In de regio Midden 04-2020 by Erdee Media Groep

Reformatorisch Dagblad | In de regio | vrijdag 3 april 2020

In de regio

MIDDEN-NEDERLAND

Nieuws, bedrijfspresentaties, reportages en interviews

BEDREIGD WONEN IN VELUWS BOS

SOESTERBERG HERDENKT ZIJN VERGETEN 33

NIET ELKE “KONINGSWEG” IS KONINGSWEG

Barneveldseweg 54 - 6741 LL Lunteren - 0318-482 384 - www.spelttweewielers.nl

Kapotte radiateur? Van Nes helpt Een kapotte radiateur Teunis van Nesinvertelt: (het af koeltoestel een Ongeveer een 50 jaar terug hielp ik (auto)motor) is een groot als jonge jongen op draait zaterdag een ietsenprobleem. De motor warm enAls hetstagiair defect is niet maker. was probleem nr. 1 gemakkeljk op te lossen. lekke banden. „Mensen zitten soms met de handen het haar”, Een goedeinsterke band die door een spijker, zegt van Nes.lek was gegaan werd een Teunis beschadiging,

gerepareerd.

buitenmantel wordt beoordeeld, eventueel gestraald en behandeld of vernieuwd.

Radiateuren-specialist staat op mijn kaartje, wil dat graag nog jaren blijven doen met ere.

Als er een schade is opgetreden door iets van buitenaf en de unit is kwalitatief nog goed, kan de unit in veel gevallen middels reparatie weer kwalitatief terug gebracht worden naar de staat van net voor de schade.

Westeinde 7, 4481 BT Kloetinge www.teunisvannes.nl

De radiateurenspecialist Buitenband eraf, deze goed nazien en uit het Zeeuwse Kloetinge Een kapotte Is het koelelement versleten enradiateur men was eventuele schade herstellen. Binnenband, (het af koeltoestel in een voorziet dan ook in een tevreden over de levensduur, zeg 8 groot tot (auto)motor) is een als die nog goed Ondanks en soepel was: plakken ! enorme behoefte. probleem. De motor draait 12 jaar bij veel gebruik, dan plaatsen wij warm en het defect is niet dat zjn beroep zowat een daarin een gelijkwaardig product, nieuw. gemakkeljk op te lossen. Een buitenband waar het proiel van weg ”uitstervend ras” is. „Wj „Mensen zitten soms met Is het koelelement duidelijk versleten al was,nog maar weloudererg dik was, konden we zjn eendie echte, de handen in het haar”, na een paar jaar, dan zegt zoeken Teuniswij van een Nes. zelfs wat opsnijden. Was de buitenband wetse radiateurenspeciakwalitatief beter koelelement en kijken list. Die weladviseerden met zjn tjdwe een nieuwe. dun, dan De radiateurenspecialist uit het Zeeuwse Kloetinge we welke extra behandeling we dit nog isSterkere meegegaan, niet alleen waren er ook. binnenbanden voorziet dan ook in een voor de aluminiumkoeler. mee kunnen geven, want wij willen dat De velg werd nagekeken, zo nodig enorme behoefte. Ondanks In Zeeland zjn wj nog de dat gaat, zjn beroep zowat eenin het zeker 8-12 jaar mee continue gerepareerd en behandeld tegen corrosie. ”uitstervend ras” is. „Wj enige op dit gebied. Inmidgebruik, ook aan de zoute kust. zjn nog een echte, ouderdels werken we al door heel radiateurenspeciaZo zochten we ahankelijk van het gebruik Zo leveren we voor dewetse airco in de malist. Die wel met zjn tjd Nederland en het aantal door de klant de beste combinatie met de chine de condensor, en voor de niet motor de is meegegaan, Dankbarevoor klanten zjn alleen ders en bouwkraanspeciaklanten zien we elk jaar de aluminiumkoeler. langste levensduur. En dat doen we nu oliekoeler, deerintercooler en uiteraard de genoeg.In „Met dit werk listen. Maar ook fabrieken toenemen.” Zeeland zjn wj nog de metNes radiateuren en andere koelers ! De radiateur. enige op dit gebied. Inmidmaak je mensen blj. Een en ziekenhuizen, die vaak Van –het bedrjf dels werken we al door heel tjdje geleden kwam hier een noodaggregaat hebben bestaat uit drie man– reNederland en het aantal klanten zien we met elk jaar bjvoorbeeld iemand staan, weten het Zeeuwse pareert radiateuren, levert toenemen.” een slechte radiateur, die

Contact opnemen? Tel. 0113 - 21 62 61 Mob. 06 - 22 40 82 37 E-mail: tvn@zeelandnet.nl

Die klant was zo blj. „Wat hebben jullie dat mooi gedaan!” was zjn reactie.” De Zeeuwse ondernemer ders problemen en bouwkraanspeciawil graag Dankbare klanten zjn listen. Maar ook fabrieken zo goed en zo voordeliger genoeg. „Met dit werk

Die klant was zo blj. „Wat hebben jullie dat mooi ge-

Reformatorisch Dagblad | In de regio | vrijdag 3 april 2020

Strjd en bevrjding toen-nu Maarten Dijkstra

et was al lang bekend dat we dit jaar 75 jaar bevrjding zouden vieren, maar dat we nu een nieuwe oorlog zouden voeren, dat had niemand gedacht. Opnieuw een wereldwjde strjd, nu tegen een onzichtbare, niet-menseljke vjand. Terwjl 75 jaar geleden geallieerden met camoulagekleding en shotguns de strjders waren, dragen de ‘soldaten’ van nu witte jassen en vormen beademingsapparatuur en zuurstof hun wapens. Terwjl er in de huidige coronaoorlog, dankzj de digitale revolutie, waarschjnljk geen strjd en naam vergeten zal worden, was dat tussen 1940 en 1945 wel anders. Zo werden er op 19 november 1942, op vliegbasis Soesterberg, 33 verzetsstrjders door de Duitsers gefusilleerd. Wat er precies is gebeurd? Niemand die het weet. De slachtoffers staan niet voor niets bekend als ”de vergeten 33 van Soesterberg”. Iets wat ook vergeten is, is de betekenis van de term ”Koningsweg”. Is elke straat die zo heet, ooit gebruikt door een koning op jacht? Gemeenten strjden voor ‘hun’ ”Koningsweg”. Peter Bjster onderzocht het kaf en koren onder de koningswegen. Onderzoek wordt er ook gedaan naar vakantiehuisjes op de Veluwe. Eigenaren ljken te vergeten dat die niet permanent bewoond mogen worden. Ook hier strjd, nu tussen bewoners en gemeente. Door de controlepraktjken van ambtenaren en agenten komen bj sommige bewoners helaas herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog boven. Een laatste strjd in dit nummer is die tussen Harmke Zonnebeld en haar pup Arwen. Gelukkig toch nog één strjd zonder (ernstige) slachtoffers!

Op zoek naar tegels?

1000m² showroom vol inspiratie

Bekijk het eens van de andere krant. Stationsweg 10 6745 XM De Klomp (Gelderland) 0318 - 573 413

Nu twee weken gratis inclusief RDMagazine

www.steenbergentegels.nl

Ga naar rd.nl/rd

Reformatorisch Dagblad | In de regio | vrijdag 3 april 2020

In de regio MIDDEN-NEDERLAND 8

Boswoning onder de loep 24

Vergeten verzetshelden 30

Koningsweg: kaf en koren Zwart-witte metgezel Advertorials

Advertenties

2ehandslaptops.nl 7 | Stam Campers 13 | Zon en Schild 21 | De Wilcon 23 | Van Ree Accountants 29

Colofon Deze bijlage is een uitgave van het Reformatorisch Dagblad, Postbus 670, 7300 AR Apeldoorn. Directie: Ir. C. Heutink | Commerciële zaken: C.Th. Hovius | Tekst: EMG Mediaproducties | Vormgeving: José van der Meer (ontwerp), Heidi Aalbers Foto voorpagina: André Dorst. Foto linksboven: Heidi Aalbers

VACATURE

MONTEUR EXCLUSIEF VOOR U GEMAAKT De inrijpoorten van Degelijk Buitenleven zijn onderscheidend in uitstraling en kwaliteit. De poorten worden naar uw wens ontworpen, in eigen werkplaats vervaardigd en door onze monteurs geplaatst. Verdient uw inrit deze allure? Stel uw inrijpoort online samen of bezoek onze showroom.

GRATIS MAGAZINE!

