Elke week bij het Reformatorisch Dagblad
zaterdag 7 december 2019
EXTRA DIK BOORDEVOL PUZZELS
Werken met vuur. Kjk uit voor lasogen PAGINA 7
RD-actie Moldavië. Slapen op een kluitje om warm te bljven PAGINA 28
inhoud & vooraf
16
54
27
78
beeld RD, Anton Dommerholt
105
2
67
106 RDMagazine
4
goed nieuws Daklozen warm aangekleed
7
portret De louterende werking van vuur
15
column Beverbende op de boot
16
schaken Een spannend potje: opa is wit, Jorik zwart
22
schoonheid Gletcher schuift richting het dal
27
verdieping Modavië: zonder steun van de kerk redden Marin en Natalia het niet
32
uitleg Zo lever je de prijspuzzels in
36
proefjes Krimpend colablikje en meer
40-60 puzzels Puzzels en kleurplaten voor kinderen 54
zelf lezen Sneeuwpop met een bril
62
advertentiepuzzel Speur mee en stuur op
67-101 puzzels Puzzels en kleurplaten voor volwassen 78
kort verhaal Gespuis in het dorp
105
recept Salade voor op het buffet
106
puntuit Een keer per jaar lekker knallen?
108
kits Jaarwisseling zonder vuurwerk
114
oplossingen Pas kijken na het maken
115
het laatste woord Adventsgebed
zaterdag 7 december 2019
Opwarmertje Het beeld van dat gezin in Moldavië zal collega Ab Jansen niet snel vergeten. Een vader en moeder met hun vijf kinderen, dicht op elkaar rond de kachel. De enige plek in huis waar het een beetje warm is. Wie dat plaatje eenmaal op zijn netvliet heeft staan, ziet het in dit magazine in allerlei varianten steeds terug. Warm en koud, juist in een maand als december kunnen ze een groot contrast vormen. Vuur en ijs. Binnen en buiten. Een dakloze die warmte vindt in een tot slaapzak om te bouwen jas, een oudere dame die de gordijnen dichttrekt om de kou buiten te houden. En dan ergens halverwege dat meisje op de bank dat warmte zoekt onder een plaid, terwijl ze een kruiswoordpuzzel maakt. Heerlijk om te doen trouwens, tijdens koude wintermaanden. En het mooie is, bel je de antwoorden van de puzzels in dit magazine door, dan gaat de helft van de opbrengst naar dat gezin in Moldavië. En anderen natuurlijk, die uw steun hard kunnen gebruiken. Mariska Dijkstra
3
goed nieuws
Goed nieuws is geen nieuws, zeggen journalisten. Alsof er alleen slecht nieuws zou bestaan. Niet dus. Kijk maar.
Warm blijven Natuurlijk is het niet leuk om geen dak boven je hoofd te hebben. Zeker niet als de temperatuur daalt. Voor mensen die geen andere oplossing zien dan buiten te slapen, ontwierp modeontwerper Bas Timmer in 2014 een wind- en waterdichte jas die eenvoudig kan worden uitgebreid tot slaapzak. Hij kwam hierop doordat de vader van een vriend op straat aan onderkoeling was overleden. Duizenden daklozen wereldwijd dragen inmiddels een sheltersuit die in Enschede in elkaar werd gezet door mensen die een afstand hebben tot de arbeidsmarkt.
4
RDMagazine
beeld Sheltersuit
zaterdag 7 december 2019
5
Zoekt u een hypotheek die bij u past? Dan is het tijd voor een goed gesprek. • Gratis en vrijblijvend eerste hypotheekgesprek • Deskundig en onafhankelijk • Gesprek mogelijk op zeer korte termijn • Bij ons op kantoor of bij u thuis
Wilt u meer informatie over hypotheken?
Vraag dan naar ons gratis informatiepakket. Vraag deze aan via bevr.nl/contact of neem gerust contact op met een van onze adviseurs.
Starter op de woningsmarkt? Vraag dan gratis ons speciale starterspakket aan! Vraag deze aan via bevr.nl/starterspakket of neem gerust contact op met een van onze adviseurs.
Gratis en vrijblijvend hypotheekgesprek? Joost van Rijsbergen
Ron Pluijter
Jacques van Eck
Hypotheekadviseur joost@bevr.nl
Hypotheekadviseur
Hypotheekadviseur jacques@bevr.nl
Bernard Lieverse
Bas Pluijter
Hypotheekadviseur bernard@bevr.nl
Hypotheekadviseur bas@bevr.nl
ron@bevr.nl
“Wij komen graag bij u langs. Ook ‘s avonds als dat u beter uitkomt.”
Binnendijk & van Rijsbergen
Telefoon: 071-4024031
Ankerplaats 2
E-mail: info@bevr.nl
2224 TX Katwijk
Website: www.bevr.nl
portret
Spelen met vuur Een warm vuurtje is in de winter iets om naar uit te kijken. Zeker als de temperatuur buiten onder het vriespunt zakt. Pieter Esselink, Jantien van Vliet en Hendrik van Manen kunnen niet zonder vuur. Ze hebben het dagelijks nodig voor hun werk.
beeld iStock
Mariska Dijkstra-Wolters
zaterdag 7 december 2019
7
beeld RD, Anton Dommerholt
portret
8
RDMagazine
Pieter Esselink gooit kolen op het vuur tot locomotief puft warte strepen zitten op zjn gezicht. Ook zjn handen zjn niet veegvrj, als hj ze op het perron van de Veluwse stoomtreinmaatschappj in Beekbergen toesteekt voor een begroeting. Zelfs aan zjn ooit witte overhemd is duideljk te zien dat Pieter Esselink (41) uit Zwolle een lange dag achter de rug heeft. „Dat gaat er wel weer af”, weet hj. „Het is maar stof.” Zjn stoomtrein piept en sist, na vier ritten van Apeldoorn naar Dieren en terug. Pieter Esselink geniet van het rjden. Ook al is het werk als stoker zwaar en vies. „Vroeger noemden ze dit een hondenbaan”, legt hj uit. „Maar dan deden stokers dit dag in, dag uit. Daar moet ik ook niet aan denken. Ik doe het als vrjwilliger zo af en toe. Dan bljft het leuk.” In het dageljks leven is Esselink assistent controller bj een bouwbedrjf. „Iets heel anders dus. Die afwisseling maakt het boeiend.” De liefde voor treinen ontstond al vroeg. „Ik spaarde als kind treintjes. Later interesseerde ik me vooral voor de grote exemplaren. Dan ging ik naar stations om ze te bekjken. Ik zie nu ook vaak jongens rondlopen die foto’s van treinen maken. En er alles van willen weten. Het is een hobby die veel tjd kan kosten. We rjden, maar onderhouden de voertuigen ook. Dat is belangrjk. Tjdens de winterperiode plannen we daar elke zaterdag voor in, wat natuurljk ook gewoon heel gezellig is. Ik ben vrjgezel, dus ik kan makkeljker ruimte in mjn agenda maken om elke zaterdag te bljven komen dan mannen met een gezin.” Pieter Esselink klimt weer in de cabine van zjn locomotief. „Een heel bjzondere. De 65 018 is een grote tenderlocomotief, bedoeld voor reizi-
Z
zaterdag 7 december 2019
gerstreinen over korte afstanden. Ze is in 1955 gebouwd door Kraus-Maffei in München voor de Deutsche Bundesbahn. Dat was als 18e en laatste van de serie een van de laatst gebouwde stoomlocomotieven. Zj heeft tot 1972, slechts 17 jaar, bj de Beutsche Bahn dienstgedaan. In 1981 kwam de locomotief bj de SSN in Rotterdam terecht waar ze vele jaren heeft gereden. Sinds dit najaar rjdt ze bj ons op de Veluwe.” De stoker kjkt trots. „Zo’n stoomtrein straalt kracht uit. Dat is toch schitterend.” Hj wjst naar de nog warme kolen. „Bj het opstoken begin ik
„De kunst is om precies zoveel stoom te maken als de machinist verbruikt” met een houtvuurtje. Is dat lekker warm, dan leg ik daar de kolen op. Het duurt ruim tien uur voordat ze warm zjn. En nog veel langer voordat de boel weer afgekoeld is. Daarom is het handig als we een paar dagen achter elkaar rjden. Anders bljf je stoken.” Met een hendel voegt hj water toe. Samen met kolen zjn het volgens hem de belangrjkste ingrediënten voor een goede rit. Esselink: „Het gaat om de balans, het samenspel met de machinist. Het is mjn taak om precies zoveel stoom te maken als de machinist verbruikt.”
9
beeld RD, Anton Dommerholt
portret
10
RDMagazine
Jantien van Vliet smeedt van twee ringen nieuw sieraad T oen Jantien van Vliet-van de Kieft (38) uit Hardinxveld-Giessendam op de Fruytier Scholengemeenschap (mavo) zat, wist ze één ding zeker: ze wilde niet voor de klas, ze wilde niet de zorg in en ook niet in een winkel staan. Uit beroepskeuzetesten kwam dat ze creatief en technisch was. „Ik heb het echt aan mjn decaan te danken dat ik uiteindeljk in Schoonhoven ben beland, op de vakschool, waar je onder meer voor edelsmid kunt leren.” Al snel werd duideljk dat ze van alle mogeljke richtingen ”sieraden maken” het leukst vond. Vooral het proces van het samen met de klant een sieraad tekenen en dat uiteindeljk ontwerpen, spreekt haar aan. Inmiddels werkt Jantien van Vliet voor zichzelf. Op haar zolderkamer heeft ze alle spullen staan om goud en zilver te kunnen smeden, schoonmaken, omsmelten, poljsten en graveren. „Mensen komen hier voor reparaties, maar ook voor bjvoorbeeld het ontwerpen van een nieuw sieraard van de trouwring van een overleden geliefde.” Dat laatste werk vindt ze het bjzonderst. „Het is vaak een hele stap voor mensen om hier met de ring van hun man of vrouw, of vader of moeder te komen. Dat ze me dit toevertrouwen, vind ik mooi. Samen gaan we kjken hoe we er weer een
graag met eerljk goud, dat gedolven is in mjnen waar arbeiders een eerljke prjs ontvangen en er goede werkomstandigheden zjn.” Het wordt volgens haar, omdat Max Havelaar vanaf 2020 in Nederland geen eerljk goud meer in portfolio heeft, wel lastiger om aan dit goud te komen. Erg jammer, want faitrade of fairmined is 100 procent traceerbaar van bron tot consument.” Wie duurzaam bezig wil zjn, kan volgens haar net zo goed oud goud hergebruiken. „Bjvoorbeeld van oude sieraden. Dat gebeurt bj mjn levaranciers dan ook veel. Meer dan 95 procent van hun goud is gerycled.” Het werken met vuur is volgens Jantien van Vliet van levensbelang voor een goudsmid. „Zonder kan ik niks.” Ze zet er materiaal mee aan elkaar. Maar brandt ook goud schoon. Mooi vindt ze het dat er ook in de Bjbel over de zuiverende werking van vuur gesproken wordt. „Ook al is dat niet iets dat ik me in mjn werk dageljks realiseer.”
