RD magazine 2020-04-11 by Erdee Media Groep

Elke week bij het Reformatorisch Dagblad

zaterdag 11 april 2020

Het is een stille dag vandaag PAGINA 4

inhoud & vooraf

beeld voorpagina RD, Anton Dommerholt

46 RDMagazine

bij het nieuws Dit is geen tijd voor holle praat

het gesprek Joke Overeem: In het hospice kun je proberen iets van de christelijke hoop te laten zien

column In hetzelfde schuitje

verdieping Wat drie weken isolatie met je doet

portret Bellen met mevrouw Noteboom

ter plekke Stille Zaterdag in een lege kerk

ter plekke Aartjan Brand leerde leven met één been

tips Lezen uit eigen boekenkast

creatief Wat je allemaal kunt maken uit één oude deken

40 test Designerspuzzels: tegengif bij burnout 42

recept Sodabrood

44 puzzel Psalmen in de lijdenstijd 45 tips Start eens een onlinebreicursus

Stilgezet Als je met een peuter een stukje gaat wandelen, zie je de wereld opeens van een heel andere kant. Zo blijken er kleine diertjes op de grond te leven, waarvan je het bestaan nog niet wist. Die beestjes kun je in je hand houden. En ze kriebelen. Ook blijkt de schors van de bomen inkepingen te hebben waarin je stokjes kunt steken. En als je er met je arm overheen aait, schuurt het. Van bloemen in het gras kun je een mooie krans rijgen die je op je hoofd kunt leggen. Je zou er zomaar verwonderd van raken. We zijn stilgezet, schrijft Arie Maasland in zijn gedicht op pagina 4. En inderdaad, het leven gaat momenteel voor veel mensen een stuk trager dan een maand geleden. Ik moet daarbij denken aan de peuter die ons iets van waarde laat zien. Dingen waaraan we normaal gesproken voorbij leven. Juist vandaag, op Stille Zaterdag, is het goed om te worden als een kind. Mariska Dijkstra

46 puntuit Drie jongeren over stille tijd houden 48 kits Jufs en meesters in het zonnetje 50

puzzel Cryptogram & Zweedse puzzel

het laatste woord Pasen

zaterdag 11 april 2020

bij het nieuws

Stille Zaterdag Het is een stille dag vandaag, een dag van rouw en van gebed; al weken gaat het leven traag. We zijn hardhandig stilgezet. Dit is geen tijd voor holle praat. Het virus, niet te zien zo klein, dat zijn tienduizenden verslaat, fluistert ons toe hoe broos we zijn. Een dag vol vragen en verdriet â&#x20AC;&#x201C; en toch is dit het einde niet. Arie Maasland

RDMagazine

zaterdag 11 april 2020

beeld RD, Anton Dommerholt

het gesprek

beeld RD, Henk Visscher

Hoe christenen kunnen verlangen naar de wederkomst: dat zag Joke Overeem in Oost-Europa

RDMagazine

zaterdag 11 april 2020

het gesprek

Eerst zorgen voor een mens met pijn Zodra ze het heeft over verpleegkundigen, over diaconessen en over christenen in Oost-Europa, gaat er iets extra’s stralen bij Joke OvereemPrins. Dan praat ze in uitroeptekens. Af en toe gebruikt ze de tegenwoordige tijd, alsof ze nog steeds met hen werkt.

Clasina van den Heuvel

a, ze is eigenljk overal weg. Ze is al twee jaar geen directeur van hospice De Regenboog in Nunspeet meer, vindt dat ze zichzelf amper nog vrjwilliger bj Stichting Friedensstimme kan noemen omdat ze alleen nog „handen spandiensten” verleent, en de tjd in zorgcentrum Elim in Amerongen ligt al zeker 16 jaar achter haar. Maar intussen duiken er in haar huis in Renswoude boeken en bladen op die bewjzen dat ze er nog steeds een beetje bj is. Daar ligt bjvoorbeeld het boek over de zendingsdiaconessen in Amerongen: ”God moet ons helpen” van Katinka Fikse-Omon, uit 2019. Het boekje ”Ljoeba” legt ze alvast klaar om weg te geven: over de Oekraïense zendelinge Ljoeba Kordonets (1986-2018). Een ander boek –”Leven in het licht van de eeuwigheid”, een levensbeschrjving van N. J. Bojko– deelde Joke Overeem uit aan

alle mensen van het hospice, toen ze daar in 2018 afscheid nam omdat ze met preprensioen ging. Nu geeft ze regelmatig lezingen en trainingen voor de NPV over zorg in de laatste levensfase. „Nadenken over het einde doen mensen liever niet –het is eng– maar het is zo goed om het wel te doen”, zegt ze. „Vanwege de eeuwigheid die komt, dat allereerst. Maar ook menseljk gezien. Ik herinner me een vrouw die ernstig ziek was en zei: „Ik moet maar snel sterven, want dit is zo lastig voor de kinderen.” Haar begeleider in het hospice stelde voor: „Schrjft u anders eens een brief aan hen.” Toen heeft de vrouw vjf brieven gedicteerd. „Deze mogen na mjn overljden aan mjn kinderen gegeven worden”, zei ze. En daarna: „Maar dit wil ik eigenljk zelf met hen bespreken!” Met elk van haar vjf kinderen heeft ze nog een mooi gesprek gevoerd – en de zinloosheid van ”ik moet maar snel sterven” was weg.” Die lezingen geven Joke Overeem veel voldoening, nu ze met vervroegd pensioen is. Ze geeft ze voor mensen zoals die oude vrouw die, aan het begin van een lezing over palliatieve sedatie, bondig aangaf: „Ik heb ermee te maken gehad

RDMagazine

beeld RD, Henk Visscher zaterdag 11 april 2020

het gesprek

maar ik wil er niks over vertellen.” Na de lezing „stroomde ze over”, vertelt Overeem. „Ze zei: Ik heb mjn man jarenlang thuis verpleegd – en toen hebben ze palliatieve sedatie toegepast en opeens was hj weg.” Voor de rouwverwerking helpt het om te weten hoe iets als palliatieve sedatie precies in zjn werk gaat.” U bent nog altjd betrokken bj het wel en wee in de zorgsector. Waarom koos u ervoor om eerder te stoppen met werken? „In 2018 had ik precies 40 jaar gewerkt. Mjn ouders kwamen in Barneveld wonen, vanuit Katwjk, en ik had best een intensieve baan. Toen dacht ik: nu draaf je voor de hele wereld, maar thuis bén je er niet. Nu ben ik meer thuis, samen met mjn man, en kan ik voor mjn ouders mantelzorger zjn. Elke week ga ik boodschappen doen met mjn moeder en drinken we thee met elkaar.” In het hospice werkte u sinds 2009. Wat deed u voor die tjd? „Van kinds af aan wilde ik al de verpleging in. Maar na de havo, op mjn zeventiende, ging ik eerst werken bj de Jeugdbond van de Gereformeerde Gemeenten. Het was daar zo gezellig dat ik er zes jaar gebleven ben – zes prachtige jaren. Ik deed er onder andere de administratie van de Daniël. En ik ging mee met jeugd- en gehandicaptenkampen. Dat herinnerde me eraan wat ik eigenljk wilde: de zorg in. Dus startte ik met de opleiding tot verpleegkundige. Zo kwam ik terecht in het Diaconessenhuis in Leiden, en later in het LUMC, waar ik op kinderneurologie heb gewerkt. Het werk vond ik mooi – en aangrjpend, door de ernstige ziektebeelden bj de kinderen. Na vierenhalf jaar ging ik de managementkant op. Ik werd zorgmanager bj ouderen, in Amerongen, waar vroeger de zendingsdiaconessen zaten.” Van kinderen naar ouderen – waarom? „Het is niet zo anders als het ljkt. Toen ik met kinderen werkte, had ik te maken met bezorgde ouders. In de ouderenzorg kreeg ik te maken met bezorgde kinderen. Iedere zorgvrager, of dat nu een kind of een volwassene is, heeft een kring om zich heen – en het is altjd belangrjk om die betrokkenen goede informatie te geven, gesprekken met hen te voeren en zorgen serieus te nemen. In Amerongen konden we ook een hospice starten. Er was een vleugel vrj voor palliatieve terminale zorg. Dus hebben we De Wingerd opgezet, samen met andere organisaties.” En later kwam het hospice in Nunspeet. „Tussendoor heb ik nog gewerkt bj Cedrah, waar ik leidinggaf aan de locatiemanagers, en daarna bj thuiszorgorganisatie Agathos. Overal heb ik veel geleerd en alles kwam later weer van pas.

Toen ik op 1 oktober 2009 in Nunspeet begon, was er een actief bestuur maar nog geen gebouw. Het startsein om te gaan bouwen was net gegeven, de eerste contouren stonden er; de organisatie moest nog worden opgezet. Dus gingen we aan de slag: wat hebben we nodig? Wat is het projectplan? Pionieren, iets opzetten, organiseren: daar wachtte alweer prachtig werk. Er was wel weerstand, in de omgeving. „Komt er zo’n christeljk huis waar euthanasie niet is toegestaan...” Dat is waar: euthanasie is niet mogeljk in De Regenboog. Maar in gesprekken maakten we duideljk –en we lieten het met elkaar zien– wat we wel doen.”

„Pionieren, iets opzetten, organiseren: in Nunspeet wachtte alweer prachtig werk” Dus persoonljk praten helpt, bj weerstand? „Praten – en ruimte geven. Niet als kunstje. En tegeljk duideljk zjn. Ik hou zelf van duideljkheid. Misschien een beetje té – maar ik gaf altjd aan: dit zjn de grenzen. Dit zjn wj, dit doen wj, en we willen de beste zorg geven die er is. Er was eens een mevrouw bj wie ik op huisbezoek ging. De huisarts had me dat gevraagd. „Want ze slaapt niet meer, is zo ziek, heeft enorme wonden. Het hospice zou een betere plek zjn voor haar”, zei hj. Zj had al contact met de Levenseindekliniek. Ik ging met haar praten. Ze vroeg: „Maar euthanasie mag toch niet bj jullie?” Ik zei: „Nee, dat niet. Maar heel veel mag er wel.” Ik stelde voor dat ze een tjdje bj ons zou komen logeren. Zodat we de pjn goed in kaart konden brengen en de pjnmedicatie hierop afstemmen. „Oh”, zei die mevrouw. „Heb je plaats?” „Morgen kunt u komen”, zei ik. Ze is gekomen. „Dan gaan we over twee weken evalueren, zodat u weer naar huis kan”, zei ik. Dus ik na twee weken naar haar toe. „Ik was al bang dat je zou komen”, zei ze. „Ja, want ik wil niet meer weg.” We hadden altjd zulke mooie gesprekken met haar, en onze verpleegkundigen en vrjwilligers waren echt dol op haar. „Ik wil eigenljk wel bljven”, zei ze. „Maar mag ik dan contact bljven houden met de Levenseindekliniek?” Dat dit mocht, en dat het onderwerp überhaupt bespreekbaar was, gaf haar veel rust.

RDMagazine

Joke OvereemPrins

beeld RD, Henk Visscher

Joke OvereemPrins werd geboren in 1960 in ’s-Gravenzande. In 2007 trouwde ze met weduwnaar Hans Overeem, oudvoorzitter van de RMU. Ze werkte als verpleegkundige in de zorg en later in verschillende managementfuncties. Van 2009 tot 2018 was ze directeur van hospice De Regenboog in Nunspeet. Na haar prepensioen bleef Joke Overeem betrokken bij de zorg: op dit moment zit ze bijvoorbeeld in de raad van toezicht van RST Zorgverleners. Via de NPV – Zorg voor het leven geeft ze lezingen en trainingen. Bij Stichting Friedensstimme is ze sinds de oprichting in 1979 vrijwilliger. De stichting ondersteunt christenen in de voormalige Sovjet-Unie bij evangelisatie- en zendingsactiviteiten.

zaterdag 11 april 2020

Uiteindeljk is ze twee maanden gebleven en is ze in het hospice overleden. Euthanasie is niet nodig geweest. Zj heeft intensieve wondverzorging nodig gehad, werkeljk waar – in zo’n situatie, met zo veel pjn, wordt een euthanasiewens voor mj invoelbaar.” Ging u in zulke situaties niet twjfelen aan uw eigen euthanasiestandpunt? „Nee, daar heb ik nooit aan getwjfeld. Omdat dit vastligt in de Bjbel, dat is voor mj in ieder geval heel duideljk. Waarbj ik het wel kan invoelen dat het leven met zo veel pjn erg moeiljk kan zjn.” Hoe helpt het christen-zjn in de praktjk, als je bj een stervend mens staat? „In de eerste plaats stond ik daar als betrokken professional. Je bent er, samen met het team, om de beste zorg te bieden die mogeljk is. Vierdimensionale zorg geef je, gericht op het lichameljke, psychische, levensbeschouweljke en sociale. Waarbj je kunt stellen dat wj extra oor en oog en hart hadden voor het levensbeschouweljke aspect. Als iemand pjn heeft, dan is adequate pjnbestrjding nodig, daar moet je alles op inzetten. Bj benauwdheid doe je alles wat er in je vermogen ligt om te doen, samen met het team, waar ook een arts bj betrokken is. Een hospice is geen kerk, geen evangelisatie-instituut; het is een organisatie die zorg verleent aan mensen. Het christen-zjn, ja, waarin komt dat tot uiting? Eigenljk zit het door alles heen. We lazen uit de Bjbel en baden aan tafel. Maar wie daar niet bj wilde zjn, kon gewoon naar zjn kamer gaan. Daar lazen we niet, tenzj iemand het juist vroeg. En zingen, hè – we zongen ook veel met de mensen als ze dat op prjs stelden. We probeerden altjd een extra antenne te hebben voor vragen rond zingeving en als het mogeljk was te wjzen op het Lam van God, Dat de zonden der wereld wegneemt.” Kun je in zo’n situatie de dood als barmhartig gaan zien? „Soms kun je dat wel zeggen... Soms kan het een opluchting zjn als de dood er is, omdat er een einde komt aan een ljden. Maar als christen denk je dan altjd weer – wat komt er daarna? Dát vind ik wel het moeiljke. Vaak hoorde ik: „Het is beter zo, hè.” Als ik weet dat iemand beter af is, kan ik dat hartgrondig beamen. Maar als ik dat niet weet, antwoord ik maar neutraal. Want ik weet niet of het beter is. Dit is een moeiljk ding; dat krjg ik niet klein. Ik probeerde het los te laten: wj gaan er niet over. Je kunt hooguit proberen iets uit te stralen, voor te leven, en daarin iets van de christeljke hoop te laten zien.

