we nodig hebben, is profetisch spreken. We houden nuttige bespiegelingen over christen zijn in deze tijd, maar wie wijst ons vanuit het Woord van God concreet de weg?

Mensen als Groen van Prinsterer en dr. W. Aalders kwamen in hun tijd met gezaghebbende antwoorden.”

ZIJN ZULKE MENSEN ER VANDAAG NIET, OF WILLEN WE NIET MET GEZAG WORDEN AANGESPROKEN? „Terechte vraag. Onder jongeren zie ik dat overigens veranderen. Die snakken naar leiding door mensen die ze vertrouwen. Als ze mij bevragen, houd ik een pleidooi voor eenvoudig Bijbellezen. Niet met het verstand op nul, maar in het besef van de beperktheid van ons verstand. Laten we het Woord lezen zoals het zich aandient, als de levende stem van de levende God. Opmerkelijk vind ik wat de dichter van Psalm 119 zegt in vers 19: „Ik ben een vreemdeling op de aarde, verberg Uw geboden voor mij niet.” Al zien we de Bijbel als het laatste Woord, de vragen en omstandigheden kunnen zo complex zijn dat we er toch niet uit komen. Neem alleen de medische ethiek, mijn eigen

vakgebied. Wat is Gods weg daarin? In die zoektocht past het gebed: „Heere, verberg niet de weg van Uw geboden die we hebben te gaan.” Dat moeten we meer betrachten.”

WAT IS IN UW OPTIEK DE KRACHT VAN DE GEREFORMEERDE GEZINDTE? „De nog breed levende eerbied voor het Woord, met daaraan verbonden het levende besef van de klassiek christelijke noties, zoals de soevereiniteit van God, de noodzaak van bekering en de betekenis van een levend geloof. Dat was het eerste wat me opviel toen ik deze kring leerde kennen.

De eerbied voor het Woord stempelt ook de ethische standpunten.

Kijk ik naar het gedrag, dan valt de vrijgevigheid op. Er is ook een sterke onderlinge betrokkenheid. Bij zorgen staan mensen klaar om een helpende hand toe te steken. De laatste jaren zie ik de betrokkenheid op het geheel van de samenleving toenemen. Typerend is dat steeds meer reformatorische christenen deelnemen aan de Mars voor het Leven. Mensen als Kees van der Staaij gaven het goede voorbeeld.

We hebben een geweldige boodschap, die hoeven we niet binnenskamers te houden.

We moeten ons wel realiseren dat het uitleggen van de loopplank naar de wereld ook omgekeerd verkeer geeft. Dan zal blijken hoe sterk we zelf staan. De christelijke kringen die al eerder de vensters naar de wereld openden, zijn vrijwel allemaal geïnfecteerd geraakt door die wereld.

Het luistert blijkbaar nauw. Daarom is het goed dat we ook een dr. C.S.L. Janse hebben, die ons op de risico’s wijst, maar het laatste woord is niet aan de sociologen. Wijn hoeft niet per definitie te verwateren als we de deur

naar de wereld openen. We geloven in de kracht van het Woord dat water in wijn kan veranderen.”

WAT VINDT U HET ZWAKSTE PUNT VAN DE GEREFORMEERDE GEZINDTE? „Na de verandering in mijn leven ben ik de reformatoren en de oudvaders gaan lezen. Leg je hun werken naast preken van hedendaagse reformatorische dominees, dan valt op dat ze veel onbekommerder het aanbod van genade in Christus verkondigden. We hoeven geen barrière op te werpen voor het komen tot Christus, de echte barrière zit in onszelf.

Wéten we nog wat genade is? Vanuit mijn eigen leven herken ik dat we alles van onszelf moeten verliezen, anders geven we ons niet over aan Christus, maar we maken daar zo’n enorm verhaal van dat we toch weer zelf in het middelpunt komen te staan. Ik hoor te weinig preken waarin onbewimpeld het Evangelie wordt verkondigd. Na een column waarin ik dit aan de orde stelde, kreeg ik tot mijn verbazing veel positieve reacties. Ook van predikanten, die aangaven bevreesd te zijn voor kritiek als ze gaan preken zoals de oudvaders deden.

Door dit klimaat, waarin we elkaar gegijzeld houden, is de prediking ook erg voorspelbaar, terwijl het Woord juist verrassend en weerbarstig is.”

WE MOETEN CONFRONTERENDER ZIJN IN DE BOODSCHAP, ZEI U TEGEN DE PREDIKANTEN OP DE HAAMSTEDECONFERENTIE. „En tegen mezelf. We hebben het met z’n allen wel erg knus gemaakt. Hoe vaak is ons spreken ontmaskerend voor de eigen kring? Neem echtscheiding en het vervolgens min of meer geruisloos hertrouwen. Dat is ook

terdege *

30 oktober 2019

75

Kies bewust voor je nachtrust Doe ook de gratis SlaapIDÂŽ-slaaptest en vind het bed dat echt bij jou past!

Van Veldhuizen Jouw Beddenspecialist!

Wij zijn onderdeel van de Beddenspecialist.nl formule!

onder ons gemeengoed geworden. Of het uitbesteden van de opvoeding van onze kinderen aan het personeel van een crèche. De geestelijke opvoeding staat of valt met wat wij persoonlijk onze kinderen meegeven.”

HOE GEEFT U BIJ DE NPV INVULLING AAN DE CONFRONTATIE? „Door te kiezen voor helderheid. We zijn niet alleen vóór het leven, maar als gevolg daarvan ook tégen abortus en euthanasie. Natuurlijk moet je met verstand je woorden kiezen, maar in het algemeen opereren we meer te soft en te genuanceerd dan te wild. Iets meer peper en zout kan geen kwaad. Het is zorgwekkend als ons standpunt geen kritische reacties oproept. Groen van Prinsterer heeft terecht opgemerkt dat het ware belijden gepaard gaat met lijden. Een christen is een spelbreker. Worden we overal zo fijn geaccepteerd, dan mogen we onszelf de vraag stellen of we niet zo aangepast zijn geraakt dat we wezenlijke Bijbelse noties onbesproken laten.”

VOELT U ZICH EEN EENLING IN DE GEREFORMEERDE GEZINDTE? „Absoluut niet. Naast vervlakking en scherpslijperij is er binnen onze kring nog altijd veel principiële stevigheid, gecombineerd met een weldadige mildheid en breedte. Met name onder het gewone volk, inclusief jongeren.

Wie weet wat daar nog aan geloof wordt bewaard?”

DIT IS HET TwEEDE DEEL IN EEN SERIE VRAAGGESPREKKEN OVER ONDERwERPEN DIE DE REFORMATORISCHE ACHTERBAN BEZIGHOUDEN. VOLGENDE KEER: SGP-STATENLID SJAAK SIMONSE OVER DE NEDERLANDSE POLITIEK.

”Ik vind het heel droevig als we voor het brede publiek niet meer zijn dan een soort Amish aan wie je je kunt vergapen”

terdege w

Betaalbare trouwjurken van topmerken en eigen ontwerp!

Voordeelarrangement

uitwaaien in Zeeland Ontdek Zeeland vanuit het luxe 4-sterrenhotel Grand Hotel in Burgh-Haamstede, gelegen aan de voet van de Zeepeduinen. Prachtige bossen, duinlandschappen, stranden en pittoreske dorpjes wisselen elkaar af in deze authentieke kustprovincie.

Informatie: • Welkomstdrankje • 2x overnachting inclusief ontbijtbuffet • 1x 3-gangen welkomstdiner op de 1e dag • Dagelijks hapjes in de lobby (17.00-18.00 uur) • Late check out o.b.v. beschikbaarheid (12 uur) • Gratis gebruik zwembad, sauna, stoombad en fitness en gratis WiFi Abonneevoordeel: Tot 1 april € 99,- p.p. i.p.v. 191,50 p.p. Aankomst op vrijdag en zaterdag € 109,- p.p. Van 1 t/m 30 april € 104,50 p.p. Aankomst op vrijdag en zaterdag € 114,50 p.p.

Prijs is o.b.v. 2 pers. per kamer, excl. verblijfsbelasting.

Extra nacht incl. ontbijt € 49,50 p.p.p.n.

Reserveren: www.goedverblijf.nl/erdee0819 of bel 085-4899019.

Actie is geldig t/m 30 april 2020.

Bruidscouture Dam 57 Alblasserdam 06 - 33714461 www.panimoda.nl

ZATERDAG 9 NOVEMBER

JAARBEURS UTRECHT

Goedverblijf.nl

Korting tot

BESTEL GRATIS KAARTEN OP OPENDOORS.NL/DAG

€ 92,50

Hoop doet leven

p.p.

vervolgverhaal #27

Jenthe

tekst: JEANNETTE WILBRINK-DONKERSTEEG

Jenthe (40) is met maarten (43) en hun kinderen Jos (13), Laura (11), Lindy (8) en heidy (7) verhuisd naar de bergen op de grens tussen oostenriJk en sLovenië, waar het gezin gastenverbLiJven heeft ingericht in een eeuwenoude boerderiJ. via dit bLog deeLt Jenthe hun beLevenissen.

Omringd door roomsen zijn we. Nu ”het seizoen” af-

gekregen. Als een vriendin ons vertelt dat zelfs het

loopt, de laatste Nederlandse gasten zijn uitgezwaaid,

”Onze Vader” in sommige gemeenten zelden gebeden

alle scholen van start gaan en we weer in het Karinti-

wordt, zetten wij grote ogen op. Dat dit ”Vater unser”

sche leven onderduiken, valt het me opnieuw op.

hier een begrip is voor iedere katholiek –of hij ooit in de

Als ik Laura naar haar nieuwe school breng (je ver-

kerk komt of niet– doet immers niets af van het feit dat

laat hier al op je 10e de basisschool) zie ik ook daar de

Jezus Zelf ons dit gebed leerde. Hoe verklaarbaar –zelfs

crucifixen in de lokalen hangen. De mentrix leest een

begrijpelijk– de ontstane situatie ook is, soms zien we

lijst met namen en kerkgenootschappen voor. Behalve

dus met het badwater het kind verdwijnen.

Laura blijkt slechts één leerling niet rooms te zijn.

Vanwege slechte ervaringen met de kerk als instituut,

„Evangelisch?” informeert de mentrix. Evangelisch

dreigt ook de kerkhistorie in de vergetelheid te raken.

staat hier voor de –overwegend vrijzinnige– protestant-

Voor de kerk waartoe wij nu behoren, voelt het het

se minderheid. „Na, griechisch orthodox”, verklaart de

veiligst om zo dicht mogelijk bij de gemeente van het

moeder. „Und Laura? Evangelisch?” „Na, evangelikal”,

Nieuwe Testament te blijven. Daarna valt er een groot

antwoord ik. Niet-begrijpend kijkt de docent me aan.

gat. Kerkvaders komen bijvoorbeeld zelden ter sprake

„Evangelisch?” herhaalt ze. Ik schud mijn hoofd. „Evan-

tijdens de dienst. Luther werd in de tijd dat wij hier

gelikal”, zeg ik nog maar eens. Deze kleine, veelal Bijbel-

wonen een paar keer geciteerd; Spurgeon is ook eens

getrouwe kerken zijn haar blijkbaar onbekend.

genoemd. Daarbij bleef het. Maar –al kun je inderdaad

Algauw krijgen de kinderen vrij in verband met een

lang niet alles uit de kerkgeschiedenis even verheffend

rooms-katholieke feestdag. Een andere keer is er geen

noemen– de rijkdom ervan mag gekoesterd worden en

school, zodat alle leerlingen kunnen gaan biechten.

we hoeven niet bij nul te beginnen.

Een groot deel van onze gemeente is in deze traditie

Zo zien we opnieuw van dichtbij dat de veiligste weg

opgevoed én heeft er afstand van genomen. Dat wordt

zoeken, dus ook een gevaar kan betekenen. Voor je het

niet onder stoelen of banken gestoken. Veel meer dan

weet, schep je voor jezelf een comfort zone. Enne... dat

we in Nederland gewend waren, komen de „gevaren”

kennen wij als Nederlanders maar al te goed.

van de roomse leer in preken ter sprake. Een collecte-

Misschien moeten we onszelf eindelijk eens gaan voor-

zak gaat er bij ons niet rond – de „geldklopperij” van de

houden dat leven volgens de maatstaven van de Schrift

Rooms-Katholieke Kerk staat velen in geheugen gegrift.

iets anders is dan het creëren van die comfort zone. Dat

Een orgel is enigszins verdacht, net als ambtskleding,

laatste is geen Bijbelse opdracht. Niet in de wereld, ook

„monotoon zingen” of een formuliergebed. Dat alles

niet in de kerk.

leidt af van de Bijbelse boodschap, vinden onze broeders en zusters, met wie we een hechte band hebben

Volgende keer: banden die blijven (of niet). terdege *

30 oktober 2019

79

T F O L I U R B FEEST EST ELOOS FE EEN ZORG BUDGET VOOR ELK en vrijBel voor e om fferte of k blijvende o ! ngs gezellig la

JA, IK WIL!

EEN ONVERGETELIJK FEEST • Verschillende ruimtes, of de locatie voor jullie alleen • Receptie, feest, lunch en diner op uw wensen afgestemd • Veel feest- en speelruimte, zowel binnen als buiten

RESERVEREN 0113 - 56 13 06

WWW.KLOKUUS.NL

Volg ons

/Espeterhoeve

Tip!

Boek n wor ksh op Al vanaf 4 persone n mogelijk!

Wie neem jij mee ? Meer info én bo eken: www.espeterhoe ve.nl/activiteiten .

eigentijdse trends in wonen

DE ESPETERHOEVE Alles wat u zoekt op het gebied van meubelen en woonaccessoires. DE PLANTAGE Boeketten, bloemstukken, kamer- en tuinplanten en potterie.

DE SCHENKERIJ Koffie- en theeschenkerij inclusief een heerlijk assortiment voor thuis. Dat wordt genieten!

Espeterweg 5 3771 RK Barneveld info@espeterhoeve.nl (0342) 42 44 02 De Espeterhoeve (0342) 41 69 90 De Plantage (0342) 42 44 02 De Schenkerij

www.espeterhoeve.nl

UIT DE PASTORIE

Doopgesprek Een in het predikantsleven tamelijk vaak voorkomende gebeurtenis is de doopbediening. In de week daaraan voorafgaand is er doopzitting, liever: het doopgesprek. Ik leg wat uit en stel ook wat vragen.

De eerste is: „Waarom willen jullie je kind laten dopen?” Want ja, bijgelovig of uit gewoonte is niet toegestaan, zegt het formulier. De kerk van de Reformatie hecht daar zo veel waarde aan, dat we drie vragen hierover in het doopformulier aantreffen: (a) Niet uit gewoonte – „Omdat iedereen het in onze gemeente doet... Omdat ik zelf ook gedoopt ben...” (b) Niet uit bijgelovigheid – „Omdat ons kind ongedoopt verloren gaat en als het gedoopt is, komt het wel goed.”

Waarom dan wel? Het antwoord moet sporen met Gods ‘antwoord’ op de vraag: „Waarom wilt u dit kind dopen?” Volgens het doopformulier „om aan ons en aan ons nageslacht Zijn verbond te verzegelen.” Deze zinsnede geeft heel wat stof om over na te denken: wat is dat verbond van God, en wat betekent het dat dit verbond aan ons kind wordt verzegeld? Een andere vraag

MIJN EERSTE VRAAG IS: ”WAAROM WILLEN JULLIE JE KIND LATEN DOPEN?”

gaat over de aanspraak van het formulier: „Geliefden in de Heere Christus.” Ik vraag: „Zijn jullie dat?” Deze aanspraak veronderstelt twee dingen: Doopouders zijn kinderen van God, wedergeboren christenen – anders kunnen ze op de vragen geen ja zeggen. En: buiten Christus zijn wij niet geliefden, maar verafschuwden: God moet ons, zoals we in onszelf zijn, haten – verstaan wij dit?

Dan komen de drie vragen van het formulier aan de orde. In de ruim 38 jaar van mijn dooppraktijk heb ik nog nooit meegemaakt dat een ouder(paar) nee zei op de drie vragen. Allemaal belijden ze (en geloven ze dus ook; anders is het jawoord geveinsd, nietwaar?): dat hun kinderen in Christus geheiligd zijn; dat de Bijbel de ware en volkomen leer der zaligheid is en dat ze hun kinderen volgens hun beste kunnen zullen onderwijzen in die ware en volkomen, zaligmakende leer. „Jullie zijn ook van plan ja te zeggen?” vraag ik dan. Allen knikken altijd eenparig. „Dus jullie bekennen –belijden– dat jullie kinderen in Christus geheiligd zijn? Weten jullie ook wat dit betekent?”

Wulfert Floor, de alom gerespecteerde oefenaar van Driebergen, kon door een misverstand over de eerste vraag zijn kinderen niet laten dopen. Hij wist immers niet of ze wel in Christus geheiligd waren, bekeerd, wedergeboren. Wel wist vader Wulfert dat zijn kinderen het nodig hadden –net als mijn zes jongens het nodig hebben– om in Christus innerlijk geheiligd te worden. Wulfert Floor wist ook uit eigen ervaring (net als u?) Wie dit wonder bij zijn kinderen kon werken. En hoe rijk ook het doopteken zelf is voor ons en ons nageslacht, rijker is het verwachtingsvol opvoeden en onderwijzen: God is de God van ons nageslacht.

