ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ 002 ΣΚΟΠΕΛΟΣ ΟΙ ΧΕΙΡΟΤΕΧΝΕΣ ΑΦΗΓΟΥΝΤΑΙ... ΑΛΕΚΑ ΜΠΟΥΤΖΟΥΒΗ.pdf by Fakiolas Yannis

-:ου Dapper. ~Υ&.:;-:-η~ Σκ~'θο·:.J--5'κοπiλω •

t-J Κ

0 Π ΕΛ0 Σ ΟΙ

Η Ι ΣΊΌ ΡΙΚΟ'lΊΠΛ Π-ΙΣ ΚΑΘΗ~fΕΡΙ~ΗΣ ΖΩΗΣ

ΧΕΙΡΟΤΕΧΝΕΣ

ΑΦΗΓΟΥΝΤΑΙ ...

ΕΛΛΗ.\ΙΚΟ~ 01'Γι\.\Ι~λ10~ ~11 ΚΓΩ.\ -)1 Ε~.\1Ω.\ ΕΠ 1.\ E ll' II ~EΩ.\ ΚΑ Ι Χ ΕΙΡΟΊ'ΙΩ\.\1.\~ Α Ε . ..ΙιΕΥθ\':Χ~ΙΙ Χι·: ιrοτε:αι.\~ & Κ.\,\ . \ΙlΈΧ:ΧιΚΗ~ ΒιΟlΈΧ:ΧΙ.\Σ

:Ξ: Ι:::Χ Ι .\~ ιG & Ι::ΒΡΟ\Ό ι ι;; :?8 .\ΘΙΙ:Χ.\ ΊΊΙ.\ ., Οl · ο'ι9ι :!GO FΑΧ, οι - ίΊ 9 ι 1.!1

11 Ε Κ ..\0~11 .\Ι'ωΙΛΊ'Ο..ΙΟΊΊΙΘΙΙΚΕ ΛΙΙΟ Tll ..IP.\~11 : <<t\.\ Α ΙΙΊ'Υ:Ξ. ιι ~\ϊ'ΧrΟ.\ 11 ~ J< .\ι 11.\ ΡΛ..ΙΟ~ Ι Λ ΚΙ-Ι ~ Χ ΕΙΙ' ΟΤΕΧ.\Ιι\~, E IIIX E II'H ~I.\1\:0 JI J'OΓI'. \\1)( ,\ BIO)IIIX.\.\1.\ ~. Ι 'Ι!J'ι - Ι !Ί!Ι!Ί.

ISBN 9 G0-864 .'2 ί -0- I

EQ)f)II·:X . \.Ε. Κ.\1 . \ΑΟΠ'.\Φ ΙΚ Ο \10\'~ΕΙΟ ~ΚΟΠ Ε.\0\' ΚΕ.\ΊΊ 'IΚΙΙ ..11.\ΘΕ~ΙΙ: EJ-:..ΙO~EI~ 1\: ,\'Γ,\1'1'1. )1.\\'J>ω ΙΙ Χ .\.\ 11 ~ 1 . ιου ί !) .\011.\.\

'1'11.\.: 3 (ί0 1t ϊ!J:{. :J(j(J J ~ί I FAX: ;{(ί(Υ.J ι;!)ί

ΣΚΟΠΕΛΟΣ Η ΙΣΤΟΡΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ l{ΑΘΗJ\!ΙΕΡΙΝΗΣ ΖΩΗΣ ΟΙ

ΧΕΙΡΟΤΕΧΝΕΣ

ΑΦΗΓΟΥΝΤΑΙ ...

r: ι ι ι λ! ε.\ ε 1.\ - Ε ι ~ Α r Ω r Ι Ι ΛΛ ΕΚΑ }ιΙ1 101'ΊΊΟΥΒΗ

ΚΑ.\ . \ιΤ ΕΧ~lΚΙ ι επιλιΕΛΕιΑ

:Ξ: Α:\ΙΘ !lΙΠfΙ YIIXA .ΜΠΑ:\ 1 Λ

ΕΟΝΙΜΕΧ Α.Ε. • ΛΛΟΓΡΛΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΚΟ ΓΙF.ΛΟΥ

.\1

~ωΙ Ε Ι Ωλ l.\ .λlJ.\l λ ΓXOl' Σ Ι\ΟΠΕλΟΥ Π Χ .\ Ρ Ι ;:ΊΊΓ:: Σ

Ε Ι~ΛlΏΓ! I

Ξ Υ.\0

1 1Ε'ΓΡ. \

.1-r;μ:f. -:~ης Θεο-z.άrπ;ς

Θεμι:τ-: οχλf,ς Xp:noyός

.:213-.:2Ιι ί

.:214

τpια.ν-:!ι.φλλο; :Ίl;-:ων-:αλ!ι.ς

:>.:2

Γ ι.ά'Ι'ι·ι;ς Πpοbιάς

.:2.:28

.λ·r1 μ.·{.-:p·ι;ς Τζω6ελέzΎj;

Η λί.ας Πpοχο;:(ο:;

2;34

:\iχος Γιολοά7r,ς

100

:Ί f ιχάλ-r;ς Τσ-οιJχα.λάς

1 1 /ι

Α γάλος .λ ιομ.-fις

118

ll ανα.γιώτ-r;ς Κωνσ-::χντάχ-ι;ς

ι .η

Χαράλαμπος-Ρ·r1 γiνος Κοχ ύλης

I1G

ll α.ν-:ελf,ς Κuριάχ~ις

J 3Ιι

Γιώργος Γ ιαχε ίμ-r;ς

:20.:2

138

Λλεξaνοpα Σμαράγδ·fJ- Κατσιχογιάννη

.:2ί0

Βιολέτα. Σοyιχίτοu-Αγpαt,?ιώτοu

.:2ί4

.λημ.·ή·φης Κοσμάς λ li::ΤΛ.\ΛΟ

ι ιι :{- 1 8:i

.λΕΙJ :Ί Ι .\

.:2Ιι9-2:>9

Γ ιάννΊ]ς Ξ ε;;οχεψ.ώνας

.:2:>0

Θεόδωρος :Ί1αψf.ς

.:2:>8

ΖΩJ ΊJΑΦΙΚΗ

.:2G 1-.:28:>

Βασiλης Λιθα.διώτης

I /ι/ι

Γιώργος Λ•.θαοιώτης

1:>:2 1(;0

Xpu:τou/.u. χα.ι Αλεξaνοpα. Καpα.μπετσάνγ1

.:288

Χρ·ήστος Πατ7ής

Ελένη Φω-:οποuλοu

.:296

Χρ·f1στος J(opy~άτYjς

IG8

A)J:zα Σ.Jpo•J

300

Χ ρ·r1σ-:ος Παχf,ς

J ί(j

Λνοpομάχr, Χ·f.ρα

3 16

~τ.ύρος Ραμ.αντάντ1 ς

18:2

Ελένη :\[ τ:ε -:σάν-ι;

3;Η

~τέl.:λα Παλαιολόγου

330

:Ί [ονα.χ·ή Ξέν-ι;

336

I IH.\0;:

:\ ίχος ΙJόοιος

1 8ϊ- :11 1

ΟI Κ ΟΠ:Χ\'Ι Ε

.:28ϊ -33G

Γιώργος Ρόδιος

1!)8

EYPEΠI PlO Κ:\ΊΌ-\ΓΡΑΦ1Ι l: λfΑρ'Γ)'pfΩ\'

Α'ιοpομάχ-r; ροδ(οu

Ξ! ω

ΤΩ \' ΤΕΧ\'ΠΩ.\ ΚΑΙ Ί'Ω \' ΤΙ::Χ\'ΠΡ l Ω\

3 1ι3

Γιώργος Νάστα.ς

.:20G

ΠΗΓΕ ΦΩΤΟΙ'ΡΑΦΙΚΟΥ l'ΛlKOl'

3Lι:>

.λ!Ι !ι\1 r !.λ !ΟΊΉΤλ το:.ι .λΊjμάpχοrJ Σχοπέλου χαι το:.; Προέοpω -:ου Λαογpα9~ΧΟU l\fουσείου ωνόηπ τ·rι συνεργασία μου με την χυρία Α)iχα ::\Ιπουτζουbη χαι μου

έοωσε την εuχαφία να οιατ.ιστώσω -:·r,ν τ:.ροσιlλωσ-Γι τΊjζ στην έρευνα για τους λιiιzοuς χαλλι-:έχνες της Σχοτ.έλου. Η ολοχ.λ-~pωσ-r, του τ.ον-ήματος οίνει ,ώρα πι.α -:·r,ν εuχαφί.α

σε όλους τους λά-:pεις -:ων παραδόσεων να αναχαλuψο:.;ν τον πλα.Jτο του σχοπελίτιχου ταλέντου χαι της σχοπελίτικ:r,ς ψυχ+ις.

Πλ:\Ί'λ Ι!τΛ:\ ΠΡΩΊ'. \ΡΧ!ΚΟ .\LA~ :\fEι\1!.\Lr\ η τ.ροστασια χαι η διατηρηση του τ.α τpοτ.αpάοοτο"J χαι πάν-: α ετ.ιδιώχαμε την ανάδειξ·ή -ου. Σε εκθέσε~ς τ.ου πραyματοποιο•.J νται σε διάφορους χώρους στο νησί, οι σχοπελίτες τεχνίτες χαι καλλιτέχνες εχθέτουν αντι πpοσωπεuτιχά οείyματα τοr; τα)iντου του:;. Με τον τρόπο αυτό οι χάτοικοι χαι οι ετ.ι σχέπτες του νησιοu μας γνωρίζουν τοt.ις άξιους συνεχιστές των -:εχνών που κάτ.οιες αν θούν στ-r, Σκόπε/ο ατ.ό η;ν αρχαιότητα. Η ξ"Jλογλ:Jπ-ική. ·r, μικpο-:εχνία, ·r1 μ.αχrχφοτ.οι ίrχ, η μεταλλοτεχ'ιίrχ, η λd.ιz·ή ζωγpα9ική, -r1 αγγειοπ)-.tΧστική και η χεραμ~χή. η χεν-:-ητι

κη έχουν δώσει χρ-φτιχά χαι διακοσμητικά αντικείμενα, πο:J συναντάμε σε ό)-.tΧ σχεδόν τα σχοτ.ελίτικα σπίτια. Θέμαη τ.ου ξετ:.·r,δοuν από το ζωικό και :puτιχ.ό 6ασίλειο αλλά χαι

από -:ον χαΟ-r,μ.ερινό αγώνα για ετ.ιbίωσ·r, είναι α:.;τά τ.οu κupίως δια)i.γοuν οι )..iιzοί καλ λιτέχνες για να καταθέσουν το μεράκι τους. Πολ)i.:; 9ορές, τα ατ.)..ά χρηστικά αν-:ικείμε

να μετατρέπονται σε έργα τέχν-r,ς . ΣΗ.\fΕΊ~Α , :\Jc.:OJ Α:\ΘJ:>Ω!Ί Ο ! είναι απο9ασισμ.ένοι να μην αφησουν ανεκμ.ετάλλωτη την

εμ.πε~(ία -:όσων χ;ιόνω'J και ΟιατηροVν ασiγα.στι, τη λα-:pεiα για -:ο όμορyο. Έ'7σ~ -:ο 6~6λiο '":'Ύjς χυ?ίας ΑΛiχας ~Ιπο~"':'ζο:.ι~·{ι Οεν είναι μόνο ένα αν~iσ~ροyο -:αξ~Οι. j':O τ:~?ε)\.θόν., α)\

λά και ένα γοητεuτιχό ταξl.δι στο μέλλον. Είναι ένας χρησιμος οδηγό:; παραδόσεων τ.οu ' ~ σrJνεχίζονται αναλλοίωτες και μια απόδειξη ότι στο νησί της Σχοπέλου πα-:ρο~αpcι.οοτο

δεν σ·'i!-1-αiνε~ παρωχτ,μένο αΝ.Q. χp~(,σιμ.η ϊ.αρα.χαταθ·fικη γιο. '70 αU~ιο. Στυιχιυ~ ΠΕΡ!~~ΙΙ~ Jήμ.αpχ ος Σχ οϊ:έλο'.J

.\ I'

[

Το ~ιf5λia α'.J-:ό εiνα~ χα~-::ός μ.~~ζ ;:ορε~~ς γε:.ιά:-ι;ς εχπλ·ijξεtς. σ:.JγΧt'Γr,fjε~ς χαι αγωνiες, 7 f'.'J οτ:eι~α, με Οισ.;:ιο~ετιχό 7'Jγχpονισμό χσ.ι {)·ημσ.τ~7(J.ό, ;τεp;:σ.-:·rρ·αμε ;:ολλ/ι.. ά.-:ομ.α μσ.~ί . σ.ν-:ίστο~χες χσ.ι ω Οyει),ές. η ·!.Jz·~ κ~ι vr:rn\fjptx-:-f,ς τοv τ:ρογ~~μμ.α-:ος τ:ροyοp~χ·f,ς ι~-:(Jricις για -:ους χεφοτέχνες της Σχοτ:έλ'JΙJ, ΠΟ'J ά.pχtvε να uλα:τοιεί-:α~ το 1 99<ι, ~-::αν ο .ο:ό-:ε χαι τr;~;.ε:~~νός J.Υ.,μn.ρχος ~χοπέλοu Σ.ο:~μι2-:-rις Περ~vσ-r;ς. ο Ο"::οLος έι3ειξε r.Ot~i-:ερ·~ εuαr.σQ-rισiα, εμτ;ι~-:ο7Uνη %αι σ.ποyα::;ισ'7ιzό-:·rι-:α. ,.Γον εuχαρt~ϊώ Οερμά για τΥjν uπο

·:Γ:-/;Fιξ·r;, ό~ως και -::ον κύρω 1(~-:α Σ~~ο γιn. -:-η σuμ~ολ·f, -:o!J '37fΊν α.ν-::ψ.ετώπr.τr; -:ων πpο6ί. .Ύjμά:ων ~ο:; α.νέχ'Jϊ:τα.'ι σε όt<tJ. "7'Υ. 7τάδ~. ΙΙοΊJ\~ ο9εtλω ~7-r1 ν 1\ννα ΡαμοιJ ΧαψιάΟ-r,. τ.οu. ότ:ως τ:.ά.ν-:α. ·(1 -::αν Οί.τ:λα μο:;. χαι ~-:~ς yίλες t(ϊ70-

~ιχούς Χcι.~ά Ρο6ί0η, Τασούλα. Χάμeι:τσου χαι Κα-:εpίνα Κα~()ελά, που ε~γάστηχeι:ν μ.α.ζi μ.ο'J στ ι; αp χ~χές yά~ε~:; τοtι πpογ;;ά~..ψ.α-:ο:;, γν:ι. 70 ενδ~αc;>έρον χα~ ':"'t;ν -;τ~οΟ~μ.~α '7Ο'.Jζ. '

Ευχσ.~ι77~J -:υν Κ:J.μ.iλο :\όλ)-.α., ΠΟ'J με -:όσ·fj ωσ.ι7Ο·φία. 9ωτοypάyιπ το'Jς περ ~σσοτεpο~ς ϊ:αpα οο-

σ~αχούς χεφοτέχ'ιες χαι -:α. έ~γeι: -:οvς, -:ον Κωσ-:·~ λιόν-:η χα.θώς χω τον Κώσ7eι: Α~γύpη χσ.~ -:ο'Jς γf λο'Jς α"Π.ό -:ο PHAOS Photos, ΠΟ'J ευγενικά μ.ο'J -;;αpαχώp·φα.ν 9ω-:ογpαψ•/..ό 'Jλιχό . Ιοιαf-:ε~eι: Οέλω νσ. σταθώ: σ-:η Ράν~α. ο~χο'ιόμ.οu, -;;ου με τόσr, αγrJ.ϊ:'fj %(1.1. οισ.χ~ιτιχό-:η-:α. ετ. ~μελή Ο·fjχε τr; γ~::zτ.τ·ή αοοχ~ το'J ϊ:pΟ((Ο~~χού λόyο'J CΙ.:Jτών των α.'ιθpώπω'Ι χαι τις οιχές μου εϊ:εμ{)άσεις. α)\Λά χα.~ 7την Ξα.νθίπ;:η ~1iχeι: λΙπα.νι.α, που με άψρε να την Έ.ενeι:yήσω 7τις ζωές α.υ-:ών των σ.ν

Ο?ώϊ:ων, γ~α 7fjν ε:.ι~~σ-Οησ~ μ.ε -:--r;ν o~ot~ αξ~οτ;ο~-r1 ~ε -:ο yωτl)γραytκό "JλιΥ..ό ως το αισΟτ;~tχό ~'..J μ.πλή~ωμ::z το'J λόγου χω. του χώρου το•;ς . Χωρίς την οιχονομιχ+, υϊ:οστ·ήριζ·r; το'..J EO:\l:\IEX χα.~ 70'J λα.οypeι:r,'Jιχού :\louσεfo'J Σχοπiλοι; οεν

θσ. μ.π ορού :π να τφσ.γμσ.τοτ:οι-r;θεί α'Jτ-~ η έχοοσ·fj. r\;ϊ.ό αu'C·(, 7~ ez~r, Οtλω να εκy~άσω Χαt Οημόσια -:ην εvγνωμο~UνΎϊ μ.οu σ'!Ο'Jζ 7.νδρες χαι στις γ,_;να~ χες ΠΟυ ασχούν τις ΠCΙ.pα.Οοσιcαές -:έχνες 7"7Τ, ~χό-;;ελο, για την Εμ7:~7τοσύΥΙj με τΓι'Ι Οϊτ.Οία με Οέχθηχαν,

γ~σ. -:ο y,pόνο ϊτ.Ο'J μ.Ο'J ι3ιi0ε7αν χα~ -:r,ν αγaπ·r; με -:-r,'ι ο-;;οία μ.Ο'J μ.iλτρα.ν για. τη δΟ'J'λzιά, "'1 ζω·ή χcι.ι. την tσ-:otJiα. -:-ou τό-;:οu το1Jς. Ελπίζω να Οείξο~ν χ~-:rι-νόησ-r, και να μο:; τ;γχωι;ιΥισοuν χάϊ:οι.ες αbλεψtες ·Γι ϊ:α pανσ~σε~ς που Οα Οιατ:ι7-:ώ~ο~.Ν . 'JΌ ~ιbλiο αuτό εiναt -:-cpOtOν αγάτ:ης· '701Jζ αν+ιχει χα~ 7οuς αyιεp~Jνε~;αι. λ.:Ί Ι .

Λ Φ I~ Τ Ι-Ι I' I λ

0-'>ΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΤΗ ΣKOll Ι..:ΛlΊΊΚΙ-1 ΠΑΡλ ..'!ΟΣΙ Α ΚJ! ΧΕ!ΡΟτΕΧ:\ΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ

τ ζί μ.ε τω::; ανθρώ-;:ους τΥ1 ς Σχοπέλου στο χώρο cως. li ανcΧμειξ·fι μ.ου συμπίπτει μ.ε το χρό

!? ~")'

)

ο οιο \ω αυ-:ο ειν?":ι ο τε \ε'J•αιος σ•α μος μιας εν

δ ια.yερουσας ' ' ' , " ' οσο και επιπονης οιαορομ.Ύjς μα-

νο διεξαγωy{Jς -:η::; 1η::; ΣυνcΧνcησης Ιστορίας Λαογρω:,:ιίας, μ.ε θΟ:μ.α «Σκόπελος: ατ:.ό το τ:.αρελ θόν σ-:ο παρόν .... », στην οποία έλα6α μ.έρο::; τον :VlcΧιo τΟ!J 199 lιc . Στην εισήγησή μ.ου, μ.ε θέ μα «Iστορία Σχοπέλου: δυνα•ότη•α ενα.Χλακτιχών ;τpοσεγγίσεων» , επιχείpΎ)σα να αναπτuξω •ο 1

σχε;:τιχό και τις δυνατότ"f)τε::; που πpοσyέpει στην τοπική ιστορία η συΧλοyή και η αξιοποίηση '

-των τ:. pοyορικων μ.αρ-τυριων.

Κατά τη διάρκεια αυτοu του συνεδρίου ήρθα σε ετ:.αy-f; μ.ε 'LOUς πρώ-τους τεχνiπ::;, τον χα pα6ομwαραγχ0 Τptαντ6:9uλλο :\ιlτ:οuνταλά χα~ τον αγγειοπλά~τη 1\~ίχο Ρόδιο, ο οποίοζ εfχε ~α~ακολουθ.Υρει και το συνέδpιο. Από τη σuζ-fιτηση που είχα μαζί τους διατ:.ίστωσα ότι η διερεuνηση τη::; ζωής -:ou::; παρουσίαζε ιδιαίτε:ο ενδιαφΟ:pον . Έ,Gι, μετcΧ τις σuνομ;ιλiε::; αuτές ζ}ι,ησα, με προτροπή τοu χυpίο~ Δημά.pχοu. να επιχο?ηyηΟεί από ~ο 1\αογpαφιχό lVlou~εio Σκοπέλου ένα πpόγpαμ.μα -;:ροr,::οpιχ+ις ιστορίας για τους παpαδΟGιαχούς χειpοτέχνες -:ης ΣχοπΟ:λοu . Η απάν,η Gη ήταν θετιχή Χ?':ι τον lοuλιο τω ίδιω χρόνου ξεχί.ν-φα στη Σκόπελο την πρώτη από τις τέσ σεpις φcΧσεις τοu πpογpcΧμ.ματος. Οι επόμενες δuο 9άσεις ;τραγμ.ατοποι·f;θηχαν τον Ιοuλιο χαι τον Σετ:.-:έμ.6pιο -:ω 1995 , χαι η τέταρτη τον Ιοuλιο τω 199/. 2

·ι . J-1 αναχοiνωσ-·Γι α'J--:-~ ~-r;μο:;ιε~θ-rιχε 7--:ο rl.-:zΞ'{o Πε;:.:φrιθ!ακών .\ΙΕI.ε-:ύ)ν, μz -: ί~λο «Ανιχνεύον-:ας ~ο tσ-:ο~~χό τ:.α

pελΟον: Σχο.:ελί-:εζ-Σχότ.ελος», Ε-;-αι,:εiα Πε.:α~-r,Οιαχών :'Ι'fελε-:ών, ΑΟ·(,·ια Ι99ί. -:;.

I 1 -Ιί.

~. Τμ:f1 μ.α -:ov •..ιλιzο·~ ϊ:Ο'..ι 'Ί'Jγzέν--:ρωι:;r.ι. αξιοϊ:οί-rρα ~~-r1ν ανα.zο[νωΙJ·(, μο•.; ι:;--:-,ίν 3τ1 Σv•ιclν -:·r;·τr; Ισ-:ο~~ας λαογ?αyiαζ.

με θΕ.μ~ «:\α'J-;ιχ-(1 t~Jτo~iα χα~ να.uτ::r;γιχ:~ --:έχγfj α'ι!J. --:ο•Jς α~ώνε::; '1-:ι.ς Βόr-ε~ε:; ~τ. οr-~Οες >>~ ~O'J ϊ:~αγμ.rχ:οτ:οι~Ο·rιzε '3-:·ι: ΣχΟϊ:ελο το

199G. Η (}.'J(J.Y..Q~'JW'Ί'fί εiχε 7 ~--:λο «LI 'J(/.'Jϊ:Yjyι.x~ -:έχ"Γr:. ο~ ϊ:α.λιc.ι ί -:cφ:;ανά~ε~ χα ι οι Χα?.χbυμ.αpαγχοί -:·ι;:;

Σχο.:iλω», και οr.:;.ο-:;ιεω·r,χε -:;-:ο Ένθε-:ο Ε;-:7ά Η:.Ji.~ες -:ης ε;;·φερiοαζ ΚαΟφε,~ι·ιf, (l -9-9G. -;. Ξ2lt-Ξ2G, :5::%ό;:ελος· 7ο V"tϊ7{ --::ου Jα:-:όν7ε [χ.αι '1-:ο ειΟα.ό 7;/.Jχος Β. ~ϊ.οpάι;~ς: ~χ,άθο; , ~% όϊ:ελο;, Αλό•ιvlj?"Ο:;'. «~χΟ;:zλο:;· -:ο 'l"fj'Ίi --:ov .λcυ:όν--:ε»,

'"· ! Η - 119]). ιι

:λΙε -:η ~';γκέν-:ρωσ·~ και --:γ,ν πρω-:·r, ε~εξεργασiα -:ου υλικού, ύσ-ε?α α.~ό uπόΟειξ~r, '70U κvρίου ~·rιμ.άpχου, υπέbαλα πρόταση επ~χο;:~γησ·r1 ς τ-Γις έχδοσΊjς του σχετικού με τους λaι· κούς κα/:λιτέχνες-τεχνί--c:ες ί·r,ς ~ΚΟϊ:έλοv bιbλίου στον ΕΟ \ΒΙΕΧ, η οποία και εγκρίθηκε.

li :τεpίτ.τω:Jη της Σκοπέλου παρουσιάζει, κατά τΊ] γνwμ:rι μο•J, ιδιαίτερο ενδ~αφέpον εξαιτίας τοv ό·η στ-r1 ν :τεpωρισμ.έντ1 γεωγpαψκf, 7'r1 ς πεpιιyέρεια κα)).ιεpyfι&r,κε , σε μαχρά χ;ονικΥ, διάρ κεια, μια ποικιλία χεφοτεχνικwν ειδwν με σταθψfj ποιότ-φα και ~σχυ;:~ αντίσταση :1τη μαζικfι εισαγωyr1 τω'Ι 9Θ·r1 νότερων bιομ.ηχανΟϊ:Οι·r1 μ.ένων ειοwν •α Οϊ:Οία Χατέχλvσαν το γφί. ~·fιμεpα υπάρχουν άτομα δε•)--c:ερης ·ή και τρίτης γενιάς τ:οu συνεχίζουν τις παραδοσ~αχές οι χογενεια;ιcές δpασ7~r,ριό~r,τες σ-:οuς ίΟ~οuς χώροuς. ακόμη χαι στα ίδια. ερyασ-:·fιρια, των ;:αι:ϊ.:ού

δων και των πατεράδων τους . Λυτά τα άτομα. ακόμη και όταν οι όροι της αγοράς του:; «απα γοpεύων» -:ην άσκηση της --c:έχν-r,ς πω έμαθαν και αγα;:οuν, επ~μ.ένουν σ•·r,ν ετ:εξεργα:τία -:ω «υλ~κού τους», ενw παpά)\λΊjλα. , για. λόγους bιDΠΟpισμού, ασχολούνται με αυτό ϊ:Ου ζτ1 -:άει Και μ;:ορεί να α.τ:ορροφ-~σε~ ·η αγορά. Έ-:σι, από αvτοvς τ: ου δούλευαν τον ;:η) ό και το μέτα)),ο κα

τασκευάζοντας αγγεία, ψΧνάpια, μαχαίρ~α και αντικείμ.ενα καθημεpιγής χρήσης , όταν η αγορά γέ- ' μισε με 9ττ1 ν!ι. bιομ·r,χανο;-;οιημένα τ:·ήλι'ια, τλαστ~κά χαι με-:αλλr.χa -·fjς πρέσας. οι μ.ε'ι αγγειο πλάστες αγωνίστηκαν να επιbιwσουν, ενw όσοι κατεργάζονταν 'ο μέταλλο στράφηχαν σ-:ην οι χοδομ·(; χαι στα υοραυλιχa. χωρίς όμως να εγκα..αλείψουν εντελwς '7"11 με,αλ)ο,εχνία.

ΙΙ ;:ερίπτω<J"f/ των καραbομ.αραγκwν παρουσιάζει τα οικά της χαρακτηριστικά , καθwς μετα το κλείσιμο των 'αρσανάοων έμει'ιαν χωρίς δωλz~ά και οι περισσότεροι αναγκάσ,ηκαν να μzτα ναστεύσουν , ενw aλλοι έγιναν εργάτες της Θάλασσας και αρκετοι επέλεξαν να κατασκευάζουν μον,έλα χαρα6ιwν με ξύλο.

Θα τ.:ρέπει επίσης να επιuη~νθεί ότι.

με την έκτασ-1') του νησιού κα~ τον πληΟu-

σμό τω, α~χε~οi είναι οι Σκοτ.ελί-:ες τ:οv σκαλίζοuν το ξύλο, σμιλεύουν τ·r,ν ,.έη;α ·(; ζωγραφί ζουν χα.ι το ατ:οτέλεσμα της δουλειάς τους παρουσιάζει εν&ω;>έρον . Παρόλο τ:ου -:ο εiδος των ο;;ασ-:τ,pιο7f,των τ~ς οτ:οίες α.:τχεί ·ι; ομάδα αuτ·~ των ανθ;;wπων

αποτελεί αντιχείμενο έρωνας άΧλων γνωστ~χwν πεδίων και πολύ λιγό,ερο της ιστορία:;, επιχεί12

?ησα. τΎj'J κα:-cαγpα9·fι αuτ·~ προκειμένου να αν~zνεύσω, πέpα απ6 τ~ς τεχνικές και .ο;α uλ~χά που χ;π;σιμο~οωύν, τους όρους τr;ς αγοράς , τους δρόμ.ως του φ.~ορίοu και τοu:; κοινωνικοοικονομι κούς και ~ολιτικούς παράγοντες στο ϊ:)Ι[).ίσιο των οποίων αναπτύχθηκαν αυ-:ές οι δρασ·πιριότη τες. Παράλλη)Ι[). ϊ":ρο:; -:ο προΊον πω ~αράγε-:cι.ι α~ό -:ους χειροτέχνες οημω•Jργού::;. αναζτ1 -:ήθη καν χω οι μηχανισμοί επιbίωσ·r;::; ποu α.uτο( ανέϊ:-:υξαν . Επιλέχθηκε ·r; χα--:ά κλάδους κα-:αγpαφή όσων ασκούσαν και ασκούν -:ις χειροτεχνικές -:ως δρασ-:·r;ριότr;-:ες και ·r; κατηγοptοϊ:οίητfι -:ους '7r,ς α'7ομων~ περι6άλλοντο; χ~~ Π~[)αγόμ.ενων ~ρΟι"όντων.

τ ο

τ .\.:: 1 ~ 1

ΒΙΟ ΑΦΙΙ ΓΙΙ~Ε ι~ ~Ε ΠΑrλΛΛΙΙΛ Ε~ ..1Ι Λ..lΙ)ωrΕ~

και η οργάνωση ·r1ταν ένα στάδιο καθοριστικό για την εξέλι~η -:ou προγράμμα ο σχεδιασμός τος και ατ:οσχοπο•.Jσε στον εντοπισμό τοu πληρέστερου δυνατού δείγματος των ανδρών και των γυναικών που ασκο•.Jν ~αpcι.δοσιακές τέχνες. ,

Με -:οuς aνδρες τα πράγματα. ήταν πιο απΜ. για-τί ο ενας με ~αρε~εμ.πε συσ-:ηνοντας μοu ι

τον ετ:όμ.ενο και μέσα από α.v--:·ή 7η Οtαδιχασi~ τr:ς αι-:ιολοyημiντ;ς «uπόΟειξης» Π?οστ=αθούσαν με-ccι.ξύ άΛΛων να ορίσουν -:ην έννοα -:Ύjς παράοοτfjς , όπως οι ίοιοι -:ην αντιλαμbaνονταν . Αυτές

οι προκαταρκτικές συζ-r1 τ·fισει:; ενίσχωαν την αρχικfι μου υπόΟεση . ότι α6iασ-:α Οα εν-:άσσανε και θα σuνΟέα.νε τις εϊ:αγγελμα-:ιχές -:οuς διαδpομές με τις σuνΟ·ήχες ι..ιiσα σ-:tς οτ-οfες '7.1Jτές σuν-:ε

)J:σ-c·r,καν και οεν Οα y.;ειαζό-:αν 'I'J. σ-cpέψω Πιν αφήyr,τή -:ους τ:ρο:; αυτ{, -:ην κcι.-εύθυν:πl με «χαΘοδΊjyr;-:ικές» ερωτή:πις. ~fε εpω-:-ήσεις, o·r;)I[J.o·r1• που εισάγουν μια θεμα-:ική , ·r, οποία. θεω ρεί-:α.ι σημαντtκ·~ για την πλ·fιρ·rι απειχόνισ-rι ενός θέμ..α"":ος. όταν Οεν τ:ροκύτ:-:ο:Jν οι σχετικές πr:ος α:;τήν αναφορές α6iασ-:α σ-cη po-r1 -:·Γις αψήyr,της και δεν εντά:;σονται οργανικά σ' αuιήν. Αυ-:ό αφορούσε σχεδόν αποχλεισ-cιχa σ-τους άνδρες για-:ί με τις γuναίχες τα τ.ράγματα +ιταν ' ι " ' ' πο) 1υ' δ" ιαφορετιχαι , οχr. στο σκε' ) ως -:ης παραδοτης, γιαηι τα κε'ιτηματα και ο αpγα) 1ειος -:αuη'ζο -

13 Ι 2Ι

τους zωF ους ασχ·φΊjc; τ οv επαγγε ψ.ατος του ς , τη σχεσ·Γι το~ς με την α.γορα και -:ην α.μεσ-~

c;u-

νάp7'Γj:J""Ij -:ων ορασ-:·Γι;-~οςΓ,-:ω'Ι τως με ';"Γjν οικογε'ιειακΓ, -:ως κατάσ-:α.σ-r,. Επειοή ο~ γυναίκες ασκούν το επάγγε)ψ.α στο σπίτι τους, ο μόνος -:ρόπος να. εν-:οπισ-:οvν είναι να αχολοuθ·{ισει κα νεiς -:ις Ο~Ορομiς τ·r,ς ':ο-::ι~χ.ής Υ~'ιμολογiαζ Ο~ά μέσου -:r,ς ο-;:ciας σ--:·(,νον--:α~ τα Οiχτu!Χ ~τις -::ε)\α τε ίας τοvς . :\Ιοναδικές εξαφέσεις: Yj περίτ.τωση των α.οελyών Κα.pα.μ:;τετσάνΎj, τ: ου το σπίτι -:ους τα.uτίστ~κε μ.ε τον επαγγελμ::ι:τικό -:ους zώFO, χαι -:ης συντ-~ρ·fιτριας -ζωγράφου Βιολέτας Σοφι χiτοv, ί:ΟU 0~~0έτεt σr:ο ~σόγε~ο ~ou σπι':ιού -:·r,ς έ'Jα μtκ?ό εzθ~τή?ιΟ -:ων έργων ι:γ1 ς . Τις πρώτες πλΎjpοφορίες μού τις έδωσαν άνδρες επα.γγε)ψ..α.τίες τ.:ου κινούνται χαι λειτουρ γοvν σ-:ον δψ.όσιο χώρο και σ-:-r, συνέχεια. συνάν-r,σα -:ις πρώτες γυναiκες ποv μ.ε 6σΓ,θΎjσα.'ι να ι

"ι

\'-

, ...,

ορισω -:ο οειγμα μο•.; με κpι'7Υ1 pια την παρα.οοσιακΊi οικο,εχνικη τοvς ενασχοΛηση με κεντηματα.,

πλεκ-:ά κα.ι υrpα.ντ6:, τη φήμ.-r; που είzα.ν ατ:οκτήσει στ·ην τοπιχή αγορ6: για την ποιότr,-:α τψ δου λειάς το:;ς και -:η οιά.pκεια άσΚΥj:J""Γjζ ':'"~ς οικιαχ-Γ,ς zεtpΟ'7εχνίας ως bιοτ.οpιc;-:ικ~1ς οραστ-Γιptότ-r;-:α.ς. Η ενασχολησή τους ετ.αγγελματικά προσδιορίζεται από -:r,ν ανάγκ·~ συμτ.λήρωσης το•.; ε~σο οήμα-:ος -:·r;ς οιχογένειας. οιακότ.-:ουν για λόγους όιως r, γέν'ΓΓj:J""fj -:ων r.αιο~ών τους ·Γ, ·r; ((pον-ί δα των ηλιχιωμέ'ιων και ζαναδουλεvοuν αν χρειαστεi ενίσχuσ-r1 '70 εισόοημ.ά τους. Η ασυνεχής χω συγκυριαχή άσΧ.Ίjσ-fj επαγγέλματος απο-:vπώνεται στψ αψ(,yφ·ή τως με έκπληξη, αμη

χανία και π ίκρα όταν α'ιαι;έροντα.ι στο κομμάτι εκείνο -:r,ς ζωτ1 ς -:οvς που σuνδυ6:ζει -:·r;ν οικιcαή με την επαγγελμ.α-:ιχή τους δραστηριότητα . Το δείγμα είναι ε):λ~τ.ές , δεδομένο•.; του μεγ6:λου αριΟμ.οv -:ων γυναιχών ποv κεν-:άνε και οι οτ.οίες ίσως κάτ.οτε νrι. πούλΎjσαν και έpγ'Χ -:οvς. αλ λά είναι αντιπpοσωπευτιχό, ιδιαίτερα ως προς τα στοιχεία που αναδεικνύουν τις συνθήκες της

καΟ·r;ι;.εριν/;ς ~ω-Γ,ς, τ~ θέσ-η και -:ο ρόλο των γ:.ιναικών. Οι εχ-:εταμ.ένες θεματικά και σε χρονική οιάρχεια. ανοιχ,ές συνεντεύξεις, από -:ις οποιες θα

αν-:λοU'3α ~ις 7:ληροφορiες ποv θα φWτtζαν τα ερω-:~(,ματα που εiχα θέσει ως στόχους του ϊ:(Ογράμματος. κιν-(.Ο·r;κα.ν γtφω ατ.ό ούο 6α:πκούς άξονες: α. . το παρελθόν, τις τεχνικές και -:-r1 διαχρονικΓ, ανάπτvξη των επαγγελμάτων και 14

ι). τις ι<π οριχές κοινωνιχοοικονομ~χες χαι τ-ολιτιχές συγχυρiες που καθόρισαν την εΕέλιξη, τη

μopy·fι χαι τους τρόπως με τους οποίους ασκούνται τα επαγγέ\u.ατα αυτά. ΙΙ προκα-cαpχτικr, επα:;ι+ι γνω;;ψ.ίας με τους ;:ληροyορητές στον εργασιακό τους χώρο σπά νια πεpιοpίστηχε στη μια yορά, τ-ρ~ν ορισ-τεί η σvνά'ιτ-ψη κατά την οποία θα γινόταν η χαταγραφ+ι --:ων αyηyήσεών τοι;ς σε μαγνητοταινίες. f\u~O οφε~λότα.ν ~το γεγονός Οτι. οι ανοι.χτές σuνεν-cε•.Jξεις ποv δεν α-τηρίζονται σε χλεισ-cά εpωτηματολόγ~α, ·ή που δεν εστιάζονται σε συγκεκρι μένη θεμ.ατιχ+ι τ:pοuποθέ-cων κάποια οιχειότητα χω έναν ελάχιστο χώδιχα επικοινωνίας, προκει μένου τα άτομα που θα μιλrροvν γ~α τη ζωή τους να ενημερωθοvν για τους σ-τόχους τΟ'J προ γράμματος , το αντιχ!:ίμενο της έρευνας, τους λόγους για -cους οποίους τους απευθυνόμαστε χαι το πιο δuσκολο σε αυτή τΊi φάση, ιδιαίτερα με τις γυναίκες, -ήταν να χαταλά6ουν ότι θέλαμε να. μας μιλήσουν για τη δουλειά τους χαι τη ζω·ή τους.

Αυτές ο~ ανοιχτές, ελεύθερες, μη κατωθυνόμενες συζητήσεις ξεκινούσαν με τ-rι <pράση: «Αρ χίστε να μου μιλάτε για. τη ζω-ή σας από όποια στιγμή ωείς θέλετε και για. όποιο θέ:m θέλετε».

' ~ ' α.υτη' οια.τ•Jτ:ωση ~ ' ' ιοιαιτεpα '" ' ' Η γενιχο')ωyη , α.πpοσωπη και. μη χσ.θ · οοηyητικη συχνα, στις γυνα~κες, δημιΟIJργούσε μια αμηχανία τ;ου εχι:;pσ.ζόταν με σιωπfι χαι συνοδευόταν από ερωτfισεις όπως: «για ποιο πράγμα να μιλrρω τώρα, από πο>J ν' αρχίσω, τώρα τι να πω;». Αντίθετα οι άνδρες , με ελάχιστες εξαιρέσεις, άρχιζαν να μιλούν χατευΟείαν για τη δο•Jλειά τους και παράΛληλα για τη

συμμετοχ-ή τους στις χοινωνικοπολιτιχές δραστηριότητες . ' ' Κατά τη διάρκεια της αψήyφ·{:ς τους και αμέσως μετά κρατούσα σ-ημειωσεις, στις οπ ο ιες

χατέγpαφα παpατηρ·ήσεις χαι σχόλια σχετικά με τις αντιδράσεις τους χα.ι το χλίμα. της συζήτησ·rις. Στη συνέχεια, μελετώντας χαι αξιολογώντας το υλιχό που είχε σ>ηχεντρωθεί, επέστρεr:;α για διευκpι'Ι"ήσεις χα.ι συμπληρωμ.ατιχές πληροφορίες. Η φάση του τ.pογράμματος που αφορούσε στη συγκέΨφωση του υλιχού ολοκληρώθηκε με την απομαγνητοyώνΥ1 ση των αφηyήσεων. Οι αυτο6ιογραφικές α-yηyrισεις των τριάντα τριών τεχνιτών χαι τεχνιτριών της Σχοπέλοv που δημοσιεύονται στο 6ι6λίο αυτό αποτελο!.Jν μια επεξεpγασμέν-r; μορφ-ή -cου διχοv τοvς λόγοv,

όπως εiναt αποτυπωμΕνος στις r..ιαγνη-:οιο:αιν~ες, χαι πλαιι:;ιώνον--:αι από δείγμαι:α των έργων 15

-:ως. Η σειρά με -:ην οπο(α παρουσιάζονται σχετίζε-:αι με το είοος -::ου :Jλικού με -:ο οποίο δω λε,)ουν: ξ•)λο , μέταλλο , πr,λό, πέτρα. δέρμα και ζωγραyικ·fι. Χωρισ-:·fι χ.α·π1 γορία αποτελούν οι γυναίκες με τις σvγκεκριμ.ένες χαλλι-:εχνικές τους ενα'7χολrρεις, στα χεντ+ιματα. σ-:ον αργαλειό χαι σ-::α πλεχ-:ά.

Π I' Ω Τ Ο ~

Σ Τ Λ θ 31 Ο Σ

Ε.\ΑΛΛΛ Κ ΊΊΚΙΙ ΠPOLf:l'r Ι ~ll τr-ι ~ TO Πl Kll~ Τ ~ΤΟ Ρ ΙΛΣ

Qι γραπ-:ές και οι τφοφοpικές εκδοχές -c·rις ιστορίας είναι σvχνά τ-:..αράλλr;λες, εφαπτόμενες αλ λά όχι και αναγκαστικά ταυτόuημ.ες, σίγουpα όμως αΧλrιλοσvμπλfjρώνονται για-:ί η &α.yο pά τους έγχ.ει-:-αι χ.υ;;ίως στην οπτική γωνία. α.τ-:..ό τr,ν οτ.οία προσεγγίζον-.αι τα γεγονό-:α και σ-:ο είδος τιuν ϊ:λτι~οyοριών ποv ·r; χαΟεμ~ά από αuτές ενΟια9έρεται. να 0f.ασώ~ει . Πpοχώpησα στην οργάνωση αυτού τω προγράμματος επειδ·ή πι'Jτεύω ότι μέσα ατ:ό -::r,ν πλούσια και συχνά χυμώδη γλώσσα των αφηyητών/αφηyητριών. που 6ίωσαν τα γεγονότα, ανα δύεται μια. μοναδικ+ι εικόνα. τ"f1 ς κοινωνικfις Πrαγμ.ατικότητας. Τα. κομμά-.ια ζω·ής ποv επιλέγουν να χα-:αΟέσουν τα ά·ωμα δ·ηλώνουν '"Πjν α.νάχλτ,ση -::ου άμεσα; αλλά κα.ι τω απώτεpω τ:α.pελθόντος τ:ο~ προφορr.κά π!λFέλα6αν από "':ΟUζ τ:.ρογόνο'Jς τοuς, ό::ως αυ-:οf ~ο τ:ρο-:Jέ)..a6αν . '70 ενέ γραψαν, -::ο σ•Jντηρούν στις μνήμες τους. Δεν πρόκειται 6έbαι:χ για. τη συνολικfι ισ-:ορία τοu -:ό που τους, αλJ...ά για. -::η δική τοvς, αυτrιν που α.ναοεικνύει εμπειρίες, νοοτροπ ίες, στάσεις χα.ι συ μπεριφορές , χα.ι συνιστά γι ' αυτό co λόγο τ:ολuτιμο ιστορικό υλικό. η αξιοποίηση cου οποίου επι τρέτ-:..ει την α.ποτuπωση του ιστορικοu τ:αρελθόντος, όπως αυτό προσλαμ.6άνεcαι και διά στόμα. cος μετα6ι6άζεται από cα ίδια τα άcομα .

Σcο τ.λαίσιο αυ-:·(,ς της έρευνας το δεiγμ.α των ατομων τ.ου αψr;γουνcαι -:·fj ζω·ή τους είναι αριθμη-::ικά πεpιο;;ισμ.ένο και εστιάζπαι σ-.ψ επαγγελματική τως ενασχόληστ, . λυτός ο προσα νατολισμός περιορίζει η δυνατότητα εξαγωγΥις συνολικότερων συμπερασμάτων, επιτρέπει όμως

τη διατuπωση uποΟέσεων και την α'ιάδειξη εpωΗ;μάτων συναφών προς το είδος των πληροφο16

~ιών που πε~ιέχουv cωcές ω 6ωαcρηyrρεις . Απα.ν,·ίρεις, όμ.ως, μπο~ούν να υπaρξουν όcαν όχι μόνο co δείγμα. cων πλη~οφοpηc~Jν α.λλa χω ο~ Θφ.α.cιχές διευρυνθούν, ενώ πα.ρaΛΛηλα θα ανα. ζ·rιτr,θοι)ν οι γραπcές πηγές ;:ο:; Οcι τcλαισιώσουν cις πpΟC(Οριχές , ολοκληρώνοντας την εικόνα..

Σcις πα.pα.δοσιαχές κοινωνίες, όπως είναι ωJτ-ή τ-11ς Σκοπέλου, από την οποία. προέρχονται οι αφηyητές και οι αφηyήcριες αυcού του τόμου, η κοινωνική μγήμη cων ανθρώπων επιχεντρώνεκυρίως στις aμεσες αν0ρώπινες εμπειρίες χω στις ανταγωνιστικές , διατ:ροσ-ωπιχές σχέ7ε~ς και

' ' ' εστιaζεται στη δραμα.τιχ:ή πτυχή cων ανθρώπινων σχεσεων, την οποια επr.χεφε~ να αποτu-

π~Jσει με τον προcpοριχό λόγο . Έcσι , οι προφο~ιχές μαρτυρίες, εξατομιχεύοντας γενικότερες συλλογιχές εμπειρίες , περιέχουν μια παραδειγματική διaσταση ποu είναι σιJμπληρωματιχή αλλά και πολύ διαφορετιΧ'ή από την αναλ'J-:ική σκέψη πω προκύπτει από τον γραπτό λόγο . Η επισ·ήμανσ·'1 αιJcή σχεcί.ζεται με cO γεγονός όcι 'Ψ καθημεριν-fι συμπεριφορa cων αcό μων καθορίζει περισσότερο η τοπιχ·fι συλλογικότητα, η οποία και ανιχνει'.Jεται κυρίως στις προ9οριχές {λαpτuρίες, χα~ δεν α((οpά ~την εγκυρότητα της γpα-:cτΎ-1 ς έναντι της προφορικής π:ηyης

η το αντιστροφο .

Συχνά οι ερευνητές και οι. εpευγfιτr;ιες που ασχολούνται με τη σu ..Αλ.οy~ προφορικών μ..αpτυ ριών διαπιστώνουν ότι η πλειονό-:ητα των ατόμων που κα-:αθέτουν τις μνήμες τους αγνοούν την επίσημ:r; εκδοχrι της ισcορίας στο σύνολό τrις και επιχ.εντpώνουν το ενδιαφέρον τους στις λεπ-;;ο μέρειες εκείνες ΠQIJ τως κaνουν να αισθaνονται ως ισότιμα. μέλη ενός ενιαίοιJ συνόλου γεφυρώ

νοντας με αvτ6 τον τρόπο το χά.σμn. -:ης περιφεpειαχης μειονεξίας χαι α7tομόνωvης, ενW παράλ λη)n.. ισχυροποιούν τους δεσμούς -:ους με το χέΨφο.

Στη Σκόπελο, όπως aΧλωστε συμ6αίνει με cις περισσότερες περιοχές της περιφέρειας , η σχέ σ-η αΧλa και οι γνώσεις των ανθρώπων που ζΟ'Jν εκεί αναφο?ιχa με cην επίσημη ιστορiα οpίζονται από O'JO -;ταρcψέτρους: σψμετοχή χαι πληροφόρησ-η. Αυτές προσδιορίζουν το 6αθμό εμ.πλοχ.ης και

δρaσης των ατόμων της περιγέρειας χ.ω παρέχουν cα στοιχεία εκείνα που θα χρησιμοποιη0ούν για την υποστ·ήριξη του ιστορικού αcpηγ·{jμα.τος της ζω·ής τους με κύρια πrιyι) τη bιωμένη εμπειρία και τη

μνημη τους. Οι μηχανισμοί διακίνησ-ης -;;ων πληρογοpιών διεuχ.ολι)νουν τα α,ομα να δι17

χα~ωσοuν τις ετ:ιλογές το'Jς~ να 7ΕΚtJ:r1 ριώσοuν -:ις ερμ:r1 νεiες -:ους χαι να 0'D..χεtpt7-:ούν τις σuνέ-

'~ τ.ειες ΠΟ'J αποppεοuν ατ.ο ης τ.;ΧΜ;εις τοuς.

Il ' και -;ou ρο'λou 7Ο'Jζ ει-' - μεγε'θ 'Jν~η -;~ς ~uμμ.ετοχης

ναι ανrχγκαίι:ι. όzι μόνο για ·ων αuτοπpο~διοpισμό και π;ν τ.pο6ολ·fι -:ης αι:ομικό·πi'άς τοuς αΧλά και επειδ·~ αu7f1 λειτοvργεi χ.αι ως σuν0ε7ικός Χ?izος με 70 εθνικό-χρα-:σ~ό σU'ιολο .

~εν πρόκειται . λοιτ..όν . για μ.~α ενιαία ιστορία δ?ά.σεων και σuμτ.:ε?tyορών, ΙJ.)J. .ά. για r:ο):Αές

,_ ')

' .

, ) IJ1 α'7ομιχη, τ.ροσ ' )'fJΨ'I I , , και σιω:τη ειναι αuι:-r

τ.αραιν,·r,Λες ισ'7οpιες τ.οu σuγκpοτοuν ενα σ•Jνο ω.

ι··

1 ποu αναδεικ'ιuει την τ.ολuμ.οpc;ιία και πpο:;φέpει σ-:ο ερμηνεu-:ικό εγχεfρrιμα τη δuνα:ό-:ητα να σuνεχτιμ.·r;σει τις αποκλίνουσες ατομικές στάσεις και νοο·φcπίες, τ.οu συγκροτούν τις τοτ.ικές ~u):.J,ογιχό-:ητες.

Η -:οτ.ιzή ι'J·,οpί.α οεν ας:ιfσταται -:·r;ς χεν-φικ·~ς σ•α 6α:τιχ=Χ :τr;μ.εί.α, αΧJ..!ι. :τuχνά οι κεν-:ριχές επιλογές τ.;;οσ/ν..ψ6ά'ιον-:αι, σuμ.τ.uχνώνον-:αι χαι τ.pο6ά):.Jωνται με «-:οπιχό χρώμα» τ.ροκειμέ νο'J ν~ αν~Ο'JΟεi η ιστορ~α ιτων ατόμων που συχνά Οια9οροϊ:οιεί~αι σ-:ις λε1:τομipειες εχεί'ιες μ. ε τις οτ.οίες πpοσλαμ.t:άνεται χαι tιώνεται η καθημερινότητά τοuς.

'Γαξr.χά or. τρr.άντα τρεις τεχνiτες-χαλΛ~τi.χνες, που πα~οuσιάζον-:αι εδώ, προέρχονται από τις α.σθενέστε;;ες οικονομικά -:άξεις των αγρο-;ών , τεχνι-:ών , ψαράδων, ναυτικών χαι σπανιότερα μι Χ?εμϊ:όpων. Οι γp~μμ.α'7ιχές -:οuς yνώσε~ς- μ..ε ελάχιστες εξα~ρέ::τεις , τ:ερ~ορίζονται σ-:ο ετ:Lτ:εΟο -του .λημο-:ικοv. Οι τ.ερι:τσότεροι από cΟΙJς άνδρες και όλες οι γuναί.χες μc&~-:εu:;αν χον-:ά π παλιούς τεχ'ιfτες καt τεχνί·τ~ιεζ , ~ε τους οποiοuς αρκετοί εiνα.~ εζ αίματος -~ εξ αγχι~τεiας σuγγενεiς , και σuνεχi-

ζοuν την οικογενειακή παράδοση. Η γνώση τοuς σcηpίζεται στη μακρόχρονη παp::ι.κολοuΟησ~ και στην «τ.pος:ιοpική» εχμ.άθη:;·rι της τέχ'ιης τοuς τ.οu 6α.σίζετα.ι σι:η μγήμη . Αρκετοί από α.u-covς

•

με-:α τ-r;ν πρω-:η μα.

Qη-:εια. ' αιν,α~-,οuν ')') 'Ί ) ' ) ' ' ' ' ' επαγγε ψ..ιτικο πpοσα.να.-:ο 'ισμο η καποιοι μ.παινοuν τuχαι'Υ..

στο επάγγελμα, όπως οι ίοιοι οιrιγοuν-:αι. ιΕτσι 'ι κο~νΎ-1 Οια0ρομ. Υ1 ~mθ·r,'7εiας . ·r, σuν'Χνασι-:ρο9·~, η χ~ντ,--:ιχό7ητα , το b ιο~ι%.ό ετ.ί-;:εΟο. ο~ σvγγένειες σ-cον κλειστό κuκλο ':OU νησιού Οιαμό;;ς:ιω:ταν ένα ενιαίο πλαί:;ιο, ΠΟ!J ανιχνεuεο:αι στον τρότ:.ο μ..ε τον οποίο ΠFοσλαμbάνουν την χαΟημεpινότη~ά τοuς α).:Αά χαι στην αΝ\ηλεγγύη χα~ 18

'ίις ανοχες ΠΟ'J ανέπτ~ξαν μεταξu 'tO'Jς σε περιόδους εντασεων και ρηξεων, όταν συμμεπίχαν στους αγώνες, ανεξaρτητα από τον πολιτικό χώρο στον οποίο ·ήταν εν-:αγμένοι. Σ-:ου::; λόγους αυτούς οφείλε-ται σε μ.εγaλο 6αθμό η έμφαση που δίνουν στις πολιτικές χαι κοινωνιχοοιχονομικές συνθήχες σ-τα πλαίσια των οποίων δραστηριοποιήθηκαν . Ανταγωνισμοί, πι κρίες και αμyισ6ητ·~σεις διαπερνούν τις αφηyήσεις τους που συνδέον-ται aμεσα με τις σκληρές συνθ·ήκες της ζωής τους. Η σταο~αχa φθίνουσα πορεία -:ων παραδωιακών -τους δραστηριοτ·ήτων, σε σχέrτη με τις πε

ριόδους ακμ·ής ϊ:ου γνώρισαν κaποια επαγγέλματα, τα οποία επί δεκαε-τίες ασκήθηκα'ι στη Σκό πελο, είναι aρpηκτα δεμένη με τα συνεχή μετανασ-:εu-τιχa ρεύματα που απορφaνιζαν 'tO νησί σε διayοpες περιόδους -της ιστορίας του και με τους λόγους που τα προχαλούσαν. Πρόκειται για μια

έν-τονη κατa περιόδους κινητιχότr;τα, η οποία συνδέεται aμεσα με την ανέχεια· ποΧλοί φεύγουν, 6γaζουν κaποια λεyτa , επισ-.pέφουν, επενοιJουν, ξαναφεύγουν και ξανapχονται. Ιδιαίτερα στην

καμπή του αιώνα εν-τείνε-ται η φυyή προς -τα αστικa χέντpα -Αθήνα, Θεσσαλονίκη , Βόλο- χαι προς την Αμερικ-ή, για να αυξηθεί εν-.υπωσιαχa χατa την μετεμφυλιακή περίοδο όταν, κυνηyη μένοι, μπορούσαν πιο εύχολα να λαθρο6ιώσουν σ-την Αθ·ήνα δο~λεύοντας στις οικοδομές. Οι λόγοι που ανέκοψαν την εξέλιξη των συγχεχριμένων δραστηριοτήτων στο νησί από το πρώιμο 6ιο-:εχνικό στaδιο στο επόμενο δεν είναι 6έ6αια μόνο αυτοί που με έμyαση στη σιJνέχεια προ6λήθηχαν χαι εξακολουθούν να προ6aΧλονται από τους ίδιους, όπως ο τουρισμός χαι η εισ6ο λή ':ων 6ιομηχανοποιημένων προιοντων, λόγοι οι οποίοι αναμ.φισ6·ή-τητα ισχύουν. Στον συγκεχpιμένο τομΕα ο~ α.ς;ιηγ·~σεις αποκαλύπτουν σημ./Χ'J~ο~α στοιχεία, που τcpέπει να συνεχτιμηθούν, γιατί ακόμη χαι όταν θα συγχρο-:4Jεί το Ισ-τοριχό Αρχείο Σχοπέλου, αυ-τa δεν θα -τα πψλαμ6a νει γιατί δεν περιέχον-ται σε γρατ-'!ές πηγές. Όπως φαίνεται από τις μαpcυpίες, ·η δυναμική πο~ θα μ.ετασχημ.cf.τιζε Οετικά 'ί'f) μ.ε'!abασή '!Ους στο επόμενο στάδιο αζιοποιών"ας την τεχνολογική

πρόοδο είχε σε κάποιους 'τομείς υπονομωΟεί από το αμέσως προηγο~μ.ενο στάδιο. Αποκαλυπτι κές είναι οι -:tληpοφοpiες σχετικά με τα χεpαμ.οποιεiα της Σκοπέλου, τα οποία αντιμ. ετWπισαν διάyοpα προ6λήματα συμ-:τεριλαμtανομ.ένου του ανταγωνισμού σ-:ην πρώιμη φάση της κλειστής 19

οικοτεχν ικης τους i. Λεtτουργιας.

'"f ο '.JΛtκο "\ ' ποv συγκεντρω'ΟΊjΚΕ στο συγκεκρψ.ενο τ. ρογpαμμ.α εοει1

' '

ξε ότι τα έξι τΟ'.Jλάχιστον κεραμοποιεία, για τα οποία έχουμε ονομαστιχή αναφορά , άρχισαν να λει-:ουργοuν στη δεκαετία του 1900 χαι με cι.υξομειοuμενη την χcι.μπύλΊj της δpασ-:ηριότη-:άς τοuς έκλεισαν στη δεκαετία του 1970. Λξί.ζει νcι. λεχθεί. ό-:ι τα κερcι.μοποιεί.α. δεν λειτοvργο•'.Jσcι.ν ό/..rι.. συγχρόνως, α/J..ά ανά ούο ·ή κάποω 'Jϊωλειτωργούσε ·ή έκλεινε για λί.γο χαι ξανά'ιοιγε· τ.cι. pατ-tjρείτcι.ι, λοιτ.όν, μ.ια άνιση ως προς -:ους ρυΟμοuς χαι τΊj διάρχεια λειτουργία -:ους. Σ.uyι(εκp~μ.ένα . -το τ;α). ιό-ερο κεpαμοπο~εiο, 7 0V Χρυσοyο~, ξεχfνΊι~ε τ·r, λεt7οuργ[α \ OU σ-:·r,ν εικοσαετία

1880-1 900 χω σταμάτησε -:ο 1967. Ο ετ.ιχεψr,μ.ατιχός χύχλος των Χpυσο?~Jν

αρχίζει ατ.ό -:ον παπτ.οι), ϊ:Ου ·Γ,ταν παραγιός σ-:Ο'.Jς Κανέ/J,'ιοες. παντρεύπ1 χε -:-r,ν αδελψf; -:ους, ϊψν από το J880. και έχα'Jε οι.χό του φούρνο . Στο εργασ-:-f,ρι. -:ου μτ.ήχε ο γι.ος ":O'.J σε νεαρ·ή ηλικία. Όταν πέΟανε ο πατέρcι.ς χαι έμεινε ο γιος μόνος δεν είχε άλλΟ'.Jς τεχνίτες εκτός από -:η

γυναίχα του, η οποία τον 6οη0ούσε χου6αλώντας του νερό με "ΓΙ) στάμνα γι.α να χάνει λάσπη, μέχρ~ το 1938, που μπήκε στη όοvλειά ο γιος τοu Θεμιστοχ)ζ~ς, ~ε η)~. ιχία. εννέα χρονών. Ίlταν ι ι ι ι 'ψ ' Σ ' "'ι '5 ι μι.cι. επ οχη χcι.τα την οποια η τ.αpαγωyη τοuς μπορουσε νcι. χcι.Λυ ει την cι.γορα χοπεΜu , .... κια1

...,

Οου χαι Αλονν-ήσου σε πήλινα γενι.χής χρ+,σης: λεκάνες για πλύσιμο, γλάστρες, κανάτες, ποτfι ρια, -:ζάρες χα.ι κιούπια για αποθ·Γ,χευση -τοu νερού χαι του λαδιού. Ο Θεμιστοκλ+,ς έμεινε μαζί του μέχρι. -το '63 που έφυγε για τ-rιν ΑΟ·ήνα χαι. το χεραμοτ.οι.είο •οvς έκλεισε το 1967, όταν ο

πατέρας του έπαθε σuμyό?ηση. Το 19 1Ο περί.τ.ου τοποθε-τείται y..,:. ονιχά. ·'ι έναρξη λειτοvργί.ας του χεραμ.οποιείου του !\ ικό λαοu ΡόοιΟ'J , -ο οτ.οίο ύσ-τερα από κάποι.ο οιάστ·ημ.α έστρεψε την τ.αραγωyή -:ου αποκλειστικά σ·π1ν αγγει.οτ.λαστιχ·ή· τ-ψ παράοοσ-ή τοv αχολού&φαν οι γιοι τω Βασίλ:r;ς χαι Γιώργος και τη

συνεχίζει μέχρι ο-ήμερα ο εγγονός του :\ί.χος Ρόοιος . Από τα μ.αχρο6ιό-τερα χψχμοποιεία ·ήταν αυτό του Αναστάσ-η :\άστα πω λειτούρyησε από το

1910 έως 'ϊΟ 1970. Στο χεpα.μοποιείο αυτό, που έ9τιαχνε χυρί.ως σκεύη οιχια.χ-{ι:; χpήσ-ης χαι τού6λα. χειροποίητα , δο•'.Jλευε χcι.ι ο γιος το:.ι ως το 193 1 που πήγε σ-:pα.τι~Jτης. Το ·ι 935 ανέ λα6ε -το κεραμοποιείο ο αδελφός του , ενw το 1~Lι.Ο , στην Κcι.το-χ:f1 , σταμάτησε για ένα. διάστημα 20

την παραγωyfι και ξανάρχισε μετά το -:έλος του πολέμου. Το 1965, μετά το σεισμό, ο ~ άστας έ((εpε μια μ"fΊχανή για τούb).r.ι.. τρ•Jπητά και το χεpαμοτ:οιεiο λειτούργησε για πέντε αχόμη Ί.~~όνια. Στ-Γι δεκαετία -.:ov 'L9 20 ((αίνεται να λειτουργούν, για μικρό χρονιχό διάστημα, δι.Jο κεραμο ποιεiα, του Παντελή Προ6ιά και του Σχλά6αινα. Ο Προ6ιάς αναφέρει ό-.:ι πριν α7ϊ.ό το 1924 ο πατέρας τω μαζί με ένα θεiο του είχαν χάνει χαμi'ιι στον Πάνορμο για τού6λα και κεραμίδια. Και τότε «πιάνει λοιπόν μια δραy~υ.ή το κεραμίδι; Το 6άζει ο Ί\άστας πεγfιντα λεϊ:τά. Τον χτύ πησε εσωτερικά, από εδώ, ο ανταγωνι:ψ.ός. Ποιος θα πάει ύσ-:ερα να πάρει αυτά; "Μείνανε τα

διχά τοv '7α τού6λα, έπιασε ο .\l"άστας τα κοπανάει με δύο δραχμές διπλfι τιμή». Τότε έχλεισε το κεραμ.οποιειο.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1960 δούλευε το κεραμοποιείο των αδελφών Θανάση και Στα μάτη Καθηνιώτη, πω άνοιξε σε μια περίοδο πω vπήρχε σχετικΎ] οικοδομικη δραστηριότητα και λε ιτουργούσε ανταγωνιστικά με τω Ί\άστα, ο οποίος ήταν ήδη καθιερωμένος και δεν αντιμε τώ7ϊ.ιζε ιδιαίτερα προ6λήματα. Ο Καθηνιώτης όμως υπερείχε τω .\l"άστα, γιατί ως επιχειρημα τίας είχε πάρει ένα μηχάνημα κατασχευ·ης το•.J6λων, προκειμένου να εχσυγχρονiσει την ε7ϊ.ιχεί pησ-ή του χαι να αυξ·ήσει την παραγωyη. Είχε επίσ·~ς αγοριl.σει ένα αυτοκίνητο για τις μετα9ο ρές επι6ατών και εφοδίων. Εχεi άρχισε να δο•Jλεύει από το '61 σε ηλιχία δεκατριών ετών μαζί με άΧλα έξι η εφτά παιδιά ο Ηλίας Προχοπίω. 'Η-:αν ισχυρό το πλήγμα που δέχτηκε το χερα-

' ~ , , , 'Ρ 'λ Π μοποιειο ε.,αιτιας -.:ου εργαηκω α-:υχηματος που συνεοη στον ανη ικο ροκο7ϊ.ιου στο χωρο της

δουλειάς, το οιχονομικό 6άρος για -.:ην αντιμετώπιση τω οποίου ·ηταν υπέρογκο : γιατροί, νοσο κομεία και α7ϊ.οζημίωση , δεδομένο:; ότι τότε δεν υπ-ήρχε ασφάλεια, α!λά και να uπ-ηpχε, το παι-

' ')\'.ΧΟ. Α υτο' αναγχασε ' ' να τα εγκατα)'ει'ψ ει και να ((υγει με ταναστης δ ι' ηταν ανη τον Ι' -....α θηνιωτη στην Αυστραλία. Στο χώρο της συγκεχpιμ.ένης δpαστηριότητας η επιχειρηματολογία εστιάζεται μονομεpως στην έφοδο του πλαστικού και στις ανακατατάξεις 7ϊ.Ου αυτfι προκάλεσε στrιν τοπικτ1 αγορά, ενώ αγνοούνται ·ή υπο6αθμ.ίζονται άf.λα σημαντικά πpο6ληματα, τα οποία ανέκοψαν Πjν εξiλιζΎ] της 7ϊ.αρ' όλες τις 6 ελ:ιώσεις που επιχεφ·ήθηχα.ν. 21

Εδώ πρiπει να επισημανθεi ότι πληpοcpοpiες για έν:J..ν τομέα. μ-.οpεi να αντληθούν και από 6:cο μα με διαcpοpετική εργασιακ-ή ταυτότητα . Δηλαδή η ενασχόληση ή Ίj εμπλοκ·{; κ6:ποιων σε μια σι;γχεκpιμ.έγfj οpαστηp~ό,ητα δεν ~τφαiνει ότι εiνα~ οι μοναδικοί ·ή οι χαλύcεpοι πλr,pocpopητiς. Σημαντικές πληpοcpορίες σχετικ6: με -:ην κα-:άστασ-r1 που επ>.χpατοι.)σε στα κεραμοποιεία έδωσαν εκτός από -cον Γεώργιο Νάστα, ασ6εστοπο~ό, γιο τΟ'J γνωστοι) κεpαμοποω•~, οι ί:ετράδες Θεμι στοχλ~ς Χρυσοcpός, εγγονός χαι γιος κεραμοποιών, Γιάννης Προ6ιάς, γιος λιθοπλάστη χαι Ηλiας Προκοπίου, που δούλεψε μικρός 'ΠΟ κεραμοποιείο των αδερφών Καθηνιώτη . Για τους ταρσαν6:δες Υ..αι -:ως χαρα6ομαραγχο•~ς , παλιοί ναυηΥ..οί και σήμερα κατασκευαστές μοντέ). .ων Οiνουν πληpοφοpiες για τις συvθ~ήχες που επιχpατο,J'Jαν στο χώ;ιο τους πριν, κατά το μετα6ατιΧό στάδιο χαι μετά το οριστικό κλείσιμό -cως. ' Και εδώ ο ανταγωνισμός ήταν έντονος και Υ..ινιόταν προς διάcpορες χατευΟ•.)νσεις: υπονομευση

των Χαpα6ομαραγκών μεταξύ -:ους, προκλήσεις 6λα6ών :πα "C'ελειφμiνα σΥ..άφη την παραμογή της παράδοσ·ής "C'Ους στον καπετάνιο ιδιοκτ~τη, αΛJ.Jι. και άγνοια κ6:ποιων διευκολ•.)νσεων >.ου εί χαν παρασχεθεί από ΧρατιΥ..ούς cpορεις προκειμένου να υποσ-:r;ρ~χθεί η αλιεία χα~ να ενισχυθούν οι καρα6ομαραγΧοί.. Σχετιχ6: με το θέμα αυτό, ο Δημ:ήτρης Τζου6ελέκης μ.ας δίνει την πληροcpορία ότι ι~ιώριζε χω αξωποί.ηπ την επιδότηση και τη χαμηλό,οχη δανειοδόη;ση που δόθηκε από 'Ί)'Ι Αγροτικ~ ::;τη δε καετία του 'GO για τα ψαροκάικα. Οι επιζώντες χαρα6ομαραγΧοi που ρωτr1&ηχαν δεν το yιώpι ζαν. Αυτό κατ' αρχήν σημαίνει ότι δεν υπήρξε κεντρική πλrιpοφόρr;ση αΛJ.Jι. ούπ και αλληλοεν·'ί μέρωση . Στη μη yιω::;τοποί·φη αυτής της δυνατότητας θα πρέπε~ να αποδοθεί το γεγονός ότι δεν επω:;ιελΥ.βηχαν και άΧλοι και όχι σε αδ~αcpορία ή σε αο•;ναμί.α τους να την αξιοποιήσουν. Την περίοδο της Κατοχής , οι ταρσανάδες υπολειτούρyφα·ι, όχι μόνο επειδή μειώθηκαν οι πα ραγγελίες αΧλ/.ι. και για'Cί οι τεχνίτες πήγαν στον πόλεμο, ενώ μετά την απελευθέρω::;η και >.ριν α'ιασυνταχθούν κλήθ'fjκαν να αντιμετωπίσουν -:ις συνέπειες των ραγδαίων α)λαγών. Κατ' αρχ-ήν το ξύλινο σχάcpος ως μεταφορικό μέσον εχτοπί.στηκε από τα φέρψ.ποτ χω τα αυ

"'C'οχ.ίlffjτα. Το θαλάσσιο εμπόριο συνεχίστηΧε με μεταφορές έξω απο -:ην Ε).λάδα: Αλεξ6:νδρεια, 22

Κον::τ:άντζα , Ιταλία, Βεγγάζη, Χάιyα, Βηρυ7ό και Κύτ:ρο. Η διεξαγωyή του, όμως, συνδέθηκε με την υ-:r.οχώ;:φ·rι του ξύλινου σκάφους έναν7ι του σιδεpένιοv. Τα σιδερένια σχάψ) τ:ου χρησιμο -:r.οιήθηχαν στη διάρκεια τω τ;ολέμου τα έ6ρισχε κανείς σ-:ον Πειραιά, σ-:ην Αγγλία, στο Μπρί

ντεζι να τ;ουλι.ούνται για ένα κομμάτι ψωμί. Έτσι, όποιος ·ήθελε να αποκτ-ήσει ένα σκάφος, αντί να -:ο πcφαγγεiλει ή να αγοράσει ένα παλιό ξύλινο μπορούσε να προμηθευτεί στη μισ-ή τιμ:ή ένα έτοιμο μεγαλ•.Jτεpο σιδεpΕ:νι.ο σχάγος, μ.ε τη μ:ηχαγή του, δοχιμασμέ•ιο και με ευχολίες πληρωμής. Η αγορά αυτ-ή ·ήταν χαλ•.J-:εpη ετ;έ•ιδυση, λόγω -:ης αντοχής χω της ασφάλειας που παρείχαν αυ τά τα σκάφ-η α)Jv7. και των χεpδώ·ι -:r.ου α-:r.έφεραν. Εν τοv-cοις υπήρξαν κάποιοι, ό-:r.ως αναφέρει ο Νίχος Γιολδάσ-ης , οι οτ.οίοι ποvλφαν τα ξvλινα σχάφη τους και αγόρασαν σιδερένια, αΝνΥ. δεν χα

τάφεpωι να -:r.ροσαρμοστο•Jν σης νέ.~ς συνθήκες χαι να επωyεληθοvν από τα κερδοφόρα ανοίγματα της νέας -:εχνολογίας χι έ-:σι υπέστησαν οιχονομ.ιχές ζημιές λόγω χαχοδιαχείpισ-ης.

Παράλληλα με όσα προαναyέρθηχαν, πρέπει να συνεκτιμηθεί η κατάσταση -:r.ου ακολούθησε την περίοδο μετά το τέλος του πολέμου και το γεγονός ότι η συντριπτική πλ:ι.ονό-:ητα των κα pαGομ.αραγκών , των 6οη0ών, των καλφάδων, ·ήταν οργανωμέ•ιοι στο EAJιf και το μετεμφυλια

κό χλίμ.α τοuς ανάγχασε να στρα9ούν προς το εμ.ποpιχό ναυτικό και να μπαρκάρουν για έξω προ κειμένου να αποφύγουν τα χειρότερα: ανεργία, πείνα και διώξεις. Την ίδια ;cεpίοδο εντείνεται η εσωτερική μεταναστευ:;η προς --:α αστικά κέντρα αΝνΥ. και η εξωτερική προς την Αυστραλία, την Αμψχ·ή, τον Καναδά χαι όπου α).Jωύ υπήρχε δυνατότrιτα . Παρ' 6λο -:ο χτύπημα που δi.χτηκαν οι -:αρσανάδες από τον τουρισμό , δεν μτ;οpεί αυτός να θεωp·rιθεί μονοσήμαντα υπεύθυνος για την εξαφάνισ·ή τους, αΝνΥ. ως το επιστέγασμα μιας διαδι καα-iας υποχώρησης που είχε αpχi'Jει ϊ:.ο)~ύ πιο παλι!ι... Η αναφορά στην χαΧλιέpγεια των δαμάσκηνων είναι αναγκαία, δεδομi.νου οτι -ο μεγαλύτερο τ.οσοστό των τεχνιτών είχαν χ--:ήμ.ατα, χα):λιεργούσαν και εμπορεύονταν δαμάσκηνα. Η Σκό πελος, το 1959, σ--:ην ακμ·ή της δcι.μα:;χ·ηνοχαλλιέpγωχς, παp·ήγαγε περίπου 2.500 τονους ξε

pο δαμάσκηνο , ενώ σ·ήμεpα μόλις δέκα. :Μόνο το νοσοκομείο «Ευαγγελισμ.6ς» στην Αθήνα προ μηθευόταν σε εττ1 σια Gάση για τους ασθενείς του -:ριάντα τόνους.

