Terdege nr 7 regio zuid (31 12 2014) by Erdee Media Groep

Oranjehof

Jolanda Bloos

Elspeets zorgcentrum functioneert voorbeeldig, mede door de ruim tweehonderd vrijwilligers.

Ze is boerin en moeder van zes kinderen en schrijft graag over haar leven op het platteland.

terdege

31 december 2014 32e jaargang nr. 7 Losse nummers: € 3,95

reformatorisch familiemagazine

terdege ●

Het roer om

31 december 2014 32e jaargang nummer 7

Bankmanager Chris de Jong werd schapenboer

● ●

Thema ‘Vrouw’ Opvoeding „Vreze des Heeren is beste bescherming tegen occultisme” Gespot Opvallende behangprints en vierhonderd koekvormen Mijn stijl Zet kledingkleuren slim in Terdege omslag oneven.indd 1

11-12-2014 14:52:49 7-1-2015 11:54:12

Natuurlijk 30 jjaa aarr MA ART R M RT iiss ja MA jari riig g,, h het ett hélle ja e jaar ar!! Je p ar pro ro oﬁte teer ertt er daarom da m van an aan antr ntr t ek ekke keli ke lijk lijk li ke accties tiess en exx tra ti tr a tr v or vo orde deel de e . Al el A 30 0 jja aar ar l a an ng ve era and der eren en w e en wo w oon onka k mers ka mers in d me drroo oomi mint nter erie rie ieur u s. ur s. IIn n ee een n ssttijjl di die e bl blij ijft ij ft ver erra ra ass ssen e . Ge Geïn Geïn ïnsp spir sp iree ir ree eerd rrd d do oor llan nde eliijk j won o en n, in inge geri ge geri r ch chtt me mett cre cr rea eatiivi vite teitt. Ha Haal al MAR RT in n hui uiss en gee e f je e inte in te eri r eu eurr d de e met etam am mor orfo r fo ose die h het e ver et erdi d en di ent. t.

MART4045_adv_TD_450x277_V2.indd 1 Pag 2.indd 1

10-12-14 16:19 7-1-2015 11:57:44

Van nature vol ideeën

Creëer C ë contrast! t t!

Hout, steen, leer, wol, katoen, ijzer. Natuurlijke grondstoffen zijn een onuitputtelijke inspiratiebron voor meubelmakers en interieurontwerpers. Hun mooiste creaties zie je in de showroom van MART. Meubels, stoffen, lampen en accessoires die jouw binnenleven een natuurlijke rust geven. Een plaats om te ontsnappen aan de haast van alledag. Kom je binnenkort ‘ns rustig ideeën opdoen?

“Contrasten maken je interieur spannend.

bij Mart

Je kunt er heel subtiel gebruik van maken. Een gladde, geschilderde kast en een ruwe vaas. Vergrijsde kalkverf en fel gekleurde kussens. Een gebutste vloer en een modern schilderij. Een stoere tafel en een chique kroonluchter. De kunst is om de harmonie erin te houden. Je zult zien dat dán een voelbare sfeer ontstaat. Wij helpen je er graag bij!” Margreet, interieurstyliste

Hoe creëer je rust en ruimte in een interieur, zodat er een harmonieuze sfeer heerst? Leg deze en andere vragen gerust voor aan onze interieurstylistes. Dan ontdek je direct dat zij van nature vol creatieve ideeën en verrassende vondsten zitten.

van n 313,00 voor

van n 2.150,000 voor

199,

995,00

Inspiratie tie van Ma Mart? Vraag GRATIS aan of bekijk ‘m online!

Mart Kleppe Luxe eetkamerstoel

1,5 zits i

Met armleuning.

Wonen landelijke stijl Mart jubileumcollectie 2014

MART4045_adv_TD_450x277_V2.indd 2 Pag 3.indd 1

Vlijtseweg 206, Apeldoorn T. (055) 526 22 72

www.martkleppe.nl 10-12-14 16:23 11฀12฀2014 12฀21฀28

inhoud

Weer een baan Lange tijd tobt André van Beelen met het vinden van vast werk. Tot hij „zomaar” een chauffeursfunctie krijgt aangeboden. „Dat maakt je echt klein.”

Miniaturen Vaak zijn Marie Bestebreur en zijn vrouw Annie dagenlang aan de slag. Hij zet de schaalmodelletjes in elkaar, zij werkt ze af.

Bangladesh De verpleegkundigen van het christelijke ziekenhuis van CSS zijn tot een zegen voor de allerarmsten.

Chinees nieuwjaar Mudan Li: „In mijn geboorteland heeft iedereen vijftien dagen vrij en alle fabrieken zijn dicht.”

80 Ds. F. Bakker Voor ds. D.J. Budding was de christelijk gereformeerde predikant uit Driebergen een geestelijke vader. Hij overleed 50 jaar geleden, 45 jaar oud.

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_004-005 4

Het moment van Bart Onze christelijke jaartelling is lang niet de enige in de wereld. Andere culturen vieren hun eigen oud en nieuw met rituelen die soms wel erg ver van ons afstaan. Wat te denken van het verbranden van een strooien ‘heks’? Bart van den Dikkenberg, redacteur

15-12-2014 9:47:03

welkom!

reportages 8 Zorgcentrum Oranjehof 44 Nieuwjaarviering in andere culturen (2) 80 Herinneringen aan ds. F. Bakker 90 Medische zorg in Bangladesh interviews 20 Chauffeur André van Beelen 28 Verzamelaar Marie Bestebreur 38 Schrijver Janwillem Blijdorp 68 Schapenboer Chris de Jong bezinning 7 Meditatie 35 Ogenblik 89 Jouw vragen columns 23 Willemien 41 Emigranten 84 Ir. B.J. van der Vlies 95 Moerstaal rubrieken 16 Creatief 18 Psychologie 26 Groen 36 Tafelen met Teunie 42 Feuilleton 75 Vorstelijk 96 Onder ons

54 60 64 66

Portret Opvoeding Mijn stijl Gespot

Ad Ermstrang, chef redacteur

Jaarwisseling Dit nummer verschijnt vlak voor de jaarwisseling. Op oudejaarsavond gaan we als reformatorische gezindte naar de kerk. We brengen de rest van de avond gewoonlijk in familieverband door en beginnen het nieuwe jaar opnieuw in Gods huis. We beseffen meestal niet dat er op verschillende plaatsen in de wereld en in enkele andere culturen en godsdiensten helemaal geen sprake is van een jaarwisseling. Oliebollen of vuurwerk kennen ze meestal evenmin. U las daarover al meer in de vorige Terdege. Toen ging het over Joden en moslims, nu over de nieuwjaarviering van Chinezen, boeddhisten en hindoes. In deze tijd van het jaar blikken we vaak terug. André van Beelen vertelt over de bijzondere wijze waarop hij weer werk mochten krijgen, na een langdurige periode van werkloosheid en tijdelijke contracten. Honderden sollicitaties leverden niets op, maar voor zijn nieuwe baan hoefde hij niets te doen. „Ik kan het nog nauwelijks geloven”, aldus de inwoner van Apeldoorn. „Onze dankdag hebben we wel als heel bijzonder ervaren.”

„Onze dankdag was heel bijzonder” We zien ook wat vooruit. Ons hoofdartikel gaat over een onderwerp dat volop in de belangstelling staat: de ouderenzorg. In Elspeet werken professionals en vrijwilligers nauw samen. Een ideaalbeeld van de participatiemaatschappij in de praktijk. Een voorwaarde is echter wel dat er een hechte dorpsgemeenschap is. Dat het in 2015 overal zo zal gaan als in dit Veluwse dorp, is niet waarschijnlijk. Ik wens u een goede jaarwisseling en een gezegend nieuw jaar toe. aermstrang@terdege.nl

terdege 31 december 2014 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_004-005 5

15-12-2014 16:12:35

DAT IS EEN HOOFDSTUK

AL VANAF

apart

DAAROM BESTELT U BIJ BOOKSTORE: online boekwinkel met nauwkeurige zoekfunctie

in 3 eenvoudige stappen online bestellen als eBook of in print

uniek aanbod van waardevolle boeken over theologie, geloof en zingeving

bestel losse hoofdstukken en/of stel een persoonlijke uitgave samen

bookstore.digibron.nl

Pag 6.indd 1

9-12-2014 6:12:28

meditatie

God niet verheerlijkt „Maar die God, in Wiens hand uw adem is, en bij Wie al uw paden zijn, hebt gij niet verheerlijkt.” Daniël 5 vers 23 t/m einde Ds. A. Schreuder, Rijssen

eze woorden spreekt Daniël tot Belsazar, de koning van Babel. Zijn rijk staat op instorten. De Meden en de Perzen hebben de stad Babel al belegerd en zullen de stad nog diezelfde nacht innemen (zie vers 30). Belsazar, een nazaat van Nebukadnezar, doet net of er niets aan de hand is! Hij houdt een geweldig groot feest in het paleis. Zelfs de heilige vaten uit de tempel worden erbij gehaald. De wijn vloeit overvloedig en wordt uit deze heilige bekers gedronken. Het feest tekent de grote oppervlakkigheid en lichtzinnigheid van deze koning. Hij rekent alleen met zichzelf en leeft alleen voor zichzelf. Zo is Belsazar een type van de mens die leeft en rekent zonder God en eeuwigheid. Ineens verschijnen er schrijvende „vingers van eens mensen hand op de wand”. De machtige koning beeft als een rietje als hij het ziet. Wat is de machtigste mens als hij ineens in aanraking komt met de Allerhoogste! Belsazar is radeloos van angst en wil direct weten wat dit betekent. De wijzen van zijn land kunnen het niet uitleggen. De koningin-moeder weet raad. Ze herinnert zich ineens Daniël, die bij Nebukadnezar zijn dromen kon uitleggen. Dit was dertig jaar geleden. Daniël, die in

de vergetelheid was geraakt, wordt snel geroepen. Belsazar belooft Daniël grote aardse rijkdom, als hij hem de betekenis van het geschrevene kan uitleggen. Daniël heeft er totaal geen behoefte aan. Hij zegt in vers 17: „Heb uw gaven voor uzelf en geef uw vereringen aan een ander.” Daniël draagt een rijkere schat mee, de vreze Gods. Eerst herinnert Daniël Belsazar aan wat hij vergeten is. In vers 22 zegt hij: „En gij Belsazar, zijn

Daniël draagt een rijkere schat mee zoon, hebt uw hart niet vernederd, alhoewel gij dit alles wel geweten hebt.” Wat erg als een koning, of een volk, Gods daden vergeet en daardoor God niet meer erkent. God erkennen betekent: zich voor God vernederen. Dat heeft Belsazar niet gedaan. Integendeel, zegt Daniël in vers 23: „Maar gij hebt u verheven tegen de Heere des hemels.” Daniël maakt het concreet door Belsazar te confronteren met zijn goddeloze en godonterende leven en optreden, ook in dit feestmaal. Daniëls betoog loopt uit op het einde van vers 23: „Maar die God, in Wiens hand uw adem is, en bij

Wie al uw paden zijn, hebt gij niet verheerlijkt.” Daarna legt Daniël ook uit wat de woorden op de wand betekenen: gewogen, gewogen en te licht bevonden. Het oordeel van God is vast besloten over Belsazar en zijn rijk. God niet verheerlijkt. Dat is Gods oordeel over Belsazars leven. God verheerlijken moet ons aller levensdoel zijn. Daartoe heeft God de mens geschapen. Maar door onze val in het paradijs geldt voor ieder mens dat hij God niet meer verheerlijkt. Belsazar geeft Daniël een daverend applaus! Wat zien we daarin de ontzaglijke verharding en miskenning van Gods boodschap. God niet verheerlijkt. Die boodschap moet ons brengen tot verslagenheid van hart, zoals gebeurde op de Pinksterdag. Dan gaan we onszelf veroordelen en God rechtvaardigen en met een verbroken en verslagen hart God om genade smeken. Wat is het een groot wonder als de Heere ons genade gaat schenken in Christus en dit door het geloof mag worden geëigend. Dat is het wonder van zalig worden: God in Christus Zijn eer terug en een totaal verloren Adamskind eeuwig behouden. Zalig als eenmaal van ons mag gelden: „wel gewogen, maar om Christus’ wil niet te licht bevonden”.

terdege 31 december 2014 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_007-007 7

11-12-2014 16:14:28

reportage

Zorgcentrum van het hele dorp De klassieke verpleeghuizen worden in snel tempo ontmanteld. Zorgbehoevende ouderen moeten voortaan zo veel mogelijk thuis worden verzorgd, met hulp van familie en buren. Oranjehof in Elspeet is de belichaming van dit ideaal. „De participatiemaatschappij is hier nooit weg geweest.” tekst Huib de Vries foto’s André Dorst

terdege ● 31 december 2014

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_008-015 8

11-12-2014 16:28:20

terdege 31 december 2014 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_008-015 9

11-12-2014 16:28:41

et z’n zessen zitten ze achter tonnen vol aardappels en kratten met stoofperen: vier mannen en twee vrouwen. De mannen hadden in hun vorige leven totaal andere bezigheden. Lubbert van Asselt werkte in het bos, Wim Averesch had een viskraam, Kees van den Hardenberg reed op een vrachtwagen, Dries Verhoef runde zijn eigen mechanisatiebedrijf. Nu ondersteunen ze de medewerkers van de keuken van Oranjehof, waar dagelijks honderd tot honderdveertig maaltijden worden bereid. Op maandag en donderdag schilt het zestal zo’n tweehonderd kilo aardappels, voor de hele week. De groenten worden dagelijks schoongemaakt en gesneden. De maaltijden zijn niet alleen bestemd voor de bezoekers van Oranjehof, maar ook voor bewoners van de appartementen eromheen, bejaarden in de regio die een maaltijd bestellen en kleinschalige zorginstellingen in de omgeving die geen eigen keuken meer hebben. Chef-kok Barry van Ginkel signaleert een stijgende vraag naar aan huis bezorgde maaltijden. Die is ook nodig om de keuken rendabel te houden. „Het is uniek dat wij die nog hebben, zeker als je ziet dat wij met verse producten werken.” Dat is mede mogelijk door de inzet van de vrijwilligers. Tal van instellingen die veel groter zijn dan Oranjehof zagen zich gedwongen de eigen keuken af te stoten.

Elspeetse kerken

Het zorgcentrum in het hart van Elspeet heeft zijn bestaan voor een belangrijk deel te danken aan het doorzettingsvermogen van een actief en ondernemend bestuur onder leiding van voormalig SGP-fractievoorzitter Jan Heijkamp, oud-voorzitter van

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_008-015 10

Oranjehof. Dat onderkende het belang van een instelling voor Elspeetse ouderen, die er met hun verwanten alles aan deden om gedwongen verhuizing naar een buurgemeente te voorkomen. In de praktijk leidde deze houding meer dan eens tot een onverantwoorde overbelasting van mantelzorgers: vaak familie, meer dan eens ook buren. Oranjehof startte in 1992 als steunpunt voor Elspeetse ouderen, ter ontlasting van de mantelzorgers. De jaren erna groeide het centrum uit tot een volwaardige instelling voor zorg en welzijn, met verschillende vormen van dagbesteding voor ouderen met beperkingen en dagbehandeling voor mensen met ernstige lichamelijke of psychogeriatrische klachten. Niet alleen Elspeters kunnen er terecht, ook mensen uit de regio voelen er zich thuis. Het zorgcentrum

wordt gesteund door alle Elspeetse kerken: ﬁnancieel, bestuurlijk en door middel van vrijwilligerswerk.

Vervoer

Tot vorig jaar werd het vervoer van de bezoekers voor een belangrijk deel door de overheid betaald en uitgevoerd door beroepskrachten. Sinds het wegvallen van een groot deel van de ﬁnanciering is het volledig in handen van vrijwilligers. Aan de chauﬀeurs zijn bijrijders toegevoegd. De bemensing was binnen een maand geregeld. Dagelijks rijden nu twee rolstoelbussen door de regio om bezoekers op te halen en aan het eind van de dag weer thuis te brengen. Het illustreert voor directrice Cokky de Visser de inzet van de Elspeetse gemeenschap voor het plaatselijke zorgcentrum en de kracht van kleinschaligheid. „Voor Oranjehof

11-12-2014 16:29:02

staat Elspeet altijd klaar.” Zelf begon ze haar loopbaan in de zorg bij een kleine christelijke thuiszorgorganisatie die door fusies uitgroeide tot de grootste zorginstelling in het Gooi. Van de schaalvergroting zag ze de voordelen maar ook de nadelen. „Ik wilde weer dicht bij de mensen bezig zijn. Mede daarom heb ik gesolliciteerd naar deze baan. Nergens ben je dichter bij de mensen dan in Oranjehof. Ik werk hier samen met een gemotiveerd team van ruim veertig medewerkers, meer dan tweehonderd vrijwilligers en een zeer betrokken gemeenschap.” Voorheen kende ze Elspeet alleen van horen zeggen. „Er was me verteld dat dit toch wel een heel besloten dorp is, maar vanaf het eerste uur in Oranjehof voelde ik me deelgenoot van de Elspeetse gemeenschap. Er gebeurt heel veel in ons zorgcentrum, maar het belangrijkste is voor mij dat de goede sfeer behouden blijft.”

Zorgappartementen

In 2004 verrezen achter Oranjehof vijftien zorgappartementen voor senioren en bejaarden, in 2011 kwamen er nog eens 24 luxe appartementen bij. Ze zijn door een

Johan Boshuizen: „Als we zorg nodig krijgen, is die hier beschikbaar” gang verbonden met Oranjehof. Bewoners die gebruik willen maken van het brede aanbod van activiteiten van het zorgcentrum hoeven daardoor niet over straat. Krijgen ze meer zorg nodig, dan is de afstand tot Oranjehof letterlijk en iguurlijk beperkt. De 95-jarige Johan Boshuizen en zijn zeven jaar jongere echtgenote, afkomstig uit het Gooi, betrokken enkele jaren geleden een appartement op de tweede verdieping. Ze verloren hun hart aan het Elspeetse landschap en de volksaard toen ze er aan het begin van de jaren ’60 een jaar woonden. „We zijn nu gelukkig nog gezond”, zegt Boshuizen, „maar als we zorg nodig krijgen, is die hier beschikbaar. Tot die tijd kunnen we al proiteren van wat hier allemaal wordt georganiseerd. De contacten met de andere bewoners zijn prima.” Wim de Ruiter, koster van de plaatselijke gereformeerde gemeente, trok op relatief jonge leeftijd al naar het appartementencomplex. Zijn tweewekelijkse adv-dag besteedt hij voor een groot deel aan Oranjehof. ’s Morgens en ’s middags rijdt hij op de rolstoelbus, sinds kort is hij ook voorzitter van de rommelmarktcom-

missie. De markt, op de tweede zaterdag van juni, levert het zorgcentrum jaarlijks meer dan 10.000 euro op. Een Elspeetse boer stelt gratis een schuur ter beschikking voor de opslag van de spullen: van serviesgoed tot complete eethoeken en bankstellen. Een deel van de aangeleverde voorraad gaat gedurende het jaar de deur al uit, onder meer naar instanties die zich bezighouden met de huisvesting van asielzoekers.

Aiches

Rond de klok van tien uur zijn ook dorpelingen zonder zorgindicatie in Oranjehof welkom. Vrouwelijke vrijwilligers voorzien de bezoekers van koie en thee. Naast ouderenzorg biedt het centrum op bescheiden schaal dagopvang aan een drietal mannen met een beperking. Albert, die dagelijks naar het nabijgelegen Kulturhus komt voor de dagbesteding van ’s Heeren Loo, veegt drie keer per week het terrein rond het zorgcentrum. Vrijdags doet hij dat samen met Harm Schouten, die met zijn vader in een appartement van Oranjehof woonde. Na het overlijden van vader Schouten maakte de leiding van de Elspeetse instelling het mogelijk dat zijn zoon

terdege 31 december 2014 11 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_008-015 11

11-12-2014 16:29:45

er kon blijven. Van maandag tot en met donderdag werkt hij bij de sociale werkvoorziening in Nunspeet. De resterende werkdag verricht hij allerlei klusjes in Oranjehof. Henri Frens assisteert bij administratieve en publicitaire taken. Drie keer per jaar is hij druk met Oranjehofnieuws, een in kleur uitgevoerd magazine dat in Elspeet huis aan huis wordt bezorgd. Hij maakt ook de aﬃches waarop activiteiten van Oranjehof staan aangekondigd. Een gepensioneerde postbesteller hangt ze her en der in het dorp op.

Breintraining

Door het vertrek van zorginstelling Icare naar het Kulturhus kon drie jaar geleden het voormalige Groene Kruisgebouw worden toegevoegd

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_008-015 12

aan Oranjehof. Behalve het kantoor van Cokky de Visser zijn hier de receptie en twee bezoekersruimtes te vinden: de Eerste Kamer en de Tweede Kamer. Plus de vertrekken voor de prikpost van ziekenhuis St. Jansdal in Harderwijk, de fysiotherapeut, de opticien-audicien, de logopedist en de pedicure, die op vaste tijden spreekuur houden. Een groepje ouderen loopt na de koﬃe naar de Eerste Kamer, voor de in Oranjehofnieuws aangekondigde breintraining. Vrijwilligster Maartje Jobse verzorgt deze ochtend in de Ridderzaal een creatieve activiteit. Elke vrijdag komt ze daarvoor naar Oranjehof. Vandaag mogen de dames verder werken aan het werkstuk waaraan ze vorige week zijn begonnen: een sleutelhanger in de vorm van een gebreid tasje. Sjoerd Cornielje, de enige heer in dit gezelschap, werkt in z’n eentje aan een herfsthanger. Vier dagen per week komt hij vanuit Nunspeet naar Oranjehof. In de Tweede Kamer houdt verzorgende Annelies de Ruiter zich bezig met bezoekers die ernstige lichamelijke beperkingen hebben, vaak

gecombineerd met beginnende dementie. Gezamenlijk nemen ze een artikel uit de Stentor door, over de slimme ﬁets van de toekomst. Ondertussen bieden werkers van verpleeghuis Norschoten fysiotherapie, logopedie en ergotherapie aan de bezoekers die daarvoor een verwijzing hebben.

Participatie

Een van de vaste bezoekers is mevrouw Bout. Toen ze nog in Putten woonde, kwam ze al naar Oranjehof, met haar eigen autootje. Sinds acht jaar woont ze in een huisje achter de woning van dochter Grietje aan de Molenbergweg, die haar met ondersteuning van de thuiszorg verzorgt. Overdag gaat de weduwe naar Oranjehof. Drie dagen per week is ze daar in de Tweede Kamer te vinden, de overige twee dagen in de Ridderzaal. „Gezellig koﬃe drinken en wat met elkaar doen”, lacht ze. „De tijd vliegt hier voorbij.” Ook haar dochter, die door haar huwelijk in Elspeet terechtkwam, woont al tientallen jaren met plezier in het dorp. „De jongeren groeien hier misschien wel erg beschermd op, maar de mentaliteit spreekt mij aan. De mensen hebben nog oog voor elkaar.” Het saamhorigheidsgevoel zag ze na de oprichting van Oranjehof sterk toenemen. „Vroeger bleef ieder binnen zijn eigen kringetje. Hier spelen kerkmuren gelukkig geen rol. Oranjehof is van iedereen.” Directrice Cokky de Visser kan dat alleen maar

11-12-2014 16:30:22

beamen. „Elspeters hebben een grote betrokkenheid op alles wat in hun dorp gebeurt, maar in het bijzonder op Oranjehof. De door de overheid gepropageerde participatiemaatschappij is hier nooit weg geweest.” Zelfs bezoekers met een indicatie verrichten kleine taken binnen het centrum. „We kijken niet in de eerste plaats naar wat mensen niet meer kunnen, maar wat ze nog wél kunnen. Daardoor blijven ouderen langer actief, zowel lichamelijk als geestelijk. En het sluit naadloos aan bij het nieuwe denken over de zorg, zoals vastgelegd in de WMO.” Het feit dat niet alleen uit Elspeet maar ook van elders zorgbehoevenden naar Oranjehof komen, verklaart ze uit de identiteit en de gezelligheid. „Door de grote motivatie van de medewerkers en de ondersteuning van vrijwilligers kunnen we ook nog eens heel eﬃciënt werken. Oranjehof is niet alleen een laagdrempelige maar ook een professionele organisatie, mede door de samenwerking met grotere partijen, zoals Norschoten.”

Maaltijdbezorgers

Kwart over elf arriveren de

eerste maaltijdbezorgers. Voor ze hun ronde gaan rijden, krijgen ze een kop soep van vrijwilligster Luu Koster, de onbezoldigde coördinator van het vrijwilligerswerk. „We zijn begonnen met zo’n veertig vrijwilligers”, vertelt ze. „Nu zijn het er 240.” De dagelijkse warme maaltijd garandeert de vaak hoogbejaarde afnemers niet alleen structureel gezonde voeding. Ze ontvangen hierdoor ook zeven dagen per week bezoek, zij het kort. „De bezorging van het eten op een vast tijdstip biedt structuur in hun leven, dat is voor deze doelgroep heel belangrijk”, weet Cokky de Visser. Terwijl de maaltijdbezorgers de kunststof plateaus met het diner van de dag naar hun auto

„We zijn begonnen met zo’n veertig vrijwilligers, nu zijn het er 240.” dragen, loopt Jos Jobse Oranjehof binnen. De oud-directeur van de Eben-Haëzerschool en diaken van de plaatselijke gereformeerde gemeente geeft elke vrijdag leiding aan de middagmaaltijd in de Ridderzaal. Ouderen met een indicatie, bezoekers zonder indicatie, bewoners van de appartementen rond Oranjehof, vrijwilligers en stagiairs zoeken een plaats aan dezelfde tafels. Naast me zit Gradus van Asselt, oud-dirigent van de interkerkelijke Psalmzangvereniging De Lofstem. Gezamenlijk zingen kan hij nog elke dag. Tijdens het nuttigen van het toetje delen Maartje Jobse en activiteitenbegeleidster Andrea Wiegel psalmboekjes uit. Henri Frens, een van de vaste organisten van de dorpskerk, zit al op de orgelbank.

Hooglied

Elke dag opent en sluit een ambtsdrager van een van de Elspeetse kerken de ‘open tafel’ in Oranjehof met gebed en het lezen van een Bijbelgedeelte. Vandaag is de Bijbellezing uit Hooglied 2. Aansluitend leest ‘meester Jobse’, zoals de Elspeters hem

terdege 31 december 2014 13 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_008-015 13

11-12-2014 16:30:40

GSM WONEN - IJSSELMUIDEN - RIJSSEN - NIEUWLEUSEN

. . . . . .

3 jaar garantie Geen aanbetalingen Gratis reservering Gratis bezorgen en plaatsen Eigen bezorgen servicedienst Ruim 30 jaar ervaring

Openingsijden Maandag 13.30-18.00 uur Di t/m Vr. 09.00 -18.00 uur. Zat. 9.00-17.00 uur Donderdag en vrijdag koopavond tot 21.00 uur GSM WONEN, Rollecate 27, 7711 GG Nieuwleusen



Specialist in alle blaasinstrumenten Tevens reparatie en pianolessen Pianolessen: Tel.: 078 621 24 97

Openingsijden Ma. t/m Vr. 09.30-17.30 uur. Zat. 9.30-17.00 uur Donderdag koopavond tot 21.00 uur GSM WONEN, Enterstraat 200 , 7461 PE Rijssen T 0548 517 306 www.gsmwonen.nl

Openingsijden Ma. t/m Vr. 09.30-18.00 uur. Zat. 9.30-17.00 uur Vrijdag koopavond tot 21.00 uur GSM WONEN, Tasveld 2, 8271 RW, IJsselmuiden T 038 33 16 256

U vindt ons naast de

Actie geldig tot en met januari 2015

Zijden Bloemsierkunst

KORTINGSBON

Interieur, Bruidswerk & Business Decoraties

2e vouwgordijn van

Leeghwaterstraat 46 - 47 3364 AE Sliedrecht

50% korting

Tel.: 0184 41 20 93 www.dal-segno.nl info@dal-segno.nl



( Bij Joh. De Heer )

Laagerfseweg 66 3931 PG Woudenberg Tel. 033 - 286 12 48 bouwmeester91@zonnet.nl WWW.BOUWMEESTERWOUDENBERG.NL

www.seasonstyles.nl Bedrijventerrein ‘De Stroet’ aan de A30 Hullerpad 28 Lunteren T: 0318-306697 M: seasonstyles@live.nl

14 terdege ● 31 december 2014

Pag 14.indd

11฀12฀2014

12฀28฀41

ze al twee keer een ontbijtbufet, ’s morgens om zeven uur. Met ondernemers, afgevaardigden van kerkelijke gemeenten, zorgaanbieders, vertegenwoordigers van de politiek, gewone burgers en bezoekers van Oranjehof. „Aan elke tafel zat een gemengd gezelschap. Onder het genot van een heerlijk ontbijt zijn ze gezamenlijk met stellingen aan de slag gegaan. Daarmee versterk je niet alleen de bewustwording rond een aantal thema’s die in de zorg spelen maar ook het onderlinge contact. Voor de bevolking organiseren we zo nu en dan een informatieavond. Een denktank en een pr-commissie ondersteunen me bij het bedenken van nieuwe activiteiten en het uitdragen daarvan.” nog altijd noemen, de bijbehorende meditatie van ds. C. van den Berg. „Zelfs mensen die dit niet gewend zijn, stellen het op prijs dat de maaltijd op deze wijze wordt besloten”, ontdekte hij. „Een totaal onkerkelijke bezoeker liet een groot bedrag na aan Oranjehof. Van nichten hoorden we dat dit zorgcentrum alles voor haar was.” Na de maaltijd trekt Cornielje zich met het Nederlands Dagblad terug in de Voorkamer. Andrea Wiegel gaat met Henri Frens de nieuwe nieuwsbrief voor de bewoners van de appartementen opstellen. Naast haar betaalde baan bij Oranjehof staat de activiteitenbegeleidster ook op de lijst van vrijwilligers. Eens per maand brengt ze met een vriendin de nacht in het zorgcentrum door, als slaapwacht voor de bewoners van de appartementen. Heléne Bronkhorst, begeleidster in Oranjehof, doet dat met haar vriendin Petra ten Hove, die ook meedraait in de afwasploeg. Voor Petra speelt mee dat haar demente moeder in een appartement van Oranjehof woonde. „De mensen die hier werken en wonen, hebben er echt alles aan gedaan om te voorkomen dat ze aan het eind van haar leven nog naar een verpleeghuis

Cokky de Visser: „We kijken in de eerste plaats naar wat mensen nog wél kunnen” buiten Elspeet moest. Nu kan ik daarvoor iets terugdoen.”

