Terdege 16-12

brengt kleur en inhoud in het dagelijks leven

4x terugblik op 2020

* 16 december 2020 * NR. 6/7 * € 7,25

”Op Uw zaligheid wacht ik, HEERE” GENESIS 49 VERS 18

*

* *

en verder... *

ORGANIST ANDRÉ NIEUWKOOP VERRASSENDE STAMPPOTTEN DE NIEUWE HEMEL EN DE NIEUWE AARDE KERST IN AMERIKA LEVEN MET EEN PROTHESE STUDENTENPASTOR NICO VAN DER VOET

*

*

Maak kennis met DB KeukenGroep

ALLES VOOR EEN ENTHOUSIASTE KLANT ONZE WERKWIJZE - UNIEK IN DE BRANCHE

in 1991 met de verkoop van keukens aan

Wat we ook doen, we spannen ons tot het

huis. Zijn motto van destijds geldt nu nog

uiterste in om onze klanten enthousiast te

steeds: “wat we doen, doen we goed en onze

maken. Want wij beseffen dat enthousiaste

afspraken komen we na”. In de afgelopen

klanten de beste vorm van reclame is.

29 jaar is ons familiebedrijf uitgegroeid tot 8 vestigingen door heel Nederland.

Daarom blijven we ons - juist ook nadat de handtekening is gezet - inzetten voor u als

Iedere vestiging heeft zijn eigen naam.

klant. Afspraken nakomen, een zorgvuldige

De mentaliteit en werkwijze is echter

montage en een uitstekende service horen

overal hetzelfde. We streven altijd naar de

hierbij. Net als betrokken en deskundige

hoogste klanttevredenheid, vanaf het eerste

medewerkers met hart voor de zaak. Dat is

ontvangst tot na de montage.

ook de reden dat we alle processen in eigen beheer uitvoeren, uniek in onze branche...

ONZE HISTORIE - BRON VAN ONS HANDELEN

De wortels van DB KeukenGroep liggen in Sint-Annaland. Hier begint Arjan van Dijke

VOLOP EINDEJAARS VOORDEEL 18 T/M 31 DECEMBER

EINDEJAARS ACTIEWEKEN Proiteer van vele acties! + CADEAU VOOR ELKE KLANT + 50% VOORDEEL OP VAATWASSERS + GRATIS QUOOKER UPGRADE + GRATIS TEGELPLINTEN

Heerlijke oliebollen bij de kofie

DIT BELOVEN WIJ • Direct de beste prijs.

• 10 jaar garantie op onze montage.

• Buitengewoon goed geregeld.

• Service op 9+ niveau.

ONZE BELOFTES - WETEN WAAR U AAN TOE BENT

Bij DB KeukenGroep staat ‘Doen zoals Beloofd’ centraal. Daarom hebben wij een viertal beloftes geformuleerd. Zodat u weet wat u van ons kunt verwachten. Deze beloftes zijn de basis waarom ruim 2100 klanten ons gemiddeld beoordelen met 9,7.

Bezoek vrijblijvend een van onze inspirerende showrooms en ontdek zelf onze unieke manier van werken. Wij helpen u graag.

HAARLEM NUNSPEET

NIEUW

ANOVI

TIC

RIJSSEN

UTRECHT

BERKEL EN RODENRIJS

9,7 Ruim 2160 beoordelingen Qasa.nl | november 2020

KESTEREN SINT-ANNALAND

GOES

dbkeukengroep.nl

En het geschiedde, als zij daar waren, dat de dagen vervuld werden, dat zij baren zou …

beeld: UNSPLASH, ANNIE-SPRATT

Lukas 2:6

Gevulde tijd Lukas telt aan het begin van zijn evangelie in dagen. Dat is veelzeggend.

Wij denken dikwijls in maanden en jaren. Wie dagen telt, houdt de pas in: gisteren, vandaag, morgen. Dat is heilzaam. Zeker ook na dit turbulente jaar. Alleen wie zich door het Evangelie laat gezeggen, komt tot inkeer.

Anders rennen we maar door. Lukas heeft met het tellen van de dagen een bijzondere bedoeling. Want het zijn hier niet de dagen van ons mensenbestaan. Daar lezen we ook over in de Bijbel: Leer ons onze dagen tellen (Psalm 90:12). Dat is natuurlijk toepasselijk, in deze laatste weken van het jaar. Bij Lukas zijn het echter de dagen waarin de HEERE ingrijpt in deze wereld. De dagen rijgen zich niet aan elkaar, in een eindeloze reeks.

De dagen waar Lukas hier over schrijft, zijn gevulde tijd; ze zijn zwanger van Gods beloften. Keizer Augustus vaardigt een gebod uit dat de hele wereld ingeschreven moet worden in het Romeinse bevolkingsregister. „In diezelfde dagen”, schrijft Lukas. Het zijn de dagen van Zacharias en Elisabet. Het zijn de dagen dat de HEERE aan Zijn genade gedenkt. Met al zijn macht is Augustus slechts een instrument in Gods handen om Maria in Bethlehem te brengen. Want uit Bethlehem komt de Messias, zo had de HEERE beloofd. In die tijd is Maria hoogzwanger. Haar dagen zijn vervuld.

Wij zouden zeggen: ze is uitgerekend. Maar haar dagen zijn tegelijk de tijd dat God Zijn Zoon in deze wereld zendt. Paulus noemt dit de volheid van de tijd (Galaten 4:4). Jezus, onze Heiland, is geboren! Bij alle drukte van onze tijd is het heilzaam om hier stil bij te worden. Want die ene dag van Gods heil maakt alles anders. Zonder Christus leven we van de ene dag in de andere. En onherroepelijk komt die laatste dag: de dag van ons sterven.

Levend vanuit het Evangelie komen onze dagen in een ander licht te staan: Heere Jezus, Uw komst is het die mijn heil volmaakt! Ik weet niet hoe vol uw kerstdagen zijn. Maar als de Heilige Geest dit Evangelie bij u thuis brengt, hebt u een hart vol genade. Gezegend kerstfeest.

tekst: DS A.J. KUNZ, KATWIJK

terdege *

16 DECEMBER 2020

5

6

terdege *

16 DECEMBER 2020

VOORWOORD

Zijn genade Aan onze waslijn bungelen sinds kort regelmatig lapjes in allerlei kleurtjes. Een jaar geleden zou ik er met stomme verbazing naar hebben gekeken. Wat hangt daar nu toch tussen de hand- en theedoeken?

Nu voelt het al bijna gewoon als je de deur uitgaat: tas, portemonnee, sleutels en o ja: een mondkapje.

Misschien zijn de mondkapjes wel hét symbool van het vreemde jaar, dat nu alweer bijna achter ons ligt.

Zag ik andere jaren weleens een beetje op tegen de decemberdrukte: nog één vergadering, leerlingenconcert, kerstfeest van school, kerstfeest van de zondagsschool, nu is de agenda nagenoeg leeg. Maar een stille decembermaand heeft ook zo z’n voordelen: wordt de kern dan niet des te duidelijker?

Want de boodschap van Kerst is: „Hij heeft gedacht aan Zijn genade!” Op de voorkant van deze Terdege staat niets voor niets de tekst die de oude Jakob op zijn sterfbed vol verlangen uitsprak: „Op Uw zalig-

Nu voelt het al bijna gewoon als je de deur uitgaat: tas, portemonnee, sleutels en o ja: een mondkapje

heid wacht ik, Heere!”

Namens de redactie en het hele team van Terdege wens ik u van harte gezegende kerstdagen en een voorspoedig 2021 toe!

gi gisette@terdeg gisette@terdege.nl sette@terdege.nl

PS: DV donderdagavond 17 december hebben we de laatste Terdege Live-uitzending van dit jaar, zie pag. 33 terdege *

16 DECEMBER 2020

7

Laat volk bij volk te zaâm Barmhartigheid verwachten

COLUMNS 24 43 127 167 223 241

Arien De boer op Willemarijn Uit de pastorie Johan Neline

Buiten koud? Binnen... juist. Met dit dikke winternummer van Terdege bij de hand kunnen donkere winteravonden niet lang genoeg duren. Knip een leeslampje aan, vergeet de smartphone, plof neer in een gemakkelijke stoel – en warm je aan goede verhalen.

VOLG ONS OP FACEBOOK, INSTGRAM OF KIJK OP WWW.TERDEGE.NL VOOR LEUKE DIY

Inhoud BEZINNING 04 MEDITATIE 14 UITZIEN NAAR DE NIEUWE AARDE

Dr. W. van Vlastuin: „Als het goed is, zucht gelovige met de schepping mee” 40 BIJBELSTUDIE

Zacharias zingt 45 OGENBLIK 46 PASTORAAL

Nico van der Voet: „Studie lijdt bij velen onder de crisis” 207 JOUW VRAGEN

Religiestress 208 KERSTVERHAAL

Oorlog in de supermarkt

MENSEN 34 BAS VAN DER VLIES

„Vertrouwen in de Heere moet onze ankerplaats zijn” 55 VIER KEER TERUGBLIK OP CORONAJAAR

Ds. A. Verschuure zag de dood in de ogen 82 SIERARM VOOR ONDERWEG

Esther van Noort draagt een armprothese 88 UIT DE KUNST 94 POLITIEMAN EN ORGANIST

André Nieuwkoop: „Orgelspelen is voor mij praten zonder woorden” 128 WONEN

Nieuw jasje voor boerenwoning uit 1825 137 LEGPUZZELS 142 SPELLETJES SPELEN

Tijd en aandacht voor elkaar 148 KERSTACTIE DOORNSPIJK

Jenny Lankman: „Uitdelen geeft een goed gevoel” 168 FAMILIE BROUWER IN VS

„Onze kinderen leren dat er meer smaken zijn op de wereld dan alleen maar wit” 176 OUD GOUD 188 DAK- EN THUISLOZEN 200 DOCHTER VAN TANTE RIEK

„Wilhelmina merkte op dat ik wel trots zou zijn op mijn moeder. Ik zei toen dat ik haar miste” 224 VORSTEN 238 ONDERWIJS

ONTSPANNING 10 28 51 74 103 124 157

CONTACT BOEKEN VERVOLGVERHAAL JENTHE ONDER ONS BLADMUZIEK KENNIS VAN ZAKEN OP JACHT

Winterlandschap 158 FEESTELIJKE SCHUIMPJES 182 CULINAIR

Stevige stamppot 214 DIY

Krans en aanmaakblokjes 229 PUZZELS

Co

! t c nta

POST N A T V HOUD

Kinderpraat Julia (3) is een „schieter” aan het maken van duplo. Ze fluistert tegen Nienke (4): „Dan schieten we op een mevrouw!” Mama: „Wat zei je?” Er volgt een gesprekje over dat dat wel erg zou zijn. Julia: „O nou, dan schieten we op dieren, is dat wel goed?” Mama: „Ja, dat is prima, een haas of zo...” Julia: „Maar dan bent u een haas, oké?”

TROUWE ABONNEES Wij zetten drie trouwe abonnees in het zonnetje als dank voor hun jarenlange abonnement op Terdege.

Oma Hout Dhr. C. Oomen uit Nederhemert Mevr. A. Straver-Grootenboer uit Zeist Dhr. A.G. Hofland uit Woerden Zij krijgen een cadeau toegestuurd.

Hebt u een leuke brief, wilt u iemand bedanken of gewoon iets laten weten?

Stuur een mailtje naar redactie@terdege.nl.

Bij huwelijk, jubilea of geboorte leven wij graag mee! Stuur een kaart en wij sturen een kleine attentie terug.

10

terdege *

16 DECEMBER 2020

Omslagfoto

CONTACT

Erik de Jonge maakte de foto op de voorkant van Terdege. „Als het sneeuwt, ga ik als het enigszins kan het veld in. Door de sneeuw worden geluiden gedempt, dus is het in zo’n winterlandschap vaak muisstil. Ook lopen sommige dieren wat verdwaasd rond. Andere dieren zijn juist heel uitgelaten.”

Een

kaartje voor

HANS VAN DER LINGEN werd op 8 december 51 jaar. Kerken, dieren en molens hebben zijn interesse. De Schutse, afdeling Tortelduif, Stationsstraat 28, 4041 CJ Kesteren.

MEVR. J. VLOT-DEN BOER hoopt op 29 december jarig te zijn. Zij heeft geen kinderen en de coronatijd is voor haar moeilijk. Kamer 99, Zomerplein 15, 3297 SE Puttershoek.

STEFANIE ROEST hoopt op 13 januari 41 jaar te worden. Zij lijdt aan epilepsie en moest worden opgenomen op de ic. Siloah (De Akker), Broekveldselaan 18, 2411 NL Bodegraven.

Woordzoeker De oplossing van onze najaarswoordzoeker is: wijsheid. Gefeliciteerd, prijswinnaars! De plaid, beschikbaar gesteld door Meubelpark De Bongerd (www.bongerd.nl), gaat naar fam. M.B. van der Baan uit Middelharnis. De rugzak sturen we op naar Helma Otte uit Oosterland. W. van ’t Wout uit Doetinchem ontvangt een stijlvolle handtas. De twee Bunzlauer mokken gaan naar mevr. H. Groenewegen uit Ede. Mevr. G.J. Tollenaar-Verstraten, T.A. Bonte uit Barneveld en G. Anker uit Leiderdorp krijgen een roman thuisgestuurd. En de agenda van Terdege ploft op de mat bij R. Mandersloot, M.J.A. de Haan uit Zeist en K. Schumacher uit Oudewater. Niet gewonnen? Op pagina 154 staat een nieuwe woordzoeker. Met opnieuw leuke prijzen. Veel puzzelplezier!

11

alles in huis voor jouw stijl!

Persoonlijk • Deskundig • Advies

earth ...en dat vieren we!

Bekijk de verschillende Jubileumacties op onze site!

TMC GOES - MARCONISTRAAT 13 TMC WOONWENZ - MARCONISTRAAT 15-15B TMC KRUININGEN - ZANDWEG 1B TMC BERGEN OP ZOOM - VAN KONIJNENBURGWEG 13

WONEN

MODERN &DESIGN

BASIC &PUUR

INDUSTRIEEL &VINTAGE

TMC WON EN.N L/45 JAA R

LIFESTYLE &LANDELIJK

STIJLVOL &KLASSIEK

CONTACT

Post

Mark Brouwer OP MISSIE

De kalender werd door Terdege-abonnees (vijf jaar of langer) enthousiast ontvangen.

PIET EN MARLEEN DE JONG: De beloofde post bleek inderdaad heel leuk te zijn.

Echt een verrassing! Graag willen we hiervoor „hartelijk dank” zeggen. Onze oude verjaardagskalender moest nodig geüpdatet worden. Dat zal nu snel gebeuren.

FAM. SCHILT: Wij willen jullie hartelijk bedanken voor de mooie verjaardagskalender.

We zijn vanaf het allereerste begin abonnee. In het eerste jaar van ons trouwen werd de Terdege van een bijlage bij het RD omgetoverd tot een tweewekelijks familieblad. Dat betekent dat Terdege volgend jaar veertig jaar bestaat.

JAN EN INA HAGE: Erg leuk dat u zo aandacht geeft aan uw abonnees. Leuk om te vertellen is dat we onlangs tijdens het opruimen op onze vliering álle Terdeges weer tegenkwamen. En... we laten ze staan! U zult begrijpen dat het heel wat dozen zijn, nu we in de 38e jaargang zitten.

Volg ons ook op Facebook en Instagram.

Ontspannen spel is welkom...

Tussen het ontbijt en schooltijd doen we thuis graag nog snel even een spelletje. We zijn er gek op. Ook bij Defensie kwam er aanvankelijk regelmatig een spel tevoorschijn, maar nu is het vaak een smartphone waar we op zitten te gapen. In de woestijn of op zee heb je daar echter weinig aan. In Afghanistan bouwden we daarom van pallets en camouflagenetten een pelotonshonk, waar werd gesjoeld of geschaakt zodra we even vrij hadden.

Zonder bier, wifi of schermpjes beleefden we aan de damtafel de mooiste momenten.

Ook aan boord van marineschepen biedt een quiz of potje weerwolven na afloop van je wachtshift prima ontspanning. En wat dacht je van bingo voor het goede doel? Elke maaltijd wordt er via de scheepsomroep een getal omgeroepen. Dagelijkse hoogtepuntjes voor de bemanning. Afgelopen jaar zat ik in een gortdroge woestijn, zonder telefoon. Met karton, viltstift en steentjes werd er een kamelenrace geïntroduceerd.

Zittend op een jerrycan, met een rood hoofdlampje op, speelde de kolonel tegen de korporaal. Net als in het echt.

terdege *

16 DECEMBER 2020

13

“ALS JE VANUIT CHRISTUS EN ZIJN OPSTANDING DENKT, BEVESTIG JE DAARMEE DE WAARDE VAN HET LICHAMELIJKE EN HET AARDSE”

“ HET

HEIL DAT WACHT IS ZEER CONCREET”

Uitzien naar de nieuwe aarde Het jaar is oud, de wereld wordt oud en de historie schrijdt voort naar de dag waarop de geschiedenis geschied is. De dag van de zuivering van hemel en aarde, waarna het hemelse Jeruzalem neerdaalt en geredde zondaren het gezegend aardrijk erven. ”Straks worden al Gods kinderen weer met beide benen op de grond gezet.” tekst: HUIB DE VRIES beeld: UNSPLASH, SJAAK VERBOOM & DICK VOS

TOEKOMSTVERWACHTING

Erwin Hout: „Als een jonge hond Vanuit zijn rolstoel heeft Erwin Hout (47) zicht op de achtertuin van de hoekwoning die hij met vrouw en drie dochters bewoont. Labradoodle Bram zit als een standbeeld naar buiten te kijken. Ze zijn net terug van een wandeling door het nabijgelegen park, voor beiden een weerkerend feest.

Hoewel hij vanwege een hoge dwarslaesie al 27 jaar aan een elektrische rolstoel is gekluisterd en fysiek weinig meer kan dan zijn hoofd bewegen, geniet de inwoner van Ridderkerk elke dag van het goede wat hij ontvangt. „Volgens Mozes is het uitnemendste van dit leven moeite en verdriet, maar zo ervaar ik het meestal niet. Door mijn beperkingen ben ik wel erg afhankelijk van anderen, met de moeilijke kanten daarvan. Daar staat tegenover dat ik mijn afhankelijkheid van de Heere God meer ben gaan beseffen, met alle vreugde daarvan. Me verzoend te weten met Hem en geborgen in Hem, door het lijden en sterven van de Heere Jezus. Die zekerheid geeft het leven nu al iets hemels.”

Dat geldt ook de nabije natuur, waarvoor hij in zijn jeugd nauwelijks oog had. „Marleen heeft me geleerd om er gericht naar te kijken. Een vakantie naar de bergen is er sinds mijn ongeluk niet meer bij, dat vind ik jammer, maar ik kan wel genieten van een tocht door de polder of het kijken naar de vogels, bloemen en

insecten in de tuin. Nee, ik ben zelden somber.”

HERT Toch denkt de marketingdirecteur van BIS I Econocom vaak aan de terugkomst van de Heere Jezus. „Op grond van Gods belofte geloof ik dat ik een goede ruil doe als ik sterf, maar dan laat ik mensen met verdriet achter. Daarom verlang ik vooral naar de wederkomst. Niet omdat ik het hier zat ben, maar om voor altijd in de directe nabijheid van God te zijn. Zonder zonde, zonder er met mezelf tussen te zitten, in volmaakte harmonie met Hem, met alle vezels van m’n bestaan gericht op Hem.” Pas daarna denkt hij aan het aleggen van zijn handicap. „Natuurlijk speelt dat mee. Het is niet allemaal rozengeur en maneschijn. Ik heb een heel forse beperking, waarmee ik elke dag word geconfronteerd. Het zal een verlichting zijn wanneer dat voorbij is. „Alsdan zal de kreupele springen als een hert.” Dat mag van mij vandaag beginnen, maar het mooiste van het leven op de nieuwe aarde is niet het volmaakte lichaam.”

Soms zit hij te mijmeren hoe het zal zijn. „Ik denk dat de schepping wordt zoals die door God bedoeld was. We zijn op deze aarde om te leven tot Zijn eer. In Zijn genade geeft

”ER KOMT EEN DAG, ER KOMT STRAKS EEN DAG DAT JEZUS ZAL ZEGGEN: 16

”Straks

komt de bloei” zal ik springen van blijdschap in God” Hij dat we door Zijn Geest soms al een beginsel van vrucht dragen. Straks komen we tot volle bloei. Welke taak we precies krijgen weet ik niet, maar we zullen met Christus als koningen regeren en in alles gericht zijn op Gods lof.”

Het is voor hem geen vraag of er ook een planten- en dierenrijk zal zijn. „Dat wat volmaakt uit Gods Meesterbrein is ontsproten, zal Hij niet verdelgen. Toen de Heere Jezus opstond, had Zijn lichaam iets transcendents. Hij kon ermee door gesloten deuren. Tegelijk bleef het een herkenbaar lichaam. Zo zal het, denk ik, ook met de aarde zijn. Die krijgt een extra dimensie, maar wordt niet wezenlijk anders, dus er zullen ook dieren zijn. Ik mag het misschien niet zeggen, maar als één het verdient om daar te zijn, dan is het onze Bram.”

WELKOM Bij het uitzien naar de jongste dag, ervaart hij tegelijk een huiver. „Wie ben ik tegenover de heilige en rechtvaardige God? Alleen door Christus kan ik voor Hem bestaan. Daarnaast is er de huiver omdat een aantal mensen die mij dierbaar zijn, op dit moment nog niets van God willen weten. Als dat niet verandert, zullen ze verloren gaan. Ook dat is een aspect van de wederkomst. Het is mijn verlangen het geluk

van het leven met God uit te stralen en zo anderen aan te sporen datzelfde te zoeken. Als je Zijn eigendom bent, ontvang je hier ín de moeite al een onuitsprekelijke en heerlijke vreugde. Wat zal het na Jezus’ wederkomst dan wezen?”

Als vanzelf dwalen zijn ogen naar de wolken. „Er komt een dag, er komt straks een dag dat Jezus zal zeggen: „Erwin, wees welkom in Mijn Koninkrijk.” Dan is mijn rolstoel verleden tijd. God zoekt ook ons lichamelijk heil. Door Jezus’ striemen worden wij genezen, zegt Jesaja. Petrus betrekt die belofte op het geestelijk herstel, maar Mattheüs ziet deze woorden vervuld in de lichamelijke genezingen die de Heere Jezus doet. Blinden zien, doven horen, verlamden staan op. Straks zal ik lopen en niet moe worden; als een jonge hond zal ik springen van blijdschap in God. Zonder mijn handicap had ik misschien ook wel oog gekregen voor dergelijke teksten, maar in mijn omstandigheden hebben ze een bijzondere lading.”

Dat geldt ook voor de belofte uit Openbaring dat God alle tranen van de ogen zal afwissen. „Niet dat ik vaak verdrietig ben, maar wanneer ik eens huil, lukt het me haast niet om zelf mijn tranen weg te vegen. Als ik het straks wel kan, hoeft het niet meer. Omdat Hij dan mijn tranen voorgoed afwist.”

ERWIN, WEES WELKOM IN MIJN KONINKRIJK.”

et bestuderen van de Vroege Kerk leverde dr. W. van Vlastuin menige verrassing op. Zo werd hij geraakt door de grote aandacht voor de heerlijke opstanding van de gelovigen. „Veelzeggend is dat in een aantal belijdenissen uit die tijd niet wordt gesproken over de vergeving van zonde, wel over de lichamelijke opstanding.

Die had een centrale plaats in het denken van deze christenen.”

Dat heeft voor de rector van het Hersteld Hervormd Seminarium alles te maken met de gerichtheid van de vroege christenheid op de Zaligmaker Zelf. „Als je vanuit Christus en Zijn opstanding denkt, bevestig je daarmee de waarde van het lichamelijke en het aardse.

In de geestelijke eenheid met Hem deel je nu al in de herschepping. Wie in Christus is, die ís een nieuwe schepping. Die tekst wordt vaak wat minimalistisch uitgelegd, alsof je dan zelf een nieuw schepsel bent, maar het is andersom. Verbonden aan de lichamelijk opgestane Christus participeer je in de nieuwe kosmische werkelijkheid. In Hem is de toekomst tegenwoordige tijd. Nu nog verhuld, straks onthuld.”

H

”De scheiding van lichaam en ziel is onnatuurlijk” Dat besef van de christelijke hoop kan hem bij tijden overweldigen. „Volgens Calvijn ziet een gevorderd christen uit naar de dag van zijn dood en de dag van zijn opstanding.

Toen ik dat als 18-jarige jongen voor het eerst las, dacht ik: heb ik dan weleens een gevorderd christen gezien?”

TEMPEL Ds. P. D. J. Buijs verklaart de beperkte aandacht voor de wederkomst van Christus deels uit de welvaart. „Die veroorzaakt ook bij kinderen van God materialisme, waardoor het bruidsverlangen op de achtergrond

TOEKOMSTVERWACHTING

raakt.” Daarnaast is er in het denken over de toekomst een eenzijdige gerichtheid op de hemel. „Er wordt weinig beseft dat de hemel een tussenfase is. Zondag 1 van onze Heidelbergse Catechismus belijdt dat de gelovige met lichaam en ziel het eigendom van Jezus Christus is. Het lichaam hoort er wezenlijk bij, wordt zelfs als eerste genoemd.

Wij hebben het heil te veel verspiritualiseerd, waardoor de verheerlijking van het lichaam en de vernieuwing van hemel en aarde sterk onderbelicht blijven.”

Een nieuw probleem is het niet, constateert de christelijke gereformeerde predikant uit Nunspeet. Paulus had er al mee te maken. „Vandaar die lange uiteenzetting in 1 Korinthe 15, waarin hij te velde trekt tegen de gedachte dat het lichaam er niet toe doet.

De apostel maakt duidelijk dat de ziel niet los verkrijgbaar is. De scheiding van lichaam en ziel bij het sterven is onnatuurlijk. Ze worden tijdelijk uiteengerukt vanwege onze zonde, maar zo blijft het niet, want de Heere verlost complete mensen. „Weet u niet dat uw lichaam een tempel van de Heilige Geest is?” vraagt Paulus. Dus geen drankton, geen rookhol, geen seksuele experimenteerruimte… Het Bijbelse zicht op het stoffelijke geeft dat je nu al op een goede manier omgaat met je lichaam en met de schepping als geheel.

De aarde is niet van ons, maar van de Heere.

Het is beschamend dat linkse jongens ons voorhouden wat we uit de Schrift allang konden weten.”

DUALISME Ook dr. Van Vlastuin komt veel dualistisch denken tegen, bij predikers en hoorders. „En tot mijn schrik ook bij mezelf. De zondag is voor het geestelijke, de rest van de week voor het aardse. In de kerk valt alle nadruk op de ziel, doordeweeks zijn we overmatig bezig met het lichaam. Die materialistische overwaardering en geestelijke onderwaardering van het lichaam gaan samen met gebrek aan zicht op de schepping. Die zucht vanwege onze zonde als in barensnood, zegt Paulus, woorden waarin het verlangen naar

de geboorte van de nieuwe hemel en aarde doorklinkt. Als het goed is, zuchten de gelovigen met de schepping mee.”

Naast dualisme signaleert hij deïsme. „We verdedigen een schepping in zes dagen, maar zien we die schepping ook als tegenwoordigheid van God? Calvijn typeert bloemen als de handen en voeten van Jezus, waarin we de almacht, wijsheid, goedheid en rechtvaardigheid van God kunnen zien. Waar hoor je dat nog? Er is onder ons sprake van een heel materialistische scheppingsbeleving.”

Een derde oorzaak van de onderwaardering van het lichamelijke en aardse ligt voor de Amsterdamse hoogleraar in de wending naar het subject, onder invloed van de filosoof Descartes. „Die invloed ging de gereformeerde traditie niet voorbij. Er wordt meer nadruk gelegd op de wedergeboorte dan op Christus. Ligt de focus op mijn wedergeboorte, dan vertroebelt het zicht op Christus en de volheid van heil in Hem. Paulus schrijft aan Titus over de wedergeboorte van hemel en aarde. Van die totale herschepping is de persoonlijke wedergeboorte de toepassing.

Daardoor worden we deelgenoot van het heil, belangrijk en noodzakelijk, maar laten we er niet het heil zélf van maken. We moeten de zaligheid búíten onszelf zoeken, benadrukt het doopformulier. Alleen Christus is de vaste Rots van mijn behoud.”

POTTENBAKKER Dat binnen het geheel van lichaam en ziel prioriteit wordt gegeven aan de ziel, acht dr. Van Vlastuin terecht. „De Heere Jezus zei: „Vrees niet voor hen die het lichaam doden, maar de ziel niet kunnen doden.” In de moderne theologie wordt de ziel weggeredeneerd. Bij ons zie je het omgekeerde. Het feit dat God Adam creëerde uit het stof der aarde duidt niet op minderwaardigheid. Het schepselmatige dat Hij al had voortgebracht, kwam in de mens samen. De zondeval stempelde wel het stoffelijke, maar daarmee werd het niet inferieur. Het feit dat Jezus lichamelijk is opgestaan, onderstreept de betekenis van het lichaam.”

terdege *

16 DECEMBER 2020

19

TOEKOMSTVERWACHTING

Veelzeggend is voor ds. Buijs het beeld van de pottenbakker, dat de Bijbel gebruikt. „God maakte op de zesde dag als het ware uit klei een kunstwerk: de mens. Het is een misvatting dat stof per definitie op vergankelijkheid wijst. Die lading krijgt het pas na de zondeval. Voor de zondeval kon de mens blijvende onsterfelijkheid verwerven door zich aan het proefgebod te houden. De combinatie van stof en de levensadem van de Schepper maakte de mens tot een uniek wezen, beelddrager van God. Door de zondeval is dat beeld aangetast. Er zijn slechts vonken van over, zeggen de Dordtse Leerregels, maar er is ook een andere kant. Wie een mens doodt, moet zelf gedood worden, zegt God tegen Noach, omdat hij het beeld van God heeft aangetast. Eenzijdige gerichtheid op de ziel en de hemel geeft aan de toekomstverwachting iets schimmigs. Dat is niet de bedoeling.

Het heil dat wacht is zeer concreet. Straks worden al Gods kinderen weer met beide benen op de grond gezet. De grond van de nieuwe aarde.”

HET DOEL BEREIKT Een deel van de gereformeerde theologen, onder wie Jonathan Edwards, gaat uit van een totale vernietiging van al het oude. Dr. Van Vlastuin, die op Edwards promoveerde, kan zich net als ds. Buijs vinden in de lijn van Calvijn en in diens voetspoor Guido de Brès, die spreken over zuivering. „Petrus verwijst bij zijn spreken over de nieuwe hemel en aarde naar de zondvloed. Zoals de eerste wereld werd schoongespoeld door water, beeld van de doop, zo zal de tweede wereld worden gelouterd door vuur.”

Een ander Bijbels argument is voor dr. Van Vlastuin de wijze waarop de laatste hoofdstukken van de Bijbel aansluiten bij het begin. „Tegelijk maakt de Schrift duidelijk dat we ons van de vernieuwde schepping moeilijk een voorstelling kunnen maken. Alleen al het feit dat er geen huwelijk meer is, maakt duidelijk dat we aan een totaal andere situatie moeten denken. De schepping krijgt haar zondagse kleed aan, zegt Luther. Ze ontvangt hemelse dimensies, zoals het verheerlijkte

20

terdege *

16 DECEMBER 2020

lichaam van Christus een werkelijk lichaam bleef, maar met andere kwaliteiten. Het lichaam van de gelovigen zal aan Zijn lichaam gelijkvormig worden. Jezus is de Eersteling van degenen die ontslapen zijn.”

De hersteld hervormde theoloog is beducht voor allerlei speculaties over het toekomstige leven. „Duidelijk is dat de Bijbel de hemel niet tekent als definitieve bestemming van de gelovigen, maar als wachtkamer. De zielen onder het altaar roepen: Hoe lang nog, Heere? De verlossing is pas volledig als lichaam en ziel weer zijn verenigd, de schepping is verlost en het leven en de onverderfelijkheid aan het licht zijn gebracht. Dan is het doel van Christus’ middelaarswerk bereikt. Alle dingen worden rechtgezet, het nieuwe Jeruzalem daalt neer en God slaat Zijn tabernakel op bij de mensen. Het geestelijk is dan aards en het aardse geestelijk, vol van de Geest.”

GEEN KOPIE Ook ds. Buijs wil niet al te concreet spreken over het toekomende. „Laten we het houden bij wat de Bijbel zelf erover zegt.” Vorig jaar hield hij een tiental preken over de Bijbelse toekomstverwachting. „Als een wake-upcall voor hen die de Heere vrezen en als oproep tot geloof en bekering voor allen die Hem nog niet kennen. Op Golgotha is alles volbracht, maar nog niet voltooid. Dat geldt pas op de jongste dag. Paulus spreekt in zijn brief aan de Kolossenzen over de wederherstelling van álle dingen. Daarom mogen we bij de nieuwe aarde concreet denken aan planten, dieren, bomen en taken die mensen krijgen, maar het belangrijkste is dat we gaan verlangen naar Hem Die op de nieuwe aarde centraal zal staan: God Zelf.”

Bij de nieuwe hemel denkt de christelijke gereformeerde predikant niet alleen aan de zuivering van het firmament, maar ook aan de plaats waar God woont. „Daar is de opstand tegen Hem begonnen en kon de duivel nog geruime tijd komen, weten we uit Job. Sinds de opstanding van Jezus kan dat niet meer, straks wordt het definitief onmogelijk.

Als ik Openbaring 21 goed versta, schuiven

hemel en aarde na Jezus’ wederkomst ineen.

God Zelf daalt neer, zodat we letterlijk de hemel op aarde krijgen. Die zal vol zijn van de kennis des Heeren, zoals de wateren de bodem van de zee bedekken. Ik vind dat zó’n prachtige tekst. Er zal geen plekje zijn waar de Heere niet wordt gekend en gediend. Het kwade en de boze kunnen dat paradijs niet meer binnentreden. In het nieuwe Jeruzalem zal niet inkomen iets wat verontreinigt, gruwelijkheid doet of leugen spreekt. Ook de omgang met de Heere zal vervolmaakt zijn.

Van Adam lezen we dat hij God hoorde in de wind des daags, in Openbaring staat dat we God zullen zien. De nieuwe aarde is meer dan een kopie van de oorspronkelijke, al zal de continuïteit niet ontbreken. Wat in het begin zeer goed was, blijft goed.”

HERINNERING Bij dat goede hoort voor dr. Van Vlastuin de onderlinge herkenning en herinnering. „Geen herinnering die met smart gepaard gaat, wel herinnering aan de verlossing. „Gij hebt ons Gode gekocht met Uw bloed.” De littekenen in het lichaam van Jezus blijven zichtbaar; Hij houdt niet op mens te zijn.

Het leven van de toekomende eeuw zal gestempeld zijn door het besef van verlossing, herschepping en dankbaarheid daarvoor. Die vormen de grond van de eeuwige lofzang.”

Ds. Buijs deelt die opvatting. Wel waarschuwt hij voor een al te menselijke invulling van het begrip herkenning. „Het gaat om de nieuwe geestelijke gemeenschap in de Heere en het elkaar herkennen in Hem. Ook daarvan geldt dat het nieuwe heerlijker zal zijn dan het oude. De overdenking van deze toekomst leert mij relativeren en intensiveren. Relativeren van dingen waarover we ons in het licht van de grote dag niet druk hoeven te maken en intensiveren van alles waar het wél om gaat. Petrus roept ons op om in heilige wandel en godzaligheid uit te zien naar de toekomst van de dag Gods. Die concentratie op het wezenlijke, in het besef dat we onderweg zijn, is zeer behulpzaam bij het innemen van onze plaats in kerk en samenleving op déze aarde.”

”Straks is

zondigen onmogelijk” Ds. P. van Ruitenburg: Vanuit zijn pastorie blikt ds. P. van Ruitenburg op de besneeuwde bergen van British Columbia. Na tientallen jaren is hij nog steeds onder de indruk van de ongerepte natuur. „Ik zie een link tussen deze aarde en de toekomende.

Daar zal naast discontinuïteit ook continuïteit zijn, omdat de Heere vasthoudt aan Zijn schepping en Zijn doel. Deze prachtige natuur toont me een stukje van de toekomst, al zal het dan nóg mooier zijn. Zoals Jacqueline van der Waals dichtte: Waar gouden de portalen zijn, hoe zullen daar de zalen zijn.”

Door het bestuderen van de Bijbel kreeg de predikant van de gereformeerde gemeente te Chilliwack meer oog voor wat de Bijbel zegt over de nieuwe hemel en de nieuwe aarde. Hij besteedt er ook geregeld aandacht aan in de verkondiging. „Niet omdat ik er van mezelf zo naar uitzie. Ik ben een mens van mijn tijd; uit de aarde aards, gekluisterd aan het stof. We hebben het als westerse mensen zo extreem goed, dat we vergeleken met veel anderen al in de hemel wonen. Als ik over de Bijbelse toekomstverwachting preek, spreek ik ook tegen mezelf. Dat ik niet zo wereldsgezind moet zijn, maar toekomstgericht moet denken en leven.”

Ds. Van Ruitenburg betwijfelt of de geringe aandacht voor de geestelijke dimensie van het geschapene het gevolg is van platoons denken. „Ik denk eerder dat het te maken

heeft met blinde vlekken in ons theologisch denken. Wat niet wordt bepreekt, wordt ook niet beleefd en als we iets niet beleven, zien we er niet naar uit. Het is niet eenvoudig om die cirkel te doorbreken. Als in een bepaalde cultuur iets onderbelicht blijft, wreekt zich dat generatie na generatie en worden in de gemeentetheologie teksten blijvend verkeerd uitgelegd. De beste remedie is het bepreken van complete Bijbelboeken. Dan kom je dingen tegen die niet in je eigen kerkelijk denken passen.”

LAATSTE VIJAND Onlangs preekte hij over de laatste verzen van 1 Korinthe 3, waar Paulus de gelovigen in Korinthe erop wijst dat ze in Christus erfgenaam zijn van alles. „Dan noemt hij tegenwoordige en toekomende dingen, de wereld en het leven, maar ook de dood. Voor Gods kinderen behoort die blijkbaar tot de erfenis.”

De opvatting dat de dood voor de gelovige de laatste vijand is, onderstreept voor de Canadese predikant hoe vaak teksten worden misverstaan en fout bepreekt. „Paulus geeft aan dat de dood de laatste vijand van Christus is, die Hij op de jongste dag teniet zal doen. Dan is de dood verslonden tot overwinning en doet het sterfelijke onsterfelijkheid aan.

De opstanding van het lichaam heeft alleen zin als er een

”DAN ZAL GOD ONS VOOR EEUWIG ZO VRIENDELIJK, ZO AARDIG AANKIJKEN

TOEKOMSTVERWACHTING

„Hoe zullen daar de zalen zijn” plek voor is. Er is een nauwe samenhang tussen het zicht op de opstanding en het uitzien naar de nieuwe aarde. Paulus gaat zo ver dat hij het lijden van Christus zinloos noemt als er geen lichamelijke opstanding zou zijn. Dan wordt het dóél niet bereikt.”

Naarmate hij meer zicht op deze dingen kreeg, ging hij anders spreken over Gods Koninkrijk. „Dat heeft een geestelijke kant, maar ten diepste ga je het pas binnen als de nieuwe hemel en de nieuwe aarde er zijn. De geschiedenis begint met een geschapen werkelijkheid en zal er ook mee eindigen. De hemel van nu is een onvolkomen volmaaktheid. Alles is pas vervuld wanneer de nieuwe hemel en de nieuwe aarde verenigd zijn in het nieuwe Jeruzalem, waar God zal zijn alles en in allen.”

ONSTERFELIJKE MENSEN Hij zegt ook niet meer tegen zijn gemeenteleden dat ze een onsterfelijke ziel hebben die gered moet worden. „We zijn onsterfelijke mensen; ons lichaam heeft net zo goed een eeuwigheidsbestemming. Op de nieuwe aarde, of in de hel.

In de ”hades” zijn alleen de zielen, in ”gehenna” zullen ook de lichamen lijden.”

Het was met name Nancy R. Pearcey die zijn ogen opende voor de betekenis van het lichaam, door haar boek ”Love

thy body”. „Dat heeft mijn denken sterk beïnvloed. Het veronachtzamen van het Bijbelse spreken over het lichaam heeft ook grote ethische consequenties, ten aanzien van zaken als abortus, euthanasie, homoseksualiteit, transgender… We hebben geen gefundeerd weerwoord zonder het juiste zicht op de waarde van het geschapene, inclusief het lichaam. Het gaat er niet om wat je daarbij denkt, voelt en meent, het gaat om wat God objectief geschapen heeft. Dat heb je te respecteren, ook wanneer er gebrokenheid is.”

Alle wonderen van Christus laten voor ds. Van Ruitenburg iets zien van het Koninkrijk van God dat komt. „Wat wij door de zonde hebben verwoest, wordt door het lijden en sterven van Jezus hersteld, waarbij het einde heerlijker zal zijn dan het begin. Augustinus vatte het mooi samen in drie korte zinnen. In het begin was het mogelijk om te zondigen.

Nu is niet mogelijk om niet te zondigen. Straks wordt het onmogelijk om te zondigen. Over die toekomst schrijft Paulus in zijn brief aan de gemeente van Efeze: „Opdat Hij zou betonen in de toekomende eeuwen de uitnemende rijkdom Zijner genade door de goedertierenheid over ons in Christus Jezus.” Dan zal God ons voor eeuwig zo vriendelijk, zo aardig aankijken dat we erdoor smelten van dankbaarheid.

En dat door Jezus Christus, Die ons Gode gekocht heeft met Zijn bloed.”

DAT WE ERDOOR SMELTEN VAN DANKBAARHEID”

terdege *

16 DECEMBER 2020

23

COLUMN

WINNEN Als ik een spelletje speel, krijg ik een waas voor ogen. Ik heb nog maar één doel: winnen.

Een kleine minderheid van mijn dierbare familie en vrienden vindt het prettig om met mij rond de keukentafel te zitten met een speelbord voor de snoet. Dat zijn de gewetenlozen. Dat zijn zij die andere spelers zonder de minste wroeging vernederen, chanteren, uitbuiten en vernietigen. Vaak zijn het mensen die in het dagelijks leven hartelijk en vriendelijk zijn. Maar zodra ze de spelwereld betreden, tellen menselijke deugden niet meer. Dan spelen ze compromisloos voor niets anders dan de overwinning. Het ultieme genot is dat ze aan het eind van het spel in euforische staat neerzien op de tegenstanders die foeterend op de pech en oneerlijke spelregels toch moeten erkennen de losers te zijn.

Zo speelt een gewetenloze minderheid, waaronder ik, een spel. De meeste mensen die ik ken, spelen echter voor de „gezelligheid.”

Daarmee bedoelen ze dat ze het spel met een zekere achteloosheid en intellectuele luiheid laten voortkabbelen. Deze spelers dwalen over het speelbord, kopen vrij willekeurig kaartjes en sluiten onbeduidende deals waarbij ze elkaar van alles gunnen. Ondertussen hebben ze nauwelijks een idee waar ze mee bezig zijn, laat staan dat ze nauwgezet een zorgvuldig uitgedokterde strategie volgen.

Onderwijl beppen ze met elkaar over de doodgereden kat van de buurvrouw, zorgwekkende maatschappelijke ontwikkelingen en de ingrediënten van de taart.

Die gezellige manier van spelen is funest voor een fanatiek mens als ik. Niet alleen leidt het geklets over –op dat moment volstrekt irrelevante– bijkomstigheden mij danig af, ook de roes die een overwinning kan opleveren, wordt me bij voorbaat ontnomen. Immers, van spelers met zo’n mentaliteit winnen is geen kunst. En als ik onverhoopt toch verlies, is de vernedering des te groter.

Gelukkig rekenen de gezelligen aan het einde van de avond niemand af op de prestaties op het bord. Belangrijker waren de sfeer en het goede gesprek. Zo gaat aan het einde van de spelletjesavond niet alleen de winnaar maar ieder mens voldaan naar huis. En zo wint uiteindelijk iedereen. Goed gespeeld.

ARIEN VAN GINKEL JOURNALIST BIJ HET REFORMATORISCH DAGBLAD

24

terdege *

16 DECEMBER 2020

WIJ ZIJN VERHUISD NAAR ‘DE D I S T E L K A M P ’ I N D O D E WA A R D : E E N M O N U M E N TA L E B O E R D E R I J M E T E E N RIJ KE HISTORIE .

B I N N E N KO RT M E E R . . .

Jan van Mourik

W WELYS WEL ELY S E S STR TR A A AT T 2 1 ((D DE D DISTELK I S TEL K A AM MP P)) • DO D O DE D E WA W A AR A R D • T. (0 4 8 8) 745 130 • I N F O @ J VA N M O U R I K . C O M • J VA N M O U R I K . C O M

© terdege beeld: GETTY IMAGES

Ere zij God in de hoogste hemelen LUKAS 2 VERS 14A

27

Fragment uit ”Nooit meer wachten” ”Bugger off!” snauwt de Engelsman. Hij probeert Gabriels handen weg te duwen. ”Leave me alone.”

Maar Gabriel heeft al vaak genoeg spartelende hazen uit het prikkeldraad gehaald. Hij ontwijkt de grijpende vingers en pakt de soldaat opnieuw onder zijn oksels beet. ”Niet bang zijn. Ik doe je geen pijn,” sust hij. ”Get - off - me!” roept de Engelsman hees, en raakt Gabriel met zijn vuist tegen zijn kin.

De jongen wankelt achterover.

Zie pag. 30 voor een winactie van ”Nooit meer wachten”

BOEKEN

Bedachte basiliek bestaat echt in Frankrijk tekst: GISETTE VAN DALEN-HEEMSKERK; beeld: ISTOCK WANNEER WIST JE: DIT IS HÉT THEMA IN MIJN DEBUUT?

„Het idee voor het verhaal heb ik al heel lang in mijn hoofd. Vanaf mijn 15e, dus zo’n 10 jaar. Ik vond, en vind nog steeds trouwens, de Eerste Wereldoorlog een erg interessante periode.

Het winnen van de verhalenwedstrijd die het RD in 2015 samen met uitgeverij Mozaïek organiseerde, was in dit proces een belangrijk moment voor mij. Vanaf dat tijdstip kreeg ik begeleiding van een redacteur.

Het jongetje Gabriel, mijn hoofdpersoon, had ik vrij snel helder. Ook wist ik in een vroeg stadium dat er in mijn boek een soldaat zou voorkomen die naar iets of iemand op zoek was. Maar wat er zich precies ging afspelen, is pas schrijvenderwijs ontstaan. Ook de moraal van het verhaal ontdek je pas tijdens het schrijven, is mijn ervaring.”

WAT HEB JE NODIG OM TE KUNNEN SCHRIJVEN?

„Tijd vooral. Het schrijven van mijn roman viel voor een groot deel samen met mijn studie geschiedenis. In sommige perioden had ik het rustig. Dan trok ik er hard aan.

En deadlines hielpen mij ook. Als ik wist dat de uitgeverij in december een nieuwe versie nodig had, kon ik geconcentreerder schrijven. De laatste tijd heb ik uiteraard veel thuisgezeten. In de woonkamer. Maar dan heb je meer aleiding. In de trein schreef ik ook altijd ijn. Dan wist ik dat ik Twee uur moest zitten en verder niets kon doen.

Ook heb ik weleens tijdens een vakantie op een stoffig zoldertje zitten werken. Wat ik toen schreef, kan ik me nog steeds herinneren. Dat komt, denk ik, doordat ik toen ook echt een stukje had dat er uit moest.”

WAT WAS DE VERRASSENDSTE VONDST TIJDENS DE RESEARCH DIE JE DEED VOOR JE BOEK?

„Toen ik het idee van het jongetje in de kerk had, ging ik googelen. Ik stuitte op de basiliek in het stadje Albert in Noord-Frankrijk. Ik ontdekte dat er op de koepel van de toren van 70 meter hoogte een beeld van Maria heeft

gestaan. In 1915 trof een Duitse granaat de koepel. Daardoor kwam het beeld los van de sokkel, maar het bleef lange tijd hangen. De mensen in Albert zeiden tegen SARAH elkaar: „Als de maagd valt, zal de VAN DER MAAS oorlog voorbij zijn.” Ik zag in dat beeld meteen een prachtige symboliek. Toen ik het grootste deel van mijn verhaal af had, ben ik naar Albert geweest. Ik was er aan het einde van de zomer, precies de tijd waarin mijn verhaal speelde. Ik weet nog dat ik in mijn notitieboekje een lijstje maakte van de bloemen en bomen die ik er toen zag. Wie weet kon ik dat nog in mijn boek gebruiken. De grootste verrassing voor mij was het gangenstelsel onder de kerk. In mijn hoofd hoorde er onder de basiliek een crypte te zitten. Onder de basiliek van Albert bleek een gangenstelsel te zijn, met daarin een museum. Dat houd je tijdens het bedenken niet voor mogelijk.”

BEN JE TIJDENS HET SCHRIJVEN WELEENS VASTGELOPEN?

„Soms ging het heel lekker, soms deed ik een uur over een alinea. Vooral in de beginfase van ”Nooit meer wachten” ben ik veel tijd kwijtgeraakt. Ik begon met vijf of misschien zelfs wel zes hoofdpersonen. Eerst moest er een uit. Later zelfs twee. En ik maar dubben... Toen bekroop me weleens het gevoel: waar doe ik het voor. Dan is het ijn als er een redacteur meekijkt.”

HOE VOELDE JE JE TOEN JE JE BOEK EINDELIJK IN HANDEN HAD?

„Blij en trots. Natuurlijk kende ik de voorkant wel, maar op het moment dat je het boek echt krijgt, staat het verhaal tussen twee kaften en dat is erg speciaal. Mijn broertje van 13 leest niet zo graag. Ik had mijn familie het boek cadeau gedaan. Dus ook hem. Hij is meteen gaan lezen.

En in een paar dagen tijd had hij het uit. Dat vond ik een mooi compliment.”

terdege *

16 DECEMBER 2020

29

De theekist

Het beloofde land Fans van Elizabeth Musser komen in ”Het beloofde land” oude bekenden tegen. Personages uit ”Aan de andere kant van de bergen”, ”Het huis op de heuvel” en ”De schuilplaats” spelen in deze roman een rol. Abbie Jowett krijgt het voor de kiezen. Binnen een paar weken tijd vertrekt Bobby, haar oudste zoon, naar Europa voor een tussenjaar, begint haar vader te dementeren en pakt haar man Bill zijn koffers. Hij is uitgepraat met Abbie en is haar bemoeizucht meer dan zat. Als Bobby vertelt dat hij van plan is om een pelgrimsroute in Spanje te lopen, besluit Abbie hem te vergezellen. Tijdens de tocht lopen er nog twee vrouwen mee. Ieder heeft zo zijn eigen redenen om op stap te gaan.

Uitg. Kok Boekencentrum, 23,99 euro.

Win! 30

terdege *

16 DECEMBER 2020

De titel mag dan wat suffig klinken, de inhoud van deze roman is dat niet. Hoofdpersoon Hayley Ashworth lijdt veel ontberingen om maar de eerste vrouwelijke ”navy seal” te worden. In haar vrije tijd stuit ze op een oude theekist. Die bewaarkist blijkt een rol gespeeld te hebben in de Onafhankelijkheidsoorlog (1773).

Auteur Heidi Chiavaroli verweeft de levens van twee sterke vrouwen op een mooie manier.

Uitg. Kok Boekencentrum, 23,50 euro.