„Het is bijzonder dat mensen mij de ring van hun geliefde toevertrouwen” draagbaar sieraad van kunnen maken. Dat kan door er bjvoorbeeld een fantasiering van te maken. Of door de ring om te smelten en het goud te hergebruiken voor bjvoorbeeld een hanger. Ik vind het vooral belangrjk dat het het iets is wat bj de mensen past, zodat ze hun dierbare dichtbj ervaren.” Nadat Jantien van Vliet in febrari 2015 met een vrouwenreis van Woord en Daad een cashewnotenfabriek in Burkina Fasso bezocht, is ze meer gaan nadenken over fairtrade. „Daarom werk ik
zaterdag 7 december 2019
11
beeld RD, Anton Dommerholt
portret
12
RDMagazine
„Vrachtwagenchauffeur spaart lang, dus doe ik extra mijn best op het zichtwerk”
Hendrik van Manen polijst net zo lang tot uitlaat glanst en glimt ren dicht, roept hj. Zelf doet Hendrik van Manen uit Ederveen (23) bj het schuinsljpen zjn kap voor. Daarna last hj twee stukken uitlaat aan elkaar. Het resultaat moet mooi zjn, want Hendrik werkt niet zomaar aan een uitlaat waarnaar je nooit meer omkjkt. Dit wordt een glimmend, extra breed exemplaar. Speciaal gemaakt in het kader van het zogenoemde truckstyling: het met accessoires fraaier, stoerder maken van een vrachtwagen. Hendrik van Manen is TIG-lasser bj Dikkenberg Las & Montagebedrjf BV in Lunteren. Het bedrjf van zjn oom ligt aan een landweggetje. Dat de jonge lasser hier ooit zou komen werken, lag niet in de ljn van de verwachting. „Ik deed vmboelectro aan het Van Lodenstein College in Hoevelaken en werkte daarna bj een bedrjf dat orgels in elkaar zet. Ik plaatste de elektronica erin.” ’s Avonds ging hj regelmatig met wat familieleden naar het bedrjf van zjn oom. „Dat was altjd gezellig.” Langzamerhand werd hj gegrepen door het vak. „Vooral het TIG-lassen sprak me aan, omdat dat ijner werk is dan het meer
O
zaterdag 7 december 2019
gebruikeljke MAG-lassen.” Inmiddels is hj in vaste dienst. „Dat is prettig, want er is een kindje op komst. Die vastigheid kan ik dus goed gebruiken.” Het geluid van het lassen valt uiteindeljk mee. En het was achteraf ook niet nodig geweest een paar meter achteruit te gaan. Van een vonkenregen was in ieder geval geen sprake. „Je moet bj lassen uitkjken voor lasogen, maar met het werk dat ik doe, is daar niet zo’n grote kans op.” Hendrik van Manen werkt precies. „De wolfraamelektrode moet scherp zjn”, zegt hj. „Die wordt tjdens het lassen ook loeiheet.” Uiteindeljk mag er volgens hem geen naad meer zichtbaar zjn. Na het lassen volgt daarom nog een extra fase: schuren en poljsten. „Truckers sparen vaak van hun eigen geld voor een mooie extra uitlaat of een beugel, dus doe ik extra mjn best, zeker op het zichtwerk.” Hendrik van Manen werkt met roestvrj staal. „Dat is een half edelstaal dat niet roest. Het materiaal komt via de groothandel binnen. Die levert rechte pjpen, of bochtige. Daar maak ik behalve uitlaten in allerlei soorten en vormen ook beugels van, voor achterop de vrachtwagen. Ik las in overleg met de klant alles precies pas.” Vooral dat maatwerk vindt Hendrik leuk. „Dat je iets maakt dat uiteindeljk af is. En dat een klant tevreden naar huis gaat spreekt me aan.” Hoewel hj zelf geen vrachtwagenfanaat is, weet hj imiddels wel wat truckers mooi vinden. „Eindigen met een gewone bocht is leljk. Dus zaag ik die bocht doormidden, waardoor ik met een breed stuk eindig. Ook willen truckers vaak niet iets dat een ander al heeft. En de boel moet goed glimmen. Dus poljst ik voordat ik de gevraagde accessoires alever, alles nog eens goed op.”
13
Uw tweede thuis in Twente
Twente is altijd mooi! Lekker weg met het hele gezin
Binnenzwembad
s. Landhuis - 6 per 426,00 Zomer vakantie v.a. â‚Ź
Landgans - 8 pers. Zomer vakantie v.a. â‚Ź
Moderne horeca
Alvast uw zomervakantie boeken? Ga dan snel naar de website voor meer prijzen en beschikbaarheid!
!
451,00
www.bungalowparkhogehexel.nl
column
Beverbende mariska@rd.nl
e boot zou er ongeveer anderhalf uur over doen. Dus settelde ik me met een krant in een roodluwelen onderuitzakbank in de lounge van de buik van de veerpont die me naar een van de Waddeneilanden moest brengen. Schuin voor me zat een groepje jongeren. Drie vrouwen, twee mannen. Begin twintig, schatte ik. Ik zag slechts halve gezichten, want het grootste deel van hun lichaam zat verborgen achter een bank met een hoge leuning. Eentje had een muts op, dat zag ik dan nog wel. Het verbaasde me een beetje, want de kachel stond link hoog. Zou wel hip zjn. Ik had tjd genoeg, dus ik keek wat om me heen. Ik zag enkele jonge stellen met baby’s en peuters. Verder veel zestigers op de boot. Op weg naar een korte natuurbreak. Tussen die grjze golf vielen de jongeren op. Wat zouden zíj hier te zoeken hebben? Als het nou hoogzomer was. Dan bevolkten jongeren, wist ik, massaal enkele plaatseljke campings, waar ze zich inbouwden tussen bierkratten, het dag- en nachtritme omkeerden en genoten van zon, zee, zand en elkaar. Maar nu, in de herfst, viel er volgens mj weinig te feesten. Ik pakte de krant en bladerde die door. Soms hoorde ik uit de hangplek een luid gejoel komen. Iets als ”Yes!” en ”Ik win!” Wat ze verder zeiden, wist ik niet, want ze zaten net te ver weg om het goed te kunnen verstaan en liplezen ging helaas
D
zaterdag 7 december 2019
moeiljk vanwege die halve hoofden. Waren ze aan het kaarten? Voor geld misschien? Opeens stond een jongere op. Hj liep naar de bootbar om wat drankjes voor zjn vrienden te halen. Eindeljk had ik de kans een van de jongeren helemaal te bekjken. Het bleek een keurige gast: ruitbloesje, bergschoenen, rugzak. De jongen pakte een dienblad en zette dat vol met lesjes. Pas toen hj terugliep zag ik dat het geen bier was, zoals ik had gedacht, maar chocolademelk. Hj had zelfs rietjes meegenomen.
Jongeren kamperen toch tussen bergen bierkratten? Daar zat ik met mjn vooroordelen over jongeren. Bleek maar weer dat die vaak meer over jezelf zeggen dan over de ander. Van het zien van de lesjes chocomelk had ik dorst gekregen. Dus stond ik op om wat te gaan halen. Ik kon het niet laten even opzj te kjken, toen ik langs hun tafeltje liep. ”Beverbende” stond er op een doos die midden op hun tafel stond. ”Een spel voor 2-6 spelers vanaf 6 jaar…” Die jeugd van tegenwoordig? Zolang jongeren dit soort spelletjes spelen, komt het best goed.
15
schaken
Sporten met opa „Er zijn niet veel sporten die je met twee generaties verschil kunt spelen�, stelt Jorik Klein (18). Vanavond neemt hij het op tegen opa Hans Klein (74). Beiden zijn voormalig kampioen van de schaakclub Sliedrecht. Opa is wit, Jorik zwart. Arien van Ginkel
16
RDMagazine
beeld Cees van der Wal
oven het schaakspel in startpositie schuiven twee schakershanden in elkaar. „Goede partij” zegt opa. Kleinzoon knikt. Dan is het stil. Wit begint. De pion van opa schuift van e2 naar e4. Jorik reageert onmiddellijk en schuift zijn pion van c7 naar c5. Opa had dat al verwacht. Het is de Siciliaanse verdediging die zijn kleinzoon praktisch altijd doet. De zetten volgen elkaar in snel tempo op. Een minuut later hebben alle paarden gelopen en zijn beide spelers een pion kwijt. Na iedere zet geeft de speler een tik op de klok. Zo loopt de tijd af van de speler die aan zet is. Beiden hebben anderhalf uur op de klok staan om de wedstrijd te voltooien. Jorik slaat zijn armen over elkaar. De ellebogen rusten op de tafel. Het hoofd is gebogen. Tegenover hem staart opa roerloos naar het bord. De schouders iets naar voren. Zo nu en dan haalt hij zijn neus op. Hij nipt aan de koffie.
B
Uitrekenen Het openingsspel, waarbij zetten vaak voorspelbaar zijn, is voorbij. Nu komt het denkwerk. Plots heeft Jorik zes minuten nodig om zijn paard van b8 naar d7 te verplaatsen.
zaterdag 7 december 2019
Opa speelt verrassend aanvallend, merkt Jorik. „Beide lopers en mijn paarden staan goed opgesteld”, concludeert Hans inderdaad tevreden. „Nu moet mijn kleinzoon uit gaan rekenen welke zet hij het best kan doen. Hij heeft maar één paard in de aanval. Hij moet nog wat stukken ontwikkelen, maar op zich staat hij stevig. Ik moet proberen door de verdediging te komen.” Dat hij zijn stukken nog op goede posities moet neerzetten, erkent Jorik. „Omdat wit begint, kan die de meeste ruimte op het bord claimen. Wit loopt in het begin iets voor. Ik moet op dit moment niet in de aanval gaan, maar opa even laten doen wat hij wil doen. Als ik straks weet wat zijn plan is, kan ik daar op reageren. Zodra hij zijn plan onthult, wil ik het initiatief van de aanval gaan overnemen. Zolang ik niks weet, wil ik mijn positie in het centrum verstevigen.” In de zaal van de Schaakvereniging Sliedrecht is het muisstil. Dertig spelers zitten naast elkaar over tafels gebogen. In een hoek staan nog acht borden. Daar nemen acht spelers van Sliedrecht het op tegen evenveel schakers uit Rotterdam. „We spelen nu op het scherpst van de snede”, zegt opa twee zetten later. Jorik heeft zijn paard
17
schaken
naar voren gespeeld. „Als hij zijn dame van c7 naar b6 zet, wordt het spannend”, denkt opa. „Maar ik weet niet of hij dat durft. Als hij het doet, is hij vrijwel zeker zijn paard kwijt.” Maar Jorik laat na een kwartier nadenken de dame staan waar ze staat. „Dat besloot ik intuïtief. Ik had niet het gevoel dat ik daar veel mee zou winnen.” In plaats van de dame te verhuizen zet Jorik een pion in het midden een stap naar voren. „Ik sta wat achter in tijd, maar ik heb nu een concreet plan. Dit is de breekzet die ik wilde doen. Nu sta ik stevig in het centrum. Ik wil zijn paard weghalen.” De student rechtsgeleerdheid aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam werd door zijn opa geinspireerd om te gaan schaken. Op 5-jarige leeftijd speelde hij zijn eerste pot schaak. Met veertien jaar werd hij kampioen van de Sliedrechtse schaakvereniging. Jorik schaakte in Rusland, in Parijs. Haalde een schaakscore van 1999. Hij wil nog door de grens van 2000 punten. Maar zit nu op 1870 punten. Door officiële schaakwedstrijden te winnen, kan hij zijn score verbeteren. Hoe hoger de score van de speler die hij verslaat, hoe meer punten de winnaar erbij krijgt. Grapjes Opa schommelt met zijn schaakpunten, de zogenoemde elo-score, al jaren rond de 2000 punten. En stond ooit op 2140. Dat betekent niet dat Jorik bij voorbaat verloren heeft, weten ze beiden. Schakers houden onderling ook een puntentelling bij, en daarin zijn ze aan elkaar gewaagd. Beiden schatten hun winkansen fiftyfifty. Opa Hans slaat de pion die Jorik naar voren zette. „Daar ging teveel dreiging vanuit, die moest ik elimineren.” Voor Hans is het nu „zwaar nadenken.” Hij denkt naar eigen zeggen vier of vijf zetten vooruit. „Er zitten zoveel grapjes in het spel. Ik denk er nu over na om mijn loper af te ruilen voor een paard. Daarmee verstevig ik de positie van mijn andere loper.” Tegen oudere mensen schaakt Jorik het liefst. „Jonge mensen spelen aanvallender. Die gooien hun stukken ervoor en proberen de tegenstander zo snel mogelijk mat te zetten. Ouderen ontdekken dat je het soms wat rustiger aan moet doen en ook moet verdedigen.” Opa glimlacht. „De jonge honden zijn minder ge-