Elspeet, Ds. W. Pieters

terdege *

30 OKTOBER 2019

81

Ze beten zich er jarenlang in vast: het getal 42. Eindelijk lukte het twee wiskundigen om een raadsel rond dit getal op te lossen. Daarvoor hadden ze wel 400.000 computers nodig. tekst: BART VAN DEN DIKKENBERG

GRAPHIC

STEALTH DRONE VOOR AMERIKANEN MONTAGE SILENT ARROW deel van 1 Grootste toestel is in grote krat verpakt Aluminium frame, houten panelen

2,4 m

Til zware deksel eraf – gevouwen vleugels aan onderkant bevestigd

2 Haal klemmen langs zijden los

Draai 180°

Vrachtvolume: 0,75m² (750 liter)

Bevestig staart

3

Vul het krat met legervoorraden of goederen voor noodhulp – tot 740 kg

5 Vliegtuig of helikopter tilt drone naar 460 m-7.600 m

4

Bevestig neuskegel

Herplaats gedraaide deksel en sluit de klemmen aan zijkant weer

Zweeft eenmaal losgelaten stil naar bestemming, tot 60 km Vluchtplan geprogrammeerd ver weg met Mission Planner-software

Vier vleugels worden door veren uitgeklapt

Eenheid kost $15.000$30.000 (hangt af van aantal aangeschaft)

© GRAPHIC NEWS Bron: Yates Electrospace Corporation

FABRIKANT YEC UIT DE VS HEEFT EEN MILITAIRE VRACHTDRONE ONTHULD. HET APPARAAT KAN WORDEN GEDROPT EN ZWEEFT VERVOLGENS NAAR ZIJN LANDINGSPLAATS. DE DRONE KAN MAXIMAAL 740 KILOGRAM VRACHT VERVOEREN.

82

ZOEK HET UIT!

RUIMTEVAART

Ruimtetraan Huilen in de ruimte, kan dat?

Ja, alleen rollen de tranen niet omlaag. Ze hopen zich op tot een dikke druppel bij de ogen.

Hoe langer de astronaut huilt, hoe groter de druppel wordt.

Bij een plotselinge beweging zweeft zo’n druppel weg. Een astronaut zweet in de ruimte meer dan op aarde. Er staat geen luchtstroming die de lichaamswarmte afvoert. Zweet blijft als een dun laagje op de huid zitten tot het wordt weggeveegd. Rond een astronaut die erg zweet, hoopt het vocht zich op tot een mistgordijn van druppeltjes.

CREATIEVE HERSENEN Het centrale zenuwstelsel, het menselijk brein en ruggenmerg, bevat naar schatting zo’n 100 miljard zenuwcellen en nog eens tien keer meer ondersteunende cellen. Daarmee worden alle zintuigen, organen, spieren en klieren van het lichaam uiterst nauwkeurig aangestuurd. Met een massa van slechts 1,3 kilogram is het centrale zenuwstelsel de meest complexe materie in het universum. Daardoor kan

Slimme Skoda

WISKUNDE

getallen onder de 100 was 42 lange tijd het enige waarvoor geen oplossing was gevonden. Maar de Brit Andrew Booker van Bristol University en de Amerikaan Andrew Sutherland van onderzoeksinstituut MIT vonden onlangs met de hulp van 400.000 computers van vrijwilligers de oplossing: 42 = (-80.538.738.812.075.974)3 + 80.435.758.145.817.515 3 + 12.602.123.297.335.6313.

Autofabrikant Skoda doet zijn slogan ”simply clever” weer eer aan met de nieuwe Klement. De elektrische fiets heeft geen trappers, maar is evenmin een scooter of step.

Vooruitbewegen en remmen gebeurt via simpele, uitstekende voetensteunen. De tenen naar beneden bewegen is gas geven, en de hiel omlaag levert een remactie op, waarbij de e-bike energie regenereert.

De hydraulische remmen beschikken bovendien over een antiblokkeersysteem. In de meeste landen bestaat (nog) geen wetgeving voor de nieuwe Skoda. De Klement komt op een acculading 62 kilometer ver, en haalt een top van maximaal 45 kilometer per uur. Aan het stuur bevinden zich slechts wat knopjes voor de verlichting, een claxon en de richtingaanwijzers.

MOBILITEIT

RAADSEL VAN 42 OPGELOST Na zeventig jaar piekeren hebben wiskundigen eindelijk een hardnekkig raadsel opgelost van het getal 42. De vraag was of een heel getal kan worden opgeschreven als de som van drie derde machten van hele getallen. Dat klinkt ingewikkelder dan het is.

Het getal 3 kan bijvoorbeeld worden weergegeven als 13 + 13 + 13 en als 4 3 + 4 3 + (-5)3. Bij veel andere getallen moest een computer er stevig aan rekenen. Van de

een mens tegelijkertijd de wereld volledig in kleur zien, het geluid van een waterval horen, warmte ervaren, een verkoelend windje voelen, genieten van de geur van een bloem, kennis verwerken en opslaan, en spreken. Niemand weet hoe dat precies werkt. De hersenen gebruiken ongeveer 20 procent van alle lichaamsenergie; en dat maakt ze ook nog eens ontzettend energie-efficiënt in het uitvoeren van hun taak.

BIOLOGIE

Kun je huilen in de ruimte?

83

Familie- of bedrijfsuitje?

De Theetuin is een gezellige locatie voor bijvoorbeeld buffet en een activiteit!

Pruimendijk 16 Rijsoord-Ridderkerk 0180-421008 detheetuinrijsoord.nl

Heeft u iets te vieren?

Maak een afspraak voor een vrijblijvende offerte met een vaste prijs voor onze privézaal!

vragen? of kijken of je datum nog vrij is? stuur mij een whatsappje of kijk op de website!

247-Jeans - B.Nosy Barbara Lebek - Beeren Bentonville - Brandtex Brams Paris - Casa Moda Com4 - Cornalli - Dirkje DJ Dutchjeans - Dreamstar Enjoy - Feetje - Fellows Knot-So-Bad - Koko Noko Lady-Z - MarcMarcs Marianne - MarVelis Masha – Meantime - Micha Naturana - New Star O’Chill - Petrol - Rifi Sassa - Setter - Signature Stehmann - Traffic Triumph - Wearhouse Wilvorst

@cobusfotografie 06 83 21 1994 www.cobus.photo

Zuiderzeestraatweg West 57 – 59 - 61 | Doornspijk Tel: 0525-661241

TUINTIPS

tekst: Peter van de Breevaart

VIER TIPS VOOR DE TUIN

MODIEUS, MUNT In deze tijd van het jaar kun je niet elke week in de moestuin bezig zijn. Daarom richten we deze keer en in komende afleveringen de spotlights op diverse kruiden die binnenshuis te telen zijn. We starten met een populair kruid: munt.

Muntthee

Onderhoud

Potten

Vers

Munt is populair. Ga je ergens lunchen, dan is de kans groot dat je iemand een verse muntthee hoort bestellen. Of misschien geniet je er zelf wel van.

Ook in de teelt is munt steeds populairder. Voor beginners is munt een gemakkelijk te telen kruid.

Belangrijke voorwaarden voor succes zijn goed vochtige grond, lichte schaduw en de afwezigheid van onkruid. Dat is niet zo veel moeite toch, voor een verse muntthee?

Pluk regelmatig wat muntblaadjes. Zo blijft de plant nieuwe, smaakvolle bladeren aanmaken. Snoei de munt na de bloei terug tot net boven de grond en geef de plant wat voeding.

Je kunt de muntplant vermeerderen door de planten in de herfst te scheuren.

Haal de plant uit de pot of de grond en hak hem (met een spade) voorzichtig in twee stukken. Gooi het oude middenstuk weg en herplant de jonge scheuten die aan de zijkant zaten.

Door binnen kruiden te telen, zoals munt, kun je in de winter de tuin een beetje naar binnen halen. Maar sowieso kun je munt, onder alle omstandigheden, beter telen in potten dan in de tuin. Hoe dat zo? Dit ter bescherming van de tuin en je maag. Munt woekert namelijk enorm. En munt is heel lekker, maar zo veel eten dat je er buikpijn van krijgt is natuurlijk ook niet de bedoeling.

Mocht je toch munt in de moestuin willen telen, dan zit daar ook een voordeel aan. Muntplanten zijn namelijk goede bodembedekkers. Het kruid ruikt niet alleen lekker, maar de diverse rassen bloeien ook prachtig en trekken daarmee bijen en vlinders aan, die op hun beurt weer goed zijn voor de rest van de tuin. Munt smaakt het lekkerst als hij vers is. Drogen kan ook. En behalve smaakvol is munt ook nog eens gezond.

terdege *

30 OKTOBER 2019

85

Klasse herken je!

janfrantzen.nl

Knibbelweg 8A, 2761JD, Zevenhuizen ZH 0180 632259

UITERLIJKE DINGEN...

Ik kan me heel wat catechisatielessen herinneren waarin jongeren mij –met het nodige vuur– allerhande vragen voorschotelden over uiterlijke dingen. „Het gaat toch vooral om het innerlijk, om het hart?” „De uiterlijke dingen doen er dan toch niet zo veel toe?” Of: „Waarom moet er altijd zo moeilijk gedaan worden over hoe je eruit hoort te zien?”

Laat ik om te beginnen –van harte– toegeven dat het inderdaad gaat om het innerlijk, om het hart.

De vernieuwing van een zondaar zet daar in, als de Heilige Geest Zijn intrek neemt. Zoals je weet wordt in de Bijbel het hart aangemerkt als het wezen van mensen. Het geldt als de zetel van verstand, gevoel en wil. De vernieuwing die inzet in het hart, zet echter wel door in het hele leven.

Het zou getuigen van een on-Bijbelse tweedeling als we ons innerlijke en uiterlijke leven zo zouden scheiden, dat we menen dat het gaat om het hart en dat het uiterlijke leven er niet toe doet. We zullen ons menselijke bestaan, met zijn innerlijke en uiterlijke kant, toch veel meer als een twee-eenheid moeten begrijpen.

Trouwens, volgens mij vinden jongeren door de bank genomen juist helemaal niet dat het uiterlijk en de uiterlijke dingen er niet toe doen. Als er in onze tijd iets toe doet, is juist dat het. Of denk jij niet heel goed na over hoe je overkomt op anderen? Is het voor jou niet belangrijk wat ze –al op het eerste gezicht– van je vinden? Weinig dingen worden zo zorgvuldig in elkaar gezet en bijgehouden als... ons profiel op sociale media. Het komt er immers op aan dat we ons goed presenteren aan anderen. En we zijn voor niets zo beducht als voor ‘imagoschade’. Juist de uiterlijke dingen zijn ons visitekaartje.

Laten we niet juist graag zien wat we belangrijk vinden, wat we mooi vinden en wie we graag willen zijn? In de uiterlijke dingen brengen we ons innerlijk tot uitdrukking. Een wijsheid Ds. P.C. Hoek, die al heel lang meegaat, en ik onderSommelsdijk streep die wijsheid graag. Uiterlijke dingen doen ertoe. Ze zijn als een belijdenis zonder woorden. En in een tijd waarin het vooral op het zien aankomt, zijn ze misschien nog wel belangrijker dan voorheen. Daarom: is onze uiterlijke verschijning een versiering van ons innerlijk?

En is het andersom geen aanklacht als we ons leven zo inrichten dat wat mensen zien op zijn minst op gespannen voet staat met wat de Bijbel ons leert over het christenleven?

Voor alle duidelijkheid: dat geldt heel nadrukkelijk jong én oud; dat geldt jullie, u en mij. Ik leg mijzelf en jullie een paar lastige vagen voor. Wat zegt het over ons hart als we naar buiten toe in overdaad leven? Wat zegt het over ons hart als ons voorkomen schaamteloosheid en verleiding etaleert? Maar ook: wat zegt het over ons hart als we als oudere een krampachtige jeugdigheid vertonen die een stilzwijgende ontkenning van het ouder worden is? Het zijn wat voorbeelden van toch wel bijzondere uitdossingen van mensen die doorgaan voor belijdende christenen.

De uiterlijke dingen doen ertoe. Niet in een wettische geest, maar als uitingen van een leven waar de Geest in ademt. En vergis je niet. Zo’n Bijbels ‘profiel’ kan zomaar een ander uitnodigen om ons te vragen wat ons toch beweegt om zo te leven. Of liever nog: Wie ons bezielt. Uiterlijke dingen: ze kunnen zomaar aanleiding zijn voor een vraag naar het hart.

terdege *

30 OKTOBER 2019

87

HET TROUWEVENT VOOR HET TOEKOMSTIGE BRUIDSPAAR

3 & 4 APRIL 2020 EVENEMENTENHAL GORINCHEM BEZOEK DE WEBSITE WWW.TROUW-LIEFDE.NL

*

HET MODEL VAN MEGHAN OF EEN TROUWJURK MET VINTAGE UITSTRALING? TROUWLEKKERS „OPA BAKTE ONZE BRUIDSAPPELTAART” 30 OKTOBER 2019 FOTOGRAAF NELLEKE STARK PINKT ZELF OOK VAAKterdege EEN *TRAANTJE WEG89

*

*

Droomjurk gezo

Bij bruidsmodezaak Hengeveld Couture in Papendrecht staan de koffie en thee al klaar, met donuts en cakepops van de bakker. De wanden hangen vol rokken, bovenstukjes en kanten tops. Hoe ontstaat uit die losse elementen een prachtige trouwjurk? Lizette Hengeveld en Anne-Marie van der Steenhoven (24) laten het zien. tekst: HENRIEKE BOERS beeld: TINEKE VAN DER EEMS

trouwen

ocht

Bij een eerste afspraak met een toekomstige bruid gaan we rustig zitten met een kop koie”, vertelt winkeleigenaresse Lizette Hengeveld. „Ik vraag dan wanneer de bruid gaat trouwen en hoe de dag eruit zal zien. Bruiden hebben meestal wel foto’s van jurken die ze mooi vinden bij zich. Nadat we die bekeken hebben, gaan we jurken passen. Ik werk met losse rokken en tops, die onderling gemakkelijk te combineren zijn. Zo kan een bruid haar eigen jurk samenstellen.

Voor de volgende afspraak, de proefpas, maak ik het bovenlijfje van de jurk van katoen. Daar past de bruid een pasrok onder, om een goed beeld te krijgen van de uiteindelijke jurk. Voor de derde afspraak, de nieuwpas, is de hele jurk in de gekozen stof gemaakt. Bij de derde en vierde pas is het nog mogelijk om details te veranderen. De vijfde pas is in de week van het trouwen, dan haalt de bruid de jurk op.”

Anne-Marie van der Steenhoven (24) uit Sliedrecht komt een trouwjurk uitzoeken. Welke jurk past bij haar?

terdege *

30 oktober 2019

91

#Jurk 1

Lizette: „Dit is een trouwjurk van mikado, een van de meest klassieke stoffen.

De stof heeft een keperbinding en valt prachtig. Deze trouwjapon met een boothals, driekwart mouwen en een klassieke plooirok past binnen de trend van minimalistische trouwjurken. Bij deze jurken wordt er vaak geen kant gebruikt. Behalve mikado wordt er ook crêpe stretch of satijn gebruikt voor minimalistische trouwjurken. Als de bruid de jurk te eenvoudig vindt, kan hij geborduurd of anders versierd worden. Ook in de taille kan er gevarieerd worden. Wil je wel een taillebandje of juist niet? Er is van alles mogelijk.”

Anne-Marie: „Ik vind de basisrok van Mikado erg mooi. Die neem ik als uitgangspunt voor mijn eigen trouwjurk.”

92

terdege *

30 oktober 2019

trouwen

#Jurk 2

Lizette: „Deze trouwjurk heeft een bohemian of vintage uitstraling. De jurk bestaat uit een slanke, satijnen rok met een overlaag van voile en een strapless basistop met daaroverheen een kanten crop top. Hierdoor krijgt de jurk een luchtige uitstraling.

Trouwjurken in deze stijl worden vaak met loshangend haar en teenslippers gedragen. Prachtig voor een bruiloft op het strand bijvoorbeeld. Deze jurk heeft een recht silhouet dat de slanke lijn benadrukt.

Wanneer je de strapless bovenstukje en de kanten crop top combineert met een blauwe satijnen onderrok en een blauwe tulen overrok, krijg je een heel andere uitstraling. Dit geheel heeft wel wat weg van Assepoester.”

Anne-Marie: „Prachtig, dat strapless lijfje met die sweetheart-halslijn. Het lijkt me heel mooi in combinatie met de rok van mikado en een kanten bovenstuk met driekwart mouwen.”

terdege *

30 oktober 2019

93

Westeind 13, 3351 AL Papendrecht 078 641 23 23 www.hengeveldcouture.nl

trouwen

#Jurk 3

Lizette: „Deze jurk heeft veel weg van de trouwjurk die Meghan Markle droeg op haar grote dag. Een onderrok van crêpe stretch, een kanten overrok en een lijfje van crêpe stretch zorgen voor een sluik silhouet. Door de kanten rok geef je het originele Meghan-idee een andere touch. Maar er kan ook voor een gladde rok gekozen worden. Door deze jurk met een hoedje te combineren creëer je een sixties-gevoel en een Engelse sfeer. Anne-Marie heeft hier wel wat weg van de Britse hertogin Kate.”

Anne-Marie: „Ik vind het heel leuk om mezelf eens zo te zien, maar deze jurk past niet bij mij. Een wijdere rok staat me mooier, vind ik. Deze trouwjurk maakt me iets ouder dan ik ben. En ik wil zelf graag een sluier.”

terdege *

30 oktober 2019

95

“Onze zoon leeft voort via deze reddingboot” Het gezin Wijsenbeek had een gezamenlijke passie: zeilen.

Maar toen ze terugkwamen van een zeilwedstrijd, gebeurde er iets verschrikkelijks: Ze werden aangereden, waarbij hun zoon Nikolaas verongelukte… “Het was het begin van een inktzwarte periode”, vertelt vader André.

Het water bood het getroffen gezin troost. “We waren al heel lang donateur van de KNRM. En het leek ons een prachtig idee om een stap verder te gaan en een reddingboot te schenken.”

Die boot, de Nikolaas Wijsenbeek, kwam er in 2009.

“De schenking was in de eerste plaats bedoeld als In Memoriam, maar het heeft ons ook veel positivisme gebracht”, aldus moeder Hetty. “Onze zoon leeft voort via deze reddingboot.”