Terdege mag van de uitgeverijen Den Hertog, Mozaïek en Kok Boekencentrum twee exemplaren weg geven van ”Nooit meer wachten”, ”Het medaillon”, ”De theekist”, ”Het beloofde land” en ”Twee we-

BOEKEN

Twee weken voor jou Lucy en Aaron Williams hopen al jaren op een kindje. Maar een zwangerschap blijft uit. Ook een paar adopties gaan op het laatste moment niet door. Dan kiest Elise Walker hen uit als adoptieouders.

Het 18-jarige meisje heeft een moeilijke tijd achter de rug. Ze is net begonnen aan een studie in New York als ze ontdekt dat ze zwanger is. Maar na de geboorte van haar dochtertje heeft ze nog twee weken bedenktijd om haar baby te houden of af te staan. Wat zal Elise doen?

Fans van Karen Kinsbury herkennen vast personen uit de serie over de familie Baxter. Uitg. Kok Boekencentrum, 21,99 euro.

HET MEDAILLON Auteur Cathy Gohlke schreef al eerder populaire romans over de Tweede Wereldoorlog, zoals ”Amelie, het meisje dat er niet meer mocht zijn”. Ook ”Het medaillon” speelt zich af in oorlogstijd en in de periode net erna. Rosa en Itzhak Dunovich verwachten eindelijk hun eerste kindje! Helaas zijn de omstandigheden in de getto uiterst moeilijk. Ze hebben vaak maar net genoeg eten om te Toch besluit op gaan om ouders Maar o overleven. verleven. T To och b esluit IItzhak tzhak o p rreis eis tte eg a an o m zzo o zzijn ijn o uders tte e rredden. edden. M a ar meer hij hij komt komt niet n i et m eer tterug. erug. Dan Dan neemt neemt Rosa Rosa de de moeilijkste moeilijkste beslissing beslissing van van haar h a ar geeft hun Ania weg. hangt lleven. even. Z Ze e gee g e ef t h un dochtertje dochter tje A nia w eg. Om Om haar haar nek nek h angt ze ze de de helft helf t van van een een Zal haar ooit Uitg.

Den Hertog, 24,90 euro. medaillon. medaillon. Z Za al zze eh aar kindje k in d je o oit tterugzien? erugzien? U itg. D en H er tog, 2 4,90 e uro.

ken voor jou”. De Stuur uw gegevens graag wilt winnen Postbus 613, 7300

actie is alleen bedoeld voor abonnees. Kans maken? o.v.v. ”Winactie” en de titel van het boek dat u vóór 6 januari 2021 naar: redactie@terdege.nl of AP Apeldoorn.

terdege *

16 DECEMBER 2020

31

Onze collectie staat in onze winkel gepresenteerd

ort Binnenkonz komt uwdee verniesite* web e onlin *D.V. begin 2021

HET BUNZLAU SERVIES VAN ONZE FABRIKANT HEEFT DE VOLGENDE EIGENSCHAPPEN:

• Handbeschilderd en oersterk • De grootste keuze in designs • Niet-toxisch materiaal

WWW.PUURVASTGELEGD.NL

• Vaatwasmachinebestendig • Ook horecalijn beschikbaar VRAAG NAAR ONZE PRIJZEN Boekenhuis Rijssen / Uitgeverij Wieger Smeijers Eisenstraat 44 | 7461 DP Rijssen 0548 520304 | www.boekenhuisrijssen.nl

is’ ’Open Hu kist schat e d t n e p O alen met verh

Wij ontwerpen uw droomjurk Dam 57 Alblasserdam | www.panimoda.nl | 06-33714461

Verzekerd van vakantie in eigen land?

BOEK VIA ONZE NIEUWE WEBSITE

Boek nu!

aand cemberm e d e d n I fel? m de ta samen o Speel het familiespel, wat verrast, ontroert, spanning, plezier, inzicht en verbinding geeft.

✔ Ruime kampeerplaatsen ■ ✔ Verhuur accomodaties ■ ✔ Privé sanitair ■

■ ✔ Recreatieteam

■ ✔ Overdekt zwembad

✔ In het mooie Vechtdal ■

De Klimberg CAMPING • CHALETS • RECREATIE

Info: www.binnendecontext.com DAAR KAN NIETS TEGENOP! • WWW.DEKLIMBERG.NL • HARDENBERG

Speciale kerst uitzending

TERDEGE LIVE!

Donderdag 17 december | 20.00 uur

* Nathanaël en Willemijn Middelkoop Josine Droogendijk, * Albert Groothedde * * Riekelt Pasterkamp Mark Brandwijk * * Willemijn Middelkoop SPECIALE GASTEN TIJDENS DEZE AVOND ZIJN O.A.:

SCHRIJFT EN BLOGT OVER KONINKLKIJKE MODE

LIVE VERBINDING VANUIT JERUZALEM MET DOOR

(PIANO)

MUZIKALE INTERMEZZO’S DOOR

EN

*

(ZANG)

EN NATUURLIJK EEN LEUKE QUIZ MET MOOIE PRIJZEN! PS: ALVAST EEN HINT VOOR DE QUIZ? ZIE TERDEGE.NL/EVENEMENTEN

Kijk je mee? Meer info zie terdege.nl/evenementen terdege * 16 DECEMBER

2020

33

INTERVIEW

34

terdege *

16 DECEMBER 2020

VAN DER VLIES: „OPSTAND ZIT IN ONS ALLEMAAL”

VERSLINGERD AAN DE POLITIEK Hij is net hersteld van corona. De vermoeidheid kan zomaar toeslaan. Enkele jaren geleden lag Bas van der Vlies (78) op het randje van de dood tijdens een ingrijpende operatie. De oud-SGP-leider volgt het politieke nieuws nog op de voet, maar beseft als geen ander de betrekkelijkheid ervan. ”Er blijft niets anders over dan diepe verwondering over Wie God wil zijn voor een schuldig mens.” tekst: AD ERMSTRANG beeld: RENATE BLEIJENBERG-VAN LEEUWEN

terdege *

16 DECEMBER 2020

35

INTERVIEW

D

e afspraak moet worden verzet. In huize Van der Vlies is corona opgedoken. Een dochter raakte ondanks alle voorzorgsmaatregelen besmet.

Ook Van der Vlies’ echtgenote krijgt klachten en vervolgens een eveneens thuiswonende zoon.

Als laatste is hijzelf aan de beurt. „Aanvankelijk voelde ik vrijwel niets. Later moest ik vaak hoesten en ontstonden vermoeidheidsproblemen.”

Ze hebben er in de tweede helft van november nog steeds last van. „Eigenlijk vind ik deze periode nog moeilijker. Er zijn dagen dat je tot vrijwel niets in staat bent”, zegt mevrouw Van der Vlies.

Haar man heeft plaatsgenomen in zijn gemakkelijke stoel. Hij zit niet ver van de houtkachel in de vrijstaande woning aan de doorgaande weg in Maartensdijk. Van der Vlies oogt in die positie nog even kwiek als in de tijd dat hij in de schijnwerpers stond. De voormalige politicus formuleert bedachtzaam, soms enigszins docerend – de onderwijzer in hem verloochent zich niet. Af en toe zijn z’n zinnen doorspekt met humor. Dan twinkelen zijn ogen. Zo herinneren velen hem zich uit talloze spreekbeurten en debatten. Steevast veegt hij de haarlok weg die af en toe een deel van zijn voorhoofd bedekt.

VERWONDERING De ingetogenheid overheerst en daar is alle reden toe. Zijn gedachten gingen de afgelopen weken vaak terug naar de eerste coronagolf dit voorjaar. Zijn zwager Dries van Driel overleed al in maart aan corona. Ook generatiegenoot Koos van den Berg, met wie hij in de Kamer vele jaren samenwerkte, stierf na complicaties aan het coronavirus.Voormalig adjunct36

terdege *

16 DECEMBER 2020

hoofdredacteur van het Reformatorisch Dagblad, Gerrit Roos, bezweek eveneens aan de ziekte. Van der Vlies kende hem goed dankzij zijn bestuurlijke functies bij de krant. „Je vraagt je op zulke momenten af wat je onderscheidt van anderen.

Dan overheerst dankbaarheid over de lankmoedigheid van God dat ik, en mijn gezinsleden, er nog zijn.”

Zijn verwondering was enkele jaren geleden nog groter, toen hij plotseling in het Diaconessenhuis Utrecht en vervolgens op de hartafdeling van het Universitair Medisch Centrum (UMC) belandde. „Ik was doorgestuurd in verband met bloedarmoede, reed zelf naar het ziekenhuis en werd daar plotseling niet goed. De internist vermoedde een ontsteking aan een van de hartkleppen. Dit was op een donderdag. Een dag later ging ik naar het UMC, 24 uur daarna moest een hartklep worden vervangen en wachtte een openhartoperatie.”

”Als je vreest voor je leven blijft er van een mens niets over” VIJFTIEN LITER BLOED Hij vreesde dat het einde van zijn leven nabij was. „Dan blijft er van een mens niets over. Het kwam totaal onverwacht, ook voor mijn vrouw en onze kinderen. Ik heb gevraagd of de gezinsleden zo snel mogelijk naar Utrecht konden komen. Het kwartiertje dat we samen kregen, hebben we in gebed doorgebracht en gebruikt om Hem aan te lopen als een waterstroom.

In een eenvoudig psalmregeltje kwam de Heere over met de laatste

regels uit Psalm 72:6: „’t Behoeftig volk in hunne noden, in hun ellend’ en pijn, gans hulpeloos tot Hem gevloden, zal Hij ten redder zijn.”

Dat gaf me onuitsprekelijke rust. Ik wist in Wiens handen ik zou zijn.

Zondagmiddag kwam ik bij en was ik me ervan bewust dat er sprake was van een wonder, voor iemand die het had verdiend te sterven.”

Met de hartoperatie zijn de medische ingrepen niet voorbij. „Er zou worden onderzocht waar de bacterie die de ontsteking had veroorzaakt, vandaan kwam. Daarbij werd een kwaadaardige poliep gevonden.

Die is verwijderd. Er bleek nog een andere poliep te zijn aangetast. In enkele weken tijd ben ik zes keer geopereerd, er moest steeds dieper worden gesneden. Dat gaf op een keer een ernstige bloeding. Ik heb 15 liter bloed gekregen en de ingrepen hadden het aanbrengen van een stoma tot gevolg.”

De ziekenhuisperiode duurt zeven weken. Als Van der Vlies naderhand zijn bevindingen deelt met vrienden en bekenden, schrikt hij van zichzelf. „Ik was er gaandeweg met mijn verhaal tussen gaan zitten.

Het was niet meer de Heere Die aan Zijn eer kwam. Ik heb er vervolgens het zwijgen toe gedaan totdat een bevriend predikant me opzocht en aangaf dat ik het werk van de Heere niet stil mocht houden. Dan blijft er niet meer over dan een bedelaar.”

Herhaaldelijk klinkt het: „Je mag mij niet in het middelpunt zetten.

Ik heb echt van mezelf niet zo’n hoge pet op. God komt alle eer toe.”

Hij herinnert zich scherp hoe een hoofdverpleegkundige na zijn avonddienst om kwart over elf aan zijn bed plaatsnam met de vraag hoe hij in het reine kwam met de verschillende tegenslagen. „Er ontspon zich een gesprek van hart tot hart. Ik geloof dat hij pas om

halfvier opstapte.”

Hij mocht naar huis op voorwaarde dat hij een revalidatieprogramma zou volgen. „Ik voelde me een hele Piet, maar kon werkelijk niets meer.

Het lukte me niet om een voet op de onderste traptrede te zetten. Dat gaf me mentaal een enorme klap. Tot op de dag van vandaag ga ik wekelijks naar de fysiotherapeut.”

VERSLINGERD Hij veert op van zijn stoel als de vraag op tafel komt of zijn belangstelling in de politiek is verminderd. Enthousiast: „Wat denk je?

Natuurlijk volg ik dat op de voet.”

Relativerend: „Ik ben er niet aan verslaafd en dat mag ook niet, want er zijn veel belangrijkere zaken.

Maar ik ben 8 jaar lid geweest van Provinciale Staten van Utrecht en heb vervolgens 29 jaar aan het Binnenhof als Kamerlid rondgelopen.

Dan raak je er wel aan verslingerd.”

Direct volgt de disclaimer: „Ik heb afgesproken me niet uit te spreken over het werk van mijn SGPcollega’s en opvolgers. Ik wil hen niet voor de voeten lopen met mijn standpunt over actuele kwesties.”

Van der Vlies zette zich tijdens zijn periode in de Tweede Kamer altijd in voor waardig gedrag en onderling respect voor elkaars opvattingen.

Zijn sussende „Ho, ho, moeten we daar niet aan denken?” klinkt velen nog bekend in de oren. Bij zijn afscheid in 2010 waarschuwde hij zijn collega’s voor een spoeddebat- en motiecultuur, voor taalverruwing en te snelle wisselingen van de wacht.

Het lijkt er niet op dat veel van zijn vroegere collega’s die woorden ter harte hebben genomen. Integendeel.

Glimlachend: „Met het opvolgen van die adviezen moet nog worden begonnen. Ik snap dat tijden veranderen en de cultuur van de Tweede Kamer wijzigt, maar daarmee blijft

terdege *

16 DECEMBER 2020

37

m’n oproep tot onderling respect voluit overeind. Een tijdje ging het wat beter, maar de laatste tijd loopt het weer de spuigaten uit.”

Hij wil wel enkele namen noemen. „Drijvende krachten in dit proces zijn Kamerleden als Wilders, Baudet, Hiddema en de mannen van Denk. Steeds vaker blijven persoonlijke zaken niet buiten schot en neemt men elkaar de maat.”

De voormalige SGP-leider ziet de verruwing in de politiek als een „vrucht van de tijdgeest. De sociale media beschouwt hij als belangrijke boosdoener. „Destijds heb ik gezien hoe de intrede van de televisie debatten beïnvloedde. Dat is in later in studies bevestigd. Nu geeft één tweet met enkele tientallen tekens tumult om niks. Het is nog vluchtiger dan de televisie, waar de debatten al behoorlijk afgetekend waren.”

VERDRIET En dan corona. De persconferenties van minister-president Rutte en gezondsheidsminister De Jonge volgde hij vanuit Maartensdijk nauwgezet. De kritiek die de leidslieden over hun hoofden krijgen uitgestort, is vaak niet terecht, benadrukt de éminence grise van de staatkundig gereformeerden. „Ik had best met die mensen te doen. Je zou zelf maar verantwoordelijkheid moeten dragen in zo’n crisis. Wie kan het dan goed doen? Ik heb respect voor wat ze deden, maar tegelijk plaats ik wel kanttekeningen bij hun uitspraak dat we het gezamenlijk gaan redden. Het waarom wordt veronachtzaamd. Er wordt niet erkend dat een hogere Macht dit alles bestuurt. Vroeger werd in dergelijke situaties een bidstond of boetedag gehouden. We kunnen wel zeggen dat de tijden veranderen, maar dat mogen we niet kwijtraken. Het wijst 38

terdege *

16 DECEMBER 2020

INTERVIEW

toch naar de sprake die er uitgaat van een pandemie als deze.”

Ook in de gereformeerde gezindte wordt de geloofwaardigheid van bepaalde maatregelen in twijfel getrokken. Het doet hem verdriet. „Zo nu en dan hoor je dat corona en alle maatregelen als flauwekul worden afgedaan. Maar ik heb, ook in onze omgeving en kennissenkring, gezien welke ernstige gevolgen het kan hebben. Als je dat beseft, spot je er niet mee. Bovendien hebben we ons te onderwerpen aan de door de overheid genomen besluiten en maatregelen.

Het gedrag in dezen van PVV’ers en FvD’ers sluit aan bij onze opstand tegen alle gezag. Dat vrijbuiterige zit in ons allemaal. Moet dat nu echt, hoor je dan. Maar de oorzaak ligt op een andere plek. Waren er geen zonden, dan waren er ook geen wonden. Dat leidt als het goed is tot persoonlijke verootmoediging. Onze ankerplaats dient het vertrouwen in de Heere te zijn.”

”Als je de ernst van corona hebt ervaren, spot je er niet mee” VERONTRUSTEND Hij is bezorgd over de kerkgang in de gereformeerde gezindte, mocht het zover komen dat de diensten op zondag weer massaal kunnen worden bezocht. „Dat wordt een heel spannende werkelijkheid. Straks is een deel van de mensen eraan gewend om thuis Gods Woord te beluisteren.

Ik zie nog geen verontrustende signalen in de gemeente waar ik ouderling mag zijn, maar landelijk zijn er wel zorgelijke berichten.”

Zorgen over corona en kerkgang komen in een periode waarin de discussies over vrijheid van godsdienst en onderwijs soms heftige vormen aannemen. „Dat kan snel gaan, dat zie je in de commotie over de identiteitsverklaring op reformatorische scholen. Dat raakt de zuil direct.” Kunnen we nog wel van een zuil spreken? Bedachtzaam: „Als de ontzuiling een feit is, is het in ieder geval zo dat deze nog het langst herkenbaar is, zeg maar na-ijlt. Ik ben in de eerste plaats beducht voor uitholling van binnenuit. Die is in meerdere sectoren terug te vinden, maar zeker het onderwijs springt eruit.

In de beginjaren was er een zekere verwondering dat reformatorisch onderwijs mogelijk was, ontstaan uit nood. Is dat nu nog zo? De betrokkenheid is minder geworden en het mag niet te veel kosten, dan haken sommigen af. Ik begin bij mijzelf als schuldige vader en grootvader, maar is het nog een gebedszaak? Als je werkelijk gevoed wordt vanuit wat de Schrift ons voorhoudt, ben je beter bestand tegen bedreigingen van buitenaf.

Andersom geldt ook als je innerlijke afstand groeit, de bedreigingen van buitenaf een grotere kans krijgen. Wanneer catechisatie en onderwijs niet zijn gefundeerd in de Heilige Schrift ontstaan vanzelf lossere opvattingen. We zijn van nature geneigd om altijd ruimte voor onszelf te zoeken. Daarom is het belangrijk dat ons geweten is gevormd zodat we afstand houden van wat kwaad is in Gods ogen.”

Hij citeert uit Mattheüs 16: „Want zo wie zijn leven behouden wil, die zal het verliezen; maar zo wie zijn leven verliezen zal om Mijnentwil, die zal het behouden.” Krachtig: „Maar daaraan moeten we wel ontdekt worden.”

Bas van der Vlies Bastiaan Johannis van der Vlies (29 juni 1942) groeit op in Sliedrecht.

Hij studeert weg- en waterbouwkunde in Delft en wordt leraar wisen natuurkunde aan het protestants-christelijke College Blaucapel in Utrecht. In 1974 zet hij de eerste schreden in het politieke werk als lid van Provinciale Staten van Utrecht voor de SGP. In 1981 treedt hij toe tot de Tweede Kamer voor de staatkundig gereformeerden, in 1986 gevolgd door het lijsttrekkerschap. Dat duurt tot 2010.

Tot voor kort was hij secretaris van Adullam Gehandicaptenzorg, bestuurslid bij het Reformatorisch Dagblad en lid van het moderamen van de Hersteld Hervormde Kerk. Momenteel is hij nog actief als ouderling in Maartensdijk, redactielid van het landelijke kerkblad van de HHK en secretaris van de commissie voor interkerkelijk contact.

Van der Vlies woont met zijn gezin in Maartensdijk. Drie van de vijf kinderen zijn gehuwd, een zoon en een dochter wonen nog thuis.

terdege *

16 DECEMBER 2020

39

week 1

Zacharias (7) Lezen: Lukas 2:67-79; Tekst: Lukas 2:68

Zacharias ontvangt een teken van de betrouwbaarheid van Gods belofte. Tot de geboorte van zijn kind kan hij niet spreken. Zijn door God gesnoerde mond confronteert hem dagelijks met zijn ongeloof én wijst hem op Gods belofte.

Aangrijpend om een met stomheid geslagen

dag eerder, geen dag later. Vervuld met de

Zacharias op het tempelplein te zien. Uit zijn

Geest van de profetie zingt Zacharias het

gebaren maken de mensen op dat hij niet

uit: „Geloofd zij de Heere, de God Israëls,

kan spreken. In het heilige is iets gebeurd,

want Hij heeft bezocht en verlossing teweeg-

maar wat? Zonder antwoorden en met veel

gebracht Zijn volke.” Hoe komt Zacharia

vragen keren ze huiswaarts. Ze hebben geof-

bij deze woorden? Wel, juist deze woorden

ferd, gebeden. God heeft door een visioen

vormen de kern van Israëls gebed ten tijde

geantwoord, maar alleen Zacharias is op de

van het avondoffer, ruim negen maanden

hoogte van Zijn antwoord. En uitgerekend hij

geleden. Israël bad toen of de Heere Zijn volk

kan niet spreken. God snoerde hem de mond.

wil bezoeken en verlossen. Met dat gebed op

Ook Zacharias keert terug naar huis. Met

de achtergrond schreed Zacharias het heilige

gebaren en schrijfgerei verhaalt hij Elisabet

binnen. Toen deze priester het reukofferal-

wat er is gebeurd. Ongetwijfeld reageert ze

taar wilde aansteken, verscheen Gabriël: „Uw

verbijsterd, maar al spoedig ondervindt ze de

gebed is verhoord!” God bezoekt Zijn volk!

betrouwbaarheid van Gods belofte. Ze raakt

Nu, negen maanden later, opent Gods Geest

zwanger, heeft een bijzondere ontmoeting

de mond van deze ongelovige priester. Zie

met haar nichtje Maria en baart na negen

hier de kracht van het geloof, dat in staat is

maanden een zoontje. Op de achtste dag ont-

om een gebed om te buigen tot een lied, om-

vangt dit jongetje een naam. Op dat moment

dat God gedacht heeft aan Zijn genade, Zijn

opent de Heere de mond van zijn vader. Geen

trouw aan Israël nooit heeft gekrenkt!

Waarom opende God Zacharias’ mond op de achtste dag en niet eerder, bijvoorbeeld op Johannes’ geboortedag?

40

16 DECEMBER DECEMBER 2020 2020 terdege terdege ** 16

week 2

Zacharias (slot) Lezen: Lukas 2:67-79; Tekst: Lukas 2:72

Zacharias looft de Heere. Dat kan ook niet anders.

De Heilige Geest heeft het hart van deze godvrezende priester vervuld. De macht van het ongeloof is doorbroken. God vervult zijn gebroken hart met vreugde.

Zacharias’ lied telt twee delen: eerst zingt

–christenen van heidense komaf– ook het

hij over Gods werk, dan richt hij zich tot zijn

Joodse volk zich zal verblijden in de geboren

zoontje Johannes. Centraal staat het ver-

Messias. Wat Joden toen –Zacharias, Maria,

bond, waarom God Israël barmhartigheid

Simeon en anderen– ons gunden, is vandaag

zal bewijzen. God heeft Zijn volk bezocht en

ons verlangen voor het Joodse volk. Wij zien

verlossing teweeggebracht. Hij gedacht aan

uit naar de dag dat ook Israël weer zal zin-

Zijn verbond met Israël. Deze grondtonen

gen: „Hij heeft gedacht aan Zijn genade! Zijn

stemmen overeen met het lied van Maria.

trouw aan Israël nooit gekrenkt!”

Ook zij wijst op Gods verbond, Zijn barm-

Gods genadeverbond bevat Christus’ heil

hartigheid als het diepste motief waarom

voor Jood en heiden. Het Joodse volk zal ko-

Hij Zijn volk bezocht heeft (Luk. 2:54-55).

men tot de volle kennis der zaligheid, omdat

Op hetzelfde aambeeld slaat Simeon in zijn

God dat wil. Hij zal Zijn beloften van Israëls

lofzang op het tempelplein. Hij aanschouwt

bekering vervullen.

in het Kind Jezus Gods heerlijkheid, die Hij

Ook het Joodse volk zal eens de Zaligmaker

bereid heeft voor Jood en heiden (Luk. 2:31-

Jezus Christus omhelzen. Dan zal Gods heil

32). Drie verschillende mensen die door Gods

bestemd voor Israël en alle volkeren ten volle

barmhartigheid Hem loven om Zijn verbond

doorbreken. Ook voor u is Gods heil bestemd.

met Israël en in Israël met alle volkeren.

Hij kan en wil uw mond openen en ook u blij

Kerstfeest is dus feest van Gods verbond.

doen zingen van het heil door Hem voor u

Kerstfeest is pas compleet wanneer naast ons

bereid.

O, dat schouwspel te zien, dat, op de komst van Christus op de wolken na, het meest vreugdevolle is!

Ds. C.P. de Boer is christelijk gereformeerd predikant te Sliedrecht.

terdege terdege *

16 DECEMBER 2020

41

BKV wenst u goede kerstdagen en een veilig veilig 2021!

2021!

BKV. Op elkaar ingespeeld.

Barneveldse Kraanverhuur. Daar staat BKV voor en daar zijn we trots op. Wat ooit begonnen is als een klein éénmansbedrijf in het buitengebied van Barneveld, is nu uitgegroeid tot een specialist die in heel Europa gevraagd wordt voor hijswerk. Zeker als het om complexe opdrachten gaat, doen bedrijven graag een beroep op BKV. We maken daarbij gebruik van een brede range aan mobiele en rupskr rupskranen (van anen (v an 40 tot 750 ton).

bkv.nl

COLUMN

„Heb jij geen partner?” De veehouder staart me enigszins verbouwereerd aan. „Dát had ik nu niet verwacht.” Er klinkt onverholen verbazing door in zijn stem. Ik schiet in de lach. Het is de laatste tijd een veelgestelde vraag. Niet dat de boeren dit onderwerp tijdens mijn eerste bedrijfsvisite meteen aansnijden, maar omdat ik inmiddels voor veel veehouders in de regio een vertrouwd gezicht ben, tonen ze nu ook belangstelling voor mijn privéleven. „Da’s toch niks waard! Dan kom je alleen thuis en moet je dus ook nog koken als je laat klaar bent, zoals nu”, gaat de veehouder verder. Ik stel ’m gerust dat dat nu eenmaal hoort bij mijn wisselende diensten en dat ik het prima iks als single, maar ik zie dat hij dit niet voor zoete koek slikt.

En dat blijkt, want bij volgende bezoeken dropt hij zo nu en dan de naam van een vrijgezelle boer uit de omgeving, gevolgd door een: „Is hij niet iemand voor je?”

Mijn collega’s doen ook een duit in het zakje. Ze ondernemen diverse pogingen om me aan de man te brengen.

Zo moet ik tijdens een open dag van de praktijk per se worden voorgesteld aan een vriend van een collega. En

tijdens pauzes worden er heel wat namen van mogelijke kandidaten uitgewisseld. Ik laat de plagerijen over me heen komen. „Volgens mij maken wij ons er drukker om dan jijzelf”, concludeerden ze laatst terecht.

Op een dag vertel ik mijn collega’s dat ze hun zoektocht kunnen staken. Mijn vriend is dan wel geen boer van hun kandidatenlijstje, maar komt wel uit de buurt. „Gelukkig maar, want we willen je niet kwijt”, reageren ze enigszins opgelucht. „En wat vindt hij van jouw vak?” wil een collega weten. „Hij weet inmiddels hoe dynamisch het kan zijn”, grinnik ik. Een weekend wordt namelijk nogal eens ruw verstoord.

Deze zaterdagmiddag bijvoorbeeld. Ik wil bijna gaan koken, als mijn telefoon gaat. Een spoedgeval, dus ik spring in mijn auto. Na de klus rijd ik tevreden naar huis. Daar staat het eten klaar. Ik heb de laatste hap nog niet doorgeslikt, of mijn telefoon rinkelt opnieuw. Een poosje later is ook die klus geklaard. Thuis is de afwas weggewerkt en pruttelt de koffie in de kan. Ik begrijp ineens wat de veehouder bedoelde. Zo thuiskomen is heel wat waard!

HENRIËTTE BRUGGINK landbouwhuisdierenarts

terdege *

16 DECEMBER 2020

43

STERK Zowel de leraar als de minister, zowel de ouder als het kind en zowel de NGO als de sponsor: samen staan we sterk, om de kwaliteit van het christelijk onderwijs te verbeteren. Samen kunnen we ongelijkheid doorbreken, zodat ieder kind de kans heeft zijn dromen waar te maken. Dat is de kracht van verbinding!

U geeft een kind toegang tot christelijk onderwijs en draagt bij aan training van docenten en ouders; zij maken het verschil.

Sponsor een kind!

‘Ons sponsorkind ‘Ons sp onsorkind Shirley Shirley uit uit Guatemala Guatemala uatemala is is inmiddels inmiddels afgestudeerd. afgestudeerd. Ze Ze w werkt erkt als a ls arts arts iin n een een kkliniek liniek in in Brazilië, Brrazilië, azilië, waar nu wordt opgeleid waar zzee n u w ordt o pgeleid ttot ot kinderarts. jaar geleden kinderarts. Twee Twee ja ar ge leden en is is ze in Brazilië getrouwd. razilië ge trouwd. IIkk w was as aanwezig bruiloft aanwezig op op haar h a ar b ruiloft en en wat heel mooi wat iikk h e el m ooi vond: vond: ik ik mocht mocht ht haar de kerk binnenbrengen!’

- sponsor Jan den Oudsten

WOORDENDAAD.NL/SAMENSTERK

Nieuwe uitgaven van de GBS Mooie en waardevolle eindejaarsgeschenken!

Razaka,

Oude Bas

een jongen uit Madagaskar

Geesje Vogelaar-van Mourik Prentenboek met aansprekende illustraties Vanaf 8 jaar Formaat: 220 x 220 mm

Ditteke Klaasse-den Haan Illustraties: Adri Burghout Vanaf ca. 7 jaar Formaat: 135 x 228 mm

BK77 44 blz. € 9,95

BK81 119 blz. € 9,95

Dove Ali en haar Bijbel Henriët van Leeuwen Prentenboek met aansprekende illustraties Om voor te lezen vanaf 5 jaar, om zelf te lezen vanaf 7 jaar Formaat: 220 x 220 mm Form

Beroepen oepen in de Bijbel Ds. B.J. van Boven Bevat 12 meditaties met 12 fraaie bijbelse illustraties van Adri Burghout Speciaal voor ouderen is er gebruik gemaakt van een duidelijke letter.

Formaat: 148 x 186 mm

BK80 60 blz. € 9,95

Voor een volledig overzicht van onze Bijbels en boeken zie www.gbs.nl Nijverheidstraat 21 • Leerdam (0345) 61 01 55

BK79 48 blz. € 6,50

Aanziet de vogelen des hemels ...

C.C.W. Nagtegaal Puzzelboekje bij de Statenvertaling met kanttekeningen kantt Vanaf Van anaf 12 jaar Form: orm: 1170 x 240 mm BK78 32 blz. € 3,50

Fot oto: o: Huibert Huiber t vvan an d den en B Bos os

SAMEN

COLUMN

OUDEJAARSPREEK TE KOEDIJK e naam dr. J. C. A. Fetter (1885-1959) zal weinigen iets zeggen. Fetter werd in de lutherse pastorie van Stadskanaal geboren. Zijn vader werd later hervormd predikant te Ilpendam.

Hier begon bij zoonlief de begeerte tot het predikambt. Hij argumenteerde aldus: „Als je predikant bent, kun je ook iets van wezenlijke cultuur brengen, besef van klassieke schoonheid; je kunt vooroordelen tegengaan en je volk opvoeden tot een vrij volk…” Na als vrijzinnig predikant de hervormde gemeenten Schoorl en Zutphen te hebben gediend, stapte hij over naar de Remonstrantse Broederschap.

Als zodanig was hij achtereenvolgens voorganger in Rotterdam en Den Haag. Jarenlang verzorgde hij ochtenwijdingen voor de VPRO. Hij presteerde het ”prekenseries” te houden over de werken van Shakespeare en Dante, terwijl hij toneelspel stimuleerde. Bij Fetter hebben we derhalve weinig te zoeken. Zeker als we zijn ontboezeming lezen over het ongeluk dat hem overkwam na een avond catechiseren. Een automobilist reed hem van zijn fiets, zodat hij zijn sleutelbeen brak. „Ik juichte innerlijk, want ik had een onverwachte vakantie.” Dat is toch niet in overeenstemming met de gereformeerde ambtsopvatting, of ik moet me ernstig vergissen. Toch maakt hij in zijn boek ”Herinneringen”, dat ik bij geval las, enkele dingen wereldkundig die ik graag deel.

Tijdens Fetters studie theologie in Leiden was het verplicht de hoor-

D

colleges van de vermaarde wijsgeer Bolland te bezoeken. Bekend is dat prof. Wisse diens colleges bezocht.

Prof. Bolland waarschuwde de predikant dat hij daardoor zijn geloof weleens zou kunnen kwijtraken, waarop Wisse antwoordde dat hij daar niet bang voor was. Het geloof dat hij bij Bolland zou kwijtraken, was dan immers niet het ware zaligmakende geloof hetwelk onverliesbaar is… Zo belangstellend als Wisse voor Bollands colleges was, zo veel desinteresse toonde Fetter. Hij verscheen nauwelijks.

Het gevolg was dat Bolland Fetter toebeet: „Ik ken je smoel niet”, toen die om zijn testimonium kwam en weigerde het briefje te geven, waarbij hij opmerkte dat de meeste theologen te stom waren om wijsheid te verstaan. Fetter diende Bolland als volgt van repliek: „De eeuwige Idee laat zich met het persoonlijke leven der individuen niet in, zo veel heb ik uit

uw colleges wel begrepen. Maar als er geen vergeving en genade zijn, dan is die eeuwige Idee mij niets waard.” Voor deze argumentatie zwichtte Bolland, al kon hij het niet nalaten te zeggen: „Denk later, als je onder je boeren zit, nog maar eens aan je zonde; dat je in Leiden langs de deur van de Wijsheid bent gelopen zonder binnen te gaan.”

Vermeldenswaard is bovenal wat Fetter in zijn eerste gemeente op huisbezoek vernam uit de mond van een inwoner van het nabijgelegen Koedijk, een plaatsje waar men voornamelijk leefde van de kolenteelt. Op oudjaarsdag was de kerk daar drukker bezet dan gewoonlijk.

Er waren mensen die regelmatig (eenmaal per jaar!) naar de kerk gingen en dan niet met Kerst maar op oudjaarsavond. Ds. Jac. van Dijk placht de oudjaarsdienst dan ook wel een ”grote verzoendag” te noemen. Terug naar Koedijk.

De predikant richtte als volgt het woord tot zijn hoorders: „Nu is het een goede gelegenheid om eens uit de doeken te doen waarin jullie Koedijkers belang stellen. Jullie hebt belangstelling voor drie dingen: ten eerste voor rooie kool, ten tweede voor witte kool, en ten derde voor savooiekool; verder voor niet veel.” Daarmee had de vrijzinnige predikant een treffende tekening gegeven van de gemeente.

Leven voor geld en goed. Hopelijk is het op u niet van toepassing. Zo kunt u namelijk het oude jaar niet uit en het nieuwe niet in.

Ds. M. van Kooten, Elspeet terdege *

16 DECEMBER 2020

45

46

terdege *

16 DECEMBER 2020

PASTORAAL

„Student gaat liever naar de psycholoog dan naar de pastor”

CORONA VERANDERT LEVEN VAN STUDENT Studenten hebben het in coronatijd niet gemakkelijk, ziet CHE-pastor Nico van der Voet. Toch doen maar weinig jongeren een beroep op hem. “Ze gaan liever naar een psycholoog.” tekst: JANITA VAN HOEVEN beeld: TINEKE VAN DER EEMS

terdege *

16 DECEMBER 2020

47

ie een rondje maakt door de Christelijke Hogeschool in Ede (CHE) kan er niet omheen: lege gangen, stille lokalen. Studenten zitten thuis, want in verband met de coronamaatregelen vindt het meeste onderwijs online plaats.

Voor studentenpastor Van der Voet betekent dat een hele omschakeling. Persoonlijke gesprekken en gespreksgroepen over thema’s als rouw, seksualiteit, zelfbeeld en liefdesverdriet houdt hij tegenwoordig deels op school en deels digitaal.

In november leidde hij via Teams een gespreksgroep over suïcidaliteit met zeven studenten. „Anders dan verwacht ging dat perfect. Ik zie gezichten beter en dichterbij dan in mijn gesprekskamer. Studenten zijn online heel open. Als ze alleen achter een scherm zitten, uiten ze zich gemakkelijker dan in een volle ruimte.”

Een online gespreksgroep biedt veel voordelen, vindt Van der Voet. „Een student uit Groningen doet net zo gemakkelijk mee als een student uit Zeeland. Deeltijdstudenten kloppen sneller aan, omdat ze er niet voor naar Ede hoeven te komen. Als iemand voor de crisis had voorgesteld om digitale gesprekken te voeren, was ik er misschien wel op tegen geweest. Nu geniet ik ervan.”

Voor studenten verandert er veel in coronatijd, constateert Van der Voet. „Er zijn maar beperkt lessen op school en dan nog alleen in kleine groepen. Stages gaan soms niet door. De internationalisering stagneert. Studenten hebben minder sociale contacten en de contacten verlopen afstandelijker.

Een deel van de eerstejaarsstudenten is niet op kamers gegaan. Voor die enkele dag waarop ze naar school kunnen, gaan ze niet een hele week in Ede zitten.”

W

DEPRESSIE De meeste studenten balen volgens hem vooral van de beperking van hun sociale contacten. „Het leven is niet gezellig meer.

De weekenden zijn leeg. Baantjes zijn soms weggevallen. De instromers hebben het het lastigst, omdat die hun contacten nog moeten opbouwen en dat lukt nu niet altijd goed.”

48

terdege *

16 DECEMBER 2020

De studie lijdt er bij velen onder, ziet de studentenpastor. „Het valt niet mee om gemotiveerd te blijven als je alleen op een kamertje zit te studeren.”

Studenten die al kampen met problemen, hebben het in de crisis extra moeilijk. „Voor studenten met een depressie, een moeilijke thuissituatie of degenen die het lastig vinden om structuur aan te brengen en gemotiveerd te blijven, wordt het er in deze tijd niet gemakkelijker op.”

Het hogeschoolpastoraat van de CHE, dat bestaat uit twee psychologen en een pastor, ziet een piek in het aantal aanmeldingen dit jaar. „Normaal gesproken doen er ruim 200 studenten een beroep op ons voor persoonlijke gesprekken. Dit jaar gaat het richting de 300. Het betreft met name studenten met al langer lopende klachten, zoals depressie of

„Studenten zijn online heel open” angst. Ook heerst er veel eenzaamheid.”

Verreweg de meeste jongeren verkiezen een gesprek met de psycholoog boven dat met een pastor. „Ik krijg elk jaar minder hulpvragen. Studenten zijn moderne mensen die hun persoonlijke vragen niet meer vanzelfsprekend verbinden met geloof en God. Een student die was doorgestuurd naar mij vroeg: Maar heeft u dan ook verstand van angst? Voor psychische problemen zoeken ze geen gebed, maar goede hulp.”

MEER OPENHEID Waar hebben studenten de kerk nog voor nodig, vraagt Van der Voet zich weleens af. „Om zalig te worden, maar niet voor het gewone leven. Voor een brood gaan ze naar de bakker, voor onderwijs gaan ze naar school en voor hulpverlening naar een psycholoog.”

Het is een ontwikkeling die niet alleen bij studenten speelt, constateert hij. „Je ziet het in de hele samenleving. De behoefte aan pastoraat wordt minder, met name onder jonge mensen. Ik zou erom kunnen huilen, maar die tendens houd ik

PASTORAAL

niet tegen. Het zijn de gevolgen van de secularisatie.”

In coronatijd wordt er nog minder een beroep op hem gedaan dan anders. „Eerstejaars die thuis zijn blijven wonen, nemen minder snel contact op met een pastor op school, die ze nog nooit hebben gezien. Ze gaan dan liever met geloofsvragen naar iemand uit hun eigen gemeente. Praten over privacygevoelige thema’s gaat bovendien digitaal vanuit huis een stuk lastiger dan op school.”

Van der Voet ziet ook positieve kanten aan de afnemende belangstelling voor het pastoraat. „Als een homoseksuele student vroeger veilig wilde praten over zijn geaardheid, dan deed hij of zij dat op school. Tegenwoordig is daar thuis en in de kerk meer openheid over.”

Zorgen maakt hij zich over het kerkbezoek van studenten in coronatijd. „Ik merk dat een deel van de jongeren er moeite mee heeft om de zondagse kerkdiensten trouw en bewust te blijven beluisteren. Ze mopperen op de kwaliteit ervan en shoppen bij andere kerken. De coronacrisis kan de secularisatie versnellen, omdat mensen minder binding met hun gemeente voelen. Ik houd mijn hart vast.”

DIGITAAL KERKSHOPPEN Studenten kunnen in deze tijd gemakkelijk bij een kerkelijke gemeente uit beeld verdwijnen, ziet ook Christian van Bemmel van

de Werkgroep voor Studenten van de Gereformeerde Gemeenten.

Die zorg was er altijd al, maar leeft in de coronacrisis sterker, zegt hij. „Activiteiten in de gemeente gaan niet door, studenten kunnen minder vaak naar de kerk, digitaal kerkshoppen is gemakkelijker dan ooit. Dat kan ertoe leiden dat de band met de eigen gemeente losser wordt.”

Hij adviseert kerkenraden daarom om met elke student persoonlijk contact te houden. „Ambtsdragers moeten weten waar hun jonge leden huizen, of ze eenzaam zijn of in een sociaal isolement verkeren. Ga in gesprek met hen. Zoek jongeren op in hun studiestad. Stel studenten op de hoogte van ontwikkelingen in de gemeente. Organiseer een bijeenkomst voor hen, bijvoorbeeld met een aantal andere gemeenten. Zo voorkom je dat je hen uit het oog verliest.”

Tegelijk hebben studenten zelf ook hun verantwoordelijkheid om betrokken te blijven op hun gemeente, benadrukt hij. „Een studente wilde graag naar de kerk, maar ze was niet ingedeeld in een groep. Ze nam zelf contact op met de kerkenraad en die regelde het voor haar.”

Voor somberen ziet Van Bemmel tot nu toe geen reden. „Ik ontmoet veel jongeren met een positieve insteek. Ze bezoeken trouw hun studentenkring, hebben een fijn netwerk en maken zich niet al te veel zorgen over de toekomst. En dat is misschien nog wel christelijk ook. Elke dag heeft genoeg aan zijn eigen kwaad.”

Arianne Arends (20), derdejaarsstudente interdisciplinaire sociale wetenschappen aan de Universiteit Utrecht: Doordat ik op kamers in Maartensdijk woon, bezocht ik al niet meer elke zondag een kerkdienst in mijn eigen gemeente, de gereformeerde gemeente in Nederland in Opheusden. Door de coronamaatregelen gebeurt dat nu nog minder vaak. De jeugdvereniging is tijdelijk stopgezet, daardoor heb ik minder contact met andere jongeren uit de gemeente.”

terdege *

16 DECEMBER 2020

49

Kookwereld Goes Alles voor uw kookgemak Kookwereld Goes heeft complete keukens tot een enkele kast.

Alles wat u nodig heeft om uw smaakvolle creaties te maken vindt u bij ons.

Meer dan alleen keukens.

Bent u op zoek naar meubels voor de garderobe, eetkamer, woonruimte, was- en opbergruimte of badkamer? Ook hiervoor kunt u terecht bij Kookwereld Goes.

Amundsenweg 4 Goes T 0113 - 21 96 50 www.kookwereldgoes.nl

Vind Vind ee een n bed

or al uw roe n

kom langs voor persoonlijk advies

Slaapidee is sinds 1983 een slaapkamerspeciaalzaak met voor elke slaapwens een oplossing. Graag voorzien wij u van een persoonlijk advies. Onze adviseurs hebben jarenlange ervaring in de beddenbranche en helpen u graag bij uw zoektocht naar een bij u passend slaapcomfort.

Slaapidee Nunspeet | Ds.Martiniuslaan 8-10 | 0341-256721 Slaapidee Apeldoorn | Stationsstraat 37 | 055-5221576

www.slaapidee.nl

Joseph (6) droomt ervan om dokter te worden…

Voor geeft u al 3 kinderbijbels!

€15,-

…maar zijn moeder heeft geen geld om school te betalen. Ze heeft geen baan. In haar eentje draagt ze de zorg voor vier kinderen. Vader heeft het gezin verlaten. Toch hoeft Joseph zijn droom niet op te geven.

r Of sponso ls a d in k een r nog Joseph voo t n c 0 geen 7 e g a d r e p

Stichting Stéphanos helpt kinderen als Joseph met voedsel, kleding, medische zorg en (Bijbels) onderwijs. Ze horen over de Heere Jezus en krijgen een toekomst! Helpt u mee?

Maak uw bijdrage over op IBAN NL74 RABO 0335 3074 50

Presentatie? 06 - 301 671 72

t.n.v. Stichting Stéphanos of doneer online! www.stephanos.nl/ikhelp

of voorlichting@stephanos.nl

www.stephanos.nl

VERVOLGVERHAAL #54

Jenthe

Hansjörg heeft een terugval gehad en het is ons een raadsel hoe hij aan de alcohol gekomen is. Op een avond gedraagt hij zich tijdens het eten al anders dan anders. Daarna wil hij meteen terug naar zijn appartement, zonder de kop koffie die hij en Walter normaal nog met ons drinken. De volgende morgen verschijnt hij niet aan het ontbijt. „Hoofdpijn”, bromt Walter, en hij kijkt me zo strak aan dat ik het niet waag iets te vragen. Drie dagen later vis ik een plank uit de container.

Hout hoort daar niet, dat gebruiken we liever voor de kachel. Tot mijn schrik ontdek ik aan de achterkant zes in elkaar gefrommelde bierblikjes, vastgeplakt met kit.

Ik voel me teleurgesteld, een beetje bedrogen ook. „Wat nu?” vraag ik Maarten. „Gewoon afwachten”, adviseert die. „Waarschijnlijk was het een incident.

Ze kunnen hier normaal niet eens aan sterke drank komen, toch?” Als vriend Hannes, aan wie we onze helpers te danken hebben, opbelt om te informeren hoe het met ”de jongens” gaat, vertel ik hem niet over het voorval. Ik wil Hansjörg niet verraden en voel me falen. Onze plek voor (ex-)verslaafden is blijkbaar niet zo veilig als we dachten. Hannes is blij te horen dat het prima gaat. Vooral voor Hansjörg vindt hij dat een hele prestatie, zegt hij. „Die had eindelijk een bezoekregeling bij zijn zoontje gekregen, en nu kan hij er vanwege corona wéér niet naartoe. Hij mist het kind vreselijk en dreigde depressief te worden voordat hij naar jullie vertrok.” Ik kan mezelf wel voor mijn hoofd slaan. Die mannen hebben al zo weinig en wat doen wij voor hen? Ik besluit hen uit te nodigen voor een ikse wandeling. Walter is enthousiast. Hansjörg haalt z’n schouders op en wijst om zich heen. De wereld is prachtig wit van de rijp, maar dankzij de nevels zien we er niet veel van. Volgens hem heeft wandelen weinig

zin. Toch rijdt hij die middag mee naar de parkeerplaats halverwege de berg. Hij schijnt gelijk te krijgen.

Door dichte mist klimmen we omhoog. „Het lijkt het echte leven wel”, hijg ik. „Zwoegen zonder uitzicht. En toch ligt er om ons heen een schitterende landschap met majestueuze bergen en berijpte bossen!” „Heb je wat aan...” moppert Hansjörg. „Wel als je gelooft dat God een dag geeft waarop we dat weer mogen zien.

Dan wordt alles goed voor wie bij Hem hoort. Wil je dat Nieuwe Testament niet ’es lezen, dat in jullie nachtkastjes ligt?” Wanneer we bijna op de top zijn, beginnen de nevels te wijken. Wat ik al hoopte, wordt werkelijkheid. Een strakblauwe lucht komt tevoorschijn.

Ademloos kijken we uit over een zonovergoten zee van witte wolken. Besneeuwde bergtoppen steken overal boven die eindeloze wattendeken uit. „Een cadeautje!” verzucht Walter. „Zie je wel”, grijns ik. „Er is meer dan wij zien. Jullie Oostenrijkers zouden dat als geen ander moeten weten. Boven is alles anders.”

Ik haal een plaid uit mijn rugzak en gooi dat over een rotsblok heen. Dan zet ik er een thermoskan met koffie en een doos koekjes bij. Samen genieten we van deze winterpicknick, totdat we te koud worden. Terwijl ik inpak, loopt Hansjörg nog gauw een rondje, om het uitzicht een laatste keer in zich op te nemen. „Hé”, zegt Walter zacht. „Als Maarten naar de Billa gaat, kan hij Hansjörg beter niet meer meenemen. Dat tankstation aan de overkant verkoopt niet alleen shag, ook bier...” Verbluft kijk ik op. Ik lees de trouwe zorg voor zijn vriend in z’n ogen. Dan sla ik mijn eigen ogen neer. Ik zal toch altijd meer van deze mannen leren dan zij van mij. „Bedankt!” knik ik.

Volgende keer: Ingesneeuwd terdege *

16 DECEMBER 2020

tekst: JEANNETTE WILBRINK-DONKERSTEEG

Jenthe (40) is met haar man Maarten (43) en hun kinderen Jos (13), Laura (11), Lindy (8) en Heidy (7) verhuisd naar de bergen op de grens tussen Oostenrijk en Slovenië, waar het gezin gastenverblijven wil inrichten in een eeuwenoude boerderij.

51

Thuis comfor tabel musiceren.

Met de keuze va n jouw favoriete kerkorgel.

Dat k linkt ha r t ver wa rmend.

Maa k een afspraa k en over tuig jezelf.

www.mixtuur.com

e i s s a P voor vakmanschap

WWW.HUISMANALBLASSERDAM.NL

Huisman Keukens & Sanitair | Voltastraat 1 | 2952 AW Alblasserdam | 078-6932541 | info@huismanalblasserdam.nl

TERUGBLIK

„Wat is er schoner dan kinderen dopen, juist nu?”

Een nare ziekte en een mooie bruiloft

DS. A. VERSCHUURE

LENNART EN JASMIJN BLOKLAND

56

60

70

64

„Ik miste de franje met Prinsjesdag”

„In vergelijking met andere koren kan er nog veel”

PETER KRANENDONK

GORCUM BOYS CHOIR

terdege *

16 DECEMBER 2020

55

Wie: Ds. A. Verschuure, predikant van de gereformeerde gemeente in Capelle aan den IJssel

56

terdege *

16 DECEMBER 2020

DS. VERSCHUURE: ”EEN DIEP BEWOGEN JAAR”

Al tijdens de eerste coronagolf wordt ds. A. Verschuure uit Capelle aan den IJssel ernstig getroffen door het virus. De predikant blikt terug op een ingrijpend 2020. ”Het was een diep bewogen jaar waarin de Heere ons allen laat zien dat we maar een stofje aan de weegschaal zijn.” tekst: AD ERMSTRANG beeld: SJAAK VERBOOM

terdege *

16 DECEMBER 2020

57

I

n het ontvangstkamertje naast zijn studeerruimte blikt de predikant terug op een roerige, zware tijd. De herder van de gereformeerde gemeente van Capelle aan den IJssel is de dag ervoor 50 jaar geworden. Hij heeft recent een controle in het ziekhuis ondergaan. „Dat gebeurt om de drie maanden. Je wordt nauwlettend in de gaten gehouden, omdat men meer kennis wil opdoen over het virus, waarover nog steeds veel niet bekend is.”

In maart krijgt ds. Verschuure plotseling koorts. Hij wordt steeds zieker. Er blijkt sprake te zijn van een dubbele longontsteking. Er wordt corona vastgesteld en de predikant wordt vanwege plaatsgebrek in het IJssellandziekenhuis te Capelle aan den IJssel overgeplaatst naar het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam. Daar ziet hij de dood in de ogen.