Verpleeghuis

Sinds dit jaar heeft het dorp ook een eigen verpleeghuis, pal achter Oranjehof. Het is gerealiseerd in samenwerking met verpleeghuis Norschoten. Binnen de Elspeetse vestiging, waar de scheiding van wonen en zorg meteen gestalte kreeg, gelden de huisregels van Oranjehof en heerst dezelfde sfeer. Het dorp beschikt nu over een complete zorgketen voor ouderen, van welzijn tot gespecialiseerde verpleeghuiszorg. Op termijn krijgt Elspeet mogelijk ook een woonvorm voor mensen met een verstandelijke beperking. Binnenkort start Oranjehof in overleg met ’s Heeren Loo en Philadelphia al een werkplaats met bijbehorende winkel voor deze doelgroep. Voor dit project zocht Cokky de Visser contact met Elspeetse ondernemers. Samenwerking met andere partijen in het maatschappelijke veld is voor de directrice van Oranjehof een essentieel kenmerk van de participatiesamenleving. Vanuit die overtuiging organiseerde

Bolderkar

In de keuken van Oranjehof ontfermt Suzan Aleman zich over de vaat. Eens in de twee weken komt ze afwassen in het zorgcentrum. Daarnaast geeft ze Engelse les aan bezoekers en vrijwilligers en is ze lid van de rommelmarktcommissie. Voor de Christelijke Blindenbibliotheek in Ermelo leest ze reformatorische lectuur in. Daarvoor creëerde ze een studio aan huis, waar ook Petra ten Hove komt inlezen. „Wat doet Suzan niet?” vraagt Petra zich af. Een medewerkster van ’s Heeren Loo trekt met een cliënte van de dagbesteding in het Kulturhus een bolderkar vol snuisterijen en lekkernijen de Ridderzaal binnen. Een groepje vrouwen bestudeert uitvoerig de pakjes met zoute koekjes. Vanavond is er in de centrale zaal van Oranjehof een gezellige avond voor de vrijwilligers van de rommelmarkt, een gezelschap van zo’n zeventig personen. Ook Cokky de Visser zal er bij zijn. „Dat kan natuurlijk niet anders, als ze zulke enorme acties voor Oranjehof organiseren. Maar met elkaar besefen we heel goed dat we dit alles uiteindelijk hebben ontvangen. Zo de HEERE het huis niet bouwt, tevergeefs arbeiden deszelfs bouwlieden daaraan.”

terdege 31 december 2014 15 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_008-015 15

11-12-2014 16:30:55

creatief

Ik word al groot!

Met deze reuzeliniaal zien we goed dat ze groeien. En zijn de kindjes groot, dan is de liniaal toch nog het bekijken waard! tekst Maaike Schiphorst en Arjanne van der Meer foto’s Marianne Witvliet

Wat heb je nodig? • Plank, 150 cm x 2 cm x 14 cm • Bijenwas • Grijs potlood • Zwart potlood of stift • A4’tje met lettertype en cijfers naar smaak

Hoe maak je het? • Schuur de plank. Zet de plank in de bijenwas. Wrijf goed uit. • Zet met potlood een verdeling op de plank. Let op: een meetlat hang je op, zet je niet op de grond. • Toch zijn we met de 1 van 10 cm begonnen om het een liniaal te laten lijken. Hangt de lat 20 cm van de grond, dan tel je bij de 1 dus 30 cm op. U kunt natuurlijk ook met het cijfer 3 van 30 cm beginnen. De stappen zijn bij ons 10 cm. • Pak het A4’tje met het lettertype en leg dat op de plank waar het cijfer moet komen. Schrijf met het potlood over het geprinte (zwarte) cijfer. Als u het velletje weghaalt, ziet u dat het is doorgedrukt op het hout. Nu kunt u met stift of zwart potlood het overtrekken en inkleuren. • Trek ook de verdeling netjes over. • Boor een gaatje bovenin en hang de liniaal met lint, koord of touw op.

16 terdege ● 31 december 2014

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_016-017 16

12-12-2014 14:05:23

terdege 31 december 2014 17 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_016-017 17

12-12-2014 14:05:56

psychologie

„Mijn leven wordt kapot gemaakt door iemand in mijn omgeving. De relatie met deze persoon beëindigen, is in mijn situatie geen optie. De buitenwereld merkt er niets van. Daarom praat ik er ook met niemand over. Maar ik snak zo naar erkenning en begrip.” tekst Hilleke Hoekstra, GZ-psycholoog

k was van plan om het in de laatste Terdege van 2014 wat luchtig te houden. Een column over goede voornemens bijvoorbeeld en wat kan helpen om die voornemens ook daadwerkelijk uit te voeren. En toen kwamen er een paar berichten met dit thema: ‘hoe iemand lijdt aan het gedrag van een medemens’. Een vrouw die zo wanhopig is omdat haar man haar niet ziet staan, een oma die ziet hoe haar verslaafde kleinzoon het gezin van

Tijdelijk afstand nemen is wel mogelijk haar dochter ondermijnt, en de bovengenoemde situatie. De terugkerende vraag is: Hoe ga ik om met deze situatie? Dus toch geen luchtige rubrieksaﬂevering. Ik zal proberen hier iets over te schrijven. In de hoop dat degenen die de moeite hebben genomen om aan te kloppen er iets aan hebben en met nieuw perspectief het komende jaar ingaan.

Ieder mens heeft behoefte aan aandacht en bevestiging van anderen, juist van de mensen die dichtbij staan. Van de partner, van gezinsleden, van ouders, van goede vrienden. Als die mensen, in plaats van aandacht en bevestiging te geven, de ander kleineren, minachten, bekritiseren, negeren en/of mishandelen, dan heeft dat een enorme impact. Juist de personen bij wie iemand zich veilig en geborgen zou moeten voelen, zorgen dan voortdurend voor spanning en angst. Als dit lang doorgaat, heeft dit een zeer negatieve invloed op iemands psychische en lichamelijke gezondheid. Bijna altijd gaat diegene ook enorm aan zichzelf twijfelen en zeer negatief denken en voelen met betrekking tot zichzelf. Als u in zo’n situatie zit, begin dan met uzelf begrip en erkenning te geven. Zeg bijvoorbeeld tegen uzelf: „Niemand verdient het, ook ik niet, om op deze manier behandeld te worden; ik heb niets gedaan wat het kwalijke en schadelijke gedrag van die ander rechtvaardigt.” (De ander zal er namelijk veel aan doen om u dat wél te laten geloven.) En: „Ik ben het waard om gewaardeerd en geliefd te worden, zoals ieder ander mens.” Als u dat tot u door kunt laten dringen, heeft u hopelijk ook de moed om iemand in uw omgeving in vertrouwen te nemen. Als u zich wat sterker voelt, bent u ook beter in staat om een grens aan te geven. Door bijvoorbeeld te zeggen: „Ik wil dat je stopt met mij uit te schelden.” Of: „Ik wil niet meer dat je mij slaat als je boos bent.” Wanneer iemand dit kan uitspreken met overtuiging en kracht (dat betekent niet dat je dan niet meer bang bent, maar de overtuiging dat dít zo niet mag doorgaan, is groter), maakt dat vaak wel indruk. Een van de redenen om het schadelijke gedrag te ver-

dragen, is dat iemand denkt dat hij/ zij de ander daarmee helpt. Dit klinkt misschien vreemd, maar bij doorvragen blijkt dat meestal wel zo te zijn. Bijvoorbeeld: „Als ik dit nu verdraag, zal hij/zij daarna weer gewoon doen.” Als dit ‘toestaan’ verandert in ‘het schadelijke gedrag op een duidelijke manier een halt toeroepen’ , verandert er iets in het patroon van de dader en het slachtoﬀer. Daarnaast is het van belang dat u aangeeft wat de gevolgen zijn als hij/zij zich niet aan deze grens houdt. Niet als loos dreigement, maar als ‘logisch’ gevolg van het schenden van uw grenzen. Sta ook niet toe dat het gedrag van die ander uw hele leven bepaalt. Denk er bijvoorbeeld niet aan, als die ander er niet is. U geeft hem/haar dan veel meer invloed dan nodig (en wenselijk) is. Zoek en onderneem dingen die bij u passen, om uzelf af te leiden en om energie en zelfvertrouwen op te doen. Als u meer zelfvertrouwen heeft, zult u eerder manieren zien om uzelf te beschermen tegen het negatieve gedrag van die ander. De relatie beëindigen is geen optie, zegt u. Afstand nemen, tijdelijk, is wel een mogelijkheid. En heel vaak geldt in dit soort situaties: ‘afstand spaart levens’.

Heeft u ook een vraag? Mail naar psycholoog@ terdege.nl

18 terdege ● 31 december 2014

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_018-018 18

11-12-2014 16:27:49

Met wie gaat u

aan tafel?

Voordelig buiten de deur pannenkoeken eten? Word RMU-lid! U ontvangt een pannenkoekbon ter waarde van 20 euro om heerlijk mee op â&#x20AC;&#x2DC;strooptochtâ&#x20AC;&#x2122; te gaan. Waarom het goed is om RMU-lid te zijn? Omdat iedereen die werkt of werk zoekt een beroep kan doen op de kennis en ondersteuning van RMU-deskundigen. Zeker bij ontslag, arbeidsconlict of reorganisatie is dat erg belangrijk!

Word lid op www.rmu.nu

10-12-2014 11:09:57

interview

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_020-023 20

10-12-2014 7:44:03

Omzien in dankbaarheid Lange tijd tobt hij met het vinden van vast werk. Een eigen bedrijfje lukt ondanks hard werken evenmin. Totdat André van Beelen uit Apeldoorn recent een baan krijgt aangeboden. „Zomaar, zonder dat ik er ook maar een enkele inspanning voor had verricht. Dat maakt je echt klein. Je ervaart dat alles wordt bestuurd.” tekst Ad Ermstrang foto’s Anton Dommerholt

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_020-023 21

10-12-2014 7:44:19

arenlang houdt André (26) vast aan zijn ideaal om kok te worden. Hij volgt de opleiding en kan in zijn geboorteplaats Katwijk als instellingskok in de verzorging aan de slag. „Dat was ook wat ik wilde doen. Kok in een instelling of in een ziekenhuis. Dan beteken je iets voor mensen. De horeca is een plek waar je als werknemer met een christelijke overtuiging niet gemakkelijk aan een baan zal komen, omdat je niet op zondag wilt werken. De horeca moet het juist van deze dag hebben.” Zijn baantje in Katwijk duurt echter maar kort. Er is geen vaste plek beschikbaar, zodat hij een periode bij een cateringbedrijf in Amersfoort werkt en vervolgens in 2011 bij een particulier verzorgingshuis in Lochem belandt. „Juist toen ik op het punt stond daar een vast contract te krijgen, overleden er kort achter elkaar drie van de twaalf bewoners. De opengevallen plaatsen werd niet snel opgevuld. Dat was weer sterk afhankelijk van ouderen die hun huis moesten verkopen omdat ze dat geld nodig hadden. De crisis maakte dat vrijwel onmogelijk. De eigenaar besloot toen weer zelf te gaan koken, om niet in de inanciële problemen te raken.”

Solliciteren

In die tijd trouwt André met Evelien ten Voorde uit Twello, werkzaam in Apeldoorn. In die plaats kopen ze een huis. „Dat kon nog net, want in het daaropvolgende jaar werden de eisen voor een hypotheek zodanig opgeschroefd, dat we het niet meer hadden gered.” André vindt werk bij groothandel Hanos in Apeldoorn. „Als kok/ poelier. Maar helaas was ook dat van korte duur, zodat ik van december 2012 tot mei 2013 thuis zat.” Hij verstuurt dertig tot veertig sollicitaties per week. Aanvankelijk vooral in zijn vakgebied of daaraan verwant, later kijkt hij ook breder om zich heen. „Ik begon echt te merken dat steeds meer instellingen hun keuken sloten en maaltijden inkochten.” Het solliciteren levert veel teleurstellingen op. „Na twee dagen bel je het bedrijf of je brief is aangekomen. ‘Je hoort van ons’, is het gebruikelijke antwoord. Daarna hoor je lange tijd niets meer. Meestal krijg je niet eens een oiciële afwijzing.” Een extra complicatie vormt de afstand. „De crisis deed de huizenprijzen verder dalen en we hadden ons huis pas kort, zodat een baan ver van Apeldoorn niet haalbaar zou zijn.”

een slager uit de omgeving. Het draaide vooral om de kwaliteitskaas. Je moest mensen overhalen die bij jou te kopen in plaats van in de supermarkt. Ik heb vervolgens een koelbus aangeschaft. Mijn schoonvader heeft de bus afgetimmerd.” Het eerste halfjaar verloopt naar wens, daarna daalt de omzet en in de zomer van 2014 moet André zijn bedrijfje noodgedwongen staken en de bus weer verkopen. „Ik heb lange dagen gemaakt en ben veel potentiële klanten langs geweest. In Apeldoorn, Deventer en Beekbergen. Klanten noteren, nieuwe straten folderen en lijstjes aanleggen van de mensen waar je eens in de zoveel tijd terug kon komen. Toch gingen velen na verloop van tijd terug naar de supermarkt. Dan kochten ze wel een kruidenkaasje of zo, maar voor de grote blokken was de prijs doorslaggevend.”

Prikkelbaar

Als voormalig zelfstandig ondernemer komt hij niet meer in aanmerking voor een werkloosheidsuitkering. Thuis is de situatie eveneens veranderd. In het eerste jaar van hun huwelijk wordt Harold (nu 2,5) geboren, begin dit jaar krijgen André en Evelien een meisje, Julia. „Evelien is na de geboorte van Harold teruggegaan naar drie dagen werken, maar kon toen ik thuis was gelukkig weer vijf dagen aan de slag”, aldus André, die dankbaar is voor de soepele houding van de werkgever. „Werkloos thuiszitten

„Ik kan het nog nauwelijks geloven”

Koelbus

Via uitzendbureaus kan hij af en toe een aantal dagen aan de slag. Hij dubt erover om zich om te laten scholen. „Ik dacht eraan om chaufeur te worden en alvast een groot rijbewijs te gaan halen, maar een kennis weerhield me. Hij dacht dat er in die sector als gevolg van de komst van buitenlandse chaufeurs evenmin veel mogelijkheden waren. Bovendien is het bemachtigen van een groot rijbewijs een dure aangelegenheid.” Via een advertentie in het Reformatorisch Dagblad komt de inwoner van Apeldoorn in contact met een kaashandel in Bodegraven. „Die zocht zelfstandige verkopers en steunde starters bij het opzetten van een eigen bedrijfje. Zij zagen wel toekomst voor me. Ik verkocht kaas, wat nootjes en enkele worstproducten van 22 terdege ● 31 december 2014

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_020-023 22

10-12-2014 7:47:31

column

heeft meer impact dan menigeen met een vaste baan denkt. Je gaat weer aan het solliciteren en krijgt de ene afwijzing na de andere. Dat heeft invloed op je psyche. Je bent soms prikkelbaar en gaat meer relativeren. Ik had de kinderen en deed veel in de huishouding, maar je voelt je als man toch minderwaardig. Aan de andere kant moet ik eerlijk zeggen dat er soms ook dankbaarheid was dat we iedere maand weer konden rondkomen. Af en toe kon ik iets via een uitzendbureau doen en als mijn kennissen wat werk voor me hadden, werd dat naar me toegeschoven. Maar al met al knaagt het wel.” Werkloosheid heeft invloed op de relaties, merkt hij. „Het grootste deel van de mensen beseft niet wat het is om zo thuis te zitten. Je leert je echte vrienden kennen. Dat is een veel kleinere groep dan je voorheen dacht.”

Groot rijbewijs

Hij neemt wel het besluit om zich breder te scholen. „Ik zag dat er her en der chauﬀeurs werden gevraagd en ben toch begonnen met het behalen van een groot rijbewijs. Evelien staat achter me. Ook al zou dat leiden tot een baan waarbij ik de hele week van huis zou zijn.” De vrijdag voor dankdag ontmoet André in de supermarkt een kennis uit zijn kerk, de Gereformeerde Gemeente van Terwolde-De Vecht. Dat is Hendrik-Jan van der Heiden, die daar normaal nooit komt, maar enkele producten zoekt die zijn ‘eigen’ winkel niet op voorraad had. Hij hoort van de nijpende situatie en die laat hem niet meer los. Van der Heiden kan er niet goed van slapen en zoekt André en Evelien de daaropvolgende morgen opnieuw op, vraagt om een korte schriftelijke cv en rijdt daarna door naar een vriend in Houten, die enige tijd geleden een koeltransportbedrijfje begon, Ichthus logistics services (ILS). Hij weet niet dat deze net een order in de wacht had gesleept, waardoor hij enkele chauﬀeurs in Gelderland zocht... „Nog diezelfde middag kwam Hendrik-Jan terug en zei hij dat hij een baan voor me had. Ik heb direct de eigenaar van het bedrijf, Erik de Bruin, gebeld en een afspraak gemaakt. De dag voor dankdag hoorde ik dat ik in december aan de slag kon.”

Dankdag

André is beduusd. „Ik had er zelf niets voor hoeven doen, dat was het meest bijzonder. Het was voor mij een bevestiging dat ons leven bestuurd wordt.” Eerlijk: „Het geeft ook onzekerheid. Ik heb de afgelopen weken verschillende malen naar ILS gebeld. Ik kan het nog nauwelijks geloven.” Omdat hij verwacht in januari zijn groot rijbewijs te halen, rijdt hij de komende tijd nog in een bestelbus rond. Hij ziet in dankbaarheid terug op het voor hem zo moeilijke jaar 2014. „Onze dankdag hebben we wel als heel bijzonder ervaren.”

Willemien, vormgeefster en single

Cijfers, letters Je hebt een talenknobbel of een rekenknobbel, meestal niet allebei. Op de lagere school kreeg ik met nog twee jongens uit de klas extra vellen met sommen. Terwijl de rest van de leerlingen zich nog boog over de opdrachten, zaten wij ons te vervelen. Taal daarentegen lag mij minder. Ik had moeite met d en t. En wat te denken van woorden als voltooid deelwoord en bijvoeglijk naamwoord. Die termen wilden en willen niet zo goed landen in mijn brein. Opstellen schrijven vond ik wel leuk. Lezen was mijn grootste hobby. Vanaf het moment dat ik de a van de e kon onderscheiden, was er geen boek meer veilig voor mij. Ik was eens bij een vriendinnetje. Zij en haar zusjes speelden buiten, ik zat in het speelhuisje te lezen. Haar moeder vond dit te gek en stuurde mij naar buiten. Drie jaar geleden vroeg de redactie van Terdege of ik iedere twee weken een column wilde schrijven voor een periode van een jaar. Daar kreeg ik het even warm van. Want een opstel op de lagere school of een vakantiever-

Zij speelden buiten, maar ik zat in het speelhuisje te lezen slag zijn toch wel anders dan een column. Die wordt door velen gelezen en je moet iedere keer inspiratie hebben. Vandaag leest u mijn laatste column. Zelden hoefde ik te zoeken naar een onderwerp. Toch nog even wat cijfers... 66 keer schreef ik 250 woorden. In totaal dus zo’n 16.500. Ik weet uit de vele reacties dat ze hun weg hebben gevonden. Dank. Een goed Nieuwjaar toegewenst.

willemien@terdege.nl

terdege 31 december 2014 23 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_020-023 23

10-12-2014 7:47:39

Home Keukens brengt de keukenshowroom bij u thuis. Onze adviseurs komen de ruimte bekijken, waardoor er maximaal geadviseerd kan worden over de mogelijkheden van de betrefende ruimte. De kleur mogelijkheden kunnen ter plekke worden uitgezocht en afgestemd. Al uw wensen worden door ons gepresenteerd op een fotorealisische 3D weergave. U krijgt zo een duidelijk beeld van hoe uw droomkeuken eruit zal gaan zien. Omdat Home Keukens gericht is op het adviseren bij u thuis, hoet er geen grote showroom onderhouden te worden. Dit scheelt uiteraard veel kosten en dit voordeel berekenen we direct door riching onze klanten. Gegarandeerd scherpe prijzen voor uw droomkeuken.

Pag 24.indd

Bart van der Heide 12฀12฀2014

5฀45฀20

“

Uniek werkwijze Home Keukens Unieke n zorgt voor enthousiaste klanten

Ik ben zzeer tevreden over hoe het project verlopen is. Ook met he het eindresultaat zijn wij erg blij.

Fam. de Gans

Wat een vakwerk jongens! Bedankt allemaal voor dit mooie rresultaat.

Fam. Veer unnen er Dank voor het leveren van de mooie keuken, wij kunnen weer vele jaren tegenaan.

dn Faamm. Van der Linde Hierbij bedank ik jullie hartelijk voor de goede service die jullie ons geleverd hebben, we zijn heel tevreden met de geplaatste keuken. Wij w waren op zoek naar een keuken expert die aan al onze w elf wensen kon voldoen. Deze keuken is door ons zelf ontworpen en door he eukens is het ijne contact met Home Keukens deze super mooie kkeuken tot stand gekomen.

Fam. Hout

Faamm. de Kreij

Wij zijn zzeer tevreden over hoe de keuken eruit ziet! t! Nog bedankt, en succes me met de verdere zaken.

Faamm. Kraaiijejeveld www.homekeukens.nl | 085-1044552

Pag 25.indd

12฀12฀2014

5฀44฀31

groen

Maak je huis gezellig

tekst en foto’s Kalkhoven Fotografie

Entree Wrijf de spiegel glanzend en hang er ranken hop en/ of uitgebloeide clematisranken overheen. Zet op de (laden)kast of haltafel een bloemstukje, bij voorbeeld in een leuk oud bakje. Vul dit bakje eerst tot aan de rand met natte oasis en steek er diverse bloemen uit de tuin in. Bijvoorbeeld takjes met kleine bottels, buxus, taxus en klimop. Op de hoedenplank is een vaas met gedroogde lampionnen (Physalis) een blikvanger.

Woonkamer Stook de kachel, centrale verwarming of openhaard lekker op. Op de ronde eetkamertafel komt een boeket het beste tot zijn recht in een vaas op voet. Vul de vaas met natte oasis. Gebruik verder bijvoorbeeld uitgebloeide kleine

zonnebloemen, lampionnen, varens, een paar takjes asters, takken met botteltjes en misschien nog een laatste chrysant of roos. Het mooist zijn lange sierlijke takken of bladeren die bijna het tafelblad raken.

Bijzettafel Op het bijzettafeltje pronkt een schaal op voet met gedroogde zonnebloemen, appeltjes, hortensia’s en wat je verder nog in de tuin hebt. Leg een blok steekschuim in de schaal. Prik appels en dikke bottels op satéstokjes en plaats ze dan in het boeket.

26 terdege ● 31 december 2014

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_026-027 26

10-12-2014 7:49:51

groenstrook

Achterdeur Een bijzondere creatie in een hartvorm siert de achterdeur. De lange stukken, die wel wat op vlechten lijken, bedekken bijna de hele deur. De vorm maak je van hooi, dat je omwikkelt met dubbeltjesgaas, vastgezet met wikkeldraad. Nu is het vrij eenvoudig om allerlei materialen tussen het gaas te steken. Steek cocktailprikkers in rozenbottels en sierappeltjes en prik ze mooi verdeeld in de vorm. Maak ook boeketjes van alles wat je nog in de tuin hebt, zoals hortensia’s, meidoornbessen, de donkere bessen van liguster en gedroogde lampionnen. Steek deze boeketjes ook mooi verdeeld in het gaas.

agnes lemstra

Rondleiding

Tuinagenda

Buitenkant Versier een kant-en-klare strokrans met materialen uit de tuin, al dan niet gedroogd. Denk bij voorbeeld aan hortensia’s, rozenbottels, bessen van de meidoorn en takjes klimop. Bevestig allereerst een ophanglus van wikkeldraad aan de krans. Maak vervolgens kleine boeketjes van takjes met bloemen en omwikkel deze met draad. Zet de boeketjes met draad vast op de krans. Plaats de boeketjes dicht tegen elkaar aan, voor een mooi vol effect.

• Gebruik snoeiafval van bomen voor een tuinafscheiding, een wigwam of een klimrek, om in het voorjaar te laten begroeien. • Cornus mas is een vroege bloeier. Snijd wat takken voor op de vaas, voor een vleugje lente. • Zie je onverhoopt nog een late rups tussen de planten of op het tuinpad, breng het dier dan in veiligheid, zodat er straks weer een vlinder uit kan ontpoppen. • Als het vriest en stevig waait, zorg dan goed voor de vogels en in een bosrijke streek ook voor eekhoorntjes. • Voorzaaien is een populaire bezigheid. Dek het zaaisel af met grof zand of kattengrit, tegen algen. • Sneeuwklokjes kun je ook tijdens de bloei vermeerderen. Graaf de pol op en deel deze in twee of drie stukken. Vervolgens plant je ze weer uit.

Gezien de reacties die ik af en toe op de Groenstrook krijg, denken de meeste mensen dat wij een aardige lap grond hebben. Via via hoorde ik bij voorbeeld van iemand die wel een rondleiding door onze tuin zou willen. Nou, ik denk dat je dan in een enkele minuut klaar bent. Wat het aantal meters betreft dan. Als ik over elke plant of struik aan de praat raak, tja, dán zijn we wel even bezig. Zoals in deze strookjes. Bij alles wat er groeit en bloeit (of juist niet) heb ik wel een herinnering of een verhaal. De ene plant deed het altijd goed en is de laatste tijd ineens aan het sukkelen, zonder duidelijke oorzaak. Een andere struik is jarenlang net aan in leven gebleven, en krijgt nu pas de groeistuipen. Zo kan ik doorgaan. Maar dat doe ik niet. Ook hier niet. Ik hoop dat iedereen komend jaar lekker in zijn eigen tuintje gaat wieden (en genieten).

terdege 31 december 2014 27 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_026-027 27

10-12-2014 7:50:59

interview

Mijn hobby deel 1

Zoeken naar minikroonluchters Vaak zijn ze dagenlang met z’n tweeën aan de slag. Hij zet de miniaturen in elkaar, zij werkt ze af. In de woonkamer van Marie (69) en Annie (70) Bestebreur in OudBeijerland staat naast een poppenhuis de oude dorpskerk. De meeste zelfgemaakte schaalmodelletjes bevinden zich in de schuur. „Het liefst laten we anderen genieten.” tekst Ad Ermstrang foto’s Anton Dommerholt

28 terdege ● 31 december 2014

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_028-033 28

10-12-2014 7:53:11

terdege 31 december 2014 29 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_028-033 29

10-12-2014 7:53:23

Speciaal

voor u als abonnee van Terdege...