André en Hetty zijn ‘gewone’ mensen die buitengewone dingen doen voor de KNRM. Hun verhaal staat in het boek “Wie goed doet…”. Een eerbetoon aan mensen die ons werk op een bijzondere manier steunen.

Koninklijke Nederlandse Redding Maatschappij Meer weten over schenken en nalaten? Stuur vrijblijvend deze bon op.

Bestel vandaag nog GRATIS het inspirerende verhalenboek!

Ja, ik ontvang graag gratis het boek “Wie goed doet..., waarom heten reddingboten zoals ze heten”.

Achternaam

Ja, ik wil graag een vrijblijvend persoonlijk gesprek over schenken of nalaten met Cora Bartels of Cees Prins.

Telefoonnummer

Voorletters

m/v

Straat Postcode

Woonplaats Geboortedatum

Wij leggen uw gegevens vast om uitvoering te geven aan uw aanvraag en u op passende wijze op de hoogte te houden van onze werkzaamheden en fondsenwervende acties. Als u daar geen prijs op stelt, kunt u een e-mail sturen naar donateur@knrm.nl. Zie ook: www.knrm.nl/privacy-statement.

2182

Stuur deze bon in een envelop naar de KNRM, t.a.v. Cora Bartels, Antwoordnummer 507, 1970 WB IJmuiden. Een postzegel is niet nodig.

Of bestel via: www.knrm.nl/boek

trouwen

Anne-Marie: „Deze jurk is helemaal wat ik wilde. Samen met Lizette heb ik elk detail van de jurk besproken.

In verschillende passessies kon ik aangeven wat ik graag nog veranderd wilde zien. Verder gaf Lizette tips over wat mooi zou kunnen zijn. Uiteindelijk is dit het eindresultaat en ik vind 'm prachtig! Ik voel me echt de koningin in deze jurk. Mijn trouwjurk heeft een klassieke rok van satijn met platte plooien, met daarover een laag organza. In de rok zitten zakken. Dat wilde ik graag omdat ik het origineel vind en het me heerlijk lijkt om daar m'n handen in te stoppen als ik het koud heb. Het satijnen bovenlijfje van de jurk heeft een sweetheart-halslijn. Daaroverheen zit een kanten top met een boothals en driekwart mouwen. Het lijfje en de rok zijn geborduurd met kanten applicaties, pareltjes en pailletten. De kantrand die langs de halslijn en de mouwen van de jurk is bevestigd, komt ook terug in de sluier. Lizette heeft het kant met de hand geknipt en het vervolgens langs de sluier genaaid. Boven aan de sluier is de kantrand smal en naar onderen loopt hij breder uit.”

Model: Anne-MArie vAn der Steenhoven (24) uit Sliedrecht. iS op 17 oktober getrouwd Met JohAn lAMper uit AlblASSerdAM. Haar: Sh!ne bY Jo Cakepops en cupcakes: MAriëlle vAn bAkkeriJ vlot uit pApendrecht

terdege *

30 oktober 2019

97

98

terdege *

30 OKTOBER 2019

INTERVIEW

”Niets mooiers dan twee mensen die elkaar echt zíén” Van twee trouwlustige 70-plussers die op de motor naar het gemeentehuis kwamen tot een Japanse bruidsfamilie die maar bleef buigen; Corine van Vliet heeft als ambtenaar van de burgerlijke stand al veel gedenkwaardige momenten beleefd. Dat kan ook niet anders als je al 26 jaar in het vak zit. tekst: FIJA NIJENHUIS beeld: NIEK STAM

terdege *

30 OKTOBER 2019

99

DE BETROUWBARE CYCLUSCOMPUTER

Lady-Comp Onze cycluscomputers berekenen precies wanneer je vruchtbaar bent.

Natuurlijke controle

»

Natuurlijk

Volg je natuurlijke cyclus. Zonder hormonen en bijwerkingen.

Natuurlijk zwanger » Simpel

» Betrouwbaar

Word wakker, houd 20-30 tellen de sensor in je mond en... klaar!

De Lady-Comp analyseert en voorspelt jouw cyclus in detail en is 99,3% betrouwbaar.

Maakt hoogtepunten compleet

!

Ga jij voor gezond en betrouwbaar?

feestelijk Interesse? Kijk voor meer informatie op: www.ladycomp.nl

www.p i n eta .n l

culinair Nu n sp eet

zakelijk t (03 4 1 ) 26 00 2 6

Bekijk het eens van de andere krant.

Vergeving Vergeving betekent dat God, vanwege het ofer van de Heere Jezus, iemands zonde wegneemt en er nooit meer aan denkt.

INVESTEER IN BIJBELKENNIS VAN ONZE JONGEREN! ABCVANHETGELOOF.NL/ KOMINACTIE

Lees meer over het Bijbels kernwoord op abcvanhetgeloof.nl/vergeving

Ontdek het verschil in het RD

Vraag een gratis proefabonnement aan Ga naar rd.nl/td

eel wat verliefde mensen zijn de trap al opgegaan in het huis van Corine (53) in Woudenberg. „Trouwgesprekken” doet ze het liefst in haar eigen kamer.

Een knus bankje, muren behangen met foto’s en spreuken over de liefde.

En één wand vol boeken plus –verrassend– een paar glimmende zwarte ”high heels”. „Ik kon ze voor 9 euro overnemen van iemand die ze maar één keer had gedragen”, vertelt Corine, een en al brede glimlach. De pumps staan indrukwekkend onder haar toga, ook prominent aanwezig in de kamer.

In de afgelopen 26 jaar trouwde Corine 1500 stellen. Genoeg van haar werk heeft ze nog lang niet. Ze heeft een speciale Instagram-pagina waar het enthousiasme vanaf spat. „Ik geloof in het huwelijk”, zegt ze. „Ieder mens is geschapen voor verbinding met een ander. Er is niets mooiers dan dat een man en een vrouw elkaar echt zíén en zo veel liefde voor elkaar voelen dat ze voor de rest van hun leven bij elkaar willen zijn. Want verliefd zijn is mooi, maar weet je wat ik het mooist vind?”

Ze is even stil en wijst dan naar buiten: „Hier tegenover zit een tandartspraktijk. Elk halfjaar zie ik een ouder stel naar binnen gaan. Zij zit sinds een paar jaar in een rolstoel. Altijd, ook toen ze nog kon lopen, legt de man zijn hand op haar rug als hij haar over de drempel helpt. Dat is liefde.”

H

ADVERTENTIE Dat ze trouwambtenaar is geworden, lijkt een toevallige samenloop van omstandigheden. Corines eerste beroep was namelijk iets totaal anders. „Op mijn 27e werkte ik als vertegenwoordiger in computerbeveiliging. Nederland was mijn werkgebied. Ik was getrouwd en we hadden op dat moment twee kinderen. Ik wilde graag wat minder reizen. Toen zag ik een advertentie in de krant voor ambtenaar van de burgerlijke stand. Dat leek me direct erg leuk. Als ik voor een groep sta, voel ik me als een vis in het water.”

Ze solliciteerde en kreeg de baan. „Het was meteen leuk, het klopte gewoon, het past bij me. En dat is nooit veranderd. Ik ben in dienst bij de gemeente Woudenberg. Mensen die hier trouwen, kunnen kiezen uit verschillende ambtenaren: we stellen onszelf voor op een speciale gemeentepagina. Ik werk niet alleen in Woudenberg, maar kan ook in andere plaatsen huwelijken voltrekken. Pas heb ik een stel getrouwd in Hoevelaken.”

Los van haar aanstelling bij de gemeente Woudenberg is Corine zelfstandig trouwambtenaar. „Van mijn eigen gemeente krijg ik een vergoeding voor de huwelijksvoltrekking, maar als mensen uit –zeg maar– Groningen vragen of ik hen wil trouwen, dan betalen ze mij daar rechtstreeks voor. Ik reken dan mijn eigen vergoeding.” Echt vaak komt dat niet voor, vertelt ze. „Het meeste werk is toch wel in deze regio. Ik vind het best leuk om naar de andere kant van het land te reizen, maar het moet wel in mijn programma passen: huwelijken voltrekken is een tijdrovende klus.”

ONBEWOOND EILAND Dat geldt niet alleen voor haar, maar ook voor het stel dat ze in de echt verbindt. Voordat de drie met elkaar in gesprek gaan, krijgen de trouwlustigen van Corine een ”huiswerkopdracht”. „Ik stuur hun vijftig vragen. De antwoorden gebruik ik bij de voorbereiding van ons gesprek en voor de huwelijksvoltrekking.” Schrikt het stel niet van zo’n stevige opdracht? Corine lacht. „Ik stuur vlak na de e-mail met de vragen een appje waarin ik hen voorbereid, zodat het hopelijk niet al te rauw op hun dak valt. Over het algemeen zeggen stellen dat ze het een heerlijke voorbereiding vinden op hun trouwdag. Ze vinden het knus om de vragen samen te beantwoorden. Het is niet standaard, deze werkwijze. De vragen heb ik zelf bedacht. Ik wil bijvoorbeeld weten wat ze zouden meenemen naar een onbewoond eiland. Het antwoord laat zien wat iemand belangrijk

”Ik heb al vier keer een stel getrouwd op het strand bij het Henschotermeer, vlak bij Woudenberg”

terdege *

30 OKTOBER 2019

101

Nieuwe uitgaven van de GBS voor kerk, catechisatie, school, vereniging en thuis

Leesboek

Alle bijbels in Statenvertaling

S31

17,50

BK76

7,50

P10

27,50

Gerard Schuttel

De Spaanse bijbelsmokkelaar

Bijbel met synoniemen

Psalmboek

School-/handbijbel, 11,8 x 17,7 cm.

Met tien landkaartjes, kunstleer, met Psalmen en formulieren. Deze editie bevat synoniemen bij verouderde woorden, die onderaan op de pagina zijn geplaatst. Ook geschikt voor gebruik op school en bij de catechisatie.

Psalmboek in de berijming van 1773 met notenschrit bij alle verzen 12 x 17,7 cm; kunstleer, kleursnee

en vijf andere historische verhalen Bestemd voor jong en oud.

68 pag.

Met aansprekende illustraties van Adri Burghout

Nijverheidstraat 21 • Leerdam T (0345) 61 01 55 • gbs.nl

De mooiste dag...

De landelijke omgeving, de moderne maar sfeervolle ruimtes en de exclusieve aandacht zijn op zo’n bijzondere dag van onschatbare waarde. Bij Mereveld is alles mogelijk: een informele receptie, een sfeervol diner, een spetterend avondfeest of een combinatie ervan. Wij denken graag mee over al jullie wensen!

Mereveldseweg 9 | 3585 LH Utrecht T 030 - 251 47 80 | info@mereveld.nl www.mereveld.nl

interview vindt. Ook vraag ik wat de woorden ”liefde” en ”trouw” hen zeggen. Het antwoord zegt iets over hoe iemand tegen het huwelijk aankijkt.”

Het valt Corine op dat mannen enorm hun best doen op hun ”huiswerk”. „Ze komen soms met de mooiste antwoorden. Concreet en tot the point.

Soms zijn ze wel wat korter dan die van de vrouw, maar ik maak zelden mee dat men zich er met een Jantjevan-leiden van afmaakt.”

De grondige voorbereiding zorgt ervoor dat het trouwgesprek vervolgens vanzelf gaat, zegt Corine. „Ze voelen zich dan op hun gemak en weten zeker dat het goedkomt. Dat de ceremonie passend zal zijn bij henzelf. Want het is erg belangrijk dat je je als ambtenaar inleeft in het bruidspaar. Je wilt niet weten hoe snel er bij een huwelijksvoltrekking iets gezegd kan worden waardoor mensen zich ongemakkelijk kunnen voelen. Bijvoorbeeld een opmerking als „de horoscoop voor vandaag zegt...” Een trouwambtenaar moet zorgen dat zijn verhaal aansluit bij de mensen om wie het gaat. Want het is hun dag. Het draait niet om jou.”

JONG TROUWEN Dat houdt ze zichzelf altijd weer goed voor, ook toen ze drie van haar vijf kinderen trouwde. „Ik vind dat je als trouwambtenaar niet emotioneel kunt zijn, ook niet bij je eigen kinderen: tijdens de ceremonie was ik ambtenaar, de rest van de dag was ik moeder. Wat niet wil zeggen dat ik geen emoties voelde. Ik voelde me heel vereerd dat ze mij hun huwelijkssluiting toevertrouwden. Inmiddels ben ik ook al oma van twee kleinkinderen.”

Corine was zelf „superjong” toen ze trouwde. „Ik was 19 jaar en drie maanden. En ik zou het zo weer doen. Met jong trouwen is niets mis. Het is wel belangrijk om van tevoren goed na te denken of je met je vriend of vriendin oud wilt worden. Wil je blijvend investeren in je relatie? Verkering is leuk, maar een huwelijk is heel wat meer: je belooft elkaar trouw in goede en kwade

dagen. Zelf ben ik twee keer ernstig ziek geweest en dat zijn wel momenten dat het erop aankomt: word je dan gesteund door je echtgenoot? Nu gaat dit voorbeeld voor mijzelf eigenlijk niet op, want ik ben ook in mijn verkeringstijd ziek geweest, en heb toen al kunnen ontdekken dat John er helemaal voor me is.”

Ze heeft het idee dat jongeren de laatste jaren steeds serieuzer een huwelijk ingaan. „Misschien komt dat wel doordat ze vaker uit gebroken gezinnen komen. Of ze hebben een echtscheiding in hun directe omgeving meegemaakt. Dat maakt hen bewuster van de gevolgen als een huwelijk stukloopt. Zelf heb ik bij de huwelijkssluitingen ook steeds vaker te maken met ingewikkelde familieomstandigheden. Stellen van wie de ouderparen gescheiden zijn, bijvoorbeeld. Dit komt ook in kerken steeds vaker voor.

Je moet dan echt zoeken naar de juiste toon, rekening houden met gevoelens van mensen.”

Corine steekt in haar werk niet onder stoelen of banken dat ze christen is; ze gaat met haar gezin naar een PKN-gemeente. „Op mijn visitekaartje staat: „Because You first loved me.”

Die tekst, uit 1 Johannes 4, is een mooi aanknopingspunt voor een gesprek: Wij hebben lief, omdat Hij ons eerst heeft liefgehad. Als mensen niet kerkelijk zijn, leg ik uit dat ik in God geloof en het geweldig vind om met mensen te werken.”

Behalve de ingewikkelder familieomstandigheden zijn er meer dingen veranderd in de afgelopen kwarteeuw. „Toen ik begon met dit werk, was het erg druk, zeker tijdens het trouwseizoen, van maart tot en met oktober.

Maar in het algemeen wordt er steeds minder getrouwd. Ik heb zelf gelukkig nog niet te klagen over het aantal huwelijken dat ik mag voltrekken. In deze regio en ook onder christenen is er minder veranderd dan gemiddeld.”

ORIGINELE LOCATIES Meer dan in haar begintijd trouwt

ze jonge mensen die elkaar ontmoet hebben via internet. „Ik vind dat een mooie ontwikkeling. Of je elkaar nu op school, in de bus, op een conferentie of op internet tegenkomt, wat is het verschil?”

Ook het aantal originele locaties van de huwelijksvoltrekking is uitgebreid – helemaal sinds het een paar jaar geleden mogelijk werd om ‘overal’ voor de wet te trouwen. „Ik heb al vier keer een stel getrouwd op het strand bij het Henschotermeer, vlak bij Woudenberg. Twee keer in toga en twee keer niet in toga.” Het hangt af van wat het bruidspaar wil, legt ze uit. „Heeft de hele huwelijksdag een informeel tintje, dan wil men vaak dat ikzelf ook wat informeler gekleed ga. Het is af en toe best leuk om een ‘gewone’ jurk aan te trekken.” Maar: „Steeds nadenken over wat je nu weer moet aantrekken, lijkt me ook niet echt aanlokkelijk.”

Corine heeft nog nooit stellen buiten Nederland in de echt verbonden –„Ik wacht nog op een uitnodiging voor Ibiza”, zegt ze lachend– maar wel stijgt het aantal huwelijksvoltrekkingen met een internationaal karakter. „Ik heb al mensen uit Japan, Portugal, Irak en Sudan getrouwd. Ik probeer dan steeds hen en ook de familie in de eigen taal welkom te heten. Soms nemen ze gebruiken mee die ik niet ken. De Japanse familie van een bruid boog en ik boog terug, waarop ze weer naar mij bogen en ik weer terug boog. Dat buigen van mij bleek niet de bedoeling.

Ze toonden respect voor mijn ambt. Ik hoefde helemaal niet te reageren.”

En dan waren er nog de 70-jarigen die op Harley Davidsons naar het gemeentehuis in Woudenberg kwamen. Lekker helemaal zoals zij dat wilden, zich niets aantrekkend van wat ‘normaal’ is. Prachtig, vindt Corine. Uiterlijkheden zijn in haar ogen niets anders dan uiterlijkheden. „Dit stel was dolverliefd. Ik vergeet hen nooit weer.”

op Instagram Is CorIne van vlIet te vInden onder vlIethoeven.

terdege *

30 oktober 2019

103

104

terdege *

30 OKTOBER 2019

Liefde voor de lens Het maken van een trouwreportage is een vak apart. Hoe maak je unieke foto’s die de sfeer van de dag en de eigenheid van het bruidspaar verbeelden? Zes trouwfotografen aan het woord over hun eigen stijl en over een foto waar ze een bijzonder verhaal bij hebben. tekst: CORINE BOONE-BRUGGINK

JULIA KAMP-VAN DIEREN:

”Deze foto laat de schoonheid van de bruid zien” Het was haar meisjesdroom om kleuterjuf te worden. Ze timmert echter inmiddels al vijf jaar aan de weg als bruidsfotograaf. En dat vak inspireert Julia tot en met. Ze geniet van het contact met bruidsparen en gasten en voelt zich uitgedaagd om elk stel zo karakteristiek mogelijk te fotograferen. ”Ik houd van pure, kleurrijke foto’s die het verhaal vertellen van een bruidspaar. Ik zou het fantastisch vinden als een bruid en bruidegom bij hun 25-jarig huwelijksjubileum denken: Ja, zoals Julia ons toen heeft vastgelegd, zo was het ook echt.”