18
duldig. In het begin zijn ze soms sterker dan ik, maar ze zijn minder goed in het eindspel. Dus ik verlies mijn vertrouwen niet als ik wat zwakker sta. Ik weet dat ik in het eindspel wat kan winnen.” Jorik: „Dat klopt. Ik ben wat realistischer geworden over mijn kansen op het bord.” Buitenspel In deze fase van het spel kijkt Jorik tevreden naar zijn stelling. „Mijn tegenstander deed een andere zet dan ik verwachtte. Ik verwachtte dat opa zijn paard naar voren zou zetten, maar hij plaatste hem naar achteren. Dat is een beetje een passieve zet waardoor hij dat speelstuk buitenspel zet.” Jorik heeft het gevoel dat hij nu voorstaat in de race. Al realiseert hij zich goed dat de finish nog niet in zicht is. „Maar mijn plan is gelukt. Ik heb het centrum van het bord kunnen openblazen. Nu ga ik mijn toren erbij halen en druk ik langzaam door in het centrum.” Ondertussen probeert hij alert te blijven op de zetten van zijn opa. „Dit spel is nooit risicovrij. Als je niet oplet, kun je in drie zetten mat staan.” Opa laat zich niet van de wijs brengen door de druk die zijn kleinzoon op hem uitoefent. In februari hoopt hij 60 jaar lid te zijn van een schaakvereniging. Hij leerde zichzelf het spel op 13-jarige leeftijd. „Toen ik een jaar later begon bij de Muiderschaakkring in Muiden, was het een club van veel oudere heren. We speelden in een zeer rokerig zaaltje –alle mannen rookten– met een laag plafond” blikt hij terug. „Dat is nu wel anders.” Op zijn zeventiende werd Hans kampioen van de Muiderschaakkring. Hij is een gedreven schaker. „Het heeft een deel van mijn schoolcarrières gekost.” De schaker won verschillende bekers, maar drong nooit door tot de absolute top van Nederland. „Achteraf bezien ben ik veel te laat begonnen met spelen. De wereldschakers starten met 5 of 6 jaar. En die krijgen intensief training. Ik heb het mezelf moeten aanleren.” Inmiddels schaakt de oude rot in het spel minder. „Eigenlijk zou ik nog steeds moeten studeren op partijen, maar ik doe het nu vooral op routine. Het mooie van een partij schaken is dat er zoveel mogelijkheden zijn. En dat je zoveel diepe berekeningen kunt maken. En natuurlijk geniet ik als ik een partij win door goed spel. Maar dat komt zelden voor,
RDMagazine
beeld Cees van der Wal
want je maakt allebei altijd fouten. Ik hoop altijd dat mijn tegenstander de laatste fout maakt.” Grapjes Opa is niet bijzonder onder de indruk van Jorik’s spel waarbij hij naar eigen zeggen het centrale deel van het bord opblaast. „Optisch gezien lijkt het misschien dat zwart er beter voor staat. En met mijn ene paard kan ik inderdaad niet zoveel. Maar in mijn stelling zitten nog allerlei grapjes. Dat is het mooie van schaken.” De beide Kleins geniet deze donderdagavond extra van de pot. Jorik haalt zijn hart op bij de familiestrijd tussen generaties. Opa vindt het geweldig
„Er zitten zoveel grapjes in dit spel. De mogelijkheden zijn eindeloos” dat zijn kleinzoon de schone kunst van het spel onder de knie heeft. Zijn zoon schaakt ook, maar niet op het niveau van hem en zijn kleinzoon. „Ik had nooit meer verwacht dat ik met familie zo zou kunnen genieten van een potje schaak.” De eerste schakers op de borden naast hen schudden elkaar de hand. „Mooie pot”, feliciteert de verliezer de winnaar. Hans heeft nog 37 minuten op de klok. Jorik nog 34. Hij verzet zijn rechtertoren en dan tikt de tijd weer af voor Hans. „Hij kan nu niet meer aanvallen”, denkt Jorik. „Ik heb het gevoel dat zijn aanval niet echt gaat werken. Opa probeert mijn paard weg te krijgen uit het centrum omdat hij ziet dat die sterk is. Ik denk dat hij daar op gaat focussen.” Jorik hoopt dat opa zijn aanval niet doorzet. „Want mijn koning staat niet heel erg veilig.” En precies daarom valt opa wel aan. „Ik dreig met mat”, zegt hij nadat hij zijn loper naar voren zet. Zowel zijn dame als die loper vallen nu de pion aan die pal voor de koning staat. En als de koning wordt geslagen, is het spel voor Jorik over. Toch re-
zaterdag 7 december 2019
kent Hans zich niet te snel rijk. „Dit is een variant dat je niet goed kunt doorrekenen.” Oftewel: de consequenties van zijn zet overziet de schaker niet helemaal. „Ik ben benieuwd wat Jorik gaat spelen.” Opa wiebelt met zijn rechterbeen. Zijn gezicht steunt in zijn handen. De ogen van Jorik schieten heen en weer. Verder zit hij roerloos op zijn stoel. Middernacht De meeste spelers halen inmiddels f luisterend een biertje bij de bar. Naast de borden die nog worden bespeeld, staan torens, lopers en pionnen. Naast het bord van familie Klein staan alleen pionnen. Twee witte en twee zwarte. Maar daar komt nu snel verandering in. Jorik vliegt met zijn toren over het hele speelveld en slaat diep in vijandelijk gebied de toren van zijn tegenstander. Opa vertrekt geen spier en noteert de zet eerst op zijn blaadje. Zo kan hij de pot later nog eens terugkijken. De zwarte indringer verschalkt hij met zijn loper. De kleinzoon heeft alweer een nieuw doelwit op het oog. Een pion moet er aan geloven. Het paard belandt met een denkbeeldige sprong tussen vier vijandelijke witte stukken. Opa laat het daar staan en pakt het andere paard van Jorik. Die pakt op zijn beurt de loper die net heeft toegeslagen. Opa is aan zet, kleinzoon loopt met grote passen naar het toilet. Met minder dan een half uur op de klok begint de tijd te dringen. De klok slaat middernacht. De tijd tikt weg. Beide Kleins wiebelen nu met de voeten. Ze hebben allebei nog een toren en een koning, maar Jorik heeft daarbij nog twee pionnen. Hij zou moeten kunnen winnen, maar zijn opa is niet van plan zich zomaar gewonnen te geven. Dan schudt opa uiteindelijk toch zijn kleinzoon de hand. „Gefeliciteerd.” Jorik glimlacht. „Toen ik de winst moest gaan binnenhalen, begon ik te prutsen. U was een strijdbare partij.” Opa: „Ik houd niet van saaie remises. Het was een bijzonder leuke partij met kansen aan beide kanten. Ik vraag me nu af of ik niet wat meer verdedigend had moeten gaan spelen in het middenspel. Dat moet ik thuis op mijn gemakje nog maar eens uitzoeken.” >>rd.nl/schaken voor een video
19
schaken
Schaakpuzzel Op lange winteravonden is het een goede tijdbesteding om puzzels op te lossen. Het oplossen van schaakproblemen is eigenlijk hetzelfde. Voor schakers die graag puzzelen met schaakstukken dus een prima idee om met deze schaakpuzzel mee te doen. De puzzels kunnen door iedereen worden opgelost.
Maak zelf een schaakprobleem De zes diagrammen die zijn afgedrukt, dienen alle zes opgelost te worden. De eerste drie problemen zijn tweezetten (wit begint en zet zwart mat op de volgende zet). Men dient de juiste sleutelzet (eerste zet van wit) iedere keer op een leeg bord te plaatsen en zodoende krijgt men een nieuw probleem. De problemen vier tot en met zes zijn driezetten (wit zet mat in maximaal drie zetten); ook nu is de sleutelzet nodig om het nieuw te maken probleem te krijgen. De zes sleutelzetten worden dus op een leeg bord geplaatst. Indien alle problemen goed zijn opgelost, is de nieuwe stelling een driezet geworden. Er ontbreekt aan dit probleem echter een zwarte koning. Die dient u op veld a8 neer te zetten.
20
Het is nu de bedoeling dat de zelfgemaakte driezet wordt opgelost. De sleutelzet van driezet is de oplossing van de schaakpuzzel.
De oplossing van de driezet kan tot 18 januari 2020 opgestuurd worden naar Henk Prins, Reinenweer 42, 3363 XR Sliedrecht (email: hprins@solcon.nl). Onder de goede inzendingen zullen enkele schaakboeken worden verloot. De bespreking van de oplossingen van de geplaatste schaakproblemen zal plaatsvinden in de vrijdagse schaakrubriek van het Reformatorisch Dagblad. In deze rubriek zullen de winnaars van de schaakboeken ook bekend worden gemaakt. Š Henk Prins
RDMagazine
Voor de liefhebber
beeld Cees van der Wal
Zo schaakten opa en kleinzoon tegen elkaar. Wit: Hans Klein - Zwart: Jorik Klein, Sliedrecht Interne Clubcompetitie 28-11-2019 1. e4 c5 2. Pf3 d6 3. d4 cxd4 4. Pxd4 Pf6 5. Pc3 a6 6. Le2 e6 7. 0–0 Le7 8. Le3 0–0 9. f4 Dc7 10. Lf3 Pbd7 11. De1 Pb6 12. Td1 Pc4 13. Lc1 e5 14. fxe5 dxe5 15. Pb3 Le6 16. Kh1 Tfd8 17. Dg3 Tac8 18. Le2 b5 19. Lh6 g6 20. Lg5 Txd1 21. Lxd1 Pxb2 22. Lxf6 Lxf6 23. Pd5 Lxd5 24. exd5 Pxd1 25. Txf6 Dxc2 26. h4 De4 27. d6 Pe3 28. d7 Td8 29. Pc5 Db1+ 30. Kh2 Dc1 31. Dg5 Pg4+ 32. Dxg4 Dxc5 33. Txa6 Dc7 34. De4 Txd7 35. Ta8+ Kg7 36. Te8 Td4 37. Dxe5+ Dxe5+ 38. Txe5 Txh4+ 39. Kg3 Ta4 40. Txb5 Txa2 0-1.
Diagram 1: L. Szwedowski, tweezet
Diagram 2: K. Mlynka, tweezet
Diagram 3: H. Prins, tweezet
Diagram 4: C. Voronov, driezet
Diagram 5: V. Schneider, driezet
Diagram 6: F. Chlubna, driezet.
zaterdag 7 december 2019
21
schoonheid
Tijdens zijn tocht door de ijsgrot bij Mayrhofen –waar de ijswanden soms erg dicht bij elkaar staan– vroeg fotograaf Henk Visscher (63) zich soms af: Gaat het écht niet schuiven hier?
22
RDMagazine
beeld RD, Henk Visscher
zaterdag 7 december 2019
23
schoonheid
24
RDMagazine
IJspaleis
beeld RD, Henk Visscher
Oostenrjk kent één wintersportgebied waar je de winter het hele jaar door kunt beleven. De Hintertuxgletscher, op zo’n 3000 meter hoogte, bj het plaatsje Mayrhofen. Hier werd in 2003 bj toeval een natuurljke jsgrot ontdekt. Een gletsjer smelt en schuift langzaam richting het dal, maar de jsgrot, in de gletsjer, is gefundeerd op een stabiele ondergrond waardoor de grot nog lang intact zal bljven. In de jsgrot vind je imponerende jswanden en heel grote jspegels waar een riviertje van smeltwater doorheen stroomt. Dit stroompje is zelfs met bootje te bevaren. De temperatuur en de luchtvochtigheid zjn constant en zorgen voor een aangenaam klimaat, hierdoor voelt het niet koud aan. Kjken binnen in een gletsjer is alsof je je begeeft in een winterwereld zoals C. S. Lewis die beschreef in zjn Narnia Kronieken. Een surrealistische wereld die normaal aan het oog onttrokken is. De schoonheid en het imposante karakter maken een mens klein en nederig.
zaterdag 7 december 2019
25
40 jaar
SALE Haarstraat 54 I Rijssen I www.steenbergen-schoenen.nl
Dank voor uw trouwe ondersteuning Friedensstimme bestaat 40 jaar. De Heere heeft het werk in de voormalige Sovjet Unie gezegend. In al die jaren hebben wij de betrokkenheid van onze achterban mogen ervaren.
Heb jij een groen hart voor een digitale werkwijze?
Werkvoorbereider Buitenruimte & GIS (36-40 uur)
Innovatieve ontwikkelaar GIS & Buitenruimte (36-40 uur)
www.werkwijzer-kaart.nl/ vacatures
werk werk
wijze r BUITENRUIMTE IN KAART
Als dank daarvoor bieden wij u graag onze jubileumuitgave ‘Ljoeba, zendelinge onder de nentsen’ en de jubileumglossy ‘Lydia’ aan.