Dagtocht met bus vanaf

Abonneedag gevangenismuseum Veenhuizen

€ 69,95 p.p.

met lezing door gevangenispredikant H. Bor Datum: D.V. dinsdag 3 maart van 8.45 tot 18.00 uur

Op de heenreis vertelt evangelist H. Bor in de bus over zijn werk als gevangenispredikant voor Stichting Volharding, opgericht door Willem den Hertog. Deze Stichting verzorgt o.a. diensten in gevangenissen en deelt gratis Bijbels en lectuur uit.

Opstapplaats: Zalencentrum De Pineta in Nunspeet (gratis parkeren) Bij de prijs is inbegrepen: 1 x koﬃe/thee met gebak Vervoer per luxe touringcar naar Veenhuizen (Drenthe) Entree gevangenismuseum en gevangenis De Rode Pannen met uitleg gids

In Veenhuizen bekijkt u met een gids het museum. U ziet de geschiedenis van misdaad en straf vanaf 1600 tot en met nu. Het bijzondere verleden van Veenhuizen als opvang voor bedelaars en landlopers en Veenhuizen als justitiedorp komt tot leven.

Rondrit per bus met ervaren gids door Veenhuizen Lezing door dhr. H. Bor over zijn werk onder gevangenen ’s Morgens en ’s middags koffie/thee Uitgebreid lunchbuffet met o.a. soep, diverse broodsoorten, salade, warme snack, vruchtenkwark, fruit en drinken Extra bij te boeken: Bij de Pineta stamppottenbuffet met rookworst en speklapjes, stoofschotel en als dessert heerlijke griesmeelpudding voor slechts € 17,50 p.p. Speciale abonneeprijs: € 69,95, Per abonnement kunnen zich twee personen inschrijven. Als u geen abonnee bent, betaalt u € 74,95 p.p.

U neemt ook een kijkje in de beruchte strafgevangenis De Rode Pannen o.l.v. een gids. U ervaart hoe het voelt om gevangen te zitten. U ziet o.a. de indrukwekkende isoleerafdeling en de luchtkooi. Tot slot maakt u per bus een verrassende rondrit door Veenhuizen met uitleg door gids. Hij vertelt u op geanimeerde wijze over wat u allemaal ziet zoals de woningen met de befaamde gevelteksten.

Opgavebon abonneedag gevangenismuseum Veenhuizen D.V. 3 maart 2015 Hierbij meld ik

abonnee(s) aan voor € 69,95 p.p. (max. 2 personen per abonnement)

Hierbij meld ik

niet-abonnee(s) aan voor € 74,95 p.p.

Ik geef me op met

personen voor het diner à € 17,50.

U ontvangt van Comfort Touring een factuur voor de betaling.

Dit betaalt u ter plaatse aan De Pineta.

Naam:

Handtekening:

Adres: Telefoonnr:

Postc. / Woonplaats: Ik ben eventueel bereid tot carpoolen

Nee

Ik ontvang graag gratis informatie over producten van de Erdee Media Groep.

Stuur deze opgavebon vóór 6 februari naar Terdege abonneevoordeel ovv abonneedag Veenhuizen, Postbus 613, 7300 AP Apeldoorn.

terdege Pag 30.indd

Mobiel: E-mail:

Of meld u aan vóór 6 februari via terdege.nl/abonnee voordeel. U ontvangt van ons uiterlijk twee weken voor vertrek een bevestiging en een routebeschrijving.

Kijk voor meer informatie op terdege.nl/abonneevoordeel

11฀12฀2014

7฀57฀17

n de vensterbank voor het raam staan Sint en Piet. De afgelopen weken werden ze verwisseld door winterse tafereeltjes met een relatie tot Kerst. ’s Avonds branden de minuscule lampjes. „De kinderen die hier langs komen, weten het precies en vragen ook wanneer de modelletjes worden verwisseld. Ze kijken ernaar uit”, lacht Bestebreur. Begin jaren tachtig wordt zijn belangstelling voor het maken van schaalmodellen van hout gewekt. Dat is tijdens een modelbouwbeurs in zijn woonplaats. Bestebreur is dan zelf al actief met het bouwen van schaalmodellen. „Ik maakte plastic vrachtwagens. Allerlei types bouwde ik na, samen met onze zoon.” In 1989 komen zijn eerste zelfgemaakte miniaturen tot stand. Het begint met enkele karretjes van neringdoenden uit vervlogen dagen. Een groente-, een petroleum-, een klompen- en een viskar. Vervolgens een paard en wagen. „Er waren natuurlijk geen tekeningen meer beschikbaar. Ik moest het doen met oude foto’s.” Al spoedig toont hij zijn collectie tijdens beurzen. De verhalen komen los. „De mensen vonden dat prachtig. Vooral ouderen. Ik herinner me dat er iemand langs kwam die wist

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_028-033 31

dat haar vader nog met zo’n melkkar langs de deur was gegaan. Later vroeg een ander of ik een drogisterijwagen voor hem kon maken. Ik heb er toen twee in elkaar gezet. Eentje hield ik zelf.”

Ontroerend

Tijdens een beurs in de Veluwehal in Barneveld blijft een dochter met haar oude moeder staan bij de petroleumkar. „De moeder leunde tegen haar rollator en staarde naar het karretje. Ze zei dat haar man zijn hele leven met zo’n wagentje had gevent. Later belde die dochter me op. Ik heb toen nog een petroleumkar gemaakt en die hebben haar kinderen haar cadeau gedaan. We kregen foto’s toegestuurd waarop de kar op het kastje in haar kamer een plek had gekregen. Naast de foto van haar overleden man. Dat is toch ontroerend?” Bestebreur, voorheen werkzaam in de plantsoenendienst van Oud-Beijerland, maakt het meeste op schaal 1:12. Hij gebruikt plankjes van oude lamellen en koopt houten platen in verschillende diktes bij bouwmarkten. In de beginjaren is de afwerking een ontdekkingstocht, vol geduld en herhalingen. Marie Bestebreur probeert zijn modellen levensecht te maken en voorziet ze van verlichting, stromend water en geluid. Doet hij het eerst alleen in zijn vrije tijd, als hij als gevolg van rugklachten thuis komt te zitten, vult zijn hobby hele dagen. Ook zijn vrouw Annie begint mee te doen. Dat

is in 2000, als ze stopt met werken. Ze verzamelt materialen voor de afwerking en doet het nodige plak-, lijm-, knip- en kopieerwerk. „Van verpakkingen. Ik heb al een kopieermachine versleten.” Ze brengen soms hele dagen in de verwarmde schuur achter de woning aan de Kerkstraat door. „Marie maakt dan de toonbank, ik zorg voor de kleuren en de afwerking.”

Oude kerk

Twee jaar lang bouwt Bestebreur aan de oude hervormde kerk in zijn woonplaats. „Niet steeds, maar

„Als je niet oppast, worden de modelletjes onder je ogen gestolen” tussen de bedrijven door. Anders wordt je echt tureluurs.” Vanuit zijn achterraam kan hij de toren zien. „Er waren geen tekeningen meer beschikbaar, dus ik heb alles afgetrapt en opgemeten en foto’s verzameld.” Het resultaat is een prachtig schaalmodel, door verbouwingen inmiddels alweer iets gedateerd. „Maar ik ga zelf niet verbouwen.” Voor de afwerking bezoekt hij, op zoek naar minuscule kroonluchters, met Annie een poppenwinkel in Rotterdam. „Daar hebben we echt onze ogen uitgekeken. Dat was een wereld die we niet kenden. We hoorden hoe een klant

10-12-2014 7:54:04

Pag 32.indd 1

10-12-2014 11:11:29

onderhandelde over een bankstelletje, over de kleur en de afwerking.” Sinds die tijd koopt hij regelmatig kleine voorwerpen. „Bestek, bordjes, een miniappeltje of -peertje, dat soort dingen.” Hij begint ook met de bouw van een eerste poppenhuis, dat een plek krijgt in de kamer. Aan de wand van de woonkamer van het compleet ingerichte huis hangt een minischilderij van de ouders van Annie, net als in haar eigen woonkamer. Het eerste poppenhuis wordt gevolgd door een nog groter exemplaar, dat een deel van de toch al propvolle ruimte in de schuur bezet. Hij heeft de voorkant, in tegenstelling tot het kleinere poppenhuis, afgezet met een glasplaat. „Dat is handig tijdens beurzen, dan hoef je die deuren niet steeds open en dicht te doen.” Bovendien is het veiliger, hebben ze gemerkt. „Want je moet heel goed opletten. Als je niet oppast, worden de modelletjes onder je ogen gestolen.”

In kratten

Bestebreur maakt niet alleen nostalgische modelletjes. Behalve de kerk moeten verschillende andere gebouwen in de omgeving, zoals het raadhuis en enkele winkels, eraan geloven. En de nieuwe hersteld hervormde kerk. „Alleen al het ﬁetsenrek, gemaakt van paperclipjes, kostte me twee volle dagen. Vanuit

de burgerlijke gemeente is eens gevraagd of ik niet het hele centrum kon nabouwen. Maar over een vergoeding werd niet gesproken. Ik heb er nadien niets meer van gehoord.” Met grote gebouwen is hij min of meer gestopt, omdat hij ruimtegebrek heeft. De hobbyist bouwt in de loop des tijds ook verschillende orgels na, maakt molens en tal van andere zaken. Vele duizenden uren heeft hij al in zijn werkplaats doorgebracht. Ongemerkt gaat er veel geld in zitten, merkt hij. „We hebben de collectie nu voor een behoorlijk bedrag kunnen verzekeren. Daarin zijn we vrij uniek in de wereld van de miniatuurbouwers.” Niet alleen Nederland kent miniatuurbouwers. Er zijn er nog veel meer in Engeland, Duits-

„Alleen al het ﬁetsenrek, gemaakt van paperclipjes, kostte me twee volle dagen” land en Spanje, weet het echtpaar, dat is geabonneerd op verschillende buitenlandse bladen. Vrijwel niemand komt echter met zijn verzameling naar buiten. Daarop vormen Annie en Marie een uitzondering. Al bijna 25 jaar tonen ze hun miniaturen, schaalmodellen en poppenhuizen aan het publiek. Op beurzen, door het hele land – „alleen niet zo ver dat we moeten overnachten” – en op verzoek, bijvoorbeeld in verzorgingshuizen en andere plaatsen waar ouderen zich verzamelen. Marie huurt een grote Mercedesbus en ze laden hun bezittingen in kratten. „Als we veertig meter hebben, kunnen we alles kwijt. Als dat minder is, dan passen we de hoeveelheid aan. Als degenen die het willen zien de kosten van het vervoer betalen, zijn we al tevreden. We willen graag anderen laten genieten.”

terdege 31 december 2014 33 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_028-033 33

10-12-2014 7:54:16

In de betuwe wordt het nog handgemaakt

keukens, kasten & trappen etc. Rijksen Speciaal Timmerwerk Rijksen Speciaal Timmerwerk woon- en winkelinterieur Alleen op afspraak: De Woerd 3 4021 CL Maurik Telefoon (0345) 55 89 24 Fax (0345) 55 89 28 info@speciaal-timmerwerk.nl www.speciaal-timmerwerk.nl

                              

               

           

Binnen 1 dag weer een veilige badkamer! Nieuwe situatie

Oude situatie

Binnen

1 dag

Onze klanten zijn stuk voor stuk tevreden met de oplossingen voor hun badkamer. En daar kijken wij niet raar van op. De systemen voor uw bad of douche zijn gemakkelijk te plaatsen (vaak al binnen 1 dag) en zonder hak- of breekwerk. Daarnaast zorgen wij voor de afvoer van uw oude badmeubel, daar heeft u geen omkijken meer naar. Service van VitaNed. Meer weten? Bel gratis 0800 - 0468.

geplaatst!

aanpassing bestaande badkuip (inzetdeur)

Kies voor dé totaaloplossing in uw badkamer!

instapbaden, diverse en matenmodellen complete inloopdouches

De voordelen

✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓

Bel 0800 - 0468 Oosteinde 6, Barendrecht - Ma t/m vr - 08.30 - 16:30 u.

Altijd een passende oplossing Complete onderhoudsvrije systemen Diverse stijlvolle en moderne designs Veilig en comfortabel met diverse hulpmiddelen Snelle vakkundige montage U zit geen weken in de rommel!

Onderdeel van

voor de gratis brochure of thuisadvies

Rollators • Rolstoelen • Lage instap fietsen • Scootmobielen • Instapbaden • Inloopdouches • Hulpmiddelen • Vraag de gratis brochure aan of kijk op www.vitaned.nl

34 terdege ● 31 december 2014

Pag 34.indd 1

10-12-2014 11:13:07

ogenblik

Oliebollen Ds. M. van Kooten, Elspeet

an oudejaarsdag zijn vele tradities verbonden. Allereerst de kerkgang. Dat is trouwens een gewoonte die sedert het invoeren van het algemeen reglement in de Hervormde Kerk in 1816 in zwang is gekomen. Voor die tijd werd er alleen op nieuwjaarsdag een kerkdienst gehouden. Trouwens, oudejaarsdag was bij de rooms-katholieken het feest van Sint Sylvester. Daar hielden de gereformeerden zich verre van. Blijkbaar heeft de invoering van een oudejaarsdienst toch zegen afgeworpen, maar ook een zeker bijgeloof. Zo herinner ik me uit mijn jeugd dat iemand alleen dan in de kerk kwam, om als het ware alle verzuimde kerkdiensten in te halen. En... daarmee was hij toch ook een trouwe kerkganger. Ik hoorde ook eens van iemand die dezelfde gewoonte had, maar toch ook wel eens een keer oversloeg, omdat het anders sleur zou worden. Ik denk niet dat dit van toepassing is op een lezer van dit blad. Een andere traditie is dat tegen de klok van twaalf Psalm 90 wordt voorgelezen, het lied van Mozes, dat ook wel de oudejaarspsalm wordt genoemd. Daar is natuurlijk niets op tegen. De kerkgang is bij de meeste mensen inmiddels vervangen door het kijken naar de oudejaarsconference, waarin een conferencier met grappen en grollen terugblikt op het afgelopen jaar. Het openen

van de Bijbel hebben ze vervangen door het ontsteken van vuurwerk. Een zorgelijke ontwikkeling. Om op de kerkgang terug te komen: ik herinner me als kind dat er op oudejaarsavond, naast de geur van kaarsen in de kroonlampen, ook een aparte walm hing die verraadde dat de meesten die dag oliebollen en appelflappen hadden gebakken. Deze lucht won het van de stallucht die velen bij zich droegen en waar niemand zich aan stoorde. De boeren woonden immers destijds met hun vee onder hetzelfde dak... Oudejaarsdag en oliebollen hoorden bij elkaar. Ze werden destijds gewoon als maaltijd gegeten, met of zonder rozijnen, krenten, sukade of stukjes appel. De appelflappen en oliebollen hadden soms de vreemdste vormen en uitlopers, want het uiterlijk was niet zo belangrijk. Het aantal oliebollenbakkers is sterk afgenomen. De meeste mensen bestellen ze en eten ze in gedoseerde mate bij de koffie. Maar ze als maaltijd eten tijdens Oud en Nieuw en zelfs de dag daarna, in plaats van brood, is in onbruik geraakt. Misschien wel zo verstandig.

Waar komt het gebruik om juist op de laatste dag van het jaar oliebollen te eten eigenlijk vandaan? Het kabaal maken, door gillende keukenmeiden, duizendklappers, carbidbussen of luidklokken zijn, herinnert aan het verre verleden, toen men de boze geesten van het oude jaar meende te kunnen verjagen en de goede geesten voor het komende jaar meende wakker te kunnen maken. Oliebollen rond de jaarwisseling blijken even oude papieren te hebben. Er is een theorie die het bakken van oliebollen met het voorspellen van de toekomst in relatie brengt. Uit de vreemde vormen die het beslag in de kokende olie aanneemt, meende men het een en ander over de toekomst te kunnen aflezen. Net zoals de priesters dat deden bij het staren naar de ingewanden van offerdieren. Een andere theorie is dat het gewoon slaat op offervoedsel dat aan de goden werd geofferd om hen tevreden te stellen. Dat ze zo vet waren, zou dienen om het zwaard van een boze godheid van hun lichaam te laten glijden. Ook is wel gesuggereerd dat de vette bollen als offermaal de bede om een vet jaar in alle opzichten illustreren.

U kunt niet zonder de olie des Geestes

Wel of niet van oliebollen genieten, dat laat ik in het midden. Wat ik niet in het midden mag laten, is de aandrang dat u olie in de lampen moet hebben, zoals de wijze maagden uit de gelijkenis. Zonder oliebollen kunt u gerust de oversteek maken van 2014 naar 2015, maar niet zonder de olie des Geestes.

„Zijt gij bereid? Is uw lamp gevuld? Of leeg, en van buiten slechts fraai verguld? Daar is nog olie genoeg voor u... Zijt gij bereid, als uw Heer’ komt nu?” terdege 31 december 2014 35 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_035-035 35

10-12-2014 7:55:53

tafelen e ni met Teu

Tips: • Lege portemonnee? Vervang de zelfgetrokken runderbouillon door bouillon van een blokje. De borsjtsj is dan niet alleen vlug klaar, maar ook een echte budgetsoep.

tekst en foto’s Teunie Luijk, Teunie@terdege.nl

36 terdege ● 31 december 2014

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_036-037 36

10-12-2014 12:22:11

Bietjes kunnen ook prima de hoofdrol spelen Teunie Luijk

Russische bietensoep

Bereiding: • Snijd de ui, wortel, prei en bleekselderij in grove stukken. • Trek van alle ingrediënten voor de bouillon in 3 tot 4 uur een krachtige runderbouillon. Zeef de bouillon. • Schil de (rauwe) bieten en snijd ze in blokjes. • Pel de tenen knoﬂook en snijd ze ﬁjn. • Snijd blokjes van de

tomaten en de wortel en snipper de rode uien. • Bak de bieten, knoﬂook, tomaat, wortel en ui in een beetje olijfolie gedurende enkele minuten op hoog vuur wat aan. Doe alles in de bouillon. • Schil de aardappels en snijd ze in blokjes. Doe de aardappelblokjes, de geschaafde witte kool, de

azijn en de suiker bij de bouillon. • Laat de soep een half uurtje zachtjes (!) koken. • Voeg het getrokken rundvlees eraan toe. Doe er eventueel nog wat peper over. • Serveren met een schep zure room. Lekker met stevig boerenbrood of roggebrood.

Ingrediënten voor een flinke pan soep: Voor de bouillon: • 1,5 liter koud water • 500 gram runderpoulet • 1 mergpijp • 1 el zout • half ui, 1 wortel, 1 prei, 3 stengels bleekselderij • half bosje peterselie • 1 laurierblaadje • 4 peperkorrels Vulling: • 3 bieten (ca. 500 gram) • 3 tenen knoﬂook • 3 tomaten • 1 wortel • 2 rode uien • 2 aardappels • 200 gram witte kool, geschaafd • 2 el azijn • 2 el suiker

Altijd voordelig Dit is alweer de laatste aﬂevering van 2014. De feestdagen liggen bijna achter ons. We zijn het vette en zoete eten een beetje (ﬂink?) zat en verlangen weer naar eenvoudig voedsel. Veel groenten zijn in deze tijd van het jaar erg duur. Zo niet de bieten. Bieten kun je het jaar rond voordelig kopen. Veel (oudere) mensen kennen bietjes niet anders dan in een ‘prakkie’: kroten met speklapjes en een gesnipperd uitje. Heerlijk! Maar bietjes zijn een stuk veelzijdiger. Ze kunnen ook prima de hoofdrol spelen in een salade of een soep. Bietensoep is een typisch Oekraïens gerecht, dat ook in Rusland helemaal is ingeburgerd. Er zijn vele varianten op bedacht. Net als op de naam. Die wordt namelijk op diverse manieren gespeld. Vraag me niet om het woord uit te spreken, want daar breek ik m’n tong op: B.O.R.S.J.T.S.J.! Maar eten doe ik het graag. Wat is bietensoep lekker! Borsjtsj heeft een ongeëvenaarde, prachtige kleur. Daarom alleen al zou u die soep echt eens moeten proberen.

terdege 31 december 2014 37 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_036-037 37

10-12-2014 8:03:21

interview

De pen gepakt deel 4

Een spannend verhaal neerzetten Hij omschrijft zichzelf als „een laatbloeier”. Begin jaren negentig vertrouwde Janwillem Blijdorp (57) „een beetje uit heimwee” zijn eerste jeugdverhaal toe aan het papier. Hij is niet meer met schrijven gestopt en heeft nu 57 kinderen jeugdboeken en romans op zijn naam staan. „Schrijven is een beetje verslavend.” tekst Ad Ermstrang foto’s Anton Dommerholt

38 terdege ● 31 december 2014

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_038-041 38

10-12-2014 8:04:31

terdege 31 december 2014 39 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_038-041 39

10-12-2014 8:04:43

ij heeft net een week vrij. Het gevolg van veel overuren in zijn drukke baan als chef in een grote boekhandel in Heerenveen. Het zijn de momenten dat hij soms hele dagen schrijft. Bijna hele dagen, want als het weer het toelaat, maakt hij graag een boswandeling met zijn vrouw Carola. Janwillem Blijdorp woont in Noordscheschut, een dorpje ten oosten van Hoogeveen. Hij is na wat omzwervingen teruggekeerd in de straat waarin hij ook opgroeide. Na de mavo belandde hij in de boeken, de wereld waarin hij nu nog werkt. Glimlachend: „Ik ben altijd met boeken bezig. Ik verkoop ze, lees veel en schrijf ze zelf.” Aanvankelijk zag het er niet naar uit dat hij auteur zou worden. „Ik had op school goede cijfers voor opstellen, had mijn werkstukken altijd als eerste klaar, schreef versjes en heb altijd een ruime fantasie gehad. Lezen ben ik pas op de middelbare school leuk gaan vinden, voor schrijven had ik eigenlijk niet zoveel tijd.” Daarin kwam later verandering. „Ik ben de zesde uit een gezin van acht en heb een fantastische jeugd gehad. Ik heb twee vaste vrienden met wie ik het nodige ondernam. We komen nu nog bij elkaar.” De belevenissen met deze kameraden waren aanleiding voor zijn eerste boeken. Dat waren ‘Wind in de zeilen’ en ‘Kampeerders in de knel’. „Die zijn in 1993 uitgegeven door De Banier, gevolgd door nog twee delen. Het eerste manuscript lag bij De Vuurbaak, maar daar hielden ze me toen een beetje aan het lijntje. Ze hadden net Bert Wiersema, dat zal ongetwijfeld een rol hebben gespeeld. Het was tekenaar Hans Ellens die me in contact bracht met de Banier. Hij maakte voor deze uitgeverij omslagen.”

studie, in dit geval Egypte ten tijde van de tien plagen. Je staat er op het eerste gezicht niet bij stil dat kikvorsen heilige dieren waren. Net zomin als bij de betekenis van de drie dagen duisternis voor de Egyptenaren. De zon was hun god, die had hen verlaten.” In zijn vele boeken is altijd duidelijk dat de schrijver christelijk is. „Dat wordt er niet bewust ingelegd. Het gaat vanzelf. Het ene boek leent zich er overigens beter voor dan het andere. In ieder geval draag je christelijke waarden en normen uit. Al is het verhaal alleen maar gezellig, dan geef je nog iets van je opvattingen weer door de wijze waarop mensen met elkaar omgaan.”

Donkere gedaante

Eigenlijk heeft hij „nooit een vooropgezet plan. Ik behoor niet bij de groep die een schema maakt en hoofdstukken voor zichzelf van te voren samenvat. Er gebeuren altijd dingen die ik vooraf niet bedacht heb. Het schrijven is voor mezelf ook enigszins verrassend.” Als voorbeeld noemt hij de serie over Floris de minstreel. „Ik verzin wel een plot, maar zie daarna wel wat er gebeurt. Ik ben nu met deel vier bezig. Deel drie liet ik eindigen met een donkere gedaante die de hoofdrolspelers gadesloeg. Dat was bewust, maar wat voor rol hij in het volgende deel zou gaan spelen, wist ik op dat moment echt nog niet.” Janwillem vindt het bij alle fantasie wel belangrijk dat de gebeurtenissen in het echt hadden kunnen plaatsvinden. Dat luistert nauw, zeker bij de Bijbelse verhalen, die hij in het verleden maakte. Meestal vergt een boek het nodige voorwerk en ook reﬂectie. „Bij de Bijbelse verhalen heb ik een predikant laten meelezen. Voor historische verhalen verdiep ik me in de periode waarin ze spelen, om te voorkomen dat iets niet op dat tijdstip had kunnen plaatshebben. Een gepensioneerde geschiedenisleraar controleert mijn boeken over Floris. Voor een boek over christenen in Iran heb ik iemand met kennis van die cultuur laten meelezen. Als het verhaal in Nederland speelt, bezoek ik ook de locaties. Voor Floris ben ik in een klooster geweest. Zo’n bezoek geeft je soms extra inspiratie.” Hij is „dolblij met internet. Vroeger moest je naar de bibliotheek, nu kun je thuis veel opzoeken. Zo heb ik eens via Google Earth bepaalde ﬁetsroutes helemaal nagelopen.”

„Als ik er echt voor ga zitten, schrijf ik wel twintig bladzijden per dag”

Tien plagen

De gereformeerd vrijgemaakte Blijdorp betrad daarmee de voor hem tot dan toe relatief onbekende reformatorische wereld. Zonder al te veel problemen overigens. „Ik moest wel even aan bepaalde dingen wennen. Zo heb ik eens een dominee op zaterdagmiddag zijn dochter laten aanmoedigen op het voetbalveld. Dat kon dus echt niet.” Inmiddels is hij in de hele gereformeerde gezindte bekend. Blijdorp is lid van de vereniging van christenauteurs Schrijvenderwijs en neemt deel aan het Christelijk Lectuur Kontakt. Na de eerste avonturenserie, bestemd voor de jeugd vanaf 12 jaar, maakte hij enkele Bijbelse jeugdboeken. ‘Jakin’ was de eerste en de best verkochte. De inwoner van Noordscheschut vindt zijn Bijbelse boeken zijn mooiste. „En bovendien heel leerzaam. Ik heb er zelf het meeste van geleerd door een uitvoerige

Thriller

Het leeuwendeel van zijn boeken is bestemd voor de jeugd vanaf twaalf jaar. „Daar wil je een spannend verhaal voor neerzetten. Ik ga dan niet nadenken over het maken van prachtige volzinnen. Die staan ook te ver

40 terdege ● 31 december 2014

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_038-041 40

10-12-2014 12:23:44

emigranten

van hun belevingswereld.” Tussen de bedrijven door schreef hij een vijftal romans. Zijn laatste, ‘Schipbreukeling’, ziet de schrijver als een van zijn beste. „Eigenlijk heeft het een beetje het karakter van een thriller. Ik zou graag een echte thriller schrijven, maar weet niet waar ik op dit moment de tijd vandaan moet halen. Ik heb nu drie series, die gaan voorlopig door. Bovendien heeft zo’n boek lastige kanten, want hoe spring je om met moord- en doodslag? Dat is erg lastig. Maar het blijft wel in mijn gedachten.” Blijdorp werkt voor verschillende uitgeverijen, Mes, gebroeders Koster en De Banier. „Dat betekent in de praktijk dat je drie heren moet dienen. Alle drie willen ze ieder jaar een boek.” De Drentse schrijver werkt er maar aan één tegelijk. „Als ik er echt voor ga zitten, schrijf ik wel twintig bladzijden per dag en ben ik in twee weken een heel eind. Meestal ben ik ’s avonds enige tijd bezig.” Met het zoeken naar onderwerpen heeft de rijk met fantasie bedeelde Blijdorp geen moeite. Hij doet het ook graag. „Schrijven is een beetje verslavend.” Om „te zien hoe anderen het doen”, leest hij veel andere jeugdschrijvers, christelijke en niet-christelijke. Veel geld levert het hem niet op. „Het biedt je de mogelijkheid om wat extra’s voor de wereld te doen.” Hij wijst op enkele foto’s op de kast in de woonkamer. „We hebben in India en in Ethiopië een kind geadopteerd.”

Smartphone

De doelgroep is een lastige, geeft de schrijver aan. „Dat zijn tegenwoordig niet meer van die lezers. Bovendien wil ik hen graag wat meegeven.” Hoewel zijn boeken relatief gezien nog steeds goed verkopen, ziet hij wel de sterke concurrentie van mobieltje en internet. Vooral het intensieve gebruik van de smartphone stuit hem tegen de borst. „Jongeren en ook ouderen zitten bij elkaar, maar ze zijn soms alleen maar met zo’n ding bezig. Er wordt steeds minder gecommuniceerd. Ik vind het daarom ook zo belangrijk dat ouders lezen stimuleren.” Regelmatig bezoekt Janwillem christelijke en reformatorische scholen. Dan vertelt hij over zijn werk en laat hij de jeugd zelf een door hem opgezet verhaal afmaken. „Mijn versie van het verhaal krijgen ze na aﬂoop als een klein boekje mee, met mijn handtekening voorin.” De digitalisering noemt hij „funest voor uitgevers en schrijvers. Er wordt heel veel illegaal op e-readers gezet. In feite is het gewoon diefstal.” Of op termijn papier geheel zal verdwijnen, weet Blijdorp niet. „Als dat het geval is, zal het nog wel heel lang duren. Je moet wel realistisch zijn. De tijd van de sterke groei is voorbij, dat geldt ook in uitgeversland.”

