Terdege 13 mei 2020 by Erdee Media Groep

brengt kleur en inhoud in het dagelijks leven

Visite voor het raam?

* 13 MEI 2020 * NR. 17 * € 5,25 Wilbert en Margreet Magré verloren beiden

Deel een lollypop

hun vader

In Buitengeluk dit keer: (Nog) meer zaaien in de moestuin

en verder... *

ROUWEN IN CORONATIJD WAT ‘ZEGT’ MIJN ZELF GEKNIPT LOSLATEN IS SOMS BABY? ROEP TOT OMKEER BÉST MOEILIJK

Een vrouw, wanneer zij baart, heeft droefheid, dewijl haar ure gekomen is; maar wanneer zij het kindeken gebaard heeft, zo gedenkt zij de benauwdheid niet meer, om de blijdschap dat een mens ter wereld geboren is.

beeld: GETTYIMAGES

Johannes 16:21

Blijdschap De waarheid van dit vers uit Johannes 16 wordt door veel lezers herkend, maar ten diepste alleen door de moeders beleefd. Zij ondervonden metterdaad de waarheid van Gods Woord: „Met smart zult gij kinderen baren.” Wat een benauwend ogenblik als er aan eigen kant geen kracht is om te baren. Maar wat is de vreugde onuitsprekelijk groot als na zulke angstige ogenblikken het kind aan de borst gedrukt mag worden. Evenzo bevonden Gods wedergeboren kinderen zichzelf in die geestelijke droefheid toen zij, door eigen schuld, hun diepe nood voor de Heere leerden kennen vanwege hun zonden. Daar was geen vreugde, en blijdschap konden ze zelf niet maken; veel minder zichzelf verlossen. Echter, het wonder waar ze op hoopten maar dat ze niet durfden te verwachten, is door Gods genade geschied. Hij schonk hun een welschapen Zoon; zij mochten door het ware geloof de Schoonste der mensenkinderen in hun armen nemen en zich bovenmate zeer verwonderen in én over Gods Gave. Christus bereidde Zijn discipelen voor op de tijd dat zij Hem niet zouden zien. Hij wilde hen bemoedigen. Hij zou voor hen plaats bereiden in de hemel en hun Zijn Trooster zenden. Er zouden voor hen bange en donkere tijden aanbreken. Tijden van grote verdrukking. Want de Kerk moet door veel verdrukking ingaan in het Koninkrijk der hemelen. Met name is de overblijvende zwakheid en verdorvenheid hun gedurig tot smart. Ze vrezen daardoor dikwijls, na alle voorgaande ontvangen vreugde en blijdschap, nog eenmaal onder de druk te zullen bezwijken. Maar die droefheid en benauwdheid zijn voor Gods kinderen van voorbijgaande aard! Het is een verdrukking van tien dagen, want de tijd zal zeker eenmaal aanbreken dat zij vanuit die grote verdrukking verlost worden. Dan zullen alle tranen van hun ogen afgewist worden en zullen ze hun wens verkrijgen om eeuwig met Hem te zijn. Vrolijkheid en blijdschap zal dan op hun hoofd zijn, maar droefenis en zuchting zullen wegvlieden.

tekst: DS. K. VAN OLST, DOORNSPIJK

VOORWOORD

Loslaten „Zal ik rijden, mam?” En weg zijn de autosleutels. De bijrijdersstoel is nu mijn domein. Nog wel... De donderdag voordat ‘alles’ platging op die bewuste maandag in maart, haalde onze oudste dochter haar rijbewijs. En omdat ze nog maar 17 is, mag ze niet alleen rijden. Maar daar zijn dus bijrijderspasjes voor. En sindsdien zijn de rollen ineens omgedraaid. Natuurlijk klem ik mijn kaken op elkaar als we een kruising naderen. Zou ze wel op tijd stoppen? Ziet ze die auto van links wel? En ogenschijnlijk ontspannen beleef ik inhaalmanoeuvres. Beetje jammer dat ik plakhanden krijg, maar dat is vast van het zonnige weer. Mijn respect voor rijschoolhouders is toegenomen. Alhoewel, die kunnen ongestraft ingrijpen. Bij moeders is dat niet toegestaan;-). Helaas zijn ook deze ritjes nog maar een kwestie van dagen. En dan mag ze helemaal zelfstandig rijden.

En weg zijn de autosleutels. De bijrijdersstoel is nu mijn domein. Nog wel...

Behalve gevoelens van trots bespeur ik ook wat andere emoties. Ik denk dat ik het artikel over gezond loslaten op pagina 52 nog maar eens moet lezen.

gi gisette@terdeg gisette@terdege.nl sette@terdege.nl

PS: De Terdege Zomerfair gaat niet door. Daarom starten we online binnenkort met iets leuks! Volg ons op Instagram of Facebook. terdege *

13 MEI 2020

Donderdag 21 mei is het Hemelvaartsdag. Leestip: Psalm 110.

COLUMNS 23 31 40 61 93 97

Arien De boer op Ruth Uit de pastorie Johan Neline

Dood en leven liggen in deze Terdege dicht bij elkaar. Twee aangrijpende verhalen over verlies. En dan lees je verderop over de navelstreng, een groot gezin, babygeluidjes. Paars is de kleur van een heerlijk geurende sering in de lente, maar ook een kleur van de rouw.

VOLG ONS OP FACEBOOK, INSTGRAM OF KIJK OP WWW.TERDEGE.NL VOOR LEUKE DIY

Inhoud BEZINNING 02 32 35 36

MEDITATIE BIJBELSTUDIE OGENBLIK PASTORAAL

Ds. J.M.D. de Heer: „Omkeer en berouw horen bij elkaar” 42 HOE LEES JE DE BIJBEL?

Deel 4 (slot): Niet meegaan met de massa 58 KERKGESCHIEDENIS

John Paton 83 JOUW VRAGEN

ONTSPANNING

MENSEN 12 ROUWEN IN CORONATIJD

„Via videobellen hebben wij afscheid genomen van pap” 24 WILBERT EN MARGREET MAGRÉ

„We hebben in de paar jaar dat we samen zijn al veel meegemaakt” 52 OPVOEDEN IS OOK LOSLATEN 62 SERIE GROTE GEZINNEN

Deel 3: Een klinkende rij van elf namen 70 OUD GOUD 76 ALS JE KOTER EEN KEEL OPZET

Wegwijs in babytaal 81 STAY AT HOME

Nog even stilzitten, kapper mama is bijna klaar 94 VORSTEN

Koningsdag

08 41 48 51 57

CONTACT OP JACHT ONDER ONS VERVOLGVERHAAL JENTHE PILLETJES VAN FIJA

68 74 84 86

KENNIS VAN ZAKEN CULINAIR BUITENGELUK DIY

Een platte buik is gezond

Graafmachine 90 PUZZELS

! t c nta

POST N A T V HOUD

Kinderpraat De vader van Lydia (3 jaar) had een opgezette reeënkop gekocht. Toen Lydia hem aan de muur zag hangen, bekeek ze de nieuwe aanwinst aandachtig. Ineens vroeg ze: „Papa, zijn de pootjes van de ree nu bij de buren?” Fam. Muilwijk

TROUWE ABONNEES Bedankt, trouwe abonnees, voor jullie jarenlange abonnement op Terdege. In elk nummer zetten wij er drie in het zonnetje. Deze keer zijn dat: Dhr. A.W. Francoijs uit Elst (U) Mevr. M.J. Folmer uit Elspeet Dhr. G.H. Brouwer uit Barneveld

Hebt u een leuke brief, wilt u iemand bedanken of gewoon iets laten weten? Stuur een mailtje naar redactie@terdege.nl. Bij huwelijk, jubilea of geboorte leven wij graag mee! Stuur een kaart en wij sturen jullie een kleine attentie terug.

Zij krijgen van ons een mooi cadeau toegestuurd.

CONTACT

Een

kaartje voor

RUBEN KOM hoopt 28 mei 23 jaar te worden. Hij houdt van tractors en grappige plaatjes. Ruben is meervoudig gehandicapt. Westdijk 15, 3244 BM Nieuwe-Tonge. MEVR. J. OOSTERLEE-FLOOR (81) heeft bij een val beide bovenarmen gebroken. Veerweg 1, 3257 LR Ooltgensplaat. BARRY VAN OMMEREN wordt D.V. 17 mei 20 jaar. Hij heeft het downsyndroom. RRI Curry RD 524408, Beachville no7-1AO, Ontario, Canada. MEVR. MATER-HAMELINK hoopt 15 mei 83 jaar te worden. Zuiderkruis 154, 3902 XD Veenendaal. ANNA MULDER (5 jaar) is uit de schommel gevallen en heeft haar arm op twee plaatsen gebroken. Gemeenteweg 158, 7951 CS Staphorst. MEVR. M. N. BEELDENS (77 jaar) tobt al jaren met haar gezondheid. Nu is ze geopereerd aan haar nek en verblijft ze in een revalidatiecentrum. Vilente Overdal, Lebretweg 2, 6861 ZW Oosterbeek. GERWIN VOS is op 4 mei 44 jaar geworden. De Schutse, afd. Torenvalk, Stationsstraat 28, 4041 CJ Kesteren. WILLIAM VAN WIJK werd op 2 mei 28 jaar. Singel 151, app. 187, 4255 HC Nieuwendijk. MEVROUW L.M.J. VAN DER WERFRICHEL is 93 jaar en woont in een verpleeghuis. Onlangs is haar zus overleden en ze heeft geen afscheid kunnen nemen. Delfshoven, kamer 317, Vorrinckplein 99, 2624 DS Delft.

Facebook

IN HET VOLGENDE NUMMER VEEL AANDACHT VOOR DE ZORG. WIJ VROEGEN ALVAST:

& Instagram welke patiënt vergeet jij nooit?

MARJOLEINDENHERTOGSCHIPPERS: „Een lief mannetje op een gesloten afdeling voor dementerenden. Altijd in voor een grapje, maar soms onrustig. Hij kroop in de gang op zijn knieen achteruit en maande mij dit ook te doen. Er moest gezaaid worden, want het was mooi weer. Aan het einde van de lange gang stond hij op en ging naar zijn kamer. Daar aangekomen zakte hij voor zijn bed op de knieën en deed op een heel eerbiedige, eenvoudige manier een gebed. Hij vroeg een zegen over het gezaaide en vergat ook de zuster niet die hem geholpen had.”

RIANNEVANDEELEN: Dat is voor mij een oncologiepatiënte van 23 jaar die niet lang meer te leven had. We waren van dezelfde leeftijd, gingen allebei trouwen en fantaseerden samen over de bruiloft. Wat voor soort boeket, welke jurk enzovoort. Maar wat een schril contrast. Zij trouwde omdat ze zo ziek was vanuit het ziekenhuis. De verpleegkundigen vormden op de gang een erehaag met bogen en bellenblaas. Een korte ceremonie, de kamer was versierd. Ik had twee weken later mijn bruiloft met alles erop en eraan.”

ANNEMARIJNEBAKKER:

„De patiënte die voor het oren uitspuiten haar oren niet met slaolie maar met sladressing druppelde.”

Wie stuurt onze oma’s een kaart zodat ze zich niet alleen voelen? (OMA) MW. KLOMPENMAKER, Schepenenstraat 100, 8271 VK IJsselmuiden, en (OMA ) MW. RUITENBERG-VAN ’T OEVER, Stationsweg 20, 8096 AX Oldebroek, De Hullen kamer 116.

terdege *

13 MEI 2020

KASTJEVANNILSENMAUD: „Op de gesloten afdeling van een verpleeghuis had ik een ‘vriendin’. Een pittig dametje, ze was boerin geweest. Iedere nacht om halfvijf was het zo ver. Zonder gebit liep ze al koeien tellend over de afdeling. Tegen zeven uur kroop ze weer in bed en sliep tot een uur of elf. Door gekke bekken te trekken, lukte het mij om haar uit bed te krijgen. Toen ik na een vakantie als eerste bij haar ging kijken, trok ik weer een gek gezicht. Ze zei: „Hey! Ben je d’r weer?” De schat!”

Ook graag een kaartje voor W. DIJKSTRA-DE HEER, Westeinde 21, 3466 NK Waarder, en R. DIJKSTRA, Verpleeghuis de Hanepraij, afdeling Voordek, Fluwelensingel 110, 2806 CH Gouda

MARIEN VERHOEK heeft het Atr-x-syndroom. Hij hoopt op 18 mei 20 jaar te worden (hij heeft het niveau van ongeveer 1 jaar). Nu hij i.v.m. het coronavirus niet naar de dagbesteding kan, zou het leuk zijn als hij thuis verrast wordt met kaarten. Slunterweg 14, 6712 BV Ede.

CONTACT

Mark Brouwer OP MISSIE

JENINEVANTUIJL: „Jaren geleden werkte ik in de thuiszorg. Het was eerste kerstdag en ik was eigenlijk liever thuis gebleven. Vroeg in de avond hielp ik een dementerende hoogbejaarde vrouw naar bed. Toen ik op het punt stond weer weg te gaan, begon zij Psalm 89:8 te zingen: „Wij steken ’t hoofd omhoog en zullen d’eerkroon dragen, Door U, door U alleen...” Ontroerd heb ik haar gedag gezegd. Het werd voor mij een heel mooie Kerst.”

AFKEVDBERGE: Die man van rond de 45 jaar met uitgezaaide longkanker. Hij was uitbehandeld en moest tijdens mijn nachtdienst afscheid nemen van zijn kinderen. Wij hielpen hem overeind, zodat hij voor de laatste keer zijn kinderen kon knuffelen. Tranen, ook bij ons als verpleegkundigen. Heftig, maar ook zó mooi om in zulke situaties voor deze patiënten te mogen zorgen.”

Volg ons ook op Facebook en Instagram.

over schieten

Een van de belangrijkste vaardigheden die je als operationeel militair beheerst, is het schieten met verschillende wapens. Als officier schiet ik een stuk minder dan toen ik manschap was. Toch probeer ik minimaal elk kwartaal de aangeleerde vaardigheid op peil te houden. Kwestie van houding, ademhaling, richten, trekkerdruk opbouwen en dan schrik je van het schot als het goed is. In de sniperopleiding is dit helemaal van belang. Schieten is in principe dodelijk. Als je aan de verkeerde kant van het wapen staat tenminste. Ik maakte een keer mee dat tijdens de mariniersopleiding een cursist de opleiding verliet omdat hij niet wilde schieten op kartonnen schijven. En al helemaal niet op mensen (als dat al eens voorkomt). Eigen keuze, maar had hij beter eerder kunnen bedenken. Dat terzijde. Dat brengt me op het verschijnsel schietgebedjes. Het woord klinkt misschien oneerbiedig, maar ik heb in mijn leven heel wat schietgebedjes gedaan. Ze zijn niet op twee handen te tellen. En bij u? Schietgebeden zijn al heel oud. Afgeleid van het schieten met ”spieschen en pijlen”. Net als het schieten nu: een knal en het is weg. Voetius zegt ervan: „Een gebed dat bestaat uit één of twee, meestal niet hardop uitgesproken gebeden, waarmee ons hart in elke situatie een verzuchting tot God kan opzenden.” Vaak een roep van verwondering, een bede, een belijdenis of een dankzegging. Nog vaker een roep om hulp. Uit eigen ervaring: heel vaak met een belofte gepaard. Die ik dan weer snel vergeet. Een misser…

„Alles is anders, maar niet minder”

De rouwadvertentie en de rouwkaart spreken boekdelen. “We vinden het fijn om uw condoleance en meeleven schriftelijk te ontvangen” en “U kunt deze dienst meebeleven door te luisteren via ...” Het coronavirus heeft in dagen van rouw een grote invloed. Terdege interviewde een rouwdragende familie, een predikant, een begrafenisondernemer en een cameraman over hun ervaringen. beeld begraafplaats: TINEKE VAN DER EEMS

terdege *

13 MEI 2020

ROUWEN

“VIA VIDEOBELLEN ZONGEN WE SAMEN PSALM 89 VERS 8” De vader van John was al jarenlang ziek. Hij had uitgezaaide prostaatkanker. Dus toen hij heel erg vermoeid was en last had van veel bloedverlies, leken dat complicaties van zijn kwaal. De uroloog liet hem opnemen in het ziekenhuis. Slechts enkele dagen later overleed Jan van Voorst op 77-jarige leeftijd. tekst: GISETTE VAN DALEN-HEEMSKERK beeld: RENATE BLEIJENBERG-VAN LEEUWEN

John en Esther van Voorst hebben verdrietige en intensieve weken achter de rug. De opname van Johns vader in het ziekenhuis verliep zo anders dan verwacht. Na twee dagen kreeg de moeder van John maandagavond laat onverwachts het telefoontje dat haar man waarschijnlijk het coronavirus onder de leden had en naar de speciale afdeling was overplaatst. Er zou nog wel zuurstof worden toegediend maar een plek op de intensive care zou geen baat meer hebben, zo werd er gezegd. Ook John’s moeder was vanaf dat moment niet meer welkom in het ziekenhuis. John: „Dat veranderde toen twee dagen later bleek dat mijn vader stervende was. De verpleging gaf aan dat er twee mensen naar mijn vader toe mochten komen. Mijn moeder is toen gegaan met mijn zus.” HEFTIG ESTHER: „Via videobellen hebben wij afscheid genomen van pap. Het was heel bijzonder om zo toch nog even contact te kunnen hebben met elkaar. Ook elk kleinkind heeft nog iets tegen opa kunnen zeggen.” JOHN: „Daarna hebben we met de hele familie gezongen. Mijn vader luisterde een regel uit Psalm 89 vers 14

terdege *

13 MEI 2020

8. Ook die hebben we toen samen gezongen. Dat was heel mooi. Later hebben we dit vers boven de rouwkaart gezet. Rond een uur of halfnegen vroeg een verpleegkundige of er nog meer kinderen waren. Wij zijn thuis met drie kinderen en toen mochten mijn broer en ik ook komen. Wij zijn onmiddellijk gegaan en konden toen de laatste dingen nog tegen hem zeggen. Als ik nu terugkijk, is dat best bijzonder. De regels zijn per ziekenhuis verschillend. Maar alle lof voor het personeel van het St Jansdalziekenhuis in Harderwijk.” Esther vindt het moeilijk dat zij niet lijfelijk afscheid heeft kunnen nemen. „Wij waren er via videobellen wel bij. Maar toch vond ik het heftig. Op zo’n moment wil je graag echt afscheid nemen en naast je man staan.” AFSTANDELIJK Ook de besprekingen met de begrafenisondernemer vonden uitsluitend via videobellen plaats. John: „Ik vond het best complex om alle zaken zo te regelen. Normaal gesproken zit je met elkaar om de tafel, nu was alles digitaal en onpersoonlijk. Ook konden we elkaar niet troosten en was er geen fysiek contact mogelijk. Dat voelde naar. Mijn moeder gold door de hele situatie ook als een

John en Esther van Voorst

mogelijke coronapatiënt. Dat maakte het voor haar extra moeilijk. Op beperkte schaal was er, binnen de geldende regels, condoleance mogelijk. De familieleden van mijn ouders zijn op leeftijd, dus de meesten vonden het niet verstandig om te komen. Begrijpelijk natuurlijk, met de meesten hebben we toen ook via videobellen gesproken. ESTHER: „Normaal gesproken wordt de overledene opgebaard in het gebouw van de kerk van mijn schoonouders, de gereformeerde gemeente in Lelystad. Nu moest dat in de rouwkamer van de begrafenisondernemer. Hoewel het goed geregeld was, is dat toch een stuk afstandelijker. Wel merkten we dat het medeleven heel intens was. We hebben ongelofelijk veel kaarten gehad. Mensen zochten duidelijk naar een andere manier om hun medeleven onder woorden te brengen. Dat hebben we als heel ijn ervaren. En ook aan de kinderen werd gedacht. Zij kregen veel post en appjes. Ook van mensen van wie we het echt niet verwachtten.” TROOST Tijdens de begrafenis konden er maximaal 25 mensen van de familie in de kerk zijn. Esther: „Daardoor moest onze kleindochter van zeven jaar thuisblijven. Ook de

broers en zussen van mijn schoonouders konden niet aanwezig zijn. Maar toen we de kerk uitkwamen stonden familieleden, vrienden en gemeenteleden als een erehaag langs de weg. Dat vonden wij heel erg ontroerend.” JOHN: „De livestream van de rouwdienst is door veel mensen bekeken. Het medeleven was zeker niet minder. Als zonen en kleinzonen hebben we zelf de kist van mijn vader gedragen. Omdat we dicht op elkaar stonden, moesten we mondkapjes op. Dat gaf een raar beeld. Tegelijk vond ik het heel eervol om dat zo samen te doen. Alles was anders, maar toch voelden wij ons gesterkt. Het belangrijkste in dat alles was dat mijn vader tijdens zijn leven nooit onder stoelen of banken gestoken heeft dat hij geborgen was in de Heere Jezus. Zeker de laatste jaren was zijn ziekte best een lijdensweg, maar hij klaagde nooit. Door de snelheid waarmee alles gegaan is, voelt zijn overlijden nog als onwerkelijk. Het gemis voor mijn moeder en voor ons is er nu elke dag. Dingen die je nog tegen hem had willen zeggen, maar nu kan dat niet meer… Maar het is voor ons een enorme troost om te weten dat hij het nu oneindig veel beter heeft.”

BIJZONDERE ONDERSTEUNING IN EEN BIJZONDERE TIJD

Ds. D.W. Tuinier

In drie weken tijd leidde ds. D.W. Tuinier acht begrafenissen, onder omstandigheden die hij enkele maanden geleden voor onmogelijk had gehouden. Toch is hij niet mismoedig. ”Zowel bij nabestaanden als bij mezelf zie ik dat de Heere bijzonder wil ondersteunen.” tekst: HUIB DE VRIES beeld: HENK VISSCHER

ROUWEN

Ds. D.W. Tuinier, 56 jaar Predikant van de gereformeerde gemeente te Kampen Consulent van de gereformeerde gemeenten te Emmeloord, Hoogeveen, Lelystad en Oudemirdum

Nooit eerder stond ds. D.W Tuinier in korte tijd zo vaak aan het graf. In zijn eigen gemeente overleden in drie weken tijd vijf bejaarde gemeenteleden en een 71-jarige ambtsdrager door het coronavirus; een wat jongere vrouw aan kanker. In zijn consulentgemeente Lelystad stierf een oud-ambtsdrager door Covid-19. „Andere gemeenteleden mochten weer thuiskomen, maar hebben waarschijnlijk nog een lange periode van herstel nodig.” Bezoeken kan hij hen niet, zoals hij ook de overleden schapen van zijn kudde niet kon bezoeken. Zelfs niet in hun laatste dagen. „Dat is heel onwezenlijk en moeilijk. Alleen de familie mocht in tweetallen, met speciale kleding aan, afscheid nemen van hun geliefde. Ik denk terecht, maar je voelt je als herder machteloos. Er blijven gevouwen handen en gebogen knieën over.” Tijdens de dagen van hoop en vrees leefde hij intensief met de families mee. „Ik had elke dag telefonisch contact met naaste familieleden en sloot de gesprekken af met Schriftlezing en gebed.” Tot zijn verwondering ontving hij de kracht om staande te blijven. „Ik beleef de dingen heel intens, daarom moet ik eigenlijk niet meer dan één begrafenis per week hebben. Nu kreeg ik de moed om de ene begrafenis na de andere te leiden. Zowel bij nabestaanden als bij mezelf zie ik dat de Heere in een bijzondere tijd bijzonder wil sterken. Achteraf voel ik pas goed wat deze periode met me heeft gedaan.” KERNTEKST Vrijwel alle diensten waren te volgen via een livestream. Ook de teraardebestelling van de overledene kon op afstand worden meebeleefd. De predikant vindt het een waardevol alternatief voor het fysiek bijwonen van de uitvaart. „Zelfs nabestaanden die in gewone omstandigheden de begrafenis niet hadden bijgewoond, bleken soms via de livestream mee te kijken en op deze wijze nog eens het Evangelie te horen waarmee ze zijn opgegroeid.” Het bespreken van de begrafenis gebeurde telefonisch. „Onder gewone omstandigheden doe ik dat het liefst met alle gezinsleden erbij. Nu had ik voornamelijk contact met de achtergebleven weduwe of weduwnaar, die ik elke dag

belde. Daarnaast probeerde ik alle kinderen een keer te spreken, om een luisterend oor te bieden, samen met hen een stukje te lezen en te bidden.” De rouwdiensten waren in essentie niet anders dan gebruikelijk, zij het met minder hoorders in de banken. „Meestal spreek ik over het Bijbelgedeelte dat de familie op de rouwkaart heeft laten zetten; aan het graf vaak over Johannes 11:25: „Ik ben de Opstanding en het Leven.” Dat vind ik een kerntekst bij een begrafenis.” Op het kerkhof moest hij het nu kort houden, op dringend verzoek van de overheid. „Na een paar opmerkingen over een Bijbeltekst sprak ik de geloofsbelijdenis uit en bad ik het Onze Vader.” DROOM Met een woord van de puriteinen voelt hij zich sterker dan ooit een stervende onder stervenden. „Ik heb nog meer oog voor de vergankelijkheid van het leven en het gewicht van onze ziel, maar ook voor de rijkdom van het Evangelie. De dood heeft niet het laatste woord. Het is Pasen geweest; graf en hel zijn verslonden tot overwinning.” Blikt hij terug op de begrafenissen, dan hebben ze iets van een droom. „Maximaal dertig mensen erbij, de dragers van de kist met mondkapjes voor… De man van een vrouw die ik begroef, kreeg de keus om bij zijn vrouw in het ziekenhuis te blijven en na haar sterven in quarantaine te gaan, of weg te gaan om de begrafenis bij te kunnen wonen. Waarop hij antwoordde: „Ik ben liever bij mijn levende dan bij mijn overleden vrouw.” Dat vond ik heel aangrijpend.” Ondanks de voorbeelden van Gods ondersteuning, verwacht ds. Tuinier dat er bij velen een terugslag zal volgen. „God is de Getrouwe, maar we blijven mens. Het is mijn verlangen dat de Heere deze roepstem voor ons allen zal gebruiken tot waarachtige bekering, verootmoediging en nader onderwijs op de levensweg. Alleen achter het bloed van het Lam zijn we veilig. Naast de tranen vanwege de gevolgen van onze zonde vloeien er hopelijk ook tranen vanwege de zonde zélf, als vrucht van de droefheid naar God. Hij is nabij de ziel die tot Hem zucht en troost het hart dat schreiend tot Hem vlucht.”

terdege *

13 MEI 2020

ROUWEN

„NABESTAANDEN KRIJGEN GEEN TIJD VOOR BEZINNING” Ze had de afgelopen maanden zeker twintig” begrafenissen waarbij corona de doodsoorzaak was. Wendy Livestro van uitvaartonderneming Noach kent de ziekte inmiddels als geen ander, want corona drong ook haar woning binnen. Het is echt verschrikkelijk en het betekent heel veel voor de nabestaanden.” tekst: AD ERMSTRANG beeld: RENATE BLEIJENBERG-VAN LEEUWEN

Gewoonlijk heeft het in Dronten gevestigde uitvaartbedrijf één tot twee begrafenissen per week. De voorbije periode liep dat op tot vijf. Met negen personeelsleden kregen Wendy, haar man Erwin en hun zoon Bjorn het ontzettend druk. „We kunnen het allemaal net aan.” Ze heeft een ingrijpend periode achter de rug, ook privé. Erwin Livestro raakte tijdens zijn werk zelf besmet. Hij lag dagenlang op de intensive care. „Dan ondervind je aan den lijve de vreselijke gevolgen van corona.” Wendy Livestro besloot in samenspraak met de andere familieleden de onderneming zo goed en zo kwaad als het kon voort te zetten. Inmiddels is haar man aan zijn revalidatieproces begonnen. „Maar we rekenen erop dat het wel anderhalf jaar kan duren voordat hij weer de oude is.” Tijdens de ziekenhuisopname en daarna kreeg ze veel steun van vrienden en kennissen, bij het thuisonderwijs en het verzorgen van hun acht kinderen. „Dat was en is geweldig, maar dat niet alleen. Voor alles mogen we geloven dat we kracht van boven ontvangen.” SCHORTEN Corona had een geweldige impact op de werkzaamheden in de uitvaartbranche. „We waren al enigszins 18

terdege *

13 MEI 2020

voorbereid. Je zag het in Noord-Brabant ontstaan en we hebben vroegtijdig beschermingsmiddelen zoals schorten, mondkapjes en handschoenen ingeslagen.” De echte gevolgen merkten ze pas toen in hun omgeving de eerste mensen bezweken aan de gevolgen van de uiterst besmettelijke ziekte. „Mensen komen min of meer in een achtbaan terecht, waarbij er nauwelijks sprake is van enige bezinning. Als er sprake is van corona verlopen de contacten gewoonlijk via de telefoon, mail en videobellen. Je kunt er meestal niet heen als er besmetting is binnen de familie. Dat belemmert ons enorm, want wij willen juist dicht bij de mensen staan. We zijn onder normale omstandigheden in die week als het ware een onderdeel van de familie.” Noach heeft veel begrafenissen in evangelische en in reformatorische kringen, maar ook wel van niet-christenen. „We steken onze levensovertuiging niet onder stoelen of banken”, zegt de bij de gereformeerde gemeente van Lelystad aangesloten onderneemster. „Als mensen daar behoefte aan hebben, kunnen we met hen een stukje lezen of bidden. Niet dat we de plaats van de ouderling of de dominee innemen. Die hebben hun eigen taak, maar wat wij doen, kan wel troosten.”