De foto van bruid Anthonet op een houten schommel illustreert Julia’s stijl. ”Anthonet trouwde afgelopen zomer op 30 augustus met Gerbrand. Haar vader had speciaal voor de fotosessie een schommel gemaakt en die opgehangen in het bos van Hoog Soeren. Anthonet vond dat geweldig en dat zie je ook terug op de foto. Haar mintkleurige jurk was gemaakt door de moeder van Gerbrand. Wat een schitterende, unieke jurk! Deze foto laat de schoonheid van de bruid zien.”

Julia stemt elke fotoreportage af op de persoonlijkheden en interesses van het bruidspaar. Zo fotografeerde ze eens een bruidspaar tussen alpaca’s. En tijdens een winterse bruiloftsdag lag ze plat op haar buik op het ijs om een bruidspaar vast te leggen tijdens het sleetje rijden.

Haar agenda voor volgend jaar is zo goed als volgeboekt. Een speciale datum is gereserveerd voor de bruiloft van haar broertje. ”Daar heb ik heel veel zin in en ik voel me vereerd dat ik het mag doen.” beeld: JULIA FOTOGRAFIE, IJSSELMUIDEN

terdege *

30 OKTOBER 2019

105

beeld: FIERET FOTOGRAFIE, AMERSFOORT

PETER GERTENBACH:

”Er stonden zo’n vijftig mensen mee te kijken” Of hij een afterweddingshoot wilde schieten, vroeg Lydia Benschop vorig jaar aan fotograaf Peter Gertenbach. En niet alleen van haar en haar man, maar samen met vriendin Marjolein en haar man. De vriendinnen zijn kort na elkaar getrouwd en willen graag een gezamenlijke herinnering aan hun trouwdagen. Op zaterdag 22 september 2018 is het zover. De fotosessie in de Domtuin in Utrecht gaat niet bepaald ongemerkt voorbij. ”Er stonden op een gegeven moment zo’n vijftig mensen, vooral toeristen, mee te kijken. Zij vroegen zich af of Lydia en Marjolein zusjes waren en dachten dat zij die dag echt trouwden.”

De fotograaf is blij met de originele reportage. ”Het licht viel op een heel mooie manier door de oude ramen. En dat beide mannen een blauw pak droegen, droeg bij aan sterke composities. Het praktische voordeel van deze shoot was dat we niet hoefden te haasten.”

Peter Gertenbach is inmiddels zes jaar fulltime bruidsfotograaf. Hij kiest graag voor foto’s in natuurlijke kleuren. ”Ik heb het niet op trendgevoelige filters en opvallende nabewerkingen. Als een foto er geschikt voor is om in zwart-wit af te drukken, doe ik dat, maar zeker foto’s in een bos of park houd ik origineel. De kleuren in de natuur spreken voor zich.” beeld: FOTOGRAFIE GERTENBACH, PAPENDRECHT

106

terdege *

30 OKTOBER 2019

JAN VAN DE MAAT:

”Ik ben een perfectionist” Op het moment dat Jan van de Maat op 31 augustus 2018 de foto van bruidspaar René en Geeske maakt, realiseert hij zich: dit is een topplaat. Al zijn favoriete ingrediënten voor een succesvolle fotoreportage zijn die dag aanwezig: een bos als locatie, zonlicht en een beetje mist. ”Bij die combinatie kan het licht op een heel mooie manier door de bomen vallen, dat zijn de zogenoemde zonneharpen. In zwart-wit zie je het contrast van de stralen nog sterker.”

De Elspeetse fotograaf besluit de foto in te sturen voor de landelijke fotowedstrijd van Bruid & Bruidegom Magazine. Wat blijkt? Het beeld krijgt een award van de vakjury en scoort ook nog eens het hoogste aantal publieksstemmen. Jan ziet de dubbele prijs als een kroon op zijn werk en maximale inzet. ”Ik ben een perfectionist”, erkent hij. ”Ik let erg op details, of de jurk helemaal goed zit, bijvoorbeeld. Als het even kan, zorg ik er ook voor dat er geen storende elementen op een foto staan, zoals prullenbakken of verkeersborden.”

Met bijna tien jaar ervaring heeft Jan een sterke eigen stijl neergezet. ”Ik fotografeer op de manier die ik zelf mooi vind. En die slaat blijkbaar goed aan bij veel bruidsparen.” beeld: JAN VAN DE MAAT FOTOGRAFIE, ELSPEET

terdege *

30 OKTOBER 2019

107

B

Bremmer

ELEEF REMMERS NIEUWE COLLECTIE

greve heren sneaker groen - cognac

Waddinxveen

ME

ER D AN

LE E SCHOENEN AL

~ Red Rag ~

~ Floris v Bommel ~

~ Liingsone ~

> kinder <

> dames <

> heren <

onze lederwarenwinkel is verhuisd naar een winkel naast onze schoenwinkels! komt u snel kijken? schoenen

podologie

pedicure

lederwaren

schoen reparatie

N

www.bremmerwaddinxveen.nl Schoenen: Kerkweg Oost 173-177 | Waddinxveen | ( 0182- 612012 Lederwaren: Kerkweg Oost 169 | Waddinxveen | ( 0182- 633477

MATTHIJS VOSKUIL:

”Ik was fotograaf, chauffeur én organist”

Het was geen doorsnee-bruiloft, toen Jonathan en Lisanne afgelopen 3 oktober. trouwden.

Het bruidspaar boekte Matthijs Voskuil als fotograaf, maar charterde hem tegelijk als chauffeur én organist. En dat maakte Matthijs niet eerder mee in zijn twintigjarige carrière als bruidsfotograaf. De fotograaf uit Heerde kijkt met veel plezier terug op de dag. Het was een bijzonder bruidspaar met een bijzonder verhaal. Ik ken Lisanne al heel lang. Ze heeft in Afrika gewoond en volgde een masteropleiding Bijbelvertaling in Canada. Op die opleiding ontmoette ze de Duitse Jonathan. Samen hebben ze het verlangen om in Afrika de Bijbel in inheemse talen te vertalen. Het is dus een heel bijzondere match tussen die twee.”

Het bruidspaar vroeg Matthijs om een speciale geste. Of ze mijn Landrover mochten lenen als trouwauto. Die paste namelijk perfect in hun Afrika-verhaal. Ik vond het alleen maar leuk. En omdat Jonathan liever niet zelf reed, was ik ook hun chauffeur.”

Matthijs vindt het belangrijk om de geliefden vast te leggen zoals ze zijn, op een pure manier. Daarom koos hij ervoor om Jonathan en Lisanne onder andere óp de Landrover te fotograferen. Het is een avontuurlijk en stoer stel, dus dat stralen hun foto’s ook uit.” beeld: FOTOSTUDIO VOSKUIL, HEERDE

terdege *

30 OKTOBER 2019

109

Uw hypotheek goed, snel en voordelig geregeld?

• Hypotheek voor starter, doorstromer of oversluiter

Onafhankelijk advies

Verantwoord en voordelig

Deskundig en oplossingsgericht

• Woningverhuur hypotheek • Hypotheek voor ondernemer vanaf 1 jaar zelfstandig • Hypotheek zonder verzekering • Overwaarde hypotheek voor 60+

FINANCIEEL ADVIESBUREAU

Voor passend financieel advies! Bel 0342 421653 Van Ommeren Financieel Adviesbureau

Albert Plesmanstraat 2 | 3772 MN Barneveld | 0342 421 653 | www.vanommeren-fa.nl

Hulpvragers en professionele hulpverleners, maar ook mantelzorgers worden gevraagd vrijblijvend te informeren naar onze identiteitsgebonden zorg. Onze cliënten komen uit een regio, die zich ongeveer 50 km uitstrekt rondom Staphorst.

Bel directeur dhr. J. van Dijk (06 - 11464357) die u desgewenst kan doorverwijzen naar de zorgcoördinatoren van de onderscheiden zorggebieden.

Onze zorg is uw zorg. Zorg op maat.

Afgestemd op de individuele hulpvraag.

Informeer vrijblijvend, ook bij crisismomenten willen wij er voor u zijn of met u meedenken. Onze zorg richt zich op ambulante hulp thuis, dagbesteding en beschermd/begeleid wonen.

Wees zo vrij om vrijblijvend eens kennis met ons te maken.

Hét adres voor de

trouwjurk van je dromen Dorpsstraat 53 4413 BL, Krabbendijke 

0113-506292 www.bruidshuis-orchidee.nl



BAREND FIERET:

”Ik houd van creatieve uitdagingen”

Hoe leg je op een originele manier de verbinding tussen een docente en haar mentorklas vast? Voor die uitdaging kwam fotograaf Barend Fieret op 1 maart dit jaar te staan, de trouwdag van Colinda en Teunis. De bruid geeft les op het Hoornbeeck College en had haar studenten uitgenodigd. Barend kiest bewust niet voor een traditionele pose, maar bedenkt op het moment suprême een totaal ander plan. ”Ik heb het licht in het zaaltje uitgedaan en de camera zo ingesteld dat het helemaal donker werd. Het lijkt nu net of de foto ’s avonds buiten is gemaakt. Om alle aandacht naar Colinda en Teunis te laten gaan, richtten de leerlingen de zaklamp van hun telefoon op hen. Het bruidspaar wordt zo heel mooi belicht.”

Het zijn juist deze artistieke uitdagingen die zijn werk als bruidsfotograaf zo boeiend maken, vindt Barend. ”Dit is een foto die net even anders is dan andere; als fotograaf kun je daarmee laten zien wie je bent en wat je in huis hebt. Ik houd van creatieve uitdagingen, zodat ik een eigen twist aan foto’s kan geven. En achteraf kan ik erg genieten van de schoonheid van beelden.”

Barend geniet op elke bruiloft van zijn rol. ”Ik zie verliefde bruidsparen en stralende ouders. Van die romantiek word ik gelukkig.”

terdege *

30 OKTOBER 2019

111

H Het e ett w word wordt ordt e een en prachtige prachtige h herfst... er rfst... fst...

Een heerlijk at ta kopje koffie sar la k u vo or Dam 48 en 50 Alblasser Alblasserdam dam Tel. 078 - 6990145 Vrijdagavond koopavond

DE POSITIEVE GELUIDEN VAN JOHANNUS

W EU

NI

GRATIS PARKEREN VOOR DE DEUR. VERGEET UW PARKEERSCHIJF NIET

NI

EU W

www.marlenevlot.nl

P

Studio P-150 / P-350 Een prachtig samenspel van historie en innovatie Waan uzelf achter de klavieren van een historisch pijporgel.

Verrijk uw huiskamer met haar prachtige klanken. En vlieg met één druk op de knop naar het volgende indrukwekkende orgel.

Beleef de intense ervaring van het bespelen van iconische pijporgels – in uw eigen huiskamer.

De vertrouwde Studio, nu in positief-uitvoering Zowel beginnende als gevorderde organisten die hoge eisen aan geluid stellen, worden met de nieuwe Studio P-150 en P-350 op hun wenken bediend.

Het positief-meubel vertoont een treffende gelijkenis met de in Nederland veel voorkomende positief- en balustradeorgels. Daarnaast zorgen de luidsprekers, die ter hoogte van uw gehoor geplaatst zijn, voor een optimale afstraling van het geluid.

WWW.JOHANNUS.COM

NELLEKE STARK:

”Het voorgesprek is belangrijk voor mij” Van alle bruidsparen die Nelleke Stark voor haar lens heeft gehad, vielen Marius en Alinda haar op. ”Het was zo’n blij stel. Ze hadden echt zin in hun leven samen en uitten dat heel de dag door. Ze namen op veel momenten even tijd voor elkaar. Op deze foto was dat vlak voor de ceremonie. Het is geen geregisseerd beeld, maar het symboliseert specifiek hun verbinding.”

De foto staat symbool voor de pijlers onder Nellekes werk. De fotografe is wars van geijkte fotolocaties, maar maakt ruim baan voor het originele en unieke ”liefdesverhaal” van elk bruidspaar dat ze fotografeert. ”De foto’s die ik maak, vertellen het verhaal van elk bruidspaar afzonderlijk. Dat verhaal is voor elk stelletje anders, daarom zijn mijn fotoseries ook allemaal verschillend. Ik maak herinneringen met het bruidspaar die specifiek op hun leven en relatie betrekking hebben. Daarom is het voorgesprek zo belangrijk voor mij om helder te krijgen wat kenmerkend is voor een bruidspaar.”

In unieke shoots kan Nelleke haar bezieling, creativiteit en inspiratie kwijt en die elementen zijn voor haar onontbeerlijk. ”Ik fotografeer inmiddels zo’n tien jaar en heb veel geleerd, ook op technisch vlak. Dat foto’s ook technisch gezien interessant zijn is belangrijk, maar uiteindelijk gaat het mij erom om de relatie onderling in beeld te brengen. Die verbindingen zijn cruciaal. Dat raakt mij ook als fotograaf; als ik een bruidspaar blij en gelukkig zie, pink ik zelf ook een traantje weg.” beeld: NELLEKE STARK FOTOGRAFIE, BENNEKOM

113

Samen Alles voor de mooiste dag!

Ontdek in ons bruidshuis in welke jurk jij als bruid werkelijk gaat stralen! Kies als aanstaande bruidegom een kostuum uit onze schitterende collectie trouwpakken of laat een maatpak aanmeten op onze tailormade afdeling.

We adviseren je natuurlijk persoonlijk en dat is het prettigst

BRUIDSSHOW MEEMAKEN?

op afspraak. Kijk op bruidscollectie.nl

Laat je verrassen en zie zoâ&#x20AC;&#x2122;n 50 bruidsjurken en trouwpakken voorbij komen

BRUID

tijdens een show in Bergambacht.

Kijk op bruidscollectie.nl/show voor meer informatie.

& BRUIDEGOM

bruidscollectie.nl Bergambacht (Bruid & bruidegom) | Hoofdstraat 105 | 0182-358129 Veenendaal (Bruidegom) | Verlaat 2 | 0318-526159

Trouwen en taart (of juist niet)

TREKKER EN TAART

VET LEKKER

De een vond taart te zoet, de ander te droog.

Daarom ging bruidspaar Johan en Dirja de Bruine lekker aan de saucijzenbroodjes met bubbels.

Nico en Caroline Aalvanger reden op 8 maart dit jaar op een trekker naar het gemeentehuis en de kerk, want het thema van hun trouwdag was ”boerderij”.

Tante Harmke zorgde voor de prachtige bijpassende taart.

BRUIDSAPPELTAART Voor Robbin en Jacobien geen bruidstaart met marsepein. De bruidegom smulde in zijn jeugdjaren zo van de heerlijke appeltaart van opa en oma, dat hij altijd stellig zei: ”Als ik ga trouwen, moeten jullie mijn bruidstaart maken.” Helaas is oma Weststrate in 2016 overleden. Maar opa ging samen met dochters en zoon aan de slag voor de trouwdag van Robbin en Jacobien. Afgelopen 6 september smulde het gezelschap van een heerlijke bruidsappeltaart.

BUFFET

JoGl en Mirjam van Ledden (getrouwd op 20 mei 2016) deden een beroep op de bakkunsten van een aantal van hun bruiloftsgasten.

En dat leverde dit heerlijke taartbuffet op. terdege *

30 OKTOBER 2019

115

Gelukkig getrouwd (blijven) De trouwdag lijkt soms het ultieme doel van een relatie. Maar wie denkt dat het leven daarna over rozen gaat, komt van een koude kermis thuis. Want liefde is en blijft een werkwoord. Gelukkig getrouwd zijn is één ding, maar hoe blijf je dat? tekst: Leanne van SpronSen-MonSter beeld: rD, tineke van eeMS

H

annie de Jong is een van de oprichters van Paradijsbloem, een organisatie voor huwelijkstoerusting vanuit een Bijbelse visie op het huwelijk. Ze nam het initiatief hiertoe samen met haar man Gijsbert en een bevriend echtpaar. Tijdens vrijwilligerswerk in gezinnen met opvoedingsproblemen kwam ze steeds hetzelfde tegen: „De ouders gingen vaak niet meer met elkaar in gesprek, waardoor opvoeden een zware taak werd. We wilden deze problemen voorkomen.” Het viertal volgde de Marriage Course van Alpha Nederland en besloot vervolgens een eigen methode te ontwikkelen, die beter aan zou sluiten bij de reformatorische gezindte. Gijsbert en Hannie hebben inmiddels ruim dertig echtparen opgeleid. Zij geven nu huwelijkstoerusting in hun eigen kerkelijke gemeente.

SAMEN BIDDEN Een gelukkig huwelijk heeft volgens Hannie alles te maken met Efeze 5:33. „Zo dan ook gijlieden, elk in het bijzonder, een iegelijk hebbe zijn eigen vrouw, alzo lief als zichzelven; en de vrouw zie, dat zij den man vreze.”

116

terdege *

30 oktober 2019

„Als echtpaar moet je er voor elkaar zijn in alle aspecten van het leven”, vindt Hannie. „Het huwelijk is een plek waar je je veilig en vertrouwd moet voelen, waar je in liefde alles voor elkaar doet.

Dan heb je tijd en aandacht voor elkaar en luister je naar de ander.” Daarnaast vindt Hannie eenheid in het geloof heel belangrijk en de intimiteit van samen bidden.

Dit herkent Jos Leijenhorst, directeur van Pro Life Zorgverzekeringen, helemaal. „Getrouwd zijn betekent dat je aangemoedigd wordt en elkaar activeert om de beste versie van jezelf te zijn”, vult hij aan. „Daarin is ruimte om fouten te maken en om kwetsbaar te zijn.”