Karen Kranendonk, getrouwd met Ron en moeder van 10 kinderen

Kerkgang Nieuwe immigranten hadden vaak moeite om te wennen. De taal vormde de eerste barrière. Daarnaast moesten de gezinnen in hun dagelijkse behoeften voorzien worden. Bovenal was er de geestelijke behoefte om samen onder Gods Woord te komen. Vooral tijdens de eerste immigratiegolf was de kerkgang een probleem. Soms was er geen kerk van de gewenste overtuiging of moest daarvoor een grote afstand afgelegd worden. Maar de immigranten vonden een weg. Sommigen zochten elkaar op om samen een preek te lezen. Medekerkgangers boden nieuwe immigranten vaak een tijdelijk onderkomen aan, totdat ze een deﬁnitief woonhuis hadden. Immigranten met een gelijke geestelijke overtuiging vestigden zich vaak bij elkaar en zo ontstonden er gemeenschappen. Samen stichtten ze kerken en vormden ze kerkenraden. Zo kwamen er tussen de immigranten banden, die tot op vandaag bestaan. De Nederlandse immigranten zagen ook de noodzaak om particuliere christelijke scholen op te richten. Deze werden en worden door

Sommigen zochten elkaar op om samen een preek te lezen lokale kerken bestuurd. Omdat de Canadese regering alleen het seculiere onderwijs subsidieert, worden de christelijke scholen door de ouders en kerken geﬁnancierd. Christelijk onderwijs vroeg en vraagt offers en toewijding. De Heere heeft de reformatorische kerkgenootschappen in Canada rijk gezegend en door Zijn zegen gaat het ook goed met de christelijke scholen! We moeten leren bidden: „Heere, leid ons, als gezinnen, kerken en scholen, in Uw waarheid.” Koesteren wij de kerken en scholen die door onze voorouders gesticht zijn als gaven van God?

www.janwillemblijdorp.nl

terdege 31 december 2014 41 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_038-041 41

10-12-2014 8:06:01

Vervolgverhaal

Het verloren vaderland tekst Rudolf van Reest illustratie Rino Visser

Aflevering 47

elukkig bleven we niet lang in dit oord van verschrikking en werden we spoedig verder getransporteerd. Met de trein ging het naar het noorden over de Ain-Sefra, Kreider en Ain-El-Hadjar, tot we in Sidi bel Abbes kwamen. Hier waren we al eerder geweest. Het was nog maar twee jaar geleden. Maar voor mijn besef scheen het tien jaar of langer. Twee jaar als legionair in de bled maken je tien jaar ouder. Ik kostte moeite mij te realiseren hoe ik de vorige keer, toen ik hier was, de wereld bekeek en mijn lot gedragen had. Wat was er in die paar luttele jaren in mij veranderd? Ik kon het op dat ogenblik niet duidelijk ontleden. Maar één ﬁguur stond vaak voor mijn geest: Jan. Hier had ik hem weerhouden van de weg die hem verdorven zou hebben. Hoe dankbaar had hij die bewuste avond, vóór we gingen slapen, mijn hand gegrepen en gezegd dat het toch nog een mooie avond geworden was.

Jan, Max, Peter... In de storm die steeds door het legioen raast, waren ze weggevaagd als dorre bladeren. Terwijl we door de straten van deze stad marcheerden, met de muziek voorop, om de mensen een goede indruk te geven, was het in mijn ziel een chaos. Ik voelde me diep ongelukkig. Twee jaar legionair. Ik voelde het als verloren tijd. Twee kostbare jaren van mijn leven waren hopeloos verknoeid, reddeloos verloren... En er wachtten nog drie zulke jaren. Ik voelde iets in mij kapot springen. Ik kon er niet tegenop. We stonden weer voor de kazerne. Allemaal vreemde gezichten. Juist de vorige dag waren er nieuwe slachtoffers uit het fort St. Jean aangekomen. En tegelijk waren hier oude legio-

nairs samengebracht voor uitzending naar Tonkin, Syrië en Marokko. We kregen een plaats onder de dakpannen van het vier etages hoge gebouw. De baron kwam ’s avonds naast mij zitten en veegde met zijn zakdoek zijn bezwete gezicht af. „Kun je het je voorstellen dat we nog geen twee jaar geleden ook hier waren?” vroeg hij. Ik schudde somber mijn hoofd. „En toen waren Peter, Jan en Max er nog.” Hij had dus dezelfde gevoelens als ik. „En hoe nu verder?” vroeg hij. „Ik weet het niet” , zuchtte ik. „Ik ben moe” , zei hij na een poos. Sloom ontkleedde hij zich en hij legde zich achterover op zijn krib, met de handen onder het hoofd. Ik volgde zijn voorbeeld. De volgende morgen bracht een grote sensatie voor de baron. Er was post voor hem gekomen uit Engeland. Zijn zuster had eindelijk ge-

42 terdege ● 31 december 2014

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_042-043 42

10-12-2014 8:06:46

schreven. Zij berichtte hem dat zij graag wilde dat hij naar Engeland kwam. Haar man had een cheque van tweehonderd pond sterling gestuurd voor de kosten. Hij moest zich maar zien vrij te kopen of, als dit niet kon, direct na zijn verplichte diensttijd overkomen. Het was opmerkelijk hoe gelaten de baron ook dit blijde nieuws in zich opnam en verwerkte. Hij was niet gemakkelijk uit zijn evenwicht te brengen. „Wat doe je?” vroeg ik, toen ik hem gefeliciteerd had. „Vrijkopen gaat niet, of het moet een abnormaal hoog bedrag zijn, zodat je de hogere rangen voor je kunt interesseren, maar daar heb ik geen zin in.” Ik herademde. „Kun je het nog drie jaar volhouden?” vroeg ik. „Dat denk ik wel, als mijn gezondheid het tenminste toelaat. We zullen ons best doen...” Een ondeinieerbare angst kropte tijdens de volgende dagen in mijn keel. Wanneer de baron eens gelegenheid kreeg om weg te gaan, of wanneer hij ziek werd, dan zou ik alleen over zijn. De gedachte alleen al maakte me op sommige ogenblikken buiten mezelf van ellende. Afwezig deed ik de dienst die me opgedragen werd. Het kazerneleven ging langs mij heen. De baron toonde grote belangstelling voor wat er zoal gebeurde. Het schrijven van zijn zuster had hem toch nieuwe veerkracht gegeven. ’s Avonds wist hij me te vertellen hoeveel nieuwe Russen in ’t garnizoen gekomen waren, en hoeveel Duitsers, en wat deze mensen tot het tekenen voor het legioen gebracht had. „Europa is een heksenketel” , zei hij. „De politiek is op kookhitte en wat we hier in het legioen ervan te zien krijgen, is het schuim dat eroverheen kookt. Dat zijn de mensen die hun vaderland zó lief hebben, dat ze geen vaderland meer hebben. We beleven de tijd dat de beste patriotten buiten hun grenzen als bannelingen moeten ronddolen...” „Dat geldt toch niet voor mij” , zei ik met een lauwe glimlach. „Jij maakt deze hel mee, opdat je des te beter je vaderland zult leren kennen en liefhebben” , was zijn rake antwoord. Op een avond zei hij: „Heb je al gehoord van de Belgische zanger die we in het legioen gekregen hebben?” Ik schudde ontkennend mijn hoofd. „Een beroemdheid! Die vent heeft een stem die goud waard is. Hij heeft gezongen in de grootste concertzalen van Europa.”

„Wat moet die kerel hier?” vroeg ik verwonderd. „Hij heeft tegennatuurlijke neigingen, is in een zedendelict gewikkeld en werd in Brussel geboycot. Nu is hij alleen nog goed voor het legioen.” De volgende avond had ik gelegenheid de Belg te zien en te horen. Een hypernerveus type. Hij was alleen aan het zingen te krijgen, als hij genoeg gedronken had. Op een van de terrassen, hetzelfde als waar ik twee jaar geleden de Russen had horen zingen na de speech van de oud-generaal, zong de Belg zijn lied. Een aria uit de opera Rigoletto. Een grote menigte mensen stond te luisteren. Een stem als een klarinet, kristalhelder. Een daverend applaus kletterde over het plein, toen hij zweeg. Ik zag een bleek gelaat met door drank vertroebelde ogen. Een paar dagen later vernam ik dat hij een plaats had gekregen bij de muziek van Sidi bel Abbes, zodat hij de elite en de genodigden van het oficierencasino bezig kon houden. Op een avond, toen hij de upper-ten van de stad weer in extase gebracht had, en hij zwaar beschonken in de kazerne kwam, had hij een soort delirium. Heel de kazerne bracht

Fragmenten uit de beroemdste klassieke werken schalden door de slaapzalen hij in opschudding. Fragmenten uit de beroemdste klassieke werken, waarmee hij in de opera in Brussel lauweren had geoogst, schalden door de slaapzalen. Er werd gevloekt door hen die zich hun nachtrust zagen ontgaan. Er werd gezucht door hen die gevoel hadden voor vocale kunst. De baron zat overeind in bed en ik hoopte dat de sergeant van de wacht niet te spoedig zou ingrijpen. Het was een

onvergetelijk ogenblik. ’s Morgens om half vijf schrok ik uit mijn slaap op door een geweerschot. Versuft keek ik naar de baron, die ook overeind sprong. Kort daarna werd de Belg weggedragen. Hij had zelfmoord gepleegd. „Ik word hier gek” , zei ik tegen de baron, toen het slappe lichaam langs ons heen gedragen was. De baron scheen ziek te worden. Hij klaagde steeds over moeheid. Mijn raad om de dokter te raadplegen, weigerde hij op te volgen. De corveediensten waren soms zwaar. Op een morgen stelde ik hem voor te proberen een paar dagen eraan te ontkomen. Ik had gemerkt dat andere legionairen daar ook kans toe zagen. „Na het appèl verwijderen we ons ongemerkt. Laten de anderen het maar eens opknappen.” Hij wilde er eerst niet veel van weten. Maar een paar dagen rust zouden hem goed doen, begreep hij. Daarom ging hij op mijn voorstel in. Na de reveille op de binnenplaats zochten we een plaatsje achteraan in de troep. Na het alezen van onze namen verwijderden we ons achter een hoop wasgoed, die te drogen hing. Ik hoorde de korporaal schreeuwen, na het alezen van de namen: „Manque personne, mon adjudant!” Ik zag de adjudant de wacht indelen. De compagnie stond in drie rangen en de adjudant liep met zijn rijzweep, alsof hij een troep honden natelde: „Un, deux, trois, quatre... en avant, marche...! Poste de police... kazernement... service général... foyer du légionaire...!” Alle diensten werden door de Compagnie-passage van corvee voorzien. „Dat hebben we er goed afgebracht” , zei ik. We zochten een plaatsje uit het gezicht achter het wasgoed en rookten daar een sigaret. De baron liet zich languit neervallen en genoot van de rust. Wordt vervolgd

terdege 31 december 2014 43 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_042-043 43

10-12-2014 8:07:00

reportage

Oud en nieuw zonder oliebollen deel 2

Vrolijk het voorjaar vieren De traditionele nieuwjaarsviering van Chinezen, boeddhisten en hindoes in het voorjaar heeft plaats zonder Hollandse oliebollen. Ze vieren de lente met dumplings, drakendansen en de dharma. tekst Bart van den Dikkenberg foto’s Sjaak Verboom

44 terdege ● 31 december 2014

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_044-050 44

10-12-2014 8:08:25

terdege 31 december 2014 45 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_044-050 45

10-12-2014 8:08:56

BEKIJK DE K L A N T V E R H A LE N

W W W.MERWEADVIES.NL

Hij begint alweer aan zijn volgende project. Maar wie doet zijn boekhouding? U het vakmanschap. Wij de cijfers. De droom waarmee u ooit begon, de stappen die u zet, de groei die u wilt realiseren, de dilemma’s waar u voor staat, de keuzes die u maakt: ze boeien ons. Eigenlijk doen wij niets liever dan zorgdragen voor de cijfers áchter dit verhaal. De cijfers die u nodig hebt om op te sturen. De cijfers waar u tegelijk vanaf wilt omdat u meer te doen hebt dan de boekhouding. Als administratie- en belastingadviesbureau zetten we u als ondernemer centraal. Want wat zou u aan cijfers hebben zonder verhaal?

Het administratiekantoor voor ondernemers Steeds meer ondernemers kiezen voor onze • administratieve en fiscale diensten • gemakkelijke online boekhouding • samen-boekhouden-oplossing met gratis facturenscanner • aansprekende tarieven Deel uw verhaal met ons en ontdek de cijfers erachter. Bel voor een inspirerende kennismaking!

(Bijna) startende ondern emer? Bel voor advies en begin goed! Veenendaal • Tel. 0318 - 556355 • www.merweadvies.nl

Pag 46.indd 1

10-12-2014 9:26:40

China In de Chinese traditie krijgt elk jaar de naam van een dier. Op 19 februari begint het jaar van de Geit (Chinees: Wei). Het is het jaar 4651, 4511 of 4512, afhankelijk van de teltraditie vanaf de eerste Gele Keizer. Het Chinese nieuwjaar of Lentefeest is het belangrijkste feest. Het begint meestal op de tweede nieuwe maan ná de kortste dag in december en duurt vijftien dagen. Het wordt traditioneel gevierd met drakendansen, leeuwendansen en vuurwerk. Daarmee willen Chinezen traditioneel de boze geesten en het zeemonster Nian, dat tijdens Nieuwjaar aan land komt, verjagen. Het dansen zou ook geluk en voorspoed brengen. Het Chinese nieuwjaar wortelt in het taoïsme, een ilosoische en religieuze stroming. Dat blijkt uit het ritueel van het verbranden van de keukengod, uitvinder van het vuur en beschermer van haard en gezin. Zijn afbeelding hangt een jaar lang naast het fornuis. Elk jaar op de 23e van de twaalfde maand wordt dit portret verbrand. Zo kan hij een goed woordje doen voor het gezin bij de Jade Keizer of Shangdi, de taoïstische oppergod. De nieuwjaarsviering eindigt met het lantaarnfestival op de vijftiende dag van het nieuwe jaar.

oor alle Chinezen wereldwijd is het Chinese nieuwjaar, het Lentefeest, het belangrijkste feest, vertelt Mudan Li (40), directeur van de Chinese School in Amersfoort. „In China heeft iedereen dan vijftien dagen vrij; alle fabrieken zijn dicht. Maar in Nederland moeten we alles zoveel mogelijk op één dag zien te doen. Aan jullie oud en nieuw doen we niets; dat is zo’n simpel feest met oliebollen en vuurwerk.” Het Chinese nieuwjaar valt elk jaar op een andere datum in januari of februari. Dit heeft te maken met de Chinese maankalender. De rituelen van het Lentefeest hebben veel te maken met bijgeloof, erkent Li. „Het begint al voor de eerste dag van het nieuwjaar. Iedereen schrobt, zeemt en poetst zijn huis. Chinezen geloven dat ze daardoor ongeluk kunnen vermijden. Ze gaan om dezelfde reden voor ’s avonds 12 uur onder de douche en steken zich vervolgens in het nieuw.” Ze plakken die avond ook rood papier aan de posten van hun voordeur. „Rood is de kleur van blijdschap.” Met gele karakters - „we zijn immers het gele volk” - kalligraferen ze daarop goede wensen. „Dat zou helpen tegen boze geesten.”

Eten en drinken

Op oudejaarsavond proberen Chinezen zoveel mogelijk thuis te zijn. „Ze geven elkaar cadeautjes. De kinderen krijgen rode envelopjes met geld. Ik doe dat zelf ook met mijn leerlingen op school.” ’s Avonds om 12 uur worden er vuurkorven opgericht, vervolgt Li. „Mensen geloven dat ze door linksom drie rondjes en daarna rechtsom drie rondjes te rennen hun wensen kunnen laten uitkomen.” Op het Lentefeest zijn eten en drinken heel belangrijk. „Mensen uit Zuid-China bakken ’s nachts om 12 uur cake, zogeheten niángão; dat betekent: promoveren naar een hogere positie. Noorderlingen maken dan dumplings of dubloenen (jiãozi), een gerecht in de vorm van een ouderwets Chinees gouden betaalmiddel, de yuánbão.” Beide zijn symbolen van geluk en voorspoed. „Ik bak ze ook met mijn leerlingen.” Li kent deze traditie op haar duimpje. „ Voordat we ook maar één dumpling eten, oferen we er eerst drie aan de huisgod, waarvan de afbeelding in hun woonkamer staat. In sommige dumplings wordt een muntje verstopt. Wie zo’n muntje aantreft, is verzekerd van geluk in het nieuwe jaar.” Op de eerste dag maken haar ouders altijd vis klaar. „Vis

Mudan Li: „De rituelen van het Lentefeest hebben veel te maken met bijgeloof”

symboliseert overvloed. Mijn ouders hopen dat wij in het nieuwe jaar veel te eten hebben.” Op deze dag zijn getrouwde dochters traditioneel bij hun schoonouders, pas op de tweede dag bezoeken ze hun eigen ouders. Op de tweede dag vereren veel Chinezen ook de keukengod, de uitvinder van het vuur. „Mijn ouders doen dat echter niet.” Vuilnis weggooien doen ze pas op dag drie. „Anders gooi je je geluk weg.” Natuurlijk steken Chinezen vuurwerk af tijdens het Lentefestival. Het is een aankondiging van de festiviteiten. Het geknal was vroeger vooral bedoeld om kwade geesten af te schrikken. Nu is het meer een uiting van blijdschap en geluk.”

Saamhorigheid

Ook Chinese boeddhisten vieren hun nieuwjaar tijdens het Lentefeest. Ze onderscheiden zich daarmee van bijvoorbeeld Thaise boeddhisten, die hun nieuwjaar vieren op de sterfdag van Boeddha. Kah Kih Yau (29), groepsleider van de jongeren die behoren tot de Chinese boeddhistische gemeenschap van de Fo Guang Shan He Hua of Zeedijktempel in Amsterdam, is zelfs lid van de Chinese drakenen leeuwendansgroep Yat Hong. Op Chinees nieuwjaar dansen de groepsleden, verkleed als draken en leeuwen, door het centrum van Den Haag en Amsterdam en zegenen ze daar de winkels in. „Meestal begint onze nieuwjaarsviering al de avond ervoor met een dienst in de tempel. Op nieuwjaarsdag hebben we ’s ochtends opnieuw een dienst”, legt Kah Kih Yau uit. „Dan maken de monniken muziek met slaginstrumenten, terwijl ze in het Mandarijn Chinees verschillende sutra’s, boeddhistische geschriften, reciteren of opzingen. Daarbij oferen ze wierook en bidden ze. Het wordt gezien als een spirituele belevenis, waarbij we positieve energie opdoen.”

terdege 31 december 2014 47 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_044-050 47

10-12-2014 8:09:08

FEESTELIJKE KLEDING VOOR DE MOOISTE DAG VAN JE LEVEN! BEZOEK ONZE SPECIALETROUWAFDELING IN CAPELLE A/D IJSSEL VOOR BRUIDEGOM EN GAST!

www.bruidegommode.nl

Capelle a/d IJssel • Bermweg 284, 010-4506332 Zoetermeer • WC Rokkeveen, Nathaliegang 130a, 079-3628182 (in Zoetermeer geen trouwafdeling) e-mail: info@nederlofmode.nl • www.nederlofmode.nl

BOUWPLANNEN? VOLOP GENIETEN, MOOI WONEN Bouwplannen? Bestel het gratis SelektHuis magazine. 100% inspiratie • • • • • • •

Ontwerp en indeling op maat Traditionele bouw Energiezuinig (EPC ≤ 0.6) Korte bouwtijd Scherpe prijs door uitgekiend bouwsysteem Eén aanspreekpunt tot en met de oplevering Met 6 vestigingen altijd bij u in de buurt

GRATIS BROCHURE Tel. 0548-537555 www.selekthuis.nl Volg ons op Twitter! Like ons op Facebook!

AMERSFOORT

• HEDEL • MOORDRECHT • RIJSSEN • SNEEK • THOLEN

48 terdege ● 31 december 2014

Pag 48.indd 1

10-12-2014 9:27:57

Kah Kih Yau: „Ik doe positieve energie op voor de komende periode” Op dit feest komen ook heel wat gewone Amsterdammers af, weet Yau. „Het is iets bijzonders, omdat het relatief onbekend is. De hoofdzaal van onze tempel is van buitenaf te zien. Belangstellenden kunnen alles van buitenaf meebeleven, maar ook gewoon binnenlopen. Mensen zijn op zoek naar het beleven van dingen, merk ik. Ze horen de muziek en het zingen. Dat spreekt aan.” Nieuwjaarsdag is bij de Chinese boeddhisten meer een familiedag dan bij de andere Nederlanders, meent Yau. „Bij ons ligt de nadruk op de saamhorigheid binnen de familie, ook tijdens de viering van oud en nieuw. Op die dagen gaan we meestal gezellig samen Chinees fonduen.” Met oud en nieuw is de jongerenwerker ook niet vies van een Nederlandse oliebol. „Ik heb ze zelf ook wel eens gemaakt. Toen ik jonger was, stak ik gewoon vuurwerk af. Ik ben dan ook in Nederland geboren en getogen.”

Feest van kleuren

Boeddhisme De meeste boeddhisten vieren hun nieuwjaar (Vesakha Puja) in april, mei of juni. In boeddhistische landen is het een nationale feestdag. Boeddhisten tellen hun jaren vanaf de dood van de Nepalese prins Siddhartha Gautama ofwel Boeddha, de stichter van het boeddhisme. De kernlanden van het boeddhisme hanteren als sterfdatum 543 v. Chr. In Thailand, waar de boeddhistische ook de oficiële jaartelling is, breekt in mei het jaar 2558 aan. Op Vesakha Puja herdenken boeddhisten de geboorte, de verlichting (nirvana) en het overlijden (parinirvana) van Boeddha. Monniken hijsen de boeddhistische vlag en lopen driemaal in stilte rechtsom om de boeddhistische tempel. Vervolgens zingen ze liederen ter ere van de „heilige drievoudige adel”: Boeddha, zijn dharma (leer) en sangha (discipelen of monniken). Hun volgelingen brengen vervolgens eenvoudige offers zoals bloemen, kaarsen en wierookstaafjes. Deze symboliseren de vergankelijkheid van het leven. De twee dagen die Vesakha Puja duurt, leven boeddhisten vegetarisch. Ze laten symbolisch vogels, insecten en andere dieren vrij; deze mogen ontsnappen uit het lijden van hun gevangenschap. Het doel hiervan is om bevrijd te worden uit de cirkelgang van reïncarnatie, uit het ‘samsara’, het steeds weer ervaren van lijden en geboorte, ziekte en dood.

Pandit (Arya Samaj priester) Suruj Biere (66) uit Den Haag is in Suriname ook opgegroeid met de Nederlandse jaarwisseling. Hij doet eraan mee zoals elke Nederlander. „Alleen geven wij er een vegetarische draai aan. We nuttigen geen alcohol, vis, vlees, ei, garnalen of producten waarin deze zijn verwerkt.” Biere constateert dat het gros van de mensheid zich slechts naar buiten richt. „Daarom weten ze heel weinig van zichzelf af. Ik leef echter bewust zo, dat mijn leven niet in strijd is met de normen en waarden uit de Veda’s, de geschriften van wetenschap en wijsheid voor de totale mensheid.” Bij zijn hindoegeloof behoort ook dat Biere een religieuze jaarwisseling viert, de zogeheten Holi of Phagua. „Op 31 maart 2014 was het 2070e jaar ingegaan volgens de Vikramtelling. Volgens de Wereld Vedische Kalender had op die dag ook de kosmische jaarwisseling plaats: we herdachten dat de mens 1.960.853.115 jaar geleden op aarde is verschenen.” In de tempel wordt op nieuwjaarsdag een

terdege 31 december 2014 49 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_044-050 49

10-12-2014 8:09:25

Hindoeïsme In de Hindoe-godsdienst wordt elk jaar rond de maand maart het Holifeest gevierd. Volgens de hindoekalender valt de nieuwjaarsdag op de dag na volle maan in de maand Phaalguna, Daarom heet dit feest ook wel Phagwa. De voorbereidingen op Holi Phagwa beginnen 40 dagen eerder op Vasanta Panchami. Als de winter op zijn hoogtepunt is, verwelkomen hindoes de lente, die zich binnenkort zal aandienen. De manier waarop hindoes vervolgens met het Holifeest omgaan, verschilt. Aanhangers van Sanatana Dharma, het mainstream hindoeïsme, baseren zich op de Purana’s, eeuwenoude geschriften waarin de hindoemythologie is beschreven. Zij verbranden elk jaar ritueel de heks Holika. Een pandit (hindoepriester) brengt vervolgens een stip van de heilige as van de holka (tilak) aan op het voorhoofd van de deelnemers.

Pandit Suruj Biere: „We herdenken dat de mens 1.960.853.115 jaar terug op aarde verscheen” plechtigheid gehouden. De dienstdoende pandit of pandita geeft uitleg over Shrishti Samvat, het kosmische nieuwjaar, dat is ontleend aan de Veda’s. Volgens de pandit is ieder mens „vanuit de godheid bezien een kind van de Almachtige, die wij AUM noemen. Kortom, Amritasya putrah, kinderen van onsterfelijkheid. Onze hoofddoelstelling is realisatie van gerechtigheid, plezier en genot binnen de perken van de dharma, de eeuwige kosmische fatsoensnormen. Dan zal de gelukzaligheid zowel in dit leven als in onze komende levens gecontinueerd worden.” Biere hecht er sterk aan dat de jaarwisseling

een relatie heeft met de verandering in de natuur en met de seizoenen. Twee weken voor deze kosmische jaarwisseling vindt het Holifeest plaats. „Wij zien de lenteperiode als een nieuw begin in de natuur. De vogels vliegen vol verwachting heen en weer. De zaden en bollen in de grond spannen zich in om hun bijdrage te leveren aan het feest van de kleuren dat zal losbarsten.”

Aanhangers van Arya Samaj (‘vereniging van nobelen’) vinden dit verbrandingsritueel echter vrouwonvriendelijk. Zij baseren zich in navolging van hindoeleraar Swami Dayananda Saraswati op de Veda’s en wijzen onder meer de Purana’s af. Anders dan de Sanatana Dharma-aanhangers geloven ze niet in avatars (menswordingen van goden), voorouder- en beeldenverering, pelgrimages en het offeren in tempels, omdat die nergens in de Veda’s worden bevolen. Ook heeft de Arya Samaj een monotheïstische visie. Daarin verschilt ze van Sanatana Dharma, die een veelheid van goden vereert, waaronder Vishnu, Brahma, Krishna, Rama en Shiva. Alle hindoes doen echter mee met het kleurenfeest. Ze besprenkelen elkaar met verschillende geuren (parfum en reukwater), bepoederen elkaar in verschillende kleuren en begieten elkaar met gekleurd water. De verschillende kleurstoffen symboliseren de verschillende kleuren en geuren van de in bloei staande natuur. Aankomend voorjaar start zo het jaar Vikram Samvat 2071. Deze hindoe-jaartelling is begonnen met de overwinning van de Indiase koning Raja Vikramaditya op het Sakas-volk in 57 v. Chr.

50 terdege ● 31 december 2014

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_044-050 50

10-12-2014 8:09:46

Familie Zandvoort kiest deze winter voor terdege

En jij? Krijn de Jong

Exodus

Elke maand bezoekt hij een Amsterdamse preekplek. „Een kerk moet altijd open zijn, als huis van gebed.”

In een opvanghuis in Venlo klauteren vrouwen na hun detentie, mét hun kinderen, uit een diep dal.

terdege

8x Terdege 8x Minimagazine Kits 10 december 2014 32e jaargang nr. 5/6 Los nummer: € 5,95

reformatorisch familiemagazine

Gezelligheid „Het zit in kleine dingen”

nu 4 maanden voor

€19, Thema ‘Vrouw’ Mijn thuis Wonen met uitzicht op de Merwede Portret Christine Simonse woonde met haar gezin ruim twaalf jaar in Afrika Opvoeding Kindertranen

Snel regelen? Ga naar www.terdege.nl/actie of bel 055 - 53 90 300

terdege Pag 51.indd 1

Voor elk moment in je leven 9-12-2014 6:15:15

Lammycoats (lamsvacht: mantels / jassen) Mooie, grote collectie voor dames en heren U weet wel, leer / suède buiten en vacht van binnen. Een jas, zeer licht in gewicht en draagbaar van ± eind oktober t/m april. Zeer functioneel dus... en uitstekend geschikt óók voor de mildere winter. Zowel dames- als heren collectie. Zowel kleine als grote maten.