beeld RD, Henk Visscher

het gesprek

RDMagazine

Staan bj een stervende maakt je bescheiden, ja. En afhankeljk. Bescheiden en afhankeljk, want wie zjn we eigenljk – in het licht van de eeuwigheid, van de dood? Ik zag eens een rouwkaart waarop stond: ”Optimist tot in de kist”. Ja, daar kan ik niet aan wennen. Aan de dood mag je nooit wennen, ook niet in een hospice. Het bljft de laatste vjand, zoals de Bjbel zegt. De dood bepaalt je steeds weer bj wat nodig is in leven en sterven, dat het nodig is om bereid te zjn. We maken een enkele reis, dat benadrukt de ernst.” U bent een bestuurder, een regelaar – maar tegeljk staat u dicht bj de mensen. Dat is niet per se waar bestuurders om bekendstaan. „Ik vind altjd dat je zaken goed voor elkaar moet hebben en goed moet organiseren. Maar de mensen om wie het gaat, zjn leidend, die staan centraal. Hier is een mens die hulp nodig heeft – wat is er nodig en hoe gaan we dat regelen? Zo kjk ik. Soms kon ik dan bj wjze van spreken zeggen: eerst helpen, later zien we wel hoe het met de inanciële stromen gaat. Als de ljnen kort zjn en de contacten laagdrempelig, kan er zo veel. Ik zeg er direct bj: het hospice was een kleinschalige organisatie. Maar ik zal het je te doen geven als je manager bent van honderden personeelsleden, met krappe budgetten en personeelsschaarste – nou, alle respect hoor. Ik wil het werk ábsoluut niet versimpelen. Als een grote organisatie iets mist, kan dat miljoenen kosten. Zelf ben ik trouwens helemaal geen fusiemens, waarbj het groot, groter, grootst moet. En ook in fusiesituaties geldt: op de locatie moet je het maken. Overigens, nu het over managers gaat: bj mj zjn ook dingen níét goed gegaan. Dingen waarvan ik achteraf zeg: dat had ik anders moeten aanpakken.” Iets heel anders... Voor je het weet, dreigt refo-entertainment, zei u pas. Bj mooie foto’s en grote artikelen in magazines bjvoorbeeld. Wat bedoelt u met refo-entertainment? „Ik moet dat een beetje toelichten. Want ik houd ook van mooi vormgegeven bladen, zeg ik eerljk, en ik hoor zelf bj de gereformeerde gezindte. Het gevaar is volgens mj dat we zo bezig zjn met zelfontplooiing. We willen het gezellig hebben, op vakantie gaan. Ik zeg niet dat alles verkeerd is, maar het is allemaal wel erg gericht op het individu en op het hier en nu. We hebben hier geen bljvende stad. Tussen 1992 en 2007 heb ik veel gereisd voor Friedensstimme; ik ben in landen geweest waar de mensen vervolging en verdrukking hebben mee-

zaterdag 11 april 2020

gemaakt. Het viel me op dat zj zo uitzagen naar de wederkomst. Ze verwachtten de Heere.” Hoe was dat te merken? „Aan hun hele levenshouding... Ooit was ik bjvoorbeeld in een kinderkamp dat werd georganiseerd door lokale christenen. De mensen moesten hard werken voor hun brood. Maar voor de dienst van de Heere gaven ze veel. Vrouwen stonden hele dagen te koken. Offers werden er gebracht. Tjden werd er gespaard; suiker en andere levensmiddelen werden apart gezet. Allemaal om die kinderen maar een goede week of twee weken te kunnen geven. Er was een voorganger met een groot gezin die, ’s morgens om vier uur voordat hj ging werken, eerst bj het bedje van elk kind knielde om te bidden voor die dag. Diepe ernst, die proefde je gewoon.

„Iedereen zat ingespannen te luisteren. Opeens klonk er lawaai: trompetgeschal!” Op een avond vertelde hj in zo’n kamp een verhaal; hj ging steeds zachter praten, zodat iedereen ingespannen zat te luisteren. Opeens klonk er lawaai: trompetgeschal! Christeljke jongeren uit de omgeving kwamen met hun trompetten naar het kamp toe. De voorganger zei: „Zo zal het zjn als de Heere terugkomt. En ben je dan bereid?” Dat was dan de les. Zulke geesteljke lessen maakten ze op allerlei manieren concreet. Ik denk aan een waterparcours, waarbj het de kunst was om zo veel mogeljk water in je bakjes te houden. „Je bent kostbaar water aan het vermorsen – oftewel: verspil je kostbare genadetjd niet. Want de Heere komt”, was dan de boodschap. Met Stepan Germanjuk –een oude voorganger die ooit gevangengezeten heeft– ben ik eens van dorp naar dorp gereisd in Oekraïne. Overal waar hj kwam, stroomden de huizen leeg omdat de bewoners hem wilden horen. Ze zagen daar niet vaak een voorganger. Elke avond was er kerk, uren bleef hj preken. Tot diep in de nacht bleef hj met die mensen praten over hun problemen, over zorgen in het gezin. Zó bevlogen. Dat vergeet ik nooit.” >>rd.nl/hetgesprek

Rust en bezinning met ... brengt kleur en inhoud in het dagelijks leven

Extra: Riverdale in de

1 April 2020

NR. 14

ggeurstokjes eurstokjes

€ 5,25

De Noordoostpolder is

(moes)tuin

weer op zijn allermooist!

CADEAU! Start nieuwe nieuwe serie: “ “Hoe Hoe l lezen ezen w wij ij de de Bij Bijbel?” Bijbel?”

en verder... *

* *

NAAR PASEN TOE ZINGEN RISOTTO LEVEN IN NIEMANDSLAND BUITENGELUK MAAGVERKLEINING JOHN HARPER

Inhoud én ontspanning Het zijn bijzondere tijden. De hele wereld is in rep en roer. Tegelijk staat het leven thuis een beetje stil. Wellicht heeft u meer dan anders behoefte aan duiding en soms een tikje ontspanning. Tijd voor Terdege. Nu een jaar Terdege voor € 8.60 p.m. + gratis geurstokjes van Riverdale t.w.v. € 19,95

Ga naar www.terdege.nl/voorjaar of bel 055-5390300

column

Lotgenotencontact Mariska Dijkstra

at herken jj vast wel”, zegt de moeder die ik tegenkom in de supermarkt. Ik ken haar van het schoolplein, waar we weleens wat praten over onze kinderen, die ongeveer dezelfde leeftjd hebben. Nu is het een wat ongemakkeljk gesprek, zo in een gangpad. Met anderhalve meter tussen ons in moet ze wat harder praten dan gewoonljk om zich verstaanbaar te maken. „...en toen ik net alles klaar had gezet en aan een telefoongesprek voor mjn werk begon, stormden de oudste twee al ruziemakend de kamer binnen.” Ze lacht er gelukkig bj. „Lopen die van jou ook de hele dag in trainingspak?” gaat ze verder. En ik vertel hoe ik onze kinderen soms bjna dwing om wat anders aan te

„D

Juist nu geeft die herkenning een stukje lucht trekken. „„Die lúcht!” roep ik dan. Maar zj reageren met: „Dit zit gewoon lekker.”” Ik voel me wat ongemakkeljk als ik een man met een winkelwagen zie aankomen en wil het gesprek afronden. Maar ze heeft bljkbaar nog veel meer te delen. Ik druk me met kar en al tegen de

zaterdag 11 april 2020

stelling met snoepgoed om de klant te ontwjken. „Zal ik je zo thuis even bellen?” zeg ik. Ze knikt. Het ljkt wel een soort lotgenotencontact, denk ik later op de iets naar huis. Ik ben weleens op zo’n avond met allemaal ervaringsdeskundigen geweest. En dat is vaak voor de pauze al een feest van herkenning. „Heb jj ook dat...?” En: „Hoe ga jj om met...?” ’s Avonds ga je dan weer gesterkt naar huis. Bljkbaar waren mjn ervaringen toch vrj normaal. Juist in deze weken geeft herkenning een stuk lucht, zo heb ik gemerkt. Niet alleen na dit wat ongemakkeljke gesprek in de supermarkt, maar ook toen ik afgelopen weken een dagboek bjhield, ervoer ik dat. „Toen jj het schreef, kon ik opeens om onze eigen situatie lachen”, schreef iemand. Zo werkt het bljkbaar. Ik zoek thuis op internet op het trefwoord ”lotgenotencontact” en vind in een onderzoek dat ervaringsdeskundigen problemen minder snel bagatelliseren dan mensen die ze niet hebben meegemaakt. Daar kun je je natuurljk wel iets bj voorstellen. Zj weten uit ervaring hoe het is om in hetzelfde schuitje te zitten. En nog een uitkomst: je bljkt jezelf opeens een stuk serieuzer te nemen, als anderen met wie je praat hetzelfde zeggen te ervaren. Na het warme eten pak ik de telefoon. „Komt het even uit?” Pas heel veel later leg ik neer. Opgelucht. „Bljkbaar gaat het er hier thuis allemaal nog vrj normaal aan toe”, concludeer ik. Onder de gegeven omstandigheden dan.

beeld Gemma Pauwels

verdieping

RDMagazine

Wat isolatie met je doet Sinds 15 maart â&#x20AC;&#x201C;de derde lijdenszondagâ&#x20AC;&#x201C; zit een groot deel van Nederland noodgedwongen thuis. En het einde van dit verplichte isolement is nog niet in zicht. Nauwelijks iemand zien en nergens heen kunnen: dat doet wat met je. Ik hield een dagboek bij. Geertje Bikker-Otten

zaterdag 11 april 2020

verdieping

Dag 1 Het besluit om de scholen en de horeca te sluiten ljkt iedereen –inclusief mjzelf– wakker te hebben geschud. Een week geleden werd er nog wat lacherig gedaan over adviezen om geen handen meer te geven en een beetje afstand te houden. Over het alternatief voor de handdruk onder aan de preekstoel op biddag, bjvoorbeeld. Nu zet iemand die voor mj bj de bakker staat te wachten nadrukkeljk een stap opzj als ik binnenkom. Wat overigens wel een rare ervaring is. Alsof er iets met je is; en wie weet is dat ook wel zo. Ik voeg me onmiddelljk in het nieuwe regime. Bj het overhandigen van het vereiste bedrag aan contanten gebruik ik voor het eerst het schaaltje op de toonbank. Dan hoef je elkaar niet aan te raken. De mondhygiëniste, die zich een week eerder nog zonder mondkapje over mjn gebit boog, belt een vervolgafspraak af. De huistelefoon, die meestentjds roerloos in een hoekje stofig staat te worden, telt sowieso opeens weer volop mee als communicatiemiddel. Zeker drie gesprekken vandaag.

Dag 3 Voor deze week stonden er vier min of meer belangrjke avondactiviteiten in de agenda. Zonder veel discussie worden die een voor een afgeblazen. Het verbaast me hoe gemakkeljk dat gaat. En hoe eenvoudig het leven hierdoor wordt: we zjn gewoon elke avond thuis. Stiekem geniet ik er ergens wel een beetje van. Een vriendin of een familielid bellen kan op elk gewenst moment. Want zj zitten allemaal in precies hetzelfde schuitje. Tegeljk zit mjn hoofd vol coronaonrust, aangewakkerd door een eindeloze stroom nieuwsberichten. Op de radio raadt een psycholoog aan om te proberen wat afstand te houden van het nieuws. En passant hoor ik haar zeggen dat ze er zelf rust in vindt dat haar leven in Gods hand is. Gewoon op Radio 1.

Dag 4 Wie heeft er woorden voor wat ons overkomt? Enerzjds de angst voor de ziekte en het ljden, die jezelf of iemand die je dierbaar is zou kunnen treffen. Anderzjds de onzekerheid en zorgen vanwege de gevolgen op langere termjn. De verwarring ook: wat heeft dit allemaal te betekenen? En het verlaten gevoel dat door het gebrek aan sociale contacten zomaar de kop op kan steken. Regelmatig vallen me in deze dagen larden uit psalmen

in. De „duistere dalen” uit Psalm 23, bjvoorbeeld. Maar ook: „’k Wou vluchten maar kon nergens heen.” En: „Maar de HEER zal uitkomst geven.”

Dag 6 Voor mensen die altjd al thuis werken –zoals ik– is er door de opdracht om zo mogeljk binnen te bljven eigenljk niet zo veel veranderd. Voor het oog dan. Want wat wel wennen is, is dat ik het rjk niet langer alleen heb. Ook mjn echtgenoot houdt sinds begin deze week thuis kantoor. En dat gaat, zeker de eerste dagen, gepaard met een oeverloze stroom telefoontjes en onlinevergaderingen. Samen in isolement thuiszitten leidt tot veel lawaai. Hoe meer personen een huishouden telt, hoe meer kabaal en onrust. Dat zal voor mensen die alleen wonen heel anders zjn, realiseer ik mj.