Wendy Livestro, 38 jaar Mede-eigenaar van Noach Uitvaartzorg Midden-Nederland in Dronten Werkzaam in F levoland en Gelderland Af en toe is bezoek aan huis nog wel mogelijk. „Je spreekt elkaar dan aan de keukentafel, dat gaat net. Je zou in sommige gevallen wel een arm om mensen heen willen slaan, maar dat kan natuurlijk niet. Als er sprake is van actieve corona is een mondkapje verplicht. Dat maakt het niet eenvoudiger. Je mist een deel van de mimiek.” Voor een groot deel van de familie is het niet mogelijk om van een coronapatiënt bij het overlijden afscheid te nemen. De lichamen komen in een bodybag uit het ziekenhuis of worden door de uitvaartverzorger opgehaald bij een verpleeghuis of hospice. „In een enkel geval is het mogelijk om thuis op te baren.” Het lichaam aanraken is taboe en soms zijn er beschermingsmiddelen nodig. „Het ziet er allemaal heel afstandelijk uit.” In verreweg de meeste gevallen baart de uitvaartonderneming de lichamen op in het eigen afscheidshuis in Dronten. In kleine groepjes kunnen daar mensen naartoe komen. Er is ook de mogelijkheid om een videobelverbinding te maken met hen die hun woonomgeving niet kunnen of mogen verlaten. „We mogen geen koffie of thee schenken, maar proberen dat te compenseren door mensen zo veel mogelijk de ruimte te geven. Willen

Wendy Livestro

ze een uur of langer blijven, dan is dat geen probleem. Zij moeten per slot van rekening verder met hun verdriet.” SOBER De rouwdienst is meestal kort en sober. Familieleden, kennissen en belangstellenden kunnen de afscheidsdienst op afstand beluisteren, slechts een heel klein groepje gaat mee naar het graf. „Maximaal dertig personen, liever blijven we daar onder.” Steeds vaker wordt er gebruikgemaakt van het via livestream volgen van de begrafenis. In veel gevallen wordt er een fotograaf en/of een videograaf ingeschakeld. „In reformatorische kringen gebeurt dat duidelijk minder en blijft vaak alleen de kerk verantwoordelijk voor uitzending van de dienst.” De vele beperkingen rondom corona hebben gevolgen voor de rouwverwerking, denkt ze. „Na het overlijden en de begrafenis kunnen mensen bovendien niet bij elkaar op visite en vallen ze in een gat. De uitvaart stopt niet bij de begrafenis. Als we mensen nog een keer bellen, wijzen we er ook altijd op dat ze hulp moeten zoeken. Al is het maar voor één of twee gesprekken.”

DISCRETIE EN SOBERHEID ZIJN DE SLEUTELWOORDEN

Paul Klomp

Hij heeft er een bijzondere taak bij sinds de coronacrisis. Cameraman Paul Klomp (31) uit Bennekom is op verzoek aanwezig bij begrafenissen. Rouwenden kunnen op die manier vanuit huis toch de afscheidsdienst bijwonen. tekst: JACOMIJN ARIAKHAH beeld: KLOMP CREATIVE

ROUWEN

Paul Klomp (31) uit Bennekom is eigenaar van videoproductiebedrijf Klomp Creative. Hij wordt als zelfstandige op breed gebied ingezet: voor bedrijfsfilms, promotiefilms en journalistieke producties.

De eerste keer dat hij benaderd werd met het verzoek om op een begrafenis te ilmen, is nog maar kortgeleden. De desbetreffende familie had bloedverwanten in Canada wonen. Die konden niet bij de rouwdienst zijn. Ook enkele familieleden in Nederland konden de dienst niet bijwonen omdat ze corona hadden. Onder wie de vrouw van de overledene. Hij heeft er even over na moeten denken voordat hij akkoord ging, zegt hij. „Wil ik hier wel mee geconfronteerd worden, vroeg ik me af. En is het kies om hieraan te verdienen? Maar ik bedacht dat ik juist vanwege mijn expertise en kennis van de achterban veel kan betekenen in de rouwverwerking van mensen. Dat gaf de doorslag. Want hoe ijn is het om deze mensen de mogelijkheid te bieden live mee te kijken of achteraf de beelden op een passende manier terug te kijken?” Inmiddels heeft hij meerdere begrafenissen geilmd. Via zijn website meeleven.live kunnen betrokkenen door middel van een persoonlijke link de rouwsamenkomst en de begrafenis volgen. GEVOELIG Klomp, zelf van reformatorischen huize, is zich ervan bewust dat zijn werk gevoelig ligt. „Soms wil een deel van de familie graag dat de begrafenis geilmd wordt, maar is een ander deel erop tegen. Dat begrijp ik heel goed. Wat ik doe is natuurlijk ook vrij nieuw. Maar het lastige is dat je maar één keer kunt besluiten om het wel of niet te doen.” Soberheid en discretie zijn sleutelwoorden bij zijn werk. „Daarom stel ik mijzelf tijdens de begrafenis de hele tijd de vraag wat voor de nabestaanden belangrijk is om terug te zien en wat niet.” Ook gaat hij met zijn klanten van tevoren goed in gesprek. Waar moet het beeld beginnen? Thuis, bij het wegdragen van de kist? Of bij de kerkdienst? Wat willen ze in beeld hebben en wat vooral niet? Mag de emotie van de aanwezigen vastgelegd worden, of alleen van grote afstand? Moet alleen de dominee in beeld komen, of ook het orgel en de mensen? Op de begrafenis zelf treedt hij zo min mogelijk op de voorgrond. Hij trekt een zwart pak aan, zodat hij niet op-

valt, en loopt zo min mogelijk heen en weer. „Ik registreer met mijn camera wat er gebeurt en blijf op gepaste afstand. Omdat je met een professionele camera heel goed kunt inzoomen, kan ik ook op de begraafplaats wat op afstand blijven staan en toch voor de nabestaanden thuis het afscheid van de overledene in beeld brengen.” Achteraf is hij blij dat hij ermee heeft ingestemd dit werk op te pakken. „Ik heb ervaren dat mensen vaak heel blij en dankbaar zijn dat ik bij de begrafenis betrokken ben geweest. Gemiddeld zijn er zo’n 250 tot 300 mensen die naar de livestream kijken. Dan weet je dat het in een behoefte voorziet.” Is het hem zwaar gevallen, het ilmen van begrafenissen? Ja en nee, zegt hij. „Je blijft professioneel en gericht op de techniek van het ilmen. Tegelijkertijd is het heel bijzonder dat je op zo’n intiem moment in het leven van mensen aanwezig bent. Ik voel me er innerlijk bij betrokken, ik zie het niet alleen als werk. Wat veel indruk op mij gemaakt heeft, is de stilte op de begraafplaats. Dan hoor je niets, behalve de luitende vogels. Ook de mensen thuis horen dat. Dan gaat de dood met eerbied gezegd het graf in en hoor je het leven zingend om je heen. Dat is bijzonder.” DREMPEL Of hij na de coronacrisis stopt met het ilmen van begrafenissen? „Er blijven situaties waarbij mensen niet aanwezig kunnen zijn. Ik denk bijvoorbeeld aan een jong gezin waarvan de vader overleed. De kinderen waren nog te klein om te beseffen wat zijn overlijden betekende of wat een begrafenis inhield. Zij kunnen later, als ze ouder zijn, dan toch de begrafenis meemaken doordat die geilmd is. Sowieso denk ik dat de coronacrisis ervoor zorgt dat we allemaal iets anders tegen livestreams en video-opnames aan gaan kijken. Het streamen van kerkdiensten, zoals dat nu veel gebeurt, neemt denk ik in de toekomst de drempel weg voor het opnemen van een begrafenisdienst van een dierbare.” VOLGENDE KEER: CORONA LAAT WEINIG RUIMTE VOOR AFSCHEID VAN STERVENDEN. PSYCHOLOGE JANNEKE ENGELFRIET OVER ROUWVERWERKING IN DEZE TIJD.

terdege *

13 MEI 2020

Paul Roescher Lager in prijs dan waar ook!

Woondagen

klanten vertellen 90% van de klanten beveelt Paul Roescher aan!

bij Paul Roescher

Onze eigen woning blijkt belangrijker dan ooit! Ondanks de rare tijden, gaat het leven door met verhuizing en verbouwing. In de megastores van Roescher hebben uw en onze gezondheid onze hoogste prioriteit. Daarom volgen we de regels van het RIVM strikt.

kblad ec wer Qualit 50,aten en : géén 16.9 ar p ap ders! st dan el Incl. 7 l uit je win eliger Te voord el 60% w t To

7495,-

Keuken

Topkwaliteit keuken incl. 7 wereldtop-apparaten. Boordevol noviteiten met kook- en bakfaciliteiten van een echte profkok. Kookplaat met geïntegreerde afzuiger, combi-oven, stoomoven en kokend waterkraan. Extreem grote koelkast. Luxe badkamer New style 2020

Met 20 jaar garantie op lade- en scharnierwerk. Leverbaar in 80 modelvarianten, zoals: • Hoogglans twenty-twenty • Mat twenty-twenty • Betonlook • Houtlook verticaal • Houtlook horizontaal

Elders

Tijdens

A+AA

ndagen

4895,-

badkamer Topmerk! Complete wellness badkamer incl. vrijstaand design bad, douche, badmeubel, kranen, toilet, spiegel, etc. Kranen in 5 kleuren: koper, goud, rvs, zwart en chroom naar keuze!

Wijziging in maten en samenstelling apparatuur is mogelijk. Reservering voor latere levering mogelijk. Geen aanbetaling.

A++

9700,-

de Woo

A+

PAUL ROESCHER

Deze p pa r a t e n ! keuken is I NCLUSIEF al het comfort en de luxe van deze 7 a Vaatwasser A+AA Met Airdry droogsysteem adv.prijs 780,-

Boiler en 3-in-1 kraan kokend, koud en warm water. Veilig en snel adv.prijs 1030,-

Inductiekookplaat met geïntegreerde afzuiger 80 cm, adv.prijs 2030,-

CV-kachel of Zonneboiler naar keuze

Draadloos telefoon laadstation adv.prijs 150,-

Combi-oven / magnetron Volledig tiptoets adv.prijs 1370,-

PVC vloer

oondag s de W

Tijden

2495,-

3600,-

p/m2

cv-kachel of zonneboiler uken

Trendline ke

ns wit hooggla Greeploos ld als opgeste en r compleet zo ele plaat, ko en incl. kook afzuigkap.

Kookworkshop t.w.v. 70,- van onze huiskok, specifiek voor de door u uitgezochte apparaten.

Schuifdeursysteem

Maak 2020 gasloos! Bespaar op stookkosten en koop nu een kachel en/of een zonneboilerpakket. Elders

Hetelucht stoomoven Volledig tiptoets adv.prijs 1400,-

,Geen 66 ndagen de Woo Tijdens

39,95

Tijdens

Toilet Starck Me

Randloos. Compleet, incl. auto cleaningsysteem. Design door Philippe Starck. l 1053,Normaa oondagen de W Tijdens

595,-

1497,-

XXL-Tegel NOVITEIT

Tegel 75x150 cm naar keuze in beton of steenlook. Zeer stapvast. Geschikt voor gehele woonbereik. Van 89,- oondagen

Duravit toilet

Tijdens

75x 150 cm

de W

39,-

p/m2

Woonvloer

Tijdens

1564,-

1497,-

= 17.580,-

schuifdeur

Keramisch parket 30x180cm. Luxe Italiaans fabricaat met voelbare structuur.

l 1890,-! Normaa ndagen de Woo

ondag

1198,-

Alles bij elkaar

Tafel 180x90cm incl. 4 designstoelen

de Wo

30 m2 PVC 1261,- -/- 5%

Schuifdeursysteem 1665,- -/- 10%

TAFEL-ACTIE

s Tijden

4895,2495,-

ndagen

de Woo

p/m2

vloer

7495,-

Badkamer 5440,- -/- 10%

CV-kachel of Zonneboiler naar keuze 2627,- -/- 5%

Tot 160 cm breed.

Slijtvast voor zeer intensief gebruik! Uitermate geschikt voor vloerverwarming. Totaal inclusief egaliseren + leggen + materiaal.

Keuken incl. 7 apparaten

Van 116, ndagen de Woo Tijdens

999,-

49,50

30x180 cm

Koeltoren adv.prijs 1299,-

p/m2

Om veilig en tegelijkertijd zo leuk mogelijk winkelen te garanderen, hebben wij de volgende maatregelen getroffen:

Veilig winkelen bij Paul Roescher

Plexi veilig glazen heidsscherm

voeren een deurbeleid en laten niet meer • We bezoekers toe dan voorgeschreven door het RIVM groeten wel, maar geven geen hand • We houdt gepaste afstand: 1,50 meter • Iedereen (dit is ook aangegeven in de winkel) vinden plaats achter speciale • Adviesgesprekken plexiglazen veiligheidsschermen, geplaatst

monitoren de gezondheid van al onze • We medewerkers. Iedereen met (lichte) klachten blijft thuis

winkels is desinfecterende handgel • Invooral onze u beschikbaar. Onze medewerkers

•

tussen u en de adviseur

wassen hun handen met regelmaat. We maken onze winkels extra goed en vaak schoon

Uw en onze gezondheid hebben onze prioriteit.

Met Megastores in: Rijssen: Plaagslagen 2 (0548) 540 340 Apeldoorn: Vlijtseweg 196 (055) 360 1747

Megastore

Apeldoorn

Megastore Rijssen

Keuken of badkamer kopen is een verzorgd en veilig dagje uit bij Paul Roescher!

PAUL ROESCHER K E U K E N

•

B A D

•

V L O E R

•

H A A R D

Open: di. t ⁄m vrij. 9-18 uur (zat. -16.30 uur). Koopavond = do. Zon/feest dagen gesloten.

COLUMN

AANBIEDING Ik ben een koopjesjager. Niet zo een die uren over internet struint om een dubbeltje te besparen. Dat vind ik gierig. Ga werken en verdien zo honderd duppies in een uurtje, denk ik dan. Tegelijkertijd wil een spaarzaam mens als ik het geld niet over de balk smijten. Vandaar een speciale bespaartechniek. Zo nu en dan gebeurt het. Een winkelier verkoopt z’n handelswaar voor prijzen waarbij ik denk: dit kan niet waar zijn. Ik knipper een keer met het oog op links, dan met rechts en ten slotte met beide tegelijkertijd. En dan staat de superdeal er nog steeds. Dit is een mega-aanbieding. Dus wil ik proiteren. Maximaal. Sorry, schat. We waren nog maar net terug van onze huwelijksreis en de zolder lag al vol wereldgerechten: kip tandoori uit India, tabouleh uit Libanon en paëlla uit Spanje. Lekker. De meeste in ieder geval. Sommige pakken liggen na twee jaar nog onaangeroerd. Ze bleken toch minder smakelijk dan de verpakking deed vermoeden. Restvoorraden, een lichte schaduwzijde van de groot-inslaan-bijaanbiedingentechniek. Later ontdekte ik in een budgetsupermarkt dat de tubes tandpasta daar mijn gebit net zo grondig reinigen als schrobspul dat ik uit een leurige tube moet persen. Voor een fractie van de prijs. Dus sla ik de crèmewitte verpakkingen in. Met een stuk of vijftig tegelijkertijd. Staat mooi op zolder. Het huis puilde uit, vond mijn vrouw. Ik moest beloven dit nooit meer te doen. Ze werd de zoldersuper wat zat. Ik knikte begripvol, plechtig bijna, na de klaagzang van de vrouw. Totdat ik een jaar later opnieuw wild word van een aanbieding. Luiers deze keer. 1 + 1 gratis. Fantastisch. Wil ik. Vrouwlief stemt toe. In mijn digitale winkelwagentje tracht ik zo’n 4000 luiers te proppen. In alle maten. Werkt niet. Er passen maar vijftien pakken per keer in. Dus reken ik vier keer af. Zo’n 2400 luiers in totaal. Week levertijd. Twee dagen later slaat de twijfel toe. Is dit niet wat veel? Hoe ruim zijn die digitale winkelwagentjes? Moet de zoldersuper, ondanks eerdere toezeggingen aan mijn vrouw, toch een nieuwe afdeling openen? Weet ik zeker dat die kleine van ons nog zo veel ontlastingvangers nodig heeft voordat hij fatsoenlijk kan toiletteren? Verdient de bezorger zijn boterham nog wel als hij een halve bestelbus vol goederen gratis op mijn stoep dumpt? Vragen te over. Maar bespaard heb ik. ARIEN VAN GINKEL JOURNALIST BIJ HET REFORMATORISCH DAGBLAD

VERLIES NA VERLIES

Ze hebben al heel wat voor de kiezen gekregen, Wilbert en Margreet Magré. Margreet verloor haar vader kort voor hun huwelijk. Wilbert de zijne twee jaar later, kort voor de geboorte van hun eerste kindje. “We begrijpen soms niet waarom ons dit allemaal overkomt.” tekst: JACOMIJN ARIAKHAH beeld: RENATE BLIJENBERG-VAN LEEUWEN

terdege *

13 MEI 2020

â&#x20AC;&#x17E;Ik heb het musiceren altijd als een hobby gezien. Pas toen hij wegviel, begon het te voelen als werkâ&#x20AC;?

INTERVIEW

et een scherp oor luistert Margreet of zoontje Wim nog niet wakker is. Want doorslapen doet hij nog niet. De jonge ouders zijn dolblij met hun baby, die ze vernoemd hebben naar Wilberts vader, de bekende organist en koorbegeleider Wim Magré. „Hij wist voor zijn dood dat we hem Wim zouden noemen. Dat vond hij geweldig”, zegt Wilbert, eveneens beroepsmusicus. „Egbert Willem is zijn volledige naam, net als die van mij, mijn vader, mijn opa en overgrootvader.” Margreet: „Zo’n lijn van Egbert Willems ga je niet verbreken.”

BERICHTJES De twee leerden elkaar vijf jaar geleden kennen. Het jongerenkoor waar de van oorsprong Friese Margreet op zat was dringend op zoek naar een pianist voor een uitvoering. „Ik ken wel iemand”, zei Margreet. Ze trok de stoute schoenen aan en stuurde via Facebook een berichtje naar Wilbert. De bewuste uitvoering ging niet door, maar het contact hield stand. Margreet: „Op een gegeven moment schreef Wilbert: Ik kom binnenkort langs Heerenveen om wat cd’s weg te brengen, zullen we dan wat afspreken? Na verloop van tijd waren we elk weekend samen. Ik had mijn eigen slaapkamer bij hem en zijn vader in hun huis in Elburg, zodat ik mee kon naar concerten en kooruitvoeringen.” Lachend: „Achteraf bleek dat hij die eerste keer helemaal niet in Friesland moest zijn voor cd’s, maar speciaal voor mij kwam.” Een leugentje om bestwil. Wilbert: „Anders kreeg het eerste afspraakje meteen zo’n lading.” De twee plannen een trouwdatum, kopen een huis in Doornspijk en 26

terdege *

13 MEI 2020

slaan aan het klussen. Omdat Margreets vader Meindert Huizenga in de bouw heeft gewerkt, bellen ze hem regelmatig voor klustips. „Hij kon overal bij helpen.”

REANIMEREN Ook op die 11e april 2017. Wilbert: „Ik denk dat we zo’n zes, zeven keer hebben overlegd. Over een kleurtje van de muur, de keuken, noem maar op.” Die avond moet Wilbert een gehandicaptenkoor begeleiden. Ze gaan er met z’n tweeën heen, Margreet en Wilbert. Tijdens het concert wordt Margreet gebeld door haar broer. „Ik drukte hem weg omdat we bij het concert waren. Maar hij bleef maar bellen. En vervolgens stuurde hij een berichtje: „Neem op”. Mijn moeder ook: „Sorry dat ik je een bericht stuur, maar ze zijn vader aan het reanimeren. Het gaat niet goed.”” Margreet haalt Wilbert nog tijdens een lied achter de piano vandaan en ze rijden in vliegende vaart naar haar ouderlijk huis. Margreet: „Onderweg hoorden we dat ze gestopt waren met reanimeren. Hij lag gewoon op bed, alsof hij sliep. Ik kon niet geloven dat hij overleden was.” Wilbert: „Hij had voorheen nergens last van gehad, geen gezondheidsklachten.” Margreet: „Hij heeft ’s ochtends nog voor het raam naar me staan zwaaien, toen ik wegging. Hij groette nooit met „doei” of „tot ziens”, maar zei altijd: „De zegen.” Dat was de laatste keer dat ik hem levend gezien heb.”

SCHADUW Het overlijden van Margreets vader werpt een enorme schaduw over de bruiloft, die zo’n zes weken later gepland staat, op 2 juni. Margreet:

„De vreugde over het trouwen was weg. Het hoefde voor mij niet meer. Ik kon nergens meer van genieten. Maar ons huis was klaar en ik had een baan als verpleegkundige op de spoedeisende hulp in Harderwijk. Ik zag er natuurlijk ook naar uit dat Wilbert mijn man zou worden. Maar een feest hoefde voor mij niet.” Wilbert oppert om alleen in het gemeentehuis te trouwen, maar daar steekt Margreets moeder een stokje voor. „Zij vond dat we ondanks alles iets moesten hebben om op terug te kijken. Met trouwjurk en al. Dus hebben we de datum aangehouden en alleen familie en vrienden uitgenodigd. Geen receptie, geen groot feest. Achteraf was ik blij dat we het door hebben laten gaan. Want eigenlijk wil je ook heel graag bij elkaar zijn in zo’n periode.” Het medeleven met Margreet en haar familie is enorm. Massa’s kaarten vallen op de mat, eten wordt aan de deur gebracht en mensen komen langs. „Sommigen zeiden: Ik bid voor je. Soms is dat makkelijk gezegd, maar ik denk dat ze het toch gedaan hebben, anders hadden we nooit door kunnen gaan met ons leven. Ik was heel close met mijn vader, net als mijn vijf broers en zussen. We missen hem enorm.” Tijdens de trouwdienst haalt ds. K. van Olst het gedeelte uit het huwelijksformulier aan waarin staat dat gehuwden allerlei moeilijkheden op hun weg zullen krijgen. Margreet: „Er waren mensen die dat zware woorden vonden, maar de dominee had wel gelijk. We hebben in de paar jaar dat we samen zijn al veel meegemaakt.” Hun trouwtekst – Psalm 46 vers 2 – is hen dan ook erg dierbaar. „God is ons en Toe-

vlucht en Sterkte; Hij is krachtelijk bevonden een Hulp in benauwd heden.”