Vraag ze gratis aan via: www.friedensstimme.nl/uitgaven
Dorpsstraat 129 Lunteren ✶ (0318) 483 496 ✶ www.shoeandmore.nl
rd-actie
MOLDAVIË
Help de kerken helpen NL67 INGB 0002 9707 00 t.n.v. RD-actie
Apeldoorn, december 2019
Geachte abonnee, U hebt het vast al gemerkt: de lezersactie van het Reformatorisch Dagblad komt dit keer ten goede aan de bevolking in Moldavië. Dat doen we op verzoek van de baptisten in dit land en in samenwerking met twee bekende hulporganisaties, Hulp Oost-Europa (HOE) en Dorcas. De Moldavische baptisten weten zich geroepen om naar landgenoten om te zien die ten prooi vallen aan de schrijnende armoede in de vroegere Sovjetstaat. In Moldavië wil het maar niet lukken om iets van economische ontwikkeling op gang te brengen. De uitzichtloosheid onder Moldaviërs blijkt uit het massale vertrek van jongeren, en van vaders en moeders, naar het buitenland. Daar zoeken ze naar werk en proberen zo alsnog een inkomen te verdienen. Niet iedereen is in staat om te vertrekken: ouden van dagen, gehandicapten, ouders van grote gezinnen en de duizenden kinderen die zonder ouders achterblijven. Zij hebben het daardoor des te zwaarder omdat vertrokken familie of buren niet meer voor hen kunnen zorgen. Kinderen groeien op zonder ouders, en ouden van dagen, zieken en gehandicapten vereenzamen en moeten het doen zonder de voor hen noodzakelijke hulp. Grote gezinnen die in Moldavië blijven, beleven vooral in de winter zware tijden: als vader geen werk heeft is het voeden van kindermonden een grote dagelijkse zorg. Op de volgende bladzijden leest u daar meer over. Lokale baptistenkerken willen omzien naar deze kwetsbare thuisblijvers en ze vragen onze steun om diverse activiteiten op te starten. Enkele voorbeelden: ■
Aankoop of huur van onderdak om kinderen na schooltijd te kunnen opvangen en om er eenzame ouderen te ontvangen. Met hen wordt het Evangelie gedeeld en ze krijgen een maaltijd aangeboden.
■
Het op touw zetten van een sociaal netwerk van familie en buren rond eenzame ouderen en bedlegerige gehandicapten.
■
Vaders in arme gezinnen aan werk helpen door hen een vak te laten leren.
Het is slechts een greep uit de vele activiteiten die de kerken willen ontplooien. Van hun dienstbaarheid aan de armen gaat een geweldig christelijk getuigenis uit. Helpt u mee deze actie te laten slagen? Mede namens de Moldavische baptisten, hartelijk dank!
Ir. Cornell Heutink algemeen directeur EMG
zaterdag 7 december 2019
WILT U MEER WETEN? KIJK OP DE WEBSITE VAN DE RD-ACTIE STEUNDEL.NL
27
beeld Jaco Klamer
rd-actie
„Waar we straks heen moeten om te wonen? Geen idee” Honderdduizenden gezinnen in Moldavië moeten zien te overleven omdat ze nauwelijks een inkomen hebben. Vooral in de winter is dat zwaar. Voor Marin en Natalia bijvoorbeeld en hun kinderen. Zonder steun van de kerk redden ze het niet. Ab Jansen
k zou het geregeld tegenkomen in winters Moldavië: moeder, vader en hun kinderen in één kamer op een kluitje bj elkaar. Niet voor de gezelligheid,
I
28
maar om te proiteren van de warmte uit de kachel. Ook al zjn er meerdere slaapkamers in huis, slapen doen ze met z’n allen rond die ene stenen warmtebron, liefst er dicht tegenaan of er zelfs bovenop. Brandhout is duur in de winter, en voor gezinnen zonder vast inkomen betekent dat: alle hens aan dek. Dus dageljks eropuit om takken te verzamelen, of kartonnen dozen. Anderen stoken het afval op dat van maïsvelden komt, of ze verzamelen repen stof uit een naburige textielfabriek. Het was af en toe een aangrjpend beeld op straat: mannen en vrouwen, sjouwend met kartonnen dozen uit een afvalbak. Dan weet je: die hebben het niet breed.
Ook de eerste aanblik van een huis verraadt veel: takkenbossen die er liggen te wachten om te worden gestookt. Het getuigt van armoede onder de bewoners. Alleenstaande ouderen, grote gezinnen waarin vader zonder werk zit (en daarvan heb je er veel in Moldavië), gezinnen met gehandicapten of met langdurig zieken – allemaal kwetsbare groepen die als het ware schreeuwen om aandacht en hulp. Vooral in de wintermaanden, wanneer het werk op het land stilligt en de eigen moestuintjes kaal zjn, moet ieder muntje in moeders portemonnee worden omgedraaid alvorens het uit te geven. Ook rond het huis van Marin en Natalia in Cricova, een dorp even ten noorden van Chisinau, wordt zichtbaar dat het
RDMagazine
„We leven van dag tot dag, en hopen op de hulp van God”
bestaan in het teken staat van overleven. Een aftandse zitbank markeert het looppad naar de voordeur, en ook elders op het erf ligt huisraad. Binnen tref ik het gezin, zittend op bed. Marin (42) en Natalia (39), en hun vjf kinderen Ion (13), Alexandrina (12), Madalina (5), Dumitrja (4) en Marion van twee. De stemming in huis is bedrukt – vader Marin kjkt dof voor zich uit; in zjn ogen ljkt ieder zicht op perspectief verdwenen. „Álles wat hier staat hebben we geleend van vrienden”, reageert Natalia als ze mjn blik ziet dwalen door de kamer. „Er is eigenljk niets van ons.” Ook het huis is gehuurd, vertelt ze, en misschien is dát wel haar grootste zorg, want over een paar weken moeten ze eruit. Waar ze dan heen gaan? Vader en moeder halen hun schouders op. „Geen idee.” Marin werkte tot vorig jaar in de kalkmjnen, even verderop. Een hersenbloeding met als gevolg gedeelteljke verlamming van zjn lichaam, maakte hem in één keer arbeidsongeschikt. De dag waarop dat gebeurde, weet Natalia nog goed: het was op de verjaardag van hun dochter.
zaterdag 7 december 2019
Het gezin leeft nu van staatssteun – 3000 lei per maand, zo’n 155 euro, en dat is een schjntje bj wat ze nodig hebben om als gezin te kunnen leven. Alleen al voor eten is het zesvoudige nodig. „Het valt niet mee om vjf kindermonden te vullen”, zegt Natalia zachtjes. „We leven daarom maar van dag tot dag, en hopen op hulp van God.” Dat doen ze niet tevergeefs, weet Natalia. „Enkele weken terug stond hier een onbekende vrouw op de stoep, ze vertelde dat ze hier eten moest komen brengen.” Maandeljks komen leden van de baptistengemeente langs met een voedselpakket. Met het brandhout dat de kerk levert, kunnen ze de winter doorkomen. Natalia heeft geen wasmachine, dus wast ze kleren met de hand. Een rioolaansluiting hebben ze niet; buiten staat de wc – een gat in de grond met een omheining van planken eromheen. „’s Nachts gebruiken we een po, zodat we niet in het donker naar buiten hoeven.” Van hun vjf kinderen gaan de oudste twee naar school, drie bljven thuis. Oficieel is schoolgaan gratis, maar in de praktjk moet er door ouders een bjdrage per kind worden betaald. Precies dat maakt het voor het gezin lastig om
meer kinderen naar school te sturen. Een grote zorg voor Natalia en haar man is de gezondheid van de kinderen. „Als een van hen ziek wordt en er zjn medicjnen nodig, dan hebben we daar geen geld voor”, zegt Natalia. Ze zegt er daarom alles aan te doen om de kinderen gezond te houden. En dan is er nog de zorg om vader Marin. Geregeld moet hj, begeleid door zjn vrouw, naar het ziekenhuis. Dan passen Alexandrina en Ion bj toerbeurt op hun zusjes en gaan ook zj niet naar school. Hoe het verder zal gaan met hem? Natalia: „Een dokter voorspelde dat zjn gezondheid er niet beter op wordt, al zou een behandeling bj een fysiotherapeut helpen. Maar die kunnen we onmogeljk betalen.” Soms krjgen ze van de dokter voorgeschreven tabletten voor de helft van de prjs. Verder zoekt Natalia naar geneeskrachtige kruiden in het veld, om het gebrek aan medicjnen wat te compenseren. Nu is het wachten op het voorjaar, op de tjd dat alles buiten weer ontluikt en ook in het gezin er wat hoop gloort. „’s Zomers kunnen we in ons tuintje groente verbouwen en op de markt is voedsel een stuk goedkoper dan nu.”
29
WIJ LOSSEN ALLES VOOR U OP! Van A tot Z in eigen beheer
Greeploos
s
o
o
l
p
e
e
r
g
v
e
k
j
i
l
e
d
n
a
l
Keuken
i
t
o
n
e
t
n
a
l
k
Klanten
t
s
v
o
i
e
t
m
m
o
c
t
e
n
k
w
j
o
a
e
u
i
n
r
a
p
d
n
a
l
d
j
r
s
v
e
l
t
g
k
Oven
n
l
s
a
r
i
r
a
a
a
Service
i
e
n
n
t
i
c
g
a
s
r
n
e
k
e
u
k
e
n
t
Inductie
Koelkast Kookplaat Landelijke Modern Montage
Stijlen Vaatwasser
Tien jaar garantie
9,7 RUIM 2225 BEOORDELINGEN QASA.NL | NOVEMBER 2019
“Een strakke keuken hoeft van ons niet. Maa r de keuken moet wel modern genoeg zijn om jaren mee te kunnen,” leggen Coen en Ma rit uit. Beiden zijn ze blij met deze keuken. DB KEUKENGROEP Al meer dan 25 jaar ontzorgt DB KeukenGroep de klant van A tot Z. Alles is in eigen beheer. Wij onderscheiden ons met name in het traject ná de handtekening. Wij verkopen niet alleen keukens, maar installeren ze ook. Met eigen mensen, zo heeft de klant altijd slechts één aanspreekpunt. Onze ervaren vakmensen doen dag in dag uit niets anders dan met passie keukens plaatsen. Ze hebben hart voor de zaak en zien het als erekwestie om keukens met een topkwaliteit afwerking te monteren. Vandaar dat wij gerust 10 jaar garantie durven geven op onze montage.
HAARLEM NUNSPEET
TIC UTRECHT
RIJSSEN
KESTEREN SINT-ANNALAND
GOES
DBKEUKENGROEP.NL
uitleg
Puzzel mee en win Kachel aan, verwarming hoog, gordijnen dicht, kaarsje erbij… U kunt de komende wintermaanden aan de slag met de puzzels uit RDMagazine. Op deze pagina leest u hoe u de oplossingen van de prijspuzzels kunt inleveren. Inzendmogelijkheden De oplossingen van de puzzels waarmee u een prijs kunt winnen, kunt u telefonisch of per (brief)kaart doorgeven zoals hieronder beschreven. Alleen correct doorgegeven oplossingen komen in aanmerking voor een prijs. De puzzels die u kunt inzenden, zijn te vinden op de pagina’s 40, 45 en 53 (voor de kinderen) en op de pagina’s 62/63, 67, 77 en 101. Ze zijn her-
kenbaar aan het bekertje boven aan de pagina: De prijspuzzels kunnen tot uiterlijk zaterdag 25 januari 2020 ingezonden worden. Prijswinnaars gaan akkoord met publicatie van hun naam in het Reformatorisch Dagblad. Telefonisch De uitkomst van een puzzel bestaat uitsluitend uit cijfers, de zogenaamde belcode. Bel naar 09091234571 en volg de instructies op. U betaalt 80 cent per minuut. Daarvan gaat 40 cent naar de RD-actie voor Moldavië. U kunt één oplossing per keer doorbellen. Bij de puzzels waarvan de oplossing uit letters bestaat (pag. 101), moet u deze letters eerst omzetten naar cijfers. Dit doet u door de letters van het alfabet te nummeren, dus a=1, b=2, c=3 enzovoort. Let op: wanneer u dubbele cijfers heeft (bijv. k=11) dient u deze in één vakje te plaatsen. Bij het doorbellen dient u alle cijfers opeenvolgend in te
Oplossingen kunnen tot en met zaterdag 25 januari worden ingezonden
32
RDMagazine
toetsen. De oplossingen van de advertentiepuzzel (pag. 62/63), de Bijbelse lettergreeppuzzel (pag. 67) en de Bijbelse tekstenpuzzel (pag. 79) is een getal. U kunt dat getal als oplossing doorgeven. Schriftelijk U kunt de oplossingen ook schriftelijk doorgeven. Op de kaart of brief dient u de volgende gegevens te vermelden: naam, adres, postcode, woonplaats en niet te vergeten het paginanummer van de puzzel met de oplossing. Per kaart of brief graag één oplossing vermelden. Het adres vindt u hiernaast.Voor de oplossing van de advertentiepuzzel op pagina 62 en 63 dient u de instructies op te volgen op de genoemde pagina’s. Kinderpuzzels De kinderpuzzels en de kleurplaat kunnen alleen schriftelijk worden opgestuurd naar het volgende adres:
zaterdag 7 december 2019
Adres Reformatorisch Dagblad t.a.v. redactie RDMagazine Postbus 241 7300 AE Apeldoorn Prijzen voor kinderen Suus en Sem gaan schaatsen, Linda Bikker Knoop het in je oren!, Hanneke Mostert Het geheim van Grit, Lianne Biemond Het geheim van groep 6, Gisette van Dalen De sterrentellers, Jeannette Donkersteeg Prijzen voor volwassenen De Christenreis met kanttekeningen, John Bunyan Rivier naar de vrijheid, Ann H. Gabhart Belaan met smart en hoon (overdenkingen voor de lijdensweken), Maarten Luther
33
VRAAGPRIJS € 1.835.000,- K.K.