Dag 8 Gisteren was het de vierde zondag van de ljdenstjd en de tweede zondag achter de laptop. Wel met hakschoenen aan, om het decorum een beetje hoog te houden. Wat van de diensten bleef haken is een van de lezingen uit Lukas 21, over wat er allemaal zal gebeuren voor de wederkomst. Dat het daarin behalve over opstanden, oorlogen, hongersnoden en aardbevingen ook over besmetteljke ziekten (pestilentiën) gaat was eerder nog niet tot zo tot me doorgedrongen. De maatregelen worden nog ietsjes strakker. Kappers moeten hun schaar neerleggen. Ik kjk verschrikt naar het haar van m’n echtgenoot, die eind van de week een afspraak had staan. „Dan doe jj het toch”, oppert hj monter.

Dag 9 Landeljk neemt het aantal bevestigde besmettingen elke dag toe. Vandaag hoorden we dat er iemand uit de meer nabje omgeving met koorts

RDMagazine

beeld Gemma Pauwels

thuiszit. De rest van het gezin moet, overeenkomstig de laatste instructies, ook binnenbljven. Het onzichtbare gevaar komt naderbj.

Dag 10 Hoe langer deze periode van isolement duurt, hoe meer alle dagen op elkaar gaan ljken. Je ’s morgens aankleden en gewoon schoenen aantrekken is een manier om een zekere gewoonheid in stand te houden. Maar als je nergens naartoe hoeft doet het er toch een beetje minder toe hoe je erbj loopt. Vandaag is in die zin een uitzondering. ‘s Avonds is er in de kerk een onlinebidstond, als alternatief voor alle gemeenteljke activiteiten die opeens zjn gestopt. Bj wjze van begeleiding zingen er een paar gemeenteleden mee bj het orgel. Ik ben daarvoor uitgenodigd en dat bljkt als een uitje te voelen. Ik sta opeens te dubben over wat ik aan zal trekken. In de kerk grjnzen al die lege banken me aan. We zingen onder andere Psalm 42:2. „Mjn benauwde ziel versmelt, als zj zich voor ogen stelt, hoe ik onder stem en snaren, feest hield met Gods bljde scharen.”

Dag 11 Deze dag voelt als een omslagpunt. De omvang van de onduideljke situatie waar we middenin

zaterdag 11 april 2020

zitten dringt opeens door. Een paar weken binnenbljven – als het daarbj zou bljven. Maar dit gaat langer duren dan dat. En het is maar de vraag hoeveel mensen er ziek zullen worden en sterven en hoe de wereld eruitziet als het coronavirus is uitgewoed. Werkloosheid, maatschappeljke onrust, psychische problemen, internationale spanningen: het kan alle kanten op. Een bezoek aan de supermarkt voelt steeds meer als een hacheljke onderneming. Iedereen moet een karretje meenemen om de winkel te mogen betreden. De eigenaar zit bj de deur het komen en gaan aan te zien en in goede banen te leiden. Mensen houden angstvallig afstand. Als zich iemand in het gangpad tussen de schappen bevindt, wachten de overige gegadigden tot er ruimte is gemaakt. Bj de kassa’s hangt een doorzichtig plastic scherm. De caissière vraagt ietwat snibbig of ik niet kan pinnen. Ik heb het lef niet om gebruik te maken van mjn gewoonljk gekoesterde recht om met contant geld te betalen.

Dag 12 De gemeente waar we wonen is volgens de cjfers van het RIVM opeens een besmettingshaard. Daarmee wordt de urgentie om binnen te bljven concreter. Maar het is tegeljk ook een vreemde gewaarwording om je eigen woonplaats op die manier in de statistieken op te zien duiken. We kennen zelf nog steeds niemand bj wie het virus

beeld Gemma Pauwels

verdieping

oficieel is vastgesteld. Alsof er twee werkeljkheden zjn. Op straat en in het centrum gaat het leven ogenschjnljk ook nog gewoon door, al ziet het er wel doods uit. De bakker bakt nog altjd brood. De bloemenwinkel is nog open. Alleen de restaurantjes zjn dicht. En de toeristen die normaal gesproken op een mooie dag op de terrassen neerstrjken kunnen nergens terecht en ietsen of wandelen dus gewoon door.

Dag 13 Wat er nu gebeurt: wie had zich daar een maand geleden een voorstelling van kunnen maken? Nagenoeg verlaten aankomst- en vertrekhallen op Schiphol, grotendeels lege treinen, snelwegen zonder iles. Het doet haast apocalyptisch aan. Alleen het weer doet daaraan niet mee. De zon straalt al dagen, weken zelfs. En daardoor ljkt de natuur het wel uit te jubelen: de pruimenboom staat in bloei, het zevenblad steekt de kop weer op, in de vjver voor ons huis maken vogels elkaar met veel rumoer het hof. Er is geen vuiltje aan de lucht; de hemel ljkt juist wel blauwer dan ooit. Dat zal te maken hebben met de condensstrepen die het vliegverkeer gewoonljk achterlaat. Maar nu dus niet. Dat het bjbehorende vliegtuiggeraas –zeker op dagen

met oostenwind vaste prik– ontbreekt is eerljk gezegd ook geen straf.

Dag 14 Een rondje geietst, want dat mag nog steeds. Voor een supermarkt in een naburige plaats staat een rj mensen te wachten, netjes met anderhalve meter tussenruimte. Pas als er een klant met een karretje naar buiten komt, mag er weer iemand naar binnen. Maar eerst maakt een medewerker de handgreep van het karretje schoon. Het is voor het eerst dat ik dit zo zie. Anderzjds went die veilige afstand ook snel. Als ik een tjdschrift opensla en op foto’s mensen schouder aan schouder zie staan gaan er inwendig alarmbellen af. Oppassen! Afstand houden!

Nacht 15 Raar gedroomd. Nu eens geen afgronden of duwende mensenmassa’s. Ik ben in een vreemd land, of is het op een andere planeet? Het ziet er prachtig uit, maar er dreigt gevaar. Er zit iets in de lucht waarvan mensen die hier niet horen doodziek worden. Niemand heeft het erover, maar iedereen weet het. Het kan in het water zitten,

RDMagazine

maar ook in de exotische vruchten die overal aan de bomen bengelen. Dus heb ik er een dagtaak aan om niets aan te raken en al helemaal niet zomaar iets op te eten. Alleen van thuis meegebracht voedsel is veilig. Dan voel ik een steek in mjn keel. Het ljkt op keelpjn, maar het wordt steeds erger. Zou iemand niet goed hebben opgelet en bj het koken onveilig water hebben gebruikt? Het paniekzweet breekt me uit. Het volgende moment ben ik wakker. Opgelucht dat ik gewoon in m’n eigen bed lig. Maar met een zere keel.

Dag 15 De keelpjn is bj het opstaan verdwenen.

nog werk genoeg is, nu, is natuurljk ook wel iets om dankbaar voor te zjn.

Dag 20 Een rondje lopen: dat mag nog steeds. En dat doen we dus ook veelvuldig. Echt onbezorgd is dat niet. Het is een vreemde ervaring dat mensen elkaar zo uit de weg gaan. Een wandelpad dat normaal gesproken breed genoeg is om elkaar te passeren bljkt opeens te smal als je anderhalve meter afstand moet houden. Dus maakt iedereen een ruime boog via de berm. Die veilige tussenruimte is eigenljk ook te groot voor een praatje op gewoon geluidsvolume, zeker als het waait. Dus volsta je ook bj kennissen met wie je normaal een gesprekje aan zou knopen maar met een groet.

Dag 16 Elke persconferentie betekent strengere maatregelen. Geen kerkdiensten met Pasen, en misschien met Pinksteren ook wel niet. Dus ook de beljdenisdienst, waar je als gemeentelid naartoe leeft, zal tot nader order moeten worden uitgesteld. Hetzelfde geldt voor zo veel dingen die voorheen vanzelfsprekend waren, maar die nu even geen doorgang kunnen vinden. Verjaardagen in een voorjaarstuin. Bezoekjes aan familie. Een kampeerweekend in de meivakantie. Er zjn ergere dingen, zeker. En het is ook juist de bedoeling om te voorkomen dat er ergere dingen gaan gebeuren. Maar het leven wordt wel kaal door al deze restricties. Als er niets meer is om naar uit te kjken.

Dag 21 Na drie weken begint samen thuis zitten warempel een beetje normaal te worden. Je vindt een nieuw ritme, waarbj het dageljkse bulletin van het RIVM om twee uur ’s middags iets is om naar uit te kjken. Best macaber, als je erover nadenkt. Je legt je neer bj het feit dat je –als je alleen maar binnen zit– op een gegeven moment wel zo’n beetje uitgepraat bent. En je zoekt nieuwe manieren om toch met mensen contact te houden: mailen of appen met de een, (beeld)bellen met een ander. En buiten, op straat, uitbundig zwaaien naar mensen.

Dag 24 Dag 19 Een periode van verplicht isolement samenvallend met de ljdenstjd: aanvankeljk dacht ik dat dit ruimte zou geven voor bezinning. Maar het is niet eenvoudig om tot rust en inkeer te komen. Vanbinnen overheerst de onrust. Het is niet eenvoudig om die het zwjgen op te leggen. Soms lukt het even, bjvoorbeeld als je geconcentreerd aan het werk bent. Ook een kerkdienst kan je even boven de huidige situatie uit tillen. Soms lukt het om een nacht goed door te slapen. Maar op een andere keer lig je te wachten tot er een merel begint te zingen, ruim voor zonsopkomst. Ik dacht toen het net begon óók dat het een rustige periode zou worden, met tjd voor het lezen van boeken en tjdrovende bezigheden als kasten schilderen en sjaals breien. Daar komt nog weinig van terecht. Het aantal digitale apparaten in huis is zelfs –ten behoeve van het werken op afstand– met één uitgebreid. Dat er

zaterdag 11 april 2020

Deze periode van isolement maakt wel duideljk wat belangrjk is en wat er niet zo veel toe doet. Dat je opknapt van menseljk contact, bjvoorbeeld. En dat het verdrietig is om je dierbaren niet te kunnen ontmoeten. Misschien is dat nog wel het moeiljkst aan deze situatie: dat je in de bljde en zware omstandigheden van het leven niet bj elkaar kunt zjn. In het geval van een geboorte of een bruiloft kun je dan nog denken: dat halen we later, bj gezondheid, wel in. Maar rond een overljden is dat anders. Onder de huidige omstandigheden mogen daar maar heel weinig mensen bj zjn. Dus kun je, als je geen directe naaste bent, niet echt afscheid nemen. Terwjl er in deze tjd niet alleen veel ernstig zieken maar ook relatief veel overljdens zjn. Het doet me denken aan Prediker 7:2: een bezoek aan een huis waar gerouwd wordt is te verkiezen boven een feest. Misschien is dat wel hoe we later op deze periode terugkjken: een tjd waarin je het het meest miste om niet samen te kunnen rouwen.

portret

serie Bellen met mevrouw Notenboom

beeld RD, Anton Dommerholt

Overal in de wereld wonen ouderen en chronisch zieken die tijdens de coronacrisis niet of nauwelijks de deur uit komen. Een van hen is Dina Notenboom (89). Ze woont in een bejaardenwoning in Apeldoorn. Hoe vergaat het haar? Redacteur Huib de Vries belt wekelijks. Deel 2: Spreken met jongere zussen over de eeuwige dingen.

Dina Notenboom is weduwe, moeder van zeven kinderen (van wie één overleden), grootmoeder van zeventien kleinkinderen (van wie één overleden), overgrootmoeder van zeven achterkleinkinderen.

RDMagazine

We worden allemaal door elkaar geschud om te ontwaken Nee hoor, je belt niet te vroeg. Ik kom altjd bjtjds uit bed en was bezig om voor m’n eten te zorgen. De andjvie is al gesneden. Dat we alweer een wéék verder zjn. Er verandert niet zo veel en toch gaan de dagen snel. Ik krjg ontzettend veel telefoontjes en appjes, daar ben je al heel wat tjd mee bezet. Echt wennen doet het niet, corona, maar dat schokkende van de eerste weken is er toch wat af. Ik zie ook weer meer mensen op straat, wel keurig anderhalve meter uit elkaar. Het nieuws volg ik trouw, want ik wil bjbljven. Om zeven uur en acht uur luister ik naar het nieuws, ’s avonds kjk ik vaak naar het journaal. Ik heb medeljden met al die mensen die in ziekenhuizen liggen en geen bezoek mogen krjgen. En bewondering voor de dokters, de zusters, de broeders van de ziekenauto, de politie… Alles wat in de weer is vanwege deze enorme ramp die ons land treft en over de hele wereld trekt. Ik neem die mensen mee in mjn gebed, meer kan ík niet doen. Als ik er te veel over doordenk, kom ik niet in slaap, omdat alles door m’n hoofd gaat malen. Het is niet niks, wat we meemaken. Uit sommige berichten krjg je een klein beetje hoop dat we de goede kant op gaan. De regering doet het prima, vind ik. Het jammere is dat de meesten niet beseffen dat er een God is Die boven alles staat. Je hoort enkel: Wj doen dit, wj doen dat. Dan denk ik: mensen, kjk nou eens naar bóven! Ik ben dankbaar dat ik elke dag ook het RD krjg. Niet dat ik de krant van a tot z lees, een deel gaat me boven de pet, maar er bljft genoeg over. Bjvoorbeeld die pagina met stukjes over dominees die vertelden hoe ze nu hun werk moeten doen. Die vond ik heel mooi. ’s Morgens lees ik een stukje uit het dagboek ”Leven en Licht”. Daarin schrjven ook een paar dominees van ons. Nou ja, van ons, we hebben maar één algemene christeljke kerk. Ik heb dat boekje van m’n jongste zus gekregen, voor m’n verjaardag. Ik ben de oudste van de vier meiden. Boven me zat een broer, die is al overleden. De relatie met m’n zussen is heel bjzonder. We bellen elkaar minstens wekeljks, m’n jongste zus spreek ik wel drie keer in de week. We kunnen met elkaar praten over wat de Heere in ons leven

zaterdag 11 april 2020

heeft gedaan en nóg doet. En dat we naar het eind verlangen, om voor altjd bj Hem te zjn. Vroeger gingen we twee keer per jaar met z’n vieren naar zo’n park met huisjes. Dat was altjd bjzonder. In deze tjd ervaar ik de band nóg sterker, vanwege de zorg om elkaar. De zus onder me leeft op sondevoeding en is bjna blind. Een andere zus is vorig jaar opgenomen geweest omdat ze zo overspannen was. Nu kan ze niet naar de zorgboerderj. Gelukkig zjn er mensen op het dorp die soms een stukje met haar gaan wandelen. Met elkaar beleven we die ziekte als een roepstem van de Heere. Ons land drjft hoe langer hoe verder weg en wj drjven mee, want je zit er middenin. Ieder doet maar wat hj zelf wil, dat