Relaties zijn Jos’ stokpaardje, bekent hij. Zo is hij al jaren betrokken bij de (Pre)Marriage Course, een huwelijkscursus die georganiseerd wordt door Alpha Nederland. Recent lanceerde Pro Life de campagne ”Zorgen voor elkaar”, een platform waar allerlei christelijke initiatieven rondom relaties bij elkaar worden gebracht. „Je moet niet te hoge verwachtingen hebben van elkaar en het huwelijk”, vindt Jos. „Tegenwoordig stellen we

zulke hoge eisen aan onszelf en anderen, dat is niet realistisch. Getrouwd zijn is supermooi, maar er zijn ook dagen dat het gewoon is, of zelfs helemaal niet leuk. Dat is geen probleem als je weet dat je samen oud wilt worden en je weet dat je elkaar op een gegeven moment wel weer vindt. Het huwelijk is eigenlijk elkaar voortdurend kwijtraken en weer vinden.”

HUWELIJKSCURSUS Een goed huwelijk begint echter al voor de bruiloft. Hannie: „Investeer in elkaar, zorg dat je elkaar goed kent. Bid samen en lees de Bijbel, het huwelijksformulier en boeken die daarover gaan, gebruik bijvoorbeeld het werkboek van de Paradijsbloem ”Voorbereiding op je huwelijk”. Maar vooral: blijf praten, in je verkeringstijd, maar ook daarna.” De huwelijkstoerusting van Paradijsbloem duurt een hele zaterdag, waarin de vier pijlers van het huwelijk worden besproken: de geestelijke, emotionele, lichamelijke en sociale pijler. „De stellen gaan echt samen in gesprek”, benadrukt Hannie. „Alles moet bespreekbaar kunnen zijn en dat is heel persoonlijk, dus het is niet plenair. We

HUWELIJKSCURSUSSEN

Gijsbert en Hannie de Jong geven huwelijkscursussen. horen vaak van stellen: dit zou iedereen moeten doen!”

Een huwelijkscursus is een must is voor elk aanstaand echtpaar, vindt ook Jos. „Een huwelijkscursus, zoals de Premarriage Course, heeft als doel preventie.

Ik heb zo’n cursus zelf een aantal keer mogen organiseren en ik heb ook weleens meegemaakt dat mensen na deze cursus de bruiloft afgeblazen hebben.

Dat is heel heftig, maar tegelijkertijd is hen hierdoor mogelijk veel bespaard gebleven.”

LACHEN OM JEZELF In het huwelijk ontstaan problemen vaak doordat men niet meer met elkaar praat, meent Hannie. „Door drukte in het gezin of op het werk verliezen mensen elkaar soms uit het oog. Dat kan ook door grote gebeurtenissen in het leven, zoals ziekte, rouw of opvoedingsproblemen, wanneer je juist wel veel tijd voor elkaar nodig hebt.

Dan moet je echt prioriteiten stellen.

Waar een wil is, is een weg.” Egoïsme is een andere „bron van ellende”, zoals Hannie het uitdrukt. „Blijf elke dag het goede zoeken voor elkaar en probeer het gezichtspunt van de ander te begrijpen. Luisteren nodigt voor de ander uit om te praten. Als er niet geluisterd wordt, uit je je niet. En dat is echt nodig om een goede relatie te hebben en te houden.” „Veel mensen zien bouwen aan een goede relatie als iets zwaars”, merkt Jos op. „Iets wat je pas gaat doen als je een probleem hebt. En zelfs dan is het moeilijk om die stap te maken. Mijn

“Een goed huwelijk is niet alleen goed voor jezelf en je kinderen” verlangen is dat mensen eerder en eerlijker met elkaar praten over hun relatie. Daardoor wordt het normaler dat sommige dingen nu eenmaal ingewikkeld zijn. Natuurlijk hoef je niet met iedereen te praten over je relatie en je seksleven, maar zoek mensen met wie je daarover kunt praten. Met de nodige zelfspot en soms ook lachen om jezelf, om hoe koppig je soms kunt zijn.”

GOED HUWELIJK Jos zet zich er als directeur van een zorgverzekeraar voor in om mensen in alle stadia van een relatie goede handvatten te bieden. „Verschillende onderzoeken tonen aan dat relatieproblemen consequenties hebben voor de gezondheid, maar ook voor de maatschappij. Ze zijn bijvoorbeeld zichtbaar in verkeersgedrag of in

verzuim op het werk.” Aan de andere kant heeft een goede relatie juist een positief effect. „Getrouwde mensen worden gemiddeld ouder, hebben een verminderde kans op hart- en vaatziekten en beroertes en herstellen beter na een operatie”, somt de directeur van Pro Life op. „We onderschatten in onze samenleving echt het belang van een goede relatie.”

Het huwelijk staat steeds meer in de branding in deze wereld, vindt Hannie. „Er worden steeds minder huwelijken gesloten en het aantal scheidingen neemt toe, ook onder christenen.

Een goed huwelijk is niet alleen goed voor jezelf en je kinderen, maar straalt ook iets uit in de gemeente en de maatschappij.” Ze vergelijkt het met de christenen in de Vroege Kerk. „Zij deelden alles, maar niet hun bed. Ze legden hun kinderen niet te vondeling.

Dat viel toen op.” Hannie is ervan overtuigd dat God door huwelijken heen wil werken. „God vergadert door onze gezinnen heen Zijn Kerk. Het belangrijkste in ons leven is te weten dat we tot deze Kerk, de Bruid van Christus, mogen behoren. Ten diepste gaat het daarom! Om die reden beginnen we tijdens de toerustingscursus de eerste avond met het huwelijksformulier en sluiten we af met een avond over huisgodsdienst.”

KLEINE VOSSEN In dat licht wil Jos ook juist christelijke zorgaanbieders samenbrengen via het nieuwe platform ”Zorgen voor elkaar” van Pro Life. De informatie op de

terdege *

30 OKTOBER 2019

117

HUWELIJKSCURSUSSEN “Hoe meer je je in je eigen relatie verdiept, hoe mooier die wordt” website hiervan (www.prolife.nl/zorgenvoorelkaar) is onderverdeeld in vier categorieën. „Het begint bij mensen die het goed hebben en dat zo willen houden. In Hooglied 2:15 staat: Vang voor ons de vossen, de kleine vossen, die de wijngaarden te gronde richten.

Het zit ’m soms in kleine vossen, een negatief patroon begint onschuldig.

Bijvoorbeeld hoe ik reageer als mijn vrouw thuiskomt. Kijk ik haar aan of blijf ik op mijn beeldscherm kijken?”

Voor stellen die op zoek zijn naar meer verdieping, zijn er veel handvatten te vinden onder: ”Hoe komen we een stap verder?” Een derde categorie is bedoeld voor hen die wel graag huwelijkstoerusting willen, maar daarbij hulp nodig hebben.

De laatste categorie heet ”Hoe gaan we om met scheiden?” „De wereld kent gebrokenheid en als kerk moeten we daarvoor niet onze ogen sluiten”, aldus Jos. „Als scheiden onoverkomelijk is, willen we de schade zo veel mogelijk beperken. We ondersteunen kerkenraden graag als zij hierin toerusting nodig hebben, of als ze willen dat wij een laagdrempelige thema-avond organiseren.”

Een huwelijkscursus of een boek kunnen helpen om meer inzicht te krijgen, weet Hannie. „Maar als het nodig is, verwijzen we mensen door. Wij zijn geen hulpverleners. Onze huwelijkstoerusting wil die problemen voor zijn, door meer inzicht te geven in elkaars verschillen en elkaars liefdestaal, zodat je elkaar beter begrijpt. Het gaat ook om bewustwording.”

TIJD RESERVEREN Als je zo veel met goede relaties bezig bent, heb je dan zelf automatisch ook een goed huwelijk? Hannie lacht: „Wij zijn ook maar een gewoon echtpaar, alleen met iets meer kennis over het huwelijk. Je moet altijd blijven werken

aan je relatie en tijd reserveren voor elkaar. We geven samen veel toerustingen, maar we moeten opletten dat we niet alleen voor anderen bezig zijn.

Gijsbert en ik zijn heel verschillend, maar vullen elkaar zo juist enorm aan.

Hoe meer je je in je eigen relatie verdiept, hoe mooier die wordt. Een goed huwelijk heb je niet in eigen kracht. In het huwelijksformulier staat: „Overmits den gehuwden gewoonlijk velerhande tegenspoed en kruis vanwege de zonde overkomt; opdat gij (...) in uw harten ook verzekerd zijn moogt van de gewisse hulpe Gods in uw kruis; zo hoort uit het Woord Gods, hoe eerbaar de huwelijke staat is, en dat hij een inzetting Gods is, die Hem behaagt; waarom Hij ook de getrouwden wil zegenen, en hen bijstaan, gelijk Hij beloofd heeft.”

Jos: „Mijn vrouw Hinke en ik leggen de lat hoog wat betreft ons huwelijk en dat is ook goed. We moeten het serieus nemen. Voor we zelf trouwden, volgden we de Premarriage Course.

Later volgden we nog meer cursussen via dvd’s en boeken. I n de Marriage Course praat je over thema’s als communicatie, vergeving, seksualiteit, geldzaken en familie. Als je met z’n tweeën het leven deelt, moet je een nieuwe weg zien te vinden tussen jullie verschillende achtergronden.

Dat hebben wij zelf ook ervaren. In de huwelijkscursus wordt niet verteld wat een goede relatie is. Er worden vragen en onderwerpen aangereikt waar je niet vanzelfsprekend met elkaar over in gesprek gaat. De vragen helpen een stel om samen vast te stellen hoe ze willen samenleven. De kracht van een huwelijkscursus is niet zozeer dat het daarna vanzelf gaat, maar dat je op het moment dat het moeilijk is, weet: dit hoort erbij. En dat je niet meteen denkt: help, ik ben met de verkeerde getrouwd!”

Jos Leijenhorst: „Mijn vrouw en ik leggen de lat hoog wat betreft ons huwelijk.”

Lezen, luisteren en doen Verder lezen: - ”De vijf talen van de liefde”, door Gary Chapman - ”Waar liefde woont. Ons huwelijksformulier”, door ds. G.J. van Aalst Om te luisteren: - Podcastserie over relaties van Pro Life met Groot Nieuws Radio. www.prolife.nl/zorgenvoorelkaar Om te doen: - Een dag huwelijksvoorbereiding. www.paradijsbloem.nl/huwelijksvoorbereiding -Het relatiespel. www.prolife.nl/ zorgenvoorelkaar

â&#x20AC;?Nuttige verdieping van je huwelijkâ&#x20AC;?

Sjaak en Marline Treur uit Lunteren.

1.

Fletcher Hotel-Restaurant Nautisch Kwartier

Fletcher Landgoed Hotel Renesse

Huizen (Noord-Holland)

Renesse (Zeeland)

De Kalkovens is een monumentaal pand en ligt pal aan het water met uitzicht op ‘t Gooimeer, het Nautisch Kwartier en de prachtige Oude Haven. Ideaal om romantisch aan te meren in een sloep om vervolgens elkaar het jawoord te geven onder een prachtige wilg. Houd aansluitend een toost op het terras en dineer in één van de unieke, karakteristieke ruimtes van De Kalkovens.

Wanneer je de indrukwekkende oprijlaan naar het zeventiende-eeuwse Slot Moermond oprijdt, word je overweldigd door het prachtige kasteel.

De slotgracht en de fantastische omgeving maken het plaatje compleet.

Geef elkaar het jawoord in de Ridderzaal of buiten in de romantische slottuin. Houd een feestelijke receptie met overheerlijke taart en geniet van een diner in één van de historische slotkamers.

1.

2.

1.

Bekend van het RTL 4 programma 'Married At First Sight'

Fletcher Hotel-Landgoed Huis Te Eerbeek

Fletcher Landgoed Hotel A Avegoor

Eerbeek (Gelderland)

Ellecom (Gelderland)

Dit authentieke landhuis is omringd door prachtige en veelzijdige natuur.

Geef elkaar het jawoord in het landhuis met klassieke kroonluchters en geniet van het mooie uitzicht. Houd bij zonnig weer de ceremonie op het romantische landgoed. Beleef aansluitend een feestelijke receptie met heerlijke hapjes en drankjes. Het diner wordt op deze unieke locatie een ware ervaring, waarbij jullie heerlijk kunnen genieten van diverse culinaire gerechten in de prachtige en lichte serre.

Via de imposante oprijlaan bereik je dit unieke, eeuwenoude landgoed waar de meest uiteenlopende huwelijksfeesten georganiseerd kunnen worden. De lounge en de serre zijn ideale locaties voor een ceremonie of receptie, met uitzicht op de natuur. Bij mooi weer biedt het park eindeloos veel mogelijkheden voor een ceremonie, receptie of diner.

De culinaire keuken van Landgoed Avegoor is een begrip in Ellecom en omstreken. Stel samen met de chef-kok een overheerlijk diner samen!

3.

3.

Fotocredits: 1. RiCon Fotografie | 2. Dick van der Veer Fotografie | 3. Nienke van Denderen Fotografie | 4. Kijk-Kunst Fotografie

www.trouwenbijfletcher.nl/terdege

ciëlees ffi o 47 locati trouw nieke

Fletcher Hotel-Restaurant De Wipselberg-Veluwe

een u voor elijksdag! huw

kovens

Fletcher De Kal

Fletcher Hotel-Restaurant Sallandse Heuvelrug Restaurant Fletcher Hotel-icht Duinz 1.

3.

Fletcher Hotel-Lan Huis Te Eerbeekdgoed

Fletcher Beachcl ub Zuiderduin

4.

Fletcher HotelDe Broeierd-ERnsestaurant chede

3.

Fletcher Landgoed Hotel AvegoG Fletcher HotelR Het Veerse Meseetaurant r

Restaurant Fletcher Hotelgs- che Berg De Wagenin

Vraag nu ons GRATIS magazine aan met een overzicht van alle trouwlocaties van Fletcher Hotels, via WWW.TROUWENBIJFLETCHER.NL/TERDEGE en ontvang een gratis Fletcher Trouwen tas.

#trouwenbijfletcher

Buurvrouw Marianne van de Broek zwaait naar buurbrouw Willeke de Bruijne

”WE WETEN WAT WE AAN ELKAAR HEBBEN”

Serie goede buur DEEL 1

In de keukens van buurvrouwen Willeke en Marianne pronkt hetzelfde aardewerk Bunzlau Castle-servies, donkerblauw met stip-, streep- en bloemmotief. Willeke zag het bij Marianne, werd er verliefd op en schafte het vervolgens ook aan.

En daar profiteert Marianne weer van. ”Als ik voor een verjaardag te weinig kopjes of bordjes heb, leen ik ze van Willeke.” tekst: CORINE BOONE-BRUGGINK beeld: TINEKE VAN DER EEMS

terdege *

30 OKTOBER 2019

123

MENSEN

et contrast is groot. Op de IJsseldijk-West in Ouderkerk aan den IJssel is het uitkijken geblazen, want het verkeer zoeft in rap tempo over de kronkelende, smalle weg langs de Hollandsche IJssel. Wie echter vanaf de dijk het stenen trapje voor nummer 73 afdaalt, stapt plotseling een oase van rust binnen. Vallend blad van de vele bomen en struiken verspreidt het kruidige aroma van de herfst. De trap leidt naar de entree van de compleet gerestaureerde woonboerderij van Willeke de Bruijne (47). Ze woont er samen met echtgenoot Emile en kinderen Tom (17) en Lara (16).

Willeke geniet dagelijks van de rust en ruimte onder aan de dijk. Ze woont inmiddels zeven jaar met haar gezin aan de IJsseldijk-West. Haar woonplezier is niet alleen gerelateerd aan de rietgedekte nostalgische boerderij met fijne tuin, maar wordt eveneens veroorzaakt door de bewoners van de authentieke dijkboerderij naast hen, op nummer 75. Buurvrouw Marianne van de Broek (66) woont er, samen met echtgenoot Henk. Hun vier kinderen zijn inmiddels uitgevlogen.

Willeke wijst naar de ligusterhaag, die de percelen van de nummers 73 en 75 scheidt. Er zit een opening in, precies breed genoeg om van de ene naar de andere tuin te lopen. Het poortje in de heg is even praktisch als symbolisch.

H

REANIMATIE Marianne verwondert zich er na zeven jaar nog vaak genoeg over. „Ik ben soms nog verbaasd dat ik zo’n lieve buurvrouw kreeg.” Ze weet dat het ook anders kan zijn. Marianne woont sinds haar trouwen, 45 jaar geleden, op nummer 75. Met Henk betrok ze zijn ouderlijk huis. Het contact met haar voormalige buren verliep stroef. „Dan kun je het toch bijna niet geloven als je na 38 jaar buren krijgt met wie het zo goed klikt? Dat vind ik heel bijzonder.”

In oktober 2012 komt nummer 73 in de verkoop. Na amper een week is het al verkocht. Wie hun nieuwe buren worden, weet Marianne dan nog niet. Ze houdt het buurhuis goed in de smiezen om erachter te komen. Ze heeft één wens: „Als het maar geen geitenwollensokkenfiguren zijn.” Als de verhuiswagen arriveert, doet ze een opmerkelijke ontdekking.

Ze herkent de nieuwe bewoners vanuit de kerk, de hersteld hervormde gemeente van Ouderkerk aan den IJssel. Het zijn ook niet zomaar gemeenteleden; Emile, de man van Willeke, stond vorig jaar op het

punt om Henk te reanimeren, ín de kerk.

Op het moment dat Willeke haar nieuwe buren ziet, herinnert ze zich direct het hachelijke moment. „Wij zaten begin najaar 2011 net in de hersteld hervormde gemeente van Ouderkerk. Tijdens een kerkdienst werd Henk niet lekker. Hij wilde naar buiten lopen, maar viel nog voor de uitgang flauw. Emile vloog erheen om te helpen en dacht in eerste instantie dat hij Henk moest reanimeren.” Marianne stoot haar aan. „Weet je wat Emile tegen mij zei? „Gaat u maar even weg, want dit is niet zo’n fijn gezicht. Maar denk maar niet dat ik me, ook niet door een arts, laat wegsturen bij mijn eigen man. Gelukkig liep het allemaal goed af.”

