Όταν έπεσε το «Τείχος του Αίσχους

το «Τείχος του Αίσχους»

Ήταν 9 Νοεμβρίου του 1989 όταν σε απ' ευθείας μετάδοση από την τηλεόραση παρακολουθούσαμε έκθαμβοι την πτώση του συμβόλου του διχασμού στο Βερολίνο.

Tου Δημήτρη Καπράνου

Το σύμβολο του χωρισμού του κόσμου σε «Ανατολή και Δύση» έπεφτε, υπό το βάρος της λαϊκής αμφισβήτησης ενός καθεστώτος που ποτέ δεν μπόρεσε να πείσει για τις αξίες τις οποίες –υποτίθεται ότι– πρέσβευε... Και για εμάς, που ζυγώναμε τότε τα σαράντα, που είχαμε περάσει από την αμφισβήτηση και την έκρηξη των νεανικών μας χρόνων στην περισυλλογή και τα ερωτήματα, ήταν σαν να έφευγε από επάνω μας ένα βάρος, ένα τεράστιο άγχος που μας είχαν κληροδοτήσει οι παλαιότεροι και που σε εμάς δεν έλεγε τίποτα παραπάνω από μία περίοδο υστερίας που είχε καταλάβει την ανθρωπότητα. Στη χώρα μας φυσούσε, επίσης, ένας άνεμος αλλαγής, καθώς το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου έχανε την εξουσία (προσωρινά, απ’ ό,τι φάνηκε στη συνέχεια) και η Νέα Δημοκρατία του Κώστα Μητσοτάκη βρισκόταν σε συνεννόηση με την αριστερά, για να σχηματιστεί αργότερα εκείνη η κυβέρνηση Τζαννετάκη, την οποία ο ελληνικός λαός αντί να χαιρετίσει ως μέγα πολιτικό επίτευγμα και να την ενθαρρύνει, την άφησε πολύ γρήγορα πίσω του... Ήταν μια από τις πλέον συγκλονιστικές στιγμές της μεταπολεμικής περιόδου. Η πτώση του κομμουνισμού άφηνε τεράστια περιθώρια αισιοδοξίας, αλλά η συνέχεια απέδειξε ότι η «Ενωμένη Ευρώπη» ήταν πολύ πιο... ενωμένη πριν ενωθούν οι δύο Γερμανίες! Το «Τείχος του Βερολίνου» (Berliner Mauer στα γερμανικά) ήταν ένας τοίχος ύψους δύο μέτρων, που χώριζε το Βερολίνο σε Ανατολικό και Δυτικό, ένας ψυχρός φράχτης, που οι δυτικοί ονόμασαν «Τείχος του Αίσχους!»... Το τείχος χτίστηκε το 1961 από τις Αρχές της Ανατολικής Γερμανίας, καθώς πλήθαιναν οι Ανατολικογερμανοί που «το έσκαγαν» προς τη Δύση. Ήταν μια έμπνευση ενός αυταρχικού καθεστώτος, το οποίο, τελικά, κατέρρευσε το 1989 μαζί με τον δήθεν «υπαρκτό σοσιαλισμό»...