Η :r!JρρίχνωσΊj -:o!.J αχμ.αίοu και χεροο;:ιόροu •ομέα τ:ω απο-:ελούσε για τη Σκόπελο •ο εμτ:ο ριο των δαμάσκηνων θα πρέπει να αποδοθεί σε διά;:ιοροuς παράγοντες , ορι:τμένοι από τους οποίους ' J.Ι ' εινα~: οι αι:Jϋενεtεζ~

' ' ' ' ιιJς ·r, εy/.α.--:α' ) ~.ειψ·r, των χα)'\Λtεργοuμενων εχτασεων_ η με-:αναστεuσ·r,, τ:οu ειχε

συνέπεια τ·Γι μείω:τ~ -:ω εργα-:ιχού οuναμιχού, οι έμποροι, οι Οϊ:οίοι εχμετα)JΙ.Ε:υόμ..ενοι τις οικονο

μικές α.ν:Χγχες των -;ταραγωyών έπαιrναν το Οα.μ.άσκηνο χωρiς να ~ο πλ·r,ρώνοuν αμ..iσως, χ.αι γι μειωμένη σ!J•ιε•αφισ•ιχτ1 σ!Jνείδr,ση των παραγωγών, με ενδεικτιχ-(ι όσο και ακραία τψ περί πτωσγ; π.ο):λών παραγωγών, οι οτ:οίοι, αν και ·f.7αν μέλη --=ou :;uνε-:αι?ισμού~ έΟινα'J εκεί τα zει Fό~ερα και χρατοUσαv τα χαλά δα:.Jhσχηνα για να τα ποuλήσοvν ιδιωτικά. ΧαFr.7τr.χό -f1ταν το τ:λ(,γμ.α τ:ω επέ9εραν το ψ·ςιό εισαγόμενο οαμάσκ·rινο τ-r,ς Καλιφόρνιας και τ-r,ς ΓαΧλίας χαι η

χρΛf(Γij των ψuγεiων ποu ετ:έ~ρεπα.ν -:·r, !J..εγαλύτερ·rι Οιάρχεια δια7fιργ;σης ενός εΙJαiσ(}r,το!J πpΟιΟ ντος, μετα6άλλοντας τα δεδομένα της αγοράς. Ανασταληκός παράγων που πρέπει να συνεχτι μ:r,θεί ·fι-cαν -:α α-cομ.ιχά Χαι γι' αv τό ΟΙJσΧολότερο ανιχνε•.Jσιμα χαρακτηριστικά: Ίj δυσπισ,ία, Yj τ.:ο νηριά , η προχεφότητα, τ.:ου εμπόοισαν -:r,ν ατ:οτελεσματιχ-(ι ορyάνωΤΙj και συνεργασία των παρα γωγών για τη διάθεση -cω προ'ιοντος τους. Αν σε αυ-cά προστεθεί «Και το Υπουργείο Εμπορίοι. ι να κοψ.άται όρθιο» , όπως λέει ο ..lημ:f.-:ρης ο Θεοχά;;ης. ω:άει το οα1..ι.άσχr,νο έμεινε, -:ελειώσαμε». Το μέτα)Jω είναι ίσως το μόνο είδος ·r, υποχώρ·r,τr, •ou οποίου σuνQέε-αι σχεοόν ατ:οχλειστι χά με τ·rιν έ9οδο τοv φθηνότερου 6ιομηχανοποιημ.ένοu αντιχειμένοu, αΑλ.ά. χαι την ηλεχ'7pοδότη:τr1 -cov νησιού, η οποία με-cέ-:ρεψε χ;;r,σ•ικά αντιχε!.μενα, όπιυς τα φανάρια, σε ατ.λά διαχο<ψη τικά αναγχάζον-:ας έτσι τως τεχνί-:ες με-:άλλω να σ-:ρα~ούν στην οιχοοομιχ·ή δραστ-rιριότ~-:α ;tOΙJ Ύjταν σαφώς τ: ιο κερδοφόρα. Όλα α!J-:ά συν-:ελούνται σε μια σuγχεκρψ.ένη τ.ολι-:ιχοχοινωνιχ-ή χαι οικονομική σuγχuρί.α. Η Κατοχη και με-:ά -r1 Λντi·:παση τοvς σ!Jμτ.ερι)αμ6άνει σχεοόν όλοuς χαι εκφ;;άζεται μ..ε '":Υj'Ι έν7α uη χαι ":ην επιμογή με: την οποία οι άνδρες χα-cαθέ-:ουν την πολιτικΎj ανάμειξη και δράση τους

σ-:ο γενικό ερώτημα «σ•ψ Κατοχ-ή τι έγινε εδώ ;». Η α9+,yψ(ι τοvς είναι χειμαρρώδης, μ.ε έμ yατ~ σε εκείνα τα ;:ερισ•α-cικά στα οποία με•είχα•ι ενεργά. Στ-r;'ι επεξεργασμέν-r1 μ.ορψ(ι ΠΟ!J δη μ.οσ ιεύε,αι εδώ δεν ;:εpιλαμ6άνεται η ε:κτεταμέν-~ πλούσια αναφορά στα πολιτιχοστρατιωτιχά

γεγονοτα σ-.:α οποία έλα6αν μέρος και που με ένταση αψr;γούνται οι περ ισσοτεροι άνδρες. Οι ανα

φορές αυτές έχουν περιοριστεί τοσο ώστε να φωτίζουν και να καταδεικνύουν τη δι.απλοκή επαγ γελματι.κών, πολι.'ίικών και κοινων:κοοι.χονομικών παραγοντων. Σ'ίους μεγαλύτερους στην ηλικία άνδρες παρατr;ρείται μια δυναμικ-~ εξωστpεψ~ς προbολή 'ίΟυ εαυτού τους οταν μιλούν ως ενεργά ι.στοριχά υποκείμενα που δρουν και κα-:αθέ-:ουν τη συμ. με-:οχή -:ους σε συνάρτηση χαι παpάΧληλα προς την -.:έχ'π; 'ίους. Οι άνδρες ε-..ιμένουν σε αυτή την -..zρίοδο χαι στα γεγονό,α που -.:η σφράγισαν προ6άλλον-.:cις ορισμένα από -.:α τυπικά χαpα. χ::ηρ~στικά -:ou ανδριχοU σ-:ε~εοτύποu: γενναιό-ητα, ν'7ομ.πFοσύ'Γfj, εξu;τνάδα και 7tονηpιά. Αν7i0ειcι, ο ) όγοζ των γυναικών είναι εσω::rτρε9~fις χα ι εκφέρεται ως α.7:όr,χος ενός κόσμου κλει.σ-:ού, ο οποίος οpιοθετεί-:αι από ςην πατρική αρχιχά χαι τr; συζυγιχ·ή στη σ•.;νέχεια εξουσία. Και. οι 'ίρεις γε•ιιές, γιαγιά-μ.·r;-.:έpα-κόρη, δεν φαίνεται να εχλαμ6άνουν -:-r;ν ενασχόλησή τους με

τις γuναιχείες τέχνες ως επάγγε)ψ.α, αΧλά ως δρασ,ηριό -:η'α που ασκείται για την εξασφάλιση συμπληpωμα,ικού εισοδ·fιμ.ατος , ακόμη και ό'αν, όπως καταΟέτουν, προέρχονται από οικογένει ες με στοιχειωδώς επαρκή εισοδήματα. Αναπαράγουν σιωπηρά την εικόνα της γιαγιάς και της μη,έpας τους, δουλεύουν, όπως και εκείνες πριν από το γάμο. προκειμένου να ενισχύσουν οικο νομικά την οι.χογένειά -:οvς και να :ρτιάξουν την προίκα τους. Συχνά σταματούν μετά το γάμο, για λίγο, γεννάνε και ξαναδουλε•.Jοuν αργότερα για να σvμbάλουν στα έξοδα του σπιτιού. Είνω γεγονός, δεδομένων -:ων σuνΟηχών που ε;:ιχρ~ούσαν εκεί•ια τα Ί,?όνι.α στο V'ψί. αΧ)./χ χαι. σ'ις περισσό-:ερες εΧ) ·r;νιχές περιοχές, ότι. για τις γυναίχες οεν υπήρχαν άλλ.α ε;:α-yγέ)ψ.α,α εχ-.:ός α;:ό cιυ-.ά της χεν7'~σ7pα.ς, της μ.οδίσψας χαι της υφάν-.:ρας. Τα πεpι.σσό-:ερα κορίτσια μάθαιναν μ.ο οιστpιχ-ή ;:ροχει.μ.ένοu να χαλvτ.τοuν τις ανάy,ω; -:ις δι.χές -:ους χω -:ou στ.ι.τιού . Έ;:ρε;:ε να ξέρουν

'Ja pάbouν τα χ.αΟημ.ερινά ~οuς ;ιοUχα τ:οv ·(,ταν τ.άρ~ ~ολύ αϊ\.λά , και ό~οtες ~(,ταν πtο επιδέξιες ε7:t δί.δον-:αν χαι επιχγγε)ψ.ατι.χά σ7'f) μ.οδι.σ τpικ·ή, ότα'ι Ί] οιχονομι.χ·ή τους κατά.σταση το επέbαλλε. }1ε το κέντΎjμ.α ασχολούν~:αι τ:.ολΝ.ς και πολτ) γιατί είνιχι. μι.α ,έχνη δεμένη με έναν τρόπο

ζωΎjς, α.90~ ή ταν το απαραiι:ητο σuμτ:λ~ήρωμ.α της προίκας τους. 1\ξιοποιών-:ας α.υτiς τις επιδεξιό-ητες μτ.οpούσαν , όπο-τε παρουσ ιαζόταν ανάγκη , να συνεισφέρουν στο οι.κογενειαχό εισόδη-

25 ι 31

μα . .Η μ.ε-;:άbαστ1 αίϊ.ό -:·'l σ-;:οιχειώδ-r; γνώσrι, ίϊ.αJ ή-;:αν αν'Χγκαία για -;:·r;ν κάλuψη -;:ων αναγκι~ν τοu σπιτιού και για την τφοίκα -;:οuς, σε είϊ.αγγελματι.κό ii.όpo ·fιταν ίϊ.ολ•j εύχολη γιατί uίϊ.·fιρχαν πολΝ.ς παρ:χγγελfες από τις γuναί.χες των εuπορότερων οι.χογενει.ών, οι οποίες , αχόμ.η χαι αν ήξεI

, ,

)

,.._..,

)

pαν να χεν";'οuν, προ-::ι.μο'Jσαν να ο ι.νοuν -;:ι.ς παραγγε ,ιες το•Jς σ τι.ς αΛΛες χαι. 'ια ίϊ. \ηρωνο•Jν.

:ΊΙε -:ον αργαλειό ασχολο~ν-:αν πολύ λι.γό-:ερες για-:ί. έπρεπε να έχοuν ένα. οιχό τοuς δωμά τιο για να μπορούν να. δοvλέψο'Jν σuστημ..α.-:ιχά -::α. μάλλινα σεν-:όνι.α χα.ι τα άλλα. είδ·rι μ..ε τα οτ.οiα κάλ'Jπ':αν -ην εσω-:ε;,~χ+, αγορ~ -:·r,ς _.κο~έλοu. Οι υyάν-:;;ες , ό-:α'ι αναπ~~χΟηκε το εμ~όρ~ο μ.ε ~α εισαγόμενα uφάσμ.α-:α, 7α ο~οfα ·f,--:α'ι 9θι,νό~ερα ατ.ό εχεiνα -:ou α;,γα"λε~ού . α'Ι7ιμετώίϊ.ισαν σΟbα.pά τ.pοbλήμ..ατα Χα.Ι. αναγχάστr;χα.'Ι να. στα.μα-;:·ήσοuν, για.-; ( Οεν έ6γα.'ζαν ΠΙ.'Υ.. ούτε το μ.εFοκάμ.α~ό ~ους .

Λντ!.Οετα., ελάχιστες ·fι-::α.ν εχεί.νες ποv ασχολήθηχαν μ..ε -::·r1 ν χομ.μω-:ιχή, χι αuτ6 οι ίδιες το αποοiδοuν σ·ω ό-::ι όλες σχεδόν οι γuνα.ίχες είχαν μ..αχριά μαλλιά χα.ι οι. ;-:ερισσό-:ερες τα έπλε χαν κοτσίδα., ενώ εχείνες ;-:ov σ-:αμ..άτησα.ν να. φορούν την πα.ραδοσιαΧ"ή ενδυμασ ία έφτιαχναν -:α μαλλιά -::οuς χότσο . Γι ' α.uτό, σύμφωνα με -:-ις πληροφοpίες τοuς, στη δεχαετία. τοu '60 στη Lχ6πελο uπήρχαν τρε ις κομμώτριες ποu μάλιστα δεν ·ήταν μόνιμα εγκατεστημένες εχεi αλλά ;-:·(,γαι.να.ν χαι σε άλλα μέρη.

'l""::.-:σι οι γuναα. ι ες σuνεχι...,οuν 'Υ " ι α.v-::οι ποu εχανα.ν ι ' )) ' α.τcΛα. ο' ),ες οι. α. ,ες πριν ατ:ο' αu-:ες στην οι' ' Ε' ' )ι ι Ι ι ) ι ' χογενει.α -:οuς. ι'ιαι α.uτος ο ωγος για. -:ον ο;-:οιο χατ.οια γuναιχα. μι \ων-:ας για -:·ςι μ..η-:ερα της :χνα:pέρε r. ;-:ως είχε δ~ο ετ.αγγέλμ..α.τα. χα.ι. εννοεί ό-::ι «τ.λεχτά έχανε για ξένα, το 6ελο'ιάχι.

το ' κανε για. ττ1 ν ~~οίκα μαζ, ε'ιώ --:ο αστ.:ροχέvτι τ:.α.ρά.):λ:r,λα. με -:τ1 'J τ.~ο~χα που μας έy-:ιαξε έκα.νε χα~ γι~ ξέ'Jα» .

Όλες α.~χίζοuν να εργάζον-::α.ι ατ;.ό τ.ολv μ..ιχρές, ενώ τ;,α.ρά)),τ1)CJ. εξαχολοvΟοvν χαι χι!ι..νοvν όλες τις οοvλειές τοu σπιτιού . Πο))-ές ώρες 'Υι'ι r,μ.έpα. οΟ>JλωΧ χα.ι για πάρα. τ;.ολΜ. χρόνια . Όταν μι λάνε για τον εαuτό τοuς λένε όλες -::α ίδια αχρι6ώς τ;.pάγματα μ.ε δια.yοpε-;:ι.χά λόγια: για -:ι.ς ανά γκες τοu σπιτιού, για. τις ανάγκες των ίϊ.α.ιοιών , για τις αγωνίες «να. τα. ((έpοuν ~όλτα», για τψ

χοιγfι το•Jς μοίρα.. Οι bιοαφηγήσεις τοuς μοιάζουν όχι μ..όνο να σuνδια.)-έγοντα.ι αΛλά και να αλλη-

λοσvμπλrιρώνονταt νοερά γύρω απΟ -:α χοtνιi θέματα. l\ιΙια γuναiχ.α, αναφερόμενγι σ7α είκοσι συνεχ-fι χρόνια. δουλει&.ς, τονίζει ότι «πο)λή δουλειά έξι μέρες -cην ε6οομάδα α7.ό -:ις 9 -co πpωi ως

-c~ς G-7 -:ο απόγευμα χωρίς διακοπ-ή» . Παρόλο, όμως . ;:ου είναι επα.γγελμ.α-:ίας, έχει ασφάλισΊj και ιατρ~κή τ:ερίΟα.λψη από τον ΟΓΛ και όχι από το ΤΕΒΕ. 'Αλλ~ συνεχίζει σ-:ο ίοω αχριfJ<ι')ς μ.ο-:ί6ο χα~ συμτ:λΊjρ<ι')νει: «~ούλεψα τ:ολύ σ-c·~ ζωή μω πα ραγγελίες, χουραζόμουνα. Είχα -co στ:ίτ~ μου , είχα τον άν·φα μου, το παιδί μω, αυ-cά ό)-tΧ, τ1 οοuλειά ·rι ξένη. ύσ-:ερα να τ:λένεις, να ζuμώνεις ... εκείνα τα ι.;όνι'Υ. ό)>U.. απ ' τα χέρια σου. Κι όμως αχόμα εξαχολοuΟώ •ια. οουλεύω»· αυ'7'~ οεν έχει διχ·~ -cης σuντα.ξ·rι. Σε ) iγες γραμ.μ.ές σ-uμϊ:uχ.νώνετα~ η ζω·fι μ.~ας ά/::Αης γ'Jναίκαζ, που Ouμdτo:t όι;~ ατ:.ό μιχρ·ή

την έ6αλαν στ·~ δουλειά και δεν τ-rιν άι;;ησαν να χαρεί. ~ώδεχα οεχατριών χρονών, ;:·~ρε την τ:λε χ-:ομ·rιχα.γή και δούλεψε τ:ολJ..ά. χpόνι'Υ., μέχρι τ:οι.ι 6y~χαν τα. έ-.οψ.α. κι ότ:ως Χi.ει : «ΊΌ χειμώνα

' ' ) '

)

~ ειχε η μηχα.νη οου ,εια, το κα. ,ο χαιρι οο; ,εuα αργαλεια.

"'1

Τ< . ουρα.στηχα» ..1 ετα πα.ντpεuτηχε, ο

άντρας της έφγε μετανάστης και εκείνη σ•Jνi.χισε να δουλεύει. ΈyιεΟε, ύφαινε, i.tαφε, όλα τα.

έκανε, χράμια, κιλίμtα, χαλιά. ΈμαΟε χαι τη μηχαν·η του χεντΎjμα.τος . Σε μια στtγμ·~ τηc; αφή yφ-ής της μονολογεί μ.ε)-tΧγχολιχά: «Όλα τα. πι&.ν' τα χέρια μου . llολυτεχνί-cισσα και ερημ..ο σπίτισσα. Δοuλεψα τρια-ιταπέν-cε χρόνια, δοuλεψα πολύ». ~-ήμερα δεν έχει διχή της σuνταξ·η γιατί ό-:αν σχεδόν σταμ..ά-:ησε να δο,;λεύει τ1 ρθαν και της ζ·ήτΊj:rαν να γραφτεί στο ΤΕΒΕ. Έτ.ρε πε όμως να 7.ληpώσει για τα 7.ερασμ..ένα χρόν~α · 7.ο/J..ά. τα λεφτά χα.ι όπως λέε~ «δεν μτ.όρεσα ν'Υ. τα τ:ληρώσω γιατί είχα χι εγώ 7./Jw. 6άσ-ανα». Η ~ελεuτα~α, εξίσου ενδιαyέροuι:Jα ανα9ο?ά, Οεν Οtαφέρει ~ιζιχά α-;:ό τ~ς ϊι:~οηγούμενες , αyορά μ.t'Υ. γuν~ιχ'Υ. πο:..ι α7.ό ψ.&r1 τρια τω ..lημ.ο-:ιχοu rήγαινε με-τά το σχο)..zίο σ-:ο μαγαζί. χω 6σrι θοUσε ι:ον πατέρ~ της. Εχε~ που χ.αθό--~ν, έχανε εργόχεtρα ο~χά τι,ς χα~ ξένCΧ. Όταν αναφέρε~αι

σ-:ο γάμο ":Ίjζ λέει: «Καλά τ.έρασα με το σuζuγό μου, ζωή ευτ'Jχι:rμέΥ~ , παρόλο ποu έλε~τ.ε -τα 7.ερισσότερα χρόνια στο εξωτερικό, α)J..ά. τ:εράσ-αμε χαλά». Λτ.ό -:ον έγγαμο 6ίο τrις, όταν ανα γχάσ-:rιχε να ξαναοοuλέψει, Θυμάται όcι τα έξοοα έγιναν περισσότερα και ξανάρχισε να χεντάει με παραγγελίες. t\):λά και πάλι δεν παραπονιεται. «Δuο χρόνια πω πfιyα στην Λθ·fινσ. ήμασ-:αν

χαλά , μι.α χαρά. ο σύζυγος έτ.αφνε τη σuνταξγl , εγω εχανα αυτα "α πραγμα-cα , το σ-πι -: ι, κοιI

τοuσα τα παιδιά, μια χαρά τα π εράσαμε».

Έτσι, ατ.ό το σuνολο των γ:.Ναιχwν ϊ:Ο'J άσχτραν «επαγγuψ.ατι.χά» τ~ γι;ναικεiες τέχ'ιες ασφα )..ι.σ-cιχ:ή κάλ'Jψ-η έχει η μία μόνο από -cις αδεΊιt;-ές Καραμ.τ.ετσά'Ιη πω τ.αiρνει τ.Jνταξ·η από το ΊΈΒΕ . Όλες οι γvναiκες , με αργοuς συχνά ρvθμα)ς χω ποΧλ+, uτ.ομον-ή, ξε-:υλίγουν το χοv6άρι -cης ζω·ής τους. και ενw οι αψrίyrρεις τοvς ποι.χD:Jωυν. ωσ-:όσ-ο δεν yσ.ίνεται. να διαταράσσοvν το σ"7α θερό πλαίσιο της αναγοp!ι.ς τους, την οικογένεια και τη μητρότ·η-cα . 'Ι σως γι' αυτό το λόγο ανα γέρονται. τόσο σπάνια στον δημόσιο χwρο και στις δραστηριοτητες εκείνες που άΝv.ι.ξαν τΎj ζω·ή Ι

του ν-ησιου χαι επηρεασαν -:η οιχη "7Ους

.1 Ε 1· Τ Ε J> 0 Σ

Σ Τ Λ θ )I Ο Σ

ΚΛΤΑΣ ΚΕlΊ\ ΖΟΥλ .:\1Ε Σ.\ ~Τ Ι!λ ΠΛ Ρ tUΟΣ Ι-Τ ΓΙ .\ Πlλ ΠΑ ΡΑ~ΟΣ Η

ι τεχνιτες και οι τεχνιτριες της

Σ κοπε'λου ειναι. ' φορεις ' κ:χι σuνεχισ-τες ' της παραf)~ οσιαχης ' τε'

Χ'~'f)ζ. Τα χεφοτεχνήματά τους εν-:!ι.σσ-οντω σ-την καΟημεριν-ή ζω·ή -:ης κοινωνίας στην οποία

' αγήχουν , ως πpοιον-:α της , και α-::οτελοuν μαζί με τους ανΟρwπους π ου -:α φτιαχνουν σvσ -:α-:ι χ!ι. ~ης στοιχεία, "7Ο'Jς ρυθμούς -:ης οτ.οί.ας παραχο)ο'Jθοuν και αποτυπwνουν.

Ό πως οι περισσότεροι άνθρωποι. έτσι και οι "7εχνί.τες και οι -:-εχνίτpιες δε'ι ζουν σε απομό'ιω σΊϊ από τον υπόλοιπο κόσμο. Έρχονται σε επαψ~. διακινοuν τα προι.ον-:α τους και προμ:tjθεuονται. ά)J\α διά μέσ-ου των εμπόρων α)J\ά και των νωJτι.χwν , -::ου ::ι.πό τις μακρινές αγορές τα φέρνουν

στον τ ο π ο του ς.

Ο υλικός πολιτισμός τ·ης Σκοπέλου περιλαμbάνει ό)v.ι. ::κεινα τα είδη τ.ου οι ναv-:ιχοί. έφε ραν από τα μαχpινά ταξίδια τους και 6ρί.σχονται σ·Γ,μερα σ-:α στ.ί.-:ια -:ων ευτ.ορότερων οικογε νειwν του νησιού, όπως έπιπλα, διακοσ-μη"7ιχά εiοη και κεντήματα , και όσα εοw και δεχαε-: ίες παράγονται από τους τεχνίτες και τις τεχνίτριες που συνεχίζουν την τοπική παραδοσιακ-f1 πα pαγωγ~ή με τον συχνά στοιχειώδη εξοπλ~σμό τους και «ποιούν» τα έργα τους μ.ε bασιχά εp28

γαλεία 'ϊην ατ..ό μ.ν-f1 μης «τ..ροyοpικ-~» γνώσ·tj 'ϊ"Ιjζ τ..αράδοση:;, ως σuσσωρεuμ.ενιjς τεχνικ·ής και

μορφολογικής τ..είpας. Σ-:·ψ -:οπιχ·!] τ..cψχδοσιαχ-ή τ..αρα.γωyή αν-ήκουν εκτός από -:α χεpαμικά, τα μεταλλικά αντιχείμ.ενα και τα χε'ι-djμα7α. --:α χειροτ:οi·ι;-α χεν~ητά γο6άχ~α, ;:ov ~ώρα δεν τα 9~tάy..νει χ.ανέ

νας. και οι ποιχiλες χ,:,ηστικο.J 'ϊύτ..ου εyαfψογές του δiρμι:χ-:ο:;, όπως είναι τα είδη uτ..όδηvr;ς ·ή τα ασκιά. τ..ου χρησιμ.οποιουσαν για τις μεταyορες υγρων.

Ενδ~αφέρον 7tαpοuσιάζε~ η ανi·χνεuση , ι.J.έ:J"α από ~tς αy-rιΥ'fισεtς τοuς, ':OU περιεχομένου της τ..αpάοο::rr;ς, ότ.ως αυτ·ή γίνεται αΨ:ιλητ..-ή ατ..ό 70\Jζ tδιΟ'Jζ 70\Jζ φοpεtς -συντελεσ-ές της, ϊ:Ο!J οεν είναι ά.Χλοι από -:οuς ά.νορες και τις γυναίκες τ..ου τη συνεχίζουν. Ενώ όλοι και όλες εντάσσουν το προι'όν της δουλειάς τους στην "αράοοση , λίγοι είναι εκείνοι που δίνουν σvγκεκριμένο περιεχόμενο στον ορισμό της. Κάποιοι διεχδικούν -;ο μερίδιό τους στην παράδοσ·r;, ότ..ως αυτή οιαμο;χpώθr,χε από -:α χειpοτ..οίητα έργα τ..ου κατασκευάζονταν σ-:ο νησί,

και το σ:ιχεί.ρημά. τους σ-:ηρί.ζεται σ-.:η συνεχΥ.ι επί πo/JJ:.:; γενι.έ:; παραγωyή, την οτ..οία αν-ηοι.α στέλλουν ατ..ό τη 6ιομ:ηχανικ·fι, χωρίς πάντα να σχολιάζων τα παλιά που έι;ιεραν οι ναυτικοί από τα -:αξίδια τΟ'Jς, με εξαίρεση τα έργα της γυναικείας χειροτεχνίας , κεντ-/]ματα, υφαντά και τις σκοτ..ελί-.:ιχες στο/.i..ς. στα οτ..οία α•ια9έρονται όλοι ανεξαφέτως. Η Βιο/.i..τα Σ.ο9ικί-:οu θεωρεί. -:ψ τ..αρά.δοvη ω:; «κάτι το ιερό». γιατί όπως /.i..ει από τότε που γενν-rβ·ηκε είδε το πιάτο , αvτό που συν-:ηρεί επί χρόνι.α , σ'ί:Ο σπίτι του Δημάρχου και του για τρού. Εκτιμά. τοu:; ναuτικούς οι οτ..οίοι τ.ηγαίνοντας σε κάθε λιμάνι διάλεξαν ό.τι πιο ωραίο για να -:ο 9έρουν σ-.:ο ντ,σί και ατ.ό -.:η σ-.:ιγμ·ή τ.οu αυτά. τα αν-:ιχεί.μενα έχοuν τόσα y;όνια ζω·ή:; στα σχο-;:ελίτικα στ.:iτtα~ ~α εχ-: ιμά. «σαν χομ.μά-:-ια πtα '7ης σχ.οπελiτtκης τ.αpάδο~:rης. Οτ.:ότε έχει μεί νει στο αίμα για κα/νΥ. και δεν ξεριζώνει». Είναι ενδια:;;έρων ο τρόπος με τον οποίο ο y,pόνος, με τη διά.στασ·r; της διάρκεια:; και -:ης αντοχής, λειτουργεί ως νομιμοποιητικό:; τ.αράγων γι' αuτήν. Θεωρεi ό-:ι αυ-.:iι τω οιασώθηχαν ·ήταν γι.α-:ί -:ους άpεσa.ν χω παρόλο ποu δια9έρουν από τις 9ο' ' , , , , , pεσιες η ι:α χεντr.μ.ατα εν -.:ουτοις «παντρειι -:·r;χαν» μεσα σ-.:α σπιτια τοuς.

Τα σχόλιά της αυτά παραπέμπουν σ-:ι::; ετ.ιλογές ποu κάθε πολιτισμική ομάδα κανε ι ατ.ο' το

σuνολο των στοιχείων ϊ:Ο'.J τrις πpοσyέpονται. οιά μέσου του μΥιΊ.fΧ'Ιισμοv της οιά.οο:π;ς ·fι η;ς 0\α σποpά.ς των πολιτιστιχών αγαθών, χpατών-:ας εχεiνα που της ταφιάζο•Jν. έ-:σι ώστε να γίνουν

ανατ.οσπαστο -:μΊjμ.α -:-r;ς.

' ' ' ". I , -:ως για την πα;χι,.οοσ-~ ' t \ πο' το•Jς ΙJΠΟ') ,οιτ.ω ς τεχν\-:ες , πω π ) ,ηρ·~ ε\ΧΟ'Ια τΊj ς α'ιτtΛΊjψΊjς χα-

Θ'

-:α ετΟ'Jν ο

p οοιος, ι" 'Υ ι ' ' λ ' '' ϊ:ου σ•Jνεχι--,ε~ ως -:ρι-:-rι γενια -:·fjν οι κογενεισ.χΊϊ αγγε ιοπ ασιιχη ϊ: αpαοοσ·rι , χα~

ο Κοχuλ-r,ς , ΠΟ!J μ..-:·Γ,κε τ'Jχαiα σ-:ον κuχλο -:ων .:αραοοσ\αχών ξυλογλvπτών, γεγονός ΠΟ!J σε

μεγάλο 6α0μό Ο\αφορο.-:ωεί. τις απόψεις -:οuς. Ο Κοχu);r,ς Ο\α7f)?εί. τις ϊ:αλ\ές γόρμες και Οεωρεί ότι τα έπ~πλσ. ;:ω χάνει «είναι κατά. χά..-:οιο τρό.:ο συνi.χεm. ~:ων παλιών» , αΛJJι. -:α σχέο~ά. του, ό-:;ο χω α·ι yαί'ιε-:ω ότι έχουν αντιγpαyεί αϊ:ό

) ,

' δ ιχα' του. τα ;:α ,\α, ε~ναι 1

Π ροκει-:ω ' '"'ψη που ταυτι.,ει Ύ σε μεγα.Αο "~"Ο' ' για μια αντ•.ΑΊj' οα μο το ϊ:αpαeιο-

'(;

) "),

ι ,

σιακο μ.ε ~:ην ε.:ανα ;~ψη των μ.ο-:ι:.ιων. α v..α. οεν ει'ιαι αντιγpα9η για-: ι Yj παραοοση οεν ειναι στα-

τικ·fι· αντίθετα. αuτά. που μ.[/.Οαiνοuν οι μαΟητεuόμενοι είναι τα σχέδια, τα μοτίbα και τα συνΘετι κά σuνολα, τα οϊ:οία με τη σuμ.6ολη. κυρίως. -:ης μν-r,μης χω 7'1j 6αθιά. yιώσ-η η1 ς τεχνικής χpη σιμοποιοvν στις συνθέσεις των έργων τους . Rπίτ!jς δεν Οεωpεί ότι καθετί παλιό είναι οτ.ωσδήπο τε και παραδοσιακό , α)JJι. ότι «σαν παράδοση το παίρνοuν μά)Jων οι ξένοι» . Η ουσία της ά.ποψr,ς ' )' ' ' ~. . '~ ' ) ' 5' ' ) του σuμ.πuκνωνεται στο συ -ι,ογι-:;μο οτι, επε ιο·rι χαπο ια σχεοv.χ ε.:ι.: ,ων uπαpχουν στη ..... κ ο πε ω, ανεξάρτητα από την προέλε'.Jσ~ή το~ς χα~ μ.ε μοναδικό χ.ριτ.f,ριο ότ~ έζr,σα'J σε σχοτ.ελί-:ικα σπί-:tα

γv.χ ένα διάσ"'rιμ.α «οεν μπορεί ν[!. Οεωροvνιαι και σχο.:ελί.τικα· οεν είναι σκο.:ελίτικα». Για -.ον ~. J.>όοι.ο τ.αρά.οοτr. «εiναι χά.Θε τέχ'π, ·fj οϊ:οί.α έ.:αιξε χά..-:ωες εποχές v-ημαντιχό ρο

) ο χαι στον οιχονομ.ιχό και G-:ον .:ολι-::ισ-ιχό -:ομi.α χά.θε -:ότ.ο:; και η ο.-οί.α α.-ό τότε συνεχίζει μ.ε -:α ίοια μi.σα και μ.ε τον ίοιο τρότ.ο» . ll χρησ·r, ιου ;:αpαοείγμ.α-:ος σχετικά μ.ε -:ον -:ρόr-ο ;:α pαγωyής χερcφ.ικών τού επιτρέπε~ να εξηyήσει με Gr.ι.y·Γ,νει'Υ. -:ι r.ι.κρι6ώς εννοεί. Λr.ι.μ.6άνον~:r.ι.ς

)

'ψ ι ι ι ι ι "'i ' Υ-: ' uϊ:Ο' η ο-: ι ϊ:α ,ια 7α χεραμιχα γινοντοuσαν μ.ε τον -:ροχο και με -:r.ι. χεpια , αν r.ι./v..α.ςε ~ ο -:pοϊ:ος

χr..<τασχευης τοuς, αυτά δεν μπορεί να Οεωρ·r,Οο•.Jν ως συνέχεια της παράδοσ·rις . Έτσι λοιτ.όν «αν ι ' ' ι ι 'ζ ι ' Ι r'l λ ι ' ' κατ.οιος σ ενα σuγχρονο εργαστηριο χr.ι.τασκεucι. ει πενηντr.ι.. εχα-:ο η χιΛιr.ι. χα οuτ.ι.α, χuνει μ.ε-

'Υ

ι>'

'"C

•

.. ,

σα τ.η) ,ο και ογαc_,ει ενα αντικειμ.ενο, το οαφει r.ι.τ.ει;ω μ.ε τα χημ.ικα πpοιοντr.ι. ποu υπαρχοuνε ση-

με;;α χαι ;:αροuσιάζει ένα κεραμικό ;;:ov μοιάζει με -:ο ϊi:ΙΥ.λιό σ-:·r; yόpμα -~ -:α μοτί6α, εyόσον όμως αλλάζει ο τρό;;:ος κα-:ασκε~.π)ς , θεωρώ ό-:ι χαμία σχέση δεν μ;:eιpεί να έχει αυτό με τα ;;:αλιά και δεν μπορεί ΨJ. ΟεωpηΟεί. ότι συνεχίζει μια ;:αράόοσι1 » . Ως ;;:ρος τηι ε;:ανάληψη μιας φόp!.ι..ας, πι σ-;;εύει ότι όσο και αν αu-;;ές μοιάζουν πο-:έ οε'ι είνω ίοιες, για-;;ί «ίοια απόλu-;;α δεν 6γαίνει καμια '

ποv yηαχνετω με το χε;;ι».

Είναι γεγονός ότι ο -:εχνί-:ης τ.ο•; γνωρίζει τα παραδοσιακά Οέμ..ατα μ;:οpεί όΊ.ι. μόνο να τrχ απο οώσει ατ.ό μν-f.μϊjς, αΧΜ. και να -;α με-:αχεφισ-:εί ό;:ως Οέλει. Πο-:έ οεν χάνει χάτι μ:r;χαναά ίοιο, ακόι1:r; χαι όταν 6λέτ.ει το 'JΊ.έοιο . Όπως και σ-:ο χέντημ..α η κεν-:·Γ;σ-:ρα. ό-:αν 6λέ;;:ει -~ ξέρει ατ;.ό μν·f,μη:; ":ο μο-:ί6ο, το με"':α.φέpε~ ο~αyορε-:~zό. Όσο τ:~ο -υ~οπο~γ;μένα ε~να.~ '7α 'JI,ικά zαι οι τεχνι κές τόσο τ.ιο τv;;:οποι-ιψ.ένο είν'Υ.ι το τ.ροιον. τ;.ω καταλr1 γει στη σ-ημερινή μ.'Υ.ζική 6ιομηχα'ιοτ;.οι -r;μέν-η «λcι:ι·κή τέΊ.ν-r;» των τοuρισ-:ιχών κατασ-:·r;μά-:ων. Οι τεχνίτες σήμε;;α με δυσκολία μ.τ.ορούν να συνουάσοuν -::ηι τέχνη -::ους με το 6ιοπορι-

, γιατι' 'ο,τι γινεται ' ' θ'λ ' και οεν ,. αφηνει ' ' ,. σμο, με το χερι ε ει χρ ονο περι θ' ωpια χεροο•Jς. r\ ρνη-:ικα' -:ους ετcηρεάζει χαι η προσδιορισμένα μικρή χρονική διάρκεια 7ης 7Ουpιστιχ·ής περιόδου κατά την οποίΙΥ. η τοπική αγοpά 6ρίσχεται σε άνθ·φη. Έτσι, η κα-;-ανομή του ότ.οιοu χέροους και στους

υπόλοι;:ους 'ιεκpο:Jς μήνες του χρόνου κατεGάζει το εισόδημά τους σε πολv χαμηλά επίπεδα με ω:ο-:έλεσμα να αναζητοvν άΧλες Gιο;;:οpισ-:ιχ.ές οιεξόδους. Κάποιοι από τοuς -;-εχνί.-:ες επέ λεξαν να. εμπλακούν επιχειρησιακά στο χώρο -:ων τουριστικών ειοών ανοίγον-:ας κα-:αστrιμα τα, ενώ ά.)J,ο~ ΟιαΟέτοuν ενο~χ~αζόμ.ενα δωμάτια -~ Οtα~γ~;.ούν χα-:άσ~·r,μα-ί:~ατ·ήρ~ο ~ώ). .ησης 7ων δ~χ.ών -:ο~ς κupιως έργων.

Από τις ας::ιηy~πις όλων τ.ροκ•~π-:ει 'ί οιαπί.στωση ό-;-ι ·r; ανάτ.τυξη -;-ου ιουρισμού λει-:οvρ γη::rε ο~~-:ά: επηρέασε 7'ι'J α)J\Γλyή σι:·r; νοο--:pο-;-:iα~ με "=·r, στρο;?·fι πrος '70 καινούptο σ)J/J. Υ..αt τ·r;ν ε-::ι'Jτpοψή σ-ια ;;:αλιά. Αφύπνισε -:ο ενοιαyέpον 7ω'Ι Σχοπελι-:ών για τον πλού-:ο -:-r;ς το πικής πα.pαοοσια.χτ1 ς τ.αpαγωγ·ής τ.ου -;;α.υτiζειαι με -;-ον υλι.χό τους πολιτισμό. Τα έpγα -:ου ς συμ.6άλλουν στην ανάδειξη της τ.ολι.τι'J-:ιχής τους ταυ-:ό-:ητας και. λει-;;ουpγούν ως συμτ;.λη

pωμα-:ικά στοιχεία. πpοtολ(;ς του νησιοv . Όμως τα χειροποίη-;;α έργα εμ.ς::ιανί.ζονται σι:ην αγο3!

ρά μ.αζί μ.ε -τ:α 6ιομ.ηχανοποι·rιμένα, -τ:α ο;:οία οεν μπορούν να αν-τ:αγωνισ-τ:οuν γιατί είναι τ:.ολu φi}ι;νότερα και έχων γεμίσει -:α μαγαζιά -:-ης παραλίας. «Έχ~:;ν τα πάντα μιμηθεί: -:-ο πιάτο ,

"ο γυαλί, τον αμφορέα του Ρόδιου, τα μαχαφάκια -:ου Πατσή, ':α πάντα. Και τα εργόχεφα ακόμα τφοσπαθούν να εκμεταλλεvτοuν λέγον τας ό7ι ε iναι σκοπελίτικα . Γ:α όνομα το•J Θεού»,

όπως λέει με αγανάκτ·ιιU'~ η Βιολέ-τ:α Σο;χκί-τ:ο•J.

11 I' 0 0 Ι> I ~ )J 0 ~

Η Α'Ι·Ι ΗΧ Α\'ΙΛ ΤΩ\' 0ΡΙΩ\'

Σ τη φάση της --:-ελικής επεξεργασίας -:-ω υλικού ανέκυψαν τ:.ολλά προ6λήματα σε σχέση με τις επεμ66:σεις που έπρεπε να γίνουν, προχεψ.ένου να εξασφαλιστεί η αναγνωσιμότητα "ου λόγου και παρ6:λληλα να προστα-:εuτεί η ακεραιότητα της τ:.pοφοpικότητας των αφηyφών χαι των αyηyφριών, τις αναδιατάξεις θψάτων που κα7ατίθενται σε διαφορετικά σημεία της αφή yησης, τη με--:-ά6αση από την ηχητική στη γpατ:.τ-~ μοpψη της αψηyφης, τα κpιτ-~ρια επιλοy{;ς ' ~ των τόσο "ων αποσπασμάτων που δημοσιεύονται όσο και α•J,.ών πο:; παραλείφθηκαν, τα σταοια

ετ:.εμ6άσεων και -:ην επίγνωση των ορίων παpέμ6ασης.

Με την εποπτεί::ι. του συνολικοι) υλικού αποφάσισα ό-τ:ι η δομή μιας κατά -:ο δυνατόν πλήρους συνοπτικής αυτο6ιογραφικής τ:.αρουσίασης έπρεπε να ακολουθεί τη γενεαλογικη διαδοχή, να ζεy{Jτρια και αυτό όχ~ μόνο για να φανεί η συνέχεtα, Οτ=ου uτ;ή~χε, α)\λά χαι οι ) . .όγο~ που χαθΟpισαν ή επi.6αλαν τις επιλογi.ς τους. Το δυσχολόcεpο πρό6λημα συνδέεcαι με cη μεταφορά του λόγου από ηχητικό σε γραπτό, δεδομένου ότι η αyηy~μ::ι.τική ροή -:ου τ.ροφορικού λόγου είναι συ νεχόμενη και -~ ολοκλ~ρωση των νοημάτων, οι παpεκ6άπις και η έμr.ραση αποδίδονται τόσο λε χτο~Ο:, με ι:η χρ~ση της φυσικής γλώσσας , όσο χαι με μη λεκτικά μηνύματα, ό1:ως εiνα.ι ο~ απο'

χpωσεις της r.;;ωνης, οι εχ.φρασεις και οι χεφονομιες.

Η ιδιαίτερη φύση τοu τ:.ρο:pορικά διατυπωμένου λογου τ:.ηγάζει χαι ατ:.ο το γεγονός ότι η δο-

μ:rι της σκέψης αρθρώνεται με διαyορετιχό τρόπο απ' ό;η στον γραπτό λόγο · η ρσή 'ης αψήyη σης τον ωθεί μτφοστa: δεν μπορεί εvχολα να ανατρέχει σε όσα έχει πει προηγα)μενα οvτε να διορθώνει, χαι 6γαίνοι.Jν συχν& σ-την επιφάνεια τα λανθcl.νοντα Ιληνύματα ·7ης αδρανούς μνήμης, τα οποία σ•Νήθως δεν αναφέρον,αι στον γραπτό λόγο, γιατί θεωρούνται περιττa. Όμως, επειδή οι ηχητιχοί χώcικες που περιέχονται στον πpοφοριχό λόγο ανταποκρίνονται σε μεγaλο t>αθμό στως κανόνες -:ou γραπτού λόγου, θεωρώ ότι η πιστότ-ιιτα στην απόδοση του προφοριχού λόγου αΛλa χαι η αναγνωσιμότητα των t>ιοαφηyήσεων εξυπΊ]ρετοvνται καλύτερα εάν η «μεταγραφή» το•J ηχητιχοv ντοκουμέντου ακολωθ-ήσει τους κανόνες του γραπ-:οv λόγοu, παρci τους όποιους χr.νδύνοuς απόχλr.σΊjς από τους ηχητικούς χώδιχες. Η αναζή-ηση τοu πιο λειτουργικού τρόποu αποχωδικοποίησης των ηχητικών ντοκουμέντων στην περίπτωση αυτή t>ρέθηχε αΨημέτωπη με τη δuσχολία να αποστασιοποιηθώ από cην πρό σφατα t>ιωμένη εμ.πεφία cης συμμετοχής μου στη διαδικασία κατaθεσης των αφηγ'fισεων, η οποία συνιστά μοναδικ-ή διαπροσωπική επικοινωνία που συντελείται σε μια σuγκεκριμένη χρονι κή στιγμ-ή σε συγκεκριμένο χώρο χαι «το προιον της» δεν αναπαράγεται. Λυτός είναι ο λόγος για

τον οποίο όταν t>ρίσχομαι απέναντι στο απομαγνητοφωνημένο κείμενο , μεταφέρομαι στο χώρο της συνaντησής μας , εξακολουθώ να ακούω τις φωνές τους, t>λέπω τα άτομα μτφοστά μου , θυμάμαι τις κιΛ,σεις , τις εκφρaσεις τους· έχω την εικόνα τους απέναντί μου. Όσο χαι να θέλει κανείς να αποδώσει πιστά τον αυΟεντικό λόγο, δεν μπορεί ποτέ να αναπαραγάγει τη μοναδική πpaζη επιχοινωνίας που σuντελεί':"?.ι στη διάpχεια μιας συνέντωξης. Ορισμένα στοιχεία αυτ-ής -:ης επικοινωνίας δεν μεταφέρονται στον γραπτό λόγο.

Or. επεμbciσεtς που Εγιναν ~τα χεiμ..ενα ήταν προς την χατεUθuνση της νοηματtχής σα/.:/~νεr. ας και τΊJς αbίαστης ροής , γι' αυτό περιορίστηκαν στο ελάχιστο. Στις περιπτώσεις εχεi.νες κα -:ά τr.ς οποίες υπήρχαν περr.σσότεp.::ς ατ:ό μια παpα)\λαγές δr.Υ('(ησης του ίδιου γεγονότος επέ)~. εξα

την πληρέστερη και -cη σαφέσπρα διατυπωμένη εκδοχή . Αφαφέθηκαν οι aσχετες με τη pσή ενός θέματος αναφορές που παρεμt>άλλονται χωρi.ς να συνδέονται με τον χεντριχό άξονα της αφήyη σης και τ:ροστέθηχ.αν χ.aποιες λέξεις όπου το νόημα δεν ήταν σαφές. 33

)'"·fιρξε όμως κά.-:οια οu:ηασ.-ικ+ι .-:αpέμ6ασ..Γι τ~ς οποίας -:rιν επιτήμανστ1 Οεωρώ αναγκαία. Πρόκειται για την πεpίπ τωσ·Γι τω Τpιαντάyυλλοu Μ τ;ουνταλά, ο οποίος σε αρκετά σ·r;μεί.α της αψfιγησfις .-ου, πω είναι iντονα εστια::ψ.έ•ιη στα επαγγελμα-:ικά-οιχογενειακcί., όταν η σuζήτηΚα-:οΊ:fις +ι :; :ως εξόριστους ΠΟ'.J κα-:ά καιρούς οέχ-:·r;χε το γφί., αρχίζει να μιλάει και. ξαy'ιι.κά σ-:cφ.ατάει ι.σχ'Jpιζόμενοc; ότι οεν έχει σΊ}:;·r, με αv•ά ή «-:ι Οέλω εγώ με π,ν πο)v.•ικ+.» ή «χοί -:α. '7ώρα ποv π·(,γε π!i.λι η χοΙJbέντα σ-:r,'ι ϊ:ολr.'7ιΥ..Υ1 » ·~ « -:t ·~-:αν το αντά?-:~z.ο, -:t %ά'ιανε οι ' α'J-:αρτες , ~ε "':'έτο~α ού-:ε ε~χα ~ν!ΧΧα-:εuτει. ού~ε είχα ~ω--:·f;~ει ούτε με ενΟιέyε~ε να pω-:-r,σω. ' ' ασχετα Εγώ είχα -:-Γιν οι.κογένειιΧ μω . . . είχα οχ-:ώ άτομα σ-:ο κε9άλι μω. Αυ-:ά οεν ξέρω ειναι.

ατ;ό μένα για-:ί είναι πpάγμα-:α 7:0\J ού-:ε με ενοι.έyεραν ού-:ε με ενοιαφέpοuν» . ι

f\ ρχικα, επει.οη οι αναφοpες -:ου σε ο,-:ι εκεινος

εωpοuσε «ΠΟΝ.τικο» ηταν α.-:οσπασμα-:ικεc;

και με δυσφορία τις κατέθετε σ-:Ί) ροή της αyfιyητr1ς του, είχα .-:pοσανατολιστεί να μην -:ις σu μτ.εριλά6ω. Ωστόσο ο ίδιος , όταν Οέλησε να διηγηθεί το μύΟο '70U Αγίου Ρηγίνοu, στο πεpιΟώριο τη::; αψήγηση::; -:τ1ς ζωής -:ω αναφέρει ότι : «όταν ·ήpΟε ο Λγιο::; Ρ·r,γίνος και έμαθε τα δεινά του νησιού από τους Σκοπελίτες, κuγήyφε •ο Οηρίο στο ..λpακοντrηχισμα. Εκεi σχίστηκε το 6ουνό χαι χάΟ·r,κε ο δράκος· εξαφανίσ-:τ1 χε. Από τότε ησύχασε η Σκότ.ελο::; , αλλά η καταδίκη συνεχί ζεται χαι. μέΊ;ι τ.ροπολεμικά που 9έpνανε εξόριστους εδώ. Εγώ τουλάχιστον οεν είχα -:·r, τ.εpιέρ γεια πο-:έ να pωτ+.σω , για ποιο λόγο χαι τι και ΠΟ'J. Αλλά yέρ'ιανε τ.οΧ:λοί. εξόριστοι εοώ. Κά,ι χλέy,ες , χάτι μαχαφο6γάλτες. yέpνανε εοώ εξορία. ~\λλος -:έσσερι::; μ:(,νες, άλλος τ.έν:ε μτινες. Φέ~νανε εοώ '((α οιάσο~α. Και τ.~οπολεu.ι.χά και u.ετα.-:ολεu.ιχά και χοu.u.οuνισ-:έc Φέ~νανε εοώ» . \

αυτ-r,

.-:αp ο ,ο πω

1'\.

J ζ

•

I [l_

I '

'"1.

εωρω ο' ι οεν παpαο((Χ ει την οuσι.α των οσω•ι ο ι.οιος αyηyψr;χε, μου οημι.οuρ-

yφε οι.άyοροuς πpοbλη~ισμ.ο~ς με bασι.κό '70 εpώτηι.ι.α αν η iν-:αξη μιας πληροc(ορί.ας σε άΛJu. y'

' Cι.

)

0 '

σuμφpαφμενα ατ.ο αυ-cα στα οποι.α χα-cατεvηκε ατ;οπ .ει ι.οεοΛογιχη .-:α.ρεμοατf] χαι σε τ:ιο οα μο.

Τελικά. η αναδιαταγμένη εκδοχfι τ~ς αφήyrpης του, η οποία στηρίζεται :π όσα ο iδιος έχει. πει , Θε-

τε\ σε αμ;?\σb·~τφη τις «αποστάσεις» που Οιεχδαεί α-;;ό τα πολιτικά δρώμενα της εποχf.ς ':Ου . Η α-;;ολύτως ορατή εμ.πλοχΎj εpεuνητών/εpευνητp\ών στις διαδικασίες παραγωγΥ1 ς των προ ((Οpιχών μαpτυptώ'ι συνε-;;άγεται πολλσ.πλη δια-;;λοχή των υποχεψ.ενιχοτ-ι)τω'ι, εγp·ι)γορση και άpσ-ι; '":ω'ι bεbαιο-:·ι)-:ων στ\ς οποίες ΟΟΊjγεί-εγχλω6ίζει η «αυΟεντία» των γραπ τών πηγών. Η συ-

" ι ι 'ζ 1?1?' 'lλ ' νειο·ι;τοποιηση αυ τ·ι; περιοpι ει τις ο~οαιοτη τες τ-ι;ς «αy υψι; ου αντιχειμενιχης χpισrρ> ':ων γε-

γονό-:ων %.αι. επιτρέπει να αναζ-ιγ:rιθούν οι αλτιΟειες χαι όχι. η αλτι0εια, που έτσι χι αλλιώς οε'Ι υπάρχει., ως μοναοιχη αοοχ+,. ο πpο6λψ.α-:ισμός αu-:ός αφορά εξίσοu και 7fί οι.αχείpιπ; -:ων γρα -;;-:ών πηγών. Ελ-;;ίζω ότι στο σ:.φ:εχpιμένο 6ι6Ί ίο που έχει στ-ι;pιχΟεί στις αyηyf,σει.ς -:ων -:pι.ά 'ι-:α -φιών χεφο-:εχνών ο·ι;μιουργών τγ;ς Σχοπέλοu να έχω απο9~γει τις παγίοες «-:ης αυταρχι

χ:~ς αuΟεντ~χ-"ς» Οιαχείρ~σ-rι το~ λ6γοu -:οuς. ΛΛΕΚΑ 1\lΓΙ ΟΥΊΊΟlΈΗ

-ΞΥΛΟ

(4)

·- .-

' - ~-

ΔΗΜΗΤΡΗΣ

Η Σκόπελος τ:pο της Ενετοκρατίας είχε το όνομα Πετ.ά.ρηθος η

ΘΕΟΧΑΡΗΣ

Εύοινος χα.ι Εύσιτος διότι έtiγαζε πολλά. χα ι χαλά. χpασr.ά. . Τ α.

Όνομα πατέpα: Γιάννιy;

E1 υςωJο ' ·r: Π οντο, ' 1Μ' αυpη Θ'" - αΑασ-

Όνομα μητέρας Σoyίel, το γένος Σχιαθίτr;

' της προπαντος ' τα..,r.οεuα.ν !=''1' χρα.σια. στον

Επάyyελμα πατέρα: Αγpό-:ης

σα, Ρουμανία. , Ουγγαρία , Ρωσία χαι .Μαρσίλια.. Είχαμε την αγpοτιχη

Ημερομφ/α yεv·ιήσεως: 10.10.1919

ζωfι συνυφασμένη με την τέχνη του χα.pαtiομαpαγχού μιας χαι όλοι εί

Τόπος yεv'Ιήσεως : Σκόπελος

χαν χτ~ματα χι αμπέλια παντού. Με-τέπει-τα άρχισε η καλλιέργεια. -της

~cαμιαατ,%ές yν(l)Jεtc; : Γ'.Jμ.νάσιο Επάyyε)ψ.α: :ΧαΙJπηγός , χαλλιεpyητ-~ς παραγωγός δαμάσκηνων

Xpovoλoyiα yάμ.οu: 19Lι9 Όνομα σuζύyου: Καλλιόπη, το γf.νος Γιολδά.ση

ελιάς χα.r. της δα.μασχηνr.ά.ς που fιpθε σ-τις αρχές του 1900. Η ναυπη γιχη από δω ξεκίνησε με τους παλι.ούς ναυπηγούς που έyυγαν μετά. να

πανε σε μεγαλ' υ-rε?α χεντpα. οπως εr.να.ι η )

' '

):: I(' Ε 1 χει η-ταν πΛησιεστερα. προς ,α.ςιοr..

) 'I

Σ'υpα χαι μ.ε-rεπει-rα το Γ α -

τον π ειραr.α χα.ι μ.πορουσαν να

)

I , , I ~ οου ,εψουν ανε-rο-rεpα με -τους π ω r.αpχους ο ι οποιο ι ειχαν την εορα τους

εκεί. :\1ιλά.με για τους πρώ-τους, α.τ.ό -το 1820 ως το 1900. Μετά. -το 191 Ο άρχισε να έχει ορισμένες διακυμάνσεις, σχαμπανε fJά.σμα.τα, δr.αχοπές, προόδοvς χαι yτά.σαμε στο 1924 που ο Οpγανι'

σμος Διμενος

εr.?αιως εχανε μια οημοπρασια μειοοοτιχη, πηρε

ειγ-

ματα δηλα.δfι από όλα τα ναυπηγεία που αναπτuχθηχαν στο διάσ-τη

μα από -το 1880-1890 μέχρι -το 1920 για να δει σε πιο μέρος θα. δώ σει ~ις χαλι)τερες φορτηγίδες. Α~Jτό -το λέω για να υποστηριχΟεί η ' ' , ~ ' ) ' .... ' ' γνωμ.η οτι πραγμ.ατι στη .ι.χοπε \Ο υπηpχαν οι χαΛυτεροι ναυπηγοr. . ' ' \ ,Γ " ' ' ' Ρ' ' Ε ιχε το Γ ιωργο το ~VlυτιΛηνα.ιο, ο οποιος εχανε το χα.ραοοσχαρο ενος

Δαμάσκου, -το οποίο πfιρε το tiρα6είο της Μεσογείου σαν το ωραιόπι?' ' ' ' τα ι-τα ) \Ι.Χα. ' ρο χαραοοσχαpο , ηταν χα ) ω-rεpο χαι α.πο

Ο ΟΛΠ λοιπόν πfιρε δείγμα-τα φορ-τηγίδων για-τί είχε έ)J,ειψιι μέ39

)

'Jων, γεpανων, και με αu~ες γινοταν π ,εον η εχγοp-

άννης τ αμπαξής. Στο λιμάνι Ηιζ Σκοπέλου τρεις

'λ ι τωση της μεγα ης κινησης ~ou

ταρ'Jανάδες: }\ιΙποuνταλάς, Τζου6ελέχης χαι ο Δη-

ι εμποpιο

Ε)''" v1.αοα

στην

Ι αρy_ι'Jε

ι ι εφαιως, οταν το

ι εντονο.

Η Σ' αμος,

Ρ'

εχχας ,

που

μπρ οστα αϊ:ο μενα σ- ον

Σκόπελος γτιάξανε ατό δύο C(Οp-·r;γίδες, - ις πρόσφε-

) έψαμ.ε μαζί.

χαι

ειπαν

'ζ

οτι

αυτες

στοιχι ουν

τοσα.

αι

παμ-

ψηφεί προτιμ.-f]Θηχε η Σκόπελος. ι

λ'(!

-ε ρας του, πχνιτες αu-:οι χαι εργο ~ ι

νε ευω στη

ς- ι

)

κοπε \0 εϊ:ειοη στον ι

' t:

αοοι, τις 9 τιαςαι

ς-

ει αυτος

τ·r;ς

ι y • ι Β ι ou')1.εuε πριονι μα\.οι με εναν αγγε -

s_"

...._

'Θ

τοτε

' ι ΤΥ ι 1 Σ υρας . Ε~ . οωι η"'"αν ο \.οαν ε-:ης πατερας χαι γιος,

μεγα ως

ητανε

μαστορας

χαραοομαpαγχος

)

χα 1.0uς .

ΊΌ 193~ -:ε) είωσα το Ημιγυμνάσιο πο•.J εί.zα.μ.ε ι

ι.ιαμπετα.ς ποιJ εγχατε στα η σ-:ην περιοχη

ΠεφάνΊlς ο Μπούμπας ο οποίος πήγε στο Γαλαξίδι ι

μετα αΠΟ Χει

Ε πισης γνω'Jτοι χαpαοομαραγχοι ηταν ο μαστρο-

χαι ενα.ς

ι της μητερας ι " ' χτη που ) 1.ενε. μου τα αοεpφια, προπα-

)

τις παραλαμ6άνανε οι εταιρείες με ρυμουλκά . ι

χανηματα , τα οουΛεuα'Jε με -: ο πριονι, τον χαταρρα -

V\0 μεσΟ'J τpoχ0y0p0 Χαι

'Ι"'' 1': ' ) ι Θ ηρ ια ι , οεν " ο -ε τα ςu ~.α, αυτα τα υπηρχαν μη-

απ ο τους

" oou-

χης.

μας, 1935- 1936 , iσα ίσα που ϊ:ήγαινε μια σούστα, ' )')

•

) η Σ ιγιι ο που η ταν ο χα) υτ ερ ος πριονιας της επ ο -

ντος

χρ ον ια

οuοε ~.εχη χι υστερα

eι

ο δρόμος προς τον Αγνwντα. Στην εποχή τη δικ-f] ~

ι;::ο. ι

οεχα.

γνωντα οεν υπηρ-

χε μεσο με~αγοpας χαι οεν ειχε τε ~.ειοποιη

οε J ειzαμ.ε α

e )'

Ί'ζ

πατέρας που με γέννησε ήταν χαι αυτός ταρσαναι

~ ι ΊΎ ι Ί' ι.ς γορτηγι.υες ϊ:pοτεινανε ο ..,ανετης χαι ο πα'

χ ) ~.η ς μ.αστορας.

μα · ητr;ς

Ε μ.ενα ο νονος που με οα9~ισε η ταν ναuπ-r1 γος.

για

την τιμη χαι για την ποιοτητα της εργασιας

ηταν

Σ.Jρα, η Θάσος ποu είχε την πο)Jς(, ξυλεία και η

ραν

μητρι.ος

χαι

απο

ς- ι

εχει

πτγα

στον

e )ι

Ί'ζ

ουοε ,εκr;

του ~

με

' )

γνωρι ε επειοη ειχαμε χοντα τα χτημ.α.τα και οου ~.ε-

ψα

' αυτον ι θ ι ι θ ι μ.α. ητευομενος και εμα α την τεχνη

ι ι~ ι " ' Λ ι I ι χα. ι )~.ιγ ο α. π ο οια.γορα σχεδια. . .:..1εν επαψα ομως να

σ•Jμ.οου

)

ευ ομ.α.ι και π 'α.γιως να μα αινω απο τ ον μα -

πατέρας χαι γιος Θεοχά;π1 ς στον Αγνwν-:α. Πι.ο πα

σ-:οpά μου και ά)J ους τεχνί"'"ες να -ρα.6άω και κά

λιά ο Κολτσίδης ο Σ-ταύρος στο Λιμνονάρι. Στον

ποια γpαμμ.·ή χαι ορισμένες ά)J ες λεπτομέρειες που

Πάνορμο ήταν ο Βαγγέλης ο :J!Ιιτζφιwτης χαι Ιω-

ίσως ίσως δεν τις ήξερε ούτε και ο Τζοubελέχης . Σε

lT '>..ατα-

, Ρ Π ται, ·r,ταν που οομοαροισαν τ ον εφαια , χαι ουτ ε ενα

λα6α λοιπόν χαι εγώ ότι έπρεπε να τpα6·ή ζω το διχό

ξ~~λινο σχ&yος δεν έζησε . Κ&ηχε όλη η Θ&λασσα για-

μου δρόμο .

I ι "' ' ζ I τι χυ' θ ytχε η f' οεν ζ'ινη απο ενα εγγι~Ε: ιχο σχαyος χαι

\:'

)

) \ ιγο τα πραγματα οεν πηγαινανε τοσο χα ,α .

)

επι τη προο ΙΕ:ψει ομ.ως του πο ΙΕ:μΟ'J ο οπ ο ιος ειχε χη '

ρυ χτει τοτε με τη

I I I ζ εpμανια μετα που αρχι ε τ: ΙΕ:ον ο

): ' )

' )

θ I

, .._θ

Ε χει οια./ u ηχαμ.ε χαι επανηΛ αμε σ- ο νησι, α ,I

20-28 μέρες . Παρουσιαστήκαμε τr,ν 1η Οχτω6ρί.ου , Ε')

.,u ,ινα γινα.νε παρανα ω μα του τ: υpος.

' )

ο ,α. τα

' ' θ ει , οεν ειχαμε παει στρατιωτες. Π ·r,γαμε πιο μ.προσ"C'α

\όγω της 28·r,ς Οχ-:ω6ρίοu το '40 δεν είχαμε χ)·r,I

e' "'

....

)

Λοι τ:ιασαμε τ η οου ,ε ια '\}

μ.α.ς

' )

Ρ ' σαν χαραοο μα.pαγχο ι ,

f:'

1 )}

αΝ\Ο ι σχοpπισαμε στα χτημ..ατα χαι α vωι τpα ο ουσαν

την πεινα.

Β ' Παγκόσμιος Πόλεμος 6ρεθ·ήχαμε ντυμένοι μαθη

Το 194 1 ξεχ.ίνησα χαι έyτιαξα. ένα μιχρό ψα.ρά.διχο

τεuόμενοι ναύτες. Στο συμ6ού) ιο ετ.ι) οyής των νεο-

εχ.εί. ~Ιε-α έω-ιαξα χά.-ι ά.I:J~ ) ι-οχωσιαν& που τι:,, I

)Ι 'f:' Ι εκ<ων ΙΕ:ει , «ςε ρει γpαμμ..ατα , ειναι χαι τεχνιτης,

' λλ

συ

ειδικός πυρο6ολητής» . .Με πήγαν στο 6αρύ πυρο6ολι' I χο του ναυτιχου

' την ημερα ' παpοvσιαστηχαμε ' . Ε.:.ιχεινη

γαινανε γι.α σιτα.pια , τεσσ ερι.ς, εςι.

τονους

σχαyα.χ ια .

'Ε -c ' e~ Δ ουΛεψα I μεχpι , -~ φτιαςα χα ι ε να εοοομηντα τονους. το

1946 ποιJ με πήραν για τέταρτη φορά. στρατιώτη .

'C ' I λ' I f' χαι οσοι ςεpανε γραμματα χαι ιγο 7εχνη στο πvροοοι

Στην Κατοχή δούλευα στον Αγνώντα χαι σ·ων

' ) ι.ο μας πηρανε γιατι ημ.α.σταν το π εισ~ον -ης

) ιχό. Όμως μας διώζανε λόγω "C'Ου ότι δεν είχαν εκ

Ε μ.9v

παιδευτές. ~Ιας πήραν τον Οχτ~Jbpιο χαι τον \Όέμ.-

Σκοπέλου εαμιχοί στην ΕΘνικ-ή Αντίσταση. Εμένα

'<::'ο

1\'ο

)

λογω του επαγγέλματός μου με είχαν επιστρατεύσει

οριο μας εοιωςαν μ.ε αοpιστη αοεια.

Επιστρέψαμε στη Σκόπελο, καθίσαμε δυο τρεις μήνες χαι στις

2 ·Μαρτίου ανακλήθηκαν οι &δειές ' Ε μας χαι παρουσιασ~ηχαμε. χει μας επιασε υσ-τερα I

η χ&θοδος -ων Γερμανών , η κήρυξη του τολέμου.

στον Αγνώντα. Εχεί ανε6οχατέ6αιναν τα σχ&φη που I

πrιγαινανε I

που η-αν οι ,

σ7εv•ιχο

στου ς

ανταpτες

)

γγ ω ι . ι

9ορτι.ο

'Ο

' Ι:εφοοια.

~ I εοω

στο

Π 'λ

ιο

) -:αν ωιπον ειχαν χαποι.ο εμτ.ιI

ενα

σχαφος Θ ')

'C ' ) φ

ιν ο,

λ'

εγανε

να

Έγινε μεγ&λος 6ομ6αρδισμ.ός εκείνη τη 6pαδι& . Την

εχε ι τετοια σανιο ια για7ι

παραμον-ή της 6ης το 6ρ&δυ , Π αρασκευή μ.ου φαίνε-

Ι Ι σημει.ο να Θ ε/λανε να χλεισουν το σχαφος σε χαποι.ο

, ,

ε ωυμ.ε να χανοuμε αυτ ο .

"Ι

μη yαινεται οτι εχουνε μεσα οπ α επι παpαδειγματι I

η αν

)

ειχαν μεγα ,υ τ εpα οπ 'α να τ ο οιαμοpyωσουμε Ι

κάποιο άλλο μέσον που θα. συναντούσε 'ους διοχε 1

ενουμασια

χω.

τα

pεσ-:α-

που

yεpνανε

για ε~ίσχυση του ΕΛΑΣ από την έορα του αγγλι.χο.J 1

σ'"Cpα,ηγειου, π ου η •αν σ•ην

γpιΛια π ιο χα•ω ατ.ο

"Ί

γγιω ι.

υτοι μας χυνηγη σαν, χαι εμεν α χαποτε , I

•I •

I"'

χοσιες

}

οχαοες

-::poyooo-:ω

χαι\!Χμποχι χαι. σιταρι , μου ειτ.αν ο

αν-:α.ρτες.

μαΛισ7α

που του ειχαμε χανει χ.αι. ουο χ.αιχια με ""Ον

'I"f..,οuοΡ ε -

"Ί I

"\ Ι

απ ο

Ι"\

α. υ-: ους

ενας

ο7ι

•Ι•

Λεχη μου Λεει « · α. σε χpεμ.ασουμε απ ο τ ο οοχαρι τη ς

σχ.επής γιατί αυτά τα σιτάρια -:α έχε-:ε . .. ». Λέω Ι

Εσύ

-:η Σμύρνη , με υπο6ρύχια ή με οτιδήποτε άλλο, με

« δ εν

ταφερόταν με τη 6σήθεια των Σχοπελιτών.

φτια~.αμε τα. χαι.χια τα ο ιχα σου απο που τ ο ε ορι σχες

λΙp

σα, αρχισαν να υποχωρουν χω. O CJO ι προ

αοανε φυγα-

Αυ-:οί που χλειστ·~χανε χω. δεν πpοφτάσανε άρχισαν

χατ εοαιν ουν

χατα

οεχα.οες.

}τ

~ ι

Ι~

χα-:α

μοναο ες,

χατα

απο οω απ ο ' ον 1

για. να οιοχε -: ευει του ς

)

Ι\

)

tιγγ ,ου ς πισω I"Ί"Ί

υαγγε ,ισμο πο υ ει ναι ενα αιv ο μο1\

νασ τηpι που J<Ξγεται Λγιος

α.ςιαρχης.

χει τους πη -

γαίνανε , τους χατε6άζανε σ~η Οάλασσα , τους περ Ι

νουσαν στην

Α"~ I

ιωννησο χαι μετα η με υποοpυχιο η με

χα.ι ~

•t·

χαπετανιος.

οτ,αν

Ότ,αν μας το έφερνες , δε μας το έφερνες λαθραίο;». l\ ιf

lν.ι ου πηραν τ,οτ, ες τ ο σ ι-ταpι οτι -τρο9οοοτω ανταρΙ

τες. Λ υ-το η ταν για τους μ.αστορους οι οποιοι οουΛευΙ

ανε χω περιμενανε οεχατ.εντε ει.χοσι μεpες , ενα μηνα.

\..αι απο εοω ηταν ενας συνοεσμος, ασχετα

τ) <.Ξον με μα.ς I

γκρουπ,

ε ι σαι

το σιτ,άρι ; Σο•J τ,ο δίνανε οι Γερμανοί. γ ια οι Έλληνες;

νε για την Κρήτη χαι άλλοι για τη Μέση Λ να-:ολή.

να

ντρεπεσαι,

ι>=

Οι Λγγλοι, στο τέλος που μπήκαν οι Γερμανοί μέ -

τα Λεyτα. Ι

Π·r,) ίου. Οι προμ:ήθειες -τpό9ιμ.α, χονσέρ6 ες , α6γά , I

οι

αyou μου ΠΊj pα.ν απ ο ενα χαι.χι τ. ου εy-:ιαχνα εννια -

Τ ο ΕΛ~1 Σχοτ.έλου υπαγό-:αν στο 5L10 ~ύνταγμα

ι ουχανιχα ,

"Ί

διό-:ι ουδέπο-:ε πληρώθηκα.

λλ

Α υτα ομω::; εγω -τα εχανα απο τΥ1 ν τσε;:η μου

)

Σ τ ον αγωνα η τ αν χαι οp ισμενο ι που μτ.ηχαν για

χατα 'ετοιο τροπο. rωτο επ ρ ετ.ε να γινει σε μια νυ-

χτα .

I"C

τε υα.νε εςω χαι φυγανε παρα πο

με-χρι να Ι

pΘ ει ο χαπε-α Jιος με τα χ ουηα ·rι με -ο ταI

ναχι να τ ο παρει. I

")ι

pι

γ ω Jα ς , οασανα ο χοσμ.ος για να I

οιχονομΊjσει Λιγο σιταρι χαι

λ'

)

ιγο ι\!Χδι που πηγαινε

σίην Κύμη. ~~Ι ιλάω για τους Λιτοχωpίτες οι οποίοι ι

ητανε

αριστοι ναυτιχ.οι, I

εντιμοι

τους και σ-τα παντα -τους .

χαι

στη

11.

συναι\Λαγη Ι

ι να τους πω ιωιπ ον εγω ,

τ.ap-cε το χ.αι δεν bαpι.έσαι; Αυτοί δυο c:pf.α αδέλφια

από μπλε αγορασμένο χαι

(' ' Υ ' ~ ι θ που οε γνωρι~ες ποιο ηταν το παντεΛονι. το χ.α - εαυ-

'Ρ

ητανε τοτε που δεν ηp αν να το παpαΛαοουν.

:Με οέcνουν εδώ στον φον Κώστα «τροφοδοτεί.::; , ι

ανταρc:ες;

σταpι,

I ' χ.αΛαμποχ.ι,

το

' ,τι ο

Θα

' εχεις

τόσα μπαλώματα

εχει

, IJ- μανα μου σε τετοια ηταν επιτη' δ εια. 'Q ταν το 1

'ίΟυ . ~

'Ρ

'Ι

επΛενε χα ι το εοα-,ες

ε Λεγες

οτι

- α σου πουν

«με

' \ ' « δ εν θ- α χ.ανετε ι I ι ι στο παροuμε». 1 ε ω χ.αΛα χ.υριε

γεια» χαι ας ειχε χιΛια μπαΛωμα..τα.

Κώστα χ.αι δεν σχ.εφτόσαστε χαλά για τον χ.όσμο

διοικητή , μιλήσαμε χαι μου το άφησε . Αλλά ένας

τον σχ.οπελί.τιχ.ο . Οι μαστόpοι όλοι τ.εινaνε. Εσ.J θέ-

απο αυ-:ου::;, αν χαι. συγγενι.χο πpοσωπο, μου εφαγε

ι Λεις

να

πεινασουν Υ

πεpι.σσοτεpο,

'Θ υπευ υνος

ει.σαι

;

για τη -,ωη τους εσυ χ.αι οχι εγω γιατι χ.αι εγω ι

ζ'

πειναω Τ

Ι-,

μα ι τους».

ια χ.αΛη

μου

τυχη

ι,

,...,

εχ.α-::ο

χι.Λα

στη

μεταφορα. I

Π'

ηγαμε στο

εχανε

'\' ι οιανομη r::-.

τον cpoν

μαζί ή χ.αλαμπόχ.ι ή σιτάρι να ζήσουμε. Και γλί.τωι

σα τον χ.αχοχαραχ.τηρισμο .

Ί: '

' ΙΙ

....1 εν ι.;ερανε ομως την α ιv'η

ουΛεια, οτι

γνώριζε απταίστως τα ε)λην ιχ.ά χ.αι. δεν το ήξερε

ι ' 'δ ι σουν τα ανταρτ ιχα σχαφη τη ν τα ε ωρα.

χανεί.ς , ούτε ο γιατρός ο ΥΙάριος Δροσούλης που με

φ ερα εν παση περιπτωσει χ.αι σ

)

αχ.ουγε ΟΛα αυτα γιατι ηταν στο μπα ,χ.ονι χ.αι ανοι -

χτη

τ.:ορτα .

δ ιοιχητη'

«χ.υριε

αι

την

επαυριον

ντΛερ ,

φον

παει

χ.αι

}Τ '

\_ωστας

Ι'

Λεει στο

εν

χ.ανει

αu~η τη

,.r δ

α περα ι

α χατα~

ουΛεια.

Ί, ον Ε~ π ι φαν ει'ου, περασε Λιγος χαφος χ.αι τον πη -

θεράπευε που τον έπαιρνε στο σπίτι του. Ο Φριτς τα 1).

πηpαμε απο πεντε χιΛα αχομα χαι τα παιοια χι εγω

ι ' 1). ι ενας στρατι.ωτης .Γ ερμανος ονοματι. (yριτ ς, ο ο ποιος

χ.αι

1}.

}\_ωστα τον συντpοφευε η η~αν σωματοcpυΛαχ.ας του I

..... I

ραν οι αντάρτες χαι τον κρύψανε εδώ πέρα χαι τον ι

παρουσιασανε Ι

υστερα

απ ο I

δ'

εχ. α

πηραν .,ανα χ.αι. τον πηγαν στο

με ρ ες. π 11

' \fi

.ι στερα

τον I

ηΛιο, που εχ ε ι ο εν

χ.αλό στη Γερμανί.α, bασανίζει. τους Σχ.οπελίτες»

άντεξε την χαχ.ουχία διότι δεν υπήρχε χ.αι ψωμί

\ 'l · ρχετα ι στον Αγνωντα με χ.ατι αΛ-

στους αντάρ-cες . Ή ταν μια εντολή το1J 54 ου Συ

λους χαι με ρωτάει που f)ρήχα το στάρι. Του λέω τι

ντάγμα-cο::; χαι τον τ.:ήραν χ.αι δεν άντεξε, τ.:έθανε.

αυτο χ. ι. αυτο.

την ημερα να φοραω ενα π.αντεΛονι

Όπως χ.αι έναν ά/Jων ο οποίος 7tήγε με το ΕΑΣΑ,

που όποιος το '{)λεπε δεν θα έλεγε ότι αυ'ϊό είναι

Σκοπελίτης χα ι αυτός, ένας Μαχ.εδών Τ άχης, α/J,ά

γινεται.

'Ε

χεινη

....

α.υτος πηρε ψυχες πο J..;;ς στο Λα.ψ.ο τοu. 'λ

γα. Ί')

'Ε

χα.νε με-

σα.νε ύσ-εοα. χα.ι τον σuλσ..χίσα.νε. I \'

)

oou \εια που στησα.με σαν ταρσα. -

τιωτης , εσοησε η

μια ανεμοτpατα , ενα σχαφος που χινουνευε απο οιαρ '

ροες νεpοu χαι να

) I I

ου ..;;ψουν οι

'C '

)

ιαναχτες η χαι μα-

~η

)

-φχισ ε π ..;;ον

εγω

~ο

)

που

εφ-ια.ςα

εοοομηντα

τονους ,

Bl'

μεγα \Ο

>" I

αυ- ους

' )

πρωτο σχαφος,

υσ-ερα. απο

Σ'

το σιuερο.

\ιγο το δωσανε αυτο χα.ι πηραν ενα

)

\ι-

ραγκοί ακόμα αν έχει μεγαλυτέραν ανάγχΎj χαι να το

γο μεγαλύτερο . Αμέσως ύστερα από ένα χρόνο -ro

ρίξουν πάλι στη Οάλασσα να πάει στη δουλειά του.

'ι':

σχαφος I

l' '

ςαναοινουν αυτο χαι πηpα.ν σιδεpενιο . I

"Γ

" ,

ο σιοερενιο το

ενα

' Ρ " ' πηραν οεpεσε' . JT ....ον-:α' σ ' α.υτο' παφνουν χαι δευτερο.

· οιαφερει τ ο εΙ να απ ο το α v \0 . ~τον μεν ταp -

ο ι. οου \ειες πηγαινανε χα \α οιοτι οι μεταφοpες η ταν

I χ ωρι.ς

ια "\

ειναι

θ '

σε

εση

και

να

σανα χανουμε αποχ

σχαφους, να το ανα.πα

ναυπηyησουν

' ),"\

ειστιχως

ι ι ι το νεωρ ιο ειναι να χανει 'Π)'Ι

χαι.νοuρια σχαφη ,

ανε vω ση του

ενω

1 λα πα ιου

α. ι ωσει , να το συγυρισει, να το

)

):ο

πανάχpιb ες. Δουλέψανε πο)vωί κάτω με την Λιbι)η· ι

i1!

παρα

ΠΟΙVΙΣ..ς

με"αy ορες

χαι

' πιασ""ηχανε

χαι

εχουν

μεγάλα. σχάyη σιδερένια πια , δεν έχουν ξύλινα .

Όχι ότι 100% έt;λαψε γιατί παρουσιάστηκαν αυτά

t;άψει , ό) α αυτά .

Το 1946 υπηρέτησα στο Σκαραμαγκά στο 1\αύ

αλ).Jι.. χαι το ότι οι χα.pαbομ.αpαγχοί , οι bοηθοί , οι. χα)

σταθμ.ο χαι απολύθηχα το 1948. Μετά παντρεύτηκα.

φάδες, όλοι επί το πλείσ~ον το 95% από τους τεχνί

}!ε-ά -ην Απελευθέρωση άρχισαν να κινούνται

-ες αυτούς είναι άνθρωτ.οι εα.μιχοί χαι bλέποντας χυ-

ποΝ.!ι.. σιδερένια σκάφη . Επειδή στον πόλεμο χpησιΙ

~ ~

)

1f3

νηyf]τα

χαι

τετοια

πραγμ.ατα

/? Ι '(_

τpαοηςανε

I '(_

προς

το I

μ.οποιησανε χι απο τις δυο τ. \ευρες σιοερενια. εοpι-

εμποριχο ναυτιχο να μπαρχα.ροuν εςω να yυγοuν απο

σχες π)έον σ-ον Πειραιά , σ""ην Αγγλία, σ'ϊΟ Πρίν-ε-

αυ~α "α χυνηyητα χαι απο αυ-ες τις στεναχωpιες χα.ι

ζι 44

ευκολίες πληpωμ·fις.

μηχανή τοu να του το δώσουν δοκ ιμασμένο χαι με

' 'Ε γιν ε νεωpιο που μπορουσε να 'φαοη..,ει Ρ~~ ' νας. ενας I

) \1.\JO χαι να μην παει να. πα.ρει αμ.εσως με τη μιση τι I

Στον Αγνώντα. , το 19L 16 φεύγοντας εγι~ για σ~ραΡ

ε \ε να πα ρ ει ενα σχαφος γιατι να χανει ς; -

μΎj ενα μεγα ωτερο σιοερεν ιο σχαφος , ετοψο με

' Ο)

ποιος η

ημια. , ω"υχως οεν χα.τα.φεpε να. 9υγει, τον πια.-

'Ο

σχαφη

να.

)

πω ωυνται

για

ενα

χομ.μ.ατι

ψωμι .

) \αχτα.ρες που ηταν χεφοτεpα απο τους

ερμανους.

ι πηpχαν χι εχεινα τα τ:ο ~.εμιχα φοpτηγα σχα9η,

στρο - "Jι(ανόλη μαθητ·fις συνεργασία επειδή είχα δυο

'τα λίμπεpτι, χαι πήγαν όλοι μαραγκοί σε ωJτά να

παραγγελίες από -την Κύμη χα ι δουλέψαμε μαζί. ΊΌ

' στην Αγγλ'ια, να πανε ' στην 1\ μεpιχη' να ψωνι Ι 'τ.ανε

1953 έχανα δυο τρεις μεγάλες επισκευές εχεί. Τρα-

ι που ειχαμε ' "θ' ι τον τ.ο'λεμο, να σουν ιματισμο γου ει απο

6·ήζαμε ένα σχάγος από το Λιτόχωρο. Παλιοί χαπε-

)

χεροίσοιJν χάτι περισσότερο . .Διότι φ-άσαμε στην Q Ι\..α-οχη Jα εχουμε μιση οχα σ-αρι ημερομισ ιο με τ

το λ

ειχαν ι

χι

αυ-ο

ειχε

χατασχευαστει

στη ι

Σ χοπε ο , ενα ωραιο -:ρεχαντηρι πριν εχατο ι.pον ια.

'1σα ισα ' να Υ~-,ει εργασια οωοεχα χαι οεχατριων ωρων. , , , , }7"-αι το χεφοτερο ' ενας αν ρωπος , οχι οιχογενειες. η

οχ-τω μασ,ορους χαι τηγαμε εχει χαι δυο οιαναχτες

' ' ' ) ι ' σπιουνια , ·rι ρουφιανια χαι αυτο που ~.εγαμε <ψα χ ρια

' 'r': ι χαι ψcιω;αμε το σχαγος

' , !1-

!1-

r-,

' ΥΙ

ι-: 'λ

-τοΊ αιv\0 εις οαρος του ςυ

ου.

ΓΙ

ροπαντος

τα ψυχολογικά αυ-τά, οι τρομοκρα-τίες χαι -τα χυνηyη-

, ,

τα ηταν ενας μεγα ως συντε ς-ο.

εστης ν

' ατ.ομαχρυνθ συν ' p

jf 1

οι νεοι χαι αυ"rοι πα.J οεν ηταΊε χαραοομαpαγχοι. 'Ι)υ-

γανε , πηγανε σ-ην

υσ-τpαΛια, πηγαν στην

μεριχη ,

πήγαν σ-ον Καναδά χαι πού α):λού δεν ξέρω. 'Ε

το

:ι-

') ο ο Ι

s:'"

"' '

' 'Ε χαινουριο. χανα χαι

G- '!.J~ '"'; οτι εσοηνε Ρ , ·'i υπο' Ο εση χαι εχει, τ:ου ηταν I

1 ' ι " ι ι 1 ~ }τ ρινας οεχατpια μ.ετρα το εχανα οεχαεφ-α μ.ετρα. \..αι

ι ι ' ι εγινε ε να ωραιο-τα-το σχαγος .