Heb jij technisch inzicht en werk je graag met je handen? Kom werken als monteur bij Degelijk Buitenleven! Jouw werkzaamheden - Uitvoeren van voormontage in de werkplaats - Plaatsen (geautomatiseerde) inrijpoorten en hekwerken - Onderhoud en reparatie van poorten - Oplossen van storingen aan motoren en intercoms - Zelfstandig leiding geven bij projecten Denk jij in oplossingen, kan je zowel zelfstandig als in teamverband werken en ben je in bezit van een B (BE is een pré) rijbewijs? Solliciteer dan! Wat wij jou bieden - Gevarieerde werkzaamheden, mooie projecten - Een moderne, eigen bus - Ruimte voor ontwikkeling Wil jij bij ons werken? Mail je motivatie en werkervaring t.a.v. Frans Keurhorst naar frans@fkhekwerken.nl of bel 0342 231 230.

Tolboomweg 4

Bel

0342 231 230

3784 XC Terschuur

Mail info@fkhekwerken.nl

Inrijpoorten en hekwerken • www.degelijkbuitenleven.nl

Reformatorisch Dagblad | In de regio | vrijdag 3 april 2020

ADVERTORIAL

2dehandslaptops groeit uit zijn behuizing O

p zoek naar een refurbished laptop, pc, iPhone of iPad met een scherpe prĳs? Dringend verlegen om een bedrĳf dat je kapotte apparaat snel repareert en goede service biedt? Klop dan aan bĳ 2dehandslaptops in Veenendaal. Het Certiﬁed Microsoft Service Center heeft sinds de oprichting al duizenden klanten blĳ gemaakt. Lees de 413 recensies op Kiyoh.nl maar eens. Het bedrĳf scoort er een 9,5! Eigenaar John Zeeman: „De zaken gaan goed. Zo goed, dat we naar een groter pand aan de Wageningselaan in Veenendaal verhuizen.” Hoewel de behuizing verandert, blĳft het bedrĳf zich richten op de verkoop van zakelĳke, tweedehands laptops. Waarom? John: „Een bedrĳfslaptop is stevig, snel en robuust. Hĳ beschikt meestal over een goede processor en een SSD als harde schĳf. En omdat hĳ niet nieuw is, kunnen hem tegen een scherpe prĳs in de markt zetten.” Naast refurbished laptops levert de onderneming dito iPads en iPhones. Welk item een klant ook koopt, hĳ is verzekerd van een scherp geprĳsd artikel in goede staat, gereinigd, opnieuw geïnstalleerd, met een valide licentie en een goede garantie. 2dehandslaptops verkóópt niet alleen, het repareert ook: defecte laptops en tablets. „Snel en tegen concurrerende prĳzen”, aldus John. „En pas konden we de MAF steunen met een partĳ geüpgradede laptops. Mooi toch?!”

2DEHANDSLAPTOPS Nieuw adres: Wageningseln. 46b, Veenendaal 0318-551155 info@2dehandslaptops.nl www.2dehandslaptops.nl

Geen e-waste met Circulaire Hardware Programma Alle landen ter wereld genereerden in 2017 bijna 45 miljoen ton elektronisch afval. Dat becijferde de VN. John Zeeman stelt: „IT-afval? Er is helemaal geen IT-afval”. Om die stelling te bewijzen bedacht hij het Circulaire Hardware Programma voor scholen en bedrijven. Het werkt zo: 1. Wij demonteren en wissen hardware. Afgeschreven spul voeren we af. 2. We categoriseren hardware. Te oude hardware wordt gerecycled. 3. We kijken hardware na en rusten die uit met snelle SSD-schijven en een legale Windowsversie, waarop we 1 jaar garantie gegeven. 4. Wij bieden deze hardware weer aan op een portal waar medewerkers die tegen zeer gereduceerde prijzen kunnen aanschaffen. Voordelen voor klanten zijn: geen zorgen over data en oude hardware, ICTmedewerkers houden meer tijd over, medewerkers kunnen goedkoop inkopen op de portal en klanten doen mee aan de groene cirkel.

Brievenbussen aan de Gentenerf in Ermelo.

In Ermelo staan 3700 vakantieverblijven.

Bedreigd wonen in Veluwse bossen Door de huidige woningnood gaan er stemmen op om het bewonen van vakantiewoningen te legaliseren. Op de Veluwe, waar duizenden recreatieverbljven staan, wordt dat door veel gemeenten echter fel bestreden. Genieten van de bossen mag, maar niet alle dagen in het jaar. tekst en beeld Michiel Satink

e straten zjn iets smaller en de huizen lager, maar verder houdt de Gentenerf in Ermelo het midden tussen een normale woonwjk en een vakantiepark. Op een klein plein staat een muur met brievenbussen, iets verderop een plattegrond met de wat verwarrende huisnummerindeling. Op de achtergrond ruist het geluid van de A28 door de bomen. Het is eind februari en wat opvalt is dat bj veel huizen een auto voor de deur staat. Er zit mogeljk een enkele vakantiegast tussen, maar het merendeel is van vaste bewoners. Niet vreemd als je de bungalows bekjkt, maar wel opvallend als je weet dat het recreatiewoningen zjn. Maja Hoogstraten is in 1999 op het park gekomen. „Toen mocht je hier nog 180 dagen per jaar wonen. De eerste jaren was dat geen probleem. Ik werkte in Amersfoort en was zelden hier, thuis.” Pas toen ze

thuis ging werken, begonnen de problemen. Ambtenaren controleerden haar huisje. Ze toont formulieren uit begin 2003 waaruit de gemeente Ermelo destjds opmaakte of iemand in een vakantiehuisje woonde of niet. Er prjkt een lange ljst van mogeljke aanwjzingen op het document; ook bj Hoogstraten staan er enkele aangevinkt: bandensporen, rook uit de schoorsteen, de was hangt zichtbaar te drogen, er staat muziek of een televisie aan, er staat vaatwerk op het aanrecht. ‘Bewjsmateriaal’ dat voor het merendeel bevestigd moet worden door naar binnen te gluren. „Krankzinnig”, reageert Madelon van Hartingsvelt, voorzitter van de BelangenVereniging Vrj Wonen. „Ik weet van parken elders waar zelfs post uit de brievenbus wordt gevist om bewjsmateriaal voor permanente bewoning te verzamelen.” De belangen-

Reformatorisch Dagblad | In de regio | vrijdag 3 april 2020

Raadsleden Ruud Jager en Ellis de Vries bespreken op een recreatiepark in Epe de situatie in hun gemeente.

Maja Hoogstraten voor haar recreatiewoning in Ermelo met Ingrid de Jong (m.) en Madelon van Hartingsvelt (r.).

vereniging ljkt, na jaren van keihard handhaven, weer wat wind mee te hebben. De partjen D66 en VVD willen via de Tweede Kamer het permanent bewonen van recreatiewoningen, daar waar mogeljk, legaliseren. Zo’n 55.000 vakantiehuizen zouden voortdurend bewoond zjn. Niemand weet hoeveel precies, omdat geen instantie de cjfers heeft bjgehouden. Het idee van de partjen is opvallend omdat jaren terug de rjksoverheid het probleem juist bj gemeenten had neergelegd.

Woody-wonder In de jaren ’90 werd het probleem voor het eerst ontdekt, schrjft architectuur- en stedenbouwhistorica Mieke Dings in haar ljvige boek ”Tussen tent en villa. Het vakantiepark in Nederland 1920-nu”. In de jaren 1920 werd het kamperen in ons land ontdekt en werden de eerste parken met kleine huisjes gebouwd. Vanaf begin jaren ’50 nam de vraag naar een recreatieverbljf in traditionele vakantiegebieden als de Veluwe en de kust fors toe. In februari 1956 bleken alle huisjes voor die zomer al volgeboekt. Daarna ontstonden grote vakantieparken, maar exploitanten begonnen ook grond aan particulieren te verkopen. Timmerfabrieken ontwikkelden prefab bungalows en houten chalets met modelnamen als ”Woody-wonder” en ”Prefabo”, die inclusief bouwhandleidingen werden verkocht. De tweede huisjes werden steeds meer alternatieve woningen en de rjksoverheid stimuleerde dat. Tot begin jaren 1990 dus.

„Met deze handhaving maak je mensen alleen maar bang” Met name op de Veluwe werden de vakantieverbljven met duizenden tegeljk uit de grond gestampt. Het zjn er 28.930, bljkt uit cjfers van het CBS uit 2018. Daarvan staan er maar liefst 3700 in Ermelo. Nederland is het land met de strengste regels op het gebied van permanente bewoning van vakantiehuizen, schrjft architectuurhistorica Dings. Wat Van Hartingsvelt betreft, gaat dat veranderen. Daar waar mogeljk moet permanent bewonen van recreatiehuizen gelegaliseerd worden, zegt ze. Als tegenargument wordt dikwjls genoemd dat daarmee mensen die zich niet aan de regels houden, beloond worden. Zodra een vakantiehuis ook als permanent onderkomen geldt, stjgt immers de waarde. „Wat veel burgers en politici niet weten, is dat we onze eigen infrastructuur betalen. Ik woon al meer dan 44 jaar in mjn recreatiewoning en heb die jaren meer dan 44.000 euro aan parklasten bjgedragen.” Eigenaren van recreatiewoningen hebben geregeld zelf geld bj elkaar gelegd om bestrating, riolering en verlichting aan te leggen. De gemeente Oldebroek legaliseerde in 2017 park Mulligen, maar de huis-

Park Beekhorst in Epe is op twee chalets na leeg: het gevolg van strenge handhaving door de overheid.