Όταν τέλειωσε ο Πόλεμος τον οποίο προκάλεσε η Ναζιστική Γερμανία, η ηττημένη χώρα τεμαχίστηκε σε τέσσερις ζώνες κατοχής, τη διοίκηση των οποίων ανέλαβαν οι νικήτριες δυνάμεις: ΗΠΑ, Γαλλία, Μεγάλη Βρετανία και ΕΣΣΔ. Το Βερολίνο βρισκόταν στη ζώνη επιρροής της ΕΣΣΔ και αυτό δημιούργησε πολλά προβλήματα. Τον Μάρτιο του 1948, οι Δυτικοί αποφάσισαν να ενώσουν τους τομείς που ήλεγχαν και δημιουργήθηκε η Δυτική Γερμανία. Το ίδιο έγινε και με το Βερολίνο. Οι Σοβιετικοί αντέδρασαν και απέκλεισαν τους δυτικούς τομείς του Βερολίνου στις 24 Ιουνίου του 1948 και οι Σύμμαχοι άρχισαν να εφοδιάζουν το Δυτικό Βερολίνο μόνο από αέρος, με τις περίφημες αερογέφυρες. Στις 30 Νοεμβρίου του 1948 εγκαταστάθηκε στο Ανατολικό Βερολίνο ξεχωριστή δημοτική αρχή, με αποτέλεσμα τον ολοκληρωτικό χωρισμό του Βερολίνου σε Ανατολικό και Δυτικό. Το 1949 τα γερμανικά εδάφη που κατείχε η ΕΣΣΔ έγιναν «Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας» (Ανατολική Γερμανία) και το Βερολίνο σύμβολο της ύπαρξης «δύο κόσμων». Το 1953 σημειώνεται εξέγερση των εργαζομένων στο Ανατολικό Βερολίνο, αλλά το σιδερένιο χέρι του «Κόκκινου Στρατού» την συντρίβει και, σταδιακά, αρχίζει να παρατηρείται κύμα φυγής των Ανατολικογερμανών προς τη Δύση. Κι έτσι, οι Αρχές της Ανατολικής Γερμανίας με τη σύμφωνη γνώμη των Σοβιετικών αποφάσισαν την ανέγερση του «φράχτη» από συρματόπλεγμα, που άρχισε να στήνεται τη νύχτα της 12ης προς τη 13η Αυγούστου του 1961... Ο «ψυχρός πόλεμος» όμως, που εντάθηκε, έφερε την αντικατάσταση του φράχτη με έναν τοίχο από μπετόν, ύψους 2 μέτρων, με συρματόπλεγμα στην κορυφή του και μήκος 45 χιλιόμετρα! Οι «δύο κόσμοι» ήταν πλέον... μπετόν, γαρνιρισμένο με ηλεκτροφόρα καλώδια και προβολείς που σάρωναν τα βράδια κάθε σπιθαμή του γυμνού εδάφους! Στις 26 Ιουνίου 1963 ο Αμερικανός Πρόεδρος Τζων Κέννεντυ επισκέπτεται το Βερολίνο και αρχίζει την ομιλία του με την περίφημη φράση: «Ich bin ein Berliner (Είμαι κι εγώ Βερολινέζος)»... Τα χρόνια περνούν και κάθε τόσο διαβάζουμε στις εφημερίδες ειδήσεις που αφορούν σε ηρωικούς Ανατολικογερμανούς που διαφεύγουν στη Δύση περνώντας το τείχος! Αλλά ποτέ δεν μαθαίνουμε για τους άλλους, που δεν πρόλαβαν να φθάσουν στην ελεύθερη Ευρώπη και έπεσαν γαζωμένοι από τις σφαίρες των στρατιωτών. Το 1989 η ηγεσία του Γκορμπατσώφ στην ΕΣΣΔ αλλάζει τα πάντα! Το κομμουνιστικό καθεστώς καταρρέει εκ των έσω και η «περεστρόικα» και η «γκλάσνοστ» ανοίγουν τα σύνορα των άλλων σοσιαλιστικών χωρών προς τη Δύση και ένα μεγάλο κύμα Ανατολικογερμανών περνά στη Δυτική Γερμανία μέσω της Ουγγαρίας και της Τσεχοσλοβακίας. Η κυβέρνηση της Ανατολικής Γερμανίας, που καταλαβαίνει ότι το παιγνίδι έχει χαθεί, ανοίγει τα σύνορα προς τη Δύση και στις 9 Νοεμβρίου του 1989 το τείχος πέφτει, για να ενωθούν, έναν χρόνο αργότερα, οι «δύο Γερμανίες»! Στα 28 χρόνια που «έζησε» το τείχος, τουλάχιστον 136 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους προσπαθώντας να διαφύγουν στη Δύση. Πρώτο θύμα η 58χρονη νοσοκόμα Ίντα Ζίκμαν, η οποία σκοτώθηκε στις 22 Αυγούστου 1961 στην προσπάθειά της να διαφύγει στο Δυτικό Βερολίνο, όπου ζούσε η αδελφή της. Τελευταίο θύμα του ολοκληρωτισμού ήταν ο 33χρονος άνεργος ηλεκτρολόγος Βίνφριντ Φρόιντενμπεργκ, ο οποίος πέρασε πάνω από το τείχος με ένα αυτοσχέδιο αερόστατο, αλλά για κακή του τύχη, το αερόστατο κατέπεσε και ο ίδιος βρήκε ακαριαίο θάνατο στις 29 Αυγούστου του 1989.

Στα 28 χρόνια που «έζησε» το τείχος, τουλάχιστον 136 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους προσπαθώντας να διαφύγουν στη Δύση. Πρώτο θύμα η 58χρονη νοσοκόμα Ίντα Ζίκμαν