Een wonderlijke wending treedt op als hij, voordat hij in slaap zal worden gebracht, de anesthesist op zijn verzoek hoort voorlezen uit Psalm 118. „Ik zal niet sterven, maar leven; en ik zal de werken des Heeren vertellen. De Heere heeft mij wel hard gekastijd; maar Hij heeft mij ter dood niet overgegeven.”

Nu, driekwart jaar verder, verwondert hij zich er nog steeds over dat de Heere hem nog een poosje in Zijn dienst wil gebruiken.

Eind maart, begin april, toen er een wending optrad in zijn ernstige ziekte, geloofde ds.

Verschuure dat de Heere nog werk voor hem had. „In juni is hier in de gemeente een meisje van drie dagen overleden. Meerderen mochten geloven dat ze een gekende van de Heere was.

Zelf werd ik bepaald bij een gedeelte uit Jesaja 44:2: „Van den buik af.” En bij Jesaja 44:3b: „Ik zal Mijn Geest op uw zaad gieten en Mijn zegen op Uw nakomelingen.”

De Heere gaat door met Zijn kerk vergaderend werk, zelfs onder kleine kinderen. Ik geloof dat ik ook daarom nog weer genezen mocht, om ook dat te vertellen.”

RESISTENT Het gaat tot op heden heel goed met zijn gezondheid. „Ik kan niet zeggen dat ik gevolgen van de ziekte ervaar. Ik heb wel 10 tot 15 procent schade aan mijn longen. Dat is blijvend, maar in de praktijk merk ik daar gelukkig niets van.”

58

terdege *

16 DECEMBER 2020

De arts onderzoekt ook regelmatig de antivirusstoffen die na de ziekte zijn achtergebleven. „Ik blijk nog steeds resistent te zijn. Dat doet wel iets met je. Het is niet zo dat ik gemakzuchtig word, maar je beseft dat je geen gevaar bent voor anderen. Het geeft een zekere rust.

”Genezen om te vertellen dat God doorgaat met Zijn werk. Ook onder kleine kinderen” Als ik met mensen die –mogelijk– met het virus besmet zijn, in aanraking kom, neem ik wel de voorzorgsmaatregelen en draag ik schort, bril, kap en handschoenen.”

In een terugblik op het voorbije jaar geeft de predikant aan al begin dit jaar doordrongen te zijn geweest van de ernst van de besmettelijke ziekte, die toen nog niet tot een pandemie was uitgegroeid. „Ik heb vaak gebeden of de Heer ons land ervoor bewaren wilde, maar ook gewaarschuwd dat de Heere de zonden zou bezoeken met gerichten en oordelen. Op biddag heb ik gepreekt uit Exodus, over de plaag van ongedierte en luizen, voortgekomen uit stof.

De Heere toonde in Egypte dat iets heel nietigs grote gevolgen kan hebben. Ik wist toen nog niet dat we een dag later al met de eerste gevolgen van corona in Nederland geconfronteerd zouden worden. Ook in het coronavirus toont de Heere Zijn almacht. De hele wereld is in rep in roer door iets wat je met het blote oog niet eens kunt waarnemen. Hij is werkelijk de grote en majesteitelijke God, Die alles bestuurt.”

Tijdens de tweede coronagolf lijkt de ziekte een iets milder verloop te hebben, maar de gevolgen zijn niet veel minder ernstig dan dit voorjaar. Dan gaat het niet alleen om de ziektegevallen, maar opnieuw ook om de kerkgang. „In zondag 38 wordt het wezen van onze godsdienst omschreven. Daartoe behoort het naarstiglijk opkomen naar Gods huis, de bediening van de sacramenten en het doen van christelijke handreiking. Alle drie zijn ze niet of nauwelijks mogelijk. De Heere raakt

TERUGBLIK

ons met Zijn oordelen in het wezen van onze godsdienst. En waar brengt ons dat?”

onder Zijn verdeelde Kerk in ons vaderland.”

GODSDIENSTVRIJHEID GEZINSOMSTANDIGHEDEN Ds. Verschuure citeert herhaaldelijk uit zondag 10. „Gezondheid en ziekte worden ons door de Heere toegeschikt. Niet om te plagen, maar met het doel dat we ons verootmoedigen voor Zijn aangezicht.”

Hij kan ervan meepraten, niet alleen door zijn eigen ziekte, maar ook door die binnen zijn gezin. Corona ging zijn vrouw en een van zijn dochters –hij heeft drie dochters en een zoon– niet voorbij. De ziekteverschijnselen waren minder ernstig en leidden niet tot een ziekenhuisopname, maar het liet wel de nodige indrukken achter. Een van zijn andere kinderen heeft al ruim vier jaar anorexia en is ook nu elders opgenomen. Haar ernstige ziekte stempelt zijn leven. „Dat maakt het bij tijden heel zwaar.”

Zijn gemeente heeft tot op heden niet met heel veel coronagevallen te maken gehad, zeker gezien de vele besmettingen in het naburige Rotterdam. „Er zijn wel verschillende ouderen, die ook andere ziekteverschijnselen hadden, overleden. Je hoort er steeds meer van, nu er meer wordt getest. Maar een grote uitbraak is ons tot op heden bespaard.

De Heere is voor ons als een vurige muur rondom. Dat is de beste bewaring.”

Ook de afgelopen tijd werd de predikant be-

”Moge ook nu gelden: na dezen zult gij het verstaan” moedigd. „Ik heb in Nijkerk en Wolphaartsdijk kindjes gedoopt in een week waarin alles op z’n kop stond na de ophef over een kerkdienst in Staphorst die door te veel mensen bezocht zou zijn. Wat is er nu schoner dan kinderen te dopen in zo’n tijd? Het geeft aan dat ondanks alles God met Zijn werk doorgaat en dat de Heere Zijn waarheid nimmer zal krenken en eeuwig aan Zijn genadeverbond blijft denken. Ook in deze donkere tijd zal de Heere Zijn gemeente bouwen, ook

Corona is een oordeel, is de vaste overtuiging van ds. Verschuure. „Mensen hebben het in deze dagen soms over de eindtijd, maar die is al begonnen toen de Heere Jezus naar de hemel ging. Er is voor wat betreft epidemieën en andere zaken die het mensdom treffen, niets nieuws onder de zon.

Kijk maar naar cholera, de Spaanse griep en andere besmettelijke ziekten. Wel neemt de intensiteit toe en worden Gods roepstemmen daardoor steeds krachtiger. Als we –kerk én maatschappij– daaronder niet bukken, zondigen we de maat vol. Als dat het geval is, is er geen genade meer.”

De zorgen over het oordeel, ziekte in het gezin, vragen rond de kerkgang en de toenemende spanningen en verdeeldheid maken hem soms moedeloos. „Dan vraag je je af hoe het verder moet, met de kerk, met je gezin en met de jeugd van de gemeente.

De wereld gaat met al zijn begeerlijkheden voorbij. Het is een tranendal en een woestijn. Daarom is het zo belangrijk om te mogen weten dat door de wederbarende genade van God op goede gronden het bloed is gestreken aan de bovendorpel en zijposten van ons hart.”

Terugblikkend op dit jaar is er veel wat we niet begrijpen, geeft de predikant aan. „Ik wijs er ook regelmatig op dat de Heere juist in het oordeel nog laat waarschuwen en vriendelijk nodigen. Uit Exodus heb ik recent gepreekt over hoe de Heere Zijn volk omleidde. Pas later bleek waarom dit nodig was. Moge het ook nu gelden: Na dezen zult gij het verstaan. Het grootste zou zijn als het dan ook voor u en mij tot eeuwige zegen mag zijn gesteld.”

Bezorgd is ds. Verschuure wel over de godsdienstvrijheid. „Die kan zomaar voorbij zijn. Verleiding, verdrukking en vervolging kunnen op een heel andere manier ontstaan dan wij in gedachten hebben. Door ogenschijnlijk heel kleine dingen. Als we in alles God niet meer gehoorzamen, gaat de Heere wijken en vrees ik dat deze dingen dichtbij kunnen zijn.”

terdege *

16 DECEMBER 2020

59

Wie: Jo Wie: Lennart en Jasmijn Blokland

60

terdege *

16 DECEMBER 2020

EEN NARE ZIEKTE EN EEN MOOIE BRUILOFT Halsoverkop zijn Lennart (28) en Jasmijn (26) Blokland-Kunst nog geen twee maanden geleden getrouwd. Midden in coronatijd nog wel. Lennart is namelijk ernstig ziek. Toch kijkt het stel uit Hardinxveld-Giessendam terug op een prachtige bruiloft. tekst: JACOMIJN ARIAKHAH beeld: CEES VAN DER WAL

terdege *

16 DECEMBER 2020

61

TERUGBLIK

H

ij heeft al eens eerder hodgkin gehad.

Twee keer zelfs. In 2017 begon het. Toen kende Lennart Jasmijn nog niet.

In februari 2020 –het stel had net een paar maanden verkering– kwam de ziekte echter in volle hevigheid terug. Lennart: „Achteraf gezien speelde het al langer. Ik was al een tijd heel moe en vaak niet lekker. Ik heb bloed laten prikken, maar daar kwam niks uit. Uiteindelijk werd het duidelijk toen een ader zichtbaar kwam opzetten in mijn nek.” Een tijd van intensieve kuren volgde, waarbij Jasmijn zo veel mogelijk aan zijn zijde bleef. Jasmijn: „En tot slot een stamceltransplantatie, om de laatste zware chemokuur te kunnen overleven. Dat was best wel heftig. Daarna ging het gelukkig al snel goed met Lennart. Ik weet nog dat we een dagje naar de dierentuin gingen en dat hij zo fit was als een hoentje. Zo kende ik hem nog niet. Ik dacht: nu gaat het zo goed, nu moet de kanker wel weg zijn.” Lennart: „Na zo’n behandeling is de kans ook groter dat het wegblijft dan dat het weer terugkeert.”

DRASTISCHE VERANDERING Het stel maakt weer plannen. Samen kopen ze een huis. In Sint Philipsland, dicht bij de familie van Jasmijn. Omdat de sleuteloverdracht in 2021 gepland staat, verloven ze zich vast. Het idee: rond juni 2021 in het huwelijk treden.

Die plannen veranderen drastisch als in september de hodgkin onverwacht terugkeert. Lennart: „Ik moest naar het ziekenhuis voor een scan, ter controle. Daar was veel onduidelijkheid over. Ze zagen iets, maar wisten niet of dat nu restmassa, littekenweefsel of de ziekte zelf was. Na twee maanden zou ik weer een scan moeten ondergaan, maar toen zat er alweer een bult in mijn nek. Uit een biopsie bleek dat de hodgkin terug was.”

Omdat dit de derde keer is dat Lennart met de ziekte te maken krijgt, verandert de behandeling.

Jasmijn: „Ze zeiden dat hij een allogene stamceltransplantatie moet ondergaan. Dat is nog veel heftiger dan het behandeltraject van februari. Het herstel daarvan duurt een halfjaar tot een jaar.”

Lennart: „En de risico’s zijn groter.” Jasmijn: „Je wordt heel kwetsbaar, omdat je weerstand weg is.

Ook kun je te maken krijgen met afstoting van de donorcellen, waardoor organen aangetast kunnen worden. Er is zelfs een kans van 15 procent dat je het niet overleeft.”

62

terdege *

16 DECEMBER 2020

Ze besluiten te trouwen. Jasmijn: „Want we wilden zo veel mogelijk tijd samen hebben. Lennart: „Plus: je weet dat er weer een periode van zorg aankomt.” Jasmijn: „We weten niet hoe je eruitkomt, of je herstelt en hoe, en of we nog samen kunnen zijn. Dat zijn de belangrijkste redenen om eerder te trouwen.”

Toch moet Jasmijn even slikken vanwege de vaart waarin alles verloopt. „Ik had me er nog helemaal niet op ingesteld om nu al te trouwen en schrok me eerst een hoedje toen Lennart zei dat hij het gemeentehuis wilde bellen. Ik moest het even laten bezinken.”

Maar ze is snel overstag. In vier weken tijd zetten ze een plan op poten voor de grote dag. Het wordt 27 oktober. Jasmijn: „Want dan zit Lennart aan het einde van een driewekelijkse immunotherapie en voelt hij zich het beste.” Afspraken maken gaat vlot. Lennart: „Voor ons was het eigenlijk een geluk dat de tweede coronagolf uitbrak. Veel stellen zegden om die reden hun bruiloft af.” De kerk, het gemeentehuis, een feestlocatie: alles is zo geregeld. Ze hebben dan net een jaar verkering.

Jasmijn: „Maar we kenden elkaar ook daarvoor al.” Lennart: „Jasmijn en ik hebben een behoorlijk verschillende achtergrond, ook kerkelijk. We hebben voordat we een relatie kregen veel met elkaar besproken.” Jasmijn: „En de ziekte van Lennart doet ook iets met je relatie. Verschillen vallen weg en andere dingen worden belangrijker.”

Ze trouwen op een dinsdag, in aanwezigheid van een klein groepje naaste familieleden. Jasmijn: „Ik had van tevoren op Zalando zitten kijken voor een witte jurk. Maar mijn zus had als verrassing een afspraak weten te regelen bij een bruidsboetiek.

„Iedereen kreeg een borrelbox met hapjes” Superleuk natuurlijk. Ook het pak, de fotograaf, de bloemen en de mooie auto kregen we nog snel geregeld. Als we onze situatie uitlegden, opende dat vaak deuren.”

Toch krijgen ook zij te maken met lastige situaties vanwege het coronavirus. Jasmijn: „Een week voor onze bruiloft ging de horeca dicht en konden we dus niet meer bij ons restaurant terecht. Toen appte de organist dat hij corona had. De zaterdag

van tevoren moesten we van trouwambtenaar wisselen, omdat die corona had gekregen. En een dag van tevoren stuurde de kapper een berichtje omdat ze verkouden was. Allemaal hielpen ze ons een vervanger te vinden, gelukkig.” Wat betreft hun feestlocatie: veel unieker kun je het niet krijgen. Jasmijn: „We mochten gebruikmaken van de trouwbus van De Duikenburg.” Lennart: „Een oude Crown Star. Als hij 80 reed, leek het alsof je in een vliegtuig zat qua herrie.” Jasmijn: „We waren het eerste stel dat daarin z’n bruiloft hield.

Met die bus, waarin wij en onze ouders zaten, zijn we langs onze 25 daggasten gegaan. Er reed een busje voorop dat taart en koffie rondbracht.

Wij arriveerden even later met een cadeautje. En iedereen kreeg een borrelbox met hapjes.”

Ze hebben genoten van hun grote dag. „In de bus was er via een groot scherm een Zoommeeting met de daggasten, zodat we virtueel met elkaar konden borrelen. Onderweg zijn we een paar keer gestopt, onder andere voor het diner dat ter plekke in een ander busje was klaargemaakt. Ik zei tegen Lennart: Ook zonder corona had ik zo’n bruiloft misschien wel leuker gevonden.”

Inmiddels is het stel al bijna twee maanden getrouwd. Het gaat goed met hen, al laat de gezondheid van Lennart natuurlijk te wensen over.

GOED AANGESLAGEN Lennart: „We hebben vorige maand te horen gekregen dat de medicijnen van de voorbehandelingen goed aangeslagen zijn. Ook is er een donor gevonden voor de allogene stamceltransplantatie.

Nu is het alleen nog afwachten of deze donor ook daadwerkelijk kan doneren.” Jasmijn: „Een donor mag zelf geen kanker hebben gehad, of ook maar allergisch zijn. De criteria voor stamceldonatie zijn heel streng.” Lennart: „We willen daarover nog iets zeggen, hè?” Jasmijn: „We zouden iedereen willen vragen te overwegen of stamceldonatie misschien iets voor u of jou is. Er is een grote wereldwijde database voor donateurs, maar er zijn ook veel mensen die wachten op donorstamcellen. Het is moeilijk om een match te vinden. En als donor is het niet lastig om je in te schrijven, zie daarvoor Stichting Matchis.

Het komt erop neer dat je een wattenstaafje door je mond moet halen en opsturen. De kans dat je vervolgens ooit opgeroepen wordt om te doneren, is 2 procent.” Lennart: „Dan moet je drie of vier

uur op een stoel zitten om bloed te filteren. Maar je redt er wel levens mee.”

Er wacht hun een spannende tijd. Jasmijn: „De kans dat Lennart na de allogene stamceltransplantatie blijvend geneest, is 60 procent. De transplantatie zelf is heel ingrijpend. Hij krijgt eigenlijk een compleet nieuw immuunsysteem en begint weer blanco als het gaat om alle ziekten.”

Lennart: „Ik mag straks nog geen zwart plekje van een banaan eten.” Jasmijn: „En alle groen-

„In het begin waren we dagen van slag” ten moeten goed doorgekookt worden.” Lennart: „Als je geen weerstand hebt, kan elk virus fataal zijn.”

Of ze zich erg zorgen maken? Lennart: „Heel concreet: als ik straks voor de transplantatie de deur uit ga, doe ik dat wel met de vraag in mijn hoofd of ik ooit weer terugkom.”

Toch spreken de twee er vrij nuchter over. Jasmijn: „In het begin schrok ik er meer van dan nu.” Lennart: „De ziekte wordt onderdeel van je leven. Je raakt eraan gewend.” Jasmijn: „De eerste keer dat je hoort dat de hodgkin is teruggekomen, ben je dagen van slag. Nu ga je na een telefoontje met nieuws verder met je bezigheden.” Lennart: „Bij momenten vliegt het ons wel aan. We weten ook dat we er klaar voor moeten zijn dat mijn leven hier kan eindigen.”

Ze zijn druk met de plannen voor hun nieuwe huis, waarvan ze in april de sleutel krijgen. Dat leidt af van de situatie. Al drukt het hen soms ook met de neus op de feiten. Lennart: „Het zou namelijk kunnen dat ik nooit in het nieuwe huis ga wonen.” Jasmijn: „Daar hebben we het soms wel over.” Lennart: „Maar het is niet iets wat ons leven beheerst. We hebben er een bepaalde rust over.” Jasmijn: „Dat het komt zoals het komt.”

Lennart: „Waarom dit gebeurt weten we niet, maar er is er Eén Die het wel weet.”

Jasmijn: „Ons leven is heel tegenstrijdig op het moment. Dan zitten we bij de arts die ons bijpraat over de behandeling en de overlevingskansen en vervolgens ga je toch door en bijvoorbeeld voor een badkamer kijken.” Lennart: „Want we leiden ook wel weer een heel normaal leven.”

terdege *

16 DECEMBER 2020

63

Wie: Joël van den Heuvel (13) en Thijs Vermeulen (13), koorleden van het Gorcum Boys Choir.

64

terdege *

16 DECEMBER 2020

REPETEREN MET EEN HALF KOOR De Passie-en-Pasen-evensong van het Gorcum Boys Choir ging niet door. De koorreis naar Engeland werd afgelast. En een samenwerkingsproject met een ander jongenskoor kwam stil te liggen. ”Voor mijn gevoel stuurde ik de koorleden voortdurend negatieve boodschappen”, vertelt bestuurslid Corien de LeeuwZweistra over 2020. ”Maar toen zei mijn man: ”Een deel van het koor is jongenskoor, hé. Voor hen gelden andere regels, dus in vergelijking met andere koren kan er nog heel veel.” tekst: HENRIEKE HOOGENDIJK-VAN DAM beeld: CEES VAN DER WAL

terdege *

16 DECEMBER 2020

65

r wordt gezongen! Er wordt echt gezon­ gen, door twintig jongens die gewoon naast elkaar staan. Vol overgave zingen ze, en wat doet het onbeschrijfelijk goed om de klanken in te ademen. Om er even deel van uit te maken, als luisteraar. Wat kan iets missen plotseling voelbaar zijn. Kerstmuziek is het. ”Carol of the bells”. Traditioneel Engels met hoorbare bellen. „Op verzoek van de jongens”, lacht dirigent Jeroen Bal. „Hier hoef ik bijna niets aan te studeren met ze. Dit oefenen ze al­ lemaal thuis, want de melodie zingt zo lekker.”

Na het slotstuk van de repetitieavond beweegt de kluwen jongens zich naar de lokaaldeur, de wijde gangen van de oude ulo van Gorin­ chem in. Met een grijns kijkt Bal hen na, zíjn jongens. „Noem me maar koorleider”, peinst Bal hardop. „Het is zo veel meer dan dirigeren hier. Het liefst doe ik alle dagelijkse leiding rond het koor zelf. De zanglessen, het opstellen van het repetitieschema en het uitzoeken van de muziek.”

Jeroen Bal (55), ook muziekdocent op de Go­ marusscholengemeenschap, is gefascineerd door de jongensstem. „Dat is eigenlijk al heel jong ontstaan, toen ik zo oud was als deze jon­ gens nu. Ik was bij een concert van het British Columbia Boys Choir, dat Feike Asma naar Nederland had gehaald. Hun stemmen klon­ ken zo zuiver, zo verzorgd. De indruk die dat maakte, is nooit meer weggegaan.” Even lacht Bal. „Weet je wat de echte uitdaging is voor mij? Schoffies in het gelid zetten en hen dan mooi leren zingen. Prachtig is dat.”

E

TROOST Twaalf concerten en evensongs stonden er voor 2020 op de agenda van het Gorcum Boys Choir.

Twaalf concerten voor het volledige koor: twintig jongens en twintig mannen. Inmid­ dels heeft het koor twee concerten gegeven en kunnen alleen de jongens bij elkaar komen om te oefenen. „Juist voor dit jaar liep de concert­ agenda heel snel vol”, blikt bestuurslid Corien de Leeuw­Zweistra (44) terug. „Ik weet nog dat we eind vorig jaar tegen elkaar zeiden dat we maar geen nieuwe aanvragen meer moesten honoreren. We hadden een prachtig benefietconcert in januari en op 3 maart werk­ ten we mee aan een opname van Nederland 66

terdege *

16 DECEMBER 2020

Zingt, met muziek voor Pasen en Pinksteren.

Corona was voor ons idee nog heel ver weg. De kerk zat bomvol, iedereen dicht naast elkaar – pas nu realiseer je je dat. Ruim een week later werden er zware maatregelen afgekondigd en kon het koor van de ene dag op de andere niet meer samenkomen.”

Een onwezenlijke tijd volgde. In mei ging de oefenlocatie in de oude ulo weer open. Maar de regels bleven wisselen. „Eerst moesten de mannen 3 meter uit elkaar staan bij het zingen.

Dat was hier onmogelijk. Later kwam er de an­ derhalvemeterregel, maar toen werd het zingen juist weer gevaarlijk. Ondertussen ontstonden er ook basiszorgen. We misten concertinkom­ sten, maar wilden wel de dirigent blijven door­ betalen. De zaalhuur ging gewoon door, ook als we niet konden repeteren. Het was een moei­ zame tijd”, herinnert De Leeuw zich. Stukje bij beetje drong het besef door dat corona een stempel zou drukken op het hele jaar. „Ik weet nog dat er tussen Pasen en Pinksteren steeds stukjes van ons koor langskwamen op Neder­ land Zingt. Dat heb ik echt als een soort troost ervaren. Dat je toch nog het zingen hoorde, dat je iets had om voldaan op terug te zien.”

KUSSENGEVECHTEN Ook al kwam het koor in het voorjaar niet bij elkaar, het oefenen bleef gewoon doorgaan. „Meteen aan het begin van de coronatijd kre­ gen we een schema door, met wat we per week moesten oefenen”, vertelt koorlid Joël van den Heuvel (13). „Er stonden links bij van YouTube­ filmpjes om mee te zingen. Soms gebruikte ik die; andere keren begeleidde ik mezelf op het orgel.”

Zijn vriend Thijs Vermeulen (13) vond het lasti­ ger om thuis te oefenen. „Ik vind het heel leuk en rustgevend om te zingen, maar het lukte niet altijd. Soms riep mijn broer hard dat ik moest stoppen als ik begon.” Thijs haalt er zijn schouders over op en kan er wel om lachen. „Alleen ben ik sinds deze zomer solist, maar ik heb nog nooit solo kunnen zingen omdat er geen concerten waren. Dat is wel jammer.”

Het allermeest nog balen de jongens van de annulering van de Engelandreis. In de herfst­ vakantie zouden ze naar Rochester gaan om een week lang te zingen: overdag oefenen,

’s avonds een evensong. Soms alleen, soms met een ander choir. „En dan lekker ’s avonds kussengevechten houden”, zegt Joël spijtig. „De reis van twee jaar geleden was ook heel gaaf. Ik weet nog dat ik daar voor het eerst solo zong, in het Magnificat in G van Stanford. Het oefenen ging niet lekker en er waren een paar mannen niet. Toen stond ik letterlijk te tril­ len omdat er zo veel publiek zat. Maar nu doe ik het gewoon zonder zenuwen. Je raakt eraan gewend.”

OPLADEN Tijdens de stop in het voorjaar was Bal erg bezorgd over de betrokkenheid van de jon­ gens, herinnert hij zich. „Ik vond het enorm spannend of ze na de lockdown wel zouden terugkomen. Zo’n stop kan er gemakkelijk voor zorgen dat er jongens zijn die zeggen: „Ik heb geen zin meer.” Maar ze kwamen. Allemaal.

Dat gaf mij zo’n boost om door te gaan. Nie­ mand haakte af!”

Vlak voor en vlak na de zomervakantie kon het koor weer op volle sterkte repeteren en begin oktober werd er zelfs nog een concert gegeven.

Inmiddels gaat het repeteren weer in afge­ slankte vorm verder: alleen de jongens mogen naar de ulo komen.

De koorleider ziet ook voordelen van deze coronatijd. „Het zingen van de jongens kan ik nu eens rustig perfectioneren. Je voelt niet meer elke maand de tijdsdruk van een concert.”

Niettemin hoopt het bestuur dat het gewone ritme van oefenen en optreden weer snel te­ rugkomt. „Je hebt het als koor nodig om ergens naartoe te zingen. Een nieuw hoogtepunt om hen lekker mee te maken, dat werkt motive­ rend”, vertelt Zweistra. En dan nadenkend: „Zelf miste ik de concerten ook enorm. Eens in de vier weken gaan zitten en gewoon luisteren.

Dat is voor mij echt een moment van bijko­ men geworden, en ik hoop dat dat gauw weer terugkomt.”

Voorlopig koestert het Gorcum Boys Choir de vooruitblik naar de kerstnachtdienst op 24 de­ cember. Een dienst naar het voorbeeld van het Festival of Lessons and Carols. Dit jaar waar­ schijnlijk niet in een drukbezette kerk. Maar wel via een livestream, met de kerstboodschap voor heel Nederland.

terdege *

16 DECEMBER 2020

67

DE ENGELSE KOORTRADITIE Het Gorcum Boys Choir (2014) is ingericht naar de Engelse koortraditie. Dat betekent dat het koor Engelse liederen zingt, maar ook dat er een vaste koorstructuur is. De jongens zingen allen de sopraanpartij. De mannen nemen de alt-, de tenor- en de baspartij voor hun rekening. De jongens zijn verdeeld in teams, waarvan de oudste jongens teamleider zijn. Het betekent dat we de jongens naast ons helpen”, vertelt Joël van den Heuvel. Dat ze goed luisteren tijdens repetities en niet onnodig doorzingen. Daar let ik extra op, want daar heb ik zo’n hekel aan.” Eigenlijk moeten we hen rustig houden”, analyseert Thijs Vermeulen. We moeten aanwijzen waar we zijn en zorgen dat ze goed meedoen.” Tijdens concerten dragen alle koorleden een zwarte ”academic gown” over hun grijze koortrui. De gowns komen uit Cambridge. Het is de dagelijkse gown van het Choir of King’s College”, vertelt bestuurslid Corien de Leeuw. De Engelse koortraditie is echt in alles terug te zien in ons koor. Zo

dragen de jongens ook kaarsen tijdens de Lessons and Carols in de kerstnacht, een traditioneel gebruik.” Vanaf 6 jaar kunnen jongens starten in een opleidingskoor. Daarna zingen ze als probationer nu en dan mee met de choristers, de zangers van het concertkoor. Daarvan worden ze officieel lid rond hun 8e jaar. Als ze rond hun 13e de baard in de keel krijgen, kunnen ze overstappen naar een zanggroepje, de cambiata.

Daar leren ze hun stem te ontwikkelen.

Je hoopt natuurlijk dat de jongens na hun stemmutatie blijven”, zegt koorleider Jeroen Bal. Je hebt al veel in hen geïnvesteerd. Ze kennen ons jargon en zingen inmiddels gemakkelijk. Het vergt een lange adem om kinderen goed te leren zingen. Vaak ben je als koor pas aan het eind van het schooljaar in balans. Maar dan gaat vanwege die stemmutatie een derde weer weg. Om de vier jaar staat er een compleet nieuw koor voor me. Daar kan ik soms best van balen, maar tegelijkertijd houdt het me scherp en fris.”

LESSONS AND CARROLS Het Festival of Nine Lessons and Carols is een dienst uit de anglicaanse kerktraditie die op kerstavond wordt gehouden. De lessons bestaan uit negen Bijbelgedeelten over de zondeval, de adventsbelofte en de geboorte van de Heere Jezus, die voorgelezen worden.

Daaromheen worden carols gezongen door het koor en hymns door het koor en de aanwezigen. Op 24 december 1880 is deze dienst voor het eerst gehouden onder leiding. De bekendste uitvoering van de lessons and carols is van het King’s College Choir in Cambridge, die traditioneel begint met de bekende hymne ”Once in Royal David’s City”.

De carols hebben, anders dan de hymns, niet altijd een geestelijke betekenis. Het zijn liederen van het volk die meestal gaan over kerstfeest. De boodschap van Gabriël aan Maria wordt bezongen, Christus’ geboorte en de komst van de herders en de wijzen.

Soms klinkt de werkelijke boodschap van Kerst door, maar op andere momenten wordt de Bijbelse geschiedenis weer heel vrij bezongen. Daarom kiest het Gorcum Boys Choir de carols zorgvuldig uit. Op 24 december verzorgt het koor Lessons and Carols tijdens een kerstnachtdienst. Meekijken kan via de livestream van de Grote Kerk Gorinchem.

terdege *

16 DECEMBER 2020

69

Wie: Peter Kranendonk (39), plaatsvervangend projectleider veiligheid en huisvesting voor de Eerste Kamer.

70

terdege *

16 DECEMBER 2020

”IK MISTE DE FRANJE MET PRINSJESDAG” Als gevolg van corona betrokken de Eerste Kamerleden dit jaar de Ridderzaal; Prinsjesdag kreeg vervolgens gestalte in de Grote Kerk. Achter de schermen was Peter Kranendonk (39) actief bij deze ‘verhuizingen’. Hij blikt terug op een bijzonder en bewogen 2020. ”Als we nu Gods vinger niet hebben gevoeld, wanneer zouden we dat dan wel doen?” tekst: AD ERMSTRANG beeld: CEES VAN DER WAL

terdege *

16 DECEMBER 2020

71

inds 2008 werkt de geboren en getogen inwoner van Ridderkerk voor de Eerste Kamer. Van webmaster klom hij in twaalf jaar tijd op tot plaatsvervangend projectleider veiligheid en huisvesting. Eind februari 2020 is er een eerste vergadering van het team dat zich in de Eerste Kamer zal gaan bezighouden met de gevolgen van de uitbraak van het coronavirus.

Daarna gaat het heel snel. „Op het moment dat de minister-president aangaf dat cafés en restaurants moesten sluiten, kon ik niet naar huis.

We zijn in beraad gegaan en in goed overleg met de voorzitter is besloten het Eerste Kamergebouw per direct te sluiten.”

Vier weken zit het pand op slot. „Dat had natuurlijk als nadeel dat je elkaar niet zag. Maar er was, ondanks alle narigheid, ook een geweldig voordeel. In een mum van tijd stapten de senatoren over op verschillende vormen van onlinevergaderen en beeldbellen.”

Kranendonk glimlacht als hij terugdenkt aan de snelle veranderingen dit voorjaar. „Dat was voor die tijd echt onmogelijk. Als je voorstellen in die richting deed, werd je hoofd er –bij wijze van spreken– net niet afgehakt.”

Omdat er in de zaal van de Eerste Kamer met inachtneming van de coronaregels slechts plaats is voor 14 van de 75 leden, wordt besloten de Ridderzaal om te bouwen tot tijdelijke vergaderlocatie. Een enorme klus, die in korte tijd wordt geklaard. Al in de tweede week van mei nemen de senatoren de Ridderzaal in gebruik. Het is geen kwestie van een paar meubelstukken verschuiven. „Er moesten goede verbindingen komen, camera’s, nieuwe stoelen... En het mocht geen examenopstelling worden. Je moest werkelijk overal rekening mee houden. Waar zou de pers een plek vinden, waar de ambtenaren die bij de vergaderingen aanwezig zijn en hoe moest het met de catering, de verlichting, de looproutes en niet te vergeten de beveiliging?”

Met een beperkte groep worden de aanpassingen bedacht, uitgewerkt en vormgegeven. „In tegenstelling tot de Tweede Kamer is de Eerste Kamer een klein bedrijf. Dat heeft natuurlijk ook z’n charme, want je hebt direct contact met iedereen.”

S

GEEN FRANJE Tegelijkertijd komen de regelaars achter de 72

terdege *

16 DECEMBER 2020

schermen in de Eerste Kamer voor de vraag te staan hoe het met Prinsjesdag moet, als de Ridderzaal niet beschikbaar is. De voorzitter van de Eerste Kamer is daarbij de eindverantwoordelijke. „We hadden daar al eens eerder over gedubd bij de bespreking van de plannen voor renovatie van het Binnenhof. Toen kwam de Grote Kerk in beeld. Veel ruimte, dicht bij het Binnenhof. En dus was het besluit snel genomen.”

De keuze voor de kerk in de Haagse binnenstad levert eveneens bergen werk op. „We konden alle draaiboeken van voorgaande jaren aan de kant schuiven en opnieuw beginnen. Over de routes, de verhuizing van de troon, de inrichting van de kerk, het parkeren en het vervoer van Kamerleden.”

De beveiliging vormt buiten het Binnenhof de grootste beperking, waardoor ook het publiek op afstand moet worden gehouden. „Het Binnenhof kun je gemakkelijk afsluiten, daarbuiten is dat veel lastiger. Doorlopend was je vanuit een crisiscentrum bezig zaken te regelen. Tussendoor heb je je gewone werk.”

Hij aarzelt niet om zelf in actie te komen als er ergens iets moet worden verzet of verplaatst, ook fysiek. „Het behoort niet tot mijn taak, maar zo zit ik nu eenmaal in elkaar. Ik ben en blijf ook in dat opzicht de zoon van een ondernemer. Opvallend was de hitte. Ik kan me niet herinneren zo’n warme Prinsjesdag te hebben meegemaakt.”

Kranendonk omschrijft Prinsjesdag 2020 als „een saaie boel. Het was niet leuk voor de buitenwacht, je mist de scholen en de franje. De koning komt in een gewone auto in plaats van in een koets. De koningin hoeft niet te worden geholpen

„Samen doen: ja, maar ook samen op de knieën” bij het uitstappen en je ziet alleen maar witte dranghekken.”

Hij hoopt vurig dat het nooit meer zo zal gaan. „Maar hoe dan ook krijgt Prinsjesdag in de nabije toekomst wel een wat andere invulling, omdat er door de geplande verbouwing van het Binnenhof de komende jaren waarschijnlijk geen gebruik meer kan worden gemaakt van de Ridderzaal.”

De pandemie raakt ook zijn politieke werk in Ridderkerk, waar Kranendonk sinds 2010 deel

TERUGBLIK

uitmaakt van de SGP-fractie. „De raadzaal is verbouwd, allerlei bijeenkomsten vervielen of zijn omgezet in onlineontmoetingen.” Hij betreurt vooral de afwezigheid van informele gesprekken. „Na afloop van de raadsvergaderingen bijvoorbeeld. Dan praatten we altijd nog wat na. In Ridderkerk waren de bestuurlijke verhoudingen eerder best gespannen en daarin was de afgelopen tijd een behoorlijke verbetering merkbaar. In een enigszins ontspannen sfeer elkaar treffen, draagt daaraan zeker bij.

Er wordt nu soms weer wat korzelig gereageerd.”

Ook het digitaal vergaderen eist zijn tol. „Ik heb hier een stapel moties liggen, die we via Teams met de fractie afwerken voordat de algemene politieke beschouwingen plaatshebben. Dat is best intensief.”

alles opgelost is lijkt me niet reëel.”

SAMEN BIDDEN Hij heeft weleens „het gevoel in drie werelden te leven. Die van het Binnenhof, de lokale politiek en die van de kerk waartoe ik behoor, de Gereformeerde Gemeenten. Op het Binnenhof hoor je steeds dat we het samen moeten doen. Dat is zeker zo, maar we moeten ook samen op knieën.

Gelukkig merk je soms nog iets van het besef dat er een hogere Macht is Die alles bestuurt. De avond voordat we Eerste Kamer op slot deden,

VERHARDING

„Er is sprake van een verharding in de samenleving”

Als hij terugblikt, valt het hem vooral op dat de verhoudingen tussen verschillende groepen in de samenleving zijn verslechterd. „Er is sprake van verharding. Ik merk dat op de sociale media.

Neem Twitter. Het is een riool, waaraan ik beroepsmatig deelneem. Je wordt als je je roert, zo afgemaakt.” Buiten de sociale media wordt het er evenmin beter op. „Ik heb me op het Binnenhof nooit onveilig gevoeld. Het is een van de best beveiligde gebieden in Nederland. Toch zie je veranderingen. Zo liep ik onlangs over het Plein langs een demonstratie. Overal stond de mobiele eenheid en ik zal de scheldwoorden die me werden toegeroepen maar niet herhalen. Je wordt gezien als een afgevaardigde van de regering.

Wat dat betreft bewonder ik onze minister-president Rutte, die het gesprek nooit schuwt. Ook bij de stemming over de coronawet in de Eerste Kamer was de dreiging voelbaar. Je merkt dat je op zo’n moment echt opgesloten bent.”

De Ridderkerker omschrijft de gebeurtenissen „als tekenen der tijden. Ik heb tijdens de eerste coronagolf het Bijbelboek Openbaring nog eens helemaal doorgenomen. Natuurlijk valt lang niet alles een-op-een naar onze tijd te vertalen, maar ik kwam wel een aantal zaken tegen die je nu voor je ogen ziet gebeuren. Een predikant gaf recent aan dat de Heere in het eind der tijd gebruikmaakt van megafoons om de mensen ertoe te bewegen zich te vernederen. Het idee dat met het vervaardigen van een vaccin, als dat al lukt,

werden alle fractievoorzitters gebeld. Toen vroeg senator Schalk aan onze Kamervoorzitter of hij nog iets kon doen, waarop deze antwoordde: Ga maar bidden.”

Ondertussen is het ieders plicht gewoon zijn of haar werk te blijven doen, benadrukt Kranendonk. „Tot het eind der tijden, waarvan wij niet weten en ook niet hoeven te weten wanneer dat zal zijn. Maar dat we niet zo kunnen doorgaan, staat voor mij vast. Helaas wordt dat in zijn algemeenheid niet geaccepteerd en doen we er alles aan om op de oude voet te kunnen doorgaan. Dat is met kerkgangers, en ik sluit me zelf daarbij in, niet veel anders. Ook ons wordt op de kansel voorgehouden dat we moeten buigen.

Ik begrijp overigens heel goed de gerichtheid van velen op een oplossing voor corona. Als je geen ander perspectief hebt, ligt dat voor de hand.

Daarom zouden wij anderen op die Boodschap moeten wijzen. Als alle kerkgangers met twee mensen in hun directe omgeving in gesprek zou gaan, zou ons bereik enorm toenemen. Aan de andere kant, als we Gods vinger nu niet voelen, wanneer dan wel? Als corona voorbij is, staat wellicht het volgende weer voor de deur. Ik houd ook van mooie spullen, mijn huis en een fraaie auto. Maar we dienen te beseffen hoe vergankelijk dat is en dat we rekenschap zullen moeten afleggen van onze daden. Dan telt alleen dat wie in de schuilplaats des Allerhoogsten is gezeten, zal vernachten in de schaduw des Almachtigen.”

terdege *

16 DECEMBER 2020

73

r e d n O ns o

3

2

4 1

74

1.

2.

3.

4.

5.

Lieve (overgroot)oma De Jong, ik wil u bedanken voor het maken van de vele poppenkleertjes voor mijn pop. Ik ben er heel erg blij mee en heb er veel plezier van! Groetjes van uw achterkleindochter Rhodé op ’t Hof.

Onze lieve (o)pa en (o)ma Van Kleef zijn op 16 dec. 50 jaar getrouwd. Wij feliciteren hen van harte. De kinderen en kleinkinderen wensen hun toe dat de Heere hen nog goed en nabij wil zijn bij het ouder worden!

Roelie van Beek en Marica de Visser zijn al 30 jaar trouwe vriendinnen.

Op 17 dec. zijn Jan en Anna Mol-Bouman uit Katwijk DV 50 jaar getrouwd! Van harte gefeliciteerd en Gods zegen toegewenst van Arjan & Ineke, Carla & Cor, Lisette & Willem, Nelleke & Jacques-Jan en (achter)kleinkinderen.

Op 7 dec. waren onze ouders, groot- en overgrootouders P.G. Rietveld en M. Rietveld-de Mik 60 jaar getrouwd.

Wij wensen hun Gods onmisbare zegen en nabijheid toe in de avond van hun leven.

Albrechtstraat 12, 2957 AC Nieuw-Lekkerland.

terdege *

16 DECEMBER 2020

5 6

7 9

8

6.

7.

8.

9.

Nogmaals superbedankt (oude) opa Molenaar uit Barendrecht, voor het maken van dit fantastische poppenhuis. Op naar veel speelplezier! Lieve groetjes van Zara Boele.

Op 18 dec. zijn onze lieve ouders, opa en oma Jaap en Marjan de Graaf–van der Male, DV 40 jaar getrouwd. Van harte gefeliciteerd en Gods onmisbare zegen toegewenst. Liefs, kinderen en kleinkinderen.

Schoolstraat 15 4693 BE Poortvliet.

Willem en Hilda trouwden op 25 augustus. Ondanks corona was het een onvergetelijke dag.

Van harte Gods zegen over jullie huwelijk gewenst.

Liefs pa en ma De Graaf.

Lieve (o)pa en (o)ma, van harte gefeliciteerd met uw 50-jarig huwelijk op 10 nov.

We hopen dat de Heere u nog lang voor elkaar en ons wil sparen. Liefs, kinderen, kleinkinderen en achterkleinkind. Kees en Lies Hoek, Voorstraat 15, 4675 CA Sint Philipsland.

terdege *

16 DECEMBER 2020

75

Genieten in eigen land!

Ontdek het prachtige Vechtdal

Bij De Kleine Belties is het volop genieten in een christelijke sfeer. Op ons vakantiepark kun je kamperen of genieten in een prachtige luxe chalet, stacaravan, bungalow of lodge. Wil jij je vakantie doorbrengen met de hele familie? Huur dan één van onze groepsaccommodaties.Wij hebben mooie faciliteiten zoals een overdekt zwembad, een binnenspeeltuin en gezellige horeca. Kom vakantie vieren op ons park en geniet van het mooie Vechtdal!

Vakantiepark De Kleine Belties heeft alles in huis om je vakantie te laten slagen! Ons recreatieteam verzorgt in de schoolvakanties voldoende activiteiten. Breng een bezoekje aan de gezellige stad Hardenberg voor een middagje shoppen. Of neem een kijkje in het prachtige Vechtdal. Laat je verrassen door de geweldige natuur en geniet van de rust.

Genieten voor jong en oud!

Tijdens de schoolvakanties is er een recreatieteam aanwezig!

Ruime plekken

Bosrijke omgeving

Modern park

kleinebelties.nl | Hardenberg (Overijssel)

10

13

11

14 12

10.

11.

12.

13.

14.

Op 26 nov. waren onze lieve (groot)ouders H.C. van Wijngaarden-Copier 50 jaar getrouwd.

We feliciteren hen van harte en wensen hun Gods onmisbare zegen toe. Liefs, kinderen en kleinkinderen. Vliegersvelderlaan 15, 3771 XE Barneveld.

Dit vrolijke jongetje, Roan Bloemhof, wil zijn creatieve oma Slager-Compagner bedanken voor het naaien van dit mooie shirt. Verder feliciteren Sophie, Roan en Thomas opa en oma met hun verjaardag.

Lieve papa en mama, van harte gefeliciteerd met jullie 12,5-jarig huwelijk op 5 dec.!

Groetjes van Anne-lize, Werner, Gideon en Julian.

Op 6 okt. verliet juf Joseien van der Velde na 40 dienstjaren de Juliana van Stolbergschool in Sint-Maartensdijk.

De juf kwam aan in een oude Saab 99.

Onze lieve (o)pa en (o)ma Adriaan en Ria de Vries-Heuvelman waren op 3 dec. 40 jaar getrouwd. We willen hen van harte feliciteren en Gods zegen toewensen. Hartelijke groet van kinderen en kleinkinderen. Koningstraat 5, 2161 PT Lisse.

terdege *

16 DECEMBER 2020

77

Vo o r i e d e r e d a g . . .

BIJBELS DAGBOEK

Bij het geopende Woord Bij het geopende Woord is een Bijbels dagboek geschreven door diverse predikanten uit de Gereformeerde Gemeenten.

Alle scribenten behandelen per maand een onderwerp, zoals: Gelijkenissen, Psalmen, Hooglied, Onésimus, Lukas enzovoort.

Achterin het dagboek zijn bijdragen opgenomen voor de feestdagen van wijlen ds. J. van Haaren.

Aan dit dagboek werkten mee: ds. G.J. van Aalst, ds. M.T. Al-Chalabi, ds. J.M.D. de Heer, ds. J.B. Huisman, ds. M. Karens, ds. J. de Kok, ds. J. van Laar, ds. F. Mulder, ds. J. Schipper, ds. A. Schreuder, ds. J.W. Verweij en ds. D. de Wit.

14e jaargang

Geb. 378 blz.

14,90

Ook beschikbaar in gesproken vorm via de Christelijke Bibliotheek voor Blinden en Slechtzienden te Ermelo (tel. 0341-56 54 99).

Welkom in onze winkel, of bezoek onze webshop gebrkoster.nl verkrijgbaar bij de boekhandel

Nairacstraat 17, 3771 AW Barneveld

tel. 0342 – 41 69 86

15

18

17

19

16

15.

16.

17. 18.

19.

De handen van onze lieve oma Kooijman liggen niet graag stil.

Het resultaat: een heerlijke deken voor mijn bed en prachtige lakentjes voor in de wieg.

Liefs van Carolyne en Liselot.

Met deze foto verrassen wij onze lieve oma Oskam!

Wij vinden het ijn om bij u te zijn! Wij feliciteren u met uw 101e verjaardag op 20 nov.

Lieve groetjes, Liza, Debora en fam. Soede.

Wij kregen een mooie gehaakte knuffel van oma Gerritse. Nu krijgen opa en oma een ‘Terdegeknuffel’ van ons.

Marleen, Joost, Aletta, Julian, Marinda, Geert, Jens.

Op 13 nov. waren Koos en Catrien de Waal-Tanis 50 jaar getrouwd. We willen hen van harte feliciteren en Gods zegen en nabijheid voor de toekomst toewensen. Veel liefs van jullie kinderen en kleinkinderen.

Geldersedijk 20, 3247 KD Dirksland.

Onze geliefde ouders, schoonouders, opa en oma Ton en Rika Weijgertze-van de Werken waren op 19 nov. 50 jaar getrouwd. Wij willen hen van harte feliciteren en nog goede jaren samen en ook met ons als kinderen en kleinkinderen toewensen. Spijkerstraat 17, 5311 EE Gameren.

terdege *

16 DECEMBER 2020

79

COUTURE

WESTEIND 13 - PAPENDRECHT - TEL 078 641 23 23 - HENGEVELDCOUTURE.NL

20

Let op: er kan een lange wachttijd zijn.

24

21

23

22

20.

Op 6 november waren onze lieve (groot)ouders Dick en Pieta Klop-van de Werken 40 jaar getrouwd! Wij willen jullie hiermee nog van harte feliciteren en we hopen dat de Heere jullie nog lang voor elkaar en voor ons wil sparen. Liefs van jullie (klein)kinderen.

21.

Op 8 dec. waren onze (groot)ouders Evert en Rianne Liefting-Koesveld 25 jaar getrouwd.

Van harte gefeliciteerd en nog vele gezonde jaren toegewenst van de kinderen en kleinkinderen. Kruishaarseweg 5, 3882 LP Putten.

22.

Op 30 oktober waren onze zus en zwager Marrie en Bert van Dijken 40 jaar getrouwd.

Gods zegen toegewenst voor nu en later, is de wens van de Makkumer vakantiegangers.

23.

Op 19 december hopen Kees en Coby Haverhals-de Kruijf 45 jaar getrouwd te zijn. Wie verrast hen met een kaart? Het adres: Krangstraat 15, 5314 AA Bruchem. Van harte gefeliciteerd en nog goede jaren onder Gods zegen toegewenst door familie A.P. van Oversteeg uit Kerkwijk.

terdege *

24.

Op 10 november waren onze oom en tante 60 jaar getrouwd! Wie stuurt hun alsnog een kaartje? Fam. E. van Nifterik, C. van Leeuwenstraat 17, 3443 VW Woerden.

16 DECEMBER 2020

81

82

terdege *

16 DECEMBER 2020

INTERVIEW

ESTHER: „IK KAN ALLES MET ANDERHALVE ARM”

PRACHTIG, MAAR NIET PRAKTISCH Wie het niet weet, ziet het niet. Esther draagt een armprothese die zo echt is dat je het in het voorbijgaan niet opmerkt. ”Eigenlijk vind ik de kunstarm niet fijn.

Het is een letterlijk blok aan je arm”, vertelt Esther. ”Maar ik wil wel een dame zijn.” Een openhartig gesprek over zoeken naar je weg en leren accepteren. tekst: HENRIEKE HOOGENDIJK-VAN DAM beeld: TINEKE VAN DER EEMS

terdege *

16 DECEMBER 2020

83

„Kinderen verzorgen met een kunstarm went nooit, want je voelt gewoon niet wat je doet“

e thee staat in een mum van tijd op tafel. Geen idee hoe Esther dat zo gemakkelijk voor elkaar krijgt. „Gewoon doen”, lacht ze. „Ik kan alles met anderhalve arm. Alleen doe ik er soms even over om mijn manier te vinden.”

Baby Herjan schommelt blij heen en weer in zijn wipstoel, de vaatwasser in de keuken bromt genoeglijk en boven ligt peuterdochter Marieke te slapen. Dit zijn de tropenjaren van een jong gezin.

En dan moederen zonder linkeronderarm en -hand, dat moet toch topsporten zijn? „Je kunt beter tien gemakkelijke baby’s zoals Herjan hebben dan één eigenwijze peuterpuber, dat heb ik inmiddels wel ontdekt”, zegt Esther droog.

D

ZOEKTOCHT „Het dragen van een kunstarm is niet per se iets fijns voor mij”, begint Esther van Noort-Pul (24) uit Ochten. „Ik heb mijn linkerarm tot net na mijn ellenboog, en daar moet dus een harde prothese omheen vallen. Natuurlijk kan ik ervoor kiezen om geen prothese te dragen, maar ik wil niet dat mensen mij „die moeder met de halve arm” noemen. Juist als anderen op me gaan letten, voel ik me ongemakkelijk.”

Die les treft doel. Foute gedachte natuurlijk van die thee net. „Ik snap het wel”, knikt Esther, „maar ik red me prima. Blikken vind ik juist het pijnlijkst.”

Niet dat ze daarom anders behandeld moet worden. Esther past ervoor om te klagen. Maar openheid geven wil ze wel. Anderen meenemen in wat haar zoektocht was en is. „Vorig jaar gaf ik een gastles op een basisschool in Opheusden. In 84

terdege *

16 DECEMBER 2020

de hulpklas vertelde ik over het dragen van een prothese. De kinderen bleven maar vragen. Ik had mijn tas met oude prothesen meegenomen, dat vonden ze prachtig.