BOERENLUNCH Het maakt de kennismaking extra bijzonder voor beide echtparen. Ook geeft Marianne gelijk haar gastvrije visitekaartje af door haar kersverse buren op de verhuisdag op een uitgebreide boerenlunch te trakteren. „Het was een heerlijk, warm welkom”, glimlacht Willeke. „Ik vind het gewoon om zoiets te doen”, wuift Marianne de waardering weg. „Het was bijzonder, ik voelde me vereerd”, pareert Willeke haar bescheiden buurvrouw.

Het poortje in de heg wordt niet direct dagelijks gebruikt. Willeke en Marianne wisselen in de begintijd voornamelijk beleefdheidspraatjes uit als ze elkaar treffen. „Wij zijn in een aantal jaren vaak verhuisd en waren in eerste instantie best op onszelf”, legt Willeke uit. „Langzamerhand kreeg ik meer contact met Marianne, ook omdat we op elkaars verjaardagen kwamen.”

De buurvrouwen zitten overigens zelden bij elkaar met koffie op de bank. Daarvoor zijn ze beiden te druk, stelt Marianne. „Willeke is druk met haar kinderen en ik pas geregeld op mijn kleinkinderen en ben volop bezig met creatieve workshops in mijn knutselboerderij ”Te hooi en te gras”. We lopen de deur plat niet bij elkaar om samen op de bank te hangen en koffie te leuten. Als we elkaar spreken, is daar eigenlijk altijd wel een reden voor.” Willeke knikt. „Beter toch? Het lijkt me ook niet gezond als je constant bij elkaar loopt.”

KAPOTTE RITS Na zeven jaar kennen Willeke en Marianne elkaar door en door. Ze zitten nooit om gespreksstof verlegen. Of de dagelijkse gesprekken nou over de heg

terdege *

30 OKTOBER 2019

125

gevoerd worden of via app, de twee praten overal over. Ook voorzien ze elkaar van tips en adviezen en bieden ze een helpende hand. „Als ik een nieuw recept uitprobeer, moet Marianne toch echt even proeven. En zij is heel handig en creatief, dus zelfs met een kapotte rits kan ik bij haar terecht.”

De buurvrouwen leven met elkaar mee in blijde en verdrietige tijden. Dat ze beiden christen zijn en kerkelijk meeleven, versterkt hun band, vinden ze. „Je voelt elkaar aan als het over wezenlijke zaken gaat”, ervaart Marianne.

Ook Willekes zoon en dochter kunnen het goed vinden met buurvrouw Marianne. „Het is hier aan de dijk best stil”, vindt Willeke. „Als Emile en ik weleens samen weg moesten, vroeg ik Marianne of de kinderen haar mochten appen als er iets was.

Nu is Marianne zo vertrouwd voor Lara dat zij ook geregeld samen appen.” Ze schiet ineens in de lach. „Weet je nog van dat fotoboek, Marianne? Emile en ik waren vorig jaar 25 jaar getrouwd en kregen een fotoboek van Tom en Lara. Zij hadden alleen contant geld, dus ze konden het boek niet online betalen.

Het cadeau moest voor ons een verrassing blijven.

Lara vroeg toen aan Marianne of zij het wilde beta-

len, dan kreeg zij het contant terug van haar en Tom. Dat ze dat durfde te vragen, betekent dat ze Marianne echt vertrouwt.” Haar buurvrouw glimlacht. „Ik vind dat alleen maar mooi. Toen onze kinderen uit huis gingen, miste ik ze enorm. Daarom is het extra leuk om Lara en Tom vaak te zien.”

RESPECT De buurvrouwen hebben nog nooit onenigheid gehad. Wat het recept is voor hun fijne burenband? „Duidelijk zijn”, poneert Marianne direct. „Ik vroeg pas aan Willeke of ze onze hond Max wilde uitlaten. Als ze niet kon, had ze het gezegd, dat weet ik zeker.” Willeke knikt instemmend. „We hebben gelukkig nog nooit misverstanden gehad, omdat we allebei weten wat we aan elkaar hebben én we kunnen in principe alles van elkaar hebben. Als Marianne iets niet wil of niet kan, zegt ze dat eerlijk. Ik heb dat eigenlijk ook een beetje van haar geleerd, omdat ik eerst wat meer van de omwegen was. Nu weet ik hoe prettig het is om duidelijk te communiceren. „Je krijgt geen koffie hoor”, zegt Marianne als ze geen tijd heeft. Heerlijk toch?”

Ook respect is een sleutelwoord. „Als wij veel gasten

MENSEN

Serie goede buur

krijgen, hebben we eigenlijk te weinig parkeerruimte. Marianne vindt het altijd prima als wij bijvoorbeeld tijdens een verjaardag auto’s parkeren op het terrein van haar en Henk. In dat geval vraag ik altijd eerst om toestemming aan Marianne. Dat vind ik belangrijk en ook correct, omdat het om respect richting elkaar gaat en je zulke dingen niet als vanzelfsprekend moet beschouwen.”

INRINGER Het contact tussen Emile en Henk is goed, maar zij zien elkaar nauwelijks vanwege lange werkdagen. „In de zomer staat de deur van Marianne meestal een eindje open. Als ik dat zie, weet ik dat ze thuis is. Dat vind ik dan een fijn idee.”

De buurvrouwen wachten zich ervoor om elkaar onnodig in de gaten te houden, maar dat er een bepaalde sociale controle is, ervaren ze beiden als prettig. Zo zag Marianne eens een indringer in de tuin van de buren. „Hij morrelde aan het slot van een hek. Ik dacht direct: Hier klopt iets niet. Ik appte Willeke: verwacht jij iemand? Op zo’n moment moet je je verantwoordelijkheid nemen.” „Dat je op deze manier met elkaar meeleeft, geeft

een veilig gevoel”, beaamt Willeke.

KAMPEREN Als het even kan, blijven Willeke en Marianne in de toekomst graag elkaars beste buren. Een andere buurvrouw dan Willeke kan Marianne zich niet voorstellen. Andersom geldt hetzelfde. Op termijn zal dat echter toch een keer realiteit worden. „Mijn man is nu 73 jaar, dus op den duur zullen we toch iets kleiner gaan wonen”, mijmert Marianne. „We zullen iets moeten gaan verkopen, maar over het hoe en wat zijn we nog niet uit. Het liefst blijven we op deze plek wonen in een kleiner huis.” Willeke kijkt haar nadenkend aan. „Ik moet er niet aan denken dat jullie weg zouden gaan. Dat zou écht wennen zijn.”

Ze lacht als er een herinnering bovenkomt. Die dateert van afgelopen zomer. „Lara wilde in de vakantie met een vriendin een nachtje in de tent in onze tuin kamperen. Ze vertelden later dat ze om elf uur ’s avonds een belletje hoorden rammelen en een lichtje zagen. Ze hadden geen idee wie het kon zijn. Wat bleek? Stond Marianne voor hun tent met een bord warme hapjes en sausjes. Dát is dus mijn buurvrouw.”

terdege *

30 OKTOBER 2019

127

HOEDENSPECIAALZAAK

De Doelen

Alleen het allermooiste!

DA MESMODE

Beenmodehuis

De Lantaarn

NIEUWE COLLECTIE

Bruidshuis ‘t koetsje Molenstraat 204, Ede - 0318 - 84 67 67 www.bruidshuishetkoetsje.nl facebook.com/bruidshuis instagram.com/bruidshuis_ede Gespecialiseerd in gekleurde bruidsjaponnen

klanten beoordelen ons met een

9.2

Doelenstraat 16-18 | 0318-650834 | Ede - (bij achteruitgang HEMA)

www.doelen-lantaarn.nl

SFEERVOL RESTAURANT Culinair genieten doe je in ons à la carte restaurant. Wij bieden voor elk wat wils. Bij mooi weer zit je op het terras en anders is het binnen goed toeven in een van onze gezellige ruimtes. Welkom in Kesteren!

BRUILOFTEN EN RECEPTIES Molen ‘De Zwaluw’ is de perfecte locatie voor het vieren van jullie feestelijke dag. Kom eens langs om onze mogelijkheden te bekijken en je wensen voor te leggen. Zo maken wij samen van jullie dag iets bijzonders.

BOWLING ‘DE ZWALUW’ Combineer een bezoekje aan ons restaurant eens met een potje bowlen.

Onze ultra-moderne banen dagen je uit

MOLEN DE ZWALUW

je skills te verbeteren. Ook in het bargedeelte is het aangenaam vertoeven.

Reserveer vooraf! Bekijk de tarieven online.

Batterijenweg 19c, Kesteren • Tel. 0488 48 8833 • www.molendezwaluw.nl

Vrijdag 8 november

seweg 2 in Uddel.

(19.00 uur): Zangavond met

Toegang gratis.

samenzang m.m.v. mannenkoor Con Amore en Harpe Davids

Vrijdag

en het zangkoor Tharah zingt.

15 november

Dorpskerk, Nunspeterweg 3

(15.00-21.00 uur):

in Elspeet. Toegang gratis,

Verkoping hhk

collecte t.b.v. de onkosten en

Kockengen t.b.v.

Helpende Handen.

restauratie kerk,

Zijn er onvervulde beloften?

Voorstraat 22 in Kockengen.

Zaterdag 9 november (9.00-12.30 uur): Najaarsverko-

Zaterdag 16 november

ping t.b.v. Adullam gehandicap-

(10.00-14.00 uur): Winterfair

tenzorg in de Jacobus Fruytier

bij de hhg Achterberg-Rhenen,

Scholengemeenschap, De

Korte Steeg 8 te Achterberg.

Stroekeld 142 te Rijssen.

De opbrengst is voor het nieuwe kerkgebouw dat al in gebruik is

Zaterdag 9 november

genomen.

(19.30 uur): Concert met het Elspeets Mannen Ensemble in

Zaterdag 16 november

de Driestwegkerk, Driestweg 4

(19.30 uur): Samenzang lie-

in Nunspeet. Toegang gratis,

deren Johannes de Heer met

collecte t.b.v. het werk van de

bovenstem in de Grote Kerk,

familie Beukers voor Wycliffe

Beekstraat 1 te Epe. M.m.v.

Bijbelvertalers.

bovenstemgroep Noord-Oost Veluwe o.l.v. Lulof Dalhuisen.

Woensdag 13 november

Toegang vrij, collecte.

(19.45 uur): NPV-lezing ”Liefdevol nabij” door Joke Overeem-

Zaterdag 16 november

Prins, tot voor kort directeur van

(16.00 uur): Concert Duo Pas-

een hospice. Ze vertelt vanuit de

sionate met violiste Juliya Bely-

praktijk wat de zorg in de laatste

anevich. In de Remonstrantse

levensfase is en de dilemma’s

kerk, Zuidkade 59 in Waddinx-

daarbij. Herv. kerk, Garderen-

veen. Toegang gratis, collecte.

Israëlavond Het thema van deze avond is de staat Israël en het Joodse volk. Dr. Wallet gaat in op de vraag of de staat iets te maken heeft met de komst van de Messias. Ds. Silfhout geeft een lezing hoe we lessen kunnen trekken uit de Joodse feesten. Hij gaat ook te rade bij het Nieuwe Testament: Zijn er onvervulde beloften voor het Joodse volk? Hoe en wanneer worden die vervuld? In de pauze worden mooie beelden van het land vertoond. De avond is op vrijdag 15 november in het gebouw van de Erdee Media Groep in Apeldoorn.

Aanvang 19.30 uur. Bent u RD-abonnee? Dan betaalt u € 10,-, niet-abonneeprijs is € 12,50. Prijzen zijn inclusief consumpties.

terdege *

30 OKTOBER 2019

129

DEEL 1

Het groene hart van Groningen

Een echte Chinese tuin uit de tijd van de mandarijnen is maar op enkele plaatsen in de wereld te zien. In Europa kan dat alleen in Hortus Haren, een van de oudste botanische tuinen van Nederland. Ondanks dit unieke bezit weet het grote publiek de bijzondere plek maar matig te vinden. tekst: AD ERMSTRANG beeld: SJAAK VERBOOM

131

DEEL 1

Bedreigde sequoia’s behoren de oudste en grootste op aarde

O

p een doordeweekse dag in september loopt het geen storm in de hortus botanicus in Haren. Op de parkeerplaats (gratis) lijkt het mee te vallen. Vermoedelijk maken er ook niet-bezoekers gebruik van, want eenmaal binnen de poorten van de hortus is het uitgesproken stil. Een groepje Duitsers, wat oudere echtparen, enkele plantenliefhebbers en sporadisch een gezinnetje bevolken de ooit als kruidentuin begonnen hof.

Toch moet het belang van de maar liefst 20 hectare grote hortus voor het natuurbehoud niet worden onderschat. De hortus in Haren staat voor bescherming van de natuur en kennisoverdracht aan toekomstige generaties. In de relatief oude Laarmantuin groeien veel met uitsterven bedreigde planten. De omvangrijke bomenverzameling wint aan belangrijkheid in een tijd waarin de biodiversiteit onder druk staat. Pas is er een redelijk zeldzame traliestinkzwam aangetroffen, weet pr-medewerkster Swanny Tan. Ze omschrijft de hortus als „het groene hart van Groningen, van belang bij extreme klimatologische omstandigheden en

voor opvang bij forse regenval.”

De Laarmantuin bestaat uit een arboretum (met soorten loofbomen), een pinetum (naaldbomen) en een open gedeelte. Het gebied maakt sinds 2013 deel uit van de Nationale Plantencollectie. Er staan onder meer sequoia’s, ook wel mammoetbomen genoemd. De bedreigde bomen behoren tot de oudste en grootste op aarde.

RIJK VAN MING De sequoia’s zijn indrukwekkend, maar voor de gemiddelde bezoeker vormt dit deel vooral een aantrekkelijk wandelgebied, met een grote variatie aan loof- en naaldbomen, wilgen, grasland, heidegebied en vele sloten en waterpartijtjes. De doorsneetoerist voelt zich wellicht meer aangetrokken tot de unieke Chinese tuin, Het verborgen rijk van Ming.

De 6000 vierkante meter grote tuin is in de jaren 90 van de vorige eeuw ontworpen en een cadeau van de stad Shanghai.

Rond een centrale berg- en vijverpartij zijn paviljoens met mysterieuze namen aangelegd. Galerijen geven verrassende doorkijkjes en de tuin

kent tal van kronkelende paden met wisselende gezichtspunten. Men waant zich in de plaats Suzhou, de plaats die in China wordt beschouwd als de omgeving met de mooiste tuinen van weleer, aangelegd voor de hoogste bestuursambtenaren, de mandarijnen.

Aan de rand van de tuin staat ”Het kreunen van de draak”, een theehuis met bloemmotieven en drakenkoppen in het houtwerk. Het theehuis is een officiële trouwlocatie en ook voor feesten en partijen beschikbaar. Helaas zijn de openingstijden beperkt. Het geheel maakt, bijna een kwarteeuw na de opening door de toenmalige koningin Beatrix, een enigszins verwaarloosde indruk. Dat blijkt te kloppen. „De Chinese tuin is aan groot onderhoud toe. Helaas is het momenteel onduidelijk waarom de eigenaar, de Rijksuniversiteit Groningen, hier geen aandacht aan schenkt”, geeft Tan desgevraagd aan.

APOTHEKER De hortus kent een hooggelegen rotstuin, die een fraai uitzicht over de omgeving biedt, en verder onder

toerisme

Hortus Haren is van 1 november tot 1 april dagelijks geopend van 11.00 tot 16.00 uur. Van 1 april tot 1 november is de hortus elke dag open van 10.00 tot 17.00 uur.

Voor de horeca, met uitzondering van het café in de cadeauwinkel, gelden aangepaste tijden. www.hortusharen.nl

meer een Keltische tuin, wildeplantentuin, Floriadetuinen, een Engelse en een watertuin. Voor kinderen wordt er een natuurlijke speeltuin aangelegd. Ook zijn er regelmatig culturele manifestaties en exposities.

Vrij nieuw is de Hondsrugtuin, die moet uitgroeien tot een kopie van het landschap uit de periode voor de ruilverkavelingen en het gebruik van kunstmest. Een vlinder-bijenweide is in ontwikkeling. Op een centrale plek staat een grand café.

De hortus botanicus Haren/Groningen is een van de oudste en ook een van de grootste botanische tuinen van Nederland. Het was de apotheker Henricus Munting die in 1626 begon met een veelheid aan gewassen, hem aangeboden door zijn vele relaties in het buitenland. Later bood hij de tuin aan de provincie om die in stand te houden voor de academie en de inwoners van Groningen. Door ruimtegebrek in de stad verhuisde de hortus in het begin van de 20e eeuw naar Haren.

FAILLISSEMENT In de jaren 80 van de vorige eeuw dreigde sluiting door bezuinigingen

bij de universiteit. Een stichting besloot zich op het toerisme te richten, wat ook leidde tot de aanleg van onder meer de Chinese tuin. Na exploderende bezoekersaantallen ging het weer bergafwaarts en ging Hortus Haren in 2001 failliet.

De universiteit hielp in de jaren daarna opnieuw. Wel werd de tropische kas als gevolg van de hogere stookkosten gesloten. Daarmee verdwenen de tropische planten. De laatste jaren draaien de tuinen weer op eigen kracht, vooral dankzij een groep vrijwilligers. Ook werken er mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt.

Na een hoogtepunt in de bezoekersaantallen na de opening van de Chinese tuin, met als top 1997 (meer dan 300.000 bezoekers) is de belangstelling teruggezakt tot 20.000 à 25.000 bezoekers per jaar. Lokale besturen en de wetenschap trekken tot op heden de portemonnee niet en zonder forse investeringen is het moeilijk het grote publiek vast te houden. Een oplossing zou zijn om een gedeelte van de tuinen te bestemmen voor woningbouw. De komende jaren zullen bepalend zijn voor de toekomst van de tuinen.