, e , ')"' , ]3ερεσε' το ε,να σχαφος , οερεσε το α ~.Λο σχαφος, -τι θα γίνει; Τόπ αναγχάστηχα πλέον να εγκαταλείψω

την τεχνη.

Στη Σχότ.ε) ο ο τελευταίος ταρσανάς έκλεισε το

'57-'58 χαι γύρω σ'το 1960 οεν υτ:·ήρχε τ.ια δου)ειά.

, ) -σι αρχισαν να χ . .εινουν ενας ενας οι -.αρσανα -

Κ α ι στη Σ υpα ' '~') ετ.α αχομ.α ατ. ο που τ:ηγα εγω εο

οες.

μια ωραια επισχωη, ενα σχαφος που ειχε μ.ηχος χα-

Άρχισαν ιωιπον αυτοι οι ορομοι τ.ου ο ενας ηταν ι.ειροτερος απ

Πα) ιοχά.ιχο χαι -:ο χάναμε χαινούριο. Εξασφάλισα

από άδικο».

λlετά. -:ο '70 τ.:~γα σ-·rιν αποθ·ήχη μου χαι έφτιαξα τη 6άρχα μου.

Το '61 Καραμανλής , δημοψf,γισμα , εμένα με σ-.εί

ειραια χι επρεπε εχει να μεινει χαμποσο.

λανε στη "J1N . .o, με πιάσανε για τρομοχρα-: ία. Πρό

Το 1948 επισ-τρέφοντας από το στρατό άρχισα με

σφατα έμαΟα από ένα μπατζανάκη μου ότι την τάδε

, Ρ' , , τον Δ ημη'tpιο εχχα που ηταν χαι αυτος στον μα-

χρονολογία ΠQIJ ήμουν έγεδρος ψήγισε αυτός στη

σ ιμα σ-τον

τανεοι

I ) Δ I Θ I I I 1 Σ χοπε ω σαν ημ:fJ-tpιος - εοχαρης χι εγω εχ-τοπιση

σ~η

lV[ ')

\:'

η ω οπου εμεινα ουο χρονια χωρις αοεια.

ντα

)

ι ' χαι εχανα σ

ι ' "-λ ενα σuναοε

ι ενα

90 ναu-τη 1

σχηνια οπως εχανα νεοτερος , αρχισα

Ε χει ασχο ι:η'θ ηχα με την ναuΠΥjγιχηΙ στον Η.δαμαI

λοιπόν υπόψη μου ότι έπρεπε να περιποιηθώ -τη Οα.μαI

I \:'

\:'

εστα να την οου -

λεύω από το 193L1 παράλληλα με τον ταρσανά .

. .,

ι χαιχαχι

"'~

ο μεγαιωτερος χτηματιας ηταν ο .ι ουΛιοης που

·•

με -co οποίο χοubαλά.γανε λευχόλιθο εχεί χαι ό-cαν '7α

ειχε ογοον τα τεσσερα τεμαχια χτηματα

ξίδευε ~ο σχάyος αυτό χαι έχανε λίγο θάλασσα

σψέμμα-cα) χαι. πέθανε ω:ένταρος . Αυτός δε δού-

' yιαc;α !': χαι "ου ' πα « Θ - α' )\('J..σσα

~ ) ευε, η' θ ε) ε να ' ναι α9εντιχ ο χαι προπαν -ο ς οημαp-

! . οχ ' ι ~οσο ' Ρ " ' 'C \ ' ' για να οου/ ιαc;εις» . ...l ιο~ ι χα ο α παρει , α vl!λ

χος Σχοτ.έ)ου. Βyήχε χαι bουλευτής, α)Jά -co μόνο

I ' εμταινε νερο.

νανε

),"\

Ί' ου -το

p '""

""f) ) ,αψ.αργια να οαΛουν nερισσοτερο χ ω μα χι

l\ΙΙετά -:ο σεισμό του '65 άρχισε ο οιχοδομιχός ορ

τpιαχοσια

ποu έχανε ή-αν να χάθε-cαι ΜπενάχΥj 9 σ-cο ζαχαpοπΛασ-cειο

η-:αν μιχρα τα σχαφαχια χι η ταν να πνιγοuν.

(

~ οεc;

οι

ι 'λ « Ε ρ μ.ηι ς», εχει' ίi:Ου nηγαιναν οι τεμ.πε η -

Σ χοπε),ι-τες ' , αυ-τοι' ο ι ψευτοαριστοχpατες, Ι ' χαι

γασμός , ήρΟε -τσιμέντο, ήρθαν συνεργεία διάφορα .

καθόντουσαν. Όταν ήταν bουλεuτή ς , εγ~) ·ήμουνα

Στην ΛΟήνα είχαμε εξακόσιους οικοδόμους, που εί

στο Συνεταιρισμό χαι δεν θέ)\('J..ν να μας παραχωρη

χαν αρχίσει να φεύγουν από το 19 53 . Η Σχότ.:ελος

θεί άδεια σκοπιμότητας . Πήγαμε στα διχασ~ήρια,

χα θ οταν αυτος

οιατηρει αχομα

χα

ους

τεχνιτες , απο

τους

)

χα ω-ε-

, eοουΛευτης "' , , , τωρα στον « 'ρ μη» χαι

ροuς ίi:Ου μπορείς να bρεις στην Αθήνα. Πρώ-τα πρώ-

έλεγε σ-το σεpb ιτόρο « Χα bρε η άδεια, είναι στ-ιν

1' ρ εις μ.ασ~οροι ' χαι -:ρ εις μαθηπς: ' Αγ-

~σέπη μου » . Περίμενε να -τον φωνάξουν να παραστεί

γε) ·f1 ς Φοινίχος. Αγγελής .Ξ·r;ν-άpης χα ι ~ ιχό) ας

σ""ο διχαστηριο χαι η ατο9αση ειχε ηοη ογει χαι τr,ν

τ -cpou' ) ,ης Ι\..O

διαbάζανε στη Σκόπελο.

'~ τα π ετραοες.

οι

ι μ.αστοροι

χαι

Χ .ι ου Λιος

- εοχαρ·r;ς , 1

Γιάννης Θεοχάρης χαι Σπύρος Θ εοχάρης οι μαθ·ητές.

'0"1ΛΟι ο ι Σ χοπε),ιτες ' ' εχουμ.ε μιχρα χτrιμα-cα . 'Ε χω I

)

χαι εγω ενα χομ.μ.α-:ι -:εσσερα στρεμ.μ.α-:α μ.ε μη ,ιες tJ.ε -

σα χαι μ.ε οαμασχηνιες αϊ:.ο τον πατερα μου. '

'Ε 1 χον τας

ι '

Ίο 1936 πήγα να μ.άΟω να ψήνω δαμάσκηνα στο Ι

9ουρνο

' Ί., ι ' ι ':'Ou Γ) α \('J..'ίσανου. ους 9ουρνους τους εχω απο

το 19L10 χαι ()γάζω το στε·γνό δαμάσκηνο το μαύρο . Εμείς ()γάζουμε εχα-τό χιλά ξηρό αyού τα χέρια μας 47

ι ι ι ι ι ' p ' αυτα γινουν μαυρα χαι χοχχινα απο τη φω-: ια να οα -

σαν και Αθ-fινα και Θεσσαλονίκη, δεν μπορώ να χά-

) ι ι ι ι ..,εις και να ογα εις χι v:ι.. κα ι μενε ις χωρις χε ρια.

νω ποσοτητες,

'ζ

'Γ

ημερομισ - ιο

στα

οαμασχηνα

η ταν

~ I

ιγο μονο χανω για εοω ι

Α) ι

,οννησο

'λ

χαι στα ι

" ι ) ι με ειχοσ ι οραχμες χαι τα οαμασχηνα τα που ουσαν

χτ-ηματα επpεπε να εχουμε χατα

ογδόντα δραχμές την οχά . Δηλαδ-~ με μια οκά πλή

κες . Οι Αλοννησιώτισσες δεν έρχονται πια, ~ις άλ

ρωνες ,...έσσερα ημερομίσθ ια. Το δαμάσκηνο το μα

λαξε ο τουρισμός. Πούλησαν τα γίδια χαι κάνανε

ζεuουν και το bάζουν σε ειδικά τελάρα που έχουμε.

' ι ι I ·Ι· τ Αλ I οωμα":'ια η χανανε χαιχι. α ψαραοιχα - ης οννη -

•Jμα για τις γυναι -

σου είναι τι.ολλά . Έχει οιχο•.Jς της μαστόpους αλλά

απ λωνουμε στον η 'ιο χα ι αcpου μ.εινει στον ηΛιο α να -

ναυπηγήσεις δεν χάνουν, άμα Θέλουν πάνε στη Σύρα

)ωγα με τις συν ΘΊjΧες τις χαφιχες πεντε, εςι, οχτω

·fι στη Χαλχιδικ~.

ενα

μετρο

επι

μισο,

μ.ε

)

χα 'αμια

l'f':'

μερες να παρει ενα χαφετι χρωμα και να μ.α αρχετα, να αcpυοατω

Ί'

σιJρμα. ' "'

μ.ε

)

,..,

'ζ

αpχι ει η

αχωσει

'ζ

ει , μ.ετα το οα ουμ.ε στο ςιουp -

μαιv:ι..ςη.

ο πιανουν ενα ενα μια χοπε Ι:Χ

ι ' ') ι ι 'ζ ι απο οω μια χοτ.ε v:ι.. απο εχει χαι να παι ουν τα χε -

ρια τους, σα να παίζε ις πιάνο_ Καθιστή δουλειά , εί ι

Γ ια -:ο αογατο πηγα πα ιτου να οω αν γι ιε-αι η ι

αποcp ) ωιωση

ι θ ') ' 1' ) ι " ι ι ) ι ~ γιατι ε 'ω εςι χι ,α να τις οωσω χαι τι.εντε χι. v:ι.. οα Υ''

μασχηνα το ταςι να τη φερω απ ο τη

)

χοπε ω στο

χτήμα . Κα την κρατήσω εχεί οε γίνε"':'αι για-ί δεν ι ) ι εχει η ,εχτpισμο.

Η Σκόπελος στην χοpυψ~ του δαμ.άσχηνQΙJ το

1959 έχανε χοντά δυόμισι χιλιάδες τόνους ζερό δαμά-

ναι σε σκιά 6έbαια. p

' f!' ) f:' ι ι θ ειναι. αχριοοτεpο το α ωανιχ ο ημεpομισ ιο Σ ημερα

νο σε χαμηλότερες Θερμοκρασίες, το bγάζουμε χαι

\ ι uε γινεται

σχηνο

χαι. 'Θ

cωpα χανουμε

οεχα.

}Τ ι

:-....αναμε

-ρεις

cpopες ι

εχει

πpοσπα ειες να χανουμε μια συνεργασια για απ.ο κοι -

λ ε ια επιφανεια, μονο χεφωναχτιχα , οη ,αοη οΛη με-

νού διάθεση του πpοιοντος . Δεν μπορέσαμε να το πε

με

χημ.ιχα

μεσα.

)

('!

ιοτι '"'

ι Θ 'ζ ι , ι pα μια γυναιχα να χα αρι ει πενταχοσια οαμασχηνα,

τι να χανεις μετα.

) J xoι -ωpα ι ""ι λ ' ετοιο γ • ποι υ ιγο, πο-

Τ'

λύ λίγοι χάνουν, εγώ χαι. κάποιοι άλλοι. λ'Ιου ζήτη48

λ'

Ε pγαη;ιες παφναμ.ε απο την

uεχαοχτω

τύχουμε γιατί δεν είχαμε συνεταιριστική συ'ιείδηυr . ) ι ι ) ι ι ο/...επες χα ους νοιχοχυpαιους και τους Ι.Εγαμ.ε ο,...ι

'ΕΡ"

Ι Θ Ι Θ αupιο - α εp ουμε να

ι ~ παpουμ.ε το uαμασχηνο

και πη -

)

γαιναμε χαι. μας οινανε ενα πραμα οχι. •οσο χα \Ο.

χε-

Αθ ηνα f

!/' I αυερφο

εναν

που

ειχε

)

το

αχαροπ ~.αστει.ο

cρ-:ηχα να πι.ασουμε τους αγωγι.ατες, αuτους τους πα-

«Κυ() έλια» στη Σταδίου πάνω από το Λουμ.ίδη.

ραγιούς, να ρωτησουμε. Μας σφύριζε λοιπόν κάποιος

Ε χει.

!/'

που οεν

I )

χατα ~οε γι.ατι Ι

"' ι αοι.ανψοπα,

κανω

ανεοει ο γερος -α πpω':α σχα

αΠ((Οpο, Ι

λ'

τ.υρογραφία κουτί, άΧλο πράμα! Και. πληρωνόντου-

-ον

!/'

χει. πανω στfj

ει.πε

μεσα

cρου του σε χουτια με δαντε ι.τσα ασπρη ο ωγυρα, με

μας

1 Ι Π ' ι ι ι σοcρι.τω>. αω και. μ.ο ~.ι.ς ανοι.γει την πορτα εγω μπαι-

νω

~.οιπον αυτος επαφνε τα οαμασχηνα του αοερ -

για

pωτοuσαμε και.

χαποι.ο παραγωγο οτι. «•α χον':pα τα

ωσπου

'λ

σαν ανα ογα.

)

, ,

Ρ' )

σ-α -σοuοα 'ι.α με τα. πι,ουρα. , -ι τεpιμενεις

Ιτ λ 'Ι.α. ιcρορν ι.α, α.pχι.σε η

Λpχι.σε υσ<εpα. η

ια εγω ει.χα φ•ασει στη

~μεις τα οιναμε να τα παει ο l i.εμονης )

οιπον;

Ι-, 11 ' α.ΙVΙ.ι.α. ,

σοcρίτα . «Α ! ωραίο πράμα» του λέω. Αρχίζει. φωνάζει

«bpε χατέbα κάτω», «bpε τι χάνεις» , «bpε μη μιλάς

λα, bεpίκοχα., χα.pπούζι.α. , σ<αφύλι.α. μέχρι. <ον άΧλο

,ίποτα». Κάναμε δη)~δ-~ συγκέντρωσ-η στο Συνεται.-

χpονο, χα.ι. το

)

I ~

ρι.σμο να τα που ,ησο υμε απο εχει και εοι.νε τα χει.ρο-

ι Ι ι ι ) '" ι οyrιχε χαι το ψuγει.ο το οποιο συντηρει. αχ \.α.Οι.α., μη-

' Ε I ' I 1 ποuργει.ο -~ μπορι.ου να. χοι.μα.τα.ι. οp-

\ fi

θ ι.ο, πα.ει. το υαμασχηνο εμει.νε , τε ~.ει.ωσα.με. !/'

τερα για να πουλ~σει. ιδιωτικά τα καλύτερα.

Αν ειχαμε ρε•Jμα. Ι

Από την ά).:Αη είχαμε χαι. τους εμπόρους οι οποίοι.

ρα.ντηρα. με ει.σαγωγη

1::'

παίρνανε μια χαι.χιά και. δεν πληρώνανε φράγκο. Οι.

α.ποςηpα.νση του χα.

ανάγκες όμως οι. οικονομικές ήταν τέτοιες που τα δί

·γνωμ.α <Ου

νανε. Αυτοί ':ώρα -:α ()άζανε σε τσοubά) ι.α με τί-οuρα

γα.ινα.

σμαχης.

για να τα τανε σ-α

Jοσοκομει.α χαι να •α φει ο χο-

) ι.σμος μονο επαφνε τριαν'α τονοuς

ο Ε

uαγγε

)

ερμου α.ερος , οπως γι.νετα.ι η ι

αμ.ποχι.ου , οπως γι.νετα.ι. 'ίΌ στε -

ι - ' α.) ογα.χια. της ~ J'C ζ' \" ..uκupou, τε-:οι.ο ενα. ε ςuπνο ωο , οιοτι οεν υπηρχα.ν I

στους I

ορομ.οι.

cροupνους ,

πως

εινα. ι

...

)

\'-

)

ι ~ι \" ι ι ι :-ι, νει.ς του, επει.οη το οαμ.ασκηνο αυτο ει.ναι. εuχοιΛι.ο.

!/' I f / 'θ για οα.μασχηνα. πηpαν πισω την υπο εση.

Ι.τ

~ατσιγιαννη ο πε

εpος , που ει.χε στην

υ-οι. οι. ορομοι. χαι. το η ~.εχτρι.χο pεuμα. εινα.ι

χα.ι. α.υτα ενας

γεωπονου του

~ γω ειχα. ενα μου α.ρα.χι. χα.ι -;:η-

σκληρά δαμάσχηνα το y""cόνο γι.α να τι:iίCτει. •ους ασθε-

III Ρ , ' Σ "' - 'αν e, οεοαια ενας cροuρναρης, ο μ.αpαγοης , του

α. μποpουσα.με να. χα.νουμε ςη-

puζ ι.ου .

μεγα. ως

σuντε

εστης

που οι cρουρνοι.

Ε γω τωρα. α.πο πα ι.α. εγρα.cρα τ ις παpα."'"ηpησεις I

!/'

μου για τη οα.μα.σχηνια:

πως cρυτευεται,

πως

)

χα. ~.-

49 ι~1

Λιεργειται, πως αναπτ!Jσσεται χα.ι σε τι εποχη εμοο-

Αυτό, όταν ήρθε ο τ.ροιcrτάμενος της Φυτοπαθο

λιάζετα.ι χ.λπ. διότι αυτά τα εμ6όλια για τα δαμά-

λογίαc; από την .Λ νωτέρα Λαρίσης, μου είπε να το!J

, , , \ Υ' rαΛ' σχηνα τα δ ιχα μας τα 9ερανε απο το tιι.,εν της

λίας γύρω στο 1900 ή 1890.

pογpαφο χαι μου τα εφαγε.

1 1 1 r}' α ι10ια επα θ ") ε χι ενας αΛ-

Το 6ι6λίο αυτό για τα δαμάσκηνα άρχισα να το

λος 9ί/ ος μου , γεωτ.όνος αu~:ός, ο Κατσικογιάννης ,

193,. ι πω ειχαν παpουσιασει ~α 0εντρα μια

ι ' ") •• ι ι ι f? Ρ λ' πο•J ενας φιιως του πpοισ'Ι:αμ.ενος του τ.Ίjpε ενα οιο ιο

γρα9ω το

ζημ.ι.α , τ..-ωση δεχαοχ'ω ειχοσι μ.ερες με-α την χαpι

Ε ι'ναι

τοοεση.

' μια ασ θενεια

που

τ.ω εγpαψε χαι το εχασε.

")ι..εγεται ' Ί χαρποχαψα

Σ·ημερα τα χτηματα /

Ι~

μου

ειναι.

τα

ιοια

απο

το

χα.ι τα ραντίζαμε. f\Ιε"ά η οπλοχάμπη έχανε -;;·r;ν

1936-37 σαν έχ"αση α/JJJ.. όχι στον αριθμό των δέ-

έξαρσή της χαι έ9εpε μέχρι 95% ζημιά. Και ένας

ν τ pων.

~~ 'Ο ι λ ι ι ι τ α οεντpα χα ε χρονο ιγοσ7ευο!Jν η μιχραι-

μιιdω

νουν ή παλιώνουν . Θυμάμαι ότι το '4 6 που έφυγα

,._ για τη οαμ.ασχηνι.α μου επιοαΛΙ\εται απο τη συνειοη-

απο οω για να παω στο στpατο μ.ε ειοοποιησε ο πα-

προσcpυγαc;

' θ

οοη

ησε

στην

~Ι

χαι

p '") ")

επιτυχια

ο-αν

ση μου να τον αναφεpω , οιοτι τετοιους αν

ρωπους 'Jεν

τεpας

'\"<

μου υστερα απο ειχοσι μ.εpες

οτι απο

το χα-

τους εχτψfισαμε ποτέ. Ο Παναγιώτης Καπαχού

λύ6ι μο!J που ·fιταν εκατόν πενήντα δέντρα ':α έριξε

μ.πης λοιπόν ήταν αμπελοχα/.λιεpyf)τ·r1 ς στην Τένεδο

'λ ι ι ο α χατω το χιονι.

χαι. ηρ

' '

ε εοω με --:η μ.η--:ερα χα.ι την αοεpcpη του ι

")ι

\ ' . ...ιου-

f? )

ενας σωτηpας στη οε τιωσ-η της παραγωyrις -ης οα-

μ.ασχηνιαc;.

υτοc; αναχα.ι υψε την σταυpογονιμοποιη-

~ ι " ι ι ση οιοτι η οαμ.ασχηνι.α ειναι

[

αυτοστει.ρη

]

χαι για να

γονιμοποιηθεί χρειάζεται το αρσενικό της. :λfε τον ι

ι~

") ι

χαφο ειοαμε οτ ι η ποιχιΛια που χανουμε το γιωχο του

χουταΛιου ειναι ενα οαμ.ασχηνο χιτρινο , το αογατο .

'I:.. .1-ταν J ι ι σαν να χτενισε μ.ι.α χοπε-

' ' ")' ' λα --:α μ.αι>J,ιαι της χαι 9τασανε μ.εχρι -:ι.ς ΠΝχτες π ι-

λευε σε μια οιχογενει.α μ.ε Xα.ti{J. χ-r,μ.ατα χα.ι εινα.ι

αφήσω το 6ι6λίο να το δια6άσει. To!J 'δωσα το χει-

σ ω.

Έ τσι. εγινε , το ισοπεοωσε χα.ι -ο ςαναφυτεψαμ.ε. L

' ~Λοι.πον ποιος Ο α τα 9υ -:ε' ψε Ι ι. , εγω ; 1'' τ ωpα ω ρα γι.α 1

"),

να πιςηρωσε ι.c; πρεπει να πουΛησει.c; το ενα κ.-ιιμ.α γι.α

'") ~

να συγχpατησεις το α.ιJω για 9ετοc; . '

πού θα 6ρούμε το ά/Jω;

ια μ.ε αυριο

ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΣ

ΜΠΟΥΝΤΑΛΑΣ

Όνομα τ.α-:έρα: ΓιaννΊ!ζ Όνομα μ:r;-:έρας: Λγν-ή , το γένοζ Σχupιανοu Ετ.άyyελμ.α πα-:έ,:;α: ~σ.uπηγός Ι-Ιμ.ερομ:ςι[α yενν~σεως: 11.5.192ϊ ΊΟ;:ος γενvfι7εως: Σκόπελος Γpαμ.μ.α-:αές γνώσεις: -~η;μ.οτι.χό Ετ.άyyελμ.α: :\ αuπ-r;γόζ. χσ.ιασχεuασι·~ς

μ.ονιέλων πλοίων .-Υρονολοy[α yάμο'.J: I U52

Όνομα σ'.Jζύyου: 'Αννα , το γέ'ΙΟζ Πaϊ:οu

Πώς χαι yιατf λεyόμεθα Λ1ποuνταλάο'ες

(δίοuμ.α)

195 7 τα οίοψσ.

1953 χα\

ο παππούς, ο γερο- Χpιστόδουλοc;, λεγόταν Ταφpαλίδης . 1-Ιχ.μ.α-

)

) ·

"'λ ραι α

χ.αι στ·Γιν Κονστάντζα σ~η :ιlαύρη Θάλασσα που ·Α-:αν χαι η πατρίδα του, ·fιταν :ιΙαυροΟαλασσί.•·r,c;. Εχε!. που τηγα!.νανε ~α κουνιάδια -ου , Ι

)

χαι αυ-οι ναυτηγοι χαι χα ι.r.ι..yατεc;, χαι οου

ευανε Ι"Jωpισανε το

ρι-

στόοου) ο χα ι τον χ.άνανε γαμπρό στην αδελψfι -:ους. Ο γερο-Χριστό" ) Ι I "5 λ I I οου ωc; εχανε τον παππου μου τον .... τυ ιανο , του πατεpα μου τον πα -

τέρα. Ο Στυλιανός έχανε τον Γιάννη, τον Παντελή, τον Χρίστο. Ο Γιάννης έχανε εμένα χαι τα ά)J,α τα παιδιά. Ι

Ονόματα: Οupανία. Γιa'Ι'ΙΊ]ζ χαι Αγνή

I "Ί I? ζε , ·Γιταν χα ωc; αpι.ψ.αστοραc;, ε φ τιαχνε πο vι.r.ι.. χαραοια στη

Παιδιά: Τρία

Χρονολοy[ες γεννήσεων:

προπαπποc; μου, του παππου μου ο πατεpαc; η του πατεpα μου

Π ηγε τοτε εναc; τσοπανοc; χαι εχανε I

παππου μου χαι αuτοc;

....,

ημια

του γειτονα

/?' λ

του I

προ I

εωρησε χα/ω να τον οα ε ι μ.αρτυpα , ενω ο αν-

θρωποc; αυτός δεν ήξερε την γλώσσα, αυτός δούλευε σ-ην Κονστάντζα. :ιΙά) ιστα εχ.εί.ν-Γι την εποχή είχε φτ ιάξει ένα bαρχομπέστι οχταχ.όσιουc;

Ι λμ.

τονους με τρια α

ι ,

πουρα · εχ.α~ον ειχοσι ποοια , οχ-αχοσιοι τονοι χαρα -

bι. Και ή-:αν ένας καπετάνιος Οθωμανός χι ένας Γραικός. Ένας Τούρ κος χι ένας 'E)J ·ψαc;. Και όταν το ρίξανε στr, θά)ι.ι:ι..σσα αu~ό -"'α 'λεΙ

γε ο γ ιος του προτ.αππου μου ,

μου ο

I Σ '"C"υ) ,ιανος χαι μου τα

'λ

ο πατερας

του πατερα μου , ο παπποuc; I

εγε ο πατερας μου- , την ωρα που χυ -

λησε το χαpάbι να πέσει στη θάλασσα ναυλωμένο , αρμ.ατωμένο, δεν

κουνιόταν να ξεκινήσει. Από τη τρι6ή , τα ξύ)ι.ι:ι.. , η σχάρα πήρε φωτιά . 53

'Γ 'ζ ι ' ι Ρ ' ι ι α. μ~α. α. α.υτα. α.ϊ:ο χα.τω , τα. οα.ρα.χια., ϊ:Ίjpε q;ωτ~α..

ι Ί'' ι ι )' \11 ' Οί"ε Ο ουpχος σηχωσε τα. zεpια. χα.ι \εει <<r1ΙV'.α.χ,

ν7αλάς, ο :λΙπουν-:αλάς , έμεινε . ..λεν bαpι.έσαι, τιμή π αp

μας.

οτι μ:;τουντα

λ ι ~

λ'

αοες εχουμε χα

1 ι

ο μυαrω.

Αλλάz!» . .λΙε 7ο Αλλάχ. Α/.J,άχ έϊ:εσε χά'ϊ"ω, τ:έΟα.νε ο

, τ ουpχος ο ~ 1 οιοχτ·rιτr,ς χα.ι εμεινε ο ι

ρα.ιχοζ.

πα.ϊ:τ:ούς ο Χριστόδουλος το έρι.ζε σί"η θάλασσα. χα.ι

ι οταν ι ι θ "' Ι Ι ηp ε εοω παντpεμενος. ειχε τ:εο πp ο ϊ:απποu::;

·fιρθε στη Σχόϊ:ελο.

pιουσια,

Ύjταν πpοιχα.

Εδώ εpχόν-:ουσα.ν τον Οχτώbpιο- :\ οέμ()pι.ο του

.. .\

Α ι-.u ημΥjτpιου.

ια.τι

εχεινα.

τα.

χρονι.α.

-:ου

1 \ tιγιοu

9εuγανε.

'\1

'f>

_~αιJΛωμενα τα χα.ραωα. χαι οι μαστοpοι.

πηγαίνανε Γαλαξίδι, Κονστάντζα, όπου δουλεύανε.

Ε , )οιπόν , ()y~χε το διχαστf1 ριο χοντά σ'ϊ"ις γιορ-

τες. ~

π ι

αει χ

)

ηση στον ταπϊ:ΟΙJ απο -:ον

ι~

ει οιχαστηριο ο ταυε με τον ταδε. ι~ ) χ ριστοοου ως , ο

}Τ

"-α-:η να -:τα -

π ι

αει χα.ι ο γερο::;

~αίi:ίi: Ους

μου

χαι

ι ι ι ι \ ι '{ τον ϊ:α-:ε pα μου μεί"α ί"Ο τ.η ρα εγω. 1-ωτ ος ο .ν που -

απο τοτε, απο -: ο γερο - .L

αίi:ο τον παίi:ϊ:ου μου - ο 7ϊ:ηpε ο πα-:ερας μου χαι ατ..

ρός χειμώνας τότε. Και. μόλις «Εν Ιορδάνη» έ()λει ρ

πηpε Ι

νταΛας

I I "\"'\ , , ~' Ά ζ I' Δ ημΎjτpιου εχα.νε ποιv,α. χιονια. εοω. ρχι. ε ο φοοε -

πες χα.ι ) υουσα. Jε 'ϊ"α. χα.ραοια., σΎ{μαιες, χανονι.ες χα.ι

'Ε

ηταν ναυπηγος.

' χω ενα

ι~

μ.ετpο

σπασμ.ενο

I' ι _,' 1' αιJτοι σου -

pιστοοοuΛΟ .

) εuε χαι ο -::ατ..τ.ούς μου στη Μαύργ; Θάλασσα σ-ην Κονστάντζα χαι. στrι Βpι:Δλα. Αυτός χαι. αν είχε ι;-::

ι ρ

}Τ

9τι.αςει χcφαοια. μου εν

"-ι εσπασε χαι το ει.χε ο παπτ:ους

' ι ' ι χα.ι ο πατεpας μου το ειχε χαι τωρα ίΟ θ υμιο

πηpα εγω.

~ Ι

i'\

ου προπαππου μου αuτα, εδω χαι δια-

χοσια χρονια.

πpοπαππος μου εχει χαι τον ρωτα -

ταν παντρεuτr;χε η ι

γιαγια ι

χαι πηρε

τον

'"'\

παπ-

ει «Εσύ είσαι ο Χριστόοου)ος;». «.λΙ άλισ-α». «Τι

που, ηταν ναuτΎ{γος

χάνεις;» «Εγώ έχω ταρσανάδες δuό. Έχω στην

πα- Γ ι.αννrις χαι εχει.νος.

Κονστάντζα χα ι στην Βράιλα». «Πώς σε φέρανε

μ.ονι:Χχα. εγώ δεν έγινα. Εγώ δεν ήθελα να γίνω πα-

~ ι

r:- ι

εοω;» «.:..ερω γω α9εντrι μου

' ι ατη;» <υ α τι» Λεει ι

' 1Ι

χαι ι

παί"εpα.ς

1 9τα

του ι

γενεες

παr ι.

ο τ.α. -

ιερεις ηcαν,

πας γι.α.τι ί"Οτε ο ι τ.α.πα.οες χα.να.νε επαι'ϊ"εια.

ν οεν

<ψπουντα)άς bpε είσαι.;». Ποι.ος ; Ο .λΙπουνταλάς;

είχε χ7ήμ.α.-:α. δεν μ.ii:opouσε να ζ·f-ισει· χι:Χνανε χα.ι

Έμεινε Μπουνταλάς. Ποιος ο :VΙπουνταλάς, ο Μπσu -

πο)J\α παιδιά.

- υμαμαι μιχρος τ.ου ημουν, χαπο-.:ε πηγαμε σ Θ I

6αια έχανε λεc;;τά, ·ήρθε εδώ, αγόρασε χτ:·ήματα.

ενα σπιτι, σε μια οιχογενεια, χι οπως ειδαν τον πα-

Ο πατέρας μου στην Αμεριχfι πήγε ... το '20 ήρ

πά να μπαiνει μέσα, σηχώνε-:αι η γυναίκα χαι χλεi-

θε, αφαίρεσε δεχάζι χρόνια , το 19011. Τότε στr;ν

' ι ι ') ι νει -:ην πορτα -χαι τοτεc; ηταν μεγα ,ες οι ποpτες χι

:-\μεριχη πηγαινες α \Λα σε παραχοΛου ουσαν για το

)"'),

' "

('.

Ί' α ι'δ ια

χαι ο γιος του, ο μπάρμπας μου. Πέθανε στου Ζω,

'<;:-

παππους Ι

μου

I θ I 1 γω α γινω παπαc;;

γpαc;;ου, τα ωια χι αυτοc;.

ειχε

\'\

χανει

οεχατεσσερα παιοια. J

L ωιπον ειχε τεραστια περιουσια απο τ:ον πατ:ερα του I ~ I ' για-:ι υεν πηραν τ I

τ.αππου

χαι

' ll

αΝ,α τ

παντ:ρεψε

τ: α

\'\ f λ τ αοε φι.α . α

<;:- I παιοια

του.

ΓΙ'

'\"

οωσε στον

ους

' )I

α \/\Ους

'" L I J Ρ.... I τους εοιωςε, χαχο χαι αυτο, χαι οΛαστημουσαν τ:ον I

, .._,

παπα οι α/vωι .

' '}:-

'λ

παππουc; μου ο παπας οου ευε στη

ηταν μονοyυ \Λη- χαι την εyαγε ο τ.απας εοω , επε' ) I I σε ανασχε \α· για να μην μπει ο παπαc; μεσα.

ι\

'}:--,

ειχε τ.αει χαι ο αοεΛφος '

μπας

μου,

χτης,

που

μεpεμετι<-,ει

ηταν

οτ.οιος

απο τον παγχο ηταν εναc; I

)

ΙΊ)

'Θ

τι σΟ'.J χαμανε στην π .,ατη;». ι

π.ον μη

)

Α μεριχη I

ει

στ-rιν

\'\

)

οεχαπεν-:ε

Ε' 1 ιχε

πα-

χρονια

μεταναστ:ης.

απ ο

την

Π'ισω

..,

χεινος πονηρος Λοι-

μ.εινει.

ουc;

ις;:-

σημ.αοευαν

οσοι

ει.χαν 'λ

Ί':'

εγε, εσυ περα-

τραχωμ.ατα.

l\1/.ιπροστα f Ι απο τον μ.παρμπα μου

ο πατερας μου ηταν χα ως ναυπηγος.

<;:οεν

'εει «σΧΟ!.JΠισε με» για να πιασει να φυγει., να

τος ο ςενος.

ανε.

«ω ρε πα-ρ ι ωτη,

ηταν ο πατερας μου, πισω απο τον

χαραοι,

ο \αχοc;

το τ.όδι του . Πέθανε ο άνθρωπος uστερα από λίyη ωρα, που να τον πανε, παει, πε

'δ Ι σε , εσυ εν περνας.

'}:-

οιανα-

Ε πιτροτ:η , του χαμανε χατ:ι ':ι στη π λ'ατη.

πάρνι να πελεκήσει, δεν ξέρω πώς έχανε χαι έχοψε

το

περασε

ΓΙ ερνουσες απο την πορτα χαι σου ε

που

Σ υρα που yτιαχνανε ενα χαραοι, σηχωσε το σκε -

ωιπον

)

χα \αyατης,

χαινουριο

\ ..αι μα')'ιστα

αντε ,ηc;, ο μπαρ)

ηταν

':Ο

χει

αυτος

ναυπηγος.

του ο

μονο .

ΙΤ

αν ειχες τpαχωματα στα ματια I

χουπισε

)

ειο μου ηταν αυ-

' Ρ)' ω ι τ: ον ο ο ,αχος

ι"

τα σημαοια.

«Πατριώτη να σε ξεσκονίσω». Πονηρός, Θεός σχω'

ρεστον, τον εσχουπισε χαι περασε στην

μεριχη.

Εχεί στην Τάμπα Φλόριδα είχε ναυπηγείο διχό

Παντελής είχε έζr. εφτά παιδιά, παντρεuτηχε Σχο

του. Έc;;τιαχνε χα"ί'χια . Έτσι έλεγε. Τώρα ΠΟ'J ζέ

πελίτισσα.

ρω εγώ ποu είναι η Φλόριδα. Έτσι έλεγε, εχεί 6έ-

' ο πατεραc; μου \Ot7i:Oν εχει εr.χε χα ,η οου ,εια. Ε· ι.I

)

χε τα μαγα ζ ια αυτα , ειχε χ.αι υπα v\η ωυς χα'"Cι

)1 ' )

πατερας

'C:

μου

ε φτιαςε

το

πρωτο

του

μεγα ω

"' ' Σ χοπε)\ιτες , ~ ~ Ε' ' απο εοω χαι οουΛευε . ιχε χαι ενα

χiίχι. Βαρχαλάς, μπρατσέρα αρματωμένη, μεγάλο

χαΔ~ι διχ.ό '"C"Ου ,

χαιχι εςην'"Cα τονους .

οια

, ....,

τον «Αγιο Γεwργιο» , με το οποίο

tγάζανε σyουγγάρια, μύδια, στρείδια εχεί στη Φλό~ ριuα.

κ αι

απο

' 'θ

εχει

ηρ

~ εοω

' γιατι' πε' θαν ε ο

μετα

πατ.πους μου , γεpασε χαι η γιαγια.

Ε~'

οω παντρευτη-

χε ':Ο '20, πήρε τη μητέρα μου των Τριwν Ιεραp-

χων ,

30 Ι ανουαριο• ' J. 1.7. . . ανανε "' ' ' ' παιοια, χανανε οιχ.ογε I

νεια . Έχανε ένα χοπάδι παιδιά, οχ.τw χαι u.ια απα' 6ολή χαι μείναμε τα τρί.α. Τα ά)J,α φύγανε.

«Θα τ

νιος . του

f ) \εει.

' ρ ) ' ' - -:αν ενας ο ο \Ι.ωτψ; χα π ετα-

'Ι Ι

' αγορασω», «παρ I

•Ι•

το

το χαιχ.ι

•f•

't:

αυτο» f

τιαχνει το χαιχι αυτο, το εριςε , το γεpν ει

' 'Γ ο , χε στο " μπ ) \ε το χρωμα. Λι-

" I το μπογιατισε ' εοω, ~ f

'λ

μανι εοω, που τοτε ηταν αφτιαχτο, (λοναχα μο ος I

χαι σχετες πετρες χαι πεpιμενε να

εp

ει ο χαπετα -

νιος να πάρει το χα'ίχι , να πληρωθεί , να πληρwσει χαι τον κόσμο. Τίποτα. Τότε ένα χiίχι στεκούμενο, οχτακόσιοι τόνοι,

σιες πενήντα χιλιάδες τότε, πάρα πο).]._ά λεγτά . Αλλά

φορτωμένο χάρ6ουνα 6ούλιαξε στον Πάνορμο . Εχεί

)

\εφτα το•J

'C '

·Ι·

'Ο ταν ηρ ' θ ε αποI την Α μεpιχη , ειχε χαπου τριαχο-

τα

αυτα πηγανε σαν ανεμος.

ι ανεμος,

τρισχειρότερα. Αν δεν είχε περιουσία θα ψοφοι)σαμε χι

απο την πεινα .

Α φου' ειχε ' λεφτα' θ εωpησε ' ' χα) ω' να πα-

μεσα εχει ενα φυσιχο

)

οεν

) '

ξ ερεις '

χο ωμπι

χ.αι

τ ο εμα θ · ε ο χα-;τετανιος

ενα γρεντη χαπετανιο -μ.ισ

λέp

"'οες , τσεpνιχια, γιατι

~ I

εοω ηταν

πατησεις

χάνει χα'ίχια, τρεχαντήρια , χαρα6όσχαρα, 6αpχαλά-

εν πιανει ουτε αερας

ούτε χρύο, τίποτα . Είναι σαν λεχάνη κάθετη χι αν

επανω.

\tμανι.

ει στην Αλοννησο να χανει οιχο του ναυπηγειο εχ.ει να I

οες, περαματα, σαχ.ο

, οεν "' Ρογα ινεις '

εχει '"Cου

αυτο.

π, αφνει !

''C

ωτο- γιατι αν χαι ηςερε

' ' απο' θ α' )\ασσα, επρεπε να εχεις

' πΛοιαρχιας " ' πτυχιο

ο Τζανετής, ήταν ο γέρος Κολιτσίδης ο Σταύρος. Τα

6έ6αια. Αυτοί λοιπόν ναυλwσανε του πα~έρα μου το

τσερνίχια ήταν αυ~ά τα χωνσταντινοπολίτιχα . Εγw

χiίχι χαι πήγαν εχεί μ ' ένα δύτη από εδw, Λύρας

δεν τα έγτασα αυτά. Ο πατέρας μου τα 'λεγε. Τα

' ' ) ' ")-. 'Ρ ~ ' ' 0υο,' στο')\Ο χαι ταpσαναοες '~ . χαραοια , οεν ειχε ενα χαι Ρ

'ζ

χουοεντια ανε οι γεροι .

παι-

Γ ιατι η Σ χ.οπε ως ειχε ποιvνλ !.

, )\εγο, ταν, ηταν στην

ειχαν φι ,ια. I

πανια,

rτ

μεριχη με τον πατερα μου χαι

'f!

, ..._

\..αι πηγαν εχει χαι χοοανε αΛμπουpα,

αγχυρες,

λυσιοες '~ Ρ ' , ο,τι μποpουσαν να ογα-

J7~ουμπαρος με τον πατερα μου, Ι

λουν από το χαράtίι αυτό, τα cpορτώσανε στο δικό

:-cετανιος

μας το χα'ί.χι και τα π·~γαν στο Βόλο για να τα ξε-

αυτός αντί να πει χαλά έ6γαλε χολΥj. ΊΌ χa:ίχι δεν

'Γ I

χαι αuτοc;.

ω-

πουλήθηκε. :Ξ: εyορτώσανε εχεί. Ήρθε στη Σκόπελο,

ρα λέμε ιστορία εδώ και ε6δομ.Υjντα τέσσερα χρόνια.

:-c·rιγε χαι επεσε στο χρεοατι επανω σ-:ο σπι-τι μας το

)

yορτωσουν εχει χα. ι να τα παρ ει ο π ωιοχτητηc;.

Ε χει που πηγαν στο μουραγιο του Β ο' λου, στα I

λ « J7 .~α ωc; ηρ-

1η•

I δ" I I ,..ι ~ I !: I '1 α.ρα ιχα , απο εχει δι τ Ι α. yωναςε εναc;

Θ ατε

χαπε..-ανιε.

το

που

εpχοσαστε;».

το

~η

Σκόπελο». «Τίνος είναι το χciίχι αυτό;» «.\!α , τΟ!J

' μεσαι.ο·

Ρ,

ηταν τριωροφο, εϊ:εσε στο χρεοα'τι χαι

εχει.

:-cου του ήρθε να 6-fιξει, με -:ο 6·fιξιμο πέ~αξε ένα χομΙ

μα-τι αψ.α τοσο απ

l ..

~ο

ιι..α.ψο του.

~αι απο το σuμ' 'ι'::'

οαν αu - ο ορχιστηχε να μ:rν ςαναy-: ιαςει.

μαστρο- Γιάννη του Μπουνταλά». « Πού είναι αυτός

.ΥΙετά όμως πιάνει ά)J. .ο χα..ίχι , οώδεχα μέ-φα

ο άνθρωπος;» τ ον φωνάζει λοιπόν ο κουμπάρος το•J.

tίάρχα χαι την έcpτιαξε σ-τον •αρσανά -του Τζου6ελέ -

«Εσύ είσαι ο μαστρο - Γιάννης; » -του λέει. «Εγώ»

χη,

λέει ο πατέρας μου. «Αυτό το χciίχι είναι. για πούλη

η-ταν

μα;» «.\!αι» λέει «το πουλάω. 'Ηταν να έρθει ένας ι

να το παρει χαι ουτε ηρ

ε».

"ι:

ναστεναςε ,

λ'

εει , οαρια

, J7 αυτοc; ο αν ρωπος χαι του πε το 'J πατερα μου « ~α ι I

' Ο

εγω χανταχω

ηχα χω εσυ χαταστραyηχεc;».

ια-

τί ; » του λέει. «Εγώ» ) έει «είυ.α.ι. Τον Κον~οc.;Jό δεν I

-τον εχεις χουμπαρο;

Ί'

ον χαπταν

ιαννη να

ει να

συμφων-ήσουμε:» «Και» λέει «α)Jά αυτός μου είπε I I Ι ' )1 •Ι• .\ I / )

εοω

μια

αντραc;

«για

ειναι

του

Ρ''~' οοι.ου

που

γρια

μυ

ωνου,

τον ειπε αυτη

τ ρ ιανταφυ vι..ο , I

τον

τη ς, χαι

το

εγω

υρανια,

Ε χειI

εργαστηρι.

μυ

'Ε) I , ι..α παρ I

ειμαι

γρ ια

ωνας

τω>

)

ο I

ι..εει

γuναιχα.

Πάp ' το, μόνο -το ψωμάκι θα μου δίνεις, λίγο φαγά χ ι., δεν θέλω πολύ» . .λ εν τα Όελε. Του είχε χο)Jι..·ή σει τέ-οια δια6ο) ιά , δεν τα 'θελε. '

Ρ'

' 'C

1\.οιπον εχει ειχε ψ7ιω;ει μια οαpχα I

χαι

την ι

ειχε

Ο:-.. ι

μ.πογιατισει. ι

'την

ειχε

ωοεχα μετpα. )

χα ι~

αφα~ισει

ο ι

ο τ ι ο χαπετανιοc; πηρε α vι..ο χαιχσ>. «uεν πηρα α ι..-

μ.ϊ:αρμπ ω; μου , την επαυpιο να την ριc,αυν, να πεpα-

λο χα'ί.χι. Αν σου πω αυτά π ου μου είπε για σένα , δεν

σει -:ο 6απόρι από το Βόλο να πάει στην Κύμη · για

λέγονται». Λυτός που μεσολαtίούσε για να πουληθεί

τί ·ήθελε να πάει για την Κύμη η 6άρχα αυτή. ΊΌ

το χα'ί.Χ.ι κατηγόρησε το χα.ίχι του πατέρα μου. Κα-

πρωί λοιπόν πήγαν πέρα για να ρίξουν το χα'ί.Χ.ι αυτό 57

' ι , οωοεχα

τονοι.

οες λάδι χα ι πουλούσε το ) άοι, πουλού'J'ε τις μαύρες

Έτσι από συν-fιθεια πάντα για να ρίξουμε ένα χa:ίχι

ελιές , για να πl\f]pώνει τους τόχους . Και ωc; εκ θαι.J

που

·fjτανε

' )

μ.ε 'φα

χα~

ειχοσι

πεν'7ε

ο α -..ασσα τ:ηγαιναμ.ε χαι χοιτοuσαμε ατ:ο κα7ω

σ-:η

' ( το μ.αοερι ~' ' ' ) μη' απο' την χαpενα που ~Λ.εμε το πρωτο ι

ματος -ον 6ο-f,θησε ο Θεός και ξεχρεώθηκε. Α)J\ι.ώς

, , Ο ' και -:ο σπιτι που χα ομαστε. θ α μας παφνανε

1'::

Αυτο "ο πρώτο πουλήθηκε, α)J,ά πώς; Ού -:ε τα

πως κανεις πηγε και εκανε χαμια -:ρυπα , μηπως c;ε-

χάσαμε -τίποτα, ψάχναμε μ:r; 6ου) ιάξει. :ιΙό) ις πήγε ,

πηγε το ματι του που ασπρι ζε απο χατω, χοντα στη

' ' «τι μου κανανε. ' Π ηγαν ' ' καpενα. « Β ρε» )\€:ει χαι τpυ-

0εν πJ\Yjpωθηκε, ο•Jτε την αρμα~:ωσια. Ηεει I 1

«Το θέλεις; Πάp' το να πάει στο διάολο». Αυ-:ά, μι......

\"-

ι;:.,

' λλ

ι αμε τ ο ενα η-:αν οωοεκα μετρα και το α

ο η-cανε

πr.,σαν το καΙχι , να πέσει στη θάλασσα χαι να bου

οχτω μετρα.

λιάξει». Καταστpοyή και εχεί. Εν πάση περιπτώσει

.... χυριανος ετσι , για πα._,αρ -καικι , να πηγαινει απο

'f> ) ε εJα ' ' ' το ρι..,ανε '"F ' ,.,.ou εοα πφο εχει, 'J'-η θ') · α α'J'σα , ηp' ο αν ' θpωπος, το eοαπορι ' με τον χαπετανιο ' το θ ε αυτος

- ·r, Σκύρο σ-την Κύμη, με δική του σφμαγιά. Παζάp-

π-r;ρε, πr.,γε σ -:ην ΙΤ' :\.υμη, τον π \Υjpωσε τον πατερα μου.

φ τιαχνει α' )v'Ι\"fj Β' οαpχα Ρ'

' οχ,.,.ω

Σ'

' μετρα.

εκεινη ~:η

·ι· χαικι

ειναι

:-,

u-ω το μιχpο το ειχε παpαγγει.Λει ενας

αυ~:ο

-ι-

ι οποιο

στο ι

eοα..,εις 'Υ θ 'λ ' ο , τι ε εις μεσα J

απο "pοφιμα, ρουχα, μεχpι χορ~:αρι για τα χατσιχια,

μεχρι

ο, '7ι

θ ες. 'α

e 'ζ

παν"α οα εις

μεσα.

1 , 1-ωτα

' ειναι

οαpχα πηγαν χαι πηραν τα εργα \εια και τα πε ταc;α-

παζάp-χiί."χια, τα ά)J\α τα μεγάλα αυτά τα χαρά6ια

νε σ-τη θά) ασσα. Χαθήκανε όλα τα εργα) ε ία του χα ι

-~"αν σιταράδιχα. Για στάρι, Ρωσία, Ιταλία , Ί'εpγέ-

,,....,

πηpε αΝ,α. εργα

'Ο

)

....,

σα ειχε απο τ-ην Λμεpικη, τα καΛα τα

στη Πfjγαινανε.

' αυτα' χα0ηκανε ' ' Ι ' λεια ο'λα. Ε ιχε •Jποψιες σε δ' υο J-

Ι λλά

Ρ'

μετα α7tο αυτο το συμοαν που του χανανε του

'a..

r ι 1 r συντεχνιτεc; ~ου , ο ι οποιοι ~:ου φεροντοuσαν αγια α

χαΥjμ.ενοu του πατερα, στεναχωpεvr,κε και οεν η ε -ε.

λά μέσα τους είχανε ψuχή λέοντος.

'Ο

Το κiί.χι εκείνο το πρώτο , τον είχε 6άλει χρέος πο)

'λ

u χαι εuτuχως ειχε ενα μεγα ο κ,.,.ημα με οχτα "'-'

)

...,

ι ι;:..

κοσια οεντρα, ε \ιες , χαναμε δεκαπεντε χιΛιαοες οκα-

πανια

, ')

'Ο Ι

' ) "'~ που οου \ευε ο πατεpας μου πηγαινανε οι α v,οι, ο ι συ-

~ '

ζ ~ '

ντεχνιτες τ ου εοω , απο αντι ηιv.α χαι του κανανε ~.,ημια

') ος που Yj' θε )\Ε να ριςει 'Υ .,. θ ') -:ο χαιχ~ σ-η α -..ασσα .

σ-:ο τε

Ο πατέρας μου τουλάχιστον είχε προ6λέψει , είχε

χάνει l'τ.ηρεσία Εργάτου Θαλάσσης . Είχε ένα φuλ""'

ι~

Ε ι

)

Ηpθε χαι η εποχ~ που από οχτώ χρονών τ.·~γαινα ΊΙ

. .rΤ{ αι-

Λαοι.ο, ειχαμε παντο-:ε οαρχα χαι το ναυτο \ογουσε

μ.α-,ι με τον πατερα μου χαι φτ ιαχναμ.ε οαρχες

και τ.λ~ρωνε και π~ρε μια σι)νταξη α τ- ' το Ν Α ΊΌ

νουριες

Τ ώρα κά,ι. άλλα γερον~άκια, ο μπαρμπα- Γιάννης ο

γαΛα π-~γαινα , εχει που οου ευαν ε οι. μ.εγα ωι, οι γε-

οποίος είναι χα.ι αυ-:ός καλός μάσ•ορας , έφτιαχνε

eοαρχες ι ι ' Γ , P'f! απο σχαρι. ιατι οεοαια χαι στα με -

'""

)

I )

ροι οι μαστόροι. Αλλά δεν μπορούσα ()έ6αια να δου-

ρια -

ι ' ι ι ι ~ ') ι p ι , ι ) \εψω εγω εχει γιατ ι ι:α .,υ \lJ.. ητανε οαρια, οεν ητα -

ντάφυλλε είδες; Τον χοροιΌεύαμ.ε τον πατέρα σου που

νε ελαφρά να τα σηκώσεις. Και ο πα~έρας μου χα ι ο

έ()γαλε το φυλλάδι.ο χαι εμείς τ.ου τον χοpοιΊ3εύαμ.ε

πατ:τ.ους μου με παραχ.α οuσανε , μ.ονο π ου οεν μου

)

' )

τρεχαντηρια χα 'α αυτος , μου ε 'εγε <ψαστρο -

'(.

Ί'

:..

" "' γ ω παπας δεν

πεινουμε χαι ο πατερας σου εΊ..ει τη σιJν-:αςη -: ου χαι

κανανε μετανοιες να γιν ω ιερευς.

\' ι ι ι , ,. ι ι ι οεν σε εχει αναγκη εσενα ». -' αι. γιατι. το•ε ειχες -: ο

I ' I Ί'ην Ε I η' Ο εΛα να γινω γιατ ιI οεν μ. ' αρεσε. •χ.κ ι,σια •ην

I I I I 'λ "'1 I αγαπουσα, •ην αγαπαω , ειμ.αι ιεροψα '7ης, αιv,α να

οιχαιωμ.α να εχεις τη 6αpχα η φουνταρεμ.ενη η σ•η τ

)

ωνει.ο, για να παρεις,

γίνω παπάς δεν ήθελα. Ήθελα να γίνω ναυπηγός .

ναυτολογούσες την ()άρχα. Έτσι ήταν τότε. Ίο πρό

Mo•J έλεγε λοιπόν ο πατέρας μου ότ ι «Λμα θέλεις να

()λεψε, παρ' ό-:ι μπουνταλάς το πρό()λεψε αυτό.

γινε ις χ.αραοομαραγχος, να το πουμε ετσι απ ,α,

..._

στερια χαι πΛηpωνες

στο

Εγώ ατό μ.ιχρός, από -ην πρώ~η τάξη τ. ου π·~11 I

)

γαινα , αιv\α χαι τ.ιο μπpοσ τα πριν τ.αω στο σχο I )

(\'\

ει.ο, I

(}

)

)J α μην εισαι Ι ερ εις στον ταρσανα α σ-:ον ταρσανα I

χαι σου ) ,εει ο ενας -ας ι

""""

"Τ

ειναι χαι γερος-

pιαν•α -

rιλ

παιοευο-

φυΛΛε φερε μου ενα καp::pι . φερε μου ενα ςυ ο, 9εpε

μ.ουνα . :\1' άρεσε η δουλειά αυτή . Π·ήγα στο σχολείο,

το σκεπάρνι". Ν α διατάζεις εσύ». Αυτό ήθελε να πε ι

τα γράμματα δεν τα -~θελα . Δεν ·ήθελα να γίνω ιε-

ο τι να γινεις -:εχνι-:ης.

ο ω

με

ρευς.

σκεπαρνι

χαι

ροχανιοι

'Ηθ) I ε α να γιν ω ι

χαι

ναυτ.η γος . I

πριονια

'Ε 9ευγα απ οI

)

'εγοταν- χα ι εχει παρακ ο ωυ ' )

"\\

ευανε εχει.

....1 εκατεσσαρων ι

ο υσα τον πατε ρα μ.ο•J,

ο ωυς τους γερους τους τεχνιτες που οου

•ο

σχο) ειο. τ.ηγαινα σ - ον ταρσανα -σ~ο ναυΠΊjγειο ;του

' γ ω το τuπωσα αυτο. S:O'

χρονων

παιοι

εχοψα

μια

Ρ I

οαρχα

πεν-:ε μ.ε·ψα χαι • ην εχανα εφ-:α , την μαχρυνα· ενος

Θλ ιοερου, ο οποιο ς ναυτιχ ος, χαπε-τανιος ηταν, α \Λα I

)

ε ίχε μια μιχρ·ή άλλη 6αρχούλα χαι π-~γε χαι την

φόρτωσε, θαλάσσωσε ο καιρός χαι πνίyηχε , εξαc.pαI

νιστηχε .

αι ε~χα απαγορευσει στον πατερα μου να

' ρ θ ει χονται χαι να οει '1' ' Jτ ' οτι ' τι φτι.αχνω. \..αι του ειπα θ

« Α ν εp ει.ς χαι με οεις, οχι

σα . ..:lεχαεφτά χρονών έπαιρνα δεκαπέντε, από τα

ο::καέξι και μετά έπαιρνα μεροκάματο όσο έπαιρνε f

)

ενας τ. α \tος

μαστορας.

α φυγω

Το μουράγιο α'J~ό ή~αvε χαλασμένο. Εχεί τρα

αΧλά. χαι από -ηι Σκότ.ελο θα φύγω». Τόσο α'Jστη

bούσαμε μ.εγά)α χciίχια και κάναμε επισκευές. Όπως

ρός . Ήθελα να πάρω μια τ.ρωτοbουλία να δουλέψω

ειναι

μοναχος.

« Δ εν

θ'λ ε ω

να

απο - ο σπιτι

εχω πανω ατ.ο

' λι

το

χεφα

μου εσένα χαι να μου λες» . Εγώ θα το φτιάξω . Δεν I

ερχοταν. pι

οαρκα

του

πρωτη π

απα

μηχανη Ι

ανα.σιου

θ'

που

τοπο

r,τανε

με

ετησα

-ον

χυ

οpαχος

τΊjς

Ρ'ζ

ι ενας,

μουραγιο

να

πεσουν

εχει.

περα

'1'

οεv

υπηρχε

Ο'Jτε Ι

ουτε

μ.ουpαγιο

να

χpατη-

'λα. τ ο λ ιμανι I I ' ) ζ I ηταν ο ω μπα ωμενο

σουν, r,ταν γχρεμι 17'

'Ο

' 'r:

στη

αμμουοια. μεσα.

,._

πατιά , έτσι ή""αν χα ι εδώ χα ι -α χciίχια ΠΊjγαί Jανε

ινορο ,

μια μηχαν·~ από τις παλιές με πετρέλαιο . Και μου

πως εινω Ίj αμ.μουοια απεςω pηχο -

ανοιχτά χαι φουντέρανε αυτά τα είδη που φέρνανε .

λέει τότε ο πατέρας μο'J «Καλά τα πήγες με τη

Ερχόταν το χciίχι φορτωμένο μπροστά στο λιμά

t)άρχα, χαλά τη t)όλεψες» . Του λέω χαι εγώ «Τι.

νι. Είχε νερά. Αλλά να έρθει έξω στη σκάλα για να

π-~γες να παραχολουθ·ήσεις; ». «Ε ναι bpε» λέει «τι

f' ι )

ri' ο οpαου p ' ' ι ) θ ι πηγαινα χαι ταραχο ωυ ουσα 1: ' ' 1: θ Ε .. γιατι ςερω μην τον ετ.νιςεις τον αν ρωπο;» . ~, οεν "1:: ΙΤ λ ' ' τ ον παpεςηyησα, « "-α α εχανες , τεχνιτης εισαι » , ι

να

χανω ; I

'1' ') οεv μι \ησα .

Ε'

ιναι I

παvτως

ωραια ,

την

εκαvες

πιο

λυτερη και απ ο μεvα».

• !•

χα.ν χανει ενα

)

χ-.χνανε οι. πα ιοι δεν f

)

~ ~

ωυχ.ι. φαpο'J , I

' (3 I I σκαοανε μεσα , πως ι)

αι ει.-

-ο Ι

υμαμ.αι. κι ο ~ τωρα, και. αυτο I

το καθαρίζανε και. περνο~σε η bάpχα φορτωμένη . Ερχόταν το bαπόρι από πάνω από το λιμάνι χαι με e' ι I Ρ eI τ·η οαρ χα πηγαι.ναμ.ε επανω στο οαπορι , οι επιοατες

Το σχολείο το έt)γαλα t)έt)αια οώδεκα χρονών, αλ-

να μπουν χαι να bγουν. ~α ι, χαι μετά το '34 ·~ρθε η

ι · ιχα χ) 'ιση για να γινω -::ε-

ΕΡ-ΘΑ εδώ, μι.α εταιρία ΕΡ-ΘΑ. Υlετά bαθύνανε -.ο

λα με ενα αριστα πεvτε. ,

Ε'

χνίτης για χciίχια, για χα.ρά6ια. Όπως χαι έγινα χα)

~ Ι

ει μ.αοερι ατ.ο το χαιχι εςω, οεν ειχε νερα.

χα

ως μαστοpας. ,

οα

1 στερα

/ '\('

f' ' f'

οεοαια πηρα δρομο, ςεχινηI

λιμάνι, το φτιάξανε. Από το

' 20 προς το '30, φτιάξανε το χεφαλό61

[6]

-., ι ι ι p ι ι σχαΛο αυ~:ο ~ο:; ειναι μ;:ροστα στο οpαΊ._ο, ~ου εχει ι Ε'' }Τ ι ι ι"' σχα)"αχια χαι χατεοαινεις. ).ι ατ.ο εχει χαι απο εοω ι

η-:αν αμμουοια.

.,..,

)

αι μα ,ισ~α εχει διτ. ,α ε~ισχευα-

ι p ι \ ι ~αu.ε με τον τ.ατεpα u.ου μ.ια οαοχα, στους L lεu.οναιι Ι \ \

ι ενα

οuς,

•Ι• χαιχι

του

το

)

λ' εγανε

}Τ ι « _).α ,ογεpο»,

ι μαυρο.

Και φώναξε ο [Ροχάτζας] , εγώ ήμουν τότε εc;ιτά I

ΟΊ._<:ω χpονων, ημουνα μανια με τ ο ροχανι . ηεει <φο-

t" ' λ

χανισε το ςυ 1

Ο», «το ροχανισα» .

pι». « -1εν

Λ'

εχω 1:0

εει «cpερε το σc;;υι

σφυpι, το σχε~αρνι εχω ».

)-εει. ι ι «π εp~α--:Ίjσε, γχp εμισ-:·r;χε, -: ο 1

'λ

, ,

' λλ

την χ ,ηματ αρι.α ενα cpυ

το

ο ω μη -

ι ) ι 'I ι ... ». « Κα) α» ε ει «χοψε α~ο

, ) ι ϊ:ως -:ο χο χα ο μεσα

)

χαμε χαι

Β ')

τω ρα μας στε νει ο γιατρος να τ.αμ.ε στο

Ο» .

ο εχοψε η μα να μου

ι -, ι 'J' ο ε~ ι ) ) ι ι yU/v,o. υνε χα VΧ αυ-:η, ·ω στεγνωσε χαι. μ 1

) ._ει ει

'C ι

«ςαπ

λ ωσε εχει το π ο'δι.». τ ο ξ απ ι ) ,ωσα το π ο'οι. '

ι{'

χαι ζεσ-z ο το εοα

)

ε εχει.

ι"

pωι, μεσημεpι., οραου α._-

λαζε το cpύ)Jω αυτό. Σε πέν--:ε μέρες έθρεψε το πόδι.

\ '

φ'

'38 μεχρι ' '5(\~. ~ου τεΛει.ωσε ~ ' , , το γιατι. πε-

Λπο -: ο

ερε

το σκεπάρνι». Κι ότ.ως του πήγαινα το σχε~άρνι

Οανε ο μα.σ-:pο- Γιώργης χαι τελείωσα μονάχος μια

αu-zό, το κουνούσα - είν?..ι σ-zενό το παντελόνι. Ό;:ως

'C '

(!I

-..

τοιες α~ ο μιχpος οχι ι ιγες. ι

ομως χαι η πρωτη. ι

'Ρ

χαι.

χαραοι.α

εοω

χαι

λος που πήγα ναύτ-r;ς. Και. μάλι.στα. είχα. χαι μι.α.

έκοψε χαι. το ϊ:όδι δώδεκα pαyές. Έχω κοψιές τέ-

τι. Ίj':αν

.,.

χαι.χι.α

1:0 γονατο μου χαι φοpουσα πα-

(3 I I σοαpνισα χαι. ~ηpα

ν-zε

σχαpωναμε

" )Ι Ι Ι οι.τ. \Ο pεοεp χαι -:ο εχοψε αυ-:ο και ~ου

, ονι με

οαρχα,

όλη την Κατοχ·ή. Λυτό ο Τζανεcής --:ο είχε yτιάξει, ' !. ~ , λ I , ~, , , ' ' α ) vw... οου εψα χι εγω εοω ατ.ο την αρχη μεχpι το -:ε -

-:ο χουνουσα μιχpος, το χουνουσα οεν ςερω πως, το

το γονατο

' )

υτΊj ·r;~:αν Ίj

p O),ιοεpΥ 1 , α.υτη μ ενα I

Ι'

εpμα.νο π ου παpα. τριχα να με I

μεγα. ςr,

σχοτωσει. J ωι.πον εχει cpτια.χνα.με ουο ~εραμ..α<:α του

J(α.ι υπεφεpα. πο v"ες μεpες :'ια-

, )ωυ α.πο, το Β ο' )ω μεγα' )._α, τετpαχοσιοι , , Σ πυpοπου το-

χα.ι.

') μο ,ις

)'ι

πηγαινα να

το

χανω

νοι

~ 'λλο. Ε" ' -:α cO ενα. χα ι οια.χοσιοι πενηντα το α οω ,

άνοιγε. Ο γιατρός έκοψε τα ράμματα, α.)J,ά το πόδι

ψ-:ιαχναμ..ε, πιο ε ω α.πο το

θεpατ.εύθηχε με --:ο αμ:πελόcpυΧJ ο. Είχαμε τ.άει στο

το χαφενειο.

χαλύbι, έξω στον Πύργο χαι ήταν μι.α. Σχοπελί-:ι.:τσα

τωpα .

εχειι

, ' ι ζ "'> ι ι χτω χρονων χαι τα.φια α για. να χοlv-ανε τα σοχοpα

ατ.ο

-την

ι "' ι Ορας n' θ- ηνα, οιχοοομ.ος ο αν

--:ης , χαι.

λέ ει. στη μη-:ερα μου «cι εχει το τ:οοι -:ου;». « Ι

εχοψε»

Ι~

ο'

}Τ

ρωον, στης / ημ.αρχιας

' '

Ε χει ει.χε χω ουpητf)pια, ι ) ' ~α χα -ασανε

).α\ οπως

ημ.ουν σχυcpτος εχει., ημ.ουν οεχαο -

αυτά γιατί τα. γεpοντάχι.α ίσα πέρα οεν μπορούσαν να

χάνουν τέτοια οοuλει.ά. Γεροντάκια ·~ταν. Και ο μαστpο-

' γης λεει ' F ' θα το χανει.ς». ' «_,συ « Ε"γω' μαΓ ιωp

στρο -

Ι ιωρyr, » για::ι. οεοαια ημοuνα χα ος -:εχJιτr;ς ,

' 1=

Ίι..,εpα τ-rι '

Ρ 'f!

λ'

~ λεια ' μου χι εχε ι' ϊ:Ου εστρωνα ' ' oou χατω χι e ι

την πέ•αξε χάτω υτ.ήpχε ένα σιδερένιο χαρ9ί , •ζαιο I

)

(:' Ι

αο ε -:ες χαι πιο χο Θ

ντpες αϊϊ.ο •ο οαχτu 1.0 για να xαpcpω οuν οι νομοι στα Ί:: ' )

ςυ ~.α.

'\ιf

ειχα παp ει. το τφιονι χαι τpαοουσα σοχοpο , ψαοουσα

, , μ.ε το τ.αιοι για να εχει εφαρμοn.

ο~τα , χαι. χτυπησε, γιατι ειχαν τ

~v.ια

I(:' I I αι εορισε χαι εχανε περα. ι

αι.ν ω εχεινη τη στιγμη οτι. πεpασε ενας

Ι"

εp-

, e , τ.ως εχοοα εχει

' ι ι ,... ι μ.ανος χαι. ετ.ιασε το γι.ατρο το 'ατα στοu μπαρμπα -

I ' κ αχουσα •α οηματα του σαν να σχουνταψε χατι. οι -

Γιάννη στου Χpυσ·ή •ο χpεοπωλεί.ο χαι με τη μα

Ρ'

'Ο

' l':-..οι -

χαίρα του 'ϊϊ.ε «ΧαπούΎ»- :Μάλιστα ο γι.ατρ6ς παρα

ι ι ι pο ε χονcαι παφνει Η) σχεπαρνια -ενα σχε -

) ύΘ·r,χε., ) έει.. χα ι λέρωσε χι 6λα ο άνΘρωπος. Οοο-

~ ~ ,r ' 'Ι Ι ταν Γ εpμανος. 'Cαω ψ ηΛα, μποτες. 1V1ϊt0-:ες.

'Η

•αω.

'λ

παρνι τοσο μεγα

t; / )

, ~

~ I

)

ο χαι 9αpου τοσο που πε ~.εχαει με-

γαΛα c,υ -ο..- τ.αφνει τη σχεπαpνια χαι

)

<..εει « χαμ. αν».

ντι.ατρος .

'Ε

« ... χι ο μπαpμπα- Γ ιαν-

:!. τσι μου ει.παν:

)

νι,ς ο γερος ο για'rpος τα

χεσε».

..\εν -~ξεpα τι είναι το «Χαμ. αν» χαι γελούσα . Με

Κι ήρθε λοιπόν εκείνη την wρα που εγw δούλευα

πιάνει απ6 εδw απάνω απ' το πουχάμ.ισο με σήκω

ένας α.ιJως Γερμαν6ς με τον φον Κwστα -Έλληνας,

σε , με ξέντυσε που λέει. ο ) 6γος. λfε τ.ιάνει λοιπόν

' ' ' Γ ' ) Σ χοπελ'-'Υjς αυ-:ος , ο οποι.ος ει.χε σ7·r, εpμανια πο -

ατ.ο

οω

χαι

μου

σηχωνει

-:η

σχεπαpνι.α,

«χαποιJτ»

Λα χpονια χαι τον ειχαν οι

ςο.

~ι

ερμανοι. οιερμηνεα εοω-

μου λέει. «~1α χριστι.ανέ μου, δεν ξέρω τι μου λες ,

χαι λεγόταν Κωνσταντίνος Επ ιcpανεί.ου. Είχε στη

" Ί:: ' ' 'ΕΙ οεν ςερω , •ι να σου ϊ:ω » χαι γε) ωυσα. ~ εγα μεσα

Γερμ.ανια εργοσ -:ασ ιο σιγαρετων

μου,

θ ες οpε χερατα να σου οωσω χαμια στο χεcpα'

"' '

χαι

•ον

Ι'\.ατοχη εo(JJ' χωρισμ.ενος ειχε χαι ouo τ

~ '

ςι.,ι

επιασε

\" ' παιοια,

τον

λι. Πετάει λοιπ6ν τη σχετ.αρνιά εχεί, δεν ξέρω τι.

Κωστή χαι. τον Γιάννη. Κι f,ρθε λο ιπόν ο Γερμαν6ς,

'Ρ

υ-

γύρεuε -;;ι έλεγε, μπαμ μπαμ του μ.παρμπα-Κwστα.

μάμαι τwρα τι είπε χαι μετά τα χρειάστηκα χαι

Π οι.ον πείραζε ο Γερμανός; Να, λέει, του μ.αστpο -

εγw . ΊΌ '43 αυ-+, η δου/ ειά . ι\ π6 το• ε Θα 'μουν τ. ε-

ι " ' Β rl'ριαντα9υιv Ι ' 'C Γ ιαννη •ο παιοι. « ρε ε ... » , με ηςεpε

' il

εeιpισε η μαιv,ον ε τ σι με μ ισος ειπ ε μια

θ αμενος. I

εταει

τη

σχετ.αpνι.α

χαι

)

' 'C

,εςr , ο εν

' )

μα ~.ι.στα

ο τ. ως

'\'\

ο μ.τ.αpμϊϊ.α- Κwστας ο Επι9ανείου, ήμαστε πολι.το 63

9υ uχχες ι

ησο•Jν

. 'Ηθ ε),ες ο' εν η' θ ε λ ες, ησουν χουρασμενος οεν "

}Τ

. ..

)

)._ι εγω

8 με

ω ιπ ον προτιμουσα να παω η

12 ·ή 12 με 4 ()άροιες, έξω τέσσερις ώρες για να. ι

μπορεσω να χοιμ.η

ω χαι χανα ουο ωρες να παω στη

στ ει, ~

για

)

αναπαu

ι)::

1 !. ι ι "C ' ux». Α)'Vl!.λ α9ου ε κανε αταςιες '7Ον ~ ι

uιω..,ανε χαι α.πο εοω.

' τον τον χεpατα, ασ , τον» ι

-ους έ6ριζε ο μπαpμπα-Κώστας. Και αυτός ο μπαp μπα- Κώστας πέθανε στο Πήλιο. Ούτε ξέρουμε πώς

δου) ειά μου το πρωί. Είχαμε ένα πεpιbpαχιόνιο εδώ

πε

χαι έγραφε Π.Π. πολιτοφύ)uχχας. Αυτό την περίοδο

άλλο ι , οι αντάρτες. Φει)γοντας οι Γερμανοί στείλανε

τι, ς Κατοχ+,ς ετί Γερμανών. Αυτός ο μπαρμπα-

χαι του ς τι,ρανε ομηρΟ'Jς ατ..ο εοω, τους πηρανε απα -

17).._ωστας

νω χαι τα κάνανε χάλια. Και δεν ()ρέθηχε ένας πα-

εσωσε ι

τη

)

χοπε ω

απο

)"'ι

φωτια, απο

χαφι , απο σφαyη, απο π ο Λα τ.pαγματα.

μα-

Η,...,

' θ

'θ ανε χαι απο -:ι τε' θ ανε. '}I ρ θ αν χαι -ον πηραν οι 1

r:-. ι

~Ι

LιΧtα ο ::;

πας, ενας χριστιανος εοω να χανει ενα πιατο σιταρα-

χάι,χε γιατί πιάσανε τον «l\1Ιιλιούνψ> εκεί. 'Ηταν

χι για. τον μπαpμπα- Κώστα. Τον πήραν όμηρο. Κι

ενας

εpμανοc;

χαι

ι γυpω

ειχε

" ι χαταοι.ωχτιχο

ενα

'θ λ χαι η ε ε

λ ι μι ι.ουνια,

χαι πη -

εχει ποιος

ιr;

α χοι.ταςει, χι απο τι

θ ι

ανατο πηγε.

ι εχατομμυρια.

\φού ·fιpθαν έτσι τα πράγματα, 'L.ι.9 - '50, πήγε ο

Ιωσ·ή9 λεγό~ανε χαι τον λέγανε Μιλιούνη γιατί έλε

χάθε κατεργάρης στον πάγκο του. Ό)uχ μ.αθεύ τηχαν

γε «μιλιούνι μιλιούνι» . Και ερχόταν σ-ο Γλυσ~έρ~ ,

αυτά. Μαθεύτηχαν όλα . Πτώματα είχε ()γάλει. εοώ

, εχει

γαινε

εδω απο χατω. χαι μας χαταγpαφε ο ωυς τους ναυ-

η θάλασσα! Έ6γαλε έναν στο Γλυστέpι που δουλεύ-

'Ρ ' I λ' πηγους , -:α χαpαοια που 9τιαχναμε, αυτο το μπ ι -

αμε χατω, μα

"ι

\ λλ '

fι

'38 , για να τους φτιαχναμ.ε. 1

σχο που σχαpωσαμε το

-..

' 1:::

. , ' " Σ ε .Λιγες μεpες -ον εοιω..,αν απο οω. _, ου ειπε δε ι

"'Ι

μέσω του μπαρμπα- Κώστα Επιφα.νείου , πες του μ.άI

ι;"f

ι ι Γ ..ιστα του χαναμε χαι φεpετpο. ερμαι

Είναι περατζάδα η Σχόπελος, από εδώ για να πας

Θεσσαλονίκη , Πε ιραιά, Πάτρα, Κρήτη , θα περάσει

νε χαι φuγανε απο εοω χαι ησυχασαμε. ι

' )

ν οι:; επpετ.ε να η ταν.

α οεν το φτιαc,αμε , φυγανε υσ-:εpα. ~χιαχτηχαf

ατ

"\' ι ) p ι }Τ ι ι ι -η ~χοτε ο το οατορι. :\..αt. -ο ~ε ο χοσμο c; ηταν

ανάστατος. Ναυάγια πολλά χαι Σχοπελίτες χαθή

στοpα «ο -ι αυτο ''Ό παιοι ειχε αρpωσ-ησει στο μ.ετω-

κανε χαι Γερμανοί χαθ·ήχανε. 'Ε()γα) ε έναν στο

πο, τρελάθηκε χαι τον φέρανε εδώ για να ξεχοupα.-

Γλuστέpι, άλλος ένας στο Γλυχονέpι . Αυτούς τους

' )'

φ υγαμε ' απο

ει.οα, για τους α vωυς οεν μ~ορω να πω.

' δ ες χω πηγαμε στα μ.αχαορια. 'Ρ τους cαρσα'ια 'Γ

τ ε τοια ουτ ε ειχα αναχατευ

ε ~ ουτε ειχα ρωτησει ου -

"'' I Ε I 7ε με ενοιεγερε να ρωττ;σω. ~ γω ειχα την οιχογε' '

νεια

μου. ο ~ατερας

μου αρρωσ-:ος ,

)

αοε 'ΨI

μου

χήρα, είχα οχτώ άτομα στο κεφάλι μου. Λυτά δεν :C ' I

'"εpω , ειναι. ασχε•α ατ:.ο μ.ενα γιατι. 1

εινω

τ..ραγμ..ατα

':'<.

που ου-:ε με ενδιεφεραν ου-: ε μ.ε ενοιαφεpουν.

' γω

επ ε ι τωpα ο χαπε-:ανιος οτι ο μ.αστορας χα-

Οε-:αι! Κατέ6τ;χα χά-ω να -:ους 6σr,Ο·f;σω αυτούνουc; να

πε

λεχησουμε

απανω

εγω

,ιγο

, ι

το

μ.αο ερι,

!:'' I

να

)

σημ.αοεψω

'....

να

το

pοχανισο υν,

'λλο για να εχουν μετα

' ' "' ' ' ,εχησω, π ε ρναει εναc; Σ χοπεΛιτης απο' δ ω, γερος χαι

οου λεια. Ε χει ι οι~ον μο ,ις ϊ;α-:ησα ετσι για να πε 1

)

cp ευγατος ατ:.ο αυτο -:ο χοσμο , ~αταει τ..ανω στο μα -

οερι ,

μ~αταρει το

~·

δ'

)

-:ο

γονατο.

« Α μ.

μα εpι χω αντι να ~ε ,εχΊjσω

λεχιαι

~ουΘενά δεν πήγα χαι μ.οu κάνανε φάχελο που έλεγε

μ.αυεpι

χα) ά πράγμα-: α για μένα! :λ-Ι ε ερώτησαν σ-: ο Α2:

χαημ.ένε απά στο γόνα το χ-:ύτ.:ησες; » «~Ιας xoprλ-

«Έλα εδώ εσύ. Τι, πού, πώς; Τον τάδε τόνε ξέρεις ; ».

οευεις γερο, οε με οΛεπεις οτι εyαγα το ποοαpι μου

«Τόνε ξέρω» και επειδή δεν τ.:~γα να -:ου 6άλω δύο

εγω;»

παταω

μια

πε

Ρ '""

' α~α

στο

' ι

Π ηγα ' στην Α ν"ιγονη Β αχpατσα, μια για·φιt t:

ζωνάρια σ-:η 6άρχα, πήγαινε και έγpαcpε ό ,--:ι ·f;θελε

να , μου εχανε εςι εy-:α pαμ.μα-:α χαι μοv πηρε ~οτε

αυτός. Γιατ( να σου περάσω τα ζωνάρια αcpιλοχερ-

στάρι αντί γ~α λεφτά. 'Η ταν Κατοχή '43 προς το

"' 'Ε·1 χω οιχογενεια. , δως;

'44. Τσόδωσα ένα οό_, Το πόδι r· ι ιου αντί • 1"τωu.α στάσι. \

να 7α μεγάλα --:α ϊ;α) ι.οχάpα6α χαι χά·η φτιάχνανε ~~

μ.αοεpια , αυ-:οι

, τωρα

εχε~

' το ριχνανε

στο

χουοε -

ντολόι. « Λντε bpε τ..ωδιά, εiμ.αι υπεύθυνος εγώ, θες ~

...,

Ε'

να γινει χαΛα εγινε χεφο-:ερα.