Vooral het allerkleinste armpje met het kinderhandje.”

SIER Ester werd geboren zonder linkeronderarm. In groep 1 kreeg ze de eerste prothese aangemeten.

Inmiddels is ze veel kunstarmen verder en kent ze de zoektocht naar de juiste prothese. „Vooral aan de elektrische armprothese in mijn basisschooltijd heb ik geen fijne herinnering. Ik moest leren om via het aanspannen van mijn armspieren de prothesevingers te openen en te sluiten. Dat is natuurlijk een mooie techniek, want dan kun je echt dingen dragen en doen met je kunstarm. Maar omdat ik links nooit een onderarm heb gehad, kon ik in mijn hoofd de verbinding niet leggen tussen mijn armspieren en de prothese. Toen het oefenen een nachtmerrie werd, zijn we gestopt”, vertelt ze, nog altijd opgelucht.

Van groep 7 tot en met klas 2 is Esther even helemaal klaar met alle kunstarmen. Maar bij de wisseling van school naar klas 3 kiest ze toch liever voor een prothese dan voor een loshangende linkermouw. „Het werd een kunstarm met een bandage”, vertelt ze. „Wacht, ik pak mijn armentas er even bij om het uit te leggen.” Met een lach: „Klinkt gek hé, een tas vol armen.

Kijk, dit is de bandage. Hierdoor kon ik met een rukje van mijn rechterschouder de hand van de prothese openen en sluiten. De arm was heel functioneel, maar toch niet mijn keuze. Hij zat niet lekker, was niet mooi en vooral ’s zomers zweette het erg. Voor mij was toen

INTERVIEW

duidelijk dat mijn prothese echt een sierarm zou zijn.”

GEVOEL Een sierarm voor onderweg, op het werk en op visite, want thuis doet Esther haar prothese altijd zo snel mogelijk af. „Het zit vooral in de weg, zo’n verlengstuk waar je niets mee kunt. Het maakt zoiets als koken heel ingewikkeld, terwijl ik zonder kunstarm heel behendig ben.” En dan openhartig: „De prothese is misschien ook een soort zelfbescherming. Ik wil zo normaal mogelijk zijn. Zelfs als de pakketbezorger komt, pak ik snel mijn arm erbij. Of ik blijf met links schuin achter de meterkast staan.

Ik weet dat het niet hoeft, maar mijn halve arm vind ik gewoon niet mooi. Zelfs toen mijn zusje er vanmiddag was, hield ik de prothese als vanzelf om, terwijl zij mij

altijd zonder gezien heeft. Het zit gewoon tussen mijn oren.”

Ze staat op en legt de tas met prothesen weg. „Ik vind het vervelend als mensen die langslopen, hier armen op tafel zien liggen”, zegt ze. „Het moeten leven zonder linkeronderarm is me gegeven, daarvan ben ik overtuigd. En het is natuurlijk niets in vergelijking met bijvoorbeeld een psychische ziekte.

Maar ik kan er wel nu al tegen opzien dat Marieke vriendinnetjes gaat meenemen naar huis. Houd ik mijn arm dan om of kies ik voor het gemak?”

Even staart ze voor zich uit. „Ik ben altijd wat huiverig voor kinderen. Het is denk ik een stukje angst omdat ze vaak radicaal zijn. Dat ze bang voor mij worden en daarom niet meer bij Marieke willen spelen, dat zou ik heel erg vinden. Dan voel ik me echt gekwetst.”

Daarom is Esther blij met haar nieuwste prothese. „Kijk, de arm die ik nu heb, is echt heel mooi.

Hij is nagemaakt op basis van mijn rechterarm met een heel natuurlijke houding. Hier zie je sproetjes, de nagels zijn levensecht en er lopen zelfs aders op mijn onderarm. Met kleurstaaltjes is de juiste armkleur bepaald.” En dan tegen Roedi, die juist binnenkomt: „Jammer eigenlijk dat ik deze arm nog niet had op onze trouwdag.” Maar haar man kan er niet van wakker liggen. Het was liefde op het eerste gezicht, via Facebook, en daar kan geen armprothese iets aan toevoegen of afdoen.

Die trouwdag had overigens nog wel wat voeten in de aarde. „Ik had voor de bruiloft bewust een nieuwe handschoen aangevraagd voor over de bandageprothese die ik toen droeg”, vertelt Esther.

terdege *

16 DECEMBER 2020

85

86

terdege *

16 DECEMBER 2020

INTERVIEW

„Zo’n handschoen moest elke drie maanden vervangen worden, omdat hij snel zwart wordt door inkt uit je kleding. Omdat we midden in de zomer trouwden, was mijn eigen instrumentmaker op vakantie. Geen punt, dacht ik.

Totdat we de dag voor de bruiloft ontdekten dat de waarneemster een te grote handschoen had gemaakt.

Ik kon wel door de grond zakken.

Mijn broer en vader deden er alles aan om een goede oplossing te vinden. Uiteindelijk hebben ze de nieuwe handschoen over een oude heengetrokken.

Niemand zag het op mijn trouwdag, maar als ik zelf de foto’s zie, valt het me altijd weer op.”

CONSULTATIEBUREAU Naast de bank laat Herjan van zich horen. Hij vertelt zijn eigen verhaal, in babytaal. „Het is een geschenk

dat hij zo gemakkelijk is”, zegt Esther. „Met mijn prothese kan ik Herjan niet gemakkelijk uit de wipstoel of uit de maxicosi krijgen. Ik red me wel, maar het gaat gewoon onhandiger. Ik trek hem aan één kant omhoog en leg er dan mijn prothese onder.”

Vooral een bezoek aan het consultatiebureau blijft onwennig, vertelt Esther. „Dan moet ik de kinderen met mijn prothese om aan- en uitkleden. Kinderen verzorgen met een kunstarm went nooit, want je voelt gewoon niet wat je doet. Daarom vraag ik ook gerust om hulp als er bekenden in de buurt zijn.”

Dat is de houding die Esther wil uitdragen: doe zo veel mogelijk zelf

„Blikken zijn het pijnlijkst”

en vraag pas om hulp als het echt nodig is. En dan blijkt er bijna niets te zijn wat je niet kunt.

POELIER „Ik doe de haren van Marieke zelf en heb zelfs bij een poelier gewerkt.

Alleen sneed ik toen constant in mijn prothese”, lacht Esther. Ze is er nuchter onder. Het leven heeft haar geleerd om te relativeren. „Niet dat het erfelijk is, maar bij de twintigwekenecho van onze beide kinderen vroeg ik toch even of ze twee handjes met vingertjes hadden. Tegelijkertijd vond ik het een heel onbelangrijke vraag. Gezonde longen en een goed functionerend hart is veel belangrijker. Zonder een arm kun je prima leven.

Ik denk dat er echt maar één ding is wat ik nooit zal kunnen, en dat is eten met mes en vork. Maar ja, dat ben ik toch niet gewend.”

terdege *

16 DECEMBER 2020

87

Uit de kunst Heerlijke winterse plaatjes Buiten geen sneeuw? In Terdege wel.

Geniet van de verstilde beelden.

88

terdege

beeld: RIJKSSTUDIO*

16 DECEMBER 2020

Plafondschildering van wolkenlucht met vogels,

NICOLAES PIEMONT (TOEGESCHREVEN AAN), 1644-1709

Dorp onder sneeuw JOHANNES CHRISTIAAN JANSON, 1763-1823

terdege *

16 DECEMBER 2020

89

Jsgezicht I met molen,

ANDREAS SCHELFHOUT, 1787-1870

Stadsgezicht in de winter,

MARTINUS SCHOUMAN, 1770-1848

92

terdege *

16 DECEMBER 2020

terdege *

16 DECEMBER 2020

Jsvogel I in de sneeuw,

OHARA KOSON, 1877-1945

terdege *

16 DECEMBER 2020

93

ORGANIST MET IDEALEN

Als hij bij een psalmzangavond aan de registers trekt, komen er honderden mensen op af. Het orgelspel maakte hem bekend bij een gevarieerd publiek. Maar zijn werk heeft André Nieuwkoop (30) uit Werkendam er nooit van willen maken. In het dagelijks leven is hij sinds kort politieagent. tekst: JACOMIJN ARIAKHAH beeld: CEES VAN DER WAL

terdege *

16 DECEMBER 2020

95

INTERVIEW

„Het spelen in een kerkdienst is nog mooier dan bij een zangavond” n zijn woning valt geen orgel te bekennen. Dat paste niet, lacht hij. „Ik moet mijn rommel ook kwijt, hè? Dus het was kiezen tussen een kast of een orgel.”

Inderdaad blijft er na het plaatsen van de kast weinig ruimte meer over in de woonkamer. Er is een zithoek, een eettafel en in de hoek een keukentje. Maar wat het vertrek aan ruimte inboet, maakt het goed met de sfeer. „Zelf ingericht”, zegt André niet zonder trots. En een eigen orgel mist hij niet zo. „Als ik wil, kan ik bijvoorbeeld zo op het orgel van de gereformeerde gemeente spelen.”

I

BEN JE DAAR ORGANIST? „Nee. Maar er is een vacature, dus ik ga wel solliciteren.” Serieus: „Dat garandeert natuurlijk nog niet dat ik aangenomen word. Op zondag orgelspelen is iets heel anders dan tijdens een psalmzangavond.

Op een zangavond kan ik op het orgel uithalen op een manier die in een kerkdienst niet past. Dat leidt alleen maar af van de preek, terwijl 96

terdege *

16 DECEMBER 2020

preek en orgelspel een eenheid moeten vormen. Eigenlijk is het spelen in de kerkdienst nog mooier dan bij een zangavond, want dan ben je met de eredienst bezig.”

Als kind speelde André al graag orgel. In 2011 begon hij zijn muziek op YouTube te zetten. Niet lang daarna kreeg hij de kans om te spelen op psalmzangavonden, die al snel druk bezocht werden.

JE KUNT GEEN NOTEN LEZEN, KLOPT DAT? „Ik heb sporadisch orgelles gevolgd. Ik kan noten lezen zoals ze in het psalmboek staan, maar geen koralen. Of ik daar last van heb?

Dat niet. Ik onthoud mijn improvisaties ook wel zonder. Meestal zijn die een tweede keer dat ik ze speel net wat anders dan de eerste keer, maar het blijft grotendeels in mijn hoofd zitten wat ik heb gedaan.

Het heeft misschien ook voordelen om geen noten te kunnen lezen.

Ik denk dat het daardoor gemakkelijker is om dicht bij de mensen te blijven en niet te ingewikkeld

te gaan spelen. Mijn spel is niet omvat met kunstige harmonieën, maar heel erg een uiting van mijn binnenste. Daar heb ik geen pagina’s vol bladmuziek voor nodig.”

WAT ONDERSCHEIDT JOU VAN ANDERE ORGANISTEN? „Dat vind ik lastig te zeggen. Ik wil mezelf geen veren in mijn achterste steken. En wat ik mooi vind, vindt een andere organist misschien niet kunstzinnig genoeg.

Voor mij is belangrijk dat mensen voelen wat er gespeeld wordt. Dat je zo speelt dat mensen de tekst bewuster gaan lezen in plaats van dat ze maar wat voor het vaderland weg zingen.”

VEEL JONGEREN LUISTEREN NAAR JE ORGELSPEL. HOE KOMT DAT? „Ja, dat is best bijzonder. En het is ook geen typische refojeugd, er zit van alles tussen. Dat vind ik een zegen. Misschien komt het doordat ik heel toegankelijk ben. Ik ben gewoon André en zit op Instagram en Facebook.

„Ik heb een kruis te dragen gekregen, waardoor bepaalde psalmen meer zijn gaan leven voor mij” Het gaat ze op zo’n psalmzangavond, denk ik, ook weleens te langzaam, dat spel op hele noten.

Maar tegelijkertijd klinkt het heel imposant om zo met heel veel mensen tegelijk te zingen. Dat is zo’n overweldigend geluid. Dan doet het er misschien niet meer zo l toe dat het wat langzamer gaat.

Of ik er bewust voor gekozen heb om op hele noten te spelen? Ik heb er zelf het beste gevoel bij. Ik zing altijd mee, en dat gaat bij mij het beste op hele noten.”

HOE BELANGRIJK IS DEZE HOBBY VOOR JE? „Het is voor mij een manier van praten zonder woorden. Orgelspelen is een grote uitlaatklep voor mij. Dat merkte ik de afgelopen tijd des te meer. Ik heb een kruis te dragen gekregen, waardoor bepaalde psalmen meer zijn gaan leven voor mij en ik ze –denk ik– ook anders ben gaan spelen.”

AFGELOPEN ZOMER PLAATSTE JE IETS OVER DAT KRUIS OP FACEBOOK. KUN JE ER WAT MEER OVER VERTELLEN? „Ik liet in een persoonlijk bericht weten dat ik anders geaard ben.

Er deden praatjes de ronde. Ik ben nu 30 en zonder relatie. Mensen gaan zich dan dingen afvragen. Ik wilde zelf de hand hebben in wat er openbaar kwam, en heb daarom dat bericht geplaatst.

Mensen mogen best weten dat daar veel verdriet achter zit. Het woord homo valt snel en klinkt zo hard. Helaas wordt er nog vaak veroordelend gereageerd op anders

geaarden binnen de reformatorische kerken.”

HOE WAREN DE REACTIES OP JE BERICHT? „Over het algemeen heel goed.

Slechts een handvol was negatief.

Zo was er iemand bij die zei meteen al mijn cd’s te hebben weggegooid.

Die mensen heb je.

Ik kreeg ook veel reacties van anderen die hiermee te maken hebben. Jongeren, maar ook getrouwde mensen. Sommigen hadden er nog nooit over gesproken, uit angst voor veroordeling.”

HOE WAS DIT VOOR JOU DESTIJDS ALS TIENER? „Ik heb mijn gevoelens als 16-jarige in eerste instantie weggestopt omdat ik dacht dat ik mezelf iets wijsmaakte. Maar toen ik er niet meer onderuit kon, heb ik er thuis altijd open over kunnen praten.

Wel ben ik er een tijdje heel opstandig onder geweest.

Nu ben ik nog weleens boos, maar niet zo vaak meer. Dan vraag ik mezelf af: waarom word ik nu zo opstandig? Omdat mijn leven niet loopt zoals ik het in gedachten had.

Maar ik weet ook dat als God wil dat ik dit kruis draag, ik het zal moeten dragen. Dat zal vast in de toekomst nog weleens moeilijk zijn voor mij, maar ik heb de afgelopen tijd gemerkt dat het buigen voor God meer vrede geeft dan het overal tegenaan schoppen.”

TOCH WORDT ER VAAK TEGEN DE KERK GESCHOPT. „Dat komt voor een deel door de

houding van kerkmensen. We belijden allemaal dat er geen reine kan voortkomen uit een onreine. Maar vaak krijgen jongeren die aangeven gevoelens te hebben voor personen van hetzelfde geslacht nog een schop na. Dan is het niet gek dat ze hun heil ergens anders gaan zoeken. Ik zou willen zeggen: Als we willen dat iemand ervoor bewaard wordt de wereld in te gaan, wees dan in elk geval echt een vader, moeder, broer en zus voor diegene.

Wat ik in de discussie over homofilie ook mis, is de vraag waar dit soort gebrokenheid vandaan komt.

Zijn we er als kerkmensen mee in de schuld gekomen dat we allemaal zondig zijn? Dan blazen we misschien allemaal wat minder hard van de toren over mensen met een andere gerichtheid.”

HOE GAAT HET NU MET JE? „Natuurlijk mis ik het om iemand in mijn leven te hebben, maar ik weet ook dat het gehuwde leven ook zijn moeiten heeft. Iedereen moet een kruis dragen, het gaat erom wat je ermee doet.

Alleen zijn hoeft niet te betekenen dat je eenzaam bent. Als je merkt dat God bij je is, ben je absoluut niet alleen. Dan is het soms juist fijn om geen huis vol kinderen te hebben.

Er is weleens een moment geweest dat ik bad: Neem het kruis maar niet van me af. Toen dacht ik: bad ik dat nou echt? Maar ik merk dat mijn moeiten en emoties zich met het orgelspel verweven en ik daarin ook een ander kan dienen. Er gebeurt niets voor niets. Het anders 97

98

terdege *

16 DECEMBER 2020

INTERVIEW

geaard zijn houdt me ook laag bij de grond. Mensen zeggen weleens: „Je blijft zo normaal.” Maar je moest eens weten wat er hier vanbinnen allemaal zit.”

JE WERKT SINDS EEN JAAR BIJ DE POLITIE. WORD JE DAAR AANGESPROKEN OP JE GEAARDHEID? „Ik heb het daar verteld zodra ik vorig jaar met de opleiding begon.

Toen moest ik uitleggen waarom ik geen relatie wil aangaan. Het komt op mijn collega’s over alsof de kerk dat tegenhoudt. Daarom heb ik gezegd: Misschien ben ik nu niet altijd gelukkig, maar als ik een relatie aanga word ik nog ongelukkiger. Die uitleg hebben ze geaccepteerd. Ik snap dat ze mij een relatie gunnen, maar het is lastig uit te leggen hoe diep je overtuiging zit als de ander geen notie heeft van het geloof. Ik heb zelf gemerkt dat ik nooit vrede zal krijgen als ik een relatie aanga met iemand van hetzelfde geslacht. En God geeft dan kracht naar kruis.

Als ik dat soms voel dan is er echt rust vanbinnen.”

DE TWEE WERELDEN WAAR JE IN ZIT, LIJKEN UITERSTEN VAN ELKAAR. IS DAT LASTIG? „Het komt zowel voor een reformatorische organist als voor een politieagent erg aan op je innerlijk leven. Ik moet niet iets gaan doen omdat een ander dat zegt, maar omdat ik er vanbinnen van overtuigd ben dat het goed is.

Omdat ik voor grote reformatorische groepen orgelspeel, zeggen

mensen weleens tegen me: Moet je kijken wat je zou verliezen als je openlijk zou kiezen voor het leven met een andere man. Maar daar ben ik totaal niet mee bezig. Mijn luisteraars verliezen moet niet de reden zijn waarom ik geen relatie aanga, maar het feit dat God het van me vraagt.”

JE WAS VOORHEEN BINNENVAARTSCHIPPER EN HEBT BIJ DE MARINE GEWERKT. VANWAAR DE OMMEZWAAI NAAR POLITIE? „Ik hield van varen, maar dacht op een gegeven moment: wil ik dit nou echt doen tot aan mijn pensioen? Ik kon mezelf er niet verder in ontwikkelen.

Bij de politie kan ik mijn idealen meer kwijt. Samen zorgen we ervoor dat het recht gehandhaafd wordt en verlenen we hulp. Dat vind ik het unieke aan het politiewerk: je wordt overal bij gehaald.

Of er nu een huis in de fik staat of iemand suïcidale neigingen heeft.

Je krijgt te maken met de hele breedte van de maatschappij.

Oog hebben voor de naaste is heel belangrijk in het politiewerk. Zo had ik pas te maken met een vrouw die een bekeuring zou moeten krijgen omdat haar voertuig niet in orde was. Die vrouw had geen cent te makken. Ik dacht toen bij mezelf: moet ik nu echt een harde lijn aannemen?

Natuurlijk moet dat ook weleens, er zijn nou eenmaal regels waar je je aan moet houden. Maar het is ook belangrijk dat je de mens tegenover je in het oog houdt. Je moet je

christen-zijn meenemen in je werk, ook bij de politie.”

MIS JE HET VAREN? „Eigenlijk niet. Het lijkt me nog wel leuk om te doen, maar vraag me niet om terug te gaan naar het water. Ik zat daar in een tijd dat ik heel erg met mezelf streed, uren aan een stuk alleen in de stuurhut.

Dat heeft me op sommige momenten de das omgedaan. Een sociaal beroep als dit past beter bij me.

Ik kan me bij de politie meer als persoon ontwikkelen.

Je krijgt als agent met allerlei mensen te maken. Zo zijn we pas in een moskee geweest. Ik was daar nog nooit eerder geweest en heb er persoonlijk niks mee, maar het was leuk om er even te kunnen kijken.

Ook binnen de politie is veel diversiteit. Alle lagen van de maatschappij zijn er vertegenwoordigd.

Ik kan er als christen echt mezelf zijn, ze staan er ook niet raar van te kijken als ik bid voor het eten.”

ZIE JE OP TEGEN DE RAUWE KANT VAN HET POLITIEWERK? „Ik zit er niet op te wachten iedere week geconfronteerd te worden met dodelijke ongevallen, maar ik ga ze ook niet uit de weg. Bovendien word je tijdens de politieopleiding ook daarin goed begeleid. Je hoeft niet mee naar binnen bij de vondst van een lichaam als je daar nog niet aan toe bent.

Er is weleens onderzoek gedaan naar het werk van een politieagent, en daaruit bleek dat je in anderhalf jaar tijd meer kunt meemaken dan een ander mens in zijn hele leven.

terdege *

16 DECEMBER 2020

99

Speciaal aanbevolen NIEUW

Plicht en zegen

Rijke belofte

NIEUW

Thomas Boston

Van de serie ‘Ontmoetingen met puriteinen’ Echt geluk Andrew Gray

Ebenezer Erskine 96 pagina’s

64 pagina’s

96 pagina’s

8,95

7,95

8,95

E-book € 6,99

Vaste hoop

Ware liefde

Het beste

Joseph Alleine

Hugo Binning

Richard Sibbes

72 pagina’s

112 pagina’s

56 pagina’s

8,95

8,95

7,95

E-book € 6,99

E-book € 6,99

E-book € 6,99

Bestel nu op www.debanier.nl, ga naar de boekhandel of bel 055-5390650

bestel nu...

Nieuw

O ok m ooi aals ls ggeschenk eschenk Ook mooi www .andrenieuwkoop.com www.andrenieuwkoop.com 100

terdege *

16 DECEMBER 2020

INTERVIEW

„Ik merk dat ik het van tijd tot tijd echt nodig heb om lekker te kunnen spelen” Maar we leren daar tijdens de opleiding goed mee omgaan.

Ik heb nu drie reanimaties meegemaakt, en alle drie de personen hebben het helaas niet gehaald.

Daar kun je niet mee rond blijven lopen, anders ga je dit vak niet trekken. Onderling praat je als collega’s daarover en is er vanuit de politie goede begeleiding bij heftige incidenten.”

Je komt in totaal verwaarloosde woningen terecht en ziet soms kinderen die aan hun lot worden overgelaten. Dan denk je: hoe kan dit?

Tegelijkertijd moet je dat loslaten.

Natuurlijk geeft zoiets weleens een gevoel van onmacht. Binnen de politie heb ik een netwerk waar ik met vragen terechtkan. Mensen als Ben de Raaf. Daar ben ik blij mee.”

JE OPLEIDING ZIT ER NU BIJNA OP? „Officieel duurt die ruim twee jaar, en ik heb er nu een jaar op zitten. Sinds vorige maand mag ik de straat op, samen met een ervaren agent. Dan kom ik nog niet meteen met de zware kanten van het po-

litiewerk in aanraking. Eerst moet je bijvoorbeeld auto’s aan de kant leren zetten en kentekenbewijzen controleren. Een fout geparkeerde auto mag je op de bon slaan om te leren werken met het bekeuringssysteem.” Hij lacht. „Ik vind het persoonlijk niet altijd zo erg als een auto verkeerd geparkeerd staat, maar het is wel goed om ook hierop te handhaven.

Wist je trouwens dat ik als agent niet altijd verplicht ben iemand te bekeuren? Ik heb een discretionaire bevoegdheid. Dat houdt in dat ik het ook bij een waarschuwing mag laten. Maar als leerling moet je natuurlijk wel je oefenmomenten pakken.”

KOM JE NOG AAN JE HOBBY TOE? „De ene keer heb ik er meer tijd voor dan de andere keer. Maar ik merk dat ik het van tijd tot tijd echt nodig heb om lekker te kunnen spelen. Wel vind ik het fijn dat er al even geen zangavonden zijn geweest. Ik mis ze, maar na alles rondom mijn Facebookbericht is

het prettig om niet meteen een zangavond te hoeven begeleiden.

Dan had ik daar ook niet lekker gezeten. Laat het stof eerst maar eens neerdalen.

Soms doe ik een livestream op YouTube. En pas ben ik voor opnames in Dordrecht geweest, van een uur of twaalf ’s morgens tot tien uur ’s avonds. Dan ben ik lichamelijk uitgerangeerd, zo’n mechanisch orgel is best wel aanpoten. Na afloop voel je de spieren in je schouders en je rug, omdat je constant een aantal kilo’s naar beneden aan het duwen bent. Maar in mijn hoofd zou ik best nog wel verder kunnen spelen.

Ik heb wel gemerkt dat mijn orgelspel in coronatijd veranderd is. Ik richt me meer op het spel zelf en maak langere voorspelen, omdat er niet meer gezongen wordt. Dan ga je je spel meer ontwikkelen, want je moet toch een dik uur vol spelen zonder tussenzang.”

TERDEGE.NL/PSALM98 VOOR EEN VIDEO.

terdege *

16 DECEMBER 2020

101

De komst van één Kind veranderde de wereld…

Verander jij de wereld van één kind?

Ga naar www.redeenkind.nl/iksponsor

Maak vooraf kennis met je KRAAMVERZORGSTER! Meld je aan op curamaternae.nl

Fantasie over Psalm 98 222 Fantasie overPsalm Psalm 98 98 vers vers Fantasie over vers " Hij heeft gedacht aan Zijn genade " " Hij heeft gedacht aan Zijn genade "

Mel.: Bourgeois Mel.: Louis Louis Bourgeois Bew.: André Nieuwkoop Bew.: André Nieuwkoop

Traditiegetrouw stelt Terdege ook een klavarskriboversie van de psalmbewerking ter beschikking. Mail naar redsecr@rd.nl voor een digitaal exemplaar of bel 055-5390333 als u de bladmuziek per post wilt ontvangen.

S S A A: :. .   Â. Â.     . Â. Â.Â.Â.Â.Â.Â. . ÂÂÂ. . .   Â. .    . . . .  Â Â. .  Â . .   Â. .    . . ii OrgelOrgel EE S :S : Â  Â Â Â  Â   Â  Â            Â EE S :S :

Klavarskribo

Ped. Ped.

4

  K K  KK

S

A . . . . . . . .Â

Org.

Ped.

E S ÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂ B ES

Â

K

Â

Â

ÂÂ

KK

ÂÂ

ÂÂ

ÂÂ

K

Â

K

. .  . .  . . . . . .   .S   Â Â                    S        S     Â

K

Â

K

Â

Â

Â

Â

. . . . . . . . . . .  . . . . . . . . .  S         Â  Â   A

7

Org.

A Ped.

S

ES

    S            S                                Â

Â

Â

Â

Â

Â

Â

Â

Â

Â

terdege *

Â

Â

16 DECEMBER 2020

103

.. . .

S   . . . . . .  . . . .S  . .  . . . .S  . . .R  .   A

10

Org.

A Ped.

S

ES

                            S         ÂS      SÂR   Â

Â

Â

Â

Â

Ped.

Â

Â

Â

SÂ

Â

S Â A Â Â Â Â ÂÂ ÂÂ Í Í Â Â Â Â Â Â ES Â Â Â Â Â Â ÂÂÂÂ

. . . .

2Â : 4 ‰ Â Â Â Â Â ÂÂ ÂÂ Â ÂÂ Â Â Â

ES

2 4

13

Org.

Â

Â

F

16

    ‰

2 ÂÂÂÂÂÂÂÂ :ÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂ 4 :Â

‰

K

K

Â

S

A . . . . . .  Â. . .   Â. .    . . . . . . . .  Â

Org.

Ped.

E S Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â ÂB ES

Â

K

Â

Â

Â

K

K

Â

K

Â

Â

Â

S . .   Â. .    . . . . . .   .S  . .   Â. .        A

19

Org.

A Ped.

S

ES

                S            S            S        Â

K

Â

K

Â

Â

Â

Â

Â

 terdege *

Â

Â

16 DECEMBER 2020

105

Beleef & ontmoet HOTELARRANGEMENT EXCLUSIEF VOOR TERDEGE-ABONNEES

Korting

€ 40,p.p.

Een mooie dag ...verdient de aandacht!

Beleef echte gastvrijheid in w

Twente

Ontdek de schitterende natuurpracht van dit gastvrije stukje Nederland. U verblijft in het gemoedelijke 3-sterren Landhotel ’t Elshuys in Albergen dat landelijk gelegen is.

Weiden, bossen, beken enwatermolens wisselen elkaar af in een prachtig glooiend landschap met schitterende vergezichten. In het nabijgelegen stadje Ootmarsum waant u zich in vroegere tijden.

Bij ons ga je stralend de deur uit Maak een afspraak zodat privacy is gegarandeerd

Informatie * * * * * * *

2x overnachting inclusief heerlijk Twents ontbijtbuffet 2x heerlijk 3-gangen diner 1x gratis borrelgarnituur ('s avonds) 1x gratis gebruik massagestoel Gratis gebruik van koffie- en thee faciliteiten Gratis fiets- en wandelroutes Gratis WiFi & parkeren

Voorstraat 15 - Sint-Annaland - Tel. (0166) 65 24 90 maandag gesloten, vrijdagavond koopavond

www.denengelsmanenvandriel.nl

Prijzen 3-daags voordeelarrangement van € 149,- p.p. voor € 109,- p.p.

De prijs is excl. toeristenbelasting à € 1,75 p.p.p.n. en € 9,50 reserveringskosten per boeking. De actie is geldig t/m 30 april 2021. O.v.v. prijs-, zet- en drukfouten.

Ondanks de corona maatregelen kunt u wel een hotel boeken.

Het hotel houdt zich aan de RIVM richtlijnen.

Reserveren www.goedverblijf.nl/erdee0620 of telefonisch via 085 - 489 90 19.

Goedverblijf.nl

HELP JIJ ONS KIND TE ZIJN? Met € 20,- per maand helpt u één van de bewoners in een christelijk tehuis in Bethlehem.

WWW.JEMIMA.NL/financiele-adoptie

22

A Org.

A Ped.

. . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . .  . . .      S       S

ES

            Â Â Â Â Â Â    S               Â

Â

Â

Â

Â

Â

Â

Â

Â

. . . .

S  .  .  . .  . . . . . . . . A

25

Org.

A Ped.

S

ES

        Â          S     S   S R   Â

Ped.

S Â A Â

Ped.

Â

Â

QQ ÂÂ Â

R ‰‰

Â

ES „ „ 31

Org.

Â

 „„

Â

Â

. . . .  . . .  .       F       Â

SÂ

Â

Â

Â

Â

‰ Â Â ‰ Â Â j Q Â Â R Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â ÂÂÂÂÂÂÂÂÂ Â ÂÂÂÂ E S Â Â Â QÂ Â S Â A ÂÂ

28

Org.

Â

Â

Â

Â

Â

Â

„ „ Â Â

 Â

 Â

 ‰ 6‰ 4

Â

Â

Â

„ „

ÂÂÂ ÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂ Â Â 6 ES B 4 ÂÂÂ ÂÂÂ ÂÂÂ ÂÂÂ ÂÂÂ ÂÂÂ Â Â Â Â Â Â ES 6 Â SÂ ‰ ‰ 4 Â Â Â Â ‰ ‰ terdege *

16 DECEMBER 2020

107

“Mijn vader v sloeg liever dan dat hij praatte”

“Nu ben ik veilig!” was de reactie van Elle toen

Zoals het Inloophuis, waar daklozen en eenza-

ze bij De Hoop kwam. Een geruststellend ge-

men een maaltijd ontvangen én een luisterend

voel, na jaren van onrust. Elle had een zware

oor geboden wordt. Of pastorale gesprekken,

jeugd met seksueel misbruik door haar broers

waarin cliënten terecht kunnen met geloofs-

en fysiek geweld door haar vader. Hij sloeg

vragen. We bieden hoop.

liever dan dat hij praatte. Elles huwelijk was moeizaam door de verslaving van haar man en

Kracht van Hoop

haar eigen verleden. Met moeite hield ze zich

Geef jij mannen en vrouwen die worstelen met

staande.

leegte ook de kracht van HOOP? Word donateur voor 7,- euro per maand, steun daarmee de extra

Soms is er geen familie, geloof of hoop om op

projecten en ontvang als teken van verbinding

terug te vallen. Cliënten bij De Hoop herkennen

een powerbank. We hopen dat je dan ook mee-

dat als geen ander. De leegte wordt verdoofd

bidt voor onze cliënten, elke keer als je telefoon

met alcohol, drugs of een ander middel: een ver-

energie nodig heeft. Zo zijn ze verzekerd van een

slaving ligt binnen handbereik.

constante stroom aan gebed en wordt er geput uit de Bron die de meeste kracht geeft.

De Hoop – Christelijke ggz-instelling Bij De Hoop krijgen mannen en vrouwen met een verslaving of psychische problemen professionele hulp. Daarnaast steunen we hen met extra projecten, die de overheid niet vergoedt.

Help mee!

Geef hoop en ontvang een powerbank

Ga nu naar vriendenvandehoop.nl/kracht-van-hoop

Vrienden van

33

A Org.

A Ped.

‰ S ‰ S

 Â

 Â

 Â

 Â

‰ :‰

‰ ‰

F Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â SÂ Â Â Â Â Â Â Â Â Â : Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â

ES Â Â

 Â

Â

SÂ

:„ „

Â

Â

S A . .   Â. .    . . . . . .  Â. . .   Â. .       Â

35

Org.

Ped.

ES ÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂ ÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂ ÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂ ES 38

Â

K

Â

K

S

A . . . . . . . .Â

Org.

Ped.

E S ÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂ B ES 41

A Org.

K

Â

Â

Â

K

Â

K

. . . . . . . . . . Â Â Â                 S            S     Â

K K K K K        . .  . .  . . . . . . . . . . . . . .     . .      S    S

f

                    Â Â    S        SÂ Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Ê Ê ES .  K K  Â.        Â.  A

Ped.

Â

terdege *

16 DECEMBER 2020

109

44

A Org.

Org.

S

              Â Â  Â Â                 S     Â Â Â   ES       Â   S   A

Ped.

S

                   S         S   RÂ Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Ê Ê Ê ES Ê Â Â.    Â.  ÂÂ.. ‰  .   . . . . . . . . . . . . .   .

47 . Â Â Â Â Â Â . Â Â S Â ÂÂ ÂÂ A A

Ped.

. . . .

S  .  .  .  . . . . . . . . . . . . . ‰

S ÂÂÂÂÂÂ A Í

50

Org.

‰ Â Â S ‰ Â Â A : g S A : ÂÂÂ ÂÂÂ ÂÂÂ ÂÂÂ ÂÂÂ ÂÂÂ ÂÂÂ ÂÂÂ

53

Org.

Ped.

‰ ‰ Í

‰

:

6 ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂÂ ÂÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ 4 ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂÂ ÂÂÂ ÂÂÂ ÂÂÂ ÂÂÂ ÂÂÂ ÂÂÂ ÂÂÂ : ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ ÂÂÂÂÂÂÂÂ ÂÂ ES 6„ Â Â : ‰ Â 4 Â Â Â Â Â Â Â Â Â „ Â Â A

Ped.

S

 ÂÂ Í Í

Ê Â Â Â 6 Â. ÂÂ 4 Â.

ES : Â Â Â Â

‰ ‰

S‰ S‰

 R‰  R‰

ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂÂ ÂÂÂ ÂÂÂÂÂÂÂÂ ÂÂÂÂÂ Â ‰

S‰

 ‰.

SÂ SÂ

„ „

ÂÂ S ÂÂÂ ÂÂÂ ÂÂÂ ÂÂÂ ÂÂÂ ÂÂÂ ÂÂÂ ÂÂÂ ÂÂÂ ÂÂÂ „ „

terdege *

16 DECEMBER 2020

111

57

A Org.

60

A Org.

A Ped.

      „

S

SÂ Â Â Â Â Â Â Â „

S „ S

ES

                        S S       S                Â

K

Â

Ê Â.  ‰ S Â. ‰ A Í

„ L„    ‰‰ Í

63

Org.

67

A Org.

A Ped.

S

K

Â

Â

Â

K

Â

Â

    ‰.

‰.

Â

 ÂÂÂÂ

ÂÂ ÂÂ ÂÂ

ÂÂ ÂÂ Â Â Â ‰ Â R Â Â Â Â Â Â Â Â S Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â ÂÂ ÂÂ Â Â Â ÂÂ ‰ Â Â Â Â Â Â Ê „ ES Ê Â J L L Â ÂÂ Â „ Â Â RÂ Â SÂ Â Â Â A

Ped.

    S   Â

      R        S                          S        ES   K K ‰  K  K     ‰ A

Ped.

S Â

S Â S

ES

ÂÂÂÂÂ

ÂÂÂÂ Â

ÂÂÂÂÂ

    ‰   Â

R ÂÂÂ S ÂÂÂÂ ÂÂÂÂ R ÂÂÂ ÂÂÂ ÂÂ ÂÂÂ ÂÂÂ Â Â Â Â RÂ Â Â Â „ „

              S               Â Â

Â

Â

Â

Â

SÂ SÂ

RÂ RÂ

terdege *

16 DECEMBER 2020

113

Uniek in Nederland: een compleet ingerichte showroom. Of het nu gaat om de kleuren op de wanden, de tegels op de vloer of de detail afwerking met lijsten en plinten; u vindt het bij Kleur & Sfeer

Escudostraat 11 2991 XV Barendrecht 010 438 41 63

w ww. s l a a p we l. n l

Al meer dan 30 jaar

DÉ SPECIALIST!

AV E K • H O M E C OL L E C T I ON • P U L L M AN • T E M P U R • VAN DY C K E. A .

. . .  . . . . . . . . . .                Â. .     S   A

71

Org.

Ped.

S

ÂÂÂ ÂÂÂ ÂÂÂ ÂÂÂ ÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂ ÂÂÂ ÂÂÂ ÂÂÂ ÂÂÂ Â Â Â Â Â Â Â Â Â Ê Â ES Â K Â K J L J Â Â K Â Â Â A

..

S . . .   .  Â. . .  . .       S         A

74

Org.

                   S            S                 ES J K K K L Ê Â Â Â Â Â Â Â A

Ped.

S

S . .  . .      ‰       A

77

Org.

80

A Org.

A Ped.

 Â. Í

 Í

S

    S            SÂ Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Ê ES K K K Ê Â Â .      Â.  A

Ped.

Â.

S S

ES

Â.

 ‰ Í

                Â.

Ê SÂ ‰

     S   Q R          SÂ Â Â Í LK   Â  Â   Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â S   Â   ÂÂ Â Â Â Ê Â.             Â. Â

ÂÂÂR ÂÂ L K Â Â Í Ê Â Â Â S Â ÂÂ L K SÂ ÂÂ S ÂÂ ÂÂ Q Â ÂÂ

terdege *

16 DECEMBER 2020

115

Betrouwbare natuurlijke gezinsplanning vacature

• breng je cyclus in kaart met Sensiplan • vermijd met hoge betrouwbaarheid (99,6%) zwangerschap • of gebruik deze kennis om juist sneller zwanger te raken

Een goede woon- en werkplek En wanneer kies jij voor ons?

• meest complete kennis over je eigen cyclus • meest complete kennis over je eigen cyclus • sympto-thermale methode: temperatuur en cervixslijm in • sympto-thermale methode: temperatuur en cervixslijm in dubbele controle dubbele controle • betrouwbaarste natuurlijke methode (erkend door WHO) • betrouwbaarste natuurlijke methode (erkend door WHO) • eenvoudig te leren en toe te passen • eenvoudig te leren en toe te passen • cursussen en begeleiding door gecertificeerde consulten • cursussen en begeleiding door gecertificeerde consulten

Zorgverzekering Pro Life vergoedt de cursus in alle aanvullende verzekeringen

natuurlijk

•

gezond

•

betrouwbaar

www.sensiplan.nl

Ondanks de uitdagingen rond personeelsbezetting en coronamaatregelen konden wij ook dit jaar onze cliënten de benodigde zorg en ondersteuning geven. Ook zijn diverse mensen als nieuwe medewerkers benoemd en de uitdaging bij ons aangegaan. Fijn dat we zo samen mogen zorgen voor een goede woon- en werkplek voor onze cliënten.

Wil jij een nieuwe start maken en kiezen voor ons mooie werk? Kom dan eens kennismaken met ons. Mail ons je cv via vacature@deschutse.nu of kijk op werkenbijdeschutse.nl.

De Schutse Zorg wat er écht toe doet

84

A Org.

Ped.

„ S ‰‰„

ÂÂ Q ÂÂÂ

S ‰ A ‰„

ÂÂ Q ÂÂÂ

ES „ „

Ped.

KK

‰. ‰. k

K k

Q ÂÂÂ

h ‰‰ ‰‰

Q ÂÂÂ

ÂÂ Â

ÂÂ Â

ÂÂ Â

ÂÂÂ QÂÂÂÂ Â

ÂÂ

ÂÂ Â

ÂÂ Â

ÂÂ QÂÂÂÂ Â Â

6 4

  Â

 QQ ÂÂ

64

SÂ RÂ SÂ RÂ

‰

64

‰‰ ‰‰

ÂÂ ÂÂ ÂÂ Â ÂÂ Â SÂ Â Â

 ‰Â  Â :  ÂÂ

S6 ‰ A 4 ‰‰

‰„„  Â

‰‰ ‰‰

ÂÂ ÂÂ ÂÂ Â ÂÂ Â SÂ Â Â

 : ‰Â Â ‰Â Â „„ Â‰

E S 64

   S  „„ SÂ

S Q ‰‰‰ A

Org.

A

S

ES

‰ Q ‰‰

ÂÂ ÂÂ Â Â ÂÂ ÂÂ Â

SÂ RÂ ‰ SÂ RÂ

 ‰  Q R  6  ‰ 4

A

S

 S   Â R  ÂÂÂÂ

E S SÂ SÂ Â SÂ SÂ Â

‰Â S  R S ÂÂÂ

‰.

 RR ÂÂ

Â

. R   Â  R ‰.. S  R  S  Â ‰   S   :   Í

6 ‰  ‰‰ ÂQ R  4 S‰Â R S  ‰.S R   Â  : R ÂÂÂ... S  R  S ÂÂ Â Í Â Â Â R  64    QQ    : Â. ÂÍ Â Â Â Â Â

S S ÂÂÂ Â ÂÂ R ÂÂÂ ÂÂÂ Â Â Â Â A

Org.

‰Â  „  Â „   ‰

    :„      S „

96

Ped.

‰‰ ‰

‰„„  Â

92

Ped.

‰‰.. ‰‰‰...

Koraal

S 6 ‰‰‰ A 4

88

Org.

‰‰‰..‰... u K ‰ K

ÂÂ Â Â Â

‰„‰

ÂÂ S ÂÂ

‰‰ ‰‰

ÂÂ Â

ÂÂ Â

‰‰ ‰

‰ ‰

‰„‰

ÂÂ S ÂÂ

‰‰‰

ÂÂ Â

ÂÂ ÂÂ

‰‰ ‰

‰‰‰

‰. ‰.

 Â

 Â

Â

Â

‰

‰

 Â

terdege *

16 DECEMBER 2020

117

WINTERACTIES BIJ ORGELCENTRUM ANDANTE

Viscount Chorum S40 Licht Laminaat *

€ 4.995,-

voor € 4.250,-

Mixtuur Intrada II Licht eiken *

€ 11.495,me Hauptwe t gratis rk t.w.v. € sampleset 545,-

Johannus Studio 150 Licht Laminaat *

€ 5.495,-

voor € 4.500,-

Content C Clavis 224 de luxe Cla Zwart Z wart op eik eiken en * M Met et cconvolutiegalm! onvolutiegalm!

€ 5.975,-

voor € 5.250,* andere kleuren mogelijk

ieke orgels aad klassieke voorrraad te voor tste groots De De groo zowel nieuw als occasions

Dealer van de merken

JJohannus, ohannus, Visc Viscount, ount, C Content, ontent, D Domus, omus, M Mixtuur ixtuur Industrielaan 26 • Veenendaal • tel 0318 505063 • info@andanteorgels.nl • www.andanteorgels.nl

 ‰ S  ‰ A

S ÂÂ Â

„Â Â ‰

S Â A ÂÂ ÂÂÂ ÂÂÂ ÂS ÂÂÂ

„„„  ‰

ES

„ „

100

Org.

Ped.

Org.

Ped.

  ‰ Ê 104  S S ÂÂÂ...  Â  A Í S . ÂÊ A S ÂÂÂ..  ÂÂÂ Í E S Â. Ê S   108

S

A :

Org.

A Ped.

S

ES:

64 ‰‰

ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ Â Â Â Â

‰ : ‰‰

‰‰‰‰

64 ‰‰ ‰ 6 ‰ 4 ‰

ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ Â Â Â Â Â Â Â ÂÂ ÂÂ

: ‰ ‰‰

‰‰‰‰

: ‰

‰

  ‰‰  Â  ‰ S  RÂ

     Â Â ‰‰     R    S S  6   Â    Â   : 4

‰‰ S  R  ‰

  6  Â R    S S  4 ‰‰Â  Â    Â  :

ÂÂÂ Â

  ‰‰  Â

  ‰ Â

64 Â S Â Â ‰ SÂ Â ‰

RÂ RÂ

‰ R ÂÂÂ

S ÂÂ

ÂÂ Â Â Â R ÂÂ

ÂÂÂ Â ÂÂ Â Â

ÂÂÂ ÂÂÂ Â Â

u „„ ‰

‰ R ÂÂÂ

S ÂÂ

ÂÂ Â Â R ÂÂÂ

ÂÂÂ S ÂÂ ÂÂ Â Â

ÂÂÂ R ÂÂÂ Â Â

„„‰

Â

   Â

Â

SÂ SÂ Â Â

Â

RÂ Â

:

‰ k u ‰

„ „ k

Naspel

S ‰  Â  Â  ‰Â Â Â  Â  ‰Â Â Â  Â  ‰‰  Â Â A

111

Org.

A Ped.

S ÂÂÂÂÂÂÂÂ ÂÂÂÂÂÂÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂÂ ÂÂÂ ÂÂÂ ÂÂÂ ÂÂÂ ÂÂÂ ÂÂÂ ÂÂÂ ÂÂÂ ÂÂÂ ÂÂÂÂÂÂÂÂÂ

ES

‰

K

Â

‰

K

Â

‰

K

Â

‰ terdege *

‰

ÂÂÂ ÂÂÂ ÂÂÂ

16 DECEMBER 2020

119

Op zoek naar de mooiste collectie

Inductie-kookpannen?

Fusion2+ 4-delig pannenset

€ 429,-

Nederlands grootste servies, pannen en bestekcollectie met de nieuwste stijlen en trends staat in...SLIEDRECHT

Pure 12-persoons 64-delig

RAW Northern Green 16-delig startset

€ 399,-

€ 249,-

Parallelweg 4-b Sliedrecht - Tel. 0184 - 41 10 16 - www.hensbergenserviezen.nl

‰   S  S ‰‰ ‰

S ‰  Â  Â  Â‰.    A

115

Org.

A Ped.

S

ES

ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂÂ ÂÂÂ ÂÂÂ ÂÂÂ S ÂÂÂ ÂÂÂ S ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂÂÂÂÂÂÂ ÂÂÂÂÂÂÂÂ ÂÂÂÂÂÂÂÂ K

‰

Â

K

‰

‰ ‰         S     ‰‰ A A

Ped.

S

ES

ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂÂ ÂÂÂ ÂÂÂ ÂÂÂ ÂÂÂ ÂÂÂÂÂÂÂÂ ‰

‰

Ped.

S

ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂÂ ÂÂÂ ÂÂÂ ÂÂÂ ÂÂÂÂÂÂ ÂÂ ES ‰ K Â ‰

Org.

Ped.

ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â Â ÂÂ ‰ ‰

K

 Â

‰  Â ÂÂ

ÂÂ ÂÂ

‰

ÂÂ ÂÂ ÂÂ Â Â Â Â Â Â Â S Â Â Â Â ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ Â Â Â ÂÂ ÂÂ ÂÂÂ Â Â Â Â Â SÂ Â Â Â

ÂÂÂÂ

ÂÂ Â

ÂÂÂ Â

‰‰ ‰‰

JJ

‰‰ ‰‰‰

JJ

Â

 Â

‰ ‰

J

‰ ‰

J

ÂÂ Â

S K A K

ÂÂÂÂ

ES K

Â

S K A K

‰  Â  ‰‰

‰.‰ ‰

„‰ ‰„

ÂÂÂÂ

127

  ‰

‰

ÂÂ Â ÂÂ Â ÂÂÂ Â ÂÂÂ Â ÂÂ Â ÂÂ Â Â S Â Â Â Â Â Â ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂ ÂÂÂ S Â ÂÂ Â Â Â

S ‰‰‰..

A .

A

Â

‰

‰

123

Org.

S‰

‰  ‰

119

Org.

‰.ÂÂ Â Â Â ÂÂ ÂÂ

ÂÂ Â

J

‰‰„ ‰„

ÂÂ ÂÂÂ Â Â

J

N terdege *

ÂÂ Í Ê ÂÂ ÂÂ Í Ê Â

ÂÂ ÂÂ ÂÂ S ÂÂ

ÂÂ ÂÂ

ÂÂ ÂÂ

ÂÂ ÂÂ

S‰ S‰ Ê ‰‰‰...   Â L ‰‰.. Í L Ê Â L ‰‰‰‰...  ‰ .. Ê Â L ‰‰.. Â

u „„ „„

„„ „„ „ „ k

tie DECEMBER A d é d J 2020 16

121

Voel je thuis bij De Bongerd Het mixen en matchen van stijlen doen wij graag. Het zolang totdat jij zegt ‘dit is mijn stijl, hier voel ik mij thuis!’ Zo kan een strakke basis prima samengaan met landelijke meubelen en een grafisch lijnenspel in zwarte accenten. Een eigentijdse plant mag best in een authentieke kruik.

Ben jij ook op zoek naar zulke verrassende combinaties? Kom snel langs in onze showroom.

Wij denken graag met je mee.

De Bongerd 7.500 m2 | Batterijenweg 19b, Kesteren | tel. (0488) 48 8855 | www.debongerd.nl

Lasergamen met je vrienden is heel wat minder onschuldig dan je denkt.

Permanente oogbeschadigingen liggen op de loer. tekst: BART VAN DEN DIKKENBERG beeld: GETTYIMAGES

124

bureau presenteerde onlangs de Oceanbird, een vrachtschip waarop 7000 auto’s passen.

Voor de voortstuwing zorgen 80 meter hoge kunststoffen zeilen. Ze geven het schip een snelheid van zo’n 20 kilometer per uur. Een reis met de Oceanbird duurt wel 1,5 keer langer dan met een gewoon schip, maar het brandstofverbruik ligt maar liefst 90 procent lager.

Robot ‘voelt’ pijn Kan een robot pijn voelen? Gekke vraag misschien. Australische onderzoekers hebben een pijngevoelige kunsthuid gemaakt. Deze ‘voelt’ pijn zoals de menselijke huid dat doet. De Australiërs noemen de huid een grote stap vooruit in de ontwikkeling van intelligente machines en protheses. Iemand met kunstledematen kan daardoor voelen of iets bijvoorbeeld scherp of warm is. Robots met enig ‘menselijk gevoel’ slijten minder snel en zijn veiliger in hun contact met echte mensen.

terdege *

16 DECEMBER 2020

MEDISCH

TECHNIEK

Weleens in Lelystad op de Bataviawerf geweest? Daar ligt de Batavia, een zeilschip waarmee de Nederlanders de wereldzeeën bevoeren. Die schone zeilschepen zijn allang vervangen door oceaanstomers op stookolie. Door de klimaatdiscussie kunnen zulke vervuilende schepen eigenlijk niet langer, vindt Wallenius Marine in Stockholm. Het ontwerp-

DUURZAAM

ZEILSCHIP VOOR 7000 AUTO’S

Gevaarlijke las ergame

Rechtstreeks in een speelgoedlaser kijken, is beslist niet ongevaarlijk. Een tiener uit Ohio (VS) is tijdens een lasergame met vrienden permanent een deel van zijn gezichtsvermogen kwijtgeraakt. Op de geraakte plekken laat het netvlies los, zo blijkt uit een medisch rapport van Amerikaanse artsen. Mensen onderschatten het gevaar van dergelijke lasers, stelt hoofdauteur Carol Vitellas van de Ohio State University. Zelfs een kortdurende blootstelling kan leiden tot permanent verlies van het gezichtsvermogen.”