Klu i z e n a a r s naast de vlinder-bijenweide is in een oude voedselsilo een gastenverblijf gemaakt. een ander stukje silo is met eenvoudige middelen omgebouwd tot een provisorische keuken.

De hermitage is aangelegd naar het voorbeeld van tuinarchitectuur in engeland, waar in de 18e eeuw kluizenaars (”hermits”) in tuinen woonden. Gasten kunnen door het raam in het dak in het relatief donkere Groningen ’s nachts de sterrenhemel bewonderen.

Dit is De eerste afleverinG in een serie artiKelen over beKenDe hortussen in neDerlanD. volGenDe Keer: hortus botanicus amsterDam

terdege *

30 oKtober 2019

133

Do it yourself Kinder-loopbaKfiets

DO IT YOURSELF

In de laadbak past van alles Een pakketje bezorgen bij papa en mama of de knuffelbeer meenemen naar opa en oma? Er kan van alles mee in de laadbak van deze prachtige loop-bakfiets. tekst & beeld: KALKHOVEN FOTOGRAFIE

Vooraf *

* *

*

*

*

De werktekening van deze kinder-loop-bakfiets is tot en met 13 november 2019 op te vragen via redactie@ terdege.nl.

Alle maten in centimeters, tenzij anders aangegeven.

Boor in alle onderdelen altijd schroef- en spijkergaten voor om splijten te voorkomen.

Maten kunnen af en toe enigszins afwijken, houd daar rekening mee: maten controleren in het werk!

De afwerking van hout begint altijd al in een vroeg stadium in het werk.

Schuur alle gezaagde onderdelen gelijk goed glad.

Dit ontwerp kan naar wens worden aangepast. Nog een kleine huif van vrolijke stof boven de laadbak of een afdekzeiltje met spanbandjes? Het is zo genaaid en toegevoegd.

Nodig * *

* * * * * * *

Berken multiplex, 5,5 mm, 9 mm en 15 mm dik.

4 x pvc-wiel+velg 130 mm en wielassen, 12 mm-as (1x 21 cm en 1 x 31,7 cm lang), verkrijgbaar bij Gamma.

Ringen, 6 st. met een gat van min. 12 mm.

Rondhout, 2,4 cm en 34 cm lang.

Deuvels 8 mm.

Deuvel 15 mm, 6 cm lang.

Houtlijm.

Schroeven, 4 x 30 mm en 4 x 40 mm.

Lak, verf, was.

Onderdelen *

*

*

*

Laadbak: bodem (1 x A), voor- en achterkant (2 x B), zijkanten (2 x C), stuur (2 x D en 1 x E).

Bijzonderheden: B wordt aan de zijkanten afgerond (zie tekening).

Centrale drager: 1 x F, 1 x G, 1 x H. Bijzonderheden: G loopt aan een zijde geleidelijk uit naar een breedte van 12 cm (zie tekening).

Wielophanging (laadbak): 1 x I, 1x J, 2x K. Bijzonderheden: deze constructie wordt met een deuvel, draaibaar, verbonden aan de centrale drager.

Zitconstructie: zadel (1 x L), zadeldrager (2 x M).

Bijzonderheden: zaag M 2 x uit berken multiplex van 15 mm en verlijm tot 1 x M van 30 mm dik.

terdege *

30 OKTOBER 2019

135

1.

2.

3.

5.

6.

7.

9.

10.

4.

1.

8.

11.

12.

DO IT YOURSELF

Werkbeschrijving *

*

*

*

*

Zaag voor de laadbak de delen A, B (2 x), C (2 x) op maat. Zaag aan de bovenzijde van de voor- en achterkant (B) een afronding.

Foto 1.

Zaag de stanghouders (2 x D) en boor hierin met de gatenboor een rond gat van 2,4 cm voor de stuurstang.

Rond de uiteinden van de stuurstang (E) mooi af.

Frees of zaag in de zijkanten (C), 1 cm vanaf de zijkant, een sponning van 9 mm breed en 3,5 mm diep.

Frees of zaag in de voor- en achterkant (B) en in beide zijkanten (C), 1,5 cm vanaf de onderkant, een sponning ter dikte van de bodemplaat (A) en 3,5 mm diep. Foto 2.

Schuur alle delen glad en smeer alle lijmvlakken in met houtlijm. Lijm de delen in elkaar en zet het werkstuk in de lijmklemmen.

Foto 3.

Stel de centrale drager samen uit de onderdelen F, G, H. Onderdeel G is aan het ene uiteinde 5 cm breed en loopt aan het andere uiteinde geleidelijk uit tot een breedte van 12 cm.

Zaag in het brede uiteinde van G een sponning van 9

*

*

*

*

*

mm diep en in H een sponning van 3 mm diep voor de wielas. Lijm F in het midden boven op G en schroef H, sponning op sponning, aan de onderzijde van G. Foto 4.

Zaag de onderdelen voor de wielophanging onder de laadbak (I, J, 2 x K) op maat. Boor in K 2 gaatjes voor de schroefverbinding van K aan I. Breng de as van 31,7 cm lengte aan.

Foto 5.

Schroef J op z’n plaats en boor een gat van 15 mm door het hart van J, loodrecht naar beneden door I. Leg het smalle uiteinde van de centrale drager ertussen en markeer de plek van het gat op de centrale drager.

Boor op deze locatie, liefst met de kolomboor, een gat van 16 mm in de centrale drager.

Maak een 15 mm-deuvel van 6 cm lang en sla deze op z’n plaats door J, de centrale drager en I. Doe op de laatste cm van de deuvel een beetje houtlijm zodat deze op z’n plaats blijft.

Foto 6.

Zaag de zadeldrager (M) 2 x uit de 15 mm-berkenmultiplex en verlijm deze

* *

*

*

*

*

*

tot een zadeldrager van 30 mm dikte.

Monteer het zadel (L) met deuvels en houtlijm op de zadeldrager. Foto 7.

Pas dezelfde verbinding toe bij de montage van de zadelconstructie op de centrale drager en zet in de lijmklemmen. Foto 8.

Lijm de laadbak op de wielophanging. Zorg ervoor dat de as in het midden van de laadbak komt. Foto 9.

Lijm de stuurstanghouders (D) op hun plek in de laadbak en lijm de stuurstang in de houders. Foto 10.

Breng de as van 21 cm lengte in de centrale drager achter onder de zadelconstructie aan en monteer de 4 wielen aan de 2 assen.

Gebruik bij de montage van de voorwielen 2 ringen per wiel en bij de achterwielen 1 ring per wiel.

Foto 11, onder-aanzicht: constructie wielophanging, centrale drager, assen en wielen compleet gemonteerd aan de onderzijde.

Foto 12, zij-aanzicht.

terdege *

30 OKTOBER 2019

137

Bekijk het eens van de andere krant.

Ontdek het verschil in het RD

Ontvang het RD 4 weken GRATIS op zaterdag.

Begin uw zaterdagochtend met de andere krant incl. RDMagazine.

De rest van de week volgt u het RD online.

Ga naar rd.nl/terdege

COLUMN

m a r B

BELEVENISSEN VAN EEN POLITIEAGENT

Als dat gebeurde, zouden er rollen asfalt op de weg terechtkomen, wat groot gevaar zou opleveren voor het overige verkeer

Het is alweer een aantal jaar geleden dat ik met een collega surveilleerde over een van de rijkswegen.

Toen we een grote vrachtauto met aanhangwagen inhaalden, zagen we de chauffeur wenken om onze aandacht te trekken. Hij gaf richting aan naar rechts en stuurde zijn gevaarte langzaam naar de vluchtstrook. In afwachting van wat komen ging, reden wij ook naar de vluchtstrook en stopten vlak achter de vrachtauto. We stapten uit en liepen in de richting van de cabine. De chauffeur kwam al naar ons toe.

Zijn aanhanger was volgeladen met rollen asfalt dakbedekking, die allemaal rechtop stonden. De rechterzijkant van de vrachtauto puilde uit naar rechts.

De chauffeur vroeg onze medewerking. Hij vertelde dat zijn wagen keer op keer te zwaar beladen werd, waardoor de zijkant van de aanhanger inmiddels uitpuilde. Hij was bang dat het een keer mis zou gaan, en dat de rechterzijkant het zou gaan begeven.

Als dat gebeurde, zouden er rollen asfalt op de weg terechtkomen, wat groot gevaar zou opleveren voor het overige verkeer. De chauffeur vertelde dat hij zijn werkgever hier al een paar keer op had geattendeerd. Die zou tegen hem gezegd hebben dat hij niet moest zeuren, maar dat hij gewoon moest gaan rijden en anders ontslag kon nemen.

Eigenlijk durfde de chauffeur niet verder te rijden.

We besloten de vrachtwagen onder onze begeleiding mee te nemen naar een weegbrug. En inderdaad,

daar bleek dat het gewicht van de lading anderhalf keer hoger was dan toegestaan. De chauffeur mocht niet verder rijden en we belden zijn werkgever. Om de chauffeur niet in de problemen te brengen, vertelden we de werkgever dat we de man aan de kant hadden gezet nadat we gezien hadden dat de rechterzijkant van de aanhanger naar buiten overhelde. We vertelden dat zijn chauffeur niet verder mocht rijden en dat de werkgever twee vrachtwagens moest sturen om de lading over te nemen. Daarna moest de aanhanger naar een herstelbedrijf, omdat de stalen rongen aan de zijkant behoorlijk verbogen waren. De werkgever was heel boos, maar had geen keus.

Een bekeuring hebben we niet uitgeschreven, maar we hebben onze bevindingen op papier gezet en daarna de zaak overgedragen aan de Rijksverkeersinspectie. Die kijkt niet alleen naar het door ons aangedragen incident, maar ambtenaren van deze dienst stellen naar aanleiding van onze bevindingen ook een bedrijfscontrole in bij de werkgever. Die kan soms vergaande gevolgen hebben.

Later belde de chauffeur ons nog op. Zijn werkgever wel erg boos geweest, maar zijn baan had hij nog.

POLITIEAGENT BRAM VAN DUIJVENVOORDE VERZORGT OP DEZE PLEK EEN WISSELCOLUMN. VOLGENDE KEER AMBULANCEVERPLEEGKUNDIGE PAUL-JAN DEKKER.

terdege *

30 OKTOBER 2019

139

Netwerken

tempo onder de Indiase zon in hoog

Een staatsbezoek duurt doorgaans twee of drie dagen, maar voor India wordt half oktober een uitzondering gemaakt. Maar liefst vijf dagen trekken koning WillemAlexander en koningin Máxima door het land van kleurrijke sari’s, heilige koeien en pittige curry’s. tekst: JOSINE DROOGENDIJK beeld: ANP

140

141

Inspiratie en innovatie Wie de showroom bij Van Ginkel Keukens

zijn continu aan innovatieve veranderingen

bezoekt, wordt direct getroffen door de warme,

en verbeteringen onderhevig. Als â&#x20AC;&#x2DC;Miele

sfeervolle opstelling van een groot aantal

Kitchen Experience Partnerâ&#x20AC;&#x2122; loopt Van Ginkel

kwaliteitskeukens. Een inspirerende omgeving met de allernieuwste ontwikkelingen in keukens en apparatuur. Gemak dient de mens

Keukens voorop om u de nieuwste technische ontwikkelingen te demonstreren. Kom kijken,

en de innovaties op keukengebied staan

laat u inspireren en maak kennis met onze

niet stil. Integendeel, design en techniek

ongekende service & garantie.

Van Ginkel Keukens | Marconistraat 8, 3771 AM Barneveld Z 0342 412501 E info@vanginkelkeukens.nl D vanginkelkeukens.nl F vanginkel.keukens

vanginkelkeukens.nl

KONINKLIJK HUIS

K

oning Handel. Zo wordt koning WillemAlexander de laatste jaren ook wel genoemd. Waarom dat zo is, wordt wel duidelijk tijdens het staatsbezoek aan India. Met in zijn kielzog meer dan 140 Nederlandse bedrijven reist de koning van de ene netwerkborrel naar de andere om Nederland op de kaart te zetten bij dé Aziatische grootmacht van de toekomst.

De timing van het staatsbezoek blijkt perfect te zijn. Sinds het referendum over de Brexit zijn Indiase bedrijven namelijk hard op zoek naar een nieuwe Europese vestigingslocatie. Nederland lijkt de nieuwe favoriet te zijn en deze kans wil koning Willem-Alexander niet aan zijn neus voorbij laten gaan. India blinkt immers uit in het ontwikkelen van allerlei technologische snufjes.

De matrixborden boven onze snelwegen worden bijvoorbeeld bestuurd vanuit Indiase kantoorpanden en ook de software van ING komt ervandaan.

Met zijn kennis en een economische groei van 7 procent kan het Aziatische land dus veel voor Nederland betekenen, maar tijdens het staatsbezoek blijkt ook dat India op zijn beurt ook wel wat hulp kan gebruiken. Na de welkomstceremonie en de officiële ontvangst nemen koning WillemAlexander en koningin Máxima bijvoorbeeld een kijkje bij een sterk vervuilde rivier, die meer wegheeft van een open riool. De stank is er niet te harden en het gif laat het water onheilspellend borrelen. Het laat geen enkele twijfel dat hier iets aan gedaan moet worden. Daarvoor is wel kennis nodig. Kennis die in Nederland volop aanwezig is.

Terwijl de koning en koningin beleefd naar de camera’s lachen en bij het water poseren, knopen de meegereisde experts een praatje aan met de aanwezige Indiërs. IJzer moet je immers smeden als het heet is. Tijdens het staatsbanket zijn de Indiase en Nederlandse ondernemers op tactische wijze bij elkaar aan tafel gezet, waardoor de gesprekken van die middag gewoon kunnen worden voortgezet. Met af en toe een onderbreking, want een officieel banket vraagt om toespraken en wat pracht en praal. Dat laatste lijkt koningin Máxima zich goed te realiseren, want voor het banket haalt ze een indrukwekkende avondjurk van Jan Taminiau tevoorschijn. Het ontwerp is gemaakt van rijk geborduurde zijde, en uit de asymmetrische halslijn vloeit een sierlijke mouw.

Beide aspecten blijken een knipoog te zijn naar de Indiase sari. De stof van Máxima’s japon was tot voor kort zelfs een echte sari uit Jaïpur, de roze stad van India.

terdege *

30 OKTOBER 2019

143

Stijlvol trouwen bij Ross Lovell Wat is er mooier dan in een romantische omgeving je trouwdag te vieren?

Trouwen in een historische herberg aan de Waal of in een korenmolen aan den IJssel.

Bij ons kan het. Laat u informeren en inspireren en maak vrijblijvend een afspraak.

Ross Lovell is een jong en energiek gastronomisch bedrijf

Ross Lovell aan de Waal

dat een passie heeft voor het creëren van mooie zinnenprikkelende

Rijksstraatweg 67 • Rijsoord

gerechten en wijn-spijscombinaties. Deze passie delen wij liefdevol

0180-420 996 • info@rosslovell.nl

met ons team en wij streven ernaar luxe gastronomie te leveren voor een betaalbare prijs. Of u nu voor een kop verse koffie,

Ross Lovell aan den IJssel

een high tea, makkelijke lunch of heerlijk diner komt,

Korenmolen 1 • Krimpen aan den IJssel

u bent van harte welkom in één van onze restaurants.

0180-594 949 • krimpen@rosslovell.nl

rosslovell.nl

- STIJL SINDS 1937 Ruimte, ijd en privacy voor de bruidegom. Ons pand in Capelle aan den IJssel heet een complete verdieping speciaal voor mannen die gaan trouwen.

NEDERLOFMODE.NL MANNEN- & BRUIDEGOMMODE Capelle a/d IJssel - Bermweg 284 - T 010 - 450 63 32 ©WILVORST

MANNENMODE Zoetermeer - Samanthagang 192A - T 079 - 362 81 82

KONINKLIJK HUIS SPECIALITEIT De tweede dag van het staatsbezoek wordt afgetrapt met een technologiebeurs die in het teken staat van gezondheid, duurzaamheid, voedsel en water. Tijdens zijn toespraak laat koning Handel blijken dat hij nog steeds de ”waterprins” van ons land is en de agrarische sector een warm hart toedraagt.

Na een hapje en drankje is het vervolgens tijd voor Máxima’s specialiteit. Als VN-gezante zet de koningin zich al jaren in voor vrouwenrechten, en daarom staat er ook een bezoek aan Go-Girls-Go op de planning. Met dit project worden meisjes geholpen bij het afronden van hun studie en het instromen in het beroepsonderwijs, en daar wil de koningin alles van weten. Haar jonge gesprekspartners zijn op hun beurt ook benieuwd naar Nederland. De opvallendste vragen komen voorbij.

Zo wil een van de meisjes weten of er in ons land een taboe heerst op menstruatie. Gelukkig kan de koningin de directheid wel waarderen, en na een korte stilte laat ze weten dat er geen sprake is van een taboe, maar dat het ook geen onderwerp is dat overal en met iedereen wordt besproken.

Na een binnenlandse vlucht wordt het bezoek op de derde dag voortgezet in Bombay. Ook hier staan duurzaamheid, onderwijs en de onderlinge handelsrelaties weer centraal, maar er is ook tijd voor cultuur. Zo woont het koningspaar de opening van een Rembrandt-tentoonstelling bij en na een kledingwissel wordt er ook nog geposeerd bij de Gateway of India, een triomfboog van maar liefst 26 meter.

GEEN KANS ONBENUT Het is maar goed dat de koning en koningin geen vliegangst hebben, want op dag vier staat er opnieuw een binnenlandse vlucht op de planning.

Dit keer naar de staat Kerala, waar het netwerken in hoog tempo wordt voortgezet. Zo vindt er een rondetafelgesprek plaats en wordt er een bedrijf bezocht dat zich richt op duurzame landbouw.