που πε) \εχουσα , πετσωνα ενα περαμα πανω απο χει -

με

lfl μουν μ.αστορας το"ε, ~εχνι-:ης χαλος ' )"Ί α v,α εχει

ιχα οεχα~εντε μερες

στο σπιτι αχ ινητος , που να πατησω.

' ' ' Ι/ ""-αι μ.ε πηρε ο τ.:ατερας μου ο μ.αχαρι-:τ;ς χαι μ.ε ι πηγε

σ'

ι αυτον 'Ρ

και μου εοα

τον

μπαρμπα - ' Ι ι χα ,αχη.

ζε ενα ι ' χοχχι'ΙΟ

επανω,

F~pχοταν '

ι δ ευε χιο -

με χοpοι

χαι να

λας. «Οα του 6άλουμε ) (γο χοχχινάοι» έ) εγε. χαι

κρατήσω έναν ή δύο;» «Όχι μαστρο-Τριαντάcpυ)J,ε,

μου έδωσε μια αλοιφή. «Σε τέσσερις μέρες Οα πας

' )\

να σας οιωςω να τ..ατε σε α vωυς μασ"οpους

~" λ'

χαι να ο

ι , ι ι ι ηcαν -:ο αν-:αρτιχο, τι χανανε οι αν-:αρτες, σε

αcού οουλεύουυ.ε » . ~ ουλεύαu.ε ~άνω στ·nι σκαλωσιά

να δουλέψεις» λέει. «Καλά , σε ':έσσεpις μέρες θα I

' )

πανω να οοuΛεψω ; » ....,ε τρεις μεpε::; τ:ηγα χαι οου ,ε-

I\'

I '(:

χανη, εγω ηςεpα τη οου11.εια πως να την χανω.

{' ' Ι ..

οα~~.αμε

τις

LI)

οασεις

μεσα,

ςυ Ι.CΙ.

αι

εy"Cα με"Cpα

μ.αχpο::;,

, e , , θ r ' λ Α υτα, για οασεις Ρ, , ενα χυοιχο 'CO χα ε φ ο. να πατη -

ψα. Για ϊ:ότε έθρεψε αυτό! Αυτός έχανε θαύματα.

Ίο σιτάρι 6έ6αια το 7ϊ.λήρωσε ο χατ.ετάνιος, δεν το ϊ:λήρωσα εγώ. Τώρα πόσο της έδωσε! Είχαμε μάρ-

σει η μηχανη απανω.

.)._ι ανοιcμ χαι τρυπα πισω για

να 6γει ο άξονας , το κολάρο ωJτό που λέμε.

αο-

' I I ' π 1\[ 11 εταI πηγα ναυτης εγω χι αυ-cο::; ο αναγιωτης

bατο. Είχα ένα σαχί χαι τα έ6αζα μέσα. Δισεχατομ

ήταν στο Καύσταθμο ημερομίσθιος εχεί , δούλευε με-

μι)pια, να τ:ληρώσουμε , να πάρουμε εμεί::;.

pοχαματο.

χα

τοτε ,

παφναμε

μαρχα

οισεχατομμuρια

Σ 'Ρ

το

Το '44-'45 φτιάζαμ.ε ένα μεγάλο πέραμα. Ίο ' χα-

"Ί"Ί

ηταν

rωτο::;

εφ"Cιαχνε Α)'

χαΛΛιτεχνη::;.

'Ι ' ον ειχαν I I οτι

μοντε Ι.CΙ..

vΙ.CΙ. αυ':ο I

' i": λ

η ταν

μονοφ ο

χι

}τ ' }τ ' Ο ε ενας ' ~ατοχη. ~αι ηρ χα-

' !C' ) σπω::; · υμαμαι τω p α τη aO'J ~.εια που εχανε, οεν ηταν

πετάν Ανάργυρος Θεοχάρης από την Κούλουρη χαι

δουλειά όπως η δουλειά αυτή η δικιά μου. Μπογια

το αγόρασε το χαpά6ι αυτό. Δεν ξέρω αν ζει. Και

τισμένο απέζω, είχε 6άλει ':α πανωχάpαbα, τα πα-

ι "' γ ι ι ι ρ' ) (' Ι ι ) pαπετα οεν ::;ερω πω::; "Cα ειχε οα ~.ει , με ουο τpια α

με σχαρωμενο ατ:ο την

ει;:ιεpε χαι εναν ονοματι I

)

η ':αν

αpχ~χε 1.ευστης

} /

.)._απασαχη λ

του

πο

εμιχου

αναγιωτη , που I

ναυτιχου

χαι

μ.πο ιJραχια

εχει

. ....1εν θ υμαμαι χαι χαλα' τωpα . Ω ::; "'

~ ~

λεμ6ουpγός , έι;:ι-cιαχνε 6άρχες. Μάλιστα αυ-cός ο υπα

σχαρ~ που το ειδα ετσι εγω ωpαιο ηταν .

ξιωματικός του ναυτικού ζήτησε από τον μαστρο-

ριπτωσει

I ΤΥ I ' ' f' ' ) ρ I Γ ιωpγη το ~ο,ανετη ενα τεχνιτη για να οα ~.ει τι::; οα -

«Βρε χαλώ::; τον Τpιαντάφυ)Jω». Με πήρε λοιπόν

Ι . σει::; για τη μηχανη

'l'ου J~.εει ι Jωιτ.ον ι ο 'Ι'ζανετης ι «πα1

αυτο

χαι μου ) ~.εει:

τον

αν

pωπο

τον

ν παση πε-

εχτιμουσαν

εχει.

(' ' Θ- υμασαι τι μου ειπε ο μα« 'Ε~Λα εοω. I

ρε τον Τρι.αντάγυ)Jω», εμένα δηλαδή . Λέει «αυτό το

::rτρο- Γιώργης χαι ο πατέρας σ-ου;». Ίω λέω <<χαλά

"' μαστρο- Γ ιωρyη θα μου ΡοαΛει I~ f' 7ϊ:αιδι οασεις για τε -

σου

τ pαχοσια πενηντα α ωγα μ.ηχανη;».

« Γ ια να σου τοI

ειπαν, αφου

'θ

εγω η

)

ε 1.α να περασω τη

μηχανη,

τι σε τ.ειpάζει εσένα; Αν έχανα σι;:ιάλμα , εγώ θα τα

) νε δινω , για να σου --εω παρε το μαστοpα , αυτος οα-

ζει μηχανές». Ά/Jω::; κανείς δεν ήξερε να fJ άλει μη-

ση περιπτώσει έλα εδώ τώρα . Δεν Οα δουλέψεις εδώ

οpω.

Α"'·)

/v1.α γιατι να χανω σφα Ι.fJ.α;». i1εει.: I

' )

« Ε~ ν παI

που φτιάχνουνε bάρχες, Θα έρΘεις να σου δώσω εγώ

ζε ο άνθρωπος . «Ό χι, αν δεν το γτιάξεις θα σε στεί

δουλειά». Και μου έδωσε μια δουλειά . Έχω ενΘύμιο

λω στα ναρχαλιε,τιχά στα χαράbια » . «Κοίταξε να

απο το πο

εμιχο ναυτιχο που το

χω χανει εγω , ει-

' ?':'

ναι 9όρμα μόνο , μοντέλο. }\)J α τα μάτια -:ου λ.α.γού ,

μπουν-α Λα.οιχα,

άλλα της χουχουbάγιας.

ναρκαλιευτικά να μ.ε στείλεις χ.αι στα υποbρύχια να

\ , , , ' fωτο το ε9τιαχνα τε ειοποιημενο και -:ο παφνα λ

ι!. "

«χοιταςε να οεις αγαπ-Ιί τε , και στα

Ι).

'Ρ

με στειΛεις χ.α ι. το χαραοι να χ.ανει. τουμπες, ουτε

μ.ε

απο

σκιάζει ού-ε με τρομάζει. ::\fά)J ον αν έχει πο/ ύ θά

πλωτάρχη και πάνω . Και του Σπυρομήλιου του εί

λασσα χαι bγαίνω επάνω , χαζεύω χ.αι μ' αρέσει η

χα γτ ιάξει κάμποσα και είχε χάνει δώρο στις αδελ

φο υρτο !Jνα ποτε

γές του , δεν ξέρω πού. Αυτά το '48.

πληρώσω για να την δω. Εγώ μέσα στη θάλασσα

νε

οι ανωτεροι

I\'

αι:;ιωματιχοι

'Ε ' ενας ' • ρ χεται το-ε

σαν

οιαχοσμητιχο ,

' αν Θ υ ποπ λοιαρχος

με

~, ουο γα -

«Εσύ έφτιαξες τα χαράbια μέσα;». «Ναι , εγώ» του

'Ρ

α χ.οπανισει το χα ραο ι .

υτο και να.

γεν Jήθηχα χ.αι θα μο!J πε ις εμένα; » .

λόνια, Πολίτη τον λέγανε, μόνιμος και μου λέει:

Δοιπον, τα εφεpε ο σατανας χαι αppωστησε το

παιδι του μαστpο-

ταuρου χαι πηγε στο νοσοχομειο

, « Ε υχαρι-

στον

που

ηταν

I I ,~ 'θ δα. Β pηχε την ευχαιρια χαι μου εοωσε μετα εση για

προ"ιcrτάμενος στο λεμ6ουργείο και Θα σου φτιάξω

τα ναρκαλιευτικά . Εγώ χαι άλλοι δυο ξυλουργοί εί

άλλα δύο ....ρία , δεν ξέρω πόσο Θα υπηρε-·~σω , Θα σου

μαστε στην κλάση μου. Ή ταν είκοσι έξι ξυλουργοί

' 1::

'Ρ

ειπα. « -α μου <p τ ιαςεις ενα χαραοι ;» στ ως.

Θ α pωτησεις τον μαστρο-

λέ

ει.

ταυpο ,

ι τ 'Ρ ~ ι ο πηγε εχει και εχανε χαμι.α οοομα π εφα ια.

γτιαχνω συνεχεια εσενα » . l ιε ει « χωρις να ρωτησω

χα ι ένας λεμbουργός , εγώ. Πάμε λοιπόν εκεί και μας

κανέναν Θα μου το φτιάξ εις ». «Και αν έρθει ο Φλό-

λέει ο οπλονόμος, Θρασύbουλο τον λέγανε, «bpε παι

Ν αυστα'Θ μου- και

διά για π,ού;». «Από το Ναύσταθμο ερχόμασ-ε , μα-

με δει; Ακόμα δεν μπήκα σ-ο Ναυτικό , Θα γάω και καμιά τριαντάρα;» Γιατί λέγανε ότι ο Φλόχας bάpα

«Καθ'ιστε να σας χανω ι ) ι Q τα πασαπορτια να πατε για τα ναρ χα ιευτ ιχα .

γε τριαντάρες. Δε λογάριαζε. Όσα γαλόνια είχε έ6α-

' χα θ ενας σ

χας

οεις » , -οτε του τα ειπα ει:;ω απο τα οοντια και εγω ,

ο ναυαρχος

χατ ω -αpχηγος

, στοροι ειμαστε, μαραγχοι » . 1

' ενα ι ' Ρ 'Ε ' θ ε χαχαραοι. 'νας μαpαγχ.οι ς σε χα

ράbι. Εμπάτε όσο να σας ετοιμάσω» . Του /...έω «bpε

θα σηκωθώ α.πό δω μέσα να 6γω έξω;» του λέω. Να

Θρασύbουλε έλα εδώ», αυτόν τον έχανα όπως ήθε

μην τα πολυλογούμε, έφαγα χαι εχεί που καθόμουν

λα , έλεγε , κατσάδιαζε, φώναζε Παναγίες Χριστούς,

σχεφτομουν

«θρασύ()ουλε πάψε» το'J έλεγα «σκάσε, πάψε καμιά

λά;». Ήθελα να πάω σε χαpάbια, να δω ' κόσμο, να

ς:ιορά». Δε μιλούσε. Όλο φώναζε. «Στο μαγειρείο ένα

περπατ-~σω τη θάλασσα. Ναι , -~θελα. να δω. Αλ:λά

' l ' η' οεν ~ θ α περα.σω ' « θ α περασω χαΛα χα-

λ θ α το οΟΛΕψε P 1~f ερμαριο εχει σπασει , ενα ντου απαχι ,

ουστυχως ομως δεν πηγα.

τε;» /...έει. «Εγώ οπλονόμε δεν ξέρω ατό ντουλάπια.

1Λεει !.

'Η

ρ ε ο οπ ονομος χα.ι

' « π ου θ α παμε ;» « Π αμε στο

«σηχω να παμε ».

' εισαι ' « Ε συ' τι , οεν

Σπυρομήλω». Μόλις είοα το Σπυρομήλιο χα ι χαθό-

μαραγκός;» «Εγώ είμαι για να φτιάχνω χιiίχια χαι

τα.νε στο γρας?ειο του εχει « εσυ εισαι ο Λεμοουργος;»

6άρχες». Έχανε το σταυρό · του χαι Ι...έει «εσένα θέ

/...έει. «Μάλιστα.» . ΑΧλά με έχοψε, με μούόιασε. Δεν

λαμε, περίμενε». Περίμενα στο θάλαμο , ήρθε μεση

θα πεpάσΟ'Jμε χαλά. Είχε ένα διαπεραστικό μάτι χι

μέρι. «Τι με θέλεις κύριε οπλονόμε χαι με κρατάς

αν σου

'Γ

!. '

α παιοια ειναι για ντοuι..α.πια».

~ι

εοω,

ομηρος

ειμαι ;

εν μ

, αφηνεις να παω σ , ενα ι

'λ

pιp

εγε «εισαι οεοαιος γι Ι

πε να χρινεις

εσυ τις

}

α.υτ ο ;» απο χει επρε -

οεχαπεντε μερες

τις ειχοσι.

χαρά6ι , να αρμυστώ λίγο, να bpέξω τα μούτρα μου

Λέει: «Χθες ήσουν στον Ναύσταθμο, στο τάδε μέ

με λίγο αλμύρα»; «Όχι, εσύ θα ς:ιτιάξεις χα.ίχι. Ο

ρος. Ξέρω γιατί ·~ρθες» . .:\ιfέσα στο Ναύσταθμο ,

χύρως Σπυρομ·rj) ως έχει μια μηχανούλα. Φτιάξε εσύ

μπαινοντας

' ί --

/3 ' i

στο

ι εμ.ο ο υργει ο

~ !":

οεςια

η ταν

ενα

χρις

μεσα».

χραφτ από μαόνι φτιαγμένο χαι λουστραρισμένο·

«Εντάξει θα το φ-ιάξω». «Περίμενε, μη φύγεις»

απέξω το λούστρο ήταν τζάμι. 'Η ταν τέτοιος ο ντού -

ε' λεγε.

χος

μια

οαρχουΛα

να

χανει

χαμια

οοΛτα

εοω

« π ου να παω;» « π ερψ.ενε». « π εριμενω » . 1

' ' I ' π ηγε μεσημεpι. Β' Λεπω χαι εγω χαι ε' ρχετ αι ενας με ι

ασπρο

σαχαχι,

χαμ.α.ροτος

η τανε,

υπαι.,ιωματιχος ,

που

π ηγα.ινα.με

χοντα

χαι

~'λ '

επα.με

τα

μουτρα

μας. Λέει: «Αριστερά ε ίναι η b ενζινάχατος τοu ναυ -

αρχοu

του

Κ '

ωνστα .

ρασινη απο χα.τω χαι ασπρη

δεν ξέρω. Και μου έφερε ένα πιάτο φα"ί" χαι ένα χα

από πάνω. Σαν αυτή θέλω. Θα την ς:ιτιάξεις;». «θα

νταϊ9ι. «Φάε συνάδελφε» λέει. «θα φάω αλλά πότε

την φτιάξω». Απέξω ήτα.ν ένας αγγελως:ιόpος χαι 69

λος σα ~.π ιγχτης, που ο πατεpας ':Ου χαι αu':ος ει-

χα

)

χαν γελάδια χαι μουλάρια εδώ στη Σκόπελο, πα -

τριω':Ίjζ

μου χαι. αυ-::ος.

Β γαινοντας

)

ωιπον

'L ει.:;ω

μου

)

ι \ ι ι ι ι χο ~.η -1 0 χιμων χαι απο εχει πηpα

απολυτήριο . Από το 1948 ως το 1950, τριάντα τέσι μηνες

σερις

μα ζ'ι

υπηρετησα

με

Σ τ.υρομη' λ ιο

τον

' αυ':ος: ' « :-..αI .α, ' ο Στ.uρομ:r,ι ,... ι.ος μ.οu I-εει, ' χυpιε ' ) εει

εχτ ος ουο τρεις μ.ηνες σ-:ον

οπλονόμε χα/-.i..στε τον Τριαντά9υ/Jο, θα ς?άει, Οα πιει.

\'" αuσταΟμο. Τ ο 19 5 1 μας απ ο/ •)σανε, γιατί αργού

6άρδιες . τέτοια, καθόλου αγγαρεία». .J1ε χαιρέτισε, ' φυγαμε.

σαμε τό-:-ε ν' απολuθούμ.ε .

Ι7

Και μ.ου λέει ο Σπuρομήλιος «αρκεί να γίνει. ~εν

Π '

opo χαι χανα μ·r,να σ•ο

Μετά που απολuθηχα , μου έχανε πρόταση ο Σπυι)

ρομη ~.ιος

)

να μ.εινω στο π ο ~.εμιχο ναυτιχο ως ναυτ.η -

μ.ε νοιάζει. πόσο καιρό Οα χάνει.ς. Για ν' απ ο) υΟείς 1'ε') ος παντων εγω εχεις αχομα ouo τpια χρονια.».

γός, ως τεχνι.χός στο \'"αύσταθμο . «Όχι, ευχαρι -

Τl]ν έφτιαξα για ':pεις μ:ήνες. Την ρίξαμε στη θάλασ-

' τα παντα. ' "\ ιf ' σα, f''λ οα αμε μηχανες, ~v'Ηα μηχανη' ειχε

χωρίς δέντρο χαι. έλεγα Παναγιά μου , χι ήΟελα να

ι..,

"' '

:\ο

οχ'"'"αχ.υΛινδρη ογοονταπενταρα, ετ.ιανε τρια'ιτα τεσ-

, I ...ε' ω. Γ ια-:ι' οταν ' ' ,- ' θ '~ ' ϊ.ηγα στ ο 1' αυστα μο ει.οα ενα

στ ω»

ι ι ι ' ) οουνο επανω αϊ.ο το χε9α ,ι μου χαι το

' f') ι ο ~.επα ε-:σι

φι)γω. «Όχι δεν θέλω». «Κάτσε χαι εγώ ... » «Όχι '

)

σερα τριαντα πεν-:ε μι'λ ια την ωρα χαι τΎjν ονομασε

Θ α παω γιατι εχει ο τ.α-:ερας μου χατι παραγγε ~.ιες

«Ουτοπία». 'ΓΊjν ρίξαμε σ-:·r, θάλασσα, έ6α) ε μτ.ρος .

εχεi να 9τιάξοuμε». «Φύγε» . A/Jd μου οiνει ένα

, μπηχε ο

γραμμα

') , , , πυpofl:tj ~.ι.ος μεσα με '"'"Ο μ·r,χανι.χ.ο , ενας

Κίμων Λογοθέτης ήταν αυτός, αρχικελευστής. ΊΌν

ο ουσε

Σ πυρομη') ,ι ος

Α υτος '

χαι

ΠΎjγα

σε

χαποιον

V γ ι ι'..ιυτω;ια

ϊ.ΟU

ηταν

αξιωματικός απόστρα-:ος του Π ολεμικού Ν αυτιχ.ού

ετρωγε

χαι ..1 ιοιχ.η -:ής στον ΟΛΠ. Με στέλνει εχεί. Ι lήγα

I? ~~ " ' ' ο')...α τα ορι.σι.δια αν δεν ετ.αφνε η μηχα'ιη' μπροστα.

λοιτ.όν επάνω. «Όπο-cε Θέλεις να έρθεις να δουλέψει.ς

Έ6α/ ε μτ.ρος, σ·rιχώθ·r,χε r, 6ενζινάχα-:ος επάνω ,

στον 0.\ll». Όμως ού-ε εχεi fιΟεlα εγώ. ΊΙρθα σ-cη

1' ο οpαου Ρ ' ~ ) ογηχε ε..,ω. ...εει: « ..... υγχαρη -: ηρια, εσu που 'C ' Ε ' το7ε ' περιμε ' την ε<:-?τιαc;ες, εσυ, Θ - α την χινεις». 'γω

Σχόπε/ ο .

σιJμπα

' ):

αυτον.

'f I

να να παpω αποσπαση να παω στα χαραοια. ~υγα-

με, τ.ηγαμε στη

ΊΌ '5 1 που ήρΟα στη Σκόπελο, πήρα μ.ι.α 6άρχα

με έναν ά/Jων, τον Τζανετή, γιατί δεν υπήρχαν μα-

Ο : I γιο; JJ-r;γίνο; .

στοροι, σχορπισανε· χοψανε χαπως οι οου Α

φτιαχνανε.

υτη

Ρ I

τη

οαρχα

την

εφτια α

ειες χαι οε I

εγω

γιατι

αρρώστησε ο μαστρο- Γιώpyης ο Τζανετής ο μαχαI

s:"

ριτης

απο

Ε'

υοpωπιχια.

ιχε

γινει

χοι

ια

του

ενα

Δουλεύαμε μαζί πά:ρα

ποΧλά: χρόνια. Έπαφνε πολλές δουλειές, δουλεύαμε

'Ο λ I ) 1 I (' 1' I I ους μας εχτιμουσε α v\α οεν ι:;ερω, σε μενα

ο \Οι. Ι~

εοειχνε

μια

ετσι

ιοιαι-rερη

γιατι

οταν

τε

ειωνα

το

πράγμα ... πήγαινα στο σπίτι του χαι δεν μπορούσα

χα1Χ.ι που φτ ιάχναμε , εpχό-rαν και μου έδινε δύο bδο-

να τον f))έπω.

μαοιατιχ.α οωpο , τpια οοομαοιατιχα οωρο.

σ-ρο -

ίε έ6λεπε και έκλαιγε. «Άντε μα-

' )' Ι?' Θ ' χα ι..α παει η οαρκα. -α σε οω , γιατι Γ ιωpyη I

i."

~ 1

~ ι

τ ριανταφυ v ε , σου ανηχουν αυτα». I

)''

« I

ιατι

Υ- ' )

Π ι

αρ

-α

' )

οου

ευα

έχω μια εϊ:εiγουσα δου) ειά:». Για να φύγω. Τον) υ-

και εγω το τε που ημουν νεοι:; , ετιανα το ς υ

, 'Ελ I? Γ πομουν. εγα μεσα μου , οpε μαστρο ιωρyη πως

'πιανε θέρμη το ξύλο. :VΙά:) ισ-rα μου έδωσε ε6οομ·rι-

) ι χε την χοι \ια γεμα-

Ε'

ησουν χαι πως χαταντησες .

ντα αυτος.

ο χα ι το

~ ~ι ~ ι ι « Θ- α σου οωσω οεχα οpαχμες πεpισσοτε1

τη. Πέθανε ο μαστρο- Γιώργης και τη 6ά:pχα την

pο απ' τους ά:Νωυς γιατί σου αξίζει. Στρίμωγνέ

τελείωσα μονάχος όπως μονάχος την άρχισα και με -

'λ I I τους» μου ε εγε «μην τους αφηνεις, στριμωγνε τους

pοχαματο πηpα εντεχα οραχμες, οταν το μεροχαματο

t' Ι

εοω

στον

ταρσανα )

'θ

τοτ ε που απ ο ω

ηταν

τριαν-α

η χα απ ο το ναυ τ ιχο.

ναμε σαραν-α, πιο

ξ I

πεντε

οpαχμες

/\"~

μετα ηταν ε ηντα οραχμες

θα γίνω ; Όπως είμαι εγώ άνθρωπος είσαι χαι εσύ. Ι

Χ ερια εχω και εγω ,

που

εγω , π ι..α.τες χαι εσυ.

)

χεpια

και

εσυ.

\ατες

εχω

Το '52 έμενα στου Ζωγpά:φου. Εκεί παν-ρευτ~

~ 'θ ..... χια ο η μανα του, χι ο πα -

χαμ.ε χιό)ας , στον Άγιο Θερά:τοντα . 1\Ι;:ροστά: στον

Σ χ οπελιτης. ' Α'' I I I -rερας του ·fi τ α J Ν\CΧ η ταν αρχιμαστο-

I I " ) I I Π ' Ά) ιμο τοτε επιτρεποταν χαι οου ευαμ.ε εχει. ηγαι-

πηγος

αυτος.

pας

να ροκανίζουν». Ε , τι να στριμώξω; Ανθpωποφά:γος

1 στερα πα φ-

π+,γα να οουλέψω με τον Τζου6ελέχη. Καλός ναυI

πο -η

και

ο πατερας θ

- ου·

..... χια' θ ο ειχε ταρσανα. I

στη

Α υτος ηρ ε , τον επηρε μια I

τεχνίτης, χαλός άνθρωπος .

('I

εια του χαι επειοη οεν

να στη Β ούλα , στη Βουλιαγμένη , στη Γλυφάδα , μ.έχρι τις

Ιf? Ι Ι J ' φ) εοες -που ηταν σ κοπια. πιο πεpα απ

τη

είχε παιδιά: τον υιοθέτησε. Και μεγάλωσε ο μαστpο

Γλυφάδα-, πήγα και έφτιαξα για επισκευή του

::vt:ανόλης και έγινε και αρχιμάστορας εδώ. Καλός

Χρηστέα -ενός καθηγητή της ιατρικής- το χα"ίΧ.ι.

Σ υνεχισα εχει αΝ,α οεν ειχε χαι I

' '

για':ι η-:αν I

ηταν

"'),")

χα οι

' χ -: υτ..οuσαν

"')_"')_

"Cεχνιτες, ι

εμ.ενα.

αιv,α

οι

π εφαιωτες

')I

χαι χατι α v\Οι

σεν

ειχαν 1

επαφνα

~ οποιοι σεν

ταν στην Αθ·ήνα να ψωνίσει χαι σμίγαμε εχεί. Είχε

μια ταbέρνα που πηγαίνανε Σχοπελίτες χαι Α νδριώ

uου

οουΛεια -ι-

ενα

τός ο Τζουbελέχης ο μακαρίτης. Αυτός λοιπόν ερχό

εγω

εια,

'τοση

χαιχι

χαι ~~

σεχα

~~ ι ι ι '' και ιΑΠ \IJ. ·r,ταν ενα αρτοποr.ειο χαι οιτ:

οοα~ιu.έc. εσ~ά δοαχυ.έ--. ~ ι..,~ .. αυτόr~ 70 ~ι-υποvσε ι... ~ ~,~ t

-:-ες. «70U ~ιγά) α», στην τ-λσ.:-εία .:\Ιοναστηpαχί.ου

..,

Jα ο ορομος , που ι

J,εω της γυναιχας μου «αν--;ε παμε για 70

bγαί.νει για τη }Ιη7ροπόλεως , στα τσαρουχάδικα.

λ 'Ε I ' σπιτ ι μας για τη -...χοπε ο. ~χουμε τα χτηματα μας

Πηγαίναμε όλοι οι Σχοπελίτες εκεί σ-ου Σι γάλα χα ι

εδώ , θα ρημάξων όλα αυτά. Να πάμε να 'τα χαλ

-τ

λιεpyήσουμ.ε, να τα δουλέψουμε» . Και ·ι)ρθαμε εδώ.

ι·γ•

1 στερα

) ..,

τ. ο υ

'θ χα ε

τ.ηγαμε

t \ τ. ο το-. ε ο εν ε φυγα. '

"'Ι ονο I

τρε ις

l" •l με της η ι.νας ~ο ποοαρι "I

μηνες,

χειμ.ωνα

) Ι χα \Οχαφι,

σ':ο ΠΙΚΠΑ. Και τ ι χάναμε;

, αχουμπουσαμε. ' Ε ' ' ~ γω π ερνο ιJσα α-:το τη σου \ε ια το I

)

Ρ)

opαou οταν ·r,μουν μοναχος χαι εο ,επα χανε ναν

χο-

') ου, να μα-

ι ι ) ι ι Σ τ.ε ) ιτη εχει χαι .zγαμε ~α νεα της χοπε

θ αινουμε.

'Ο

ταν

ηταν η

γυναιχα

μου

εχει

και τpωγαμε στο οωμ.ατιο που μεναμ.ε.

.,.

εκανε

φα ι

χει εp χοταν

Οριστικά στη ι:.,.,Χόπελο Ύ]pθαμε το '55 που δού

πολλές φορές ο μακαρίτης ο μαστpο- Μανόλης χαι

λε'Jα εδώ. Φτιάξαμε μια ανεμότρατα του Ερμόλαου

μου έλεγε : «Βρε μα.στρο-Τριαντά9υλλε , bpε θέλεις

ανοιc;ε 70 χε9α-

με-άνοια να σου χάνω ; Έ/\IJ. bpε στη Σχότ:ε) ο. Πό-

λι. Και με-ά μεγάλωνε η ~ίνα χαι το ποδάρι •ης

ι ι ~ι ' λ' θ 'ι c;o μ.εpοχα.μ.α':ο παφνεις εδω, το οιπ ο α σου οωσω

9αινό ταν ότι έχει πρόt;λημα. Έχω περάσει πολλά ,

εγώ». «Καλά μαστρο - Μανόλη, τώρα δεν μπορώ έχω

χαι εχει μου

στεναχωριες

=" J

πεσε -ο μ.αδερι χαι μ

χαι μπουριν ια

χαταχε ς?αλα, εχω χανει

' '

"''C τω Θ I θ ιος χαι εχω χαι αρpυ θ μιες χαι δοc;α - εω εψ.αι op ,

' ~"),

-.ην τ:εριουσια μου χαι οεν μας 7α ς?αγανε α/v\Οι. ' )

':ε ασφα

Ο '

υ-

μην

εχει ι

I θα ε οω I Α τ:οι το '5h;_ι- ·;) 6 χαι μεταI ηρ χαι εγχατα-

σω αυτες χαι δεν εχω σου ,εια., παραχα \IJ. χαι εσυ να ~

)

' )

J εια εοω να ερ ω χαι εγω στο σ-τ.ι7ι. ι

σου

\"'ι

r ιατι χα ι σε ςε JO στ. ι -ι μ.ενω με νοιχια».

εια ου - ε ':ιπο7α.

' θ ηχα τ. λεον ' στα στη

υποχρεώσεις. Έχω bάpχες που φτιάχνω. Αν τελειώ -

' ' η' θ εI ,ε χι αυ -

Σ χοπεΛο ~ . Ι.., ιατι μ.

'ι': '

μενα δεν

μου άρεσε να χάτc;ω στην ΑΘ·ήνα. ΊΙρθα λοιπόν εδώ χα ι

' ""

εγχαταστα' Θ · η χα στη Σ χοπεΛο απ οI τοI τ ε.

.λΙετά αγού μας οιώχνανε οι αρχές, ο τουρισμός , 1

χαν ο uμε;

Ζ'

"' γω πηγαινα χαι σ<ην

~ /λ ευα Α πο το bb, παντοτε ο ,α τα χαιχια που υοu

Α)

,οννησο χι εχανα

χα Jένα χciίχι. Αλ) ά δεν πpόb) εψα εχεί που πουλούλλα οιχοπευα στη ,

σαν πο

θ ')

α ,ασσα να παρω ενα χτη -

με τον

·--

•/•

/? λ ' I ! Ι τζουο ε εχη ~α πετσωνα ο ,α μοναχος. """' ενα I

τ.ε ραμα π.ου 9τιαχναμ.ε. εχατον τι.ενηντα ~oνouc, , οο ι?

/ζ

,ιωτιχο, ει χα δυο οοη ους χαι ροχανι ανε , χανανε ... I

)

'- '

μα πενηντα χι ιαδες να εχα ια ενα 1.αpσανα εχει.

εγώ πε) εκούσα, σημάδευα χαι χάp9ωνα. Ο ι άλλοι

Α)~ά χαι πάλι καλύτερα που δεν το π~ρα εχεί γιατί

δουλεύανε επάνω. Ήρθε λοιπόν το μεσημέρι. Εγώ

τ.οιος μπορεί να δουλέψει τώρα: Αγού μας έριξε λοι-

απ

)

' τ~ι οου " λειαι εμτι.αινα ι ι σ-:ο στι.ι1.ι 01.αν τηγαινα , ~ε1

ω, να κρατη -

λειωσανε τι.αει το μεσημεpι, π.ηγαινα στη δου ,εια στο

θώ ολόχρονα σ'<ην Αλόνντ1 σο. Γιατί χαλά να σου λέ-

ναυπηγείο να τ.άω να γάω. να 9άμε γιατί -:ότε όοu -

\:'

π.ον ο τοuρισμος οεν μποpουσα να στα

,) I

'λ

ει ο α νως «ε 'α να φτιαc;ει ς ενα οαpχαχι , ε I

επισχευη ,

για

μια

μηχανψ> , ποσο

α για μια

α ειναι αυτη η

δοu) ειά: Θα είναι ένας μήνας δουλειά. δύο μήνες δουΙ Ι ' )I Ι~ Ι I

) ,εια ,

τρ εις , τεσσερις η α vωι εc;ι μηνες;

\:'

'Ι' α π.αιοιαI μας οεν " I ' λα χαι αυταI στερr, θηχανε το γα ι

γιατι χαι οταν οεν ειχαμε , ειχα ενα μαχαpιτη π.ανΙ. ο'

)

"ευαμε χαι π.pωι χαι απογεuμα.

)

ιαναμ.ε το πρωι το

χαλοχαίpι στις 6.30 η ώρα χαι σχολούσαμε στις 12, I 9 I ) Ρ I" τι.ιαναμ.ε στις

_ η ωρα χαι σχο ωυσαμ.ε το οpαου χαι I

7, 8, 7.30. Ώρες ποΛλές. Τώρα bγ-~χαν τα οχτάωι p ι ,...., '5; ρα, τωρα ογ-r;χα ι οι ασφ αΛειες. """'"η

ς'\

)

oou ε ι.α φοροu -

σαμ.ε γλίτσι.χο παντελόνι γιατί γονατίζαμε, λάδια , το 'ζ ,.. ! α' )I ν ο, σ•αχ-τ, , σχοuπι αμε χαι τα χερια μας

πω ,η χαι πηγαινε η γυναιχα μου χαι επαφνε για τ~

παιδιά. Σ' ωJτόν τον άνθρωπο τ.ου bέbαια με χρα-

πάνω , δεν ήταν τα παντελόνια για να τα t;άλε ις να

Ί""'

)

τουσε, χαποτε οεν ειχαμε οου ,εια χαι ειχα πεντε χι-

' 1:' ) ,ιαοες

χο ,εος.

Jει να I

)

'ε ια.

μΊjν ε χεις ο

οτε επαφνα εγω μεpοχαματο εχατο, ι

εχατον ειχοσι οραχμες.

έχει πολλές τρύπες να bουλωθο•.Jνε , δεν είναι μια .

Δ ημαρχοι μας εοιωχναν απ ο τΊj οου εια μας, τι να

οι

ι~

\:'

οου I

)

μα εχε ις οιχογενεια τυχαι I

εια , '<uχαινει να εχεις I

ιχογενε ια αμα εχεις , το σπ.ιτι

χαι

oouΙ

ειναι ανοιχτο,

να

\:'1

εις εοω να τι.ας στο σπι.τι να φας.

που

ναι

)

αι οι γ•Jναιχες

\:'

'ι.γο περηφανες για τους ανοpες τους, να η

γυναίκα μου έλεγε «να t;άλει.ς το παντε) όνι. -:ο πλu! '0') I ~ I μενο να

pχεσαι , δεν

ε 'ω να εpχεσαι. ετσι». Lιαμ.ατι.

εχω χανεναν αναγχη, απ.

....

τη οουΛεια ερχομαι .

Ε'

; ιχα

I I ει να α' )J,ο παντε λ'ον ι ~Λο ιπον χαι το φορουa-α .

:\..α ι την

} /

' )

ωρα που -r μουν σχυμμενος , στο τε ως Υ ταν που μοI

""\

I""\

•! •

I'(

)

Τ οτε ' I π ,ηρωσα

χα) ,α» . I

I ' για το πραγμα αυτο .

το

I γιατ ρο

δ ιJομισι I ' " χι) ,ιαοεc;

'Ε να γιατρο εοω '1'' Β)ωχαχη, που

~ ι

λις ειχα χΛεισε ι οΛο το χαα.ι απεςω πετa-ωμενο, μο-

η~αν απο το

λις έσκυψα χαι έ6γαλα το παντελόνι για να 6ά.λω το

Σχοπελί.':ισσα . Καλός γιατρός, μαιευτήρας α)~ά. χα ι

' )Jω , με το α

παθολόγος χαλοc;. Και σπασίματα χαι κοψίματα,

ετσι που χ.ανω, μι

)

απο τη

'λ

ησε ενας απο πανω

ι ι ι ' )ι υψος απο μενα α v1.α

σχα ,ωσια, σε

ι με -

υο

I αυτοc;

τα

pιχερι αυτος χαι ειχε παντρευτει εοω

' ) μπα 'ωνε.

')), 1.0ς εναc; πραχτι-

'Η ταν χαι α

τpα χαι 9ευγει ενα μαcιερι παχος εφτα ποντους, φαρ -

κός . Εχ είνοc; έχανε θαύματα ο μπαpμπα-Μιχά.λης ο

οους χαμιά. τριανταριά. ποντουc; χαι μά.χρουc; όσο με

Καλογερά.χηc; .

t" f

Οι σκοπελίτικοι ταρσανάδες χά.νανε χαρά.6ια για

π εν τε με τρ α. Λυτο το μαοερι -εοω τα πευχια τα ρε ,

τ ινευανε ,

τα

)

πε ,εχουσαν

χαι

' ζ

ογα ανε

τη

ρετσινη- ,

αυτό λοιπόν οπωc; τους τ ' αφήσαμε χαι το σχίσανε Ι

μεγάλες γραμμές εμπορίου . Ταρσανάδες είχαμε εδώ

απεναντι απο τον

Ρ'" 'C' Γ ιαχειI οοιο προς τον μπαςε του

π ερα εχει που ει ναι ο μεγα ο ς, ο χαινου -

/λ

οι πριοναδεc; αυτοι, η πε εχια που ειχε ηταν σαν μα-

μη τρεις.

χαίρι . Ευτυχώς που +ιμουν σχuμμένος. Μου ·ήρθε η

pιoc;,

ρίζα από το ξύλο αυτό , όρθια χαι με χό6ει , οχτώ

ρά.6ια ο μπαρμπα- Σταύρος [ΚουγιοιJμ.τζής]. Αυτός

ράμματα . Ευτυχι~ς που δεν ·ήμουν οpθιος · αν ·ήμουν

οσο

οpθιοc; θα μου έχοbε το χεφά.λι.

φτιάξει. Είχε φτιά.ζει πο)J,ά. χαρά.6ια χαι στο Γλυ -

Αυτό έγινε το '55. Ούτε ασφάλεια είχα ούτε τίκ αχως I

ποτα. I

χαχου .

'\'

τοτε , τιπο τ α οεν υπηρχε.

ιατι

οεν

'Ε

ι?

υπηρχε I

Ρ I

μποι

του

οιχισμος,

' )

ε ,ειπε ,

εχει φτιαχνανε

'Ρ

τοσο

'λ

μεγα

μεγα VJ.

α χα -

χαpαοια

ειχε

στερι χατω.

'λ ασφα εια

χοοεc; το ποοι, σχοτωνοΡ

ο νεος

Υ π·ήρχε ο ταρσανάς του μπαρμπα- Σπύρου του Τζανετή με τον οποίον είχα δουλέψει πολλές φορές /

Ρ ' "'

σουν στον τ αρσανα, επεφτε ενα οουοο χαι σχοτωνο -

μα ζ ι , εχει που ειναι του

' θ αινεc; σουν , πε

'ία έφαγε η θάλασσα τώρα, δεν υπάρχει ταρσανάς

.Δ . εν ειχε τιποτα. I

Βοήθησε χαι ο αρχιμάστορας ο Τζου6ελέχης χαι μο ι.;

ειπε

«αντε

μαστρο-

pιανταφυ

' 1.ε, θ α σε χανω

))

l\if

οοιου

το εpγαστηρι.

υτα

εχ.ει . .r ονο μια μ.αυpη μουρια υπαρχει εχει η οποια '

ηταν στον ταpσανα.

ερνω χαμια φοpα χαι

)

'εω, πα-

ει ο χα:r;μ.ένος ο ταpσα'ιάς, η μουριά έμεινε. Π~γαί-

θ '

ναμε το μ.εσημεpι χαι χα ομαστε απο χα-: ω να 9αμ.ε Ι

η τρωγα μ.ε χαι χανενα

μουpο ,

-. , 1 σαμασyυpα οιαχοσιοι τονοι , Υjτανε μεγα 1\Ο πραγμ.α. I

που η-:αν μαυρο και

r·,

' '

I ")

., '

θος που ·fι-αν Αpχιμανδρί-ης , ιερομόναχος, στη Χαλ-

' ' γεννη θ ει' 'ί'Οτε ' χαι λεγανε ' ' σ•ι-' χα χ.αι δ εν ειχα χ.ατι. 'ο χ.αpαοι. 'Ρ -του Γ ι.ωργαρα ' ει.ναι ' ς?Οοος 'Ρ χους « '1 και τρο -

' ενα ' μ.οναστηρι ' εχει' σ-ην IJ αναγια ' χαι μετα'

μαpα» , επειυη ηταν μεγαιω χι. οταν πηγαινε μπpο-

'ζ

μαυρι αμε.

Π αιοαχι "' e'e ' οεοαια χ.αι εγω.

τον μπαρ μπα -

χι'δα, σ

Ι' ). ατοχη'

,_. -ην

' ' ε ο γιος του ο χ ρυσαν' Σ πυρο τον πηρ

Ο μ.ασ-:pο-Γιώργης Τζανετής είχε ταρσανά από

J:: 'ι

το περιπτεpο , ηταν γεματο ~υΛα.

, ..,ΛΟΙ.ΠΟΊ , για

υτος

τη μεγέθυνση εμένα 9ώναζε χ.αι πηγαίναμε. ~lέτρα' αυτος

γε

' εγω

χ.αι

Ί? ζ εοα α

-cις

'ι μεγαι ες

' αποσ-ασει.ς ,

γιατί 6έ6αια τα ήξερα από -τον πα-τέρα μου χα/..ά , τ' 1 }}

α1v α τα παιοι.α οεν ς εpανε.

'39.

Ι Ι ~ Ε ιχαμε ταρσανα ευω στα χ.αφενεια απο το I

' μεχρ ι το

'λλον ει ιωpγαpα εγω ημ.ουν ΠΟΛΙJ μιχρος , μα

~ I

στα νομι.ζες

, ι ι ~~ ι ι ι ι εοω που ειναι τα τα..,ι μεχpι. πιο χ.α-cω, εχει που ειναι

'5,_.-;ο υ

~' ο γεpος I ηp θ ε εοω χα ι πε' Οανε.

,_ 9 . Ε ιχαμε ' "' ' που ..,Λεει ' « 'Γ ο ουι.,ερι 'I ' ~.:.... χαι εοω ο

'").

' θ α σε πα-ησει ' ' 'Γ ο α'λO'n να σε .., 1 ιωσει.

λο του Καλντή ήταν πιο γλυχό χαι λέγανε <<'fo χα'f!

ΙΤ

ραοι. του του

}

\..αΙντη

ειναι νυς?η χ.αμαρωτη, το

ιp

χ.αpαοι

' ει'ναι φοοος 'Ρ ' κα ι. οτα'ι Ι-, ι.ωργαρα χ.αι τρομ.αpα».

ρίξανε την τρεχαντήpα του Τσαμασc;>ίιpα στ·r; Οάλασσα,

εχ.ανε

ενα

,..,

σφα ιψ.α

μπαρμπα-,_.-:αυ pης,

, - εος

Ρ ' ζα πλωρα· ' ' απο' χ.α'7ω ' τα οα αυτο ' ,.., ' .,..,.., Ί" .., ' λ' ει ναι σχα ι ες χα ι. ει ναι. ςυ1 ι να . α1 ει.c;>ουμε ιϊ: ο ς , 'Ρ "\ σχωpεστον, εοαΛε 1

..,Λαpοι. ~'' , οτιοηποτε "'' ' Ο εται επανω. ' 'Ε χ.αι αυτο' χα 'τσι., 'θ χα ε\αι

ι επανω

χαι

"'),

1 ασχ.αpουμε τα σχαpια χ.αι κυ-

Ταρσανάς» -:ου μ.αστpο- ::ν[ανόλη του Τζου6ελέχ.η. Πέ

λάει για τη Οάλασσα. Ο μπάρμπας αυτός έ6αλε τα

Οανε ο μαστρο- .ί\Ιανόλr;ς , έκλεισε ο ταρσανάς.

Ρ' 'I

"\ '

οω.,α αυτα Ί: ΟΛυ ϊ:Λωpα ενω επρεπε να ειναι πιο με -

..,' μ.ετα' σιγα' σι.γα' , «φυγε-τε ' ' δ' ' Α ..,Ιvl!λ απο ε ω , cpυγετε

' '

' ι ' ' 'r: ι ι Ε απο εχει» χαι μας οι.ωςανε απο παν-του. χει περα ο

σα , γιατι με το οτ. ποu εχ.ανε στΥj

θ ' "\

'Ρ

αΝΥ.σσα, ηορε τα

6άζα εκεί χαι σχ.ον-φάρανε ατ.:άν' στα 6pάχια χαι. το

περα

χ.ιiίχι δεν χα,έ6αι.νε. Μια ε6δομάδα τ:αιδευόντουσαν ,

εκεί που είναι του Βογιατζόγλου ϊτου λένε , από τον

6άζαν 6ου6ά ξύλα, -τα χτυπούσανε ϊ:ίσω , τα παίρνα-

γερο-.L.ι-αuρος

' " τ.ιο περα. ' Ε ' ' r το χαpαοι ' I' του }τ .., ' ' ιχε y\ιαςει \..αΙν-r,, Ρ οδι.ο ,e Ι' , , το χ.αραοι -του ιωργαpα χ.αι τr,ν τρεχαν•ηpα του

ε ιχε

' 't'

ψrια::;ει

χαι τρ ια

Ί!

χ.αραοια·

Ί'iμ~7~ α;-:ό 70Υ l\ yω Ρ·~ι y{•ι() .

νε τ.ανω χαι τ '

σαν

πανω

στα

)

αμο ωυσανε με 6υναμ:Ιj χαι 'f.."ΓJ-:coυ-

δεν το χα)Jι..ιέρyr1 σα να χάνω ένα cαpσανά στην

'Υ μπω..,α ,

I Α)ωννησο ,

':'\ I

μ.τ.ου-:c

χι

ε9uγε

τοσο

οα χι

τοτε

περισσοτεpοι

ΑΙ

οι

,οννησιοι

άνcε πάλι να ξεχο)J ·f,πι χα ι () ) ασ•ημο~σαν. Π !.ναμε

"ΓΓαν ~σοπανεοι χι ειχανε γιοια.

χαι καμιά μπουκιά θάλασσα. Ί-Ι 7αν πολύ σχληpή

ι ) ι ι ι;:-. ι γ ') ενας ποu ι..ο υσε τα γιοια χαι χανανε ζυ ι..α χαι μηχα -

δου) ειά ο cαpσανάς. Λέγανε λοιίϊ.όν «Αγάντα Τσα-

νες χαι σιοερα χαι φ--cιαχνανε χαιχια.

•!•

)

·' ε':α

οι π ον ενας

Τ '

οτε εpχοΨωυ -

pθ ουνε 'C α νεραΙ οεν π ,εε ι -r1

σαν στου Τζο6 ελέχη εδώ. Ο Τζο6 ελέχης είχε μεγά-

τρεχαντήρα». Δηλαδή σαν να λέμε τώρα , κουράγιο

)ι..η απο θ ηχη, τεραστια απο ηχη , ειχοσι μετρα με οε-

Τσαμα.σς?ύρα. Και 'CO cpαγουδούσανε. Ε ίι.ανε τρα-

χαπεντε μετρα yιαpοος ειχε , με χοpδε r.. μεσα, εγω

μα.σyι υpα

γο•Jοια

(,"

χα ι αμ.α οεν

σαν

αuτα ,

του

σαμασ φυpα ,

)

του

ιωpγαpα

χαι του Καλντή . Αλλά χαι η γιαγιά μου η -:cαπαδιά ') ' J Ι Ι ε εγε: « .'<α ημοuν ομ.ίϊ.pε α ίϊ. pασινη G'Coν ταρσανα I

' )

επανω , να σχεπα α τους μαpαγχους ίi.O'J '

χω εγγο -

' )

νο εχει πανω » . « tιγαπη» , μου ε ,εγε «μαupισες, :το )

)"\ ω μαυ pισες, μην χα εσαι -;;;ο v~ς ωpες σ'Cον η ,ιο» . Ι

'θ

να

τα

)

7\. l λα

5' θ (' ~τ ο υπαι po οεν γινεται αυτη η

f? ' λ οα

ω.

οου ,εια για'ι χαι η

'λ

οp οχη χαι ο η

ιος οσο

ειναι

τα

ξύλα ανοιχτά έξω θα ':Ο σχεbpώσουν. ".\Ι πορεί να εί

χαμε διχό μας ξύλο αλλά είναι παλιόξυλο. Η ζέστα ,

ο ·ήλιος, το νερό , η bpοχή . ~ I λ 'λ παpαχα ουσα τον εναν. τον α Ε ρ χομουν εοω, 1

της.

λον. Βρε έ)α μαστρο-1\ίχο , έλα μαστρο-Γ ιάννη ,

του μακαρίτη του μπαρμπα-Σταύpου του Κολιτσί-

«Οεν μπορώ, πού να έρθω στην Αλόννησο». Εγώ νέ-

οη ,

αpχιμαστοpας, ι

cpιαχοσι.ο~

πενην-α

αυτος

εφτιαc.,ε

'Η

τονοι.

7αν

που

θ I

L ιμνοναρι 'CO οτ.οιο εχει yιτιαχτηχε υπο

σανας στο

Στην Α) όννησο που πήγαινα δεν υπήρχε χαλαyιά-

' )

Στον Πάνορμο ήταν δύο ταρσανάδες. Ένας ταρ-

70 «

Ρ I

αροαpα»

~ρεχαντηρι

χαι

πρύμη του χαρα6όσχαρο . ι

\ λ

ο πατερας μου πηγε εχει χαι απο τους Λ οννη σιους

ειχε

)

οου

εια χαι

)

ος τοτε, αυτοι ηταν μεγα ωτεpοι, ητανε πενηνταρη -

δες , ·ήτανε εξηντάρηδες χαι δεν ερχόντουσαν. Ο πα τέρας μου έλεγε: «Βρε συ, bpε μάθε χαλαφά,.,.ης χαι

εγω

)

ειχα πο υ

)

οου ι..εια απο

τους Αλοννήσιους μετά τον πατέρα μου. Αλλά εγώ 78

γιατι

σε μια ξερ·ή πέτρα να πας απάνω θα δουλέψεις». Και τον

ε Ρ I

θ uμ.σ.μα.ι 1

χαι

-ον

Ί' I

χουοεντα αυτη.

συγχωρω ,

οτε εχατσα

)

γιατι I

)

πο ι..u

ο I

op η I

ωιπον, πηρα χαι εγω

)

ενα ταχο, εχανα αρμ.ους και ε::pτιαχνα το χα 'α::pατι Ι

να τ.ειc;

ενα

\ )}

κο. Α ,.Λα μετα πηγαινε το χερι ταχα -, αχα-ταχα. 'Ο

σο Ι

εχανα

αpμ.ο ,

οσο να

μ.ετρ·ησεις

δεχα επιανα ενα αρμ.ο χι αναμ.εσα απ

τα

ως

τΥΊν πορτα

'Ρ ) Ε' θ ι <' λ ι ι 'ον εογα α. ιχα γεννη ει για τη οου εια αυτη, να

•

τσοπανεοι το•ε ηταν ετ.ανω χαι ο~αν ΥΊ γυναιχα ητα J ι

'θ

εγχυος η αμα πε

'\'

Ρ '

να οουν να παει οαpχα. ~ ~

'θ

πε

αινε ,

ι ι ' ι ια.τι οι ::pω~:ιες η•αν σημα

χινουνου οτι υπαρχει αναγχη .

' )1

α.ινε χανεις αναοε φωτ ια αυτος για

' ).1

α v,η

γuναιχα

'Ω

σπου να παει τωρα,

γεννουσε

' λλ

εχει,

' )

οyr:,χαν

ο ωι.

' I ' I t \ .) ωννησος ειναι γεμα-:η ψα -

μου εχει παρει τ ου χουνιαοου μ.ου

την χορ·η ,

Γ ιωpyης ο ..... ταμα-:ιου , η-αν ""σοπαν-ης απ

τεpα του.

ι-...

'ϊ:ον πα-

ουΛησε τα γιοια χαι εχ.ανε ενα τpεχα -

, j:: ντη ρ ι. Δ ου ειπε να -:ο ψ:ια..,ω εγω . « "Ι

'!'

, ,

γω παιοι μ.ου

/ 'C

οεν μπορω να το φ τιαςω αυτο εοω, γιατι εςω, που;

Πρέπει να 'χω να -ο στεγάσω. Έξω δεν μτ.ορώ γιαΙ

I Y-

τι αμα ανοιςει, εχω ενα ονομα ,

α μου το χατουρη -

τσοπανεοι

ράοιχα. Όχι ταρσανάδες αλλά ποΧλά χα'ίχια. Ένας

σ ει ι;σ•εpα» .

μέσα στη bάpχα. Λοιπόν ζούσαν ζωή σκυλίσια. Ας I

απο

~ I Ρ ' I uεν εχει οαρχα , ενω η

για και τα σ::pάγια ξύλα χαι σίδερα. 'Αλλαζαν γιατί οι

χαπετανέοι. Όλοι ψαράδες . Και τώρα η Σκόπελος

ανιψιος

Στην Α) όννησο είδα πως ό) α 'α ζώα έγιναν σ::pά

α vως

κ αι οι fl ωνν·r,σιω-τες

το πουμε ετσι.

λ~σανε τα γίδια, γίνανε χαπετανέοι χαι σωθ·~χανε .

Στην Αλόννησο για επισκευές έχει. Είναι δύο ~

ι ι ι ι '\' 1 ) ι ":α οποια οταν ερχεται ο ενας εοω cp ι 'ει

ηταν τσοπανεοι , ας ειχανε τα γα \α'α τους , τα τυρια

παιοια εχει

τους , 'α σ::pαγια . ·Ί' ι να το χανεις ομως;

τα χέρια μου χαι συγχωράε ι τον πατέρα μου χαι -τη

'Ο σο θ υμα1

μ.αι όλο σχισμένα παντελόνια για να μην μπλεχότανε

σ-τα

ποuρναρια.

' ετpεχαν σαν τα τσαχα ,ια

ια-τι

' )

I ' Μα ' λιστα αu~οιI χα ι η ταν χοντα τα πα ντε λ' ονια τους. 1

τοuς

/ ~ Α' ' λεγαμε «γχονιαραοες» εοω. ιv α α :ηοι ει.ναι I

"' I

\. I

χερια μου ». Ι

μανα μου. 1 εω

«συγ χωpα τον πατερα μου χ.ι ασε τα I

Ιγ

ου ε ιχα οειςει ορισμ.ενα πραγματα και Ι

•I•

εχει την το ψ.η τωρα και σχαρωνει χατι χαιχια , χα -

τι

ψ αραδιχα μ.ονος του. Λϊ:.ο -:ην αpχη, χαινουρια . I

πιο ξύπνιοι από τους Σχοπελίτες χαι φτιάξανε. Για

Αυτός έχει μια αποθηχ.ούλα εχεί έχει μ.ια χ.ορδέλα

τί ·fi ζω·(; σ-ην Α) όννησο οεν -~-αν ανθηρ·~. Ήταν

και ::p<7 ιάχνει με το μ.υα) ό ""ου. Ο άνθρωπος -ο σκα

αχp ιbά τα λεφτά για τους Αλονν·~σιους. Αλ). .ά που-

ρώνει με το μυαλό του. Πετάει ένα χaίχι, χαλό είναι 79

μπεΛα.. μας με-:α .

αχό μα λίγο. Ο άνθpω-:τος δεν είναι. ναυπηγός αΛλά

Γλυσ7έpι μια εποχή . Πήγαν χαι 6pήχαν τα χαρς:;ιά

ερασι.':έχ'π,ς , αλλά χαι. ο εpασι':έχν-r;ς μr.ορεί να

σχι.ά χάμω . λιlια στάχπ, χαι τα χαpyιά. Πριν τ.ο/Jιά

cpτι.άζει ένα ωραίο πράγμα.

χρόνια. Ήμουν πολύ μικρός εγώ . Το είχε ς:;τι.άζει ο

Ψαpοχάι.χα έχε~ η

μr.αpμr.α-Γιάννης [ο Σιαν-:ής] χαι τpα6ούσε τα μαλ

9 '7ιαγμενα εοω.

Σχό-:τελος, αλλά δεν είναι

Γ ι.α να τα οιοp ~ θ' ωσουν

τα παν ε στη

Σχι.άθο ή τα πάνε σ-:ην Αλόννησο, σ' αυτόν τον

'"), !.

r.ως χαηχε μια μ.αουνα χατω στο

/ιά του. Σχεοόν είχε έρθει. μισότρε/ος. Κατασ':pοψ{;, t

l\ιf

_•1αουνα οιαχοσιοι. πενηντα τονοι.

τοσα μεροχαμα•α.

Κωσ':άχη. Σ··~ν Αλόννησο είναι χαι άΧJ ος ένας . ο

r~α -::ο λευχόλ~θο του .λιfαν-:ουοιού σ-:ιάχναΙJ.ε ,ΙJ.α-

Κυρι.αζής. Έχει ένα μέρος χαι σκαρώνει. χαϊχια . Ού

ούνες. Μαούνες γεμάτες. Είχαν cpop-::ί.o μέσα . 'Ι-Ιταν

τε χι η Σχιάθο έχει ταρσανάδες . Και εχεί χαθήκανε

μι.α μαουνα οχτω με-φα χαι εοα ε μ.εσα διαχοσιους

f"o

οι -αρσαναοες. ~ι

της γrις, εοω στα

ταρσανας εσοησε ατ.ο το προσωr.ο

'Ρ

τόνους . Φορ-rιγίόες ) εγόντουσαν. 'Αλλος ταρσανάς εχεί. στο Γλυστέρι, που τ:.ήγα χαι

""'

οιχα μας τα νησι.α.

'Ε'γινε ο σεισμος ' χαι απ ' την ανοιχοδ'ομηση χαι. με -

δούλεψα ατ:.ό το '38 γι.ατί είχε γεράσει. ο μτ:.αpμπα

τά, ' 68- '69, αΧJιά χαι μέχρι το '71 αρχίζει το «yuyε-

Σταύρος χαι π·ήγε ο Τζο6ελέχrις χαι εγχατασ-cάθΥ(

τε

απο οω», «cpωγα.τε

~ ,

απο ευω».

αι τι χαναμε;

' =" ') ~ Ι 1 Ι I ροχανιδια , -α -:τεΛεχουοαχια , τ.ου πεψτανε χατω, εχτος

ίi:OU ερχόντουσαν ό/ΙU.. τα -:ταιδάχι.α, όλες οι γριούλες Ι f? r:: I ) Ι r;:.,

.,.

χε εχει χαι εφτιαχνε χαιχια.

Ίl

με

χαραοι. , ~

σχεοι.α.

οχταχοσι.οι

rιπ ο το ,., ,

τονοι..

'38 ' . σχαpωσα '

. α οποι.α τα εχω τα

λ /

α εχω τα π

ανα.

εοινα να μαγε φε -

Με':ά τους σει.σμούς απούpθε η ανοι.χοδόμηση χαι.

ψουν. Γεροντάκια «πάρ7ε ζύ/ΙU.., ϊi:άpτε r.ε/ εχούδ~α» .

μετα ενω οουι ευαμε οεχαπενταωρο , οεχαεc;αωρο, οε-

χαι. εγω τους εχοοα ...,υΝι. χαι τους

"'.\ '

πηραν

ποΝωι.

οραου. Ι

1.{ ' 1: αι. απ ο' χατω τα χαθ - αpι'ζαμε "f

'θ ε χα

α χα αρι~.,αμε τα ροχανιοια γιατι. μπορ ει να π ε-

ρασει ενας μ

!.~

χαοχ-cαωpο ,

"),

'i.

Ot\fΊ

μερα ,

μετα

μας

'(.':

''r::

σcpι.ςανε

' '

εοω

που

' θαν οι πολεοοομοι ~/ ηρ χαι αυτοι' οι μηχανι.χοι' για τα

στο

σr.ί.•ια χαι οου/ εύαμε χι εμείς I ιγότερο. Βέ6αια για

' το χαιχι .,. . Δηλα~' θα Ρ ' οη ορουμε το

μας ήταν λίγο στενάχωρο, γιατί άλλη είναι η συμ-

ενα τυιγαρο χαι να -ο ί\:ε-:α.ςει μεσα

ροχανιοι χαι να χαει

'Ο

αυ--:ό, ας ':Ο φαρδύνω αχόμα λι.γάχι , ας -ω μαζέψω

)

' )I

φωνια του να οου ,εψ ειc; οεχ.απεντε ωpεc; χαι α v1.η ει ~

)

ναι η συμcpωνια του να οο•_; ~.εψειc; οχτω ωpεc; διοτι ει-

ναι τα μισα.

1--,

:!..πομενωc; εχειc;

-:άω: «Ποιο ς π-fιpε; » . «Ξέρουμε μάστορα;» λένε. Υlε " ' I " ' ' \ ) I I I \:' I ' ~' ) ου ο pοοες ει ναι μονο. Λ v ,α τωρα εοω ειναι οuσχο 1.0

ημια.

'Υστεpα εγώ πάλι σαν τον πατέρα μου ψuχράνΟηι~

.._

J7""αι

-..

-:ο

,- 9

)

~ I

ηp α \

εοω

απο

-r, uου εια αυ ··π; . .c-}. ν υτ.ηρχε εναc;

ι:... χα ι χανω

7αpσαναc; γα

α ε ψ7;ιαχνα χαι. εγω σημερα αυ-:α τα

' "C Ί ο ηpια τα ςυΛινα. ι

Ο •χ:' ε

-:εχνη

μου

με -

) ει.πει. . ' ουτ ε

n.. ν υπηρχε εν α. ς ταρσαναc;

χα. μας εοιωχνε χι ο ~ουpισμοc; , απαγορεuεται . απα-

γοpωεται εχει. α σ-:ο οιαοΛο.

"C ' ) Γ, ~ c;u 1.α . . ι αu7 ο οεν συνεχισα.

να ορειc;

σ-:η

ι~

α υπηpχ ε ε να σ-:ο ,ιοι

Σ χοπε ,ο . π αρα μας οωσανε χ ,ωτσι.εc; , μας τ:.ε I

)

' t:

'-'

-: αςανε απο -:η ~χοπεΛο . ι

)

' '

' μενα με πιεσανε ουο

' '

'J.

'i'

pεc; να μου χα νουν μηνυ ση επειΟΊj ο ου11.ευα εχει. ι

να παω τωpα;

ο υ να το παω - ο χαιχι;

ττ

εχει, π.α'ιω στ ο οουνο .

' l

ου

70 πας

_,α

'Ρ

90Π

\ •

'>.. α ι σαν τον ε ορισα ενα _~. η -

μαρχο, μου λέει «Οα σε ... » «Οα οειc; τι θα σου χά

αγpαμματοc; απο -:ην 7εχνη ειμαι.

Εδώ στη Σκόπελο μπορούσα να χάνω εδώ ένα

ταρσανά. Εδώ ψηλά. Και 'CO χατεtάζει.ς. Όπως στην

νω». «Ε, τα γαλόνια πάρ' τα ».

Καλαμάτα που σταμάτησαν τα τρένα για να χα.τε

Είχαμε cpτιάζει διαcpόpων λογιών χαρά6ια. Πεpά' ) I 'l' ωpα μονο αυτα τα f') ' ματα, τρεχαντηpια, π ο v...α . ο ~.ε -

tάσουν ένα. χαpάb ι που yτιάζανε. Στην Καλαμάτα

πω εις ανάμνηση. Φαντάζομαι τώρα 'CΟν εαυ'Cό μου

εχει που το σχαρωσαν ι

ι{!

τ ο χαpαοι , τετpαχοσιοι. πενη ι

ντα 'CΟνοι, δεν ηταν χοντα στη 1

Ο')

α ~.ασσα χαι πεpνου-

, . Α υ-:r,' η οουΛεια .. ~ σε -ο ~ρενο ειναι -ο '36 -r' '3 • ι. 1 .. ι p ') ι ι ("ι 1"Ι..α-αχpr,στιχα -:ο οα α'ιε εχει. ΛΛ.Λα χαι εοω, I

\ '"''"'

ο7ι ει.μω τ οσοc; ε οω ατ:.ανω

1,80 π ου εινα.ι 70 οιχο ~ Ι μο•_; I

το μπ όι, 1,80 είναι εδώ ϋ πόδια , 3Χ6= 18 , ·(;μουν

1 ,80. τώρα δεν είμαι γιατί χαμτ:.ούpιασα ... όl..a απ' ~α (!

f? I

οοuοα , εχω πε-;;σιχαρει. να τι μου εμωιε εμενα.

r'ι ω;-:ο πηpα ι ι λ 'Ε το τpει ερ. χω

Γ ια να γινει ενα χαραο ι , αι_;το τ ο μον τει ο να το

τρέιλερ μεγάλο για να tάλω χcι:ί"χια επάνω , ψαράδι -

cpτιαςουμε, μεγα 1.0 εχει πεν τε χι ,ιαοεc; μ.εpοχαμ.α-:α .

αμ.α

εcpτιαχνα...

•

χο μεχpι δεχα μετρα.

)

χα εχει σ-.ον f},γνωντα μα -

~Λισ7α χαι μου Ρ 1 " ' ο pooεc;, '" I αν , τις ογα11.αν τις ου τις χ) ~.ε' ψ 1

πηρανε.

ΙΤ' "Ι..ανανε

I χαι πτοιεc;

αγαθ οεpγιεc;

~· εοω.

Ρ ω-

'Ρ

'Ι

)

Χεφοποί.ητο. Όλο με 7α χέρια. ~Ιπα/Ι.7άς χαι πανιά I

' λλ

χαι πpιον ι εναc; απ ο χατω α

oc; απο παν ω. ο ι πριοI

νάδεc; , ε ίχαμε δύο τρεις χαι σχίζανε για να πpολά8J

bουμε να 'χουμε ξύλα να οουλεύουμε. \οιπόν, αυτό για

να

γι.νει

ενα

χρονο )~

οεν

εχουμε μασ-τοραχι.α πο Jι..α <;:ο

l.'

γι.νοταν. κ

επανω .

<;:ο'

'Ε

να

..ο σφουγγαρι. .

rιγαι.να -

'\"-, ευω, ~ ~ ' Σ :'\ , f? ' οι.α αυ το'θ α χοπει. ημαοευαμε στραοα για τα

','\

ειωσει.

::-. ι

Ρ ι

'r: ' )

Λν οα ωυμε χαι. -α χασομερια να παμε σ-ο οασος

σ - ραοα τα ι:;υ ,α, σγ;μαοευαμε για μαοερια, για χου-

το Μάη να διαλέξουμε τα ξύλα, γιατί πηγαίναμε χαι

ζέτα, για στραγαλιές, για χαραχτά, γι.α κουπαστές ,

σΊjμαδεύαμ.ε ποια ξύλα θα χόψουνε οι εργάτες. Ί-Ι~αν

για που οσ"'αματα ,

Ζ0

ιp

ωJτοι οι ι.οιοχτητες , οι υασοχτημ.ονες , εογα αν πινα' )

χα χαι ε

εγαν ο"ι φε:τος

!'λ I I α ςυ ευσουμ.ε: αυ"'ΊJ την πε -

ρωχή. ΑJ.:λ.ά χαι από το Δ ασαρχείο είχαμε ()έ()αια λ

χαpινες , Α

χαι ισια για χαρινες . ι

χομμα,.η.

υτη

)

υι.α ,εγαμε

' )

μεγα

'I'

τρια

χαι

L ' )

α ςυ

ν χαι η χαρινα οεν ε ι.ναι μονο -

τ.ρεπει

να

ειναι

τεσσερα

κομμάτια. Όλα με σχοπελίτιχη ξυλεία. Τώρα τελευ

η-

ταία πηγαίναμε στο Μαντούδι. χαι παίρναμε ξύλα.

' ρωναμε ο α αυτα, εpχοταν ο οασιχος χαι τα μετρου-

Στην Ιστιαία εδώ στο [Ποτόχι] που λένε, στην Εύ

' σε. ~' ετpουσε τιμ.ες, μετρουσε ... Λ.χομ.α εχω του πα -

bοι.α, εχεί τ.ου t)γαίνοιJμε γι.α τον Άγιο Κωνσ'ϊαντίνο,

χα-.οπιν αοει.ας , χι αυτα π 'λ

)

'\:'

ηρωναμε τι.ς αοει.ες, τ: ~

"Ι

'r: ')

τερα μου το χαρτι , ενα ςυ ω πεντε με·φα με τριαντα

') ι ι ι ι ι μο \Ι.ζ μπουμε μεσα στο στενο, αpι.σ,.ερα ει.ναι. μια με -

' ι Ρ , ι ι Ε' ι 'λ ποντους, ποσα χυοιχοι ποντοι ειναι. 1 ιχε ενα φι ο

γάλη αμμουδιά. Εχεί. τα χα"'εbάζανε, πηγαίναμε χαι

I οασιχο χαι. τα εγpαψε αυτα γι.α να μην σχο'ϊ ι.-.,εται.

τα παίρναμε με χα'ίχι. Κα':'εbαίνανε οι ξυλέμποροι,

Κι. ακόμα το έχω. Και. πηγαίναμε στο δάσος χαι σ·η-

τα

'i'

" '

μ.πογια.

'Ε

υτη

·η

σ-ταχτη

ηταν

πανω

στον

Π '

upγo.

) Ρ 'ζ χει μια σπη ,ια μεσα και. ογα ει χοχχινο χωμα. I

εφερναν εχει χαι εμεις πηγαιναμε απο εοω, τους I

μαοευαμε το οεν':'pο με σταχ':'η, με μπογια, με νερο -

τ.αφναμε

τηλες>ωνο η π-r;γαιναμε εχει, δια εγαμε )

ό,τ ι ξύλα θέλαμε , παίρναμε το χιiί.'χι , ένα χcι:ί'χι με I

μ.ηχανrι

()έbαια. Πιο πα) ι.ά πηγαίνανε με ~ις t)άp-

Πέτρα είναι. Και το τpίbανε τα παιδιά αυτό, το t)ά-

χες, με τα π ανι.ά και με τα κουπιά και. φέρνανε τους

ζανε

χορμους.

μεσα

σ ~

ενα Ι

xou-cι

'C ')

με

νερο

'ζ

και

σταχ-. ι αμε I

ε με ι. ς, σημαυευαμε τα r.,υ 'α για να -α σχισει το πριο -

μου ειχε γινει χοχχινο απο

με εχεί με '\Ους άλJους χαι. σημ.αοεύαμε . .JΙια σημα-

t_:J ' )

πρετ.ε

αμια οεχ cφια ,

οεχαπεντε μαστοροι στα ουο χρονια να τε \

νι. Και. οεν έt)γαινε χιόλας η στάχτ~ αυτfι. Το χέρι.

η εγα

'C I) ςυ \ΙΧ

οεχα

με -pα,

οχ- ω

με-φα ,

δώδεκα μέτρα ξύλα. Μεγάλα ξύλα, άμα είχαμε να

/L Ι ' ) Ι θ ') ι y-:ιαι:;οuμε ενα μεγα ω, αuτο ε ,ει μ.εγα ,α, μ.αγχιοpα

μου y εpει τα c;υ

ξύλα, γιατί πρέτ.ει να το δέσεις. Γι ' αυτό 6άζαμ.ε

έως ότου γίνει το χα'ί'χι, τα ξύλα τ.ου τα cι>έρνανε

' ).

•pια α" μ.πωpα

' )

και -εσσεpα α

μπουpα.

για να εχει

γ:

\C< , να του (( ":'ιαςω τα α ψπουpα χαι

ή-αν χ) ωpά χα ι -α t)άζαμ..ε σ-::r, Οάλασσα •α 9ουντέ I

μια ισορροτ.ία στΥ1 θάλασσα, οι α)ωσίδες, οι άγκυρες

pαμε

είναι πολu t)άρος. Λοιπόν αν δεν έχεις άλλο άλμτ.ου -

και μ.ε το χαφο , μ.εσα σε ενα εναμ.ιση μηνα αpχι σε ν

ρο σ-:·r

1 μεστ1 , αυ-:ο 7 0

π ραγ μ.α χανει επανω.

αι η

χαρινα αφου την εχοuμε και πεpναει ατ..ο χατω ετσι , ι

Ρ !.!..

ερχε•αι το αναποοο και γινε•αι ε-:σι χαι οιι.Επεις -:ο Ψ

και

αυτο

πr,γαινε

χατω, πηγαινε χα-::ω αuτ ο

ανε6αίνει · αποpροφάει -:η θάλασσα χαι t)γαίνει και απο6άλλει το διχό του το ζουμί 'ο ξύλο και bγαίνει επάνω. .1Ιόλις 6γαίνανε επάνω -::α 6γάζαμε έξω χαι

χαιχι εϊ:.ανω και αντι να ειναι ε τσι, ερχε-cω χαμτ.ου -

αpχίζαμε και 9τ ιάχναμ.ε -:α άλμπουρα . Γιατί ένα χα

J( οοετα 'P ρα απο πανω γιcι..τι χοοεται. ι η μ.εση , παει

pάbι 'ώρα έχει πολλιΥ.. χu6 ιχά ξύλα για να ψ:ιάξεις το

'Ρ

επανω, η yαpοια η μ.εση,

εν πα-:αε ι νερα, -α χε9α-

λια πόχει πέφτουν κάτω και χάνει ωJ-::ό το πράγμα, ι

<;,1

)

p Ι 1 ιναι οαp υ

Ε '

χ ι εινα ι οuσχο \Ο και στο -:ψ.ονι uσ•εpα. ι

•I •

ειναι η χαρινα

μ.εσα , τοσ ο αμ.εσως γυρναει .

,...Ι'

τpε-

χαν-:ήρι •ο γυρνάς έτσι αυτό εδώ χαι πρέπει να χάf! ')

ι)

νει μ. εγα

\ lj οο χ.α για να παpει 'α μο υ-: pα ":'OU, τ. pε I

}=>

Σ χοιν ια 9εpναμ ε ατ.ο 'Ύ) I

μανια. I

εχανε

το

χαπε•ανιο ς I

χου μαντο ,

εφτιαχνε 'Γ

σ,·r;ν

' ) cι> εpνανε α μ..τ.οupα.

p ουωσια χαι ατ.ο τη ι

τ. ου

•Ι•

'ο

εργε στη

χαιχι ,

αυ-:ος

πηγαινανε

χαι ι

· ς π ουμε 'ωpα εγω ο ναυπr;γος

δ εν εχω χαu. . 1 ια οου ,εια Iu.ε τα c:αcτια . \ \ιι

)

'),

ι λμτ. ου pα , α

να,

;-: ι

'μενα

/ζ

μ.οφα

'l'σ•εpα ":' ' α' )\u.πουρα

αλμ.πουpε,ο. Ι

ο νται τα τσιμ.ποuχια, οι μπαμ.παφ ιγχοι , ο τpι-

γχος...

ιΟ)

γ: ς;, ι ' ' Ρ να ταςιοεψει το χαpαοι . Ί ~

α υ τα τφεπει να παν ε μ.ε οιαφεσεις γ ια

\C<

'l 'στεpα πpεπει να "ι::ςεpεις ' τι I

χαpα ο ι. cι>τ ιαχνει:::; , π pεπ ει να • οπο ετησει.ς το σωστο ι~

αΛμ.πουpο.

)

ιατ ι αμ .α -: ο πα::; π ,ωρα η πp ιμα,

εν

ταξιδεύει το χαρά6ι .

πει να γupισει και πρεπε ι να ει ναι και ο χαφος. 1

I ~ ι ' αΛμτοupο. τ ο α,\u.πουpο εχει -pεις διαιpεσεις , χολο-

χω σ•ο τ ιμ.ονι γ ιατ ι το χαιχι οσ ο σγοupfι η χα-:σαpΥj

L ' )

- ε να

Α κρόπρωρο σχα) ίζω χαι. 6άζω •ον Άρη. Τ ο Θεό

Τ '

τον tιpη.

ι ς;,

δ ι

ο χω χαι μ.ια ασπιοα ε ω χαι εχει και ενα

κοντάρι. 'ΑΧλα ε ίχαν γυναίκες επάνω . Εiχαν χοριι

~σαχια ομοpyα. τα σχα I

) "( ι.'""αμε I

χ ι. αντε χα I

)

γ: '<;,

α τω;ιοια I

χαι πο)'),ες ειχαν το χερι εχει και εοειχνε την ποpεια.

ι Α ι ι υτο το ειχαν χαι. σαν Γ ια να τρομα' ζ ει τα στο ιχει.α.

μην πr;γαινει ετσι

ειδωλολατρικό οι παλιοί. οι καπετάνιοι χαι οι ναυπη-

ρό, γι' αυτό χάνουμε τις τρύπες αυτές για να φύγει

, ι τ ι 'ζ ι λγοι αχομα . ο αχpοπρωpο τρομα ει. τα στοιχεια. 1 ' α

-:Ό νε ρο.

1:: ' "

ι ) ι εχει χα \0.. -.αςιοια.

να ςεροuμε που χαι ποτε :χ.αι. ίi:ως. ι

Χ 'θ α

ηχε -.ο :χ.αρα-

νε ι ες.

ι ι ') ι Άντε πα'),ι. Ε "χε ι να τα χρονια ο ω μαυpο9ορες

. ....ι εν ηp αν , αντε μαυρα τρεις, πεντε Ο\:χ.ογε -

οι αυτο

ι ηταν οι ι

φτιαχνανε

οι

μαpαγχοι

εοω.

Και εγώ fιθε) α να 6ρω ένα ξύ) ο να 9- ιάξω ένα με' λ

γα

ο, -:οσο, χανονιχο τοσο αχpοπpωpο μισο , γυνα ιχα

μισή. :Jι[αραγχοί. τα φτι!J.χνανε , σκαλιστές. Εχεί.να

Σ χοπελ'ιτες χαι ο \0.. τα νησια. ι Χ ανοντουσαν

τα χρόνια ήταν πολύ χαλός σχαλισηΊς ο γεpο-1\Ιfαρ

χάχης. :Jfάp:x.oς :J1[αpχότ.Ο!Jλος , ο οποίος έχανε και

), ιγοι απο εοω;

1.' ι

Ε Ι' ι

οω πνιyr;χε ενας με πεν-ε τ-αιοια , ο

Κωνσταν-fνος ο :λlα!Jραγάpης μαζί χαι το h..) -~ρωμα . \)1 ι

} v'h.. χαι αυ-ως ομως πι,γε :χ.αι χτυπησε ενα α' )vω

·ι

ι τα αχpoii:pωpα τα

ι.ατι πο

t: '

)1 ι ι v\0..ι χανοντοuσαν χωρις

... επαφνε μεσα ειχοσι τονους νε-

τον

'Ι- ταν

να!Jπηγο.