Mantels - Bodywarmers - Voeringen Hoeden - Mutsen en accessoires

Maatwerk Bontreiniging (Furcleanen) ● Bontbewaring (mei t/m oktober) ● Modernisering en reparaties

● ●

Reparaties en omwerkingen worden vrijblijvend getaxeerd en vakkundig verzorgd. Specialiteit: Uitgelaten Nertsmantels Bij aankoop: eventueel inruil van bont mogelijk

BONT

●

LEDER

●

LAMMY

Hoofdstraat 168 -Tel. 055 - 5218094 - Apeldoorn

INFRAROOD SAUNA’S VOOR THUISGEBRUIK Beste prijs-kwaliteit-verhouding Ruim 20 jaar ervaring Uitmuntende service

Vanaf

575,De belangrijkste voordelen van een infraroodsauna: ◆ Pijnverlichtend bij o.a. Reuma, ﬁbromyalgie, hernia e.d. ◆ Verbeterde doorbloeding en stofwisseling van de spieren ◆ Goed hulpmiddel tegen acne, eczemen, psoriasis

Bezoek het inspiratiecenter van 4LC

4LC heeft altijd een infrarood sauna die bij u past! 4 Life Comfort Kosmonaut 18 3824 MK Amersfoort Tel. 06 31 97 92 63 info@4lifecomfort.nl www.4lifecomfort.nl

voor meer voordelen: www.deinfraroodstore.nl

Steun een evangelist! ‘Onbereikten’ oggelegen bereiken in de ho China bergdorpen van op uit. ken er dagelijks Evangelisten trek angelist! Adopteer een ev ek kunnen Voor € 25 per we . zij hun werk doen Helpt u hen?

Wat mag de Woord-verkondiging in China u kosten? Uw gift online via onze website of op rekeningnummer: NL59 INGB 0003 1555 32

Bonisa Z E N D I N G

52 vrouw ● 31 december 2014

Pag 52.indd

12฀12฀2014

5฀54฀40

NUMMER 7 . JAARGANG 32 . VROUW@TERDEGE.NL HET PORTRET . OUDER EN KIND . MIJN STIJL . GESPOT

PAGINA

Portret Jolanda Bloos: „Je eigen fruit plukken is heerlijk”

PAGINA

Opvoeding Hoe bescherm je kinderen tegen occultisme?

vrouw 31 december 2014 53 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_053-066 53

12-12-2014 9:01:49

he t p or tr e t

54 vrouw ● 31 december 2014

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_053-066 54

12-12-2014 9:03:12

Tuinieren t e h n e s s u t

onkruid

„Bedankt dat je zo eerlijk bent!” Het is een van de reacties onder een blog van Jolanda Bloos (43) uit Bruchem. Ze is er blij mee, want eerlijkheid vindt Jolanda belangrijk. Ook als ze vanaf volgende maand voor Terdege een tuinrubriek gaat verzorgen. „Ik heb er een hekel aan om iets mooier te maken dan het is.” tekst Mariska Dijkstra-Wolters foto’s Anton Dommerholt

Haar spa staat nog in de voortuin van haar koeienboerderij, dicht bij de snelweg. Het onkruid groeit er inmiddels bijna tegenaan. „Kijk, dat typeert wel zo ongeveer hoe het gaat met mij en tuinieren. Ik vind het heerlijk om buiten bezig te zijn en ik heb het geluk dat we de ruimte hebben om van alles te experimenteren. Maar ja, de tijd hè. Ik heb ook zes kinderen die aandacht vragen. En een lijf dat soms dienst weigert. Met dat laatste heeft ze erg geworsteld. Ook met God. „Ik dacht: Ik zou toch een betere boerenvrouw en moeder zijn als ik wat sterker was? Waarom heb ik dan toch die astmatische bronchitis? Waarom loop ik dan toch steeds tegen grenzen aan? Wanneer mijn lichaam dat aangeeft, stopt het. Dan ga ik een halfuurtje plat. Ook al

is het huis nog niet netjes. Of de tuin nog niet aan kant. Paulus heeft het over een doorn in het vlees. Zo ervaar ik het soms ook. Ik heb ook mijn grens. Maar net als Paulus ben ik het niet alleen negatief gaan zien. Door mijn ziekte ben ik meer gaan beseffen dat ik alles alleen in afhankelijkheid van God kan doen.”

Bloggen Zo’n zes jaar geleden begon Jolanda met het schrijven over haar leven op het platteland. Dat doet ze in een blog op www.spilvanhetgezin.blogspot.nl. Ze schrijft over haar gezin, over het inmaken van groenten, over haken, over kalfjes die worden geboren. Het leuke van het bloggen vindt ze dat ze anderen blijkbaar echt iets kan leren. „Veel lezers bleken bijvoorbeeld niet te weten

vrouw 31 december 2014 55 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_053-066 55

12-12-2014 9:15:07

(Anti-) conceptie op natuurlijke basis!

Baby-Comp

Lady-Comp

pearly

Deze drie cycluscomputers berekenen met de temperatuurmethode uw vruchtbare dagen. Na een dagelijkse orale meing geven zij aan of u al dan niet vruchtbaar bent.

Al onze cycluscomputers: • zijn heel betrouwbaar (99,3 % of Pearl-Index 0,7!), • zijn eenvoudig en snel (30-60 seconden), • houden rekening met temperatuurafwijkingen.

Nu 15% korting!

Lady-Comp/Baby-Comp/pearly kosten resp. €345,- €495,- en €695,-

Want: vanaf 5 januari hebben we een nieuw model! HOGEPAD 1/15, RIJSSEN | 0548-522329 WWW.ZANDSTRAHOEDEN.NL

Meer weten? Kijk op onze website: www.ladycomp.nl * zolang de voorraad strekt

Wim Kanstraat 40

7558 ZW Hengelo

Tel: 074 278 09 31

E-mail: info@ladycomp.nl

Mooie stijlvolle zwangerschapskleding koopt u online bij Growing Position Persoonlijke service en verrassend voordelig. webshop plus

Recreëren in het Zuid-Limburgse heuvelland voor een betaalbare prijs (2-20 pers).

www.terlingerhoeve.nl

MAATWERK IN: KEUKENS, MEUBELS, BALIES’S, WINKELINTERIEUR WIJ LEVEREN AAN BEDRIJF EN PARTICULIER OPENINGSTIJDEN: MA. - VR. 8.00 - 17.00 UUR, ZA. 9.00 - 12.30 UUR ZONDAGS GESLOTEN

WWW.HUTTINGA-INTERIEUR.COM OOK VOOR LOSSE MATERIALEN BENT U WELKOM CURIESTRAAT 3B, EDE / VEENENDAAL

56 vrouw ● 31 december 2014

Pag 56.indd

12฀12฀2014

5฀34฀39

dat een koe pas melk gaat geven nadat ze een kalfje heeft gehad. Voor mij is dat heel vanzelfsprekend, maar voor een heel aantal Nederlanders niet meer.” Het schrijven over haar leven bleek voor Jolanda zelf helend te werken. „Ik begon op een gegeven moment te denken: Is dit het nou? Mijn leven? Ik vond alles vrij eentonig. We zitten hier overal ver vandaan en ik miste sociale contacten. Door erover te schrijven, ging ik me realiseren dat ik eigenlijk een heel afwisselende ‘baan’ heb. En ik ontdekte dat ik het kán, hoe simpel ook, deze stukjes schrijven. En de reacties waren goed. Ik moet eerlijk zeggen dat dat ook iets met mijn zelfbeeld heeft gedaan.”

„Ik kijk altijd eerst even wat er in de tuin staat, voordat ik ga koken”

Schone schijn Haar lezersgroep groeide snel. Velen laten onder iedere nieuwe blog hun reactie achter. Vooral Jolanda’s eerlijkheid wordt door mensen gewaardeerd. „Daar ben ik blij mee, want ik vind dat we met z’n allen veel te veel de schone schijn ophouden. Juist ook in christelijke, reformatorische kring zijn we daar sterk in. Als het er van buiten allemaal maar netjes uit ziet, is het wel goed. Zo zit ik dus niet in elkaar. Natuurlijk, een mens hoeft niet alle vuile was buiten te hangen. Maar ik ga bijvoorbeeld hier niet uren staan poetsen voordat er visite komt.” Voor Terdege zal ze zich in haar rubriek vooral gaan focussen op tuinieren. Ook daarin is ze van plan eerlijke verhalen te brengen. „Ik ga niet verkondigen dat tuinieren altijd leuk is, want dat is het niet. We wonen hier op zeer groeizame kleigrond. Dat heeft voordelen, maar ook veel nadelen. Want niet alleen de planten groeien hard, ook het onkruid. En ik vind onkruid trekken dus echt niet leuk. Zeker niet

als het heeft geregend. Dan is het er bijna niet uit te krijgen. Het is heerlijk om uit eigen tuin te kunnen eten, maar je moet er wel echt iets voor doen.”

Droomtuin

We lopen naar buiten. Na een lik van de hond laat Jolanda voor het huis haar siertuin zien. „Je ziet het al: daar moet ik echt weer een keer mee bezig. Ik hoop dat het schrijven van die rubriek werkt als een goede stok achter de deur om weer eens actief in de tuin aan de slag te gaan. Waar mijn droomtuin uit bestaat? Ik ben dol op hortensia’s, Chinese rozen of vergeet-me-nieten met groot blad. Verder plant ik graag vlinderstruiken, gewoon omdat ik dol op vlinders ben.” Áchter de boerderij liggen een kruidentuin en een moestuin. Er staan nog wortel, prei en boerenkool in. Elk jaar poot ze in ieder geval ook aardappels. Dat is ze als dochter van een aardappelboer aan haar stand verplicht. „Het toont nu allemaal wat triest. Maar ja, dat is nu eenmaal hoe een tuin er nu uit ziet. Mijn tuinrubriek start in de winter; dat gaat een uitdaging worden. Want meestal is dat de tijd dat de boel wat stil ligt.” Het terrein rond de boerderij staat verder vol met fruitbomen en -struiken. „Rond de mestsilo bijvoorbeeld heb ik appels, stoofpeer, pruimen, abrikoos en bessen gezet. In de lente is dat een schitterend gezicht, met al die bloesem. Het is zo heerlijk om fruit gewoon uit je tuin te kunnen plukken. Net als bramen. Die zijn ook

vrouw 31 december 2014 57 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_053-066 57

12-12-2014 9:15:24

Thuis

Een beroemd pijporgel bespelen?

ZORG EN LIEFDE VOOR DE ZWAKKEREN IN BETHLEHEM E.O. WWW.JEMIMA.NL

stort uw gift!

IBAN NL53 RABO03675075 60

AL VANAF

€ 7499,-

VLOERTEGELS WANDTEGELS

Menuett Menuett

orgelmakerij

WWW.STEENBERGENBINNENTEGELS.NL SHOWROOM: STATIONSWEG 10, DE KLOMP (EDE GLD)

E. Treur Kroostweg 22 3704 ED Zeist Tel. 030 - 692 42 58 06 - 57 31 56 89 www.begrafenisondernemingtreur.nl info@begrafenisondernemingtreur.nl

Avanti Avanti

Harmonique Harmonique

bel dirireecctt (0318) 89 02 02 bel d (0318) orgelmakerij.com 89 02 02 orgelmakerij.com

orgelmakerij

Intern Transport r Onderhoud | Verkoop | VVerhuur erhuu

Begrafenisonderneming Treur UW SPECIALIST VOOR STILL EN LINDE HEFTRUCKS Wij leveren zowel nieuwe als gebruikte heftrucks. Tevens verlenen wij onderhoud en service op locatie.

Wilsbeschikkingboekjes zijn bij ons verkrijgbaar om uw wensen ten aanzien van uw begrafenis vast te leggen.

www.hevotec.nl

Jutestraat 4 | 7461 TR Rijssen | 0548 - 701303 | info@hevotec.nl

58 vrouw ● 31 december 2014

Pag 58.indd

12฀12฀2014

5฀57฀18

heerlijk. Die braam moet trouwens wel weer erg nodig worden gesnoeid, zie ik nu.”

paardenbloemen. Heel erg leuk om te doen, was dat. Maar het kost wel enorm veel tijd.”

Niet zelfvoorzienend

Altijd wat te doen

Hoewel ze een grote tuin heeft, is ze niet helemaal zelfvoorzienend. „Ik kijk altijd eerst even wat er in de tuin staat, voordat ik ga koken. Zijn mijn aardappels op? Dan koop ik die gerust in de supermarkt. En ik let erop dat ik niet elke dag hetzelfde eet. Staat de tuin vol wortels, dan nog eet ik die maximaal een keer per week. Anders gaat het tegenstaan. Koop ik iets in de winkel, dan let ik op de seizoenen. Dat heeft volgens mij ook met goed rentmeesterschap te maken. Je zult mij niet snel aardbeien zien kopen in oktober. Witlof eet ik trouwens wel weer het hele jaar. Gewoon omdat de jongens daar dol op zijn. Gezonde voeding vind ik belangrijk. Ik kook hier vaak Hollandse kost. Maar ik maak ook wel nasi of macaroni. Dan wel zonder zakje. In helemaal e-nummervrij geloof ik niet zo. Dat vind ik wat overdreven. Dat is met pubers in huis niet te doen. In mijn boodschappenkar zit dus ook een zak bolognaisechips.” Zelf broodbakken doet ze graag. En het liefst zou ze alle koekjes zelf maken. „Maar daar komt het dus gewoon niet van. Ik weet niet hoe anderen dat doen, maar mijn tijd en energie zijn soms gewoon op. Dus koop ik regelmatig koekjes in de supermarkt. Die smaken ook goed, maar zijn nooit zo lekker als zelfgebakken.” Het liefst zou ze nog meer dingen zelf maken. „Ik maakte ooit gelei van

Die tijd, daar stoeit ze regelmatig mee. „Er is hier altijd wat te doen. We hebben zes kinderen, drie tienerdochters en drie zonen op de basisschool, die allemaal weer hun eigen aandacht vragen. We hebben bovendien zestig melkkoeien, die dag in dag uit, zowel ’s morgens vroeg als ’s avonds, worden gemolken. Ik heb een groot huis, ik zou hele dagen kunnen vullen met poetsen, maar dat doe ik dus niet. Dat zou me geen voldoening geven. Ik vind andere dingen ook belangrijk. Zo help ik op de basisschool waar mijn jongste drie kinderen op zitten met het inrichten van een bibliotheek. Boeken hebben m’n hart. M’n kinderen lees ik graag voor. En als ik zelf even rust nodig heb? Dan pak ik een boek. Heerlijk!” Verder struint Jolanda graag in de kringloopwinkel. „Ik ben een grote fan. Ik haal er van alles. Ook kleding dus. Ik kan heel blij worden als ik voor een van de jongens een broek voor 2 euro vind. Ik vind het sowieso niet nodig veel geld aan kleding uit te geven. Vijftig euro voor een rok voor mezelf is mijn maximum. Ook al zou ik het kunnen betalen, dan nog zou ik niet graag 150 euro neertellen als het ook voor minder kan.”

„Het is zo heerlijk om fruit gewoon uit je tuin te kunnen plukken” vrouw 31 december 2014 59 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_053-066 59

12-12-2014 9:15:45

o u der d en kin

Engelen bestaan. Daar twijfelen we niet aan, want het staat in de Bijbel. Duivels bestaan ook en ook daaraan twijfelen we niet. Toch vraag ik me af wat ik nu concreet geloof. Geloof ik alleen dat ze bestaan of geloof ik ook dat ze hun werk trouwer doen dan de meeste mensen? Eén ding weet ik zeker: de duivel vindt het prima als wij alleen geloven in zijn bestaan. Tijd om eens stil te staan bij zijn werk.

Margre et

Godsvrezeen

g e t g n i m r e h c beste bes

occultisme

Occultisme, de strik van de duistere machten van satan. Iedere christenouder hoopt dat zijn kind er nooit door gevangen zal worden. Maar kun je hen er helemaal bij vandaan houden? Prof. dr. M.J. Paul, wiens hulp vaak wordt ingeroepen als jongeren (of ouderen) in de ban zijn van het occulte, denkt van niet. „Je hoeft hen maar te laten bladeren in een folder van de speelgoedwinkel, en ze stuiten op een veelheid aan games, ﬁlms en zelfs legoﬁguren die alle iets magisch hebben.” tekst Margreet van den Berg-van Brenk illustratie Mariska Vos

60 vrouw ● 31 december 2014

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_053-066 60

12-12-2014 10:54:28

redactie Gisette van Dalen

g e s po t

<!gespot!>

he t t e r t r o p

<!portret!> <!vp!> *

* *

* * * Voordat prof. Paul ingaat op de vraag hoe je als ouders je kind tegen occultisme kunt beschermen, wil hij het onderwerp in het juiste perspectief zetten. „Ik begin * graag met spreken over de macht van God. Wij mensen zijn schepselen en kunnen uit onszelf nooit tegen de satan op. Zijn macht moet je niet bagatelliseren, want hij gaat nog rond als een briesende leeuw. Maar we mogen kracht putten uit de realiteit dat de Heere Jezus de satan heeft overwonnen. De Heere Jezus weerstond hem in de woestijn door zich te beroepen * op het Woord. En zo mogen wij dat ook doen. Voor de kracht van de Heere Jezus moet de satan altijd wijken.” * De beste bescherming tegen occultisme is dan ook de persoonlijke vreze des Heeren. „Als je als ouders goed over de Heere en over Zijn dienst spreekt, dan straalt dat uit naar de kinderen. Ze kunnen aan je zien en van

* *

je horen dat de dienst van de Heere iets moois is, iets heerlijks.” Een niet denkbeeldig gevaar bij jongeren is, volgens de hoogleraar, dat ze zichzelf overschatten in de strijd tegen de satan. „Ze zijn geneigd te denken dat ze het zelf wel kunnen. Daarom moeten we hen als ouders leren wat Psalm 91 betekent. Dat God als een schuilplaats is en dat je die schuilplaats nodig hebt om veilig te leven. Heel belangrijk in dit verband is ook Efeze 6, de geestelijke wapenrusting.”

Verder raadt prof. Paul ouders aan om, in navolging van Petrus, * nuchter en waakzaam te zijn, omdat de tegenpartij altijd doorgaat met het zoeken naar wie hij zou kunnen verslinden. „Laten de listen van de satan je niet onbekend zijn. Velen weten wat vroeger de listen waren, maar zijn tactiek verandert om de zoveel jaar. Hij zoekt de plekken waar hij het gemakkelijkst ingang vindt en laat geen mogelijkheid onbenut.”

vrouw 31 december 2014 61 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_053-066 61

12-12-2014 10:53:17

Speciaal

voor u als abonnee van Terdege...

Korting

Voordeelarrangement in Twente

€ 50,00 p.p.

Genieten van de natuur en van Twentse gastvrijheid 3-daags Erdee voordeelarrangement: Ontvangst met koffie/thee en lekkernij 2x overnachting met heerlijk Twents ontbijtbuffet 2x een heerlijk 3-gangen diner Gratis gebruik sauna Gratis gebruik massagestoel Gratis fietsen wandelroutes

Reis af naar het ‘Twentsche land’ en ontdek de schitterende natuurpracht van dit fraaie stukje Nederland. U verblijft in het gemoedelijke 3-sterren Landhotel ’t Elshuys in Albergen. Een ideale locatie om te genieten van de prachtige natuur en de Twentse gastvrijheid!

Er zijn tevens enkele kamers zonder eenpersoonstoeslag te

Het sfeervolle hotel is landelijk gelegen inTwente en een ideale uitvalsbasis voor het maken van prachtige iets- of wandeltochten door hetTwentse coulisselandschap. Weiden, bossen, beken en watermolens wisselen elkaar af in een prachtig glooiend landschap met schitterende vergezichten. In het nabijgelegen kunststadje Ootmarsum kunt u een bezoek brengen aan één van de vele kunstgalerieën of het Openlucht-

boeken!

museum.

Gratis WiFi & parkeren Abonneevoordeel: € 99,- per persoon i.p.v. € 159,- per persoon. Actie is geldig t/m 30 mei 2015. Voorwaarden: Bovenstaande prijs is exclusief toeristenbelasting à € 1,50 p.p.p.n. en reserveringskosten à € 7,50 per reservering.

Informatie en reserveren kan uitsluitend bij Goedverblijf.nl via www.goedverblijf.nl/erdee0814

terdege Pag 62.indd

Of telefonisch op werkdagen van 9.00 uur tot 18.00 uur via 085 - 489 90 19.

Kijk voor meer informatie op terdege.nl/abonneevoordeel

12฀12฀2014

6฀00฀38

„De tactiek van satan verandert om de zoveel jaar”

Uitleg

Ouders van jonge kinderen doen er volgens prof. Paul goed aan hun kinderen zoveel mogelijk te vrijwaren van alles wat maar enigszins in de buurt komt van magie, halloween of iets anders dat bovennatuurlijk is. „Als je zoontje in de winkel de legovariant met van die rare ﬁguren kiest, dan hoef je die niet voor hem te kopen. Laat hem maar kiezen uit de andere, gewone soorten. Daar hoef je niet veel bij uit te leggen.” Die uitleg is op latere leeftijd wel goed, meent prof. Paul. „Ze moeten er iets over weten, want ze kunnen er op veel manieren mee in aanraking komen. Door boeken, ﬁlms en muziek, tijdens hun bijbaantje, door medescholieren. Als ze er niets van weten, onderkennen ze het ook niet.” Zelf is prof. Paul bij groepen jongeren terughoudend in wat hij zegt, omdat hij de jongeren niet kent. „Ouders kunnen beter inschatten hoeveel informatie hun kind nodig heeft. Niets weten is niet goed, te veel weten ook niet, zeker niet voor jongeren die nieuwsgierig zijn en graag grenzen opzoeken.”

Risicogroepen Prof. Paul maakt zich over drie groepen jongeren extra zorgen, omdat ze extra vatbaar zijn voor occultisme. „De eerste is de groep jongeren die zijn opgevoed met een godsdienst die vooral

bestaat uit negatieve zaken en wettische regels op bepaalde gebieden. Omdat er ook gebieden zijn waar thuis nooit over gesproken wordt en waarvoor als het ware geen regels zijn, lopen deze jongeren grotere kans het juist in die gebieden volop te zoeken. Een tweede risicogroep vormen de jongeren die luisteren naar gothic-muziek en heavy metal. Vak hebben ze in eerste instantie geen idee waar ze naar luisteren. Teksten verstaan ze niet en van de achtergrond van de artiesten weten ze ook niet veel. Als ze zich daarin gaan verdiepen, komen ze al snel in aanraking met het occulte. Als deze jongeren dan ook nog eens kampen met minderwaardigheidsgevoelens en buiten de groep vallen, zijn ze erg vatbaar voor methodes waarbij ze leren anderen te beïnvloeden. De derde groep is kleiner: jongeren met een christelijke achtergrond die over God horen spreken, maar Hem nooit ervaren. Zij hebben bijvoorbeeld in hun omgeving een overlijden meegemaakt en zijn diep teleurgesteld dat hun gebed om genezing niet verhoord is. Deze jongeren zijn er heilig van overtuigd dat er ‘iets’ is. Ze concluderen bijvoorbeeld uit het overlijden dat God niet helpt en gaan elders ervaringen zoeken. Ze missen een Bijbelse visie op lijden en sterven. En daarin staan ze helaas niet alleen.”

Paniek om voorspelling Op een maandagmiddag gaf ik catechisatie voor de brugklassers. Die kwamen dit keer heel rustig binnen. Er was een zekere beklemming. Al snel bleek dat er kort geleden een leeftijdgenoot van hen was overleden. Je probeert dan natuurlijk mee te leven. Maar opeens zei een van de jongens: „Het ergste is dat wij dit van tevoren wisten.” Ze hadden iemand in de klas die de toekomst kon voorspellen en die had drie weken terug gezegd: „Over 21 dagen, op die dag, zal die jongen sterven!” En dat was exact zo gebeurd. „Dominee, hoe kan dat dan? Hoe weet iemand de toekomst? Is dat van God?” Ik vroeg wat door en het bleek dat die jongen thuis deed aan waarzeggerij, onder andere met een Ouija-bord. Het bord bevat de letters van het alfabet, de cijfers nul

tot negen en de woorden ja en nee. In een spiritistische seance vragen deelnemers dan of een geest antwoorden geeft door middel van bewegingen van een glas. Het glans danst naar de letters en cijfers toe. Dit wordt ook wel glaasje draaien genoemd. Op die manier was dus van tevoren duidelijk geworden dat de jongen op die dag zou sterven. Ik merkte een geweldige angst bij die jongeren: Misschien dat hij morgen of overmorgen tegen mij zegt wat mijn lot is! Eén jongen was bijna in paniek en zei: „Ik wíl niet weten hoe lang ik nog te leven heb, of het nog een paar dagen is of dat ik wel 80 jaar zal worden. Ik wíl het niet weten, maar wat moet ik nu

doen als hij morgen naar mij toe komt en zegt: Jij hebt nog zo lang te leven!?”

Wapenrusting We hebben er wel drie weken over gedaan om door te spreken wie satan is, hoe zijn rijk in elkaar zit, hoe het zit met boze geesten en demonen en hoe machtig satan is. Hij kan inderdaad voor een deel de toekomst voorspellen en als hij dat doet, zorgt hij er zoveel mogelijk zelf voor dat het uitkomt. Daarom is het ook zo erg om er geloof aan te hechten. Ik heb de jongeren gewezen op de macht van God, op de wapenrusting van Efeze 6. Als zij dat geloven, mogen zij reageren met te zeggen dat de occulte voorspellingen niet uit zullen komen.”

vrouw 31 december 2014 63 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_053-066 63

12-12-2014 10:52:53

Functioneel, stoer en

Miskoop Okergeel is deze winter een echte modekleur. Helaas maakt de kleur Leonie erg bleek. Wil je graag zo’n modieus item dragen, kies dan liever voor een kledingstuk of accessoire dat niet meteen invloed heeft op de kleur van je gezicht.

eenvoudig Leonie van der Zwan (34), getrouwd en moeder van drie zoons, is afgelopen jaar 25 kilo afgevallen. Tijd om de bezem door haar garderobe te halen en te kijken wat mooi staat bij haar nieuwe ﬁguur. tekst Corina Bakker foto’s Anton Dommerholt

Naast huisvrouw is Leonie ook jeugdverpleegkundige. Ze wil er graag goed uitzien, maar de kleding moet zeker ook functioneel, stoer en eenvoudig zijn. Op de foto links zien we Leonie in een lekker warm gebreid vest. Tijdens het stijladvies komen we erachter dat ze zichzelf nog niet zo slank ziet als ze in werkelijkheid is. Ook in haar nieuwe garderobe zit nog veel ‘verhullende’ kleding. Ze heeft een prachtige taille, maar daar zien we bij dit vest niets van terug. Omdat ze graag lange vesten draagt, adviseer ik haar om bij een volgende aankoop erop te letten dat het een getailleerd of een overslagvest is.

Langer en slanker Leonie denkt dat jurken haar niet mooi staan, omdat haar onderlichaam iets zwaarder is in verhouding met haar bovenlichaam. Het tegendeel blijkt als ze een jurk van twee soorten soepele stof van het merk Supertrash past. De zwarte stof volgt haar lichaamsbe-

„Aan strakke kleding moet ik nog erg wennen” lijning en door de panty en laars ook in het zwart te dragen, maakt dit haar onderlichaam langer en slanker. De vrolijke kobaltblauwe kleur van het lijfje staat prachtig bij haar ogen.

Tip Zet kleuren slim in. Draag donkere tinten op de gebieden waar je geen aandacht wilt. Gebruik opvallende kleuren en/of dessins op plaatsen waar je tevreden over bent. Je leidt zo de aandacht naar de juiste plek en verdoezelt je ‘probleemzone’.