HERSENTUMOR Ruim anderhalf jaar na het overlij den van Margreets vader komt er opnieuw verdrietig nieuws. Bij Wil berts vader wordt in februari 2019 een hersentumor ontdekt. Wilbert: „Hij ging al sinds december naar de huisarts omdat hij telkens zo moe was. Die kon niks bij hem vinden en adviseerde hem rustig aan te doen. Maar hij bleef zich slecht voelen. Op een vrijdagmorgen in februari stond hij opnieuw om halfacht bij de huisarts op de stoep. Hij kon niet wachten, voelde zich echt niet goed. Hij werd doorgestuurd naar het ziekenhuis. Margreet en ik gin gen mee. We hadden er een slecht gevoel over.” Nog tijdens de eerste onderzoeken krijgt Wilberts vader Wim Magré uitvalverschijnselen aan één kant van zijn lichaam. Na een CTscan zien ze een vlek in zijn hersenen. Vrij groot, en niet te opereren. Een kwaadaardige hersentumor. Wilbert: „Die avond om 8.00 uur zouden we met z’n tweeën twee koren begeleiden. Ik heb dat nog alleen gedaan, maar ik heb geen idee meer hoe. Mijn vader stuurde me een berichtje: Zingen hoor.” Margreet: „Daar moesten we om huilen.” De volgende dag gaan Wilbert en Margreet ’s middags tijdens het bezoekuur naar hem toe. Bij bin nenkomst zien ze dat zijn arm er wat raar bij ligt. Margreet: „Die kon hij niet meer bewegen. En elke vijf minuten viel er steeds meer uit. Hij kreeg heel erge hoofdpijn. Toen

INTERVIEW

Margreet haalt Wilbert nog tijdens een lied achter de piano vandaan. In vliegende vaart rijden ze naar haar ouderlijk huis bleek dat de hersentumor geknapt was en hij een bloeding in zijn hoofd had.” Een spoedoperatie volgt van zo’n zes, zeven uur. Margreet: „Een vreselijk spannende tijd. Mijn moeder was ook naar het ziekenhuis gekomen en wachtte daar met ons. Hij overleefde de operatie, maar moest drie of vier weken op de intensive care blijven liggen.”

CONDITIE Eigenlijk moet Magré chemokuren krijgen en bestraald worden. Maar dat lukt niet, omdat zijn conditie na de operatie erg zwak is en blijft. Daardoor groeit de tumor door. Wilbert: „De arts die hem geopereerd had zei: Die tumor is een vervelend beestje. Het komt niet meer goed. Hij heeft gelijk gehad.” Margreet: „Toen mijn schoonvader uit het ziekenhuis werd ontslagen is hij eerst naar een revalidatiecentrum gegaan, vervolgens naar een zorgappartement. Hij is nog wel wat aangesterkt, maar hij werd nooit meer sterk genoeg om voor behandeling terug naar het ziekenhuis te kunnen. Hij wilde dat ook niet. Hij was al zo zwak en met bestraling had zijn leven misschien hooguit een maand gerekt kunnen worden. Maar hoe kom je die maand dan door?” Wilbert: „Hij heeft zelf ook nooit het idee gehad dat hij hiervan zou kunnen genezen.”

PAPLEPEL Voor Wilbert komt het naderende verlies hard aan. Magré is niet alleen zijn vader, maar ook zijn collega en voorbeeld. Wilbert: „Ik ging als ukkie van twee al mee naar een uitvoering van zijn koren. Dan zat

ik stil te kijken, zei hij altijd. Later kreeg ik pianolessen en mocht ik eens meespelen bij zijn koor. We maakte met z’n tweeën een cd. Die sloeg aan. En van het een komt het ander. Zo rolde ik, zonder druk van zijn kant, in het vak. Ik denk dat we de laatste jaren 80 of zelfs 90 procent van onze muzikale afspraken samen deden. We hielpen elkaar bij koorconcerten, begeleidden elkaar op orgel en piano, maakten samen cd’s en gingen op zomertour.”

dat hij naar huis mocht gaan. Maar hij was wel bang voor het laatste gedeelte.” Bezoek kan hij nauwelijks meer ontvangen, verzwakt als hij is. Margreet en Wilbert komen wel elke dag langs. Margreet is in die maanden na de zomer al een tijdje in verwachting van hun zoontje. „Hij vond dat geweldig en wilde vaak even het kindje voelen schoppen.” Op 10 november overlijdt hij, terwijl Wilbert en Margreet aan zijn bed zitten.

BANG Dat verandert als Magré ongeneeslijk ziek wordt. Twee bomvolle agenda’s moeten aangepast worden. „Want van het ene moment op het andere lag hij eruit. Daarmee was ook voor mij de lol eraf. Ik heb het musiceren altijd als een hobby gezien. Pas toen hij wegviel, begon het te voelen als werk. Mijn vader en ik voelden elkaar feilloos aan. We hoefden nooit te overleggen of samen te oefenen. Ik werkte het liefst samen met hem en vond er niks aan als er iemand anders op de orgelbank zat.” Magré probeert zijn zoon te stimuleren om ondanks alles door te gaan. „De eerste paar weken vroeg hij altijd naar mijn werk en moest ik filmpjes maken. Later niet meer, toen werd hij te ziek.” Na de zomer gaat het steeds slechter met Magré. Wilbert en Margreet vinden het moeilijk om hem zo te zien lijden. Margreet: „Het ziekteproces is erg moeilijk voor hem geweest, maar hij heeft nooit geklaagd. Een keer vroeg ik hem: Ben je bang? Want we wisten dat hij zou gaan sterven. Nee, hij was niet bang om te sterven, zei hij. Hij wist

THUIS Hij wordt in het huis van Wilbert en Margreet opgebaard, zodat dierbaren daar afscheid van hem kunnen nemen. Margreet: „Dat was fijn, want hij kwam altijd zo graag bij ons.” De twee vallen in een gat. Maandenlang draaide hun leven om de ziekte van Wim. Wilbert: „En ineens heb je niks meer.” Margreet: „Je hoeft en kunt er niet meer heen.” Margreet is dan zeven maanden zwanger van hun zoontje. Maar echt ruimte om daar veel mee bezig te zijn heeft ze nog niet. Het verdriet overheerst. Margreet: „Ik heb veel van Wim gehouden, ook al kende ik hem nog maar een aantal jaar. Toen mijn vader overleed, zei hij: Ik kan nooit je vader vervangen, maar ik zal mijn best doen om er voor je te zijn. Hij heeft gedaan wat hij gezegd heeft.” Wilbert: „Zijn overlijden voelt als een amputatie.”

OMA Terwijl het jonge stel een weg zoekt in hun verdriet, dient zich de volgende moeite aan. Wilberts oma wordt in januari, na al langer met

terdege *

13 MEI 2020

INTERVIEW

„De vreugde over het trouwen was weg. Het hoefde voor mij niet meer. Ik kon nergens meer van genieten” haar gezondheid te hebben getobd, ineens heel ziek. Een heel dubbele periode breekt aan, waarin het stel zich zowel moet voorbereiden op de spoedige komst van hun kleintje als opnieuw afscheid moet nemen van een dierbare. Wilbert: „Mijn oma was als een soort moeder voor me. Ik had een heel goede band met haar.” De twee gaan vaak op bezoek bij haar en Wilberts opa. Tot aan haar dood, op maandag 27 januari. Magreet: „Die donderdag is onze Wim geboren, en vrijdag was de rouwdienst.” Wilbert: „De ene dag was ik in het ziekenhuis bij jou, de volgende dag op de begraafplaats. Dan sta je daar weer, en nu alleen, terwijl Margreet thuis was met onze baby van een dag oud.” Hoe ze al die rouw samen verwerken? Dat is moeilijk, geven ze toe. Wilbert: „Ik vraag me weleens af waarom ons dit allemaal overkomt.” Margreet: „Maar we moeten daar geen antwoord op willen krij30

terdege *

13 MEI 2020

gen.” Wilbert: „Dan word je gek.” Margreet: „Het is ook niet aan ons, maar toch bekruipen de waaromvragen je weleens.”

OVERLEVINGSSTAND Voor het echtpaar is het heel fijn dat de zorg voor hun kleine jochie hun tijd en aandacht opeist. Wilbert: „Je kunt weer door.” Margreet: „Je moet wel. Van tevoren dacht ik: kunnen we dat wel aan, zo snel na het overlijden van Wilberts vader een baby krijgen. Maar dan zie je dat je op de juiste tijd krijgt wat je nodig hebt. Dat we ook weer vreugde uit zijn komst halen.” Het gemis van hun beider vaders blijft. Margreet: „Maar we zijn ook blij dat we hen in ons leven gehad hebben, al hadden we hen natuurlijk liever nog veel langer bij ons gehouden.” Wilbert: „Ik sta nog op de overlevingsstand. Ik doe veel op de automatische piloot.

Liever zou ik soms nog even stil blijven staan.” Margreet: „Maar onze vaders hadden allebei gewild dat we ons best zouden doen om door te gaan, voor elkaar en voor kleine Wim. Wij weten dat ze ons niet missen, dat ze het veel beter hebben dan ze op aarde ooit gehad hebben. Dat geeft troost.” Ze vinden ook steun bij elkaar, Wilbert en Margreet. „We begrijpen elkaar het beste en proberen ons verdriet samen te verwerken. Ik geloof dat we elkaar op de juiste tijd hebben gekregen.” Wilbert: „Soms treft een tekst me tijdens het spelen. Zo zong het Johannes de Heerkoor: ’t Is mij goed wat mijn God mij beschikt.” Margreet: „Soms vind je dat helemaal niet goed, en toch zing je het. Soms ben je het oneens met God, en toch vraagt God dat je Hem vertrouwt. Dan laat Hij zien dat Hij je niet loslaat. Net zoals Hij in onze trouwtekst beloofd heeft.”

COLUMN

Heeft u ooit van de term zoönose gehoord? Het gaat om een van dier op mens overdraagbare aandoening. Mensen die veel met dieren omgaan, lopen uiteraard het grootste risico op een besmetting. Ook als dierenarts kom ik er niet onderuit. Het was een poosje geleden dan ook niet de eerste keer –en vast ook niet de laatste– dat ik een antischimmelcrème moest smeren op een jeukend plekje op mijn arm. Ik liep de schimmel op via kalfjes met ringschurft; een schimmelinfectie op de huid die soms voorkomt bij jong rundvee. Toen ik onlangs terugkwam van een rondreis in Marokko bleek ik ecthyma, oftewel orf, te hebben opgelopen. Deze virale huidinfectie is een veelvoorkomende, besmettelijke aandoening van huid en slijmvliezen van schapen en geiten. Eerst ontstond er een pijnlijke blaar op mijn vinger, daarna kreeg ik zelfs een allergische reactie waardoor mijn hele lichaam onder de jeukende bultjes kwam te zitten. Ongemerkt had ik blijkbaar contact gehad met een besmet schaap. Ook als je niet direct met dieren in aanraking komt, kan

een zoönose je treffen. Denk aan de Q-koortsepidemie van een aantal jaren geleden. Alammerende geiten bleken een bron van infectie te zijn, zelfs voor passanten. En hoe populair is het drinken van rauwe melk niet? Dat ook daar risico’s aan verbonden kunnen zijn, zijn veel mensen zich niet bewust. Sommige veehouders en hun gezinnen drinken de rauwe melk uit eigen tank maar al te graag. Daar kwam bij een van deze boeren abrupt een einde aan toen we ontdekten dat een van zijn koeien de MRSAbacterie bij zich had. MRSA staat ook wel bekend als de ziekenhuisbacterie, een zeer resistente variant die met antibiotica erg moeilijk te behandelen is. Bij de bewuste koe bleek dat ook te kloppen. Haar uierontsteking was al met meerdere soorten antibiotica behandeld en toch genas ze onvoldoende. De bacterie bleek nog steeds in de melk aanwezig te zijn. Met pijn in het hart moest de veehouder besluiten de koe af te laten voeren. Het risico dat ze hem, zijn gezinsleden en andere koeien zou besmetten was te groot. Een zoönose is dus niet zo onschuldig als het lijkt. En voorkomen is altijd beter dan genezen.

HENRIËTTE BRUGGINK landbouwhuisdierenarts

terdege *

13 MEI 2020

week 1

Ark (19) Lezen: 1 Samuël 6:1-10

God wil terug. Terug naar Zijn volk. Waarom? Omdat Hij niet zonder Zijn volk wil leven. Omdat Hij Israël met een onbegrijpelijke en eenzijdige liefde bemint. Deze liefde komt dus echt bij Hem vandaan! Hier en daar leeft onder er ons een verkeerde

Keert Hij terug, dan is dat Zijn wil. Verkiest

voorstelling van zaken rond de terugkeer van

Hij een andere weg, ook dan is het Zijn wil.

de ark. De gedachte is dat de Filistijnen niet

Met hun handelwijze eren de Filistijnen God.

helemaal zeker zijn van hun zaak. Om die

Ze laten Hem vrij in zijn doen en laten. Toch

reden lopen ze de ark na, in afwachting van

is dit niet genoeg. Het schiet uiteindelijk zelfs

de dingen die gaan komen. Blijven de koeien

tekort. Om dat tekort aan te tonen, draai ik het

staan en keren ze terug naar hun kalveren,

om. Ziet u dat deze Filistijnen God erkennen

dan is het duidelijk dat men zich in Israëls

in Zijn vrijmacht, maar uiteindelijk toch ver-

God heeft vergist. Lopen de koeien echter

loren zijn gegaan? Onder ons leeft hier en daar

naar het land Israël, dan hebben de Filistijnse

de gedachte dat men God eerst moet erkennen

priesters en waarzeggers het goed ingezien.

in Zijn vrijmacht, voordat men Christus leert

Maar deze voorstelling houdt geen rekening

kennen. Maar het geloof dat God alleen in Zijn

met de overtuiging in het hart van het Filis-

vrijmacht erkent, is per saldo het geloof van

tijnse volk. Men weet Wie God is. De Filistijnse

de Filistijnen. Ze erkennen Gods vrijmacht, en

priesters en waarzeggers roepen Gods mach-

tegelijkertijd laten ze de ark gaan… Het ware

tige dagen uit het verleden in herinnering.

geloof doet beide: het erkent God in Zijn vrij-

Strijden tegen deze God heeft geen zin, hou-

macht én rust in Zijn barmhartigheid. Dit gaat

den ze hun volk voor, onder verwijzing naar

samen met de belijdenis: „Zo Hij mij doodde,

de farao in Egypte. Die heeft het geprobeerd,

dan nog zou ik op Hem hopen!” Kijk, dat is

en dat liep voor hem en zijn volk verkeerd af.

nu het ware geloof. Dat geloof weet dat God in

Nee, we laten God vrij in Zijn doen en laten.

Christus voor mij genadig kan, wil en zal zijn.

Ter overdenking: „Het onderscheid tussen waarachtig leven en schijnleven wordt ten slotte toch openbaar. Wat waarachtig leven heeft, kan het in geen nood, in geen zonde, in geen aanvechting en verlegenheid uithouden. Het blijft staan op de belofte Gods van zegen en leven” (H.F. Kohlbrugge).

week 2

Ark (20) Lezen: 1 Samuël 6:11-16

De ark verlaat het land van de Filistijnen. God keert terug tot Zijn volk. Hij kan en wil niet van Zijn verbond en beloften af. Eenzijdig handhaaft Hij Zijn trouw. Toen en nu. Wat een troost! De ark is op een houten wagen zonder drijver

grens staande. Zijn terugkeer tot Zijn volk is

geplaatst. Nieuwsgierig kijken de Filistijnen

genoeg om Zijn vijanden te stoppen. Nu God

toe. Blijft de ark in hun land? Gaan de koeien

weer in Israël is, durven zij de grens niet meer

naar Israël? Met deze opstelling belijden zij

te passeren.

hun afhankelijkheid van God. Ze laten de Hee-

En Israël? Treft God een boetvaardig volk aan?

re vrij in Zijn handelen. Wat verheerlijkt de

Een volk dat God mist en zonder Hem niet

Heere Zich hier op een geweldige wijze! Toch

verder wil? Nee, Israël haalt de oogst binnen.

is het ook aangrijpend. Deze heidenen moeten

Dat wil zeggen: men heeft het leven hervat

Gods wil verstaan uit de gang van zaken. Dat

zonder God en mist Hem niet. Begrijpt u dit?

geeft ook een geweldige onzekerheid. U en ik

Ik hoop van wel. Want hoe zit het met u? Ook

hebben Gods onfeilbare Woord. Wij hoeven

u mist God niet en doet gewoon uw ding. Na-

niet te gissen naar Wie God is en wat Hij van

tuurlijk zijn we een beetje godsdienstig, maar

ons vraagt. Wat geeft dat een rust, toch?

missen we God omdat we Hem kwijt zijn?

Loeiend trekken de koeien de ark voort. Ze

Kunnen en willen we niet meer verder leven,

worden losgescheurd van hun kalveren. Gods

voordat Hij Zich door ons heeft laten vinden?

macht is sterker dan de liefde van een moe-

Leeft u met een Godsgemis? Bent u God kwijt

derdier voor haar jong. Bij de grens van Beth-

en weet u zich daarvoor schuldig? Wat kun je

Sémes houden de Filistijnen halt. Normaal

dan je hart ophalen aan deze geschiedenis!

gesproken gaan ze er gewoon overheen. Ze

Nu komt God terug naar een volk dat Hem niet

heersen over Israël. Maar nu God deze grens

kwijt is. Zou Hij dan u laten staan, terwijl u

passeert, houdt Hij Israëls vijanden bij de

zonder Hem niet meer verder wil leven?

Ter overdenking: lees Psalm 130.

Ds. C.P. de Boer is christelijk gereformeerd predikant te Sliedrecht.

ALLE VIS IS GEEN BAKVIS. Niet alles is even dienstig.

ER ZWEMMEN NOG GENOEG VISSEN IN DE ZEE. Er is voldoende om een andere keuze te maken.

WIE SLAAPT VANGT GEEN VIS. Je moet voor alles moeite doen.

VIS LAAT EEN MENS ZOALS HIJ IS. Vis is niet erg voedzaam.

WIE 'S NACHTS VIST, MOET OVERDAG NETTEN DROGEN. Als je het 's nachts laat maakt, wil je de volgende dag lang uitslapen.

Â© terdege beeld: GETTY IMAGES

COLUMN

OVERWEGING BIJ DE WIEG e kinderzegen heet wel de kroon op het huwelijk te zijn. Salomo noemt het „een erfdeel des Heeren”, al durfde iemand ook eens te beweren: „Kinderen zijn een erfdeel des Heeren maar ze eten de knopen van je kleren.” Het is een groot voorrecht wanneer een vader en moeder hun kleine in handen mogen houden en bewonderen. Onbegrijpelijk hoe men kaartjes verstuurt met teksten zoals: „Hallo, hier ben ik dan!”, „Kei blij met jou erbij!”, „Mama ﬁer, Papa blij, Buikje weg, Ik erbij.” Alsof het gaat over een nieuw hondje, katje of konijntje. Dank aan de grote Schepper aller dingen Die leven gaf en spaarde is niet misplaatst. Al hoorde ik ook eens een kinderloos echtpaar schamperen op een dergelijke tekst. De ‘trotse’ ouders hadden aangegeven dat ze bewust een aantal jaren de kinderzegen hadden tegengegaan om de top van de hypotheek kwijt te zijn. Dan kan inderdaad het noemen van Gods naam een lichtvaardig gebruik zijn, derhalve misbruik. Wat bij geboorten vaak opvalt is dat men weliswaar verwonderd is over de kleine wereldburger waar alles op en aan zit, maar vergeet dat er ook alles in zit. Zonde en ongerechtigheid, welteverstaan. Jaren geleden las ik een verhaal van Roald Dahl getiteld ”Genesis and Catastrophe”. Het gaat om een gefingeerd echtpaar dat na meerdere miskramen een gezonde baby krijgt. Aan het eind lezen we dat men het kind vertederd Adolph noemt en de ouders de heer en

Wel menigmaal geraakt en doorgeschoten werd

mevrouw Hitler heten. Een bizar verhaal, ik geef het toe. Wie zou –wanneer men zo’n lief babytje ziet– hieraan denken? Toch is het waar dat er van ons en onze kleinen niets goeds te verwachten is. Laten we daarom bij al het moois dat uit Gods hand werd ontvangen niet vergeten dat een onreine geen reine kan voortbrengen. Vandaar dat ds. J.H. Koster –als tegenwicht voor overdreven aandacht voor de kleine– ooit schreef dat een rouwrandje op een geboortekaartje niet misplaatst zou staan. Zegt het klassieke doopsformulier niet terecht dat we kinderen des toorns zijn tenzij we van nieuws geboren worden? Jacobus Revius dichtte:

De zonen zijn Gods gave, ’t zijn pijlen in de handen Eens krijgers, om daar mee te vellen zijn vijanden. Maar pijlen zijnt almee waardoor des vaders hert

Dat alles laat onverlet dat er ook blijdschap mag zijn. Jezus zegt: „Een vrouw, wanneer zij baart, heeft droefheid, dewijl haar ure gekomen is; maar wanneer zij het kindeke gebaard heeft, zo gedenkt zij de benauwdheid niet meer om de blijdschap, dat een mens ter wereld geboren is.” Luther kon intens genieten van zijn kinderen. Toen een van de kleinen schreeuwde en trappelde uit protest bij het aandoen van de luier zei hij: „Schreeuw maar flink en verweer je, de paus had mij ook gebonden, maar ik heb me uit zijn handen bevrijd.” Toen hij de kleine Maarten op de arm nam en zijn vader bevuilde riep hij uit: „Wat moet onze Heere God veel gemopper en stank van ons verdragen, heel anders dan een moeder van haar kind.” Bij het afleggen van kraambezoek placht ik vaak de kinderzegen uit Markus 10:13-16 te lezen. Daarover zei de reformator van Wittenberg: „Dit woord uit Markus 10 moeten wij niet met kalfsogen aanschouwen, of ernaar kijken zoals een koe een nieuw hek bekijkt, maar ermee handelen zoals men aan het hof gewoon is te zeggen: „Brieven van vorsten moet men driemaal lezen.” Zo moeten wij ook aan dit woord nauwkeurig aandacht schenken, want het bevat de schone belofte dat de kinderen het Koninkrijk der hemelen zullen ontvangen.”

Ds. M. van Kooten, Elspeet terdege *

13 MEI 2020

PASTORAAL

„Het gaat om verbrokenheid van het hart en droefheid naar God”

ROEP TOT OMKEER EN BEROUW Zo’n vijftien jaar beantwoordt ds. J.M.D de Heer in het RD vragen van jongeren uit de achterban. Een deel van de antwoorden die hij gaf, verwerkte hij in een boekje over de bekering. “Omkeer alleen is niet voldoende. Het gaat om verbrokenheid van het hart en droefheid naar God.” tekst: HUIB DE VRIES beeld: DIRK-JAN GJELTEMA

terdege *

13 MEI 2020

e band met het Reformatorisch Dagblad, waar hij werkzaam was als kerkredacteur, werd voor ds. J.M.D. de Heer (48) niet volledig doorgesneden. Na zijn bevestiging tot predikant, in 2004, vroeg de redactie hem vragen van jongeren voor de jeugdrubriek te gaan beantwoorden. Een aanbod dat de voorganger van de gereformeerde gemeente van Middelburg-Centrum, vader van vijf kinderen, met vreugde aanvaardde. „Ik vind het heel mooi om vanuit Gods Woord kort en kernachtig leiding te geven aan jonge mensen die kennelijk met veel vragen lopen.” VERANDERDEN DE VRAGEN IN DE LOOP DER JAREN? „Dat kan ik niet zeggen. Toen ik voor het boekje de vragen van al die jaren nog eens doornam, verraste me dat positief. De Bijbelse kernthema’s keren voortdurend terug. Tegelijk moeten we beseffen dat jongeren die deze vragen stellen waarschijnlijk niet representatief zijn voor het geheel van de reformatorische jeugd. Ik zou heel blij zijn als al mijn catechisanten de vragen stelden die ik via Puntuit binnenkrijg. De wereld spoelt via de moderne media in zijn volle breedte over jong en oud. De impact daarvan moeten we niet onderschatten. Zo’n golf dringt de wezenlijke levensvragen gemakkelijk opzij.” WAT VERSTAAT U PRECIES ONDER BEKERING? „In het onderwijs aan mijn catechisanten noem ik altijd de woorden omkeer en berouw, de twee woorden die in het Nieuwe Testament worden gebruikt. Het eerste woord ziet op een heel concrete ommekeer, het tweede woord op een berouw dat leidt tot vernieuwing en verandering van denken. Die twee komen in de echte bekering samen en horen onlosmakelijk bij elkaar. Omkeer alleen is niet voldoende, daar geeft de Bijbel veel voorbeelden van. Het gaat om verbrokenheid van het hart en droefheid naar God. Die maken de kern uit van de ware bekering. Omgekeerd kunnen er ernstige vragen worden gesteld bij de oprechtheid van het berouw, als een belijden van schuld niet gepaard gaat met een vernieuwing van het leven.”

terdege *

13 MEI 2020

DE HEIDELBERGSE CATECHISMUS SPREEKT OVER BEKERING ALS EEN PROCES IN HET LEVEN VAN DE GELOVIGEN. TERECHT? „In onze belijdenisgeschriften wordt het begrip inderdaad vooral gebruikt voor de hele bekeringswég, die eindigt bij het sterven. Die weg moet wel een begin hebben: de geestelijke levendmaking. Vandaar dat het woord bekering vaak ook wordt gebruikt voor dat begin. Dat lijkt me niet verkeerd. Ook in de Bijbel zie je dat deze twee kanten van bekering dicht bij elkaar worden gehouden.” WEL VALT OP DAT NU VOORAL DE NADRUK WORDT GELEGD OP DAT BEGIN? „Dat gebeurt vanuit het besef dat een mens zich niet vanzelfsprekend op de goede weg bevindt. Wel moet worden voorkomen dat de gedachte ontstaat: als het begin er maar is, hebben we het lek boven water. In de eerste van zijn 95 stellingen zegt Luther dat het hele leven van de gelovigen een voortdurende boete is. Willem Teellinck schreef het boek ”De worsteling van een bekeerde zondaar”. Die titel laat al zien dat bekering een doorgaande zaak is.” HOE BIJBELS IS IN DIT LICHT DE UITDRUKKING ”EEN BEKEERD MENS”? „Dat kun je van een kind van God zeggen op het moment dat die sterft. Dan is de heiligmaking voltooid. Als je zo’n gangbare uitdrukking gebruikt, moet je hem dus goed uitleggen. Juist als de Heere het genadewerk in je leven begint, worden je ogen geopend voor je innerlijke verdorvenheid. Als het goed is, gaat die ontdekking alleen maar dieper, waardoor we Christus, de genade, vergeving en verzoening meer nodig krijgen.” ”BEKERING, HOE GAAT DAT”, NOEMDE U UW BOEKJE. HOE GING HET IN UW EIGEN LEVEN? „Het moment dat de Heere krachtig riep, was in mijn leven heel duidelijk. Het gebeurde toen ik als 14-jarige jongen op een zondag in januari in Stolwijk in de kerk zat, waar een student sprak over Johannes 3. Over mensen die de duisternis liever hadden dan het licht. De Heere gebruikte die preek om mijn leven open te scheuren voor de levende God. Mijn ogen gingen open voor de realiteit dat ik deze heilige God door mijn zonden beledigd had.