ΊΙ 7αν του

σr;

)

Ο ι

α η

αν

θ pωϊ:ος

φαινομενο.

19 ου αιώνα αυτός. Έμαθε έναν εγγονό

χαρά6ι χαι το 6ούλιαξε χατά λάθος τη νύχτα χαι δεν

του, τον Κpιτσίλη. Ο Γι!J.ννης αυτός πέθανε, ο με

μπόρεσε να σταματήσει το διχό του για να σώσει τον

γ!J.λος. Ο Μήτσος χι α!Jτός σχ!J.λιζε, είναι στη Θεσ-

'\1' ι ι ι χοσμο. 1 στερα αh.ο χαιpο ισως η

σα) ,ονιχη και μενει εχει, αΝ\α τωρα ορισχεται χατα-

χε αυτος.

, '\

\ ι

'θ

- ει.α ωχ·r; , χα η -

λ- ,

ου; Λγνωστο. r, υχτα.

Ε'

ιχε χαι σεpοι-

-.άριζε αέρας πολύ, οεν 'JΠΟλογίσανε , μπατάpιζε το ' f'

χαραοι . Ι

επpεπε

ιατι.

οταν

να

ειχε

θ 'λ

ειχε

ματια

ι ρ

' )

τοσο ί'::

ασσα ,

μεγα ~.α

'1'' I

χαπετανιος

για

'1'

να

οει

που ι

μποpει το χαραοι να τω; ιοεψει η οευ~ερ οπpιμα η

op-

"' ) α. Α)'"'αι οταν ι ι ι " ι ειναι φορτωμενο οεν μποpει νrχ ) το παpει ο tΓε χαταπpιμα ουτε ιh.. αρια. pοτιμου, ι ο ιτ' λα οεu'7εpοπρψ.α " ι ) σε ορ θ οπpωpα οpτσα για να γ ,υ•σα οιπ 1

1::: δ

χαι.νει, να ταςι ευει ετσι οπως

ειναι η

θ 'λ

ασσα , να

")"')

χοιτοc ιJ.ε εγχεοα ) ιχο και ετοω.ο~cοίi:ος ·

Ι Ι

u.ou ε' ) εγε ο \

γιος του. Ή ταν οι Κριτσί.ληδες χα) οί. σχαλισ-.ές, χα ι ι ) ι ι ') τεμπ ,α 9τιαχνανε ωpαια και χασε ,ες.

"\ ,f

1ν.ιε-:α τους σεισμους

χαι. , ι εοω ,

απο

το

'1' ι

που γινανε εοω απο

το

'6h;:>

'68 και. μεται αρχισανε ι , , απαγορευεται ι

αϊ:αγοpευεται

εχει ,

οχι.

\" ι εeιω,

οχι

εχει .

για να

μην μο) ύνο!Jμε τις π)'h..ζ. :\"α μ·r,ν χα) άνε οι. ϊ:) α ζ. Γ ια-ί 6άζαμε ξύλα εκεί, ακατέργαστα ξύλα , 6οιΝ!J. ολάκερα x•Jbιχ!J. b!J.ζαμε εχεί. _jι[ ήπως χα ι δυσ:χ.όλευε 85

(8)

-:ους λουσμένους εκεί για να χο) uμτ.·fισο:.;ν χι αυτοi

-::σιγαpο

χω μας απ~γορέψανε.

, , e τ.pω ι '70 αναοα χω το

~εν μπ οροuσε να γίνε ι αΛλοu , σε ά).). η πεpωχη . Παντο•.J μας ατ-.αγορεuανε. Πο.J να οουλέψοuμε; Αν

, \ , , , τ.ηγωναμε στον Α γνων-:α , και εχει α μας χυνηγο•J Θ

σαν ε μετ α με '7Ους χοπανοuς . 'Ο πως χω εόω για7ιI ι

εχει

πεpα

ειναι ο οιχισμος

εχει ποu Υj"'Cαν οι τ.α

!: · ~ c,υΛινα.

, χαινο•;ριος

ιοι ταρσαναο ες

)

σ-:ο

e, '

ι\

ι ιοαοι ,

Θ I

γ ια

μεγα r,ρ ια

χει η':αν ο ω οουp ,α και χcι.:τω π ρος I

' )

i ιτ..ο εχ ει πιναμε σχυ ια , γα·ηα ,

ζ I

)

ωα , αν ρωποι , ατ.ο

ο ,α μαυpα τα χεpια.

ωυς.

Ε~ ,

οpαδυ το πε-:αγα.

Ε'

'70

ια-::ι χα ι εγω

1 οω

, η"'Cαν

ιχα cp'7ασει. πενηντα -τσιγαρα

"'CYjν ημέρα Καpέλια. Και λοι.τ.όν. μας διώξανε. ~Ιας Ί"

εοι.ωι;ε

)

' ω ιτ. ον ο

' -:ουp ι-:;μος .

'Γ ι να χανω; I Ί' ι να ι

χανω;

Λρχισα -:η οου ει~ αυ'7η. rιπο το"'Cε χ~νουμε τr; οου -

λει~ αυ-:η χαι ο . .α χ~ . .α χαμωμενα. 1

' )

)

χομη

"'CO

χαι

οι.χονομιχο .

ι '\'ο

Λyου ειοα ο-τ ι. ο -:αp-:;ανας οεν •;;:αρχει σω7ηpια, -τι ι

, ....

γα-της ;

. ' α παω να γινω εp-

7εχνη παω να χανω εγω τωpα;

' , ο~ εν μου πααινε. Α cpoυ' ει.μ.ω ναυπηγος. I

εχει.

πιναμε

χωραφια

,. ' ) '), 'Ε) " ι Ί'ρια'ιταyu ι )J ε, yεp ι Λ α μου πει ο α vως: « ,α εοω ε

ποu

" ) ,ευαμε, ' ' ) ' ' oou αυ"'Cοι τα ;:ου ησανε γι.α να -:α cp 7ια-

' ι L ι ' Ί' α ). .ασ;:η» . Σ χεy-τηχα ν' αςιοποιr,σω -:α π ). .ανα.

ζοuν ξενοδοχεία χ ι αυτά. Τα μάζεψα χαι εγώ '7α ερ

πλάνα τα cp-τιάχνω μοντέλα . ΊΌν Αι·-Κ ιχόλα -τον έχω

γαλεία σ-:η μασχάλη χαι πεpι.ορίσ'7ηχα εδώ. Τι. να

" ι Ι J ' λα ;:αρε I I Ι Ι εδω χαι ) ,εω , 1\ "ι- '1 "ιχο 90p~ χαι γω-:ι.σε μας.

χάνω ; Κω σχεcp-:όμουν , τι να χάνω , 7ι να χάνω να

u οςα -::ω

ζήσω: Τι να χάνω;

πονο από τη δουλειά αυτή.

νεpο.

...._ι αυτο ι

που

ειχαν

'α

Α9ού λοιπόν μετά το '75, από "'CO '76 και με-::ά τ-. ου

αρχι-:;ε

':ουρ ισμος,

εpχον"'Cουσ~ν

οι. 'ζ

~ I

..,ενοι.

σ"'Cο

\ '!:

' - εωι , χανω -:ο

σ-:αυpο μου , οεν εχω παρα-

'}' '3"'Cεpα χα' Θ ι.σα χω σχεy-:r,χα '70 ονεφο τ.ου ειοα ~ 1

σ'70IJ uπνο μου. Κοίταζα -:η Θάλασσα χι έ6λεπα ':α

ναυτ.ηγειο, στον τ αρσανα εχε ι, 9ω τογpα9ι. αν ε εμας ,

χαpά6ι.α σϊον ύπνο μου να 'pχονται σ"'Cα χέρια μου

cpω•ογpαφίζανε "'Cα χαpά6ι.α που εiχαμε σχαpωμένα ,

χαι

' ' ':Ο εςω7εpιχο, !: ' μας σ7ε' ) ,νανε 9ω 7ογpαφιες απο 7ο:Jς

9τιάχνω '7α χciι'χοχάρα6α ! Και τα '9τιαζα χαι από

άρεσε. Και. το σχουπίζαμε για να μην πέσει κανένα

τότε δόξα τω Θεώ οοuλειά έχω.

'δ

χαι α τ. ο μας τοuς

' )

την

ο α \CΙ..σσα ειχε μια γουρνι.7σα "'Cοση οα, με γ uxo νερο. ')

ι ~ 'Θ ι 'Ρ ι ι ) ,εω οεν χα ομ.α ι να χανω χαpαο ια μιχpα οπως

<:'

...,,

-.αν αpχισα να χανω τ'fj cιου 'εια αυτΊJ, χανα δυο

τρεις

πω

/ )

μεγα ι..οι

απο

, ....

μενα,

<:'

ηταν

cιεχαπεν'ϊε λ'

' )

χpονια τ.ιο μεγαΛο ι ατ:ο μενα, με ατ:οχα \εσαν -.ρε ο .

Έ9-.ιαξα ένα χοτεpάχι μ.ιχpό μονόξυλο, αλλά με I

_'1,,

'ϊεχ'ΠΊ χαι ωραω. Ι

Ρ I

ια οαpχα χαι ενα τpεχαντηpι., τα

'(Ι

οτ:οια μου τα -,Ίjί Ίjσε χατ:οως 'Jα -α τ:.αω στο (.W.γα

ζ'

~έpει.ς ατ.αγοpε:.Jετω» είπα στον κουρέα «δεν δου ι ι ' ι « Σ ε παραχαJ\ω, ετσι χι ετσι . χα-

t ''C \ ' Λευω ε ςω». 1 εει:

...,

p•

Σ χοπε λ ι.τη ς του τpuπησα τη οαρχα χωpις να '

ποιος

το θέλω χαι θέλει να με ...». « Καλά πάμε» λέω. «Έχει πολλή δοιJ) ειά ;» «Ό χι , ένα -:όσο δα ζu) άχι.». Πάμε . ΉρΟε ) ωπόν ο άνθpω;:ος χα ι μ.' είοε που

' τα εοω να ία τ:οu ησω, ε ..α εσu σ ε χαμια του. « φ εp

J ι Ε ι ' εοοομ.αοα» μΟ'J ειτ:ε και τα ε οα ε εχει. '!..γω τ:ηγα σ

J ' \ ,,_. σα ίοτε η εννεα η οεχα χ ι ι.αοες. t u- o, -co ι 1.<..

έ'Jα μ:~να. <Πι. έγινε ~Ιιλτιάοψ> του /i..ω «πού είναι; ».

Ίlταν τόσο μικρό αλλά ωραίο όμως. Το είχα δε μπο -

/! '

ι ιJτος

τα

χαι

τα

' )

'Ρ

εχανε

ι , χε εχει πισω.

)

,ο ιπον

)

ς- Ι

Θ « - α στα παρω » .

:>:- I

cιωpο

στη

γuνωχα

του

α τ:ηpε

..ηετα

9τιαχνα αυcο. «η.

α τ ο παpω εγω».

' ι

' δ~

ου ί Ο ε

ω-

'Ί Γ.!

':'\ι

γισ.τισμενο , τ:pασινο απο χατω, ασπpο εδω χω οερ-

νίχι στο πανωχάpαbο. Με σχέδω μεν αΧλά ήταν ;ιέ Ι

ΙΤ

"t:

σχέφτηχα να 9τιάζω ένα χαρά6ι . Έφτιαξα ένα χα

τες yετες .

pά6ι, το πήρε ένας Κίμων Κατσώνης. Ίl ταν γραμ-

αυτός, ύστερα έ;;τιαζα ά)J<. .α δύο πιο μεγάλα. Τα τ.ή-

ματεαc; , οι.ε:J

λ'

uντης σε μια ναυτ ι

Ε ιχε '

, θει ενας μ. I

ερ

του τ: ου πη γε σcον I

ενος

'\ -,

)

. . . . χοπε ι-:η

χω

ενα

χρις

cιιχο

Τα τ.λάνα τα

τρuτ:ησε

χω

αu το ς

cον

Κ ι ·r,p 'θ αν εοω ' '

Ι Ι ι 1;..9 η ωpα χαι εοf!)\επα -:η )\εοpαση μ ενα χοupεα ~ ' . .ιχ c u παει -:ην πο p -:α. « Ε• ιμαι ' ...-χο τ:ε ~Λιcτ, στο υ '1'pιαI

σ--cι.ς

ντα:;:;υ

))

\ ι..ου», του

)

\εει. ο

I ετσ-ι». « ΓΙ ερασ-τε» τους I

μου ατ:

)

' ο μ.α I

τον πατ:ποu

Ρ I

γνωντα χαι χ τuπησε τr οαpχα

~ απει) ,ου σε να τον παει σ-cα οιχαστη ρια. 1

χρα;;τ

την

t:;JOU το πηpε

ραν χαι εχεινα . 1

απ ) ,η .

ια.

r' ι '(:! ι ι _',Ι εται ει 9τιαςα ενα χαpαοι , ο χι τετ ο ια χσ.τασχευη, πιο

"-ΟυC(ιο μεσα ςεγυ pισ μενο .

χαι

μου.

'7α

cpτιαχνε I

παππ οuς

I πατεpας I

μου απ ο

τ ον

πατεpα • ου, ο πατερας μου απο τ ον τα•εpα -c ου χαι I

εγω απο τον παπρα μου . (!

'0 )

σε νοοοτ..αν ειναι απο μενα cpτιαγμ.ενα. 1

ειναι αυτα.

ω αuτα ποu εχω τ ωρα

<:'

,α ο ιχα μου

πα'7εpας μου ε ιχε ορ ι.σμενα α V\α ηταν

τόσο τ:ολύ χατεσ-:ραμμένα r.ou έπρεπε να ζαναγί

χι

'JΟυν. Έχω μάλιστα χάτι χαρά6ια μέσα . Το δίπλω

' I \εω. « Α uτοI , Γ ι.ωpγο, οπως

μα , από την πολυκαιρία , -:ότε δεν Gάζανε χαι ναφΟα-

xoupεαc; )'

«Ο

xupιo c;

ετσι

λίν-fι μέσα, οεν υ7ϊ.'fιpχαν τέτοια χα~ τα σαράκια τα

ι ι ι ' ) ' ) ι π ον--;- ους, ειχ.οσι π ον-: ου ς --;-ο α \μπουρο να ειναι π ω-

'χανε κόψει. Και σε πο/Jά 6~6λiα ϊ:ου έχω. Ένα

pα η

' ' Ε 'Jαγγε'λ ιο ειναι του 7ϊ.pΟ7ϊ.αππου μου , αυτο' ''Όυ πα-

7ϊ.λώρη ή πεδεμένο, δεν έχει απόδοση. Και τα ξάρτια

τ.α- Γιάννη, 7 0 οϊ:οίο αυτό -:ο πηδά) ιο του 7ϊ.pοϊ:άπ-

αχ.ομα οuτε τ.ο

7ϊ.Ου

μου

r,ταν

χαι

-.,....,

α:J-:ο

χα~

του

παππου

μο u

του

B'f!

ι~ θ') ι λ' ~ ι u' σyι.,ιμο ε συν ουτε πο υ Ι ασχο

)

θ ε'λουν, χ.αι αuτα σ ~ ,

ενα ορισμενο σημ.ειο.

'ΟΙ\α οη I' ) \α. -

' "\"\ ' ι ι εοαια. εινα.ι πpαχτιχ.α αNVJ.. εινα.ι μια επιστημη

τραχ.τιχη.

σκόρο. Γαλαρίες μέσα. Παλ~ά ()ι()λία. Έ<σ~ χα~ τα

ορηχ.αν οι προπαππουοες μας , τα με \ε~ησαν , το ενα

σχέδια αυτά. 'Αλλα σχέδια τα ζωντάνεψα , άλλα δεν

το χ.αpά6ι Οέλει έτσι, θέλει έτσι χαι μετά ξέρανε. Αυ-

μϊ: ορουσα

να

τα

ζ ωντανεψω. ι f

ι ε χανα

'[ α

'ζ μ..α α

μ~α

έτσι , -:α χό)J\ησα με ταινία, Έ,εχολλήσανε. Δεν Θuμάι

Σ'

μαι --;-ωpα. <'

οια

)

ι-.,

"")

ενα μπαουΛο τα εχω εχει αΛ \α ειναι

υμ.ενα.

ι'\'

'γω -:α σχεοια οεν εχω αναγχη ου-ε να

ση .

' μεις

Ρ'Ρ

οεοαια οεν

)

ι~

-α ορηχ.αμε αυτα , τα ι

-ο ειναι το μvστιχ.ο της

τεχνης.

Δουλεύοuμε πο))._ούς μήνες εδώ για ένα μοντέλο. ι

Θ α επρεπε να χ.ανουμε οχτω εννεα μΥjνες.

Ί'

ο αρμα-

τωμα με-ά! Ένα χρόνο δr;λαδή. Θέ) ει ) επτ-ή δου-

'1'α γ:ςερω ι 'λ -:α οωαχ ω ου τε να ρ ωτησω χανεναν. ο α

ι ) \εια.

απέξω. Τι χα.ρά6ι θα. φτιάξω, πόσοι;ς τόνους θα 6ά

στομάχι χαι τέχνr,. Να μην στεναχωριέσαι. Άμα

) ω , πώς Οα διαφέσω τα αμπάρια , πού Θα 6ά) ω τα

στεναχωρη

~ ~

Ο ι

Σ'

αυ'ϊη

ο εις ασ I

τη

σου

εια πpεπει

να εχεις

' )

μ.εγα \Ο

-.α.

άλμπουρα, τι , πώς θα. 'ναι, α.ν Θα είναι γεμάτο, αν Οα

Ο Γιάννης μπήκε στη δουλειά όταν απολύθηκε , το

' ναι φουσχ.ωμενο, που θ α πανε

1980-1981. Έχει δίπλωμα ηλεχτρολόγου ο γιος μου

--;-α ά) μϊ:Ο'Jρα. Και με-ά μοφάζοuμε αϊ:' -:ο 1ϊ.ρώτο , e , ,

χαι -cου λέω «Γιάννr; μην πας να γίνεις ηλεκτρολό

το οευτεpο χ.αι απο το οευτερο ορισχ.ουμε

γος». Για'ϊί 1ϊ.ήγα.ν σ'Jρρσή οι Σχοπελίτες για ηλεκτρο

' '0 )\α αuται εινα.ι ' 'Ο θ ι ' το τρι το . με χα ε μα ηματιχ.η αχ.pι-

λόγοι. «Τ ώρα τ.οιος θα δουλέψει, εσύ ή αυτοί; Ν α χά-

Ρ οεια .

τσεις

~ I Ι θ ειναι πεοεμ.ενο η α I

ορισχ.οuμε

ραχ-:ιχ.η

f!'P

ο εοαια

γιατι ,

ι οπως

ι ειπα

χ.αι

ϊ:ιο

μπροστά , το χ.αρά6ι δεν ταξιδεύει έστω χ.αι τριάντα 88

'λ

τ pιαντω.pυΛΛου, τωρα τα εχω εγω. tωτα μεσα τα ')1 Ι ι ι ι cpu vVJ.., εχουν γραμμες μεσα , ειναι cp αγωμενα απο το I

, ϊ:pιμα ' , ανα ογα τι σχ.α.φος ειναι, η γεματο η

"' ' l'ιαννη , να χαI'V\ιεpyrισουμε το ~ραπε'ζι το

εοω

διχ.ό μ.οu , Θα δοuλέψε~ς ό1ϊ.ως δουλεύω εγώ καθαρά χ.αι

Χάί.χι-ιQ "όμ.ι>ψz 5:%o:-:iiω (100-J[)ί :-:.Χ).

~:-ι; μ. !~ iι~r; ~ .-!D-ι;Yi :../.$ αr.-:/h. 7.2' r,Ο,:.:ι %α! 77Ί;Υ ά/J.~ yλ2:;%~ χα:~ εϊ::::~-:ι~~ 1/El/.\ .

. 1 7"t;,ι..ιi'l:(j ·ι;{..ι!7tJ-2 ~%ο::i).ο:ι (.)()(}-1 ίΟ ϊ: ..\.. ::ιεμ'ϊ:ο:.J). ~:-ι. μ.~2 όψι; ~:-α;;~λ: %~: 77'fΊ'Ι rιf)J:ι; ;-:,,~i'Jo; xa,:-t'JO:α%eι..l :-~;:ο:ι.

Εγώ εδώ κοιμάμαι 1, 12, 2 τ.ολλλς ((Opέc; . Λν Οέ -

δεν θα τ.εινάσεις καμιά 9οpά». ΚάΟισε λοιτ..όν ο Γιάνρα, μια ε6οομ.άδα ... « Γιάνν-rι δεν είναι χα)./;., από ,.·ην

3 η ωρα και 4 η ωρα. ' "εν κοψ·fι'θηχα τ..ο)'νΙΖ' ς eοραοιεc;. .... ' 'Ε·• κανα κατ ' ι Ι( ατ..οτε ο

αpχf, θα '7α ς:ιτιάξεις» . Για 'ια τον στρώσω στο ίσιο

σχέδια, πο)J~ σχέδια. Πάρα τ.ο)J,ά σχέδια, όλα τα

ι ) '~ ) ' 11 ι ι '13 τ.. ραγμ.α, στην χα \η vου ,εια. ια-τι απο την αρχη οια-

καραοια ωJτα χαι τα εχω αντιγραψει απανω στα χο-

ζοταν. «

ιαννη ασ

Οα

σπασει

70. θ7..

' .t .

ν--:ρα π) α.χε για

ια μην ανοιγοχ.

)

ωιουμε τα χαρτια

' ' 'Ε -:σι οτ.ως ' ' θα 70 τ.ε:σωσω εγω. το κανεις

σχεοιr:J. τ.. ο/J\0- για να ;-αpουσιασω σε χα ε αν pωτ..ο

Π '

ωc;

1:''

\:'

"'' ~ ι ' 70 μ.αοερι». «ι.:..ερω» ι~.ε:ει. f1μ.α το πιασω αποf

"') !..._

'C'λ

ο χαι να

' \

' ναι, αμα ι ι ι τ ο πιασω ατ.ο-

ι '- ' ) 'Q μ.ως αμ.α ι ι ι το ςυ \Ο . ~ο κανω σιγα σιθ α σπασει

, ,

........

'"'

ποιο ο εΛει.

' ο

'Ο

' αυ7αι εχανα ι r:ςενυχτια. ' Κ αι ΠΟΛΛες φοjj '

I ')

pες επει ο' η ημ.ουν χαι ψα \ίΊ')ζ, τ..-r γαινα σ-Υjν

εχχ

) η-

' 1(υριαχηΙ ηΙ χα ο ημ.εpινη η γιορ--:ηΙ χωpιc; Ι να χοψ.η I

σια

το γυpισει τ..ισω αuτο -.ο

θώ. Αυπνος όλη τη νύχτα. Δεν με τ.εί.ραζε. Ατ.ό την

, , ), , , τ.pαγμ.α. -ε ει τεχνη και μ•;α \0 για να τ..αει εχει. -ε-

εuχαpί.σ--:ηση δεν χσ:ταλάtιαι.να. Τον άρτ.αζα ένα 7έ

kι τέχvη αυτό το πράγμα για να το 9τιάξειc;. Τον

ταρτο, μισή ώρα, εντάξει πάλι. ΊΌ 6ράδu το ίοιο. λ1.ε

γα...

θ')

- ε ,ει

υπ ομονη

για να

θ')

θ.

εστρωσα -:ον

)

εuχαρι.σ-:ουσε και

ιαννη χαι χανει •ωpα χα η οου ΙΖια.

" ) ' Yj όοu εια.

'\:'

ι-1 , να κανω •ο σχεοιο

Και η Νίνα χαλά δουλεύει , αρματ~Jνει. Κι έτσι

έλεγα, νομίζω Οα τελειώσω απόψε, ας χάνω χαι αυ-

αντί ν' αρματώσω το 6pάδυ χάνω άλλες δουλειές,

' 'Ελεγα σ~ον εαυ-ο, μ.οu. « τρ ιανταyυΝ , '' ε χανε , χαι 70.

..,ενυχ7ια ,

'Υ

ε-.οιμα~ω για

το ι

l.. , ,

εχω και τον παπα ο--:αν εχει

ιανν η

)

γ ια-:ι ι

\ει-.ουργια .

τα πρω ινα Δ

εν υπαp-

αυτο.

'Ε

1 χε ις ωρα χανε χω αuτο».

)

-:-ηpι χα \ασμ.ενο να

Ε'

~ ιχα ενα c;υπνη-

't: ') ' ' 70 πεταςω και. ε \εγε, τ..ο-:ε πηγε

χει άλλος ψάλτης και αναγκάζομαι ν' αψ~σω τη

~:ι_ η ωpα; 'Ι' ωρα τι να χοψ.η Ο ω; 'J σα ισα να qJαω ενα

δουλειά, επειδ·~ λειτουργάς εσύ , να έρθω να 7ον εξυ-

πιάτο φiί. χαι μετά άντε κάτσε να ξημερώσει. Πολ>! ' \ 'Υ "!:: ' 1\ό:ζ φ ορες. uεν με πεφα~ει το ςενuχ--:ι.

~ I

τ..ηρε•Υjσω. ....1 εν uπαpχ ει ε να παιοαχι να παει με τον

παπά να πει «Κύριε Ελέησον». 90

Ιp

"' ' '1:' ' Λω να κανω και σχεοιο τ.αει χαι

και παθαίνουν 9Οορά. Εί.χα μανία μεγάλη να φτιάξω

τα. μην πεις οχι , 9uγε, ασ

τομ.α οσο χοντρο ςu ·ωμ.α

\:'

α γυρισω το μ.αοερι, να οεις

το πετσωσω εγω . τ.ως

)>!

1 οιπον πο v\ό:c; οοοεc: oou -.ευε v.ια υ..ε-

YfJς χι ε (!)'7ιαχνε. , ι ..

Για να απολαύσω τα αγαθά αυ7ά τα οποία έχω

σήμερα. Όχι αγαθά περί :ου ζην , γιατί δεν πληρώι

νοντω αυ:α, ο υτε εγω π ι

αχινη τα I

-α

τους

ηpωνομαι.

'"Ί"Ί

1 χτος

απο τα ι

αφησω χω α!V',η

μια πεpιο ιJσια

με I

I ") "')

τα σχεuια αυτα εοω , τα ο ποια αμφι.οαιv\ω αν υπαρ ι

Ε~

Θα ψα6ηξει μέσο opo το τετραγωνιχο μιάμιση οχά ι

νερ ο .

ς παρει ουο χ ιΛα νεpο για να οpαχει αυτο χα-

λα χαι να τpεχει το νεpο χα-:ω στο χαταστρωμα. ~ε Ι

ουο

'δ

χιΛια

ες

τετpαγων ιχα

μετρα

πανια

'\"

ποχει

αυτο

οω εpχονται ναυπηγοι χα ι

ποσο νερο θέλει ; Θέλει να 6άλει μέσα τρεις τέσσερις

6λέπουν αυτά χαι λένε «εσύ τα φτιάχνεις αυτά;» .

χιλιάδες οκάδες νεpο . Αυτο το νερο, ο τονος ποσο

Εγώ τα φτιάχνω αυτά. Και ξέρω πού Θα πατήσει,

χανε ι;

ϊ:.οσο Θα 6άλει χαι με πανιά ποσο 6άρος Θα πάνε τα

' ~ τονοι; ε.,ι

<:--

χει οευ,..-ερος πραχτιχος .

ξ~ ~ !

Π '

ενταχοσιοι τονο ι.

Ε 1ι

οσοι τονοι ειναι;

ιναι

'E'ςιt: τονου ' ς νερο' Θ α eοαΛει '"~ ' ' μεσα, τα πανια

ιατι αυτο αμα

αυτά άμα φορτώσει με ολα [ ... ] οι [μ.παμ.παφiγχοι],

το ρίξο:.;με στη Θάλασσα θα φορτώσει έως εδώ χαι Θα

η μπούμα, τα φλοχια, η τουρχιχή , ο αpάπης, ο μέ-

6άλε ι μέσα εφταχοσιοι τονοι.

σα φΛο χος , ο

ϊ:.ανια να πατησει για να τα ιοεψει.

Α ν τα πανιά πιάσει χιονιά, 6ροχή χαι 6αρύνουν, απο εδώ αυτο Θα πάει εχεί. Α/J\ά απο χει είναι δέχα ι

τονοι για να I

υστεpα. "Ί"Ί

πατησει .

ιατι

οσο

παταει

ς\.

ρωτα παταει εδω, ειναι

'\'\ι

ι'\'\

τοσο αργει Ι

αpοαινει το σχαφος χαι αργει να πατησουν

ποιv~ νερα. "

!ι

~ι

ι-..-...

't: ~ ι cαςιοευε ι.

....,_

Α'~'~

σχοuπαμ.ατσα .

ΙV\α το πανι αυ το με τη οοuτ ια που

ι 'f' θ 'λ ι ι ι χανει το χαpαοι , η α ασσα εpχεται εχει απανω, αΛ-

> ι ι ι " ι Θ '> Ε Λα αυτο r.pουσχων ει χαι οεν το πιανε ι η αΛασσα . 1 ,

χαι ν' αρπάξει χαμ.ία θάλασσα μέσα, πάλι αδειάζει η

θ αΛασσα. Λu"'"ο ομως Χ'Jοερνιεται απο μεσα οπως ει-

α τα εc;ηγη σω στον χαπετανιο για

'Ρ >> ι ' αuτοι τα λ'εω που cO μ.εγα'"Ίιω το χαpαοι, αιv\α χα ι σ

" οεν

-...

σχουπαμ.άτσα. Έχει χαι ά/Jω πανί εδώ τη λεγομενη

τ I

,.....,

χοΨφα r_r;;Λοχος, το φ ιωχινι, η

cητα εχει εοω , α/IJ\f) εχει. 1 οιπον αυτα εγω σαν ναυ, ι πηγος πp αχτ ιχος

ε..,ω, ο

ςο.ι

ειψο, εοω ει-

ναι π εδεμενο, αΛΛα αμα - α παει εχει αιv\η στα εροι

Ι>=

") I

ναι

'Ε

εοω. ι

σ--:ερα. ι

χει

σχοινια ι

πως

ειναι ο

δ ι

χαι

πηγαινει

\' 'C ι

οεςια αρι-

χ.αφος , το πηγα ινει εχει αμα

ιρ

πιασει αερας το χ.αραο ι . Ι

"\i

οσο

Ε ιναι τ:οιv\α αuτα που ϊ:.ρεπει να χανεις χρονια να

νερο θα τρα6ήξει, ένα τετpαγωνιχο μέτρο ποσο νεpο

τα δεις . Δεν λέγονται. Και για να το χαταλά6ει ο

οα

f' 1 '1:: τpαοηc; ει;

r-:ωτα

π ι

οσα

τωpα

ποιος

εχε ι γνωση;

τετραγωνιχα εχω

εγω επανω;

ά/Jως . J.ιο-:ι 6/ως ο μηχανισμ.ος στα ιστία και τα 91

τ..αν7α απανω ,

ες ωρες, οχι Ι

εc:; μερεc:; χαι μονο για

L\ οιπον η7αν χι αυ-:ο -ο τ..ανι το οποιο το

να 7α

) ,εc:;.

1 ) ι ) ι μπροστα για. να. α. \α9ρυνει την π \ωpη .

χανε Ι

ι -...

ιατ ι

fl I

)

χανει. ουτ ε

' !:

'λ ) ι }Τ ι ι - ε εις πο ω χα.φο . \..α.ι το σχαρωμα. εχει. χανα. Θ 1

Ali I

Ν\α υστερα. ε ινα.ι η

)

\ε -

π~-~ η δουλειά. ηα. να. γίνουν τα. καφάσια. αυτά, όλα. ι

)

αυ7α περναε ι η μεpα χωρις νι:ι. χα7α

f:'

α.οεις 7ι χανεις.

Και μετά απλώς γυάλισμα με bεpνίχι. Τα. ξύλα αuι

τα ει ναι.

)

πα. \ tες

'Υ

χα.ρuοιεc:;.

1 γω

τα. ε χω παρει.

α.

'ψ ει χαρυ δ ια.. ι ~' "'Ι ε εχουν ι 'θ ι μα ει τω -

αγο ρω.,ω , ο ποιος χο· ι

<;"tt.

ρα οι. πα.τριω7εc:; εοω χαι με ειοοποιουν.

, ποσο χα-

νει ; l\ α τόσο . Εντάξει πάp' τα.. Δεν με νοιάζει. να του ~

οωσω χα ι πεpισσο~εpο αν χα νει.. I

Ί~

ωρα αμ.α δω ενα I

I} ι...,

αμα

σαν [αγχούτσα.], Οα πεις «ε , μπα.ρμπα-Τριαντάφυ)J,ε ι ι ι ' ') 1 ι ι

70 ενα πr,γε εχει ι

α νο , τι ειναι αuτα ; ».

Α ν η ταν -:ώρα αυτό να μπει στη θάλασσα θέλει ' )I !: ' λΟ ΧUΠαρισ σι. 'Γ Οίε ' α V\0 ζU πηγαινανε στΥjν 'l'εpγε 1

σα.

ετοια ..,ερα.

τα χοοανε χε ι μωνα. ιρ

)::

Τ'

σ-η για πευχοε VΥ.τα. ι

Ε'

ιχαν ρετσινι με-

χυμοc:; εινα ι χατω .

ο ρε-

τσίνι δεν πέφτε ι. Έχει ρετσίνι μέσα . \)Jά -ο ζουμί ι

' -r

'Q πως ο αν ι θ ι ι ι ρωπος εχε ι χαι νερο χαι α ι μα ,

φευγει.

ι ) ι νω το χα ωχαφι το

μέψει εμένα.

ετσ ι ειναι χαι το ςυ ο.

εc;ω.

Δεν το ()άζω επάνω. Γ ιατί αν είναι ξερό χαι το ()ά

ματώσουμε χαι το πάpειc:; σ-ο σπίτι σου εσύ χα.ι γίνε ι

νι

70 οαι ω α ψ.τ..ουp ο χαι σ~α - ει ωρα ιο χαι το αρ -

ξύλο , εγώ ξέρω τι θα πετάξω χαι τι. θα μου χρησι ι ι ι θ') )·1 ι τ ωρα για να σ-εγνωσει α'J7Ο ε ,ει πο V\α χpο Jια.

~ 'λ

χαι εχει το ρετσινι. ): ' )

Ε 1 \'

ι p ιy 1 ουμι ογα ~.:ει το pετσι-

ιοιχα ο π εuχος εχει φυμι

Π '

L')

αρ ε ενα ςυ \Ο τωρα χι ο \α τα

' )

ςυ \α εινα ι φυματ ι χα. εοω της .:...ιχοπε ωυ για.τι τα πε-

λεις στο χαλοριq:ιέρ κοντά, δεν Οα -πάΟει τίποτα . ..λ εν

λεκούσαν χα.ι τpαbούσαν το ρετσίνι. Σαν να -pαbάς

ζουμιι , οεν " ι ι 1= ' ) ' ανοιςει. 1' Αν εχει εχει υγρο το ..,υ ,ο για ν

το αιμ.α ατ..ο ϊον αν ρωπο .

το

...

, ι ι ι "r ' λ Γ ο μποupα προπα.ντος ειναι. εc;ι. εφτα χρονων ςu α. ι.ατι

χώνει α.τ..' τη θάλασσα., το bοηθάε ι. ~~

'ζ ι θ ι ι\ ο πιε ει το νερο , τ..α.π α παει. r~ο.ν το

Αu7ά ια ξύλα. τ..ου ()άζω εδώ πάνω , χαι για άλ-

χι αποοοσr, εχει -: ο χαραοι, 9 ωγει, α \Λ'Υ. χαι το ση -

ουο μηνες χαι περισσ οτεpο.

()άλειc:; αυτό σε χαλοριq:ιέp επάνω οεν πρόκειται να.

οταν εχα.νε σαχου/ α. α.υ ' ο ο α.εpας τ: ου 7pα.οαει αι; - ο. I

ι θ 1 που α παει ;

οα ,ειc:;

μεσα.

σε

ν ερο .

') ο 'α

α.uτα

· α.

πετα.χτουν.

'Ε

·~ τσι ειναι χα.ι α.υτα.

}('

α-

θε χρόνο κα ινούριες [χαρα.χιές ] χαι παίρναμε να σχί-

ζουμε ένα ξύλο χω έί)λεπεc; είχε τόσο ()άΟος μέσα , I

'i'

}

τοσο στενες χαραοpεc; απο το οτι το πεΛεχουσαν για Ρ

Ί: 'Ι

•Ι•

αμπαρια

ηταν

uεμενα

με

"'\ ~~ αΛυσιοες

επανω,

σχεπα -

' 'δ" ") '!1' ") ι σμενα με μοuσαμα ες και αΛuσιοες ΟΛΟγ'.Jρα, για να

να ογει το ρετσινι. Λυτο το ςυιω χαι στο χαιχι να το

μην ανοίξουν οι μπουκαπόρτες και μπει το νερό μέ-

ί5άλεις Θα σαπίσει. Αυτά τα χοντρά χό()αμε ~ο χει

σα.

μώνα, ί)άζαμε χαι χλωρά ετ.άνω. Χοντρά ξύ/ α.

ι ι θ , ') ,_ ,Γ ι ι « Ω ραιο , ε ετσι α ναι χαι το μεγα ω» ..Ιtιισο μοντε-

'Ε

;:..ι

χει οεχαοχτω ποντους μαοεpι 9αροος με οεχατεσ1

Ί, ο

'f'λ

εο

επε

' το σχεοιο». '!1' « Ω ραιο

καπετανιος.

λο +,ταν αυτό. 1Ιάλισ~α -α λέγανε μοδέλα οι γέροι. Ι

, ι Α ι Θ 'λ ι σερις π ον,.. ους παχος. u~o - ε ει τερι -α "ρεισr,μισι

«. , α ιy•ιαφυ με το μοοειω, να οουμε τ.ως εpχε-ται».

χυbιχά ξύ/α. Πρέτ.ει να ξέρεις τ:.όσα ξύλα θέλει χαι

ΚαΝι.. έλεγαν.

τ.οσες

' δ"

οχα ες

Ί: '

ι θ ')

χαρφι

'!1'

ει χω τι σιοερο.

ρεπει να

Έοτι.αχνα το τ.Νι..νο . Το πλάνο λοιπόν "ο έχανα I

\'\1}

l 'f:

....ι εν

' '

υμαμαι τωρα ποσα εχω οωσει.

τη

- εσσα -

λονίχr, πολλά, στην Αθήνα επίσης , σ~η Σκόπελο στο

' λα αυτα. ι

τα c;ερεις ο

'):: ") ι ι Q καμονο.,υ ιω, με φετες φετες .

ι 'Ρ 'Ο μισο χαpαοι. χι

Υ!ουσείο, στο εξωτερικό: ΟΧλανδία τέσσερα πέντε ,

Γερμανία το «Παμέλα και Σμιθ». ι

πετάνιος το έt)λεπε το πλάνο αυτό , αλλ.ά ήταν μπου-

Ε ιναι ενας 1 ερμαναρας και μοv Λεει « α σου ιyε -

'" ι ι ι !1' ")ι , χειροτεροι απο μενα χω οεν το χαταιw.λαοες

ρω τα σχέδια». Και τα έστειλε τα σχέδια στον Στρα

ντα Ρ

'Ε

' πρεπε εγω ο αρχψ.αστορας, ο ναυπηγος να

οαιναν.

I:'

ις-.,

το χανω χαι να το οω χαι εγω ο ιοιος πως παει για

b ελάκη και με τ:.αίp'ιει τηλέφωνο ο Σ.τpαbελάχηc; και μου λέει «σου σ-έλνω τα σχέδια του Γερμαναρά».

}J ' ' - τ:.ρuμν-Γι-π λωρη. Π ωc; ειJαι; Ε ιναι χαλο;

«Σ-είλ' -α». Τα έστει/ε /οιπόν. «Κόψε δύο, ένα δι

ι ι ι θ 'λ ι Γ ιατι ειτ.αμε ηταν μεσα στη α ασσα φορ ~ωμενο ,

χό μοv και ένα γι ' αvτόν». Έφτιαξα το πρώτο. «Το

έπρεπε να είναι χαι καλοτάξιδο. Για να είναι χαλο-

έφτι.αξα καπε-άν Κώστα , έλα να το πάρεις». Ήρθε

-α νερα.

ι~

' ).

τα..,ιοο επρετ:.ε να εχει '":'ις αναιωγεc;

επτομερειες για

ι ι ' ι ι ) οιπον με ωJϊοχινητο προσωπ ικο. το παιρνει και μο -

λ ' ωρη.

λις πηγε στην Λ ηνα , με παιρνει υστερα απο ουο

'Q ταν ηι ταν 9 θ- ινοπωρο ι ι ι θ 'λ ι εμπαινε χα μ ια α ασσα απ ο

τρεις μέρες τηλέφωνο: «Για να σου πω τα νέα , f,pθε

ι να μην το παταει η

οω, εμπαινε

θ 'λ ι ι ι α ασσα η τ. ρυμνη η

τ.

Ι Ι λ' τ ωντανη μεσα, χι εφευγε νερο πο υ . α I

'θ ι

!1''

ο Γερμαναpάς χαι μου το έφαγε το [κομμάτι] . Κό9το 93

]

γρ·fιγορα και co άΧ:λο» και του έ,;γ: ιαξα άλλο. Ήρθε ο

ρα σημαοευω χαι ςεγυρι-,ω χαι. •α σκαρωνουμε.

Γ ερμανος χω -:ο τ.ηpε.

νει ο Γιάν-ιης τώρα μι.α ε6δομάδα αυτό χαι 6άζουμε

'Ε

~ χει

, ,α

' ))

παpει

-τεσσερα ,

αυτος

οιχος

μας.

t ι;:ι-r;Ι -

το άΛλο .

α-τ<-,η -

Πολλή δουλειά , αλλά απ ' αυτά τουλάχιστον δο

)\εει ' «πατερα , αυτος μας

ξάζομαι χ ιό) ας, α-;;,' -:α μεγά) α τι πήρα •όσα χρόνια

τάραξε στα -τηλεφων·ήματα.» Δύο -τρία ~ηλέφωνα

και εγώ που δούλευα χαι ο πατέρας μου χι ο Κω

'θ I 'r I Γl' I I χα ε μερα να -το 9τ ι αφυμε αυ~ο. ωρα αυcο να κοι-

στάκης και όλοι οι γέρο ι. τι. πήρανε: Πεθάνανε πει.-

τάζω, τον Γ ιάννη να κοιτάζω ·ή αυ-τό να κοιτάξω;

"Ψ ωνταc; I νωντας και δι .

'Η

τανε ναυπrιγος χι εγινε εργοστασιαρχης, I

...

ο Γ

μπφος Λεγε-ται.

' ιαννης

Αυτή -τη σcιγμή ένα αρμαcώνει η Χ ίνα μέσα, εiνα ι

, ε-τοιμα αυcα cου l\1ουσε ιου. 0uo I

-cωνει η

... ,

ρο μεχρι τις

'1' ' I

~με εμεις.

Jl οσα '

'1'

τα σημαοεψω -τωpα οεν

' 9 Θ ινοπω-

t') Ν ε ιναι ενας ςυ ω, ο νομε ας. l ομεις ποpσες ~α

ριστουγεννα I

)

χ τ

Δποχριες να τα ςεκι.νησω αυ-cα . I

υ-το τ.ου αρμα-

- α κατσω τωpα απο -το

ε ιναι, τρια τεσσερα, για να I

_' ινα ειναι φ τιαγμενο απο τα

κα ι πιο μπpοστα .

1\ jΙΓ

υτα ει ναι

)

\εγον-ται αυcα η

t '...

ε π τα r..,υλα η με

εννεα η με εντεχα η με οεχαπεντε τα χανω αν uπαρ \

)

Εδώ έχουμε Πο/ ι.ούχο τον ./\γιο Ρηγίνο μας, ο οτ.οiος Ι

)

μας εχει γ ,ιτωσει ατ. ο πο V\α οει.να. Ι

απο σεισμους

)

1 πο πο \εμους , f

)

και. τον εχουνε ο pαματισει πο ως

κο -

σμος . ΊΌ 365 ·ή-ταν Επίσκοπος Σκοπέλου χαι Σκιά Οου και τα αποσϊ:άσματα του Ιουλιανοι) -cου ΠαpαΡ θ '5 λ ' I 'Ο Ά οα•η ηρ αν σ-την ...... κοπε ο εοω , μα ανε για -τ ο ν γιο I

Ρηγί.νο ότ ι διδάσκει το λόγο -του Θεού, ότι διδάσκει

' ο τ ρε) ος ι ·r;' θ ε),ε α υ-τος

iY ζ _ ' α ωpαι.ου χα ι οχι οπως

χει. L ωιπον ενα ενα ςυ ~ρακι -το σημαδευω, -:οσες

•ου

πόpσες. Θα π εράσει περισσότερο από ένας μήνας.

ο Ι ουλιανός -τα αγάλματα και τα προσκυνάει. ο

'Υσ-cερα να τα ξεγυρίσω · εκεί ζαλίζομαι χω κάθομαι

ο Ά γι.ο ς Ρ -r;γινος ε ,εγε οτι η α η ινη πισ-η ει.ναι

•r ' Ο Γ , '1' λ , (' , , , )ωιπ ον πεντε ες ι μηνες. ιαννης oou ευ ει εοω, τον

ο Χριστός. 'ΗρΟαν λοι.πόν εδώ και -του πήγανε -τον

προσέχω χαι τ.αράΛJ η λα ε-τοιμάζω δου) ει.ά •ο 6ρά

Άγιο Ρ ηγι.νο. t . πριν '70 '1 πανε σί: ον -:οπο τ ου μαρ -

δυ . Γ ι ' αυτό αργώ να κο ιμηθώ χιό)~ς. Και την ημέ -

τυριου, χα-τω στο γε'(υ ραχι εοω, τον οιαμεΛισανε , Qεν

I )

)

... I

70tJ αγησανε

,,. ποοια.

....,

οαχτυΛαχια,

γΛωσσα ,

μα7ια,

αυ7ια,

, ', , ου χοψανε την χεφαΛη χαι μετα τον χοψαΙ

'. ι .

'Γ

νε χαι σ7η μεση. I

ου χοψανε τα ποοια χαι 70 χεφα I

) ι χα ι -ον -;;.ήγαν οι Σ χ ο-;;. ε/ ί-:ες, για -;-ο J φόbο 7ων \

l t:

t-\γαpηνων , αu-;-ονων, -;-ον π·fjpαν εςω στο οοuνο.

θ εωpειτο μαχpuς ο οpομος. ι

ηριο.

Αλλά η χαταδίχη συνεχίζε-:αι. χαι μέχρι τ.pοπολει

γι

~ ι

μ.ι.χα τ.ου φεpνανε εφρι.σ -οuς εοω. Ι

"'γω 7Ου αχιστον

δ εν ει.χα 'ϊ:Ύj πεpιε ργ εια τ.ο7ε να ρωτησω για ποιο I

)

ο-

εδώ . Κά-.τι κλέγτες , χάτι μαχαιpοbγάλ.ες, φέρνανε

, θpωπος. 'Ι'ον χρυψα•ιε Ί εχει, για να μην τον πα -

εδώ εξορία . Λλλος τέσσερις μ·~νες, ά/Jως πέντε μή

ιατι -:ο-;-ε

μα7α εοω πεpα χαι ρουμανι.α, οεν μπορουσε να περα -

χο π εΛος απο το

γο χαι. 7ι και πού. Αλλά φέρνανε πο/Jωί. εξόριστοι

ο-

ησυχασε η

-;-ε

τ I

χαι χάθηκε ο δpάχος , εξαcpανίστηκε. Κι α;:ό τότε

η'αν ρε -

σε ι αν

νες. Φέpνανε εδώ για διά9οpα. Και τ.ρο;:ολεμιχά χαι

ροuν χαι τον χαψοuν -:ον ειχαν εχει.

Αλλά όταν ζούσε ο Αγιος Ρηγίνος /J.γανε -αu-:ά I ')

7α εΛεγε χαι ο παπποuς

τφεσουτερος

χαι

]

Είχαν και -:ον Ίωνα τον ...lpαγούμη εδώ . Το

1900 ... δεν θυμάμαι πόσο. Έχει ένα χρυσό καν-τ·fιλι ,

έχουμε ένα μέρος εδώ, το

όχι χρυσό, μάλαμα, ασημένιο άσπρο και 70 καντήλι

της

εποχης

...lραχον7όσχισμα. Εχεί έπεσε ο δpάχος. Υπήρχε ένας οpα.χον-:ας εοω.

εχει.νης-

μοpφωμενος

ό-:ι. ο Αγιος Ρηγίνος -

μο•J ο οποιος η7αν πρωτο -

"'),

με-ατ.οι ε μι χα χα ι χομουνιστες φερνανε εοω.

ι~

:-.. . ια~ι. φερνανε χαταοιχοuς εοω χαι

ι ι , ειναι. οχταγωνο σε χανονικες

ετ:.α ιω

απ οσ τασεις χαι γραφει

« Α γ ιεpωμα τοu 'Ι ωνα .J.\ pαγουμ.η, -;;.o•J ηταν I

'C\3 "- ~ ωρα; .J. εν

-:ως μολούσανε σ-:η Σχό;:ελο, με την άποψη ό-:ι θα

σ-:ην ~χοπε

-;-οuς cpάει το θηρίο. Και τους έτρωγε -:ο θηρίο . Ο

ουμ.αμ.αι . ....,την

οράχος έτρωγε τον χόσμο. Και όταν ήρθε ο Άγιος

cεξιό ψαλτήρι. Τα γράμματα φαίνονται πολύ καθαρά .

" Ι ηγινος χαι εμα ε τα οεινα του νησιου ατ.ο τους )

L I

ο εc;ορισ"C'Ος» .

αναγιτ σα ε

pα9ει 'ίΟ ι

·\

0 ω στ ο Λψ.ανι , εχει στο ")

Και αυτοί. οι εξόρι.στο ι πήγαιναν χαι έδιναν χάθε

"'),' , τον χυνηγησε , , " ' Σ χοπε"ιτες .. . πα.pοuσιασ-:ηχε ο οpα -

eopαou , . ~σ παpον στην Λσ~υνομ.ια. Ά'' ,) θ , ιv,οι. απο \!Χ ραι.α,

ο ηpι.ο I Άγιος Ρη ο

ά/J οι από ζωοχ/ οπές άλJ οι. τους 9έρνανε εδώ . Ο

χον-:ας αu-:ος χαι -:ο χυνηyrισε -:ο Ι

αι π~ιγε σ-ω μ.ερος α υ το, σ-: ο .J.ραχον-:οσχ ι. -

J 1lιλτιάδης από λαθραία, ένας l\I ιλ-:ιάδης αητονύχης

σμ.α που το λένε τώρα. Κι εκεί σχίστηκε το bουνό

... 'Αλλος πάει ψάρευε. Μάλιστα ένας έπαιρνε και

γινος.

} {

χ ριστο το εοαι.,ε ο παππους

το φόρτωνε ζαpζαtατικά και πουλούσε. «Έλα, έλα

ριος και. πρωτοπρεσ6ύτερος, το έ6αζε μέσα σε μια

' Ρ

μου ο παπας , ο εφημε -

ν~ουλάπα χαι. μπροσ-.ά ()άζαμε bιtλία για να μην

ταpε ορε, παρε κυρα , παpε».

' ' θ ε ενας ' ' ι ~ου Γ ιωργου, ' κ αποτε ηρ και περασε απο

<pαινε-.αι..

A)l ι ι "'ι '' v\\Χ αuτος ~ου κιαΛαρι.σε, το ειοε χαι χα 1

του γαμπρού του μακαρίτη το μαγαζί. «Βρε Γιώρ

θηκε το κουτί. Ποιος π-~pε το κουτί; Και το tρ·ήχαν

γο , 6ρε 1\Ι[·fιτσο». Του λέει. ο άλλος «πώς εδώ;>> .

εοω περα , που ι\Εμε , στα σπι.ταχι.α πεταμενο το

« Εκ-όπιση. Έμπλεξα λέει χαι με <pέpανε εξορία στη

Σκόπελο» . «Βρε πώς;» του λέει. «Χωρίς να το κα

ταλά6ω 6ρέθηκα εξόριστος» λέει. Άλλη μια φορά Ι

ενας πηγε

... χασαμε το κωτι. απο τον

ριστο. fω -

Χ pιστο ι και εψε ' I )'νε και. μια μερα ' ' χα-

~ος ερχοταν στο 1 σαμε

γα.ιοουράκια, ζητούσε το δικό σου το γciιοουράκι και

το κουτι. του

' το κουτι' αποι το

Χ ρ ι.στ ου' . Γ ι.ατι

~ I

τι..

").!..

ον πι.ασανε.

lτ

xou'

'..αι. τι. ειχε ~ο~ε -ο χου - ι.; ....1εχαpες , I

χανενα ει.χοσαρακι., χανενα πενηνταpαχι μεσα.

97 'ι

'·'

-~ '/ι-

.. • _., .

..~, yτ

-·

προπάππος μου χαι ο παππούς μου ήταν ναυπηγοί χαι είχαν ταρ

Όνομ7. ;-:7.τέρ7.: Jlανολr;ς

ο σανάδες. Είναι κληρονομιχο το επάγγελμα. Ο προπάππος μου λε-

Όνομα μ:r;τέρ7.ς: Κοχί':σα (Κατερίνα),

γοταν

ΔΗ Μ ΗΤΡΗΣ

ΤΖ Ο ΥΒΕΛ Ε ΚΗΣ

Α γγελης, I I I Σ κ ο πελ'ιτης χαι παντρευτηκε I Σ χια I θ αυτος ηταν στη ο.

Εχει μεγα ωσανε τα πεντε παιο ια που ειχε χαι σχορπιστηχανε μετα.

-;-ο γένος Τρuγονη

λ'

Ε;-:άyyεl{..ι.α ;-:α-:έρα: i'lα.uπηγος,

χαλ:J.ι.εpyr;τ{jς i:α.pαγωγος οαμ.άσΧΊj'ΙΟU

I Ιμερο[Χfί νί7. γεννήσεως 2.12. 1935 Τόπο~ yεν'Ιfισεως: Σκό1:ελος Γp7.μ,ι..ι.α-:αiς γνώσεις: ~r,μ.οιι.χό E;-:iyyεlψ.α: ~ωJ'ϊ:ηγός, ξuλωργός,

Ι ~ λ 'λ ο ενας ο παππο•;ς μου ειχε τον -r:αρσανα -r:ου στη L..χοπ ε ο, ο α I

oc, , του πατερα μου ο πατερας, πηγε χαι εχανε ~αρσανα σ -η ...... χιαΙ

~ χεινα τα χρονια ο π ο υ ειχε τ. αpα ι ια ::p - ιαχνανε χαι -αpσανα . θ ο. Ε I

""\ '

κοσμος είχε τοσες ανάγκες που π-ήγαιναν χαι τα παιδάκια αχόμα χαι \'

"'),

)

!1'

οοtJΛευανε χωp ις να του ς 6 ινουν μεροχαματο, μονο ::pι ωοωpΊ')ματα , για

χανένα χρόνο δύο για να μάθουν ε την τέ χνη.

αγpοτr,ς

.Υpονολογ!α γάμ.οιι: 1968 Όνομα συζύγου: Κεpαισώ, το γένος Βα6οuλι.ώιοu Παιcι'ιά: ι.λ uο

Ο πατέρας μου ζεχίνησε με τον ταρσανά στη Σκόπελο . Μεc-ά, α::pού μεγάλωσε η δουλειά του χαι δεν τον έπα ιρνε ο χώρος εδώ, πήγε στο Γλυστέρι. Αυτο έγινε γύρω στο '35 .

1 ι ι ι , ..., ..., ι 1 ην επ οχη τ ου πατερα μου ηταν αΛΛος ενας στην ηΛιχ ια του, ο μα -

στ ρο - Γ ιωpγης.

Ι.τ'

I ' "\I I I !1'' !1' )_αποια επ οχη συν ε pγαστηκαν αΝ\α μετ α επειcιη ο εν

Ονόμα-:α: }[ανόλης . 'Αγγελος Χ,:;ονολογίες γεννήσεων:

1970, 1972

ταφια ανε χωpισανε.

-:αρσανας του

'l'ζ

ανετη ηταν στ ο σημεpινο μ ο -

/') λο της Σ κοπε ι ου, εχει πο υ ε ιναι ενα μν·fjμειο χαι η ταν αμμου ια πρω Ι

τα .

' "Ι ει ψ I ε τη "' λ Γ"ι υστερ ι ""'κοπε ο για να τ.αει ου -ε σ -. ο Α υ~ος οεν ε γχα-ει I

ου τε σ-ον

"' ι

γ'Jω'Γα, ε9-ιαχνε εδω τα σχαφη του.

Πα/ αιότερα ήταν ο μπαρμπα-Σταυρής ο Κολιτσίοης αλλι!ι.. οι μόνοι ι ι ι ι '"Γζ Ι Τ' ι ' που ε<p τασα εγω ηταν ο πατερας μου χα ι ο ανετης . ο τε αυτοι η ταν

αγραμματο ι

' θ

I"\ I

""\

αν pωποι αιΙΛα ιωγω

πεφας

χαι ει.,ασχησεως

ηταν

τ οσο

' εχανε ' !:' ' 'Ρ λο ι τεχνιτες. ο μπαρμπα- Σ ταυρης οεχα ποστες σχε \ετο , εοα -

χα

)

ζε τ~ς ?όpμες και έbγαζε -τα χνάρια μετά ~-7.νω σης I 'Υ 'θ I I 9ορμες χαι το γεμι..,ανε το χα ε σχα9ος και το Υ''ια-

Εν ω σ ε μας γινοντουσαν ο ,ο ι οι σχε ,ε τ οι χαI

χνανε.

' )

)

/ θ

τ ω στον - αρσανα και μ.ετα παφναμε χα

f.' 'ζ

οα αμε

επανω

με

το

νουμερο

\' Ι

στο σχα.yος χαι το οενανε I

)

επανω --μπουpμες τις πετσωματα.

ΟΟ:Ίjζ

εpχοντοu-:;αν

ί':

'ζ

..εγαμε- και μετα αρχι rχμε τα I

- ταν μια επ οχη κατα την οπο ια σχα-

yι

·''Ι ετα απο τον το ~.εμο, χαπου σ~ο '39 , ο ~ατερας I

' )

μου εξακολουθούσε το νωJπΊjγείο στο Γ)ωστέρι . Εκ:: ί 't:' ι ι ι ι ι ) ι ςεκινησε ενα σχαc.pος ο χτακ οσιους τ ονους , το μτ. ,ι -

σκο ενος

' Ι ~ι ...... χοπε λ ιτη ο οτ.οι.ος ειχε χαι ουο γαμπpοuς "'

θ ')

ε ,χυ-

' ))

ω.

Από τη Χαλχίοα είχαμε cpτι.άζει. του Γι.απέιχου ι

ενα σχαc.pος,

του

''C

π εφαια και αυτο τ ου 1 ν'ωνιου αϊϊ:ο τr; I

τον

ραμματα ειχαμε φτια<., ει ενα ατ.ο I

s.'

σα τ.ου Υi'αν των ο ι.ακοσι.ων τ..ενηντα τονων.

]-,λ ι

ωσ -

Ε'

"ιχαμε

παραγγελίες από την Κάρυστο , από τον Πόρο, από f

"'')

ι\

I :\..ρητη, απο παρα π.οιv~.α μερη. :..J. υσ~υχως οεν

χάναμε ημερο) όγι.ο να ζέροuμ.ε ϊϊ:όσα σκάφη έχουμε I

φτιαγμε να μεχρι. σημερα. I

' )

) · ')

1\ υτα τα σχαyη τ1 ταν ο \lX εμ.ποριχα α v\!Χ μ.εσα σ I

αυτα

cp τι.αχναμε

χαι

)

ανεμ.ο·φατες

και

γρι -γρια

για

και το φτ ιάχνανε μαζί. . Μετά πήρε ο πόλεμος , το

ψαρέμα-τα α)J,ά σε μιχρά μεγέθη γύρω στα οκτώμισι

εγχαταλείψανε, δεν ολοχληρώΟηχε και το τέ) ος του

εννια μ.ετρα.

·fιταν να δια) υθεi.

τιχες παραγγελίες α)J~ από διάyορα μέρη. Η αγορά

1':

Α πο εχει ςεκινησα και εγω ως πιτσιριχος '

τριων

χρονων

το

ετ.αγγε

)

μα

αυτο,

μοu εγινε ναυπ.ηγομτ χανο ,ογος στην

ενω

\' οεχα. \:')

αοε ,9ος I

ταΛ.ια χαι τω -

ρα ζει και δουλεύει εκεί. l.το Ι λυστέρι σκαρώναμε I

τοτε

τρια

τεσσερα σχα9η:

οιαχοσωυς

τ.ενηντα

εχα-ον πενηντα

·:Όνους

και

τριακοσιους

-τονους, ι

τονους

σκάφος. l\α t)λέπεις τώρα ένα τεράστιο όγκο να πέ\00

την

ρωναμε τpια και τεσσερα σκαφη μα..,ι .

λέ ' , ! Ι σΊj. 1 ι ψητα, τι. γ ν-:ια , ηταν -ο χατι α

ε ϊ:οστα, τη I

και

~.η γ ιοpτη εχεινη -::rιν ημεpα τ. ου γι.νοταν η χα

)

.f ') . .\ ν.ιετα το πιαναμε με ςυ ι:Υ.

' ΙΙ

ι ι ι 'Η ι ο α')\lΧσσα rιταν ωpαιο πραγμα. ταν μεγα -

φτει στ-ιι

•Ι•

)

u-α τα χαιχια οεν ηταν μ.ονο σχοτε

ι-

του ταρσανά Ύ-1 ταν απ' όλη την Ε)~δα και δουλεuαι

νε το-:ε γupω στα σαpαν'α ατομα ενω πριν τον εγχα-

) I!

τα ,ε ιψουμε

\:' '),εuαν γυpω σ-:α οχτω οεχα ατομα. Ι oou I

\:''

τ ' οι ταρσαναοες ' " , ) ι ') οου ,ευανε , παρο ,ο Σ την Ι\..ατοχη

' Ι λ ;:ou μας χυν·r;γουσαν οι ερμανοι. χαι μας π ΊjpωναI

...

νε ϊ:εpισσο,εpο μ.ε σιταpια και χαΛαμποχια.

ΙΖ

ατοχη

ήταν χι ο χαΟένας κοίταζε πώς να t)γάλει το ψωμί

'Ι'.

'7Ου και τ. ) '"fJpωνανε σε εωοc;.

Α/J,ά και ο Καπνίσης από τΥ1 Χαλχ.ίδα που του

~I Σ )' , ω ενα τρεχαντηpι σε cιυο χοτ.ε ._ι τες: ο

' ))

ραμ.α και α

ο~ ε γτιαc;αμε ενα πε-

•

I '(

ειχε

ff-J

φτιαc;ει

ενα

χαpαοι

και

ειχε

ενα

γαμ.τ..ρο

στην

ένας ·ήταν Οείοc; μ.ου, Καλιατζής λεγόταν , και ο άλ

Αμ.εριχ·ή του ζήτησε τότε να -ον πάρει εκεί για να

λος λεγόταν Σοφεγγί-:ηc;.

' 'C Ι \ I του φτια ςει ναυτ.ηγειο. fιπ ο τη

:.\Ιετά την Α πελεuθέpωσ·r; , 'L15- ' L 16, άpχ ισε τ.λέον I

να τ. "r,ρωνει ο χοσμοc; και αρχισαν οι σuνα '"αγες με )

/ θ

χρημ α-:α ϊ:Ο'J -οπ συνη ,

pαχ ια

]

ως Ίjταν

γιατ ι ο χοσμ.ος ειχε τ ις

)

ψες η I

ιες

[

μ.πουχου λ''

του, ~α

αοια,

τα οαμάσχηνά -.ου. I

χω ενας

'( Ι

αΛΧιοα εχτ ος του

Καπνiση αυτού τ..ου είχε εργοστάσιο σαπουνοποιίαc;

[είχε] και ά/Jσι μια παραγγε) ί.α του Γραμ.ματά. Τότε

οι

-:αρσαναοες

ειχαν

οεν ψ:ιαχναμε μ.ονο εμποpιχα π

)

oou ειεc; οιοτι

τ.ερισσοτερες

ll I

)

οιcι , α ιV\α και π

οια

για ψαρεμn~α: ανεμοτpατες και γρι-γρ ια, σ -.α οποια

' Ο ~· Θ υμαμ.α.ι οτι μ.ετα την J7 ....ατοχη ειχε εp ει εοω τ.ερα I

pωτοπαπαοαχηc; ναuτ.ηγος , ο οποιος αυτος Ι

•

' )

ι ι ' ' \fi ' Γ ενα -:μ.ημα του χ οσ τοuς επιο ο -: ουσε το .ι πουpγειο ε-

ωpγίαc;. Όσοι λοιϊϊ.όν ψαράδες εξασκούσαν ετ.αγγελψ I

ιmτιχα το

ΚάΟισε ο πατέρας μου το πρωί, το bpάδu τελείωσε στο

πιο και επιδότηση απ ό την Λγpοτιχή Τράπεζα στα

•

χαρ -:ι το μ.οντε ω και του το πηγε.

Ρ δ~

ερναει μ.ια εο ο -

1 , , 'C ~ ~ I θ ') Ι μ.αοα , τ ον c;αναειοοποιει και του Λεει: « - ε \ω να το χα-

t:')

νεις c;υ ,ινο και να μου το φεpε ις σ-:ον

π εφαια

αpεμα ειχαν

ι.,ητησε απο τον πατεpα μου να του χανει ενα μ.οντε ω .

οιχαιωμ.ατ α να παρουν

οα -

κεντρικά του Βόλου. Αυτό ξεκίνησε γύρω στο '60'6Ω ' ' θ· ησε την α),ιεια ' παpα ' πο)ω' . .<:, εχει' μεσα, και e οοη

Ε μεις I

και εγω

)

,οιπον Ο7αν χαναμε ενα ιδιωτιχο σχαφος

ζ'

Οα σου τ.ληρώσω τα μεpοχάμ.rrια, -:α πάντα» . ΚάΟισε

υπογpα<;>cιμε και π ηγα ινα με μα ι με αυτον και ετ.αφ-

ι " ' ι ι 'ι': t: ' ) ο μ.τ.αμ.τ. ας μ.Ο'J ουο ψεις μ.ερες, ε<;>τιαςε χω το c;υ ,ι.νο

'Jε -:ο δάνειο . ~ εν το έοινε η Τράτ.εζα σ-ο χέρι του

' 'l '

μ.ον'7ε ο και το πηγε στον π εφαια. ι

~ στερα αυ-οc; δεν

\ )1 ι

-:ον αφηνε να γυγει ατ.. ο εχει. r-ι v\:Χ ο τ.ατεραc;

αγαπουσε τ. ο ω τη I

μου π ου

Σ χοπε ' I ω του ε ιπε: ' « 'Ο'NJ.-- τα χατι' Ι

pια μ.τ..ορω να στα χανω, αυτο οεν μ.ποpω

στον Πεφαιά εγώ να δουλέψω».

. .:..ιεν εpχομαι

Χαπε -ανιοu. ' {,

ϊ:--1

οινει

το

'Υ

-: ο ιχιι....,ει

ενα

εχατο μμ.υp ιο

-:μ.ημ.α'ϊα , οχι μ.αι.,εμ.ε να.

εχ.α7 ομμ.υριο

σ-: ον Γ

-: ο

σχαγος; ι

χα-:ασχευασ7η

χατα

ιν οταν ε ,εγχος στα στα -

)

' ')

5:: ου ) 'ειαc;: ' ο' ια της u γεμ.ι'ζαμε τ ο σ χε ,ετο ο ω, παφνα I

με ε να τμημα χρημ.ατων , χ.αναμε μ.ετα -το μ.ισο σχα-

10 \

c;;ος

' "Ί

' "'\"'\

παφναμε

'C '

χι αι,Λα χαι σ-70 τειως γινο7αν η εςα-

""~ ιρη με την τ.αpαόοσ-·Γι'' ψ

"'\ ' με δανειοοοτηση "'' c;;τιαςαμε τ.οι,τ ετοι.α αΛιευτιχα '

' 'C

"'\

λά 7ότε χαι για την Α/ όννησο, χαι. για 70 Βόl ο , χαι \' ' ' για οι.αφορες πεpιοχες.

"'1 . .Ι· ε το σεισμο εμει.ς ψ:ιαχναμε σχαφη μεσα σ τον , , , , "'\ , I

ταρσανα χαι ηp ι

Υ'

' "Ί ' χαι αναΔ ημο ς γιατι.' ρυτ.αι' Jαμε λ' εει τ-r,ν παpαΛια

γκαστήκαμε να το κλείσουμε. Μας διώξανε από την τ.αρα

ι να φτι.αχνουμε σχαcpη.

' "') αστυc;;υι--αχα

θ εΛΟυν ' '~ θ α1

' ϊ:ου εχ ' λεισε ο <αρσανας, ' μονο ι ' Α το' τοτε χα-cι επι-

"'\ '

σχευες χα ν ω που τις οΟ '.JΛευω εοω επανω.

"'\ ι

σχοιω υ -

να

μαι με διάφορες μικρές εργασίες πά/ ι. με ξU/ ο : μο-

εγκαταλείψω το ναυτ.ηγεl.ο. Εγ~J δεν το εγχα-.έλει.-

ντεΛα χαι μιχρα σχαcpη πεν""ε , εςι , οχτω μετpα μια

'Ε χανα μια υπευ'

χαι οεν μπορώ να φτιάξω μεγαλύ-εpα διότι είμαι μό

Θυνη δήλωση ότι εγώ είμαι υπεύθυνος χαι δεν το

νος μου. Τα παιδιά δεν έρχονται 'Ίώpα διότι θέλουν

χος

μα\.,ι.

εναν

χαι

''~ 'C ψα ουτε χαι το προσωπιχο εοιωςα.

γχρεμι.σανε το χτφιο. ,

χνανε

τα I

σχαφη

"'\

χα ιω χαιρι ,

ειχαμε

~ ' \ ' ' ~ ' , να το οωσουμε. f~ν ομως το χρατος μας ετ.ιδοτουσε

οτ ο-ε

I ~

ι)

σ-ην αμμουοι.α ανοιχτα ~

ι~

ωJ ςημενο ημερομι.σ

ειτ.αν

υτος ο ταpσανας που φτια -

ηταν εςω

μου

χαι πισω ηταν τα χτισματα χαι οου ο

το

ευαμε χειμωνα

χpονο

ε ρ γασια.

'"Ί

' "Ί"Ί

μονος ταpσανας ετσι ηταν ο οιχος μας , ΟΛΟΙ. οι α ιvωι

i ' , σε χαχοχαφια ' " εν μπορουσαν. ' σε χαιωχαφια ο

' ηταν ' ' υπαι'θpιος χαι ειο ταρσανας στο Γλυσ τεpι

ιο, 'ίΟ οπ ο ιον εμεις οεν μπορουμε

μας έδινε έστω τα έξοδα τ ου μαθητή , Θα μπορούσα-

με να χ pα-ησουμε τ ο 'Jα>Jπηγειο με νεους αν ρωπους

που θα εξακολουθήσουν το επάγγελμα αυ'tό.

·ήταν υπαl.θpιοι χαι OO'JJ εύανε μεν το χειμώνα αΙJ-ά

\' f ~

Ε ιναι 'ωρα χατ. ο ιος αυ-οοιοαχ-ος ϊ:ου αρχι.σε χαι I

"'\ '

π αντεΛης 17~υρια'

' ' Ρ ' λες μιχρες, ενας χανει χατι ο αpχου

χης . Στην Αλόννησο είναι ένας , ο Κωσ'ίάχης , χαι αυ-

χαν φτιάξει έτσ-ι πρόχειρα μια παράγκα με ξύ/--α χαι

-ος

ξερολιθιά χαι είχαν 6άλει μέσα τα εργαλεία τους.

Μπουντα/-ά όταν έφτιαχνε χάτι επισκευές εχεί. Έχουν

Ο -αρσανάς έχ/ εισε γύρω στο

'86 . :λΙέχρι τότε

δουλεύαμε χαι μας κυνηγούσαν τα Λιμεναρχεία χαι \02

σχαφη ομως

λασσα , δεν Οέλουν bουνό.

~ ,

Ί'α

αν το"C"ε ουο, ενας ποΛιτι.χος μηχανι -

' ' Ρ ' Ρ ' λια χαι. αναγχαστηχαμε να ο γο υμε σ'tο ο ουνο

" ' "

αυ--;οοιοαχτος

που

ειχε χανει. ενα φεγγαpι με τον

f! I

χι. ενα χαρναγιο στο οποιο τραο ανε οιαc;>οpα σχαφη , τα

καθαρίζουν χαι. τα ξαναρίχνοuν στη θά/--ασσα.

103

\I 11 tlΛΟννιροc, τωpα εχει σχαρωσ-ει ouo στεχια χα I

::- I

Ρ'

~ I

'Ι

λ'

pαοισι.α οιοτι εχει α~~.ιω -: ιχο στοιω παρα πο

Σ χοτ.ειωc, εχει. τωpα μονο ουο -:ρια σχαψr, α 1

"''

't::'

'J, ενω η λ

ι.ευ-.ιχα

Ε'

• ιναι ϊ:ωpα ο

χαι οι τ.ερισσοτεpοι ει.ναι συνταc,ιουχοι.

Φ '

ετος οε

θ α μα~.;,εψουμ.ε γιατι ειναι ποιω Λιγα χαι ειναι ασυμ. Ί'

"),

") '

erιορο . Και. οι. ελιές έχουν ίϊ.pο6/ημ.α στο μάζεμα . 'ΟΙ οι οι παραγωγοί σιγά σιγά αρχίζουν να εγχατα-

ι ι Γ ι 'Γ 'λ~ ~ι εναc, ιανναΧΊjζ σα οαpΊjς ~υο χαι. ει Ρ αμαντανης,

ναι. χαι ο ~ίχος ο Πάτρας αλλά αυτός ()έ6αια είναι

ναι αχpιbά. Τα επαγγέλμα':α τα εγχαταλείτ.ουμε. Τα

r.:

Λειπουν τα χτημ.ατα τους, οιοτι χαι τα εργατιχα ει -

ιναι πεν-ε

χ-:Υ,μαϊ:α ~α εγχαταλείτΟ'Jμ.ε. }Ιε τι. θα ζ:f,σουμ.ε: }16-

ψαpάοες δηλαδ·ή. Οι δύο είναι επαγγελματίες ψαρά

νο μ.ε τον τΟ'Jρισμ.ο; Και αν ο -:ουρισμ.ός χάνει ένα

δες , ολοι οι άΧλ.οι είναι σχεδον συνταξιούχοι α/J\ά

μπαμ. μια ωρα τι

Ε'

ίϊ.αι ιος ναυ..-ιχος χα ι εφuγε σ-η συν τ ας η.

r.:

α γινει;

τr,ν αοεια, για'ι η συν-:αςη ει.ναι μ.Ίjοα-

Εγώ δεν έχω καμιά δουλειά μ.ε τον τουρισμ.ο . Το

:c μ.ινη , οεν τους φτανει. και ε..,ασχουν και το είϊ.αγγει -

}, ι ι ι • ι ι ι τεΛεuταιο σχαerιος του εχω χανει σ το ναυπηγειο χα -

I ::-

εχουν ίϊ.αpει '

μα το α~~.ιευτιχο που το ειχαν απο πα

}

τω στην παραλία το κρατάω για ψαράδικο· πηγαίνω

ια .

Το δαμάσκηνο --::ο είχε αρχίσει ο πατέρας μου πο

/ύ πα/ι.ά , το '30- '35. Την χρονιά που ξεκίνησα για

χαι. ρίχνω πέντε δίχτυα και 6γάζω τα ψάρια χαι I

τpωμ.ε στο σπι-:ι.

το ναυπr,γείο, ξεκίνησα χαι έψηνα χαι δαμάσκηνα.

Για το επάγγελμα αυτό ο πατέρας μ.ου όταν του

Δεκατριών χρονών παιδάκι ήξερα να ψήνω δαμά-

έλεγα ότι η δουλειά όσο πάει χαι μαζεύει, να ξεχινή-

σκr,να .

'Γ ,

' Υ

ωpα ειναι εςι εy7α cpουρνοι οι οπο ιοι. ψηνουν

" ι ι ' ι ι ι 'Ε οαμασΧΊjνα και μ.εσα σ αυτοuς ειμαι. χαι εγω. χω /}

μ.εγα~~.ο χτημ.α γυρω στα ειχοσι πεντε στρεμ.ματα και I

εχω

οαμασχην ιες ,

σεις

χα ι

εχω

φουρνους ,

εχω

ίϊ.ηγα

χαι

εγχα':αστα -

τ.ηρα

και

γεννητρια

ρ ωματ ος.

1 l'πουργειο ι Γ ι ΙΤ, ~ανανε μια αιτηση στο εωργιας να μας Ι

φεpουν

104

νοuς που ι.,εpαινωμ.ε το μαυρο οαμ.ασχηνο.

το

pευμα γιατι

εχουμε

εχει

τεσσεpις

). (! I ΧΛι οα -

'Ι

σουμ.ε χα.νενα ςενοuοχει.ο μου

::-

ε ι...εγε:

~ « π αιuαχι μου η '! I

οουι...εια οεν σ-αματαει. η οιχη μ.ας ΠΟ':ε.

-ιν σ"ερεψει η

θάλασσα.. τότε θα σταματΥ,σει. και η δικ~ μας δουλειά». Βέ6αια, α)J,ά τώρα φτι.άχνουνε σιδερένια χα.ι πλα ι ' r 'l στιχα χα.ι. μ.παινεις στο C,'Jι ι.νο

' i' 'ζ μ.εσα και οροσι εσαι , 'Ι

μπαινεις στο π ι\C<στιχο χαι σε πιανει. τρε ι.ο... "

}"')_

τι. οε σταμ.αταει η να.υπηγι.χη ποτε αιv\α.

. ..

pαγμα-

105

106

ΝΙΚΟΣ

ΓΙΟΛΔΑΣΗΣ

την ΑμεριχΎι ο πατέρας μου πήγε το 19 Ο 1, κάθισε τέσσερα χpόι

Όνομα ;;α:ψοι.: Τωιiν'Ι"fιζ

Ε"\}.~~

νια , γυρισε σ-cην

' ιv~.αυα , υπηpετησε στο στpατο και 9ευγει πα -

Όνομα μιι-:έpοι.ς: :Ίfαpί.cι.. '70 γέ·ιος :.\'lαpοvλη

λι. το 1912, ' 13 οε Θυμάμαι, ϊ:άει σΤΥjν Αμεριχ·ή -cώρα για δεύ-:εpη ?Ο

Ε;;άyyελμα ;;α-rέpα: ~αυι~χός

ρά και κάθεται μέχρι '"CO 192 1-1922. οπότε έpχε'ϊαι εοώ Και. παν~ρεύ -

Ημεpομ·φ{α γεννήσεως:

17.6.1 923

Τό;;ος γεννήσεως : Γλώσσα Σχοτ.έλοu Γpαμμα--:ιχές γνώπις: Α ' Γυμνασ!.οu Ε;;άyγελμα: ί\αι.Jι~κός

εται

'95 ' · γεννιεμαι. εγω το ' 93 ~ , το ~ ο αοεpC(Οζ μο υ χα ι. μεν ει. εγχυος η '

μάνα μου στην τpί'ϊη κόρη. Το 1927 έγινε χι. αυτή και φει.Jγει. ο πα-

τερας Ι

'λι και παει. I μου πα σ'ϊην Ι

η εισοοος και η'ϊανε

.-Υ,:;οvολογ[ες γάμων: ι 9Ιι 9. 1987

Ονόμα--:α συζύγω•ι: ΑγγελαΥ.,,

χουχι.ες. τε ι

λαθ

ος παν - ων.