64 vrouw ● 31 december 2014

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_053-066 64

12-12-2014 9:28:06

Reactie van Leonie „Ik heb samen met mijn zus een superleuke dag gehad. Het is echt verbazingwekkend wat kleur met je doet. Ik heb veel geleerd en ga er zeker mee aan de slag. Ik heb ook gezien dat ik prima getailleerde kleding kan dragen, al is de jurk van Supertrash niet iets wat ik zelf zou kopen. Aan strakke kleding moet ik toch nog erg wennen.”

m ij n st ij l

Door het kleurverschil op taillehoogte wordt de slanke taille subtiel geaccentueerd, zonder dat Leonie het gevoel heeft dat het strak zit. Ze heeft van nature een goed silhouet. Daarvan kan ze proﬁteren door licht getailleerde kleding te dragen. Deze winter zie je veel rechte en vormeloze kleding. Die laten Leonie kleiner en vierkanter ogen. Omdat ze een hekel heeft aan riemen en ceintuurs, kan ze ook kiezen voor een deelnaad op taillehoogte, klepzakjes of overslagjurken en -vesten. De enkellaarsjes passen prima bij de natuurlijke stijl van Leonie. Toch zou het leuk zijn er een hakschoen bij te dragen. Als je geen hakjes gewend bent, kun je eens een sleehak proberen. Bij wat kortere benen is het belangrijk om erop te letten dat je hak dezelfde kleur heeft als de schoen, anders wordt het te rommelig.

Informatie Ook een kleuren stijlanalyse? Stuur een mail met adresgegevens naar vrouw@terdege.nl. Corina Bakker kiest uit je garderobe een mooie outﬁt en geeft tips over welke kleding het beste staat. Meer info: www.studioaviva.nl.

vrouw 31 december 2014 65 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_053-066 65

12-12-2014 9:28:23

redactie Gisette van Dalen

g e s po t

KLM-kastje Ooit liep achter deze trolley (€ 150,00) een stewardess van KLM. Nu wacht hij bij woonwinkel Hal72 in Alkmaar op een nieuwe eigenaar. Plankjes erin en er staat in de badkamer of keuken een origineel kastje. Meer info: hal72.nl.

Leestip Hoe vertel je kinderen wat chemotherapie is? Welke opmerkingen kun je als omstander beter niet maken? Hoe ga je als ouderpaar om met het verdriet omdat je kind ziek is. Schrijver Bert Wiersema en zijn dochter Klarine Sikkema (27), moeder van drie kinderen, beschrijven elk vanuit hun eigen perspectief hoe ze de afgelopen twee jaar hebben beleefd. Klarine als kankerpatiënt, echtgenote en moeder, Bert als vader. ‘Regenboog in de woestijn’ (ISBN: 9789491844263; € 14,95) is een indringend geschreven boek dat tot steun kan zijn voor mensen die met een ernstige ziekte te maken hebben.

Hoge hakken Hulp nodig? Trek schoenen met hakken aan. Een onderzoeker aan de Universiteit van Zuid-Bretagne ontdekte dat mannen vrouwen sneller te hulp schoten als zij op hakken liepen. Op vrouwen had de hakhoogte overigens geen invloed.

Flamingo’s tellen Opvallende behangprints zijn helemaal hip. Vrolijk een wand eens op met dit nieuwe behang van Eijfﬁnger (€ 62,95 per rol (10 meter); collectie script). Meer info: eifﬁnger.com.

Zoete koek Bij koek-it.nl kun je kiezen uit ruim vierhonderd koekvormen. Van kinderwagen tot brandweerauto. En van hart tot ijskristal. Staat je favoriet er nog niet bij? Schaf dan een doe-het-zelf-pakket aan en maak ’m zelf.

66 vrouw ● 31 december 2014

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_053-066 66

12-12-2014 9:54:18

moerstaal

weg Muziek • Zaterdag 3 januari (19.30 uur): Koor- en samenzangavond t.b.v. Hudson Taylor Stichting in Grote Kerk, Middelharnis. M.m.v. Jong Dameskoor Shira o.l.v. Peter Wildeman. Toegang gratis, collecte voor Hudson Taylor Stichting. • Vrijdag 9 januari (20.00 uur): Concert t.b.v. Hudson Taylor Stichting in Dorpskerk, Bodegraven. M.m.v. Young Ladies Choir Hadassah o.l.v. Ria v/d Noort, Jongerenkoor Dei Gratia (Lisse) o.l.v. Hugo v/d Meij, Mark Brandwijk (orgel en piano), Jantine Kalkman (trompet) en Janine Wilbrink (solo). • Zaterdag 10 januari (19.30 uur): Nieuwjaarsconcert in Grote Kerk, Cortgene 8, Alblasserdam. M.m.v. Shaare Zedek Koor o.l.v. Bert Noteboom, Urker Zangers o.l.v. Jacob Schenk, Marco den Toom (orgel), Arie v/d Vlist (vleugel), Kees Alers (dwarsfluit) en ds. E. Gouda (meditatie). Toegang vrij, collecte t.b.v. Shaare Zedek Ziekenhuis (Jeruzalem). • Zaterdag 10 januari (19.30 uur): Nieuwjaarsconcert in Maartenskerk, ’s-Gravenpolder. M.m.v. Joost van Belzen en Peter Wildeman (orgel en vleugel), jeugdkoor David (Borssele) en Sensitivo Panfluit-Ensemble o.l.v. Jolanda v/d Wege. T.b.v. Hudson Taylor Stichting. Reserveren: www.peterwildeman.nl • Vrijdag 6 februari 2015 (19.30 uur): Betuwse Mannenzang (psalmzang met bovenstem) in St. Maartenskerk, Tiel. M.m.v. Jan Quintus Zwart, Marco den Toom, Arjan & Edith Post, Bovenstemgroep NoordOost Veluwe en Betuwse Bovenstemgroep. Toegang gratis (uitsluitend mannen); collecte voor Bonisa Zending.

Expositie • T/m 24 januari: Expositie in Cultuurfabriek, Kees Stipplein 74, Veenendaal, over fusillade van 20 november 1944. Een van de slachtoffers was ds. B.J. Ader, wiens vrouw ‘Een Groninger pastorie in de storm’ schreef. Entree: € 4,00; 12-17 jaar € 2,00; t/m 12 jaar gratis.

Jan van Klinken freelance journalist

Selfiestick

Als u dit leest, is de uitslag bekend van de verkiezing van het Woord van het Jaar. Ook de woorden die het niet haalden, zijn interessant. Ze zeggen vaak veel over de tijdgeest. Twee genomineerde woorden waren jihadgezin en kalifaatganger. Enkele jaren geleden waren ze nog helemaal niet in omloop. Nu hoef je alleen maar IS te zeggen. Er gaat achter zulke woorden een hele wereld schuil. Hetzelfde geldt in zekere zin voor selfiestick, nog zo’n genomineerd woord. Dat is een klein hulpmiddel waarmee je van jezelf een foto kunt maken, een zogeheten selfie, die je dan vervolgens op Facebook plaatst. De opmars van selfies is typisch iets van deze tijd. Wat voorheen laatdunkend “met jezelf te koop lopen” werd genoemd, is nu heel gewoon. We leven immers in het ik-tijdperk. Een ander woord dat mijn aandacht trok, is moestuinsocialisme. Dat woord is ook weer verbonden met een groter verhaal. Volgens een PvdA-politicus moeten mensen die het wat minder hebben maar aan de moestuin. Zo kun je, om in stijl te blijven, heel goed je eigen

Schimpend werd gesproken over moestuinsocialisme boontjes doppen. Zowel links als rechts stak er de gek mee. Schimpend werd gesproken over moestuinsocialisme. Je hebt dus nogal wat woorden nodig om het uit te leggen. Nog mooier vond ik indertijd het woord biefstuksocialisme. Een pracht van een vondst. Die was afkomstig van een econoom die vond dat links de arbeiders te kort deed en dat ze recht hadden op meer dan een goed gevulde buik. Zelfs als die gevoed werd met kolen uit de eigen moestuin. moerstaal@terdege.nl

terdege 31 december 2014 67 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_067-067 67

16-12-2014 12:23:19

interview

Het roer om deel 1

Broeden op yoghurt

Jarenlang waren ze manager bij een bank, vrachtwagenchauffeuse of rietdekker. En toen ging het roer om... Deel 1 in een serie over mensen die een opvallende carrièreswitch maakten. tekst Gisette van Dalen-Heemskerk foto Sjaak Verboom

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_068-071 68

11-12-2014 16:20:05

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_068-071 69

11-12-2014 16:20:23

tatig ligt ‘Bongastate’ in het weidse Friese land. De altijd aanwezige wind blaast stevig tegen de muren en daken van de oude stelpboerderij en zijn stallen. „In de winter kan het hier goed spoken”, glimlacht Chris de Jong. Sinds vijf jaar geleden mag hij zich eigenaar van de boerderij noemen. Dagelijks verzorgt hij samen met een werknemer ruim vierhonderd schapen. De geschiedenis van De Jong is herkenbaar voor veel boerenzoons. Zijn oudste broer wilde boer worden. Zijn jongste broer koos ook voor het boerenvak en nam uiteindelijk het ouderlijk bedrijf over. Voor de tweede zoon was er geen toekomst in het bedrijf. De Jong studeerde bedrijfseconomie. Jarenlang dompelde hij zich onder in het bedrijfsleven. In zijn laatste functie, hoofdprocesmanagement van het internationale betalingsverkeer bij de Royal Bank of Scotland, bekroop hem steeds vaker het gevoel dat het werk waar hij mee bezig was nergens over ging. „Het was een mooie baan, maar het stond vaak zo ver van de werkelijkheid af. Ik was er bijvoorbeeld voor verantwoordelijk dat storingen in het internationale betalingsverkeer zo snel mogelijk werden opgelost. Gebeurde dat niet tijdig, dan dreigden er enorme claims. Het concreet oplossen van een incident gebeurde echter door een ander bedrijf, ver van mijn bed, in India.”

Passie voor dieren

De Jong las boeken en dacht na over welk ander werk bij zijn interesses en vaardigheden zou passen. „Ik vond het best moeilijk om te ontdekken wat mijn passie was. Mijn vrouw Anneke gaf de gouden tip. Zij zei tegen me: ‘Als we een rondje fietsen en je ziet een koppel koeien, dan ben ik je kwijt.’ We hadden niet eens een huisdier, maar ze had gelijk. Ik heb altijd mijn passie voor dieren gehouden.” De Jong besloot het roer om te gooien en boer te worden. Het echtpaar woonde in Amersfoort. Daar lag de grondprijs op 75.000 euro per hectare, in Friesland bleek dat 30.000 euro te zijn. Dus oriënteerde de familie De Jong zich op het hoge noorden. „Koeien bleken een te grote investering te zijn. Bovendien liepen we dan tegen het melkquotum aan. Mijn broer had inmiddels melkschapen. Naar schapenmelk was vraag. En zo ben ik gestart met dit bedrijf.” De verandering was groot. „Ik weet dat ik generaliseer. Maar bij de bank zitten mensen

in pak met stropdas én een masker voor. Zij zeggen alleen wat hun baas toestaat. Ik ervaar het werken op mijn boerderij als het échte leven. Ik geniet van de vrijheid en de ruimte.”

Fysiek zwaar

De Jong moest het wiel grotendeels zelf uitvinden. „Af en toe meewerken op de boerderij is heel anders dan de verantwoordelijkheid voor een bedrijf dragen. Neem alleen al de voeding van de beesten. Ze moeten een toprantsoen hebben. Op papier kun je de samenstelling van de voeding kloppend hebben, maar in de stal kan dat toch nog anders uitpakken. Ook fysiek vond ik het de eerste tijd zwaar.” Tegenslagen bleven niet uit. De crisis sloeg toe. „Schapenzuivel is duurder dan die van de koe of geit. Dat maakt dat de vraag fors is afgenomen. Fabrieken halen de melk nu uit Zuid-Europa. Daar kopen ze het ver onder onze kostprijs in.” De schapenboer ziet twee typen melkschapenbedrijven: de grote en de kleinere boeren. De kleinere bedrijven, die de verkoop van hun producten zelf in de hand houden, zullen waarschijnlijk nog wel kunnen voortbestaan. Voor de grotere bedrijven die hun melk aan de fabriek leveren, ziet De Jong nauwelijks toekomst. Ondanks dit sombere beeld houdt hij zelf de moed er wel in. „Onlangs heb ik een gesprek met de bank gehad. En voor het eerst zijn ze bereid om weer in mijn bedrijf te investeren. Met dank aan het product dat ik sinds kort maak: schapenyoghurt.”

Gouden greep

De tip om yoghurt te gaan maken, kreeg De Jong van een Australische schapenboer. „Hij was op bezoek in deze regio en vond het leuk om op mijn bedrijf te kijken. Onze problemen waren voor hem heel herkenbaar. Letterlijk zei hij: ‘Bij ons was het precies hetzelfde geëmmer. Daarom was hij yoghurt gaan maken. Een gouden greep. Hij was van 200 schapen naar 1200 gegroeid. Hij exporteerde zijn product zelfs naar China en de VS. Hij adviseerde mij om dezelfde slag te maken.” Voor dertig euro schafte de schapenboer een set om yoghurt te maken aan. „Het recept kreeg ik van de Australische boer. Vervolgens ging ik met zeven potjes aan de slag. Eerst de melk verwarmen, terugkoelen, yoghurtcultuur toevoegen en dan laten broeden. Het leverde een fantastisch product op. Een van de boerderijen vlak in de buurt kan op grotere schaal yoghurt maken. Daar laat ik nu mijn yoghurt produceren.” Trots opent De Jong een plastic emmertje. De yoghurt smaakt zacht en vol. Stevig en romig. „Hier voegen zelfs kinderen geen suiker aan toe. Dat komt omdat de melk zoeter is dan die van bijvoorbeeld een koe. De meeste mensen vinden mijn yoghurt ook veel lekkerder dan geitenyoghurt. Daar proef je de bok erbovenuit. Nog een voordeel: ze is steviger, maar veel minder vet dan Griekse of Turkse yoghurt. Bovendien is schapenyoghurt rijk aan proteïne, calcium, fosfor, vitamine B2 en B12. Zelfs mensen met een koemelkallergie kunnen dit prima eten.”

„Ik zie het direct als er wat met mijn beesten aan de hand is”

Sinds een half jaar staat de schapenyoghurt bij een aantal supermarkten in Leeuwarden en omstreken. Verder is De Jong in gesprek met enkele landelijke ketens. De eerste keten gaat binnenkort de yoghurt testen in enkele winkels. „Als dat goed loopt, volgen de andere winkels. Mijn product past

70 terdege ● 31 december 2014

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_068-071 70

11-12-2014 16:21:08

Vechtersbaasjes

De Jong stapt in een van de stallen over het hek. Hij hurkt neer tussen de beesten. „Janneke komt meestal als eerste op me af.” En inderdaad. Terwijl de rest van de kudde van een afstandje toekijkt, laat Janneke zich aaien. „Ik geniet van de variëteit van mijn kudde. Er zitten aanhankelijke dieren tussen, er zijn ook vechtersbaasjes. Jonge schapen zijn net pubers. Ze komen vaak nieuwsgierig op me af. Ik zie het direct als er wat met mijn beesten aan de hand is.” Naast de verkoop van producten genereert De Jong ook inkomsten door het aanbieden van workshops Leidinggeven en Teambuilding. „Omdat je baan moet passen bij je interesse en vaardigheden, wil ik niet alleen maar

de hele dag in de stal lopen. Door workshops te geven, verbind ik twee werelden aan elkaar. Bezig zijn met de schapen is leerzaam én confronterend voor iedereen.” Als hobby heeft De Jong in de avonduren een hbo-studie theologie gedaan. Het beeld van herder en schaap in de Bijbel kreeg in de afgelopen jaren veel meer betekenis voor de schapenboer. „In de Bijbel is de Heere Jezus de Goede Herder, maar ook het Lam. In mijn workshops richt ik me ook op theologen en kerkenraden. Ik laat hen bijvoorbeeld een koppel schapen verhuizen. Dat is een heel leerzame oefening. Ga je ze opjagen? Dan raken ze in paniek. Stel je ze rustig op hun gemak, dan zien ze de opening waar ze door kunnen. Goed je kudde leiden is zowel voor boeren als voor theologen heel belangrijk.”

„Het werken op mijn boerderij ervaar ik als het échte leven”

Foto Gisette van Dalen-Heemskerk

bij de trend dat mensen willen weten waar hun voedsel vandaan komt.”

www.bongastate.nl

terdege 31 december 2014 71 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_068-071 71

11-12-2014 16:24:34

<!puzzel!>*

Spelregels van het laddersysteem Diny v. Leeuwen

Andrea Sinke

1. Elke goede oplossing levert punten op. Hebt u vragen over puzzelaantal e.d., stuur dan een aan uzelf geadresseerde, gefrankeerde retourenvelop mee. 2. De inzendingen moeten drie weken na verschijnen van de puzzel(s) in ons bezit

Jenneke v/d Jagt

A-7 Bijbelse cijferpuzzel 2pt

E-7 Som 1pt

Zoek de tekstgedeelten op en vul het ontbrekende woord in. De eerste letters van die woorden vormen drie nieuwe woorden. Onze wens voor 2015!

A: 1. dozijn, 2. keer, 3. gros. In de volgende vragen staat in de oneven nummers een getal. Maak zo met de even nummers een som.

Inzenden: De drie woorden. De wereld gaat voorbij en … begeerlijkheid

1 Joh. 2

De nacht is voorbijgegaan … de dag is nabijgekomen

Rom. 13

Deze plaats is woest en de tijd … nu voorbijgegaan

Matth. 14

De duisternis gaat voorbij en het waarachtige … schijnt nu

1 Joh. 2

En als … dagen voorbijgegaan waren

Hand. 25

Het oude is voorbijgegaan zie het is alles … geworden

2 Kor. 5

Zijn dagen … als een voorbijgaande schaduw

Ps. 144

De oogst is voorbijgegaan de zomer is ten …

Jer. 8

Mijn dagen zijn voorbijgegaan uitgerukt zijn mijn …

Job 17

De … hemel en de eerste aarde was voorbijgegaan

Openb. 21

Als hij voorbijgegaan is en als een …

Ps. 90

B: 1. niet welwillend (9), 2. dis (4), 3. tegen de wet (11), 4. draai (4), 5. riek (8), 6. extra (4), 7. zandbank in de Noordzee (12), 8. en (4), 9. duo (7), 10. daarboven op (4), 11. op een keer (4). Inzenden: De uitkomst als A en B samen opgeteld worden.

4 5

B-7 Slangdoorloper 2pt De laatste letter van een woord is de eerste van het volgende woord.

1. klein persoon, 2. begaafd persoon, 3. oefenstuk, 4. plus, 5. aansporing, 6. drukkend, 7. slagorde, 8. glazuur, 9. soepel, 10. wereldbol, 11. verdieping, 12. aalvork, 13. palmriet, 14. koning van Israël, 15. kraag, 16. kruid, 17. kortom, 18. brombeer, 19. winst, 20. toegevoegd vermogen, 21. schets, 22. keur, 23. vriend van Job, 24. bezittelijk voornaamwoord, 25. vogel, 26. nijd, 27. berg in Jordanië, 28. kledingstuk, 29. jakobsladder, 30. kaartenboek, 31. reeks, 32. plant, 33. dager, 34. streek, 35. zin.

Inzenden: De woorden die ontstaan op de oneven en op de even nummers.

21 22

72 terdege ● 31 december 2014

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_072-073 72

11-12-2014 16:26:29

gaan mee naar de volgende ronde. 5. Stuur oplossingen op één briefkaart (gebruik alleen envelop als u antwoordenvelop meestuurt) naar: mw. A. Sinke-van der Jagt, Koningin Julianastraat 34, 4401 CZ Yerseke of naar puzzelbox@kliksafe.nl.

zijn. U kunt dus twee afleveringen tegelijk inzenden. 3. Eén inzending per abonnementadres. 4. Wie in totaal 200 punten heeft, ontvangt een prijs. Overgebleven punten (staan vermeld achter de naam van de winnaar)

Vermeld de puzzelnummers en uw adres. 6 Zendt u voor het eerst in, zet dan ‘nieuw’ op uw briefkaart. 7. Prijswinnaars verliezen hun punten als ze een jaar niet hebben ingezonden. Ze beginnen dan weer met nul punten.

C-7 Wegstreeppuzzel 2pt

Puzzeloplossingen

Acht - dag - dal - durven - einde - gebed - gezang - gids - gunst - hart - hemel - hulp - kalm - keus - kind - kommer - kracht - land - leed - leiding - leren - les - lopen - lot - luister - lijden - moedig - onbekend - oog - ramp - rots - rustig - stil - toekomst - toon - trede - trouw - tijd - veilig - vergissen - visie - volgen vrede - vrees - vreugde - vriendschap.

de; 3. bidden; 4. nuttiging; 5. stem; 6. dank; 7. twee/dankkoren; 8. dankoffers. En weest dankbaar (Kolossenzen 3:15).

A-4 (Bijbelse dankdagpuzzel): 1. alles; 2. vreug-

Inzenden: Het woord dat overblijft. R

D-7 Woordpuzzel 2pt Maak met de letters van het gegeven woord nieuwe woorden van zes letters. De letters mogen meerdere keren gebruikt woorden: DALURENKAARTJE

B-4 (Kruiswoordpuzzel): Horizontaal: 1. geld, 4.

pin, 7. soep, 11. aga, 12. gedoe, 14. tra, 15. balorig, 17. biceps, 18. snater, 19. es, 21. dl, 22. stut, 24. lee, 26. grot, 29. nooit, 31. entree, 32. fiscus, 33. Griek, 35. raaf, 38. iel, 39. etui, 41. ol., 43. mr, 44. ovatie, 46. bagger, 47. oregano, 49. del, 51. agens, 52. per, 54. Oslo, 55. alk, 56. tolk. Verticaal: 1. ga, 2. egoïst, 3. la, 4. pels, 5. ido, 6. nors, 8. ot., 9. Ermelo, 10. pa, 12. gaps, 13. eind, 15. beet, 16. galg, 20. deo, 22. speer, 23. ultra, 24. loeri, 25. Eifel, 27. recht, 28. tosti, 29. neg, 30. tik, 34. iet, 36. advies, 37. foto, 39. ergo, 40. ulevel, 42. lira, 43. mans, 45. eega, 46. bank, 48. gel, 49. do., 50. ll., 52. Po., 53. RK. In tegenspoed geduldig. C-4 (Invulpuzzel): In voorspoed dankbaar. D-4 (Rondopuzzel): 1. tred, 2. trog, 3. gems,

4. kiem, 5. agio, 6. meer, 7. Etna, 8. dons, 9. Deen, 10. veeg, 11. riet, 12. abri, 13. boot, 14. rond, 15. mode, 16. stek, 17. rook, 18. toko, 19. orde, 20. doel, 21. stuw, 22. touw, 23. kneu, 24. neon, 25. dolk. Toekomende vertrouwend. E-4 (Anagram): 1. Terneuzen, 2. Everdingen, 3. Daarleveen, 4. Enkhuizen, 5. Ulvenhout, 6. Meliskerke. Tedeum.

1. eenzaam, 2. oplettend, 3. vlaktemaat, 4. wettig, 5. plaats in NoordBrabant, 6. dierengehuil, 7. prutswerk, 8. deel van een woord, 9. bevrijder, 10. aard, 11. houten spaan, 12. gevonden! Inzenden: Het woord dat gemaakt kan worden van de eerste letters van de gevonden woorden.

terdege 31 december 2014 73 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_072-073 73

11-12-2014 16:27:03

ingezonden

Puzzelprijswinnaars 200 punten: G. Donk, Papendrecht (2) 400 punten: R. Trommel, Aalsmeer (2); S. v/d Vorst, Middelburg (15). 800 punten: P.A. van

Ginkel, Overberg (0); M.N. Steehouwer-Mouthaan, Hendrik-IdoAmbacht (0). 1200 punten: Fam. van Roekel, Ede (3); E. Valkenburg-van Luttikhuizen, Wageningen (0). 1800 punten: A. Jaarsma, Vlaardingen (4). 2000 punten: J. Vos, Staphorst (7). 2200 punten: J. Beyer, Nieuw-Beijerland (2). 2400 punten: J. Marijs-de Ridder,

Arnemuiden (5). 3000 punten: L. Hoogenboom, Montfoort (4). 3200 punten: K. Klaassen, Elst (4); G. Tukker, Streefkerk (7); C.E. Vos-Vissers, Gameren (5). 3600 punten: G.P. Sinke-van Oostrum, Krabbendijke (4). 4000 punten: J. Bakker-v/d Broek, Oudemirdum (11); H.A. Lissenburg, Boven-Hardinxveld (4). 2200 punten: A.H. Geneuglijk-Schinkelshoek, Veenendaal (10).

Vakantiebungalows te huur Midden op de Veluwe, midden tussen bos en heide. Zondagsrust. recreatiepark

Uddelermeer Meer info: familie Bos www.uddelermeer.com Tel. 0577 - 40 12 31

Te leuk...

de japon van je dromen binnen handbereik

Victor’s

Wedding Design

Goudsesingel 44a 3011 KC Rotterdam 010 - 477 10 40 www.victorsweddingdesign.com

Laat je bruidsjapon maken door Victor en zijn team. Hoe uniek kan je huwelijksdag zijn. Maak een vrijblijvende afspraak en ontwerp samen jou droomjurk Prijzen korte japon vanaf t995,- Prijzen lange japon vanaf t1595,-

Vanaf 2 december kunt u weer boeken! Boek snel uw favoriete plaats! Bezoek onze vernieuwde website!

af € 220,- Comfortplaats 3-5 pers. 14 dagen hoogseizoen kamperen van alet vanaf € 478,50 (type C) 14 dagen hoogseizoen stacaravan /ch aanbiedingen! Kijk op onze site voor meer scherpe

www.deklimberg.nl 0523 - 261955, Hardenberg 74 terdege ● 31 december 2014

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_074-074 74

18-12-2014 10:48:03

vorstelijk

Nieuws moet kloppen eerst het nieuws controleren of zorg je dat je de eerste bent? Het valt mij op dat het Reformatorisch Dagblad deze afwegingen altijd zorgvuldig maakt. Ook bij het tijdschrift Vorsten wordt alles goed gecontroleerd. Vaak wordt contact opgenomen met de Rijksvoorlichtingsdienst, die in contact staat met de Oranjes. Dat dit geen overbodige luxe is, bleek kort nadat bekend geworden was dat Máxima’s vader ziek was en bezoek had gekregen van zijn dochter. ’s Avonds kwam er onverwachts nieuws uit Argentinië: de vader van Máxima zou zijn overleden. De bron was een vrij betrouwbare Argentijnse krant, die goede contacten heeft met de familie

van de koningin. Om er helemaal zeker van te zijn dat het klopte, belde een collega van mij de Rijksvoorlichtingsdienst, die het nieuws ontkende. Ook het ziekenhuis, de zus van Máxima en zelfs de krant spraken het bericht later tegen. Na het voorval omschreef prinses Margriet de fout als „pijnlijk en jammer”. Ik kan me voorstellen dat zulke situaties bij koningin Máxima, die duizenden kilometers van haar familie verwijderd is, onrust, onmacht en frustraties veroorzaken.

Foto ANP

Josine Droogendijk

Met de opkomst van social media is het voor journalisten steeds belangrijker geworden om nieuws snel te brengen. Vrij kort na de ramp in Oekraïne circuleerden op internet al de eerste foto’s van de neergestorte MH17. Zelfs beeldmateriaal van paspoorten en bagage werd op het wereldwijde web geplaatst. Voor mijn collega’s die van de ramp verslag moesten doen, zorgde dit voor ethische dilemma’s en moeilijke afwegingen. Wat publiceer je wel en wat laat je achterwege? Ga je

terdege 31 december 2014 75 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_075-079 75

16-12-2014 12:28:04

De koning slaat de nieuwe ridder met een vlakke hand stevig op de schouder.

76 terdege â&#x2014;? 31 december 2014

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_075-079 76

16-12-2014 12:26:49

Militaire Willems-Orde voor majoor Tuinman Op het Binnenhof in Den Haag reikte koning Willem-Alexander op 4 december de Militaire Willems-Orde uit aan majoor P. Tuinman, die de hoogste dapperheids-onder-scheiding kreeg vanwege zijn heldhaftige en moedige optreden in Afghanistan. tekst Josine Droogendijk foto’s ANP

en Militaire Willems-Orde krijg je niet zomaar. De oudste en hoogste ridderorde werd in 1815 ingesteld door koning Willem l, die uitstekende daden van moed, beleid en trouw in de strijd graag wilde belonen met een onderscheiding. De eerste Militaire Willems-Orde werd uitgereikt aan Erfprins Willem Frederik van Oranje-Nassau, voor zijn daden tijdens de Veldtocht van 1815 tegen Napoleon. Tot 1952 kregen ook vele andere militairen, verzetsstrijders

terdege 31 december 2014 77 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_075-079 77

16-12-2014 12:27:02

en burgers de onderscheiding. De laatste decennia zijn er echter nieuwe dapperheidsonderscheidingen bij gekomen en wordt de Militaire Willems-Orde alleen nog bij hoge uitzondering uitgereikt. Kapitein Marco Kroon werd op 29 mei 2009 benoemd tot ridder vanwege zijn moedige optreden tijdens vuurgevechten in Afghanistan en sindsdien bleef het jarenlang stil. Achter de schermen was men echter

al wel bezig met een onderscheiding voor majoor P. Tuinman, die vijf keer in Afghanistan diende. Op 4 december was het eindelijk zover en kreeg de dappere majoor de onderscheiding uitgereikt van de koning, die grootmeester is van de orde.