Reformatorisch Dagblad | In de regio | vrijdag 3 april 2020

eigenaren moesten elk 25.000 euro storten in een gemeenteljk fonds ter compensatie van de waardestjging van hun pand. Zelf koos Van Hartingsvelt in de jaren 1970 voor een recreatiewoning in het oosten van het land, omdat een huis in het westen niet te betalen was. „De woningnood van na de oorlog is nooit opgelost.” Diezelfde woningnood maakt dat het handhaven van permanent bewoonde recreatiehuisjes tot schrjnende situaties leidt, zegt ze. Want waar moeten die mensen dan naartoe?

Ambtenaren en agenten Veel gemeenten gaan verder dan alleen het noteren of iemand thuis is of niet. Dat ondervond Ingrid de Jong op 14 november 2014 aan den ljve. Ze heeft een chalet op recreatiepark Reewold in Putten. „Die morgen werd het park vanaf 5 uur in de ochtend afgesloten alsof er een moord gepleegd was. Boven de toegangsweg kwam een witte tent te staan en dertig tot vjftig ambtenaren en agenten gingen twee aan twee de huisjes langs. Ze stonden bj mj tegen half negen in de ochtend aan de deur. Ik had een nachtdienst gedraaid en was helemaal verbouwereerd. Er worden bj ons op het park ook huisjes verhuurd en die vakantiegasten stonden ook om 6 uur buiten. Ambtenaren wilden weten wat ik betaalde aan gas, water en licht. Gebruik je veel gas en water dan woon je er, is de conclusie. Het was verschrikkeljk ingrjpend. Ik heb drie mensen met hartklachten naar het ziekenhuis zien gaan. Die zagen de oorlog terugkeren.” Een aantal oudere mensen besloot daarna het park te verlaten. Het was ze alle stress niet langer waard, zegt De Jong. De gemeente Putten werkt met onder meer de gemeenten Epe en Ermelo samen in het project Vitale Vakantieparken. Putten wil het bewonen van vakantieverbljven terugdringen, zodat recreatief gebruik terug kan komen, schrjft ze op haar site. In vrjwel alle gemeenten lopen handhavingsprocedures. Zo liggen er in Ermelo nog op diverse huizen dwangsommen en lopen er procedures bj bezwaarschriftencommissies en bj rechtbanken. „Het beleid is dat er niet in strjd met het bestemmingsplan mag worden gewoond op recreatieparken. Als de gemeente aanleiding ziet een bepaald recreatiepark te transformeren naar een andere functie, bjvoorbeeld een vorm van wonen, zullen eerst alle procedures moeten zjn doorlopen voordat bewoning legaal wordt”, stelt een woordvoerder van de gemeente Ermelo.

Andere bestemming Ambtenaren zjn met twintig parken in gesprek over een mogeljke andere bestemming. Over het permanent bewonen van vakantiehuizen bljft de gemeente helder. „Het recreatieverbljf mag niet als woning worden gebruikt. Dit is nog steeds de ljn die het col-

lege van burgemeester en wethouders en de gemeenteraad volgen.” Het is ook in de gemeente Epe de ljn van het college. De handhaving op vakantieparken kost zo’n 8 miljoen euro over een periode van vier jaar, zeggen VVD-raadsleden Ellis de Vries en Ruud Jager. Het schrikbeeld van de rücksichtslose aanpak van het college ligt ten noorden van Epe: park Beekhorst. Het terrein is op twee chalets na leeg en de parkeigenaren worstelen om de dwangsommen van de gemeente te betalen. Van de 1300 vakantiewoningen in deze gemeente staan er in de winter zo’n duizend leeg, zegt Jager. Dit komt mede door de strenge handhaving. „We zien het binnen nu en drie jaar gebeuren dat enkele vakantieparken verloederde probleemgebieden worden”, zegt De Vries. Hoeveel mensen in Epe permanent een vakantiehuis bewonen, is niet

„We betalen onze infrastructuur; in 44 jaar kostte dat meer dan €44.000” bekend. Dat wordt nu in opdracht van de gemeenteraad uitgezocht. De raadslieden kennen schrjnende gevallen van mensen die een tjdeljk onderkomen nodig hadden, maar door de gemeente de deur zjn gewezen. Ze zien wel een oplossing: daar waar mogeljk moet permanente bewoning van vakantiewoningen gelegaliseerd worden. Jager: „Met deze handhaving maak je mensen alleen maar bang. Je lost niets op zo.” Ondanks het geld en de moeite vindt de gemeente de inzet van groot belang, stelt het college in het Handhavingsuitvoeringsprogramma 2020, want het permanent bewonen van recreatiehuizen in Epe bljft illegaal.

Vogels en eekhoorns voeren Ondanks de constante dreiging van controles en mogeljke dwangsommen genieten Van Hartingsvelt, De Jong en Hoogstraten nog altjd van het wonen in het groen. „Ik geniet hier van mjn pensioen en dat was precies de opzet”, zegt De Jong, die iets minder dan de helft van het jaar in haar vakantiechalet woont. „Ik stap ’s ochtends mjn huis uit en loop dan zo het bos in.” Van Hartingsvelt zet soms de radio vol aan, wetende dat niemand daar last van heeft. Hoogstraten had in de jaren rond 2003 een hartaanval door alle stress. Die tjd is voorbj, zegt ze. Ze kjkt tevreden door het raam haar tuin in. „Ik voer ’s ochtends de vogels en de eekhoorns voor ik zelf ga eten.”

Geniet van het voorjaar op een comfortabele Gazelle geleverd door uw erkende Gazelle ietsenmaker Maak het u gemakkelijk! Barneveldseweg 115 • 033 245 37 86 • www.bastdriedorp.nl

Reformatorisch Dagblad | In de regio | vrijdag 3 april 2020

ADVERTORIAL

Stam Campers blinkt uit in kwaliteit, luxe en service W

aar vind je een rĳk uitgeruste huurcamper die je zonder zorgen kunt meenemen? Bĳ wie moet je aankloppen voor de aankoop van een luxe kampeerauto die gewoon goed is? Al eens bĳ Stam Campers in Dreumel, bĳ Tiel, langs geweest? Eigenaar Jan Stam verwelkomt je graag in zĳn experience center. „Wĳ staan dagelĳks klaar met goed, eerlĳk advies rond het kopen of huren van de best passende camper.” Stam Campers, hoofddealer van Adria en tevens dealer van Sun Living, heeft het ontzorgen van klanten hoog in het vaandel. Stam: „Daarom gaan we voor luxe en kwaliteit van goede merken.” Zowel de campers voor verhuur als die voor verkoop stammen uit het lopende jaar of uit het jaar ervoor. Stam: „Dat houdt de kans op problemen klein.” De uitrusting van de campers is uniek, stelt Stam. „Niemand biedt zulke complete en nette kampeerauto’s aan, durf ik te zeggen. Huisdieren en roken in de campers is verboden en een voorziening als airco is standaard aanwezig.” Als de kwaliteit en uitrusting van de campers klanten niet over de streep trekt, doet de service van de specialist dat wel. In bĳna elke internetreview komt die ter sprake. Stam noemt een voorbeeld: „Op een avond werd ik gebeld door een klant die met zĳn camper in St. Anthonis stond. Zĳn kachel weigerde te verwarmen. We kwamen tot de conclusie dat zĳn gasdrukregelaar stuk was. Ik ben er meteen naartoe gereden en heb hem midden in het bos, in het donker, vervangen. Om 1.15 uur was ik thuis en zes uur later op de zaak. Maar de kopers hebben een warme nacht gehad.” Bĳ de service hoort een uitgebreid gesprek met de koper of huurder. Stam:

„Ons doel is: het beste product tegen een acceptabele prĳs in de markt zetten” „Persoonlĳke aandacht vinden we heel belangrĳk. Voordat iemand onze zaak verlaat, moet hĳ precies weten wat er in de camper aanwezig is, hoe hĳ rĳdt, hoe het zit met tol en milieuzones. We zĳn minstens 2,5 uur met een huurder in gesprek en verhuren niet aan mensen die we niet gezien hebben.” Wie er zoal aankloppen? „Nette mensen”, lacht Stam. „Jong en oud, gezinnen en singles – iedereen die op zoek is naar het beste product tegen een acceptabele prĳs.”