Rusl and, India en China hebben ze al: hypersonische kruisraketten.

Deze wapens kunnen snel ler dan het geluid toeslaan, en zijn daarom erg moeilijk uit te scha kelen. Ze vormen een grote bedreiging voor de Amerikaa nse vliegdekschepen. De Verenigde Staten kunnen daarbij natuurlijk niet achterblijven. De Amerikaa nse luchtmacht testte onlangs met succes de hypersonische raketten van fabrikanten Lockheed Martin en Raytheon Tech nologies.

De projectielen zijn vijf keer snel ler dan het geluid. De wapens zijn uitzonderlijk manoeuvreerbaar en erg moeilijk op te sporen met

Vlechtjes onder de oksels Waarom heeft niemand vlechtjes onder de oksels, of dragen mannen geen paardenstaart op hun borst? Ook als het haar wordt weggeschoren, keert het in de oorspronkelijke lengte weer terug. Dat komt doordat de structuur en de genetische samenstelling van lichaamsbeharing anders zijn dan die van hoofdhaar. Vrouwen hebben bijvoorbeeld vellusharen op hun wangen, dunne haartjes zonder pigment. Die worden niet langer dan een centimeter. Andere lichaamsbeharing zoals schaam- en okselhaar is afhankelijk van het mannelijke hormoon testosteron. Hoofdhaar, wimpers en wenkbrauwharen groeien weer op een andere manier.

radar.

Boom Supersonic heeft zijn XB-1 technology demonstrator uitgerold – een kraamkamer voor technologie die uiteindelijk zal leiden tot een levensgroot supersonisch vliegtuig dat zowel brandstofefficiënt als kosteneffectief is

XB-1 demonstrator Bemanning: Twee (piloot, vluchttestingenieur) Lengte: 21 m Max kruissnelheid: Mach 2,2 (2.715 km/u) Bereik: 1.852 km Klimsnelheid: 50,8 m/sec Plafond: 18.288 m

Krachtbron: Drie General Electric J85-21 jetmotoren zonder nabrander. Gebruikt eerste koolstofneutrale brandstof van Prometheus Fuels

Boom Overture supersonic airliner Lengte: 46 m Max. kruissnelheid: Mach 2,2 Bereik: 8.330 km non-stop

Krachtbron: Drie brandstofefficiënte turbofans.

Overeenkomst met Romp: ComposietmateriaalTarief transatlantische retourvlucht: Rolls-Royce systemen van koolstofvezel Rond $ 5.000 – vergelijkbaar met hedenaangekondigd kunnen hoge temperaturen aan daagse business class Capaciteit: 55 stoelen

Spanwijdte: 5,2 m

REISTIJDEN Boom / Normale passagiersvlucht

Tokyo-San Francisco 5 uur 30 min / 11 uur New York-Londen 3 uur 15 min / 7 uur Sydney-Los Angeles 6 uur 45 min / 15 uur

GRAPHIC

Supersonische airliner Overture van Boom

® TERDEGE - Bronnen: Bloomberg, Boom Supersonic, Biomass, Foto: Boom Supersonic

MILITAIR

Razendsnelle raket

Boom Supersonic heeft zijn technologiedemonstrator XB-1 aan de pers getoond. Het toestel is een 16 DECEMBER 2020voor 125 terdege * testplatform een economisch rendabel, supersonisch passagiersvliegtuig.

Jan /Lammie Post Geaccrediteerde opleiding tot

Goedkoop snoep inkopen voor wederverkoop!

Speciaal voor kerken, scholen, stichtingen, verenigingen, goede doelen e.d.

Goedkoopsnoep Speciale prijzen voor goede doelen! inkopen voor wederverkoop. Aanbieding!! Zakjes Kijk op de website voor meer aanbiedingen! met 10 rollen snoep vanaf... € 2,49. Kijk voor meer Speciale fair-aanbieding: verschillende aanbiedingen op de website 10 wwwgoedkoopsnoep.nl.

Velen maken hier al gebruik van! rollen snoep … vanaf € 3,99

Psychosociaal Therapeut op HBO niveau

Jacoline: “Een opleiding die ik beschouw als het mooiste cadeau aan mijzelf én als een cadeau om door te geven.”

Benieuwd naar onze studiegids?

www.deroosopleidingen.nl

Bezoek onze open middag: 19 maart 2021

s, Groot in keu js klein in pri

06 - 36 22 60 12 Steenbank 3 8321 DC Urk www.goedkoopsnoep.nl - info@goedkoopsnoep.nl

“75 jaar Bevrijding” bij ‘t Veluws Zandsculpturen Festijn

!!NIEU

W

!!

We bli j v e n de win ter op en!

Met nieuwe expositie Diorama’s vanaf december!

Grotendeels overdekt Geopend maandag t/m zaterdag, zondag gesloten.

LET OP! Op dit moment alleen toegang met vooraf gekochte kaarten online!

Gratis parkeren Rolstoel toegankelijk

Oude Barnevelderweg 5 • Garderen • (0577) 46 24 72 • zandsculpturen.nl

COLUMN

Glazen kooitje Lekker onderuitgezakt op bed zit ik deze column te schrijven. Links liggen mijn tekenspullen met een groeiende stapel zelfgemaakte kerstkaartjes, rechts mijn telefoon en bij mijn voeten een boek. Een vreemde situatie als je bedenkt dat het drie uur is en ik normaal gesproken op mijn werk zou zijn. Maar helaas... ik zit in quarantaine. Nu drie huisgenoten corona hebben, is mijn slaapkamer de veiligste plek.

Zeven jaar geleden, in december 2013, moest ik ook in quarantaine, tóén in het ziekenhuis waar ik voor een stamceltransplantatie lag. Door de behandeling had ik geen afweer, élk virusje was levensgevaarlijk en een glazen kooitje dus noodzakelijk. Mijn kleine ziekenhuiskamer werd in tweeën gedeeld door een wand van glas. Aan mijn kant paste net mijn bed, stoel, tafel, nachtkastje en een ongebruikte hometrainer. Als mijn ouders of zus naar mij toe wilden, moesten ze een schort en handschoenen aan en een mondkapje op. Zij waren, naast de mensen van het ziekenhuis, de enigen die bij me mochten. Het ergste tijdens deze opname waren de bijwerkingen, de misselijkheid vooral. En daarmee de angst dat ik mijn sonde uit zou spugen. Gelukkig had ik veel afleiding. Twee keer per dag kwam er bezoek. Die mensen bleven aan de andere kant van de wand, maar deelden evengoed hun gezellige verhalen. Ook vanuit het ziekenhuis kwam er bezoek, bijvoorbeeld de onderwijsconsulent met wie ik enthousiast mijn wiskundesommen maakte. Wiskunde, normaal mijn minst favoriete vak.

De bezoekuren, de schooluurtjes, de knutseluurtjes met de pedagogisch medewerkers, de momenten dat de post lange brieven en lieve kaartjes bracht. Al die momenten maakten het dragelijk. Heel bijzonder was oudjaarsavond. Toen mocht de wand eventjes open en was ik zomaar vrij. Er werd een rolstoel gedesinfecteerd, er werden dekens opgezocht en ik kreeg veel warme kleding aan. Met mijn ouders, verpleegkundigen en andere patiënten ging ik naar het helikopterdek, boven op het ziekenhuis.

Samen keken we uit over de stad, de lichtjes, het vuurwerk en zo begonnen we het nieuwe jaar. Het nieuwe jaar... Op nieuwjaarsdag kwam mijn arts vertellen dat in mijn bloed de eerste donorcellen zichtbaar waren. Een hoopvol bericht en een nieuw begin.

WILLEMARIJN VERHEIJ WERKT ALS ONDERWIJSASSISTENTE OP EEN BASISSCHOOL EN IS KOMENDE TIJD BEZIG MET EEN CURSUS AAN DE SCHRIJVERSACADEMIE. SCHRIJVEN VIND ZE ERG LEUK NAAST LEZEN EN CREATIEF BEZIG TE ZIJN. SINDS HAAR ACHTSTE JAAR IS ZE ZES KEER BEHANDELD VOOR LEUKEMIE.

terdege *

16 DECEMBER 2020

127

128

terdege *

16 DECEMBER 2020

TEUS EN SUZANNE KNAPTEN EEN BOERENWONING OP

Oud in een nieuw jasje Het echtpaar Klok is handig. Samen verbouwden Suzanne (41) en Teus (42) een oude boerenwoning in Groot-Ammers tot een prachtig nieuw huis. Suzanne: ”Mijn man heeft bijna alles zelf gedaan.” tekst: JACOMIJN ARIAKHAH beeld: TINEKE VAN DER EEMS

BINNENKIJKER

anaf de straat lijkt hun huis vrij klein. Rijd je het erf op, dan kom je tot de ontdekking dat er achter de voormalige, opgeknapte arbeiderswoning nog een grote aanbouw staat. Groot genoeg voor een zeskoppig gezin.

Het echtpaar Klok woonde zes jaar geleden in een nieuwbouwhuis in Groot-Ammers. Maar de oude woningen aan de Graafland in hun dorp vonden ze al langer prachtig. „Ik weet nog dat we dit huis al mooi vonden toen we nog verkering hadden.”

Toch hadden ze het ook in hun nieuwbouwwoning goed naar hun zin. „Het leek ons leuk om een keer een opknapper onder handen te nemen, maar echt concreet hadden we dat niet. We wilden gewoon graag ooit in een oud huis wonen.

Iets nieuws neerzetten in een heel oud jasje. En mijn man wilde graag een grote schuur om te sleutelen aan auto’s en brommers.”

Als ze horen dat de woning aan de Graafland te koop komt te staan, ondernemen ze actie. Ze besluiten de makelaar te bellen en het huis te bekijken. Ze vinden het geweldig.

Als de eigenaren horen dat ze van plan zijn het huis zo veel mogelijk in de oude staat te laten, is de koop al snel beklonken.

V

GASTVRIJ Hun woning stamt uit 1825, de aanbouw uit 1890. Ongeveer, want de precieze jaartallen weten ze niet.

Ruim een eeuw was het huis in bezit van dezelfde familie, voordat het echtpaar Klok het kocht. „Veel mensen kennen het van binnenuit, omdat ze er ooit weleens gelogeerd hebben. Ze sliepen dan bij tante Teuntje, die in een deel van het voorhuis woonde.”

Suzanne geeft een rondleiding door het oudste gedeelte, met aan de voorkant een sfeervolle slaapkamer met badkamer en een zitkamer

met haard. De houten zoldering is origineel, ook van de eetkamer en het kantoor erachter. „Zie je het hoogteverschil met de aanbouw uit 1890? Hier, in het oudste gedeelte, is de zoldering veel lager.”

De familie Klok gebruikt dit deel van de woning nu nog maar zelden. „Onze oudere kinderen gaan weleens met hun vrienden in de woonkamer van het voorhuis zitten. En als we gasten hebben, kunnen die hier slapen.”

„Ik vind het vooral belangrijk dat de sfeer klopt.

Dat het een gezellig huis is, waarin iedereen zich welkom voelt”

HOOI Het nieuwe gedeelte van het huis, de voormalige stal, vormt het voornaamste leefgedeelte van de familie Klok. Niets herinnert meer aan het verblijf van koeien op deze grond. Toch lag het hooi er nog op zolder toen het echtpaar het huis in 2015 kocht.

De schuur is volledig onherkenbaar ten opzichte van vroeger. Waar zich nu een grote open keuken met zitruimte en eettafel bevindt, waren voorheen allemaal kleine kamertjes, vertelt Suzanne.

Het huis en de voormalige schuur zijn bij de verbouwing vanbinnen compleet gestript. De zoldering kwam anderhalve meter hoger te liggen. De muren werden voor een groot deel neergehaald. Onder het nieuwe dak kwamen zes slaapkamers. Ook de kozijnen, deuren en vloeren werden vervangen.

Of ze bij deze immense klus veel hulp hebben gehad? „Teus heeft bijna alles zelf gedaan. Op een gegeven moment was hij elke woensdag en zaterdag aan het klussen.

Alleen bij de vloer in de oude stal en bij de grote ramen heeft hij hulp gehad.”

Een behoorlijke tijdrovend karwei voor een jong gezin, geeft ze toe. „Maar wij vinden klussen een vorm van ontspanning. Het vergt wat, maar je maakt ook iets moois waarvan je geniet.”

Tips van Suzanne LEUKE WINKELS: De Graanbuurt in Giessenburg, onze winkel in Zeist aan de Slotlaan 287 (dutchhome.nl), Loods 5 in Sliedrecht.

RESTAURANT: Het Raadhuis in Goudriaan Schoonhoven is een leuke stad om te winkelen en dicht bij huis voor ons.

MOOIE INSTAGRAMPAGINA’S: @hofveld, @huisjedewit OVERNACHTEN: Bed and Breakfast Amazing Grace in Groot-Ammers, @bedandbreakfast_amazinggrace.

terdege *

16 DECEMBER 2020

131

132

terdege *

16 DECEMBER 2020

terdege *

16 DECEMBER 2020

133

134

BINNENKIJKER

Zelf is Suzanne, interieurstyliste en eigenaar van de woonwinkels DutchHome, verantwoordelijk voor de inrichting van hun woning. „Ik kan daar mijn hart aan ophalen.”

LANDELIJK Hun zelfontworpen keuken is een prachtige mix van landelijk en industrieel. Zwarte metalen met houtkleurige accenten en grote, donkere lampen boven het kookeiland. „Met de keuken ben ik het meest blij.”

De stoer-landelijke touch komt overal terug. In de ronde, teakhouten eettafel. In de grote, gemakkelijke banken. De grijze betonnen vloer. De sierlijke oude houten steunbalken die de keuken van het zitgedeelte scheiden. Ook het behoud van een aantal oude raampjes en de potkachel komt de sfeer ten goede. „En het gebruik van hout geeft warmte aan een interieur.”

De kleuren heeft ze weloverwogen neutraal gehouden. „Het moet voor langere tijd goed zijn. Ik vind het vooral belangrijk dat de sfeer klopt.

Dat het een gezellig huis is, waarin iedereen zich welkom voelt.”

Ook gedurende de verbouwing heeft ze overigens niet stilgezeten. „Ik heb alles geschilderd hier en boven de elektriciteit gedaan.”

De laatste hand aan hun huis legden ze een jaar of twee geleden, met de plaatsing van het nieuwe dak. Maar qua interieur heeft Suzanne de afgelopen tijd nog veel geschoven. „Vorige week heb ik nog de eettafel en de banken verplaatst.” Ze kijkt om zich heen in de sfeervolle ruimte. „Zoals het nu staat, ben ik er tevreden mee.”

Naast de keuken bevindt zich een zitkamer, met een gemakkelijke bank. Een wandgroot schilderij hangt aan de muur boven de bank. „Dat was voorheen de eetkamer.

Maar de kinderen hadden er het gevoel alsof ze in een restaurant zaten. Nu volgen we hier vaak ’s zondags de kerkdienst.”

Ook is er nog een kamer naast het eetgedeelte van de familie. De muren zijn er zwart geschilderd. Een glanzende Zundapp staat naast de bank. „Die is van mijn man”, zegt ze lachend.

Of hun huis nu helemaal klaar is?

Dat is te optimistisch gedacht, vindt Suzanne. „Mijn man heeft vorig jaar een zwembad gemaakt van de voormalige gierkelder en nu wil hij de schuur gaan opknappen.

En ook aan de tuin moeten we nog veel doen.”

Ooit hopen ze een doel te vinden voor het voorhuis, zegt Suzanne. „Dit huis willen we niet alleen voor onszelf hebben, maar ook ter beschikking stellen aan een ander.

Maar op welke manier weten we nog niet.”

terdege *

16 DECEMBER 2020

135

e

2 Kerstdag GEOPEND van 12:00 tot 18:00 uur

Outdoor kleding

en

Laarzen VOORTHUIZERSTRAAT 131, PUTTEN - (0341) 492 145 - WWW.COUNTRYLIFESTYLE.NL

UITSTEKENDE KLANTBEOORDELING: ⋆ Trustpilot

9,4

PREMIUM DEALER

„Houten stukjes hebben vaak bijzondere vormen”

Gefascineerd door het verhaal achter de puzzel

Dat mensen in coronatijd massaal legpuzzels maken, kunnen Geert Bekkering (75) en zijn vrouw Betsy (70) goed begrijpen.

“Puzzelen is gezellig en werkt ontspannend, maar ons gaat het vooral om het verhaal achter een puzzel.

Dan wordt het pas echt leuk.” tekst: RENÉ ZEEMAN beeld: UNSPLASH, BIANCA ACKERMANN & ANTON DOMMERHOLT

terdege *

16 DECEMBER 2020

137

LEGPUZZELS

e drie puzzels die in de woonkamer op tafel liggen, vallen meteen op: een jachtvoorstelling, een Bijbelse voorstelling een landkaart. „Het zijn alle drie houten exemplaren”, zegt Geert Bekkering, die samen met zijn vrouw Betsy in Enschede woont. Hij zal niet neerkijken op iemand die verzot is op kartonnen puzzels, want hij heeft ze zelf ook, maar „die van hout en met de hand gezaagd zijn het leukst.” „Bij een kartonnen puzzel zien de stukjes er min of meer hetzelfde uit, maar houten puzzelstukjes zijn in bijzondere vormen gezaagd”, vertelt Geert. Ter illustratie haalt zijn vrouw een stukje uit het jachttafereel. „Kijk, dit heeft de vorm van een geweer. Maar je hebt ook puzzels waarvan alle stukjes in de vorm van verschillende insecten zijn gezaagd.”

GEERT: „Dat is toch prachtig? Er bestaan ook houten puzzels zonder hoeken of rechte randen. Als je dan bovendien een doos zonder afbeelding hebt, is het een hele klus zo’n puzzel in elkaar te leggen.”

Een titel staat vaak wel op de doos, vertelt Geert. „Maar daar heb je niet veel aan, want dat zijn cryptische aanduidingen. Dan staat er bijvoorbeeld: ”Gekleed in sneeuwwit”. Ik denk meteen aan een bruid. Leg je de puzzel in elkaar, dan blijkt het een molen in de sneeuw te zijn. En ”Bloesem die tot bloei komt” blijkt een puzzel met twee jongedames erop te betreffen.”

Als de puzzel af is, kijken de puzzelaars —beiden doceerden in het verleden biologie— overigens amper naar het resultaat. Ze kunnen ook niet zeggen wat de mooiste puzzel is. En dat een puzzel niet compleet is, vinden ze geen ramp.

BETSY: „Het kan gebeuren dat er een stukje ontbreekt van een

D

138

terdege *

16 DECEMBER 2020

honderd jaar oude puzzel. Als het moet, zaagt mijn man met zijn figuurzaag een nieuw stukje en dat kleurt hij dan weer in.”

Op de vraag wat je moet doen als je partner niets met puzzelen heeft, kan Geert geen antwoord geven.

Samen houden ze van puzzelen en daar maakt het stel geen geheim van. Geert puzzelt al zolang hij Betsy kent. „Bij Betsy thuis hadden ze een behoorlijke verzameling houten puzzels uit de jaren twintig en dertig. Daar werd overdag aan tafel gepuzzeld. Dat kende ik niet.”

Geert kreeg aardigheid in het puzzelen, maar „het verhaal achter de puzzel vond ik fascinerender.” Met enige ironie in zijn stem: „Mensen kunnen zich amper voorstellen dat puzzels heel erg leuk zijn. Dat zijn ze misschien ook niet, maar de achtergronden zijn absoluut geweldig.”

Toen in de achttiende eeuw de eerste puzzels verschenen, ging het niet om vermaak.

GEERT: „Die hadden een educatief doel. Je had legpuzzels die landkaarten voorstelden. Zo leerden kinderen waar de landen van Europa lagen.

Je had ook puzzels met een voorstelling uit de Bijbel erop. Die konden voor Bijbelse geschiedenis worden gebruikt.” Wijzend naar de eettafel: „Die puzzel daar stelt Ruth en Boaz voor.”

HOGERE KLASSE Tot 1850 was het met name de hogere klasse die puzzelde. „Prins Hendrik bijvoorbeeld”, weet Geert. „Toen hij met koningin Wilhelmina was getrouwd, had hij niet veel meer te doen. Als tijdverdrijf ging hij onder andere puzzelen.

Een vrouw in Apeldoorn —Koopmans-van Boekeren Fessart heette ze— zaagde puzzels voor de prins.

Regelmatig stuurde hij iemand langs om er een van haar te kopen.

Had hij hem in elkaar gezet, dan was hij redelijk trots op zichzelf en liet hij zich met de puzzel op de foto zetten. Verder was hij er niet bijster in geïnteresseerd.

Met sinterklaas of Kerst deed hij de puzzels aan het personeel cadeau.

Zo zijn die puzzels verspreid en waarschijnlijk hebben wij er ook een van in ons bezit. Het is niet helemaal zeker dat de puzzel van prins Hendrik is geweest, maar de naam van de Apeldoornse vrouw

“Het verhaal achter de puzzel is mooier dan de puzzel zelf” die de puzzel heeft gezaagd, staat er wel op.”

Geert voegt er direct aan toe: „Dat verhaal over prins Hendrik vind ik eigenlijk veel leuker dan die puzzel zelf. Vraag me dan ook niet wat erop staat. Ik zou het niet weten.”

BETSY: „De puzzel was aardig, maar niet bijzonder. We hebben hem in geen jaren gezien.”

De verhalen achter de puzzels ontdekte het echtpaar toen het een boek in handen kreeg over de geschiedenis van de Engelse legpuzzel. Het werk was begin jaren zeventig van de vorige eeuw uitgebracht.

GEERT: „De schrijfster, Linda Hannas, had achter in haar boek vijf pagina’s aan de puzzel op het Europese vasteland gewijd.

Toen ze haar man vergezelde, die voor zijn werk de Noordzee overstak, ontdekte ze namelijk dat puzzels op het continent anders waren dan in Engeland. Ze heeft

“BIJBELSE PUZZELS PASSEN BIJ ME” Marion Riemens (66) uit Eemnes verzamelt legpuzzels in het algemeen, maar Bijbelse in het bijzonder. „Die passen bij me.”

Riemens puzzelt van jongs af aan. „Mijn ouders deden het al en dan krijg je het bijna automatisch mee”, vertelt ze. Toen ze ouder werd, was ze er minder mee bezig, tot ze eind jaren tachtig een aankondiging zag van een puzzelwedstrijd in haar woonplaats. Ze schreef zich in en werd tweede. „Voor een exemplaar van duizend stukjes kreeg je vier uur. Dat lukt je niet in die tijd. Het gaat erom wie de meeste stukjes heeft aangelegd. De jaren daarop werd ik eerste.”

Bij de wedstrijd lagen clubbladen van het Nederlands Legpuzzel Gilde. „Ik heb me daarop bij die club aangesloten”, vertelt Riemens. Het gilde organiseert twee bijeenkomsten per jaar: een in Utrecht en een in Apeldoorn. Riemens bezocht zo’n meeting en zag dat de bezoekers puzzels aan elkaar verkochten, „maar ook gewoon hun puzzelverzamelingen lieten zien.”

Ze was verbaasd, want „de een verzamelde houten puzzels en de ander exemplaren met vlinders of oorlogspuzzels. Ik zag puzzels die mijn ouders vroeger hadden. Dat bezorgde me iets van heimwee. Toen ik een heel mooie Bijbelse puzzel zag dacht ik: dat past wel bij mij, die ga ik verzamelen.

Er was bovendien niemand die dat deed.”

WAAROM PASTE DAT BIJ U? „Omdat ik kort daarvoor, in 1989, tot geloof was gekomen. Van huis uit was ik gewend naar de kerk te gaan. Veel meer deden we er niet aan. Eind jaren tachtig brak er in mijn leven een moeilijke periode aan en toen ben ik tot geloof gekomen. God werd een realiteit in mijn leven. Ik noem Hem, en dat bedoel ik niet oneerbiedig, mijn TomTom. Hij geeft leiding, richting aan mijn leven.”

Intussen heeft Riemens 450 puzzels, waarvan 120

met een Bijbelse afbeelding. „Ze werden bijvoorbeeld op zondagsscholen gebruikt.”

Het oudste exemplaar is van hout, komt uit Duitsland en werd gemaakt in 1800. Het is niet per se haar mooiste, want die kan Riemens niet noemen. „Er zijn er heel veel heel bijzonder.” Ze loopt naar de eettafel, waar ze een aantal puzzels heeft uitgestald: een huilende Maria Magdalena, de ark van Noach, de wijzen uit het Oosten en episodes uit het leven van David.

De puzzels komen uit Nederland, maar ook uit Duitsland, Engeland, Frankrijk en vooral de Verenigde Staten. „In Amerika maken ze nog altijd Bijbelse puzzels”, weet Riemens. Van alle legpuzzels heeft ze foto’s gemaakt en die met de nodige achtergrondinformatie in een map gestopt. Die neemt ze mee naar de clubdagen, zodat andere verzamelaars kunnen zien welke puzzels zij heeft.

Op een gegeven moment verzamelde Riemens niet meer actief. „Er was iemand in Zwitserland die een museum wilde opzetten. Hij kocht op internet alles wat los en vast zat. Geen prijs was hem te gek. Het was niet leuk meer, want het was niet te betalen. De prijzen voor de puzzels schoten omhoog. Je betaalde zo 80 euro voor een puzzel.”

Toen in de eerste maanden van dit jaar corona de kop opstak en mensen zich vooral thuis moesten vermaken, klopten familieleden bij Riemens aan om legpuzzels te lenen. „Omdat ze niet binnen mochten komen, deed ik een aantal puzzels in een doos, waaruit ze dan konden kiezen. Ik beleefde er plezier aan om van alles wat ik heb te delen.”

TOEN GING U OOK WEER PUZZELEN? „Dat doe ik altijd al. Er ligt het hele jaar door een puzzel bij me op tafel.”

139

LEGPUZZELS

daarom op het laatste moment nog een paar bladzijden aan haar boek toegevoegd. Wat ze schreef was niet correct en verre van volledig.”

BOEK Geert en zijn vrouw schreven daarop alle musea in Nederland aan die mogelijk puzzels in hun verzameling hebben. Ze vroegen of de musea inderdaad puzzels hadden, wat erover bekend was en of zij ze mochten zien. Geert en Betsy kregen op die manier inzicht in wat er in Nederland aan puzzels is en vergrootten hun kennis over puzzels. Musea vroegen daarop het echtpaar uit Enschede of zij hun kennis wilden delen.

Zo kwam het echtpaar in contact met het Speelgoedmuseum in Deventer. De medewerkers vonden het zo interessant dat ze een speciale tentoonstelling aan legpuzzels wijdden. Geert en Betsy schreven speciaal voor die gelegenheid een boek over de geschiedenis van de legpuzzel.

Een tweede boek volgde, toen de puzzelaars regelmatig uit nieuwsgierigheid naar Duitsland reisden.

BETSY: „Omdat een groot deel van de Nederlandse puzzels over de grens is gemaakt kwamen we nog veel meer te weten. Daarop schreven we nog een boek en dat ging dus vooral over legpuzzels in Duitsland. Bij onze oosterburen is het ook uitgegeven. Dit gebeurde in samenwerking met een museum in Sonneberg in de deelstaat Thüringen.”

SNELPUZZELWEDSTRIJDEN Dat hun belangstelling vooral uitgaat naar puzzels uit het verleden betekent niet dat de Beckerings nieuwe ontwikkelingen niet volgen. „Nieuwe puzzels? We hebben er wat van. Die gebruiken we voor exposities, omdat ze een deel van het verhaal vertellen.”

Driedimensionale puzzels zijn voor Geert en zijn vrouw echter niet meer dan bouwplaten, „maar dan met kartonnen puzzelstukjes.”

Dat de mensen in coronatijd het puzzelen hebben ontdekt of opnieuw hebben ontdekt kunnen ze goed begrijpen.

BETSY: „Je kunt niet de hele dag lezen.”

GEERT: En je huis is op een gegeven moment wel schoon.”

BETSY: „Als je niet helemaal in orde bent, is puzzelen ook fijn.”

GEERT: „Samen puzzelen heeft ook wel wat.”

BETSY: „Er zijn zelfs snelpuzzelwedstrijden. Die zijn de laatste paar jaar weer in opkomst: wie het eerst een onbekende puzzel in elkaar heeft gezet.”

GEERT: „De deelnemers staan zelfs in een starthouding.”

BETSY: „Maar dat is niets voor ons.

Evenmin als die grote puzzels van een paar duizend stukjes. Wij doen liever puzzels van zo’n 400 stukjes.

Die vinden we groot zat.”

Die zijn dan mooi af voordat het donker wordt en er met kunstlicht moet worden gepuzzeld?

GEERT: „Kijk eens naar die lamp boven tafel. Die geeft superlicht. ’s Avonds gaan we gewoon door.”

GEERT BEKKERING IS OP ZOEK NAAR INFORMATIE OVER PUZZELPRODUCENTEN DIE ROND DE TWEEDE WERELDOORLOG IN AMSTERDAM ACTIEF WAREN: G.H.BEKKERING@ HOME.NL

Een verzaagde landkaart Internet vermeldt dat de eerste legpuzzel rond 1750 in Engeland is ontstaan, maar Geert Bekkering weet dat dit niet klopt. „In een Duits boek uit 1720 over het aardrijkskundeonderwijs van Georg Huber staat al dat je een verzaagde landkaart kunt gebruiken.”

In Nederland heette een puzzel in die tijd een legkaart. Spelenderwijs leerden kinderen waar de verschillende landen lagen.

Aanvankelijk lagen de stukjes tegen elkaar aan. Pas rond 1800 werden ze zo gezaagd

140

zodat ze niet gemakkelijk konden verschuiven. Omdat daarbij een figuurzaag werd gebruikt in het Engels ”jigsaw” sprak men in Nederland ook wel van een ”jigsaw puzzle”.

Puzzelen was tot midden negentiende eeuw uitsluitend een activiteit van de adel.

Daarna volgde de gegoede burgerij. Rond 1930, met de intrede van eerste kartonnen exemplaren, ontwikkelde puzzelen zich tot een hobby voor iedereen. De gewone man kon ze nu ook betalen.

Welkom

4.000 m2 showroom

Up-to-date met een Openingstijden Maandag: Dinsdag: Woensdag: Donderdag: Vrijdag: Zaterdag:

09:00 - 17:30 uur 09:00 - 17:30 uur 09:00 - 17:30 uur 09:00 - 17:30 uur 09:00 - 20:00 uur 09:00 - 16:00 uur

Zondag:

Gesloten

Middelkoop Culemborg

| Keuken | Badkamer | Vloer | Kast

@Middelkoop.Culemborg

| 4104 AW Culemborg | Tel.: 0345 - 51 20 20 | www.middelkoopculemborg.nl Beesdseweg2 2| 4104 | www.middelk Beesdseweg AW Culemborg | Tel.: 0345 - 51 20 20 | info@middelkoopculemborg.nl

„Met spellen spelen heb je tijd en aandacht voor elkaar”

Samenbindende bezigheid

De een had aanvankelijk een hekel aan spelletjes doen, de ander is er vol enthousiasme mee opgegroeid. Inmiddels hebben ze allemaal één ding gemeen: van samen een spel spelen worden ze blij. tekst: GERBERT HAZELEGER beeld: NIEK STAM, SJAAK VERBOOM & GETTY IMAGES

ALTIJD WEL IEMAND VOOR EEN SPELLETJE Nog even een spelletje voordat ze naar de winkel gaat, nog even een spelletje voor het slapengaan: er zijn maar weinig mensen die zo veel spelen als TEUNICE ROMIJN (26) uit Barneveld. Een voordeel daarbij is dat ze naar eigen zeggen goed tegen haar verlies kan. “En als het om een paar punten verschil gaat, noem ik dat geen verliezen.”

Als echte spelfanaat laat Teunice geen moment onbenut om een spelletje te doen. “Ik kom uit een groot gezin”, zo licht ze haar passie toe. “Op vakantie gingen we niet veel, maar we kregen wel elke kerstvakantie een spel. Die spellen werden ook helemaal stukgespeeld: ze bleven op tafel liggen en als het maar even kon gingen we ermee aan de slag. Dat begon al ’s morgens tijdens het ontbijt.”

Vooral Catan en Koehandel waren populair in het ouderlijk huis van Teunice. Rond de jaarwisseling kwam bovendien standaard Risk op tafel.

Nu Teunice getrouwd is en kinderen heeft, is de liefde voor het spel mede dankzij haar man niet gedoofd. “Ik speel écht heel vaak een spelletje”, lacht de Barneveldse. “Onder koffietijd, als de kinderen net op bed liggen, net voor we naar bed gaan en voordat we een boodschap of klusje moeten doen.” Met haar zussen speelt ze vaak logische spellen, zoals Set, Ligretto en Clever. En mocht haar man geen tijd hebben, dan hoeft ze om medespelers niet verlegen te zitten. TEUNICE: “Als ik vanavond niets te doen heb, stuur ik een berichtje met de vraag wie er een spelletje komt doen. Er komt altijd wel iemand.”

terdege *

16 DECEMBER 2020

143

SPELLETJES

CATAN-EXPERT DANKZIJ EEN OOM Het weekend is hét moment waarop bij de familie Van Dieren uit IJsselmuiden de spellen op tafel komen. Het gezin steekt dan zomaar een uurtje of twee in een spel als Catan. Met dank aan de jeugdbond en een oom.

MOEDER ELLEN: „Als de spanning stijgt, worden ze hier heel fanatiek! Vroeger speelden we graag Jumbojet, een soort Monopoly met vliegtuigen. Dat deden we vaak in de vakantie of op zondagavond, als er tijd voor was.” Sinds anderhalf jaar is het echter Catan wat de klok slaat. Dochters Renske, Mirthe, Sanne en Nienke en zoon Hielke kennen inmiddels alle ins en outs van het bordspel.

RENSKE: „We kochten Catan in een spellenpakket om de jeugdbond te steunen en waren er gelijk enthousiast over. We kenden het niet, maar leerden het spelen bij een oom die een heel oude versie met verschillende uitbreidingssets had.”

Inmiddels spelen de zussen en broer vooral een uitgebreide versie van Catan. Die leidt tot een verhitte strijd naarmate het spel vordert, lacht Hielke. „Maar uiteindelijk gaat het altijd om de gezelligheid.”

Moeder Ellen blijft soms aan de zijlijn zitten: „De uitbreiding Steden en Ridders ging me toch iets te ver. Toen heb ik de bank maar beheerd.” Nu de winter nadert, komt er nog vaker dan anders een spelletje op tafel in huize Van Dieren.

SANNE: „Vorige week kochten we nog Scotland Yard en Take 5! via Marktplaats. Misschien gaan we daardoor minder Catan spelen, maar spellen zijn een blijvertje!”

ELKE VRIJDAG SPELLETJESAVOND LINDA ADRIAANSE uit Bennekom kan er hartelijk om lachen: “Ik heb altijd een hekel gehad aan spelletjes, maar mijn man houdt er wel van. Toen we verkering kregen, deden mijn broertjes en zusjes dan ook graag een spelletje met hem en zoals dat gaat ik deed natuurlijk mee.” Zo sloeg er dus nóg een vonk over die niet meer doofde: die voor bord- en denkspellen.

“Zelf ben ik een lezer”, bekent de moeder van vijf kinderen. “Maar met spellen heb je tijd en aandacht voor elkaar en tijdens een spelletje kun je veel gemakkelijker samen praten dan wanneer je op de bank gaat zitten.

Ook over onderwerpen waarover je minder gemakkelijk in gesprek gaat.”

Toen de kinderen jonger waren, werd de vrijdagavond tot spelletjesavond gebombardeerd. De kinderen mochten dan om de beurt kiezen welk spel ze wilden spelen. LINDA: “Zo hebben we pas nog een keer verstoppertje in het donker gespeeld omdat onze jongste dochter dat wilde: de gordijnen dicht, alle lampen uit. Ik wist niet dat het zó leuk kon zijn!”

De grotere kinderen in huize Adriaanse spelen graag Halli-Galli, Codenames en Denk en Doe. En sinds Catan drie jaar geleden in huis kwam, werd het lange tijd zo’n twee keer per week gespeeld. Inmiddels maakte het spel plaats voor Carcassonne en Skyrunner, maar toch komt het nog geregeld op tafel. LINDA: “Een spelletje doen is samenbindend. Zo bouw je samen herinneringen op.”

SPELLETJES

Drie spellen

die je niet mag missen

1.

t verleden van Israël: ns feiten leren over he gelijk punten te scoSa probeer je zo veel mo M” LE ZA hiedenis in Israël in ”OP WEG NAAR JERUei belangrijke steden uit 6000 jaar gesc s, ant allerl nemen van de kaartje ren en doe je en pass g om echt kennis te we l de aa in ide je t n rif Ee ed d. or lan loofde aan. Soms staat de sc is opdoen van het be nn r ke ve el lie ve en je n ell ku sp l re wi zondag ande op die maar met wat goede n ee er ied or s van Israël en vo spel voor liefhebber a . er verkrijgba ar vi in de kast laat staan ,99 en is onder me 19 € st ko m” le za ”Op weg na ar Jeru israelwinkel.n l en dan ook nog ee men een spel spelen

Afgaand op de reacties op Instagram zijn CATAN EN CARCASSONNE razend populair onder volgers en lezers van Terdege. Beide spellen verschenen bij 999Games en gaan al jaren mee. Carcassonne scoort vooral vanwege het puzzelelement en de redelijke spelduur: in ongeveer een halfuurtje leggen spelers tegels met wegen, gebouwen en steden en zetten ze hun ”meeples” (spelstukken) in om punten te scoren. Dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan, want tegenstanders kunnen je dwarsbomen én het aantal ”meeples” is beperkt. Uitdagend genoeg dus, maar ook verslavend – en leuk voor jong en oud, op spelavonden, tussendoor of op vakantie. Bovendien bieden de vele uitbreidingsmogelijkheden nóg meer spelplezier.

De basiseditie van Carcassonne kost € 27,99 via 999games.nl

3.

2.

Escaperooms doen het al jaren goed in Ne derland, maar het co bezoek aan zo’n ruim ronavirus maak t een te wat ingewikkeld. Ge lukkig zijn er escape kunt halen. Leuk, uit rooms die je in huis dagend én ook inter essant voor huisgen aan tafel krijgt voor ote n die je niet zo snel een ander spel. Van de vele varianten is THE GAME” de meest reali ”ESCAP stische variant. De ba die je danig op de ze sisset bevat namelijkE ROOM nuwen kan werken. De een timer vier uitdagende spell moeilijkheidsniveaus en met verschillende houden je bovendien lange tijd aan tafel ge de basisset hebben kluisterd. En mocht uitgespeeld, dan bie je den uitbreidingssets uit ko ms t.

Het basisspel kost € 28,99 via bol.co m

WILLIANNE_HUISMAN: Ticket to ride is hier favoriet. ANNAH_KOSTERS Mijn man en ik spelen vaak Scrabble. Maar hij wint altijd! Zelfs als ik denk dat ik nu toch echt ga winnen, scoort hij op het laatste moment toch nog zijn punten. Gelukkig kan ik goed tegen m’n verlies;-). MARJOLEIN_LVH: Spelletjes die eindigen in een mandarijnengevecht;-). CHRISTEL_VERHOEF: Onze potjes beverbende in de aula op school! JONNEKE: Yes! Bananas boonanza, scrabble, rummikub, kolonisten... Heerlijk!! _FRUIT_EN_ZO_: Niets aan te geven, een spel waarbij je lekker keihard mag/kan liegen. Wel met een stalen gezicht graag, anders verlies je;-)! MATHILDE_DENBOER: Ticket to ride! Een kringloopgelukje dat al voor úren speelplezier heeft gezorgd!

GERINEKEMARKUS: Heerlijk ’s avonds een spelletje doen. Bijna iedere avond. Favorieten zijn Pang, Uno en Boonanza. ANNESPRUIJTBOSMAN: Dobbel zo Clever en Keeropkeer zijn hier favoriet. Vooral in de lockdown in het voorjaar was het ieder weekend een keer spelletjesavond.

146

terdege *

16 DECEMBER 2020

Geef hoop

aan vervolgde christenen van morgen

Uw nalatenschap aan de vervolgde kkerk Uw testament. Het is misschien geen alledaags gespreksonderwerp? Toch is het belangrijk om na te denken over wat er met uw bezittingen gebeurt na uw overlijden. Want ook dan kunt u christenen helpen om staande te blijven in de verdrukking.

Open Doors staat op de bres voor vervolgde christenen. Al 65 jaar steunen wij hen, mede dankzij royale steun van u en vele anderen in Nederland en Vlaanderen. Helaas neemt de vervolging alleen maar toe.

U kunt vervolgde broeders en zusters helpen door voor hen te bidden. En ook heel praktisch door bijvoorbeeld uw nalatenschap.

Met uw nalatenschap kunt u toekomst geven aan de vervolgde kerk. Wilt u

Tip! Vul onderstaande plakkaart in voor meer info over nalatenschap

meer weten over het opnemen van Open Doors in uw testament? Maak vrijblijvend een afspraak voor een gesprek met onze relatiemanager Jaap van Leeuwen (tel. 0341-465 074).

Hij staat u graag te woord.

Wilt u nalaten?

opendoors.nl/nalaten

Vraag jouw GRATIS jubileummagazine aan!

Omdat Open Doors 65 jaar bestaat, hebben we een bijzonder magazine uitgebracht, boordevol verhalen en getuigenissen.

Een ervaren smokkelaar komt aan het woord en een reiziger vertelt over wonderen die ze zag gebeuren.

Plakkaart weg? Geen probleem!

Ga naar opendoors.nl/magazine en vraag jouw gratis jubileummagazine aan!

Vraag het magazine aan

opendoors.nl/magazine

Een pakket Windmolenwieken doorklieven de grauwe lucht boven het platteland van Flevoland. Onder de turbine is de blauwgrijze klei van de voormalige zeebodem opengereten. Troosteloze decemberdagen. tekst: ARIEN VAN GINKEL beeld: RENATE BLEIJENBERG-VAN LEEUWEN

148

terdege *

16 DECEMBER 2020

aandacht G

een enkel vogeltje laat zich horen op het industrieterrein van Swifterbant. Zo nu en dan zoeft een verdwaalde auto langs de lange loodsen die de strook asfalt aan beide kanten omgeven. Om de bedrijfsschuren staan ijzeren hekken. Sommige zijn gekroond met venijnige punten.

Het is bijna de donkerste dag van het jaar.

Bij een van de loodsen staat een achttal auto’s geparkeerd. Daar is

leven. Het krioelt op de oprit langs de schuur. Aan beide zijden van de rijweg staan houten fruitkisten, twee rijen dik. In de verte maakt de rij van kisten een slinger door de schuur. Het is de donderdag voor Kerst. „Yes”, klinkt een oerkreet bij kist nummer 500. Een van de vrijwilligers zwiept de armen juichend in de lucht, omdat nu in elke krat een doosje pepermunt ligt. Een kartonnen berg grootverpakkingen

verraadt het werk dat hij voor die prestatie heeft moeten verzetten.

Verderop tussen de rijen kisten gromt een heftruck. Op de vork staat een kist met 2 kuub aardappelen. Vrijwilligers lopen af en aan om de plastic bak die ze bij zich dragen te vullen. Behoedzaam leggen ze hun vrachtje in de linkerhoek van de veilingkisten.

Iedere kist krijgt ongeveer evenveel aardappels. De pallet winterpenen wacht al.

terdege *

16 DECEMBER 2020

149

KERSTACTIE

Een groene bestelbus stopt bij de loods. Mevrouw Jenny Lankman stapt uit. Ze voelt zich „bijna bezwaard” door het feit dat de wagen tot de nok toe is volgeladen. „Het is dat ik het niet voor mezelf vroeg.”

MANGO’S Als de deur openschuift, worden pallets met broccoli, rode druiven, mango’s, gele paprika en passievruchten zichtbaar. „Alles gekregen via een kameraad van een zoon van me”, lacht de 62-jarige Doornspijkse. „Die kameraad werkt op de veiling. Het doet me zo goed dat er mensen zijn die dit overhebben voor een ander.” Lankman, lid van de hersteld hervormde gemeente van Doornspijk, is aangehaakt bij het kerstpakketteninitiatief van Silvester Tamminga. De 32-jarige handelaar laat vanaf de heftruck een brul horen. „De druiven vallen aan de achterkant van de pallet af”, waarschuwt hij Jenny Lankman. Die duikt de bestelbus in om te voorkomen dat er meer doosjes een duikvlucht maken. Als de bus leeg is, stapt Tamminga met grote 150

terdege *

16 DECEMBER 2020

passen richting de kantine van zijn handelsbedrijf. De ondernemer koopt partijen overtollige spullen van bedrijven op. Voor bureaustoelen, gastanks en vrachtwagens zoekt hij een nieuwe bestemming.

Dat doet de handelaar naar eigen zeggen niet alleen om zijn boterham te verdienen. „Ik wil een brug slaan tussen arm en rijk. Zo kon ik onlangs kerkstoelen opkopen en die voor een zachte prijs naar een gemeente in Afrika brengen.”

ZAAIEN „De actie heeft voor mij meer met het einde van het jaar dan met Kerst te maken”, zegt Tamminga. „Het hele jaar ben ik druk geweest met kopen en verkopen. Ik heb een goed jaar gehad. Het is mooi om van die opbrengst uit te delen en de laatste dagen van het jaar te zorgen voor mensen die een beroerd jaar achter de rug hebben. Om zo te zaaien in mensenlevens.”

De pakketten zijn niet enkel bedoeld voor mensen die ieder dubbeltje moeten omdraaien. „Het gaat erom dat mensen zich ge-

zien weten. Het is voor de vader die eronder lijdt dat zijn dochter wordt gepest. Voor de collega die thuiszit met een burn-out. Voor de ontheemde vluchteling in het azc.

Ik droomde eens dat mijn loods vol kerstpakketten stond. Een van die dozen was groter dan de andere, maar ik wist niet voor wie die was.

Wat hij met het pakket gaat doen? „In ieder geval niet weggeven”, lacht hij De betekenis van de droom ken ik niet. Misschien is die er ook niet.

Maar mijn loods staat nu wel vol pakketten.” De Vrije Evangelisatie Zwolle is de plek die Tamminga op zondag bezoekt. „Ik heb niet

Vraag het magazine gratis aan!

Wat is het resultaat van een campagne in het RD, in Terdege en op RD.nl?

‘De zichtbaarheid in het RD heeft ongetwijfeld bijgedragen aan onze groei’

Johan Berkouwer Van Ree Accountants

Lees de ervaringen van uw collega-ondernemers in het magazine Erdee•Effect.

Vraag het magazine gratis aan via rd.nl/effect of scan de QR-code.

KERSTACTIE

het gvoel dat ik dit moet doen om een goed christen te zijn. Ik heb de actie ook niet als christelijke actie opgezet. Niet door woorden, maar door daden wil ik de liefde van de Heere Jezus verspreiden.”

In het kerstpakket is dan ook geen christelijke tekst te vinden. Wel een kaartje met: ”Fijne feestdagen. Wilt u opnieuw uw kratje laten vullen? Stuur dan gerust een mailtje.”

Tamminga: „Als mensen reageren, hoop ik met hen te spreken over waaróm ze de inhoud van het kratje nodig hebben. En wat ik voor hen kan betekenen.”

KICK Een personenauto draait het terrein op. De achterbank van de Volkwagen Golf is neergeklapt.

De slager van Dronten heeft de wagen volgeladen met de eerste 130 rollades. Jantine Bons-Lankman –dochter van de bestelbusdame– kruipt achter het stuur vandaan en trekt de achterklep omhoog.

Waarom ze meedoet? „Kan ik daar lopend antwoord op geven?” vraagt ze, terwijl ze een kist vlees optilt.

En dan: „Het geeft een kick dat je mensen blij kunt maken.” De actie was voor Bons het moment om „de kracht van sociale media te testen.” Ze verzamelde onder meer chocoladeletters, pepernoten, speelgoed, knuffels en boekjes. „Ik kreeg op Instagram berichtjes van volslagen vreemden. Aan de deur kwamen mensen met de vraag of ze mochten meedoen. En de postbode bracht vaker wel dan niet een pakket. Uiteindelijk had ik een Golf vol spullen. Dat je dan zo veel kunt uitdelen, geeft een goed gevoel.”

De Lankmans nemen straks twintig pakketten mee. Een deel gaat naar de kerkenraad. Diakenen zullen die pakketten uitreiken aan behoeftigen in de gemeente. „Een ander 152

terdege *

16 DECEMBER 2020

deel van de pakketten is voor mensen van wie we zelf weten dat ze het kunnen gebruiken.” De kisten zitten vol. Nu moeten ze worden uitgedeeld. Gonda, het 22-jarige zusje van Silvester Tamminga, sjeest met 100 kilometer per uur in een bestelbus over smalle landweggetjes. Eindbestemming is zorgboerderij Groei-End. van Lelystad. Daar hebben ze honderd kerstpakketten besteld. „Onze doelgroep leeft veelal van de bijstand”, weet Maik Wubs. Hij is mede-eigenaar van de zorgboerderij „En anders hebben ze het in ieder geval niet breed. Al onze 74 cliënten krijgen een pakket. De

Wat hij met het pakket gaat doen? „In ieder geval niet weggeven”, lacht hij rest gaat naar connecties.” Hij is blij dat de begeleiders het pakket mogen overhandigen. „Je moet een relatie hebben voordat je iemand iets geeft. Mensen zijn trots dat ze het redden met wat ze hebben en willen niet dat een vreemde zich met hen bemoeit.”

Drie cliënten hebben zich ondertussen rondom de pakketten verzameld. Daan, een vijftiger met rode konen en een al even rode neus, glundert als hij een kist in handen krijgt gedrukt. „Bedankt. Ik sta er versteld van. Het komt goed van pas. Ik hou van vlees, maar het is mij te duur. Ik moet rondkomen

van 70 euro per week. En daar moet ik ook m’n telefoontje en zo van betalen.” Wat hij met het pakket gaat doen? „In ieder geval niet weggeven”, buldert hij van de lach. „Dit is een liefdevol gebaar”, vindt Lotte. De gezette dertiger houdt tijdens de uitreiking de grijze roodstaartpapegaai op de zorgboerderij nauwlettend in de gaten. „Die kunnen wel 60 jaar worden. En hij is nu pas 20.” Zelf komt ze nu zestien jaar op de zorgboerderij. „We krijgen wel eens een tasje met chocola of zo, maar dit is mijn eerste pakket. Wat fijn dat het gezond is.

Mensen hier letten niet altijd goed op hun voeding. Ik geef de spekjes in ieder geval aan mijn oma, want zelf moet ik op mijn suiker letten.”

ROLLADE „Wortels en uien!” roept Liesbeth. „En nog een rollade ook! Ooh! Wat lief!” Achter het glas van haar bril stralen grote ogen. Het is jaren geleden dat ze een pakket kreeg, vertelt ze. „Toen mijn man nog werkte, kregen we er één met Kerst pakket. Dat werd op de tafel gezet.

Er zaten leuke dingen in. Net als in dit pakket. Zo ontzettend lief.”