με

pαιος χωpις χαpτια , πηγε μεσω Ε

ι~

οωοεχα

'Υ

-:ο γένος Γιcχμοuρογλου

χρονια και ε φ ερε τραχοσες τοσες χι ~.ι.αοες οραχμες το

τ pαπεο..,ια,

εστ ια-cοριο

Ι[>

:\..Ο•Jοας, χα -

-:ο γένος λ~όλ~ου χαι Καιε~ίνα ,

}Τ

χει σ-cοuς εςι μηνες ατr.ανω εχανε ενα μικρο

\'ι ,

' ' οεχα

Α μεpιχηI παpο'λο που η-cανε I ' χ) ,εισμενη

O'J ,εψε

J ι~

χαπου

τεσσεpα πεν~ε

J939 ~ χαι αγο I

ρασε ένα χα'ίχι χωρη-cιχό-cη'ϊας 'ϊpιάν'ϊα τόνων, 'ίΟ οποίο εκτελούσε "η Ονόματα: Ι ωάννr;ς. Mιiχ'fj. Μαρία, Κωνσ-:α•ιιί.α Χ;:.οναλοy{ες γεννήσεων: 1950, 1954,

1955, J9G5

γραμμή Γλώσσας ΣχοπέλοtJ- Βόλου μέσω Σκιάθου κάθε ~ ευτέpα και 1 ι ι Β ') Π' ι ι ι σ:.εσ-pε C( ε απο το ο ο την εμπτη το πρωι χι εμενε στ ο νησι μεχpι •\

~η uε:J'7ε pα

1/' ..... υγχεν-pωνε παραγγε ιες ατr.ο οιαφ ορα μαγα ι.α , επαι.pI

)

νε ό,τι επιbάτες ~τανε για Βόλο χι έφευγε πάλι. Αυτό γινόταν μέχρι το 1940. Εδώ είχε πο)J,ά χτήματα χα ι έbγαλε λεφτά πο)J,ά απ' το χα'ίχι.

Απ

τα χ'ϊηματα εχανε γυρω στις πεντε με εc;ι. χι λ'

-cο'ϊε χαι I

)

ιγα συχα χαι. οαμασχηνα χαι i."

ι~

ι r;:o..

ι.αοες οχαοες χρασι. I

)

α ι χαι. Ι ιγες ε ~.ι.ες για -:α

οποι.α τ. "fJ pωνε εpγατες , οε'ι πηγαι.νε αυτος γιατι η-τανε ναυτι.χος . 1

~ τε λειωσα -:ο δημοτιχο ~ Ε γω το 193 ;:.> σχοΛειο χαι το '3 6 πηγα στη 1

'I' ' Θ εΣ χια' θ ο ενα χρονο στο γυμνασιο. 'Γ α ' μα Θ α ο'λα τα γραμμα-τα, οεν η 1

107

)

-:ο π 'ηpωμ.α η ταν ο πατερας μου χι. εγω.

ωσα με τα γράμματα, οι)τε για εμποpοπλοίαρχοc;

δΟ'Jλειά ήταν στις αρχές -:ου 1946. Τον Ιούνιο του

1 ω τη η

ηγα σι:ο χαι.χι. ι οι.-

1946 με ςιώναζαν να υπηρετήσω σιι.ς τάξεις του πο / εμι.χού ναυ~ι.χού. Χρισ-:ούγεννα -:ου 1946 π-fιpα και

ϊ:όν σ'α οεχατέσσερα δεχαϊ:έν-rε -ω 193 7' έδιωξε 'ο

το δίπλωμα χubεpνήτοu Α ' -άξεως, χαι υπΊjpέ~ησα

'")

ϊ:ηγα , uεν μποροuσα να δαμ.ασω το μ•Jαιi.Ο μου να f? 'ζ

Ο.

•I •

διαοα ω για~ι η~αν σ-:ο χαι.χι..

π I

•Ι•

ναυ-:η

μέχρι το

ο πατερας μου χι εχανα το ναυτη εγω.

"5:

"')

\:' ' j

'\:'

κατοχη η οτ:οια οιεΛuσε χαι ισοπεοωσε τα I

χεται η

του

.. και ΠΊjγαιναμ.ε απο οω στη - εσσαιωνιΧΊj τα πpοων -:α ~

\:'

•• ,

οιαςιοpων εμ.πορων -μ.αυραγοριπυν- και φεpναμε απο ι

χει σιταρια σ-:ο νησι για τον χοσμο.

τεσσερα χρονια

της

'Ε

τσι περασαν τα

.,.

}τ ' 'Qλα τα χαιχια των \..ατοχης.

f~ Ι Ι αυτη τη οοuΛεια χανανε. Β οp ειων ..... ποpαοων I

" ι το ταχυορομεω

το

τιμον ι

-pαοηχιηχα απ

.,. ι ι , ι το χαιχι χι εμ.εινα στΊj στερια, εοω

στο νησί, μέχρι ιο 1954. Στο ενδιάμεσο έχανα και κανένα ταξιδάκι με το χα.ίχι του πατέρα μου, που το Ι

ζ'

ε ι χε ο γαμπpος μου και πηγαινα μα ι

οεν η-:-ανε χαπε-:ανιος στα χαρ τ ια οπως ι

εγω , οποτε το I

ι του γιατι εχει-

ημουνα

19-~;::>, - ενω ο αδερφος Ι μου ο !.l'fjμ:η-:-ρης I

ναμ.ε Σκόπελο, Γλώσσα , ΣχιάΟο, Βόλο με επι6άτες

τος εοω να χανοuμ.ε μι.α οοuΛει.α με ο,τι Λεyτα ειχαμε.

παρει και

χαι εμπορευματα

\:'

χραταει

έλειπε σ7ο εζωτεριχό , σuνεννοηΟήχαμε να 'ρΟει χι αυ-

ειzαμ.ε

που

χαι πια-

γραμμ.η,

αυτος

Jfε το τέλος του Εμ.φυ/ ί.ου παν-ρεύτηκα χι απο-

νος

1\Ιε-.ά -.·r,ν Κατοχή , το 1945, μπήκαμε πά/ ι σ-.η

ειναι

"'),

αρμενιστου·

χα ι σuντηpει το σχαcpος σαν ναυτ·r,ς.

τ:άν~α. Σ-:αμσ.:τήσαμε το δρομολόγιο Γλώσσα-Βόλο I

19Lt8 που απολύθ·r,χα με την ει.διχότητα I

"""uνεχισαμε τη οουΛεια αυτη , τρια χpονι.α με~α ερ-

....

. ....ι εν ειχε ομ.ως οουΛεια χαι. μετα-"χ αλχι'δ" α

Β'' οιω.

""I

\:'

'Η ρθε το 1955 και αγοράσαμε ένα μότορσιπ ονό

-.η

μ.ατι. «Μαρία», σιδερέν ιο χωρητιχότΊjτΟς εζαχόσους

,, ο, απο' τ-fiν π αρο ' 'λο, απ ο' Σ αντορι.νΊΙ σ-cο Β οι σ-ο Βο

ι 'r: ι .., ι I "'), ι -:-ονους και ςεχινησαμε χαι εγχα7αΛειψαμ.ε τ.. ι ε ον -:-α

το Γιάλτρα -ένα λιμάνι σ-:ην Αιοηψό- σ-: ο Βό/ ο, σε

χαιχια γιατι. ειχανε ογει αzρηστα οταν εγιναν ορομοι

ςιεpαμε

χρασι.α απο

τη

στο

απ ο I

~ι

Ε'

ι'~~αι;.ε οι.Λ.. •

και τ ο αυ-:-οχίνη-το εξuτ.ηρετούσε τον χόσμο. ~ εύτε

χ·fι μας στοίbα -δηλαδ·fι bαpέλι.α- μέσα στο χciίχι. χα~

pον μετά τον τ:όλεμο γίναν τα ςιέριμποτ, που μέχρι

διαι:.?οcο•Jς ποτοποωυς χαι. χcασεμ.ποροuc:. • ι ~ , ~

108

lVJ.. άλλα γιατί το μuαλό μου ήταν στο χα'ίχι. Τελεί

τον ϊ:ο ,εμο δεν υπηpχαν χ.αι εςυπηρετουσαν τα νη-

λα παιδιά , Σχιαθίτες χι αυτοί , που είχαν κάτι ξύλι

σιά, οπό'ϊ"ε τα χα"ι'χάχια bγήχ.αν άχρηστα . Βy~χ.αν

να χαι δούλεψαν χαλά.

'/":

χαι τα μότορσιπ τα σιδερένια στΥΊν Ευρώπη χαι ·Γ,ρ θε χι αu-·(1 ·r; εξέλιξ·r; χα ι σε μας.

εποχη ημοuνα οεu-τ ερος

:.\Ιϊ:λέΕ.αυ.ε λοιτ.όν υ.ε τα υ.ό~:ορσιτ., πω αξωτ.οι:r.1 . \ ι

Όταν χάσαμε το πρώτο χαpάbι εγώ εκείνη τΥΊν

χ.ατετανιος σ

Ρ,

ενα χαραοα -

χι., -:ο « Κύκνος », χ.αι. χάναμε τΥΊ γραμ.μ·fι Βορείων θ

μ.ενη τ.εριουσια , σιδερενια τωpα , οινει ασφα 'εια και

' " Β ο' )ω υ . τ ο εμα α το γεγονος πως ηταν Σ τ.οραοων-

δουλέψαμε με το «Μαρία» καμιά δεκαρ ιά χρόνια. Μ'

φορτωμενο

αu-:ό χάναμε συνήθως -:αζίδια έξω απ ' ~ην Ε)λάοα

χαι

στη :.\Ιεσόγειο:

την ασcpα \εια. χαι αγορασαμε ενα α vω μο':οpσιπ τ.ου

' )

Α) εξάνδρεια , Κονστάντζα , Ι-αλία. Ι

ο ι πρωτο ι τ.ω πηραν σιοερενιο ημ.ασ":'αν εμεις χαι I

l:~.ντωνιου χαι γιναμε ενα γκρουπ . I

χ.τ-φες

αuτοu

τοu

μοτο p σιπ

uτ.ηpχαν σΥ.αζ.?α.Χια ., "' ' '

)1 ι

και

Ε'

ιχαμε γινει ιδιο-

λ'

ογω

ι.~αν Ο z o uσouς αιων J "''

.'\.

του I

"1 I

λ'

χ) \ΕΟUς, τ.ο V\α Λεcpτα, α lv α χαι πο ση .

~εν cpταιγαμε ομως

Ο":'ι οεν π

-ou

/ )

Ί:: '

-'Χ'αι9ας

ι.στηχε μεταςυ

μας .

Α υ το ητανε -:cα ,ι σιοερενι.ο, μεγα ω-τερο απο το I

' )

)

πρώτο, γύρω στους οχταχόσιους τόνους , χαι χαλύ τ::ρης χα-τασχευής σκάφος. Α)J\ά χι αυτό δεν πήγε χα) ά για-:ί ε ίχαμε πο)J,ές uτ.οχpεώσει.ς χαι δυστuI

ε:)ι\

I' u χαχη οια.χεφιI

Ρ Θ'

τσ ιμ.εντα και ου

χω::; -ο ϊ:ου

I? Ι

)

·r;σαμε για να I

απο":'pαοΥΊ χ-η χα απο τΥΊ r: ι

) Ι

)

μ.ασ-ε νε-τοι, οποτ ε εγω )

oou \ε ι.α χαι μ.παρχαρ ι α με

Ι (}

)

ποu ημασταν ενεpγα

τα ςενα π ,ε ον χαραοια ως χαπε~:ανιος , ως υποπ ω ι-

μέλη μες στα χαράbια αλλά οι ά)Jωι δύο που μένα' 1:: ο ') 1 ι νε ει:;ω. ενας ηταν ο αοερcpος μου χι ο α vως ενας

α?χος χαι ανθυποπλοίαρχος ανάλογα σε τι: σε μ.ιχρά

r: I '

να. ':Ον uποπ) οίαρχο χα.ι. σε τ.ιο μεγάλα ':Ον ανθυπο

ςαοερ9ος.

' )1

)

εμει.ς

τ ι Ί' ι ι ) ι ι Ι\.υπρου. ο ειχαμε ομως ασcpα , ι~τμ.ενο, πηραμε ') 1

είχαμε σuνε~αφιστεί με τους γλωσσώτες αδερcpούς \

το ονομάσαμε «Μαρία 2» α-:cό -το όνομα -της μάνας

-:\εάπο)ΥΊ- Βεγγάζη , Χάιcpα, ΒΥΊρυ-ό και Κύτ.ρο. I

ι.α. -την αποτυχια μας cp -αινε αu ·ωι οιο':ι I

v οι τ. οιοχτΥΊ-τες εγινα i με":'α απ ο f.Ι..ας με μι.χ. pοτε -

ρα σχάcpη όπως ο Σ-ταύρος ο Ντα"ι'yάς που είχε μια

υγιή ναυτιλιακ~ επιχείρηση , οι αδερφοί Σάbbα χι άλ-

)

μοτορ σιτ. εχανα τ ον χ.α.πε-ανιο , σε μεγα ωτερα εχα-

τ.) οίαρχο , γιατί. το δίτ.λωμ.ά μου ·Γ,":'ανε οί.τ.λωμα πρακτικού πλοιάρχου. Τα αδέρcpια μου συνέχισαν με ά)~ους σuνετα ίροuς 109

ι ιο

χαι αγοpά.σαν ένα χαρα6ά.χι το

lVY.» που λέγανε οι χαpαbομαpαγχοί , δεν μπ.ορούσα να

"'- f 3 », στο οποιο εχανα εγω οτοι.ο ονομασαν «Λ αρια

τα bpω. Πο)J\ές bpαδιές έμεινα όλη νύχτα ξάγρυ-

τον •Jποπλοίαpχο για ένα διάστημα, ζαναγίιρισα .

πνος .

τη

)

οου ,εια ι

αυτη ι

'Υστερα πήγα με του Καλιμανόπου)ου -α χαρά.6ια γ~α ) ίγο ως υ ποπ) οίαρχος. Με αυτόν έχανα τ..ολύ , r:'" Κ' , ~ ~ Β ' μ.αχρινα ταςιοια: οντινεν τ, παν ω εuω στη ορειο

~ ι

...,εχινησα να χανω χαι -:α δωpι α σ -ους συγγενεις 'Ο

μου.

-.αν

πηρα

συνταςη

αρχισα

να

τα

φτ ιαχνω

πλέον χαι να τα πουλάω.

Γεpμ.ανιχ:~ θάλασσα , Αγγλία , Γερμαν ία, Q)J ανδία,

Χρησιμοποιώ οξιά. σ!JΥ~θως. Ξέρω ) επτομ.εpώς

Βέλγιο. :λ1ετά από χει ξαναπήγα πάλι στο «1Ιαρία

ι,. ι

που ειναι η χαρινα , που ειναι τα τορε ω, που ειναι το ι

\ 3», χι απ.ο χει πα' ) \ι εοω με το yεp ιμ.π.οτ «Λιγευς>>.

αχpα, που ειναι

Φεύγω π.άλι με του Καλιμ.ανόπουλου , δευτέρα yopά

μο, τ.. ου ειναι -:ο μ.αοερι , οΛα. αu-α.

' I ~ ' Τ χαι απ.οιραχι απο' χει π.ηρα σ!Jντα...,η απ.ο' το ΙΝ Λ

τελειώσω -ο χα.ραbά.χι το χρωματίζω όπως ·~ταν

6ήχτηχα πλέον απ' τη θάλασσα.

εχεινα τα. χpον ια , γιατι ητα.ν πο ω μ.εραχ.Λ·φες οι α.ν-

ι "C

'Ι

-·

) 1

9 •ιας ω μ.ον~ειw. χαραοιων, α v\α τοτε ηταν που μ.ο ι

Ί:

ιι,.

) \tς ανοιc,α τα μ.ατια μου , ειοα την ι,.

)

γγε \ιχη , ~ρε \α-

)

ο η χα χαι ο ε ι μ.πορουσα να συγχεντρωσω το μ.•Jα ο

'"'/3 χαι επει-α ι Ί: ) ' ι ςα ΙLΧφp ωσα χατ ως , τα

" ι .ι ι 1 παιοια παν τpευτηχα'ι χαι για να πεpναει η ωpα μες

στα χαpά.b ια που ταξίδευα ξαναδοκιμάζω να 9τιά.ξω ') \ )I ι ι ι "[: ι ι,. ι μοντε VY. .

v α πως να φτ ια...,ω ίΌ σχεοιο , πως να '

ογα \ω συμ.μ.ετριχα τους νομ.εις ,

τη

)

\εγομενη

«σα-

)

-..

ς;_-ι

α.ι μ.ετα. α.9ου

'Ο

ι ~

ταν

ο α.γορα-

' θε'λει να το οεpνιχωσω. I? ι Ρ ι ι Θι στης το οερνιχωνω, οταν - ει ι ι "" ι ) \ει να το χρωματισω οπως ηταν παΛι α , το χpωμα-

'ζω

-ι

χα.ι - ο α.ρματωνω.

μ.πουμπαροι.

ι:ο

Πάει χαι τέλειωσε· ασχολήΘηκα με την Α γγελιχή. ι

Τ I Ι\.ανω

, ...,

θ pωπο ι . ειχα.ν γο:;στο. ει χα. ι ιοεες.

μου για να ασχοληθώ μ.' αυτά που Θέλανε προσοχή.

Δπο

το ποοοσταμ.ο, που ειναι το σωψω-

~ ι \" 'L 'θ ) ' ι οεχαςι η ε VY. να οοχιμ.ασω να Εγωι στα οεχαπεντε

110

ι θ ι ι ' :\.ατοp ωσα ομως χαι μπηχα στο νοημ.α χαι Ιτ

,ο

πεpαμα

ι ι ι ) \.α.ι τα. πανια τα 9 τια.χνω απο πο

υ9ασμα.. Ι

χαpαοοσχα.ρα,

'l.''

)

/? I

τρεχαντηpια ,

Ι )

αρμ.ατωνω

με 'ζ

στpιμμενο να.ι ων που α.πειχονι Ρ

-:ις

α.ντενες Ι

ει τα τοτε

XrJ..'.,

,uι ψ ι-

χαι

με I

σuρματο-

σχ ο ινα αχpιοως.

· Ο Άγγε) ος ο Κα.τα.πόδης έχει πάρει έξι για τη σu)Jωy~ του. Πούλησα. χαι σ' ένα Πελοπονγ~σιο

. \7"ι;,f.Li'lr[J Υiι:;.:7μ.α ~χοϊ.iί.v:ι (.)00-'ι ίΟ ϊ:.λ·. ϊ:~.={;:~'.J). ~-=-ι; μ.!{! ~?ι, 77Cl9-~l.! γ.~! r~pω -:έι;;ι;;ε,:ιrχ rι'εi.~!.'Ι!(Χ %'.Ζ! 77'fΊ'Ι :ί)Jιϊ; ό?r; ~·ι{)p,(;ϊ:!'Ι'fί ,'J.O.~?~ 'I~ !;;ϊ.~~Ξ! 6"z/..y~·'l!.

1 r{' ριπο ' ) \η, τον 'Ι'ζορτ ζ 1\' ~ f'ιτσε λ , ο οποιος ειναι

απο την ι

ιe

~Ι

«εχει γου:;το, αuτο το χαpαοι εγω το ςερω» .

' χρονων.

Αυτό το σκάφος κατασκευάστηκε το 1886 ή '88

«Πόσα Οέλε ις;» μου λέει. «Έξι χιλιάδες δολάρια»

'\ "' I στο Αμπερντιν της Lιχοτιας για ..,Λογαpιασμο' Γ εpμα -

με""αναστης

στην

r απ ο

οεχατpιων

«Lιε

I l\ΙΓ I I I 't:' I , νων. 1 1ετεπειτα , α9ου -: ο φτιαςαν ε ιστιοφοpο με τρια

παρακαλώ μπορείς να μου το πας στο Κάλ6ιστον;».

άλμπουρα, ταξίδεψε απ' την Αγγλία χαι μετέ)?εpε

του

)

Β α,ει Ύ

μεpιΧ Υj

I ' \εω εγω.

I :;την τσεπη χαι μου

λ' εει:

Ε χει ειχε μεγα α εστιατορια. ~ι

' )

πήγα J στrιν Αμερικ-ή το 1973, το άλλο σ-ο Βό) ο χαι I

μει.ναμ.ε

ΙΙ

παιοι. "

εγω

χι

γυναιχα

μου

γuναιχα I

μου

ειχε

τα ouo απο τα παιυια μου ητανε παντρεμ.ενα χαι Ι

χαροουνο στ-rι

χαι

-ο

)

τε

εuταιο

, \'

αμεριχανιχο I

μου

οιαοατηριο, I

)

οεοομενου οτι ο πατερας της ηταν πο \ιτογραC(ημενος

ντα τονοuς ,

λ~'

1' οτιο

χαι ατ

μ.εpιχη,

πενταχοσιους

πενη -

' την Α μ.εριχ-r; μ.ε ζ'αχαρες φορ I

τωμένο σ""ην Ευρώπη. Το εχμετα/J ευτήχανε αρχε ,

Ρ' )

ι?

τα χρονια, με'"α του οα \ανε μ.ηχανη χαι α9ου το οα ρε

/ Ι λ' χαι τ.ερασανε τα χρ ον ια το που -ησανε σε θ ηχανε I

Έλληνες .

:;την Αμερικ-ή απ' το 190 1. Π·ήρα χι εγώ άδεια χαι

Αυτή η δουλειά ήτανε το 1960, όταν εγώ ήμ.ου-

πήγαμε Καλι9όρνια, Χιούστον Τέζας, Σάουθ Καρο

να χαπε τανιος στο «)1αpια» το μ.ιχρο, φορτωναμε

λίνα, Φλόpιδα , χαι κάτσαμε δεκαοχτώ μήνες .

χωμ.α στη

Σ την l ψεριχη πηγα μια φοpα με το γιο μου σ-ο I

Κάλ6ισ-τον, το επίνειο του Χιούστον που έχουν φτιάt:

ςει εχει ενα μ.ουσειο. ι

αρματωσια ενος

αυτο.

'Ο

ι?'

Ρ) '

ταν χατεοηχαμε, ο ι

ιστιοφοροu.

Π '

ετω την

αμ.ε να οουμε τι ει.Jαι

Π r,pαμ.ε ' I I , 'Η ταν εισιτηpιο χαι μπηχαμε με:;α.

1800 τ ο:;ο χαι σ ενα σχα9ος με αρμ.α- ω:;ια -:ου

~ ΙΓ

,.,

Δευχαοιτες τα ...,

' χαν )?εpει εuω ~~ χαποιοι I

αντορινη χαι το

' την Ευρωπη , του αφαφεσανε ο \α I

απο

υπερχατασχευασμ.ατα /?' λ

χαι

-:α

' )

' λμ.πουρα χαι

)

τα

ι οιπα , -ου οα ανε ενα πασσα ο στη μεση, το χαμ.α-

νε

σα

μ.οτορσιτ

χαι

το

ονομασανε

ρuσοφορος».

Ί-Ι ""αν -ο ι~;-ιο?όρο που κάποτε ανταμ.ώσαμ.ε στη

ενα

Σαντορίνη. Το δουλέψανε αυτοί οι Λευχαδίτες , το

:;·rιμειο ο \επω μια επιγpαφη «γχριχ» χαι . παpαχατω

6αρεθ·ήχανε γιατί μεγάλωσε χαι για η1ν ηλικία του

«Χρυσοφόρος». Ήξερα 6έ6αια δέχα γράμματα εγ

δεν το ασφάλιζε η Λόιντ χαι έτσι το ποuλήσανε :;ε

γλέζικα, χάτι χαταλά6αινα χαι λέω στο γιο μου:

χάτι τσιγαράδες. Αυτοί πάλι το δοuλέψανε αλλά το

/? )

111

Gαρεθ·~χανε χι αυτοi χαι τ..~γανε χαι το φουντάρανε

του. Έχουν ό/ ες τις γωτογραφί.ες απ' τ-r;ν χατασχευ·f,

στο Πέραμα να -ο ϊϊ.ουλήσουνε για πα/ ι.οσίδερα.

του μεχρι ΠΟ'J ε yτασε στο μου:πιο χαι γpαyει «γχριχ »

χανοι

' ' Α υτο' το ονομ.α ' «Lχ ρ!.Jσοφορος» χαι « Ε'~ Λισα». του \:' ' ' ε ϊϊ. ου πρωτ οyτ ιαχτηχε ' ' θα το οpεις, Ρ οωσανε τ οτ χι ετσι

"' ' .., , ~ ,.., , Π ' ' rΓ χιΛιαυες ΟΟΙΙα.pια». « αp τα ». ο θ ες;». «~αραν-α

σαν «Ελί.σα», v~μερα στο Κάλ6ισ-ον.

' \ π ου -:α μα'θ ανε ο'λα αυτα' τα πpαγματα οι r-ιμεpι-

' χαι ερχονται ' ' στο Π εpαμ.α: ' ' μια μεpα « Π οσα

τ:αν στο -αν Φραν-σίσχο να το yτιάξουν χαι να -ο αρ-

~""'~ ' Και μα-:ωσουνε. Σ τοιχισε εφτα εχατομ.μυpια οοΝ:ι.ρια.

το 'χουν τώρα στο Κάλ6ιστον σαν μουσεiο χαι πλη-

ρωνεις

11 2

\:'

'θ I εισιτηpιο να το οεις χαι να μα εις - ο ιστοριχο

χαι

.. \

'\ Α

-Γ . - ~ =--·

113

ΜΙΧΑΛΗΣ

ΤΣΟΥΚΑΛΑΣ

l Η! JO- ΗΗ.Ι~ J

Ό'Jομ.cι τ:~-:iρ~: Τ(ων::ττα.ν-:ί'JΟζ

εχανε χι εγω τ-r1 συνεχισα μεχρι εοοομ·r;ν-:α ϊ:εντε χρονων.

Όνομα μ:ι;-:έ.~ας: Κ:.ιpα77ώ ,

70 γένος Γχ-:χyΛάνη Επάyyελμα πα--:έpα: Καρα{)ομ.αραγχός Τότ.ος yεννfισεως: Σχό~ελος Γprη.J.μ.α--:!χές γνώσεις: .λ ' .λ·r;μ.ο-:ιχοu Ε:-:άyyελ,υ.α: Καpα6ομ.αραγχ6ς, ναu-:ιχός

)

που ητανε χαραοομαραγχος χαι ο παππους μου αu'η τη οου \εια

[! "

~' ( '

ϊ:Ο οωοε'θ

χα χρονων με πr,pε ο πατερας μο υ στον -:αρσανα οιοτι οεν η εΛα τα

γράμματα . «Εcpόσον δεν θέλεις τα γράμματα , έλα μαζί μου» είπε χαι Π '

πηγαμ.ε με τα ποοια στον I

ανοpμ.ο.

χεινα τα χρονια με το cpαναρι το I

, .... ι ϊ:pωι. πηγα ιJ αμε χαι με -:ο φαναρι το οpαου εpχομα.σταν. Λ υ χτωναμε , ι

ποΧλ-~ οουλει.ά, πο)J ές ώρες. Οι συνΟήχες δουλειάς, χαχά και ψυχρά. Πρώτα πρώτα το cpα"ί" λί

_,'(.cονολσy{α yάμω: 19:) ι

γο, δουλειά π.ο)J\ή, εάν δεν δούλευες να bγάλεις π.ο)J\ή δουλειά, έξω.

Όνομα συζιίyου: Ελέ,η;

Και τολλές ώρες απ' -ο πρωί μέχρι το bpάδυ , μια ώρα -ο μεσημέρι

Παιο!ά: .λίιο

I ~

οιαχοπη , ας την πουμε οιαχοπη χαι συνεχεια ως τ ο opαou, νυχτα χαι

Ονόματα: Αιχα-cερίνη , Κων7-:απί.νος Χρονολοy{ες yεννfισεων:

'ους ταρσανάδες αρχiνησα από μικρός μαζί μ.ε τον πατέρα μου

1952 . 19;)8

.....

I I Ι . :ιεταI επ.ρεπε να παρεις το ορομο της επ.ισ""pοφης

l\flf

αχομα e;ουΛεuαμε. απ

' -ον Αγνων-α., ατ. I

)

το'Ι I

' '

Π ανορμο, ' απο οω αίi: ~

CO..

' -ο Ι""~"'Λυστερι που I

ητανε η oou \εtα με τα. π.οδι.α , για.τι δεν μεναμε εχει , μονο ορισμενο ι που

είχανε κοντά κάτι χαλυbάχια, οι περισσότεροι ερχόμαστε με τα πόδια

εοω.

'Ω σπου να φτα.σε ις ει πρεπε να 'r': 'C ι c;αναc;εχινησεις.

Η δουλειά +,τανε πο) ύ σχ) ηρ·ή χαι πο) ύ bαp ιά , διό• ι ήτανε όλα με ι

' 'λ

τα χερια. ~εν ειχε μηχανηματα τοτε, οεν ειχαμε οuτε χοροε I

π ) \!Χνες, ουτε •ιποτα . I

'0)\!Χ με τα χερια χαι πολ'u μιχρα παιαια ~ oou \ευI

ανε χι η ταν ετ.ιχινουνα και τα Τ

ες, οuτε

ε;ιτα

)

< -,

)

\tγα, ϊ:Ο ω Λιγα.

Ι"\.!ΧΙ. οι •εχνιτες ίi:Ο v οι τοτες γιατι σχεοον οιως ο χοσμος α.υ""ο το '

~ I

επάγγελμα έχανε στη Σκόπελο, τα 80% ήτανε χαpαbομα.ραγχοί. Δεν 115

, ,

uπηpΊ.,ε οιχοοομος τοτε, που χω που να εupε

'I' I I ποιος , οιοτι αuτη 'fι

ει χα -

'I' ) I I I οου ,εια πεpνουσε χαι μποpοuσε

να 6γά/ ει ένα χομμάτι ψωμί. I

9τοuς

χαι πηγαιναμε

να

)

pουμε το μεpοχαμ.ατο , τον επιοuσιο.

-:\Ιεγά) η .t...-αpαχοστ·f,,

εuγαμε απο δω

\.πρί):η μ:~να χι εpΊ.,όμασταν

'I'

' )C ) ηγαιναμε σε χαποια οωμ.α"'"ια μεσα πεντε εςι, χα ο ι

χαιρι τωpα μ

αυ'tη 'tη

ζ'

εστη να

εις

μ.εσα σ

αυτες

-.ις συνθήχες , νερό λίγο, 9ως χαθόλου. Οπό•αν τε) εί

επ'tουργος αυτ ος χαιv\ι':εχνης ,

το

30 που ε9υγα χαι πηγα σ,.pατιωτης χαι ημ.α -

σ-αν σ-η Θάσο τότε. Στη Γλι~σσα π~γαμε χαι φτιάξαμε ένα χα'ίχι, αλ"

α δεν η':ανε ταρσανας, ε-.υχε ο χαπετανιος αυτος χι

) ι

ητανε ρα

l)\ωσσωτης ι ' θ ..., ' 1': ι ι χαι η εΛε να ': Ο φτιαςει εχει πε -

χω

πηpε

μαστορους

απ ο

Α)ωννησο

'I'

οω

χα ι

πηγαμε.

)._α ι

ωνες το ένα πλοίο, π~γαινες στο άl:λο. "JΙ[έχρι την

στην

Κατοχ~ πάντα υπήρχε δουλειά στους ταρσανάδες.

Στην Κύμη δούλεψα, σ':ο Β όλο δούλεψα, στο Τρίχε

πηγαιναμε

εμεις

χεινα

τα

χpονια.

, 1! f ') ι, ι ι {' ι χω οουι\C.:ψει σε ο \α τα ειοη , απο μιχρη οαpχα

ρι δούλεψα, στη Σχιάθο δούλεψα, χαι πού δεν πή

μέχρι χαρά6ι. Και δουλειά ανάλογα με το σχάφος.

γαινα στην Καλαμάτα, στη Θάσο. Στη Χαλχίδα

'Ε

έχω όου) έψει οεχαοχτώ Ί.,pόνια, όχι για ένα χαρά6ι,

'Ε

' χει σχαφος

με οιαχοσια μεpοχαματα να το ς?τια-

ξεις -~ ά)Jω να φχιαστεί με δυο χιλιάδες μεpοχάμα' λογα ~α , ανα

)

'5:' ενα ι "' ι ' μεγα') ο . ....., που οεν ηταν χαι τολυ

~ι

'I'

δου \ευαμε χαι υε χα χαι οωοεχα χαι οεχαπεντε. " I ) εuα σε ο' λη ~η oou ' )\ειαI της ναυπηyf)σης, I ΕγωI oou απ

το σχαρι μεχρι που το ρ ιχναμε στη

Ε οω σ,.η

' ι

θ /) α \ασσα.

• )

ι ,.. .., , f )Ι , χοτε ο εχω οοuΛεψει με πο vωuς ταp -

σανατζ·~δες. Με τον πατέρα Τζου6ελλχη δούλεψα αρ116

-:\Ι ε ·ων πα""έρα μου δού) ευα μαζί. χω χωρί.σαμ.ε

στα σπίτια μ.ας Χριστούγεννα . Πολύ σχληpή δουλειά . ι

χεοον χανενας οεν uπαpχει, μ.ον ο ενας

λοι είναι πεθαμένοι .

. , ι αu7ος • ι ι ' )1 ') ·'"'Ι π ο υνταΛας, μον ο χαι χανενας α v ος , οι α -

oou εια για να πα'

οpουμε

ο οποιος ειναι 'tωpα

Τ ζ /' φ ωγαμ.ε τοτες απ ο οω 'I' τι ωη. σαν τους γu Ι\.α! I

χε7α χpονια.

πο)\υ πραμ.α. Ι

ην ι

' "'

ατοχη οΛη την εχανα ε χει σ ι

)

το τον ταρσανα που ηταΊ ο μεγα

αυ-

uτερος.

Και μετά το στρατό, πάλι στη Χαλχί.δα χαι με-

' Α πελευ θ' ') ι ι ι τα την ερωση, τε ος παν - ων , ες?υγα χι ηρ Θα εδώ. Την περίοδο της Κατοχής χαχά χαι ψυχρά. Όπως ό)ος ο χόσμος. Τελείωσε η Κατοχ~ , μ.πουναI

'λ

τσαρανε ο

~ I? , λ Ρ I α, ο ιοτι oyf)xε η αμαρ ινα , oyf)xε το α>J -

7οχίνητο , τότε δεν είχε αυτοχίνrιτα , όλα οιά Θαλάσ σης

γινοντουσταν

αναγχαστιχα,

γι

ωτο

ηταν

] ΚΑ ΎΊpΘε εδώ πέρα με τοuς σεισμοt)ς. Γpά9τηχα τό ι ι ) ι ι '1' 1 στερα οταν αpχ ισαν να χ \εινουν οι 'Cαpσαναοες

. ,~

-:: ες .

'1'

)

~ '

ναυr-ηγιχή διό~ι οεν είχε άλλο μέσον. :νlετά άρχισαν

χαι. η σου \εια εχοψε εuω πηγα στο εςωτεpιχο με τα

να λιγοστεύουν οι παραγγελίες, λιγόστωε η δουλειά.

Το '65 ο σεισμός τα μετέτρεψε όλα, αλλιώς ήμα

οαπορια

εργατης

θ)' α

ασσης.

\·ι ναγχαστηχα ' ι να παω

' )I ι ) ' ),I ι ι ι v\.0 επαγγε \μα σε α v\0 ταμειο , τωρα γpαφτr,χα

σε α

σ--;;αν , ύσ--;;ερα. όπως γίνε--;αι σuνήθως άλλαξε η πόλη

στο

ι ι ) ι ' ι _''-" ΑΤ , πανε χι αυ-α τα ι γα ενυηματα. που ει. χα

με--;;ά . .JΙεγά) ωσε η πόλ-r,, Ίϊρθε ο τουρισμός.

-::ου

ΤΑ ι ' 1" ι ι p ι ι κ ι Ι}\. ατο οεςια-αριστερα , σοησανε τανε. ι. ε-σι

Με τον τοuρισμό σbήσανε τ' άλλα που είχαμε:

" ι ι ι Γ ι" ι ) \.C/..οι.α . ..,ι.uια , οαμασχηνα γυγαν αυτα. ιατι οεν εχουν 'J:'~

'I'

Ι f'

'r:

'\'

μείναμε σ-ο ΟΓΑ , αυτό το περι6όητο, να παίρνουμε ι ) 1 , '1' ι ι ειχοσι χι ,ιαοες οpαχμες -:ο μηνα.

τραο ηςη. οε συμφεpει, χερι.α οεν υπαρχοuνε οιοτι πη ι

γανε στον τοuρισμο .

Τότε αpχίνησαν χαι κλε ίνανε οι ταρσανάδες διό τι δεν είχε δουλειά. Τι να το χάνει το χα'ίχι τώρα αυΙ

τος, εγοσον ει.ν

αυτοχινητο, ει.ναι τ

"'Ι

αεροπΛανο,

είναι τα διάγοpα μέσα.

•-I Ιb ηταν η τε \ευταια. γορα που οου εψα. στον

το

ταρσανα ~ ου

)

rl'ζ

e , !..

" ,

ουοει\C:.Χη , εοω στου

'λ

οοιου τα σπι -

τι.α περα.

Και ~ώρα ζω με σύνταξη αγροτιχ-~ γιατί οεν ι

""'

uπrιρχε συνταςη για τους αν pωπους που δουΛευανε :ττους

ι ~

ταρσαναuες ,

οεν ηταν

που

ι ) ι ενα α.σ:φα \Ι.σμεν οι .

Εγώ μέχρι το '52 που δούλευα συνέχεια στη Χαλ<ί οα χαι σε διάyοpα μέρη δεν υπήρχε ασφάλεια . ΊΌ 11 7

- -=-- ..:- - ---:-

νa. nt

1 18

ΔΙΟΜΗΣ ΑΓΑΛΟΣ

Όνομα ;:α-c:έρα: Κωνσ-:αν:i.•ιο::;

Όνο.u.α {~ϊj7έpας: l(ou%~-:~α. το γένος ΣιΟέρΊj

θ ειου ,υ.ου '"ω χαιχι -ο ευ.ποοιχο ϊϊ.ου εχανε μετασοοεc: εδω γυρω 'τΟϊϊ.ι\. •

Ξπάyyελμ.α πα-c:έpα: Κ:ηματίας llμ.ε,ο;ομ.-ι;'Ιία yεν'Ι~7εως: 20. ι .1940 Τόϊ=ος γενν-ήσεως: 1-,λώ:τ::rα ~χο~έλοu

Γ'pαμμα:-ιχές y'Ιώ7εις: cλημο·ω~ό

;;.ατασχευαστ·~ς μοντέλων πλοi.ων

συνταc.;η

, ,

y ) θ ι ι ) εςαχ ο ω u ω 'τ Ο επαγγε ψ..α.

·ι·

~ην

ι \" ι -. αρχη οουΛευα στου

"ι

'(I~

'Ι

)

' )

χειας. Δπο 'τ''/ ~' εσογε ιο πω φευγαμε μεχρι να παμε στην

Ιτ ι

\.. ι να χα -

ναμε σαράντα εφ'τά μερόνυχτα θυμάμαι, το μεγαλύτερο ταξίδι που έχω

1 1 Ε;;:.. ι ι ~ ' ) νοιαμεσα πιαναμε ιγχαπουρη για ψο9ιμα χαι για πετρε αια,

......

' χαυσψ.α .

Εοώ στο Λωτράχι υπήρχε πιο παλιά ένας cαρσανάς αλλά στη

.\.pο'Ιολοy!α γάμου: 1967

~ 'λ .,. Ε" π ..... χοϊϊ.ε \Ο ψ:ιαχναν cα μ.ε γα α χαιχια. ~ οω ηcαν ο μασ'τpο αναγιω I

Ό ·ιομα 7uζύyou: Λνδ~ομ.ά.χη. :ο γένος Στuρο:.ι

)

"' ι

)

"'""ι

-αρσανας εοω εχ \εισε, ειναι ποΙ-J\α χρονια,

llωδ'ιά: .λ ύο

1969, 197 1

:--. ι

α ημοuνα δωοεχα χpονω .

" ')\εψα I χα θ') ~· π ηγαινα χαι χοι'ταγα π ως Ε γω' δ~ ε οου ο ωυ σαν παιοι ε χει. I

Ο"όμα-c:α: Κω·ισ:αντ~νιά.. Κωνσταν7iνος

τ-r;ς ο Τζου6 ελέχης χι ένας Καρ6έλης μάστορας Κωνσ'ταν~·~ς. Και ο ι

ΧpΟ'Iολογίες yεν'ΙJ;7εω'Ι:

1-,α επομενα 'ταςιυια η'τανε με εμποριχα π ω ια χαι μεγα \ης οιαρ -

χα .

χανει.

Επάyyε/ψ.α: 1\αuτιχό::;,

ιμαι ναuτ ιχος αϊϊ.ο μιχ ρο ϊ:αιοι χαι μεχρι -ωρα που εχω ογει στr;

δουλεύανε . .Ji ou άρεσε να χοι~άζω.

.J.fοντέλα μου άρεσε χαι έχανα τις ελεύθερες ώρες πιο πο)/; για ψυ

χαγωγία. Είναι yτιαγμ.ένα αϊϊ.ό οξιά α)J ά έχει δύο τριών λογιώ ~ ξύλα ,

f!'λ

πανω για'τι εχω οα

ει χ ι αυτα "'α

ι_,ωναp ια να 9αινονται υ ιαy ορετιχα

I I I I 't: 'λ Ιτ χα ι -:ο χρω μα με το οερνιχι να παφνει "'Ο χpωμ.α το•J φ ου. \..αι cην

' )

αpματ ωσια χι ο \α αuτα εγω τα εχω χανε ι ο ,α.

~ I

α α \υ.π ουρα ειναι .,υ -

) ινα. 1,, α v\a οp~σμ.ενα ειναι με συpμ.α μϊ:αχφενιο για να μη σχουρια I )')

ζει, ορισμένα με χλωστ-~. Ίο μόνο π ου είναι αγοραστό είναι οι άγκυ ρες . Τίποτ ' ά)Jω, όλα αu-:ά δω όλα είναι c;> τιαγμένα. ο •Ι• λ '88 χαι το ε ιο χα χανα ουο Ι/ .... ι ενα χαιχι που ητανε ϊ:α ιο -:ο πr;pα 'CO I

119

I I I '\ ,r J I ' ~~ ~ I Ι χpονια γιατι ε cp ευγα στη ~Ιiιυ-:ι ι\"f)'J τω:;ιοευα , μετα απο

χάνα δυο 'Χ2όνια το 'yτιαξα αμ.έ:Jως. Μόνος μου έχα

να •η ~ επισχευ+ι ποu χρειαζότανε . Έ6γαλα -α χαλαι ι ι f! i ι ' 'l I ' σμ.ενα χομμ.α-: ια χι εοαι>.JΧ χαινοupια χαι. το οουΛεψα σ I

ενα σπι-:ι.

ο φεραμε χειμωνα μ

}τ

αυτοχινητο γιατι ει-

" '

αυτη τη

δουλειά, ο Παναγιώτης ο Κων:Jταντάχης. Στο Λ ο•.;I '") ι

τραχι.

μενει ,

ειναι. ψαρας

χαι

αν

τ ου

τ.ας

ενα

παι ιο

μοντέλο το α/J..Jι..ζει , του 6γάζει -α ταλιά χαι f)άζει ' λλ

α χαι 'την χανει χαινουpια.

υτ ος

χανει χαι μ ο -

7 I 1\..ι αυτο τωρα το εχω για ψαρεμα αραγμενο στο 1 ου-

γης, πέθανε. Κι ο Γιολδάσης που δεν είναι εοώ , που

•ράχι. Σκαλίζω στο ξύλο χαι διάφορα άΝVΧ αντιχεi.-

είναι στο Βόλο.

ι;ι•ιαςω αυτο. I

μενα,

οιvη

εχανα

ενα

0•.;ο μηνες εχανα να το 1

f> Ι

τουcpε χι ,

το

οιχανο ,

ειμ.αι

χυνηγος

'i \" μ.ανιωοης χαι ϊ:.αl ι εχω την ε ιχονα αυτη , οι η •η οουι ~

) ,εια

ρ ω.

120

οουι-εια , χουτασ-ες , χουοεp7α.

1 ):

\..ανα

ν':έλα :Jχαλιστά . Από μοντέλα ξεχi.ν·φε χαι τώρα " θ '> \" Γ οιοp ωνει χαι μεγαι ες. 1 πηρχε χαι χαπ ο ιος ιωp-

ναι εφτα μετρα σχεδον .

Σ τ1 μερα υπαρχει ενας εοω ο οποιος χαν

' ""

την εχω στο μυαΛΟ μου.

rl-,

..,

ο εχω ι

ο ϊ:.ιανω χαι το χατα/>.JΧοαινω.

ζ '

~ I

ησει χαι το ςε-

12 1 IΙΙ}

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΚΗΣ

Ε χω χάνει οιάyοpει:; δοuλειές, περνούσα , σε στεχόμουνα σε μία ~

uΟυΛεια .

Όνομιχ μ~ι-:iρας : Ί'ριανταyvλλι~ ,

'Ο

'Ρ λ ι ~ ι J. 1 ι -... ι i' ' ι ζ ταν εο επα οτι uεν ειχε ποιVΙ.α Λεφτα οεν μ ενοια ε,

πfιγαινα σε ά/0\η, δοκίμαζα μία ά/Ο,η.

-:ο γένος ΣχιαΟί•ω

"\ ,f

Α Π Ο ΟωοεΧ.α /.fΟνων Ταιοι ι,εΧινησα ψαpαζ . . Ι'ιετα ςεχωpισα αΠΟ τα I

Εr.άyyε)ψ.α r.α-:έμΧ: Αγ;:;ότης Ημ.ε,~ομ. φία γεννήσεως : 7 .3 .193 4 Τόπος yεννfισεως: Γλώσσα Σχο~έλοu rpαμμ.ατιχές γνώσεις: ~ημοτιχό Εr.άγγε)ψ.α: .\fα:Ηιχός. ψαράς, οικοδόμος, χαραbομαραγχός (επισ-κει..~ες 6αρχWν)

.._

Ό'Ιομ.α συζύγου: Ανορομ.άχη. -:ο γένος .:.lένο·~

\:'

αοερφια μου χαι πηpα ενα οιχο μου

' }}

ι=

ll I

'θ

\:'

αροχαιχο, αΛΛα οε στα ηχα σε αυ-

}

λ'

το, το αιVΙ.α..,α , πηpα μεγα

uτερο , μεγαιωτερο μ.εχρι που εφτασα μ.εχρι

ι~

οεχαπεντε τονων χαι μετα το εοωσα χι αυτο χαι πηρα ενα εχατον ε ιχο -

Ι ' σι. τονοι. χαι ψαρευα στην

Α cp ριχηI με παραγαοια I(' ' ζη . 'Η μου, στη Β εγγα

ι ~

να ει.χοσι. πεντε ει.χοσι ει:;ι χc,ονων χαι πηγαμε τεσσερα wομα , εγω ως '

Χ:;ονολοyία γάμου: 'I 9 Gi

' ")}

ι.οιοχ~ητης χαι ως χαπεταν ιος χαι α/\1~ -τpια ατ ομα χαι ψαρ ευαμε την ι Ρ ι ~ θ ' 'Ε 'r ' ~ ι ι ι ι ημ.ερα χαι -το οραοv χα ομ.α.σταν . να ταςιuι εχανα μονο χατω εχει που

' t:

χpατησε ει:; ι μηνες χαι μετα τα παρατησα, οε συνεχισα.

Παιδιά: Τρ~ Ονόματα: Γε~)ργως , Σπuρίοων.

ΥΙετά είχα φτιάξει ένα χαϊχι άλλο διχό μου παραγγελία στο Μανό

λη τον Τζου6 ε/ έκη στη Σκόπελο . εχεί που είναι -:ώρα η πpοbλήτα η 1

Χpονολογίες yεννfισεων:

1963. 1968, 1975

χαινουρια μες σ"'"η

ωρα , απενα Ι"'" ι εχε ι σ''Ό ι ι.μανι χ ι εκανα στην αρ -

χ+ι λίγο ψϊ:όpιο: ΘεσσαλονίχΊj , Κα6άλα, Αλεζανορούπολη ζωοτροφές Ι('

χαι ειση μπαχα

Π ι

ιχηι:;.

") ι

f3'P

""'")

ηγε χαΛα οεοαια, α/v\α μετα που παντpευτη-

.,.

χα αναγχαστηκα cωτο το χαικι και το πουΛησα στη

' θ

κια

ο χαι πη -

ρα το μεγάλο που έχανα παζάρ -χa:ί.χι., μεταφορές τσιμέντα, "'"Ούbλα ,

είδη μπαχα/ ιχ-ής και. ό,-ι ά/~ο ε ίχε ανάγκη "ο χωριό: ΒόΙο, Γλώσσα χι. εδώ σ"'"ο Λου-τpάχι. Αυτό χράτ·r,σε ουο χρόνια, '76 με '78. :Μετά το παζάp-χ!:ι:ίχ ι. πέρασα στην οιχοδομ·ή . Δε μ' άρεσε τόσο η

\:'

ο ου

εια , ηταν

λ'

ιγο χουραστικη, ειχε χαμαΛι.χι. και. τη ν παpατησα.

Τ '

ο-

123

τε ειχα χαι το ψαpαοιχο χαι πηγαιναμε για ψαρεμα

Τα μοντέλα τα δοuλει)ω μ.ε μαλαχό ξύlο. :\Ιε φ)α.-

εδώ στα νερά της Σκοπέλου χαι στην Αλόννησο .

~ μ.ουρι , μαονι. πο ιJ σχα.λ ι'Ί .._,εται ευχο ...α χαι οεν ανοιγει..

Βγάζαμε χαλά λεφτά .

' λ' I Δ εν ειναι. μ.ονο να το oou ε ψ εις I )l I I \" Ι

r Ι

/ "\

χαι όταν μπαρχάρανε τα παιδιά σιγά σιγά έφτιαξα

ωpα , α

I 'Ε 1 χ ισα ως ψαρας. ~ χανα

" οου ' λειες. Π ο' τε οοu " ,,ι ευα ouo I

λ'

ποτε στα ψαpια, οπου ειχε

χα

υτερο

με -

)

εuχο α εχεινη

την

v. .α. χαι μ.ετα οεν ανοιγει. , στεχεται ετσι για

χατ

-ο

μταταροuμ.ε

ταξιδέψει με πλοία στο εξωτερικό

'64, '65, '66.

απ

' λλ

-ην

·r; πλευρα χαι ογαινει

αχpιbώς το ίδιο. Και μετά το σχάbω απέξω για να. 0 ') ~ Ι Ι Ι I

Έχω μπαρκάρει με χαpάbια φορτηγά χαι ε χω

I ~

αρχην , χα.νομ.ε το μ.ι.σο σχεοιο σε χαpτον ι, αuτο

ε . .ω να δωσω χαι μετα πια.-

το φεpω στο σχημα που

ροχαματο.

f3 I

νω απο μεσα χαι το σχαοω, μ.ετα την ΧΟ'Jοεpτα απο I

'λ

ς-.ι

πανω, τις γεφυρες αυτα ο

α τα χανω με μαοεp ια .

Πηγαίναμε στον Κα~αοά, πηγαίναμε Κίνα , πηγαί

ρ ' οασιχος

ναμε χάτω στη Βραζιλία , ανεbαίναμε Ευρώπη, Ι τα -

μ.εσα , σχα

)

ια , πηγαιναμε

σ- ο

οοοροσισχ χαι φ ορτωναμε

"C '

c;u-

λα χαι πηγαίναμε χαι στη Γερμανία απέξω, Αγγλία,

σα να crτ ιαχνω μες στα οαπορια γιατι μ. f

χιτσες μ.ε φ

Ι~

αρεσε πο -

Ι I ). I I (! οταν πηγαινα σχοΛειο εχανα οαρ-

v . .α σχη-

' )"\

οιοα απο πευχο χαι υιαφορα α

ματα: αλογάκια χα ι χατσιχάχια. Και ζωγραcrιχή όχι πο

λλα πραγμ.ατα α v . .α χατι χατ αφερνω . I

του

): ')

ει.ναι.

'λ

ι.στο χαι μ.ετα ο

ι ..,u ω σχαμ.μ.ενο

χαραοιου

α τα υπο ωι.πα χομ.ματι.α

είναι προσθήκη χαι αρματωσιά χάνω μόνος μου με ι λ

ναι.

ον απ

' αuτοι που αρματωνουμε ι ' ' οιχτυα.

τ α σχεοια τα ο ~πω σε χα ρτ ες , οιαι~γω ενα απ I

11.υ χι απο μ.ιχρος

ι 1'α μοντε/ λα τ , αρχινισα μ.εταΙ το >(!7 u χαι συνεχι -

χορμος

ξέρω γω, Ισπανία .

124

)

τ ο μεγάλο χομ.μάτι το ξύλο το τετραγωνίζαμε

Τη θάλασσα δεν την άφησα χαθόλοu , γιατί. σuνέ-

χρόνια. Αυτό το t;ρ·ήχα στο Βόλο.

χαι το ξενοδοχείο το μεγάλο.

οιχοοομη,

τ α παρατησα παι ι χι εχανα το πρωτο c,ενοοοχειο I

)"\

αυτα I

χαι

Ρ) ι

το

φτιαχνω. I

"\ ι

'lf'

.ι στερα

'=" I

ανα ωγα I

~ι

οινω

σχημ.α μ.ονος μου χωρις να ι.δω απο τιποτα. ποτε ~Ι

χαι , ι

τιοη -

, ηι τρεχαντηpι ι ι ι Ί,α θ ε'). .ω θ α το χανω η περαμα.. I

1 )':

..,ερω τα σχηματα αυ-:α , μπορω να τα crτ ιω:;ω. 'Ε ι ι ') ' ι 1 χει σημασια να το χανε ις τε \ειο οπως ειναι το ι λ' ι ) θ ινοι , να το χανει.ς να π εει στο νεpο.

α \η

125

ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ·ΡΗΓΙΝΟΣ ΚΟΧΥΛΗΣ

Όνομα πατέ1~α; Γεώργιος

ύpω στο '59, στη με-εμ.φυλιαχή περίοδο, έyυγε πάρα πολύς χό, ~ ~ ι\" ι ~ J ' ~ l 'l σμος

απο εοω γ ιατι οε ν υπηρχαν οουΛειες χαι για να οουΛεψεις

Όνομ,;χ μι,τέp,;χς: Οu~ανία.

αχομα χαι σαν εFγατΊϊς, απ

70 γένος ~ τοι6αχ'~

, ι ι ι νεια , επρεπε να εχεις μεσον .

Επάyyε)ψ.α ;:ατέρα: Ράc;;της Ημε,~ομψ!α yεν'Jήσεως: 3 '1.1 2.1964

Τό;:ος yε•ιvήσεως : ~ικάγο

Xpo'Joλoy[,;x yάμ.οι.ι: 19 89

Όνομα: Στεyανία Χρονολοyι'α γεννήσεως: Ι 993

πατερας μου ηταν ε pαyτης χαι τοτε η

'I,

λ '

Ι "

r ' με τη οιδυμη , ,, '" ' μω, τη Γεννη' Ο ηχα στην 'ψεροσ;' '70 '64. μα..,ι αοειy·fΊ "'}ο'

~ ~

1 Ο ι γονεις μου ειχαν ηοη ~ μια χοpη χαι 1

χρονια οη ιι..α η ποu γυρισαμε εοω.

πριν από μας είχε γεννηθεί ο μεγάλος μου αδελyός . Τέσσερα παιδιά λοι-

πον χαι μετα -;τ ου ηρ

, ,

' 'I

αμε εοω χαναν το τ;;εμτ;;τ ο , μι.α αοεΛyου ιι..α .

" ' eιουΛεψε ' ' 1 I μια μ.ιχρ·Ι)ι περιοοο ι " ι ο πατερας μοu οταν ·rιp Θ ε εδω σαν ρα-

Όνομα σ>.;ζ~yοu: Θάλεια, 7ο γένος Τ:;ψ.πίνοu Dαιδιά: Ένα

'/.

ναστης στην Αμεριχη r.ou ηταν ηδη ο πα-:ερας του εχει.

Επάyyελμα: Ξuλογλ~πτης, επιr.λοποιός

ο;7ι αχοuω στις συ~ητησω; σ-:α χω;π -

δουλεια -ου οεν πηγαινε ΠΟΛU χα α , ο-;τ ο τ ε αποφ ασισε να πα ει μετα-

ΓρrΧ,ιψ.-ι:ι:~ιχές y'Ιώσεις: Απόyο~-:ος ΤεχνιχοU Λ:Jκεiοu

φτης πάλι. Μετά όμως που ρίξανε τα έτοιμα ρούχα χαι. χαλάσανε την ,

' 'C

Ρ'\

αγο ρα τα παpατησε χαι. ανοιc;αμε σουοΛατ ι

ζ' ~

""'ι

ιυι.χο.

ο χpα'ίησαμε τεσ-

σερα πεντε χρονι.α χα ι. μετα με 'ίΟν αδεΝ-?Ο μου σuνεχ ι.σαμε με yαστ 'Ι

'I .!. I

90uντ ..1 ετα το χαναμε μ.r.αρ χαι. το οοuι..εψαμ.ε ενα δυο χρονια . ..-ωι

], ι

").""

το πηγαινε παρα Π ΟΛU χαΛα αι\Jι..α ει.ναι η οΟυΛεια τε τοια που προσω ι

πι.χα εμενα υεν

' Θ

μου αρεσε να χα

ομαι χαι ν

, αχοuω τον ενα χαι. τ ον ι

ά).) ο '7ι λέει., να Π?έπε ι να γε/ άσω, να χάνω , να δείξω -η σ- ιγμ.ή r.ου

" θ ε' λω, οποτε , το παρα-ησα , δεν . Ο αδελφός μου πήγε πρώτος χαι δούλεψε σ ' ένα ξυλουργό γιατί του άρεσε το ξύλο. Πήρε μερr.χά εργαλεία χαι. ξεκίνησε ν' ασχο/ είται. -;τιο πο-

"ι υ, με εντο ιχισμ.ενα, , ζ' , Ε , Ρ θ , , χου r.νες χαι τετοι.α. γω τον οοη ουσα στις αρχες.

·'

uε

Θ εΛησα '"' ' " Ο ω' μ. ' ομως ν ' ασχοΛη

' ' αυτα χαι rc;εχινησα να yτr.αχνω 127

Υ ')

Ι I ο τα μου ηρ ε στην

ι:;u , ινα μ.ιχ ροαν-rιχειμ.ενα.

Ι pητ-rι

οταν

χρ ονων και -τον ορηχα σ''"Ό εργασ7ηpι ενος πα

Ιr;:., ' ειοα σ

χνιτη που οου \Ευε σιοερα.

f ζ' ενα μαγα ~

)

ιοu 7ε-

Δ εν ηταν "C ) I )"' I ςυ ωτορνος α \}I[J.

τέ-:οια από ξύλο ελιάς. Τότε ΘυιJ:fιΟηχα ότι είχα μ.ά-

επειο·fι είχα κάποιες γνώσεις από σιδεpό7ορνο του

Θ ει <ορνο σ<ο

' ι εκανα καποιες

εχνιχο

~ I

' δ"

υχειο χαι επειοη ειχαμε η

, το μ.αγα ζ.ι με -cα τουρισ-c ιχα σχεyτηχα οτι '

α μπο -

)

ρουσα να y -ιαχνω μεριχα να -α τ:.ου αω. r-"

..:. εχινr;σ α I

εφτιαχνα

πρω τ α

απο

)

μϊ: ο

)

τορνο

)

,εχανες ,

-: ε ,ειως

τυχα ια I

π οτηραχια ,

ϊ:ια-α,

κηρο -

)

ς.. Ι

' )

εργα) ,εια, ουο τρ ια σχαρπε ,α , γι

απ ' αυτά π{ιγα I )J Ι χω ϊ:"fιpα πο

αυ-:ο μ:fl

..,εροντας

στην Έκθεση της Θεσσαλον ίκης I

,α πραγμ.α-α αχpι,σ τα

'I'

)

1'1

ευω , περασε ενας αγγ ως τορ ναοο -

!:'Ι

ρος που ειοε τη δου εια μου χαι μου αανε μεpιχα μ.αf' I

θημ.ατα, ισα ισα δη αοη για να παpω χα ποιες οασεις . I

τα r.ρωτα αντιχειμενα τα εχανα με ουο εργα ,εια: ενα I

)

\ΤΙ'

" r υρρη, χαι οτι ενας δασχα ος εχει 1

)

χάνει μαθήματα. Κάθισα ένα μήνα περίπου στην Αθ·ήνα χαι έχανα δύο -:ρω; εbδομάοες μαθ·fιματα, -α

eοασικαι , δη),αοη ('ι Ι !:' "' 1 ') , πως οουΛευουν τα σχαρπε ,α χαι τα διάyοpα εργαλεία . ι

ι )

π αιρνοντας ο μως τα μεγα 'α εργα ,εια , επpεπ ε να 1

)

\ ιΓ

)

1 ί' I 'λ I I ) ι ηςερα καποια χο πα γ ια να y'7 ιαχνω τα επ ιπ ,α, ει-

οα

οτι I

)

υπηρχαν

παpαγγε \ιες ι

)

i":

t I

ι της γυ -

γιατ ι. πιστεuα οτι.

'90

ζ'

"' ι ι Ι 'Ο λα μου. 1 1ετα ηρ α εοω οχι μονο γιατι η ε l\IΙf

νίζουν. χαι τ.f,ρα ά)J\α δύο μ.εγαλύ-:ερα. Είδα ένα τόFI

οποτε

)

περιπου χαι ςεκινησα πρω.-α απο το μαγα

μεγα )ω τεpο χω ρο, ποι; ηταν

νο , μ.ου αρεσε τον πηρα. Αυτος ειναι πενηντα ε-,ηντα

η τηση,

λες ανάγκες , π.χ. πώς κόbουν τα ξύλα, πώς τα πλα

' )

ζ Ι

'Ι' ο εpγαστηρ I ' I ' ιο μου το π ρωτο τ ο εστησα το

τορνο χα ι μια σεγα μιχρη. _vl ε-cα r.αρουσ ιαστη χαν α ,-

και

μπηχα στη οου ε ια αυ-η με 7α επιr. α.

, ναικας

Gγάλω περισσότερα λεφτά για να ζ·fισω. Εντάξει,

Το χα)οκαίρι εκείνο του '90 τ:.ου άρχισα τελείως I'

να, σ-ην π ) \ατεια

-α οποια ουτ ε

καν χpησιμ. ο ποιησα.

Ο ουλευω "C') ι:; υ ω . 'Ε τ σι

1\/[ετά έμαΘα για μια σχολή του Δ·fιμ.ου στ-φ ΑΘή-

μ.ονος μ.ου να οου

χαι

αποyάσισα πια ν' ασχοληθώ με το ξύλο, για-:ί π ίστεuα ' Θ α μ.πορου σα να το οου \ΕψI ω. ο τι

χαι

V ' Ι ρ ι αρχη τα ορηχα πο ω σχουρα . ~ιχα μονο τα οασιχα Ι

ι μ.ετατροπες

πήγια όλα αϊ:ό ξύλο ελιάς δουλεμένα στο χέρι. Στην

128

, ασχο) η ω μ αυ -

ιοεα ν

, ιγο μεγα ωτερος, α

)J,α'

)

α μποpουσα να -:ο ας ιοπ οιησω α ,-

λιώς το μαγαζί εκείνο που πουλάει τα τουριστικά.

'ζ

~ ι

Η ε το που ςεχι.νησα εοω μπηχα στα επιπΛα χαι. πα -

)' j 1 ..... χοπει\0 π ου εγω νομι ω οτι ανεςαρτητα απο ""ην

Ι ' 'Ο ~ .. ' ρατησα τα ~~.... ζ'JΛινα αντιχεψ.ενα. χι γιατι.'~ οεν δουΛευ-

προέλευσ-ή τους , επειδή έζr;σαν σε σχοπελίτι.χα σπίτια

ανε, δουλεύανε πάρα πολύ χαλά, α/Cλά δούλευες όλο

;ια ενα οιαστημα , οεν μ.πορει να

<;'\

το 'Ζ.ειμωνα χαι περιμεν ες τα

......

ε;ιτα να τα παρεις το

'λ

να ογα \

....1ε ~

εχω

σχεφτει.

γιατι

ο-.αν

Ρ "ι.

)

να

μεγα

αρχι.σουν

-ο

μαγα

ζ' ι

μου

χαι

μπαιν ουν

τα

οιχονομ.ιχα

πpοοΛηματα φευγεις απο τον αpχιχο σου στοχο, ανα Ι ζ

γχα

εσαι

χαι

ψ:ιαχν εις

χαι

Ι jj

αιv...α

πpαγματα,

οπως

"), ~-

τα επΙ.ΠΝλ που χανω ειναι χατα χαπ οιο ~ροπο συI

νεχεια των πα I ~

~Ι

ι.ων . αν χαι ε οω οι φοpμες η σε μπου -

") I

φεοες η σε χαναπεδες αναι σχοπεΛιτιχες χαι στο σ-.ι I

το σχυριανο που ειναι.

)

I ~

,ιγο πιο γεμα-:ο το σχεοιο του.

Τ '

ρους χαJαμε ~ραμτες , με -ο εμποριο. λ'

ωpα χα-.ι. που

θ εωρει.ται σχοπε ιτι.χο οεν ςερω απο πο ιJ εχει ερ ει το I

ι ~

"C I

σχεοι.ο -.ου η ποτε ο ι πα ........

αιvωυ.

pαοοσιαχο σχοπεΛιτιχο ειναι τα να.

"\~

" ι

ι.οι. το 9ερανε εοω απο χαπου I

....

uτο που μπορει.ς να πεις οτι ειναι τεΛει.ως πα I

λλ'

1 παρχουν τοσα πο

uou εια χαι μ.

)

γω χρινω σαν τ εχνι-

αρεσει "'Ό πιο περιτεχνο σχα -

χαι

ι ει.ναι.

πιο

ι ων~ανο .

αν

' " ι ' ),"'.ι ~ ~ Γ' 1 I' παpαοοση το παφν ο υν μ.α V\Ον οι ςενοι. ι αυ -. ο

oou-

λ'

Λευω πιο πο

'ι': I

'J μ.ε τους ςε νους που μ.ενουν στη ""'χο -

'5: j I I λο παρα μ.ε τ ους "-'χοπεΛιτες γιατι αυτοι πp ο τιμ.αι

πε

[

''i.'

Ι ]

μπαΛιου I

.....

τα Λεγομε ~ I

α σχεοια επιπΛων εοω στη

cχαΛισμ.ατα.

ου

σημ.αινει

οτι.

ερχεται

μ.ε

απ

ου -

c-τεpη φόρμα στο παλιό χαι. στη ζεστασιά που έχει ' ι λ Ι.:Jζ ι ι ι j ι αυτο το επι.π ο . r εστασια αυτη παει μ.ε το υΛιχο,

γι' ατό δουλεύω αποχλεισ--=ιχά ξύλο .

' ~-... I ' Σ I .... ' ' l πηpχαν ΠΟΛι>n. ':"ε'7Οια στΥ) ΧΟΠει Ο , για-ι χα-α χαι ι

1.'

ι ρ ' θ ) ισμα γιατιι εχει οα ος

γ·

τε Ο':"ι ειναι χαι. παραοοσιαχο.

νε χαμ.ι.ά 9οpά τα πιο απλά, μ.ε λιγότερα ή χωρίς

χουφωμ.ατα χαι τετοια . I

εωpοι.;ν,αι χαι σχο-

') '

-:·nς τη

ωσω

''i.' ~ ι ~ ' να παΛιο σχεοιο οεν μ.ποpεις να πεις οπωσοηπο -

'Ε

εις -.α ΛΕC(τα τοv χει.μωνα.

πελίτιχα, δεν εiναι σχοπελίτιχα.

1 I l I \f' I 'j I' I l j χαιωχαφι. 1 πηpχε οψ αοη μια μεγαι η νεχρη πεpιο -

οος οχτω μ.ηνων χαι πεpιμενες στους τεσσερι.ς μ.ηνες

'i.'

Εγώ [δουλεύω] το σ--ι/ το παραδοσιακό αΝ..ά μ.ε \'\

Ι ~

cιχα μου σχεοια ,

" Ι

I ~

. ....1 ψαο·~ ενα σχεuιο

l )j

μ.πορει 'Jα φαι. -

νεται ο-:ι εχει αντιγραφει απο χαποιο α

v \0, αι\1\α ει -

1 1 1 ' ι Α i ι ι ναι. οιχο μου. ΠΛως εχω χρα-:·rισει χαπ ο ια στοι.χεια,

""),

\' I

r.;f]Λαοη τη γΛαστρα, τις μ.αργαρι - ες, ο π ω ς ι

~ t

-: υχαινει ι

να εχω χανει δυο τρεις φορες το ιοι.ο αχpι.οως πραγμα .

Σ τους χ αναπεοες, γ ια παραοειγμα, παρα πο ι ~

11'

λλ l

ες

129

γορές

έχω

χάνει

το

αχpιοως,

ισως

είναι 70 σχά) ι.σu.α και διαλέ -

ίδιο

~ I

επεωη

ωpαιο το σχεοω και το προ I

τιμησαν,

θ ηχα.ν

~σως

χω να γοοη -

οτι

Ρ I

χαποια

χαμπυ \η.

αιv1.αγη

πησ ε ι

' θα. η~αν χαΛη. Εγω δου οεν I

..,

~.ευω γεν ιχα - α παpαuοσια.χα χαι αν μου αρεσει μια

)

γορμ.α. τη γτιαχνω. "-'υ'~"Γι ως l

μου ι..zνε -ι I

θ ')

ε ωυν και.

I ~

νουν σ-τη

)

' λες

, ,

γου ε χουμε χτυ -

τις

γpαμμες

αρ -

ρούμε το ξύλο για να δημιουργηθεί το 6άθος και με,

'Υ

τα αpχιφυμε να οι.αμοp φ ωνουμε --:ις μ.α.ργα.pιτες, -α

φύλλα, να τους δίνουμε κάποια κλίση για να ζωντα νέψουν λίγο, κάποιες γραμμούλες για να τονίσουμε

χpιση μου να οια ~.εςω --:ο σχεοιο, το

c;u ω,

τα σημεία που θέλουμε. Συχνά επαναλαμbάνω τ.α-

'Ρ ' ) ·' I ~ I ' Υ'\ I α. μοτι.οα α V\α ειναι οικα μο:; α/V\.α απο τα πα-

Ί? )J , ) \ ια' μοτιοα κα ι πο v ,ες

yοpες η οια9οpα οεν πιστευω

) ιά έτ..ιπλα., αναλόγως. Σχεδιάζω στο ξu)ο και αpχί-

ό-ι είναι μεγάλη. Ειόιχά στους καναπέδες που σuνη-

ζω σιγα σ ιγα το χαpαγμα. με το χεpι.

ο ι ω να φτιαχνω, π ιστευω οτι εινα.ι σχεοον ιοιοι . ~ η-

ατ

)

αpχην

lζ

~ I

στο

λαό·~ 'ίΟ μόνο τ.οu μπορεί να α)~άζει είναι η η) ικία

Έ,ι)λο με χαpμτ.όν ·ή το γτιάχνω κατευθείαν πάνω στο

του φ ωυ, ισως και τα οερν ιχια γιατι δεν χpησιμο-

οταν

r ')

ςu ω.

ειναι.

πανω

σε

'θ

χαp-:ι

('/ζ

τ ο α.ν-ιγpα φ ω πανω

, ) ειJω, , γεp , , ειπει.ν, ενα χανα1

υνη - ως οταν οου

πε, το σχεοια

ω το μ.ισο απο τη μια μεpια πανω στο

γ ')

ποιω τ.ια. την πα

)

(! I

ια. τεχνι.κη του ειναι πιο χρονοο ο -

)

pα και χα) ~.αει και π ιο ευκο ~.α απο τη σημερινη.

'Ο

χι

' ι ι ι ςυ ω χατευ ειαν και μετα τη μεταγεpω πανω στο

ότ ι το ξύλο δεν α)vωιώνεται α/~ά θέ) ει περισσότερη

" 'ζω rςανα' απο' την α' >> • χαρ·τι' και τη σχεοια ιv1.η π ) ,ευpα.

πpοσοχη

1':: ' )

για να ειναι τε

, ~

ειως σ•Jμμετρικο το σχεοιο.

'Γ '

οτε αρ-

I ) ισμ.α. με οιαφορα "I ') π σχαρπε 1.α. αφνω τη

χι '--οω -:ο σχα

[ματσόλα] για το κόψ ιμο . Η πιο μπελαλίδικη φάση 130

το

1':: ' )

) ' t:

το σκάλισμα. όλα . 'Γ

_,,1 αγη-

πο) v~.ες γορες εγω τοιJς οpι.σχω τα σχεοια. ,

ακριοω ς

χίζει το ξεφοντάρισμα· αφαι.

εκει.νο

σκαρπέλο που ταφι.άζει στην

I ~

γουμε

ηταν

πως

/θ

χα

εσαι ,

πως

το

χρησιμοτ.οιεις ,

πώς θα το καθαρίζεις . Τώρα έχουν 6γει τα 6ερνίχια τα οτ:οία. είναι τ.ολύ πιο ανθεχ-:ιχά.

'ΙΌ ξυλόγλυπτο τώρα οεν -το ζωγραφίζω, γιατί -η

σ'ϊ:ιγμ:ή τ-ου γίνεται 'ίΟ σκάλισμα Ο'ϊ:ιδ·ήποτε ϊi:pοσθέ

πλο. Πιστε.Jω ότι θα δουλέψει , αλλά ό ,τι χω. να γί

σεις επάνω θα 'ίΟ bαpuνει.ς. Θα ·ήθελα όμως να επι-

νει εγώ θα μείνω στο ξύλο.

)

χεφησω χαποτε να πα ~.ιωσω , ισως , χαποιο

ιχο μου

έϊi:ιπ) ο. Πισ-εuω ότι θα πηγαίνανε να ρίξεις ~α χρώI

μα-α ανε) ι.νης, I

μ.τ.

)

}

)

ε η πρασινο. σε τ. οι υ πα ·~

)

ι.α χω-

~ I

pιατιχα επιπ 10.. χαι να δημιουρyrρεις ,.ην ειχονα ο'ϊι οη-

ο εν εχει οα.φ'ϊει η οτι. εχε ι ςαναψστει η οτι εχει. χαε ι. I

'(:

οι. η

με τη σινr.χr;

χαι πι.στεuω ο τι η

ωγpαφιχη

· α

" ) , , θ Δ ' ;: 'S' ' να χαι χαποια μ.α ·r;μ.α'ία στο r ·r; μο εuω χω. ειοα οτι μ.

)

λλ' .ι αpεσει χαι η φωτογpαφια αν χαι τ:ο ες 9οpες l\ΙΓ' I

'Jσως τα παpαταω για-:ι μ.ε αγχωνει. η εχτυπωση . ι

'("__ I

ο I

)

γιατι ειναι χα-:ι ςενο για μενα, δεν αισ ανομ.αι ε ευ-

θεpα όταν εμφανίζω . Άλλο να ζωγραφίζεις χαι να Ρ I I I I 1=') " Θ I σοηνεις η να χανεις σr.γα το .,υ 1.0 κα ι να το οιοp ω νεις χαι άλλο η φωτογραφία. ι

Ρ I , πε ωυ χωpαεr. χαποιος να παpεμοει μ.εσα σ

α μποpωσα να yτιαzνω 'Ε

.,.

χω ενα χαιχι. χαι

1 πεμ.οαινω e ' ''7:0 μασ--:ορευω χα' θ ε χεψ. ωνα . Ε στο χατα Ι

στο σχαρ ι του. Λν υπηρχε ταpσανας σημερα

Ί I I I ' εχει, μ.ον ο χαι μ.ονο για ν δου)~.εψω

γαινα να ι

χ-ησω χα ποιες y1ωσει.ς. "

)

Έ '

α πηαπο-

.:!.Jr.ναι μια αρχε'ϊ:α ενδιαφεI

' )

"'\

...._

pουσα οου ~.εια χαι ουτω ς η α •.Λως ποΛυ οιαφοpετιχη -ο

επ ιπ

)

S'' ') 1.0. Ε χει. αρχι'ζ εις χαι οινεις χαμπυ ~.ες I

στο ξuλο, το yοpμάρεις, το προσαρμόζε ις επάνω, ενώ ,}

)

τα πιο πο) v~.α επι.π 10.. ει.ναι. με ω

ειες γρα μμες.

Εγώ οου) εύω μ.ε ,.Γι Σχότελο, I iγο με την Α) όν, , , νησο χαι πιο πο) υ με τοuς ςενους , οι οτ.οιοι εχουν ~ ~

" ι

σπιτια

εοω

γιατι

τους

αρεσει

το

παραοοσ ιαχο

το

σκοπελίτικο ή το ε)\Ληνιχό, δηλαδή τα σκαλιστά

Εγω πιστευω οτι στην αγοpα εpγασιας της ')

'13

απο

χαpαοια που εινω. το μ.εpαχι μου.

αpεσει ο τροπος που οου 1.ευε ις το χpωμ.α. I

στρωμ.α, στο χαταρτι του, στα εσωτεριχα του , ποτε

' να με eοοr; Θ- ησει. , μτ.οpουσε χω. σ'ϊ:·η oou εια μου. 'Ε "χαI

αu-:ο το τ.ραγμ.α τ.ου χανω ,

Από μ.ιχρός μου άρεσε να ζωγραφίζω μ.ε το μολύΡ

Αν υϊi:·fιpχε ϊi:εpίπ -ωση να μην δουλεύω τ-άνω σ'

χο-

' )

ο ω αυ-

' ) ι ι ι ' -:ο το τ- αστιχο χαι τη μ.α...,ιχη ϊi:αpαγωyrι , γι

, αυ·ω

ι ) ~) επιπ ~.α. ~

, σμ.ος .

(_)

a>J'-:0 πισ7ευω οτι εχει οοη 'I

ια-:ι ο'7αν ηρ

θ I

ησει ο 'Ι.Ουpι -

(' ι λ ι \'\ ι να ενοιαοεοον'ϊ:αι. για πα ια τ.α οαοοσιαχα , •

συνεχίζω χr.όλας χαι δεν έχω σχε9τεί. εναλλαχτιχές

εμεις ευω στη ~χοπ ε

λuσεις, αν δω ότι δεν οουλεuει το παραδοσιακό έπι-

.1'1

"\ ,·r '

S' I

αν οι τ-ρ ω-:οι ~ οuριστες , αρχισαν

)' Ι

τα οτ.οια I

ο τ.ο v-ες ς::ιοpες τα πετουσαμ.ε.

' ι ' " 'L "t": ' αιJτο το τροπο μ.ας ε χουν δειςει την αςια τους. 131

"""'την αpχτι

ςεχινησε α~ο πονηρια χαι

)

,εει, γιατι τα

)

ε \ε να μ.ε

;' ' t:

0 ιοαςει χα-. ι., γιατι ει.οε ο-ι μ.ου αpε~

Ι~

θέλουν οι ξένοι τόσο πολύ; lVIετci ciρχισες να το σχέ

σε η δουλειci όταν ξεκινούσα, αλλci δυστuχC.:Jς δεν

yτεσαι, μετci cipχισε να σου αρέσει. αuτό το ~α) ιό.

τpόλαbα , ο ciνθρω~ος πέθανε. Από τι,ν ciλJη ~αλι

ο ποτε μο \l.ζ αρχισει. να σου αρεσει παει να πει οτι I

χαι I

τεχνιτες

οεν

t: l

ςερω

χαι

)·"\

πο v\α

~ρciγματα γιατί από μικρός δεν είχα αποcpασίσει. ': ~

αρεσει να χα ν ω. Ι

οεν ειχε σχεση μ

πατερας μου η ταν ραφτης χω I

αυτα τα πραγματα.

J7 \' ~αι. οuστυχως I

εγώ δεν το είχα σκεφτεί από μικρός για να πciω να μciθω χciτι. στον Κρι,σί) η. Αυτός ήταν τ.. ο) ύ χαλός

γινεται..

Γ ια τους παλιούς

σχεyτομ.αι οτι αν πη γα ινα νωpις στην τεχνη μπορει

χατι

132

' θ

χαι η

να

τωρα.

οαpιομ.ουνα

χαι

ισως

Ε' <:-' I ιναι οιχοπο μαχαφι.