STAM CAMPERS

Van Heemstraweg 128 F-1 6621 KL Dreumel 0487 - 573 777 info@stamcampers.nl www.stamcampers.nl

Reviews: 9,0 Op Google Reviews scoort Stam Campers 4,5 sterren, omgerekend een 9! Iemand schrijft: „Ons eerste camperavontuur is mede door Stam Campers een geweldige ervaring. De camper voldeed helemaal aan onze wensen en zelfs meer dan dat. Duidelijke uitleg (mondeling) en veel praktische tips. Korte duidelijke instructies. Niets wordt aan het toeval overgelaten. Alles schoon en helder. Geen verrassingen, duidelijke afspraken, snelle prijsopgaaf en beschikbaarheid. Niets is te veel.”

Reformatorisch Dagblad | In de regio | vrijdag 3 april 2020

De vergeten 33 van Soesterberg Het is maar een eenvoudige herdenkingsplek, diep in de bossen van de voormalige vliegbasis Soesterberg. Een kruis, een houten bord, een plaquette. Verder wjst niets op het drama van 19 november 1942 toen de Duitsers er 33 verzetsstrjders om het leven brachten. tekst Gert Janssen, beeld Vidiphoto

e 33 van Soesterberg worden ze genoemd. Het enige dat ze met plek gemeen hebben, is dat ze naar deze, toen Duitse vliegbasis werden getransporteerd en daar achter de schietbaan door een vuurpeloton in koelen bloede werden vermoord. Om de schoten te camouleren vonden er op dat moment aan de voorzjde schietoefeningen plaats door Duitse soldaten. Een muur met twee 4 meter hoge verticale openingen trekt de aandacht in het heuvelachtige terrein, begroeid met bomen en bosschages. Het zjn de restanten van de ”Schiessstand”, de plek waar Duitse militairen hun schietvaardigheden trainden op doelen achter de stenen wand. Daarachter verrjst een

aarden wal als kogelvanger. Hier werden in de jaren tachtig gearresteerde ‘wilde’ dames van het vrouwenvredeskamp verzameld. Als protest tegen de nucleaire wapenwedloop verschaften zj zich met geweld toegang tot het terrein en achter de muur werden ze dan tjdeljk in hechtenis gehouden.

Lelijke woorden Vrjwilliger van het Nationaal Militair Museum en het Utrechts Landschap, Herman van den Berg uit Zeist, vertelt: „Ze mochten dan twaalf uur worden vastgehouden, maar je was daar niet gelukkig als bewaker. De meest leljke woorden kreeg je naar je hoofd.” Samen met collega-vrjwilliger Adriaan van Hemert

uit Den Bilt bezoekt hj regelmatig de fusilladeplaats, die bj maar weinig mensen bekend is. In aanwezigheid van scholieren en nabestaanden wordt daar jaarljks op 19 november een sobere herdenkingsplechtigheid gehouden. „Wat er precies is gebeurd en hoe het is gegaan, weten we slechts van een enkele getuige. Er zjn ook geen oficiële documenten. In de jaren zeventig is er wel een boekje over verschenen, maar daar zjn maar weinig exemplaren van gedrukt. Wat we weten is dat het om bekende verzetsmensen gaat, van wie er op deze plek 33 door een Duits vuurpeloton om het leven zjn gebracht. Een jongen van 17 jaar is vanwege zjn jeugdige leeftjd gespaard gebleven en naar concentratiekamp Natzweiler, 50 kilometer van Straatsburg, gestuurd. Hj overleefde uiteindeljk de oorlog.” Volgens Van den Berg, die zich al enige tjd in dit onderwerp verdiept, zjn de mannen van drie verschillende verzetsgroepen bewust naar de vliegbasis gebracht om ze daar te executeren. „Ze kwamen van verschillende plekken in het land. Veertien leden waren van de verzetsgroep Deventer-Terwolde-TwelloVoorst. Mannen met uiteenlopende achtergronden en overtuigingen.”

Aanslagen op treinen Van Hemert vult aan: „Van hen is bekend dat ze diverse branden stichtten. Een meelfabriek en oogsten van NSB-boeren in Voorst, Terwolde, Welsum en Njbroek gingen in vlammen op. Ook vergiftigden ze aardappelvoorraden van de Wehrmacht. De aanslagen die ze op treinen pleegden, waren minder succesvol. De daarbj gebruikte explosieven waren niet krachtig genoeg.”

„Mensen verdwenen gewoon en familie bleef onzeker over hun lot” „Dertien anderen behoorden tot de verzetsgroep Amsterdam”, vervolgt Van den Berg. „Dat waren voornameljk leden van de Communistische Partj Nederland, die door de Duitsers verboden was. En verder vier leden van de verzetsgroep Oranjevendel uit Overjssel. Tot slot werden er nog twee mannen gefusilleerd die afzonderljk verzetsdaden hadden gepleegd.”

Verraad De groepen voerden verschillende sabotageacties uit, maar spioneerden ook voor de geallieerden. „Vaak door verraad, soms ook door onhandigheid, zjn ze opgepakt. Een aantal van hen heeft in de Koepelgevangenis van Arnhem opgesloten gezeten, anderen in een politiebureau in Utrecht. Na showprocessen zjn ze overgebracht naar Kamp Amersfoort, om op donderdagmiddag 19 november op Fliegerhorst Soesterberg te worden doodgeschoten. Om de schoten van het vuurpeloton te camouleren werden tegeljkertjd schietoefeningen georganiseerd. De verzetsmensen zjn achter een aarden wal gedood en in een massagraf gedeponeerd. Onder hen was ook een invalide man. Hem hebben ze later in het graf gevonden met de stoel waarop hj was vastgebonden.”

Represaillemaatregelen Het eerste slachtoffer van een represailleactie door de Duitse bezetter in ons land was Sjaak Boezeman. Hij behoorde tot verzetsgroep De Geuzen en werd beschuldigd van illegaal wapenbezit. Hij overleed op 9 januari 1941 in het Scheveningse huis van bewaring, na ondervraging. De allereerste geëxecuteerde was de gevluchte Duitse Jood Ernst Cahn, eigenaar van een ijssalon in Amsterdam; hij stierf op 3 maart 1941 wegens verzet bij een inval van de Duitsers. De eerste geëxecuteerde Ne-

derlander was Leendert Schijveschuurder, een communistische Jood die meewerkte aan de Februaristaking en enkele dagen erna werd betrapt bij het ophangen van aanplakbiljetten voor een nieuwe staking. Hij werd op 6 maart geëxecuteerd, de dag na zijn arrestatie. De eerste doodvonnissen sprak de bezetter uit in december 1940, maar de executies werden uitgesteld. Later kregen enkele honderden veroordeelden alsnog gratie. Overigens betekende dat meestal dat men naar een gevangenis, tuchthuis of concentratiekamp werd

gezonden, waar de betrokkene vaak alsnog om het leven kwam. Vanaf 1943 hanteerden de bezetters het zogenoemde standrecht, op bevel van Hitler zelf. Dat is executie na geen of slechts een summier proces. Veel geëxecuteerden staan vanaf die periode in de politierapporten geregistreerd als “op de vlucht neergeschoten.” Ook zijn enkele honderden mensen aan martelingen bezweken, soms ook met daadwerkelijk de bedoeling om ze dood te folteren. Meestal zijn gegevens daarover niet meer terug te vinden.

Van Ee Speel helpt kinderen ontwikkelen Ontwerpen, realiseren en onderhouden van schoolpleinen; het zit ons in het bloed. Waardoor? Omdat Van Ee Speel verder kijkt dan alleen een speeltoestel of speelplein. We kijken alijd naar aansluiing bij de competeniegebieden van kinderen, Albert van Ee, directeur van Van Ee Speel: “Het is wetenschappelijk bewezen dat kinderen die spelen op een divers ingericht schoolplein betere schoolprestaies leveren. Ons concept zorgt voor een schoolplein dat aansluit op de ontwikkelingsbehoete van kinderen. Dat is van groot belang. Onbewust ontwikkelen van competenies is heel succesvol blijkt uit onderzoek onder onze klanten.”

Van Ee Speel-collega’s gaan daarom graag aan de slag om ieder kind in Nederland onbevangen kind te laten zijn. Want blozende wangen, haren in de war en wat moddervlekken sieren ieder kind. Het is uiteindelijk hét plaatje wat iedere ouder graag ziet. Een kind dat geniet van het buitenspelen, creaief bezig is en samenspeelt met zijn of haar leetijdsgenoten. Van Ee Speel zoekt gemoiveerde collega’s die genieten van spelende kinderen en graag werken aan zichtbare projecten die er écht toe doen.