Laageinde 3, Kapel A Avezaath vezaath P Prachtig, rachtig, gerestaureerde gerestaureerde woonboerderij woonboerderij HOFSTEDE HOFSTEDE ‘JOGHMANSHOF’ ‘JOGHMANSHOF’ ((rijksmonument) rijksmonument) midden midden in in de de Betuwe Betuwe op op een een perceel perceel v van an 1 11.449 1.449 m m²² e en n een een woonoppervlakte woonoppervlakte van van cca. a. 6 620 20 m m². ². D De ew woning oning iiss v voorzien oorzien va van ne een en v verwarmd erwarmd b buitenzwembad, uitenzwembad, a alarminstallatie, larminstallatie, airco. airco. Twee Twee vijfroedige vijfroedige hooibergen hooibergen zijn zijn met met elkaar elkaar verbonden verbonden door door een e en grote grote schuur schuur met met ruimte ruimte voor voor meerdere meerdere auto’s. auto’s. De De Joghmanshof, Joghmanshof, in in K Kapel a p el A Avezaath vezaath iin nd de eB Betuwe etu we v vlakbij la k b ij T Tiel iel e en nd de eA A15, 15, m met et p prima rim a o ontntsluitingen sluitingen n naar aar d de eR Randstad a n ds t a d e en na andere n d e re g grote rote ssteden. te d e n .
Verkoopinformatie: Het Rond 14 I 4285 DE Woudrichem I 0183 304 689 I info@molroubosmakelaardij.nl I www.molroubosmakelaardij.nl
Uw hypotheek goed, snel en voordelig geregeld? • Hypotheek voor starter, doorstromer of oversluiter
!
Onafhankelijk advies
!
Verantwoord en voordelig
!
Deskundig en oplossingsgericht
• Woningverhuur hypotheek • Hypotheek voor ondernemer vanaf 1 jaar zelfstandig • Hypotheek zonder verzekering • Overwaarde hypotheek voor 60+
FINANCIEEL ADVIESBUREAU
Voor passend inancieel advies! Bel 0342 421653 Van Ommeren Financieel Adviesbureau
Albert Plesmanstraat 2 | 3772 MN Barneveld | 0342 421 653 | www.vanommeren-fa.nl
portret Naam: Marleen Penning (14) Woonplaats: Hendrik-IdoAmbacht Klas: 3 havo op het Wartburg College in Dordrecht
beeld Sjaak Verboom
Ik vind puzzelen erg leuk, omdat het iets heel anders is dan schoolwerk maken en omdat het een ontspannen bezigheid is. Mijn favoriete puzzels zijn Zweedse puzzels, sudoku’s en woordzoekers, en ook legpuzzels vind ik erg leuk om te maken. Op zaterdag of ’s avonds als mijn huiswerk af is heb ik het meeste tijd om lekker op de bank onder een woondeken een puzzel te maken. Meestal doe ik dat alleen, maar als ik er niet uitkom, vraag ik hulp aan mijn zussen. En als niemand anders het puzzelboek wil hebben, neem ik het soms mee naar boven om in bed nog verder te puzzelen.”
zaterdag 7 december 2019
35
beeld Daan van Oostenbrugge
proefjes
Krimpend colablikje Lege frisdrankblikjes zijn te leuk om meteen weg te gooien. Je kunt ze met veel gekraak pletten onder je schoen, maar ook in elkaar laten krimpen door ze eens flink te laten schrikken. Janneke van Reenen
Wat heb je nodig? ■■ Leeg■frisdrankblikje ■■ Grote■schaal ■■ Waterkoker ■■ Keukentang
36
Wat moet je doen? 1. Vul■de■schaal■met■koud■water■en■zet■hem■op■ het■aanrecht. 2. Kook■ongeveer■een■halve■liter■water■in■de■ waterkoker. 3. Giet■het■kokendhete■water■voorzichtig■in■het■ lege■blikje■tot■het■helemaal■vol■is. 4. Pak■het■blikje■op■met■de■keukentang■en■laat■ het■boven■de■spoelbak■leeglopen. 5. Dompel■het■blikje■zodra■het■leeg■is■met■de■ bovenkant■omlaag■onder■in■het■koude■water.■Wat■ gebeurt■er? Waarschuwing: Doe dit proefje onder toezicht van een volwassene. Het blikje wordt erg heet. Wat gebeurt hier? Niet■voor■niets■moet■je■het■blikje■met■een■keukentang■oppakken,■het■wordt■gloeiend■heet.■Het■ aluminium■waar■het■blikje■uit■bestaat,■geleidt■ warmte■supergoed.■Veel■beter■dan■bjvoorbeeld■ een■stenen■mok,■waar■je■gerust■je■handen■omheen■kunt■vouwen■als■er■hete■thee■in■zit.■ Zodra■je■het■water■uit■het■blikje■hebt■laten■ lopen,■heb■je■een■blikje■vol■warme■lucht.■Je■moet■ snel■werken,■dit■proefje■geeft■het■mooiste■resultaat■als■het■blikje■zo■warm■mogeljk■is.■Als■je■het■ blikje■onderdompelt■in■koud■water,■koelt■het■ blikje■(en■ook■de■lucht■die■er■in■zit)■direct■af.■Het■ gevolg■is■dat■de■lucht■krimpt,■want■bj■af koeling■kruipen■luchtdeeltjes■dichter■bj■elkaar.■De■ opening■zit■onder■water,■dus■nieuwe■lucht■kan■ er■niet■bj.■ Er■bljft■maar■één■optie■over:■de■dunnen■metaalwand■van■het■blikje■knalt■naar■binnen■en■in■ plaats■van■een■rond■blikje■heb■je■nu■een■vierkant■ exemplaar■in■handen.
RDMagazine
Regenbui in een bloemenvaas Je zou het niet zeggen als je bibberend door de regen fietst, maar een flinke plensbui heeft alles te maken met warmte. Zonder warmte geen regen, ook in de winter niet. Janneke van Reenen
beeld Daan van Oostenbrugge
Wat heb je nodig? ■■ Bloemenvaas■met■ronde■opening ■■ Plastic■of■glazen■schaaltje■dat■op■de■vaas■past ■■ Waterkoker ■■ Jsblokjes Wat moet je doen? 1. Druk■een■stuk■of■tien■jsblokjes■uit■de■vorm■in■ het■schaaltje. 2. Giet■voorzichtig■een■linke■laag■kokend■water■ in■de■vaas. 3. Zet■het■schaaltje■bovenop■de■vaas.■Er■mag■geen■ kier■tussen■de■onderkant■van■het■schaaltje■en■de■ bovenkant■van■de■vaas■zitten. 4. Wacht■nu■een■paar■minuten■en■kjk■wat■er■ gebeurt.■Ga■na■een■kwartier■nog■eens■kjken. Waarschuwing: Doe dit proefje onder toezicht van een volwassene. Wat gebeurt hier? Je■ziet■het■al■als■je■het■kokende■water■in■de■vaas■ schenkt.■Er■komt■stoom■af,■een■deel■van■het■water■ verdampt.■Maar■daarmee■heb■je■nog■geen■regen.■ Boven■in■de■vaas■botst■de■opstjgende■stoom■tegen■ de■koude■onderkant■van■het■bakje■met■jsklontjes■aan.■Het■gevolg■is■dat■het■water■condenseert.■ Eerst■vormen■zich■ijne■druppeltjes,■niet■alleen■ aan■de■bodem■van■het■schaaltje,■maar■ook■aan■ de■binnenkant■van■de■vaas.■De■kleine■druppels■ worden■groot■en■als■ze■zwaar■genoeg■zjn,■vallen■
zaterdag 7 december 2019
Lukt dit proefje ook met koud water? ze■omlaag■en■heb■je■regen■in■je■bloemenvaas. In■de■atmosfeer■gebeurt■hetzelfde,■maar■dan■in■ het■groot.■Zeewater■verdampt,■stjgt■op■en■komt■ in■aanraking■met■koudere■luchtlagen.■Zodoende■ ontstaan■kleine,■zwevende■waterdruppels:■wolken.■Worden■de■druppels■te■zwaar,■dan■vallen■ze■ omlaag■en■komen■uiteindeljk■weer■in■zee■terecht.
37
beeld Daan van Oostenbrugge
proefjes
Ballonvaren in de achtertuin Vind je het ook zo mooi als een felgekleurde heteluchtballon laag over je huis komt drijven? Je kunt er ook zelf een maken, met een föhn als warmtebron. Janneke van Reenen
Wat heb je nodig? Grote■vuilniszak■(containerzak)■van■dun■plastic ■■ Vuilniszak■sluitclips ■■ Föhn■met■verlengsnoer ■■ Rolletje■dun■touw ■■ Twee■helpers
■■
Wat moet je doen? 1. Scheur■de■vuilniszak■voorzichtig■van■de■rol. 2. Maak■de■opening■aan■twee■kanten■kleiner■door■ de■zjkanten■op■te■binden■met■een■sluitclip■(zie■tekening).■Zorg■dat■je■een■klein■gat■overhoudt,■niet■ veel■groter■dan■de■blaasmond■van■de■föhn. 3. Rol■het■touw■een■eind■af■en■maak■bovenaan■ een■lus,■ongeveer■zo■groot■als■de■opening■van■de■ zak.■ 4. Maak■de■lus■aan■twee■kanten■stevig■vast■aan■de■ sluitclips. 5. Ga■nu■naar■buiten■en■laat■een■van■de■helpers■ de■bovenkant■van■de■vuilniszak■vasthouden.■De■ andere■helper■pakt■de■zak■bj■de■twee■‘staarten’■ die■je■met■de■sluitclips■hebt■gemaakt.■Deze■persoon■houdt■ook■het■touw■vast. 6. Stop■de■blaasmond■van■de■föhn■in■het■gat■en■ blaas■een■paar■minuten■hete■lucht■in■de■ballon.■ Warm■genoeg,■denk■je?■Dan■kun■je■de■ballon■loslaten.■Hoe■hoog■komt■hj? Waarschuwing: Doe dit proefje onder toezicht van een volwassene. De föhn kan heet worden. Wat gebeurt hier? Warme■lucht■zet■uit.■Als■je■de■lucht■in■de■zak■ verwarmt,■passen■er■dus■minder■luchtdeeltjes■in.■ Het■gevolg■is■dat■de■inhoud■van■de■zak■wat■minder■weegt■dan■de■omringende■lucht.■Je■vuilniszak■ stjgt■op■als■een■echte■heteluchtballon.■Doe■dit■ proefje■bj■rustig■weer■en■met■materiaal■dat■zo■ weinig■mogeljk■weegt.■ Zit■je■in■de■winter■liever■binnen?■Toch■is■het■niet■ zo’n■goed■idee■dit■proefje■in■de■zomer■te■doen.■ In■de■winter■is■het■temperatuurverschil■binnen■ en■buiten■de■ballon■groter,■zodat■hj■hoger■stjgt.■ Helaas■koelt■hj■wel■sneller■af,■dus■hj■komt■eerder■ naar■beneden.