να

τα

ειχα

παρα-ησει

133 ( 12 ]

134

ΠΑΝΤΕΛΗΣ

ΚΥΡΙΑΚΗΣ

Όνομα. τ.α.-:έρα.: Ιω:Χνν-r1 ς

επαψ~ μου με το ξύλο χαι την επεξεργασία το•J σε ξυλόγλuπτο, I

"')

επι.π ιω και. οι.κοοομι.κη

χατασκευη η-:αν τυχαια. I

1\f ' λ

I Ρ

ι ο ι.ς εογαΛα

Όvομ.'Χ μ.φέρας Πtjνzλότ.η, -:ο γένος Ρόζο:;

το ..1r,μο-:ιχό με πήγε η μητέρα μοu σ'Lο εργαστήρι. του τεχνίτη Κpι-

Επάyyελμ.α πατέ,cα: Aypό-:·tjς

τσιΛη που ηταν μεσα στη

Χρονολογία yενν/,σεως 1962

τη δου/ ειά. Ο Κρι-σίl ης ή-αν δεύ-εpη γενιά ξυλουργός. Η ο ικογένειά

Τόπος yεvvf,σεως: Σκόπελος Γρ!Χμμ.α. ταές γιώrπις: Δr,μ.οτιχ.ό Επάyyελμ.α: Ξ uλοupyός

τους ηταν

η μονη που

1987

Όνομ.α σvζ~yου: Βαρbάρα, το yiνος ΓΙαναyιώτοu

"'), '

γιο, ο πατερας τοu οε

'Ο

αν αγχες

της

χο -

ΙΤ

τ αν πηγα εγω σ τ ον

' )· ~

'Ι

\..ριτσιΛη το I

ουσε χι αυ-:ος οεν ει χε α v ους ~εχνι.τες εχεινΊj

την εποχη , μονο εμενα .

~ ~~

ιο παΛι α ει χαν πα ε ι χατι α Ν\01. α \1\α μονο Ρ'

ε χαι. οpισχε -αι σ~ον

εφαια -ωρα.

~ 'Ι I Ε γω εμεινα μα ζ ι' το•J πεντε χρονι.α χαι. το ''"'8 I ε9υγα και οουΛεψα

flα.ιο~ά: .λίιο

Χpονολογίες γε•ιvf,σεων: 1988, J99:2

ω συγχεκpιμενα αυ-η

πέ/ ου σε ξυλόγ/ 'Jττα: -:έμπλα , χασέ/ ες , σα/ όνι.α , τραπεζαρίες, μπου -

ενας απο αυτους εμα

Ονόματα.: Γιάννης, Κωνσταν-ι-ίνος

μα

μπορουσε να χαιωπτει τι.ς

φευες, σκp ινια, γpαφεια χαι αυτα.

Χρονολογία γάμου:

'θ

χοπε ιω για να

οικοδομή. :l\Ιετά από ά/J,α τέσσερα χρόνια απο9άσισα ν ' ανοίξω δι.χό '

μου εργαστηρι.

Πρώτα είχαμε συνεταιριστεί για ένα διάστημα με τον Κρι.τσίλη χαι. 1

~ι

μετα νοι.χιασα εγω -:ο εpγαστηριο πο•J δουΛεuε, ετ.ει.οr, ει.χε παpει σ•J ~

'f':'

'r':'

νταςη χαι οεν μπορουσε να το συνεχισει. χαι. εφ τ ιαςα το οιχο μου εχει. Ι λ ' λ Ι κ ι._ α οου εμενα απο τον pιτσιΛη ε ιναι. σ Τ εμτ I

, I ι

κο Λιγο πριν -ον

I Ί': ) I ' ενα εc;ωκ ησι ιοιωτι -

p ηγινο ι ι 'Ί': 'I' ' 'Ι που τα ειχαμ.ε 9τιαςει μ.α~.,ι οπως και α ι ,"\ " "' πιπι α εntτfjζ ειχαμ.ε χανει οχ ι μ.ο'ιο για εοω αιvVΧ

γιο

"')') f! '(! ι α τ.ο 11.1 α οεοαια.

"-\

'Ε

"')'")

και πάρα πο/J,ά για την Εύbοια, Χαλκίδα, Αθήνα, Θεσσαλονίκη χαι Ί':

για -ο εc;ω-εpιχο. I

")"')

JT Ι~ ι Ι ~ Ι Ι Ι λ \.. ριτσ ιΛης εχανε χατ. οιο υικο του •vπο επιπ ων , '""I

το σχυριανο αιv,α τα σχαΛισμ.ατα και οι παpαστασεις ο VΧ δι χα του .

135

Κάποιο χα)οχαίpι ο ~-ήμ.ος Σχοπέ)ου είχε χάνει

τα σχεοr.α που εχω εr.ναι ατ-ο το οιχο -ου εργα ι

'\"

σ-:ηpι, ειναι οιχη -ου η yαν-:ασια χαι

, f

του ο

γpαψει ατ-ο

' {,

χαπου α vωυ.

ι ~

)

μονος

πο εχ ε ι πηpα μεριχες παpαγγε \ιες α\-

χp ονια ε γω απο μ.ονος I

εχ

εση

'f} ζ εοα α

και

μου ειχα χανει μια οιχη

μ.εσα

οιαφοpα

χομ.μ.ατια

μου

χαι

τα

το

παίρνανε. Ανοίγοντας λοιπόν αυτ-f, την έχθεση είδε ο

ζωγραφ ισε πpοχεφα στο χουτι απο τα 'ίσιγαpα 'ίΟυ

χόσμ.ος , γιατί αχόμ.α ήμουν καινούριος, τη δουλειά

χα ι μετά 'ίΟ έyτιαζε ξυλόγ) υπ 'ίο σε χασέ λα , σε χα-

που χανω χαι μου παραγγει VJ..νε ΠO/VI!J.. επιτ Λα.

ειχε

οει

σ-ην

παpα

)

ια

που

-ο

ειχαν

)

ρεχ \ες, σε αuτα.

ογα

ει

και Ι

Εγώ χάνω σαλόνια , μπουφέδες , τραπεζαρίες στην

'Υ ι ι '" ι I ςεχωρι~-,εις ειναι αχριοως ιοιου -τυτ-ου σχ ,Jριανα , σχο I

' )

"'),"'),

πο)~ή bέbα ια. Πο)Jωί θέλουν να φ-τιάζο,Jν αλλά 'λ

εχουν μεγα

s:- I

ρι εοω

ου

αλλαyη αν χαι

χα μου επιπ ρα εχ

)

-..

I θ I ) Α I VJ.. σ-την εκ εση και την εκ \εισα. ν τω -

' ι λ' θ α με χατω στην παpα ια μ.εριχα επιπ \α , θ εσω I

υτα -τα οου

ντογpαφος

χαι

Ι('

)

εχτpιχα

γι

α μπορω

oou ευονται ο VJ.. στο χεpι , γιατι οεν

εν

εργα \εια οπ ως Ι

αuτο

·~

οεν

τφοχωpαει

ε ιναι η

'\'\

πα-

oou εια.

I ) I Ι λ' I I π ιστε uω \Ο ιπον οτ ι χα υτερα -το εpγαστηρ ιο να ε ι-

' I θ I I Σ I ναι μαχρια και Ίj εχ εση να ειναι μ.εσα σ τη χοπε-

Υ'

ευ ω γ ι α μια

):ο

ιες που

)

α χου,ινας

χpησιμοπ οιω

λ'

να τις χανω γιατι

ευω χαι χου φ ωμ.ατα και επ ιπ

χα ι ντο υ) \α τ-ες χα ι 'ϊε-τοια . -,-,

ο χοσ''Ός αυ7α οποτε εγω στο εpγαστη -

Ε)Jι.·ήνων. Εγώ όμως δεν είχα περιθώριο να i)άζω δι-

φοpτωσουν μ.ε 'ϊοσες παpαγγε

" "' ..... τη δουΛεια μας υπαρχει χαποια χινηση αιv α οχ ι

"\"\

~τα ξυλόγλυπτα -το χαλοχαίρι υπάρχει διαφορά

πε) \ιτιχα ομ.ω ς ο \α αυ-τα. ~

στ-η ζ-ήτηση μ.ε τις παpαγγε) ί.ες των ξένων χαι τω ι

' ):ο ι }Τ Ι ' " l' λ ι ι " ιοια φοpμα. \.._ανω -την ιοια ο ου εια αντιγpαφη, ο εν τα

Ε'ιχε παpα I ) ' J '" πο V\α σχεοια, π ου -α

χω 'ίωpα εγω.

α μπορουσα να ειμαι μ.ονο στο επι -

πλο. Θέλω και δουλεύω οιχοδομ·ή, απλά για να ζε-

λο , αλλά εγώ δεν προλαbαίνω να χάνω παραγωγή χαι γι

ι\'

αυτο οεν μ.τ.οpω να ε χω χαι εχ εση.

όλες οι χατασχευές χα ι μ.' αρέσει το ζύλο σα'ι υλιχο.

' Ι ' ζω τ ο να μ.πορουσα να ετοιμα Θ α ηταν χαλυτεpα

ιγο α v\α και μ.

αρεσει.

' )

1 τ σι

σ-:ο ορομο οεν εχω -ταμπε \α οτι υπαpχει εργασ-τη p ι.

)

Γ I I ενιχα μου αρεσοuν

ςπυγω

136

λά από -τότε έχθεσ-r1 ο Δ-ήμος οεν ξανάκανε. "λlια

α εχει σχεοιασει

, μενα · υμαμ.αι για ενα χταπ οο ι., μου ειχε πει οτι το Θ

μια ε κ - εση.

' t: 'λ Σ υγχεχpι α αυτα χαι. τα εχει. χαρας ει χιο ας. I

εν εχει αντι-

χειμώνα χαι να πουλάω το καλοκαίρι μιχροέτ.ιπλα I

σαν αυτα που

θ pε9τες, χαο-ε ες χαι τετοια. 'λ

' ' το~η7α που εχω

Γ ια

το χανω.

μποpουν να τ.αp ουν

ο ι τουpισ7 ες: I

χα -

υτο ειναι μια ουνα-

11 α ' οεν " Ρ ' σχε97ει' αΝ προ) αοαινω να

να ~α

' θα

ε ω ιμασω αυ7α

τ.pεπει τε-

ντε έξι μ·ήνες να μην δουλέψω καμία παραγγελία, ούτε οικοδομή. Έ9τιαξα δύο bάpχες δικές μου , την πρώτη την ' )

' )

\:'

π ου ησα , ετυχε , που \ησα χαι τη οευτε ρη. ι

\" ι

χει ~αυπηγος τωpα εοω περα ουτε στη

Γ~

εν υπαρ -

Ι ωσσα ου -

' θ ο , μονο I Α)\Οννησο ' I I στην χρατανε χανενα

7ε στη .L.Χια

δυο παλιοι τεχνιτες.

Με παρακάλεσε ένας γνωστός να τΟ'J επισχευά/? I

σω τη οαρχα στην παpα

λ'

'θ

/? I

ρα χαι μου 9ερνουν οαpχες ο-υνεχεια . I

ο-τ ι εχει αναγχη η

ι.α, που το μα ανε αυ7ο τω -

)

ου σημαινει

χοπε \0ς απο τεχν ιτες

I! I

οαρχας .

, , Ι"-ανενας σημ.ερα οεν ασχο ειται ουτε μ.ε οαρχα, ωτ

Ρ ,

τε στα ξυλόγλυπτα χαι γενικά όλες αυτές οι τέχνες 1 " Ρ) ' I 11 ' t I οεν ο \επω να εχουν μ.ε Ν\Ον, ειναι προς εςαφανιση . ι

~ι\"

Ε γω πηγα πο υ μιχρος , οωοεχα χρονων, χαι. τα )

έμαθα. Είναι. δύσκολο να τα μάθει. κάποιος . Θέλει πολλά χρονι.α , θέλει να έχεις 9αντασία , θέλει να έχεις

θέληση χαι. μεράκι. Δύσκολη δουλειά δηλαδ·ή . 137

' •'

138

......

ΔΗΜΗΤΡΗΣ

ΚΟΣΜΑΣ

γω ο-cαν -~μ.οuνα χάπου δααπέντε ετών, μ.' είχε πάρει ο πατέ -

Όνομα ~ατέpα: Στ:~pος

Όνομα μ~;τέpας: Αλεξάνδρα,

εοα -.ε να οουΛεψω μ.

το γένος Γαροvφαλή Ετ:άyyελμα πατέpα: Εργολά6ος οικοδομών, ~ωχτ·ή της μύλου χαι ελαιοτρι6εί.ου !-/μεpομ~;νία yειν~σεως: 15.11 .1917

'Ρ

, . . . 'Ρ ~ I \'ο , I ' pας μου που ητανε εpγοΛαοος οικοuομ.ων χαι οημ.οσιων εργων, μ.

)

Γ,cαμμ.α-;rχές γιώσεις: Β ' Ημιγυμ.νασίου

Ε~άyyελμα: Βωτέχνης (ξυλουpγείο) Χpονολοyία yάμου: 1!Η9

Όνομα σ!Jζύyου: l\'!σ.ρί.σ. Πωδί.ά : Ίpiα Ονόματα: Σπ ύρος , Έλλη, Αδαμάντιος Χpωολοyίες yενν-ήσεων: 1950, 1%3, 1960

, ε' να ν τεχνιτη ' . Σ cη uευτεpη ~ ομ.ως οικοοομη με I

~ πηρε για 'CO χα Θ · αpισμ.α της. ....,το τε ως της δ ουΛειας ητανε τετοια η ' ' μου και ειχα ' ' απογοητευση οpχιστει' να μην t: ςαναπαω. I

ρ ιχα χρονια, ημουνα

\'ο

1l\11 ετα' απο' με -

εχαοχτω, οεκαεννι.α ετων, ει.χα παει σε χατι

ι-

~ I I ' I ' Ι., λ μενιχα ερ γα εuω , απο χει εφ'Jγα χαι πηγα στο εpγοστασιο του χ α'

Τόπος yεν•ιfισεως: Σχό-;-;ελος

... I !

6άνη στο Β όλο χαι δούλεψα ως εφαρμοστής. ςο..ι

Ε πιστpε φ οντας εοω ο παι:εpας μου χαι. τ I

s:- ι

αοεpφια μου ειχανε ενα

αλωpό μυλο χαι ένα ελαιοτpι6είο συνεταιρικό με :κάποιους που είχανε

το Χcισμα.

Το 1950 περίπου δημιούργησα εγώ το πρώτο μηχανοκίνητο ξυ λουργείο στη Σχό1τελο με μια κορδέλα , που την έφτ ιαξα ο ίδιος ζύλι! )' νη χαι δ ουΛεψα αρχετο χαφο . ...., τ η συνεχεια εφερα χαι μηχανοχινητα ι~

ξυλουργικά, ένα σύνΘετο χαι χάτι άλλα . Αγωνίστηκα πολύ για να το ι

δ εχτ ουν οι

..... .....

οιποι τ εχνιτες αΛΛα χαι ο ι ιοιωτες 1του οεν πιστευαν οτι

ι ) ι ι 'Ο μπορουσε η μηχανη να παραγει χcι.τι. τ ο χα ω χαι συγχpονο . μ.ως σι 1

, ι ι Ε' ~ ι ι λ' ι λ ι γα σιγα πειστηχαν . ιχα uημιο'Jpγησει ενα χα ο κυχ ο εργασιων, με I

αρχετους τεχνι c ες οοη

r )

ους χαναμε ςυ 'εια χυριως οιχοοομης χα ι ειχα

επεκταΘεί στο έπιπλο .

Ο Κριτσίλης ζούσε τό-:ε χαι ήταν ωραίος επιπλοπο ιός χαι χαλός

σκαλιστής που δεν πρόφΘαινε ο άνΘρωπος ν' ανταποκριΘεί στις πα ραγγελίες. Ο Παντελής ο Κυριάκης, ήταν μαΘητής του . Έχει τα ερ139

γαΛεια του, ).

εχει τα σχεοια "ωυ . "),"")

ο επιπ

;-.

το

οου -

Λευεr. - ωpα , αΝ α οε σ-εχεται τ.ανω σ-: ο ετ.ιπιω . για -

Ρ"'ι.

. ,.

τι τον ο ι\Ε:πω χατω στα χαr.χια εχει χαι χανει. χαρα-

ι "'\ ι τσω σε χ ωpο ΧΛαpι .

' χα ισω σ

' ε'Jα ι 'ζ ι ' "Ί"Ί ι τραπε ι αυτοματως οι αιvωι σηχωνο-

Τη δραστηριότη-τα που ' χα ξεκινήσει του ξυ/ουρ ι

...Ε:;γω σ -ρατιωτης ημουνα στο αντιτοpπιΛιχο « j

, ι ι Π ' ρα» , που στουχας την ημ.ερα του ασχα το

α-

'l1 Q μας

γειου -τη συνεχισα χωρις να

'ζ

ογαρια ω

τιποτα, χω -

ρίς να με μέλλει ακόμα χι. αν με σ-:έλνανε εξορία. Το

6ούλιαζαν χαι όσοι ·ήμασταν ζωντανοί από --::ο ναυάγιο

μονο προο

ακολουθήσαμε το στό/ο που ήταν στην αχ-·ή. Π·ήγα

το ελαιοτρι6εiο δεν μ.' άφηναν κέρδη πολλά.

μ.ε στην Κρήτη , από την Κρ·ήτη στην Αλεξάνδρεια Ρ

χαι οpε

θ '

ηχαμ.ε υστεpα να χα.νουμε το

Κ'

1 ι

ινημα για ΛΟ-

'Ρλ

ημα που ειχα η-αν που -το

~λ ι c;u ουργειο χαι

Την περίοδο της χούντας το '67 πήρα ειδοποίησ-r I

Ιj,

απο ενα φ ι.ι ο μας , ο-:ι μ

εχουνε σ-η

λ'

ι.στα για εφ -

γους λίγο πολύ γνωσ-:ούς. Ί-Ιτανε δυο ελληνικές τα

pία. Μ' ειδοποίησαν χι έφυγα χαι πήγα στην ΑΘήνα.

ξιαρχίες χαι αν-:αμ.ώναμε χαι. μ.ε τους Γάλλους του

Συναντήθηκα μ.ε -τον Αντρέα •ο Γαλα-τσάνο που ·ήτα-

Ν τε Γ χολ Ήμ.αστεν τελείως α.πομονωμ.έ JΟι μ.έσα

νε -ο•ε

στην Αλεξάνδρεια , σ' ένα λιμάνι ολόκληρος ο στόλος

δερφό του ο οποίος ήταν μαζί μ.ας με τους χόχχινους ·

" I I "θ ' οεν μπορουσε να γινει τιποτα, χαι παραοο · ηχαμε.

ήταν στον ΕΛΑΣ ο Τάχης. Αυτοί είναι δυο πρώτα

οι

...., ι λ p ι συνεπειες η-αν ο εγχΛεισμ.ος μα.ς σε χ ωοους. ι

με στο

με -τον

α-:αχο

χαι ειχα

επαψfJ

μ.ε τον

t: '

ςα -

ξαδέρφια χι ο ένας ήτανε στον ΕΛΑΣ χι ο άλλος στον

Αυτό κράτησε δυο χρόνια, από το '43 χα ι φτάσα

Παπαδόπουλο.

'45 να μ. ' αφήσουνε. Μας φέρανε στη Χίο ,

Με -τους σεισμούς στη Σκόπελο φάνηκε η διαφο

' τη Χ'ιο περασαμε στη Σ υpα ' ' , χι απ ' τη Σ υρα

ρά : ενώ οι πα) ιοί 6άζανε σενάζια μ.ε ποδιές στα πρέ-

'Q ταν ηρ ι θ α

, ι 'θ Ι:-' χια χαι που σ ε μ.ια χαμαρα ητανε χα ε ογοοντα εχα-

σ-η Σκόπελο , η κατάσταση ·ήταν πολύ δύσκολη.

' σενα'ζ ι ολογυpα ' ι Ρ ι τοστα χαι ογδοντα πον-ους ντουοα-

α.π

πηγαμε στον

r- ι

..:. ερανε χα

"' θ

εφαια χαι γυραμε οω ε.

αρα που ανηχω.

' ι ι νο-α.ν ενα χυνηyf]τΟ

140

"Ί '

την παpαι ια εαν πηγαινα να

νταν χι έ9ευγαν. Φ ο6όταν ο χόσμ.ος.

6ομαpαγχοδουλειές. ι

αγριο .

'Qλα

ι . αυ-ται τα χρονια γι.-

εν μ

, αφηνανε να χαι

s:'"

ρι, εφυγε ενα τμ.ημ.α χαπου ουομισι μ.ετρα υιαμετρ ο ι

') I

-ενα στρογγυΛο στο χατω μ.ερος- χαι το σπιτι

εν

είi:εσε.

ι ~

:-.. 1

ι οιχοι μας οι πατεpαοες μετα επειοη ειχαν

ε<pοσον

συμφ ωνο •Jσαμε

επαφνα

ησυχάσει από τοι;ς σεισμούς bάζανε ένα χομματάχι

την χατασχεuα

ii:pέxι ξύ) ινο σ·ης ) ιθόχ,.,.ιστες αυτές ·ή πλινθόκτιστες

ι θ Ι ;;; ιχο χαι ,.,.ην -οτ.ο ετουσε.

η απο την π ορ τα. ι

σμους, ι

ο 1.α τ

ι 11

'θ

Α)' ι

v α η ευ χα ι-

αιvv:ι. χανανε pωγμες. ι

J::

ο ι νεοι c;uι• ουργοι π ου ειχανε οημιο'JΡΥ'1 ει απο ~

την

χατασταση I

εγωισ-τιχη

αυτη

ηταν

χι

αυ-τοι Ι '\'

ταση , να

φαινετ α ι ο ιοιος

!/' I

που

τους

προτεινα

εγω,

που

οτι χατι ειναι ,

για

ρε ο γιος ο Σπύρος χι αυτός χαλός ταpσανατζής . Ο

να

εχεινο για μαγα ι

παιοια I

δεν ά<pηνε να γίνει μια ένωση , ένας συνεταιρισμός οτιοη ποτε

Γ ι.ωρyrμ; που πριν ητανε ο πατε pας του χαι μετα πη Τζουbε) έχης αναγκάστηκε να νοικιάσει το χώρο

τι.α. Αυτο σημαινε οιχοοομιχο οpγασμο. ι

χαι εσ τ ε να το προσω -

λέχης, ένας πολύ χαλός μάστορας. Ο Τζανετfις ο

με τ α

υτα τα σπιτια πεσανε στους σει -

ρια ητανε να χανουνε ο ι ίi:ερισσοτεροι χαινουρια σπι\

!/' I

α εοω περα

χαι

Εοώ από ταpσανατζήδες θυμάμαι ή ταν ο Τζο•Jbε

με τρα

υρο

οιχοοομες που χανανε, μονο πανω απο το παρα 1

τα

)

ωφε ~.η -

σουνε ,.,.ους σει.σμόπ)ηχτους , αΛλά χαι. εμείς σαν ξυ-

ια.

., 1ους χυνηγουσανε τοτε στη οι -

χτατοpια οτι pυπαινανε την αχτη.

εν μπορω να χα -

").!.Ρ ι ι "' ι ταΛαοω , μια ωραια -ετο ια οραστ-r,pιοτη,.,.α να "ην χα ,

ταργεις,

ειναι χpιμα.

!/'

ι νωJπηγιχες ορασ τηριοτητε ς

f fJ Ι I f? I ) Ι / !/' ομως σοησανε γιατι οyηχε το π v:ι.στιχο χαι το σιοε -

ι ι ) ι τ ρο πο•J ητανε 9τηνα υ ~.ιχα. ο

ι ii:λαστ ιχοι προπαν τος.

ι λ' ι ,. 'Ε λουργο ιι να εχουμε χα υτερο εισοοημα. τσι η ανοι -

Εγώ το '84 έμεινα στο περιθώριο σαν συνταξιού

κοδόμηση έ<pτιαξε -τεχνίτες, δηλαδ·fι τα μαστοpάχια

χος, δεν συνέχισα χαι έτσι έχω περιοριστεί πια , έχω

γιναν τεχνιτες.

Στις επαγγελματικές μου δραστηριότητες , που

ι ~~ I τα μηχανηματα α v~.α I

!: ι ) Ι Ι .. . τ ο <.,U 1.0 ειναι χατι, που ε,.,.σι I

ς:>.

μπαινοντας μεσα απο την πορ τα η μυρουοια που σου / θ

Ί::: Ι )

κυρίως είναι το ξυλουργείο , αλλά χαι για τις άλλες

οινει το χα

'Ι ι !I' ι ι )' ι λ Π ouo, η αγοpα οεν ηταν μονο η ~χοπε ος. αραγγε-

πεpιγpαψεις , χατ ι το ω;ανταστα ωραιο.

'1''

ε ςυ ι

!/'

ο , εινα ι χατι πο υ οεν μπορεις να το ι

λίες είχα από Βόλο , Σκιάθο , Γλώσσα και Αλόννησο. Τα οούλευα ό/ α εγώ και για -ις παραγγελίες ερχό μουν σε επαφή με τον ιδιοκτήτη να οω τι ·ήθελε και 14 1

ΜΕΤΑΛΛΟ

ΒΑΣΙΛΗΣ

ΛΙΘΑΔΙΩΤΗΣ

ης μάνας μου ο πατέρας, ο παππ ούς μου, α.γα.ποuσε μια. χ.α.ι δεν

ι ω ι u -ι σ95 l

Όvομα τ:cι.7έp:χ: Κανάρ'Υjc;

' ' cpυρι. εχει. που

Ό·ιομα ,U.'ι7έρας: σ.ιρcι.νί.cι.. -:ο γέ'ΙΟς l~ομί'π;

μου: «Ί-Ιρθε χα.ι α.υι:ή η 6ρομ.ογουστα.νέλα. , ο γερο-Κου-pούληc;, ο λτ, -

Ετ:άyyz)ψ.α τ:α7έpcι.: ο~χαΟΟμ.ος , YCI.'I07<.0~όc; Τόπο; yεvv;jσzως: Σχότ.ελος Γ,σαμματ!χές yνώσε!ς: ...lημοτιχό F:πάγyε)1υ.α: Αρτοποιός , οιχοδόμ.ος,

l\ΙΓ

την πηpε. ι

.\σονολοyία yάμοιι:

το γένος Κωσ-;:αν-:άχ-fι

17'

γιος

ι • ι τ ι ') ι σ-οπ ε ρα.της , να. μα.ς χcι.νει τον χ.υριο». pαοαει .-ο πιστ ο 1.ι ο παπτους

μου, μπαμ πάp' τον χάτω , τον .-ρα.υμάτισε . Εν τω μεταξύ ·~ρθε η

Ασ-:υνομiα.. Παρανομία. Πλήρωσε τό.-ε, τον αποζημίωσε, ησύχασε . ~λ δ" ' Ι Σ υμφωνησανε αuτο ι οη α η χα. ι χανανε παν-ρεια. . I

Η μάνα μου είναι από --cα. Αμπε/ άχια. -;:ου Βόλου , γι ' αυτό λεγό-;:αν

19;)7

Όνομcι. σ:.ιζύyοιι: ~lεpό"-'YI ·

Ρ 'λ

p Υjγινος. ι }Τ ι ') ι λl οπως μου .-α. ε 1.εγε Yj μα. να.

ει να. ι ο

9CI.'107<.0t0ζ

Ηα. μεpα. πα.α.ι.να.νε οο τα. στη οημοσι.α. περα. στο γε -

χαι

)

•

'i:' •

) ι

·\ μπε α.χα.ινα.. Λπο εχει .-ην η;:>ερε ο πατ.τ. ο υc; μου π ο υ ηταν '

σ.-οπεφα-:ηc;. l ωιπον

-r1p ε εοω με \φες γιοματος α.τ.

)

\η-

f ι ι τις χ ~.εψιες π ο -

)

κανε χ.α.ι παντρευτηχε.

Παιδιά: Τρία

Είχαμε ένα μεγάλο σπίτι χα ι τιμ.α.στε οιχ.ογενεια.χ.ώς . Είμαστε εν-

Q-ιόμα<α: Κcι.νάρ·r;ς. Τ\ώργοc;.

ι:::-.

νεα. πα.ιοι.α.:

Χpοvοί.οyίες yεννf,σεων:

I 958. 1960. 19611

'θ

πε

ενα.

α.πο

η;ν πpωτη

του

γuναιχα

'θ

ανε , -:-ρια α.πο -τ οευι:εpη γυνα.ιχα - ο υ του πε Ι

)

που

ητα.ν Ι

ανε υσ-ερα χα.ι τε -

\' 'λ οασχα α χ.α.ι

ντε τ.α.ιοια. α. π ο την τε ~.ευ τα.ια γuνα.ιχ.α. π ο υ πηpε την .-ρ ι-τη.

}Τ

.\..α.ι εχου-

με από τρεις μαμάδες παιδιά π ου είμασ-τε . Εγώ είμαι ο -τελευταίος. Ο πατέρας μοu ή-ταν διαολεμένος τύπος, δούλευε στην οικοδομή χα.ι 1

)

εχανε ο ωχ

ηpο

το σπι -ι

ζ ι

μεχρι -τα. τ αμια ο ~.α.

μοναχος

'i:'

του , rJεν

'θ λ

κανέναν να ~:ον 6οηΟ·f,σει. 'Η ταν μυστf;ριος . Ί-Ι ταν ;:>α.νοποιός χα.ι -α. ι ' ') " λ' ι ι t! Υ ε γ τι.αχνε α.υ-α ο Ι.ΙΧ με 'ίΌ οαυ ι , στη φωι:ια., εο ω..,ε

1. ' ' --co χο) Ι.ΛΊjτηρι μεσα.

χα.ι δούλευε . ΊΌ ψαλίδι . -τσιμπι.Οάχ.ια. χι αυτά ό/..α. Λεπτή δουλειά . Ί-Ιταν ο πιο

1:'

•

'i:'

λεπτο,Jργος, οεν πε-ταγε ου τε τοσο rJα α.π ο τη ι

)

• Ι.ΙΧμα.pινα. , τα. μετα.-

145 131

ι -,

χε φιζοταν οΛα.

} /

' '

"'\

:"Ι..εντιοια εχανε ατ.ο ι\!Χμαρινα, γαρι-

' '"'.ι

' vx με οιvχ ωχ:α που η':αν ντυμεν ο το φαναρι.

9α)

, Θ

"' I

pα.

L.Ί')μερα

μα

αν ε

(:'

'λ

"Ί I

Ι;

οι --:ην ευ χ οι ι.α οι οι ε ιναι στο

'l"ην εποχη του πα•ερα μοιJ υπηpχαν χαι. αι Ι

ετοιμο.

I "),

λοι στην Ί-Ι πεφο, Σχοπελί.της όμως χανένας, μόνος του , γι

αυτο χαι την ονομασ ια φανοποι.ος την πηραν

"Ί"Ί !.

'(:'

)

')'~'

σ τ ερα που

'1 ..., ' ι ι ι ι μεγαΛωσα Λιγο ε φυγα χα ι πηγα χαι. εγι.να αp"οποι.ος.

-. Ιp

..... το χαΛuοι π ου ειχαμε στην εςσχη , εχανα τρuτ.ες με' "Ί Ρ ζ , ζ' σα χαι εχι εοα uμαρι απο τη μανα μου οποτε _u μωI

νε να πα να χανω 9oupνo . Ι

'Η

ταν η μανια μου αuτη.

Ε ιχα γε μ.ισει ΟΛες ·πς αυι..ες με πυρχαγια . 1 ωιτον εγω ' "'\

"'\ I

λ ,

ι ι ι ι ι ' "'\ το πpωτο ημουν αρ"οποιος, ημ.ουν το τ.νευμα χαι εΛε-

μαγαζ ι., γεματο χαργα, οτως το ειχα χαι εγω cp ισχα .

, γε ο πατερας μου: «f\ υτοI το παι δ ι' θ · α μα' Ο ει τεχνη , αυ-

τι ήθελες χα ι δεν έbpισχες μέσα. Τα έφ--:ιαχνε μονα

--:οίνοι. είναι σχράπες » . 'Η':αν ο σπόρος τέ':οιος. Εν τω

χός του χαι τα στόλιζε στο μαγαζί του χαι. τα τ.ου-

μ ετας; ςεχινησα

Ε'

ατ..ο τον τα-ερα μου. I

; ,

ι ουσε μ.ε':α .

Ί"

ιχε μ.αγα~ι. εοω

χατω, I

1': '~

αςιοευε στη

χα I

, , Λωσσα , οπως το εχανα

Γ""~

t::' t:

χι ε9 υγα απ ο

τον πατερα μου ,

τον

εγκατέλειψα χαι έγινα c,:;ούρναρης.

'\\ ι ι ι ι ι χα ι εγω, που το~ε οε J ειχε οuτε μ.ηχανη , ουτ ε 9ω -

Εχτός από τον πατέρα μου που πέθανε το 1950

τα , ούτε τίποτα, γυρίζανε με τα c,:;ανάρια. Ά/J~.α όμως

χαι μένα ·ή ταν άλλος ένας , ο Τζαχάνης ο Σταύρος

τα

φαναρια

εχεινα

που

φ τιαχναμε

για

":'Ους

γα -

μπρούς , ά/J~.α για τα χαντΥ.1λια.

που δούl ευ ε την ίδια τέχνη. Αvτός πέθανε , δε συνέ χισε χανε ίς το μαγαζί του .

'Ε ' I ~ C(τιαχνε φαναp ι.α , στεφανο Θ rιχες που μ.παινουν τα '1 ' ' ) '"\ στεqχχνι.α μ.εσα με γαρι.φαιvχ οι\!Χ ατ.ο με ταΝ ο. I

...

,..Γ ,

ωpα

Το

19L10 υπηρέτησα χληpωcός υπαξιωμ.αcι.χός

στο Κεντρικό Πολεμισcήpιο Πόρου . Όταν πήγα εχε ί λλ

Τ '

Ε)yήχε ο μπρού-ζος . Ο τ.ατέρας μου δεν δοv/ ε•;ε χα)

ειχα μαχρι.α

χό αΛJ~.ά λεuχοσί.δερο. Έ::pτιαχνε καζάν ια που π/ ένει ο

νος που είχα μα)J,ιά μέσα :;τr, Σκόπελο. 'Σ.το bαπό

, χοσμος, με

ρι. λοι;;. όν, τη « Jlοσχάνθη», τ.:ου ΠΊjγαίναμε με λένε

, , ' 1': ' ουρ ια με ιvχμαρινες απεςω, χαι σχαγες.

"Ί

"' "Ί

' "Ί"Ί

ο πατερας μου μοJος τ ο υ οουΛευε , οεν ειχε αιvωυς τε,

χν ι." ες , εγω

146

μ.ατα γιατι εογα \α το μι.σο ι ημ.ο -ι.χο.

\ , , ~ ε~ υπαρχε ι αν pωπος τετοιος για να ορε ι ς ση με Θ

εγευγα μου εpι.χνε χαρτ.:α~ι.α . ~ εν ·r,~ερα ποιvw. γραμ-

Θ '

"Ί

δ '

χα - ομοuν οιτ ιvχ "ου μι.χρο παι αχ ι

χι αν

μα

ι.α μεχρ ι. χατω.

οτε ημ.οuν ο μο-

να χόψω τα μαλλιά μου χαι τους λέω όcι εγώ τα μα/J..ιά μου δεν τα χόb ω. Έcσι μου αρέσει. . .J [ου άρε-

σε. Και τοu λέω: «:λ'Γ τ.ορώ να σου χόψω 'η ζωlι σου,

1J ι

αι

'α εχω υπηρεηlσει μ

αυτο το ονομα γιατι οεν ει-

..... ""ι I " I ι? , Θ -τα μαΛΛια μου οεν -τα χοοω cωpα. -α τα χοψω οταν

χε μια λίρα ο πα-.έρας μου να πληρώσει». Είχα πρό-

1''οcε θ α παω ' στον χουpεα '

6λημα γιcι.;.ί. ο πατέρας μου ήθελε μια λίρα χρυσ·ή να

χαι θα -τα χόψΙ ω u.ε -ο Έοucάοι σuοοιία. Τώ,.~α 1 δεν cα

τι.άει να με δ·r,) ώσει όταν γενντ1 θ--r,χα. λΙια ) ί.ρα είχε

χαcαταγω

στ ρατιω-:ης .

•

Π ·r;γαμε ' ' , τ.ε σ·ων Π ορο

χοοω». -1 εν ε;:εμενε, εyυγε.

ρασαμε απο c--r,ν

Ε πι-φοπ-rι χα.ι μω Ρ ' 1' 1 tψr;χαν Λιγο πι,α-

ειχοσι τεν-ε οραι.μεc; 'ίο-:ε .

.., ι

τη Λιpα

f (! f ου να ~η ορει ο γερο::;

). ι

να τι.αει να με οηΛωσει; .J. εν με

δ" ' 1

"fjΛωσε χαι

τυποδία. ::VΙε ρίξανε χαμαpότο. Εγώ λέω Θα στρώνω

έμεινα με τrι ::; μάνας μου -ro όνομα. Ήρθα εδώ εγώ,

χρεt;άτια να κοιμηθείς εσύ; Σε γελάσανε. Έt;αλε η

εχανα

αοε/ ψf, μου μέσον τον ναύαρχο Καt;t;αδία -τr;c; μά

όνομά μου σ-:ο Λιθαδιώτης. Τα ' χα γραμμένα αυτά,

νας μου ξάδελφο- χα.ι cον γέρο λΙουραμπά που ·ή-:αν , I , , ,...

να ξέρουν τοιος είμαι. Εν τω με-αξ~ μας έδιωξε.

χα.ι αυ-:ος ανιψιος μου χαι πηγα υτι.οΛογος στην ·φο-

φοατ.οθ~χη χα ι στο αρτοποιείο ζυμωτής.

χαρτια

αναγνωpισε

γινεται

με

χαι

'ίΟ

γυρισα

'ίΟ

.,.

, ' λο. Ν π αμε να yυγουμε με -:ο ιοιο χαιχι για Σ χοπε 1 α I

Το 1940 απολύΟηχα . .:lεν είχα τόπο να σταθώ από

χαι

της

χαχομοφαc;,

' λλ ες α

γχαστρωμενες

i':

c;ε φορ-τωνανε

χαι

' χα1 ι"λσμενα

-τα

~α

' μεσ , α

οι,

χουζ ινετα.

'Ε ρχφ α.ι εοω

Εγώ γνώριζα τον Βαγγέλη -τον [Κλαt;άνη], μ·r,χα-

, 11 , , , 'ιχα ρο!Jχα αΝ"l. μου τα τ.ηρε ενας

νουργο::;, ειι.ε εργοστασιο σιοηρο!J χαι χρυοο-::ανε για-

'1 · ιοι ιο::; εοω, ενα χαμ.z.νο σχ!JΛι που χο-

τ: τον χυνηγοvσαν οι χα"'C'σαπλιά.οες να 'ίΟν πι.άσουν.

' " I ' ' ,.. ., ' fl ροιδεψε τη μανα μου χαι τα τ;ηρε Ο/"7. μεχρι σ-ωοραχο.

' 'ι: ' ' ' Υ ' Ρ '1 Ε ντω:;ει, πηγα εχει, πηραμε το χ ου..,ινε το , οαΛαμε

"')

cους y..<εσ-:αμπι-.ες , τους γερμανοφιιωυς.

· με τα να!J- ιχα. Ι

γχεσ-ταμτ.ιτης

Ε'

' ι

-.. ι

Λοιπόν το '4. 1 μας πάνε σ-rο Βόλο. Μετά -ro Βό

\ Ιr

_Ηε

ειχαν εχει

' "'\ ι ι οι οι α τ. ο -.ο γιατpο.

μεσα,

το πρωι να περασο!Jμε

'JJ -rαν ενας ' ' ' σι;νταγματαρχηc; α το

(! I

μπρος και σηχωθ·r,χαμε χα ι ·ήρΘαμε στη Σχότι.ελο.

λο πάμε σε μια ατι.οθήχη του Ματσ-άγχου μέσα σ-rα χιονια.

~ I

Ε οω ΟΛη ς\ ι

' ""ι

ηταν τ.α-ριωτες .

""'

ηταν

'Ε

μια διαταyr1 , ημουνα στα

i ρχεται

οργανωμενη,

χοτ.εΛος

γιατι

, ,

"J[EA χαι -:α ΊΈΑ αστ!Jνομία χαι ο οιοιχ-ψ·ής μου

Ζ ' e θ α μας Χανει ζΊ]μια. Γρηγο ' uεpοας -

-:ο Ξ. --r;ροχώρι , ένας [Πpιόνης ] χαι λέει: « Πώς λέγε

1 '

σαι;» . «1\έγομαι ΛιΟαδιώτης Βασίλειος του Κανάρη,

ρα. 9~γε . Αυτός έχει μαζέψει όλους τους αλήτες χαι

_ ,

Λεει: « .:.ιε pε ις , Ο

147

λ'

Ί'

σ-ο θείο μου του Γιωργάρα, Θα yοp-ώσω στο χα-:ά

τα

σ-:ρωμα δύο τρεις πνι.γμένους και θα -:ους στείλω να

φ ευγοντας απο εοω να παμε να παpουμε σταρι σ-:ο

τους θάψουν. Χα μου στείλει. ένα τενεκέ λάοι». «Πο, )\f:ω. ' ' , 'e λυ' ευχαρι.σ"'C"ως » -ου « Π αρ ε το χαpτι, τραοα

cους

ε χ ει μεσα στο

σαν ε.

' ηγε

1' εκροτα9ειο» .

Β') ο ω

στο

μαγχας

1':

ους

ςε χα ~ αpι-

και εκε~ εχανε

ίδια με τον άλλον τον Μακεδόνα, σκοτώνανε. I

\' 1

Βόλο ο }1αχεδόνας είχε κρεμάσει στην Πλατεία Ε"'Λευ Θ εpιας ουο με 'ί"Ο χα \ωοιο και α')! V\Ον ενα σκο'ϊ"ω I

μ.ενο ειχε σ

)

ενα ς:ιρεατιο.

' γω μοναχος μοu -ωρα πε-

θανα στην πλατεία Ελεuθερίας. Τώρα Οα με πιάσουν και

ΙΤ

μενα.

'ζ

'>...α'ϊ"ασχευα

μια

τεχνη.

π I

αω χ.α'ϊ"α

χει

και μου )-i.ει «ΑΧτ», σταματάω. <Πι θές;» «0 Τάχης

σ'ϊ"ην απ ο

σχα'ί"ογεpος. I

)

παω απεναντι για να γ \ιτωσω. αυτοι οι

ερναω χατω σ-η οημοσια και απ ο εχε~

)

'f>

ϊ:ηpαμε με

θ 'λ

ει.ς σταρ ι.».

(}

μια οpοχη, παπια να χαποουμε απο το

χοπε

ο.

ΊΌ •ι '1"pά6ηξα! Το μεγαλύτερο 6άσανο 'ί"Ο περά ι

θ ι

σαμε εμεις που γεννη ~ ηχαμε χαι πεσαμε α παν

σ"'C" ον

πό)εμο το 1940. Στον Εμφύλιο οργανώθηκα εοώ στο χα-;σαπλιά δ~κο χαι είμαι μέχρι τώρα ΚΚΕ. Μετά εδώ στη ~χόπελο είχαμε έναν Επιφανείοu Ι

Κ ωσ'ϊ"α εοω, ο οποιος ειχε χανει σ'ϊ"η I

ε ρμ.ανια , χα-

ο « ]-,~ iιοω ηp α να παρω

' θ pωπος , το) ω' -r.μως α~ ' θ ρωπος. 'Ο -αν ·r,p ' θαν , αν ) ος

σ-άρι , ξέρεις κανένα να με bοηθ-fισεις;» Λέει «αν Οα

λοιπόν τα Ες Ες εδώ μας είπε: «Τα σπίτια όλα Θα

πας για σ'ϊ"άpι θα σω δ~Jσω εγώ να πάρεις αλλά θα

ειναι ανοιχτα, μην y ο οοσαστε και εγω

χαμτ.αpια;

yυγεις γιατι

ως ηp ες εοω;»

)

α γινει μπ ,οχος σ"'C"α

)

αια, να πια-

jf) l

(! I Ι

ι r

μανc ο ». '± υγανε χωp ις να πεφαςου ν αν

α κανω χ ο•J-

pωϊ: ο .

σουνε αυ-οί που θέ) ουνε» . «'['ι μου -:α ) ες, εμένα δεν

Ο Επιφανείου π-fιγε άδικα , τον bάλανε ς:ιυλαχ-fι ,

)' π yυγε και μου 'εει: « ες

ένας Μπι-τζώνης , χατ' άλλο~ που είχανε πάει σcην

με ενοιαφερει αυτο , εγω».

148

παροuν χω ηρ αμε στη

χεδών στο καφενείο. « Γειά σου μασ'ί"pο- Βασίλη , -ι

ρέμα μέσα για να μην μας 6pouν οι Ιταλοί και μας το

'fi ρΘ ε χ.αι με eop·r,xε χι ο rl' ακης ο 'Ι ~' α-

I I απο -ο στενο.

'χει χατι παιοια χαι

·\

'JO χαι γυρι.σαμε πισω χαι εχει εχανα -ο σ•αρι χαι το

1': I ερμανοι π ο \εμουσαν. Δ.οιπον 'φαeιηςα περα I

Γpαμμ·fι στον Άγιο Κωνσ'ϊ"αντίνο , πάμε σ-ον Πλά,α-

[ο }ι[ακεδών] ΠΟ'J είναι;» «Εσύ κάτσε στη θέση σου»

του λέω εγώ καλοντυμένος 'τώρα κύριος. Το 'χαψε ο

Θ ηχη απ ο παν ω χα ι παρε οσο

'Ε

149

χατα.bόθpα τα τpόyιμα χα.ι 'ία λοιπά των ανταp'ϊών ι

πηγαν

και

πηpαν οι

-;α

ϊ:ηpανε

και

7α

μοφασα.νε

' 11

'):ο ι

εvω

· α

1α

•

ερμαν ο ι, α ι\Ν.Ι.. μοιpασανε στο χοσμο .

ι)J

χε ι -

όλα χαι να με χλέψουν . ..lεν πειράζει , χ)~ψα.ν χαι χά-

να yαναρι .

ου ...α.γα φαναρια. οχι μονο μεσα σ-:η

χο-

ι ~ ~ • εωρησα.νε προοο-::η χαι τον στει.-

πελο. Γλωσσώτες , ΣχιαΟώπς , έy~ιαχνα χαι ντεπό

λανε yυλαχ+ι μετά την Απελευθέρωση χαι πέΟανε μέ -

ζιτα λαδιού. Ήμουν δια.ολεμ.ένος τύπος. :JΙέχpι πε-

νο τον εφα.γε.

ον

)

σα στις ποιν ιχες yυ ~.αχες, στο

, ι '):ο νταχοσιες οχαοες.

Β' ~

οΛο.

b 6.

' Η ρ θ α. εδ ω, ητανε ι γιν ωμενα τα σ -αφυ' ) ι.α. το 1

~ι

Α πο τοπ εμεινα εοω . ι

'ίΟ yανοπο ιειο.

Ε'

, _

-<... ι.ι..α χαι το yουρνο ειχα χα.ι

~-,ι

μου

αϊ:ο

"'J ι

μιχρο

~ ~

πα.ιοαχι.

ι~

γω

εχανα.

φαναρ ια.

''):-

με ι

)

πο/ 1α χεντιοια, μ ε μαpγαpιτες απο 'ίΟ ωιο υ 1ιχο. ι

....1εν πε'ϊαγα ουτε -οσο δα απο τη

)

α.μαρινα, αυτα --:α

' )J1α . ιΌ)1α αυται ηταν ι ι απανω στα φα. -

ι τετραγωνα φu I

ιαρια..

α yαναρια αυτα ϊ:ου δενανε επανω σ7α α ωI

?":

:00.1

ι)

' )

γα, στις αμω:;ες , ο 1α. εχεινα τα φαναρια μπροσ-α χαι ι

Γ ια το yανοποιειο ειχα παει στα σχο υπιοια χ:χι Ι

f\ .., ι

ι θ

χια ο,

ι)

lΛοννησο , εχο υν ο ω ι απο

'Q"'Ι α με τ.α.ρα.γγε)1ια. ' 'Ε ςιτια e .. 'Ι-Τ e ι χνα και ετοψα στ ο ιοες οΛΟχ \fJpες. :-:ιμουνα. y>οοεpο ς. '

)

~ιγα σιγα α.ρι..ισε να μην εχει

)

εc;ιτα το ςιαναρι, να

μην 70 ζη-άνε. Η δουλειά είναι καμιά δεκαριά χpό,

νια. τ. ου αρχισε να χα.μ·rι

στασι.ο,

το π

αστιχο

)

ωνει

χαι

'Ρ

)

εογα 1ε

μεχρι

χαι

μας

π ) \α.σ·ωωι., χα.ναcια οιαyοpα. υ ι

το

. ....1 ιοτι oyr,x ε το εργορορροες .

ντε-;

με

τα

'δ

ι)

ερε

ες

α πηρε ο \α

εργοστασι.ο

μηχανηματα

εσπασε

τη δουλειά χα. ι μ.έι..pι -:ώρα είναι σπασμ.ένη. ΊΌ ίδιο ~~

το παιοι

μο υ

χατω, αu -: ος

ιωργος,

εχει

ζ'

μαγα. ι

στον Αι·-Γιάννη, δεν έχει δοuλειά. Κι εγώ τον bα -

πισω 7α εφ7ιαι..νε ο πατεpας μου. I

ι 'Υ -α. - α χερια. μου ν - επ ο..,ι

ι (' ι ο φανοτοιειο οεν -ω παpα7ουσα, χαι

τα δύο μαζί . Και το Γ ιώργο 70 γιο μου τον είχα μαΥ'

'""

σταω χαι του

)

1εω:

ι ι θ « Β ασ'ία γ ιατι α υποy>ερεις μο1

bpήχα μια παλιοφουφού με τα χάpbουνα. που μου ι .,.... ι ι I ' '

λις εγχα-:αλείψεις την τi.χνη, λίγη ή πολύ αυ7ό θα

yερνανε χαι για. χοΛΙ\'1/τηp ι εχοψα ιης μα.νας μου ενα

χάνεις». Θα. υποc;ιέρει για.'ϊί θα πέσει έξω

χαπάκι και το έχανα. να κολλάω .

Διόη ·rι 'ϊi.χνη δεν χάνεται ποτi.. Μπορεί να λιγοστi.

. Και σ-;η Γ) ώσσα πήγαινα ~αχ7ιχά yοp7ωμένος χάργα με τέσσερα τσουfίάλια χαι γύριζα γχαζοτενε !50

χές. :JΙέχpι α.t)γά έπαιρνα, μέχρι τραχανά. Ελεύθερα

ψει, α)J~ά δεν χάνε-ω.

100%.

ΓΙΩΡΓΟΣ

ΛΙΘΑΔΙΩΤΗΣ

χεί.να τα

ΧFόνια είχαν το λυχνάρι, το δαυλό, ένα κομμάτι από

Όνομ.-:χ πα-τ:έp-:χ: Βασίλης

Όνομ.~ μητέpας: ~\Ι[ε:Fόπη,

" l\ιf Ρ' π οι. 1. '.ιπαινει το 9αναρι να πpοστατευσει τη φωτια να μην σοησει. α-

το γένος Κωνσταντάκη Επάyyε/ψ.α πατέρ-:χ: Αpτοποιός, οικοδόμος,

9αν οποιος ,

19 .9, ·J 9 60

Τόπος γεννήσεως: Σκόπελος Γραμματικές yνώσεις: ~ημοτικό

Όνομα συζύγου: Οupανiα,

α-

ς\

.....

λ '

)

"')

.ι παρχουν και παρ~ πο ω παΛια φαναρια σε εκκιςησιες συντηρημενα η π

σε μοναστηρια, στον I

'δ

Ε I I 1 υαγγεΛισμου που

ρο pομο , στο μοναστηpι του I

')I

' J.

ηταν ΠΟΛυ παΛιο χτισμα αυτο χαι σε α v\εζ εχχιςησιες. \ι""'

.ι παρχουν στα σπιτια γιατι φαναρι παφνανε ΟΛα τα σπιτια. I

παντρεuο~ανε , επμπε ν

'Ο

ποιος ί"\ I

αγορασει ενα φαναρι, ηταν το πρωτο δωρο.

'Ε να φαναρι ' σε σχημα ' Ί' I ' I 'Θ τραπε-,ιου ηταν αυτο χι οποιος η - ε)\ε να παΙ

l\ ΙΓ

ντρευτει χανανε ε να φαναρι χαι η νυφη χα ι ο γαμπρος . 1/.ια π ρ ω~ α ο

το γένος Βαρατέοu

\ ra I f 'r: I .1 παpχουν ατ.εζω απ ο

γαμπpος το ε κανε και ε τ σι γινοταν το προζενιο .

Παιοι-:7:: ~ uo

Ονόμ.ατcι.: Κcι.-:εpίνα, Μερόπη Χpονολοyfες γεννήσεων:

τ ιού και αυτοί ποιJ είχανε λεφτά τα αγοράζανε και οι εχκλησίες.

I 98:Ζ

)._αι μετα ηταν το

Λια χρησιμοποιου σαμε φαναρια Λαοιου μονο για το 9ωτισμο του σπι-

Επάyyελ_ιια: Λεuχοσιδηροupγό::; Χρονολογία γάμου:

Ι/

-...

""'

τ.ευχο με ρετ::ηνι τ.ου ιφατουσε τη φΛογα, I

Ημ.ερομ.:ψ{α γεννήσεως:

1985, 1993

τα σπιτια

ν~

. .ι παpχουνε και τα cραναρια του

ναρι για τους ναυτιχους

που

πιταφιου,

α ογαινανε σι:ο

~ο ναυτιχο φα -

χαταστρωμα , υπηρχαν

και άλλα 9ανάρια σε πάρα πολλά σχέδια. Εδώ στο «Αρχιπέλαγος» έχει δύο φανάρ ια Ίου παπποι) μου. Ί '1'' ) Θ Ρ' πιο χα \αισ - ητα οεο παππους ε9τιαχνε 9αναρια χαι με μπιφυοακια I

bαια από τα δικά μας. Ξεχωρίζει από την τεχνική του γιατί οι κολόνες I

}

')')

του ειναι στρογγυΛες, ενω οι α v\ΟΙ. τεχνιτες

φτ ιαχνανε τετραγωνη

την

' I Ρ κο ωνα χι ετσι ο παππους μου ςεχωρι. ει απο το στρογγυ ιω, το οιτρο οη)

11' I

ί'

'ζ

Λαοη χαι απο την τεχνιχη του χαιαου - εχανε οιτρο με το χαΝΛΟ χαι το

'1 {! ~ r[ Ι Ι ι Ι ι p ι ..., μοΛυοοο. ην εποχη που ε9τι.αχνε φαναρια ισως να ηταν ακριοος ο χαΛ-

153

χος,

α νVJ..

εγω

ε;:ιτασα

χα-cοχι.χα

;:ιαναpι.α

τα

....,

'Ε

:!..ι;:ι τασα

' εpμανων.

τον πατέρα μου όμως που ΎΊξερε. Δουλέψαμε όμως

ο παr.πους μου η oou \ει.α που εχανε πανω στο ;:ιω τι. -

χαι. στην επ οχΊj τ Ίj οιχη μου, ο πατε ρας μου εφτια -

ητανε απο τενεχε , απο χονσεpοοχουτι.α των

") '

στι.χο , /,_.CΊ'j()ψ.ΟΠΟ Ι.Ουσε

-ον τενεχε .

) '

'70

το χα \ΚΟ χω

) '

υ \ιχα

που

,..

)

τα

οου \ευανε

τον

εχεινα

ε τοιμο

-.., ι

χpονια

μονοι '

χαι γι

)

τους

τον

αυ-:ο ει.ναι ι

ιy

. ...\ εν ει χαν ου -:ε γχα~.:ι

χαι φτι.αχνανε τα γυα \Ι.α τους

νε

αχατεpγαστ ο

'Θ I

) '

γuα \Ι. ,

'Ε παφ -

απο σπα \Ι.να.

εοα~ε

σχονη

)

επανω

,.. I

χαι

αν

η - εΛε ενα μι.χpο χομμσ.τι μπΛε η να οωσει το χρω μα ι

'Θ λ

αυ το π ου η I

γυα) ,ι.

Ι-,

ε , ειχε μ~χρο cpoυpνo

TO'J εψ-:ι.αχνε χω

λ'

'C" 1!'1! ' υα ocpo•;pνo με φΛ'Χ οεοαι.α χαι ε cpτανε τη

χνε cpαναρια γα-ι

'"),

εν ει. χαν οι α -: α σπι-ια φ ως. <ιιτ ι.α-

χναμε ::pαναpι.α αΛΛα οχι 9αναpι τ. ου ε9τια.χιε ο παπ-

π ου ς , τ ο τε'λει.ο.

Ά/Jωι. -τ:ενεχετζήδες σ-τ:ην επ οχή του r.αππού μου

μονοι

ούτε \οεύμ.α. l\Ιε ::Dουοού δουλε~ανε χα ι \ι ι" ε xάcbouνo • ι \ I

ε τσι. Λι.γο σαν χο ι-pοχομμενο

τα

χασσιτεpο

' ζ

\'\

cpτ ιαΊ.νανε , οεν αγορα ανε ι

' 'C

cpτι.αχνανε,

μr.pου< ζΟ η

χα~ απεςω αυτο ς ει.-

τους

}τ ι ' ' Ρ ι \..αt το ενωνε οπως χαν ονιχα τα ο ι τpο.

)

Εσωτεριχα ο χα \ΚΟς

ι ναι α) ,παχας.

ήταν ένας 1\"ί-σας, Σκοπελίτης. Υπήρχε χαι ciλλος I

ενας π ο υ ειχε ε ρ ,.. Ι

εοω, ο

'[Υ

Β 'λ

ει απο το

ο χ ι ει.χε παν-cρευ τ ε ι. ι

...,αχανΊjς που ει.χε ςεχινr,σει τ.pιν -cον πατεpα.

μου τη οουλει.ά. αυτή' πi:θανε γύρω στο '75 ο τ α εp I

γα) ,εια τ ου χι αυτα τα εχει. σ ε μια α τ. ο σα.νε, τ

θ I

·ηκη , χαΛα-

αγορασε χαποι.ος -τ:ο σπι-ι -τ: ου χαι. τα πετα-

ξε. Χαθήκανε δΥjλαδ·fι χαι. -τ:α μιχροεργαλεία του . ΊΌ

μόνο τ.ου σώζεται. ατ.ό αυτό -ο μά.σ-:οpα, σώζε-:αι ι

μια χοpοονιεpα τ. οu εχω

εγω χαι -cην πηρα '70 -:ε για

'e Α ' ο,τι εχω I θ εpμοχpασια , οεν θ υμαμrχι εγωι I! οεοα ια. π

r.εντε χι.Λιαο ες οpαχμες απ ο το γιο του. ι

ακούσει.. Εγώ δεν έχω ασχοληθεί με το γυαλί. 'Εbα

σε αuτο το εpγαστ ηp ι χανενας , τε Λε ιω σε χαι εμεινε

ζε λέει. πέτρες διάφορες , χαι xa-cι. ciλλα i:':pιbε, διο

τε) \ευταιος ο πατερας

Εείδι.ο -ου u.o/ ~bδου, χι έοτιαχ\, ιε το χαοέ χοώu. , α. \.\ Ι

, " / j,

'Ί!

I ,..

,..

.Δ

ε ν συνεχ~ I

μου .

τ α πρωτα του χρονια ο πατεpας μο υ ηταν φο uρ-

Σ'rη'l αρχ-r, οουι εuε σε χαι υοι με cpου;:ιου χαι με

ναpης χαι δού/ εuε σε cpo.Jpνo μ.ε τα ξύλα. Βέbαι.α

, e , " ') ' χα ροουνα , μετα oo'J ,ευε χαι στ ο σπι'τι χαι στο εργα-

ζο.Jσε στο ίοιο σπίτ~ με τον παππού , ήταν μi:σα στο

στηρι που ειχαν με τον πατεpα μου .

154

Ε γ ω ο ε ν -τ: ον ε 9τα σα τ ον ϊ:αππου μου.

οτ.οι.α

'")

........

πετσι του τεΛι.χα η τεχνη μ.ε το μ.εταΛΛο χαι. οταν

'1::

'J,ο μεταΙ -τ ο σ~ρα το το '40 σ ι.γαΙ σι -

Φτr.άχνω τώρα χι. ένα οοχε ίο που το παί~;νοιJν οι

ςεχιντρε -:ο μ.εται ,

Υ'

·r:

' "')

'ζ

(:' '

γα εχανε ενα μιχpο μαγα~αχι χαι εστησε c;ανα παΛι

τσοπανηο ες χαι π ο τι. ουν τα ι.,ωα ΊJ το αι ω τ.οu οα -

το τενεχετζίδιχο . ...1ούλωε σχα<pίδια , χαζάνιιχ, ν--:επό

ζουν γάλα μέσα . καρδάρα .

ζι,α, σχάyες για πλύσιμο , ό/ α 'α οι.χι.ιχχά . :JΙέχpι Ι

I ")

μ.τ. ρ ιχια , οι ιχ ο, τι εχει. σχεση με ~·r;ν οι.χοχ u ρικrι.

Α πο τον Ι

τ. α-:ερα

μου

εγω

c;εχινΊ] σα Ι

χαι

εμ.α - α.

/θ

Ε γω μπηχα στ ο επαγγε μα απο τ οτ ε Π Ο !.J γεννη η I

χα γιατι. το εpγασ,·r;ρι η'αν

αχριοως

χατω ατ;,ο 'ο

σπί,ι. Εγώ πάλι με'ά 'ο στρα-:ό ζεχίνησα . -:ο '80 I

Jα ε χω ' ο

φ τιαχνω

το

φαναp ια γ ια τα π~~.οι.α.

ΊΤ

:-...αι εγω φ τιαχνω αχομα χαι

μπpίχι.α , χο/Jωύσα παλιά μπρ ίκια πο/J\ά. Εδώ 'α χα9ε Jεία χ;π;σψ.οτοιούσαν το διχό μας μπρίχι χαι

'J,α' χpΊ']σψοτ.. οιουν ' το r:pαναρ - ζ'~ ' . ιοιχο μ.τ. ρ ι.χι

αχομ.α ποι

1-, ι.α-τι η τεχνη το υ yαναρτ η ειναι η τεχνη, τ..ερα απ ο ι

ζ '

τη οιομηχανια,

το

)

π ,αστιχο,

αυτα

που

εχο'Jν

ογει

I I I I I J. I τωρα , ηταν ευρ ειιχς χpΊρης ΟΛα αu~α.

(}

ο α ια,

σφupΥ(Λατω ,

σχλr;ρό μέτα/Jω .

yω--: ι.σ-ιχο

' I ' Υ I Ρ I ζΟ'Jν σχαφ 'δ ι ια η σχαyες ου'ε χα ι.,αν ια να ορασοuν νε-

f '\'

γι.ατ ι ο ανοςειοωτος

ρο να ΛΟ'Jσ"ωυν , υπαpχοuν

εpμ.οσι<pωνες.

Γ ια να ετ.ιbιώσω χάνω α/ ουμι.νοχατασχεuέc; , μτ.ε

pα στα σπι-:ια.

'Ι"

'") ,

ραμοσχεπεc;. το στρογγuιω -:ο παpα

") ση δΊ[ι\αοη ~ Ι

ο , ,ουχι που χατε ο αινει ατ;,ο

τις

χ ε-

δ ο σιαχ ο. I Σ ε σχε -

με 'η γpαyιχοτη -:α του νrριου. uεν χα -

νω οιομη χανοποι·r μ.ενο εμϊ:οpι.ο μιας που αχομ-r; αγο -

' '(

ρα ρν':αι αυτα

για-:ι.

ει.ναι

χαι

ίi.Λασ--:ι.χες

υορορpοε ς.

Όποιος θέλει t:άζει μέταλλο, όποιος Οέλει t;άζει τ..λα-

' Β εοαια 'Ρ 'I' ' ' ") '> Σ οεν εχει μ.εγαΛη χαταναΛωσ·r; . υναμα I

στιχο.

ι ' ι ι μαϊΌ χαι χρα -:αω ':Ο μιχρο αu--:ο εργασΗ;pι.

/! ι

οε-

Το μιχγαζί 'ο άνοιξα το '78 με το όνομιχ «Φανάρι.»

εινα ι το

πιο

για να μτ.ορώ να c;τι.άχνω δι.χή μοιJ λa:ιχ:ή τέχνη χαι

με

" "\ "'

χερ ι

πραγμ.ιχ-:α αχομα χσ.ι σε

ψ ωμι. μου οηι\'Χοη. Ί' ωρα I " ' οεν αγορα-

έt:αλα χαι γuαλί οιχοδομ:{ις για να t:γάζω το μεροχά -

:Jlτ.ωώ να δουλέUιω τον ανοΈείδωτο χαι. σε I επτά · ι

' ζ ω το αυτοI Ρ ο γα

ρέτες σε σχέση με -:ις uδpορpοές, τ. ου είναι. για τανε -

φ αναρι. το παpα οσ ιαχ ο χαι ναυτ ιχα

ραδοσι.αχά για οι.χοδομές. Παίρνω τ.αραγγελίες. Από

I ' ") ι ") μου χα,ασ ~ημα χαι. οοuι ευω ι αμ.α -

ι.χο

p ίνα γαλbαν ι.ζέ , τσίγκο , ψ ωδά.ργυρο χσ.ι χαλχό. Ι

Φτ ι.άχνω [-:α μ.περεοάχια] τα 'ετράγωνα τα νεο χ/ ασιχά χαι -α ϊ:.η/ ι.ορεί-ι.χα -:α σ-:pόγγu/ α τα τ;,α

το ι

"\ I

οενω χαι Λιγο ασημι.

ΙΤ '

. ..,__ανω μερ ιχα χο σμηματα , χα !55

)

ι -..

μια α ,υ~ιόουΛα, πεpναω χανενα χpιχο , γϊ.ιαχνω δε~ιΙ

'(Ι

Ε γω εχω χανει εϊι ωγες σ-ο μιχρο μαγα~αχι που ,

εφ-:ιαςα για

)

μενα για ϊ.α γαναpια

') I

μου.

Ί,

ην π ρω-η

' )

~ I χρονια uου ι.εψα αpχετα , γεμ ι~α τr,

χεραμιχο

χατ.οτε

ειχε

Σ χοπε ω. π ηραν I

)

μπει

στ-r;

)

' 'f α γερνανε αυτοι με -α χαιχια εοω ϊαpο Ι

σχυριανα.

\"ι

•! ·

ι I 0. ι )"\ Ι J Ι λο ;:ου υπηρχαν χ εραμ.ο π οιεια εοω α V\α ·π1 ς ..... χ.υρου I

\n I Ι I (' I χ 1 πηρχε χαπο ιος χεραμ ι~'ϊ:ας εοω , J

I ).)

ηταν α

ω.

pu-

" ) .... ' ' ) ):: " ' "'\ ' οη αοη ο ,α, -α ~ενοοοχεια , οι ιy ιι οι με τ. pοϊ.ψ'f/~ανε

~ο φ ος

δεν έχω παράπονο. Έδω~α πάρα πολλά γανάρια. Ο

~:αυτος οεν ηταν Σ χοπε λ'ιτης χ.αι εφτιαχνε εδω χερα -

)

~.εγο-:αν , ο

).) απο χ.ατ.οu α

ou η-.:αν χι

άΧλος δεν αγοράζει για το σπίτι του είκοσι ?ανάρια.

Ί.!..να φανάρι θ' αγοράσει, να το 6άλει στην πόp-:α. του

χp ι από το Χονγχ Κονγχ ιyέρνουν χεpαμιχ.ά τα μα-

να το εχει για εν

θ '

"' ι[

_\ ετα οεν εχανα χαι μα~ιχη

υμ.ιο .

ο τ. οιος

' "' 'l' μιχα για χρη~r,. ωρα υπαpχουν τ.:ο ι.Λες αγορες , με -

τετοιες ν

)

ασχο

~ λα~ "lf ο ω οη οη μ.ονο μ.ε το φαναρι.

μέ-:α)J α. Όσο δεν πουλιόν'ϊ:ουσαν 'ϊ:α φανάρια , έ6αλα χαι

χεpαμιχο

' oou " ')

σχυpιανο

γιατι

' ) "\

,ε:;ε.

π ι.ο

' )

εuχο ,α

' )

~ ι

σuνεχι~α.

επειο·r;ς

ε ιχανε

)

παρα

πο ω

χpονο

γτ·rινο

ϊερναει στην

)

ι "

ογα ινει ενα πενηντα χι ~. ιαοες Ι

)

εuχο ~.α ,

<1- ι

οινεις

ενα

\:'

αγορα , γιατι αν ~ου ι

"ι

οραχμ.ες οεν το οινεις

\:'ι Ι )"\ ι ouo χομ.μ.ατια σε ~υ v~.εχτες που

αγοράζουν.

αγορα.

' ζει ο α \ΛΟς χεραμ. ιχο τ.αρα φαναρι . Γ ιατιI εχει '

αγοpα

)"".ι 1

χαι οεν ημ.οuνα αχομη ετοψ.ος να αντιμ.ε-ωτ.:ισω την

, I I Ε' "λ δ ' μα , το γιαννιω-: ιχο αποI ενα εργαστηρι. ' ιχα δη α η

Πα.) ιά έγ-:ιαξα γανάρια. για ϊ λοία , πουλr,θήχανε ~

., 1 ·r;ν πpωτη χpονια ειχα μονο γαναpια χαι χοσμη -

α).)~.α

γα ζ ια που εχου ν σχεση με τον τουρισμο.

ι "

"\ ' σε αlvι.α '" "\ νη~ια, ' οεν " εχανα ' ' θ ειες σα χ.αι. α)v~.ου πpοσπα

παραγωγr, , οεν πηγα χαι σε χαμια εχ εσrι, δεν εοω -

Ένα φανάρι διχ.ό μου τώρα 6γαίνει δεκάξι χιλιάδες ι

)

μ.εγα ζf) οι.αψr;μ.ι.ση ~ο χεραμιχ.ο, ο-αν εpχονται ~-:ην

δpαχμες. ~ου ευ ω γανα?ια τ.ροσαpμ.οσμ.ενα για y.,.o·r;cτr,

' ε ο' τι ε' χουν ωραια χεραμιχ.α οι 'E)J"fJνες . Ε".) Ι 1.α' δ"α "Λεν

ηλεχτριχοίι χαι διαχ.ωμ.ητιχ.ά. α)λά τα περισσότερα

1'ο σχυρ ιανο ~.ενε οτι εχουν ωραια φαναp ια .

χε -

τα 6άζουνε έξω από 6ίλες χαι σε σπίτια . Βέ6αια εμέ

ραμιχό ϊ.Ο χάνει ένας cpίλος, χαλός χ.α)J ιτέχνης χε -

να μ.' αρέσει να οου) εύουνε με λάδι. Εγώ με ) υχνά.ρι

pαμίστας, ο Κομπογιάννης. Αυτό το πήρα 6έ6αια

τα χανω ο ~.α γιατι μου αρεσει η αρχιχ.η του χpr,ση.

u εν

!56

σχυριανο

ματα, ~ε σχεufJ με το ασημι πιανουν >α χερ ια μου. I

-:ο

Ι ζ ωη μας χ.αι σ τ η J ~χοπ ε ω οπως χαι τα ε π ιπ ι.α τα

γιατι

)

Σαν υλικό οουλεύω χαλκό χαι αλπακά. χαι ορείχα

)

λχο γιατι ειναι πιο μα ,αχα χαι συγχpονως ειναι

και πιο αν

θ εχ,..ιχα , πpαγμα που οεν εχει η

αμ.αpινα.

Η λαμαρίνα θα σκουριάσει, θα χα) ά.σει όεν θα ζ·rισει ι ι ι ' )! ι )1 Γ, ι ι 7Οσα χρονι.α οσο το α

v\0 με-α v\0.

αυτο χαι απο

σω ενα χαpαχτηρα. ρ I

ειναι ακριοοτερ ο απ ~'

, μ.ιο που ) ,ενε

f!'Ι?

τα κεραμικα πιαταχια για εν ι

«.. . J

αι το σχυ ριαν ο χεραμ.ιχο οεοαια

αγαπω».

r;:.

Θ'

υ-

χεινο οε γpαφε ι τιπο τα,

εiναι όμ.ως yτιαγμένο -ου -ροχού με το χέρι χω γυαι ι 'Ι ' ι ι ) ,ωμενο σε φουρνο. αρεσει τ ο χεφοποι·ητο.

απο

' Γ ια ν αντψ.ε,..ωπιστει αιJτο με τον τουρισμο πρε-

χαλκό, όσο 6pίσχονται. Τα φανάρια δηλαδή του παπ-

πει να αυξηθεί η παράδοση , τα χειροπ οίητα . Γιατί

εχεινα

"'C'α

χρονια

που ειναι απο να.

)

αυτα

,αμαρινα.

Δ εν μποpω να τ 1

την

"'C'εχJη

~ην

που

οpισχονται

f).l_

α αιv...α ειναι ι

ειναι

σχουpιασμε -

εχω

μεσα

I )

εχω , μ.ιχρα χομμ.ατια απο

~ , ι ι οεν ειναι μ.ον ο το φαναρι.

)

α ,ια υπηρχαν χαι 'i:α γο -

p ι ι ι , ι ι οαχια "α χεφοτ.οιητα που "'C'ωpα οεν φ"ιαχνει κανε-

αντιγραψω.

μ.ου

' '

. .....Jχεοια, χναρ ια

'αμ.αρινες φτιαγμ.ενα.

νας .

l τηρχαJ χαι τα χεντημ.α~α , 'ωρα φεpνουν ατο

το Χονγκ Κονγχ ή από χά.που α)J. .ού χαι τα πουλά-

κό6ουμε από λαμαρίνα για να το έχουμε σαν μοντέ

ν ε.

λο. ΊΌ μοντέλο. Εδώ μέσα πάλι σχεδιάζεις αν Θέλεις

φτια χνουν αχομα. 1 παρχουν οιχο,εχνιες.

να προσθέσεις bιτρό, χάνεις διαγώνιες χαι χό6εις. Α ν

με ζωγραφιχ·~ πάνω στο πιάτο. η Βιολέτα . Υτ.ήρχαν

θέ) εις να 6ά.) εις χρωμα-ιστά. γυα).άχια, χό6εις τα

και α

γυαλά.χια για να το δου) έψεις μετά..

φανάρι , κεραμικό, πάρα πο)J,ά. στη Σχότ.ε) ο χαι

'Ι

~' α - αινω εγω μια τεχνη απο τον παππου μου που

ι ι ι Θ τ ο θ ε' μα ειι ναι οτι υ παρ χουν οι αν - ρω πω που τα ι

\ /'

Ε" 1

ι 1 οω εχου-

' )J οι που ει φ-ιαχναν μιχpοαν-:ιχειμενα ι ) ι , εργα ,εια ,

~)ι

οου ~..ευανε χαι

ουσανε ατ.

αυτα.

Τ '

pιe

ωρα οεοαια αυτες

την ζανανα6ιώνω με χίλιους κόπους μέχρι τώρα, με

οι οικοτεχν ίες σιγά. σιγά. έχουνε σ6ήσει. Τώρα έχουν

όσο έχω κουράγιο, α•Jτό το Θεωρώ εγώ παράδοση.

φγει ατ.ο

'Q ) α αu~αι χαι "'C'O γ ιαννιω"'C' ι ι ' 'i:' ιχο χοσμ.ημα ειναι παpαοο-

χνο) ~..ογια "α τρωει αυτα , ομ.ως 'ίΟ χεφοτ.ο ιητο στην

σ-r,, γι ' αυ-ό δεν θα φέρω να 6ά.)ω Ίciιλά.νδης , να 6ά.-

ι χα ημ.εpινη

ι χρη ση

' γνωμ.Ίj

φ7ιαχν ο υν

ρο τιμησα το γιαννιω τιχο χι

ας μην έχει πολλ·~ δουλειά., α)\lι.ά. προτίμησα να δώ-

ωη μ.ας.

λω χαποιο εισαγομενο.

τη

μου

αναοιωνοuν

οεν

) ι

~..ιγο

) '

~..ιγο .

)J...αγη, ο χρον ι ος, η τε1

'θ χα ηκε ι

τ I

αχομα.

) ως ι ι , κατα ''fJ

εντε

ωρα

pΙp

οεοαια

αυτα

ιατι εγω ςαναρχισα να 9τια -

157

χνω φαναpι.;

' t'

ιατι σχεφτηχα οτι αμα ψπω;ω φανα ι

'λ

ρι.α και τα τ.ου) 'αω στους το":Jρ~σ-:ες ι σως να ογα

l\!1

ι)

τα φαναρια . 1v. πορε ι. να τα παpατησω χαι ο 'α να κα-

μερικά χρ·f,μα.τα, ίσως ν' ανεt>άσω 70 εισόδι,μα. τr,ς

νω χά~ι άΧJ ο . :JΙτ.οpεί να δουλέψω χαι μάγειρας, να Ι

Εγώ τ::.αλιά 70 '80- '8 1 ασχολf,θηκα χαι λίγο με το ι

μαχαφι με 70'1 μ.τ::.αpμπα.-

'r:

φτιαςω χανενα εστιατοpω

χpονιας μοu .

ι \ ι ι ~αννη τον L ιεμ.ονΊj ο οποιος

πέθανε. Μπορεί ν ' ασχοληθώ αργότερα με το μ.αχαί-

158

ρι., δεν ξέρω αχόμα . .λΙπορεί να μην ασχοληΟώ χαι με

t' Ι

. ...1 εν ςεpω ακομα τιτ::. ο τα..

159

\60

ΧΡΗΣΤ Ο Σ

ΠΑΤΣΗΣ

α μαχαίρια στη Σχόπε/ο πάνε από παπποι) σε παππού χαι όλοι

Όνομα πα•έpα: Παντελ·ής

Όνομα ,U.Ύϊ~έpας: Εφ·fιγrι, το γένος Καστάπ1

χαίρια τους. Ο πιο παλιός λεγόταν Γεώργιος Κουσταρέλος. αχοuστά

Εϊ:άyyελμ.α ϊ:α7έρcι.: 1{τiσ7r1 ζ

τον εχω.

Ιlμ~.~ομην!α γ~ννfισεως: 20.11.1928

Τόi:Οζ γεννήσεως: Σκόπελος Γpαμμ.ατιχέc; γνώσε!ς: ...lημοτιχό Επάγγελμα: Σιδηρουργός , μ.αχαφάς , uδραuλιχός

Όνομα σuζύyοv: Φλώρα, -:ο γένος Xpuσoc;ιou

'Η

ταν ενας

Ονόματα: .Ματ ίνα, Παντελής Χpονολογfες γεννήσ~ω·ι: 19 6 6, 19 69

'Θ

ιαχειμης που πε

«Σ χοπεΛος» στα μα I

ανε νεος,

' )I

χι α ,Λος

ενας που

" ' τρεις μερες χι α•ιτε πα'λι αν ερχοριου. 'Ε χανε ενα μαχαιρι χα'Θ ε δυο 1

ταν κανένας από την Αλόννησο χαι του παρ·f,γγειλε. Θανάσης Γεωp ι

ι ι ι " ι ι ' ι ') v ος ενας που ειχε χανει οεχαπεν-.ε χpονια σ εναν α -

' )"')

γιου Λεγοτανε α

'Θ

.._

ο μ.αχαφα ποu πε ανε οταν αχομα ητανε μα ·r;-·r;ς χαι οεν εμα

)

τ.οτα να χανει.