Benieuwd naar onze vacatures? Kijk dan snel op www.vaneespeel.nl/vacatures

Pieter zoekt een collega! Pieter Mosterd (23) werkt ruim vier a speelplaatsbouwer laatsbouwer bij Van Van Ee Ee jaar als Speel. M et v eel plezier e dag Speel. Met veel plezier,, ieder iedere opnieuw. “Mijn “Mijn vak vak is iedere iedere dag anders. anders. opnieuw. Het ene moment moment slopen we we een Het terwijl we we het het volgende volgende schoolplein, terwijl moment de ondergrond ondergrond leggen leggen moment o speeltoestellen mon teren. off speeltoestellen monteren. Het mooiste mooiste van van alles: je krijgt Het een ontwerp in handen en na verloop van ijd is de tekening werkelijkheid geworden; het schoolplein of de speelplaats af. Dat Dat g eet mij iedere iedere keer keer een is af. geet fantasisch gevoel, gevoel, als ik kinderen kinderen fantasisch genieten v an mijn werk. werk. Dát Dát is zie genieten van moivaie om door te te gaan mijn moivaie naar de volgende klus.” Deze gedreven collega bij Van Ee Speel zoekt een collega SPEELPLAATSBOUWER. Wat heb je daarvoor nodig? “Een gezonde werkhouding is één. Je komt iedere dag met diverse mensen in aanraking, dus betrouwbaarheid en het nakomen van afspraken is een absolute voorwaarde. Daarnaast zijn twee rechterhanden een absolute must, vooral vanwege de veelzijdigheid van het vak. Wat biedt Van Ee Speel? Dat herken je meteen: een open sfeer met een gezonde dosis humor. Dat is voor mij de kers op de taart”, besluit Pieter. Interesse? Neem dan contact op met Frans de Vries een Vries via via 06 06 – 54 54 37 37 18 18 80. 80. Of Of stuur s t uur e en mailtje m a il t j e naar n aar f.devries@vaneespeel.nl f.devries@vaneespee eel.nl l . nl

S www.vaneespeel.nl | De Standerd 6 Kootwijkerbroek | 0342-751957

Alleen het allermooiste!

Molenstraat 204 • 6712 CX Ede • Tel: 0318 846767 www.bruidshuishetkoetsje.nl facebook.com/bruidshuis • instagram.com/bruidshuis_tkoetsje Gespecialiseerd in gekleurde bruidsjaponnen

Koop eenvoudig online op www.venavo.nl of bezoek ons op één van onze markten!

Begin goed. Ga voor beter. Mooie, opvallende communicatie-uitingen zijn een middel. Meer aandacht, meer resultaat: dat is het doel. Op zoek naar een doordachte inzet van online en offline creaties? Om jouw doelen te bereiken? Bekijk ons werk op novente.nl en maak een afspraak.

Reformatorisch Dagblad | In de regio | vrijdag 3 april 2020

Foltering De amateurhistoricus sluit niet uit dat verzetsmensen elkaar hebben verraden na foltering. „Dat gebeurde wel vaker. Het is opvallend dat zo vroeg in de oorlog drie complete verzetsgroepen zjn opgepakt. Er was ook geen actuele aanleiding om de leden neer te schieten, zoals bjvoorbeeld bj de aanslag op Rauter bj de Woeste Hoeve wel het geval was. Ze zjn bewust naar Soesterberg gebracht, een andere plek dan waar ze vandaan kwamen. Dit was militair terrein, waarop geen getuigen aanwezig waren. Dat behoorde tot de tactiek van de nazi’s hier in Nederland. Mensen verdwenen gewoon en hun familie bleef in het ongewisse over hun lot.” Dat deze verzetsgroepen werden opgerold verbaast de museumgids uit Zeist niets. „Mjn moeder was koerierster in Nunspeet en dat was bj familie bekend. Er hoefde maar iemand loslippig te zjn en het was gebeurd met je. Deze groepen zjn ook maar relatief kort actief geweest. Aan het begin van de oorlog was men ook minder professioneel. Het waren vaak jonge kerels die het gevaar niet zagen. En als het lang goed ging, werd men steeds overmoediger. Er heerste ook een enorme naïviteit. Vergeet niet dat in veel dorpen weinig Duitse troepen waren gestationeerd en dat daar het leven veelal gewoon doorging. Hoewel geheimhouding van levensbelang was, waren jongelui er vaak trots op dat ze in het verzet zaten en liepen er soms zelfs mee te koop.”

Gravendienst Dat er in 1942 zo veel verzetsmensen tegeljk werden gefusilleerd is volgens Van den Berg redeljk uniek. „Later, toen de Duitsers doorkregen dat ze de oorlog gingen verliezen, werd de repressie steeds groter en gebeurde dat vaker.” Al in de oorlog ging in Soesterberg en omgeving

het gerucht dat er op de vliegbasis mensen van de ondergrondse waren neergeschoten. De Nederlandse gravendienst, toen Dienst Identiicatie en Berging, deed daar na de oorlog onderzoek naar. Leider van het team was majoor W. J. Siedenburg. Het massagraf werd gevonden in de zomer van 1945. De slachtoffers lagen in een Engelse bomkrater. Het graf was

„Een jongen van 17 jaar is vanwege zijn jeugdige leeftijd gespaard gebleven” overdekt met bomen en andere materialen. Tussen de doden vond Siedenburg daar zjn eigen zoon Anton. De stoffeljke resten zjn op diverse begraafplaatsen herbegraven. In het najaar van 1945 werd een eenvoudig houten kruis bj de heuvel, aan de achterzjde van schietbaan geplaatst. Pas veel later werd de herdenkingssteen met herinneringsplaquette aangebracht, met daarop de namen van de vermoorde verzetsmensen.

Plechtigheid Naast nabestaanden en belangstellenden uit Soesterberg, nemen ook schoolkinderen aan de plechtigheid deel. Sinds 2008 wordt die georganiseerd door de Stichting Comité 4 en 5 mei. „Dan speelt iemand, zoals gebruikeljk, de Last Post. Aandoenljk vals, maar vele malen indrukwekkender dan de zuivere klanken je altjd hoort bj de nationale herdenkingen. Onbegrjpeljk dan ook dat er aan dit monument regelmatig vernielingen plaatsvinden.”

KOMBIJBINCX.NL

KOM WERKEN / LEREN BIJ * EXCLUSIEF IN APELDOORN

MONTEUR METALEN DAKEN EN GEVELS*

ERVAREN CONSTRUCTIEWERKER

STAALMONTEUR GEÏNTERESSEERD IN 1 VAN DEZE FUNCTIES? BEL/APP NAAR 06 - 13 71 86 57 OF STUUR EEN MAIL CONTACT@BINCX.NL

STAALBOUW

DAK & GEVEL

PREFAB BETON

CASCOBOUW

Reformatorisch Dagblad | In de regio | vrijdag 3 april 2020

ADVERTORIAL

Zon & Woning: de beste schaduw onder de zon H

et belangrĳkste doel van William van Gent is mensen zorgeloos laten genieten van zon en schaduw, in en rond hun huis. De eigenaar van onderneming Zon & Woning in Ede heeft daarvoor heel wat middelen tot zĳn beschikking. „Mensen kunnen bĳ mĳ aankloppen voor zonwering, zoals rolluiken, horren en raamdecoratie. Ook voor (textiel)overkappingen zĳn ze welkom.” Zon & Woning onderscheidt zich door haar 4 P’s van de concurrentie: persoonlĳk contact, passend kleur- en productadvies, perfect maatwerk en professionele montage. William: „Ik vind het belangrĳk om te weten wie mĳn klant is en in welke (woon)situatie hĳ zich bevindt. Vandaar dat ik persoonlĳk bĳ mensen langskom om de wensen te inventariseren, de mogelĳkheden te bekĳken en producten te laten zien. Die persoonlĳke benadering is heel belangrĳk om het juiste advies te kunnen geven. Zo denken veel klanten in eerste instantie dat in hun situatie een rolluik handig is, maar als ik goed naar hen luister, blĳkt een screen vaak een betere optie.” Als de keus voor het artikel duidelĳk is, bepalen William en zĳn klant samen de afwerking. „Er zĳn ontzettend veel mogelĳkheden op het gebied van kleur, stĳl en materiaal, eigenlĳk te veel om op te noemen.” Wie goed kiest, krĳgt geen „lelĳk ding” aan zĳn gevel, stelt William, maar iets wat zĳn woning juist verrĳkt! Voordat hĳ het zonweringsproduct of de overkapping bestelt, meet William de afmetingen tot op de millimeter nauwkeurig op. Aangezien hĳ inmiddels twaalf jaar ervaring heeft en alle benodigde certiﬁcaten bezit, verloopt de montage doorgaans probleemloos.

Zorgeloos genieten van zon en schaduw door kwaliteit die blĳft hangen Ook achteraf krĳgt hĳ zelden klachten. „Dat komt ook doordat ik alleen met de beste materialen en met topmerken werk. Daardoor ben ik niet de goedkoopste, maar lever ik wel goede producten tegen een eerlĳke prĳs.” Een extraatje van William is de namontage: alles wordt grondig gereinigd en voorzien van een UV-werende, wateren vuilafstotende laag. „Daardoor kan ik 15 jaar garantie op de kleurechtheid van de lak geven, mits die op de juiste manier onderhouden wordt.”