38
RDMagazine
woordendaad.nl/kindzijn
puzzel
WOORDZOEKER Streep de 70 woorden uit Prediker weg. Je leest de woorden van links naar rechts en andersom, en van boven naar beneden en andersom. Welk woord kun je maken van de 5 letters die overblijven? AARDE ADEM ARBEID BEGIN BETER BOEKEN BOUWEN BROOD DAG DODEN
EEUWEN EINDE GELD GEVAAR GOED HATEN HEMEL HUILEN IJDEL KIND
KONING KOPEN KOU KROM KUIL KWAAD LACHEN LEZEN LICHT LIEFDE
LOON MOND NAAM NIEUW OORLOG RECHT RUST SCHADUW SCHEUREN SPREKEN
STAD STIL STRIJD TAAL TENT TIJD TOEN TRANEN TROOSTER VALLEN
VENSTER VERDRIET VIJVERS VISSEN VOET VREDE VREUGDE WAARHEID WIJS WIND
WOLKEN WOORD ZALF ZANGERS ZEE ZILVER ZOEKEN ZONDAAR ZOON ZWIJGEN
A
A
R
D
E
W
A
A
R
H
E
I
D
D
T
B
W
O
O
R
D
E
O
G
G
E
V
A
A
R
O
T
E
O
V
E
R
D
R
I
E
T
S
D
A
E
R
D
R
K
O
N
I
N
G
K
O
P
E
N
K
O
E
B
O
U
W
E
N
T
S
U
R
M
E
E
O
R
E
V
L
I
Z
L
A
C
H
E
N
N
N
S
V
T
A
A
L
E
M
E
H
R
K
O
E
E
T
E
E
L
D
I
E
B
R
A
O
E
O
G
T
E
N
R
L
A
N
E
D
O
D
O
N
Z
IJ
A
R
S
O
E
T
S
C
H
E
U
R
E
N
W
H
M
T
O
N
S
T
R
IJ
D
W
L
E
E
Z
U
O
E
W
U
E
I
N
E
K
L
O
W
Z
O
I
R
R
E
C
H
T
IJ
D
E
L
G
I
E
N
L
K
U
I
L
O
O
N
F
K
O
U
N
L
D
E
T
E
N
T
H
C
I
L
I
E
F
D
E
A
N
O
N
I
G
E
B
Z
A
N
G
E
R
S
A
A
E
D
G
U
E
R
V
Z
D
N
O
M
IJ
R
A
N
E
S
S
I
V
G
E
L
D
A
G
W
M
M
V
IJ
V
E
R
S
T
I
L
K
W
A
A
D
Z
O
E
K
E
N
E
W
U
E
E
I
N
D
E
© Puzzel: Diny van Leeuwen
Oplossing:
NAAM:
ADRES:
40
LEEFTIJD:
POSTCODE:
WOONPLAATS:
RDMagazine
puzzel
Cijferpuzzel In het eerste puzzelhok staat onder elke letter van het alfabet een cijfer. Zet in het tweede puzzelhok de juiste letters onder de cijfers. Letters met een sterretje zijn hoofdletters. Je leest dan een Bijbeltekst uit de geschiedenis over de zondvloed. Daarna lees je in het tweede puzzelhok ook nog een vraag. Het antwoord op die vraag is de oplossing van deze puzzel. A
B
C
D
E
F
G
H
I
J
K
L
M
3
10
24
7
5
16
20
11
4
18
22
12
26
N
O
P
Q
R
S
T
U
V
W
X
IJ
Z
8
6
14
1
9
21
15
2
25
13
17
23
19
7*
5
D
e
19*
23
11*
8
5*
5*
9*
5*
11
3
9
15
19
5
4
25
6
4
6
9
: 15
3
3
8
3
12
8
7
5
7
3 -
20
5
8
19
2
12
5
8
5
8
19
6
26
5
8
8
25
10
3
5
4
7
5
12
5
8
6
6
20
21
15
11
4
15
5
8
5
9
7
3
5
15
4*
8
8
9
20
20*
5
12
5
5
21
12
6
16
15
3
3
9
7
5
19
3
3
4
4
8
20
22
6
2
7
5
5
8
15
5
13
5
8
6
14
11
6
13
5
12
22
8
5
21
4
18
5
5
25
4
8
15
5
9
8
3
24
11
15
2
7
5
8
25
5
9
5
19
5
20*
6
21
7
3
21
8
7
?? Š Puzzel: Diny van Leeuwen
zaterdag 7 december 2019
41
kleurplaat
42
RDMagazine
puzzel
Woordzoeker Koning Winter Streep de onderstaande woorden weg zoals op het voorbeeld. De letters die overblijven vormen de oplossing.
APPELFLAP DEKENS HAARDVUUR HAGELBUI
KRUIK MAILLOT NACHTVORST PEKEL
PISTE SJAAL SNEEUWVLOK STAMPPOT
STROOIEN VERKOUDEN VERWARMING VRIESKOU
VRIEZEN WINTERKOST
P
O
T
L
V
P
V
T
H
C
A
N
P
P
W
E
E
O
S
A
U
O
K
S
M
I
I
K
R
O
N
A
P
P
E
L
A
S
N
S
K
S
E
R
U
I
K
F
T
S
T
R
O
O
I
D
R
T
H
L
S
N
E
E
U
W
V
V
K
O
A
A
S
E
V
N
D
L
E
U
E
L
G
P
N
Z
D
E
O
L
I
U
B
L
E
U
E
E
N
K
R
W
A
R
M
I
N
G
K
I
R
V
W
S
J
A
B
A
A
L
© Puzzel: Sanders puzzelboeken
Oplossing:
zaterdag 7 december 2019
43
puzzel
Zweedse puzzel Los de puzzel op. De pijltjes laten zien waar je de woorden moet invullen. Let op de richting van de pijltjes. NIET VEEL VAN WIE JE HET MEEST HOUDT, IS DE ...
ZOETE VLOEIBARE STOF LANGE RIJ AUTO'S
WINDSTREEK HELE GROTE ZEE
DEEL VAN HET BESTEK
ETEN
GANG VAN EEN PAARD
VOLWASSEN JONGEN
VERVALLEN HUIS
VOORBIJ
ANDER WOORD VOOR ZALF
ONTSTAAT DOOR VUUR
DE MAAT VAN MUZIEK
PASHOKJE REISLEIDER
ASSE...TER IEMAND VAN DE POLITIE ANDER WOORD VOOR MOEDER
..., RE, MI VROLIJK PLAK BROOD
POST OP DE COMPUTER BIJVOORBEELD FRANS OF ENGELS
HO...DDOEK VOLKSVERZET
... EN VLOED STIL! GROOTVADER VERBONDEN MET INTERNET
SMALLE OPENING
PLAN NIET WILD
BETEUTERD
RIVIERMOND
IJS..LY PERIODE VAN VIERENTWINTIG UUR
DOEN KOEIEN IN DE WEI
OP DIE TIJD NIET HET, MAAR ...
IETS MOOIS MAKEN MET POTLODEN
ZE GAAT ER SNEL ...DOOR
OBER PLANT DIE IN DE SLOOT GROEIT
IEDER
IETS WAT NIEMAND MAG WETEN
PERFECT
GOED
ADAM EN ...
BROCCOLI IS EEN GROEN...
KILOMETER (AFK.)
ZANGNOOT
DOL..UKKIG
HOUTJE OM KLEREN OP TE HANGEN LANGERE ROUTE EUROPEES KAMPIOENSCHAP SPRINGEND INSECT
KOEK..MEL VRUCHT
ER WAS ...S
VENSTER
ANDER WOORD VOOR MOGELIJKHEID
VUILE PLEK LAT OM MEE TE SKIËN
WINTERS VOERTUIG
... JONGENS (DONALD DUCK) SCHUIFBAK IN JE BUREAU
44
NIET VOOR, MAAR ... HET ETEN OP DIE MANIER
NIET BREED ...LEMAAL
VERONGELUKT SCHIP
VREES
KNOP OP HET TOETSENBORD
© Puzzel: Sanders puzzelboeken
GRIEZELIG
WATER AFVOEREN
VERSIERINGSBAND
100 GRAM
RDMagazine
puzzel
Psalmenpuzzel Zoek de genoemde psalmversjes op in je psalmboekje. Zet het ontbrekende woord in de psalmregel. De eerste letters van die woorden vormen nog een psalmregel. In welk versje van Psalm 84 zingen we dit? Ps. 79:7
zo zullen wij de ………. Uwer weiden
Ps. 63:2
want beter dan dit ………. leven
Ps. 91:5
Hij zal Zijn ………. gebieden
Ps. 138:1
ik zal mij buigen op Uw ……….
Ps. 34:6
komt ………. hoort naar mij
Ps. 90:5
van zeventig of ………. op
Ps. 121:1
Die ………. zee en aarde
Ps. 145:5
Uw Koninkrijk is ………. uitgebreid
Ps. 48:4
gelijk Uw ………. is grote Koning
Ps. 69:12
dan zing ik blij en uit een ………. hart
Ps. 3:2
mijn ………. mijn vast betrouwen
Ps. 65:2
ja, wonen in Uw ……….
Ps. 132:12
maar … bloeit de gloriekroon
Ps. 81:12
op Mijn ……….
Ps. 72:3
zij zullen U ………. vrezen
Ps. 113:2
is boven zon en ………. verheven
Ps. 100:3
ga tot Zijn poorten ………. met lof
Ps. 68:10
Hij overlaadt ons dag aan ……….
Ps. 105:5
tot in het ………. geslacht
Ps. 147:10
laat al wat ………. heeft Hem prijzen
Ps. 103:8
gelijk het ………. is ons kortstondig leven
Ps. 146:3
………. hij die in dit leven
Ps. 6:9
Zich over mij ……….
Ps. 71:17
mijn tong zal U mijn Redder ……….
s
© Puzzel: Diny van Leeuwen
Oplossing:
NAAM:
ADRES:
zaterdag 7 december 2019
LEEFTIJD:
POSTCODE:
WOONPLAATS:
45
kleurplaat
46
RDMagazine
puzzel
Tekstenpuzzel Zoek de zeventien Bijbelteksten een voor een op in je Bijbel en geef antwoord op de vragen. Streep het gevonden antwoord weg. Zet de antwoorden in de derde kolom van het puzzelhok. Welk woord blijft over? Dat is de oplossing. ADDERVERGIF BROOD BROOD DAVID DE BAKOVEN
DE BEKEN DE DAG DE DAG DE DAG DE OVEN
Genesis 18:1
Wat werd heet?
Exodus 16:21
Wat werd heet?
Jozua 9:12
Wat is warm meegenomen?
1 Samuel 11:9
Wat zal heet worden?
1 Samuel 11:11
Wat werd heet?
1 Samuel 21:6
Wat is warm?
2 Samuel 4:5
Wat was heet geworden?
1 Koningen 1:1
Wie kreeg geen warmte?
Nehemia 7:3
Wat wordt heet?
Job 6:17
Wie worden warm?
Job 37:17
Wat worden warm?
Job 39:17
Wat wordt verwarmd?
Psalm 39:4
Wat werd heet?
Psalm 140:4
Wat is heet?
Daniël 3:19
Wat moet zevenmaal heter?
Hosea 7:4
Wat is heet gemaakt?
Johannes 18:18
Wie warmde zich?
DE ZON DE ZON DE ZON EIEREN KLEREN
MIJN HART PETRUS SCHADUW
DE ...
© Puzzel: Diny van Leeuwen
Oplossing:
zaterdag 7 december 2019
47
Vakantie 2020? Reserveer nu via www.kleinebelties.nl of bel 0523-26 13 03
Zondagsrust Vakantie ervaring sinds 1948
Park met veel voorzieningen Dicht bij het centrum van Hardenberg Prachtige horeca, overdekt terras Ruime kavels midden in natuur
Midden in het Overijsselse Vechtdal ligt vakantiepark “De Kleine Belties”. Een gezellig familiepark met volop activiteiten voor het hele gezin. In het voor- en naseizoen is het de ideale plek voor de 55 plussers en jonge gezinnen.
Bossen en de Vecht dichtbij Prima verhuur mogelijkheden
Overdekt zwembad , glijbaan en whirlpools
• Stacaravans • Chalets • Kamperen • Bungalows • Familiehuizen
Chisomo (11) wil dokter worden… …maar ze heeft een aangeboren oogafwijking. Haar ouders hebben geen geld voor medische hulp en ze kan nauwelijks naar school. Toch hoeft ze haar droom niet op te geven. Stichting Stéphanos helpt kinderen als Chisomo met voedsel, kleding, medische zorg en (Bijbels) onderwijs.
voor € 15 geeft eru al 3 kind bijbels!
voor geeft u al 3 kinderbijbels!