„Met elkaar beleven we die ziekte als een roepstem van de Heere” kán niet zo bljven. Eens komt het einde en als je niet bereid bent, kun je God niet ontmoeten. We worden allemaal door elkaar geschud om te ontwaken. Zeker in deze Stille Week. Een vrouwtje van een van de verenigingen van onze gemeente kwam een boekje brengen. Dat doen ze altjd voor Pasen. Dit jaar een boekje met 49 overdenkingen voor de ljdensweken, van Luther. „Ik hoop dat u er wat aan hebt”, zei ze. Nou, dat heeft dat kind goed bekeken. Vanmorgen zat ik te denken: terwjl de Heere nog aan het kruis gespjkerd was, riep Hj al uit: „Het is volbracht.” Het is toch onbegrjpeljk wat Hj heeft gedaan? Voor ál de zonden voldaan. Dat is het fundament van mjn leven geworden. De Heere heeft het Zelf in mjn hart gelegd. Je mag best weten, ik zit soms stiekem te huilen, omdat ik het wonder niet kan begrjpen. Oók voor mj! Dat kan niets of niemand me afnemen, zelfs de dood niet. Nou, het was ijn om zo weer even bj te praten. Goeie paasdagen gewenst; doe de groeten aan je vrouw en tot volgende week, hopen we.

ter plekke

Een lege Sint Jan in Gouda. beeld RD, Anton Dommerholt

Stilte bij het kruis Wim van Egdom

iet iedere stilte is hetzelfde. Er zjn aangename stiltes waarin er in het niet-spreken tussen mensen een diepe verbondenheid ervaren kan worden. Er zjn weldadige stiltes waarin even ontspannen kan worden in alle drukte. Er zjn onheilspellende stiltes waarin de dreiging van het kwade wat komt bjna te tasten is. Er zjn stiltes voor de storm, waarin met angst wordt uitgezien naar dat wat komen zal. En er zjn stiltes in de storm. Waarin een mens zich zo klein mogeljk maakt om zich nog enigszins te beschermen tegen dat waartegen niemand hem beschermen kan. Zoâ&#x20AC;&#x2122;n stilte is het in deze Stille Week van het jaar 2020. Een land in lockdown vanwege de verwoestende coronastorm die over de wereld raast. Iedereen bljft zo veel mogeljk thuis. De winkels zjn dicht. De kerken ook.

RDMagazine

beeld RD, Anton Dommerholt

En vooral dat laatste is in de week waarin Goede Vrjdag en Stille Zaterdag vallen een bjzonderheid. Tal van gemeenten organiseren juist dan normaliter meerdere keren korte bjeenkomsten waarin heengeleefd wordt naar de Goede Vrjdag en de paaszondag. Maar Pasen ljkt dit jaar verder weg dan ooit. De stilte ligt als een deken over stad en land. Slechts hier en daar opent een monumentaal kerkgebouw per dag eventjes de deuren. Om mensen de gelegenheid te geven een moment te verwjlen in de stilte van het godshuis. Even weg uit de nieuwsstroom, weg bj het thuisonderwjs, weg van het beeldscherm waarop van â&#x20AC;&#x2122;s ochtends tot â&#x20AC;&#x2122;s avonds gewerkt moet worden. Anderen zoeken juist nu de stilte van de natuur. Even een ommetje, even geen nieuwsberichten maar wandelen in een natuur waarin alles jubelt en juicht. De lente komt, het nieuwe leven bot uit. Vogels luiten hun lied, niet bezorgd om een wereld in coronalockdown. Maar zelfs hun zingen kan de onheilspellende stilte niet echt doorbreken.

zaterdag 11 april 2020

beeld RD, Anton Dommerholt

ter plekke

Stille Week in een stille wereld. Stille Week in een lege kerk. Veel kerken doorbreken op woensdagavond die stilte met klokgelui. Soms speelt een beiaardier zomaar midden op de dag de melodie van een psalm of een geesteljk lied. Maar de stilte overheerst als nooit tevoren. De Stille Week loopt uit op de Goede Vrjdag. Dag van het kruis. Een paal met een dwarsbalk, meer is het niet, dat kruis. Een schandpaal. Maar ook een symbool dat uitgroeide tot het teken van het christendom. Maar dat niet alleen. Ook een volstrekt seculiere maatschappj gebruikt het kruis nog steeds als een teken van hulp, hoop en genezing. Als er nood is dan moet je daar zjn, bj het kruis. Bj het Rode Kruis of bj het ziekenhuis dat op de bewegwjzering een simpel kruissymbooltje achter zjn naam heeft staan. Een martelwerktuig. Dat is het kruis ten diepste. Het is geen mooie, gepoljste wandversiering maar een vloekhout

Stille Zaterdag is een brugdag van het donker van Goede Vrijdag naar het licht van paaszondag

RDMagazine

beeld RD, Anton Dommerholt

waaraan Jezus van Nazareth, de Koning der Joden, gehangen werd op die Goede Vrjdag. Koning met een doornenkroon. Vredevorst Die het ljkt te verliezen van de vorst der duisternis. Licht der wereld over Wie op die Goede Vrjdag een diepe duisternis valt. En de Goede Vrjdag wordt gevolgd door de Stille Zaterdag. Na het rumoer van Golgotha rest op die dag in de graftuin slechts een drukkende stilte. Want het kruis is wel leeg, maar het graf is nog dicht. Nog. Stille Zaterdag heet in sommige tradities ook wel paaszaterdag. Een brugdag is het van het donker van Goede Vrjdag naar het licht van paaszondag. Het is de dag waarop de dood stervende is. Nog ĂŠĂŠn nacht slechts en dan brengt God Zelf de hemel naar de aarde. Dan staat het Leven op en wordt de dood begraven.

zaterdag 11 april 2020

ter plekke

Na een ongeluk leren leven met één been Michiel Bakker

iet meer dan 5 procent overlevingskans geven de artsen hem, als Aartjan Brand (nu 27) op de late avond van 20 februari 2010 zwaargewond in het ziekenhuis in Utrecht belandt. Na een gezellige avond bj vrienden in Lunteren –„Ik had geen alcohol gedronken”– stapt de Barnevelder op de brommer. Op weg naar huis komt hj rond elf uur op een weg in het buitengebied frontaal in botsing met een auto. Zelf kan hj zich van het ongeluk niets herinneren, vertelt Brand in zjn aangepaste hoekwoning in Barneveld. Zjn vrouw Dirrieke is zojuist vertrokken naar haar werk in de ouderenzorg. Zoon Thjmen (2) rjdt in de woonkamer koeien en poppetjes op een Duplotrein, terwjl Rowan (5) bj oma aan het spelen is. Vanaf zjn kleuterjaren groeit Brand, geboren

in Hardinxveld-Giessendam, op in Barneveld. Hj leidt een actief en zorgeloos leven. Als 17-jarige volgt hj op het Hoornbeeck College de bbl-opleiding werktuigbouwkunde. In zjn vrje tjd stapt hj graag op z’n mountainbike en trekt hj veel op met zjn vriendengroep. Ook heeft hj een bjbaantje en is hj actief bj het Rode Kruis. Het ongeluk zet in één keer een streep door alles. De eerste weken in het ziekenhuis wordt de zwaargewonde Brand slapend gehouden. Niet alleen is hj een been kwjt, ook is zjn linkerhand op meerdere plekken gebroken, is zjn rechterarm uit de kom en eveneens gebroken. Zjn familie vreest voor z’n leven. „Als ik het al zou overleven, zou ik volgens de artsen mogeljk grote hersenschade hebben vanwege een enorm bloedverlies.” Operaties Brands eerste herinneringen na het ongeluk zjn vaag. „Ik was heel zwak en onder invloed van medicjnen.” Op enig moment beseft hj dat hj in een bed ligt en dat z’n vader en een zusje naast hem zitten. „Mjn vader werd gebeld door een ander zusje en ik dacht: geef die telefoon maar hier. Maar ik bleek niets te kunnen. Ik kon m’n hoofd nog niet optillen.” Gaandeweg dringt de werkeljkheid steeds meer tot hem door. „Ik merkte dat m’n linkerbeen korter was dan m’n rechterbeen. Eerst voelde het alsof ik geen voet meer had. Dan heb ik een

RDMagazine

beeld RD, Henk Visscher

Een ernstig verkeersongeval, waarbij hij zijn linkerbeen verloor, zette het leven van Aartjan Brand uit Barneveld volledig op z’n kop. Nu is hij tien jaar verder. Een lange weg van ziekenhuisopnamen en revalidatie ligt achter hem. Intussen is hij getrouwd en vader van twee zonen.

zaterdag 11 april 2020

iss

che

ter plekke

„Onze kinderen hadden geen betere vader kunnen treffen”

e is hem enkele jaren uit het oog verloren, maar in 2011 komt Dirrieke Blankespoor haar vroegere schoolgenoot Aartjan Brand weer tegen. „We zagen elkaar weer voor het eerst bj itness. Ik wist dat Aartjan een ernstig ongeluk had gehad en was benieuwd hoe het met hem ging. En hj was geïnteresseerd in mjn situatie”, zegt Dirrieke (26). Inmiddels zjn ze ruim zes jaar getrouwd. Het eerste hernieuwde contact verloopt spontaan, herinnert Dirrieke Brand zich. „We vonden het allebei leuk elkaar weer te zien. Aartjan kwam net uit het revalidatiecentrum. Hj moest geregeld voor controles naar het ziekenhuis en er wachtten nog diverse operaties. Al snel ging ik met hem mee naar zjn ziekenhuisafspraken.” Als bljkt dat er sprake is van wederzjdse verliefdheid, gaan de twee niet over één nacht js. Ze beseffen dat de situatie van Aartjan, die vanwege een ongeluk een been is kwjtgeraakt,

invloed heeft op een eventuele relatie. Dirrieke: „Ik heb er zeker over nagedacht of ik dit wel wilde en me afgevraagd wat de gevolgen zouden zjn als we samen verder zouden gaan. We hebben er veel met elkaar over gepraat.” Wanneer ze verkering hebben, krjgt Dirrieke uiteenlopende reacties. „Bj mjn familie was Aartjan meteen welkom. Ze merkten al snel dat het goed zat tussen ons. Anderen reageerden in de trant van: is dit wel slim, weet je wel waar je aan begint?” Intussen ervaart Dirrieke dat hun verkeringstjd „niet zonder zorgen” is. „Zeker de eerste periode moest Aartjan veel operaties ondergaan. Door diverse ingrepen ging hj er telkens een stapje op vooruit. Vaak merkten we dat pas later, maar toch gaf dat hoop.” Dirrieke is blj als in februari 2014 de dag aanbreekt dat ze elkaar hun jawoord geven. „Onze relatie had een periode van veel operaties overleefd

en we waren blj dat die achter de rug was. Aartjan haalde me op in een schitterende Amerikaanse auto die hj zelf graag zou willen hebben. Dat was een van de mooiste momenten van de dag.” Hoewel Dirrieke haar relatie met Aartjan als geljkwaardig ziet, merkt ze dat in veel contacten de aandacht vooral naar haar man uitgaat. „Mensen vragen soms te pas en te onpas hoe het met hem gaat, terwjl ze niet naar mj informeren.” Ze heeft ermee leren leven. „Aartjan heeft wél oog voor mj en voor hoe ik dingen ervaar.” Blj is Dirrieke met de aangepaste woning die ze hebben. „Veel hulpmiddelen in huis maken het leven voor Aartjan gemakkeljker. Daardoor kan hj zich zelfstandig redden. We hebben het goed met elkaar. De kinderen weten niet beter dan dat Aartjan in een rolstoel zit. Hj is een ontzettend betrokken en lieve vader. De jongens hadden het niet beter kunnen treffen.”