PASTORAAL

Dat gaf een diep verdriet en een heimwee naar God. Hoewel ik dat toen niet besefte, zijn de omkeer en het berouw in mijn leven daar begonnen. Anders was ik met een net kerkelijk leven op de brede weg doorgehold.” BENT U DANKBAAR VOOR DIE KRACHTDADIGE OMKEER? „In zoverre dat ik niet zozeer de strijd heb of het begin wel uit God was. Daarvoor was Zijn ingrijpen te radicaal. Maar ik heb daarmee geen streepje voor op mensen bij wie het anders ging. Zij kunnen zo’n nauw leven aan Gods genadetroon hebben dat ik er jaloers op ben. Het gaat erom dat omkeer en berouw levende werkelijkheden zijn, met daaraan verbonden de diepe overtuiging dat de zaligheid alleen in Christus ligt.” IN HOEVERRE WORDT DE ERVARING VAN DE BEKERING GEKLEURD DOOR HET KLIMAAT WAARIN MENSEN OPGROEIEN? „Omkeer en berouw zijn de elementen die God Zelf in Zijn Woord noemt. Die zijn dus universeel in de bekering van mensen in alle tijden en plaatsen. Het spréken over de bekering en de wijze waarop die tot uiting komt, wordt wel gekleurd door de cultuur waarin je opgroeit. Dit verschil in verwoording of een vrijwel ontbreken van verwoording kán een drempel zijn voor geestelijke herkenning. Er zijn culturen waarin je niet over je innerlijk spreekt. Belangrijk is dan of er vruchten van het nieuwe leven zijn. Ik maak me er overigens meer zorgen over dat schuld en vergeving steeds vaker psychologisch worden ingevuld. De beleving van zonde en genade maakt plaats voor een algemeen gevoel van tekortschieten en een gevoel van bevrijding en gesteund geworden. Zo’n spreken over bekering mist de Bijbelse diepgang. Het borgwerk van Christus wordt er vaak in gemist of het heeft nauwelijks betekenis.” HOE VERHOUDT BEKERING ZICH TOT GELOOF? „Wedergeboorte, bekering en geloof hangen nauw met elkaar samen. Ze zijn wel te onderscheiden maar niet te scheiden. Zodra de Heilige Geest het geestelijke leven werkt, is daar ook het zaligmakende geloof, dat buigt voor dat wat God in Zijn Woord zegt. Over

Zichzelf, over ons als mensen en over Zijn Zoon. Dat heeft gevolgen voor het leven.” DE DORDTSE LEERREGELS ZEGGEN DAT ER MOET WORDEN GEPREEKT MET BEVEL VAN BEKERING EN GELOOF. GEBEURT DAT VOLDOENDE? „Dit bevel klinkt in de preken van Engelse en Schotse predikers zoals Gray, Boston en de gebroeders Erskine krachtiger door dan onder ons gebruikelijk is. Wellicht hebben de remonstrantse twisten en een oppervlakkig spreken over genade ertoe geleid dat we in Nederland terughoudender werden in de rechtstreekse oproep tot bekering en geloof. Ik denk ook dat deze oproep krachtiger wordt naarmate er een nauwer leven met de Heere is en een ervaren van de wonderlijke genade Gods, die Hij in Christus schenkt. Ik wil graag een leerling van de genoemde mensen zijn, zonder het bevel van bekering en geloof eenzijdig te benadrukken. Alsof het bij voorbaat goed is als die maar in de preek klinkt. Bovendien is er een wisselwerking tussen prediker en gemeente. Hoe meer hongerige zielen er in de kerk zitten, hoe ruimer de prediking over Gods genade voor schuldige

„Bekering is niet eenmalig maar een doorgaande zaak” zondaren zal zijn. Omgekeerd kan een gemeente vol gearriveerde mensen een zekere terughoudendheid daarin geven.” WAT ZIJN VOOR U ONTWIJFELBARE KENMERKEN VAN BEKERING? „Die God Zelf in Zijn Woord noemt. Denk aan de zaligsprekingen van de Heere Jezus, waarin Hij de kenmerken van de burgers van het Koninkrijk der hemelen benoemt. Arm van geest. Hongerend en dorstend naar de gerechtigheid. Treurend. Laten we deze kenmerken onszelf voortdurend voorhouden, als beproeving. Ook als de Heere ons op de levensweg bracht. Opdat de dagelijkse omgang met Hem niet wordt verwisseld met dat wat in het verleden is geschonken.”

terdege *

13 MEI 2020

Wat was het een prachtige voorjaarsdag die dag

ons verdriet. Op weg naar de begraafplaats stond

van de begrafenis. De zon scheen uitbundig, de

Jesse in zijn kistje tussen ons in. De andere kinde-

natuur liep uit: pril jong groen, nieuw leven. En wij

ren zaten ook bij ons in de auto. Het voelde even

moesten nieuw, pril leven wegbrengen.

heel compleet.

De dag voor de begrafenis mocht ik vanuit het

De familie stond al te wachten op de begraafplaats.

ziekenhuis naar huis. „Ga maar ’s avonds”, zei het

In de aula sprak de ouderling uit Prediker 3: Alles

verplegend personeel, „want ’s morgens gaan ou-

heeft zijn bestemde tijd, een tijd om geboren te

ders met hun baby naar huis.” We zagen hen gaan,

worden en een tijd om te sterven. Bij Jesse lag

die morgen. Blijde vaders en moeders met hun

dat heel dicht bij elkaar. Dat we maar eenswillend

kindje. En ’s avonds gingen wij. Zonder kindje. Wat

mogen zijn met Gods heilige wil. „Vorige week

moeilijk was dat! Ik kon niet anders dan huilen. Ook

donderdag waren jullie nog bij ons, Ruth. Ik heb de

toen ik thuiskwam. Huilend heb ik even beneden

liefde gevoeld die jullie hadden voor dit kindje. Er is

gezeten, huilend ben ik naar boven gegaan. De

veel voor gebeden!”

deur van het babykamertje stond open. Daar was ik

Het grafje was het eerste op een nieuw stuk gras

blij om. De familie had overwogen om het kamertje

van de kinderbegraafplaats. Het kistje werd op het

op te ruimen voor ik thuiskwam. Wat was ik blij dat

grafje gezet. Een eenvoudig, mooi blankhouten

ze dat niet gedaan hadden. Die avond was er kerk.

kistje. Met heldere letters stond zijn naam erop.

De dominee die voorging had de Heere gevraagd:

Naast het grafje stond een prachtig boompje vol

„Heere, U weet dat aan de dag van morgen een

met roze bloesem. Onder absolute stilte zakte het

zeer jong kind zal worden toebetrouwd aan de

kistje. We voelden ons rustig en mochten ervaren:

schoot der aarde. Zou u die ouders en dat gezin

het is goed wat de Heere doet. Artjan bedankte

willen gedenken. Als zij hun laatste blik zullen slaan

eenieder en las de psalm die we de kinderen ge-

in dat open grafje, Heere, o wil hen ondersteunen.”

leerd hadden: De Heere is recht in al Zijn weg en

Vlak voor de begrafenis ben ik naar het kamertje

werk.

gegaan om een poosje naast de wieg te zitten.

Met ons zessen keken we in het graf. Daar lag ons

„Ach, mijn lieve kind”, dacht ik huilend. „Dit is je

kindje, onze Jesse. Geboren om niet te kunnen,

plekje niet. De Heere heeft anders gewild. Je

niet te hoeven leven. Langzaam trokken we ons te-

plaatsje is in het kistje in het graf.” Toen Artjan nog

rug. Jesse achterlatend. Nog eenmaal keek ik om.

een gebed deed vlak voordat we weg moesten

Het was alsof het prachtige bloesemboompje zijn

werd hij overmand door verdriet. We sloegen als

takken beschermend over het grafje uitspreidde.

gezin onze armen om elkaar om zo één te zijn in

terdege *

13 MEI 2020

NATUUR

Massaal worden er in mei jonge vogels geboren. Schattig om te zien, een heerlijk hapje voor tal van rovers. Onbewaakt over de vlakte lopen kwam dit piepjonge gansje dan ook duur te staan. Enkele minuten nadat deze foto genomen werd, griste een grote meeuw hem van het strand, op weg om haar jongen te voeren.

terdege *

13 MEI 2020

Hoe moet ik de Bijbel lezen? DEEL 4 (SLOT) NIET MEEGAAN MET DE MASSA

GELOOF

„VEEL JONGEREN ZOEKEN NAAR VERANKERING”

Gids voor een nieuwe generatie

Terwijl nogal wat theologen van reformatorische komaf het gezag van de Schrift gingen relativeren, maakte prof. dr. Benno Zuiddam een omgekeerde ontwikkeling door. Met het geloof van de kerk van alle tijden wil hij een nieuwe generatie houvast geven. “Lees je Bijbel, bid elke dag.” tekst: HUIB DE VRIES beeld: RENATE BLEIJENBERG-VAN LEEUWEN EN CEES VAN DER WAL (PORTRET)

terdege *

13 MEI 2020

„MIJN OUDERS WISTEN ZICH GEROEPEN OM TROUW TE BLIJVEN OP DE PLAATS WAAR GOD HEN HAD GESTELD”

a twintig jaar in Australië te hebben gewoond, keerde dr. Benno Zuiddam (51) terug naar Nederland. In Australië werd zijn positie steeds eenzamer. „De traditionele kerken zijn daar ontaard in popconcertkerken, waar alles draait om de kerkganger. Theologen zoals ik worden hooguit verdragen.” Het leidde ertoe dat hij zich weer op kerkelijk Nederland ging oriënteren en als gastdocent betrokken raakte bij het Hersteld Hervormd Seminarie. „Daar heb ik collega’s die leven en denken vanuit Gods Woord. Een tweede reden om terug te keren, is mijn zorg over de jonge generatie hier. Die groeit op met veel vragen. Daarom heb ik in Australië al ”Mensen zoals jij” geschreven.” Eind vorig jaar aanvaardde Zuiddam de benoeming tot docent godsdienst aan het Wartburg College in Rotterdam. „Al blijf ik in de eerste plaats predikant. Ook mijn werk als buitengewoon hoogleraar aan de universiteit van het ZuidAfrikaanse Potchefstroom zet ik gewoon voort.” De veelzijdige wetenschapper, woonachtig in Waddinxveen, promoveerde in 1997 als theoloog op een dissertatie over het Schriftgezag in de Vroege Kerk. Elf jaar later promoveerde hij als classicus met een proefschrift over het zelfgetuigenis van de Schrift in relatie tot de Griekse godsdienst. Het klimaat waarin hij zelf opgroeide, was een mix van liberalisme en orthodoxie. De hervormde gemeente waartoe het ouderlijk gezin behoorde, werd gediend door een vrijzinnige en een confessionele predikant. „Mijn ouders wisten zich geroepen om trouw te

blijven op de plaats waar God hen had gesteld. Dat ging bij ouderwets vrijzinnige predikanten gemakkelijker. Die hadden niet de behoefte om vanaf de preekstoel Schriftuurlijke overtuigingen openlijk in twijfel te trekken. Dat veranderde met de komst van een dominee die de oude grandeur en diepte miste. Wij zijn toen gaan kerken in een Gereformeerde Bondsgemeente.” Zijn huidige opvattingen verkreeg Zuiddam in een weg van twijfel, toetsing en worsteling. „Prof. Kuitert vertelde eens dat hij zijn geloof in de Bijbel verloor in zijn eerste gemeente, in Zeeland. Omdat mensen tijdens de watersnood om redding baden en toch waren verdronken. Het verbaasde me toen ik dat hoorde. Ik worstelde als jongen al met dat soort existentiële vragen, niet pas als gemeentepredikant. Voordat je anderen gaat leiden, moet je zekerheid hebben over dat wat je gelooft.” HOE HEEFT UW DENKEN OVER HET GEZAG VAN DE BIJBEL ZICH ONTWIKKELD? „Ik heb geworsteld met tegenstrijdigheden in de Bijbel, de welmenendheid van Gods aanbod van genade, de kinderdoop en nog veel meer. Drie dingen hebben mij in die worsteling geholpen. In de eerste plaats de persoonlijke omgang met de Heere. Lees je Bijbel, bid elke dag. Spreek het tegen God uit als je twijfelt, zoals David en andere psalmdichters deden wanneer Gods beloften onbetrouwbaar leken. Het gezag van de Bijbel is geen afstandelijke theorie. Het tweede wat me hielp, was het voorbeeld van christenen in mijn omgeving en getuigen uit de kerk van alle tijden. Tijdens mijn studie in Utrecht heb ik onder

GELOOF

prof. Van den Broek onderzocht hoe de leer van de Bijbel in twijfel werd getrokken door oude Griekse wetenschappers zoals Celsus. Hun opvattingen verschilden weinig van die van hedendaagse religie wetenschappers. Het grote verschil is dat de kerk hun denken be streed, tegenwoordig gaat het voor christelijk door. De Vroege Kerk geloofde in de waarheid van Gods spreken: geestelijk én historisch. De bronnen zijn daarover eendui dig. Je kunt ervoor kiezen om die als achterhaald te beschouwen, maar pretendeer dan niet dat je nog gelooft in gemeenschap met de belijdenis der vaderen. In de derde plaats heeft het zelf getuigenis van de Schrift voor mij een belangrijke rol gespeeld. In de Schriften is de levende God Zelf aan het Woord. Hij weet met Zijn spreken door te dringen tot onze werkelijkheid. Dat is niet alleen een persoonlijke zaak; Zijn waar heid wordt doorgeven in de boe zem van de kerk. Dat werd door de Vroege Kerk ook echt zo beleefd.” WELKE PERSONEN HEBBEN UW DENKEN GESTEMPELD? „De kerkvaders, de kanttekena ren op de Statenvertaling, Calvijn en niet te vergeten mijn ouders. Die namen de tijd om met ons de Bijbel te lezen en lagen elke avond op de knieën voor hun bed om voor ons te bidden. Zulke daden spreken luider dan mooie woorden. Ik vond het ook bemoedigend om te zien hoe in allerlei vakgebieden bekwame en tegelijk gelovige wetenschappers werkzaam zijn. In Nederland mensen zoals de hoogleraren Van Bruggen en Paul. Dezelfde gelovige houding zag ik bij C.S. Lewis. Het is tekenend dat de invloedrijkste christelijke

schrijver van de twintigste eeuw geen theoloog was. Terwijl onder theologen het ongeloof heerste, wierp de leek Lewis zich op als kampvechter voor traditioneel christendom. Veel theologische wetenschap is losgeraakt van de primaire bron nen. Men bouwt voort op dat wat collega’s binnen een zorgvuldig bewaakt modernistisch paradigma beweren. Zelfstandige oordeels vorming is er nauwelijks bij. Een paar jaar geleden heb ik het recen te onderzoek over het zwijggebod voor de vrouw in de gemeente op een rij gezet. Dan ontdek je dat er geen bereidheid meer is om de boodschap van de tekst te laten spreken. Omdat die ingaat tegen wat men graag wil horen.” HOE BEOORDEELT U DE SITUATIE IN DE GEREFORMEERDE GEZINDTE? „Je kunt in theorie het Schrift gezag belijden, maar er in de praktijk toch weinig mee doen. Wie tot twee jaar vooruit preek beurten afspreekt en vervolgens op zondagmorgen bidt of de Heere vanmiddag weer een dienstknecht mocht zenden, komt niet geloof waardig over. Bij de kledingkeuze in reformatorische kring lijkt het Bijbelse criterium van bedekking minder van belang. Ook de SGP is in de achterliggende twintig jaar fors opgeschoven. Destijds was ik raadslid en provinciaal bestuurslid voor de RPF in Gelderland. Nu sta ik met mijn opvattingen ergens rechts in de SGP. De geestelijke leiderschapsrol van vrouwen is sterk toegenomen. Mo gelijk omdat de mannen het erbij laten zitten, maar het is op den duur moeilijk vol te houden dat een vrouw wel mag voorgaan in

Woord en gebed op de gemengde Bijbelkring, maar dat dit verboden is als ze ook een votum uitspreekt en we haar gaan betalen.” WAT IS VOOR U FUNDAMENTEEL ALS HET GAAT OM HET GEZAG VAN DE SCHRIFT? „Dat de hele Schrift Gods openba ring is. In de tegenwoordige theo logie moet de hermeneutiek ons helpen om nog een beetje Woord van God voor nu uit de Bijbel te destilleren. Vroeger stelde men dat de waarheid tot ons komt door openbaring en ervaring, waarbij de openbaringskennis betrouwbaar der werd geacht dan ervaring, zelfs dan natuurwetenschappelijke be vindingen. God is immers almach tig en maakt geen fouten. Volgens de huidige theologie bevatten de Schriften religieuze gedachten waarop we onze hermeneutiek moeten loslaten om ze relevant te maken voor onze tijd. Hermeneu tiek verwordt daardoor tot inleg kunde waarmee aan het moderne denken een plaats wordt gegeven in de oude tekst. Die wordt niet ontsloten, maar gefilterd vanuit de vooroordelen van onze tijd en cultuur.” HOE ZIET U DE RELATIE TUSSEN HET AANVAARDEN VAN EVOLUTIE EN HET RELATIVEREN VAN DE SCHRIFT? „Als zeer direct. De traditionele dogma’s over God, de mens, de zonde en de schepping komen op losse schroeven te staan. De evo lutieleer doet alsof deze gevallen wereld de oorspronkelijke is. Dat vraagt om een bijstelling van ons Godsbeeld. De god van de evolutie schept door miljoenen jaren van lijden zonder uitzicht; dat zou zeer goed zijn. Dan heb je de gerechtig

terdege *

13 MEI 2020

heid van de Bergrede verloren en de integriteit van de Zoon, Die de werelden schiep. Er is bij de evolutieleer geen histo rische zondeval meer, die de dood van de mensheid en de val van de schepping tot gevolg had. Wie niet verloren is, hoeft ook niet gered te worden. Met het verdwijnen van de eerste Adam wordt de nood zaak van een laatste Adam onzin. Begrippen als ”liefdevolle Vader in Christus” zijn inhoudsloos geworden. De christelijke hoop is uitgehold, want als deze schepper alle dingen nieuw gaat maken, kan dat weer een eindeloze ”survival of the fittest” betekenen. Geen zachtmoedigen die ooit de aarde gaan beërven. Het geschipper van veel theologen met een reformatorische ach tergrond ervaar ik als inconsis tent. Ze bewonen een theologisch bouwwerk waaronder de poten zijn weggezaagd, maar dat ze ter wille van de sociale groep en hun eigen loopbaan in stand willen houden. Zeg dan eerlijk dat je de Bijbel niet meer in alle opzichten gelooft, maar er uitsluitend nog door wordt geïnspireerd. Ook in de éthische keuzes.” HOE BEDOELT U? „Als de evolutietheorie waar is, verliezen de Bijbelse scheppings ordinanties elk historisch funda ment. Die worden gezien als een latere theologische inkleding van mensen met tijdgebonden voor keuren. Overal waar men voor the istische evolutie kiest, verschuiven ook de ethische grenzen in het denken over ongehuwd samen wonen, de vrouw in het ambt, ho moseksualiteit, de medische ethiek en het zelfbeschikkingsrecht van de mens in het algemeen.”

GELOOF

VEEL COLLEGA-THEOLOGEN VAN GEREFORMEERDEN HUIZE ZIEN DAT ANDERS. „Omdat ze beschermd zijn opgegroeid en pas op latere leeftijd werden geconfronteerd met modernistisch denken. Anders dan bij mij zat er voor hen geen prijskaartje aan orthodoxie. Met de verandering van de context wijzigden ook hun oorspronkelijke opvattingen, omdat ze daarover nooit echt hadden nagedacht. Daarbij komt de wens voor vol te worden aangezien door collegatheologen. Wie carrière wil maken, staat onder zware druk om compromissen te sluiten. Ondertussen willen velen met hun nieuwe opvattingen wel de kerkelijke banden en verworven posities binnen de kring waarin ze opgroeiden behouden. Dat vind ik niet integer.” VOELT U ZICH OOK IN NEDERLAND EEN EENLING? „Ja en nee. Net als in Australië is de theologische wereld hier sterk geseculariseerd. Tijdens een conferentie was ik de enige die ’s morgens ging bidden in de oude kerk naast het vergadercomplex. Theologie is religiewetenschap geworden, mede omdat een Bijbelgetrouw geluid geen subsidiegeld of wetenschappelijk aanzien oplevert. Men grossiert in menselijke gedachten over God. Gelukkig heb ik veel fijne collega’s die vanuit de Schrift denken. Onder hen voel ik me niet eenzaam. Er is in Nederland veel trouw aan het Woord, in kerk, school en samenleving. Ook bij jonge gezinnen. Dat ervaar ik als een geweldige zegen.” WELKE ONTWIKKELING VERWACHT U VOOR DE GEREFORMEERDE GEZINDTE?

„Als de evolutietheorie waar is, verliezen de Bijbelse scheppingsordinanties elk historisch fundament” „Dat hangt af van de keuzes die men gaat maken. Als we ons denken en gedrag niet durven te evalueren en bij te stellen, en de jeugd niet op de juiste wijze toerusten om God te dienen met verstand, hart en krachten, kan het ook bij ons snel afgelopen zijn. Hoewel traditionele gemeenschappen op de Biblebelt het wat langer zullen volhouden. Zolang er geestelijk leven is, is er hoop. Het Woord wordt gelukkig op veel plaatsen nog met eruditie verkondigd en ook doorleefd. Ik ben ook blij met de zegeningen van het reformatorisch onderwijs, een reformatorische krant en reformatorische bladen. Wel zou ik willen pleiten voor meer consistentie op alle terreinen van het leven. Reformatorisch Nederland moet de waarde van klassieke vormen weer gaan ontdekken, van hoofdbedekking omwille van de engelen tot het opheffen van heilige handen. Die vormen hebben een belangrijke functie. Calvijn en alle kerkvaders hieven hun handen op bij het bidden, net als Mozes en de apostelen. Daarmee gaven ze aan iets van God te verwachten. Gevouwen handen en gesloten ogen bevorderen de concentratie, maar je vindt die gebedshouding nergens in de Bijbel.” LITURGISCHE VORMEN ZIJN VOOR U WEZENLIJK? „Ja, ze hebben een boodschap en bieden vastheid in losgeslagen tijden. Veel jongeren in de westerse samenleving zoeken naar veranke-

ring, iets wat hen verbindt met de geestelijke roots van onze beschaving. Oude liturgische vormen versterken het besef te leven in gemeenschap met de kerk van alle tijden. Laten we ook de betekenis van het gebed niet onderschatten. Hizkia had een gezwel en kreeg van de Heere te horen dat hij zou sterven. Dan mag je je testament wel in orde gaan maken, zou je denken. Dat werd hem ook met zoveel woorden door Jesaja gezegd. Tegen de feiten en zelfs tegen het Woord van God in gaf Hizkia het echter niet op. En de Heere liet Zich verbidden. Dan moeten we wel onze eigen troon verlaten en het werkelijk van Hem gaan verwachten.” WELKE TAAK ZIET U VOOR UZELF WEGGELEGD? „Met vallen en opstaan probeer ik God te dienen met het verstand dat Hij mij heeft gegeven. Niet als een generaal met een strategie achter een tafel, ver van het front, maar als iemand die zelf betrokken is bij de strijd. God is er en Hij spreekt. Dat laat geen vrijblijvend theoretiseren toe, maar vraagt om persoonlijke bevinding. Het geeft ook hoop. Evolutie en materialisme hebben niet het laatste woord. Door de regering van onze Heere aan de rechterhand van Zijn Vader gaat het toe naar een nieuwe hemel en een nieuwe aarde waarop gerechtigheid zal wonen.”

terdege *

13 MEI 2020

r e d n O ns o

4 1

1 Onze lieve (o)pa en (o)ma Broere-van der Heiden waren op 25 april 40 jaar getrouwd. Van harte gefeliciteerd en Gods zegen toegewenst. Liefs van jullie (klein)kinderen.

2 Lieve pap en mam, van 48

terdege *

13 MEI 2020

harte gefeliciteerd met jullie 25-jarig trouwen. De komende jaren veel plezier en Gods zegen toegewenst. Groeten, Melanie en Lukas.

3 Op 14 mei hopen onze ouders Aart en Jannie Kool uit Everdingen 40 jaar getrouwd te zijn. Onze ouders staan altijd voor anderen

en ons klaar. Zowel voor de kinderen als de kleinkinderen, maar ook voor oudere mensen in hun omgeving. In deze tijd, waarin ze geen bezoek mogen ontvangen en veel thuis zijn, hebben ze het best wel zwaar. Daarom willen wij hen graag verrassen met een foto! Diefdijk 22, 4121 KN Everdingen.

