Όταν ο Μάνος Χατζιδάκις «τρέλανε» το Χόλιγουντ

1

«τρέλανε» το Χόλιγουντ...

Είκοσι χρόνια έχουν περάσει από τον θάνατο του Μάνου Χατζιδάκι, του δηµιουργού που σφράγισε µε τη µουσική του µια ολόκληρη εποχή, η οποία συνδέεται µε τις καλύτερες αναµνήσεις της γενιάς του ’60, και όρθωσε τολµηρό πολιτικό λόγο µέσα από τον πολιτισµό, τον οποίο υπηρέτησε κατά τον καλύτερο τρόπο.

Tου ∆ηµήτρη Καπράνου

Λάτρης, φίλος και ταγός της μουσικής του Χατζιδάκι, παρακολουθώ οτιδήποτε δημοσιεύεται γύρω από τη ζωή και τη δράση του. Και με ιδιαίτερο ενδιαφέρον μελέτησα στοιχεία που παρέχει ο Ηλίας Χρυσοχοΐδης, ιστορικός ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Stanford, γύρω από την πρώτη επαφή του Μάνου Χατζιδάκι με την Αμερική.

Μία από τις προβληματικές πλευρές του συνθέτη, την αναβλητικότητα, τεκμηριώνουν δύο φάκελοι στο αρχείο του Σπύρου Π. Σκούρα (Stanford University) για τη μουσική επένδυση δύο παραγωγών της 20th Century Fox (Fox). Το 1960 ο Σκούρας αποφάσισε να γυρίσει δύο ταινίες στην Ελλάδα με θέμα τη μάχη των Θερμοπυλών («Οι 300 της Σπάρτης») και τη νίκη του Σπύρου Λούη στην παρθενική Ολυμπιάδα του 1896 («Συνέβη στην Αθήνα»). Ο Σκούρας απαίτησε οι κύριοι ρόλοι να δοθούν σε Eλληνίδες ηθοποιούς (Άννα Συνοδινού και Ξένια Καλογεροπούλου) και μετέτρεψε τους αρχικούς τίτλους σε κινηματογραφικό παιάνα για την αρχαιότητα. Ο Σκούρας φεύγει και αφήνει στην Αθήνα τον ανιψιό του για τις λεπτομέρειες. Ο Χατζιδάκις ζητεί αναδιαπραγμάτευση της συμφωνίας (συγκριτικά, η Καλογεροπούλου έλαβε 5.000, ενώ η Συνοδινού 8.000, συν 1.000 για οδοντοκοσμητικές εργασίες). Στις 15 Δεκεμβρίου προτείνει 7.500 αντί για 5.000 δολάρια για τους «300», αλλά ο Σκούρας είναι ανένδοτος. Στα τέλη Ιανουαρίου ο Σκούρας ζητεί από τον Χατζιδάκι να αρχίσει με τους «300», συνθέτοντας επίσης δύο τρία εμπορικά τραγούδια. Οι παραγωγοί ελπίζουν να έχουν τη μουσική έτοιμη μέσα στον Μάρτιο, αλλά ο Χατζιδάκις υπόσχεται να αρχίσει τον Μάιο λόγω ανειλημμένων υποχρεώσεων. Στις 10 Μαΐου, ωστόσο, ζητεί παράταση για τις 20 Ιουνίου. Παρά τις ενστάσεις της Fox για επιβάρυνση 2.500 δολαρίων, ο Σκούρας εγκρίνει το ποσό και δικαιολογεί την καλλιτεχνική ιδιοσυγκρασία του Μάνου. Στις 23 ο Σπύρος ανακοινώνει ότι η μουσική για τους «300» θα τελειώσει στις 3 Ιουνίου και για το «Συνέβη» στις 5-8 Ιουλίου. Η ηχογράφηση για τους «300» καθυστερεί και οι τεχνικοί κάθονται με σταυρωμένα τα χέρια. Έχει φήμη στρυφνού ατόμου και με προβλήματα στην

Στα τέλη Ιανουαρίου ο Σκούρας ζητεί από τον Χατζιδάκι να αρχίσει με τους «300», συνθέτοντας επίσης δύο τρία εμπορικά τραγούδια

2

3 1. O Σκούρας συστήνει τη Μέριλιν στον Παύλο και τη Φρειδερίκη. 2. Το σήµα της Fox. 3. Σπάνια ταυτότητα του Χατζιδάκι. 4. Ο Μάνος Χατζιδάκις στη Νέα Υόρκη στις αρχές της δεκαετίας του ’60. 5. Ο Σπ. Σκούρας