„Blindelings vertrouwen”

Ondanks de temperatuur (1 graad onder nul) zijn veel Kamerleden en zelfs de ministerpresident aanwezig. Met veel ceremonieel vertoon betreedt majoor P. Tuinman het Bin-

nenhof en niet veel later arriveren het koningspaar en de minister van Defensie ook. De plechtigheid begint met een speech van de minister. „We zijn hier bijeen voor een uitzonderlijke gebeurtenis. Vandaag decoreert Zijne Majesteit de Koning majoor Gijs Tuinman met de Militaire WillemsOrde, voor zijn uitstekende daden, die getuigen van moed, beleid en trouw. Uitzonderlijk, want de lat ligt

De kapel speelt het Wilhelmus als afsluiting.

78 terdege ● 31 december 2014

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_075-079 78

16-12-2014 12:27:15

hoog bij de Nederlandse krijgsmacht. Zeer hoog. Met andere woorden: wie een dapperheidsonderscheiding krijgt uitgereikt, heeft het verschil gemaakt. En meer dan dat. Majoor Tuinman maakte het verschil. Zijn excellente leiderschap was de drijvende kracht achter het meervoudig ploegoptreden van Task Force 55 rotatie 2. De operaties van Task Force 55 vonden stuk voor stuk plaats in een sterk vijandelijke omgeving. Niet zelden werden zij geconfronteerd met een overmacht aan strijders. Betrokken militairen liepen voortdurend grote risico’s. En dan draait het om blindelings vertrouwen. In elkaar. In de commandant. Dat vertrouwen was er!”

Moed, beleid en trouw

Na de lovende woorden van minister

Hennis-Plasschaert is het tijd voor de toespraak van de koning, die refereert aan de drie voorwaarden van de Militaire Willems-Orde: moed, beleid en trouw. „De combinatie van moed, beleid en trouw luistert nauw. Moed mag geen overmoed worden. Beleid mag geen besluiteloosheid worden. En trouw mag geen verknochtheid worden aan de veiligheid van het gebaande pad. De drie eigenschappen moeten elkaar in evenwicht houden en elkaar sterker maken. (...) Als Commandant Meervoudig Ploegoptreden droeg kapitein Tuinman de verantwoordelijkheid voor een aantal essentiële operaties. Zo slaagde zijn eenheid erin de belangrijke verbindingsweg tussen Tarin Kowt en Kandahar voor langere tijd veilig te stellen, zodat deze weer gebruikt kon worden voor konvooien.

V.l.n.r.: de Brit Kenneth Mayhew, kapitein Marco Kroon en majoor Gijs Tuinman.

De eenheid waagde zich in onbekend gebied

Daartoe waagde de eenheid zich in onbekend gebied, waar al jaren geen geallieerde militairen meer waren geweest. Daarbij kwamen de militairen regelmatig onder vijandelijk vuur te liggen. Bij een intensief vuurcontact uit een moeilijk vast te stellen richting gaven kapitein Tuinman en een van zijn mannen zich bewust bloot, zodat de tegenstander zijn eigen positie verraadde. In totaal werden bij deze operatie twee valleien vrij gemaakt van Taliban. Dát is moed.”

Ritueel

Na de indrukwekkende speech spelt de koning de ridderorde op bij Majoor Tuinman, die zichtbaar geraakt is. Zoals het protocol het voorschrijft, trekt de koning vervolgens zijn witte handschoen weer aan voor de ridderslag. In het buitenland is het gebruikelijk om de ridderslag uit te voeren met een zwaard, maar de Nederlandse ridderorden zijn hierop een uitzondering en kennen weinig ceremonieel vertoon. De Militaire Willems-Orde kent wel een bijzonder ritueel, waarbij de koning en de aanwezige ridders de nieuwe ridder met een vlakke hand stevig op de schouder slaan. Koning Willem-Alexander is uiteraard goed op de hoogte van het protocol en doet alles netjes volgens het boekje. Majoor P. Tuinman bedankt de koning ﬂuisterend, waarna de kapel het Wilhelmus inzet als afsluiting. De twee jonge dochtertjes van de majoor kijken het kunstje af bij papa en salueren, net als de overige militairen, tijdens het volkslied. Ze weten daarmee de harten te stelen van de majoor en vele andere aanwezigen.

terdege 31 december 2014 79 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_075-079 79

16-12-2014 12:27:28

interview

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_080-084 80

11-12-2014 16:12:31

De nederige verhoogd Nooit had ds. F. Bakker, predikant van de Christelijke Gereformeerde Kerk in Driebergen, kunnen denken dat zijn boek ‘Gebedsgestalten’ zo bekend zou worden, tot in het buitenland toe. „Zou ik het wel uitgeven? Het is zo arm”, zei hij tegen het gemeentelid dat hem hielp met de uitwerking. Volgens ds. D.J. Budding was dat typerend voor ds. Bakker. „Mijn geestelijke vader was een heel ootmoedig mens.” Deze week is het een halve eeuw geleden dat hij overleed. tekst L. Vogelaar foto’s Anton Dommerholt

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_080-084 81

11-12-2014 16:12:42

oveel waardering had de latere ds. Budding aanvankelijk niet voor zijn predikant. „Ik ging ’s zondags nog maar één keer naar de kerk en bracht de dienst slapend door. Ik zat op de avondschool en miste daardoor een huisbezoek. Ds. Bakker en zijn ouderling bleven echter wachten tot ik tegen kwart voor elf thuiskwam; ook dat was kenmerkend voor onze predikant. Zonder hen te groeten liep ik echter door de kamer naar de trap, naar boven. Later heb ik daar veel verdriet van gehad. Toen ik 17 jaar was, vroeg mijn moeder of ik die avond (op biddag) naar de kerk zou gaan. Ik had er niet meer aan gedacht en bromde dat ik niet wilde. Elke avond ging ik even naar mijn oma, dus ik stapte de deur uit. En daar, achter ons huis, greep de Heere me in het hart. Ik kreeg een onweerstaanbaar verlangen om naar de kerk te gaan. Die avond dronk ik de woorden in, terwijl ik eerder negatief over ds. Bakker was: te moeilijk, te saai... Ik wilde ook weer naar de catechisatie, maar de avondschool zat me in de weg. Daarom mocht ik om de andere zaterdag naar de pastorie komen voor privécatechisatie. Ik zat met vragen over de verkiezing: God is toch liefde? Als ik in een kring sta en ik geef slechts een enkeling een snoepje en de rest niet... „Ik begrijp dat wel, maar dat voorbeeld is niet helemaal goed”, ging ds. Bakker er vriendelijk op in. „Stel je voor dat velen schuld hebben en jij scheldt enkelen van hen die schuld kwijt, dan is dat toch liefde? Maar je staat wel in je recht, ook als je die anderen hun schuld niet kwijtscheldt.” Ds. Bakker vroeg ook wel wat er in me omging, maar ik durfde niets te vertellen. Pas toen ik persoonlijk afscheid bij zijn sterfbed ging nemen, heb ik alles verteld. Het laatste wat hij tegen me zei, was: ‘M’n jongen, houd maar moed; houd maar moed’.”

Pastorale gaven

Ds. Bakker was geen begaafde redenaar, zegt zijn vroegere gemeentelid. „Hij sprak licht nasaal en wat saai, en doorgaans was hij vrij sterk aan het papier gebonden. Soms was er echter een ongewone dienst. Dan werd hij bijzonder bediend en was hij zo vol van Gods liefde, dat hij helemaal niet meer naar het papier keek. Dan lag er diep beslag.” Pastoraal was ds. Bakker wel begaafd. „Een man uit onze gemeente had een roomse vrouw. Ds. Bakker kwam er voor het eerst en praatte alleen maar gezellig met haar. Ze zei daarna: ‘Wat een aardige man; die mag nog wel een

keer komen.’ Tijdens het tweede bezoek ging ds. Bakker wél op de wezenlijke zaken in. Daar had hij tactisch de weg voor gebaand. Die vrouw ging uiteindelijk met onze gemeente meeleven. De ouderlingen in Driebergen zeiden: ‘We hebben twee keer een dominee gehad die geen dominee was: ds. Van Brummen en ds. Bakker.’ Ze waren in hun kleding altijd als predikant herkenbaar, maar stonden gewoon tussen de mensen, zonder kouwe drukte of bombarie. Ds. Bakker was zachtmoedig, een nederige van hart. Dat hij zijn eigen preken arm vond en twijfelde over het uitgeven ervan, was niet gemaakt; hij meende het.”

Vriendschap

Ds. Bakker en zijn vrouw waren beminnelijke mensen, zegt ds. Budding. Ze waren slechts enkele

Ds. F. Bakker Frans Bakker werd op 19 maart 1919 in Wolphaartsdijk op Zuid-Beveland geboren. Hij groeide daar op in de Gereformeerde Gemeente. In november 1956 werd hij predikant van de Christelijke Gereformeerde Kerk in Huizen. Driebergen werd in 1959 zijn tweede gemeente. Hij overleed daar op 2 januari 1965. Van zijn preken- en meditatiebundels verschenen de meeste na zijn overlijden. Van de bekendste, ‘Gebedsgestalten’ (1963), zijn meer dan 100.000 exemplaren verkocht. Het boek werd onder meer in het Duits, Engels, Frans, Spaans en Hongaars vertaald. Uit zijn geschriften werd het dagboek ‘Blijft in Mij’ samengesteld.

82 terdege ● 31 december 2014

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_080-084 82

11-12-2014 16:12:56

jaren getrouwd. Na enkele miskramen was het huwelijk kinderloos gebleven. Elke maand stelde de Driebergense pastor zijn huis open voor de jongeren uit zijn gemeente. „Die kwamen massaal. Er waren stoelen tekort, dus we zaten op de grond. Dan beantwoordde ds. Bakker onze vragen. Ik liep er met de latere ds. J. Veenendaal, die bij mij in de straat woonde, naartoe. Zo zijn we bevriend geraakt. We waren in dezelfde tijd stilgezet, terwijl we allebei innerlijk al afscheid genomen hadden van de kerk. Beiden waren we door onze bekering vrienden kwijtgeraakt, maar we kregen elkaar. Veenendaal, die een neef was van mijn

latere vrouw, en ik gingen samen veel naar weekdiensten in de wijde omgeving. Ga nog even mee, zei hij dan na aloop, maar ik zei: ‘Nee joh, ik heb nog zoveel huiswerk.’ Maar dan stonden we buiten soms nog zo lang te praten dat, om half een, de straatlantaarn boven ons uitloepte. We beluisterden nogal wat oud gereformeerde predikanten. Hun bevindelijke

„Tijdens zijn ziekte had ds. Bakker veel ontvangen en daar mocht hij in de kerk van uitdelen” prediking miste ik bij ds. Bakker weleens, maar ik hield zoveel van hem dat ik het hem nooit heb verweten.” Er was in Driebergen vroeger veel volk van God, zegt ds. Budding. „Ds. Bakker had vier ouderlingen die uit de wereld gehaald waren: Bos, Gardenier, Verbeek en Van Vliet. Ik haal in mijn preken nogal eens de woorden aan waarmee ouderling Bos zijn gebed altijd afsloot: ‘Wij vragen dit, Heere, in de Naam van Jezus, Wiens Naam een zoetigheid is voor het hart’.”

Tot over de grenzen

Weekdiensten werden in Driebergen altijd slecht bezocht, zelfs op tweede feestdagen, zegt ds. Budding. „Juist tijdens doordeweekse diensten heeft ds. Bakker de Bijbellezingen over het gebed uitgesproken die later zijn gebundeld. Hij heeft nooit geweten dat het boek zo geliefd zou worden en in meerdere talen zou worden vertaald. Elke zomer leid ik diensten in het Zwitserse Frutigen. De koster komt altijd een avond bij ons op de koie. Hij liet me twee jaar geleden het boekje zien dat hij van een ouderling van een Gereformeerde Gemeente had gekregen: ‘Kent u dit? Ik heb het helemaal gelezen. ’k Heb nog nooit zo’n mooi boekje over het gebed gezien.’ Het was ‘Gebedsgestalten’ van ds. F. Bakker, in het Duits. De Heere verhoogt de nederigen, zo heb ik dat echt gezien: van predikanten die toen vooraanstaand waren, hoor je nu weinig of niets meer, terwijl ds. Bakker, die niet in zo’n hoog aanzien stond, door zijn geschriften nog alom bekend is. Zelf heb ik ook preken van ds. Bakker voor de

Boven: Ds. F. Bakker legde op 14 maart 1964 de eerste steen van de nieuwe kerk in Driebergen, op de plaats waar de oude kerk was afgebroken. Onder: De latere predikanten J. Veenendaal (links) en D.J. Budding tijdens een vakantie in Giethoorn.

terdege 31 december 2014 83 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_080-084 83

11-12-2014 16:13:09

column

drukpers gereedgemaakt. Ik ging naar iemand die een bandrecorder had en daar zat ik dan: één vinger hield ik steeds op de pauzeknop en met de rechterhand schreef ik de preek uit.”

Gezegend ziekbed Ir. B.J. van der Vlies, oudfractieleider SGP in Tweede Kamer

Tolerantie Willem van Oranje hield op 31 december 1564 in de Raad van State een befaamd geworden redevoering over vrijheid van godsdienst in plaats van gewetensdwang. Deze Terdege verschijnt precies 450 jaar na zijn voor die dagen sterk vernieuwende betoog. De tekst ervan is niet bewaard gebleven maar er zijn wel getuigenissen over van mederaadsleden. Hij bestond het de koning, Philips II, tegen te spreken met het oog op zijn “bloedige plakkaten” tegen de aanhangers van de “nije leer”. Een soort startschot voor de groeiende beweging die een recht opeiste tot verzet, in de aanloop naar de Tachtigjarige Oorlog. Kern van Oranjes betoog: „Ik kan niet goedkeuren dat vorsten over de gewetens van hun onderdanen heersen.” Plakkaten weg, stoppen van vervolgingen, iedere onderdaan moet in volle vrijheid zijn christelijk geloof kunnen belijden. Verdraagzaamheid, politieke en religieuze tolerantie dus. De stamvader van ons vorstenhuis liep voor velen nog wel ver voor de muziek uit. Diverse (strengere) lutheranen en calvinisten waren bang dat deze

Voor velen liep hij nog wel ver voor de muziek uit bepleite tolerantie de deur zou openen voor onbijbelse leringen in kerk en samenleving. Herkenbaar spanningsveld! Parallel tussen toen en nu. Nuttig om bij dit 450-jarige herdenken de vinger erbij te leggen. Het is minder de vraag waar het gelijk van dit dilemma ligt dan welke lessen we er in 2014 uit kunnen trekken. De tijdsomstandigheden dwingen overigens tot verdraagzaamheid, tot mild zijn voor medemensen, maar scherp tegen onbijbelse opvattingen. vandervlies@terdege.nl

Ds. Bakker had een wat bedrukte uitstraling, zegt ds. Budding. „Hij had veel geestelijke strijd. Hij was ook ernstig van aard; geen grappenmaker. Toen hij prostaatkanker kreeg, had hij het er moeilijk mee dat hij zo jong uitgeschakeld werd. Lichamelijk heeft hij veel geleden. In de kerkbode schreef hij dat de strijd met de dood op deze leeftijd, 45 jaar, hem zwaar gevallen was, maar dat de Heere met Zijn liefde was overgekomen en dat hij vanaf dat ogenblik niet meer beter had willen worden. Ds. C. Smits kwam in tranen bij hem vandaan en zei: ‘Had ik daar maar iets van.’ Soms was er een opleving en dan kon ds. Bakker weer eens een dienst leiden, al duurde die dan korter dan anders. En dan was het helemaal de ds. Bakker niet meer die moeizaam door zijn preek kroop. Dan preekte hij zo vrij. Tijdens zijn ziekte had hij veel ontvangen en daar mocht hij nu van uitdelen. Dan lag er veel beslag.” Van het huidige kerkgebouw in Driebergen heeft ds. Bakker de eerste steen gelegd. „Hij heeft er niet meer gepreekt; zijn rouwdienst werd de eerste dienst die er werd gehouden. Een onafzienbare stoet liep achter de auto’s aan naar de begraafplaats, een paar kilometer verderop.”

Vrucht op de bediening

Toen kandidaat Budding in 1978 in Scherpenisse predikant werd, was de weduwe Bakker aanwezig. Tussen de bevestigings- en intredediensten kon de pastorie worden bezichtigd. „Ik zie haar nog staan bij de schoorsteenmantel, waarop het portret van haar man stond. ‘Nu mag ik vandaag nog vrucht op de bediening van m’n man zien’, zei ze ontroerd. Van mijn vrienden was L.H. Oosten al predikant geworden en J. Veenendaal werd het vier jaar later. Achteraf hoorden we dat ds. Bakker van ons alle drie had mogen geloven dat de Heere ons in Zijn wijngaard zou gebruiken. Alle drie hadden we bij hem gekerkt, hoewel Oosten geen lid was, en alle drie hadden we veel aan zijn preken gehad. Ik had met ds. Bakker nooit over de roeping tot het ambt gesproken.” Mevrouw Bakker-Dieleman is plotseling overleden. „Ze was als weduwe teruggekeerd naar Zeeuws-Vlaanderen. Ik kwam daar als een van de sprekers op een hervormingsavond in Zaamslag. Die dienst sprak haar aan. Niet lang daarna zei haar neef, die vaak bij me kerkte: ‘Mijn tante komt op dankdag en dan komen we bij u naar de diensten.’ Ik verheugde me erop en wilde haar uitnodigen in de pastorie. Op dankdagmorgen wachtte die neef me echter bij de kerk op en hij zei: ‘Mijn tante is vannacht opeens overleden’.”

84 terdege ● 31 december 2014

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_080-084 84

17-12-2014 12:56:19

Speciaal

voor u als abonnee van Terdege...

Korting

Voordeelarrangement in Sauerland

€ 40,00 p.p.

Genieten van Duitse natuurpracht! 3-daags Terdegevoordeel arrangement:

Reis af naar het Duitse Sauerland en ontdek de

Kopje koﬃe/thee met gebak

schitterende natuurrijke omgeving met vele bergen,

2 x overnachting in een comfortabele kamer

ongerepte bossen en vergezichten. Het gastvrije

2 x uitgebreid ontbijtbuﬀet

3-sterren hotel Venue Hotel am Park ligt aan de rand

2 x heerlijk dinerbuﬀet

van het populaire plaatsje Willingen. ’s Winters is dit

Flesje wijn en water op de kamer

één van de meest sneeuwzekere gebieden van

Gratis wandelkaart

Duitsland. Het hotel ligt op slechts 500 meter van

Gratis WiFi en parkeren

de skipiste. Ook in de herfst is het hier genieten.

Voordeel: € 99,- p.p. in plaats van € 139,- p.p.

U kunt prachtige wandeltochten maken in de omge-

De eenpersoonstoeslag bedraagt € 22,50 p.p.

ving van het hotel en ‘s avonds heerlijk ontspannen

Het arrangement kan verlengd worden voor slechts

in de gezellige lounge van het hotel. U verblijft in een

€ 30,00 per nacht inclusief ontbijt.

comfortabele kamer. Het merendeel beschikt ook

Voorwaarden

over een balkon.

Bovenstaande voordeelprijs is gebaseerd op 2 personen per kamer en exclusief toeristenbelasting à € 2,00 p.p.p.n.

Proiteer nu van deze voordelige aanbieding!

en reserveringskosten à € 7,50 per reservering. Deze actie is geldig tot en met 31 maart 2015 m.u.v. feestdagen en op basis van beschikbaarheid. Informatie en reserveren kan kan uitsluitend bij Goedverblijf.nl via www.goedverblijf.nl/erdee0814

terdege Pag 85.indd 1

Of telefonisch op werkdagen van 9.00 uur tot 18.00 uur via 085 - 489 90 19

Kijk voor meer informatie op terdege.nl/abonneevoordeel 15-12-2014 6:10:13

jongeren

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_086-089 86

12-12-2014 14:01:10

Als geen ander weet Ellen hoe moeilijk het is om te stoppen met het snijden in je armen, als je er als tiener al mee begonnen bent. Daarom wil ze het taboe rond automutilatie doorbreken. tekst Jacomijn Ariakhah foto’s Anton Dommerholt

aar linker onderarm is een wirwar van littekens. Dikke strepen en dunne. Over elkaar heen, onder elkaar door. Geen vierkante centimeter is onbeschadigd. Het ziet er schokkend uit als je bedenkt dat Ellen deze honderden littekens stuk voor stuk zelf heeft veroorzaakt, door jarenlang haar huid open te kerven met scherpe voorwerpen. Hoewel ze er geen problemen mee heeft om haar arm te laten zien, is ze toch begonnen met een lasersessie om haar littekens te laten vervagen. „Ik vind het vervelend dat kinderen vragen wat ik

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_086-089 87

op mijn arm heb, omdat ik hen moeilijk een eerlijk antwoord kan geven. Ook wil ik niet continu door anderen herinnerd worden aan mijn verleden. Het hoort niet meer bij wie ik nu ben.”

Misbruik

Ellen begint met het snijden in haar arm als ze 12 is. Ze heeft dan mishandeling door haar vader en seksueel misbruik door zowel haar vader als haar stiefvader achter de rug. Als Ellen een informatief tv-programma ziet over automutilatie, komt ze op een idee. Ze loopt naar de keuken, pakt een aardappelschilmesje en kerft

ermee in haar pols. Vanaf dat moment gaat het bergafwaarts met haar. Het snijden stopt niet meer en de voorwerpen die ze gebruikt worden scherper en scherper. Haar wonden verbergt ze onder zweetbandjes. Een mentor op haar middelbare school beseft dat het niet goed gaat met Ellen en stuurt haar door naar de maatschappelijk werker. „Die vond dat ik het snijden aan mijn moeder moest vertellen, maar dat wilde ik niet. Het was iets van mezelf en ik schaamde me ervoor. Ook was ik bang dat ze me zou vertellen dat ik ermee moest stoppen, terwijl ik me er juist beter door voelde.” Op haar 14e krijgt Ellen professionele hulp van Eleos, een gereformeerde ggz-instelling. Terugkijkend op die tijd, beseft ze dat ze gevaarlijk depressief was. „Het was een heel donkere tijd, waarin ik voor het eerst een suïcidepoging deed. Ik had het misbruik van mijn stiefvader juist verteld aan mijn psycholoog en

„Ik vind het vervelend dat kinderen vragen wat ik op mijn arm heb”

12-12-2014 14:01:41

besloten dat ik het niet meer zou doen. Dat hield ik een jaar vol.” Ze raakt echter opnieuw uit balans en gaat bij haar vader wonen, waar ze uit huis moet vluchten. Ze wordt dakloos en belandt in een spiraal van eenzaamheid. Op haar 18e begint ze opnieuw met de automutilatie. „Dat heb ik gedaan tot mijn 20e. Toen ben ik opgenomen in ‘de fontein’, de kliniek van Eleos.”

Automutilatie Eline Gijsbertsen, sociaal pedagogisch hulpverlener/orthopedagoog bij Eleos, krijgt regelmatig te maken met tieners die zichzelf beschadigen door het snijden, krassen of branden van het eigen lichaam, hoofdbonken, knijpen of bijten. „Zelfbeschadiging is vaak een signaal dat het niet goed gaat met iemand.” Exacte cijfers over hoe vaak en bij wie automutilatie voorkomt, zijn er niet, zegt ze. „Uit onderzoek door de Universiteit Leiden (2005) in samenwerking met GGD Rotterdam is gebleken dat 1 op de 23 jongeren tussen de 14 en 17 jaar zichzelf wel eens beschadigd heeft.” Eleos probeert cliënten die dit gedrag vertonen te behandelen door te focussen op wat er achter dit gedrag schuilgaat. Ook de omgeving kan helpen, zegt Eline Gijsbertsen. „Blijf in gesprek en (ver)oordeel niet. Vertrouwen is belangrijk. Schakel niet zomaar hulp in zonder toestemming van de persoon. En onthoud dat je zelf geen hulpverlener bent, dus dat je niet verantwoordelijk bent voor de persoon in je omgeving. Wees er gewoon.” www.eleos.nl/Psychische_problemen/ Automutilatie

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_086-089 88

ging bij mijn oma wonen. Mijn stiefopa was toen net overleden. Ik dacht: ik wil ook dood, net als hij. Hij heeft nu nergens last meer van.” Samen met haar psycholoog besluit Ellen ter verwerking een brief te schrijven aan haar stiefvader, waarin ze uitlegt hoe diep het misbruik er bij haar ingehakt is. „Ik heb hem twee weken de tijd gegeven om het aan mijn moeder te vertellen. Daarop heeft hij haar de brief laten lezen. De dag erna stond ze in mijn slaapkamer. ‘Moet ik nu van hem scheiden of niet?’ vroeg ze huilend. Ze heeft me nooit verteld hoe erg ze het voor me vond.” Van haar 14e tot haar 16e verblijft Ellen in een kliniek voor kinderen jeugdpsychiatrie in Almelo. Vervolgens komt ze in een pleeggezin. Als Ellen 16 is, besluit ze dat ze moet stoppen met het snijden in haar arm. Ze ontmoet dan een kennis die de 20 al gepasseerd is, en zichzelf nog steeds beschadigt. „Daar schrok ik van. Ik dacht: als ik zo oud ben, wil ik dit niet meer. Ik heb per direct

„Als er geen openheid is, is er ook geen kans op verbetering”

IJsblokjes

Op dit moment gaat het goed met Ellen. Haar laatste therapie heeft ze in juni afgerond. Terugvallen in haar destructieve snijgedrag doet ze niet meer, weet ze. „Ik heb al een aantal keer met een scheermes in mijn handen gezeten omdat ik me zo rot voelde. Maar ik kon het niet. Ik maak me, anders dan vroeger, druk over mijn lichaam. „Straks gaat het mesje door een pees, of ik snijd te diep en bloed te veel”, denk ik dan. Als ze weer overvallen wordt door sombere gevoelens, probeert ze nu eerst aﬂeiding te zoeken in hobby’s of sport. „En als ik de verleiding om mezelf pijn te doen echt niet kan weerstaan, doe ik dat op een manier die geen blijvende schade aanricht. Dan ga ik bijvoorbeeld zonder jas naar buiten, neem een heel hete douch, knijp in een paar ijsblokjes of schiet elastiekjes tegen mijn pols.” Ellen vindt het belangrijk dat automutilatie uit de taboesfeer komt. „Jongeren die zichzelf snijden, moeten naar familie of vrienden durven gaan voor hulp. Als er geen openheid is, is er ook geen kans op verbetering. In je eentje red je de strijd tegen automutilatie niet. Bovendien: jezelf snijden is ook een manier om aandacht te vragen. Als je dat dan vervolgens niet krijgt, wordt de pijn alleen maar erger, waardoor ook het snijden toeneemt. Zo blijft de cirkel ononderbroken.”

16-12-2014 10:53:54

jongeren ❘ jouw vragen

Geen verkering (2) Velen van jullie reageerden op de vorige aflevering. Ik bedank jullie daar hartelijk voor. Er is veel moed nodig om over zo iets persoonlijks te schrijven. Maar het helpt mij bijzonder om nog wat dieper op bepaalde aspecten in te gaan. Ds. A.A. Egas, Nieuwkoop

it de vele reacties blijkt dat iedereen het op zijn eigen wijze beleeft. Dat maakt het voor mij best lastig, omdat wat je schrijft lang niet voor iedereen geldt. Toch probeer ik een aantal dingen aan te stippen. Ik hoop bovenal dat velen die wel verkering hebben of gehuwd zijn, meelezen en zich verdiepen in de dingen waar singles tegen aanlopen. Dat alleen al kan heel veel pijn voorkomen. Het eerste wat me opviel in de reacties is dat veel singles mogen leven met de Heere. Wat heeft dat me verblijd! Dat ze in hun verdriet en pijn mogen weten van de troost die de Heere hen geeft. Dat ze het leven met de Heere niet zouden willen missen voor een vriend of vriendin. Iemand schreef: „Je bent afhankelijk van de Heere en vertelt ook alles aan Hem.” Dan denk ik aan die tere woorden in Genesis 5: „En Henoch wandelde met God.” Is er op aarde een beter leven voor te stellen? Dat het bij tijden in je hart mag leven: „Wien heb ik nevens U omhoog? Wat zou mijn hart, wat zou mijn oog, op aarde nevens U toch lusten?” Dit is het beste medicijn als je alleen je weg moet gaan. Is daarmee alles gezegd? Nee, natuurlijk niet. Het leven is een woestijnreis, met veel moeilijkheden en verdriet. Eenzaamheid kan je pad kruisen, maar daarbij mag wel gelden: „Uit die alle redt hen God.”