4 Lieve opa en oma Voortman, op 25 april waren jullie 40 jaar getrouwd. Wij willen jullie graag via deze weg feliciteren. Wij wensen jullie nog veel gelukkig jaren toe en hopen nog vaak te komen spelen. Liefs, Lena, JoĂŤl, Wout, Meike en JuliĂŤt.

Op 8 mei waren onze (o)pa en (o)ma Den Hertog 50 jaar getrouwd. De (klein)kinderen wensen hun van harte Gods zegen toe. Een kaartje mag naar: Fam. W.H. den Hertog, Reijersstraat 6, 6661 GS ELST (Gld).

Op 12 april waren onze lieve (o)pa en (o)ma Bolk-Roodenburg 35 jaar getrouwd! Van harte gefeliciteerd en Gods zegen toegewenst. We konden het helaas nu niet met zâ&#x20AC;&#x2122;n allen vieren, maar hopen dat dat nog een keertje komt. Liefs van jullie kinderen en kleinkinderen. Hun adres

is: Vreedstraat 2a, 5314 BK Bruchem.

7 Lieve papa en mama, Hier staan wij dan in Terdege. Jullie waren op 2 mei 12,5 jaar getrouwd. Daarmee willen wij jullie van harte feliciteren. Lieve groetjes van Lisanne, Emma, JuliĂŤt en Matthias.

8 Op 23 april is onze ontzettende lieve, leuke en zorgzame moeder/vrouw Janet Oskam-Roodhorst 45 geworden. Lieve mam, van harte gefeliciteerd met uw verjaardag en bovenal Gods zegen toegewenst. Liefs, Huibert, Albert, Rick, Anna en Josephine Oskam.

terdege *

13 MEI 2020

IBAN: NL11RABO0360838111

Vakantie voor voo oo- het hele ggezin hel Gezellig en betaalbaar Vechtdal (Hardenberg - Rheeze) www.oldemeyer.nl of bel 0523-262805

WESTEIND 13 - PAPENDRECHT - TEL 078 641 23 23 - HENGEVELDCOUTURE.NL

OOK UW BLAD F KWALITATIE

vacature

& SNEL

BIJ UW LEZERS OP DE MAT? Kijk op erdee.nl/distributie voor meer informatie.

Samen het gewone leven ervaren En begrijp jij wat voor mij belangrijk is?

Eenmooiegelegenheid vooreenfeestje!

Binnen onze unit intensieve begeleiding staat een onvoorwaardelijke ondersteuningsrelatie centraal in de begeleiding van de bewoners. Zo neemt Izaak op basis van deze ondersteuningsrelatie samen met zijn begeleider deel aan een betekenisvol dagprogramma. De Schutse wil een betekenisvolle invulling geven aan het gewone leven. Wil jij hier ook een onderdeel van uitmaken én ben jij op zoek naar een nieuwe uitdaging? Kom dan eens kennismaken met ons. Stuur ons je cv via vacature@deschutse.nu of kijk op werkenbijdeschutse.nl.

Uwfeestopmaat. Mooie sfeervolle zalen voor 20 tot 400 personen. Professionele licht- en geluidsinstallatie. Eigen uitgebreide keuken. Rolstoelvriendelijk. Professionele bediening. Gratis parkeergelegenheid. Partycentrum Het Dak is een uitstekende gelegenheid voor uw bedrijfsfeesten, vergaderingen, jubilea, congressen, beurzen, verkopingen, productpresentaties en catering. Want... in Het Dak kan het!

Tiendweg 9a • 4142 EG Leerdam • Tel. (0345) 61 36 26 • www.hetdak.nl

De Schutse Zorg wat er écht toe doet

VERVOLGVERHAAL #40

Jenthe

Dankzij de kuur knapt tante Nel snel op. Van mijn hersenschudding merk ik ook weinig meer. Wat blijft, is de coronacrisis. Met alle onzekerheid van dien. Houden we het virus buiten de deur? Kunnen er gasten komen, deze zomer? Zo niet, wat dan? Wanneer mogen we weer naar de kerk, op bezoek en vrienden ontvangen? Maarten is de enige die nog onder de mensen komt. Eén keer per week doet hij op de terugweg van de houtzagerij –voorzien van verplicht mondkapje– inkopen bij de supermarkt. Alle andere winkels zijn dicht. Zodra hij thuiskomt, gooit hij zijn jas in de wasmachine en gaat hij onder de douche. Ik maak een rooster waarop staat wie er aan de beurt is om de deurkrukken te desinfecteren, de handdoeken te vervangen en de lichtknoppen en kranen te poetsen. Drie keer per dag is iemand de klos. Na een kleine maand ontmoet ik voor het eerst andere mensen dan mijn gezinsleden en tante Nel. Als Laura en ik op een middag een rondje lopen met Bas, zien we twintig minuten verderop de ‘buren’ in hun tuin. Met de nodige meters en het tuinhek veilig tussen ons in maken we een praatje. „En? Wanneer begint jouw school weer?” wil de buurvrouw weten. Laura schudt haar hoofd. „Keine Ahnung!” „Tja”, peinst de buurvrouw, „dat is het enige antwoord dat wij nu nog hebben: „keine Ahnung.”” „Eindelijk weer eens iemand gesproken”, verzucht Laura terwijl we verder gaan. „Dank je”, antwoord ik. „Ik wou dat ik een keer met Magdalena kon afspreken.” „Ik weet het. Even geduld nog. Dat virus verdwijnt nooit als mensen maar bij elkaar over de vloer blijven komen. De regering verbiedt het niet voor niets.” Thuis geef ik Bas eten. Laura hangt zijn riem aan

de kapstok. „Ik maak meteen de deurknoppen even schoon”, zegt ze. „Dan heb ik dat maar gehad.” Ik knik. „We zijn er maar druk mee.” Terwijl ik het blik met hondenbrokken wegzet, spits ik mijn oren. Klinken daar nu stemmen in de Stube? Hoe is dat mogelijk? Tante belt zelden met iemand. En bezoek kan er niet zijn, zolang het land in lockdown zit. Nieuwsgierig stap ik op de woonkamer af. De deur staat half open. Binnen zit tante gemoedelijk aan tafel met een wildvreemde vrouw die zo te zien nog ouder is dan zij. Stomverbaasd kijk ik toe, terwijl de twee met handen en voeten, expliciete gezichtsuitdrukkingen en wilde gebaren in gesprek zijn. Ze praten extra hard, alsof ze zo de taalbarrière kunnen overwinnen. Tante wijst naar twee dampende glazen die ze kennelijk net op tafel heeft gezet. „,Lekker en gezond. Kesoend!” zegt ze, duidelijk articulerend. Glimlachend neemt de dame een hapje van de appelcake die ik voor zondag gebakken had. „Schmeckt gut. Selbst gebacken? Ja, dann weiβ man wenigstens, was drin ist, oder?” „Gember!” roept tante, die nog steeds aan de thee denkt. „Kent u dat? Hoe heet dat in het Duits? Doitsj?” „Keine Ahnung!” „Haha”, hikt tante. ,,Keine aanoeng. Het is wat met die taal. Maar, zeg…” Opeens staat Laura naast me, met een bus desinfecteermiddel in haar ene en een doekje in haar andere hand. Haar ogen worden groot. „Wát…?” begint ze. „En ík mag níet…” Ik haal mijn schouders op. „Keine Ahnung!” zeg ik. „Echt keine Ahnung, Laura. Nooit gezien, die mevrouw. Waarom ze hier zit, is me een raadsel. Maar kesoend lijkt het met niet, wat hier gebeurt.”

Volgende keer: „Volhouden.” terdege *

13 MEI 2020

tekst: JEANNETTE WILBRINK-DONKERSTEEG

Jenthe (39) is met haar man Maarten (42) en hun kinderen Jos (12), Laura (10), Lindy (7) en Heidy (6) verhuisd naar de bergen op de grens tussen Oostenrijk en Slovenië, waar het gezin gastenverblijven wil inrichten in een eeuwenoude boerderij.

VOOR ALTIJD VERBONDEN

Kinderen opvoeden is hen laten opgroeien tot zelfstandige mensen. Daarmee is opvoeden ook loslaten, al vanaf het prilste begin. En dat loslaten is soms best moeilijk. tekst: METTIE DE BRAAL-PRINS beeld: GETTY IMAGES

PSYCHOLOGIE

o, dan mag je hier de schaar in zetten”, zei de gynaecoloog tegen de kersverse vader. Hij bedankte voor de eer. En aan moeder ontging de symboliek van het doorknippen van de navelstreng. Hoezo losmaken. Dit kind hoorde toch bij hen? Voor altijd verbonden went snel genoeg. De realiteit van het beetje bij beetje los moeten laten, vergt een leven lang leren. Als moeder moet je iedere keer weer even slikken. De vraag waaraan je het te danken hebt dat je niet mee hoeft naar de stad een halt toeroepen. Jezelf toespreken dat je met al je goede zorgen en bedoelingen toch een pas op de plaats moet maken. Kinderen zijn niet ons eigendom. We hebben hen ‘te leen’ gekregen om op te voeden tot Gods eer. Dat komt prachtig naar voren in de geschiedenis van Samuël. Hanna bidt om een zoon en belooft daarbij dat het een kind voor de Heere zal zijn. Als het jongetje 3 jaar is, brengt ze dit kind, waar ze zo vurig naar had verlangd, naar de tempel om hem daar achter te laten. In een omgeving waar je je kind eigenlijk niet wilt zien opgroeien. Al heel vroeg laat zij Samuël los door hem over te geven in de handen van God. Tegelijkertijd blijft Hanna aan hem verbonden. Zo zorgt ze er ieder jaar voor dat hij nieuwe kleding krijgt.

„Z

OP DE REM Kinderen mogen, moeten opgroeien tot zelfstandige mensen met een eigen verantwoordelijkheid. We leren hun vaardigheden die er op gericht zijn dat ze verder komen. Vervolgens trappen we vaker dan we toe willen geven op de rem. Maar een kind zet zijn eerste stapjes niet om voor altijd aan moeders hand te lopen. Toen onze dochter 5 jaar was, nam ik haar eens heimelijk trots weer mee naar huis. Ze weigerde pertinent bij de overburen naar binnen te gaan. Vastberaden schudde ze haar hoofd. Voor haar geen verjaardagsfeestje zonder mama. Tien jaar later stond ik haar met tranen in de ogen uit te zwaaien. Ze vertrok voor een jaar naar Roemenië. Dat was wat ze wilde. Liederen als ”Op bergen en in dalen en overal is God” zingen soms makkelijk weg, maar de woorden daadwerkelijk geloven, dat vroeg veel

gebed. In mijn gedachten ontwikkelden zich de engste scenario’s. Achteraf heeft die buitenlandse ervaring haar en mij gevormd. En bleek het een opmaat te zijn voor grotere uitdagingen in loslaten. Daarin ervaar ik nu Gods trouwe zorg over ons.

EEN VRIENDJE Door loslaten te vertalen in verlies lijden, doen we de kinderen en onszelf tekort. „Loslaten is liefhebben”, schrijft W.G. Rietkerk in zijn lezenswaardige boek ”De kunst van het loslaten”. Door kinderen hun eigen verantwoordelijkheid te geven, tonen we respect voor hun eigenheid. Wanneer we ons blijven mengen in hun zaken, zeggen we eigenlijk dat we verwachten dat het zonder onze bemoeienis fout zal lopen. We onthouden hun ons vertrouwen en geven het signaal af dat we het zelf beter zouden weten. We lopen tenslotte toch al langer mee. Vooral rond overgangssituaties ligt dit vast willen houden op de loer. Het lieve, gehoorzame schoolkind ontwikkelt zich tot puber en lijkt totaal zijn eigen gang te gaan. Dochterlief komt met een vriendje thuis. Zoon besluit op kamers te gaan. Nergens voor nodig. Wat is er nou makkelijker dan ’s avonds gewoon aan te kunnen schuiven en je kleding gestreken en wel op je bureau te vinden? ‘Ineens’ hangen er trouwplannen in de lucht. Kleinkind wordt bij elke kik uit bed gehaald of juist niet. Ze slepen het overal mee naar toe of nou ja, wat minder beschermend zou niet verkeerd zijn. De voorbeelden zijn moeiteloos uit te breiden. Waar loopt ouderlijke en zelfs christelijke verantwoordelijkheid over in bemoeizucht? Daar waar liefde voor het kind verstrengeld raakt met eigenliefde. Loslaten betekent niet de ander aan zijn lot overlaten. „We moeten kinderen loslaten in de hoop en met het gebed dat ze willen leven tot Gods eer”, schrijft Sarina Brons-van der Wekken in ”Ruimte door regels.” De vader van de jongste zoon hield hem niet tegen toen hij ervandoor wilde gaan. Hij gaf hem waar hij om vroeg en liet hem vertrekken. Maar hij stond wel dagelijks op de uitkijk. En trok zijn zoon met een koord van liefde en gebed naar huis. Voor altijd verbonden.

terdege *

13 MEI 2020

Een gezonde balans Cocky Minderhoud (59) is vrijgevestigde psycholoog in Zeeland. Ze is getrouwd, (schoon)moeder van twee volwassen zoons en twee schoondochters en oma van drie kleinkinderen.

WAT MAAKT DAT MOEDERS GRIP WILLEN HOUDEN OP HET LEVEN VAN HUN VOLWASSEN KINDEREN?

“Ooit was je als moeder de belangrijkste persoon in het leven van je kinderen. Jij wist wat goed voor hen was, jij bepaalde de regels. Dat kan een heel goed en belangrijk gevoel geven. Sommige moeders kunnen daar moeilijk afstand van doen. Met name moeders die verder weinig eigen identiteit hebben ontwikkeld. Het moederschap gaf hun een duidelijke rol. Als ze die rol moeten loslaten, weten ze niet meer wat ze met zichzelf aan moeten. Dus blijft al hun aandacht gefocust op hun kinderen.

Wanneer een van de kinderen een zorgenkindje was, bijvoorbeeld door ziekte of een beperking, kan dat voor moeders een reden zijn om het kind zo te blijven zien. Ook als zo’n kind prima op eigen benen kan staan. Het kan ook zijn dat kinderen totaal andere volwassenen zijn geworden dan hun ouders hoopten. Dat ze andere keuzes maakten, heel anders leven dan hun ouders vroeger deden. Sommige ouders steken hierin veel energie en aandacht, in de hoop dat het zal veranderen.”

PSYCHOLOGIE

IN JE PRAKTIJK KOM JE REGELMATIG VROUWEN TEGEN DIE WORSTELEN MET MOEDERKINDVERHOUDINGEN. WAAROVER GAAT HET IN DIE WORSTELING?

“Er zijn moeders die hun volwassen kinderen aan zich binden door middel van emotionele chantage of manipulatie. Ze willen dat hun kinderen bepaalde dingen voor hen doen, zoals vaak op bezoek komen. Of dat ze dingen voor hen laten, bijvoorbeeld van kerk veranderen. Om dat te bereiken hebben ze hun chantagemiddelen. Overigens komt dit ook andersom voor, dat kinderen hun ouders manipuleren.”

HOE ZIET EEN GEZONDE BALANS TUSSEN BETROKKENHEID OP ELKAAR EN AFSTAND ERUIT?

“Wat voor de een gezond en vanzelfsprekend voelt, kan voor de ander verstikkend zijn. Er zijn eigenlijk geen regels voor. Van een gezonde verhouding tussen ouders en hun volwassen kinderen is sprake als ze zich veilig bij elkaar voelen. Dat houdt in dat ze bij elkaar niet op hun hoede hoeven te zijn, ze over en weer geen angst voelen om afgekeurd te worden en dat ze nee durven te zeggen als ze iets niet willen. Ook is het belangrijk dat er wederzijdse belangstelling is voor elkaars leven.”

terdege *

13 MEI 2020

Nog geen abonnement op Terdege? Dit mist u allemaal!

DE VOORDELEN VAN TERDEGE: Terdege altijd ALS EERSTE op de mat. Uw (klein)kinderen vervelen zich stukken minder, want altijd GRATIS de Kits erbij. Regelmatig LEUKE CADEAUTJES bij Terdege. Een GRATIS KALENDER bij het dubbeldikke winternummer. Elk nummer geven wij DRIE BOEKEN weg aan trouwe abonnees. Trouwe puzzelaars krijgen bij elke tweehonderd punten een MOOIE PRIJS. U krijgt KORTING op de Terdege Vriendinnendag, speciale abonnee-avonden en Terdegereizen.

Regel direct een abonnement via terdege.nl/td of bel 055-5390300

Fija Nijenhuis selecteerde de opvallendste feitjes.

Pilletjes van Fija EEN BUIKJE IS ONGEZOND Een platte buik is niet alleen mooi, maar ook gezond. Buikvet is namelijk het ongezondste vet. Een teveel kan leiden tot hartproblemen, diabetes en bepaalde soorten kanker. Grote vraag is: hoe kom je ervan af? Vermijd bewerkte voedingsmiddelen. Dus eet volkorenbrood in plaats van witbrood. Laat snoep en koek zo veel mogelijk staan. Eet zo min mogelijk verzadigde vetten. Vis is prima, avocado en olijfolie ook; die bevatten onverzadigde vetten. Eet er ook weer niet te veel van. Want dan kun je een platte buik wel op je buik schrijven.

Leuke kijk-app Benieuwd wat mensen met een oogziekte zien? BartimĂŠus in Doorn heeft een gratis app ontwikkeld: Zien. Met de camera op je telefoon kun je je omgeving bekijken door de ogen van iemand met bijvoorbeeld staar. Er gaat een wereld voor je open!

Beter zien in vijftien minuten Bijna 1 miljoen meest oudere mensen in Nederland hebben staar. Dit betekent dat de ooglens troebel is geworden, met een wazig zicht als gevolg. Wie hier veel last van heeft, kan geopereerd worden. De eigen lens wordt dan vervangen door een kunstlens. De ingreep die zoâ&#x20AC;&#x2122;n vijftien minuten

duurt wordt in ons land maar liefst 200.000 keer per jaar uitgevoerd. Daarna is het zicht vaak spectaculair verbeterd. Sommige mensen hebben alleen nog een bril voor het lezen nodig. Of zelfs die niet: er zijn tegenwoordig ook multifocale lenzen. Hiermee kun je zowel veraf als dichtbij scherp zien.

92. John Paton tekst: GISETTE VAN DALEN-HEEMSKERK beeld: JACK STALLER

ezorgd kijken de kinderen elkaar aan. Er is een ziekte in de aardappelen gekomen, de oogst op het land is mislukt en het geld is op. Hoe moet dat nu? Hun moeder ziet het. „Wees maar niet bezorgd, kinderen”, zegt ze. „Ik heb alles tegen de Heere verteld. Hij zal ons morgen eten in overvloed geven.” De volgende dag stopt er een paard-en-wagen voor het kleine huisje. Verwonderd kijken de kinderen toe. Hun grootvader heeft hun –hoewel hij niet wist van de omstandigheden– eten gestuurd. „Komen jullie eens bij me”, zegt hun moeder. Ze trekt haar kinderen tegen zich aan. „Mijn kinderen, heb je hemelse Vader lief, vertrouw Hem in het gelovig gebed al je noden toe en Hij zal jullie behoeften zo vervullen als tot jullie nut en Zijn verheerlijking strekken kan.” Nooit is John deze woorden vergeten. Op 24 mei 1824 wordt John Paton in een arbeidershuisje in

1824 John Paton geboren

terdege *

13 MEI 2020

het zuiden van Schotland geboren. Zijn ouders leren hem, en hun vijf andere zonen en zes dochters, veel uit de Bijbel. Vaak treft John zijn vader biddend aan. Al jong weet John zeker dat hij later predikant of zendeling wil worden. John studeert aan de universiteit van Glasgow. Tegelijkertijd werkt hij als evangelist. Op zondagmorgen geeft hij Bijbelles aan jongeren. John schrijft later: „Die lessen geven was een van de mooiste dingen die ik in mijn leven heb gedaan.” Tien jaar lang werkt en studeert John. Dan hoort hij dat zijn kerk iemand zoekt die zendeling wil worden op de Nieuwe Hebriden, een eilandengroep in de buurt van Nieuw-Zeeland. John voelt dat God hem daarheen roept. Heel veel mensen ontraden John om te gaan. „Je gemeente zal verstrooid worden”, waarschuwt een van zijn hoogleraren hem. Maar John antwoordt: „Jezus zal spoedig een betere voorganger voor

hen vinden.” „John, op die eilanden wonen kannibalen. Ze eten mensen”, zegt iemand tegen hem vlak voordat hij vertrekt. „Als ik maar leven en sterven kan in de dienst van de Heere Jezus maakt het voor mij geen verschil of ik door de kannibalen word opgegeten of dat mijn lichaam in het graf terechtkomt.” Op 23 maart 1858 wordt John samen met een medezendeling vanuit een kerk in Glasgow uitgezonden. De tekst van de preek is: „Kom over en help ons.” Een kleine maand later vaart het zeilschip De Clutha de haven van Greenock uit. De lange reis van John en zijn vrouw, ze zijn kort voor vertrek getrouwd, naar Melbourne is begonnen. Vier maanden later arriveren de zendelingen met hun vrouwen op de eilandengroep. Johns vrouw blijft bij de vrouw van dr. Inglis, die al langer zendeling op de Nieuwe Hebriden is. John en Inglis zelf reizen verder naar Tanna.

1858

1859

John Paton gaat naar Nieuwe Hebriden

Mary Ann en zoon Peter Robert overlijden

KERKGESCHIEDENIS

Daar bouwen ze een nieuw zendingshuis voor John en zijn vrouw. Tijdens de bouw breekt er op een dag een gevecht uit tussen twee stammen. Schoten knallen. En mannen, beschilderd met verf, stormen door de struiken. „De muren van Jeruzalem werden in oproerige tijden gebouwd, waarom ook niet het zendingshuis op Tanna?” merkt dr. Inglis op. „Maar laten we voor vandaag ons werk laten rusten en voor deze arme heidenen bidden.” Later horen de zendelingen dat er vijf of zes mannen gesneuveld en

1863 John Paton keert terug naar Schotland

1863 Huwelijk met Magaret Whitecross

opgegeten zijn. De dag erna sterft een van de gewond geraakte mannen. Zijn vrouw wordt gewurgd, zodat hij niet alleen naar de andere wereld hoeft te reizen. Het hart van John Paton krimpt ineen als hij over dit heidense bijgeloof hoort. Wat wil hij de mensen graag vertellen over de vergeving van hun zonden door Jezus Christus. Diep verdriet blijft John niet bespaard. Zijn vrouw woont nog maar kort op Tanna als er iets heel ergs gebeurt. Vlak na de bevalling van hun zoon overlijdt ze. Twee weken later

1864 John Paton opnieuw naar eilandengroep

sterft ook de baby. John weet zich geen raad van verdriet. Toch schrijft hij later: „De altijd barmhartige Heere ondersteunde mij.” Hoewel de zendeling met veel moeilijkheden te maken krijgt, mag hij ook veel vrucht op zijn werk zien. Aan het einde van zijn leven is op de vele eilanden van de Nieuwe Hebriden het christendom geworteld. Op 82-jarige leeftijd overlijdt Paton in Melbourne. Zijn zoon Frank, een van de kinderen die hij samen met zijn tweede vrouw kreeg, neemt het zendelingswerk op Tanna over.

1907 John Paton overlijdt

terdege *

13 MEI 2020

Bielzen | Landhekken Bouwhekken | Tuinpalen (Verzinkte) draadmatten Kokers | Buizen | Strippen Dubbelstaafs hekwerken en vele andere producten

Materialen voor tuin en erf www.hardeman.nl/webwinkel (0318) 52 17 00

06 57 68 50 55

bouwproducten@hardeman.nl

WEDDING

location

Ga je dit of volgend jaar trouwen? Gefeliciteerd! Je bent je vast al aan het oriënteren. De mogelijkheden en inspiratie zijn eindeloos. Start de organisatie van jouw bruiloft eens met een kennismakingsgesprek bij Molen ‘de Zwaluw’. Wij hebben veel ervaring in het organiseren van bruiloften.

STYLED WEDDING Geef je bruiloft een persoonlijk sausje met een stijlvolle aankleding. Indien gewenst verzorgen wij met alle liefde de complete styling en het bloemwerk voor jullie.