De bestelbus gaat weer richting Swifterbant. Het schijnsel van de koplampen is te zien op het wegdek. De zon valt door de grauwe lucht. Zakt bijna achter de horizon. Maar net voordat ze dat doet, kleurt de lucht achter de zorgboerderij en windmolens feloranje.

DIT VERHAAL SPEELT ZICH AF IN DE AANLOOP NAAR KERST 2019.

TAMMINGA HOOPT OOK DIT JAAR EEN ACTIE TE ORGANISEREN. HOE HIJ DAT, IN VERBAND MET DE CORONAMAATREGELEN, KAN DOEN IS BIJ HET TER PERSE GAAN VAN DEZE TERDEGE NOG ONDUIDELIJK.

Winter SALE € 1499,-

e

2 Kerstdag GEOPEND van 12:00 tot 18:00 uur

Outdoor kleding

en

Laarzen VOORTHUIZERSTRAAT 131, PUTTEN - (0341) 492 145 - WWW.COUNTRYLIFESTYLE.NL

UITSTEKENDE KLANTBEOORDELING: ⋆ Trustpilot

9,4

PREMIUM DEALER

Streep de woorden weg in het puzzeldiagram.

Welk woord vormen de acht letters die overblijven?

Zend het oplossingswoord uiterlijk 5 januari 2021 in. Per e-mail: woordzoeker@terdege.nl of per post: Terdege Woordzoeker, Postbus 613, 7300 AP Apeldoorn.

DECEMBERWOORDZOEKER 2

4

1

5 3

6

7

8 9 10

DE PRIJZEN 1e PRIJS: Een stijlvolle SUITSUIT-koffer (kleur antique white) t.w.v.

129,95 euro, beschikbaar gesteld door Duifhuizen.

Een paar dagen weg?

Spullen in deze leuke koffer en gaan! Voor meer info en nog veel meer koffers en tassen: duifhuizen.nl.

2e PRIJS: Familiespel Scotland Yard t.w.v.

34,95 euro. Een klassieker in een modern jasje.

Ga op jacht naar mister

154

terdege *

16 DECEMBER 2020

X. Ook mogelijk om een tablet of smartphone in te zetten. Beschikbaar gesteld door spelletjesfabrikant Ravensburger. Meer info: ravensburger.org.

3e PRIJS: Familiespel Koehandel t.w.v. 32,95 euro. Normaal mag het niet: maar in dit spel wel.

Haal je medespelers tijdens de onderhandelingen het vel over de neus.

Beschikbaar gesteld door spelletjesfabrikant Ravensburger.

4e PRIJS: ”De kerkgeschiedenis in 100 verhalen, deel 2”, geschreven door Gisette van Dalen.

Meer info: uitgeverij De Banier, debanier.nl.

5e PRIJS: Waardebon t.w.v. 25 euro, beschikbaar gesteld door Bij-Keesje. Anne-Claire Blaak zoekt de leukste jurkjes en rokjes op.

Meer info: bij-keesje.nl.

6e PRIJS: Een set van drie ledkaarsen t.w.v.

19,95 euro, beschikbaar

gesteld door interieurzaak Dutchhome.nl (zie ook pag. 128). Meer info: dutchhome.nl.

7e PRIJS: 3D-Puzzel van de toren van Pisa met verlichting, t.w.v.

18,-, beschikbaar gesteld door spelletjesfabrikant Ravensburger.

8e T/M 10e PRIJS: Roman ”Twinkels in je ogen”, geschreven door Nelleke Wander. Meer info: uitgeverij De Banier, debanier.nl.

DECEMBERWOORDZOEKER

© PUZZEL: DINY VAN LEEUWEN

HEIL HEMEL HERBERG HERDERS HOORN HUIS IEDEREEN JEUGD JOZEF

GLORIE GOUD GROET GROOT GUNST HAAST HART HEDEN HEERLIJK

GEEST GELD GELOOF GENADE GENOT GEVOEL GEZIN GIFT GLANS

EEUWIG ENGEL ERVEN FEEST GAAN GAVE GEBED GEBOD GEBOREN

DEUGD DIENEN DOEKEN DOEL DRIE DROOM DUISTER EERBIED EERST

AMEN BEGIN BELOFTE BLIJ BOEK BOVEN BUIK DANK DAUW K

T

E

N

G

N

E

T

H

C

I

R

N

L

S

T

A

A

L

P

R

S

E

E

E

E

N

S

G

S

O

E

D

I

H

S

I

E

R

R

I

O

U

T

B

D

G

A

T

E

K

E

N

C

G

R

T

I

IJ

O

B

O

W

S

E

N

E

A

M

E

N

S

A

H

I

E

E

O

K

F

B

R

I

O

D

O

L

H

O

O

R

N

IJ

T

F

S

B

T

F

E

E

T

G

O

N

Z

R

Z

A

L

I

G

V

E

T

H

U

I

S

E

L

R

S

N

O

D

I

G

N

E

R

O

B

E

G

E

B

O

D

T

O

O

R

E

Z

I

E

K

R

O

O

N

R

L

I

E

F

L

IJ

K

F

O

V

R

E

E

S

R

O

V

N

E

G

G

E

L

O

V

E

N

T

P

R

E

F

F

O

T

D

E

I

B

R

E

E

E

I

O

D

I

E

H

L

K

L

E

I

N

G

G

E

L

O

O

F

P

B

G

A

E

N

E

K

E

O

D

I

E

D

D

U

K

E

R

K

M

A

A

N

L

K

I

U

B

R

W W

G

G

I

R

E

D

E

N

E

V

R

E

E

O

L

W

O

O

N

T

E

U

V

R

E

D

E

U

T

N

I

G

N

N

S

O

Z

I

E

L

Z

N

N

S

S

H

T

O

O

R

N

W

N

I

M

N

V

P

A

A

L

S

E

S

C

H

U

L

D

G

E

I

T

N

A

I

A

W

U

O

R

T

R

I

H

H

E

M

E

L

Z

E

S

G

A

N

O

L

E

O

D

G

U

E

R

V

A

N

O

E

IJ

R

E

A

D

G

E

D

G

U

E

J

N

E

I

Z

O

D

G

E

W

O

E

A

E

V

R

O

U

W

T

N

E

T

F

T

G

O

U

D

D

O

G

N

E

N

E

E

R

E

D

E

I

K

T

T

H

C

A

W

P

K

A

N

O

F

E

K

B

K

I

N

D

T

IJ

D

M

A

A

G

D

S

Z

E

P

D

E

Z

L

R

W

L

A

C

H

L

T

R

A

A

N

R

T

D

E

N

K

Z

IJ

R

E

T

S

I

U

D

R

N

B

O

V

E

N

I

N

O

S

T

O

R

T

H

T

E

R

U

G

E

L

D

G

D

O

E

B

M

O

I

E

J

P

H

H

A

R

T

S

R

E

E

L

R

E

W

A

A

L

W M

A

C

H

T

R

O

O

N

G

W

H

O

E

M

O

A

R

A

D

A

U

W

S

T

A

D

I

E

N

E

N

R

H

E

L

R

I

N

E

L

E

V

A

G

T

O

N

G

E

R

R

I

M

N

K

N

A

D

V

S

T

E

M

D

A

A

R

J

U

K

G

E

E

L

JUICHEN JUK KEIZER KENNIS KERK KIND KLEIN KNIELEN KONING KRIBBE KROON KUDDE LACH LAND LEEG LEGGEN LEVEN LICHT LIEFLIJK LOS LOVEN MAAGD MACHT MARIA MENS MIRRE MOED MOND NAAM NACHT NEDERIG NODIG NOEMEN OFFER OGEN ONTZAG OOSTEN OPENBAAR OPGANG PLAATS POORT PRIESTER PRIJZEN PROFEET RAAD RICHTEN RIJK ROEM SCHADUW SCHRIFT SCHULD SIER SLAAP

terdege *

SMAAD STAD STAL STEM STER (4x) STOF TEKEN TEMPEL TENT TERUG TIJD TONG TOORN TRAAN TROON TROOST TROTS TROUW UREN VEILIG VELD VELEN VIJAND VLUCHT VOLK VREDE VREES VREUGD VROUW WACHT WEGEN WEIDEN WERELD WERK WET WIEROOK WIJZEN WIND WOLK WONDER WONING WOONT ZALIG ZEGEN ZIEL ZIEN ZOEKEN ZONDEN

16 DECEMBER 2020

155

Krjg 1 maand extra* ROOTS cadeau met promotiecode: DATEN

Ontmoet de leukste christeljke singles! √ ROOTSdating.nl

dé christelijke datingsite

* Je ontvangt 1 maand gratis extra lidmaatschap bj aanschaf van een ROOTS FullMembership naar keuze tot en met maart 2021

OP JACHT

Hagelwit schuift een colonne zwanen door het winterse landschap. Hun trompetstemmen klinken dof door de zachte dikke deken die op het land ligt. Maar het kan nóg witter, wist de dichter van Psalm 51. ”Was mij geheel, dán zal ik witter wezen dan sneeuw, die vers op ’t aardrijk neder viel.”

terdege *

16 DECEMBER 2020

157

Een slinger van schuimpjes

In de kerstvakantie komt een recept waarbij kinderen kunnen helpen vaak goed van pas. Deze feestelijke schuimpjes vallen in de smaak bij kleine keukenprin(ses)sen. Niet alleen bij het bereiden en het opeten trouwens!

Het resultaat is ook leuk om naar te kijken. tekst: JACOBINE VAN DEN BOS beeld: RENATE BLEIJENBERG-VAN LEEUWEN

158

terdege *

16 DECEMBER 2020

terdege *

16 DECEMBER 2020

terdege *

16 DECEMBER 2020

159

Vandaag een heerlijk kerstvakantiereceptje! En ik zal eerlijk bekennen dat die slinger van schuimpjes niet mijn eigen idee is. Die heeft mijn man bedacht. Nou, mijn nichtjes vonden het een groot succes! Samen met hen heb ik dit recept uitgeprobeerd. Voor kinderen is dit echt een recept om bij

mee te helpen. Ze vinden het superleuk om de spuitzak te kleuren, maar ook om de schuimpjes op te spuiten. Dat laatste is trouwens best lastig, dus blijf daar wel bij. Want echt: anders ga je dat schuim overal vinden! Het zat bij ons zelfs op de camera van fotograaf Renate! Je hoeft de schuimpjes niet per se af te maken met chocolade, maar het is wel net weer wat leuker.

terdege *

16 DECEMBER 2020

161

162

terdege *

16 DECEMBER 2020

CULINAIR

Benodigdheden * Eiwitten *

(ongeveer 130 g eiwit) * 200 g kristalsuiker * 10 g maizena chocolade naar keuze * * versiering Kleurstof naar keuze spuitzak satéprikkers * * * bakpapier draad een grote naald

*

*

Bereidingswijze * * * *

* *

Verwarm de oven voor op 100 graden.

Zorg dat je een vetvrije kom en mixer hebt, anders kan het schuim mislukken.

Doe het eiwit, de suiker en de maizena in de kom en mix dit ongeveer 4 minuten op de hoogste stand.

Je schuim is goed wanneer je er pieken van kunt maken waarvan hooguit het puntje een beetje ombuigt. Je kunt ook de kom op zijn kop houden. Blijft het schuim stevig zitten? Dan is het goed!

Als je gekleurde schuimpjes wilt, pak je nu de kleurstof, spuitzak en de satéprikkers erbij .

Houd de spuitzak goed open, doop de prikker in de kleurstof en maak wat strepen aan de bin-

* *

* *

nenkant van de spuitzak. (Dit kan met verschillede kleuren tegelijk.)

Spuit daarna kleine toefjes of vormpjes op het bakpapier.

Zet de plaat in de oven en bak de toefjes drie kwartier. Grotere vormpjes hebben ongeveer een uur tot anderhalf uur nodig. De schuimpjes zijn klaar als je ze van het bakpapier kunt halen zonder dat ze kapot gaan.

Als ze afgekoeld zijn, kun je ze eventueel nog in de chocolade dippen en van versierseltjes voorzien.

Zijn ze helemaal klaar, dan kunnen ze met een grote naald aan een draad worden geregen, zodat er een mooie slinger ontstaat.

terdege *

16 DECEMBER 2020

163

1

EINDEJAARSPUZZEL

puzzelt u mee?

2

3

7

6

U ziet op deze pagina zestien omslagen van dagboeken en kalenders voor 2021. Als u de omslagen herkent, schrijt u de titel van het dagboek/de kalender in de vakjes. Daarvan is

4

9

er telkens één of meer gekleurd. Alle letters in de gekleurde vakjes vormen samen een

8

zinnetje. Dit is de oplossing van de puzzel.

5

10

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

11

12

13 15

Oplosing gevonden?

14

Mail deze dan vóór 18 januari 2021 naar promotie@royaljongbloed. com (o.v.v. Eindejaarspuzzel). Uit de inzendingen trekken we vijf

16

winnaars. Deze mogen een van de afgebeelde boeken uitkiezen.

Vergeet niet om bij uw oplossing vast de titel van het boek van uw keuze te noemen.

ROYAL JONGBLOED WENST U GEZEGENDE FEESTDAGEN EN EEN VOORSPOEDIG 2021!

www.royaljongbloed.com

UIT DE PASTORIE

Rennen!

Het gaat over oud én over hedendaags Nederlands: het lopen in de Bijbel.

Als eerste voorbeeld stel ik u de vader van de twee jongens voor, van wie de jongste het erfdeel opeist tijdens het leven van vader. In de verte ziet vader op een dag zijn jongste zoon aankomen — hij keert als bedelaar terug.

Wat doet vader nu? U leest in uw Bijbel niet dat hij rustig blijft wachten totdat zijn zoon er is, en al helemaal niet dat hij het hek dichtdoet om zijn weggelopen zoon buiten te sluiten.

Nee, Jezus vertelt dat vader naar zijn zoon —die dood was, maar weer levend werd, die verloren was, maar nu gevonden is— toe loopt.

Wanneer u dit leest, kan het uw hart diep raken en intens blij maken: hoe is het mogelijk dat vader, zo beledigd en in de steek gelaten, zelfs maar één stap zet in de richting van zijn zoon! En hoe beter u naar die jongen kijkt, onder de belichting van de Heilige Geest, hoe meer u zich verwondert — omdat u zichzelf in hem herkent. En dus leest met stijgende verbazing dat Vader naar ú toe komt lopen.

Toen bleek dat het Griekse woord voor ”lopen” ”rennen” betekent

En toch, het wonder van het Evangelie, het wonder van die Vaderliefde, is nog groter dan u kunt lezen. Dat komt omdat de taal van de Statenvertaling hier verouderd is.

Dat is niet alleen te merken als u in een Bijbel in de oude druk het tiende gebod leest: „Ghy en sult niet begeeren uwes naesten huys: ghy en sult niet begeeren uwes naesten wijf, noch sijnen dienstknecht, noch sijne dienst-maecht, noch sijne osse, noch sijnen esel, noch yet dat uwes naesten is.” Maar dat is ook hier aan de orde bij het „lopen” van Vader.

Wat denkt u immers als u leest dat vader naar zijn zoon toe loopt? Ik dacht altijd aan een rustige gang, totdat ik de Engelse vertaling van dit vers las: „… his father saw him, … and ran, and fell on his neck, and kissed him.”

Toen ik de grondtekst erop nasloeg, bleek dat het Griekse woord voor ”lopen” (trecho) ”rennen” betekent. Waarom vertalen onze Statenvertalers het dan met ”lopen”, en niet met ”rennen”?

Ook Petrus op weg naar het graf (in Lukas 24:12) ”loopt” niet gewoon, maar: „Petrus rénde/háástte zich naar het graf…” En ”liep” Maria Magdalena (Johannes 20:2) bedaard en rustig naar Petrus en Johannes op de morgen van de opstanding? Nee, zij rénde naar hen toe, zo snel als ze maar kon.

In het Oude Testament is hetzelfde taalmisverstand aan de orde. We lezen in Jesaja 55: 5 dat de Messias een volk zal roepen dat Hij niet kende. En als gevolg daarvan „het volk, dat U niet kende, zal tot U lopen.” Hoe? Op hun gemak? Nee, het Hebreeuwse woord —roetsj— laat al horen dat het met vaart gaat: zal zich tot U háásten… En geen wonder: Hij is immers al onze liefde waardig!

Elspeet,

Ds. W. Pieters

terdege *

16 DECEMBER 2020

167

168

terdege *

16 DECEMBER 2020

KERST IN AMERIKA

WASBEREN EN COYOTES IN DE ACHTERTUIN

Ze vieren voor de tweede keer Kerst in de Verenigde Staten. Volgend jaar zomer keert de familie Brouwer terug naar Lunteren. ”Een verrijking voor ons leven.” tekst: RIEKELT PASTERKAMP beeld: FAMILIE BROUWER

terdege *

16 DECEMBER 2020

169

K Klanten lanten g geven even ons ons e een en

9.0

085 040 9090

Z Zeker eker v van an jje e aankoop aankoop

n nu u óó óók kn nog og stapelbedmet m et st stapelb apelb bededkorting korting to tott w wel el

MA AK DIREC T EEN AFSPRA AK

het bed van beter binnen blijven.

€600 €600

GRATIS brochure? vraag ‘m nu aan

Nooit was een goed bed van zo’n groot belang als nu. Thuiswerken is het nieuwe normaal en je gaat waarsch�nl�k een groot deel van de dag niet eens de deur uit. Slapen op een CAPAS bed maakt hét verschil. Ontdek het zelf, plan een vr�bl�vende afspraak en profiteer nu óók nog van hoge korting.

t/m donderdag 31 december 2020

korting op kortIng! op een matras met een lattenbodem en natuurl�k wolpakket slaapsysteem + ombouw

www.capasbed.nl/stapelkorting

...op een tweepersoonsbed

€100 €200 €400 €600

Sinds de zomer van 2019 wonen de Brouwers in Amerika.

Mark is even thuis tussen twee reizen in: zijn eenheid oefent op Aruba. ”De kinderen hebben het ook goed naar hun zin.”

terdege *

16 DECEMBER 2020

171

KERST IN AMERIKA

et een schaaltje yoghurt in de hand verschijnen Hanneke en Mark Brouwer op het scherm. Het is kwart over acht ’s ochtends in de VS, zes uur later in Nederland. Hun vier kinderen zijn naar school, met de bekende gele schoolbus. Mark is even thuis tussen twee reizen in: zijn eenheid oefent op Aruba. Hanneke oogt ontspannen; het leven in de Verenigde Staten bevalt haar wel. „De kinderen hebben het gelukkig ook goed naar hun zin op school”, zegt ze. „Dat was vorig jaar september en oktober wel anders. De eerste weken waren pittig door de taalbarrière en de nieuwe omgeving. ’s Avonds aan tafel vonden ze ons maar stom. „Jullie wilden per se naar Amerika”, kregen we dan te horen. Nu corrigeren zij ons bijna dagelijks op onze taal.”

Eerder dit jaar was er voor de zomervakantie –van tien weken– een periode van tien weken thuisonderwijs, vanwege corona.

De pandemie zette ook een streep door een geplande vakantie naar de staat Arizona.

Mark: „We hebben toen maar zo’n megacamper gehuurd en zijn hier in de buurt rondgetrokken.

Tot nu toe hebben we hier een fijne tijd gehad. Iedere zomer is het op zo’n militair kamp één grote verhuizing. Militairen worden overgeplaatst naar de westkust van de Verenigde Staten of naar bijvoorbeeld Japan. En het gezin gaat mee.

We hebben de afgelopen weken al tien nieuwe buren gekregen.

Voor de kinderen betekent dat ook weer nieuwe vriendjes zoeken.”

Dat is meteen ook de reden dat de familie Brouwer in de zomer van 2021 terugkeert naar Nederland.

M

172

terdege *

16 DECEMBER 2020

„We konden wel langer blijven, maar dat is zeker voor onze oudste twee kinderen niet goed. Nadine is aan haar zevende school bezig. Ze bouwen geen langdurige contacten op. Bovendien willen we hen in Nederland examen laten doen en de mogelijkheid tot vervolgstudie bieden. Ze hebben nu eigenlijk de maximale leeftijd waarop je dit met hen kunt doen.”

HELIKOPTERS De woonwijken op Camp Lejeune zijn strikt gescheiden. Er zijn huizen voor officieren, onderofficieren en manschappen. Als kapitein wordt Mark ‘gedoogd’ tussen de majoors, die één rang hoger zitten.

Aan het einde van hun wijk wonen de generaals, vanzelfsprekend in huizen die net iets meer luxe uitstralen. „Ook de parkeerplaatsen bij het winkelcentrum zijn zo ingedeeld.

Vroeger was zelfs het strand verdeeld in vakken al naar gelang de rangen. Maar dat is voorbij.”

Mark: „Dit is een actieve militaire basis, dus bewaakt. We zitten hier midden in het militaire leven. Er komen helikopters laag over, in de verte ontploffen granaten. Maar nergens wonen we zo veilig als hier. De deur van ons huis hebben we nog nooit op slot gedaan.”

Hanneke: „Toch kan ik er maar niet aan wennen dat ik met een pasje mijn eigen dorp in moet.”

Het Amerikaanse Korps Mariniers is, net als het Nederlandse, vooral een mannenwereld. En het is veel op oefening en uitzending.

De echtgenotes en kinderen zijn dus op zichzelf aangewezen. „Je wordt als vrouw niet geacht betaald werk te doen”, zegt Hanneke, die in Nederland als oproepkracht

in de gehandicaptenzorg werkte. „Het is hier echt nog traditioneel”, vult Mark aan. „De man is kostwinner en de vrouw zorgt voor het huishouden.”

HARTELIJK Hanneke is lid van de Military Spouse Club, die allerlei activiteiten organiseert voor de vrouwen van de mariniers, zoals een lunch of een knutselochtend. „Ik word nog eens een echte Amerikaan”, zegt ze met een glimlach.

Al heeft ze wel een lesje geleerd. „Amerikanen zijn heel hartelijk. Bij

”De kinderen hebben nu eigenlijk de maximale leeftijd waarop je dit met hen kunt doen” de begroeting vragen ze al hoe het met je is. Ze nodigen je ook onmiddellijk uit om langs te komen. Maar als je dan echt wilt komen, schrikken ze. Dat is niet de bedoeling.

Het blijft een buitenkant.”

Met de vrouw van een Noorse marinier, die ook op Lejeune is geplaatst, heeft Hanneke goed contact. „We zitten in hetzelfde schuitje. En als Europeanen begrijpen we elkaar.”

Hanneke heeft ook veel aan de wekelijkse Bijbelstudie vanuit de kerk, de Harvest Presbyterian Church in Jacksonville. „Daar gaan we iedere zondagmorgen met z’n allen naartoe en ’s middags luisteren we online mee met een dienst

Mark heeft de rang van kapitein

Verkenningsbataljon

Met de bekende gele bus reizen de kinderen naar hun scholen op de basis.

Van Lunteren naar Jacksonville De familie Brouwer verhuisde in de zomer van 2019 vanuit Lunteren naar Jacksonville (North Carolina) aan de oostkust van de Verenigde Staten.

Mark (39) is met de rang van kapitein vanuit het Korps Mariniers geplaatst als uitwisselingsofficier op Camp Lejeune. Met andere stafleden stuurt Mark een verkennings-

bataljon van 450 Amerikaanse mariniers aan.

Hanneke (44) runt het huishouden en is lid van de Military Spouse Club. De kinderen Nadine (15), Wilmer (13), Rubert (11) en Thijn (8) gaan naar Amerikaanse scholen op de basis. De familie Brouwer woonde van 2011 tot 2014 op Curaçao. Mark is columnist van Terdege.

terdege

173

W W W. B E V E . N L

Gouda ANTWERPSEWEG 9 TELEFOON 0182-692111

BÉVÉ INTERIEUR S I N D S 1 9 78

KERST IN AMERIKA

”In winkels krijg je spontaan korting omdat je militair bent. „Thank you for serving”, hoor je dan” van de gereformeerde gemeente in Nederland in Barneveld, onze thuisgemeente.”

De periode in de Verenigde Staten zien de Brouwers „als een verrijking” voor hun leven.

Mark: „Onze kinderen leren dat er meer smaken zijn op de wereld dan alleen maar wit. Hier zie je alle kleuren van de regenboog. Je leert omgaan met Mexicanen en Japanners. Het maakt niet uit hoe je eruitziet of hoe je je kleedt. Op badslippers met witte sportsokken in een korte broek naar de supermarkt gaan, is heel normaal.

Ze leren ook omgaan met complimenten en teleurstellingen.

De Amerikaanse maatschappij is gericht op prestatie. De gang hangt hier vol met verdiende medailles.

Op school krijg je te horen wat je goed doet. In Nederland krijg je te horen wat je moet verbeteren.”

NETJES Hanneke: „De school is strak geregeld. Het volkslied zingen bij de vlag, met twee woorden spreken tegen je leerkracht, er netjes uitzien. Geen teksten op shirts, geen scheuren in broeken. De algemene fatsoensregels –waar geen discussie over is– worden in

acht genomen, terwijl in Nederland bijvoorbeeld de roklengte meer een principiële kwestie lijkt waarover we wel discussiëren.”

Mark: „Men is hier van gezag en hiërarchie. Een politieagent spreek je niet tegen. Militairen staan op een voetstuk. In Nederland moet je je bijna verdedigen als je aan iemand vertelt dat je beroepsmilitair bent. Hier is veel respect. In winkels krijg je spontaan korting omdat je militair bent. „Thank you for serving”, hoor je dan. Toen we een keer met z’n allen in een restaurant gingen eten, betaalde een onbekend ouder echtpaar zonder dat we het wisten onze rekening.”

Ze vieren straks voor de tweede keer Kerst in de Verenigde Staten. „Een pyjamafeest”, glimlacht Hanneke. „De familie is thuis in gemakkelijke kleren, er is de hele dag buffet en je geeft elkaar cadeautjes.

Het wordt groots gevierd.

Voor mariniers begint het begin november al met het bal, het belangrijkste evenement van het jaar.

Dames in het lang, militairen in avondkostuum. Dan volgt Thanksgiving en daarna Kerst.”

Hanneke zal straks „de tijd die we als gezin doorbrengen” missen. „We doen hier veel meer met el-

kaar dan in Nederland. De vrijheid, de rust, de ruimte, het klimaat zijn ook ideaal. We zitten hier vlak bij de Atlantische Oceaan, prachtig.

En het land is zo mooi, daar willen we best nog meer van ontdekken. Wasberen, hertjes, slangen, coyotes; alles krioelt hier door de achtertuin.”

Mark: „We wonen gewoon in een soort dierentuin. Je kunt hier vissen, jagen, varen en vliegen.” Dat laatste is hij overigens privé gaan doen. Om straks als piloot bij de Koninklijke Luchtmacht aan de slag te gaan? „De MAF heeft ook altijd vliegers nodig.”

En wat gaan de Brouwers niet missen? „Het eten”, zegt Hanneke meteen. „Wat verlang ik naar een gewoon sneetje bruinbrood met een plak kaas.”

LEES IN KITS HET VERHAAL VAN NADINE, WILMER, RUBERT EN THIJN

terdege *

16 DECEMBER 2020

175

Wie: Jikke Buurman

OUD GOUD

EENVOUD IS ZO GEK NOG NIET De beginzin had haar indertijd meteen te pakken: ”Er woonde lang geleden een meisje in de grote bossen van Wisconsin in Noord-Amerika, in een klein grijs huis van boomstammen.” Voor Jikke Buurman-van der Laan (65) was het daarmee liefde op het eerste gezicht voor ”Het kleine huis op de prairie”. tekst: JEANNETTE WILBRINK-DONKERSTEEG beeld: ISTOCK

terdege *

16 DECEMBER 2020

177

WEDDING

location

Molen ‘De Zwaluw’ is dé locatie voor jouw droombruiloft. Met de verschillende zalen en terrassen bieden wij jou altijd een ruimte die past bij jouw verwachtingen. Van intiem tot grootschalig, van binnen tot buiten. Zullen wij eens kennismaken? Dan stellen wij onze locatie en alle mogelijkheden graag aan je voor in een persoonlijke ontmoeting.

STYLED WEDDING Ook voor het verzorgen van de styling en bloemdecoraties op jouw grote dag ben je bij ons aan het juiste adres. Met alle liefde regelen we ook die details.

Batterijenweg 19c, Kesteren • Tel. 0488 48 8833 • molendezwaluw.nl

oe vaak ik deze beginregel al heb gelezen? vraagt Jikke zich af. „Misschien wel twintig keer! Vlak voor het slapengaan nog even wegdromen…

Nog even meeleven met Laura, haar pa en ma, haar zusjes Mary en Carry en later Grace. In hun huisje Weltevree, zonder elektriciteit, zonder stromend water, zonder binnentoilet en zonder nabije buren en winkels. Zonder computer, tablet of mobieltje. Ja, ”Het kleine huis op de prairie” van Laura Ingalls-Wilder is toch wel mijn meest gelezen serie.”

Je zou denken dat het om een jeugdliefde gaat, maar nee, dat niet. Als kind was Jikke niet bepaald dol op lezen, vertelt de onderwijspedagoog uit Driehuis. „Mijn ouders lazen wel veel. Op een dag liep ik me te vervelen. Mijn moeder zei: „En nu ga je dit boek maar eens lezen.” Ze gaf me ”Pitty op kostschool” van Enid Blyton.

Met tegenzin begon ik, maar het boek boeide me steeds meer, naarmate ik verder las. Gelukkig bleek er een hele serie van te zijn. Die heb ik helemaal gelezen. Daarna was ik een beetje verslaafd aan lezen geworden.”

H

ARMOEDE MAAKT EEN BORD BONENSOEP EXTRA LEKKER Met Laura en haar zusjes maakte ze echter pas later kennis. „Waarschijnlijk via een van onze kinderen. Onze oudste dochter las in haar tienerjaren erg veel. Ik denk dat ik daardoor met ”Het kleine huis” in aanraking kwam en de reeks daarover ook ben gaan lezen.

Het verhaal bevat de herinneringen van Laura Ingalls-Wilder aan haar kindertijd, haar meisjesjaren en de eerste periode van haar huwelijk.

Ze schrijft deze serie als ze allang volwassen is. Een van de delen gaat over de jeugd van Almanzo, later Laura’s man.”

Leuk detail: er is zelfs een kookboekje gemaakt, weet Jikke, met recepten van de gerechten die ma op tafel zette. Simpele maaltijden blijken het te zijn. „Bonensoep bijvoorbeeld. Heerlijk, vooral met een stukje spek erin voor de smaak, zegt Laura. Er was vaak maar nauwelijks genoeg te eten, daarom zal zo’n bord soep wel extra lekker zijn geweest.”

HET MEESTE WAT ZE NODIG HEBBEN, IS IN HET BOS TE VINDEN „Elke keer als ik de boeken herlees, gaan mijn gedachten op reis naar Amerika, naar het huis en het gezin. Pa moet op jacht om zijn vrouw en kinderen van vlees te voorzien. De huiden van de buit verzamelt hij, om ze later in de stad te verkopen. Voor het geld kan hij dan witte suiker krijgen, voor als er bezoek komt, en meel, thee en tabak. En stof, zodat ma weer kleding voor het gezin kan naaien.

De meeste dingen die ze nodig hebben, zijn in het bos te vinden.

Of in de zelf aangelegde tuin. Pa probeert bovendien een stuk grond te bewerken, zodat hij tarwe kan verbouwen. Van die oogst hangt veel af. Soms valt er hagel op. Dan is al het werk van een heel jaar voor niets geweest.

De suiker die ze dagelijks gebruiken, is ahornsuiker, bruine stukken, die pa met familieleden uit ahorns aftapt. Als ze alles hebben verzameld, is er een geweldig feest bij Laura’s grootouders. Er wordt gedanst, er is voor ieder een bord maïspap en daarna ahornsuiker, zo veel als je lust.”

Laura Ingalls Ze werd in 1867 als Amerikaanse pioniersdochter geboren. Op verschillende plekken in Amerika staan nu replica’s van de huizen die haar vader tijdens hun trektocht per huifkar bouwde. In 1956 overleed ze op 90-jarige leeftijd als Laura Wilders. De inmiddels beroemd geworden boeken die ze naliet, hadden een sterk autobiografisch karakter.

terdege *

16 DECEMBER 2020

179

Hypotheken Snel antwoord op mogelijkheid aankoop woning Veel kennis van hypotheken voor starters Ruime ervaring met hypotheken voor ondernemers Hypotheek ook mogelijk zonder verzekeringen Uitstekende begeleiding bij het kopen van een woning Vrijblijvend de mogelijkheid op lagere maandlasten laten berekenen Hypotheek voor woning met agrarische bestemming Opnemen overwaarde woning voor bijv. oude dag, onderneming , tweede woning etc.

O&H Hypotheken – Rijweg 29 4181 PR Waardenburg www.ohadvies.nl T 0345-849881 info@ohadvies.nl

Wilt u ook meer rendement op uw vermogen? biedt met investeren in vastgoed jaarrentes tot 5% Uw tweede thuis in Twente

Info: Bel 0318-652783 of kijk op www.Rentemeesters.nl.

Let op!

U belegt buiten AFM-toezicht.

Geen prospectusplicht voor deze aciviteit.

Rentemeesters staat ingeschreven bij KvK te Arnhem onder nr. 64919927

✔ Diverse bungalows & landhuizen ✔ Overdekt zwembad ✔ Kleinschalig & gemoedelijk

� 

✔ Gezellige horeca ✔ Rust & ruimte ✔ Nabij unieke natuurgebieden ✔ Zondagsrust

0546 – 57 98 65 www.bungalowparkhogehexel.nl

OUD GOUD

Genoeg is genoeg en tevredenheid is een keuze Wat Jikke vooral bijzonder vindt, is het feit dat Laura en haar familie zo weinig bezittingen hebben. „Zo weinig eten ook... Ze moeten hard werken en heel zuinig zijn. Ze kennen naast blijdschap ook zorgen en verdriet. Mary wordt blind, pa blijft lang weg als er een sneeuwstorm is, Laura’s tweede kindje sterft na enkele weken, er komt een heel strenge winter waarin ze bijna verhongeren. Toch spreekt in alle boeken vooral dankbaarheid voor wat er wel is, en liefde voor de mensen om hen heen.”

MA KOOKT OP EEN HOUTVUUR „Wat zijn we toch vaak verwend met van alles te kust en te keur in onze winkels”, peinst Jikke. „Kijk naar alle keuzemogelijkheden die we hebben: brood in heel veel soorten, 10 meter aan dierenvoer in de supermarkt, 4 meter aan stellingen vol shampoos bij de drogist.”

De boeken over ”Het kleine huis” maken dat ze met andere ogen naar al die overdaad kijkt, bekent ze. En omdat pa en ma de kunst verstonden om met weinig tevreden te zijn, was die tijd van Laura naar haar mening een goede, oude tijd. „Het was altijd fijn in hun huis, zelfs toen het geen huis was, omdat ze met een huifkar door Amerika trokken. Ma kookte dan op een houtvuur en ik denk dat ze ook nog ‘tafel dekte’, op de grond waarschijnlijk, want ze wilde ook op de prairie aan haar dochters leren hoe het hoorde. Wat een talent!”

Vroeger genoot ze vooral van het knusse, de gezellige sfeer in het boek. „Vergeleken met nu straalt alles in het verhaal eenvoud en structuur uit. Een overzichtelijk leven.” Inmiddels denkt ze dat een en ander wel geromantiseerd

zal zijn. „Het zijn tenslotte herinneringen. Het gevaar dat overal op de prairie loerde en later ook in het indianengebied aanwezig was, lijkt minder erg als je de afloop weet. Ziektes en handicaps waren toen net zo erg, of erger dan nu. Afscheid nemen van je familie en alleen nog af en toe per brief contact kunnen hebben, dat is heel ingrijpend. Daar ben ik me wel van bewust. Toch gaan de mensen in de boeken van ”Het Kleine Huis” meestal vol vertrouwen om met tegenslagen en gevaar.”

Of ze zich in Laura herkent? „Ja, ik kan me in haar verplaatsen zoals ze was als kind, hoe ze zo veel dingen vanzelfsprekend vindt, haar leven, elke dag, haar ouders. Als kind denk je dat zoiets nooit voorbij zal gaan…”

CAROLINE INGALLS ALS GROOT VOORBEELD Laura’s moeder, Caroline Ingalls, ziet Jikke vooral als een voorbeeld. „Wat zij al niet voor elkaar krijgt met heel weinig middelen! IJverig en vindingrijk is ze, daar kan ik nog heel wat van leren! Een paar citaten: Toen het gezin een vrij klein huisje zou betrekken, onderdrukte Caroline haar teleurstelling en zei: „Mooi, een klein paard is gauw geroskamd.” En toen ma een compliment kreeg voor haar gebraden konijn in bruine saus zei ze: „Honger is de beste kok.” Dat is Caroline ten voeten uit: positief en bescheiden.”

Jikkes lievelingsserie speelt zich af aan het eind van de negentiende eeuw. „Er is in Amerika nog land in overvloed. Wie het eerst komt, wie het eerst maalt. De indianen worden steeds meer naar het westen verdreven en dat levert veel span-

ningen en strijd op. Nee, ik zou niet in die tijd willen leven, want we hebben het nu beter dan de mensen het toen hadden. Maar het is wel heel boeiend om te lezen hoe men zich er toen doorheen sloeg. Daar heb ik bewondering voor. We kunnen daar ook van leren. Eenvoud is zo gek nog niet. Het hoeft niet altijd ”nog meer” en ”nog beter” en ”nog nieuwer” te zijn. Genoeg is genoeg. Tevredenheid is een keuze.

En positiviteit en dankbaarheid jegens God maken dat je een tevreden mens kunt zijn, ook bij gevaar en moeite.”

Voor Jikke laat de manier waarop de Ingalls leven, zien waar het in de kern om gaat: „Zorgen voor elkaar als man en vrouw en voor de kinderen, zorgen voor eten, kleding, een dak boven je hoofd. Een veilig thuis maken, waar het warm is en waar je welkom bent. Ook gastvrijheid betonen aan anderen en liefdevol omgaan met je naasten, de dieren en planten.”

Behalve van klassieke jeugdboeken –zoals die van Cissy van Marxveld– houdt Jikke Buurman van spannende verhalen, zoals die van Henning Mankell en andere Scandinavische detectives. „Met gedetailleerde beschrijvingen van gruwelijke misdaden heb ik echter moeite. En aan thrillers beleef ik weinig plezier, het gaat me vooral om de puzzel. Van romans van Lynn Austin of Marianne Grandia kan ik ook genieten. En van boeken over de amish!” Bij dat laatst genre komt dan haar liefde voor eenvoud weer om de hoek kijken. Maar op nummer één blijft toch staan het verhaal van dat meisje in de grote bossen van Winconsin in NoordAmerika, in een klein grijs huis van boomstammen.

terdege *

16 DECEMBER 2020

181

W

182

Spruitjesstampot terdege * 16 DECEMBER

2020

n stoemp? e e je l i

Stomende, stevige stamppotten Gevaarlijk lekker!

Aan de lange rij stamppotvarianten voeg ik twee nieuwe toe en een afgestompte: andijviestamppot. tekst: JAN KEES VAN DER HART beeld: RENATE BLEIJENBERG-VAN LEEUWEN

terdege *

16 DECEMBER 2020

183

184

terdege *

16 DECEMBER 2020

CULINAIR

Italiaans ALS IK OOIT DE KANS KRIJG EEN KOOKBOEK TE SCHRIJVEN, DAN ZAL HET ”JAN KEES KOOKT ITALIË” WORDEN. HET LIEFST KOOKTE IK IEDERE DAG ITALIAANS. TOTDAT MIJN (TOEN NOG GELIEFDE) ECHTGENOTE ZEI: “IK BEN DIE PASTA’S (VAN JOU...) BEHOORLIJK ZAT.” MAAR IK LAAT ME ZOMAAR NIET UIT HET VELD SLAAN EN HEB DEZE ITALIAANSE VARIANT MET VELDSLA BEDACHT. DE ITALIANEN SPREKEN VAN GUAZZABUGLIO (LETTERLIJK: MENGELMOES).

WAT HEB JE NODIG (4 PERSONEN): 1 kilo aardappelen (kruimig is het lekkerste) * 250 g veldsla 40 g verse basilicum 50 g pijnboompitten * * 250 g ricotta 500 g cocktailtomaten 300 g rundergehakt * * 2 tenen knolook 100 g Parmezaanse kaas olijfolie

* * *

*

*

HOE MAAK JE HET? * * * * * * * * *

Snijd de tomaten in kwarten en bestrooi ze met zout en peper.

Rooster de pijnboompitten in een hete pan met een beetje olie. Daarna laten afkoelen op keukenpapier.

Haal de basilicumblaadjes van de steel en knip ze doormidden.

Kook de aardappelen gaar in ruim water (gezouten).

Rul het gehakt, voeg peper en zout en uitgeperste knolook toe. Zet het vuur laag en voeg tomaten toe.

Zodra de aardappelen gaar zijn, deze afgieten. Laat een klein beetje kookvocht achter.

Stamp de aardappelen en meng ze met de ricotta.

Roer nu de veldsla, basilicum, pijnboompitten, Parmezaanse kaas en het gehakt-tomatenmengsel erdoorheen.

Maak het gerecht smeuïg met olijfolie.

Moet je een stoemp? Die vraag kun je zomaar krijgen als je op bezoek bent bij onze zuiderburen. En wij maar denken dat de Belgen vredelievend zijn. Er wordt wat afgestompt. Ook in Nederland stampen we er trouwens op los. Zeker als de r weer in de maand is. De stamppotten zijn een overblijfsel uit 1574, achtergelaten door Spaanse bezetters bij Leidens Ontzet.

De Leidenaren keken in de Spaanse potten en bedachten hun eigen variant: de hutspot. Sindsdien wordt er in de meeste Hollandse keukens lustig op los gestampt.

Dat bleef in Vlaanderen niet onopgemerkt, vandaar dat je daar een stoemp kunt krijgen.

terdege *

16 DECEMBER 2020

185

CULINAIR

*

* 1 kilo aardappelen (kruimig) * 500 g spruiten (niet te klein) 300 g spekreepjes * 200 g crème fraîche * 250 g champignons (niet te fijn snijden) ½ gele paprika gemalen venkelzaad (tl) *

*

Voor vier personen

Spruitjesstamppot NIET GELIJK AFHAKEN! SPRUITJES ZIJN HEERLIJK EN GEZOND. EN IK WEET ZEKER DAT DEZE STAMPPOT JE GAAT VERRASSEN.

HOE MAAK JE HET? * Kook de aardappelen samen met de spruitjes tot de aardappels gaar zijn (in ruim water met zout).

Bak ondertussen de spekjes op hoog vuur goed uit, voeg de gesneden champignons * toe en laat lekker samen 5 minuten bakken (omscheppen). * Snijd de paprika in kleine stukjes.

Zodra de aardappelen gaar zijn, deze samen met de spruitjes afgieten (laat iets vocht ach* ter). Een linke klont boter in de pan en stamp er lekker op los.

Roer de crème fraîche erdoorheen, het venkelzaad, de gele paprika en het mengsel van * spekjes en champignons. Even proeven en naar smaak peper en zout toevoegen.

186

terdege *

16 DECEMBER 2020

Andijvie DIT RECEPT VAN MIJN VROUW IS ZELFS TOT IN ETHIOPIË DOORGEDRONGEN. WE HADDEN JARENLANG EEN KOSTGANGER, DIE LATER IN ETHIOPIË GING WONEN. TOEN KWAM ER EEN APPJE: “HELEEN, MAG IK JE RECEPT VAN DIE HEERLIJKE ANDIJVIESTAMPPOT?”

* * * * *

Snijd de andijvie en de ui ijn, kook de aardappelen gaar (in ruim water met zout) en bak ondertussen de spekjes op hoog vuur goed uit.

Aardappelen afgieten (laat wat kookvocht achter) en stamp ze, terwijl je steeds wat melk toevoegt (niet te nat maken en niet te droog laten).

Voeg de andijvie en de ui in delen toe.

Voeg de spekjes (met vet, of een warm gemaakt restje jus) toe. Daarna volgt een scheut azijn en nog wat melk. Tot slot de kaasplakjes erbij en alles goed mengen. Peper en zout naar smaak toevoegen.

Warm alles nog even door.

1 kilo aardappelen (kruimig) * 500 g rauwe andijvie * kleine ui * melk, azijn, peper en zout restje jus 300 g spekreepjes kaas (jong belegen, in plakjes snijden)

*

*

*

*

187

KOM GEZELLIG LANGS! Peulenplein 4a Hardinxveld-Giessendam www.kleertjesenzo.com 06-36298426

tot en met D.V. 24 december 2020

Voor de Feestdagen!

247/Jeans - B.Nosy - Barbara Lebek - Beeren - Bentonville - Brandtex - Brams Paris - Casa Moda - Com4 - Cornalli - Dirkje - DJ Dutchjeans - Dreamstar - Enjoy - Feetje Fellows - Knot-So-Bad - Lady-Z - Lizzy&Coco - MarcMarcs - Marianne - MarVelis Masha Meantime - Micha - Naturana - New Star - O’Chill - Petrol - Rifi - Sassa Setter Signature - Soquesto - Stehmann - Traffic - Triumph - Wearhouse - Wilvorst

Zuiderzeestraatw. West 57 - 59 - 61 Doornspijk Tel: 0525-661241 www.modehuysdenhorsten.nl

Meer dan

30 jaar ervaring

Academy Consultant Henny Mostert Kleur en Sijl voor Hem en Haar Bouique in de vier seizoenen

Gediplomeerd voor: • kleur • sijl • make-up advies • visagie • garderobeplanning • haaradvies • briladvies • camouflage • bruidsadvies

Eperweg 49 8181 EV Heerde • Tel: 0578-694613 e-mail: HennyMostert@hetnet.nl • www.HennyMostertKleurenSijl.nl

RD-ACTIE

TRANEN DOOR DE TERREUR VAN VADER

Harry Simon: “Ik vertrouwde helemaal niemand meer”

”Eigen schuld, dikke bult”, is vaak de reactie als dak- en thuislozen voorbijkomen. Ze zullen het er wel naar gemaakt hebben.” Wie het levensverhaal van Harry Simon en zijn vrouw Yvonne hoort, is daarvan voorgoed genezen. Trauma’s dankzij een wrede vader leidden bij hem tot een treurig leven. Toch vloeiden niet alleen daarom tranen. Die waren er ook en vooral vanwege de bevrijding die God uiteindelijk bracht. tekst: AB JANSEN beeld: JACO KLAMER

terdege *

16 DECEMBER 2020

189

Geef (wees)kinderen in Malawi een toekomst!

Eenmalig doneren Periodiek doneren

Steun onze basisscholen Voor slechts € 10,00 krijgt een weeskind een maand lang kwalitatief en reformatorisch basisonderwijs.

Salem krjgt van haar medewerkers een 8,3 voor haar werkgeverschap!

€ 10,eenmalig per weeskind

Salem, wj geloven erin!

Doel: € 55.000,28%

Help kleuters te overleven Help kleuters te overleven met een bord pap en maak dagelijks (Bijbels) onderwijs mogelijk!

Doel: 2000 kinderen

€ 10,per maand voor vijf kinderen

2%

Meer informatie en doneren? www.timotheos.nl Direct doneren: NL57 RABO 0161 4855 02

Salem zoekt

L Leerling eerling V Verzorgenden-IG Verzorgenden erzorgenden-IIG G

in overleg

32 uur

VOLG ONS OP

Verzorgenden-IG/ EVV’ers

VO O R EEN

sfeervolle wintertijd

Start in februari met de opleiding!

Staat jouw functie er niet tussen? Bekjk onze vacatures op werkenbjsalem.nl of neem contact met ons op via p&o@salem.nl

Bekjk hier hoe het is om in Salem te werken!

wonen met zorg

Ridderkerk

werkenbjsalem.nl

dorpsstraat 21 nunspeet (0341) 276 740 klaaswonen.nl

RD-ACTIE

O

p de Bijbelstudie voor dak- en thuislozen ontmoet ik Harry Simon (63) voor het eerst. De kring wordt wekelijks twee keer fysiek gehouden en twee keer online, en wordt voorgezeten door pastoraal werker Teunis Rijneveld, die in dienst is van Stichting Ontmoeting.

De bijeenkomsten maken deel uit van het werk dat Ontmoeting doet onder dak- en thuislozen in Rotterdam. Daartoe behoort ook de inloop in het Dienstencentrum, dat is ondergebracht in een pand op de hoek van de Matthenesserlaan en de ’s Gravendijkwal. Dak- en thuislozen kunnen er terecht voor een warme douche, een kop koffie, een maaltijd en om er kleren te laten wassen.

Intussen zijn hulpverleners er in de weer met het invullen en versturen van documenten en formulieren –nodig voor de aanvraag van een uitkering–, van een identiteitskaart of om huisvesting voor een dakloze te regelen. Dak- en thuislozen kunnen zich er ook aanmelden voor ”dag-activiteiten” als schilderen, koken en computeren. Dat klinkt als lanterfantig bezig-zijn, maar Harry zal me later vertellen hoe belangrijk deze activiteiten zijn geweest bij het weer op de rails krijgen van zijn leven.

BIJBELSTUDIE

Harry en Yvonne ontmoetten elkaar bij de nachtopvang

RD-ACTIE

Help mee

2020 OPNIEUW BEGINNEN NL67 INGB 0002 9707 00 t.n.v.. RD-actie te Apeldoorn t.n.v

Ook al wordt er geregeld heftig gediscussieerd over vanalles en nog wat, een rustpunt te midden van al die activiteiten is de Bijbelstudie op dinsdagmiddag. Net als de andere deelnemers zit Harry die middag gebogen over zijn Bijbeltje en spelt hij bijna hoorbaar de woorden voor hem. Het gaat dan ook over een thema dat hem moet raken: het oude leven achter je laten en een nieuw begin maken. Als iemand daarover kan meepraten, dan is hij het.

Dat besef ik pas echt nadat hij zijn levensverhaal heeft gedeeld tijdens een bezoek bij hem en zijn vrouw Yvonne thuis. De twee bewonen sinds kort een appartement in het woon-zorgcentrum Het Hofje van Gerrit de Koker, in de Rotterdamse wijk Kralingen. Ze zijn daarheen verhuisd omdat Yvonne aan een ernstige vorm van oedeem lijdt, waardoor ze afhankelijk is van een rolstoel. Nog

terdege *

16 DECEMBER 2020

191

CD met 15 psalmen en 3 liederen CD 95

9,

Arthur de Jong Locatie: Grote Kerk Tholen Te bestellen via: dejongauitgever@gmail.com

Vintage Bohemian Klassiek Romantisch Trendy

Advertentie mede mogelijk gemaakt door: Boender Woonbeleving - Jan Pannenkoeken - Woongoed Makelaars Kalkman Handelsonderneming - Boer, Verse Koek aan huis - ’t Boekenhoekje

Bruidshuis Dokter - de Graaf IBAN: NL11RABO0360838111

De voeten worden door de elasische zooltechnologie van Joya ontlast ijdens het lopen en staan, waardoor drukpunten tot het verleden horen.

Oudestraat 62 — Kampen — 038-3332227 www.bruidshuisdokterdegraaf.nl

RD-ACTIE

niet zolang terug is er bij haar ook borstkanker met uitzaaiingen geconstateerd. Ze spreekt daar die middag openhartig over en zowel zij als Harry laten weten de uitwerking van de behandelingen in Gods hand te hebben gelegd.

Intussen ontdek ik al luisterend naar Harry’s verhaal hoe oppervlakkig mijn kijk op daken thuislozen altijd is geweest. Vanwege het hoge eigenschulddikkebultgehalte ervan. Het drama van Harry’s leven begint niet met het maken van foute keuzes, maar bij een vader die in een Jappenkamp heeft gezeten. Hij heeft er nooit met hem over gepraat, maar Harry is ervan overtuigd dat de gruwelijke dingen die zijn vader meemaakte, de oorzaak waren van zijn latere wangedrag jegens zijn vrouw en kinderen. Ze werden dagelijks door hem gekleineerd en mishandeld.