Ik denk dat het heel goed is om dat voor jezelf eens op een rij te zetten. Het kan genezend zijn om eens te kijken naar wat je allemaal hebt, in plaats van de dingen die je mist. Paulus was ook ongetrouwd. Hij schrijft daar heel open over in 1 Korinthe 7 vers 7 en zegt als het ware: „Ik gun jullie allemaal hetzelfde leven als ik heb, want ik ben gelukkig.” Paulus mag zijn leven als weduwnaar of vrijgezel (hoe dat precies geweest is, weten we niet) zien als een gave van de Heere. Dan vinden we vrede met de weg die de Heere met ons gaat. Dat we allemaal mogen leren dat ons leven zijn diepste vervulling vindt in het dienen van de Heere en het tot zegen zijn van anderen.

Paulus is heel open over zijn ongetrouwd zijn

Vervolgens raakte het mij dat singles de heel positieve kanten ook goed beseﬀen. Ze zien om zich heen dat een huwelijk ook afwijzing en onbegrip kan betekenen. Ze beleven zelf een stuk vrijheid. Ze kunnen heel wat van de wereld zien, hebben meer tijd om te lezen of voor hobby’s.

Gaat het dan altijd voorspoedig? Zeker niet! Dit leven heeft altijd iets van een roos met doornen, die soms ﬂink pijn kunnen doen. Paulus’ leven is daar een indringend voorbeeld van. Wat heeft hij niet moeten incasseren aan tegenslagen? Hij is gegeseld en in de gevangenis geworpen. Hij is zelfs gestenigd. Door een wonder heeft hij het overleefd.

Maar dan schrijft hij in Filippensen 4 vers 11 dit: „Niet dat ik dit zeg vanwege gebrek; want ik heb geleerd vergenoegd te zijn in hetgeen ik ben.” Hij mag rust en vrede vinden in die diepe wetenschap dat de Heere zijn Leidsman is. Hij mag op Christus zien, Die ten diepste weet wat eenzaamheid is. Hij immers riep aan het kruis uit: „Mijn God, Mijn God, waarom hebt Gij Mij verlaten?” Ik hoop dat jij door genade mag weten: Opdat ik nimmermeer verlaten zal worden. Uit jullie reacties blijkt dat er nog meer vragen en pijnpunten liggen. Daarop hoop ik later in te gaan. Ik denk dan aan thuis blijven wonen, datingsites, seksualiteit, je plaats in de gemeente enzovoort. Reacties blijven zeer welkom. Ten slotte, hoor het woord van de Heere: „Zoek Mij en leef!”

Reacties en vragen: jouwvragen@terdege.nl

terdege 31 december 2014 89 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_086-089 89

12-12-2014 14:02:31

reportage

Zuster in Bangladesh Niet de muren, de apparatuur of de bedden maken het christelijk ziekenhuis van CSS in Bangladesh tot een zegen voor de allerarmsten. Dat zijn de verpleegkundigen! Zij zijn met hun toewijding en zorg levende getuigen van de liefde van Christus. Omdat er een schreeuwende behoefte is aan meer zusters en broeders, voert het RD actie voor een eigen verplegersopleiding van CSS. tekst Ab Jansen foto’s Jaco Klamer

90 terdege ● 31 december 2014

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_090-095 90

15-12-2014 14:01:13

Ali Hossain (86) is zojuist in het armenziekenhuis van de christelijke hulporganisatie CSS geholpen aan een nieuwe lens en zal straks weer normaal kunnen zien. Verpleegster Swapna Golder (24) stelt hem gerust.

terdege 31 december 2014 91 â&#x2014;?

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_090-095 91

15-12-2014 14:01:02

(advertorial)

Nat stof vliegt niet Schoonmaken met de Rainbow levert na twee maanden een 90 procent schonere lucht op, zegt Edwin Huyzendveld van Rainbow Benelux.

n Nederland maken inmiddels zo’n 15.000 mensen gebruik van de Rainbow, een apparaat dat behalve kan stofzuigen onder meer ook kan dweilen, tapijt kan schoonmaken, vlekken verwijdert in bekleding en de lucht kan reinigen. “Wie er één heeft, wil nooit meer anders”, aldus Edwin Huyzendveld. Het apparaat, dat al in 1936 in Amerika op de markt kwam, werkt met een wereldwijd gepatenteerde techniek. De Rainbow maakt 24.000 omwentelingen per minuut en slaat op deze manier alle stof neer in een waterreservoir. “Het water zorgt ervoor dat stof, vuil, huisstofmijt en allergenen écht verdwijnen. We hebben niet voor niets patent op de slogan “Nat stof vliegt niet.”” De Rainbow is de beste luchtreiniger in zijn soort, aldus Huyzend-

veld. “Het apparaat is uitgebreid getest door de Asthma & Allergie Foundation. Mensen die er één hebben, kunnen in veel gevallen zelfs minderen met hun medicijnen. Een uitkomst voor mensen met een allergie.” De Rainbow verkoopt zichzelf via mond-tot-mondreclame. “We organiseren demonstraties bij particulieren en bedrijven en verkopen de Rainbow daar.” Een Rainbow is duurder dan een ouderwetse stofzuiger, maar daar staat tegenover dat mensen met een Rainbow nooit meer nieuwe stofzuigers, zakken of ilters hoeven te kopen. “Na elk gebruik is het een kwestie van het reservoir legen en omspoelen. Bovendien zit er acht jaar garantie op het apparaat. Het is een machine die je eens in je leven

aanschaft.” Rainbowklanten hebben een 90 procent schonere en gezondere lucht in huis. “Hij is de eenmalige investering dus dubbel en dwars waard!” Ter gelegenheid van het Nederlands 20-jarig jubileum ontvangt iedereen die voor 1 april 2015 een vrijblijvende Rainbowdemonstratie aanvraagt, een luchtverfrisser op water voor aromatherapie ter waarde van 95 euro gratis.

Rainbow Benelux Energieweg 3 4231 DJ Meerkerk Tel.: 0183-358000 info@rainbowbenelux.nl www.rainbowbenelux.nl

92 terdege ● 31 december 2014

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_092-092 92

15-12-2014 15:19:46

en je dienstbaar aan de allerarmsten in je land en dan word je gedwarsboomd door de autoriteiten! Dat overkomt de christelijke hulporganisatie CSS (partner van Woord en Daad) in Bangladesh rond de opleiding van verpleegkundigen m/v. Een beroepsgroep die zó belangrijk is voor hulp aan de armen. Hoe luidt de eis van de overheid? Er moet een apart gebouw komen voor het opleiden van zusters en broeders, en precies dat ontbreekt bij CSS. Het gevolg is dat de organisatie geen verpleegkundigen meer kan opleiden en daarvan worden de allerarmsten nu al de dupe. Met de actie voor Bangladesh willen we onder meer bereiken dat dit niet langer gebeurt. We gaan samen met de lezers van Terdege en het RD de bouw van een verpleegopleiding inancieren. Want de rol die de verpleegster en verplegers van CSS voor de allerarmsten spelen, is te groot om te negeren. Neem alleen al het speciale ziekenhuis voor de armen dat CSS runt. Het is aan de rand van de stad Khulna neergezet, zodat de armen er vanaf het omringende platteland gemakkelijk naartoe kunnen komen. Iedere dag kloppen daar vele tientallen mensen aan die een dure behandeling in een normaal hospitaal niet kunnen betalen. Hier, bij de christenen van CSS, zijn deze mensen (voornamelijk moslims en hindoes) welkom. Ze betalen voor medicijnen en behandelingen een schijntje van wat ze elders zouden moeten neertellen.

Oogkwalen

Het is in veel arme landen een ingebakken onrecht: terwijl vooral de armen worden getroffen door ziekten – vanwege het zware werk dat ze doen, de vaak slechte voeding en hun armetierige behuizing – worden zij het meest uitgesloten van medische hulp, simpelweg omdat ze dat niet kunnen betalen. Wat een weldadig gebaar gaat er dan uit van het werk van de achttien dokters en veertien verplegers van CSS en wat een getuigenis van christelijke barmhartigheid laten ze zien. Zij willen immers niet rijk worden over de ruggen van de armen, maar wensen zich enkel gééstelijk te verrijken door te dienen en te delen. Bij de ingang van het ziekenhuis valt op dat veel patiënten met ooglapjes lopen of door een familielid worden begeleid. Eigenlijk is dat helemaal niet zo vreemd, omdat het hospitaal is gespecialiseerd in de behandeling van oogkwa-

len. Zo kunnen mensen die aan staar lijden binnen een paar uur een nieuwe lens ingezet krijgen. Een van de patiënten die net is geholpen aan een nieuwe lens en nu op een bed ligt ‘uit te zieken’, is de 86-jarige Ali Hossain. De grijsaard vertelt al een jaar blind te zijn aan een oog. Daardoor kon hij zijn huisje niet meer uit. Voordat hij uiteindelijk hier terechtkwam, heeft hij tal van (naar achteraf bleek) kwakzalvers geprobeerd. Het kostte hem kapitalen maar leverde hem een steeds slechter gezichtsvermogen op. „Mensen wachten vaak te lang om hiernaartoe te komen”, zegt hoofdzuster Anjali Baidya, terwijl ze als een zorgzame moeder door de baard van Ali streelt. „Daardoor is het soms te laat om nog genezen te worden.”

Zwarte post

Een andere belangrijke

„Mensen wachten vaak te lang om hiernaartoe te komen”

Zorg voor moeder en kind is een van de specialismen van het christelijk ziekenhuis voor de armen in Khulna in Bangladesh. Een ziekenzaal op een doordeweekse dag laat zien dat daar goed gebruik van wordt gemaakt.

afdeling in het ziekenhuis is die voor moeder en kind. Wie door de zalen loopt, ziet tientallen moeders, schoonmoeders, zussen en tantes met kinderen. De belangrijkste afdeling is de operatiezaal. Daar worden hoogzwangere vrouwen via de keizersnede verlost van hun kleine, om die vervolgens in de armen gestopt te krijgen. Nergens zijn angst én vreugde zo dicht op elkaar geperst als in die zaal! Mooi werk gebeurt ook tientallen kilometers verder, op het platteland rond de stad Khulna, waar CSS een tiental plattelandsklinieken runt. Het werk van de verpleegster die zo’n post ‘bemant’ is loodzwaar. Dat komt omdat zij alles tegelijk is: verpleegster, verloskundige, arts, apotheker en noem maar op. Overdag staat een team van collega’s om haar heen, maar om vijf uur ’s middags gaan die naar huis. Dan mag ze alles alleen doen, ook bevallingen. De jonge vrouwen genieten ook wel van de grote werkvrijheid die ze hebben. „In het ziekenhuis was ik het knechtje van de arts”, luisterde een van hen. Wie medische hulp goed zouden kunnen gebruiken, zijn de 55-jarige Moni Mohon Biswas en zijn vrouw. Ze bewonen een armetierig hutje in een dorp dat is omgeven door rijstvelden. Wie die frisgroene omgeving ziet, zou denken dat het echtpaar er goed bij zit, maar dat is zeker niet zo. Die landerijen zijn van enkele grote boeren. Biswas mag er als dagloner op werken. De directe omgeving van

terdege 31 december 2014 93 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_090-093 93

16-12-2014 11:10:30

HHoouutteenn vvlo loeerreenn,, n e t a a in m n la e t a a in lam PPVVCC vvlo loeerreenn !!!!!! NU OF NOOIT!

LAMINAAT VLOEREN

HOUTEN VLOEREN

Nú per m2 al vanaf*

€ 3,98

€ 5,98

PVC VLOEREN

RKET.NL BEBOPAMIN AAT.NL

Nú per m2 al vanaf*

€ 4,98 OPENINGSTIJDEN MA & DI: 9.00-16.00, WO: 9.00-21.00 DO & VR: 8.00-16.00, ZA: 7.30-12.30

BEBOLA BEBOVLOERBEDEKKING.NL BEBOTEGELS.NL Bovenlandweg 10 Vriezenveen (bij Almelo) Overijssel Tel: 0546 - 750238

VLOERBEDEKKING TAPIJT + LAMINAAT + VISGRAAT VLOEREN + ONDERVLOEREN + VISGRAAT VLOEREN + ANTIEK EIKEN VLOEREN

+ EERLIJK HOUT + VLOEREN SCHUREN + GOEDKOPE HOUTEN VLOEREN AMSTERDAM + KURKVLOEREN + ANTIEK EIKEN VLOER

LAAGSTE PRIJS VAN NEDERLAND NU OOK VOOR PARTICULIEREN

*Prijzen ex. btw, i.c.m. ondervloer

INDUSTRIEEL PARKET + MULTIPLANK + LAMINAAT VLOEREN + GRENEN VLOERDELEN + SYSTEEMVLOEREN 94 terdege ● 31 december 2014

Pag 94.indd

12฀12฀2014

6฀12฀53

VAKANTIE IN DE BETUWE het huisje is een grote modderpoel, die verraadt dat de moesson nog maar net voorbij is. De vrouw zegt dat ze kanker heeft en klaagt over pijn. Hij vertelt dat ze hun koeien en geit hebben verkocht om de school van hun twee zoons te kunnen betalen. Tijdens de ziekte van zijn moeder heeft Biswas zich zwaar in de schulden moeten steken om haar behandeling te bekostigen. Alle hoop is nu gevestigd op de twee jongens en het geld dat zij eens gaan verdienen. Of dat nog op tijd zal zijn voor hun moeder? Zij zou veel beter kunnen aankloppen bij het ziekenhuis van CSS, om daar vrijwel gratis te worden behandeld. Intussen is het treurig dat veel CSS-verpleegsters worden weggekocht door de overheid. Die biedt een beter inkomen en gunstiger arbeidsvoorwaarden. Veel verplegers m/v vertrekken daarom. Een extra reden voor CSS om eigen personeel op te leiden.

MINI CAMPING

DE VIJVERHOF In het Rivierengebied van de Betuwe vindt u camping de Vijverhof in Ommeren, geschikt voor ouderen en gezinnen. In het hoogseizoen animatie. Goede sanitaire voorzieningen, tevens voor mindervalide.Vakantiewoning voor max. 10 personen en huurcaravans voor 3 en 4 personen. Ook voor het vieren van jubilea, familiedag en verjaardag. www.campingdevijverhof.nl - info@campingdevijverhof.nl Ommerenveldseweg 51, 4032 NB Ommeren.Tel. 0344 - 60 19 73

Eenmooiegelegenheid vooreenfeestje!

Wrang

Als al die staatszusters en -broeders nu extra goed werk voor de allerarmsten zouden leveren, zou de schade beperkt blijven. Wat ik in een plattelandskliniek van de overheid aantrof, was echter ronduit schokkend. Nadat ik zompend door het water het oﬃciële pad was afgelopen (je zult als hoogzwangere vrouw hier maar overheen moeten waden) trof ik buiten een medewerkster aan. Ze vertelde dat ze bang was om binnen te zitten, omdat het dak elk moment naar beneden kon komen. Verder lekte het, was er geen elektriciteit en had de kliniek al geruime tijd geen verpleegster meer in dienst. De meesten werken nu eenmaal liever in de stad. Wat een verschil met de eﬃciënt opererende en superschone klinieken van CSS, waar altijd wel een verpleegkundige aanwezig is. Daarom is het wrang dat verpleegkundigen vinden en opleiden CSS zoveel moeite kost, door het beleid van een overheid die er in deze eigen kliniek zo’n potje van maakt. Met onze actie voor Bangladesh gaan we ervoor zorgen dat de opleiding voor verpleegsters bij CSS weer op gang komt, door de bouw van zo’n school te bekostigen. Daar is bijna twee ton voor nodig. Maar wat het straks gaat opleveren, is niet in geld uit te drukken!

Uwfeestopmaat.Mooiesfeervollezalenvoor20tot400personen.Professionelelicht-engeluidsinstallatie. Eigen uitgebreide keuken. Rolstoelvriendelijk. Professionele bediening. Gratis parkeergelegenheid. Partycentrum Het Dak is een uitstekende gelegenheid voor uw bedrijfsfeesten, vergaderingen, jubilea, congressen, beurzen, verkopingen, productpresentaties en catering. Want... in Het Dak kan het!

Tiendweg 9a • 4142 EG Leerdam • Tel. (0345) 61 36 26 • www.hetdak.nl

kom langs voor de gratis oogmeting

BRILMODE

CONTACTLENZEN

KINDERBRILLEN

Laan 12-14 8071 JA Nunspeet

OPTOMETRIE

OPTICIEN AAN HUIS

t (0341) 25 33 83 i www.optiekkale.nl

goed in zicht

begrafenisverzorging

Den Hollander

Begrafenissen in Den Haag, Westland, Gouda, Rotterdam, Vlaardingen en omstreken. Wij verzorgen alleen begrafenissen. Dag en nacht bereikbaar.

P.N. den Hollander T. den Hollander

Tel. 010 - 4600509 www.begrafenisverzorgingdenhollander.nl

terdege 31 december 2014 95 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_090-093 95

16-12-2014 11:10:46

onder ons

Voornemensnaar

l van het oude Op de drempe mensen ar hebben veel ja e w eu ni t he erijen mens. Drogist goede voorne nieuw en d t voor ou adverteren ne ankproducten volop met afsl n en beween zwembade m a ns l u H a de eerste i d y l scentra puilen ng e gi g r e b e meer v a n de n van mensen di t ui ar ja e w t nieu weken van he r wegen. be an ga willen d jaar echt mee ch voor komen zi plim en m co n ne ee en Ander , wat vaker en ek zi ar na en neemt u kaartjes te stur r in. Misschien aa m lf ze l vu en of jaar blij te mak ment te geven d het komende an dat m n ie va er om t or da zich vo ns. Ik hoop O er nd O in je met een plaats tkomt! en iets terech m ne or vo goede peldoorn, 75, 7300 AB A s bu st Po , ns O Adres: Onder e.nl. eg redactie@terd

Lieve papa en

mama

Onze lieve pa pa op 5 januari 20 en mama zijn 15 12,5 jaar getrouwd. Wij deze weg van willen hen via ha Kusjes van Cha rte feliciteren. Rosanne en Emrlène, Annelynn, ma van den H il.

Jubileum

ber mochten Op 22 decem .P. PenningA B. Penning en -jarig hu55 Verdoorn hun gedenken. welijksjubileum iteerd met lic Van harte gefe Heere de at D g. da deze zijn bij het jullie nabij mag ren. Toegeklimmen der ja kinderen, wenst door de kleinkinde kleinen achter en zusters. rs ren en de broe

Voor mijn op

ben ik Dag opa, hier ets, ﬁ ijn m et m n da geverfd i oo m die u zo erg er hebt. Ik ben kke di n Ee ! blij mee einzoon kl uw n va s ku Bram.

Soli Deo Glo

ria

Op 9 decembe onze opa en omr waren Leendert van a M Hendrika van aaren en MaarenBaijense uit Zu jaar getrouwd. ilichem 60 hen van harte Wij willen fe met dit diaman liciteren huwelijksjubile ten um lijke groeten va . Harte Paula, Robert n Mark & en Gerrit & Lianne Veerle, , Mariëlle.

40 jaar een paar (o)pa en (o)ma Op 27 december waren paar! En we n ee r jaa 40 Van der Knijff t elkaar. Liefs hopen nog vele jaren meinderen. ink kle & van de kinderen

96 terdege ● 31 december 2014

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_096-097 96

16-12-2014 9:14:45

50 jaar getrouwd! Lieve (o)pa en (o)ma, dit hadden jullie niet verwacht, hè!? We willen jullie nogmaals hartelijk danken voor de mooie dag. En we wensen jullie al het goede toe. Liefs, jullie kinderen, kleinen achterkleinkinderen.

De lentefair in Kamperl an bouw, was een hele org d, ten bate van de kerkanisatie. Maar we kunnen terugkijken op een leuke dag, waar mama en Monica veel stress en geld aan overgehou den hebben. Iedereen hartelijk dank daarvoor.

wd!

50 jaar getrou

(o)ma Van Lieve (o)pa en s. Van eu H Steensel-de erd met jullie harte gefelicite op 29 de ijk 50 -jarig huwel mens oma na k oo r, cembe telijk bedankt De Heus! Har llie voor ju voor alles wat bben en nog ons gedaan he s betekenen. steeds voor on ewenst eg Gods zegen to st. Liefs, om ek to de voor einkinderen. kinderen en kl 10, 3267 Burg. Zahnweg . rd AV Goudswaa

Lentefair

Bruiloft

anne, rd en Hilli leuk dat a n e L te el Bes n en het he we vond ie bruiloft mochte ll in ju n e p o jd ri we l het mee was zijn. Voorae dubbeldekker an ls v e g fs n ie E .L de belevenis adine een hele anne, Lotte en N is L , s n Re . Moerdijk

Getrouwd

brak op vrijdag 7 novemNa een zonnige week ter Muilwijk en Sarieke ber de trouwdag van Pe s de omslag naar echt Lobbezoo aan. Ondank rd het een ‘stralende’ Hollands herfstweer we dag. uit Brandwijk naar Al vroeg kwam Peter van te auto uit de garage ois Werkendam met de mo lbruidegom aan kon be van zijn vader. Voor de t nie ur al open. Dat was len, trok de bruid de de raaf, het moest over! naar de zin van de fotog n vertrok het bruidspaar Met familie en vriende o . Opa en oma Lobbezo naar het gemeentehuis wezig zijn, maar via konden helaas niet aan welijksvoltrekking en Skype volgden zij de hu inkinderen. feliciteerden zij hun kle t t huwelijk bevestigd me Ds. M. Karens heeft he t gen: Wie zal ons he de woorden: „Velen zeg f Gij over ons het licht goede doen zien? Verhe E!” De Bijbel werd Uws aanschijns, o HEER J. Karels. overhandigd door ds. W. gsschool waren ook da De kinderen van de zon

zongen in de kerk aanwezig en :2 toe. het bruidspaar Psalm 25 k het Na de kerkdienst vertro asten bruidspaar met de dagg , waar urg nb sse Gie in naar De Til De kinhet werd gefeliciteerd. pjeslied’: deren zongen het ‘snoe snoepjes, ‘Ome Peter houdt van

t. Tante Sarieke lekker veel en lekker zoe vindt al dat houdt van oom Peter, en snoep niet goed...’ nsen werd de Na heel veel goede we laatste droeg dag afgesloten. En als over de drempel Prins Peter zijn Prinses s een onverge van hun ‘Paleis’. Het wa telijke dag!

terdege 31 december 2014 97 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_096-097 97

16-12-2014 9:15:35

colofon

Over twee weken x 14 januari 2015

Terdege is een reformatorisch familieblad en verschijnt elke twee weken. Terdege is een onderdeel van Erdee Media Groep (EMG). EMG legt van abonnees gegevens vast voor de uitvoering van de (abonnee)overeenkomst en om u te informeren over producten en diensten van EMG en zorgvuldig geselecteerde derden. Als u dat niet wenst kunt u een briefje sturen naar : Erdee Media Groep, afd. Abonneeservice, Postbus 75, 7300 AB Apeldoorn. Deze bezwaarregeling geldt niet voor eventueel bij Terdege bijgevoegde folders.

Postadres: Terdege, Postbus 75, 7300 AB Apeldoorn Bezoekadres: Laan van Westenenk 12, 7336 AZ Apeldoorn Telefoon (algemeen): 055 - 5390333 Fax: 055 - 5419318 E-mail: redactie@terdege.nl Directie: Ir. B. Visser Hoofdredacteur: W.B. Kranendonk Chef-redacteur: Ad Ermstrang, tel. 055 - 5390445 Redactiecoördinator: Wim Lemstra, tel. 055 - 5390282 Redactie: Gisette van Dalen, Jan van ‘t Hul, L. Vogelaar, Huib de Vries Vormgeving: Harry Blankestijn, Hans Kraayeveld, José van der Meer, Roelien Pieper-Schipper Abonnementen en bezorging: Ditje van Huffelen, tel. 055 - 5390300, fax 055 - 5415687, e-mail: administratietd@erdee.nl Advertenties: Gerben van den Berge, Jaap Bos, Roelof Bovendorp, Arjan Cromwijk, Bart van Dam, Hendrina de Graaf, Gerrit Heij, François Hoogstrate, Annet ten Hove, Johan Kleinbloesem, Alphons Mauritz, Mark Meuleman, Eelco Slingerland, Eibert Spaan, tel. 055-5390499, e-mail: advertentietd@erdee.nl. Bij het afsluiten van een advertentiecontract zijn de Rota Regelen van toepassing. ISSN: 1382-9076 Giro 719 502 (Erdee Media Groep) Druk: Koninklijke BDU Graisch, Bedrijf BV, Barneveld Abonnementsprijs: Per jaar € 89,50 (factuur) € 88,50* (incasso), per kwartaal € 23,40 (factuur) € 22,90* (incasso). *Dit bedrag is inclusief de korting voor incasso. De 32e jaargang loopt tot 1 oktober 2015. Abonnementen kunnen op elk moment ingaan. Opzegging: Een maand voor einde abonnementsperiode, voorzien van opzegreden. Adreswijzigingen: Schriftelijk, drie weken vóór ingangsdatum. Aansprakelijkheid: Terdege is op geen enkele wijze aansprakelijk voor producten en diensten die aangeboden worden door adverteerders in deze Terdege. Dit geldt ook voor de integriteit van de adverteerder. Meer info: terdege.nl; erdeeservice.nl Het is verboden Terdege zonder toestemming op te nemen in, of ter beschikking te stellen van een leesportefeuille. Terdege is op geen enkele wijze verantwoordelijk voor de kwaliteit of integriteit van producten en diensten die in de advertenties worden aangeboden. Terdege in braille, gesproken vorm en groteletterleesvorm: Loket Aangepast - lezen, Den Haag, tel. 070-3381500

Proeftuin voor krimp Een groot deel van Nederland krijgt of heeft al met bevolkingskrimp te maken. Koploper is Noordoost-Groningen. De dorpen daar geven een beeld van wat elders te wachten staat. Op bezoek in Holwierde, onder de rook van Delfzijl. „Leefbaarheid en krimp hoeven niet haaks op elkaar te staan.”

Liesbeth van Binsbergen In de achterliggende veertien jaar schreef ze zo’n veertig kinderboeken, won ze twee keer de EigenWijsPrijs en haalde ze met haar eerste boek voor oudere jeugd de prijs voor het beste christelijke kinderboek van het afgelopen jaar binnen.

Speuren naar juskommen Piet Poldervaart uit Spijkenisse bezit ongeveer 1300 juskommen uit binnen- en buitenland. „Oudere exemplaren vind ik mooier. Ik houd niet zo van dat strakke.”

En verder: • Veetransporteur Janny Groen werd conciërge/receptioniste. • Wout van de Belt is rietsnijder, natuurbeheerder en palingvisser • Op vakantie naar Luxemburg, de Moezel of het Brugse Ommeland • Nieuw: ‘Digitale media’ en ‘Boerderijtuin’

98 terdege ● 31 december 2014

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_07_098-098 98

17-12-2014 11:05:54

BEGIN HET NIEUWE JAAR GOED MET

FRAAIE TOPSTUKKEN VOOR

ntzen Su pe

45%

...

Fra

opje met ee

dan

rko

SPECIALE PRIJZEN rting van me

Giorgio Moroni Sofa Neem in het nieuwe jaar plaats op onze Moroni sofa. Ervaar het comfort en de luxe van deze op een solide beukenhout vervaardigde bank, afgewerkt met ons extra soepele ‘old saddle’ nekleder.

waarde € 3.285,nu

€ 1.785,-

Voor de helft van de prijs

De getoonde modellen zijn een klein voorbeeld van onze grote collectie Chesterﬁeld meubelen. Proﬁteer nu van onze nieuwjaarsuitverkoop. Al onze meubelen op de eerste etage nu voor de helft van de prijs!

waarde € 1.225,nu

€ 790,-

waarde € 2.265,nu

€ 1.250,-

waarde € 1.285,nu

€ 665,-

waarde € 1.645,nu

€ 985,-

waarde € 1.285,nu

€ 585,-

Jan Frantzen Pag 99.indd 1

Knibbelweg 8a

waarde € 865,nu

€ 385,-

waarde € 1.090,nu

€ 690,-

2761 JD

Zevenhuizen ZH

0180 - 632 259

info@janfrantzen.nl

janfrantzen.nl 7-1-2015 11:58:22

Pag 100.indd 1

7-1-2015 11:49:14