Batterijenweg 19c, Kesteren • Tel. 0488 48 8833 • molendezwaluw.nl/event

COLUMN

Feestdagen Al worden we calvinisten genoemd, en al waarderen we Calvijn op vele terreinen, op twee punten volgen we hem toch niet. Eerst als het gaat over het gebruik van muziekinstrumenten in de eredienst, als begeleiding van de gemeentezang. Muziekinstrumenten hoorden volgens Calvijn bij de oudtestamentische eredienst. Het tweede waarin we Calvijn niet volgen, is het houden van de kerkelijke feestdagen: Kerst, Pasen, Pinksteren, ook Goede Vrijdag en Hemelvaartsdag. Feestdagen waren door God ingesteld voor het volk Israël in de tijd van het Oude Verbond. Maar de gemeente van het Nieuwe Testament heeft nergens de opdracht gekregen en nergens het voorbeeld gegeven om feestdagen te houden om de heilsfeiten op die manier te gedenken. Daarom vervolgde Calvijn op 25 december, eerste kerstdag, in zijn preek gewoon waar hij mee bezig was. In 1555 was hij aan het preken over Deuteronomium. Hij begon op woensdag 22 maart. Op eerste kerstdag 1555 hielde hij de 121e preek, over Deuteronomium 21:10-14: „Wanneer gij uitgetrokken zult zijn tot de strijd te-

Liefde, onuitsprekelijk tere, innige, hartelijke, Goddelijke liefde

gen uw vijanden, en de HEERE, uw God, hen gegeven zal hebben in uw hand, dat gij hun gevangenen gevankelijk wegvoert, en gij onder de gevangenen een vrouw zult zien, knap van gedaante, en gij lust tot haar gekregen zult hebben, dat gij haar tot vrouw neemt…” Ik ben toch blij dat we in onze kerken geen verbod hebben op het preken van de heilsfeiten op de gangbare feestdagen – al heb ik eens in juli over het ”Ere zij God” gepreekt. Zo is de lijdenstijd, waarin we op het moment van het schrijven zijn, een bijzondere tijd. Het vraagt van mij als prediker bijkans nóg meer gebed en stille overdenking om deze kern van het Evangelie fris en ‘nieuw’ te verkondigen, zeven zondagen lang. Heerlijk is het echter wanneer de Heere opnieuw licht laat vallen op Sions betalende Borg; Wie Hij is, wat Hij leed. Over Hem schrijft Johannes in hoofdstuk 13:1: „Vóór het feest van het Pascha, Jezus wetende, dat Zijn ure gekomen was, dat Hij uit deze wereld zou overgaan tot de Vader, liefgehad hebbende de Zijnen, die in de wereld waren, heeft Hij hen liefgehad tot het einde.” Bijzondere en heel tere gesprekken mag de evangelist vervolgens beschrijven, uitlopend op het zo intieme hogepriesterlijk gebed in hoofdstuk 17. Van woord tot woord: liefde, onuitsprekelijk tere, innige, hartelijke, Goddelijke liefde! Daarna de twee hoofdstukken over het lijden en sterven: liefde, onuitsprekelijk tere, innige, hartelijke, Goddelijke liefde! En vervolgens de twee hoofdstukken over Zijn ontmoetingen als de Overwinnaar van graf en zonde met Maria Magdalena, met de discipelen, met Thomas, met Petrus: liefde, onuitsprekelijk tere, innige, hartelijke, Goddelijke liefde! Hart-verootmoedigende, zielsverblijdende feestdagen. Elspeet,

Ds. W. Pieters

terdege *

13 MEI 2020

Bert en Mientje van Dorsten uit IJsselmuiden hebben elf kinderen

INTERVIEW

OP ZATERDAG EEN RIJ VOOR DE BADKAMER Grote gezinnen DEEL 3

Hun zoons kregen een eenlettergrepige naam. De namen van hun dochters eindigen op -eke. Beide ideeÃ«n komen uit de koker van echtgenote Mientje (55), bekent vader Bert van Dorsten (54) uit IJsselmuiden. Het resulteerde in een klinkende rij van elf namen: Rieneke, Tim, Rik, Bart, Berteke, Hans, Hanneke, Jonneke, Luuk, Ieteke en Lotteke. tekst: CORINE BOONE-BRUGGINK beeld: RENATE BLEIJENBERG-VAN LEEUWEN

terdege *

13 MEI 2020

INTERVIEW

p Rik en Hans na is iedereen bij elkaar in de knusse tussenwoning van de familie Van Dorsten. De gemeenschappelijke deler tussen de gezinsleden is overduidelijk: iedereen roert z’n mond; stiltes vallen er niet. „We zeggen allemaal wat we denken”, stelt Berteke (23) vast. Moeder Mientje knikt lachend. „Er wordt hier heel veel gepraat, iedereen heeft het hart op de tong.” „We weten gewoon allemaal wat we willen en zeggen dat ook”, vult Rieneke (30) aan. „Misschien soms iets te snel?” twijfelt Bart (25) hardop. Zijn moeder knikt. „Ik zeg weleens: Jongens, je hoeft niet alles te zeggen wat je denkt.” De gezellige drukte is het gezin eigen. Alleen de jongste vijf wonen nog thuis, maar de oudste zes komen met grote regelmaat aanwaaien. Rieneke woont een paar straten verderop en ook Rik (27) is met vrouw en twee dochters in IJsselmuiden gebleven. Berteke woont met haar man en dreumesdochter in het nabijgelegen Kampen, net als haar tweelingbroer Hans (23). Tim (28) koos met zijn vrouw voor Grafhorst. Bart woont het verst weg: met zijn vrouw en twee dochters woont hij tegenwoordig op Urk.

VERKERING „We zijn geen types die elke dag bij elkaar op de stoep staan voor koffie”, typeert Rieneke haar ouderlijk gezin. „Maar als er iets is, staan we voor elkaar klaar.” Tim: „Daarom zijn we aan het klussen bij jou.” Rieneke knikt. Ze zit al maanden in een fikse verbouwing en maakt dankbaar gebruik van de klusvaardigheden van vader en broers. Tim doet het graag. „Dat is het voordeel dat we met veel zijn. Als je hulp nodig hebt, is er altijd wel iemand die kan helpen. Ik denk ook dat we sociaal zijn ingesteld, omdat we geleerd hebben om rekening te houden met elkaar in het gezin en dus ook met anderen.” Zus Hanneke (19) wijst naar broer Bart. „Je hebt ook veel voorbeelden als broers en zussen. Ik deel bijvoorbeeld het meest met Bart. In een groot gezin hebt je altijd wel iemand met wie je kunt praten.” Vader Bert stemt in. „Ik weet nog dat onze jongens vroeger niet veel vrienden hadden. Die misten ze ook niet echt, want ze hadden hun familie, zeiden ze dan.” De voordelen van een groot gezin wegen vele

malen zwaarder dan de zogenoemde nadelen, vindt iedereen. Maar als ze dan toch benoemd mogen worden? „De badkamer was altijd bezet”, poneert Berteke iets herkenbaars. „Op zaterdag stond er altijd een rijtje voor de deur”, grinnikt Tim. Ook vond hij de drukte in het gezin tijdens zijn verkeringstijd niet altijd geschikt. „Vanwege de rust was ik toen regelmatig bij m’n schoonouders te vinden. Als je net een stelletje bent, wil je ook graag samen zijn.” En als er ruzie was? „Dat ging net als in een kleiner gezin, alleen met drie keer zo veel volume”, volgens Berteke. Moeder Mientje lacht. „Soms konden jullie elkaar flink in de haren vliegen”, erkent ze. „En niet iedereen kon goed op z’n beurt wachten aan tafel.” Vader Bert brengt een ander heikel punt in. „Toen Luuk van 12 zijn been had gebroken, vroegen ze in het ziekenhuis naar zijn geboortedatum. Ik kon er werkelijk niet opkomen. Ze zijn toen alle andere geboortedata van de kinderen nagegaan, totdat ik dacht: ja, dat moet ’m zijn.”

SPELLETJESAVOND Nu er vier van de elf kinderen getrouwd zijn, is het moeilijker om iedereen bij elkaar te krijgen. Daar hebben de oudste kinderen iets op bedacht. Eens in de zoveel tijd organiseert een van hen een spelletjesavond bij een van de broers of zussen thuis. Ook hebben ze elke maand een avond waarop ze vierstemmig geestelijke liederen zingen. Een moment waar iedereen naar toeleeft, is de zomervakantie. Jongste dochters Lotteke (8) en Ieteke (10) glimmen als het onderwerp wordt aangesneden. Dit jaar hopen ze weer eens met z’n allen te gaan. Er is een vakantiehuis voor achttien personen in het Belgische Bastogne geboekt. Jonneke (15) vangt Rienekes aandacht. „Ik rij trouwens met jou mee naar België, wist je dat?” Haar oudste zus grijnst. „Prima hoor, dan bereid ik me daar vast op voor.” Hanneke en Jonneke genieten ervan als de club compleet is. Al zien ze ook grote voordelen in het feit dat niet iedereen meer thuis woont. Beide zussen zijn bijvoorbeeld graag op Urk te vinden, bij het gezin van broer Bart. Als Hanneke mocht kiezen, zou ze Urk als toekomstige woonplaats kiezen. „Maar dan moet ik eerst een Urker jongen vinden”, grapt ze. Vader Bert

terdege *

13 MEI 2020

slaakt ook een zucht. „Even geen jongens nu hoor, gun ons eerst een paar jaar rust.” Jonneke lacht er hartelijk om. „Ik zou het liefst in IJsselmuiden wonen, maar niet te dicht bij m’n ouders. Anders ziet m’n moeder te veel van me.” Haar moeder is het helemaal met haar eens. „Het is goed als ze niet al te dichtbij wonen. Maar te ver weg hoeft ook weer niet.”

HARTSTILSTAND Een bijzondere en samenbindende periode maakte het gezin ruim twee jaar geleden door. In 2017 werd moeder Mientje getroffen door een hartstilstand. Ingrijpend, want al eerder, in 2007, kreeg ze een hartinfarct. Hanneke is thuis als haar moeder zich plotseling niet goed voelt. In het ziekenhuis wordt Mientje langdurig gereanimeerd, maar dat lijkt in eerste instantie niet te helpen. Rieneke herinnert zich de bewuste avond feilloos. „Wij zaten thuis op de bank met de telefoon in de hand. Tijdens de reanimatie belde m’n vader en zei: „Het is gedaan, we zijn haar kwijt.” Vader Bert knikt moeizaam. Hij schiet vol bij de herinnering. Tim klopt hem

bemoedigend op z’n schouder. Bart veert op, doorbreekt de korte stilte. „Wie wil er nog koffie?” informeert hij. Bert herpakt zich. „Je staat erbij en kijkt ernaar en voelt je zó machteloos. Ik was die nacht al aan het overdenken hoe de begrafenis zou moeten verlopen.” Wonderlijk genoeg doorstaat Mientje de openhartoperatie. „Toen ze wakker werd, hebben we een psalm gezongen aan haar bed”, herinnert Bert zich. Mientje ervaart de week na de operatie als een zeer moeilijke. „Het vloog me aan dat de eeuwigheid zo dichtbij was geweest. En dat de zielen van m’n kinderen dan van mijn hand worden geëist. Ik heb moeten leren om alles aan God over te laten.” Na de ingrijpende operatie is er in het ziekenhuis maar zeer korte tijd een eenpersoonskamer beschikbaar voor Mientje en een zaal is voor haar te druk. Ze logeert een paar dagen bij Rieneke en vertrekt daarna voor zes weken naar haar zus in Harskamp. In IJsselmuiden ligt juist in die periode de eerste verdieping overhoop, omdat er verbouwd wordt. „Dat viel allemaal samen”, herinnert Mientje zich, „maar het

INTERVIEW

mooie was dat de gelederen zich thuis sloten. Iedereen hielp mee. Berteke heeft zelfs haar studie pedagogiek opgezegd om thuis alles op te vangen en te regelen. Ze twijfelde al of ze wel door zou gaan, maar dit was de druppel. Nog steeds komt ze me elke week een dag helpen.”

SPOTJES De heftige gebeurtenissen hebben grote impact op het gezin. „Je weet en voelt juist dan dat je elkaar nodig hebt”, formuleert Rieneke bedachtzaam. „Vanaf dat moment praten we ook opener over geloofszaken. Iedereen voelde aan: hier gaat het om in het leven.” Af en toe praten de gezinsleden over de emotionele periode. Ze kunnen allemaal niet om de praktische consequenties van de hartstilstand van moeder heen. „Je hebt een tijd voor en een tijd na”, concludeert Rieneke. „Voor 2017 kon mama gezellig aan tafel zitten en meedoen met spelletjes, maar dat lukt haar nu niet meer tegelijk.” Mientje knikt. „Daar heb ik het vaak moeilijk mee. De kinderen zien aan me wanneer het niet meer gaat en fluiten me dan terug.”

Vader Bert checkt de klok. Het is tijd voor hem om naar zijn werk in Genemuiden te gaan. Zijn nachtdienst als teamleider bij tapijtfabrikant De Condor Group staat op het punt van beginnen. „Denk jij nog na over de spotjes?” vraagt hij Rieneke. „Wil je dimbare of niet-dimbare, laat me dat nog even weten.” Tim reageert rap. „Dimbare doen, da’s veel handiger”, adviseert hij zijn zus. „Doe die maar”, deelt ze haar vader mee. Hij knikt. Een zoen voor Mientje en een zwaai voor zijn kinderen en Bert gaat ervandoor. Rieneke drinkt haar koffiemok leeg. „Er wordt best vaak gevraagd hoe ik het vind om de oudste te zijn van elf kinderen. Ik zeg dan altijd dat ik het ontzettend mooi vind en dat ik zelf ook graag een groot gezin zou willen. Als oudste voel ik me best verantwoordelijk, want ik denk over van alles en nog wat mee. Of het nu gaat over oppas, of vervoer, of welke regeldingen ook. Maar ik zal me altijd blijven herinneren hoe m’n moeder klaarzat met thee en koekjes als we uit school kwamen. Dan konden wij ons verhaal kwijt en nam ze alle tijd voor ons. Dat beschouw ik voor mezelf als een ideaal voor de toekomst.”

terdege *

13 MEI 2020

Dezelfde soort dadels eten als koning Herodes de Grote? Dat kan binnen afzienbare tijd wellicht door een ontdekking van Israëlische archeologen. tekst: BART VAN DEN DIKKENBERG

Iedereen kent het wel: een volle lithium-ionaccu van de smartphone raakt na verloop van tijd steeds sneller leeg. Hij gaan door het vele gebruik achteruit. Smartphonefabrikanten vinden dat geen ramp; ze verkopen graag een nieuwe batterij. Maar de gebruiker kan de levensduur van de accu rekken. Wetenschappers van de universiteit van Michi-

gan geven een paar gouden tips. Daar komen ze: laad de telefoon op bij temperaturen tussen minimaal 10 en maximaal 35 graden Celsius, laad de accu niet verder op dan 80 procent en ontlaad hem niet verder dan 20 procent, gebruik geen snellader en vermijd vochtige ruimten. Dit geldt ook voor accu’s van de elektrische iets en elektrische auto.

DUURZAAM

LANGER PLEZIER VAN JE ACCU

Stroom uit lucht Het is Jun Yao en Derek Lovley van de universiteit van Massachusetts (VS) gelukt om stroom te maken uit vochtige lucht. Ze bouwden een ”Air-gen”, oftewel een luchtgenerator van eiwitdraden. Deze draden zitten vast aan elektroden. Als vochtige lucht in aanraking komt met de draden, gaat er vanzelf een stroompje lopen. „De Air-gen maakt 7 dagen per week, 24 uur per dag schone energie”, aldus Yao in vakblad Nature. De Air-gens kunnen batterijen in kleine elektrische apparaten vervangen.

SPEL

TECHNIEK

Altijd winnen?

Wil je het populaire spelletje ”steen, papier, schaar” altijd winnen? Dan moet je vijf dingen weten. 1. De spelregels: steen wint van schaar, schaar van papier, en papier van steen. 2. Mannen beginnen vaak met ”steen”. Dus als je tegen een man speelt, begin dan met papier. Vrouwen beginnen met papier. Speel je tegen een vrouw? Kies dan schaar. 3. De verliezer kiest vaak het symbool waarvan hij zojuist heeft verloren. 4. De winnaar kiest vaak hetzelfde teken waarmee hij een ronde heeft gewonnen. 5. Verwar je tegenstander. Zeg wat je kiest: Ik maak papier.” En doe dat ook.

Warmer zeewater is desastreus voor het Australische Groot Barrièrerif. Normaal gesproken leven de kora len in symbiose met zoöxanthellen, eencellige algen. Deze maken de voedingstoffen voor de kora len via fotosynthese, net zoals planten dat doen. Door de sterke opwarmin g stoot het ecosysteem de algen af. Dat leidt tot kleurverlies oftewel verbleking van de koralen. Als dit te lang duurt, kan de kolonie zich niet meer herstel len, wat leidt tot afsterven van de kora al. Het 2300 kilometer lange Groot Barrièrerif is daardoor erg gevoelig voor opwarmin g van het zeewater.

Tot leven gewekt De verloren gewaande Judese dadelpalm is weer tot leven gewekt uit zaden van 1800 tot 2400 jaar oud. Van de geschiedschrijvers Herodotus, Galenus en Plinius de Oudere is bekend dat de dadels heel sappig en smaakvol waren. De teelt van deze dadels was echt specialistenwerk, geavanceerde veredelingstechniek. Archeologen vonden de dadelzaden in de ruïnes van het Jordaanse paleisfort Machaerus dat koning Herodes de Grote had laten bouwen, en in grotten in Zuid-Israël. De eerste dadelpalm die uitkwam, kreeg de naam Methusalah. De volgende zes kregen eveneens Bijbelse namen: Jona, Uriël, Boaz, Judith, Hanna en Adam.

GROOT BARRIÈRERIF: ’s Werelds grootste rifsysteem is meer dan 2.300 kilometer lang. De werelderfgoedlocatie wordt geroemd om haar �enorme wetenschappelijke en intrinsieke belang”

AUSTRALIË EERDERE VERBLEKING (2016 en 2017) Ernstigste verbleking Geen of verwaarloosbare verbleking

Altijd winnen met ”steen, papier, schaar? Pak het slim aan!

WAT IS VERBLEKING 1 Gezond koraal: Algen, (zoöxanthellen) leven in koraalweefsel, zorgen voor voedsel en kleur 2 Verstoord koraal: Symbiotische relatie wordt verstoord door verhoging van watertemperatuur of vervuiling – koraalpoliepen verdrijven algen uit koraalstructuur 3 Verbleekt koraal: Zonder algen wordt koraal wit en verliest belangrijkste voedselbron

2019-2020: Centrale en zuidelijke secties erger aangetast dan bij de verblekingen in 2016 en 2017

AUSTRALIË

In 2019 verlaagde Australië de vijfjaarsverwachting van het rif van slecht naar erg slecht, te wijten aan de invloed van door mensen veroorzaakte klimaatverandering

Bronnen: Great Barrier Reef Marine Park Authority, NOAA

100 km

GRAPHIC

KENNIS VAN ZAKEN

Massaal gebleekt

Wie: Jacomine de Pater-Uitbeijerse (40) uit Nieuwerkerk aan den IJssel

DEEL 3

ONTZETTEND LEUKE BAKVIS Met een zekere regelmaat herleest ze ”Joop ter Heul”, om even in een heel andere wereld te zijn. Je knapt daar echt van op, zegt Jacomine de Pater-Uitbeijerse (40) uit Nieuwerkerk aan den IJssel. ”En dan al die leuke zinnen die erin staan!” tekst: JEANNETTE WILBRINK-DONKERSTEEG beeld: ISTOCK EN JACOMINE DE PATER

terdege *

13 MEI 2020

an jongs af aan heeft ze veel gelezen. Dat probeert Jacomine nog steeds dagelijks te doen. Niet altijd lukt het meer. „Soms zit mijn hoofd te vol. Dan lijkt het alsof er niets meer bij kan. En sinds ons dochtertje Mirre kort na haar geboorte overleed, kan ik ook niet meer álles lezen. Ik ben onlangs begonnen in ”’t Hooge Nest”, een heel bijzonder oorlogsverhaal, maar ik werd er zo verdrietig van dat ik het heb weggelegd. Verhalen die met lijden te maken hebben, lijken nu extra heftig binnen te komen. Daar word ik dan zo door gegrepen dat ik het niet aankan.”

Cissy van Marxveldt Cissy van Marxveldt (pseudoniem van Setske de Haan, 1889-1948) publiceerde ”De hbstijd van Joop ter Heul” in 1919. Tot 1925 volgden er nog drie delen. Samen zouden deze meisjesboeken een klassieker gaan vormen, zodat ze nu honderd jaar later nog altijd verkrijgbaar zijn. Enkele andere titels van Van Marxveldt zijn: ”’n Zomerzotheid”, ”Kwikzilver”, ”Hazehart” en ”Marijke”.

terdege *

13 MEI 2020

OUDERE ROMANS Een ander genre waarvan de kaft tegenwoordig vaker dan vroeger gesloten blijft, is dat van de oudere romans. Als meisje las Jacomine veel. „Mijn vader spoorde me aan Barend de Graaff te lezen. ”Om ’t Steenen Paert”. ”Het geslacht van Garderen”. Die moet ik nodig weer eens lezen, want ik ben even kwijt waar ze over gingen. ”Erik of het klein insectenboek” was ook leuk, heb ik meer dan eens gelezen. Vorige week leende ik ”De familie Heesters” van B. Nijenhuis uit aan lieve vrienden. Die hebben er zo van genoten! En ik weer mét hen. Ik wil het nu herlezen, net als een heleboel andere oude boeken, want eigenlijk is het toch jammer dat die zijn blijven liggen.” Dat dit genre wat op de ach-

tergrond raakte, komt doordat Jacomine graag bijhoudt wat er aan nieuwe boeken verschijnt. Als vrienden of recensenten iets boeiends over een pasverschenen boek vertellen, probeert ze het te pakken te krijgen. „Dat is de luxe van deze tijd: je wordt overal lekker gemaakt en kunt overal boeken kopen. In de afgelopen periode was ik bijvoorbeeld diep onder de indruk van ”Broeder Ezel” van Liesbeth Goedbloed.” Een oud boek dat wél met een zekere regelmaat opengaat, is ”Joop ter Heul”. Jacomine ontdekte het op haar zestiende „in het bibliotheekje van de kerk. In die tijd las ik veel van dit soort verhalen. Ook ”Goud-Elsje”. En ”Schoolidyllen” – zó leuk, zó verdrietig! ”Joop ter Heul” vond ik meteen verschrikkelijk leuk. Later kocht ik het op een rommelmarkt.”

VEEL TE FLADDERIG „Het verhaal gaat over een ontzettend leuke bakvis –nou ja, dat is geen woord van deze tijd– een ontzettend leuke meid. Iedereen zou willen dat-ie zo’n vriendin had. Als ik het boek lees, denk ik ook altijd dat ik haar heel goed ken. Ze zit op de hbs, de hogere burgerschool, maar houdt helemaal niet van leren. Daar is ze veel te fladderig voor. De humor in het verhaal is geweldig. Joop haalt altijd streken uit. In een tijd als deze, midden in de coronacrisis, helpt zo’n boek je even te ontspannen.”

VERHALEN

„Ik word altijd een beetje balorig van dit boek” Behalve de inhoud spreekt de stijl Jacomine aan. „In het begin is het boek in briefvorm geschreven. Nadat Joop van haar vader voor straf geen brieven meer mag schrijven, wordt het een dagboek, dat ze in het geheim bijhoudt. De zinnen zijn lang, maar prachtig, zoals deze: „Ik kreeg een hand, gelukkig niet zo’n slappe water-en-melk hand, dat vond ik nogal fideel en pa speechte nog: „Ik hoop dat u prettig met Joop zult samenwerken, juffrouw.”” Als ik „Joop ter Heul” zit te lezen, zeg ik altijd een paar keer tegen mijn man Leonart: „Moet je dit eens horen!” Regelmatig kom je woorden tegen die wij nooit meer gebruiken. Uit de context begrijp je dan wel wat er zo ongeveer bedoeld wordt. Toen ik het boek als zestienjarige las, vond ik dat prima. Tegenwoordig zoek ik soms ook de letterlijke betekenis op.”

OP DE DIVAN Dat Joop in een andere tijd leeft dan die wij nu kennen, wordt snel duidelijk. „Voordat ze naar bed gaat, moet ze haar haren nog even schuieren. Kun je je daar iets bij voorstellen? Vader heeft zijn eigen rookkamer. Als ze genoeg geld heeft, gaat Joop met haar vriendinnen taartjes eten. Haar moeder en zus liggen voornamelijk op de divan of leggen visites af. Ze hebben bedienden. Al lezend denk ik: Wat voerden vrouwen in hun kringen in die tijd ongelooflijk weinig uit!

Als Joop pas getrouwd is, leest ze in de krant wat een goede huisvrouw kenmerkt. Dat is tevredenheid, netheid, opofferingsgezindheid, gelijkmatigheid en zo nog wat dingen. Joop zit met de handen in het haar, want zelf is ze natuurlijk helemaal niet zo. Niet dat ik naar dit soort toestanden verlang, maar het fascineert me wel. Een diploma was in die dagen belangrijk totdat je het gehaald had. Daarna wachtte de kookschool, want je toekomstige man wilde vooral graag dat je lekker kon koken en niet al te verstandig was. Bizar.”

ALTIJD SLIKKEN Tegelijk heeft de tijd van Joop ter Heul iets wat Jacomine wél aanspreekt. De wereld was klein toen. „Ze moesten het met elkaar doen. Als Joop en haar vriendinnen bij elkaar waren, hielden ze voordrachten. Ze hadden een club: de Jopopinoloukicoclub. Ze maakten muziek samen. Knotsgezellig. Niet dat ik geen lieve vriendinnen had of heb, maar dit deden wij niet. De saamhorigheid van toen, daar kunnen wij nu misschien wel wat van leren.” Het is deze saamhorigheid die samen met de humor en de eerlijkheid ”Joop ter Heul” tot een klassieker heeft gemaakt, denkt Jacomine. „Dat is, lijkt mij, iets wat meisjes van zestien nog steeds zullen herkennen, al moeten zij misschien even over een drempel heen

vanwege het taalgebruik. Maar die streken, die gezelligheid, dat blijft aanspreken, in alle tijden. Ik word altijd een beetje balorig van dit boek en ik heb me weleens afgevraagd of het raar is dat ik dit leuk vind. Maar waarschijnlijk lees ik het als ik tachtig ben nóg. Bij bijna elke bladzijde moet je wel even lachen. En wat ik sterk vind, is dat humor samen blijkt te kunnen gaan met ernst. Want als juffrouw Wijers sterft, is dat zo intens verdrietig dat ik altijd moet slikken.”