RDMagazine

prothese nodig, dat is wel te doen, dacht ik. Maar ik bleek een heel hoge amputatie te hebben. Mjn been was bj het ongeluk achter de voorruit van de auto bljven hangen en geljk van mjn lichaam afgescheurd. Zelfs mjn heup was eraf. Toen ik daarachter kwam, schoot het door me heen: dan kan ik niet meer lopen en kan ik waarschjnljk niks meer.” Een periode met veel ingrjpende operaties volgt. „Het ergste was de enorme pjn die ik soms had en dat ik alleen maar plat op bed kon liggen. Ik herinner me één moment dat ik me hopeloos voelde. De aanleiding was iets kleins. Ik lag in m’n eentje in een kamer in het ziekenhuis en de bel was gevallen. Het was midden in de nacht, het lukte niet om te slapen en ik kon de verpleging niet inseinen. Op dat moment raakte ik de grip op de situatie volledig kwjt en ben ik gaan schreeuwen tot er een verpleegkundige kwam.” Vanuit zjn kerk, de oud gereformeerde gemeente van Barneveld, krjgt Brand veel meeleven. „Ouderlingen en diakenen kwamen vaak op bezoek. Welke plek het geloof in God destjds in mjn leven had, is lastig te zeggen. Ik was zeventien jaar, leidde geen losbandig leven, maar was nog zoekend. Waaromvragen hielden me na het ongeluk niet bezig. Ik legde me bj de situatie neer. Het ongeluk was gebeurd en ik moest verder.” Van de ziekenhuisperiode bljven hem ondanks alle moeiten ook mooie momenten bj. „De verpleegkundigen waren vriendeljk en gingen in de zorg vaak een stap verder dan zou hoeven. Het was soms gewoon gezellig op mjn kamer, ook als mjn vrienden op bezoek kwamen. Het bezoekuur duurde tot negen uur ’s avonds, maar meer dan eens zaten ze er om tien uur nog.” Inzinking Half april 2010 verhuist Brand naar de jeugdafdeling van revalidatiecentrum De Hoogstraat in Utrecht. „Ik lag nog steeds plat. In Utrecht ging langzamerhand een deel van m’n bed steeds een paar graden omhoog om me te laten wennen aan een verhoogde bloedsomloop.” Tjdens een intensief traject leert Brand weer zitten en staan. Met behulp van krukken kan hj vervolgens weer enkele stappen zetten. De eerste maanden verbljft Brand –met diverse onderbrekingen vanwege ziekenhuisopnamen– volledig in De Hoogstraat. Begin 2011 gaat hj in dagbehandeling. Pas laat in het revalidatietraject kan hj in het weekend naar huis. „De thuissituatie was totaal niet geschikt voor een rolstoelgebruiker. Dat maakte het extra moeiljk.” Als onderdeel van het revalidatietraject moet Brand in zjn rolstoel de stad Utrecht in. „Daar had ik totaal geen zin in. Het leidde tot een inzinking. Ik was heel boos en verdrietig. „Gelukkig, Aartjan breekt een keer”, zei de verpleegkundige,

zaterdag 11 april 2020

die een soort coach van me was. De emoties moesten er een keer uit komen.” Het bezoek aan het Utrechtse stadscentrum, met een groep rolstoelers en therapeuten, is onvermjdeljk. Eerder die week heeft Brand op krukken de eerste treden van een trap beklommen. „Dat viel me mee.” Als hj de Utrechtse dom ziet, stelt hj met een lach voor: „Zullen we die beklimmen?” Het leidt tot hilariteit bj de groep, die vervolgens neerstrjkt op een terras om een portie Vlaamse friet te eten. Enkele dagen later komt zjn fysiotherapeut op de opmerking van Brand terug. Als deze erin slaagt de domtoren te beklimmen, mag hj op kosten van zjn coach het evenement Trekker Trek bezoeken. Brand neemt de uitdaging aan en oefent fanatiek verder met traplopen. In december 2010 staat hj onder aan de 465 treden van de Dom. In een halfuur weet hj met behulp van een kruk de top te bereiken. „Dat was kicken. Toen ik

„Ik wilde weer de Aartjan worden die ik voor het ongeluk was” beneden kwam, stond mjn hele vriendengroep me als verrassing op te wachten.” In de periode dat hj twee dagen per week in revalidatie is, gaat Brand, die grotendeels rolstoelafhankeljk bljft, weer naar school. „Ik stapte over naar de opleiding voor technisch tekenaar aan het Hoornbeeck College. Zeker in het begin was het zwaar, omdat mjn geheugen heel slecht was. Het heeft jaren geduurd voor ik me weer een beetje kon concentreren.” Telkens ervaart Brand dat hj zjn leven anders moet inrichten. „Ik wilde weer de Aartjan worden die ik voor het ongeluk was, alles doen wat ik toen deed, maar dat ging niet meer.” Hj haalt zjn examen „met de hakken over de sloot.” In de jaren erna wisselt hj meerdere keren van baan. Zo werkt hj een periode bj een staalbedrjf en is hj enkele jaren EHBO-instructeur. Na korte of langere tjd bljken diverse functies toch te veel van hem te vergen. Op dit moment heeft hj een kantoorfunctie bj een bedrjf. Verkering Na zjn verbljf in De Hoogstraat woont Brand enkele jaren in een portakabin naast het ouderljk huis in Barneveld. In 2011 komt hj Dirrieke, een vroegere schoolvriendin, tegen. „Allebei hebben

beeld RD, Henk Visscher

ter plekke

we het nodige meegemaakt. We raakten aan de praat en het klikte meteen.” De twee krjgen verkering en verloven zich. Een paar dagen later moet Brand naar het ziekenhuis voor het verwjderen van zjn stoma. „Dat was heel spannend.” Als bljkt dat zjn spieren „ernstig beschadigd” zjn, zit Brand er helemaal doorheen. „Ik dacht: dit komt nooit meer goed. Voor het eerst zei ik tegen mjn bezoek: „Ga alsjeblieft naar huis.” Ik wilde niemand zien. Na een poosje hoorde ik toch weer stemmen op de gang. Ik dacht: o nee, ze komen toch niet terug?” Even later staat ds. D. de Wit naast zjn bed, predikant van de gereformeerde gemeente van Barneveld-Centrum, waarbj Brand door zjn verkering betrokken is geraakt. „Zjn medeleven betekende veel voor me. We hadden een goed gesprek, waar ik heel rustig van werd. Ik besefte: ik zit te huilen om mjn eigen situatie, maar mjn zonden zjn veel erger. Het belangrjkste is: verhard u niet, maar laat u leiden.” Op 20 februari 2014 –precies vier jaar na het ongeval– beloven Aartjan en Dirrieke elkaar trouw. „Er waren veel mensen in het gemeentehuis en in de kerk. Ds. De Wit hield een heel persoonljke preek”, zegt Brand. Hj bladert even in zjn Bjbel en leest de tekstwoorden uit Spreuken 30 voor: „Twee dingen heb ik van U begeerd, onthoud ze mj niet, eer ik sterve; jdelheid en leugentaal doe verre van mj; armoede of rjkdom geef mj niet; voed mj met het brood mjns bescheiden deels; opdat ik, zat zjnde, U dan niet verloochene, en zegge: Wie is de Heere? of dat ik, verarmd zjnde, dan niet stele, en den Naam mjns Gods aantaste.” De eerste jaren woont het echtpaar in een huurhuis dat niet geschikt is voor een rolstoelgebruiker. „Het was soms net kamperen”, zegt Brand.

Letselschadetraject duurt bijna tien jaar artjan koos ervoor niet in het verleden te bljven hangen, maar naar de toekomst te kjken. In het denken over oplossingen was hj anderen vaak een stap voor.” Dat zegt letselschadeadvocaat mr. Harry Blok, die de belangen van Aartjan Brand behartigde. De juridische afwikkeling van de schade door het ongeval waarbj Brand op zjn brommer frontaal op een auto botste, kostte bjna tien jaar. Dat heeft diverse oorzaken, zegt Blok, werkzaam

„A

bj BVD advocaten in HardinxveldGiessendam. Een daarvan is „een enorm geschil over de aansprakeljkheid. Wie een vordering instelt, moet bewjzen dat de ander fout was. Omdat de toedracht van het ongeval op grond van uitgebreid politieonderzoek niet helemaal duideljk was, erkende de verzekeraar aanvankeljk geen aansprakeljkheid.” Een proces van diverse verkeersongevallenanalyses en een reconstructie van het ongeval neemt veel tjd in beslag.

Na drie jaar treffen de betrokken partjen uiteindeljk een regeling waarbj Brand „het overgrote deel van zjn schade en kosten” vergoed krjgt. Intussen houdt Blok zich ook bezig met een „toekomstbestendige, aangepaste woning” voor Brand en zjn gezin. Er is een „ingrjpend verschil van mening” met de gemeente Barneveld over wat wel en niet onder de Wet maatschappeljke ondersteuning (WMO) valt. Blok: „Deze procedure heeft zich jaren voortgesleept, maar heeft ertoe

RDMagazine

Na de geboorte van Rowan loopt hj steeds meer tegen zjn beperkingen aan. „Toen ik hem op een dag uit bed haalde, balancerend op één been, ging ik door mjn rug. Het valt niet mee om een kind uit een laag ledikant te tillen.” Uiteindeljk kopen ze een woning die ze volledig laten aanpassen. „In de keuken kan het aanrecht omhoog en omlaag, zodat ik er met mjn rolstoel onder kan. Het is niet alleen functioneel, maar ziet er ook mooi uit, want Dirrieke had natuurljk ook haar wensen. Badkamer en slaapkamers zjn eveneens aangepast. Doordat het kinderbed en de commode op maat gemaakt zjn naar onze wensen kan ik er goed bj met m’n rolstoel. Aan de buitenzjde van het huis zit een rolstoellift. Ik kan nu prima alleen voor de jongens zorgen als Dirrieke aan het werk is.” Onbeschrijflijke pijn De gevolgen van het ongeval bljven op allerlei momenten merkbaar. Zo heeft Brand jarenlang te maken met een juridisch letselschadetraject (zie ”Letselschadetraject duurt bjna tien jaar”). Contacten met het UWV en procedures met de burgerljke gemeente over regelingen vanwege zjn handicap kosten eveneens veel tjd en energie. De automobilist die bj de aanrjding betrokken was, heeft Brand nooit ontmoet. „In het begin, toen ik nog helemaal in de kreukels lag, wilde hj langskomen. Op advies van mjn dokter is dat niet gebeurd. Daarna heb ik niets meer van hem vernomen. Op een gegeven moment had ik er zelf ook geen behoefte meer aan.” Nog steeds heeft Brand lichameljke klachten als gevolg van het ongeluk. „Vooral ’s nachts heb ik soms last van fantoompjn. Dat is een onbeschrjfljke pjn, als gevolg van mjn amputatie, waardoor ik niet kan slapen. Na een korte nacht moet

geleid dat van niets, via een derde uiteindeljk twee derde van de kosten van alle noodzakeljke aanpassingen uit de algemene middelen is vergoed.” Het berekenen van de totale omvang van de letselschade is ingewikkeld, geeft Blok aan. Zo is het lastig om te bepalen welke invloed het ongeval heeft op het te verwachten carrièreverloop van zjn cliënt. „Waar moet je van uitgaan bj zo’n jonge persoon? Duideljk is dat hj het als gehandicapte op de arbeidsmarkt moeiljker heeft dan

zaterdag 11 april 2020

ik dan toch weer aan het werk. Afgelopen maand had ik er weer last van rond biddag. Ik keek daar enorm naar uit en wilde graag naar de kerk. Maar ik had de nacht ervoor door de pjn heel slecht geslapen en het ging gewoon niet.” Geregeld wil Brand meer dan hj kan. „Vanuit mjn rolstoel zware dingen optillen, is niet slim. Ik zoek altjd m’n grenzen op, niet om stoer te doen, maar omdat ik bjvoorbeeld m’n vrouw wil helpen of er voor de kinderen wil zjn. Als ik uit mjn werk kom, wil ik het liefst even stoeien met de jongens of een rondje met hen ietsen. Soms ga ik dan over m’n grenzen heen.” Mijlpaal Op vakantie gaan is „heel lastig”, merkt Brand. „Een verbljf in een aangepaste woning is allereerst veel duurder dan gemiddeld. Bovendien is het vooraf moeiljk in te schatten of zo’n huisje echt geschikt is. Zo kwamen we een keer bj een verbljf waar allemaal grind omheen lag. Ik kon er met mjn rolstoel niet goed bj komen.” Door dergeljke ervaringen laat Brand zich niet uit het veld slaan. Denkend aan de toekomst hoopt hj, als de kinderen groter zjn, „wat meer van de wereld te zien.” Op dit moment zoekt hj vooral „rust en stabiliteit.” Hj vertelt dat hj in 2018, voor het eerst sinds zjn ongeluk, het hele jaar niet opgenomen is geweest in het ziekenhuis. „Een mjlpaal.” Dankbaar is hj ook voor zjn gezin, z’n aange-paste woning en voor veel mensen die hem in moeiljke tjden tot steun zjn geweest. „Steeds weer kwam ik in contact met de juiste personen die me een stapje verder hielpen. Daar zie ik de leiding van God in. Door alles wat ik heb meegemaakt, besef ik hoe afhankeljk ik ben. Ik moet telkens de Heere zoeken.”

gezonde collega’s.” Blok is content dat de betrokken partjen uiteindeljk via het zogeheten harmoniemodel tot overeenstemming zjn gekomen. Dit is, aldus de advocaat, mede te danken aan de positieve insteek van zjn cliënt. „Hj liet ons het werk doen, maar dacht wel mee. Daarbj ging hj niet uit van onmogeljkheden, maar van mogeljkheden en was hj de professionals vaak

een stap voor.” Eind 2019 sloot de letselschadeadvocaat het dossier. Uit de schadevergoeding kon zjn cliënt als eerste een speciale Segway aanschaffen. Blok: „Ik had er nog nooit van gehoord, maar daarmee kan hj met zjn kinderen in de rolstoel naar het Kootwjkerzand. Dit kenmerkt Aartjan. Met zjn positiviteit haalt hj het goede in anderen naar boven.”

Naar de Veluwe wanneer u maar wilt.

Struikelblokken Veertig vragen bij het Oude Testament

288 pagina’s

16,95 Dr. Mart-Jan Paul Het Oude Testament is lange tijd geleden geschreven in een andere cultuur. Dat levert voor ons allerlei vragen op. Wisten de Israëlieten wel van een leven na de dood? Niet alleen christenen hebben vragen bij de uitleg, ook kritische buitenstaanders bevragen ons. Waarom bevat het Oude Testament zoveel passages met geweld? En kloppen de beschreven gebeurtenissen met archeologische vondsten? In dit boek behandelt de auteur tientallen vragen, om struikelblokken bij het lezen uit de weg te ruimen.