Op de vijfde en laatste dag van het bezoek kan wel met zekerheid worden gezegd dat koning Handel geen kans onbenut heeft gelaten in India. Met een rondvaart die in het teken staat van watermanagement en landbouwontwikkelingen wordt het programma afgesloten. Tijdens het laatste programmapunt straalt de moeheid van Máxima’s gezicht, maar veel tijd om bij te komen is er niet. Na een weekend rust wordt het koningspaar alweer verwacht in Japan voor de inhuldigingsceremonie van de Japanse keizer. Daarover later meer.

terdege *

30 OKTOBER 2019

145

Hoe maak ik van al onze diensten één sterk merk?

KEES BOOT | CEO at BURO BOOT

Veel specialismen en diensten aanbieden is prettig voor je klanten. Maar het maakt het ook lastig om vanuit één merk te communiceren. Waar staat dat merk dan precies voor? Voor BOOT beantwoordden wij die vraag door niet te kijken naar de verschillen, maar naar de overeenkomsten. Wat drijft al hun verschillende specialisten om voor BOOT te werken? Via een diepgaand en onconventioneel onderzoekstraject kregen we de kern van het bedrijf haarscherp. En door vervolgens te communiceren vanuit die eigenheid, creëerden we meer onderscheidend vermogen en concurrentiekracht dan een ‘verzonnen’ merk ooit had kunnen doen. Dat is positioneren volgens G2O. Meer weten over hoe wij BOOT hielpen zichzelf te vinden? Lees de case op g2o.nl/boot of bel de brand builders uit Utrecht en vraag naar Gijs Huisman: 030 - 763 39 00.

GRATIS MAGAZINE Meer lezen over onze unieke kijk op merken? Vraag vrijblijvend ons magazine aan op g2o.nl/terdege

BRANDING STRATEGIE CREATIE

A-3 BIJBELSE LETTERPUZZEL 2 PT Maak van 77 letters twaalf woorden met twee lettergrepen uit de vier coupletten van het Lutherlied. De eerste en laatste letters van de woorden staan er al. Streep die nog wel even weg bij de letterrij. Er blijven vier letters over. Maak daar het oplossingswoord van.

H...L K.......D O..E R.....G

A....E B....G D.......D G...N

Van links naar rechts: Diny van Leeuwen, Andrea Sinke en Jenneke van der Jagt

S....E T . . . . . . .T V...D W....S

AAAA B B C D D D D D D D EEEEEEEEEEEEEE G G G G H H H I I I I IJ IJ K K LLLLL MM NNNN OOO RRRRRRR SSSSS TTTT U U U VV WW Z

© PUZZEL: DINY VAN LEEUWEN

Inzenden: het gevonden woord.

C-3 CIJFERINVULPUZZEL 2 PT Vul voor hetzelfde cijfer dezelfde letter in.

SPELREGELS 1. Elke goede oplossing levert punten op. Hebt u vragen over puzzelaantal e.d., stuur dan een aan uzelf geadresseerde, gefrankeerde retourenvelop mee.

2. Zolang de antwoorden nog niet in Terdege staan, kunt u uw puzzeloplossingen inzenden (eventueel twee afleveringen tegelijk).

3. Eén inzending per abonnementadres.

4. Wie in totaal 200 punten heeft, ontvangt een prijs. Overgebleven punten (staan vermeld achter de naam van de winnaar) gaan mee naar de volgende ronde.

5. Stuur oplossingen op één briefkaart (gebruik alleen envelop als u antwoordenvelop meestuurt) naar: mw. A. Sinke-van der Jagt, Koningin Julianastraat 34, 4401 CZ Yerseke of naar puzzelbox@kliksafe.nl. Vermeld de puzzelnummers en uw adres.

6. Zendt u voor het eerst in, zet dan ‘nieuw’ op uw briefkaart.

7. Prijswinnaars verliezen hun punten als ze een jaar niet hebben ingezonden. Ze beginnen dan weer met nul punten. •

148

terdege *

30 OKTOBER 2019

R=8 U=17 K=16 Inzenden: het woord dat ontstaat op de cijfers: 6-5-8-4-2-8-2221-7-14-3-25-9-14.

2

4

5

22

21

26

7 5

14

2

5 25

8

1

8 14

21

9

3

5

7

7 8

17

16

25

5

9

R

25

16

1

21

5

8

24

9

9

8

1

10

16

21

3

11

21

3

9

5

11

11

1

19

U

25 2

15

13

9

14

5

8

9

18

19

2

3

9

23

13

5

8

5

5

11

5

6

6

5

4

2

2

1

8

9

22

23

11

8

9

17

22

19

8

21

16

21

20

2

7

3

11 15

5

18

1

8 2

7

11

5

2 9

17

3 21

21

20

8

6

23

21

16

1

22

3

16

17

K

20

15

1

9

4 5

9

1

24 5

21

23

7

16

3

8 12

17

5

21 18

5

3

5

8

2

Puzzel

B-3 KRuISWOORDPuzzel 2 Pt Horizontaal: 1. Ierland, 7. eer, 4. dof, 11. pap, 12. geslepen vlak, 14. open plek in het bos, 15. rots aan de Rijn, 17. verschillende, 18. klaar, 19. boom, 21. muzieknoot, 22. watertje, 24. bitter vocht, 26. amper, 29. lengtemaat, 31. lijfspreuk, 32. oprecht, 33. bloedwei, 35. stof, 38. zwoel, 39. touw, 41. werktuig, 43. dwarshout, 44. bars, 46. handschoenen, 47. kwaad, 49. ton, 51. pacht, 52. waterdier, 54. zoon van Jacob, 55. deel van een gevel, 56. tweestemmig lied.

Verticaal: 1. getijde, 2. spot, 3. file, 4. bericht, 5. tennisterm, 6. nakomeling, 8. deel van de Bijbel, 9. bekwaam, 10. familielid, 12. flink, 13. vrouwelijk dier, 15. onkundige, 16. land in Azië, 20. knaagdier, 22. wasbak, 23. afgeladen, 24. roe, 25. roofdier, 27. koekje, 28. vrucht, 29. bestek, 30. stremming, 34. lichaamsdeel, 36. buitensporigheid, 37. tijdsduur, 39. grondsoort, 40. treurlied, 42. spelonk, 43. kant, 45. teken, 46. tip, 48. toiletartikel, 49. familielid, 50. overdreven, 52. hogere opleiding, 53. heilige.

1

2

4

3

5

6 13

12

11

7

15

20

23

22

14

24

21 25

29

26

28

27

30 32

31 33 37

36

41

34 38 43 45

47 50

40

39

42

44

54

10

18 19

49

9

16

17

35

8

46 48

51

52 55

53

56

Inzenden: het woord dat ontstaat op 7-41-12-27-43-4-17-51-834-37-55.

D-3 KOPPelDOORlOPeR 2 Pt De laatste letter van een woord is de eerste van het volgende. Alle woorden bestaan uit vijf letters.

1 2 3

1. kiem – stof – land, 2. gewricht – scheel – houtsnipper, 3. jakobsladder – stad in Drenthe – woestijn in Israël, 4. berm – tijdstip – ruimte, 5. Griekse letter – afkerig – afdruk, 6. mankement – plaats in Noord-Holland – ongebruikt, 7. vergunning – bedevaartsplaats – bewijs, 8. opslagplaats – wapen – palmriet, 9. klein kind – dampkring – diepte, 10. slang – waakzaam – diadeem, 11. gedeelte – touw – tropenziekte, 12. woning – vetplant – hamer.

4 5 6 7 8 9 10 11 12

Inzenden: de woorden die verticaal ontstaan op de eerste letter van het eerste woord, de middelste van het tweede en de laatste van het derde woord.

terdege *

30 oktober 2019

149

Vintage Bohemian Klassiek Romantisch Trendy

Chr. Mannenkoor ‘Soli Deo Gloria’ Urk Jaap Kramer - dirigent Hendrik van Veen - orgel Johan Bredewout - piano Arjan & Edit Post - trompet Strijkkwintet o.l.v. Emma Breedveld €15,00

€14,90

€14,90

€14,90

Martin Zonnenberg - orgel, Chr. Streekmannenkoor Marjolein de Wit - fluit Noord West Veluwe

Martijn Buijnsters - gitaar

Toonaangevend

Gratis verzenden

Gerenommeerde artiesten

Bij aankoop vanaf € 20,00

Geluidsopnames

Webshop

Kwaliteit & Ervaring

Mp3’s CD’s Bladmuziek

sthrecords.nl

Contactgegevens ADRES Bijdorp-west 74 2992 LC Barendrecht

TEL.

0180 - 760999

EMAIL info@sthrecords.nl

Bruidshuis Dokter-de Graaf ... THE ADDRESS TO GO ...

Oudestraat 62 - KAMPEN - (038) 333 22 27

www.bruidshuisdokterdegraaf.nl

puzzEl 1

2

3

4

5

6

2

7

3

8

4

9

5

10

7

8

9

10

E-3 VIERKANTJES 1 pT Vul horizontaal en verticaal dezelfde woorden in.

1. profetes, 2. bijzonder, 3. rivier in Gelderland, 4. drukplaat, 5. welpenleidster, 6. inhoudsmaat, 7. prinses, 8. vliegveld, 9. bergpas, 10. zakelijk.

Inzenden: het woord dat ontstaat op de cijfers: 6-2-8-1-9-10-3-7-9-4.

Puzzeloplossingen

Prijswinnaars

A-1 Sprinkhanen, schorpioenen, paarden.

Openbaring 3.

B-1 Wereldatlas.

C-1 Horizontaal: 1. blos, 4. sluw, 8. eraf, 10. ijlen, 12. gom, 13. tik, 15. keu, 16. gas, 17. titel, 19. sla, 21. la, 22. archief, 24. da, 25. eloge, 27. Eifel, 29. kaft, 31. Amer, 32. gsm, 33. ora, 34. tel, 36. Eire, 38. air, 41. balsa, 44. veste, 46. en, 47. trapper, 50. re, 51. rib, 53. eiser, 54. bok, 55. moe, 57. rit, 58. pro, 59. ooft, 61. tien, 62. malt, 63. pens. Verticaal: 1. bros, 2. lam, 3. of, 5. lij, 6. ulk, 7. wees, 8. egaal, 9. litho, 11. Nulde, 13. tic, 14. kei, 16. glee, 17. tref, 18. leem, 20. aalt, 22. agamist, 23. ietser, 26. oksel, 28. frees, 30. toe, 31. aap, 35. ober, 37. rare, 39. over, 40. beek, 42. animo, 43. apsis, 45. troon, 48. air, 49. pet, 52. boom, 54. bres, 56. efa, 58. pin, 60. tl, 61. te.

Wereldbol D-1 1. atlas, 2. aardrijkskunde, 3. kosmos, 4. satelliet, 5. irmament, 6. mondiaal, 7. arctis, 8. stedenbouw, 9. astrologie, 10. gnomon, 11. kompas, 12. atmosfeer. Globe.

E-1 A: 1. aard, 2. op, 3. per, 4. vlak, 5. te.

Aardoppervlakte. B: 1. aard, 2. we, 3. ten, 4. schap, 5. pen. Aardwetenschappen

200 punten: W. v/d Kolk, Elspeet (1). 400 punten: J. Versluis, Stolwijk (1). 1000 punten: N. Groenendijk, Alblasserdam (4). 1800 punten: M.de Jong, Ridderkerk (1). 2000 punten: F. de Jong, Leerbroek (1). 2600 punten: L. Uitbeijerse-Visser, Ouderkerk a/d IJssel (1). 3000 punten: J. Blankestijn, Lunteren (8); C. Meeuwsen, Krabbendijke (1). 3400 punten: L. Oosterwijk-Ridders, Hardinxveld-Giessendam (6). 3600 punten: A. v. Asselt-den Besten, Uddel (14); H. Goudriaan-v.d Adel, Papendrecht (10); H.J. v/d Krol, Wekerom (8); L.J. WalpotGeense, Tholen (7). 4400 punten: J. de Fijter-v/d Bogaard, Veen (11). 4600 punten: E. v.d Akker, Ede (8); E. v/d HoevenHamelink, Naaldwijk (5). 5000 punten: A. Oorbeek-v. Bochove, Oud-Beijerland (15); G. Verboom-Harbers, Harderwijk (4). 5400 punten: H. den Besten-Slobbe, Krimpen a/d IJssel (12); E.M. v.

Vuuren-Swijnenburg, Oud-Alblas (4).

Wilt u bij uw volgende oplossingen aangeven welke prijs u wilt? U kunt kiezen uit: • ”In de loopgraven van de Krim”, door Catherine Marsh; • Bloemenagenda Mattie de Bruine 2020; • ”Woorden van wijsheid voor echtparen”, door ds. G.J. van Aalst; • ”Bidden met de Schrift”, door ds. A.T. Vergunst; • ”Gij vertroost mij ziel”, door Wulfert Floor; • ”Had ze het maar geweten”, door Geesje Vogelaar-van Mourik; • ”Hoe kan ik Mascha vergeten?”, door Nelleke Wander.

• ”Echt geluk”, door Andrew Grey; • ”Vaste hoop”, door Joseph Alleine.

Informatie: www.debanier.nl

terdege *

30 oktober 2019

151

Muziekweide Speel- en doemagazine

Geef een

Editie ‘De Ezel’

Een magazine vol liedjes voor C-instrumenten

pareltje

Samen muziek spelen, daar word je blij van! iedereen papa mama opa zussen

broers

club

oma kerk

Gratis advies advies Trouwring service Gratis Tijdens gemaakteafspraak afspraak Tijdens dedegemaakte komt een gediplomeerd komt een gediplomeerd goudsmid bij jullie langs. Alle goudsmid bij jullie langs. en Alle vragen over materialen vragen over materialen behandelingen kunnen en dan behandelingen kunnen dan beantwoord worden. beantwoord worden.

- 's Avonds bij u thuis - Gratis gravure - Gratis advies

MAAK VANDAAG EEN

- Meer dan 200 modellen - Binnen 3 weken in huis - Geen kosten als wij uw ringen niet kunnen leveren

MAAK VANDAAG EEN AFSPRAAK EN ONTVANG DE SCHERPSTE PRIJS. AFSPRAAK EN ONTVANG DE SCHERPSTE PRIJS. Trouwring service

school

Elk liedje van makkelijk tot moeilijk, zo kan iedereen meespelen.

Inclusief gratis meespeeltracks.

Met bladmuziek van de herfst tot de kerst!

www.trouwringservice.nl Trouwring service info@trouwringservice.nl

4,95 Vertroosting Treffende citaten van puriteinen e.a.

Bestel nu op www.debanier.nl/pareltje of ga naar de boekhandel

www.trouwringservice.nl 06 - 25385585 info@trouwringservice.nl 06 - 25385585

www.muziekweide.nl

P. Verbeek exclusief vervoer

Grote Kerkstraat 40 | 4261 BE Wijk en Aalburg T 0416-696463 | M 06-53301282 W www.pverbeek.nl | E info@pverbeek.nl

Meer dan

30 jaar ervaring

Academy Consultant Henny Mostert Kleur en Sijl voor Hem en Haar Bouique in de vier seizoenen

Gediplomeerd voor: • kleur • sijl • make-up advies • visagie • garderobeplanning • haaradvies • briladvies • camouflage • bruidsadvies

Eperweg 49 8181 EV Heerde • Tel: 0578-694613 e-mail: HennyMostert@hetnet.nl • www.HennyMostertKleurenSijl.nl

Vrije tijd

tekst & beeld: NIEK STAM

Fotograaf Niek Stam fotografeert en interviewt mensen over hun vrije tijd

Waaraan besteed jij je vrije tijd? Tineke van den Ende (73) uit Bilhoven verzamelt klompen.

Hoe ontdekt? „Klompen heb ik altijd al leuk gevonden.

Elke streek heeft z’n eigen soort, heb ik ontdekt. Ik kom ze tegen op de antiek- en curiosamarkt in Putten bijvoorbeeld, of krijg ze van mensen uit de kerk. Altijd gebruikte exemplaren, die zijn het mooist.”

Wat nodig? „Ruimte vooral; ik woon bescheiden. Het bijkeukentje is mijn klompenhok, met twee wanden vol.

Vooral kleinere klompjes, om ruimte te besparen.”

Druk mee? „Ik heb geen mobieltje of internet, en ik verveel me nooit. Ik maak zelf allerlei dingen, van muizenateliertjes en aangeklede poppen tot knuffeldiertjes. Leuk werk hoor, daar word je blij van. Creativiteit heeft me ook

door moeilijke jaren heen geholpen, toen ik er alleen voor stond in de opvoeding. Ik adviseer mensen dan ook altijd: zorg dat je iets voor jezelf gaat doen, desnoods een uur in de week. Meewerken met de kinderbijbelclub van onze kerk doe ik ook: zo mooi om te doen.”

Kosten: „Ik betaal nooit meer dan 10 euro per paar; dat vind ik eigenlijk al aardig wat.”

Omgeving: „Mijn verzameling levert leuke reacties op.

Toen ik een tijdje terug een rij klompen bij de voordeur had staan, zei een van de buren: „Zijn al die kerels bij jou op de koffie?” Haha.”

Ook een bijzondere hobby? Meld u aan via redactie@terdege.nl. Wie weet komt Terdege ook bij u langs!

terdege *

30 oktober 2019

153

13 november 2019

Niets missen van Terdege?

Neem nu een abonnement!

Tineke Morren is noodhulpcoördinator bij stichting Woord en Daad. „Je moet bezield, maar ook zakelijk je werk doen.” Haar mooiste project? Zorgen dat er voor 100.000 mensen schoon drinkwater komt.

SGP’er Sjaak Simonse houdt van klare taal. „Soms moet ik een beetje worden afgeremd.”

154

terdege *

Teunie Suijker schreef een meidenboek over zelfmitulatie.

Psalmenzingend achter het aanrecht bij een onchristelijk gezin.Vier kraamverzorgsters over de passie voor hun werk.

8,60 30 OKTOBER 2019