4 5

ολοκλήρωση μεγάλων ταινιών. Προτείνεται να στρατολογήσουν ηχογράφησης του «Συνέβη» απορρίπτονται ως ερασιτεχνικοί. Στις 21 ο Σκούρας τον Προτείνεται να στρατολογήσουν έμπειρο χολιγουντιανό συνθέτη για έμπειρο χολιγουντιανό συνθέτη έως τις 15 Οκτωβρίου. Όταν έπειτα από αναζήτηση καλεί στο Παρίσι για τις τελικές αποφάσεις. Αρχές Δεκεμβρίου αρχίζει το μοντάζ του «Συνέβη». να έχουν τη μουσική σε έναν μήνα. για να έχουν τη μουσική σε ημερών ο παραγωγός της Fox Ο Σκούρας εύχεται στον Μάνο το καλύτερο δυνατό Ο Σκούρας τούς καθησυχάζει: «Τα ίδια έκανε και στο “Ποτέ την έναν μήνα. Ο Σκούρας τούς στην Αθήνα τον συναντά, μαθαίνει ότι δεν υπάρχει αποτέλεσμα, «γιατί η ζωή μου εξαρτάται από τις δύο αυτές παραγωγές». Στο μεταξύ, 14 μήνες μετά τη Κυριακή”, αλλά δείτε τι μουσική καθησυχάζει: «Τα ίδια έκανε και ούτε μία σελίδα παρτιτούρας. συμφωνία τους, ο Χατζιδάκις δεν έχει ακόμα υπογράψει έγραψε». Όταν, όμως, η Fox παραλαμβάνει στο “Ποτέ την Κυριακή”, αλλά «Η μουσική είναι όλη εδώ» δηλώνει αφοπλιστικά ο το συμβόλαιό του, αναγκάζοντας τη Fox να δεσμεύσει μέρος της αμοιβής του. Ο Σπύρος θα πει αργότερα την επενδυμένη ταινία στα δείτε τι μουσική έγραψε» συνθέτης, δείχνοντας τον ότι του βγήκε η πίστη για να τον πείσει να βάλει την μέσα Ιουλίου, ο Σκούρας κρόταφό του. Πανικόβλητος, υπογραφή του. απογοητεύεται. Ζητεί από τον ο παραγωγός τηλεγραφεί Στις 2 Φεβρουαρίου 1962, ενώ οι «300» προβάλλονται Χατζιδάκι ένα τραγούδι που «θα στη Fox. Ο Σκούρας πάλι δοκιμαστικά, ο Σκούρας απογοητεύεται με τα νέα σφυρίζει ο κόσμος βγαίνοντας καλύπτει τον Μάνο, αλλά τραγούδια του Χατζιδάκι και ξαναζητεί μια εμπορική από το σινεμά». Προετοιμαζόμενος για το Φεστιβάλ στις 18 Οκτωβρίου εκμυστηρεύεται στον Σπύρο ότι επιτυχία όπως «Τα παιδιά του Πειραιά». Αν ο Μάνος Αθηνών, εκείνος τον αγνοεί. Νέο κυνηγητό αρχίζει οι συνεχείς αναβολές τον εκθέτουν προσωπικά στο τα καταφέρει, γράφει στον ανιψιό του, ο ίδιος θα στην Αθήνα και ύστερα από πολλές απόπειρες ο διοικητικό συμβούλιο της εταιρείας. Είναι η εποχή που μπορέσει να του κλείσει το Ράδιο Σίτι στη Νέα Υόρκη Σπύρος τον βάζει να ξαναδεί τους «300» στις 12 τα ατέλειωτα γυρίσματα της «Κλεοπάτρας» πριονίζουν για συναυλίες: «Θα έχει μια εξαιρετική ευκαιρία για Αυγούστου. Στις 17 τηλεγραφεί: «Μετά από ατέλειωτες την καρέκλα του. να καθιερωθεί ανάμεσα στους μεγάλους διεθνείς συζητήσεις ο Χατζιδάκις επιβεβαιώνει ότι θα επενδύσει «Επιμένει να καλέσει μια τραγουδίστρια... από τη σύγχρονους συνθέτες». Ο Χατζιδάκις υπόσχεται ένα το “Συνέβη” οπωσδήποτε στις 26-28 Σεπτεμβρίου». Βιέννη, που θα μας κοστίσει σχεδόν άλλα χίλια δολάρια. τραγούδι σε ορχηστρική μορφή σε μία εβδομάδα. Ως Στις 30 Αυγούστου ο Χατζιδάκις γράφει στον Σκούρα Απειλεί να αποχωρήσει αμέσως αν δεν δεχθούμε» τις 17 Απριλίου, έναν μήνα πριν χάσει την προεδρία της ότι «κάθε αλλαγή (στους “300”) θα βλάψει αντί να τηλεγραφεί ο ανιψιός. Η Fox ενδίδει και πάλι. Fox, ο Σκούρας δεν έχει λάβει τίποτε. ωφελήσει» και αποδίδει τις καθυστερήσεις του στο Στις 13 Νοεμβρίου ο Χατζιδάκις ισχυρίζεται ότι Εδώ τελειώνει η καταγραφή των πηγών για μια «αίσθημα της ευθύνης από τη μία και της τελειότητας έχει άδεια από τον Σκούρα να επιφέρει αλλαγές ιστορική ευκαιρία της ελληνικής μουσικής. Χάρη στη που επεδίωκα από την άλλη». για την ανάδειξη της μουσικής του. Οι στίχοι των γενναιοδωρία του Σκούρα ο Χατζιδάκις είχε το 1961 9 Σεπτεμβρίου: Ο Χατζιδάκις ανακοινώνει αναβολή της νέων τραγουδιών που καταθέτει για τους «300» ανοιχτές τις πόρτες για μια σταδιοδρομία στο Χόλιγουντ.