GERRIT JAN»s HOEVE L Lange a nge Z Zuiderweg u ider weg 126 126

CHALETBOUW

CHALETPARK

3781 3781 PL PL Voorthuizen Voor thu izen en

0342 - 471 571 www.gerritjansshoeve.nl hoeve.nl www.gerritjanshoeve.nl

Bestel nu op www.debanier.nl, ga naar de boekhandel of bel 055-5390650

Corona treft iedereen. Het raakt ook onze adverteerders. Steunt u hen? Onzekerheid, stress en angst voor de toekomst zijn kenmerkend in deze tijd. Onze adverteerders willen u ook nu betrouwbaarheid en kwaliteit bieden. Om dat te kunnen blijven doen, hebben ze u nodig. Geef hen uw steun en kies voor hun producten en diensten!

tips Een boek lezen is een probate manier om de gedachten te verzetten. Een paar titels uit eigen kast die op de een of andere manier aansluiten bij de tijd waarin we nu leven. Geertje Bikker-Otten

Geloofsvertrouwen De Duitse kerklieddichter Jochen Klepper was diepgelovig maar tegeljk de wanhoop nabj. Hj was met een Joodse vrouw getrouwd, daarom maakte het naziregime hem het leven onmogeljk. Het vaste geloofsvertrouwen dat spreekt uit zjn dagboek ”Onder de schaduw van uw vleugels” spreekt in de huidige wereldwjde verwarring extra aan. „Maar het geloof is het enige wat je in staat stelt om je vrjwillig neer te leggen bj de afschuweljke wendingen van het leven”, schrjft hj in de ljdenstjd van 1942.

Ontwrichting De Joodse schrjver Primo Levi zwierf nadat hj in 1945 het concentratiekamp Auschwitz verliet een halfjaar door de puinhopen van Europa, voor hj uiteindeljk zjn geboorteland Italië bereikte. Hj doet daarvan verslag in ”Het respjt”. Wat we nu meemaken valt in het niet bj de situatie van toen, vooralsnog. Maar de ontwrichting waarin hj moet zien te overleven: daar kun je je opeens veel meer bj voorstellen.

Hersenbloeding In deze tjd van sociale afstand pakte ik ”Het zwjgen van Maria Zachea” weer eens uit de kast. De hoofdpersoon van dit boek bevindt zich in een isolement: na een hersenbloeding kan ze niet meer praten. Haar twaalf zoons en dochters zorgen acht jaar lang voor haar. Nichtje Judith Koelemejer bevroeg hen voor dit boek over hun herinneringen aan hun moeder. Daarbj komt ook de vraag aan de orde in hoeverre ze elkaar als gezinsleden eigenljk kennen.

Dagboek In deze passietjd pakte ik ook ”Stille omgang” van Willem Barnard er weer eens bj. Het gaat om een soort dagboek waarin hj een oud Latjns brevier volgt en zjn eigen overpeinzingen daarbj heeft genoteerd. In de nogal meanderende teksten herken je de dichter en de theoloog. Soms frons je je wenkbrauwen, soms raakt het je. Bjvoorbeeld naar aanleiding van Genesis 2 een uiteenzetting over mens-zjn. We zjn niet geschapen om alleen te zjn. „Ik heb je zo gemaakt dat je niet anders dan samen kunt zjn, met elkaar mens.”

zaterdag 11 april 2020

Apocalyptisch Lege snelwegen, voetbalstadions en binnensteden, mensen die elkaar mjden als de pest – het doet denken aan de apocalyptische sfeer in de verhalen van Meint R. van den Berg. Bjvoorbeeld het titelverhaal van de bundel ”De aardbeving”. „Keer op keer kon men horen verzekeren, dat er geen reden was voor ongerustheid en paniek, dat de aangerichte schade snel zou worden hersteld op kosten van de staat (een zeer kalmerend middel) en dat God liefde was (de uitwerking van dit kalmeringsmiddel bleef aanzienljk achter bj die van het voorgaande).”

creatief

RDMagazine

Van één wollen deken naar tas, knuffel en kruk Roosmarijn Reijnoudt

beeld Jaco Hoeve

at je van een wollen deken zó veel verschillende dingen kunt maken, was zelfs voor mj een verrassing. Want nadat ik van deze tweepersoonsdeken een tas, knuffel en bekleding voor een voetenbankje heb gemaakt, is er nog genoeg stof over voor een kussen, slinger en wat al niet meer. Zo’n wollen deken werd vroeger in bed gebruikt maar toen het dekbed de overhand nam, belandden de meeste exemplaren op zolder of in de kringloopwinkel. Dat wol een duurzaam product is, bljkt wel uit het feit dat veel van die oude dekens nog in omloop zjn. Neem maar even een kjkje op Marktplaats. Als je er eentje treft met een mooi motief, kun

je zelfs overwegen om er een kinderjasje van te maken. Wel even voeren natuurljk, want anders kriebelt het wel erg. Maar warm is zo’n jasje zeker. Bovendien: je hebt niet alleen een uniek exemplaar, maar levert ook nog een mooie bjdrage aan de circulaire economie. In tjden dat iedereen thuis is, zjn creatieve ideeën wellicht welkom. Verknip zo’n deken eens tot vlaggetjes, deel ze uit op de kamers in een verzorgingshuis en laat de ouderen allemaal hun eigen vlaggetje opleuren met een gehaakt randje of een mooi borduurwerkje. Tegen de tjd dat mensen elkaar weer mogen ontmoeten in huiskamer of eetzaal is die opgeleurd met een vlaggenljn gemaakt door de bewoners. Verbondenheid op afstand.

zaterdag 11 april 2020

beeld Jaco Hoeve

creatief

RDMagazine

Giraffe Benodigdheden: wollen deken, naaimachine, garen, schaar, haakkatoen, borduurnaald, meetlint.

Aan de slag 1. Neem het patroon van de knuffel over op rd.nl/ giraffe. 2. Knip het patroon twee keer uit de stof. Knip vervolgens nog twee keer de onderste helft van het patroon, deel 2, uit de stof. 3. Naai de bovenkanten van deel 2 aan elkaar met de goede kanten op elkaar. 4. Borduur met de hand een oog en een mond op de kop van de giraffe, zowel op de voor- als op de achterkant. 5. Knip restanten van de deken in vierkantjes van ongeveer 1,5 x 1,5 cm, als vulling voor de knuffel. 6. Leg deel twee tussen de pootjes van het volledige patroon. 7. Maak de giraffe rondom dicht met een festonsteek. Vul tussendoor steeds op met restjes van de deken. Druk de vulling goed aan, zodat de giraffe geljkmatig gevuld is. Let vooral op bj de hals, die moet voldoende opgevuld worden om overeind te kunnen bljven.

Tas

Voetenbankje

Benodigdheden: wollen deken, naaimachine, garen, schaar, meetlint, eventueel een veiligheidsspeld en een stukje lint.

Benodigdheden: retro voetenbankje, wollen deken, nietpistool, naaimachine, garen, schaar, haakkatoen, borduurnaald, meetlint.

Aan de slag 1. Knip twee stukken stof van 40 x 28 cm: de vooren achterkant van de tas. Knip ook twee stroken van 40 x 14 cm: de zjkanten, en een strook van 28 x 14 cm: de onderkant van de tas. 2. Naai alle onderdelen met de goede kant van de stof aan elkaar. 3. Knip twee stroken van 65 x 12 cm: de handvatten van de tas. Vouw ze in de lengte dubbel en naai ze met de goede kant van de stof op elkaar. 4. Keer de tunnels. Dat gaat makkeljk met behulp van een veiligheidsspeld en een stuk lint. Maak het lint vast aan de speld en maak die vervolgens vast aan een uiteinde van de tunnel. Haal het lint door de tunnel en trek hieraan zodat de tunnel vanzelf keert. 5. Speld de handvatten aan de binnenkant van de tas. Naai ze met de naaimachine vast, doe dat door een vierkant te stikken met een kruis erin; zie voorbeeld. 6. Eventueel kun je de onderkant van de tas verstevigen door een stuk plastic op de bodem te leggen. Knip dat bjvoorbeeld uit een placemat.

Aan de slag 1. Neem de maat van het voetenbankje. 2. Maak een vlakverdeling die past bj het patroon van de deken. In het voorbeeld is gekozen voor drie lange stroken. 3. Speld de goede kanten van de stof op elkaar en naai de stroken in de lengte aan elkaar. 4. Borduur aan de goede kant van het werk met haakkatoen een stiksteek langs beide kanten van de naad. 5. Leg de lap stof over het voetenbankje, keer om en niet de randen vast aan de onderkant van het krukje.

zaterdag 11 april 2020

gezien

beeld Pieter Beens

Conclusie

Eens wat anders. Puzzels zijn er in alle soorten, maten en niveaus. Deze spreekt je inzicht en vaardigheden meer aan dan een gewone fotopuzzel.

Leuk om alleen én samen te doen. Bij deze puzzel zit je elkaar –in tegenstelling tot bij andere puzzelbollen– niet snel in de weg.

Als je eenmaal de slag te pakken hebt gaat het best snel. Met wat inzicht kun je deze puzzel vliegensvlug maken. Zo uitdagend is hij dus ook weer niet.

Designerpuzzels bieden quality time Designerpuzzels houden wereldwijd honderdduizenden puzzelaars van de straat. Nu we –al dan niet vrijwillig– in quarantaine zitten, bieden ze een uitdaging én quality time. Pieter Beens

p tafel liggen 540 puzzelstukje – niet een aantal dat direct iets bjzonders doet vermoeden. Dat de kunststofstukjes straks –mits goed in elkaar gezet– een bol vormen, geeft ook nog niet te denken. Wat wél opvalt, is het puzzelmotief – of liever het ontbreken daarvan. Alle 540 effen puzzelstukjes hebben een andere kleur. Welkom in de puzzelwereld van Clemens Habicht. Puzzels zoals deze puzzelbol doen het goed dezer dagen. Onder hashtags als #puzzlelover, #puzzelsoinstagram en #puzzletime verschjnen op sociale media foto’s van designerpuzzels. Het nieuwe puzzelgenre valt op door

strakke ontwerpen waarin weinig iguratiefs te ontdekken valt. Geen idyllische plaatjes van berglandschappen of shetlandpony’s dus, maar naadloze kleurverlopen en ingewikkelde abstracte patronen. Hun aantrekkingskracht: de moeiljkheidsgraad en het designelement. „Een tegengif tegen burn-out”, noemde een liefhebber de puzzels pas. Haar visie: puzzelen wordt het nieuwe kleuren voor volwassenen. Toch doet de puzzel van Habicht dat niet direct vermoeden. Zó veel gekleurde stukjes, hoe zet je die ooit goed in elkaar? Hulp in de vorm van een num-

mer op de achterkant van de puzzelstukjes hoeven we niet te verwachten. Daarom gaan we behoedzaam aan het werk – op zoek naar puzzelstukjes die qua kleur nog een beetje op elkaar ljken. Groen bj groen en geel bj geel moet uitkomst bieden. Al snel lopen we tegen de beperkingen van die werkwjze op. Want is het puzzelstukje nu groen of geel? En neigt het nu naar groengeel of geelgroen? Ondanks die eerste vragen bljkt de puzzel goed te doen. Als er eenmaal een systeem in de kleuren is ontdekt, laten de volgende stukjes zich gemakkeljk aanleggen. De puzzel bljkt zich zelfs prima te lenen voor samenwerking: elke puzzelaar maakt z’n eigen kleur, waarna de gebouwde delen zo in elkaar kunnen worden gestoken. Ondertussen is er stof tot praten genoeg – en dus biedt de puzzel heel veel quality time. En met iedereen aan een kant van de tafel is de #socialdistancing ook gewaarborgd. Clemens Habicht 540 Piece 3D Sphere $ 95 AUD (ca. € 50) via https://puzzle.lamingtondrive.com/products/540-colours-sphere-puzzle

RDMagazine

Sorteren op kleur wordt wat lastig

ervente puzzelaars weten het: je kunt puzzelstukjes beter eerst op kleur sorteren. Dat maakt het puzzelen stukken eenvoudiger. Die vlieger gaat echter niet op voor de Krypt-puzzels van Ravensburger. Alle stukjes hebben nameljk dezelfde kleur. Dus zitten we op een goede dag in quarantainetjd aan tafel te puzzelen met 764 zwarte stukjes. Driehoeken, bochten en niet nader te deiniëren vormen wisselen elkaar af. Je zou er van de leg van raken … Toch ontmoedigen al die vreemde zwarte vormen geen moment. Integendeel, ze dagen uit om de sleutel tot de oplossing te zoeken. Die bljkt –letterljk– in het midden te liggen. Daarmee is de angel overigens nog niet uit de puzzel gehaald.

Die vreemde vormen bljven nameljk voor een uitdaging zorgen. Na een uurtje puzzelen is het wel duideljk: deze klus klaar je niet op één avond. Dat is echter geen enkel probleem nu het openbare leven zo goed als op z’n gat ligt. Bovendien nodigt deze puzzel uit om verschillende inzichten in te brengen. Mochten we er écht niet uitkomen, dan biedt een gesloten envelop met oplossing uitkomst. Zo ver willen we het echter niet laten komen. Mochten we de puzzel voor het einde van deze quarantaineperiode klaar hebben, dan bevat de serie ook nog een zilverkleurige en een goudkleurige puzzel.

Van roze naar blauw uizend op het oog effen puzzelstukjes liggen klaar om aan elkaar te worden gelegd. Een subtiel kleurverloop zorgt dat het eindresultaat vloeiend overloopt van paars naar roze naar blauw. Deze puzzel van BetterCo belooft verwarring. BetterCo is bedenker van de betere designerpuzzels, die variëren van abstract tot iguratief. Daarbj zj opgemerkt dat iguratief geen synoniem is voor eenvoudig. Deze abstracte puzzel biedt dan ook urenlang puzzelen denkplezier voor jong en oud. Dat de puzzelstukjes in de doos al voor een deel aan elkaar zitten, is wat minder handig. Als de puzzel eenmaal klaar is, ligt er een vloeiend ogend plaatje. Alleen de scheiding van de stukjes verraadt dat het hier om een puzzel gaat.