Maak uw bijdrage over op NL74 RABO 0335 3074 50 t.n.v. Stichting Stéphanos 0f doneer online via www.stephanos.nl/ikhelp Presentatie? 06 - 301 671 72 of voorlichting@stephanos.nl www www.stephanos.nl www.stephanos.nl .stephanos.nl
puzzel
Woordzoeker De overgebleven letters vormen de oplossing. NATUURIJS PEGEL PEKEL RADIATOR RILLEN
ROOKWORST SJAAL SNERT SPECULAAS UITGLIJDEN
VORST VRIESKOU WANTEN WIND WINTERJAS
D
B
R
T
R
E
N
S
R
S
IJ
M
A
I
L
L
O
T
A
L
N
S
U
S
L
B
N
E
D
A
E
A
K
T
J
L
G
B
I
E
L
K
T
O
S
A
E
U
A
E
W
U
E
U
U
W
A
N
T
E
N
R
C
P
U
D
V
L
O
U
O
K
S
E
I
R
V
O
R
E
L
E
G
E
P
N
IJ
D
R
O
O
K
W
O
R
S
T
S
N
S
U
I
T
G
L
IJ
D
E
N
I
T
N
S
A
J
R
E
T
N
I
W
© Puzzel: Sanders puzzelboeken
BIBBEREN GLAD IJSKOUD MAILLOT MUTS
Oplossing:
zaterdag 7 december 2019
49
puzzel
Kleurpuzzel Kleur in het puzzelhok alle letters van het woordje WARMTE. W A R M T E
= = = = = =
rood groen bruin geel oranje blauw
E
E
E
M
M
M
M
M
M
M
M
M
E
E
E
E
W
E
T
M
M
M
M
M
M
M
T
E
W
E
E
E
E
W
T
M
M
M
M
M
T
W
E
E
E
V
E
E
E
E
T
M
Z
M
T
E
E
E
E
E
W
M
W
M
E
T
M
M
M
T
E
M
W
M
W
M
W
T
W
E
M
T
M
T
M
E
W
T
W
M
E
T
M
E
M
T
E
T
E
T
M
E
M
T
E
T
M
E
M
T
E
M
E
M
E
T
M
E
M
T
M
E
M
T
E
E
E
T
E
E
E
T
M
E
M
R
M
T
E
M
E
M
E
M
E
M
E
T
M
R
M
T
W
E
E
T
M
T
M
T
E
E
W
T
M
T
R
E
M
E
E
M
E
M
E
E
M
E
R
T
M
T
M
W
M
M
W
O
W
M
M
W
M
T
M
W
M
M
A
A
A
M
A
M
M
A
A
M
M
W
R
W
A
A
A
W
A
A
A
W
A
A
A
W
R
W
A
T
T
A
A
A
T
A
A
A
T
T
A
W
A
T
T
T
T
A
T
T
T
A
T
T
T
T
A
A
T
R
R
T
A
T
R
T
A
T
R
R
T
A
A
A
R
R
A
A
A
N
A
A
A
R
R
A
A
R
A
R
R
A
R
A
R
A
R
A
R
R
A
R
W
A
R
R
A
A
A
R
A
A
A
R
R
A
W
Š Puzzel: Diny van Leeuwen
Van de letters die overblijven kun je een woord maken. Zoek dit woord op in het eerste hoofdstuk van het Bijbelboek Jakobus. In welk vers lees je het? Dat getal is de oplossing van de puzzel.
Oplossing:
50
RDMagazine
puzzel
Kruiswoordpuzzel Breng de letters uit de genummerde vakjes over naar de gelijkgenummerde vakjes van de oplossingsbalk.
1
horizontaal
verticaal
1 regencape 6 die bloeit 9 open kist 11 goed zo 12 zit in je bureau 13 aanwijzend voornaamwoord 14 serie 16 geweldig 18 dapper 19 hokje in een gevangenis 20 groene plek in de woestijn 22 je tanden poets je met tand... 23 reeds lange tijd 27 Noordpoolbewoner 29 iets wat in de mode is 31 hees 32 tropische storm 34 dik touw 35 ander woord voor gek 36 schip van Noach 37 grond 38 kriebelen 39 adellijke 40 plek om iets te doen of spullen in te zetten 42 gymler... 43 zachte veertjes 45 jij en ik 46 voortdurend 50 hier kun je mee naaien 52 tot op dit ogenblik 55 op dit ogenblik 56 jij en ik 57 ondergrondse trein 60 niet raak 63 grootmoeder 65 hevig 67 betaalplaats 69 uitroep van verbazing 71 plan dat ineens bij je opkomt 73 bolgewas 75 gries..pudding 76 vermelden 77 binnen 78 schuifbak.
2 klassiek zangspel 3 smeersel voor je huid 4 plotseling 5 badpak dat uit twee delen bestaat 6 heel erg 7 ander woord voor ieder 8 soort verf voor je wimpers 9 hier bak je pannenkoeken mee 10 kleine kerk 15 voorwaarde 17 kleu..blind 20 volksverzet 21 baardhaar weghalen met een apparaat of met een mesje 22 op zijn ... terechtkomen 24 is iets lekkers om te eten 25 persoon in openbare dienst 26 iemand die heel veel weet 27 mens-...-je-niet 28 vriendinnetje van Donald Duck 30 gele tropische vrucht 33 snipver..n 41 van u 44 familielid 47 draagzak 48 plus 49 tweetal 51 ... was eens 53 honderd gram 54 om te rijden, moet je ... geven 56 Texel is een ...deneiland 58 mak 59 goed 61 ik ben ... de beurt 62 dicht 64 negatieve waarde 65 ..., twee, drie, vier 66 vrijgevig 68 reeds 70 hectometer (afk.) 72 kippenproduct 74 geluid van een ezel.
2
3
4
5
6
7
11
14
15
22
27
23
28
29
32
31
25
26
34
36
37
38
40
39
41
44
42
45
51
46
52
58
53
60
59
67
25
48
49
50
55
61
62
69
76
68
47
54
68
75
38
24
30
33
35
31
17
19
21
57
10
16
18
43
9
12
13
20
8
56
63
70
64
71
65
66
72
73
77
78
74
12
Oplossing:
zaterdag 7 december 2019
51
Actie! 10% VROEG
BOEK KORTING
De Klimberg: toppunt van vakantieplezier
T/M 31 JANUARI*
U KUNT VANAF NU BOEKEN VOOR 2020 ! • Christelijke signatuur & natuurlijk gelegen • De ideale gezinscamping met ruime kampeerplaatsen, ook met privé sanitair • Recreatieteam in alle schoolvakanties en activiteiten voor alle leeftijdsgroepen • Verhuur caravans, chalets, jaarplaatsen en familiehuis • 55+ weken met programma in juni en september • Verwarmd zwembad kan worden overdekt!
www.deklimberg.nl • hardenberg *Op huurprijs kampeerplaats bij boeken voor 31-1-2020
DAAR KAN NIETS TEGENOP!
Escudostraat 11 2991 XV Barendrecht 010 438 41 63 www.slaapwel.nl
Al meer dan 30 jaar DÉ SPECIALIST!
AVEK • H OME COLLE C T I O N • PUL L M A N • T E M PU R • VA NDY C K E . A .
kleurplaat
NAAM:
ADRES:
zaterdag 7 december 2019
LEEFTIJD:
POSTCODE:
WOONPLAATS:
53
beeld Marijke Duffhauss
zelf lezen
54
RDMagazine
Sneeuwpop met een bril Hanneke Mostert-Wensink
Het is zaterdagmorgen. Als Mirjam naar buiten kjkt, is alles wit. Mirjam gaat naar de slaapkamer van papa en mama. „Papa, mama”, roept ze, „het heeft gesneeuwd.” Ze trekt het gordjn open om de sneeuw te laten zien. Mama komt slaperig overeind en knippert met haar ogen tegen het licht. „Ja?” zegt ze. „Hoe laat is het?” Papa kjkt op de wekker. „Het is zeven uur”, zegt hj. „Mag ik buitenspelen?” vraagt Mirjam. Mama lacht. „Straks, na het ontbjt.” Als Mirjam haar brood op heeft, gaat de deurbel. Dat is vroeg! Het is nog maar acht uur. Sam staat op de stoep. Hj woont om de hoek. Mirjam vindt Sam héél leuk. Ze is een beetje verliefd op hem. „Zullen we een sneeuwpop maken?” vraagt Sam. Hj duwt zjn brilletje goed op zjn neus. „Ja, leuk!” roept Mirjam blj. Ze pakt haar sneeuwlaarzen uit de kast en trekt ze aan. Het is koud buiten. Sam en Mirjam gaan aan het werk. Ze maken een sneeuwbal en rollen die door de sneeuw. Zo wordt de bal groter en groter. Gelukkig bljft de sneeuw goed plakken. Al snel is de sneeuwbal heel groot geworden. Nu is de onderkant van de sneeuwpop klaar. Dan maken Sam en Mirjam een tweede bal. Dat wordt het hoofd van de sneeuwpop. Samen zetten ze het hoofd op de onderkant. Sam doet zjn sjaal af. „Doe jj die om bj de sneeuwpop?” vraagt hj. Voorzichtig knoopt Mirjam de sjaal om. Het begint al echt op een sneeuwpop te ljken. Maar hj is nog niet af. Mirjam rent naar de keukendeur en doet hem open. „Papa, mag ik uw muts gebruiken?” „Dat mag”, zegt papa. „En je mag nog iets meenemen.” Papa loopt naar de koelkast en haalt er een wortel uit. „Voor de neus”, zegt hj. „Dank u wel!” zegt Mirjam blj. „Dat is leuk.” Nu nog de ogen. Hoe moeten ze die maken? Mirjam denkt na. En opeens heeft ze een idee! Ze gaat naar binnen. Vlug doet ze haar sneeuwlaarzen uit en rent de trap op naar boven. „Niet zo stampen op de trap”, zegt mama.
zaterdag 7 december 2019
Ze is bezig op de babykamer om alles klaar te maken voor de baby. Het wiegje en de commode staan al klaar. Mirjam loopt naar de zolder. Op haar slaapkamer haalt ze haar knopenpotje tevoorschjn. Welke knopen zal ze gebruiken? Ze pakt twee grote blauwe knopen uit het potje. Dat zjn mooie ogen! Met de muts, wortel en knopen gaat Mirjam weer naar buiten. Sam zet de muts bj de sneeuwpop op. Mirjam prikt de wortel midden in het gezicht. Zo, nu heeft de pop een neus. Daarna duwt ze de knopen op de plaats van de ogen. Met kleine steentjes maken ze een mond. Van een afstandje bekjken Sam en Mirjam hun werk. „Mooi, hè?” zegt Sam trots. Hj duwt weer met zjn vinger tegen zjn brilletje. Mirjam kjkt naar Sam en dan naar de sneeuwpop. „Wacht even!” zegt ze. Opnieuw gaat ze naar binnen. Ze trekt haar sneeuwlaarzen weer uit en rent naar boven. „Zachtjes op de trap!” roept mama opnieuw. Dit keer loopt ze naar papa en mama’s slaapkamer. Ze opent het eerste laatje van het nachtkastje van papa. Daar ligt de reservebril van papa. Een sneeuwpop met een bril, dát is een leuk idee. Ze pakt de bril en stopt hem in haar jaszak. „Wat doe je?” vraagt mama. Ze steekt haar hoofd om het hoekje van de babykamer. „Even wat pakken…” zegt Mirjam. Gauw gaat ze terug naar buiten. „Wat ging je doen?” vraagt Sam nieuwsgierig. „Met die knopen als ogen kan de sneeuwpop het niet zo goed zien”, lacht Mirjam en ze houdt de bril van papa omhoog. Voorzichtig zet ze de bril op de neus van de sneeuwpop. Sam lacht ook. „Ja, dat is echt leuk”, vindt hj. „Papa, mama, kom eens kjken!” roept Mirjam. „De sneeuwpop is af!” Papa, mama en Jelle komen kjken. Jelle wjst naar de sneeuwpop. „Papa sneeuwpop”, zegt hj. Papa kjkt naar de sneeuwpop. „Maar dat is mjn bril”, roept hj uit, „die mag je niet zomaar pakken, Mirjam!” „Maar anders kan de sneeuwpop het niet goed zien”, zegt Mirjam beteuterd. Papa en mama kjken elkaar aan en dan moeten ze lachen. Want een sneeuwpop met een bril op, dat is toch wel een grappig gezicht! Dit verhaal komt uit het boek ”Knopen tellen” van uitgeverij De Banier.
55
HET ZOEKLICHT BESTAAT 100 jaar!
Win!
Vanwege dit heugelijke feit bieden wij u een puzzel aan. Los de puzzel op en maak kans op het boek ‘Het laatste uur’ van de Israëlische christen Amir Tsarfati.
dpuzz 1
2
3
4
5
6
12
11
7 13
8
9
10
14
16
15
18
17 19
20
21
22
23
24 25 30
26
27
32
31
34 38
39
12
22
7
33
26
33
40
42
41
29
36
35
37
36
28
43
2
29
35
25
15
19
10
Kruiswoordpuzzel Horizontaal: 1 half (in samenst.) 4 vat 7 videofilmpje 11 poliieke parij 12 tussen (in samenst.) 14 onheilsgodin 15 jaargeijde 16 warmwaterbron 17 Bijbelse priester 18 telefoonbericht 19 mestvocht 22 alleenzang 24 plaats in de VS 26 tankstaion 27 vervoermiddel 30 soort hert 32 Chinese deegwaar 34 bijwoord 36 gevarieerd 37 afgemat 38 uniform 40 brandstof 41 riv. in Spanje 42 fideel 43 rijstdrank. Vericaal: 1 bel 2 nobel 3 bijbelse vrouw 4 explosieve stof (ak.) 5 deel v.d. bijbel 6 zelkant 8 werpstrik 9 onderwerp 10 met alle geweld 12 afzondering 13 omwenteling 20 onaangepast mens (jeugdtaal) 21 kraan 22 bevel 23 Europeaan 25 zalf 26 ijspunt 28 Griekse leter 29 riv. in België 31 liefdesgod 33 land in Azië 35 tennisterm 36 saai 39 numero.