ZON & WONING 0318-250800 Info@zonenwoning.nl www.zonenwoning.nl

Reviews: 9,8 Op Google Reviews scoort Zon & Woning 4,9 sterren, een 9,8. Een van de klanten schrijft: „Voor een scherpe prijs krijg je de hoogste kwaliteit en de beste service.”

Vacatures In 2021 hoopt William een showroom in Ede te openen. Hij zoekt vanaf dat moment monteurs. „Mensen die willen aanpakken, die secuur en netjes werken en die goed met klanten kunnen communiceren. Sollicitaties zijn welkom.”

Bewindvoering Mentorschap Curatorschap Kunt u ﬁnanciële zaken niet meer zelf regelen? Bewindvoeringskantoor Hamming ondersteunt en behartigt alle ﬁnanciële en persoonlijke belangen voor personen die dit zelf niet (meer) kunnen. Wij treden op als bewindvoerder, curator en mentor. Dit doen wij met persoonlijke betrokkenheid en op een discrete en doortastende wijze, waarbij de individuele belangen van de cliënt altijd centraal staan. Bewindvoerder | Volgens de wet kan een persoon Wijk 2-93 | 8321 EV Urk | Tel. 0527-687962 | www.stijlvol-gekleed.nl

vanwege een geestelijke of lichamelijke toestand, verkwisting of problematische schulden onder bewind gesteld worden. De bewindvoerder voert het beheer over de ﬁnanciën en waardevolle goederen. Mentor | Een mentor behartigt de persoonlijke

ZWARTE WATERLAND

Met een tharder wateron mfort a co van Aqu nslag lk is ka aa jd. ti n verlede

Voordelen ▶ Bestaande kalkaanslag verdwijnt met zacht water. ▶ Ontkalken van apparatuur hoeft nooit meer. ▶ Geen agressieve schoonmaakmiddelen meer nodig. ▶ Kleding blijft langer mooi. ▶ Ook uw (nieuwe) badkamer blijft 100 % kalkvrij ! Besparingen ▶ Langere levensduur van apparaten. ▶ Lagere energiekosten. ▶ Aanmerkelijk minder zeep-/reinigingsmiddelen nodig.

belangen van iemand die dit zelf niet meer kan. Het gaat niet om geld of goederen, maar zaken als zorgverlening of begeleiding van bijvoorbeeld demente ouderen, psychiatrische patiënten of verstandelijk gehandicapten. Curator | Curatele is een maatregel voor meerderjarigen die ﬁnanciële en persoonlijke belangen niet meer kunnen behartigen. De cliënt is handelingsonbekwaam. Bewindvoeringskantoor Hamming is lid van brancheorganisatie VeWeVe. Bewindvoering – Mentorschap – Curator

Zacht water,

een weldaad voor huid en apparatuur Wilt u deskundig, gratis en eerlijk advies over een waterontharder bij u thuis? Bel dan: Henk Schra 038-4775304

info@aczw.nl • www.aczw.nl

Hamming Bewindvoering BV Postbus 2760, 3800 GJ Amersfoort Bezoekadres: Printerweg 14, 3821 AD Amersfoort T 033 - 4330 885 I M 06 - 20 53 21 05 www.hammingbewindvoering.nl Openingstijden: ma t/m do 09.00 - 12.30 uur Bewindvoeringskantoor Hamming voldoet aan alle kwaliteitseisen van de Rechtbank.

Reformatorisch Dagblad | In de regio | vrijdag 3 april 2020

ADVERTORIAL

De Wilcon laat je optimaal genieten van buitenleven D

e winter trekt zich terug, de lente breekt aan. Tĳd om weer naar buiten te gaan. Maar voor het buitenleven echt kan beginnen, moet er wel wat gebeuren! De tuinset is viezig, het gazon zit vol onkruid en mos, de tegels zĳn groen uitgeslagen, mieren blĳken opeens met duizenden tegelĳk over het terras te krioelen, bomen en struiken kunnen wel een snoeibeurt gebruiken (als dat in de herfst al niet gedaan is). Op dat moment komt De Wilcon Tuinen Parkmachines in beeld. De onderneming in Heerde heeft alles in huis om het buitenshuis perfect te maken: bladblazers, (gras)maaiers, verticuteermachines, hakselaars, heggenscharen, hogedrukreinigers, kantensnĳders, kettingzagen, bestrĳdingsmachines. Allemaal van degelĳke merken, zoals Stihl, Stiga, Toro, Iseki en Karcher. „We hebben het in deze tĳd heel druk”, vertelt eigenaar Herbert Bremmer. „Veel mensen zĳn thuis en slaan massaal aan het tuinieren. Vooral de robotmaaier doet het op dit moment heel goed. Iedereen wil een mooi gazon en veel mensen willen dat met weinig inspanning voor elkaar krĳgen.” Behalve uit particulieren bestaat de klantenkring van De Wilcon uit zakelĳke partĳen als gemeentes, aannemers, loonbedrĳven, hoveniers, golfbanen, sportverenigingen, begraafplaatsen en campings. Herbert: „Iedere dag zĳn wĳ in touw om onze dienstverlening op het niveau te houden dat onze klanten van ons verwachten en waar wĳ al jaren om bekend zĳn.” Uiteraard is De Wilcon in staat ook de service en het onderhoud van alle machines uit te voeren. „Zowel in onze werkplaats als in onze servicewagens beschikken we over de juiste kennis en

„We hebben het heel druk; mensen slaan massaal aan het tuinieren” materialen om machines met storingen weer zo spoedig mogelĳk aan het werk te krĳgen.”

Beste oplossing Alle producten zĳn via de site te koop en worden vanaf 99 euro gratis in heel Nederland bezorgd. Wie producten wil huren of advies wil hebben over een bepaalde tuinklus of machine, moet gewoon eens langskomen in de mooie showroom. Herbert: „Samen komen we vast tot de beste oplossing.”

DE WILCON

Eperweg 35 8181 EV Heerde 0578-691717 info@dewilcon.nl www.dewilcon.nl

Reviews: 8,4 Op Google Reviews scoort De Wilcon Tuin- en Parkmachines 4,2 van maximaal 5 sterren, omgerekend het rapportcijfer 8,4. Klanten zijn vooral positief over de kwaliteit van de gekochte of gehuurde producten en de deskundigheid van het personeel. Twee voorbeelden van recensies die ze achterlieten: • •

Goede service Deskundig en goede service

Koningsweg is nog geen koningsweg Koningsweg, Koningslaan of Oude Koningsweg. Heel wat kaarsrechte wegen en lanen op de Veluwe heten zo. Maar is dat terecht? Peter Bjster uit Haren wjdde er een masterscriptie aan. Zjn conclusie? „Er zjn maar twee echte, klassieke koningswegen op de Veluwe.” tekst Jan Kas, beeld Peter Bijster, CODA Apeldoorn

aar de koningswegen op de Veluwe is nog nooit goed onderzoek gedaan, vond Bjsters hoogleraar aan de Rjksuniversiteit Groningen, Theo Spek. Daarom kreeg Bjster dát onderwerp voor zjn master landschapsgeschiedenis aangereikt. Bjsters studie leidde tot de slotsom dat slechts twee wegen op de Veluwe met recht als klassieke koningswegen kunnen worden aangeduid. Ze zjn tussen 1675 en 1702 aangelegd voor koning-stadhouder Willem III (1650-1702): één tussen Dieren en Ede en één tussen Paleis Het Loo bj Apeldoorn en Doorwerth. Ze verbonden jachtpaleizen met jachthuizen en pleisterplaatsen in strakke ljnen, maar volgens Bjster zjn ze niet veelvuldig gebruikt voor jachtpartjen. „Het beeld

van grote jachtstoeten met koetsen vol gasten die zich over rechte koningswegen snellen hoort in het rjk der fabelen thuis”, meent de onderzoeker. Een driedelige ets uit 1694 van een jachtstoet op Het Loo, van Romeyn de Hooghe die veel aan het hof van Willem III werkte, zet wat dat betreft veel mensen behoorljk op het verkeerde been. Bjster: „Een historicus die in 1940 een artikel over de koningswegen schreef, leidde uit de prent af dat de jachttochten met Willem III en een diligence plaatshadden, en dus niet met paarden. Daarmee verklaarde hj het bestaan van de koningswegen: ze stonden in dienst van dit soort grootschalige jachtondernemingen met koetsen en karren.” In Bjsters ogen is de ets „een geïdealiseerd en propagandistisch beeld van Willem III”, dat maar heel weinig met de werkeljke jachtpraktjk overeenkomt.

Jager Willem III

Peter Bijster onderzocht koningswegen.