BetterCo gradient puzzle $ 25 (ca. € 23) via betterco.com

Ravensburger Krypt Black € 16,95 via bol.com

Een maan in grijstinten

De puzzel blijkt zich prima te lenen voor samenwerking

e maan is… rond. En groot. En aardig grjs. Dat geldt ook voor de puzzel die bj abrams&chronicle verscheen. Een foto uit het NASAarchief diende als basis voor een ronde designerpuzzel van slechts honderd stukken van 10 bj 10 cm die samen een immense maan vormen. Je zou denken dat zo’n puzzel vrj eenvoudig is, maar dat valt tegen. Een groepje kinderen dat zich erover buigt, kan z’n lol op. Het duurt zeker een paar dagen voordat de maan de vloer bedekt. Daarmee biedt de puzzel wel een leuke oplossing voor kinderen die de deur niet uit kunnen. Bovendien biedt de foto van hoge kwaliteit voldoende aanknopingspunten voor een pedagogischdidactisch verantwoord gesprek. Moon: 100 Piece Puzzle Ca. £ 15 (€ 16,50) via abramsandchronicle. co.uk

zaterdag 11 april 2020

recept

RDMagazine

Bloem uit een alternatief circuit geertje@rd.nl

elaas is er dezer dagen vooral veel somber nieuws te melden. Je zou haast over het hoofd zien dat er ook nog weleens iets meevalt. Bjvoorbeeld dat het land al bjna een maand grotendeels op slot zit, maar dat de winkels niettemin nog altjd vol met voedsel liggen. Er is veel angst en onzekerheid, maar voor honger hoeft niemand te vrezen. Althans niet in Nederland. Hamsteren was dus nergens voor nodig, zou je met terugwerkende kracht kunnen concluderen. Zelf heb ik wel spjt dat ik aan het begin van de lockdown niet nog een paar pakken bloem en zelfrjzend bakmeel heb ingeslagen. Op de een of andere manier slagen de supermarkten er maar

niet in om die voorraden aan te vullen. En zonder deze basale producten is het lastig bechamelsaus maken of pannenkoeken of dadelcake bakken. Maar gelukkig bestaat er ook een alternatief circuit. Op sociale media –de hedendaagse digitale dorpspomp– sporen mensen elkaar aan om het vooral eens bj een graanmolen te proberen; de bloemschaarste is kenneljk een nationaal probleem. Ik sloeg mjn slag bj een biologische winkel. En kreeg spontaan inspiratie voor het bakken van brood. Voor de verandering eens niet met gist, maar met dubbelkoolzure soda als rjsmiddel. Dat is de manier waarop dat in Ierland gedaan wordt. Zo’n brood staat in een oogwenk in de oven. Kneden en rjzen is niet nodig. Nadeeltje: het wordt wel snel droog, zo’n sodabrood.

Iers sodabrood

Bereiding 1. Verwarm de oven voor op 210 graden Celsius (heteluchtoven) of 230 graden Celsius (conventionele oven). 2. Zeef alle droge bestanddelen in een kom. Maak een kuiltje in het midden. Giet daar het grootste deel van de karnemelk in. Meng met een draaiende beweging met één hand de bloem vanaf de zjkant met de karnemelk. Het deeg dat zo ontstaat moet tameljk zacht zjn maar niet zo vochtig of kleverig dat het onhandelbaar is. Voeg eventueel wat meer karnemelk toe als het te droog is. 3. Leg het deeg op een met bloem bestoven werkblad en kneed het even kort door om het meer samenhang te geven. Duw de deegbal met de hand enigszins plat tot een cirkel met een hoogte van zo’n 2,5 centimeter. Kerf met een scherp mes een kruis in de bovenkant. Leg het deeg op een bakplaat, schuif die in de oven en laat het brood 20 minuten bakken. Verlaag daarna de oventemperatuur naar 180 graden Celsius (heteluchtoven) of 200 graden Celsius (conventionele oven). Laat

zaterdag 11 april 2020

beeld Geertje Bikker-Otten

Ingrediënten (voor 1 rond brood of 6-8 kleine broodjes): 450 g bloem, 1 tl zout, 1 tl dubbelkoolzure soda, 325-350 ml karnemelk.

het brood nog ongeveer een kwartier bakken. Test of het brood gaar is door op de onderkant te kloppen. Als het hol klinkt is het goed. Laat het brood op een rooster afkoelen. 4. Variatie 1: Op basis van hetzelfde deeg kunnen ook kleine broodjes worden gebakken. Steek daarvoor met een koekjesvorm rondjes uit de deegcirkel van 2,5 centimeter. Deze broodjes zjn na ongeveer 20 minuten bakken gaar. 5. Variatie 2: Voeg ongeveer 2 eetlepels verse, ijngehakte tuinkruiden aan het deeg toe, bjvoorbeeld rozemarjn, salie, tjm, peterselie of citroenmelisse of een combinatie daarvan.

puzzel

Psalmenpuzzel Zoek in de berijmde Psalmen de ontbrekende woorden op. De eerste letters van deze woorden vormen de eerste regel van een lied dat we in de lijdenstijd vaak zingen.

Ps. 22:6

Hoe zwaar hoe smartelijk valt dit ................................

Ps. 69:9

Een ................................ is zelfs een gunstbewijs

Ps. 140:6

Verzacht in ’t ................................ mijn droevig lot

Ps. 130:2

................................

Ps. 69:13

Houdt aan grijpt ................................

Ps. 108:7

Want ’ s mensen heil is ................................

Ps. 22:12

Riep naar ................................

Ps. 43:5

Uw hoop ................................ naar Zijn gebod

Ps. 72:6

In hun ................................ en pijn

Ps. 32:3

Ik beleed na ................................ overleg

Ps. 138:4

Zal ................................ geven

Ps. 126:3

Met gejuich ter goeder ................................

Ps. 52:7

Uw ................................ zal bestaan

Ps. 22:1

En brullend klaag in d’ angsten die ik ................................

Ps. 81:15

................................

Ps. 22:8

Mijn handen en mijn voeten doen ................................

Ps. 132:11

Een hoorn van rijkdom ................................ en macht

Ps. 22:3

Zij hebben in hun ................................

Ps. 94:7

En d’ onderwerping geeft hem ................................

Ps. 22:14

................................

Ps. 99:1

Tussen ................................ woont

Ps. 130:1

Tot U die ................................ kunt zenden

Ps. 116:2

D’ angst der hel mij alle ................................ deed missen

Ps. 66:4

Gij hebt ons voor een tijd ................................

Ps. 22:13

In ................................

Ps. 85:1

En doe Uw ................................ teniet

Ps. 32:4

Daar Gij mij in ................................ stelt

Ps. 22:5

‘k Mocht nauwelijks ’t licht ................................

Ps. 57:6

Mijn psalmgezang zal bij ................................ en fluit

Ps. 69:1

Ik ................................ op God mijn Toeverlaat

Ps. 40:5

Uw gunst, Uw ................................ Uw woord

Ps. 89:8

Hoofd omhoog en zullen ‘d ................................ dragen

Ps. 107:16

God hun Verlosser ................................

L ijden

kinderlijk gevreesd

willen gaan

gedenkt hieraan het wereldrond

N oemen

RDMagazine

tips Misschien is dit een goed moment om naar ijverige ooievaars te kijken. Of om een onlinebreicursus te starten. Of om dat dagboek te beginnen.

Broedende ooievaars Nu massaal de natuur in gaan niet zo verstandig is, bieden webcams een mooie oplossing om toch van bjzondere dingen in het groen te genieten. Bj Natuurcentrum De Schaapskooi te Schoonrewoerd is

bjvoorbeeld een webcam gericht op een ooievaarsnest. Het ooievaarspaar heeft het nest in orde gemaakt en de eerste twee eieren zjn inmiddels gelegd. Wellicht komen er nog enkele bj. Als alles voorspoedig verloopt, zal omstreeks 23 of 24 april het eerste jong te zien zjn. Dan wordt het een drukte van belang op het nest, de oudervogels vliegen af en aan met voedsel voor de jongen. Ook bj andere natuurorganisaties zjn live beelden te volgen van broedende vogels. Bj de Hoge Veluwe is het wild eveneens digitaal te spotten. >>natuurcentrum.nl; >>vogelbescherming.nl;>> nestkastlive.nl

Houd een dagboek bij Een dagboek bjhouden kan de nodige rust geven en is een prima middel om dingen te verwerken die je bezighouden. Voor jezelf, maar ook voor kinderen. Kinderboekenschrjfster Corien Oranje vertelt in een ilmpje op YouTube over haar dagboek van vroeger. „Er staan dingen in die je nu terugziet in geschiedenisboekjes.” Kinderen maken nu iets bjzonders mee. „Misschien is het ook wel een idee als je daarover schrjft: wat je allemaal meemaakt deze dagen, hoe dat voor je is, wat de leuke dingen zjn en de niet zo leuke dingen. En misschien ga je wel door met je dagboek. En misschien lees je over vjftig jaar je dagboek terug en denk je: wauw, wat bjzonder was dat toen.” Dat dagboek kan gewoon in een schrift bjgehouden worden of op losse vellen papier met een mooie tekening op de voorkant. Of maak met elkaar een gezinsdagboek, met tekeningen, foto’s en een opvallend krantenbericht.

zaterdag 11 april 2020

Breiles op afstand Eind maart stond oorspronkeljk de Breidag gepland in de Groningse Suikerfabriek, maar die kon niet doorgaan. De persfoto’s van bollen wol zagen er uitnodigend uit, maar als je niet weet hoe je moet breien of niet veel verder komt dan één recht, één averecht houdt het snel op. Een onlinecursus breien kan alsnog uitkomst bieden. De website van wolplein.nl biedt een uitgebreide breicursus voor startende fans. In korte ilmpjes legt ene Petra uit hoe je steken moet opzetten en recht en averecht moet breien. Wie dat onder de knie heeft, kan leren hoe meerderen en minderen in z’n gang gaat en hoe je een gevallen steek weer op kunt halen. Maar ook het af kanten en sluiten van de naden wordt in een video uitgelegd. Meer ervaren breisters kunnen ook op de website terecht voor wat uitdagender breiwerk. Wie weet levert de coronacrisis nog een mooie zelfgebreide sjaal of muts op! >>wolplein.nl/tutorials/breien

puntuit

Stille tijd in coronatijd Het is waarschijnlijk de stilste Stille Zaterdag in jouw leven. De coronacrisis zorgt voor lege kerken tijdens Goede Vrijdag en Pasen. Huisgodsdienst is misschien wel belangrijker dan ooit. De meeste jongeren hebben meer vrije tijd nu de scholen gesloten zijn. Betekent dat dat er ook meer tijd voor stille tijd is? Drie meiden over hun dagelijkse momenten van afzondering. Chris Klaasse

„Wat Hij doet is goed” o-Ann de Kruĳf (20) uit Hendrik-Ido-Ambacht werkt als verzorgende-IG in verpleeghuis Salem in Ridderkerk. Extra vrĳe tĳd heeft ze niet in de coronacrisis. „Er is volop werk te doen. En daarnaast heb ik mĳn studie nog. Ik volg namelĳk de bbl-opleiding verzorgende-IG.” Tĳdens werkdagen houdt Jo-Ann twee keer stille tĳd: als ze wakker wordt en voor het slapengaan. Naast Bĳbellezen en bidden leest ze ’s ochtends het dagboek ”De vreugde van mĳn hart”. „Daar staan stukjes in van vrouwen als Ruth Bryan, Mary Winslow en Susannah Spurgeon. Die leefden zo dicht bĳ de Heere. Hun stukjes raken me elke keer.” ’s Avonds gebruikt de geboren Betuwse ”Woorden voor elke dag”, van Jo-A nn. Spurgeon. „Daar staan korte, kernachtige stukjes in. Verder lees ik voor het slapen één of meerdere hoofdstukken uit de Bĳbel. Ik ben momenteel bezig in Jesaja. Elke keer onderzoek ik een hoofdstuk aan de hand van een Bĳbelverklaring, van Matthew Henry of Calvĳn.”

Tĳdens vrĳe dagen leest Jo-Ann verspreid over de dag uit een boek van een oudvader, of uit de Bĳbel. Daarnaast maakt ze ook gedichten aan de hand van een Bĳbelgedeelte. „Het laatste gedicht dat ik maakte, is ”Lente in coronatĳd”, naar aanleiding van Hooglied 2. Dat dichten zie ik ook als stille tĳd. Je bent dan heel intensief met een gedeelte uit Gods Woord bezig.” De coronacrisis heeft weinig invloed op de lengte van Jo-Anns stille tĳd. „Door mĳn werk kan dat niet. Maar het is sowieso geen goed teken als je je nu voorneemt om meer stille tĳd te houden. Dan had je dat eigenlĳk eerder moeten doen.” Door de coronacrisis denkt de oudgergemmer veel na over twee Bĳbelgedeelten: Jesaja 55 en Job 5. „Bĳvoorbeeld D b eel d R de woorden ”Mĳn gedachten zĳn niet ulieder gedachten” zĳn nu heel toepasselĳk. Je ziet in deze tĳd extra duidelĳk dat God werkt. De coronacrisis roept je op tot bekering, maar je mag ook verwonderd zĳn over Gods daden. Wat Hĳ doet is goed, ook al denken wĳ dat het misgaat.”