WAAROM? „Ik heb het hem meermalen gevraagd: waarom sla je mij, je eigen zoon? En waarom takel je mijn moeder zo toe, je eigen vrouw, hoe kun je dat doen?”

Een antwoord daarop kreeg Harry niet.

Hij vertelt dat hij ’s nachts, als zijn vader sliep, naar beneden sloop om alleen met zijn moeder in de woonkamer te zijn en met haar te praten. „Heel wat nachten hebben we zo samen gezeten en ons verdriet gedeeld.”

Persoonlijk contact met zijn moeder was er ook op zondag, als ze samen naar de kerk gingen. „Mijn moeder was een gelovige vrouw, mijn vader niet. Hij weigerde dan ook pertinent om ons ’s zondags naar de kerk te rijden, we moesten maar de bus nemen, of de tram.”

Het huiselijk geweld werd door de gezins- en familieleden als een geheim bewaard, slechts af en toe kwam het naarbuiten. Als de buren Harry hadden horen gillen op momenten dat hij werd geslagen. „Als ik dan bij hen kwam vroegen ze wat er was gebeurd.” Of als een arts in het ziekenhuis hem vroeg „waar die blauwe plekken toch vandaan kwamen?”

De dood van zijn moeder was een dramatisch keerpunt in Harry’s leven. „Toen ze in het ziekenhuis op sterven

„Het cadeautje dat ik kreeg smeet mijn vader kapot tegen de muur” lag, mocht ik daar niet bij zijn. Ga jij maar buiten staan, kreeg ik te horen. Dat heb ik toen gedaan en vanbuiten heb ik naar haar geroepen: „Mam, ik ben er wel, hoor!” Later vertelde een tante dat mijn moeder het had gehoord.”

Ook bij de begrafenis mocht Harry niet aanwezig zijn. „’s Avonds ben ik stiekem naar de begraafplaats gegaan en heb ik alsnog een bloemetje op haar graf gelegd.”

VERGEVEN Jaren later volgde een definitief afscheid – van zijn vader. „Ik woonde inmiddels op mezelf toen mijn zus belde: Het gaat niet goed met vader, je moet afscheid van hem nemen”.

Met grote tegenzin ging Harry naar het verzorgingstehuis waar zijn vader verbleef. Hij moest niet alleen afscheid nemen, maar zijn vader ook diens wangedrag vergeven, dacht Harry. „Maar hoe doe je dat, vergeven?”

Eenmaal aan het bed van zijn vader wachtte hem een grote verrassing. „Mijn vader pakte mijn arm en vroeg: „Harry, hoe gaat het met jou?”

Ik wist niet wat ik hoorde: zoiets had hij nog nooit tegen me gezegd! Vervolgens vroeg hij of ik hem wilde vergeven en ook daarover was ik stomverbaasd. Ik heb hem gezegd dat ik dat wel wilde doen, waarop hij reageerde met: Dankjewel Harry, ik hoop dat het verder goed met je zal gaan.”

Even later vernam hij van een nachtverpleegkundige wat er was gebeurd. Ze had zijn vader de avond ervoor in zijn kamer aangetroffen: huilend en onrustig ijsberend. „Ik heb zoveel mensen pijn gedaan en nu ik aan het eind van mijn leven ben, vraag ik God of ik bij Hem mag komen en of Hij me alles wil vergeven”. De nachtzuster vertelde dat hij de rest van de nacht op het toilet had doorgebracht, tot God biddend om vergeving.” Dat

terdege *

16 DECEMBER 2020

193

Hannelore Pladdet (18 jaar):

Daniël hoort erbij.

Magazine van de Jeugdbond Gereformeerde Gemeenten

#22

jaargang 74

26 november 2020

WEET

“Daniël vind ik een erg fijn blad. Het staat boordevol met actuele onderwerpen, interviews en interessante columns.

Ook staan er voor de jonge kinderen mooie dingen in.

Kortom, voor elke leeftijd wat!

Ik, als jongere, vind het vooral fijn dat ik dingen kan lezen die bij mij soms spelen. Vragen waar je mee loopt, worden op een begrijpelijke manier uitgelegd in de Daniël. Het vervolgverhaal dat er elke keer in staat, is ook mooi om te lezen, daaruit kun je ook dingen leren. Tot slot is het Bijbelrooster heel goed om te volgen. Elke twee weken is er een onderwerp en daar lees je dan elk e dag een stukje o ver. Heel fijn!” elke over.

Neem nú nog een abonnement op Daniël (of geef 'm cadeau) en ontvang het eerste jaar

20% korting!

WAT J E

EET v e r b i n d t j o ng e r e n

Ga voor een abonnement naar

www.jbgg.nl/daniel

jbgg_daniel

Wij zijn dringend op zoek naar een nieuwe collega:

Jeugdwerkadviseur projecten (1,0 te) Ben jij de gestructureerde en doelgerichte persoon die wij nodig hebben? Solliciteer dan direct!

Je wordt verantwoordelijk voor de uitbouw van onze activiteiten richting jongeren, zoals danielonline.nu, conferenties en bijeenkomsten (+16/+21).

Met jouw kwaliteiten zorg jij ervoor dat dit één sterk merk wordt, waar jongeren zich aan willen verbinden.

Bekijk hier alle info:

v e r b i n d t j o ng e r e n

jbgg.nl/vacature

RD-ACTIE

hij eerst zelf anderen vergeving moest vragen besefte hij maar al te goed. Niet lang na die ontmoeting met zijn zoon is hij overleden, 73 jaar oud. Harry is niet op zijn begrafenis geweest. „Dat kon ik niet aan”.

Met de dood van zijn vader leefde diens traumatische kampverleden verder in de psychische gesteldheid van zijn zoon. „Ik was er slecht aan toe, wist niet wie ik was, had geen idee wat ik verder met mijn leven moest en ik vertrouwde niemand meer.” Met dat laatste werd zijn latere vrouw Yvonne geconfronteerd toen zij in Harry’s leven kwam. „Ik begreep hem wel”, zegt ze. „Als je zo weinig liefde hebt ontvangen, dan vlucht je weg voor iemand die je dat wilt geven. Liefde was voor hem zo overweldigend, dat kon hij niet aan.” Harry beaamt haar woorden. „Ik heb er 6 jaar over gedaan om haar echt te vertrouwen.”

Yvonne was zelf cliënt bij Ontmoeting toen ze met Harry in aanraking kwam. „Ik zag hem in de nachtopvang, hier in de stad. Hij zat te huilen en ik ben toen naar hem toegegaan.” Harry zegt over dat moment dat hij „compleet was vastgelopen.” Hij vertelt dat hij zijn vaste onderkomen was kwijtgeraakt en sindsdien op straat leefde. „’s Nachts sliep ik in de nachtopvang.” Yvonne glimlacht. „Dat hij daar zat te huilen, vond ik zo bijzonder, zo mannelijk, het was precies wat

RD-actie 2020-21 De RD-actie staat dit jaar in het teken van ”opnieuw beginnen” en heeft als doel daken thuislozen, gevangenen en ex-prostituees te helpen zodra zij een nieuw leven willen starten. Met de opbrengst willen we het werk steunen van Ontmoeting (dak- en thuislozen), van Gevangenenzorg Nederland (gevangenen) en van Scharlaken Koord (prostituees).

Helpt u mee? Voor meer informatie kijkt u op : steundel.nl

„Ik ben inmiddels 63 jaar, maar begin nu pas echt te leven” me in hem aantrok.” Harry herinnert zich nog enkele cadeautjes die hij van haar kreeg. „Dat was bijzonder, ik kreeg nooit cadeautjes. Een keer kreeg ik als kind van iemand een speelgoedhelikopter. Geef hier, zei mijn vader, en direct daarop smeet hij het tegen de muur kapot. Daar ga je maar voor werken, snauwde hij”.

Twee jaar lang, van 2000 tot 2002 zwierf Harry door Nederland en trok hij van het ene naar het andere opvanghuis. „Dan klopte ik ergens aan en vertelde ik eerlijk dat ik geen geld had om te betalen. Toch lieten ze me dan meestal binnen.”

GEITEN VOEREN Van grote betekenis werd een kort verblijf in een opvanghuis van Ontmoeting in Hummelo. Daar had hij naar eigen zeggen een bijzondere ervaring. „Op een gegeven moment moest ik buiten de geiten gaan voeren.

Er was één geit die steeds naar me toe kwam.

Ook als ik wegliep, kwam die telkens achter me aan.” Harry zag het als een spreken van God. „Ik dacht: Is dat ook niet wat de Heere Jezus telkens doet? Als ik wegloop, dat Hij dan als de Goede Herder achter mij aankomt?

Toen dát tot me doordrong, ben ik tot God gaan bidden en heb ik daar keihard zitten huilen.”

In 2003 kwam Harry op het dienstencentrum van Ontmoeting in Rotterdam aanraking met pastoraal werker Teunis Rijneveld. Harry en zijn vrouw noemen Rijneveld „hun geestelijke vader” en prijzen hem voor wat hij in praktische zin voor hen heeft betekend – als eerste noemt Yvonne in dit verband zijn hulp bij de sanering van schulden.

Er gebeurde meer. Harry: „Ik zei tegen Teunis: Wat moet ik nu? Ik ben nog steeds opzoek naar wie ik ben, en wat ik waard ben. „Jou daarvan genezen”, zo was Teunis’ reactie, „dat kan alleen de Heere God. Hij is

terdege *

16 DECEMBER 2020

195

Een vloekvrij Nederland.

Realistisch?

DOE MEE! Iedere dag krijgen we met allerlei situaties te maken. Mooie momenten, ook heftige omstandigheden. Niet iedereen kiest dan de juiste woorden. Een vloek doet pijn, een scheldwoord kwetst. Wij werken aan respectvolle taal in Nederland.

Weet wat je zegt. Steun ons voor een mooier Nederland.

Doneer nu op vloekniet.nl

N UW IE

Opus 155

AL DECENNIALANG TOONAANGEVEND Met trots introduceren wij de nieuwe Opus 155, 255 en 355. De Opus is een bekend gezicht in de orgelwereld. Al generaties lang groeien organisten op met dit huiskamerorgel en ‘de Opus’ is inmiddels dan ook een waar begrip onder orgelliefhebbers.

Opus 255

Dankzij de modernste opnametechnologieën komt het geluid van deze nieuwe Opus-orgels nóg dichter bij het geluid van het authentieke pijporgel. En om de beleving compleet te maken, zorgt onze nieuw ontwikkelde blaasbalgsimulator ervoor dat de Opus ademt. Dat het orgel leeft!

Benieuwd naar wat de nieuwe Opus te bieden heeft? Vraag de brochure aan via onze website of neem contact op met je lokale Johannusdealer.

WWW.JOHANNUS.COM

Opus 355

RD-ACTIE

jouw schepper. Als je op Hem vertrouwt en oprecht in Hem gelooft, dan zál Hij je helpen. Maar dat gebeurt wel op Zijn tijd.”

Harry ging meedraaien met de Bijbelstudie voor dak- en thuislozen, en alleen al zijn aanwezigheid daar was voor hem een openbaring. „Toen ik me meldde, groette iedereen zo vriendelijk dat ik dacht: Hoe kan dit? Deze mensen kennen mij niet eens!”

Teunis legde hem het graag uit. „Zij zijn nu je nieuwe broers en zussen, ze zijn jouw familie in geestelijke zin. Je staat er voortaan niet meer alleen voor.”

SCHILDERIJ Op het dienstencentrum hadden ze meer voor hem in petto. Harry’s zelfvertrouwen en eigenwaarde bevonden zich immers nog ver beneden het vriespunt. „Ik kan niets, ben nergens goed in”, klonk het steevast in zijn hoofd en daarmee echoode de boodschap van zijn vader hardnekkig door in zijn leventje.

Door te gaan schilderen tijdens de dagactiviteit in het dienstencentrum begon dat vileine stemmetje langzaam te verstommen. „Ik maakte een schilderij van Adam en Eva in het paradijs en toen ik het af had, reageerde Teunis verrast: „Heb jij dat geschilderd? God heeft jou een prachtig talent gegeven!”

Daarna groeide er stap voor stap iets van zelfvertrouwen. Harry werd uitgedaagd om Indisch te koken voor een groep dak- en thuislozen en ook dat leverde hem dankbare afnemers op en: een groot applaus.

Voor iemand die jarenlang zo gekleineerd is geweest een unieke ervaring. Ook als muzikant –hij speelt verdienstelijk gitaar– wordt Harry ingezet, bijvoorbeeld bij de muzikale begeleiding tijdens de evangelisatiedienst van Ontmoeting. En hij vindt betaald werk: als chauffeur bij de afdeling boodschappenvervoer van een landelijke grootgrutter.

Harry zal de laatste zijn om zichzelf op de borst te slaan nu zijn leven weer op de rails staat. „De Bijbel is mijn redding geweest en daarom ik ben de Heere God dankbaar dat Hij mij het leven heeft teruggegeven. Ik ben inmiddels 63, maar pas nú begin ik echt te leven.”

De Bijbelkring maakt deel uit van het werk dat Ontmoeting organiseert

terdege *

16 DECEMBER 2020

197

(advertorial)

“Ik merk aan Nathan hoe goed het Kinderdagcentrum hem doet” Als Nathan van Beek (5) van Kinderdagcentrum De Klimboom in Barneveld komt, zien we een enthousiast ventje uit de taxi springen. Een jongen die moe en voldaan is van een dag op school, net zoals andere kleuters van zijn leeftijd, vertelt moeder Jolien van Beek uit Kootwijkerbroek.

Drie jaar geleden gingen Alfred en Jolien op

verder naar een passende plek voor hem. Van

zoek naar een peuterspeelzaal om de ontwik-

andere ouders krijgen Jolien en Alfred de tip

keling te stimuleren van hun tweejarige kindje

voor Kinderdagcentrum De Klimboom. Ze ver-

met Downsyndroom. Nathan kan dan nog niet

tellen dat hun kind er zo op zijn plek zit. Jolien:

lopen, speelt nog niet zelfstandig en is vaak

“Toen ik ging kijken op De Klimboom dacht ik:

gefrustreerd omdat hij zijn gedachten niet

‘Wat een energie en enthousiasme stralen de

onder woorden kan brengen. Van het bestaan

begeleidsters uit! Maar wat een jonge mei-

van een Kinderdagcentrum van Adullam zijn

den. Zouden ze mijn kind wel goed kunnen

Jolien en Alfred op dat moment nog niet op de

begeleiden?’ Ik heb zelf in de gehandicapten-

hoogte. Helaas kan Nathan bij de peuterspeel-

zorg gewerkt, nu stond ik als ouder aan de

zaal op het dorp niet terecht omdat hij nog niet

andere kant. Ik was er niet zo gerust op. Nu

kan lopen.

denk ik dat het de beste beslissing is die we ooit hebben kunnen nemen.”

Blij

olle v n e d r Waa org z

Omdat Omdat Nathans Nathans vader vader en moeder het het belangrijk

W Werken erken vanuit vanuit ASBM-visie

vinden dat dat de ontwikkeling ontwikkeling vvan an Nathan Nathan vanaf vanaf

“Nathan “Nathan heeft heeft op het het kinder kinderdagcentrum dagcentrum veel veel

jonge lee leeftijd ftijd w wordt ordt ges gestimuleerd, timuleerd, zzoeken oeken zij

geleerd. geleerd. Zo Zo heeft heeft hij onder begeleiding vvan an

een fysiotherapeut leren lopen. Angst was zijn

Driehoek gezin-kerk-school

grootste belemmering. Op De Klimboom hebben

“Extra ijn is het dat De Klimboom past binnen

ze dit heel goed begeleid. Je kunt zien dat ze

de driehoek gezin-kerk-school. De Bijbelse

werken vanuit een bepaalde visie. Dat heeft re-

boodschap is overal hetzelfde. Wat we heel

sultaat.” Die visie is vervat in het Adullam Schut-

waardevol vinden is dat Nathan op De Klimboom

se Begeleidingsmodel (ASBM). Met dit zorgmodel

dagelijks uit Gods Woord hoort, afgestemd op

wil Adullam in haar zorg- en dienstverlening

zijn niveau. Het is kort, maar duidelijk met aan-

zoveel als mogelijk aansluiten bij de behoeften

sprekende platen.”

van de kinderen en hen het dagelijks leven laten

“Je hoort dat kinderen van De Klimboom goed

ervaren vanuit een Bijbels perspectief.

kunnen doorstromen naar het speciaal basis-

r De us voo ste “De ke s de be i m o o Klimb an” or Nath o v s u ke

onderwijs en soms zelfs naar het reguliere

“Nathan kan nu beter zelfstandig spelen“ Jolien van Beek

onderwijs. Dat verbaast me niet als ik zie hoe de kinderen worden voorbereid. Nathan is vorig jaar ook een groep opgeschoven naar de voorbereidende groep voor het speciaal basisonderwijs.

Hier heeft hij geleerd zelfstandig te werken

Centraal in het ASBM-model staat de veilige

bijvoorbeeld, dingen die je op de basisschool

relatie tussen begeleider en kind als basis voor

ook moet kunnen. En hij heeft geleerd om met

het leerproces. “Een kind dat zich veilig en gezien

andere kinderen te spelen. Wij zien het gebeuren

voelt, staat er open voor om dingen te leren. Zo

dat Nathan naar het speciaal onderwijs gaat. Een

werkt het bij Nathan ook. Door goed naar zijn be-

voordeel is dat dit in hetzelfde gebouw als De

hoeftes te kijken, kunnen de begeleiders inspelen

Klimboom zit. Dan blijft de omgeving hetzelfde

op zijn gedrag. Nathan heeft structuur en voort-

bij zo’n belangrijke stap.”

durende nabijheid nodig. Dat geven ze hem. Binnen deze veilige setting waarbinnen aan Nathans

Plezier

behoeftes wordt voldaan, ontwikkelt hij zich.”

“Met De Klimboom doen we Nathan ontzettend veel plezier. Dat merk ik ook als we foto’s met

Nathans groei

hem kijken van activiteiten waar hij aan mee doet

“De ontwikkeling van Nathan zie je terug op alle

zoals appellappen bakken, ietsen, gymmen en

vlakken. Motorisch, sociaal-emotioneel en cog-

zwemmen, ze doen ontzettend veel. Dan komen

nitief. Wanneer ik hem vroeger als peuter een

bij hem in gebaren de verhalen los.”

autootje gaf, dan deed hij er niks mee. Hij was

“Sinds vorig jaar gaat Nathan dagelijks naar het

snel afgeleid en kon niet zelfstandig spelen. Nu

kinderdagcentrum. Voorheen had hij nog altijd de

gaat dat beter. Hij is langer geconcentreerd en je

donderdag vrij. We zien dat dit ritme hem goed

kunt hem een opdracht geven die hij zelfstandig

doet. Hij was op zijn vrije dag toch altijd gestrest

uitvoert. Een kleurplaat maken bijvoorbeeld, een

omdat de structuur werd doorbroken. Niet naar

puzzel of een ketting rijgen.”

De Klimboom, dat klopt toch niet? Als hij nu thuis

“De ontwikkeling die we op het cognitieve vlak

is in het weekend, dan geniet hij. Dan is papa ook

zien is bijvoorbeeld dat hij kleuren kan combine-

vrij, en papa is alles voor hem. Soms mag hij mee

ren en hij heeft begrip van tijd. Als we hem één

in de bus van het bouwbedrijf. Apetrots is hij dan.

keer zeggen dat hij op een zondag mee naar de

Nu loopt het thuis lekkerder en komt er ook meer

kerk mag, zal hij dit niet vergeten en er telkens

uit mijn handen. Omdat Nathan beter in zijn vel

op terug komen.”

zit,” lacht Jolien.

Stichting Zorg Adullam

3772 KX Barneveld

www.adullamzorg.nl

Theaterplein 5

T 088 238 55 26

info@adullamzorg.nl

rie heeft d m a l l u Ad tra dagcen r e d n i k vanaf deren n i k r a wa harte aar van j e e w t zijn: welkom

, op het Zwolle in p o lim school • De K Obadja e d n a v terrein wijs) l onder a ia c eveld, (spe in Barn m o o b m li als de • De K ebouw g e d lf e al in hetz (specia school h t o b o Reh ijs) ek, op onderw ttersho u P in i oe • De B aasheim in van M re r e t t he ra agcent kinderd e z n rkt o Op ngewe w same u a n t word voor scholen op met de ijs. Kijk onderw l a ia c c e d sp .nl/k . llamzorg u d .a w ww

HELENA KUIPERS-RIETBERG (1893-1944)

EEN MOEDER IN HET VERZET Moeder, moeder, waar ben je?” Onverwacht verdween verzetsstrijder Helena Kuipers-Rietberg uit het leven van haar dochter. Jarenlang had Helena Stevenson-Kuipers (88) het moeilijk met het verlies. Nu is ze vooral trots.

“Ze was voor mij geen verzetsstrijder, maar een echte moeder.” tekst: JOHAN LEEFLANG BEELD: SJAAK VERBOOM

terdege *

16 DECEMBER 2020

201

E

en geëmancipeerde vrouw die alles kon. Zo omschrijft Stevenson haar moeder. „Dat zeg ik niet om op te scheppen.

Ze was ontwikkeld. En ze kon ook goed voor het gezin zorgen.”

Stevenson, geboren op 26 oktober 1932 en woonachtig in Hoogeveen, kent onbezorgde eerste levensjaren. Ze groeit op in een gegoede familie in Winterswijk, met twee broers en twee zussen boven zich.

Vader is graanhandelaar. Moeder zorgt voor het gezin. De familie is aangesloten bij de gereformeerde kerk die op een steenworp afstand van de woning staat. Na de diensten komen gezinnen bij elkaar om over de preek te discussiëren. „Ik heb een heerlijke gereformeerde jeugd gehad.” Wel zegt Stevenson dat de discussies haar achteraf gezien te scherp waren. „Ik heb nog steeds wel Godsvertrouwen. Maar ik heb niet altijd vertrouwen in de kerk.” En ze beschouwt de Bijbel ook niet meer van kaft tot kaft als waarheid. „Ik zie Jezus als voorbeeld en richtlijn in mijn leven.”

HELPEN Het gezin is betrokken bij het deel van de kerk dat zich actief opstelt. „Mijn ouders waren lid van de AR.” Elkaar helpen staat hoog in het vaandel. „Mensen vonden dat ze hun geld niet alleen voor zichzelf verdienden, maar dat je ook een ander moest steunen.” Wanneer in de jaren ’30 in Duitsland Hitler aan de macht komt, valt dat het echtpaar Kuipers ook op. „Ze waren fel tegen het nationaal-socialisme.” In die jaren is Helena Kuipers me-

INTERVIEW

„De pastoor van Winterswijk kwam bij ons thuis om te overleggen.

Het verzet verbroederde” deoprichter van de Gereformeerde Vrouwenvereeniging in Nederland.

Ze wordt landelijk en plaatselijk presidente. De vele contacten die ze daarbij opdoet,zullen haar later, tijdens de oorlogsjaren, goed van pas komen. „Ze ging het hele land door, hoewel het vanaf Winterswijk alleen al anderhalf uur reizen was om in Arnhem te komen.”

Het staat Stevenson helder voor de geest dat haar moeder thuis vrijwel altijd voor haar beschikbaar was. „Terwijl ik op schoot zat, las ze voor uit het boek ”Aan moeders hand tot Jezus”. Moeder was heel consequent en direct. Ik heb maar één keer straf van haar gehad. Dat was toen ik in de oorlog bruine suiker op mijn brood wilde, terwijl ik een boterham met kaas kreeg.

Ik wilde de kaas niet opeten. Toen werd mijn moeder boos.”

SCHUILNAAM Moeder komt tijdens de oorlog al snel in aanraking met verzetswerk. „Ik weet nog dat ik thuis kwam en in een van de slaapkamers een joodse overbuurman zag.

Ik mocht daar niet over praten.”

Tijdens de oorlog komen er in het gezin Kuipers vaak onderduikers.

Ze eten mee en vader Piet brengt ze vervolgens op de fiets naar een onderduikadres. Volgens Stevenson heeft hij zo’n 300 tot 400 personen weggebracht. Wat organiseerwerk betreft wordt de woning aan de Willinkstraat in Winterswijk een baken van verzet.

Helena Kuipers neemt de verzetsnaam Tante Riek aan. „Haar oudste zus, die kort voor de oorlog

is overleden, heette ook Riek. Daar komt haar schuilnaam vandaan.”

Vader kiest de schuilnaam Ome Piet. Tante Riek legt contacten tussen plaatselijke verzetsgroepen.

Het komt haar goed van pas dat veel mensen binnen de Gereformeerde Kerk elkaar kennen. Een telefoontje naar een predikant is vaak voldoende om nieuwe contacten te leggen. Wat ook meehelpt, is haar vele werk voor de vrouwenvereniging. Het feit dat mensen haar kennen, opent deuren.

Samen met ds. Frits Slomp, alias Frits de Zwerver, richt Tante Riek eind 1942, begin 1943, de Landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers (LO) op. Het verzetswerk blijft niet beperkt tot de Gereformeerde Kerk. „Ook de pastoor van Winterswijk kwam bij ons thuis om te overleggen.

Het verzet verbroederde. Je leerde voorbij te zien aan de zuil waartoe je behoorde.”

Elke donderdag is er een vergadering in het huis van Kuipers in Winterswijk. Steeds staan er fietsen voor de deur. Dat dit in de gaten loopt, wordt wel duidelijk wanneer de jonge Helena een jongetje uitscheldt voor vuile NSB’er. De volgende avond staat de vader van het kind op de stoep en dreigt dat hij de familie Kuipers aan zal geven. „Ik snapte overigens wel goed dat ik moest zwijgen over wat er thuis gebeurde.”

De LO regelt adressen voor joden, werkweigeraars, vliegeniers en anderen die uit handen van de Duitsers willen blijven. Behalve adressen, zijn er ook bonkaarten en

geld nodig. „Op een dag ging mijn moeder naar een fietsenwinkel om geld te vragen. De handelaar had geen geld, maar ze kreeg wel vier binnen- en buitenbanden mee. Ze hing ze om haar nek en stapte in de bus. Toen ze thuis kwam, zei mijn vader dat dat veel te riskant was.”

HUISZOEKING Woensdag 24 mei 1944 begint zoals alle andere dagen. Helena gaat naar school. Tussen de middag komt ze thuis om te eten. Daarna keert ze terug naar school. Terwijl ze daar is, belt een betrouwbare agent haar ouders. Hij waarschuwt dat er ’s middags huiszoeking zal worden gedaan. Het echtpaar Kuipers verdwijnt, zonder de kinderen op de hoogte te kunnen stellen. „Een tijdje later kwam ik uit school. De achterdeur stond open, maar er was niemand thuis. Ik riep onderaan de trap: „Moeder, moeder, waar ben je?” Maar ik kreeg geen antwoord. Dat is wel een trauma geweest. Mijn moeder was veel thuis. En ze zorgde in elk geval dat er iemand voor mij was. Ik weet nog dat die middag na 10 minuten de buurvrouw kwam. De volgende dag ben ik naar Arnhem gebracht.”

Het echtpaar Kuipers slaat die woensdagmiddag op de vlucht.

Degenen die hen zoeken, zijn woedend. Ze bedenken een list.

Op de stations waar het echtpaar mogelijk zal uitstappen, klinken door de luidsprekers oproepen om zich te melden. Er zou iets aan de hand zijn met een van de kinderen.

De Kuipers trappen echter niet in de list. Helena, die inmiddels elders

terdege *

16 DECEMBER 2020

203

is ondergebracht, ziet in juni of juli nog één keer haar moeder. Op een avond stopt een zwarte auto bij het huis waar ze verblijft. „Die auto bracht me naar Bennekom waar mijn ouders waren. Ik mocht bij hen op schoot zitten. Ik had geen idee dat het de laatste keer was dat ik mijn moeder zag.”

Door toedoen van een beruchte verraadster, Miep Oranje, wordt het echtpaar Kuipers op 19 augustus gearresteerd. Eenmaal in de Koepelgevangenis in Arnhem neemt moeder alle schuld op zich, hoewel haar man net zo diep in het verzetswerk zit als zijzelf. Ze gaat er waarschijnlijk vanuit dat vrouwen een mildere straf krijgen dan mannen. Piet Kuipers wordt vrijgelaten en duikt meteen onder. Op de fiets bezoekt hij zijn kinderen, die over het hele land zijn verspreid.

CORRIE TEN BOOM Helena wordt overgebracht naar Vught en van daaruit naar kamp Ravensbrück. „Ze kwam in het breicommando. Daar kon ze met het maken van kleding tenminste iets voor anderen betekenen.” Helena wordt al snel een van de kampoudsten. Voor nieuwkomers regelt ze een bed en eten. „Ook zong ze met de anderen psalmen. Het geloof heeft haar altijd gedragen. Dat staat ook op het monument dat in 1955 voor haar is onthuld.”

Helena heeft in het kamp contacten met onder anderen de zussen Corrie en Betsie ten Boom. Corrie overleeft de oorlog en zet zich later in voor de verspreiding van het evangelie. Betsie overlijdt in 204

terdege *

16 DECEMBER 2020

INTERVIEW

„Tegen Wilhelmina zei ik dat ik mijn moeder miste” het kamp. Helena wordt ernstig ziek. Mogelijk krijgt ze tyfus of een longinfectie. Wanneer ze precies overlijdt, is onduidelijk. De officiele datum wordt vastgesteld op 27 december 1944. Pas in de loop van 1945 hoort het gezin wat er met moeder is gebeurd. „Ik ging er al van uit dat ze niet meer leefde.”

Na de oorlog zijn er met enige regelmaat contacten met vrouwen die Helena in het kamp hebben meegemaakt.

In 1947 hertrouwt Piet met een weduwe. Haar man is als willekeurige voorbijganger in Amsterdam van de straat geplukt en doodgeschoten. Ook uit het tweede huwelijk krijgt Piet kinderen.

In 1955 onthult prinses Wilhelmina in Winterswijk een monument voor Tante Riek. Het stelt een jonge vrouw voor die een hert beschermt. „Na de onthulling gingen we met Wilhelmina koffie drinken. Vooraf was gezegd dat we de prinses niet tegen mochten spreken. Wilhelmina merkte op dat ik wel trots zou zijn op mijn moeder. Ik zei toen dat ik mijn moeder miste.”

Stevenson kan zich inleven dat haar moeder verzetswerk heeft gedaan. „Na de oorlog was er vooral het gemis. Ze was in de eerste plaats mijn moeder. Nu ben ik toch wel trots op haar. En dat ze zich voor mijn vader heeft opgeofferd, dat vind ik vanzelfsprekend. Zo was mijn moeder nu eenmaal.” In het hele land zijn straten naar haar moeder vernoemd. Maar Stevenson is zelden bij een onthulling geweest. „Alleen in Gouda ben ik erbij geweest toen er een gedenkbord

voor mijn moeder werd onthuld.”

Stevenson is van het oorspronkelijke gezin nog de enige die in leven is. Ze heeft nog wel een halfbroer en twee halfzussen. „Na de oorlog spraken we als gezin bijna niet over de oorlog. Wij waren allemaal trots op moeder. Maar vaak overheerste het verdriet over het gemis.” Ook met haar vader sprak Stevenson weinig. „Verzetsmensen werden na de oorlog niet geëerd. Het waren geen helden.

Mijn vader vertrouwde me wel toe dat hij twijfelde of hij ooit weer het besluit zou nemen om in het verzet te gaan. Hij was zijn vrouw kwijt, hij had geen werk, zijn kinderen waren verspreid over het land en het huis was helemaal uitgeleefd.”

Helena KuipersRietberg Helena Kuipers-Rietberg (Winterswijk 26 mei 1893 - Ravensbrück, 27 december 1944) is een van de grootste verzetsvrouwen van de Tweede Wereldoorlog. Ze is medeoprichtster van de landelijke onderduikersorganisatie. Kuipers, die een man en vijf kinderen heeft, overlijdt in kamp Ravensbrück.

GESPREK Zelf trouwt ze met Martien Stevenson uit Den Helder, die ze ontmoet wanneer ze op sollicitatiegesprek gaat naar een school op Texel.

Haar man is tijdens de oorlog uit de havenplaats geëvacueerd en diende na de oorlog vier jaar in Nederlands-Indië. „Door mijn schoonouders werd ik niet gezien als de ”dochter van…” We konden gewoon praten over het verleden, maar de oorlog was geen echt onderwerp van gesprek.” Pas 25 tot 30 jaar later komen de gesprekken over de oorlog op gang. „Qua karakter lijk ik meer op mijn moeder dan op mijn vader. Ik heb duidelijk een eigen mening. Opstaan tegen onrecht vind ik dapper. De meeste mensen doen hun mond niet open.

Mijn ouders zijn een voorbeeld voor anderen.”

Heleen StevensonKuipers Heleen Stevenson-Kuipers (Winterswijk 26 oktober 1932) is de jongste dochter van de verzetsstrijdster. Ze trouwt in 1953 met Martien Stevenson. Ze is jarenlang onderwijzeres en is namens het CDA een aantal jaar raadslid in de gemeente Hoogeveen, waar ze sinds 1962 woont.

terdege *

16 DECEMBER 2020

205

NEEM EEN KIJKJE IN ONZE WEBSHOP

Agenda + GRATIS setje kaarten

Ontvang nu bij de aankoop van een Terdege-agenda in de webshop, een GRATIS setje kaarten + postertje!

Bestel snel! * OP = OP * Terdege.nl

JE HOORT DE LAATSTE TIJD VEEL VAN ”RELIGIESTRESS”. WAT HOUDT DAT PRECIES IN EN HOE MOET JE DAAR TEGENOVER STAAN?

Ds. A.A. Egas, Damwoude Laat ik beginnen met twee recente voorbeelden, waardoor je wellicht aanvoelt wat er met dit begrip bedoeld wordt. Je kunt denken aan de ophef die er in de media en de Tweede Kamer ontstond toen men hoorde dat er in de kerk van Staphorst wel 600 mensen aanwezig waren. De kritiek was niet van de lucht. Niemand deed navraag naar de werkelijke gang van zaken. Men ging daardoor voorbij aan het feit dat de gemeenteleden in drie aparte ruimtes samenkwamen, dat er tonnen uitgegeven waren aan het optimaliseren van de ventilatie en dat men zich in alles hield aan de RIVM-voorschriften. Toch was het oordeel over deze kerkgemeenschap snoeihard. Het verzet tegen het grondrecht op vrijheid van godsdienst neemt steeds meer toe.

De samenleving begrijpt niet meer het wezenlijke belang van religie. De aversie tegen godsdienst gaat zo ver dat jongeren uit Staphorst niet welkom waren op hun stageplaats in Meppel en mensen daar op hun werk werden geweigerd.

Het tweede voorbeeld betreft de ondertekening van identiteitverklaringen die reformatorische scholen zouden vragen van ouders die hun kinderen aanmelden. In de pers ging het al gauw over ”anti-homo-verklaringen”. Dat bleek niet terecht. In de verklaringen staat dat de school uitgaat van het huwelijk als Bijbelse verbintenis tussen één man en één vrouw en dat alleen daarbinnen plaats is voor seksualiteit. Ook hier waren de reacties in de media heftig en schofferend. Ook nu was men niet goed geïnformeerd. Ik las een column van ”Omrop Fryslan”, waarin gesteld wordt dat je als reformatorische scholen wreed bent als je zoiets in een arti-

kel over je identiteit hebt staan. „Dit kost mensenlevens. Ze moeten zich de ogen uit hun kop schamen en de kinderen met rust laten. Hier worden jonge kinderen geestelijk mishandeld en raken misvormd voor de rest van hun leven. Het moet stoppen. Haal uw kind, buurmeisje of neefje vandaag nog van zo’n school.”

Religiestress is dat onze samenleving steeds moeilijker met godsdienst kan omgaan. Men raakt bij het minste of geringste opgewonden en reageert in de overtreffende trap van verzet, onbegrip en zelfs haat. De Tweede Kamer laat zich meeslepen, komt met een verbod op deze verklaringen en wil een grondwetswijziging om de godsdienstvrijheid in te perken.

In deze steeds meer intolerante samenleving ten opzichte van reformatorische christenen groei jij op.

Dat is niet eenvoudig en je moet er op rekenen dat Bijbelse standpunten steeds meer op een vijandige houding zullen stuiten.

De Heere Jezus heeft ons al voorzegd dat de wereld ons zal haten, omdat we niet van deze wereld zijn. Hij wees er ook op dat we verdrukking zullen leiden. Maar bij dit alles heeft Hij gezegd: „Vrees niet, want Ik heb de wereld overwonnen.” Daarom, al krijg je te maken met onbegrip, spot en vijandschap wanneer je voor Gods Woord uitkomt, vrees dan niet. Kruip niet in je schulp, maar vertel op openhartige hoe je in het leven staat. Denk aan David die opnam tegen een schijnbaar onoverwinnelijke reus. Vertrouw zo, in deze ook voor jou ook heftige tijd, op Hem alleen en je zult niet beschaamd worden!

terdege *

16 DECEMBER 2020

207

Wie is de Koning? tekst: LIJDA HAMMENGA beeld: GETTY

208

Floris van Loon steekt twee vingers achter het boordje van zijn witte overhemd. Hij heeft het gevoel dat zijn keel wordt dichtgeknepen. Het feestelijke rode strikje –vastgeklemd met een elastiek onder het boord– maakt zijn outfit nog ondraaglijker. Met de laptop op zijn linkerarm controleert hij de magazijnvoorraad. Volle melk, halfvolle melk, soja... Ah, de literpakken chocomel zijn op... Met vlugge vingers tikt hij op het toetsenbord. Voor vieren kan er nog net een bestelling worden geplaatst. De voorraad luxe slagroom is erdoorheen. Tik, tik, tik. De roomboterkerstklokjes, ook aanvullen... „Meneer Van Loon?” hoort hij achter zich. „Komen er nog champignons binnen?”

Zonder te kijken wie hem aanspreekt, zegt hij kortaf: „Nee!” „Ze zijn op”, zegt het meisje laconiek. „Kan niet. Heb je wel goed gekeken?” „Er zijn alleen nog bruine.”

Hij draait zich om. Het is Jolanda, een aardig havomeisje, zijn trouwste weekendkracht. „En zijn dat geen champignons?” Hij hoort de irritatie in zijn eigen stem.

Ze kijkt hem verwonderd aan. „Beetje druk, hè?” zegt ze met een begrijpend lachje en weg is ze.

Beetje druk? Razenddruk. Een gekkenhuis! Struikelend over de kartonnen dozen en boodschappenmandjes rent hij al dagenlang door de winkel, de blik op oneindig om te voorkomen dat Jan en alleman hem aanklampt. Waar kan ik de brie vinden, meneer? U wilt toch niet beweren dat de cranberry’s op zijn? Welke wijn raadt u aan bij een peperrollade?

Vooral vriendelijk blijven, behulpzaam zijn en glimlachen.

Morgen is alles voorbij. Morgen is het Kerst!

De supermarkt blijft open, dit jaar voor het eerst, want stél dat iemand nog een boodschap is vergeten. De mensen moeten toch terechtkunnen. De klant is koning.

Hij heeft de bui al een paar jaar zien hangen. Beleidsmanagers op het hoofdkantoor drongen er steeds meer op aan: ook de supermarkten in de kleinere provinciesteden moeten op zon- en feestdagen geopend blijven, zeker met de kerstdagen. Dat is de meest concurrerende tijd voor een supermarkt. Als je rivaal de deuren openhoudt, kun je niet anders dan meedoen.

Floris denkt schamper aan het ”Vrede op aarde” dat dag in, dag uit door de geluidsboxen klinkt. In werkelijkheid speelt zich hier een oorlog af, een concurrentieoorlog.

Trouwens, sinds gisteren wordt de cd met kerstliedjes –op zijn dringende verzoek– af en toe een poosje het zwijgen opgelegd. Hij heeft in de afgelopen week werkelijk even gedacht dat hij gestoord werd van de zanger die alsmaar hardop droomde over a white Christmas en zich voortdurend waande in a one horse open sleigh.

De laptop pingelt. Een icoontje licht op.

Ach ja, de status van de verkoopcijfers.

Floris van Loon is allang het punt gepasseerd dat de verkoopcijfers, die om de drie uur worden aangeboden, hem nog interesseren. Prachtig, ze hebben op dit moment 26 procent van het marktaandeel in handen. Hij zou trots moeten zijn. Na de tabellen met cijfers krijgt hij nog een marketingadvies mee: de desserts blijken minder goed te lopen. Actie gevraagd!

Hij klapt driftig de laptop dicht. Wat willen ze daar op het hoofdkantoor?

Dat hij als een standwerker de desserts gaat aanbevelen? „Mevrouw, hebt u onze fantastische Intens chocolate mousse pudding al geproefd? Ziet u onze handgemaakte iglotaart met pinguïn en kersenvulling niet over het hoofd? Een topper op uw kersttafel!”

Hij wordt bijna onpasselijk en toch loopt hij haastig naar de glazen vitrine met luxe desserts. Er staan inderdaad nog heel wat iglo’s. De vitrine ziet er ook behoorlijk rommelig uit, alsof de

vakkenvullers niet tig keer per dag te horen krijgen dat ze strak moeten spiegelen.

Waar is Koen? Hij is hiervoor verantwoordelijk. „Floris, hou je in”, mompelt hij in zichzelf. Dat hij Jolanda niet zo aardig te woord stond, is nog geen reden om vervolgens ook Koen uit te foeteren. De jongen is doorgaans ijverig genoeg.

Hij loopt waarschijnlijk even met een klant mee.

Híj is de filiaalmanager, hij moet het goede voorbeeld geven. En vooral nog een paar uur zijn kalmte bewaren.

Morgen is het Kerst...

Met een ruk trekt hij de rode strik onder zijn kin vandaan. Hij prutst aan het bovenste knoopje van zijn overhemd.

Bij de gedachte aan morgen breekt het zweet hem opeens uit. Hoe kan hij kerstfeest vieren? Er is geen enkele ruimte voor de ware betekenis van het feest, niet in zijn hoofd, laat staan in zijn hart. Hij denkt alleen nog aan kerststollen en bubbeldrankjes. Hij is druk met alles wat niets met een christelijke viering te maken heeft.

Marion zal alleen naar de kerk gaan.

Hij heeft geen tijd, hij moet naar de zaak. Natuurlijk komt er de eerste uren geen sterveling, maar hij moet op zijn post zijn, net als Jolanda en Koen. Ze hadden geprotesteerd. Logisch. Wie wil er nu op eerste kerstdag werken?

Vanbinnen borrelt het verzet, tegen de slavernij van de 24 uurseconomie, tegen het besluit van hogerhand, maar een filiaalhouder is machteloos. Alles draait om de markt, om consumptie, om cijfers. Met Kerst moet de winst worden binnengehaald. Als Floris van Loon te heftig ageert, raakt hij zijn baan kwijt. „Meneer Van Loon?”

Eindelijk, daar is Koen. „Waar was je nou?” vraagt Floris toch weer kribbig. „Sorry meneer. Mijn vader was hier.” „We hebben vandaag echt geen tijd voor onderonsjes”, waarschuwt

209

SFEERVOL THUIS

----------------

Nieuwste woontrends Ontdek de nieuwe collecties bij Soet en laat u inspireren in onze gestylde woonhoeken en unieke sfeerkamers.

WIJ DENKEN MET U MEE, VAN EER S T E S TA P TOT COMPLETE R E A L I S AT I E

De grootste woonwinkel van de Krimpenerwaard

H O O F DS T R A AT 11-1 3 • B E R G A M B A C H T • 01 8 2-3 51 51 8 • I N F O @ S O E T W O N E N . N L • S O E T W O N E N . N L

Floris. „Snap ik, meneer. Uh... mijn vader wilde u graag spreken, maar dat heb ik hem uit het hoofd gepraat.” Koen recht zijn rug. „Ik regel mijn zaakjes liever zelf”, voegt hij eraan toe. „Regel liever waarvoor je bent aangenomen. De desserts staan er rommelig bij.”

Koen knikt beleefd. „Kan ik u straks nog even spreken?” houdt hij aan.

Floris zucht. Wanneer is straks? Na sluitingstijd? Hij doet een stap opzij voor een klant met een zwaarbeladen boodschappenwagen. „Alleen als het dringend is”, antwoordt Floris.

Koen wacht tot de klant doorloopt. „Het gaat over eerste kerstdag”, licht hij zachtjes toe. „Mijn vader wil niet dat ik ga werken.”

Floris kijkt hem verrast aan. Wijze vader! „En jij?” wil hij weten. „Ik begrijp mijn vader wel. Het is ook van de gekke...” Hij slikt zijn woorden haastig in. Twee klanten.

Het geeft Floris de gelegenheid om zijn trillende mobiel te beantwoorden. „Marion?”

Die ellendige ”Jingle bells”. Hij houdt de telefoon tegen zijn oor. ... „Jij? Morgen bij je zus eten?” .... „Alleen?” ... „Verkeerd bezig? Daar kom je nu mee?” ... „Marion, het is overmacht. Ik...”

Hij drukt het gesprek weg. Hij kan hier onmogelijk een discussie met zijn vrouw voeren over die ellendige maatregel om de winkel open te houden. „Koen, ik ben het met je eens”, zegt Floris grootmoedig. „Maar we komen er niet onderuit.”

Koen spiegelt de desserts. Een mevrouw wipt meteen weer een iglo uit de rij.

„Als ik niet kom, krijg ik dan ontslag?” „Wat denk je zelf?” vraagt Floris.

Koen kijkt grijnzend over zijn schouder.

Gefrustreerd loopt Floris bij hem weg.

Moet hij Koen vrijaf geven? Een ander vragen om in te vallen? Daar kan hij op het laatste nippertje natuurlijk niet mee aankomen.

Een klant trekt hem aan zijn mouw. Of er nog mango’s zijn... „Helaas meneer”, verontschuldigt Floris zich. „Ze zijn zo hard gegaan. Morgen komen er nieuwe.” „Dan doen we het zonder mango’s”, zegt de man nuchter.

Floris glimlacht. „Goede kerstdagen, meneer”, zegt hij welgemeend.

De uren voor sluitingstijd blijven hectisch. De laatste bevoorradingsauto komt binnen. Er valt een fles cola uit het schap, die bruisend leegloopt in het gangpad. De drukte wordt een van de jongste kassières te veel, ze barst achter de kassa in tranen uit. Een boze klant moppert omdat de bezorgdienst later komt dan gepland.

Om negen uur sluit hij alles af: de kluis, het magazijn, de sigarettenkast. In zijn kantoortje trapt hij zijn knellende schoenen uit en verwisselt ze voor een paar comfortabele sneakers. Zijn voeten voelen als houtblokken.

Snel naar huis. Nu zou hij blij moeten zijn, verwachtingsvol –het is kerstavond– maar hij voelt zich leeg en triest.

Op de een of andere manier heeft hij Koen weten te ontlopen. Jolanda had nog vluchtig „Tot morgen” geroepen.

Dom dat hij het gesprek met Koen uit de weg was gegaan en niet even „sorry” tegen Jolanda kon zeggen. En thuis wacht Marion. Zij klonk vanmiddag ook niet erg bemoedigend.

Het valt mee. Als hij binnenkomt, zit ze met een roman op de bank, haar kousenvoeten begraven in een plaid. De woonkamer is licht en warm. Met een glimlach kijkt ze naar hem op.

Hij kust haar op het voorhoofd en ploft naast haar op de bank.

„Druk geweest?” „Hou op!” „Heb je nog zin in iets?

Een kop pompoensoep?” „Heerlijk.”

Hij zakt onderuit. In de rust van de kamer hoort hij hoe zijn oren nog nagonzen van alle winkelgeluiden.

Met een vlugge aai door zijn haar gaat Marion naar de keuken.

Ze is lief, denkt hij. Ze heeft gevoel voor sfeer. Drie slanke kaarsen in goudkleurige standaards stralen hem tegemoet. Onder de vensterbank hangt een slinger met kerstkaarten.

Marion zet de soep voor hem neer.

Floris lepelt ervan met kleine hapjes. „Lekker!”

Hij wacht op het moment dat ze terug zal komen op het afgebroken gesprek van die middag, maar ze begint er niet over. Toch merkt hij dat het voorval tussen hen in hangt. „Ik ga nog even douchen”, zegt hij.

Als hij in de hal staat, kleppert de brievenbus. Op de valreep nog een kerstkaart. Hij raapt de groene envelop van de mat. Het is er een zonder postzegel. Vast van iemand uit de buurt. Het is de eerste kerstpost die hij openmaakt. Aardig, het is een kaart van mevrouw Hofstra, die in de kerk vaak naast hen zit. Ze heeft er werk van gemaakt. Met mooie gekalligrafeerde letters heeft ze een Bijbeltekst geschreven. „Want een Kind is ons geboren, een Zoon is ons gegeven, en de heerschappij rust op Zijn schouder... Gezegende kerstdagen, Floris en Marion.”

Jaja! Bij iedere stap op de trap herhaalt hij de woorden: gezegende kerstdagen. Zal hij iets van zegen ontvangen? Kun je gezegende kerstdagen beleven zonder tijd te nemen om het Kind te ontvangen? Ach, hij overdrijft schromelijk. Er zijn honderden mensen die met Kerst moeten werken! Artsen, verplegers, politieagenten... ”Noodzakelijke arbeid” heeft hij altijd geleerd. Daar valt

211 211

Nog geen abonnee?

Ontdek abonnee-zijn gratis!

RD Zaterdag RD Compleet 2 weken gratis ! Twaalf keer de krant

op de mat.

Een maand gratis ! Op zaterdag de krant

op de mat.

! Inclusief RDMagazine.

! Inclusief RDMagazine. ! Onbeperkt toegang tot

RD.nl en digitale krant.

! Onbeperkt toegang tot

RD.nl en digitale krant. ! Na gratis periode drie

RD Digitaal Drie maanden gratis ! Onbeperkt toegang

tot RD.nl en digitale krant. ! Na gratis periode drie

maanden voor € 2,50 per week.

maanden voor slechts € 3,- per week.

Regel het snel online rd.nl/terdege of scan de QR-code

Aanvullende voorwaarden voor deze actie zijn te vinden op de website.

een supermarkt openhouden natuurlijk niet onder. Maar in het openbare leven moet je nu eenmaal met alle mensen en wensen rekening houden...

Bij de spotjes in de badkamer leest hij de tekst nog eens over. „En de heerschappij rust op Zijn schouder...”

Dit Kind is Koning, dé Koning. In zijn supermarkt is de klant koning.

Hij laat het water van de douche met een harde straal over zijn lichaam lopen, alsof hij de onvrede uit zijn lijf wil spoelen.

Nog geen uur later gaan ze slapen. Het is morgen vroeg dag. Floris heeft de kerstkaart van mevrouw Hofstra onder zijn kussen gelegd. Hij kan er niet toe komen de kaart aan Marion te laten zien. Om de een of andere reden is het zíjn kaart geworden, heel persoonlijk aan hem gericht.

Marion showt nog even haar nieuwe, zwarte jurkje met glitterknoopjes. „Trek je die aan naar je zus?” waagt hij zich op glad ijs. „Jazeker”, zegt ze en verder niets.

Even staan ze met de armen om elkaar heen voor het slaapkamerraam naar buiten te kijken.

Een miezerregen drupt traag langs het glas. „Geen ster te zien”, zegt hij spijtig. „Er is zo veel wat wij niet zien”, zegt Marion.

Floris kan de slaap niet vatten.