Wél was Willem III een enthousiast jager. Na zjn kroning tot koning van Engeland kwam hj elk voorjaar en najaar naar Het Loo. Als hj maar even de kans had ging Willem III dan uit jagen, het liefst iedere dag, zo maakt Bjster uit zjn bronnen op. „Hj bedreef vooral de parforce-jacht, waarbj met een meute jachthonden uren- en soms dagenlang achter één hert werd aangejaagd. Nadat het dier van uitputting door de honden gesteld kon worden, doodde Willem of zjn hooggeziene gast het. Deze jachten bestreken grote delen van de

Reformatorisch Dagblad | In de regio | vrijdag 3 april 2020

Veluwe, die er toen heel anders uitzag dan nu: kaal, heide, struikjes, hier en daar een bos. De paarden galoppeerden dwars door bossen en struiken. Het kwam zelfs voor dat ze over de kop sloegen of doodgereden werden. De jagers kwamen vaak onder het bloed en de schrammen terug.” Bjster, die klinisch chemicus en bestuurder van LabNoord in NoordNederland was, ging na zjn pensionering geschiedenis studeren. Voor zjn scriptie maakte hj gebruik van zowel historische cartograie als van moderne digitale hoogtekaarten. Ook deed hj veld- en archiefonderzoek. „Ik ben teruggegaan naar primaire documenten, in het Gelders Archief in Arnhem, in het Koninkljk Huisarchief in Den

Willem III kwam en ging te paard Haag en ben op zoek gegaan naar zoveel mogeljk brieven en dagboeken uit de tjd van Willem III. Vooral het dagboek van Constantjn Huygens junior, diens persoonljk secretaris, was een fantastische bron.” Gigantische jachtstoeten met koetsen en karren en bepruikte gasten en dames – allemaal lauwekul, stelt Bjster. „Nergens in de dagboeken van Huygens heb ik ook maar iets aangetroffen over vertrek of aankomst met koetsen in verband met de jacht. Wel las ik dat Willem III geregeld te paard vertrok en aankwam. Ik las ook dat hj alleen maar op jacht ging met kleine groepen

De koningsweg naar de Carolinaberg in Dieren.

Linkerdeel van de ets van Romeyn de Hooghe (1694).

vrienden en af en toe een paar gasten.” Bjster heeft sterke aanwjzingen dat de twee historische koningswegen niet alleen de jacht dienden, maar vooral een symbolisch doel hadden. „De wegen liepen kaarsrecht over heidevelden, dwars door bossen, heuvels en stuwwallen, zich niets aantrekkend van het reliëf van het landschap. Ook waar je er heel makkeljk even met een bochtje omheen had gekund of met veel minder graafwerk een parallel lopend smeltwaterdal had kunnen volgen. Waarom zoveel moeite? Het doet mj denken aan de geometrie in baroktuinen. Willem III wilde tonen dat hj niet alleen de baas over zjn volk was, maar dat hj ook de natuur naar zjn hand kon zetten.” Behalve de twee klassieke, lange koningswegen lokaliseerde Bjster een aantal kortere tussen Putten en Het Loo en ten noorden van Rozendaal. Verder was er veel kaf onder het koren. „Diverse gemeenten hebben hun oude dorpswegen opgewaardeerd tot ”Koningsweg”. Daarmee wekken ze het misverstand dat een straatnaambordje met ”Koningsweg” op historisch onderzoek berust en dus een historische koningsweg aangeeft. Het is echter eerder omgekeerd: daar waar deze bordjes staan, heeft bjna nooit een historische koningsweg gelopen.”

Snelle verplaatsing In zjn scriptie noemt Bjster een voorbeeld bj Schaarsbergen. Daar liep de koningsweg tussen de Carolinaberg in de voormalige wildbaan bj Dieren en een jachthuis van Willem III in Ede. „In 1849 verwierf de toenmalige stadsarchitect van Arnhem, H.J. Heuvelink, een perceel grond waarop hj een landgoed ontwikkelde. Hierna werd een nieuwe weg met een knik om dit landgoed heen geleid. Die werd ”Koningsweg” genoemd, zoals de N311 ten noorden van de Oranjekazerne nog steeds heet. Maar dit is nooit een historische koningsweg geweest.” Bjster beschrjft ook de kruiswegen die in 1681 in opdracht van Willem III in het Speulder- en Sprielderbos bj Putten werden aangelegd om tjdens de jacht in dit gebied de communicatie tussen de jagers en helpers te verbeteren en een snelle verplaatsing mogeljk te maken. „In 1699 kreeg het maalschap dat het bos beheerde, een verzoek tot aanleg van een tweede set kruiswegen. Al deze wegen lopen er nog steeds. De twee oost-westwegen hebben de historische namen Oude en Nieuwe Prinsenweg en waren in 1681 maar liefst bjna negen meter breed.” Een derde type koningsweg is meer een laan dan een weg. „Die was vaak onderdeel van tuinaanleg rond Europese paleizen in de baroktjd. Zj hadden niets met de jacht te maken, maar vormden fraaie zichtljnen, omzoomd met eiken en beuken. We treffen ze vooral aan bj Paleis Het Loo en het Hof te Dieren.” De zogeheten koningstrades in Hoge Heerljkheid

Marmeren buste van koning-stadhouder Willem III.

Er is veel kaf onder het koren dat ”Koningsweg” heet Het Loo belicht Bjster als vierde type. Deze korte wegtracés eindigen bjna allemaal aan de rand van een jachtbos en gaan er soms doorheen. Ze zjn waarschjnljk aangelegd voor de jacht vanaf Paleis Het Loo. En dan is er nog de doorgaande weg tussen Het Loo en Dieren, een tracé van de oude Hanzeweg van Doesburg naar Harderwjk. Bjster: „In historische bronnen werd dat ”Coninx wegh” genoemd. Maar het is geen rechte weg, had niets met de jacht van doen en is niet in opdracht van Willem III aangelegd.”

Reformatorisch Dagblad | In de regio | vrijdag 3 april 2020

De voormalige koningsweg over het Deelense Veld in Nationaal Park De Hoge Veluwe.

Bjster: Herstel koningsweg op Hoge Veluwe Peter Bijster pleit voor herstel van het traject van de koningsweg van Het Loo naar Doorwerth dat over het terrein van De Hoge Veluwe loopt. „Binnen de hekken van het Nationaal Park is deze weg nog in zijn geheel als rechte, bijna onnatuurlijke streep door het landschap zichtbaar te maken. Hoe mooi zou het kunnen zijn als dit net zo wordt uitgevoerd als op het Deelense Veld, waar de koningsweg langs enkele vennen loopt en het tracé

al met plag- en maaimachines is hersteld.”

Audioverhaal „Voor bezoekers van De Hoge Veluwe zou je dan iets met audio kunnen doen, zodat ze ter plekke het verhaal van koning Willem III horen”, mijmert de onderzoeker verder. „Het is een kwestie van persoonlijke smaak, maar dát heeft mijn voorkeur boven een gemarkeerde route, waarlangs lelijke paaltjes met kroontjes erop staan.”

Conflict met natuurbeheer? De directie van Het Nationale Park De Hoge Veluwe heeft met interesse kennisgenomen van de suggestie van Bijster, zegt adjunctdirecteur Henk Beukhof. „Zoiets kan voor bezoekers inderdaad leuk zijn, maar we vinden het ook belangrijk om eerst na te gaan welke consequenties dit plan kan hebben voor flora en fauna, om een mogelijk conflict met natuurbeheer te voorkomen. We moeten dit goed afwegen.”

Autobedrijf

Gebr. Morren

Zie onze website voor het volledige aanbod.