Het oplossingswoord kunt u insturen via www.zoeklicht.nl/prijspuzzel. Het inzenden van de oplossing kan tot en met 1 februari 2020.
Serie ‘Puriteinse Klassieken’ Nog altijd van onschatbare waarde De ruimte van soevereine genade
Jonathan Edwards
Op leven en dood
John Owen E-book € 19,99
Groot belang van de zaligheid
Thomas Halyburton
E-book € 16,99
328 pagina’s
526 pagina’s
440 pagina’s
22,95
29,95
29,95
De Christenreis
De Christinnereis
Tenzij dat iemand …
John Bunyan
John Bunyan
Stephen Charnock
E-book € 19,99
E-book € 19,99
384 pagina’s
312 pagina’s
648 pagina’s
26,95
26,95
34,95
Bestel nu op www.debanier.nl, ga naar de boekhandel of bel 055-5390650.
DIY
Maak je eigen sfeerlichtje voor in huis
zaterdag 7 december 2019
57
DIY
Nodig
• • • •
Schaar plakband of lijm glazen potje groot genoeg voor een ledlampje ledlampje
Werkwijze Stap 1: Knip de twee patroonvellen uit over de kniplijnen (de doorgetrokken lijnen met het schaartje). Tip: door de nietjes in het midden open te vouwen kun je het hele middenblad eruithalen. Stap 2: Vouw de buitenste randjes naar binnen over de buitenste stippellijnen. Stap 3: Vouw het geheel dubbel over de middelste stippellijn. Stap 4: Knip nu over de vouw in tot het eind van de doorgetrokken lijnen. Stap 5: Vouw de laatste vouw weer open. Stap 6: Strijk de omgevouwen randen langs de rand van de tafel, zodat de rand wat rond begint te staan. Dit helpt om het geheel op een mooie manier rond het glazen potje te vouwen. Doe dit bij beide randen. Stap 7: Vouw nu het geheel rond het glazen potje. Stap 8: Plak de uiteinden vast met plakband. Tip: schuif de gevouwen randen aan de uiteinden iets over elkaar heen. Zo creëer je iets stevigheid. Plakband is nog wel nodig. Stap 9: Plak nu alleen de onderkant met plakband of lijm vast aan het glazen potje. Stap 10: Doe het ledlampje in het glazen potje en je bent klaar!
Tip Je kunt hem ook ophangen door een draad aan het glazen potje om de opening te knopen. Let op: als je een waxinelichtje gebruikt bestaat de kans dat het draadje door de stijgende warmte doorbrandt. Gebruik in dit geval bijvoorbeeld ijzerdraad.
58
RDMagazine
zaterdag 7 december 2019
59
DIY
60
RDMagazine
Zin in de zomer Vanaf vandaag, 9 uur, start verhuur seizoen 2020
Ruime plaats voor uw chalet Voor een gezellige en betaalbare vakantie in het mooie Vechtdal www.oldemeyer.nl of bel 0523-262805 Rheeze - Hardenberg
www.maf.nl
Win een rondvlu cht! v
l
i
e
g
t
u
i
g
e
n
u
e
t
s
g
o
e
r
w
o
u
d
e
n
m
a
n
f
a
n
n
i
b
u
s
h
v
l
e
u
g
e
l
p
i
o
t
e
j
m
r
l
o
i
d
a
r
l
m
l
o
a
t
p
i
l
o
o
t
b
a
a
b
o
e
d
n
e
e
a
b
o
f
a
i
n
v
e
k
k
h
o
n
k
a
r
t
s
c
d
b
e
r
g
k
u
d
n
g
t
a
b
e
i
d
a
g
e
i
i
l
m
a
e
l
n
r
n
d
e
n
e
i
c
w
p
g
a
e
t
d
g
n
e
n
d
g
k
i
t
e
i
n
f
k
s
t
a
m m
e
n
b
n
n
e
w
u
o
b
t
i
m
w
s
n
i
a
h
o
r
b
t
a
c
o
c
k
p
i
t
l
a
c
a
i
u
a
a
r
f
l
a
d
e
n
a
r
e
h
a
n
g
a
r
t
e
v
e
r
b
d
f
t
Oplossing:
air arts auto bagage banden bereikbaar berg bidden bijbel bouwen brandstof brevet bush cockpit
daling donatie eten geloof gevaren hangar kisten kompas laden landingsbaan maf medicatie noodhulp oerwouden
ontwikkeling piloot radio staf stammen steun talen technici vakman vleugel vliegtuigen vloot vriend wind
Vul de uitslag in op www.maf.nl/rdpuzzel Onder de goede inzendingen worden een ticket voor een rondvlucht, mafe sokken en een vliegtuig om zelf te bouwen verloot.
puzzel ZENDING
Advertentiepuzzel
Vakantie 2020? ameskleding ans
wil30% en…
nbon ,-
NU
Reserveer nu via www.kleinebelties.nl of bel 0523-26 13 03
A
B
C
in de watten
KORTING!*
D
E
F
voor
100 jaar!
Op deze pagina’s ziet u 45 puzzelstukjes. Deze puzzelstukjes komen uit de advertenties die in dit nummer staan.
De opdracht is heel eenvoudig: zoek de advertentie Vakantie ervaring sinds op waar de stukjes uit komen. Gevonden? Noteer dan Park met veel voorzienin in de kolom achter de letter(s) het juiste paginacijfer. Als u alles hebt ingevuld, heeft elk puzzelstukje nu dus Dicht Daarmee bij het centrum zowel een letter als een (pagina)cijfer. gaatvan Harden u aan het rekenen aan de hand van de opgave. Prachtige horeca, overdekt te Bij telefonische opgave paginanummer 62 of 63 verRuime kavels midden in na melden. Het eindtotaal gebruikt u dan als belcode.
Midden in het Overijsselse Vechtdal ligt vakantiepark “De Kleine Belties”. Een familiepark met volop activiteiten voor het hele gezin. In het voor- en ieden wij u een puzzel gezellig aan. Los de puzzel op en maak naseizoen is het de ideale plek voor de 55 plussers en jonge gezinnen. G
H
I
€ 2.50 koring* i
iet. Maa r
Hoofdprijs:
videofilm
i
op JHigh iTea naarK keuze
i *uitgezonderd basis– en nieuwe collectie
Bossen en de Vecht dich
Prima verhuur mogelijkhed
Overdekt zwembad , glijbaan en whirlp
Een c
Overnachting in een luxe kamer incl. ontbijt en diner met bijpassende huiswijn.
L
2e t/m 5e prijs • Stacaravans • ChaletsLuxe • Kamperen • Familiehuizen Hightea voor•4Bungalows pers.
vriend wind
at 10, 4311 EC Bruinisse 0111-481595 dag gesloten www.vandenbosbruinisse.nl
fi
i k k Lunchroom: voor een lunch of (gratis) kopje koffie met vers gebak M N O oede inzendingen worden ✶ vlucht, mafe t Gratis parkeren op privé park
t.w.v. € 100,-
Oude Barnevelderweg 5 • Garderen • T. (0577) 46 24 82 ✶ • lunchroomderozentuin.nl 6e t/m 8e prijs
je 11
Ger
P
Q
D R bijbelsmokkelaar
KUIJT WOMEN & MENSWEAR: VanafS vandaag, 9 uur, T
om
I L L V Z O
Comfort kampeerplaats voor 3 overnachtingen t.w.v. € 58,50
Zin in de zomer fi
Zondags
e jongeman wil start verhuur seizoen 2020
9e t/m 13e prijs
U
Wintergezondheidspakket van HONINGonline.nl t.w.v. € 30,-
ing
n Ondersteu
Salem, w� Ruime plaats voor uw chalet Voor een gezellige en betaalbare vakantie in het mooie Vechtdal geloven erin! www.oldemeyer.nl of bel 0523-262805 Rheeze - Hardenberg
V
62
W
X
RDMagazine
puzzel stukje
M DDE DDEN pagina
puzel stukje
A
X
B
Y
C
Z
D
Aa
E
Ab
F
Ac
G
Ad
H
Ae
I
Af
nberg
J
Ag
erras
K
Ah
L
Ai
atuur
M
Aj
chtbij
N
Ak
O
Al
P
Am
Q
An
R
Ao
S
Ap
T
Aq
U
As
srust
s 1948
ingen
eden
pools
- Bijbels dagboek-
V
Y
Z
aarde.nl
Aa
HORNKAMP
or 45,00
Ab
n maak op een vakantie!
Ac
uze Ae
Af
koie Jeugdwerkadviseur
chaufeur
Ai
D+E+F
=
G+H+I
=
JxKxL
=
MxNxO
=
PxQxR
=
S-T-U
=
www.werkwijz
werk Ak
Ds. J. Mol
Aj
GIS & Buite
Rekenopgave =
Ag
ONDERZOEKT DE GELIJKENISSEN
Ah
A+B+C
Ad
bungalowpark Hoge Hexel (max. 6 personen)*
OPEN DOORS PUZZEL
W
n
pagina
Al
wijze r
Am
BUITE
VAN MENEER KWAAD Laageinde 3, Kapel Avezaath Laageinde 3, Kapel Avezaath Laageinde 3, Kapel Avezaath Prachtig, gerestaureerde woonboerderij HOFSTEDE ‘JOGHMANSHO
Prachtig, gerestaureerde woonboerderij An Ao Ap11.449 m² (rijksmonument) midden in de Betuwe opHOFSTEDE een perceel‘JOGHMANSHO van Prachtig, gerestaureerde woonboerderij HOFSTEDE ‘JOGHMANSHO
1690
Prachtig, gerestaureerde woonboerderij (rijksmonument) midden in2020 de620 Betuwe een perceel‘JOGHMANSHO van 11.449 m² een woonoppervlakte van ca. m². opHOFSTEDE . Deze vormen een woord. Stuur de oplossing vóór 1midden februari V-W-X = (rijksmonument) in de Betuwe op (rijksmonument) midden inca. de 620 Betuwe op een een perceel perceel van van 11.449 11.449 m² m² een woonoppervlakte van m². akantiesite, Zijpendaal 26, 7544 NR Enschede, of mail naar info@christelijkevakantiesite.nl een woonoppervlakte van ca. 620 m².
een woonoppervlakte van ca.verwarmd 620 m². buitenzwembad, alarminstalla De woning is voorzien van een De woning voorzien van een verwarmd buitenzwembad, alarminstalla airco. Tweeisvijfroedige hooibergen zijn met elkaar verbonden door e De woning is voorzien van een verwarmd buitenzwembad, alarminstallat De woning isvijfroedige voorzien van een verwarmd buitenzwembad, alarminstallat airco. Twee hooibergen zijn met elkaar verbonden door e grote schuur met ruimte voor meerdere auto’s. De Joghmanshof Lu i st er b oek airco. Twee vijfroedige hooibergen zijn met elkaar verbonden door airco. vijfroedige hooibergen zijn Tiel metauto’s. elkaar verbonden door oe e grote schuur met voor vlakbij meerdere De Joghmanshof KapelTwee Avezaath in ruimte de Betuwe en de A15, met prima grote schuur met ruimte voor meerdere auto’s. De grote schuur met ruimte voor meerdere auto’s. De Joghmanshof, Joghmanshof, Kapel Avezaath de Betuwe Tiel ensteden. de A15, met prima o sluitingen naar deinRandstad en vlakbij andere grote Kapel Avezaath in de en de Kapel Avezaath inRandstad de Betuwe Betuwe vlakbij Tiel ensteden. de A15, A15, met met prima prima o o sluitingen naar de envlakbij andereTiel grote sluitingen grote sluitingen naar de de Randstad Randstad en en andere andere grote steden. steden. As Ar Aqnaar
Serie ‘Puriteinse Klassieken’ Y - Z - Aa
=
Ab + Ac + Ad
=
Ae + Af + Ag
=
Ah + Ai + Aj
=
Ak x Al x Am
=
An x Ao x Ap
=
Aq x Ar x As
=
EINDTOTAAL
=
Op leven en dood
Veili
+ POSTER UIT SERIE ‘PSALMEN, DEEL 1’ DOOR HENK VAN DEN BRINK
zaterdag 7 december 2019
63