HEEL EERLIJK Hoewel ”Joop ter Heul” tegenwoordig juist in christelijke boekwinkels en op christelijke websites te vinden is, kwam er bij de verschijning van dit boek vanuit christelijke kring kritiek. Daar werd liever Rie van Rossum aanbevolen, als een „gekerstende Cissy van Marxveldt.” Jacomine: „Ik snap wel dat het in die tijd te frivool gevonden werd. Joop is nu eenmaal geen keurig meisje. En het is ook geen christelijk boek. Het gaat niet over geloof of kerk en Joop en haar vriendinnen hebben het bijvoorbeeld over „zalige caramels.” Dat het nu wel volop in christelijke kring gelezen wordt, komt misschien doordat het speelt in een tijd die inmiddels ver achter ons ligt. En nog iets: ik heb vroeger ook weleens wat uitgehaald, en als je het dan moest opbiechten, was dat toch lastig. Maar Joop was wel heel eerlijk!”

terdege *

13 MEI 2020

Vrolijk versierde cakepops Deze cakepops kun je prima van tevoren maken en in de vriezer leggen. Wanneer je ze wilt gebruiken, hoef je ze alleen nog te ontdooien, door de chocolade te halen en te versieren. Een heerlijke traktatie voor bij een geboorte of om iets anders te vieren. tekst: JACOBINE VAN DEN BOS beeld: RENATE BLEIJENBERG-VAN LEEUWEN

CULINAIR

Geboortesfeer JACOBINE VAN DEN BOS

Ingrediënten * 125

g roomboter * 250 g poedersuiker * 2 tl melk * 500 g chocolade naar keuze * 1 cake naar keuze (gekocht of zelfgemaakt) spikkels of muisjes * * 20 stokjes (lollystokjes of ijsstokjes) evt. kleurstof, marsepein

Bereiding * Zorg dat de boter op kamertemperatuur is en klop hem luchtig met de mixer. * Voeg onder het mixen beetje bij beetje de poedersuiker toe en tot slot de thee* * * * * * * *

lepels melk. Mix het geheel op de hoogste stand 5 minuten tot er een luchtige botercrème is ontstaan. Snijd de cake in grove stukken en verkruimel hem vervolgens tussen je handen, tot je alleen nog kruimels over hebt. Voeg alle botercrème toe aan de kruimels en kneed door elkaar. Rol er balletjes van, leg die op een stuk bakpapier en prik er stokjes in. Leg de balletjes 1 uur in de vriezer of 2 uur in de koelkast. Smelt de chocolade in de magnetron of au bain-marie (als je witte chocolade gebruikt, kun je de chocolade nog een kleurtje geven). Dip de cakepop in de chocolade en versier hem meteen, voordat de chocolade hard wordt. Steek de prikker in een stuk piepschuim of zet de cakepop op een bakpapiertje.

Als dit nummer van Terdege verschijnt, ben ik net met zwangerschapsverlof en moet ik nog allemaal dingetjes regelen voordat de baby komt. Zo wil ik in de laatste weken voor de uitgerekende datum alvast deze cakepops maken. Zelf ga ik de balletjes rollen en die leg ik dan in de vriezer. Als de baby er is, kan mijn man de cakepops ontdooien, door de chocolade halen en versieren met muisjes in de juiste kleur. Het is ook erg leuk om met kinderen deze traktatie te maken. Zo heb ik eens cakepops gemaakt op het kinderfeestje van mijn nichtje. De kinderen mochten ze door de chocolade halen en versieren met verschillende spikkels. Voor dit recept heb ik cakepops in de geboortesfeer gemaakt, maar je kunt er natuurlijk een heel andere draai aan geven.

terdege *

13 MEI 2020

Baby’s praten, en zo moet je luisteren Onze koter is de meeste uren van de dag heel zoet. Maar ’s avonds waarom juist als ik thuis ben? kan hij je de haren te berge doen rijzen. Zeg gewoon wat eraan scheelt, meneertje”, mopper ik dan tegen het minimensje. Dat doet-ie ook, leerde ik later. tekst: ARIEN VAN GINKEL beeld: GETTY IMAGES

ls de kleine mijn taal nog niet machtig is, moet ik de taal van de kleine maar leren. De basis kent ieder mens. Bij geen geluid is hij tevreden. Bij gejank ontevreden en bij gekrijs zeer ontevreden. Vanzelfsprekend zijn de standjes met geluid het minst plezierig voor zijn papa en mama. Meestal heeft onze kleine gewoon honger als hij huilt. Ook als hij zich een uur geleden heeft rondgedronken, kan hij om nieuwe melk jammeren. Dat hij vocht wil, weten we zeker als de kleine koter voor kippetje gaat spelen. Met opengesperde mond botst hij op volle kracht met zijn boksersneus tegen mijn borst. Als je ’m dan even laat gaan, loopt hij vanzelf rood aan. Drinken! Nu! Duidelijke babytaal. Maar soms is die kleine gewoon vaag. Het is buiten al uren donker. De hele buurt is in diepe rust. Maar in de wieg naast me klinkt een klaaglijk gejammer. „Hij kan echt geen dorst hebben hoor”, verzekert mijn vrouw me. „En hij heeft ook net een schone luier gehad.” Wat is er dan aan de hand? Mijn vaderhart bloedt bij het zien van zo veel kinderverdriet. En mijn vadervuisten ballen zich. „Morgen moet ik weer werken, kleine! Hou je mond!” Maar dan realiseer ik me dat stress en haast in de babywereld geen goede raadgevers zijn. En dus werk ik een checklist af. De deken ligt over hem heen, de kleertjes knellen niet en de luier is inderdaad nog leeg. En hij is stil. Zolang hij bij me is. Val dan maar even in slaap op mijn borst. Dan sluip ik straks over het koude laminaat naar de wieg. Hopend dat je in dromenland blijft.

SMARTPHONEHULP Gelukkig is het 2020. De smartphone geeft antwoord op veel vragen. Waaronder de prangendste levensvraag van dit moment: waarom huilt mijn baby? Het antwoord: download de app Chatterbox. De telefoon luistert naar gejank en zegt met 90 procent zekerheid wat er met het kind aan de hand is, lees ik. Mijn regel 1 op internet: als iets te mooi klinkt om waar te zijn, dan is dat het meestal ook. Maar dit klinkt te mooi om het niet te proberen. Als de download is voltooid, krijg ik eerst een

scherm waar ik normaliter snel doorheen zou klikken. Omdat ik een verhaal schrijf, lees ik de kleine lettertjes nauwkeuriger. Dr. Ariana Anderson van de universiteit van Californië doet een onderzoek, lees ik. En ik ben geselecteerd als een potentiële kandidaat voor deze studie. Omdat ik de app downloadde. Ik voel me vereerd. Doel van het onderzoek is, zo lees ik in de volgende alinea, dove ouders te helpen het huilen van hun baby goed te interpreteren. Zodat de app nog beter wordt dan hij al was. Een nobel streven, meen ik. Daar doe ik graag aan mee. Nog vele alinea’s vol kleine lettertjes volgen. Over het tweede doel van deze studie. Mevrouw Anderson wil graag weten of je aan babyhuiltjes kunt horen of een kind autisme of een andere neurologische aandoening heeft. Daarom bewaart de app al het krijsgeluid dat je opneemt. En word je zes jaar lang achtervolgd met de vraag: Is er bij uw kind een dergelijke ‘afwijking’ geconstateerd? Oftewel, voor deze gratis app betaal je met je data. Maar de ontwikkelaars van dit technisch vernuft claimen in negen van de tien gevallen een babyhuiltje goed te kunnen identificeren. Dat is mij goud waard. Dus: ”I agree” met alle voorwaarden. En ik geef in het volgende scherm mijn mailadres, het geslacht van mijn baby en zijn geboortedatum prijs.

HANGERIG Tijd om te testen. Op kantoor. Via YouTube luister ik naar een babyhuiltje. De app luistert vijf seconden mee. Is dit kind fussy (hangerig), hungry (hongerig) of heeft het pain (pijn)? Ik test het drie keer, hetzelfde fragment, dezelfde afstand tot de laptopL 45, 49 en 46 procent hangerig, zegt de app. Dat lijkt redelijk betrouwbaar. Op naar huis. Voor het eerst betreur ik dat mijn kleine vent zoet in de box naar het plafond ligt te staren. Ik wil die app op hem testen. Later op de avond voorziet hij in mijn behoefte. Gebalde vuisten, samengeknepen oogleden en een oorverdovend gejammer. Tijd om Chatterbox aan te slingeren. Test 1: 37 procent hangerig. Test 2: 48 procent hangerig. Test 3: 39 procent pijn. Test 4: 38

terdege *

13 MEI 2020

procent hongerig. Test 5: 52 procent hangerig. Tja. Hangerig scoort gemiddeld het beste. Maar veel vertrouwen heb ik er niet in. Want ook voor pijn en hongerig scoort hij iedere keer ten minste 20 procent. En wat moet ik doen als een baby hangerig is? Op bed leggen? Heen en weer wiegen? Masseren? Eerst maar eens die app van de telefoon knikkeren.

GEHEIMTAAL Er is een edeler weg om de taal van de baby te ontcijferen. Een menselijker manier ook, waarbij de telefoon op de koelkast kan blijven liggen. Tenminste, die hoop gaf de cursusleidster die mij inwijdde in de geheimenissen rond bevalling, geboorte en baby. Dunstan Babytaal, noemde ze het. De Australische Priscilla Dunstan ontwikkelde de theorie dat elke baby die ter wereld komt, vijf woorden spreekt. Dat er een geheime, universele babytaal bestaat. Dat ieder kind, vanaf de geboorte, een vijftal woorden spreekt; neh, owh, eair, heh en eh (zie: ”Vijf ‘woorden’”). De kraamverzorgers van Naviva –’s lands grootste kraamzorgorganisatie– leren elke kersverse ouder deze vijf woorden te herkennen, de betekenis te onthouden en daar naar te handelen. Dat zorgt er volgens de organisatie voor dat kinderen niet overmatig huilen, gevoed worden op het moment dat ze honger hebben, en beter slapen. En –ook niet te versmaden– ouders krijgen meer vertrouwen in hun kunnen en bouwen snel een goede band op met hun kind. Toch de telefoon maar weer van de koelkast halen, want er is een Dunstan Babytaal-app. Voor 6,99 euro te downloaden in de Appstore. Maar helaas, de applicatie luistert niet naar het gehuil van de baby. Dat mag ik zelf doen. En dat verklaart dan ook meteen waarom de app zo beroerd is beoordeeld door gebruikers. Veel meer dan filmpjes van baby’s die de vijf woorden uithuilen, biedt de applicatie niet. En die informatie is ook gratis te bezichtigen en te beluisteren, bijvoorbeeld via YouTube.

MANESCHIJN Desondanks intrigeert de theorie me. Zou die kleine huilebalk echt wat tegen me willen zeg-

terdege *

13 MEI 2020

gen? Dan moet hij wel verdrietig zijn dat ik zijn taal niet spreek. Samen met de vrouw kijk ik de filmpjes. Beluister de geluiden. En dan is het oefenen in de praktijk. „Wat hoor jij”, vraag ik mijn levensgezellin tussen de kreten door. „Aaaah”, zegt die. „Noooh”, hoor ik. En dat is een probleem. We horen te kiezen uit neh, owh, eairh, heh en eh. Ik kies voor owh; de baby is moe. Zij denkt eairh; darmkrampjes. We leggen onze kleine op bed, maar dat helpt niet. Ook een massage tegen darmkrampjes werkt niet. Een desillusie. En kwartier later gilt babylief een heh, denk ik te horen. Maar wat zou het ongemak kunnen zijn? „Ik vind het meer een neh”, zegt mijn vrouw. Wat betekende dat ook alweer? „O ja, honger.” Ondanks die conclusie zingt vrouwlief van maneschijn en tante kee. Meneer jankt door. „Dat gaat niet werken als hij inderdaad honger heeft, he”, wijsgeer ik. Dan pakt ze toch maar de inmiddels lauwe fles. Daar gaat hij gretig op in. Zo klinkt dus een neh. We blijven ons oefenen in het herkennen van verschillende babyhuiltjes. We kunnen de theorie niet zomaar naar de prullenbak verwijzen. Te veel ouders hebben goede ervaringen. En het perspectief: weten waarom je kind huilt, is te aanlokkelijk. We leren ook kijken naar zijn lichaamstaal. Zo toont het huiltje gapend als de kleine moe is, en balt hij zijn vuisten bij darmkrampjes. Ook wegen we mee wanneer hij een keel opzet. Na de voeding is er een verhoogde kans op darmkrampjes en ’s nachts voelt hij zich vaker ongemakkelijk. Doordat ik tegelijkertijd gespitst ben op de woorden die hij mogelijk uitspreekt, leer ik zijn taal langzaam kennen. Zo ontdek ik dat de hongerhuil van onze telg meer als nieheh klinkt, in plaats van het voorgeschreven neh. Darmkrampjes klinken me meer als aaaarh dan eairh in de oren. Maar de geluiden zijn wel degelijk te onderscheiden. Door te luisteren, te observeren en zijn routine vast te stellen, begrijp ik steeds beter wat mijn zoon me wil vertellen. Inmiddels weet ik vaak binnen drie seconden wat er aan zijn prille leven schort. Ik ken zijn geheimtaal. Daardoor voel ik me een goede papa. Dankjewel, Priscilla.

DEZE VIJF ‘ WOORDEN’ SPREEKT IEDERE PASGEBOREN BABY Volgens de Australische onderzoeker Priscilla Dunstan maakt een huilende baby in de eerste vier maanden van zijn leven VIJF SOORTEN geluiden die van elkaar zijn te onderscheiden. Bij beginnende huiltjes zou het verschil het beste te horen zijn.

Neh:

HONGER Als de baby een geluid maakt dat klinkt als neh of nah, weet je dat het etenstijd is.

Eair:

DARMKRAMPJES Het geluid kan wat lastiger te herkennen zijn, maar gaat meestal gepaard met een moeilijk gezicht. Daarnaast trekt de baby vaak zijn benen omhoog. Een massage doet wonderen.

Owh:

MOE Het geluid is vergelijkbaar met het geluid als je hardop gaapt. De babymond krijgt tijdens deze ‘gaap’ een ovale vorm. Bedtijd dus.

Heh: Eh: DWARSZITTEND BOERTJE Dit geluid lijkt erg op neh en Heh. Luister daarom goed naar de beginklank. Houd het kind rechtop en wrijf zachtjes over de rug. Laat de burb maar komen!

ONCOMFORTABEL Meestal wil de baby bij heh een schone luier. Maar het kan ook zijn dat hij het te koud of te warm heeft of last heeft van knellende kleding.

gezond en toch mooi.

NATUURLIJKE MATERIALEN

LUCHTIG & ADEMEND

HOOGTE VERSTELBAAR

DRUKVERDELEND

OP JOUW MAAT

Een comfortabel bed op jouw maat.

VOCHTWEREND

Niet te koud, niet te warm – vochtvrij slapen.

10 jaar garantie en vriendelijke service.

W� maken bedden met een bodem die

W� werken met merinowol, die vocht

Standaard 90 dagen proberen en 10 jaar

we handmatig instellen. Op maat dus,

uitstekend verwerkt. Het houdt je lichaam

garantie. En als we je bed komen brengen

voor de juiste ondersteuning om je rug

op temperatuur – verkoelend in de zomer,

nemen we indien gewenst ook je oude

optimaal te ontlasten.

warm in de winter.

bed en matras mee.

maak kennis met hét gezonde bed op www.capasbed.nl

Verplicht thuisblijven... Hoe doen we dat? Dit keer: zelf knippen. Kijk op Instagram (terdege_magazine) voor het volgende thema.

Dikke pret bij kapsalon Snoeigoed. Uiteindelijk zagen de geknipte mannen eruit als om door een ringetje te halen. Ga zo door, Mathilde Francoijs.

Nog even stilzitten, Naud! Kapper mama Elise Kempeneers is bijna klaar.

Evita knipte haar vriend Martijn. En dat ging haar heel goed af.

De lunchroom van Hartje Holland in Ouddorp veranderde op een avond in Hartje Holland voor Haar & Hem. Zus Madelein (Moos) begon met broertje Dries (11). Carel (13) en pa lopen nog steeds ongeknipt rond.

De eerste week na de knipsessie liet Dirk Jan de camera van zijn computer uit, want volgens zijn moeder Bertine Hovestad zouden de lachsalvoâ&#x20AC;&#x2122;s van zijn twintig vrouwelijke klasgenoten tot in Apeldoorn te horen zijn. Valt best mee, toch?

Rianne van Horssen pakte de eerste knipbeurt van haar jongens slim aan. Lekker buiten in het zonnetje. Die paar kriebelhaartjes verdwijnen vanzelf in de zandbak.

e i s s a P voor vakmanschap

WWW.HUISMANALBLASSERDAM.NL

Huisman Keukens & Sanitair | Voltastraat 1 | 2952 AW Alblasserdam | 078-6932541 | info@huismanalblasserdam.nl

Escudostraat 11 2991 XV Barendrecht 010 438 41 63

w ww. s l a a p we l. n l

Al meer dan 30 jaar

DÉ SPECIALIST!

AV E K • H O M E C OL L E C T I ON • P U L L M AN • T E M P U R • VAN DY C K E. A .

MARIA TOONT TIJDENS DE MAALTIJD (JOHANNES 12:3) HAAR GROTE LIEFDE VOOR DE HEERE. ZE ZALFT DE VOETEN VAN JEZUS MET KOSTBARE OLIE. HOE KUNNEN WIJ IN ONZE TIJD GESCHENKEN GEVEN AAN DE HEERE? Ds. A.T. Vergunst, Waupun (VS)

Maria laat haar grote liefde aan de Heere Jezus daadwerkelijk zien! Niet alleen door de les met dure olie die ze over Hem uitgiet. Maar ook doordat ze met haar haren Zijn voeten afdroogt. Dat is immers niet iets wat je normaal doet, zeker niet waar anderen bij zijn. Daarvoor moet ze haar sluier afdoen! Velen vinden dit waarschijnlijk een schande. Als de storm van kritiek over haar losbarst, neemt de Heere Jezus het op voor de bezeerde Maria, die zich waarschijnlijk stilletjes heeft teruggetrokken. Met een streng woord van vermaning aan het adres van Zijn discipelen stelt de Heere Jezus haar daad voor ons als inspirerend voorbeeld. Daaruit komt nu ook de vraag naar voren: hoe kunnen wij onze liefde voor de Heere Jezus uiten, hoewel Hij niet persoonlijk bij ons is? Maria’s gave was uniek en in zekere zin eenmalig. Jezus zag in haar gave de hand van Zijn Vader, een voorbereiding op de dag van Zijn begrafenis. Vandaag de dag kunnen wij onze toewijding aan de Heere Jezus betonen in onze gave voor Zijn huis, een waardig kerkgebouw waarin we samen mogen komen om God te eren. Hoewel we moeten oppassen dat het geen gebouw wordt om mee te pronken. Overdaad schaadt immers altijd. Het mag allemaal netjes zijn, maar laat het ook sober blijven. Als je kerkgebouw af is, kun je ook je geschenken uit liefde voor de Heere geven voor de uitbreiding van Zijn Koninkrijk. Denk aan de opleiding van predikanten, zendelingen en evangelisten in binnenen buitenland. Er zijn naast onze eigen opleidingen en organisaties vele andere die heel goed werk

doen onder minder rijke mensen. Heel veel goeds wordt ook bereikt met het vertalen en uitgeven van goede boeken tegen sterk gereduceerde prijzen, omdat voor veel armen een boek een luxe is. Maar het verdedigende antwoord over Maria’s daad dat de Heere Jezus gaf, geeft ook een andere richting aan waarin we onze liefde voor de Heere Jezus moeten uitdrukken: de armen! De Heere zei immers: „Laat af van haar... want de armen hebt gijleiden altijd met u, maar Mij hebt gij niet altijd.” Er zijn zo veel armen mensen in onze wereld. Wist je dat 1 procent van de wereldbevolking zo’n beetje 60 procent van al de weelde en grondstoffen bezit? Wist je dat 50 procent van onze medemensen honger lijdt? Dat maar 25 procent een stevig, warm, veilig huis heeft? Veel van deze arme mensen zijn zelfs geloofsgenoten! Vele anderen zitten in de gevangenis vanwege hun geloof in dezelfde God Die wij elke zondag belijden en bezingen! Paulus zat te rillen in de gevangenis omdat hij geen deken had. De Heere wees Zijn discipelen en ons op de massa mensen rondom ons en Hij maant ons om onze liefdesgeschenken aan hen te geven. In Mattheüs 25:3145 lezen we dat de Heere elke euro die wij aan Zijn armen besteden, als voor Hem persoonlijk ervaart! Natuurlijk weten wij niet altijd of de armen die rondom ons wonen werkelijk Gods kinderen zijn, maar dat hoeven we ook niet te weten. Immers, God de Vader laat de regen niet alleen op Zijn kinderen neerkomen. Daarom hoeven Zijn kinderen ook niet karig te zijn alsof alleen geloofsgenoten onze liefdesgaven nodig hebben.

terdege *

13 MEI 2020

Een rubriek die ertoe aanmoedigt om elke vierkante meter mooier te maken

Tuinbelevenissen en -ideeĂŤn. tekst en beeld: Janneke Visser

Kun je je voorstellen dat dit plantje uitgroeit tot een hele stronk broccoli?

Wortels voor de zelfgemaakte huzarensalade. Deze gingen eruit bij het uitdunnen. Nu maar hopen dat de rest uitgroeit tot mooie wortels

Onze tuin is inmiddels 2,5 jaar oud. Vorig jaar begonnen we met vierkantemetermoestuin. Nou ja, moestuin... Ja, toch wel! We hebben genoten van de bietjes, prei en tomaten. Prachtig om ze te zien groeien, heerlijk om voor te zorgen. Dus dit jaar kwamen er een paar stukjes moestuin bij. Toen ik aan de restyling van Terdege werkte, stond mijn vensterbank vol met voorgezaaide groenten. Heel inspirerend! Het groeiproces is mooi om te volgen. We hebben vorige maand een stukje gras omgespit. En van een oude tuintafel maakten we een mooie moestuinbak. Lekker duurzaam, en zo is er nog meer plek voor onze zelfgekweekte groente.

terdege *

13 MEI 2020

BUITENGELUK

Tuinieren is uitproberen. In de plantenborder, maar ook in de moestuin. Zo kun je een plant hebben die het op het ene plekje beter doet dan in een ander stukje tuin. Zelf probeer ik alles met een beetje wortels eraan te planten. Zo ook bosuitjes uit de winkel. Het laatste stukje met wortels eraan (wat bij het koken overblijft) bewaren en planten we. Linksboven heb ik het ook met een prei geprobeerd. Het ziet eruit alsof hij gaat mislukken, maar ik geef hem de tijd :). Rechtsboven bosuitjes uit de winkel die ik in april heb geplant.

ier th g n a ls ie rd e d de ve elk mid en in gt in n e n tu e ij zin ordt urt i zitte z e e w on H k. in kje. en asb ij m drin l e le j e s n w k b p o er m en p lied ee vla ffie e D k e iste . Na t hij ko oo oo am aa ijn m g m gt n de ardi kom uite a de k b ou ls i a

Voor machinisten in de zandbak

Graafmachine voor grondverzet Ga snel in de zandbak aan het werk als machinist op deze graafmachine. De bediening met de hendels heb je gauw onder de knie. Laarzen aan en helm op, dan ben je er helemaal klaar voor! tekst en beeld: KALKHOVEN

terdege *

13 MEI 2020

DO IT YOURSELF

VOORAF De werktekening van de graafmachine is op te vragen via redactie@terdege.nl. Alle maten in centimeters, tenzij anders aangegeven. Boor in alle onderdelen altijd schroef- en spijkergaten voor om splijten te voorkomen! Maten kunnen af en toe enigszins afwijken, houd daar rekening mee: maten controleren in het werk! De afwerking van hout begint altijd al in een vroeg stadium in het werk. Schuur alle gezaagde onderdelen gelijk goed glad. ONDERDELEN VAN DE GRAAFMACHINE Onderstel, bestaande uit: 1 x A, bodemplaat groot 1 x B, bodemplaat klein Cabine met draaiconstructie, bestaande uit: 2 x C, cabine zijkant met raam 1 x D, cabine achterkant 1 x E, cabine dak 2 x F, cabine voorkant: paneel boven- en onderzijde 2 x G, wanden draaiconstructie 2 x H, tussenlatten draaiconstructie

Graafarm met bedieningshendels en graafbak, bestaande uit: 2 x I, vaste giek 1 x J, giek lang 1 x K, giek kort 2 x L, arm 2 x M, houten tussenringen 1 x N, verstevigingsstuk lange giek 2 x O, zijkant bak 1 x P, bovenkant bak 1 x Q, onderkant bak (5,5 mm multiplex) 1 x R, achterkant bak (5,5 mm multiplex) 1 x S, bevestigingsstuk arm 2 x T, bedieningshendel WERKBESCHRIJVING - Gebruik bij het boren van de deuvelgaten in splijtgevoelige delen liever een gewone houtspiraalboor 8 mm dan de bij een deuvelset geleverde deuvelboor. In de praktijk blijkt dat deze meegeleverde deuvelboor een fractie kleiner is dan 8 mm. Daardoor zijn deuvels lastiger (tijdelijk) te verwijderen uit onderdelen en is het risico op beschadigingen en splijten groter. De bijgeleverde deuvelboor is wel prima te ge-

bruiken voor deuvelgaten in vlak plaatmateriaal. - De werkbeschrijving is een toelichting op de tekening en foto’s; zij verduidelijken de details in de beschrijving. - Zaag alle onderdelen uit, rond de hoeken af, werk randen glad af met schuurpapier en boor in onderdelen van de graafarm de verbindingsgaten voor deuvels (8 mm) en bouten (M6) voor. - Boor in de ene bedieningshendel (T) de verbindingsgaten t1 en t2 voor deuvels en in de andere hendel t1 en t3 voor bouten. ZIE TEKENING - Rond de handvatten van de bedieningshendels (T) af. FOTO 1 - Zaag in de wanden van de draaiconstructie (G) een uitsparing ter grootte van een ring en moer M20. FOTO 2 - Zaag de ramen uit in de zijkanten van de cabine (C) en boor er deuvelgaten in voor de bevestiging van de achterkant (D) en boven- en onderpaneel van de voorkant (F) van de cabine. FOTO 3 - Boor door de 2 tussenlatten van

berkenmultiplex 18 mm en 5,5 mm * draadeind M20, lengte 32 cm * deuvelstokken of losse deuvels 8 mm ringen M20 groot, 4x moeren M20 * * * 3x slotbout M6 lengte 6,5 cm * 4x slotbout M6 lengte 9,5 cm 1x dopmoer M6 5x ringen M6 9x schroeven witte houtlijm ‘extra’ lak verf

de draaiconstructie (H) 4 gaten voor de deuvels en zet deze gaten met behulp van markeerpennen over op een wand van de draaiconstructie (G). Zorg er hierbij voor dat het draadeind precies tussen de tussenlatten past. FOTO 4 - Boor de 8 deuvelgaten in de ene wand en bevestig de tussenlatten met de deuvels. Lijm nog niets, maar zet de tussenlatten eerst vast met 4 hulpschroefjes. - Haal de 8 deuvels eruit en druk de markeerpennen in de gaten. - Maak van afvalhout een soort aanslag teneinde de twee wanden van de draaiconstructie exact recht op elkaar te kunnen drukken, zodat de markeerpennen een afdruk van de exacte positie van de 8 gaten van de ene op de andere wand kunnen overbrengen. FOTO 5 - Boor vervolgens de 8 deuvelgaten op de gemarkeerde positie in de andere wand van de draaiconstructie, controleer of alles

past, maak de deuvels op lengte en lijm de draaiconstructie zonder draadeind in elkaar. FOTO 6 - Teken op de wanden van de draaiconstructie af waar aan weerszijden de vaste giek (I) komt. FOTO 7 - Deze beide delen van de vaste giek worden schuin, ongeveer in een hoek van 73 graden, van beneden (achter) naar boven (voor) op twee punten met deuvels aan de draaiconstructie bevestigd. ZIE TEKENING - Boor de deuvelgaten door de draaiconstructie heen, maak de deuvels op lengte en kijk of alles past. Verwijder vervolgens de deuvels weer en haal de beide delen van de vaste giek weer los. - Boor in de twee kopse kanten van de achterzijde van de draaiconstructie in totaal 8 deuvelgaten en neem deze gaten met markeerpennen over op de binnenzijde van de achterkant van de cabine (D). Boor ook deze deuvelgaten. FOTO 8