RDMagazine

Ongemerkt vijf keer stille tijd

een paar weken geleden dicht vanwege de coronainds de uitbraak van het coronavirus heeft crisis. Dus nu zit de pedagogisch medewerker Deborah Hoek (22) uit Katwĳk zeeën van tĳd thuis. „Ik heb ineens veel vrĳe tĳd. Het was heleover. „Vorige week betrapte ik me erop dat ik maal niet mĳn bedoeling om die goed te besteden ineens veel meer bezig ben met de Bĳbel.” door meer in de Bĳbel te gaan lezen, hoor. Dat Normaal gesproken bidt Deborah iedere avond ging vanzelf.” en leest ze een stukje uit de Bĳbel, aan De afgelopen weken kreeg Deborah de hand van een dagboek of een leessteeds meer leesplannen en meditaties plan. „Ik ben nogal chaotisch, dus toegestuurd. Ze volgt bĳvoorbeeld een ik gebruik vĳf dagboekjes door dagelĳkse meditatie die de hervormde elkaar. Ik lees onder andere in predikanten uit Katwĳk bĳ toerbeurt ”Gods weg met mensen”, met via YouTube verzorgen. „En ik volg stukjes van allerlei predikanten het leesplan ”Kom en zie”, van de van de Gereformeerde Bond onlinecommunity Zĳ lacht. Alles bĳ binnen de PKN.” elkaar houd ik nu vĳf keer per dag een Elke ochtend begint Debohalfuurtje stille tĳd. Vorige week betrapte rah met gebed. „En als ik eraan Deb orah. beeld RD ik me daar ineens op.” toekom, lees ik ook een stukje uit de Aan Psalm 116 heeft Deborah veel steun in de Bĳbel. Maar op werkdagen is dat lastig, huidige crisis. „Ook omdat we nu in de lĳdenstĳd omdat ik vroeg moet beginnen en het drie kwarzitten. De wetenschap dat Jezus deze psalm heeft tier ﬁetsen is naar mĳn werk. Dan ben ik vaak gezongen tĳdens het laatste avondmaal, vlak voor nog te slaperig om me te kunnen focussen op het Hĳ vreselĳk moest lĳden, geeft de tekst een extra Bĳbelgedeelte.” dimensie. Door Zĳn lĳden kunnen wĳ uit onze Vroeg opstaan hoeft de Katwĳkse momenteel grootste benauwdheden verlost worden.” niet meer. De kinderopvang waar ze werkt, moest

„Gij zult het na dezen verstaan” at Ik nu doe, weet gĳ nu niet, maar gĳ zult het na dezen verstaan.” Aan deze woorden van de Heere Jezus houdt Marieke Buĳs (22) uit Hendrik-Ido-Ambacht zich in de huidige coronacrisis vast. „Alle waaromvragen die ik heb, hoeven niet op dit moment beantwoord te worden. Die wetenschap geeft rust.” Marieke woont onder begeleiding. Momenteel gaat het weer „redelĳk” met haar. Twee jaar geleden was dat anders. Door omstandigheden moest ze stoppen met haar werk. De afgelopen maanden was ze langzaam aan het re-integreren. „Door de coronacrisis ligt dat nu stil.” Iedere dag gaat de inwoner van Hendrik-Ido-Ambacht direct na het Mar ieke. avondeten naar haar kamer voor stille tĳd. „Tot een jaar geleden hield ik die vlak voor het slapengaan. Maar meestal was ik dan zo afgedraaid dat er weinig van terechtkwam. Een vriendin tipte me vorig jaar om het op een moment van de dag te doen waarop ik nog meer energie

„W

zaterdag 11 april 2020

heb. Dat was een goed advies. Nu kan ik me veel beter focussen.” Mariekes stille tĳd bestaat uit een Bĳbelstudie en gebed. Iedere dag pluist ze met behulp van de Bĳbelverklaring van Matthew Henry een paar verzen uit. „Meestal het gedeelte dat bĳ de maaltĳdsluiting is gelezen. Of het hoofdstuk waar de tekst van de dag in staat. Dat is een willekeurig vers dat ik iedere dag via een Bĳbelapp toegestuurd krĳg. Ik heb ook wel een dagboek, maar dat heb ik al vier keer uitgelezen. Eigenlĳk zou ik een nieuw moeten aanschaffen.” De coronacrisis probeert Marieke langs zich heen te laten gaan. „Ik weet dat het mĳn psychische gesteldheid te veel zou beïnvloeden als ik mĳn hoofd toelaat om er veel over te D b eel d R denken. Bewoners hier stellen in de groep weleens waaromvragen. Waarom God dit toelaat, bĳvoorbeeld. Ik probeer me daarvan af te sluiten. God staat erboven. Ook in het omgaan met mĳn persoonlĳke problemen is dat een troostvolle gedachte.”

Jufs en meester in het zonnetje

Henrieke Boers

„Juf Femke belt elke dag via Skype”

Jedidjah van Houdt (7) zit in groep 4 van de Eben-Haëzerschool. Ze vindt dat haar juf Femke Ridderhof een hele goede juf is. „Iedere dag om tien uur ’s ochtends bellen we met de hele klas via Skype met de juf. De juf stelt dan vragen en soms geef ik antwoord. En ze geeft uitleg over rekenen en spelling. Verder zegt de juf de psalm van de week op. Als er nog tijd over is, leest ze voor uit het boek over Heidi in de bergen. We krijgen ook huiswerk. We moeten bijvoorbeeld rekenen via Prowise, op de computer. Dat vind ik leuk. En als ik vragen heb, stuur ik de juf een berichtje via Parro. De laatste tijd hebben we gewerkt

over het verkeer. Toen heb ik samen met papa een stoplicht gemaakt. Ik heb hem zelf beschilderd. Nu werken we over de lente. De juf stuurt ons iedere dag een raadsel om op te lossen. En elke week krijgen we een nieuwsbrief. Daarin staan foto’s van kinderen uit de klas met wat ze gemaakt hebben. En er staat in wie er die week jarig is. In april zouden we met de klas naar de bruiloft van juf Femke gaan. Maar dat kan nu niet doorgaan. Gelukkig mogen we in juli waarschijnlijk alsnog naar een kinderreceptie. Juf Femke is een lieve juf, want ze geeft complimentjes over hoe we werken. En ze maakt veel grapjes, ook via Skype. Dan moeten we soms lachen.”

beeld familie Van Houdt

Kinderen die normaal naar de basisschool gaan, zitten al bijna drie weken thuis. Toch zijn jufs en meesters achter de schermen hard aan het werk. Vier kinderen vertellen waarom hun meester of juf goed bezig is.

RDMagazine

ilie Lind

hout en fa

milie S loof

zaterdag 11 april 2020

„Meester Ter Harmsel legt uit via de app”

over een psalm. Juf Nelleke stuurt elke dag filmpjes: een kletsfilmpje, een filmpje met raadsels en een voorleesfilmpje. We mogen foto’s van waar we mee bezig zijn naar de juf sturen. In het kletsfilmpje laat ze ook foto’s van andere kinderen zien. Zo blijven we toch een groep, ook al zien we elkaar niet. De voorleesfilmpjes zijn leuk, omdat de juf altijd op een spannend moment in het verhaal stopt. Ik mis de leuke verhalen van de juf. Soms vertelt ze die nog in de filmpjes, maar op school doet ze dat gewoon tussendoor. Het lijkt me fijn om weer naar school te gaan.”

beeld familie van den Bosch

Jan Peter van de Bosch (11) zit in groep 8 van de Daniëlschool in Soest. Hij wil graag zijn juf Nelleke van der Maas in het zonnetje zetten. „We krijgen elke maandag een mail van de juf. Daarin staan alle opdrachten die we moeten maken. Op de planning staat wat we elke dag moeten doen. We zijn bezig met rekenen, taal, spelling, aardrijkskunde, geschiedenis en biologie. Normaal hebben we elke maandagochtend een weekopening met de hele school. Nu moeten we vragen maken

fam

„Juf Nelleke stuurt voorleesfilmpjes”

eld

kan de meester via een onlinevragenlijst overhoren. Dan kan hij de resultaten zien.” Ben: „Meester Ter Harmsel is een goede leerkracht, dat zag ik al aan het begin van het schooljaar. Wij hebben nog nooit een meester gehad. En nu we er eindelijk een hebben, krijgen we alleen maar les via de app. Dat vind ik jammer.” Wout: „Meester is nu nog bezig met zijn LIO-stage. Maar misschien gaat hij werken op de Haarschool. Dat willen wij heel graag.”

Ben Lindhout en Wout Sloof (beiden 10) zitten in groep 6 van de Haarschool in Rijssen. Ze genieten van de lessen van hun leerkracht, meester Ter Harmsel. Ben: „De meester geeft leuke lessen. Elke dag stuurt hij vlogs, waarin hij vanuit het klaslokaal van alles uitlegt. Na de uitleg moeten we opdrachten maken. Het spellingsdictee geeft de meester op een grappige manier: in de zinnen noemt hij allemaal namen van kinderen uit de klas.” Wout: „In de filmpjes geeft meester uitleg over bijvoorbeeld rekenen, taal en spelling. Van die vakken krijgen we ook huiswerk. Verder moeten we elke week een psalm en Bijbelse vragen leren. Deze vragen

puzzel

Cryptogram

Horizontaal 1 Bah, de olie komt op het slabbetje (5); 5 Een hond met de activiteit van een stier (7); 8 Cijferreeks, maar dan andersom (11); 10 Mondvoorraad is het fundament van prestatieloon (13); 13 Mengelmoes waar alles aldus in mag (10); 14 Die dame bezit een historische Belgische motor (4); 15 Laat u niet meevoeren in dat amusement (8); 16 Voor die oude dans werd een strijkinstrument gebruikt (5); 17 Kleding waarin men kan plassen (6); 18 Ik hoor dat die gording niet veel kost (4); 19 Hij was in een plagerige stemming, zij kreeg er een rothumeur van (7); 21 Het dienstmeisje bleek een succesnummer (5). Verticaal 2 Werkkracht (18); 3 Oude maten met sommen zijn nare lui (13); 4 Ze staan in de rij voor het document (4); 6 Het game label staat op de verpakking (9); 7 Dat is een regelmatig terugkerend tijdschrift (9); 9 Zo’n vis wordt kleiner omdat hij niet zo vet is (9); 11 Buiten het bewustzijn bleek het plantaardig (10); 12 In hoeverre is de loop der gebeurtenissen door het hoofddeksel bepaald? (7); 20 Het kleintje heeft jeuk (4). Oplossing vorige puzzel Horizontaal: 1 zoeker; 5 afgeven; 6 pronkerwt; 10 vraagwoorden; 13 staanplaats; 14 toejuichen; 16 slab; 17 geit; 19 Ohms; 20

tube; 21 afrekenen. Verticaal: 2 oefenbal; 3 knevelwet; 4 reeuw; 7 rara; 8 adoptie-

gebied; 9 onmachtig; 11 oranjebitter; 12 stond; 15 oplossen; 18 shift.

Zweedse puzzel grondhuur

unie

weefsel

digitale gegevens

erg

droesem

staat in de VS

Onder de inzenders van de goede oplossing wordt een prijs weggegeven. Stuur uw oplossing voor 16 april per mail naar puzzel@rd.nl of per briefkaart naar Reformatorisch Dagblad, t.a.v. redactiesecretariaat, Postbus 670, 7300 AR Apeldoorn. De prijs voor deze week is het boek ”Dokter in de nacht”, door Bert van den Berkt (uitg. De Banier). De oplossing van vorige week is: fastfood. De prijs gaat naar F. Ensel uit Vlaardingen.

plant ijdel mens

hymne

begrafenistoespraak

slaapplaats

petroleumether

geestelijke

bundel papier

leeg inlichtingendienst

nagerecht

Prijspuzzel

duikeend

bergweide

oplossing:

afsluiting

staat in de VS

karaf

vaste klant

RDMagazine

het laatste woord

Pasen „Op de derde dag zal Hij ons doen verrijzen...” Hosea 6:2 Als er in de Bijbel gesproken worden over de derde dag, is het zaak om heel goed op te letten. Ten derden dage komt God in het spel. En als Hij ingrijpt, draait alles om. De steen voor het graf wordt weggerold, de doodsdoeken worden ontbonden, opgerold en terzijde gelegd omdat ze geen functie meer hebben. Jezus komt namelijk niet terug uit de dood, zoals Lazarus. Hij is door de dood heen gegaan om die zo voor altijd te verslaan. De grote morgen, die zo lang schemerde boven het graf, is eindelijk daar. Het is Pasen!

Colofon RDMagazine is een wekelijkse uitgave bij het Reformatorisch Dagblad. Directie: Ir. C. Heutink Hoofdredacteur: Dr. ir. S. M. de Bruijn Coördinatie: Michiel Bakker, Mariska Dijkstra en Clasina van den Heuvel Ontwerp: Corné van der Horst

zaterdag 11 april 2020

Redactie: RDMagazine Postbus 670, 7300 AR Apeldoorn Telefoon: 055-5390222 E-mail: rdmagazine@rd.nl Abonneeservice: Postbus 613, 7300 AP Apeldoorn Telefoon: 055-5390498 E-mail: abonneeservice@erdee.nl Adverteren: Telefoon: 055-5390499 E-mail: advertentie@erdee.nl

Tips voor de inhoud van RDMagazine? E-mail: rdmagazine@rd.nl WhatsApp: 06-43020391 EMG legt van abonnees gegevens vast voor de uitvoering van een overeenkomst en om hen te informeren over producten en diensten. Voor meer informatie over het privacybeleid en de algemene voorwaarden van EMG, zie erdeeservice.nl.

envolle Waard rg zo

Salem, wj geloven erin! ma? o l p i d Geen op u o j n e Wij leid

Salem zoekt Activiteitenbegeleider

36 uur

Per zo spoedig mogeljk O Ochtenddiensten chtenddiensten V Verzorgende-IG erzorgende-IG ((PG) P G)

In overleg overleg In

D Diensttjden ienst tjden v van an 0 08.30-11.30 8 . 30 -11. 30 u uur ur

tot > woon- of activiteitenbegeleider > zorgassistent > huishoudelijk medewerker in Uddel of Puttershoek.

Ochtenddiensten Verzorgende-IG (Somatiek)

In overleg

Diensttjden van 07.00-11.00 uur

Avonddiensten Verzorgende-IG/ Verpleegkundige

28-36 uur

Per juli 2020

Ergotherapeut

22-36 uur

Zo spoedig mogeljk, tjdeljk i.v.m. zwangerschap

Eerst meer weten? 06 37 18 40 23 hr@adullamzorg.nl werkenbijadullam.nl

Heb jj afiniteit met de zorg? Meld je aan voor onze oproeppool!

wonen met zorg

Ridderkerk

werkenbjsalem.nl