Lange Heideweg 8 • 6731 EG • Otterlo tel. 0318 - 59 19 63 • info@automorren.nl www.automorren.nl

BMW 5 Serie 535xd High Executive, 2013, 91.250 km, diesel € 24.850,-

Seat Ateca 1.4 EcoTSI Style, 2017, 33.519 km, benzine € 24.500,-

Opel Mokka X 1.4 Turbo Online Edition, 2017, 27.416 km, benzine € 21.650,-

Volkswagen Golf 1.5 TSI AUT. JOIN, 2018, 36.943 km, benzine € 21.650,-

Audi Q5 2.0 TDI, quattro Pro Line, 2010, 142.719 km, diesel € 19.950,-

Audi A3 Limousine 2.0 TDI Ambition Pro Line S, 2014, 106.113 km, diesel € 19.750,-

Audi A3 1.4 TFSI CoD Ambition Pro Line S, 2015, 85.192 km, benzine € 19.250,-

Volkswagen Golf Variant 1.4 TSI Business Ed., 2014, 120.163 km, benzine € 14.900,-

Škoda Superb Combi 1.6 TDI Greenline Amb. B. Line, 2012, 140.080 km, diesel € 11.950,-

Ford S-Max 2.0 Trend 2010, 141.417 km, benzine € 11.500,-

Audi A1 1.4 TFSI 119g. Amb. Pro Line Business, 2011, 93.466 km, benzine € 11.450,-

Volkswagen Tiguan 2.0 TDI Sport&Style 4M, 2008, 165.299 km, diesel € 11.250,-

Fiat 500C 0.9 TwinAir Turbo 500S, 2015, 72.931 km, benzine € 9.995,-

Volkswagen Golf 1.2 TSI Style BlueM, 2011, 159.514 km, benzine € 9.750,-

Volkswagen Golf Plus 1.4 TSI Highline, 2010, 138.501 km, benzine € 9.750,-

Volkswagen Polo 1.2 TSI Highline, 2011, 124.239 km, benzine € 9.350,-

Volkswagen Touran 1.4 TSI Trendl. UNITED 7P, 2009, 144.168 km, benzine € 8.750,-

Opel Combo 1.3 CDTi L1H1 ecoFLEX Sport 2016, 27.529 km, diesel € 8.650,-

Seat Leon 1.8 TFSI Sport, 2009, 151.793 km, benzine € 8.650,-

Peugeot 108 1.0 e-VTi Active, 2017, 45.266, benzine € 8.450,-

Toyota MR2 1.8-16v VVT-i, 2003, 84.885 km, benzine € 7.950,-

Seat Altea XL 1.6 TDI Ecomotive Style 2012, 106.395 km, diesel € 7.650,-

Volkswagen Golf Variant 1.6 TDI Comf. Bl.M., 2011, 209.720 km, diesel € 6.950,-

Seat Leon 2.0 TDI FR, 2008, 264.168, diesel € 5.750,-

Peugeot 107 1.0-12V Sublime, 2009, 142.351 km, benzine € 3.350,-

Opel Zafira 1.9 CDTi Business, 2006, 222.444 km, diesel € 2.650,-

www.automorren.nl

Reformatorisch Dagblad | In de regio | vrijdag 3 april 2020

ADVERTORIAL

Werk en studie combineren bij Van Ree Accountants O

p het Van Lodenstein College koos Elise van de Kamp al economie in haar pakket. Toch was het niet haar bedoeling accountant te worden, maar leerkracht. Tĳdens een stage bleek dat echter niet de juiste keuze. Goede gesprekken met haar broer en een coach leverden dezelfde uitkomst op: kies voor accountancy! Elise had altĳd al interesse in cĳfers, maar dacht dat ze geen kantoorbaan zou willen. „De hele dag achter zo’n scherm zitten leek me maar saai.”

Gemotiveerd Nu ze aan de slag is gegaan, blĳkt de werkelĳkheid heel anders te zĳn. Het combineren van werk en studie bevalt haar goed. Elise kan de theorie toepassen in de praktĳk. „Ik leer het beste als ik het doe. Omdat ik gemotiveerd ben, gaat het makkelĳk!” Ze ervaart haar werk als uitdagend want er komen veel verschillende werkzaamheden langs. Met een lach legt Elise uit hoe ze zich verdiept in een boekhoudprogramma. „Er zĳn heel veel opties. Hier kan ik mĳn creativiteit in kwĳt. Ik zoek steeds naar hoe het makkelĳker kan.” De contacten met klanten zĳn voor haar de kers op de taart: „Het is ﬁjn als alles netjes en soepel verloopt.”

Dienstverlening „Ik geniet ervan om iemand te helpen”, vervolgt Elise. Ze vertelt dat een klant meer tĳd heeft om te doen waar híj goed in is, doordat zíj doet waar zíj goed in is: cĳfers en administratie. „Belastingrecht bĳvoorbeeld, vind ik interessant. Ik probeer voordelen voor de klant te vinden en hem een goed advies te geven. Tot mĳn verrassing vind ik marketing ook een leuk vak. We le-

„Bĳ mĳn collega’s kan ik altĳd terecht” ren daar hoe we goed kunnen inspelen op de behoefte van onze klanten.”

Collega’s De samenwerking met de collega’s bĳ Van Ree Accountants vindt Elise positief. „Bĳ hen kan ik altĳd terecht. Veel collega’s studeren naast hun baan. Als ik voor mĳn werk of studie hulp nodig heb, staan ze voor me klaar. En als ik denk dat iets kan oplossen, staan ze open voor mĳn ideeën.”

VAN REE ACCOUNTANTS Alphen aan den Rijn, Barneveld, Geldermalsen, Leersum, Nieuwegein, Zwolle 0343-415940 hrm@vanreeaccountants.nl www. vanreeaccountants.nl

Ook gemotiveerd? Wanneer je net zoals Elise studie en werk wilt combineren, kijk dan op: www.werkenbijvanree. nl! Ben je op zoek naar een goede start van je carrière of wil je een vervolgstap maken? Neem dan contact op met Marcel Cruccu (HRM Manager) via: 0343-415940 of hrm@vanreeaccountants.nl.

Een pup in huis: wat betekent dat? Arwen is de pup die ik altjd wilde hebben: een dalmatiër. Dit ras heeft de reputatie moeiljk opvoedbaar te zjn, maar wie de tjd neemt de pup consequent en liefdevol op te voeden, krjgt er een ideale huisgenoot bj: een sociaal, intelligent, gezellig dier, dat houdt van uitstapjes. tekst en beeld Harmke Zonnebeld

oen ik vorig jaar freelance journalist werd, startte ik met mjn man een zoektocht naar een dalmatiër. Ik keek op Marktplaats, googelde me suf en kwam uiteindeljk uit bj de Nederlandse Club voor Dalmatische Honden. Omdat alle nestjes gereserveerd waren, stapten we naar een fokker die een dekking gepland had: Indian Dogs Kennel in het Groningse Stedum zou moederhond Lana binnenkort laten dekken. In het boek ”Cesars aanpak voor puppy’s” van Cesar Millan lees ik dat het belangrjk is dat het nest van de pups schoon en veilig is en dat de beestjes in een huiseljke omgeving opgroeien. Omdat de moeder van onze toekomstige pup nog niet drachtig is, nemen we een kjkje bj een ander nestje van deze fokker. We maken meteen kennis met de toekomstige moederhond en het ziet er allemaal

veelbelovend uit. Via Facebook houdt de fokker ons op de hoogte. We krjgen mooie foto’s van de drachtige moederhond en later van de pups. De pup die qua karakter het beste bj ons past, plaatst de fokker bj ons. We hadden overigens geen sterke voorkeur: als het maar een teefje met zwarte stippen was. We vervoeren ”onze pup” in een boodschappenkrat met kranten en een zachte handdoek. De fokker heeft ervoor gezorgd dat ze geen eten in haar maag heeft voor het geval ze misseljk wordt in de auto en dat is maar goed ook: onderweg spuugt ze een beetje. Piepen doet ze gelukkig niet en na een half uur valt ze in slaap. De eerste dagen zjn intensief: Arwen, zoals we haar noemen, is nog niet zindeljk en is nog maar weinig buiten geweest. Gelukkig weten we dankzj

De pup leert haar behoefte te doen op het gras.

Arwen moet wennen aan de nieuwe dingen buiten.

Reformatorisch Dagblad | In de regio | vrijdag 3 april 2020

de informatieavond van de puppycursus dat ze na elke activiteit –eten, slapen, spelen– naar buiten moet. En zo krjgen we het voor elkaar dat ze haar behoefte meestal netjes op het gras doet, met een beloning tot gevolg. Ook laten we haar langzamerhand aan de bench wennen door er regelmatig iets lekkers in te leggen en het deurtje af en toe op slot te doen om het weer open te doen als ze ontspannen zit of ligt.

Consequent zijn Inmiddels piept ze nog maar heel eventjes en ontspant ze vrj snel. Als ze bjt, piepen we om haar te laten merken dat het zeer doet en als ze springt zetten we haar meteen op de grond, soms wel twintig keer achter elkaar, want consequent zjn is het halve werk. Het opvoeden en socialiseren van een dalmatiër kost veel tjd: zo is het schrjven van dit artikel zeker twintig keer onderbroken door Arwen. Thuis werken of vakantie nemen is in deze eerste periode dus wel handig. Maar we hebben goede hoop, want zoals een vriendin zei: „Alles wat je er nu aan energie in stopt, betaalt zich later dubbel en dwars terug.”

Inmiddels piept Arwen nog maar heel eventjes en ontspant ze vrij snel.

We laten Arwen langzaam wennen aan de bench door er regelmatig iets lekkers in te leggen.

kasten & wandmeubels volledig op maat

meer inspiratie?

100+ projecten online elkekastopmaat.nl

Unieke showroom

Eigen productie

Uitstekende service

Scherpe prijzen

Bellstraat 20 • Barneveld • (0342) 423 404 • info@elkekastopmaat.nl