- Boor de deuvelgaten voor de verbinding tussen de zijkanten (C) met de achterkant (D) en de voorpanelen (F) van de cabine. - Maak ook de deuvelverbinding tussen de voorzijde van de draaiconstructie en het boven- en onderpaneel (F) aan de voorkant van de cabine. FOTO 9 - Zet de cabine zonder draaiconstructie in elkaar met gebruik van enkele deuvels en boor de deuvelgaten voor de verbinding met het dak (E). FOTO 10 - Breng met markeerpennen de positie van de gaten over op het dak (E) en boor ook deze. FOTO 11 - Haal de onderdelen van de cabine weer uit elkaar en schuur alle delen van cabine en draaiconstructie goed. - Lijm vervolgens de draaiconstructie aan de achterkant van de cabine (D). Lijm daarna de twee delen van de vaste giek (I) en de twee panelen van de voorkant van de cabine (F) aan

DO IT YOURSELF

de draaiconstructie. FOTO 12 - Lijm de twee zijkanten van de cabine (C) op hun plaats. - Schuur de cabine nog even goed op. - Boor in de kleine bodemplaat (B) een gat van 20 mm; de dikte van het draadeind. - Las een moer aan het draadeind, eventueel lijmen kan ook. - Schuif het draadeind met moer, samen met een ring, in de draaiconstructie zodat deze in de uitsparing in de bovenzijde van de draaiconstructie valt. FOTO 13 - Draai vervolgens aan de onderzijde van de draaiconstructie een ring, een moer, een ring, de kleine bodemplaat (B), een ring en tot slot een moer op het draadeind. Nu kan het draadeind exact op maat gemaakt worden. FOTO 14 - Haal moeren, ringen en kleine bodemplaat aan de onderzijde van de draaiconstructie weer los en vet het draadeind licht in. Schuif het terug in de schacht en bevestig het dak met deuvels en lijm op de cabine. - Zet aan de onderzijde van de draaiconstructie een ring om het draadeind en draai er een moer op. Draai deze moer net niet vast, zodat de constructie blijvend kan draaien. Leg er vervolgens nog een ring op. - Zet de cabine op zâ&#x20AC;&#x2122;n dak en leg de kleine bodemplaat op zâ&#x20AC;&#x2122;n

plaats, met daarop de ring en de laatste moer. Draai deze moer wel link vast. - Boor in het hart van de grote bodemplaat (A) een gat ter grootte van de ring met moer aan de onderzijde van de draaiconstructie. Boor vervolgens van onderaf gaten rond het gat in de grote bodemplaat voor de schroeven om de kleine bodemplaat mee vast te zetten. Lijm en schroef vervolgens de grote bodemplaat aan de kleine bodemplaat. - Zet de machine rechtop en kijk of de cabine goed en soepel draait op het onderstel. Als dat goed werkt, las of lijm dan de onderste moer vast op het draadeind. FOTO 15 - Bevestig de 18 mm multiplex zijkanten van de bak (O) met deuvels en lijm aan de 18 mm bovenkant (P). - Lijm en spijker vervolgens de 5,5 mm multiplex onderkant (Q) en achterkant (R) aan de bak. - Zet het bevestigingsstuk (S) vast tussen de twee delen van de arm (L) met een slotbout en dopmoer. - Boor vervolgens 4 deuvelgaten in de onderkant van de arm, zet deze gaten met markeerpennen over op de bovenkant van de bak en boor ze. FOTO 16 - Bevestig en lijm de armconstructie aan de bak. - Monteer verstevigingsstuk (N) met 3 deuvels, waarvan de mid-

delste langer moet zijn, tijdelijk aan de lange giek (J). ZIE TEKENING - Monteer tijdelijk de korte giek (K) bovenaan en de lange giek (J) eronder aan de arm (L) met behulp van de slotbouten en dopmoeren. - Bevestig de lange giek (J) samen met de ene hendel en een houten tussenring (M) tijdelijk met een slotbout tussen de twee delen van de vaste giek (I). Bevestig aan dezelfde hendel tijdelijk de korte giek (K) samen met een houten tussenring (M) met een slotbout door t3. FOTO 17 - Plaats de andere hendel tijdelijk met t1 op de middelste langere deuvel van het verstevigingsstuk (N) en zorg er vervolgens voor dat de beide bedieningshendels parallel aan elkaar staan. - Teken nu op verstevigingsstuk (N) precies af waar het gat moet komen om de hendel met een deuvel in t2 vast te zetten en boor dit laatste deuvelgat. FOTO 18 - Lak of schilder de hele graafarmconstructie en zet deze vervolgens deinitief in elkaar. FOTO 19 - Gebruik bij de 2 slotbouten in de arm (L) ook ringen tussen de houten delen onderling. - Gebruik bij de montage van de dopmoeren lijm om deze te ixeren. - Zet de complete graafmachine goed in de lak of verf.

terdege *

13 MEI 2020

D-17 SLANGDOORLOPER

(2 PT)

1. papier, 2. sprookje, 3. jammer, 4. water in Zeeland, 5. deel van de priesterkleding, 6. eiser, 7. cadans, 8. Europeaan, 9. evenwel, 10. veevoeder, 11. visie, 12. prachtig, 13. gewicht, 14. doodslag, 15. ambt, 16. Bijbelboek, 17. vrucht, 18. zwaar, 19. vroegere politieke partij, 20. ruzie, 21. tijdperk, 22. vrouwelijk dier, 23. jakobsladder, 24. ui, 25. Europeaan, 26. Europese hoofdstad, 27. zangstem, 28. ladder, 29. golf, 30. groente, 31. Filistijnse stad, 32. bezinksel, 33. kledingstuk, 34. gebrek, 35. bar, 36. kleur, 37. heden Inzenden: de zin die ontstaan op de oneven hokjes en daarachter op de even hokjes.

Van links naar rechts: Diny van Leeuwen, Andrea Sinke & Jenneke van der Jagt

SPELREGELS 1. Elke goede oplossing levert punten op. Hebt u vragen over puzzelaantal e.d., stuur dan een aan uzelf geadresseerde, gefrankeerde retourenvelop mee. 2. Zolang de antwoorden nog niet in Terdege staan, kunt u uw puzzeloplossingen inzenden (eventueel twee afleveringen tegelijk). 3. Eén inzending per abonnementadres. 4. Wie in totaal 200 punten heeft, ontvangt een prijs. Overgebleven punten (staan vermeld achter de naam van de winnaar) gaan mee naar de volgende ronde. 5. Stuur oplossingen op één briefkaart (gebruik alleen envelop als u een gefrankeerde retourenvelop meestuurt) naar: mw. A. Sinke-van der Jagt, Koningin Julianastraat 34, 4401 CZ Yerseke of naar puzzelbox@ kliksafe.nl. Vermeld de puzzelnummers en uw adres. 6. Zendt u voor het eerst in, zet dan ‘nieuw’ op uw briefkaart. 7. Prijswinnaars verliezen hun punten als ze een jaar niet hebben ingezonden. Ze beginnen dan weer met nul punten.

19 31

O 14

D 7

E 22

E-17 WOORDPUZZEL

(1 PT)

Zoek voor elk rijtje één woord, zodat een nieuw woord ontstaat: seizoen moed land water

ding haven geren den

blad boek licht prijs

gel teren Fin tree

Inzenden: het woord dat gemaakt kan worden als de gevonden woorden achter elkaar staan.

PUZZELS

A-17 BIJBELSE

CIJFERPUZZEL (2 PT) 1

Zoek de tekstgedeelten achtereenvolgens op in Markus 16:9-18, Lukas 24:45-49, Johannes 21:1-19 en Handelingen 1:1-4. Vul de ontbrekende woorden in en zet de juiste letters onder de cijfers 1 tot en met 37. U leest dan het begin van een tekst uit Titus. Maak de tekst zelf af.

B-17 TWEELINGKRUISWOORDPUZZEL 2

9 13

12 17

5 10

12 17

37 ...

...

5 10

28 32

Horizontaal: 1. eerlijk – eirond, 6. grasland – rusttijd, 9. bode – afdruk, 12. deel van het jaar – vaarwater, 14. dagblad – versiering, 15. voorkeur – zangstem, 17. Europese hoofdstad – stad in Duitsland, 19. kostuum – lijm, 20. lui – verpakking, 21. boom – kledingstuk, 22. knoest – opening, 23. land in Azië – vlijt, 25. beelddrager – verboden leger, 27. plas – vleesgerecht, 29. soort – vreemde munt, 30. eensgezindheid – testonderzoek, 32. ontkenning, – hoeveelheid, 33. ontwerp – opwas, 35. in orde – wijkplaats, 36. steltloper – streek Verticaal: 2. dikwijls – verdoving, 3. klaar – klein kind, 4. pan – vod, 5. helper – ondersteuning, 6. hoofddeksel –

20 22

24 30

27 31

33 35

15 19

21 27

(2 PT)

Inzenden: de gevonden woorden en de vindplaats.

21 23

...

en als die . . . 29 . . . dat Hij leefde en 27 . . haar . 9 . 35 . . was . . . . 36 . is Hij . . 23 . . . . . 16 . . aan de elf, daar zij . . . . . . 25 . die . . . . . . 13 zal hebben en . . . . . 24 . zal zijn, zal zalig worden in . . 26 Naam . . . . 14 . . . . worden . . . . . . . 37 en vergeving totdat gij . . 17 . aangedaan . . 10 met . 3 . 6 . . uit de hoogte Jezus dan . . 5 . en nam het . . . . 11 en gaf het 7 . . en de vis Heere, Gij 4 . . . alle dingen . 33 weet dat ik U . 18 . . 21 . . en dit . 20 . . . 22 . . . hebbende 15 . . . . Hij tot hem: 1 . . . Mij levend vertoond 32 . . . 8 met vele 19 . . . 30 . 12 kentekenen . . . . . . 34 . . van de . . . . 28 . die het Koninkrijk Gods aangaan . 2 . . . 31 . . . . de belofte des Vaders die gij van Mij gehoord hebt

28 32

34 36

regel, 7. daar – reeds, 8. grafsteen – slik, 10. kous – plaats in Noord Brabant, 11. visnet – wat, 12. knolletje – stuwkracht, 13. heldendicht – omdraaien, 15. frites – naasten, 16. aanbouw – graafschap in Engeland, 18. gevangenis – sukkel, 20. mak – stuk stof, 24. kreupel – lied, 25. aanwijzend voornaamwoord – roem, 26. gravin – pluk, 28. plakband – verharde huid, 30. gevuld – voor, 31. wenk – struisvogel, 33. geluidsdrager – overdreven, 34. kiem – omroep Inzenden: de woorden die ontstaan op 1-6-22-34-24-17-14-25-18 en 4-34-8-28-29-14-23-12-7-22.

terdege *

13 MEI 2020

C-17 KOPPELDOORLOPER

(2 PT)

De laatste letter van een woord is de eerste van het volgende. 1. leegte – rij – ambtsgewaad (5-6-4), 2. afslijting – beroep – diepte (6-4-5), 3. takje – automerk – aanleg (6-5-4), 4. veter – onhandig – skibaan (6-4-5), 5. broodbeleg – bijna – kleurstof (5-5-5), 6. plus – opnieuw – kerkgebruik (5-6-4), 7. wapen – beddengoed – kram (6-5-4), 8. vooral – vod – politie (5-3-7), 9. familielid – waas – snelschrift (4-6-5), 10. stromend – afvoerbuis – tiran (6-5-4), 11. functie – drietal – link (4-5-6), 12. storm – eerlijk (7-7), 13. getijde – buidel - nauw – gewricht (2-5-5-4), 14. boos – walg – kraan (5-6-4).

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

Inzenden: de drie zinnetjes die ontstaan op de gekleurde kolommen.

12 13 14

Oplossingen

Prijswinnaars

A-15 Ik geloof / ik belijd / ik verwacht. 1. Martha, 2.Nathanael, 3.hoofdman over honderd, 4. Abram, 5.vader van de maanzieke, 6.een blindgeborene, 7.Filippus, 8.Petrus, 9.Paulus, 10.Samaritanen B-15 Weerberichten. C-15 Bedenk wel de voorjaarszon bruint snel. D-15 1. Enclave, 2. pendule, 3. opening, 4. tegenop, 5. telkens, 6. kakelen, 7. element, 8. groente, 9. krenten, 10. jenever, 11. envelop. Lenteklokje. E-15 Fotograaf, sparappel, wijkagent, maanstand, meesmuilen, normaliter, pilaster, autonoom, bulderen.

1000 punten: E. de With, Peize (7). 1200 punten: A.G. v.d. Spek-v. Wijngaarden, Kedichem(3). 1600 punten: J. v. Huizen, Yerseke (5). 2000 punten: C. Verschoor-Groenewegen, Gouda (8). 2200 punten: J.G. v.d. Vlist-van Gelder, Geldermalsen (3). 2400 punten: A. Ras-Bouwman, Ermelo (1); J.H. Roosendaal-van Hell, Apeldoorn (7); G. Wijnstra-Eisma, Wouterswoude (13). 2600 punten: T.A. Bonte, Barneveld (4); G.J. Last, Mastenbroek (15); Dianne van Luik, Ridderkerk (4). 3200 punten: H.P. Roseboom-Bart, Bedum (5). 3600 punten: J.H. Bleker-Donker, Zeist (7); A. van Duijvenbode, Emmen. 4200 punten: E. v/d Spek, Nieuw-Lekkerland (9). 4600 punten: D.H. Duijster, Barneveld (9); M. Timmer, Alblasserdam (6); S.C. van Wijngaarden, Veenendaal (7). 4800 punten: N. Verduijn, Krimpen a/d Lek (4). 5000 punten: S. van Keulen-Sturm, Vlissingen (6); C.P. de Voogd, Vrouwenpolder (13). 5400 punten: A. Korevaar, Stolwijk (1). 5600 punten: Fam. Duijster, Wijk en Aalburg (1); G. Stegeman, Rouveen (4); J.J. Westdorp, Stavenisse (13). Wilt u bij uw volgende oplossingen aangeven welke prijs u wilt? U kunt kiezen uit: • ”In de loopgraven van de Krim”, door Catherine Marsh; • ”Woorden van wijsheid voor echtparen”, door ds. G.J. van Aalst; • ”Bidden met de Schrift”, door ds. A.T. Vergunst; • ”Had ze het maar geweten”, door Geesje Vogelaar-van Mourik; • ”Hoe kan ik Mascha vergeten?”, door Nelleke Wander; • ”Ware liefde”, door Hugo Binning; • ”Het beste”, door Richard Sibbes. INFORMATIE: WWW.DEBANIER.NL

terdege *

13 MEI 2020

COLUMN

Johan BELEVENISSEN VAN EEN POLITIEAGENT

Over de ether hoor ik de volgende melding: „Melder komt thuis en besluit toch de politie te bellen. Hij heeft tijdens het hardlopen in het park iets in de bosjes iets zien liggen waarvan hij denkt dat het ook een mens zou kunnen zijn. Willen jullie even gaan kijken?” De meldkamer vraagt collega’s op de surveillanceauto deze melding af te handelen en de melder op te pikken. Die kan aanwijzen waar hij het gezien heeft. „Heb ik ook nog een eenheid die naar de x-straat 10 kan rijden? Mevrouw geeft aan dat haar 71jarige man nog steeds niet is thuisgekomen nadat hij vanmiddag om 14.00 uur is vertrokken. Ze maakt zich ernstig zorgen.” Ik meld dat ik bij deze vrouw ga kijken. Omstreeks 19.00 uur ben ik gearriveerd en ik hoor haar verhaal aan. „Mijn man is longpatiënt. We hadden vanmorgen woorden. Hij is vervolgens weggegaan. Ik kan nog zien dat hij bij de supermarkt wat gekocht heeft. Ik denk drank. Ik ben zo bang dat hij ergens ligt.” Ik weet over de andere melding die momenteel speelt, maar besluit er tegen de vrouw nog niets over te zeggen. Ik vraag haar hoe hij eruitziet,

of hij een telefoon bij zich heeft enzovoort. In mijn portofoonoortje hoor ik dat de collega’s inderdaad een man hebben aangetroffen in het park. De man is buiten kennis en er liggen lege dranklessen naast hem. Niet veel later word ik gebeld door mijn collega. „De man van jouw melding ligt hier. Hij is er erg slecht aan toe, hij wordt vervoerd naar het ziekenhuis.” Ik breng de dame dit slechte nieuws. Mevrouw reageert erg geëmotioneerd. „Agent, ik heb al zo veel meegemaakt”, vertelt ze snikkend. „Mijn man kan al de berichten over het coronavirus niet meer aan. Ik denk dat hij niet meer wilde. Hij was er zo gespannen onder.” Wat heb ik te doen met haar. Daar sta ik dan aan de andere kant van de woonkamer. Ik wil graag een arm om haar heen slaan, maar die 1,5 meter... er is zo op gehamerd. „Heeft u iemand die hier naartoe kan komen? Heeft u kinderen?” vraag ik. „Mijn zoon is overleden. Mijn dochter wil geen contact. Ik heb nog een schoonzus, die bel ik wel.” Nadat de schoonzus in de woning is vervolg ik de surveillance. Het houdt me die avond nog wel bezig. Wat een verdriet.

Johan Dubbeldam verzorgt op deze plek een wisselcolumn. Volgende keer ambulanceverpleegkundige Paul-Jan Dekker.

terdege *

13 MEI 2020

Koningsdag

KONINKLIJK HUIS

thuis „Lieve Alexander, wie had ooit gedacht dat ik jou op deze manier zou feliciteren” Normaal gesproken draait het op Koningsdag om de vrijmarkt, de aubade en de jarige Job. Vanwege het coronavirus kunnen veel activiteiten op Koningsdag 2020 niet doorgaan, maar het koninklijk gezin krijgen we gelukkig wél te zien. En hoe! tekst: JOSINE DROOGENDIJK beeld: ANP “Koningsdag thuis belooft een unieke Koningsdag te worden. En dan vooral uniek omdat ik hoop dat het de aller-, allerlaatste Koningsdag thuis van de geschiedenis zal zijn. Probeer er daarom het allerbeste van te maken. Zodat u later zich altijd zult herinneren hoe u thuis en toch samen deze dag heeft beleefd.” Met deze woorden luidt koning Willem-Alexander rond de klok van tien uur de viering van zijn 53e verjaardag in. Behalve een boord zonder stropdas, een warrig kapsel en een verfomfaaid papiertje, valt vooral de ernstige blik in zijn ogen op. Hij heeft dan ook niet zomaar een luchtig verhaal te vertellen. Nee, met veel ernst vraagt de koning of iedereen thuis wil blijven. Uit respect voor de zorgverleners én uit respect voor ieders gezondheid.

terdege *

13 MEI 2020

Máxima is volgens dochter Alexia een betrokken moeder

Dat zijn woorden doel treffen, blijkt wel uit de lege straten. Zelfs in het centrum van Amsterdam kun je een kanon afschieten. Alleen wat kleedjes met schattige ondernemertjes en een Wilhelmus hier of daar zorgen af en toe voor wat leven in de brouwerij. Toch hoeft niemand zich te vervelen, want via de website koningsdagthuis.nl kan iedereen fragmenten insturen van zijn of haar viering van de feestdag. De een blijkt muzikale talenten te hebben, de ander juist niet, en het leuke is: dat maakt allemaal niets uit. Koningsdag is een feest van verbondenheid en gezelligheid, en dat blijkt digitaal gelukkig niet anders te zijn. Om de Oranjesfeer wat kracht bij te zetten, verschijnt het koninklijk gezin van tijd tot tijd ook in beeld. Zo zien we Amalia videobellen met paardenliefhebbers en volgt koningin Máxima een digitale pianoles. Prinses Alexia neemt op haar beurt contact op met vlogger Enzo Knol, die haar verrast met een bijzondere vraag: Wat vind jij van (de opvoeding van) je moeder? Even moet de prinses naar woorden zoeken, maar dan laat ze weten dat haar moeder wel een erg volle agenda heeft, maar toch erg betrokken is. Met een grinnikend „bravo” neemt Máxima het compliment in ontvangst.

terdege *

13 MEI 2020

In twee zinnen Prins Claus beschreef het knippen van lintjes ooit eens als de corebusiness van het koningshuis, en ook op Koningsdag 2020 komt de schaar weer van pas. In de DNA-salon van Paleis Huis ten Bosch mag koningin Máxima namelijk een digitale kleedjesmarkt openen door middel van het doorknippen van een oranje lint. Serieuze fragmenten verschijnen er eveneens op koningsdagthuis.nl. Zo bellen de koning en de koningin maar liefst twintig minuten met enkele medici. En als prinses Beatrix aan het einde van Koningsdag 2020 haar zoon feliciteert, moeten er opeens wel heel veel brokken worden weggeslikt. In twee zinnen vat de oud-vorstin de bijzondere feestdag samen. „Lieve Alexander, wie had ooit gedacht dat ik jou op jouw verjaardag op deze manier zou feliciteren. Ik wens jou heel veel liefs en alle goeds.”

COLUMN

NESTELDRANG Een linke lading boodschappen inslaan, de kinderen van school halen, lange ietstochten maken met een slapende baby – hoe deden we dat ooit zonder bakiets? Misschien kwam de aankoop ervan wel voort uit een vreemd soort nesteldrang. Het idee ontstond in elk geval in de laatste maand van mijn zwangerschap, toen ik op een dag niet meer tussen het zadel en het voorzitje van de iets paste. Hoe moest dat straks, als de kleine er was? Ik vond het niet zo nodig om voortaan vier keer per dag bij school te ileparkeren, zeker omdat het maar vijf minuutjes ietsen is (of vier minuten racen). Een bakiets leek de perfecte oplossing. Via internet oriënteerden we ons op twee- en driewielers, op accu’s en huiven, op goede en slechte ervaringen. Binnen een paar dagen vonden we op Marktplaats de perfecte bakiets. Op 1 december konden we hem in Amstelveen ophalen. Ik was op 4 december uitgerekend en voelde me nog opperbest, dus togen we in alle vroegte met het hele gezin richting Randstad. Het proefritje bevestigde wat de lovende recensies al hadden gezegd: dit was een heerlijke iets. Dus stapte ik met de kinderen in de

auto en Jan met wat proviand op de iets. Jan had uitgerekend dat het zo’n vierenhalf uur ietsen was, en mijn bevallingen hadden tot dusver altijd een stuk langer geduurd. Als hij een beetje doorietste, hoefde hij niet bang te zijn dat hij iets zou missen. Eenmaal thuis bakte ik een stapel pannenkoeken omdat de kinderen dan zo heerlijk zonder zeuren hun bord leegeten. Toen Jan thuiskwam, schoof hij er dankbaar ook een paar naar binnen. Daarna konden we gelijk door naar het familiefeestje dat die dag nog op de planning stond. We namen ons zoals altijd voor om niet te laat naar huis te gaan, maar zoals altijd lukte dat niet. Ik had de afgelopen weken elke avond geprobeerd het huis op te ruimen voor het geval de baby die nacht zou komen, maar uitgerekend nu had ik er geen puf meer voor. Eerst maar eens slapen. En toen diende de bevalling zich aan. Zo vlot was het nog nooit gegaan: na vierenhalf uur konden we Reinout al in onze armen sluiten. De was was nog niet opgevouwen. De plinten waren niet gestoft. Maar in de garage stond de bakiets, klaar voor Reinouts eerste ietstochtje.

NELINE IS GETROUWD EN MOEDER VAN MARTHA (6), ABEL (4), JOLIJN (3) EN REINOUT (1)

Volgende keer 27 MEI 2020

Niets missen van Terdege? Neem nu een abonnement!

Lekker buiten zijn, door bossen en velden lopen: Elsbeth van Ramshorst (23) deed toen ze klein was al niets liever. Nu is ze jager, net als haar vader. “Het is het leukste om een zelfgeschoten dier ook zelf op te eten.”

Ds. B.L.P. Tramper: “Je hoort altijd de zorgen van anderen aan, het is niet de bedoeling dat je die van jou aan hen voorlegt.”

Jacqueline van Dijk: “Mijn kinderen hebben me geleerd om te genieten van elke leeftijd. Ik genoot van het verzorgen toen ze klein waren. Maar de puberteit met discussies is ook mooi. En elke leeftijd heeft zijn eigen humor.”

WILT U DEZE ARTIKELEN NIET MISSEN? NEEM DAN EEN JAARABONNEMENT OP TERDEGE EN BETAAL €8,60 PER MAAND.