Zijn dag is te vol en te druk geweest. De vele klanten met hun overvolle wagentjes trekken aan zijn geest voorbij, de bestellijsten en bankbiljetten, de prosecco’s en de pasteitjes. Het houdt niet op. Hij draait van links naar rechts. Hij probeert te ademen op het ritme van Marions ademhaling, maar het ontspant hem niet. Hij grijpt naar het kaartje onder zijn kussen en lispelt de tekst. „Een Kind is ons geboren...”

Plotseling schieten de tranen in zijn ogen. Hij kent dat Kind, van jongs af aan. Zijn ouders en zo veel anderen hebben hem geleerd om van

dat Kind te houden. Het Kind Dat als volwassen Man Zijn leven gaf... ook voor hem. Is dat Kind Koning in zijn leven?

Hij krijgt het nog benauwder dan vanmiddag in zijn witte boordje met de rode strik. Hij gooit het dekbed van zich af. Opnieuw staat hij voor het raam. De regen is opgehouden, maar de lucht is nog altijd donker.

Wat zal Koen morgen doen? Komt hij toch, tegen wil en dank?

Opeens zwelt er iets in zijn borst. Een glorieus idee beneemt hem secondelang de adem. Het lijkt in zijn hoofd als vuurwerk uit elkaar te spatten. Minutenlang blijft hij doodstil staan. Talloze lichtpuntjes lossen de mist in zijn hoofd op. Eindelijk weet hij wat hem te doen staat. „Marion”, fluistert hij dringend. ”Marion!”

Alsof ze nooit geslapen heeft, komt ze overeind en leunt op haar elleboog.

Floris gaat op de rand van het bed zitten. „Ik hou van je”, zegt hij. „Ik ook van jou”, zegt ze met een vertederd lachje. „Door dik en dun?” „Altijd.” Ze zegt het zonder terughoudendheid. „Ook als ik geen filiaalmanager ben?”

Onderzoekend kijkt ze hem aan. „Ik hou van Floris van Loon, niet van een filiaalmanager.”

Hij lacht, voor het eerst ontspannen. „Ik moet nog even naar de zaak”, zegt hij zo neutraal mogelijk.

Ze legt een warme hand tegen zijn wang. „Doe maar”, zegt ze.

Het lijkt alsof hij in haar ogen een aanmoediging leest.

Midden in de nacht ontgrendelt hij de deur van de supermarkt. Zijn eerste handeling is het alarm uitzetten, daarna haalt hij een trap uit de bezemkast en klimt bij een reclameposter. Met een ruk trekt hij de kerstknallers uit de lijst en met de poster onder zijn arm loopt hij even later door de schaars verlichte

winkel naar zijn kantoortje. Hier kan hij veilig het licht aanknippen. Op zijn bureau ligt een dikke zwarte stift voor het grijpen. Hij rolt de poster uit op de vloer, de blanco achterkant naar boven. De schoenen die hij vanavond heeft uitgetrapt, zet hij op de uiteinden om het papier vlak te houden.

Nu wordt het lastig: de mededeling. ”Geachte klant. Wij zijn vandaag gesloten. Onze excuses voor het ongemak!”?

Te algemeen. Hij wil ook helemaal geen excuses maken.

Hij moet iets stevigers bedenken. ”Wegens omstandigheden gesloten”?

Nogal flauw. ”Omstandigheden” kunnen zich op iedere willekeurige dag voordoen, een staking of stroomuitval.

Hij moet zeggen waar het op aankomt, een eerlijke boodschap afgeven.

De stift zweeft boven het glanzende papier, dan schrijft hij in één beweging: ”Wegens de geboorte van een Koningskind blijven wij eerste kerstdag gesloten. Uw filiaalmanager, Floris van Loon.”

Dit is zijn boodschap. Dit gaat hij bij de ingang op de schuifdeur plakken.

Nog geen kwartier later is Floris van Loon weer onderweg naar huis. Nog altijd tuimelen de gedachten door zijn hoofd. Morgenvroeg zal hij Koen en Jolanda bellen. Hij denkt aan het tumult dat in de loop van de morgen voor de supermarkt zal ontstaan. Heel waarschijnlijk is hij tegen de avond geen filiaalmanager meer.

Met een zucht van dankbaarheid kijkt hij omhoog naar de nachtelijke hemel.

Ergens tussen de wolkenflarden pinkelt een ster. Het is kerstfeest!

DIT VERHAAL IS OPGENOMEN IN DE NIEUWE KERSTBUNDEL “DIE ENE KAARS”, UITG. DE BANIER, 2020

213

Steek veilig de vuurkorf aan met deze dennenappels

Natuurlijke aanmaakblokjes Winter, het seizoen waarin we veel binnen zitten. Jammer, want ook op koudere dagen is het heerlijk om buiten te zijn. Lekker wat frisse lucht na een lange ochtend of middag binnen zitten.

Of genieten van een winters zonnetje op een mooie winterdag.

Een stevige wandeling door het bos is altijd een aanrader, maar het kan ook gewoon heerlijk zijn buiten in de tuin. Je wilt er dan natuurlijk wel warmpjes bijzitten, want je kunt behoorlijk afkoelen als je lang stilzit. tekst & beeld: LEONIE VAN DER EEMS 214

terdege *

16 DECEMBER 2020

DO IT YOURSELF

Met deze natuurlijke dennenappelaanmaakblokjes heb je zo een heerlijk warm vuurtje. Leg ze in je buitenhaard, vuurkorf of vuurschaal en plaats er een paar kleine stukjes hout bovenop, steek ze aan via het lontje en je hebt snel

DIT HEB JE NODIG: * dennenappels * waxinelichtjes (eventueel met een lekker geurtje) * cupcakevormpjes/papiertjes * muffinvorm/bakplaat satéprikker *

2

STAP 1. Dennenappels kun je natuurlijk kopen, maar is het niet leuker om ze tijdens een boswandeling te verzamelen? Kinderen genieten ervan. En het is in iedere geval goedkoper. Maak de dennenappels schoon met een borsteltje en verwijder alle takjes en zand. Dennenappels die nog dicht zijn, kun je het beste een paar dagen in huis laten liggen. Door de warmte zullen ze opengaan. Wil je meteen aan de slag? Laat ze dan in de oven drogen. Leg ze op een bakplaat met bakpapier en zet de oven op ongeveer 120 graden. Zeker geen hoge stand, want we willen nu nog geen vuurtje! ‘Bak’ de dennenappels totdat ze helemaal zijn opengaan. Dit

3

Met je zelfgemaakte aanmaakblokjes heb je zo een heerlijk vuurtje in de tuin

duurt ongeveer een uurtje, dan zijn ze klaar voor de volgende stap.

STAP 2. Heb je al gedroogde of gekochte dennenappels, dan begin je met deze stap. Vul alle gaatjes van de muffinvorm met cupcakevormpjes. Voor kleine dennenappeltjes kleine papiertjes, voor medium tot grote dennenappels normale cupcakevormpjes.

STAP 3. Verwijder de metalen cupjes van de waxinelichtjes en plaats de lichtjes in de vormen. Voor kleintjes is één waxinelichtje voldoende, voor de grotere twee waxinelichtjes. Zet de lontjes van alle lichtjes omhoog!

terdege *

16 DECEMBER 2020

215

Mijn vermogen.

Is er een alternatief voor de bank?

DAT ALTERNATIEF IS ER ZEKER Slim beleggen bijvoorbeeld. Zo belegt Hoofbosch in ’s werelds meest solide aandelen en obligaties.

Een strategie waarmee we volgens Morningstar over een periode van tien jaar tot de best presterende fondsen behoren. Ons uitgangspunt: risico’s moet je mijden, niet spreiden.

Lees verder op:

www.hoofbosch.nl/terdege

Bel Martien van Winden voor meer informatie.

(023) 202 1881

Minimum inleg € 100.000

De waarde van een participatie in het fonds kan luctueren. Het is mogelijk dat participanten minder terugkrijgen dan hun inleg. Het fonds is gericht op beleggers die bereid en in staat zijn om het risico van (aanzienlijke) waardevermindering van de belegging te nemen, geen inkomsten uit deze belegging nodig hebben, een beperkte liquiditeit van hun belegging accepteren (uittreding is slechts eenmaal per maand mogelijk) en een lange beleggingshorizon (10-15 jaar) hebben. Potentiële beleggers dienen goede nota te nemen van de inhoud van het prospectus.

4

5

7

6

8

STAP 4. Nu kan de muffinvorm in de oven, die een temperatuur moet hebben van ongeveer 100 graden om het kaarsvet te laten smelten.

STAP 5. Als al het kaarsvet gesmolten is, kan het muffinblik uit de oven. Het ruikt heerlijk, omdat we waxinelichtjes met een geurtje gebruikten. Dit is niet noodzakelijk. Je kunt prima gewone waxinelichtjes gebruiken of een paar druppels etherische geurolie aan het gesmolten kaarsvet toevoegen, mocht je toch een geurtje willen.

STAP 6. Daarna moeten we de lontjes/wieken naar de zijkant van het cupcakevormpje verplaatsen. Dit gaat handig met een satéprikker. Zo komen ze niet onder de dennenappel terecht en kunnen we de dennenappel hier straks aansteken. In principe heb je maar één aansteeklontje nodig maar laat de ander gerust zitten.

9

10

STAP 7. Plaats daarna de dennenappels voorzichtig in het warme kaarsvet. Al snel zal het kaarsvet uitharden, de dennenappel blijft hierdoor mooi op zijn plaats staan.

STAP 8. Als de dennenappelkaarsjes gedroogd/uitgehard zijn en niet meer warm aanvoelen, kun je ze uit hun vorm halen. Gewoon de papiertjes verwijderen.

Nu zijn de dennenappelaanmaakblokjes klaar voor gebruik!

STAP 9. Bewaar de dennenappels tot gebruik binnen, zodat ze mooi droog blijven.

STAP 10. Gebruik bij het aansteken van de buitenhaard een of twee dennenappels (afhankelijk van de grootte van de dennenappel), leg ze in de kachel, vuurschaal of vuurkorf en plaats er een paar kleine stukjes hout bovenop. Steek de dennenappels aan via het lontje aan de zijkant en je hebt binnen een paar minuten een heerlijk warm vuur.

terdege *

16 DECEMBER 2020

217

Laat kinderen helpen met de pomponnen!

Wollen winterkrans In december is het fijn om je huis zelfgemaakte decoraties. Deze rieten en pomponnen is een wollen variant op droogbloemen die nu weer helemaal

mooi te maken met krans met blaadjes de retrokransen met in de mode zijn.

tekst & beeld: NIENKE LANDMAN

218

terdege *

16 DECEMBER 2020

terdege *

16 DECEMBER 2020

DO IT YOURSELF

1 bol Durable Chunky Ivory (326) v 1 bol Durable Soqs Seagrass (402) en Topaz (2193) * 1 bol Durable Glam Gold (2210) en Cream (2172) restje dunne crèmekleurige wol * * haaknaald 4 mm en 9 mm rieten krans 40 cm (Dille & Kamille) * * pomponmaker 35 mm (Clover) # wolnaald met punt en zonder punt # vulmateriaal

*

Bij het maken van de wollen decoraties zijn verschillende technieken gebruikt. Zo worden de wolwitte blaadjes eerst gehaakt van dikke lontwol, daarna gevilt in de wasmachine en tot slot geborduurd met een gouden draad. De (klein)kinderen kunnen gezellig meehelpen met het draaien van de pomponnen!

WOLWIT BLAADJE (TEKENING 1) Haak met de Chunky en naald 9 mm 8 lossen. Haak terug over de lossenketting.

Sla 1 losse over, 1 vaste in de volgende losse, 1 half stokje, 3 stokjes, 1 half stokje, 1 vaste, 1 losse.

Haak verder aan de andere kant van de lossenketting: 1 vaste, 1 half stokje, 3 stokjes, 1 half stokje, 1 vaste. Sluit met een halve vaste in de laatste losse.

Hecht de draadjes af.

Haak 11 blaadjes.

Stop de blaadjes in een waszakje en was ze –zonder wasmiddel– op 60 graden in de wasmachine (kort programma). Laat de gevilte blaadjes drogen.

Borduur op elk blaadje nerven met de Glam Cream. Gebruik hiervoor een borduurnaald met punt. Maak eerst grote steken van punt naar punt. Borduur daarna de steekjes aan de zijkant.

GRIJSGROEN BLAADJE (TEKENING 2) Haak met een dubbele draad Soqs Seagrass en naald 4 mm 14 lossen. Haak terug over de lossenketting.

Sla 1 losse over, * 2 halve vasten, 7 lossen, 1 stokje in de 4e losse vanaf de naald, 2 stokjes, 1 vaste (= blaadje), 1 halve vaste in de lossenketting (= steel) ** .

Herhaal van tot nog 2x. Haak verder voor het * ** blaadje aan de bovenkant van de steel: 2 halve vasten, 1 vaste, 3 stokjes in de laatste losse. Haak verder aan de andere kant van de lossenketting: 1 vaste, haak 3x van * tot **. Hecht de draad af.

Werk de losse draadjes aan de achterkant van het blaadje weg.

Haak 6 blaadjes.

Tekening 2

Tekening 1

terdege *

16 DECEMBER 2020

219

ONZE ABONNEES HEBBEN EEN STREEPJE VOOR Dit krijgt u allemaal!

DE VOORDELEN VAN TERDEGE: Terdege altijd ALS EERSTE op de mat.

Altijd gratis de (vernieuwde) KITS erbij.

Leuk voor kinderen, maar ook ouderen slaan dit informatieve en superleuke KINDERBLAD graag open.

Regelmatig LEUKE CADEAUTJES bij Terdege.

TROUWE ABONNEES verrassen we graag onverwachts met een cadeautje.

Een GRATIS KALENDER bij het dubbeldikke winternummer.

Elk nummer geven wij DRIE BOEKEN weg aan trouwe abonnees.

Trouwe puzzelaars krijgen bij elke tweehonderd punten een MOOIE PRIJS. Abonnees krijgen bij een bestelling op TERDEGE.NL/SHOP een aardigheidje cadeau.

Regel direct een abonnement via terdege.nl/td of bel 055-5390300

EIKELTJE Haak 4 eikeltjes.

NOOT Haak met een dubbele draad Soqs Topaz en naald 4 mm in het rond, zonder de toeren te sluiten. Markeer het begin van de toer met een gekleurd draadje. toer 1 Maak een magische ring en haak hierin 6 vasten. toer 2 Haak 2 vasten in elke vaste (= 12 vasten). toer 3 t/m 7 Haak 1 vaste in elke vaste. Sluit na toer 7 met een halve vaste in de 1e vaste. Hecht de draad af.

DOPJE Haak met een enkele draad Glam Gold en naald 4 mm in het rond, zonder de toeren te sluiten. Markeer het begin van de toer met een gekleurd draadje. toer 1 Maak een magische ring en haak hierin 6 vasten. toer 2 Haak 2 vasten in elke vaste (= 12 vasten). toer 3 Haak 2 vasten in elke 3e vaste (= 16 vasten). toer 4 Haak vasten. toer 5 Haak halve vasten. Hecht de draad af.

Vul het nootje en naai het dopje erop met de Glam Gold. Bevestig een lange draad Glam Gold aan het dopje.

POMPON Draai 3 pomponnen met de Glam Gold, 3 pomponnen met de Glam Cream en 3 pomponnen met de Soqs Topaz. Knip de pomponnetjes met een scherpe schaar mooi rond bij.

ZO BEVESTIG JE DE BLAADJES EN DE POMPONNEN Wikkel over een afstand van 25 cm de Chunky in een dubbele laag om de krans. Steek de uiteinden weg tussen de wol. Op dit omwikkelde deel worden de blaadjes en de pomponnen vastgenaaid met een dunne draad crèmekleurige wol. Gebruik hiervoor de wolnaald met punt.

Naai eerst groepjes van 3 of 4 wolwitte blaadjes op de krans. Naai alleen de bovenkant van de blaadjes vast zodat de onderkant een beetje omkrult.

Plaats op de wolwitte blaadjes de pomponnen. Steek daarbij telkens de naald dwars door de pomponnen.

Schuif het steeltje van de grijsgroene blaadjes onder de pomponnen en naai deze met kleine steekjes vast. Naai de eikeltjes een beetje bungelend tussen de blaadjes en de pomponnen.

Hang 2 eikeltjes aan een lange draad aan de bovenkant van de krans. Naai 2 wolwitte blaadjes boven aan beide draden.

terdege *

16 DECEMBER 2020

221

10

Redenen waarom leden voor ons kiezen

1

Structureel bijzonder scherp tarief voor gas en stroom;

2

Laagste tarieven van de markt voor 4 en 5 jaar inclusief boetevergoeding;

3

Uitstekende klantenservice (cijfer: 8,7);

4

Geen verrassingen op de jaarnota;

5

Online klantenportal met dagelijkse inzage in uw verbruik;

6

Ook bijzonder scherp zakelijk aanbod;

7

Ondersteuning van goede doelen door middel van concertreeks The Musix;

8

Collecieve koring op vakanies, zonnepanelen, elektrische ietsen, isolaie;

9

Steeds meer 100% zonneenergie uit eigen bronnen;

10

Mooi geschenk bij aanbrengen nieuwe deelnemers;

Kom er ook bij: samen besparen we meer!

NU MET CADEAUBOX VOOR IEDERE NIEUWE DEELNEMER, BORDEVOL PRODUCTEN VAN ONZE TERUGLEVERLOCATIES! WWW.GEZINSENERGIE.NL/ACTIE 3600 panelen - Polsbroek

1700 panelen - Zegveld

CONTACT: 085 - 732 57 35 | WWW.GEZINSENERGIE.NL/ACTIE

COLUMN

Johan BELEVENISSEN VAN EEN POLITIEAGENT

Zondagavond toch maar op tijd naar bed. Morgen moet ik immers vroeg op. Een politie-eenheid in het land heeft morgen ”klapdag” in een groot onderzoek naar synthetische drugs. Klapdag betekent dat het onderzoek ”klapt” en tot actie wordt overgegaan. Op diverse plaatsen in het land zullen invallen worden gedaan. Eén pand staat in ons werkgebied, dat nemen wij voor onze rekening.

Om 04:30 uur gaat mijn wekker en na het ontbijt vertrek ik naar bureau. Ik bespeur wat gezonde spanning bij mezelf. Wat zullen we aantreffen?

De collega’s van onze recherche arriveren ook en bovendien mogen er twee studenten van de politieopleiding mee. Om 05:30 uur geef ik hun een brieing: „Collega’s, weet: het loopt niet helemaal op rolletjes. We hadden heimelijk een camera geplaatst in de bossages tegenover het pand. De camera was onzichtbaar verwerkt in een boomstronk. We wilden op die manier vaststellen of er vanmorgen iemand in het pand was. Een tuinman heeft echter al zijn snoeiafval over de camera gegooid. Nu hebben we geen idee of er iemand binnen is en evenmin of er de afgelopen dagen nog beweging rond het pand is geweest. Om die reden gaat er straks een arrestatieteam naar binnen. Wij wachten om de hoek tot we ”sein veilig” hebben.

Het vermoeden bestaat dat hier een drugslab zit.

Vastgesteld is dat de verdachte er veelvuldig en op de gekste tijden komt.”

Ik leg nog het een en ander uit en check of alles duidelijk is. Je merkt dat de spanning toeneemt. „Om 05:50 uur rijden we weg. Verzamelplek is bij het station, zodra ik een belletje krijg van de commandant van het arrestatieteam rijden we op.”

Om 05:55 staan we met drie politievoertuigen bij het station. De vroege forens zit ons wat nieuwsgierig aan te kijken. Om 06:05 krijg ik een telefoontje. „Rijd maar op, Johan. Maar je kunt direct terug.”

Door de telefoon klinkt een lach. „Het hele pand is leeg.”

We rijden toch even naar de locatie. Wat een deceptie. Er liggen alleen wat oude henneptenten, op de eerste verdieping is duidelijk zichtbaar dat hier feestjes zijn gehouden, maar verder: he-le-maal leeg.

Nog voor halfzeven zijn we weer op bureau, aan een bakkie. De studenten zijn zichtbaar teleurgesteld en dat ben ik eigenlijk ook... Maar ja, ook dit hoort bij het politiewerk.

Later op de dag komt er bericht dat er bij andere invallen in dit onderzoek diverse hoeveelheden verdovende middelen zijn aangetroffen plus een in werking zijnd drugslab. Er zijn diverse aanhoudingen verricht.

Johan Dubbeldam verzorgt op deze plek een wisselcolumn.

Volgende keer ambulanceverpleegkundige Paul-Jan Dekker.

terdege *

16 DECEMBER 2020

223

KONINKLIJK HUIS

Rechte rug door

gouden

pepertje

Van een gouden pepertje tot een roze koffertje: wie Máxima’s tassencollectie onder de loep neemt, komt bijzondere exemplaren tegen. Stuk voor stuk onderstrepen ze haar status en grandeur. tekst: JOSINE DROOGENDIJK beeld: ANP EN PPE

terdege *

16 DECEMBER 2020

225

MÁXIMA’S ADRESJES Een groot deel van Máxima’s enorme tassenverzameling is gekocht bij het Belgische modehuis Natan. Omdat de koningin hier ook qua kleding goed kan slagen, is ze verzekerd van perfect matchende exemplaren. Daarnaast shopt ze veel bij het Italiaanse label Bottega Veneta. Deze tassen vallen op door ingenieus vlechtwerk dat met de hand wordt uitgevoerd.

En last but not least heeft de koningin ook de tas der tassen in haar bezit: de Chanel 2.55. Hoewel we het hier hebben over een vrij onopvallend ontwerp uit 1955, is er nog steeds sprake van een linke wachtlijst. De waarde van de tassen is in 6,7 jaar tijd zelfs 70 procentgestegen. Goed nieuws voor Máxima, want inmiddels heeft ze vier uitvoeringen van de Chanel 2.55 in haar kast.

KONINKLIJK HUIS

n maart 2018 bezocht het Jordaanse koningspaar ons land. Na een dag vol inhoudelijke werkbezoeken was het ’s avonds tijd voor een diner. Rond de klok van acht uur verscheen Máxima aan tafel met een kanariegele jurk en een wel heel bijpassend tasje: een gouden clutch met een sluiting in de vorm van twee vogeltjes. De accessoire was nieuw en gemaakt door een label dat samenwerkt met ex-gedetineerden. Achter Máxima’s keuze schuilde dus een mooi verhaal, en de kans is groot dat het verhaal eigenlijk nóg mooier is. Als royals elkaar treffen, worden er namelijk prachtige geschenken uitgewisseld.

Tassen zijn daarbij favoriet. Aangezien koningin Rania trouwe klant is bij het label achter het vogeltasje, zou Máxima’s nieuwe aanwinst dus zomaar een diplomatiek geschenk kunnen zijn.

I

KNIPOGEN Wie goed oplet, kan nog wel meer leuke vraagtekens en knipogen ontdekken. Zo heeft de koningin een zwart tasje met een grote kever, een rieten clutch in de vorm van een schelp en een felrood avondtasje met een gouden peper als sluiting.

Hoewel de meeste exemplaren spiksplinternieuw zijn, kiest de koningin ook gerust voor een vin-

tage exemplaar. Zo kocht ze in haar verkeringstijd een zwarte jarenzeventigtas van Susan Gail, die nog steeds weleens opduikt bij een officiële verplichting. Haar allereerste prinsessentassen doen dat ook. En ach, waarom niet? Met kasten vol tassen is de kans op slijtage wel heel erg klein.

Om steeds maar weer te blijven verrassen, kun je als royal grenzeloos gaan shoppen. Even snuffelen in andermans kast is qua budget en milieu natuurlijk een veel betere optie. Dat doen ze dan ook aan het Nederlandse hof.

Máxima is al verschillende malen gespot met tassen van Juliana, en de Oranjeprinsessen maken op hun beurt weer gebruik van haar collectie. Zeker als ze op zoek zijn naar een specifieke kleur. Zo nam prinses Laurentien een felgeel tasje mee tijdens een officiële reis naar Japan, en werd Amalia op Koningsdag 2019 gezien met een rood tasje van haar moeder.

Behalve heel veel kleuren en labels, zijn er in de koninklijke kledingkasten ook heel veel materialen te vinden. Van Argentijns runderleer tot ponyhaar en armeluiszilver.

Qua formaat is de keuze minder groot, want Máxima’s voorkeur gaat overduidelijk uit naar de wat kleinere exemplaren. Logisch, want

bij officiële optredens hoeft ze immers niet met grote, zware tassen te sjouwen. Toen dat tijdens een recente VN-trip wél gebeurde, werd ze dan ook een beetje verontwaardigd aangekeken door de lokale bevolking. Een koningin als pakezel?

Ongehoord.

GOEDE HOUDING Een koninklijke tas moet dus vooral móói zijn, en als het even kan ook dienen als een hulpmiddel voor een goede houding. Misschien klinkt dit wat abstract of zweverig, maar iedereen die weleens voor een groepsfoto heeft moeten poseren, kent het probleem van de zwabberende armen. Want waar laat je die?

Een hand in de zij staat al snel een beetje overdreven, en van bungelende armen knapt ook niemand op.

Máxima’s antwoord op dit probleem is dus een klein tasje, dat ze met beide handen vasthoudt. Slim! Bij het verlaten van de auto zien we een soortgelijke truc vaak ook terug.

Met een wat strakkere rok kan het soms best een uitdaging zijn om fatsoenlijk en gracieus uit de auto te stappen, maar met een tasje als een schild tegen ongenode blikken lukt het de koningin wel. En zo blijkt maar weer dat ook voor haar tassen een bekend gezegde geldt: klein maar fijn.

KONINKLIJKE KORTING Net zo’n tas als de koningin onder dearm?

Neem een kijkje op terdege.nl/shop.

Gera van tassenspecialist duifhuizen.nl selecteerde enkele modellen tassen die veel op de exemplaren in dit artikel lijken.

In onze webshop bieden wij ze met een koninklijke korting aan!

terdege *

16 DECEMBER 2020

227

A-6 BIJBELSE

PASPUZZEL (2 PT)

Zoek de woorden op in de verzen 15 en 16 van Genesis 3, Johannes 3 en Handelingen 3. Vul ze in en lees daarna horizontaal een woord uit het derde hoofdstuk van een van de kleine profeten.

Inzenden: het gevonden woord en de vindplaats

.

.

.

Z

E

V

.

.

O

.

.

.

.

.

.

G

.

.

V

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

E

N

.

D

.

.

U

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

Z

N

L

H

.

.

.

.

.

.

P

.

N

.

.

W

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

T

E

.

.

.

.

.

N

.

H

N

.

D

.

.

.

.

.

.

T

E

T

E-6 VIERKANTJES

© PUZZEL: DINY VAN LEEUWEN

1. Elke goede oplossing levert punten op.

Hebt u vragen over puzzelaantal e.d., stuur dan een aan uzelf geadresseerde, gefrankeerde retourenvelop mee.

2. Zolang de antwoorden nog niet in Terdege staan, kunt u uw puzzeloplossingen inzenden (eventueel twee afleveringen tegelijk).

3. Eén inzending per abonnementadres.

4. Wie in totaal 200 punten heeft, ontvangt een prijs. Overgebleven punten (staan vermeld achter de naam van de winnaar) gaan mee naar de volgende ronde.

5. Stuur oplossingen op één briefkaart (gebruik alleen een envelop als u een gefrankeerde retourenvelop meestuurt) naar: mw. A. Sinke-van der Jagt, Koningin Julianastraat 34, 4401 CZ Yerseke of naar puzzelbox@kliksafe.nl. Vermeld de puzzelnummers en uw adres.

6. Zendt u voor het eerst in, zet dan ‘nieuw’ op uw briefkaart.

7. Prijswinnaars verliezen hun punten als ze een jaar niet hebben ingezonden. Ze beginnen dan weer met nul punten.

G

E

Van links naar rechts: Diny van Leeuwen, Andrea Sinke & Jenneke van der Jagt

SPELREGELS

V

(1 PT)

1. gewas, 2. keur, 3. struik, 4. handvat, 5. automerk, 6. entree, 7. dienstmeisje, 8. gesel, 9. oneerlijk spel, 10. paasbrood Inzenden: Het woord dat ontstaat op 8-9-7-6-7-1-4-4-5-2-3

1

2

3

4

5

6

7

2

7

3

8

4

9

5

10

8

9

terdege *

10

16 DECEMBER 2020

229

Slapen onder Texelse schapenwol of Poolse ganzendons?

NU: TOT

€ 150,- RETOUR

voor uw oude dekbed

Maak uw keuze uit o.a.:

Texeler Scheerwol

Heeft u het al gemerkt? De nachten worden écht weer kouder. Slaap comfortabel onder een enkel- of 4-seizoenen dekbed. Bespaar geld door uw oude dekbed in te leveren.

Texeler Lamswol Merinowol

Wij adviseren u graag wat het beste bij uw wensen past.

Evert, Gijs, Elibert en Johan

Alpacawol

Kamelenwol Kashmirwol

60% Eendendons 90% Eendendons 90% Ganzendons 100% Ganzendons

Synthetisch Bamboe

beddenspecialist

Linnen

Zijde Katoen

VAN VELDHUIZEN

A Garderbroekerweg 146, Kootwijkerbroek T 0342 44 1224 www.beddenspecialist.nl/van-veldhuizen

PUZZEL

B-6 KRUISWOORDPUZZEL

(2 PT)

1

2

4

3

5

6

Horizontaal: 1. klaar, 4. in orde, 6. vlag, 8. vismand, 9. gordel, 11. drank, 12. grap, 14. groente, 15. waagstuk, 16. eenvoudig, 18. rivier in Oostenrijk, 20. rugkorf, 21. plaats in Noord-Brabant, 23. nietig, 25. bezoek, 27. fototoestel, 29. gerecht, 31. Europees gebergte, 32. sul, 33. ik, 34. optocht, 35. gewas, 37. knevel, 39. stikstof, 42. plaats in Marokko, 45. lofdicht, 46. strijdmacht, 49. vogel, 50. eerste vrouw, 52. neerslag, 53. onbemiddeld, 54. plaats in Duitsland, 56. vurig, 57. luim, 58. Europese hoofdstad, 60. betoog, 61. vogelproduct, 62. titel, 63. binnen Verticaal: 1. plaats in Friesland, 2. Europeaan, 3. deel van het jaar, 4. grondsoort, 5. rein, 6. buts, 7. godsdienst, 8. metaallegering, 10. rage, 12. masker, 13. via, 15. slinger, 16. lekkernij, 17. bon, 19. fokkerij, 20. voorbeeld (afk.), 21. tijdperk, 22. verdoving, 24. bergplaats, 26. lui, 28. bewoners van Nieuw-Zeeland, 30. wat, 31. stad in Nigeria, 36. Turkse heerser, 38. plaats in Israël, 39. omroep, 40. kade, 41. land in Afrika, 43. onzin, 44. uitroep, 47. moed, 48. moment, 51. woede, 53. automerk, 55. beroep, 57. lichaamsdeel, 59. roem, 60. muisarm Inzenden: De zin die ontstaat op 36-59-22 5-23-19-62 30-14 4-29-14 15-54-32-3-60-50-38

7

8

9

11

12

15

14 17

18

21

25

26

27 30

32

39

46 50

51

37

47

55

58

44

38 42

48

49

52

54

43

34

41

45

24

31

36

40

23 28

33 35

19

22

29

D-6 LETTERGREEP-SLANGDOORLOPER

13

16

20

10

53 56

57

59

60

61 62

63

(2 PT) 1

De laatste lettergreep van een woord is de eerste van het volgende 1. loon, 2. wirwar, 3. tropenwind, 4. peilstift, 5. tijdperk, 6. muziekterm, 7. velen, 8. allen, 9. ergo, 10. voedzaam, 11. bemiddeld persoon, 12. brandstofbron, 13. ondeugd, 14. boodschapper, 15. dusdanig, 16. opzage, 17. norm, 18. dagdief, 19. deel van een vrucht, 20. rotan, 21. karkiet, 22. bloem, 23. bende, 24. onheil, 25. groet Inzenden: De zin die gemaakt kan worden van de hokjes met sterretje

*

2

3

*

4

5

* 6

10

8

9

11

13

12

*

7

* 14

15 16

18

* 19

20

*

17

21 * 23

22

C-7 RONDOPUZZEL

24

25

*

(2 PT)

Vul rond het cijfer het gevonden woord in. Het woord kan in elk willekeurig hokje beginnen. Met de klok mee. Het eerste woord begint boven de 1 1. zuivelproduct, 2. moederkonijn, 3. bevlieging, 4. in orde, 5. schoon, 6. tegen, 7. geruisloos, 8. pro, 9. enkel, 10. poets, 11. via, 12. rafel, 13. gerecht, 14. kledingstuk, 15. stuur, 16. Europese hoofdstad, 17. stuk hout, 18. zang, 19. graansoort, 20. vogel, 21. grondsoort

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

Inzenden: De zin die ontstaat op regel 2, 4 en 6

terdege *

16 DECEMBER 2020

231

Gedreven door het Woord Het Evangelie naar het einde der aarde In Rusland leven miljoenen mensen zonder het Evangelie.

Zij zijn op reis naar de eeuwigheid.

Deze nood raakt Russische christenen.

Zij zenden evangelisten uit om, tot aan het einde der aarde, in een wereld van sneeuw en ijs, de blijde boodschap van Gods genade te brengen.

Friedensstimme maakt dit werk mogelijk.

U kunt ons helpen met uw gebed en gaven!

Meer weten? friedensstimme.nl/toendra

PUZZEL

C-6

INVULPUZZEL

16

8

21

3

3

10

3

20

25

3

20

23

20

25

12

5

25

Vul voor dezelfde cijfers dezelfde letters in L=20 O=8 G=17 Inzenden: De zin die ontstaat op 3-3-9 16-8-8-9 25-7 8-9-7 17-3-173-21-3-9

19

E-7 WOORDPUZZEL

(1 PT)

Neem een woord uit de eerste rij, voeg een willekeurige letter en een woord uit de tweede rij toe en maak zo een nieuw woord aar den erker kaart liter melk ring slag taal

A-7 BIJBELSE

7

6

4

7

7

6

19

3

20

4

13

25

4

19

3

2

7

3

11

11

14

1

3

3

5

15

4

2

13

4

4

1

1

20

L 8

9

17

24 6

10

5

13

kano kap klein men loon bouw norm kamer moede

12

3

25

13

6

7

3

17

3

4

4

2

11

4

7

20

3

9

6

3

20

24

6

5

13

9

25

3

25

7

3

6

8

2

3

13

13

3

17

3

9

3 25

17 6 11

22

8

9

8

8

25

1

3

20

13

8

7

7

8

22

4

19

4

13

10

4

Inzenden: Het woord dat gemaakt kan worden van de tussengevoegde letters

6

5

3 18

7

20 2

3

4 4

23 3

13

4

8

17

O 12

G 3

3 21

20

18

11 6

8

9

13

5

6

20

5

15

8

5

12

1

4

26

25

4

7

3

6

3

NAMENPUZZEL (2 PT)

In de Bijbel lezen we regelmatig over oude(re) mensen. We gaan er een aantal opzoeken. Over wie gaat het in de 11 omschrijvingen? Zoek het op in Gen. 5 / Richt. 8 / Ruth 1 / 2 Sam. 19:35 / 1 Kon. 15:23 / 1 Kron. 29 / Esther 2 / Spr. 20 / Luk. 1 / Joh. 3 en 21. Zet de namen horizontaal in het puzzelhok. Verticaal ontstaan in het midden twee woorden.

Over wie wordt dit gezegd in Lukas 2?

1. Hij sterft op hoge leeftijd en wordt in het graf van zijn vader begraven.

2. Deze wijze man zegt dat de glorie van de ouden de grijsheid is.

3. Hij vraagt aan Jezus: Hoe kan iemand geboren worden, nu oud zijnde?

4. Deze koning sterft in goede ouderdom, verzadigd van rijkdom en eer.

5. Deze 80-jarige vraagt zich af of hij goed en kwaad kan onderscheiden.

6. Deze man wordt 365 jaar en volgens Mozes wandelt hij met God. 7. Hij regeert 41 jaar en wordt in zijn ouderdom ziek aan zijn voeten.

8. Jezus zegt hem: Als je oud bent, zal een ander je brengen waar je niet wilt.

9 Tegen de schoondochters zegt ze dat ze te oud is om

een man te hebben.

10. Hij is een Jood en de opvoeder van Hadassa, de latere koningin Esther.

11. Zij is de nicht van Maria en in haar ouderdom zwanger van een zoon.

Inzenden: de woorden, wie en de vindplaats

1 2 3

4 5 6 7 8 9 10 11

terdege *

16 DECEMBER 2020

233

SFEER PROEVEN 15 DECEM B ER - 2 JAN UARI N U NSPETERWEG 83 EL SPEET T. ( 0 5 7 7 ) 49 1 6 8 6 W W W.T WO O NH U IS . NL

PUZZEL

B-7 OVERLAPPER/DOORLOPER

(2 PT)

De laatste letter van een woord is de eerste van het volgende woord. Alle woorden bestaan uit vijf letters

1 2 3

Horizontaal: 1. omgang - bloed - leest - onzin, 2. uitbouw intiem - dichtbij - anti, 3. mist - gaan - gewenst - vertering, 4. plaats in Groningen - verzekeringsterm - hoofdstad van Zuid-Korea - land in Afrika, 5. koekje - broer van Rebekka - keizer - plaats in Oostenrijk, 6. uitbouw - streek - verkoop - hoofdstad van Japan, 7. getwijfel - gevangenis - deel van een iets - fratsen, 8. bijvrouw van Saul - urn - Pesach plaats in Friesland

4 5 6 7 8 9

Verticaal: 1. opwas - kregelig - schoeisel - verfstof, 2. geweldig - vogel - plaats in Gelderland - tandmerg, 3. kuis ballingschap - gereedschap - dumpverkoop, 4. mankement - roofdier - mistig - gaap, 5. gebied in Israël - schaatsen wenk - ademstilstand, 6. vooral - Bijbelboek - kerel - groet, 7. deel van een vinger - heel veel - hogere bieding - emiraat, 8. leefregel - vaalgeel - rij - meisje

10 11 12 13 14

Inzenden: De zin die ontstaat op de uitstekende hokjes. Met de klok mee

15 16

D-7 KOPPELDOORLOPER

(2 PT)

De laatste letter van een woord is de eerste van het volgende. Alle woorden bestaan uit 5 letters 1. kloosterzuster - hevig - hagedis, 2. woonplaats - gewoonte - smeuiig, 3. wijkplaats sleutel - herkomst, 4. knolletje - vet - korting, 5. automerk - ziekte - steekwapen, 6. groente - deel van het jaar - roofdier, 7. schuldig berm - gever, 8. land in Azië - dreg - bouwval, 9. minnedicht - werkloos - rage, 10. deel - stelling - houtsoort, 11. precies - knop - voedsel, 12. heden - kerel - uniform, 13. boerderij hoofdartikel - uil, 14. goudmunt - zedelijkheid steunlat, 15. menens - inktstof - opbrengst, 16. omvangrijk - rivier in Zuid-Holland - uier

1

2

3

4

5

6

7

8

1

2

3

4

5

6 Inzenden: De zin die ontstaat in de gekleurde hokjes verticaal

7

8

terdege *

16 DECEMBER 2020

235

HELP EVANGELISTEN Wij leven al 75 jaar in vrede en godsdienstvrijheid.

Christenen in Azië zijn altijd op hun hoede.

PROJECT 2020-11 Levensonderhoud en reiskosten Lisu evangelisten: €25,- per week

Doneer veilig en eenvoudig via WWW.BONISA.NL of op rekening: NL29RABO 0336 554613

PUZZEL

Prijswinnaars 200 punten: A. Ruitenberg, Scherpenzeel (13); G.P. Schreurs-Vossestein, Vinkeveen (8). 400 punten: J. Visscher, Woerden (5). 600 punten: W.G.A. v. Horssen-Klop, Aalst (8). 800 punten: E. v. Gelder-v. Buuren, Geldermalsen (8); K. Wolfert, Dirksland (12). 1400 punten: M.C. Floor-den Dekker, Veenendaal (10); Mevr.

Schipaanboord, Rijnsburg (0). 1600 punten: L. Sandee, Kruiningen (3). 1800 punten: F.E. v/d Male, Tholen (0); C.T. Mourik, Leerdam (4). 2000 punten: M.M. Imminkhuizen, Lunteren (8); E. Valkenburg-v. Luttikhuizen, Wageningen (7). 2600 punten: G. ten Caat-Bos, Hollandsche Veld (11); M.C. Zaal-Heijkoop, Schoonrewoerd (1). 2800 punten: E. Egas- de Wit, Hardinxveld (4); J. v/d Meer, Nijermirdum (11). 3000 punten: C.J. Kok-Kauffmann, Veenendaal (3). 3400 punten: D. v/d Berg-Vos, Hedel (7); Mevr. Teeuw, Sliedrecht (11); J.H. de Waard-Verhaar, Hendrik-Ido-Ambacht (8). 4200 punten: K. Doornbos, Groningen (0). 4400 punten: J.A. de Groen, Rijswijk (1). 4600 punten: T. Kempeneers-Ovaa, Barneveld (15). 4800 punten: J.G. Bisperink, Haarlo (7). 5000 punten: D. Barneveld, Houten (5); P. v/d Burg-Benne, Ridderkerk (0). 5600 punten: J. v/d Beek-Quartel, Lisse (5); R. Huls-v/d Vliert, Nieuwleusen (4); G. Hoogwerf-Palsgraaf, Nieuwerkerk a/d IJssel (8); Pj. Kazen, Sliedrecht (4).

Prijzen Wilt u bij uw volgende oplossingen aangeven welke prijs u wilt? U kunt kiezen uit: • ”De dominee van Buchenwald”, door A.B. Goedhart; • ”De gekroonde strijder”, door S.A.C. Hoogendijk; • ”Verbroken harten”, door Arie Tuinman; • ”Twinkels in je ogen”, door Nelleke Wander; • ”Die ene kaars”, door Janny den Besten e.a.; • ”De grootste strijd”, door C.H. Spurgeon; • ”Plicht en zegen”, door Thomas Boston; • ”Rijke belofte”, door Ebenezer Erskine; • ”Zijn als Christus”, door Arthur Alderliesten; • ”Kruisdragen”, door ds. W.A. Zondag; • ”Zo iemand dorst”, door R.M. McCheyne; • ”Een roos uit de as”, door Rose Price; • ”Terdege-agenda 2021”; • ”Mattie-agenda 2021”.

Oplossingen A-4 Ps. 50 1 C Ps. 150 2 G Ps. 118 3 B Ps. 106 4 E Ps. 145 5 A Ps. 69 6 F Ps. 22 7 D Ps. 147 B-4 Horizontaal: 1. lijder, 4. agoog, 6. panne, 9. belevenis, 10. kroon, 11. zucht, 12. Eilat, 13. gekijf, 15. jager, 18. elemi, 20. vergrijp, 21. dranger, 22. tante, 23. Niers, 24. gilet Verticaal: 1. leijk, 2. dundoek, 3. robijn, 4. allez, 5. genot, 6. piste, 7. novelle, 8. ernst, 13. gevat, 14. furie, 15. japon, 16. globe, 17. radijs, 18. etang, 19. inrit Dankzegging C-4 1. baal, 2. elan, 3. anno, 4. obat, 5. Iowa, 6. node, 7. leed, 8. ile, 9. naaf, 10. bowl, 11. roef, 12. fapi, 13. trap, 15. wijer, 15. zwijn, 16. zeis, 17. INRI, 18. gena, 19. down, 20. raan, 21.

Nain, 22. knak, 23. toke, 24. wuft, 25. fust, 26. tree, 27. reep aanbidden, lofprijzing, dankoffer D-4 1. openbaren, 2. spoed, 3. lijdzaamheid, 4. kandelaar, 5. genade, 6. vrde, 7. troon, 8. Padmos, 9. geslachten, 10. gordel, 11. bazuin, 12. getrouw, 13. scherp, 14. aangezicht, 15. aarde, 16. rechterhand, 17. stem, 18. wolken, 19. dienstknecht, 20. goud, 21. engel. 22. amen Alfa, Omega E-4 1. abeel, 2. abces, 3. genie, 4. keir, 5. ogend, 6. agens, 7. gilde, 8. sinds, 9. Sneek, 10. knoet

Informatie: www.debanier.nl

terdege *

16 DECEMBER 2020

237

238

16 DECEMBER DECEMBER 2020 2020 terdege terdege ** 16

Onwijs goed onderwijs Aflevering 6 „Ik werk hier sinds vorig jaar. Het leuke is dat mijn neefje –ook Arie-Jan Krijgsman– toen ook hier op school kwam.

Grappig idee om je eigen neef, die ook nog eens naar je vernoemd is, les te geven. De familie houdt ons uit elkaar door mij Arie-Jan te noemen en hem Arie-Jantje. Het is leuk hem op school te zien, je leert elkaar op een andere manier kennen. Hij doet graag mee en is lekker fanatiek.”

Arie-Jan Krijgsman (24), docent lichamelijke opvoeding op het Driestar College, locatie Leiden, met zijn neefje Arie-Jan (12).

AANGEMELD DOOR: GEERTEN EN LIANNE KRIJGSMAN: „Dat onze zoon Arie-Jan gymles van zijn oom Arie-Jan krijgt, is voor hen allebei erg leuk. Het levert ook weleens grappige situaties op als docenten het over Arie-Jan hebben en mensen niet weten wie er nu precies bedoeld wordt.”

JONGE ARIE-JAN: „Gymles krijgen van Arie-Jan is leuk: hij is erg goed in basketbal en volleybal. Zelf houd ik nog meer van voetbal. Op school noem ik hem ”meneer” of ”oom”.”

terdege *

16 DECEMBER 2020

tekst en beeld: NIEK STAM

LEUKSTE MOMENTEN: „Als leerlingen bewust even een praatje komen maken.

Ook vind ik het een geweldig moment als hun uiteindelijk iets lukt wat ze eerst helemaal niet konden. Dat je hen dan ziet stralen en genieten.”

ONVERGETELIJK: „Tijdens mijn stage wilde ik een klas de tipsalto leren. Een van de leerlingen zei dat ze geen zin had en niet wilde meedoen. De reden was dat ze het volgens haarzelf niet kon.

Na lang praten en aanmoedigen had ik toch een simpele manier bedacht om haar te leren rollen. Uiteindelijk deed ze het toch en na vier lessen kon ze zelfstandig een tipsalto springen. Ze straalde helemaal en wilde niets anders meer doen. Zoiets vind ik geweldig.’

239

en Indrukwekkende boek van Els Florijn

1

De engelen van Elisabeth

2

Dordrecht, 1890. Aangrijpend verhaal over de 23 jarige Elisabeth die verdacht wordt van de moord op twee van haar kinderen en bij gebrek aan bewijs in een gesticht terecht komt.

Rode papaver Waargebeurd verhaal over de moed van twee verpleegsters in de Eerste Wereldoorlog.

Paperback, 186 blz.

Paperback, 253 blz.

€ 21,99

3

Middernachttrein

Nu voor € 12,50

4

Die nacht breekt er noodweer los.

De brug vlak bij hun huis bezwijkt, en Kate weet dat de volgende trein rond middernacht over de brug komt. Zij is de enige die de trein tegen kan houden, maar daarvoor moet ze een spoorbrug over - levensgevaarlijk in deze storm.

Indrukwekkend waargebeurd verhaal over een Joodse peuter die verraden werd.

Paperback, 230blz.

Gebonden, 123 blz.

€ 11,50

5

De Zoon Kerstverhalen, In deze bundel staan 18 verhalen geschreven door diverse auteurs, waaronder Els Florijn, Arie Kok, Cees Pols e.a.

Paperback, 185 blz.

Het meisje dat verdween

Nu voor € 10,00

6

Vuur over de stad Rotterdam 1940, Hij probeert te rennen. De rook komt in vlagen om hem heen. Bijna geen adem meer……Waarom gaat Ralf terug, de brandende stad in?

Gebonden, 119 blz.

Van € 20,00 voor € 8,95

Nu voor € 7,50

Bestellen?

Voorstraat 41, 3245 BG Sommelsdijk Tel. (0187) 482614 E-mail: info@boomboek.nl Internet: www.boekhandelvanderboom.nl

COLUMN

VOOR DE VAL De meeste mensen deugen. Zo heet het boek waar we ons begin dit jaar als leeskring over buigen. Het levert in ieder geval genoeg gespreksstof op. Is het inderdaad gezond om uit te gaan van de goede intenties van de mens of botst dat met een Bijbelse mensvisie? De auteur heeft soms best een punt, maar hij vat deugen wel heel horizontaal op. God speelt geen rol van betekenis. In de tijd dat we het boek lezen, grijpt in China een nieuw virus om zich heen. Wij maken ons nog weinig zorgen: er zijn wel vaker enge ziektes in dat soort landen. We exporteren nog een paar miljoen mondkapjes. Die kunnen ze daar wel gebruiken! Dan beginnen de ic’s in Italië vol te stromen. Tja, denken we, in Zuid-Europa is alles nu eenmaal niet zo goed georganiseerd als in Nederland. In de maanden die volgen, blijven we hardnekkig in onszelf geloven: we organiseren een intelligente lockdown en samen krijgen we het virus er wel onder. We zien grote saamhorigheid en talloze mensen in de zorg die hun leven in de waagschaal stellen voor anderen. Oké, er zijn een paar onverlaten die agenten in het gezicht hoesten, maar de meeste mensen blijken toch redelijk te

deugen. Misschien is deze crisis wel een kantelpunt in de geschiedenis, mijmeren sommigen hoopvol. We zullen nu toch wel beseffen dat al die vliegreisjes voor de lol ons nergens brengen? Op een gegeven moment hebben we zo veel gerelecteerd en geleerd, dat we de tweede golf bijna met vertrouwen tegemoet zien. Maar de tweede golf overvalt ons toch. En het kantelpunt met de bijbehorende bezinning kan ons inmiddels gestolen worden. We willen onderhand terug naar het oude normaal! Overtuigd van onze eigen waarheid roepen we de stelligste dingen, terwijl we niet eens weten of ons familiebezoek volgende week wel door kan gaan. Misschien zijn er dan weer nieuwe maatregelen van kracht. Of zitten we in quarantaine. Of liggen we aan de beademing. In 2020 hebben we eindelijk Deo volente leren spellen. Maar wat blijft daarvan over als we het coronavirus straks met goed werkende vaccins en effectieve behandelmethodes weten te beteugelen? Ik heb er een hard hoofd in. Want als we dit jaar íets hebben geleerd, is het wel dit: dat we hardleerse mensen zijn en dat hoogmoed een levensgevaarlijke ondeugd is.

NELINE IS GETROUWD EN MOEDER VAN MARTHA (6), ABEL (5), JOLIJN (3) EN REINOUT (2)

terdege *

16 DECEMBER 2020

241

Volgende keer

6 JANUARI 2021 (DRIE WEKEN!)

Niets missen van Terdege?

Neem nu een abonnement!

Cor en Simone Dijkshoorn uit Ouddorp verloren 6 jaar geleden bijna hun dochter toen zij van de Scheveningse kade viel.

De gebeurtenis zette hun leven op zijn kop. ”Zij is voor ons een levend monument van Gods wonderdoende macht.”

Ds. J.C. Schuurman over het zoeken van vreugde in het ambt. ”Om zorg aan anderen te kunnen geven, is het een eerste vereiste dat we onze eigen ziel niet verwaarlozen.”

Toen Simon als tiener een pornofilm keek, kreeg die hem compleet in zijn macht. Ruim een decennium was hij in de greep van een pornoverslaving. Nu, na jaren therapie, vertelt hij zijn verhaal. Om anderen te helpen.

WILT U DEZE ARTIKELEN NIET MISSEN? NEEM DAN EEN JAARABONNEMENT OP TERDEGE EN BETAAL €8,95 PER MAAND. 242

terdege *

16 DECEMBER 2020