Πω&ά: ...luo

ες γpαφαν το ονομα τους χαι το

αυ-cός λεγόταν Εμμανου·ήλ Γιαχείμ-rις. Υτ.·f,ρχε ένας τ.α/αιό-.ερος από •ςο. )·I ' ' δ" εν εχανε ' ') ' ' τον Α ρσενιοη α vh. αυτος χατανα ~.ωσ·r; οπως εγω -cou εμπο-

.Υpονολογ[α γάμοv: J 962

'δ"

οι μαχαφα

Λεγανε

ε τι -

1 εμ.ονης ειναι τp ιτη γεν ια χαι ο πατερας του ποu -cον

I ' ' ' ') I ςο. \ I I ' ιχοΛαχη και ο παππ ους του ηταν ο ,ο ι μαχαφαοες. flιv\α μ.ε I

'θ

το 1\ εμ.ονη , γιατι ειχε ουο κοpες χαι υεν ειχε αγορι να το μα ει , 'ϊεΛειI

ων ει η γενια τους.

Την εποχr1 του Λεμονή +,-αν και κάτοιος Παναγιώτης Ασ'ϊεpιάδr,ς

'θ

'ΙΙ

ο οποιος πε ανε χι αιvως ενω:; που ,

(!~

' )

εγοταν πα ~.ι Λστεpιαοης, συν ωI

' )

νuμια α υ τος, ο ο ποιος η ταν εοοομ.ηντα π εν-τε χpονων χα ι ο ου \ειJε α κο μ.α.

Α υτος ηςερε την τεχνη απο τον πατερα 'του χαι απο τον παππου

'του, είναι τρεις γενιές. Ο Νίχος ο Παπαευσταθίοu έμαθε σ' αυτόν αλ-

Ι I ~ I λ' Λα οεν εγινε κα ος

μαχαφας.

"'Ι ε'τα I I π απαευστα θ ιου ' -.ο σεισμο ο συ-

' ') 'θανε, εγω ' οεν " πηγα. 'Ο τ.ως τα τ.αιοια ~ ' σ-cα σχοΛεια I ' μ.α κα θ ενα εχει την '

)I'

'θ

νεχι ε να χανει α v.α τε ανε νεος. I

Α υ-οι ο ωι π-r;γανε I I σε μασ-cοpους χαι I

I ' αγαπη του χα ι το ταλεν'το του .

J6J

Απ' όλΟ'.Jς αu7ούς τους πα/ ιούς εγώ έχ/ εψα -=η "

"'),

l'f"

οοuΛει.α απ ο τον .tισ'ίεpιαοη.

' τον γερο '

πεναντι. απο

>: ' ' 'C / '~ ζ ' ζ' ""'ιγα σ ιγα "εχινησα και εογα α πεν'ίε μα ι

νοημα.

μαχαφάχια, δέχα μαζί.. Α9ού έχ) εψα -:ην τέχνη ήρ-

90 μοu χαι. χαναμε σι.οτ1 ρουργιχες oou ειες , πορτες ,

' σε -:ρια ' χρονια ' να παρω ' ουο ~' μα ο η'ίαι , θ α σ-ε σημειο

~λ

αυ-:ον ειχαμε ανοι.ι:;ει εμεις σιοηρουpγειο με -:ον αοε I

\"-

ς\.

\"ι

μπαλκόνια, παράθυρα με χαpαbολάχι.α, τ.αλιού τύ

uuo π αιοια χαι -: α

τ.οv. Αυτός ο γέρος δεν έδειχνε -:-r-,ν ~έχνη ού-:ε τω-

' π αχης. ο οποιος πε' θ ανε. 1' ο α' λλο παι δ'ι. το -.....ωσ'ίας Ι/

'θ

οι είταιpνε να μα I

χαπου

οεχαεννι.α

ει. , απο εγωι.σμο . I

' '

γω ημοuν τοτε

ει.χοσι. χρονων χω ατο το

ζ'

μ.αγα ι

/ / )

'θ

-::ου ημαστε φατσα. rlνοιςα ενα παρα υpο εγω , εχ ,ει -

1 ' ' θ υρο να την ποpτα χω τ.αραχοΛΟ'J θ ουσα ατ.ο το παρα

''- εχανε ο γεpος χω πως το I

χαπ.

'Ει?"\

' οΛεπα

πως

οι α αυτα.

Ε'

--ι.χανε τροχους

ι ι "\ ' α τ. ο τ.ε-:ρα πι.τα11.ιτη που

\ ,

ιιr λαχια πετpα , χρωμ.α ε'ίσ ι φερνανε ατ.ο 'ίη L ημνο . ' Λ:ια 1 ι.' γχρι.. χανει

'"'

π ατοuσε με -:ο τοοι. -ου, πως γυρι.φυν 'Υ

με το πόδι. χαι τροχάνε ψαλιδάκια , χαι τροχούσε το μαχαίρι χι έχανε ούο ώρες να ~ο τροχίσει χω -ρει.ς '~ 'ΕΡλ ωρες αμ.α η-:ανε μεγαΛο. ο επα

)ωιπον ' εγω' πως ' l

Ρ'

εχανε τrιν Λεπιοα , πως εχανε πισω 'ίη Λαοη . το χεpατο που -:ο

εχαιγε χω

-ο

ισι.αι.,ε χαι το

ε οαι.,ε στη

' }Τ' λ Ι Ι ' Ι ι μ.εγγενα. -.....ανω οιπον ενα μ.αχαφι. , γιατι. την αγατ.αγα -:η

' oou εια αυ ·..-r; αν χω ημ.οuν απασχοΛr,μενος λ

}

χα ι. στην άΧλη οοuλειά με τον αδελφό μου . Κάνω το

χα 'tpια χρονια .

ενας Λεγο-=ανε

1\,r

ει χα ουομ ισ ι χρονια οεν 'τη ν εμα ε 'ίη -=εχνη. I

~~ ο ouo παι.οαχια. ενας μου

' " ' "\

"' '

πηρα αΛΛα

στην Αμερική , ο άλλος πήγε

1v:ιετα /

9υγε, 7:Υjγε

στρατι.ώ'της χω δεν

ζανάρΟε στη οΟ'Jλειά αυ'ίή γιατί. οεν είχε ψωμί. :\Ιε ~

'Ρ ζε τη λεπιδα "' απο' 'ίΌ αμονι. ' , πως ' τη ),ιμαρι ι ζε, χαι εογα

162

πρώ-:ο, χάνω το δεύτερο. Εν,άζει. μτ.·f,χα λιγάκι σ-ο

1).

τα οοuΛεuα μονος

'Ο

χρονια. Ι

'Υ

ταν εγω σταματησα να ογαι.,ω

μου συνεχεια χαποu ειχοσι πεντε

.ι

μαχαφι.α ,

i'\,

ει.χοσι χρονια , χανα ouo μαχαφαδες uτ.ηρχαν αχ.ομη. I~

Ε γω απο 'την αρχη οπως ειναι η παραοοσ-η ατ.ο I

-ους

' '

προηγουμεν ους μ.αχαφαοες , γιατι ε-:σι. σuνη

Υ' φταν

έχανε

οποι.ος

θ ι-

μαχαίρι, έγραφα «Σχ.όίτελος»

και το ον ο μα μου.

Η λαb·ή η άσπρη είναι κέρατο από γiδι. χ.α ι από I(!

"'),"),

'),

πpοοατο , αιvlfΧ αυ-:α ει.ναι οuσεuρε-:α τ.οι

u, ίτ pετ.:ει να

τ. ας να 'ία μαζέψεις. Εγώ 'τώρα τα αγοράζω από τα I σ9αγεια

του

Β ΟΛΟU '' '1 "Λε9τα, ' και μποvχωνω χιοιlfΧς

αιv ιως οεν σου χρατανε. (:3j /

Ε'

" ι.ναι ενα

~~ I

·~

ει.οος το οποιο το I

οΛε π εις και το πετας, α v,α ε ιναι. -ο πιο χρησιμο γι.α

ί"f] δουλειά μου. Αυτά πρέπει να τα αφfισεις τρία 'C

χρονια να ςερα

'Ι'

ουν γιατι οεν οου

I )

η.'

εωργιο τον

'θ

χ α-

)

ραια, ι

~.αμ.αχια

Φ ερνανε ' I π ειαπο τον

γερονταχι. I

γ ερμανιχα,

τωρα

οεν

υπαρχουν

' )

πια.

' ταστημα

ζ ' 'I\

μ.αχαφια

I ενος

' )

ι οωρεαν χαι οου ~.ευα ενα χρο-

εφτιαχνα τα πηγαινα στο χα-

)' θ ιτη ' "'-'χια

το

οποιο

λεγοταν '

' « Τζ ιμ.ης

Δεληγιάνν-rις». Α/J~.ά χουραζόμ.ουνα πάρα πολύ, δεν I Ρ

εογα α χα/ω μ.εροχαμ.ατο χαι εφυγα.

Εχτός λοιπόν από τη Σκιάθο που μου τpαbούσε

το είχα 6ρει στη Λάρισα χαι το π~ρα. Αλλά είναι το I

νο χαι οσα

Ε γω εχω αχομα γερμανιχο ατσα ~. ι απο το παΛιο που I

ριανό , ο οποίος είχε εδώ στο μόλο μεγάλο μαγαζί χαι π ε ανε χαι αυτος

1.'

ειχαν οωσει ενα μαγα

ευονται φρεσχα .

α ατσα ,ια τα επαψνα απ ο το

όταν άρχισε ο τουρισμός. Μάλιστα σίη Σχιάθο μου

πο

)J~.α μιχρα το χα ωχαιpι χαι το χειμωνα εστε ~.να I

)

ζ.ητημα οτι αυτο ειναι μ.αυρο χαι το μαχαφι σχουρια-

μεγάλα για ψαράδες γιατί εχεί έχει χαϊ"χια, έστελνα

ζει, μαυρίζει χα ι χρειάζεται να το τροχίζεις. Ενώ το

στην

ανοςειοωτο

ε ιναι σαν χα - ρεc,?της,

' φερνω τωρα. Θ εσσα),ονιχη

-:ε το ιο

/ )

ατσα

1.1. απο

'Ρ Ε"' uοοια

"' εοω

IJ,α' μαχαφια , ' χαι Κ αρυστο,

πο

Ανδρο σ' όλα αυτά τα μέρ·rι με αντιχαταbολή . Στο

το

I ) I ~I I Ι 'λ Β ο' )1.0 εστε ~.να οχτω , οεχα χρονια συνεχεια μεγα α

'λ I I ) Ι Ι ατσα ι ειναι το πραγματιχο σχο7tε Ι.t ί ι χο μαχαφι , το

μαχαίρια για χρ·~ ση σ' ένα .Μαραγιάννη για να τα

τη

οπο ιον

ειναι

χοφτερο

ενω

Β 'Ρ

εοαια

το

το μ.αιιρο

ανοςειοω~ο

οεν

I Ρ

χοοει ,

Ι Ι Ι ) θ ') I στομωνει μ.προστα ευχο ~.α χαι ε ~.ει τροχισμα. Ι

)

f .. πο πα ~.ια το μ.αχαφι ητανε το μονο ειοος που ει')

,....,

χε μ.εγα ι,.η χαταναΛωση οιοτι ειναι χεφοποιητο , οεν I

ειναι ψευτιχο . I

Ι ι I Ι παρχουν μαχαφια σαραντα , πενηντα 'θ

χpονων που οεν εχουν πα

)

αυτος, χαι χι 1.ια χομμα.τια να ειχα χαι να εσ τ ε ~.να τα

έπαιρνε. Αλλά δεν προλάt)αινα . Μετά το σεισμό είχε ο χόσμ.ος δουλειά πολύ διό-

ει τιποτα .

τι αρχισε η

οιχοοομη

"' Ρ Υ ' δ ες , π)~.αχαοες '" , χτι. .:..ιοοατ"·rι

εν ειπα ποτε οτι μου περισ -

στάδες, τα χαρά6ια α>Jτά που χου6αλάνε 'Jλιχά από

I ' I ~ "' σευει μαχαφι χα ι χοροιδευα χιο' ) ,ας. 'Ε στεΛνα στη

το Βόλο. Όλος ο χόσμος χι.νιότανε τόσο που χοpο·ι·-

Λαμία, σίον Πειραιά , στο Βόλο , στη Σχιάθο πολλά

δευαμ.ε χιο ~ς εμ.εις οι μ.αστοροι τον χοσμ.ο που η' θ ε -

μιχως αντιχατα:..ιο ~.η .

)

μεγάλα μαχαίρια . «Όσα t)γάζεις στέλνε μου» έλεγε

Έστελνα συνέχεια παραγγελίες δέματα ταχυδρο~)

Έστελνα απ' όλα τα νούμερα. Στην Λαμία έστελνα

χρησψ.οποιουν στο σπιτι το,Jς χαι στη οου ~.εια τους .

163

λε να t) ολεu•εί.. 'ΛΧλος ~ην τ.όρ-:α -:ου , ά).) ος το πα

ράθυρο , ά).)~.ος τα υδραυλικά, λέγαμε ψέματα. 'Ε

\:'

ι ιχα

ι αφοv

ι πηγα

δ I

θ ε π αρασχευη ερχοντοuσαν εοω οχτω , οεχα, I

ι μερες

\:' I

\:'1

\:'

ωοε -

' θ ρωποι, χα θ οντουσαν ' ' ' f!λ ' ενα τεταρ-:αχι, ο επανε

με

χα

αν

εναν υοpαυ ιχο χαι --cην αpπαι:;α --cην δουΛεια χαι εχω

πως εχανα το μαχαιρι, με παφνανε ορ ισμενοι <pωτο -

c.pτιάζει όλη τη Σκόπελο. Δηλαδ·~ από το χαραγιαπί ι ι~ ι 'λα ι ' }Τ ' μ..εχρι ειοη υγιεινης, ο r: απο ~α χερια μου. :\._ι εχα -

γpαφία , άλλοι αγοράζανε χαι φεύγανε. Από αυτ-ή την

<pτιαχνα

\:'

υοpαυ Ι

)

τρεις

-.,

)

χινηση τωρα εχω χαpα για-τι

χα-τα 1.αοαινω οτι για

t l

να ερχονται παει να πει οτι εχει αςια η σου ~.εια μου .

" ) ι " ι , ovo ,ι 7α υοραυ ιχαι μα ζι' χαι πεν-ε τ.αρα' θ υρα σιδεpενια

Ετέρσι ) οιπόν που έγινε στη Θεσσαλονίκη η έκθε

' " )

ποpτες, -: ις εφτιαχνα.

τ α μαχαιραχια

)

' )'

ωιπον , αυτη τ-η οου ~.ι•σα την ει-

χα χρυμμενη στο ντου) \CΧΠι μου , τα σ-:αματησα για -

' τα υοραυ " )~.ιχα' ειχαν ' λ' / , , )~.φες ' χα ο μεpοχαματο, ουο

τι

Γ '

χpvσες -ην ημερα.

υρι ~-,α τρια σπιτια -ην ημερα χαι

μέχρι τη νύχτα δουλειά. 'Ε

)

να χαι σιοηpουpγικη οου ~.εια. Μ Ι ου παραγγε' λνανε με

ση «Φιλοζένια» έδωσα τρία μαχαίρια διάφορα μεγέθη,

) '

μικρο,

μεγα ωτερο

χαι

) '

μ.εγα ω~ερο

' Ρ ' ' ατ.αντηυr; ο' τι ογηχα πpωτος. I

pιπ-τεpο.

μου

φερανε

Ε'ιχαμε πολ'υ χα)1.0' π ε-

α χρητιχα μαχαιρια τωρα ειναι της οιομη-

χαι

ι λ

χανιας , ειναι απο ναι

ον η

)...αοη p " , οεν ειναι χερατο χι ι

I , 'Ρ ') ' ' εχει την πpεσα χαι χοοει χι ~.ια μαχαφια την ωρα.

χαπ ου πενπ χρονια που σταματησα

Από τη σιδηρουργική δουλειά άμα δουλέψω χα) ά

πάλι τα υδραυλικά χαι τη σιδηρουργιχ-~ δουλειά χαι

θα t)γάλω τριάντα χιλιάδες μεροκάματο , ενώ από τα

μαχαιράκια τώρα αν bγάλω χαι οχτώ χιλιάοες

1 χω τωρα

επεσα στα μαχαφαχια.

ι"

ια- ι οεν ογαινω τωpα εγω

έξω, bγαίνει ο γιος μου ο οποίος είναι υδραυλικός. Κι

upαχμες χαι οεχα χι

εγώ ξεκουράζομαι στο μαγαζί χα ι ασχο) ούμαι με τα

χαματο ευχαριστημενος ειμαι για-τι ειμαι συνταςιου-

' λ Ρ' τ ωpα οεν προ αοαινω ,

ισα

για

τη

ι ) ..... χοπε 1.0

σ-το 1\ϊχο το ~{άρχου χαι στον Ποθητό ·ων Βαλσα, ) ' '\:' ) ' μαχη ΠΟ ΙJ που 1.αει χα ι ει ση α ,ιειας.

μενα

ιαοες οραχμες την ημεpα μεροΙ

χος.

μαχαφαχια.

164

\ ι Σ 'θ ι \"ι ι ' ι ι Λπο τη χια ο χαι απο εοω ατ.ο να γραcpεω χα-

Ί' α φτιαχνω το χειμωνα χαι τα παφνουν μα ζεI

το

)

χα

οχαφι.

ραχοσα

μαχαφια ,

παραπανω

δεν μπορώ να 6γά) ω.

Και μέχρι τώρα συνεχίζω αυτή τη δουλειά , μου

165

αpεσει που

'I'

)

, '

χι ας

χουpα ..,ο μαι. για-τι εχω

πεν-r;ντα χρ ονι.α

oou \ειJω χωρις να σταματησω μια με ρα, εχ~ ο ς

την Κυpι.αχ-fι ποu καθόμασ-τε. ~

επεσα

σ~ην

's.'

εοω

ερχομουν

)

~ι

παιοαχι.

μαχαφια

χαι.

σαι. στην

χρονια ,

χανα

Τ '

ειχ οσι

χαφαοες υπηpχαν αχομη.

σχο \ε ω,

πω ς

ηταν

χαι

πως γινανε αυτα 'α π pαγμα,α, ει.ναι σαν να ορισχε-

οιχο οομη ,

.. . α ι. ) ~ω χα μια φοpα π ο υ πεpναω μονος μου

}Τ

~ ι

«ορ ε ι

Όταν εγώ σταμάτησα να 6γάζω

ουο ι

ι ι (> ι " θ τ ο χεφοποι.ητο αν το εχανε η οιομ.ηχανι.α οεν α

μα-

ωpα εχω με ινει. ο μ.ονος.

Αθ ηνα , ενα μπετον». ~

'I'

τ ο ε \εγα παραοοσ ι.αχο γ ιατι οεν

α ηταν απ ο το χε -

ι 'Θ ~ " ι Ι Ε' Δ εν ει ρ χε ται χανεις να τη μα ει τη oo'.J/ εια αυτη . 1 ι -

ρι 9-ιαγμένο . Κι ας είναι ο) όι.διο. Η 6ι.ομ.ηχανία μ.πο-

"' ) " ι ι Ά p ι να ι ουσχο \η χαι οεν εχει. χαι μεpοχαμ.ατο. μα ογα-

, ρε ι να το

λω δύο την ημέρα χαι δεν έχω παραγωγή δε 6yάζω

αυτο , το τ.αραοοσιαχ ο ειναι χαη α ..ιο .

Γ,

μεροχαματο.

αυτο δεν την μα α ινει χανενα παι-

δί εχτός αν μάθω το γιο μ.ου που -:ον έ6αλα να χάνει

μαχαφι. για να

μη

χα - ει η

οου

))

χανει

''I'

ι.οιο

παpα

'I' •Jpo, οεν εχει ση μασια

'θ

'ίΌ

'I'

' ) 'Ί

·~yω χοι. τα-

ζω το ει.οος μου χαι ςερω πως ο,τι. ει.ναι παραοοσια'(.'I

χο περναει. απο το χε pι μου.

Μου αρέσει ·Γι παραοοσι.αχή οουλειά, α/~ά να δου-

εια αυτη, α \ \α

ακόμα δεν τον χαΟηλώνω γιατί πρέπει να δουλέψει

)

ι ι ι ) ι ι τωpα εχε ι π ου ε χει χα ω μ.εpοχαματ ο .

πει.. Την αγατ.άω χα ι. θέλω να τη μάθει το παι.δί μου

Άλλαξε το χρώμα του 'ΙΊ'Jσιο•~. Οι I

' )

ηταν ο ω π

λI

απ ο 1'

)

πανω

απο

Ι~

το

σχεπ ε ς

Σ Ι

χεpαμ.ιοι.

)

' )

η \ιΌU -:ωρα εγινε ο ςη ·rι

αχα

χοχχινη

γιατι

που

χοπε

ος

ειναι πιο

E οω στο σχοΛειο το απανω ειχε πευχα χαι μ ε τα ....

ι 'ζ ι θ ι ι χεpια γεμι αμ.ε το στομα μας, υμαμαι., μ.ποuχες νε I

'ζ

ρο απ ο '"Cη ορυση χαι τα ποτι αμε.

ΙΤ

\..ατω απο αυτα

' ' ι ι τα πεuχα ειχε πορτοχα \ι.ες, ειχε οεντρα ωpαια , τω ι

)

, ....,

)

,ευω χαι να π \ηρωνομαι

το μεροχαματ ο οπως

πpε -

ι ' ) \I. να τη μα 'θ ει σ ι: ο οι. 'I' κοι τ ου παιο "'ι να μην και. α υριο πα χα

ι )

θ ει και ας μΎjν εχει μεpοκαματο μεγα ο, αpχει να ι

)

μη 9'Jγει η οου \ει.α α υ τη α τ. ο τη

)

Ν'

κοπε ω . l

αχοu-

γεται ότι ο Ρόοιος 6γάζει χανατάκια , ο Πατσ-ής 6γά

ευχο η οου ,εια χαι πω 9τηνη .

ρα αυτα χοπηχαν οΛα χαι γιναν ε cιωματια χαι τα ν ο ι-

166

' '(

χι.α-,ουν.

ζει. μαχαιράκια. Ί\α μην χαθούν οι δουλειές αυτές. Α ωου εcχον--::αι. εοω και υ.οu

\'I

\,.

·r: -ανε r ιιr1'ιαι.οαχι.α , ........ ,.. ~

το έχω σε κακό μου να πω ότι δεν έχω.

167

168

ΧΡΗΣΤΟΣ

ΚΟΡΦΙΑΤΗΣ

Όνομα ϊ:α--:έpα: Στέyα'ιος Όνομα μψέpας: :\ΙαγδαληνΊ\, 'ΊΟ γένοζ ΒιτζηλιC:Jτου Μαχρυγιaννη

κ 'θ

μα

, σα απο

μιχpο

παιοαχι,

μετα

το σχο

ειο

ω γpαμματα σε με αφησε η αρρωστια μου

' θ)

γιατι αν χαι η

ε ~.α να

ι . . πο οεχατριω ε των ει1

μαι μ.ες στη μουτζούρα.

[;:αpα'ϊσοuχλι επειδή ·ήρθαν απ.ο τη Βιτζέλα]

ατ ' αρχήν , τη δουλειά την έμαθα απ' τον μπαμπά μου. Ξεχίνη-

T·fJν εποχή που ξεκινήσαμε χάναμε όλων των ειδών τις δουλειές. 'Η

ι \" ι ι ζ' ι . ταν το μονα δ ιχοι μηχανουργειο, οεν υπηρχε ουτε τενεχετ ηc; ουτε

Επάyyελμα πατέρα: Μηχανοupγος Ημεpομ ψι'α yεννfρεως 4 .11 .1θ 3 2

σιοηpουργος ουτε μηχανιχος, εμεις "

ι ') δ ουΛειες. Α σχο χαναμε ο ~.ες τιc; 1

Τόπος yενvήσεως: Γλwσσα Σχοπέλοu

λούμ.ασταν πρώ~α με σιδηρά χατασχευή, χιγχλιδώματα, υδραυλιχά,

Γραμμ.ατιχ.ές yνώσεις: ..λημ.οηχο

σχοπε ) ~.ι τ ιχα μ.αχαφια χαι για χρηση φτιαχναμ.ε αυτους τους μεταΛ-

Εr.άyyελμ.α: λ'Ι ηχανωργος

λιχούc; νεροδιώχτες [υδρορρόεc;]. Στην Κατοχή χάναμε χαι λυχνάρια

Xpovoλoy!α yάμου:

196;!

Όνομα σuζύyοu: Αγλα"ί.ί:ι.., το γένος Σταματάχη

Ρ) ι

ι "'

για να ο ~.επουμε το οραου γιατι 9ως ι

"' ι

λ ι

αυτα εοω τα πα

ι.α φαναρια με

}τ

ενας τενεχιτι..,ηc; ο

ι "'

)

εν υπηρχε χαι χαιγανε <..αοι. Λπ

τεσσεpα τ

ζ'

αμι.α χαι στη

)

χοπε ω χι.

'\.αναρηc; εφτιαχνε .

Μέχρι το 'L15 που πήραμε τον τόρνο, φτιάχναμε τις δουλε ιές με τα

Παιο'ιά: ..λ ύο ι

0'Ιόματα: Κuρ~αχοuλα, Μαγδαλην-ή

χερια, που ηοη σημ.εpα τ ις σχεφτομ.αστε με το γερο μου χαμ.ια φορα

Χpονολοyfες γεννήσεων: 1964, 1968

-διότι ζει χαι είναι ενενήντα πέντε ετών- χαι τ ις θαυμάζαμε . Κάναμε ι ' "' ζ ι ι Κ ι ι στα χερια αναμεταοοση χου ινετου σε μηχανες. αμ.ινι ειχαμ.ε , το πα ι ι <;:' ι ι ι y ζ' ) ~. ιο συστημα μ.ε υερμα χαι χυναμε μεχρι μπρουτι..,σ χαι μπρουτ αρνα -

ί- '

με α..,ονους,

'δ

εν ειχε ογει το ανο..,ει. ωτο τοτε , ητανε σ ι

ιr:

ερενιος ο αςο -

νας χα ι του χάναμε μπpουτζαρίσματα · επικάλυψη με φλούδα μπρού τζο γι.α να μη σκουριάζει εχεί που γινόντουσαν οι τρι()έc;.

Α υτο το χαμινι μ.ε οερμ.α ειναι ουο πατωματα χαι ενα στη μεση τpια, I

\' I

με δύο bαλ()ίδες, σα γχλαbανιστές. Το τpαbούσεc; χαι ψJσούσε όταν το 169

άyηνες. Το γυσεpό, έκλεινε ·rι μια η 6α)6ίδα , άνοιγε η

ι ~ α v\η χαι φuσουσε . Α υτ ο το σιJσ•ημα ειχε τ:.ο ω οuνα-

' )>

"\ Γ

μιχο .

~ηε τα

το

ι " ') ι Ρ ' γυσεpο • ο οιε ωσα για•ι οyrιχαν -cα

' ) ι ' τον πρωτευων ωγο ει.χε το I

χαμι.νι,

9ω• ια , ι

οι.ο':"ι

'i.'

οεν

ηλεχτpιχά χαι ποιος Θα κάθεται τώρα να τpα6άει.

υ πηρχαν ουτ ε πρεσες γ ια να

ιΗ θ ελε ουο ' ' α-ομα, ενας να ε ιναι σ-cη 9ωτια χι ενας να

ετ.εξεργασ•είς

(!' ' τpαοαει το χαμινι.

'Q ταν Ροαι )\αμε το η) \εχτpιχοι χαμι'

~ ~

' ) ι

'i''

ντιχοι το οερμ.α και μετα

ουτε τιπ ο τα.

νι •ο πετα<;αμε γιατι. ουσ"υχως μου - ο φαγαν οι πο -

γι.ν οταν

ι)

ο \η

-ο σίδερ ο,

}-Τ

:-:ι ε πεςεpγασια

στο

χ.αμι.νι,

χι.

όταν χάναμε τα χ.άγχελα

\εω «γαμωτο» .

Κάναμε χ.άρ6οuνο μόνοι μας, 6άζαμε χ.ωτσούρες ,

ι Θιλ ζεσταιναμ.ε να 7 0 9ε ρουμε σ-:: ο σχημ.α τc ου ε αμε 1

το

τις ρίζες δηλαδή , τις σχίζαμε, τις σ•ο ι6άζαμε χαι

να χάνουμε τα λουλούδια, τα γλαστράχ. ια, -<ις γφλά -

χάναμε χ.άp6οuνο . Σαν ξυλοχάρ6ουνο , όχι όμως ίδια

" ι ~~ " ι-:ες , τα 6ιαφορα χαι ο' ) \α αuτα' αυτοσχεοι.αστα, οη-

χ.ατασχεu·~, αυτό έχει διαyοpά . 1\)J\η η ποιότητα χαι ι }} ι ' 5!: ' ')> ' αN\fJ η -εχνιχη στ-Ι]ν χατασχεuη , uιοτι το α V\0 χαρ-

λαδή απ' το μυαλό μας τα ζωγραφίζαμε και. μετά

' ζ

οοιJνο το σχετ.α

' , ενω εμεις

e 'ζ

χ.αναμε πυpαμιοα I

χαι οταν χαιγοτανε, εχεινο π ου χαιγο-:ανε, το •ρα Ρ

οοuσαμε με μια χτενα και το οpε χαμε με νερο χαι το

f! I

σο ·Γιν αμε

ιQ)

)

· γινοτανε 9 ημ ερον. ι

\α αυτα τα

επεξεργαζόμασταν το σίδερο χαι •α 9 τιάχναμε.

"\' Κ ι \" ι '' ι Γ ..:..την ατοχΙ] οεν ειχαμ ε σωερ ο αΝ...α. ο ι ε ρμ.α -

j,}

ουν με χωμα και χωνευει μονο του ,

αyου ':Ό στ ο ι οα αμε το

χανε ο μπαμπας μου , πως

' α γινει

νοι π ου ητανε -... I

εγχατεστη μενο ι ε οω χατ ω i' I

στην I

πα' )}

pαΛια και απανω σ--:ο χωpιο, επειοτ1 ς οεν ει χε α

vο

' ι ι τ ους οου ~ ) ' ' μ:ηχανουργειο, ο,τ ι θ'"' εΛανε εμεις \ευαμε, πα-

ντα με τον yόbo χαι με τr;ν απει)f1 • Είχανε τις γεν

ν·ήτpιες π ου γεμίζανε τις μπαταρίες για ""Ους ασυρ-

':0 x.άpbOU'JO οη) αο·fι ·fιταν η -;εχνιχ·ή Οιχ·ή ""Ου χαι. με-

ματους τους χαι ο, - ι ...,ημια πα αινανε , οτιοηπο-ε ,

'C Ι f Ι •α οιχη μου, ο ιοτι αμ.α τ ο ςεπερνουσες γινοταν στα -

άΧλος δεν υπήρχε, σε μας ερχόντουσαν . 'Πταν χαι

χ-η. Είχες απώ)εια χαι. είχε χαι δεχα;:) άσια δύναμη

-::α μαχαιράκια τcου τους γτιάχναμε χαι. τους τ.εpι-

από το ξυλοχάρ6οuνο στη δι.ατήρηση χαι στη δύναμη

χα

170

':'Ι] ζ yωτιάς. Κα"' αρχΥ.1 ν,

"'I

Υ.

' με χαι μας οινανε ~~ ' ' "ι λουσα χατι σιοερα π οιJ χανουν τα

συρμα'7οπλέγματα χαι κάτι I

σουστεc;

'\ ιf

που

ειχανε.

_ν1.ετα

τ' όνομά μας χαι στ ιχάκια. Τό-:ες, σ τον Αλ6ανιχό 'λ

πο

αpχι.σε

να

οpι.σχουμε

στις

που

~ I

Β'λ

ο ο πpομ:r,

I!'

Ρ λ' Α ποI χει Ρ 'ζ I " I I ονα . οα αμ.ε ενα ειοιχο σπφτο

με με τη οε I

ε":.Jομαστε

'\'

p 'θ

ατι.

<:'-

απ ο ουο ωρες τα ςεπΛεναμε με νερο χαι ειχε γpαψτει,

τους

-..

ο αιιf'.Ι.τι ειχε την ιοιοτητα να ι

(:::ι

οιοτι αυτο το χαuστ ιχο σπφτο ει.ναι σαν νιτριχο

' ζ

"\"\

χαι οπου ορισχει. μεταΛΙ\0 το χαpα

oc,u <'

ει χαι τ ο χεpι οεν

τ ο χοοει , η-:αν μια μονωσΊj.

υπηpχε αιvως στη γης να 'Cα χανει αυ-:α , ηταν ο γε ι

λ '

χαι

Ί ις Λαοες τις εcp~ιαχναμε απο τα χοχαΛα της χα-

Στη Γλώσσα όταν ξεκίνησε αυτό το πράγμα , δεν I

:τpοχωpαει σε οα ος , δυναμωνε ~ο χοψιμο, χαι. μετα

'") ")

τους

τα σιοε pα σε οεpγες χανονιχα του εμποριου.

' '

χαι.

αποθήκες

το

χαι ριχναμ.ε χαι α

πλήρωνες χι έδιναν. Μετά 6γ·ήχε η δική μας η 6 ι.ο μγ1 χανια χαι ευω περα ατ:

στοκ

ειχανε

πεpιχαλούσεc;

Ίω χεpωναμε τη Λετ:ιοα με χα αpο χερι χαι γpαcpα -

σμενοι

ια.

Γ ια να γpαψο με τα γραμματα στο μαχαφι απα-

σ'7η μαυρη αγοpα απο ορι -

-:ην Κατοχ·ή χαι μέχρι 'ο

';:::;3 υ

εμο χαναμε χαι το τσαpουχι του τσο

Ρ I

τσιχαc;, σαν αυ-α π ου εχανε ο

1 1εμονηc;.

ηγαιναμε

μ.ο":.J.

σ-α χpεοπω/ εία χαι όσα έσφαζαν τα μαζεύαμε. Αυτό

Ετ:εξεργαζόμασταν μα:χαίρι.α. 2-τα μαχαίρια ·(.,θελε

-:ο ζέσταινες στη φωτιά χαι. μ.αλάχωνε , το 6άζαμε

\:' μεγα η οιαοιχασια, οεν ειναι οπως ειναι τα μαχαιρια

στην πρέσα , δηλαδή στη μέγγινα, που λέμε, χαι μετά

ρος

μου

μονο ,

'λ

οποτε

που

αντιγραψα

\:'

σημερα,

εχει

μταμπα

φ'Cιαχνοuν

-:ον

επαιρνεc;

ενα

Λαμαχι,

ένα σί.οεpο χαι -α. χτυτο•.Jσαμε σ-:ο χαμiνι χαι κάνα-

, "\ με μαχαφια ΧΛα ευτηρια , χασαπιχα μ.αχαφια μεγα Ο

}\..αναμε το χο-:σαναχι, οπως ειναι της χα-σιχας I

ι '

το ί:Οοι με I

Qι

''C

·r,χη ωpαια, ΟΛΟ το μ.ηχος ητανε εςι ε9τα "\

Ρ'

-:ο επε...,εργα

ζ' j I I ο μαστε , το πεΛεχουσαμε, το φτιαχναμε.

Και -Yj Ο·ήχη τη CΓιάχναμε από ξύλο οξιάς χαι -ο λουσ--;ραίρναμε .

Εμείς σ•ηχεχριμένα , μια εποχή χάναμε χαι εξα-

λα χα ι της καθημερινής χρήσης. τ

εχατοσ•α η Λαοη χαι γpαyαμε απανω

χοπειως»,

γωγr, σ--;ην fψεpιχη.

Ε'

ιχαμε ενα

ειο χα.-ω -ου πα-

τέρα μου χα.ι .-οιJ στέλναμε δωδεχάοες , ιδίως είχαν μεγάλη .-pά6ηξη τα μιχρά . 171

""Ί ' , μ.εχpι. ' φ τιαχναμε πο)"'~ v\f'J..' μ.αχαφια, παpα ϊ:.Oivu. Ηjζ p

:""\

~ι

οασιΝ.σσαc, ειχαμε χανει. οωpο, ενα μι.χρο, οσο ειναι το

' ~

'Ετυχε,

μιχpο οαχτυ u.χι μου.

χ+ι τους φέραμε εοώ τ.έpα. ~lας είπαν έ-cσι χι έτσι, μ.ϊ:.οpειτε να μ.ας φι ως ενΊj σε7ε:

ι απ ο

οεχατεσσεpα

θ ειος ι

τοτε που η7ανε ο

ι οι. χο γενε ιες

' ' ουο

ι θ ηρ αν

ι. να πουμε εμεις χι

α7ομα.

ι.ας μια φορα ευω χαι.

ΆλJ οι είχαμε απάνω σ-:ο 6ουνό, άλλοι είχαμε στο

του 'χανε το τραπέζι χαι είδε το σετ όλα τέτοια μα-

μαχα) ,α, ενα χωριουοαχι δω χατω στο α εατο χαι

μου πpοευpος χι ειχε

)

ρ ει ο οασι

χαφαχια που του ει.χαμε χανει χαι 7α τραπε'ζι.

χαι.

' λις μο

τα

ειοε

~ '

(! ' ) χε οα \ΕΙ. στο

' τρε)'α' θηχε χω )\Εει '

αι.ιτη

~ ι

θ '

άλλοι. σ,...ο χα) υ6άχι το διχό μας χει ατ.έναν,...ι και ι

τοvς

πηγαιναμε γαγη τα και

ι ι ) οταν γ ινοντουσαν συ ,-

~ I

«θέλω ένα» , λέμε «θα σου 9-:ιάξουμε να ' χεις ». Αυτό

)

ι ' λαΡ ι ' ι ) ηταν σαν ,... ο χωpιατιχο με οη απο χοχα \0.

τακομίζουν. Να χρύ6ονται. ΑιJτοί μείνανε κάπου

Τα τρατ.εζομ.άχαφα με λα6ή τα χάναμε στον τρο χό αΧλά δεν είχαμε ρεύμα, δεν υπήρχαν τα μέσα, ού -

ηψεις η οτιοrιτοτε να -ους ειοοτοιεις νvχτα να με-

τρια

χρονια.

}Τ

Θ ι

\..αΙ. σω Ί)Χανε χαι. οpηχαν τις περιου -

σίες τους ούλες. Η μία οικογένεια ΝΙόλχο είχε το με

του

γαλύτερο σαπωνοϊ:.οιείο στη Θεσσαλονίκη, Λεόν χαι.

ποδιού. Ο -:ροχός όλη μέρα , τ.έθαινες. Κω αυ7ά τα

Ι ιαχομπς , χαι ο/ ο το χωριο ηςερε οτι ειχαμ.ε τους

μαχαφάχια τα χάναμε για π οΧλά χρόνια, μέχρι το

εοραιους χαι χανει.ς οεν ανο ιςε στομα να προοωσει.

τε

μηχανες

ειχαμε,

με τα

πη ραμε

μια

μηχανη

ταναστης

φτ ιαχναμε.

εμ.εινε οχτω χρονια στο

ον

τ.ηρε

Ί'ζαχσον '

" ,

αοεpC(Οζ

7Ου

του

χι

/-..

'\'

Α ν7αpτες ειι.αμε ϊ:.Ο V\Ο ι. , εγω ημ.ουν χαι. αpχrιγος !

στ

)"'),

' αετοπου ' λα, χι εμ.εις ι ως μηχανουργειο ' ' επισχευα-

"'Ι ισισιπη.

'-3 ι ι t> που εφυγε ο μπαμ-;τας μου για ττ1 ν Α μεριχη' με-

'λ

..,α με ο α τα πεp ιστρο9α γιατι ο μ.ϊ:.αμ.πας μου ητα-

Στην Κα,...οχή φ ιλοξενούσαμε χάcι εbpαίους χι

νε σπεσια Ι

' ' )\α. τ α περιστρο9α αυται τα λ ιστας στα οπ \

ήτανε το χε9άλι μας σ7ον τpοbά χάθε μέρα. Ο θεί

ειχαν 9ερει οι Αμεριχανοι που ερ χοντουσαν τοτε · χα-

ος μου τ.ου λεγόταν Γεώργιος }1ι7ζελιώτης +,ταν

θ ε'Jας ηyεpνε χι. απο ενα πι.στο ''- ()'JO γιατ ι εχει εινα ι

172

)

p ι

λευ' θ εpα .

ιΔ εν

' )

;c ι ..,ερω που τα ειχανε χαι. τα συγχε-

προεορος τοτες χαι εχανε εμποριο χαι ειχε νταραοε-

ρι με τους Θεσσα) ονιχιούς , ο μτ.αμτ.άς μου πά) ι. τα

ντρωνανε αιv\α εμει.ς τα ετ.ισχευα.,αμ.ε χαι. τα σ7ε

ίδια χαι γνωρίζαμε δύο οικογένειες χαι στην Κατο-

ναμε στο Πήλιο, απέναντι.

"Ί"Ί '

'),-

'44 - '4c::. ' " ' μας α)~.ευρομυ ' )1.0, . υ που ειχαμε οιχο

'[ο

e '""

?α χαι να οαΛεις χαι οσο να

υπήρχε χαι ένας μuλος της ηλεκτρικής, αΛλά δεν εί

ναι ηταν χου ραστιχο I

χαι απώλεια θερμοκρασίας στον χλί6ανο .

χαμε πετρέλαιο για να δουλέψει χαι τον είχαμε χει' ι ) 'Q) 1.εc; οι χοτ.ε λ ιες ι ') ι ροχινητο, νεpομ.υ 1.0. , ο \f'J νuχτα

χαι φτ ιαχναμε χι α/vωι.

τραγοuδι χαι χειρόμυλο. Χερο6λίζανε χαι τpαγου

που δεχαπέντε φοuρνους γιατί το δαμάσκηνο είχε

δοuσανε. Δεν πεινάσαμε . Κάθε σπίτι είχε δύο λιθά-

καλή τιμή χαι ο ένας έλεγε να μη με εχμεταΝ~.εuτεί

, , , Α , pια π ου τα ο α ανε ε τ σι απ αν ω χα ι το χανανε . υ τα

ο α

e'ζ

I ~

ειναι πατροτ.αραοοτα χαι υπηpχανε οω περα ο ΙJ Ο τρια Ρ

' )

χαι οαση αυτονων χανανε χι οι uπο ω ιποι αντι γpαφη .

.λίετά το φούρνο αυτό από το '57-' 58 αρχίσαμε '

ι? I

Ε"

παφνανε σιταρι αμοιοη. τ

" οω ερχοντουσαν χα ι εμεις

, αλε' θ αμε χαι παιρναμε το παραχpατημα , το""ες f

οχ~ω

)

\' I

)

στηχαμε χαι τον χ ~.εισαμ.ε επειοη υεν ειχε οου ~.εια.

Φτιάχναμε χαι τους χλι6άνους για τα δαμάσκηνα χαι

τη

σωηρα

χατασχωη Ρ

ι:-

την

εχανα

εγω

) I

μια πcr.τεντα με οαγονια οιπ ~.α για μην

' ) ' f χες το α Ι.ΛΟ ετοιμο, το

φ ουρνο χωρις να

νε μονιμα οι

θ '

, ~

νος μου , να το εχμετα)~εύομαι μόνος μου . Σήμερα Ι Ι )! f

)

αυτοι οι φουρνοι υπαρχουν, α v1.α uεν

~.ειτουργουνε.

Απ' το '53 χα ι εντεuθα είχα αναλά6ει εγώ το μη-

'θ

χανοuργειο υπω I

μηχανες απ

)

υνα χι ασχο ωυμασταν παντα με τις •!•

)

τα χαιχια, χαγχε ~.α χαι uopαu ~.ιχα, αυ -

τοκίνητα δεν υπήρχανε την αpχ-~ , μετά αpχίσανε.

χι εχανα

Θ '"'

χαιγεσαι χα οΛου.

~ νω πριν ητα-

ι Ρ ') ) ι -εσεις χαι επρεπε να ο γα ~.εις τα τε ~.α -

'r:

το

οποιο

εςυπηρετει

οχι

μονο

τη

Γλώσσα α)J~ χα ι τη Σκόπελο. Εκεί το τελευταίο

, ,

μηχαν ουργειο ηταν του

ζ'

pαντ εσχου του

Γ,

ιωργου ο

οποίος τα εγκατέλειψε.

Οι σεισμοί της Σκοπέλου το '65 για μ.ας ήτανε

χαιγεσαι να

' ' ) ριχνες μεσα χαι εχ ~.εινες το

μηχανοuργειο,

'"' "' ' τ ι I~ {' f ' ογαΛεις τα τεΛαpα. pαοουσες ει,ω το οαγονι χι ει -

Ί ο μ.υ ω τον χρατησαμε μια οεχαετια χαι αναγχα -

γω ειχα φτιαςει το τε χα -

Ε uτυχως που εγω συνεχισα χαι ε ι μαr. το μοναο ι χο

τα εχατο.

, ως να χανω χι εγω το φ οupνο μου να ψηνω μοΙ -

' ))

Την Κατοχή οι Σχοπελίτες πηγαίναν θεριστάδες στη Χαλκιδική, απάνω στην Κασσάνδρα χαι τότες

,...,l

χα)

)

)'Ι

1.0, οιοτι ειχαμε πο v~.η οου ('

)

εια, φτ ι αχναμε χαγχε -

~. πορτες, uopωJ ~.ι.χα, τα παντα . LJ.uστυχως ομως η

Γλι~σσα δεν ά)J~.αζε , διότι μπορούσε να γίνει χάτι χαΙ

)

ωτερο, να γι.νει μια αραι.ωσις , να γινουνε οι ορομοι πιο

173

' ' ) ,..... ι I Ί'α ανετοι, να γινει μια π ,ατειου ι α. ενα παρχ.ο. χ'ϊ:ι-

' λι πα

~ανε

το

ενα

πανω

' α')J,ο με τα δ'ανεια που

στ

οώσανε ~ότες χαι 'ϊ:α οποία χαριστ~χανε ετ.ί χούντας.

'Γ ο εpγαστηρι ' μου αυ-:ο' η-:αν ' ' σ-:ην Γ)~ωσσα μεσα ~

ριγερ ,

-:α

παν-: α

' εχοuν περασει ατ.

οι.ο•ι

χ.οuρασ-:-r1 χα

'ϊ:Ονοι

lt<-

σιοερο

'α χερια μου.

αφη~α χ.ι ηρ -

Κρατάμε bέbαια το μηχανουργείο α)J\ά ασχολού

θα εδώ έξω διό'"'"ι δεν υπήρχε δρόμος να μπορέσω να

μαστε με το αυτοχ.ίνητο, με μηχανές Θαλάσσης χαι

εξυπηρετηθώ.

ο,τι αφοpα γεωργιχα μηχανηματα , τραχτεp, σχαπτι-

χαι επειοη ε ιναι για τ

αυτοχ ινητα τ

Έχουμε bγάλει πολλά 'ϊ:σφάχια χαι τους δίναμε

'! ενα χαρτι οτι οου ~εψανε εοω περα χαι τα χαραοια ι

·~αι r.

οι

"' ι

)

εyοπ ~ισται

ι p

τ ους

f! ) Ι ο ,επανε οτι

τ.αφναν

οιοτι

)J\εC, ' αν-cιτροσωπειες ' σε μηχανημα'α ' χαι

' , εχω ι χα πο

αντα)J\αχτ ιχά. Στην ουσία δεν είναι πια το μηχαΙ

)

νουργειο μ.ας οτ.ως ηταν π α

ια, ειναι τ.ιο συγχρονι-

ι ι ' :C ι , ') ι πιαναν τα χερια τους χ.αι γ ιατι ..,εραν απ ο ~α , σε ο,τι

σμ.ενο , παμε τφος την προοοο να μη γυρισουμ.ε πισω

έχει σχέση με το σίδερο φυσικά.

γ ιατι' δ ε μ.ποpει εσυ, οη n.οη , να πr;γαινεις με την χ.α -

εοου ~ευ ες χαι ~τ

,. ,

αφεντ ι χο.

ου

'' ,

χα ν ες χα ι χαΝ~ιεp-

) '

'θ

γεια στα χτημ.α-α χαι τον περιχ.α ~ουσανε «μα ε το

παιοι μου τεχνη χι εγ ω ο , τι ι

' )

θ ')

Σ'

ε \ε ις» .

ημ.ερα η νεο -

αια εχει μ.εγα ,ες απαι~ησεις, δει ειναι οπως τοτε.

)

--.,

11ρεπει το τσφαχι να το πΛηpωνεις απο την πρωτη μέρα χα ι πριν μάθει Οέλει να το bάλεις στο ΙΚΑ. Εδώ Ι

ομως τ.οτε εχουμε οου

Πα) ιά όταν μάθαινες 'ϊ.έχνη οε'ι πληρωνόσουνα χα ι ~

174

Ε ιναι χατ.οu δεχαπεν-:ε χρονια -:ωρα που χω πα, "' ' ' ~ ) ' ) ραη;σει σιοηρα χατασχευη και υοpαυ ω~α χαι χα \Ο-

I ι ~ ' ε ια ποτε οεν εχουμ.ε.

' "' ) ' '

pαμπίνα «G'"'"έχ.α Τ oupxo να γεμίσω» Χι Ο ά)Jως να

εχει το αυτομ.ατο.

"~χ.οϊ.ε/.σ'.J. , ... ~"'J ΓJ.llιJ77tΧ , -'

175

176

ΧΡΗΣΤΟΣ

ΠΑΧΗΣ

Όνομα ;-;7.~έp7.: ~ιχ6λαος

Όνομα μ:ιj ~έpας ΚuFατσώ , -::ο γέ'Jος ~ιαμ.άντη Επάyyελμα πατέρα: Κτημ.α-:iα::; ΗμεpομΊ)νfα γεννήσεως: 6.8. ι 918 Τόπος γεννήσεως: Σχ6πελος Γ',σαμματαές γ'Ιώσεις: Ελληνιχ6 Σχολziο Επάγγελμ..α: ΣιοφΧς

ο 'l933 λοιπον έtγαλα το ημ.ιγυμνάσιο χαι π-~γα στον Πειραιά να

τ '

" ) οου \εια , μα θ ητευομ.ενος σε ενα μ.αστορα που

Όνομα σuζvγοu: Κατiνα. Παιδιά: .λuο

Ονόματα: Κuρα-:σώ , ΜαγδαλΙ]'ΙΊJ Χpονολογfα γεννήσεως: 1965 [-1989 ],

Τ. οτε ' ' στη πηγα

λεγοτανε Γ ιανν-rις uε \ ) ' ,ι 1

'Η τανε σιο"εραοιχο '" χι εχανε δ' ιαyοpα γεωργιχα εργα λ εια , γιατι 1

τσιχος. ι

τοτε

ρ ι~

, .....,

οργωνανε εcιω περα , ειχανε οοοια και φτιανανε υνια, αμπεΛια ει -

χανε πολλά χαι φτιάνανε διχέΧΛια, τσαπιά, τέτοια πράματα. Εδώ η ~ ι ) ι λλ ι Ρ) ι 'p λλ ..... χοπε ως εχει πο η ο ,αστηση χαι χοοανε πευχα πο α τα οποια 1

χανανε

'C )

\: ' )

r.,u \Οχαροουνα, τα παφνανε αυτα τα ςυ \α χαι τα χανανε γεφυ,

Χρονολογfα γάμοu: 191J.9

'θ ηχα χι εφυγα , οεν η' θ) γινω μηχανιχος, σχω ε ,α.

'r: )

('\ f

ρες, τα παφνανε ο στρατος και γιατι ειχαμ.ε ςυ ωχοποι εοω, χαναμε

τσαπεc; χαι τσεχουρια.

Από χει λοιπόν ξεκίνησα τη δουλειά χι έχατσα θυμάμαι μέχρι το

'38, πέντε χρόνια . Μετά έμαθα λίγο την τέχνη και δεκαοχτώ χρονώ άνοιξα μαγαζί. Στην αρχή έχανα μιχρές δουλειές, από δω από χει. Το 1939 πήγα στρατιώτης , υπηρέτησα οδηγος στα ΣΕΝ χαι πή-

1962

' ) I? ι " ι ι ι 'Ο γαμε στην Λ ωανια , στην }τ \..ορυτσα' σε οιαφορα μερη εχει. ταν χαι

....

τεpρευσε το μ.ετω":tο ηρ α cιω περα στη .ι:....χοπεΛο και φυγαοευαμε τ ους

Εγγλέζους που ήτανε στον Αι'- Ταζιάρχη στο Μοναστήρι. Τους πη, γαιναμε με

., . χαιχια,

τους πηγαινε στην στην

' λ

<:-'

ι ' ' χι εpχοταν ενας χαπεταν

Ί\ ι1

ΑΙωννησο ' I ' χαι αμεσως μ

ενα χαιχι τ ουc; στε ,νανε

1ν. ιχα I

ης

εοω περα χαι

.,.

' )

"' ' θ αν να μας πιασου' τ ουρχια. 'Ο μως, μας προοωσανε και αyου' ηρ ' θ

νε, σηχω ηχα χι ε φ υγα χαι πηγα στ

νταpτιχο.

~ χει εγω ημουνα

' Π~ ' ' εναμιση ' ' . ηΛιου χα ι χα' θ ισα χανα χρονο. 5ι1' "Lιυνταγμα :J1ετά τη διάλιηη του Αντάρτικου , το '1952-53 άρχισε το πολ{; ξύ-

στο

177

~Λο ατ. '

τΊj

χωροyυ ) \!ΧΧηI

Ρ ' εχγοοι.σμο.

γι.α

Ε' ' οω,

μ.

τε

με

πα -:ο:.; γι.α-:ρο•J, ετσι. χι ε-:σι. -:ο-

Ι χομ.μ.α-τα

ί"α

με

χτυπησανε

~ I ευω

"' -!α/,

περα,

p παφνω χα-:ι. χαπι.α αΛ.Λα -:η νυχτα οεν μπορω να οα ι

""").

11ηγα χι εχαμα εc;ε-τασεις 'C ,

οι.σω, οεν εχω ισορροπια. Ρ' )

με οα

α Jε σ

eοαpε' ) ι. μ.εσα, rc;ερω ι , -ι. ει ναι αvτο.

ενα

έχουνε χαλάσει. το λα6ύρι.νθο, νόμ.~ζα ό'":ι. χάτι στον ι ) εγχεγα ω χαι. ίΌV

τ.α.ς;» . .ιlέω: «τον αΟεοσό υ..ου Θέ/\ω να τ:άω να. ιΟώ

που ει ναι. αρpωστος

. .:..ι εν μπορει. να I

' <:-

ει. ο ιοιος χα ι.

με χαλάει». Λέει: «Π·fιγες στ' Αντάpτι.χο;». « Π·r1 γα στ

r:~.νταp,ι.χο, αμ.α οεν πηγαινα στ

I ημασταν

νταp-ιχο

Γ ερμ.ανοι, τι η' θ) I ε ες να μην ταω ; π ·ηγα ,

πολέμησα χα.ι στην Αλ6ανία, πολέμησα χα ι. σ-τ'

Η.ν-αpηχο

χαι

)~.ε, ω. Ά οεια \"\ " r::-. , οε μου οωσαΊε

πα.ντου»

χαι. μου

' χανε γυρω , ' ' ') γυpω αυτο γι.α το χεγα ι..ι., μου

λοιπόν, δυο -τρία χρόνια συνέχεια ερχόντουσαν. Εγώ

eοα' ) ανε

' λασ-τιχα ' ' χα-τι. εοω

ει.χα πα ,ι. τα ιοι.α μ.υα \!Χ, αυ-:οι. πεpι.μ.ενανε ο τι

~ ~

οπως οενουν -τ

' , σ-. ' αυ-:ια' , σ-:η μ.υτη

/λ

εpχοντοvσαν ο

~ Ί::

Ί'

'( '

0 1i.

Ρ'

Ι)

ο ι. αρι.σ-:εροι. οεν ερχοσαντε, γοοον-:ουσαν γι.ατι I

α ει.-

Είχα δυο αδέpγι.α στην Αμ.ερι.χή, ήρθανε χαι. μου '

)

«-:ι. uιαο ω γι.νηχες χοuμ.μ.ουνιστης;».

'Ε

χαμ.α

'Ο

μια γοpα τα χαρτια να παω στην Λμ.εpι.χη γι.ατι. η

ε-

λε ο ένας ο αοερ9ός μοv να με πάρει. στην Αμερι.χή να το•Jς ιδώ γιατί ή-αν άρρωστος. Βρε δεν Θα μ.'

'pο

α~;ιrροuν να '

πον I

χαι

εχαναμε

)

θ'

),-

Το μαγαζί δεν είχε τόσες πο)Jι..ές οουλειές. Βέ6αια, I

ει.χε

γεωργι.χα

)

εpγα ι..εια.

α vι..α

χα'ιαμε

χαι.

' )

μεγα ,α,

χαργι.ά που χαpγώνουν τα μαδέρια σ7α χα.iχι.α , ·άλ

χανε συνεπει.ες .

;:;

' '

, απ ' το χεγα') ι. μου». Ά ει γευγα

οι. οι. οεςι.οι. στο μ.αγα..,ι οπου οου ι..ευα.

I"'

I ) ~.εγανε

' )

λάζω γω, να πάω. «Ρε γω θ' α)Jι. άΈ,ω τα μυαλά μου;

αυτοχι.νητο με χανανε.

" ) ' ~ηε-:α ηρ α οω περα, ανοι.ζα το μ.αγα..,ι. ωι.πον "\ ιf

'ο

" χαμα ),οι.ρ ω να χανω. '1~

ω. τ ι. να

)

I '

'\"

' \"\

ρο. Ι

'<:'

<:'

τα

μ.α

Β ρισχαμε πα ~.ιοσι.οεpα πο-;ε απο οω πο-:ε απο χει f

χατι.

)

αγχυpες, ι

χcι:--ι.

)

πα

ι.οχαοενες,

•I•

τα χαναμε χαργι.α για τα χαι.χι.α.

ρο ατ

τους -φι.μμενους

)

εvαμε

χαι.

'<:'

αφναμε το σιοε-

χα ,χαοες χαι

τους

χαναμε

χαpφι.ά. Στο χαμίνι χάναμε αυτή τη δουλειά. Αγρο

θ o-r1 ωσεις. 'LI 1 p αν ε 'εσσαρες τ.. εν-: ε γορες οι.

τικά μηχαν-fιμα-:α οεν είχαμε -:ότε, χάναμε μονάχα

)

ειπα '

οτι.

ημουν

στ f

χαρq;ια ηταν απ ο πα ,ιοσιοεpα, οι.ο -: ι. οεν υτ..ηρχε σι.οε-

γι.ατι.

τσ

ι\

μπουρα , τσέρκια, 6ίδες, δι.άγορα. Και ό)\!Χ αυτά -:α

Ηνταpτιχο, '

Αμ.εpιχάνοι εδώ , με χαλέσαν εμένα: «Για,ί θες να

ι -...ι

Υ- ' λ

οεχειv~.ι.α, τα αρ ο τpα ητανε ςυ

' '

ινα, τ ο υνι. ητανε σι.οε-

ρο ομως.

)

Ε ιχαμε πο \Λα

~ I

εvγαρια οοοια τοτε εοω χαι εστ.εpνα-

'"LI }7 με ευω περα . 1 . τανε λατοχη χαι αμα χαναμε χαμια ~

δουλειά τό~ε χάναμε ανταλλαy~. }Ιας -~cpερνε λάδι , Ι

μας ηcpερνε το σταρ ι, επαφνε ~ο εργα Ι

Β "(ψ.ανε f

uστεpα

ειχε το ενα τ

οιαφορα

,...., ...._

, , ιχαμε φτιασει ενα φu -

Ε'

σερο χι. ενα παι.οι το τpαοοuσε χι. οταν Ι

πο)

) \ει

σι.οερα,

αΛΛο, ενω πριν εορισχα στο εμποριο

ειχε

αμε να ογα-

θ 'λ

χαι

τα

~σεpχι τ.α \ I. στη φωτια. \'\

f' λ ' οε

ονια

,ι

στο

ιτιμονι .

f "'\

ιατι ηταν χοντρο σιοεpο ,

οεν μποpο tJσες να το γupι.σεις αuτο , επpεπε να το ..,ε Ε

Ρ .,

'λ

' πισης τ. α \I. τα οεΛονι.α γ ια τα μεγα

α -.α

χαΕχι.α, σαράντα, πενήντα , ε6δομ.·{;ντα τόνοι. χcι:ί.χι.α , I

t ry..

επpεπε να yτtασει.ς το σιοεpο και. να το 9τι.ασει.ς

να

ι Ι Ι ) ' I κ I -;ο χανεις χοχχ ινο να γuρ ι.σει, τ. ο ως χοπος . ι uστε'

pα που τα χαναμε αu-οα χυναμε χαι μτ.pο u τ Υ'

ω αγερα, πι.εσμ.ενον αγεpα, για να ο pασοuμε το

τσερχια

' )

ιρ

στανο:ις . I~

πραματα ,

~ ~~

α \μπουpα ,

ειο.

α)\Λr.J.. οεν ειχαμε μηχανισμοι. ι

Όλα τα χάναμε για τα χα."ϊχια , χαpyιά , άγχvρες ,

πο πα ,ι.α πραμ.ατα -.α cpτιαι.ναμε χι αv τα.

' Ί::

μ.πpοuτι.,αpαμε

απεςω .

τ.ο

μ.εσα

σιοεpο

ο χαι 7α ' Ί::

χι

ατ.ε ς ω

'<' Ι I I I ι:_.. I σιοεpο , τα κο vωuσαμε τοτε στο χαμινι γιαιτ ι οεν ειχε

μ.πpουτ

'ι:: Ι ) /....,...., I f! I f! I οςuγονο χαι η \εχτροχολληση, χι αυτο οαναμε οαpος

-yια να μη cpΟεtpεται. Και. μπρούcζος , όχι cpλοίδα,

απανω, να μην εχει πιεση ο αγερας να ογαινει με τ.ιε ,

ση ο αγεpας χι. εχει απανω στη οραση να κο v\αει το ,~

σωερο. L ωιπον απαν

στη οραση επρεπε τοσο γpηγο -

ρα να το χανεις για να μ.πορεσει να χο V\Ίjσει το σιοεI

)

ρο απανω , να μη χα ~σει , απ

λεις να το yεpειc; στ I

αμονι.

το χαμ.ινι η να το ογα 1\ι'"'

1 στεpα

'λ

μια τρuπα, εχαναμε πα Ι

για να χανομε ζ

οχι για να γινει ωpαιο , γ ια να γι.νει γερο

χο) V\ητος

ενα σωμα ψημενο .

' ζ

οpα

αμε

αuτα,

ει -

χαμε χuτρα χαι το 6άζαμε πάλι στο χαμίνι χι έλιω νε I

αυτο

χαι λ

μ.εσα χα

χαναμ.ε

χα

οuπι

εμεις

χαι

το

οvπ ι χαι γινοταν το σχημα π ο υ

pιχναμε

(! χε τ ο οε-

λόνι . Παλιά μτφούτζα από δω τ.αίρναμε χαι ταχύναμε και ιτα ψ:ιαχναμε. ~

)

' Θ

ο ιχοοομης εχανα πορ τες , πα ρα · υ ρ α , μπα \ΧΟνι.α.

οuμπα χι

ι στο χαμινι με το

ειχαμε και χαναμε χαποια ειοιχα τ ρuπανια οιχα μας ,

ι 1 ι τ α παpα' θ υρα τοI τ ε τα ιτρuπουσαμε και χαναμε εισο -

'33. - ' 3l1. '\~1 στεpα f'ογηχανε χατι

δους χαι πεpνοuσε το σι.οερο μ.εσα. fωτα τα χαναμε

μηχανήματα άλλα, ηλεχτριχά. ~αι , ήτανε τ.ολύ δύ

μ.ονο σι-;;ο χαμινι , α v\α χοπος για να τα χανεις αuτα,

σκολη δουλειά , πολύ δύσκολη.

Ι 'θ ενα παpα

α u τα ειναι πριν του

ί'\

Ι~

)"\.

Ι~ /θ) Ι upo για να χανεις σιοερο η ε \Εζ μια μερα , I

179

σιοεpα ~ετοια χοντpα να τα τ ρυπησεις αυτα .

α πα-

.. ρα υρα τωρα τα χο1\Λ.ας , ενω τοτε τα τρυπ ουσαμε ' θ

το

ενα ηταν

αυ-α

ϊ:εpαστο

J ιανο χαι ~α τcεpνουσαμε. ~ε ογχο ι

η~ανε ι

μ.εσα ,

χοντpο,

α VΙ.Ο ι

οιπον αυ -

' )J

' li"

' )"\

το

Ρ'

-ο επρ επε να ειναι ιοιο, να μην εινα ι α

,ο στpαοο απο

' "".ι"')

eι

ο ω χαι αιv\0 στραοο ι

φαινεται ο μορφο στο

απο χει , να -: α χανεις }Τ

ματι.

ομοια να

Δι υστεpα εχανα χα

ιp

ου-

πια , αυτα π ου ψc ιαναμε τις μπατφυpοοεpγες , ειχαμε ι

;:..ι

ι~

"JιΙε λίμες που εμ.εί.ς τ ις φτιάχναμε από σούστες αϊ:' τ

ι ι ζ ι '" αυτοχινητα χαι. τpοχουσαμε τα εστα τα σιοερα

γ ια να

p ')

πια , να '7α τροχισω, να οα ουμε ~η Ι ιμα. L ωιϊ:ον χα , , ..., I I Υ ' ναμε ενα αcσαΛι, τ p ιγωνο μπ pοστα, το ~εσταιναμε

αυτό το ατσάλι , τη σούστα που είναι από αυτοχί.νη ι

'Θ

το, χαι το τρυπουσαμε αντι - ετα χαι ~ο χανα με , πως ι

ειναι η

J\ιμα ι ι ') ι ι ο~αν χα ,αγε το χ οφτερο cης μ•J της, για

χα) ουπια για να τις οενα με ενα σετ, ενα σιοεpο α που

να διορθώσεις -:ο τσεκούρι πάλι το 6αίναμε χαι 'ίΟ

J'ο χαJωυπι ι ι χατω χι. ενα σι. εpο απο πανω. το φ cι.α-

Ε!'

χν αμ

'δ

εμεις μονοι μας, το χαναμε οπω ς ~ι

χαι το οεναμε

θ '~

εΛαμε αuτο

ι ι ι p ι οιπ ον μεσα στο χαμινι χαι οαιναμε χαι

ιp

ι~

το χτ\Jπουσαμε χι εογαινε η σταμπα στο σιοεpο.

Ε'

~ ι-

--. ι ι δ ι \ χαμε τα χαΛουπια που ηcαν χαι ιχα μου χαι ο ...1ει ι }τ ι ' ) ιτσιχος ειχε χι αυτο ς. ~αναμε το Ρ

)J\Ες ι δ ~ ι ι οulειες 'Cε -

Jειες ι ι Ε' ι ι p ι ομως. ~ ιχα ενα σ9υρι χαι οα -

οαφαμε υσ-:εpα. I

'λ

' )

ηταν ο ω ατσα

, ) ' , , 1ο '7σεχουρι που' αcσα ωναμε οεν

,..

' '

ι η-::ανε σιοεpο χαι μπροστα οαιναμε

ατσάλι. Αυτό όμως '"C"O 6ράζαμε μες στο χαμίνι χαι κολλούσε απάνω για να γίνει ένα σώμα , μια φορά,

δ υο 9οpες, τρε ις 9οpες χι υστερα το π ερνουσαμε χα ι ι ι I ι Jι J ι }(ιανα με μ.ε~αι με χα να με -η ν χοψr, ο χι π ο v χα ,η. 1

1 ) ,ιμα

'Υ

' τ ' αιvω ' "),"'),

~οιες , οαpιες οου

ΤΙ]

ραγα, τρία χιΜ , απ' το πρωί μέχρι το 6ράδ\J. Γ ια να

μερος χαι υ στερα ειχαμε μια α

το φέρω χ τ υπ ούσα εγώ το σφυρί χα ι 6άραγε ο άλλος

χούσαμε μπροστά για να γί.νει η χόψη να το πάρει ο

.r , τη οαpια , ητανε ενα σιδεpο τετο ιο . Η'.ιε το σφυρι οε γι-

ξυλοκόπος να πάει να χόψει ζίιλα.

Ί\

p ι ι ι ι .... ι νοτανε, ειχαμε ενα οαpια, ηcανε -εσσαρα, πεν c ε χι/ α ι

χαι

eι

13'

οαpαγε-οαραγε

οοη ι

Ο '

ος

p ι

οαpια ,

, ,, σΊJ!.W.Οευα

εγω

χα ι οαpαγα ου ο σφυριες χα ι οαραγε χι αυ - ο ς.

Δεν είχαμε τροχό, με τη λί.μα τα χάναμε μόνο. 180

' ναι μαλαχα.' }τ~ αναμε ι ι τα τσεχουp ια, τα τσα -

απο το ενα αυτο χαι γυpι ..,αμε απ I

' λλ

), 'ιμα χαι το τρο-

ι λ ι ' ·{ ι οι στ ο χαμ.ινι. _v ποpω να Ε γωι μπορειι να χαι Jω αγγε ι

σου χανω , -:ι ι

ες , σχεπαρνια να σ ι

χανω , τι , χαμαχι.α να χαμω, τι

χανω , τσεχοupι.α να ι

ες να χανω , αυτα '"C"α

ι Ε " ι χαναμε ι ζωμπ εpεχια; "' χαι χJ\ειοωνιες για τα σπιτια . 1

Έχανα ()έ()αι.α χαμάχι.α πολλά, έχανα τις t>άσεις Ι

για τη ) 'αμπα που π.ηγαινανε το'Cε πυροφανι με το οα-

Ιτ

οι..

) ο ιπ.ον "ο ) υ7.ναρι. η ταφναμε χανενα , ι

λαναμε

τρυπ.ι.ο τηγανι, απο αυτα που τα πετουσανε , και σε ~ι

) ' }\) i ναμ.ε "ο οαοι ατ.ανω χι εφεγγε -;το υ.

,,"

τις οωδεχα.

vi{J. ο ταν εσχυ-

στο

Α πο μ.ιχρος

στη t>άρχα μ ' άρεζε , δεν έχανα τίποτ ' άλλο , Κυρια-

)

' ~

ειχα και επαγ-

}τ

γε 'μ.ατιχη ασεια ψαρα.

\άρισας οεμ.ένοι σάμ.ατι

-~μ.αστε χαχοι)ργοι. Τέ)ως πάν-ων με τα πο)J,ά το

' οιχασ-ηρι.ο μας αθ ωωσε .

Ο Λεμονής παλιά μόνο μαχαίρια έχανε. Ο ΛιΟα-

1 πααινα σ-rα ψαρια για~ι απ.ο μιχρος

, ι ' θ ι ι ι χη η χυνηγι α πηγαινα η ψαρ εμα ,

)

'Γ μ.ημ.α ' συνοσεια, ~ J 'λο , απ ' το Β ο αποI χει στο Β ο

παγορευοταν η χυχ ~.ο9ορια , μας πανε

λο σ-ο :JΙε-αγωγών της

bες έτσι πααίνανε οι σχατζηλήθρες και σε καίγανε. I

λαι μετα αυτον τον μαστο-

οι.ωτης ο I

τα απο

Β ασιι·Γις ~ ζ ' I ·fjταν φαναρτ ης, αu-.ος η -ανε με'Ε

μενα.

χανε πρωτα το

φουρναρη

πηγε και. γινηχε μονος ~ου φαναp'C

ζ '

'Η

ης.

χι

υστερα I

'Cαν ο πατε-

pας του αΝ~ ο ΒασΟ~.ης ασχολήθηκε, -~τανε χαλός ,

' Δ) ' , , ρα τ.ου ειχα το ι ε ,ιτσιχο ποu ητανε ερασιτεχνης I ,

έμαθε "'ι δουλειά. Την εποχ·fι μου στη Γλώσσα ·ήτα

μ.ε πολλά ψάρια. Αυτό γινότανε κάθε bpάδυ, γιατί δεν I ) I I I ) ' ' παφναμε ~.εφ~α χαι τα ψαρι.α -α τ. ~.ηρωνανε αμεσως

της ο

ψαρας, πηγαιναμε πυρο9ανι , παραγαοια, χαι πιανα-

)

και παφναμε τα

,επ.τα για να συντηρησουμε -.ην οι-

κογένεια. Και τα έοινα στο μανάt>η να μ.·rι νταλαt>ειy

ριφυμαι

εγω ,

ειχοσι

Ι!.Ί!

)

χι ,α,

τριαντα,

σαραντα

χι

λά

Ι '

νε 6-ιοεράς που έχανε τέτοια πράματα ο γερο-ΚορφιάI

" I ' " ' μα ζ'ι με Σ τη οιχτατορια , περασα και Σ τρατοδιχειο '

90ς

Ιτ ' ' ζε ο αοεp" λωνσταντινου που γι.ορτα I

μου και. πηγαμε σ

)

ενα εςο χιχ ο εοω απ.ο ~'Υ

)

, \ c. , ),ειες. ΑΝ\fλ χαναμε και μεις στη ~~

...,

ι '

ΓΙ

~.ωσσα χι. εχω παι

ει με τα ποοια για οουΛεια το πρωι χι. εχω ερ ει το

()ράδυ, τότε με τον Δελίτσιχο που 'μουνα. Η Αλόννη ~

π.ισω I

στον π.οταμο χαι όιασχεοα..,αμ.ε γυρισαμε πισω με τα

εσω φεpνανε να τους -:α φτια.,ουμ.ε.

το Γιάννη τον Καθηνιώτη χι ένας l\Ι·ψσότ.ου) ος

νε πpαγματι.χα σι.οερας, εχανε χαι μηχανο ~.ογιχες σου -

σος οεν έχει -:ί.ποτα, μονάχα γεωργικά εργαλεία χαι

ογοον'Cα χιΛα εογαι...,α ψαρια.

γ ιατι τ 'Α γι.ου

"..... τεφανης ' και η' τανε χι ο Κρασας. ' Ε" χεινος ' η'Cα'

(' )

Σ Ίjμερα στη oou ει.α. υπαρχουνε σιοεραοες τ.ου να

'\..1

δου 'ευουνε με τον πα 'ιο τροπο , ω.Jτος ο Lιπuρος χα"

)

τ ι σου ,ευ ει ο

Ρ αμ.αντανης. 'ΙΤ' Ι.,, '-.ι ει ναι χι ο ιωργος ο

I ' )J\Ο παι δαχι , χι αυ-ο εγω το εμ.α θ α. , ενα α π ατσης J

181 ι ι6ι

182

ΣΠΥΡΟΣ ΡΑΜΑΝΤΑΝΗΣ

ι Π ι χαι οου 'Ε ντεχα χpονων ι '("ςεχινησα ι ' 'λω:1. στο χ ρ·φτο τον αχη

Ό'Ιομcι. ;:α:-έpα: r~ω;;γος

Ό'Ι&ψχ μ:ι;:-έ,~ας: :\lα;;iα, -:ο γένος :Ίl•JOoλij E::iyyεlψ.α ;:α:-έ,~α: 1Γα;;άς

~ ι

Γ.;;αμ.μ.α:-!χές yνώσε!ς: .1ημο,ιχό

'Jl τ:1.νε ηιν εποχηι ποu ετ:αφνε

τη σu-

-r; -:ου χω εγω ·r;μοuνα ο '<ε) ,εuταως τ: οu ϊ:εpνοuσα αϊ: ' 7 0 μαγαζi ' ' λεψα ' χει χανα • χρονο ι 'ι: ' χ:1.ι oou , ouo, -: pια . σε ςεpω.

ντα..,

Ημ..ε,~σμr;v/α yε•ιv~7εωι;: 1() .3 .19 63 10ϊ:()ς ·yενν~σεωζ: Σχόϊ:ελος

;-:ου ειχε σιοηpουργειο.

ι ι ') ι ~ 'λ ψ ι ι π ηγα 9ανταρος χαι μο ,ις γυρισα uου ε α στην οιχοοομη -ντε'ιεχε

χου6αλούσα- χ:1.ι μάζεψα λε97ά, πήρα χάτι εpγ:1.λεi:1. χαι ξεχίνησ:1.. Ι

υεν εχω μ:r,χα'rf)μ:7.7:7.

Ε;:.Ζηελμ.cι.: Σ\~·Ιj;;οv;;γός ι

ι :-..

εχω , παφνω σιοεpο αϊ: ''I

αγορω.,ω τιποτα ετοιμο ι

εγω για

συγχρον:1.

Β')

χαι για

)

ζ'

τετοι:1..

μαγα ι ι

ο ,ο χω τα σου ,ευω ο \α στο χεpι, οεν

70 Ι-τ'

. .),_ανω ~α παντα, απο πορτες απ

•α χαιχια ,

αγχυpες τα τ:. αν' α .

)

Ι\..ανω χ·r;ροπηγια χω χαν-.η \ερια με σιοερο μαupο, σω α1νες σουΤ

λευω . ι

)

ι,

}Τ ι

ι ι ) ι ι ' .),_ανω χαμαχια , τ.αφνω μα ,αχια σοuσ τα απ

σου \ευεται , οπως

χρος χαι ~

ειναι η σουστα ,

)

αυτοχιν-r;"ο για να

)

χοοουμε σε πεντε π ,ευρες

στ ο μα-

ι ) ι ι ι ') ανοιγοuμε χαι 7α στρογγu ,ωοu με μ.εσα σ-:η 9ωτια πα ,ι

1 Ι

χαν οuμε τους αρπαχτες για να μη φεuγει • ο ψαpι αποu πανω, χανουι

με ~σ χωνι πισω που πηγαινει το χονταpι , οη

I) ι

). 'ετρια ψτιαχνω για τα

ζ ι

>'ι

αοη τα παντα.

ωα , -: ο χειμωνα π ου uπαρχει • ο οργωμα .

)

ι π ι ' ' ) ι ' Ο p ι" ι '(" π α ιαι θ υμ.αμαι σ'<vν αχη τ: ο u σου εuα, μας ·r;9ερναν χα ε opαou εc;ω ι

'tpια ,

Ε'

yι

' ι[

τεσσερα χαι φτιαχναμε. ι

ιχε πο ι

οuς γεωpγοuς ϊ: Ο υ πηγαιναν

~ ~

χα ι οpγωνανε με 'τα ι.,ωα -.ους. Η ε'τα οyηχαν -:α τραχτερια αυ'τα εοω ι

τ:εpα. 'Ε 1

ι~

χω 9 -:ια..,ει χαι ι

'\' ι ι i"'\ ι " L' ι ouo '<pια μ.αχαφαχια , αΝ\α οεν ςε pω να το χανω ι

τοσο περιπ οιημενο οπως 'ίΟ χανει ο

pηστος ο

α'τσψ;.

π)

α ,ια η ταν

183

εναc; "-

Γ '

ιαννηc; 1 1εμον ης .

"'), ")

ΓΙλ ' α

οεp εν ι.ες για ει.σοοο , αιv'α απο τοτ ες π ο υ ογr;χε στη

χω

μι.χp ο μ.α γα

ζ'

ι. , οεν

' )

ει.να ι μεγα ω,

για·η

εινα ι.

αχpιbά τα ενο ίκια πολύ χαι δεν ξανοίγουμαι πολ{; στη

α-

δουλειά μου , χάνω οηλαδ·~ όσο με 6ολεύει χαι. μπο

) ι.ά 70 'χανε γυρίσει χα ι. 9τι.άχνανε μπαλκόν ια ξύλι.-

ρώ να κινηθώ . Έχουμε πο)J,ά έξοδα. Τώρα έψαξα να

'!:: ' λ

I '

μο οα το ςυ

ο οεν φτι.αχνουν τ.ια τ ετοιες ποpτες.

να, τωρα που αpχιναν ε οι I

φ οpες

χαι πρεπει να

τα

"λιfου λέει ο ά/Jως «θέλω να μου χάνεις σιδεριά». p

f! ) Ι

«ασ

)

το χα ,uτεpα ,

λΙ

του αpεσει χατι , ο

εει «οχι». I

ου

)

'ε ω

α σου χανω μ ια εγω» πα ω με 1 1::

)

~Ι

)

τα χαι -:ου οειχνω , ενταςει . ...lΊ') ,αοη δου 'εuω χαι ι

(} )

ετσι χωpι.ς να εχω χατι. μπpοστα να ο 'επω , ετσι. με I

το μuα) ο χει.νη την ωρα.

.... '

'C I

ορω για νοιχι , μου Λενε εςηντα εοοομηντα, π ηpω -

'1..,ου -..ι ι θ 'λ \'\ ι ι Λεω «πως τη ε ε ις;» χαι. 70u οειχνω οp ι.σμενα οι.ο ''-α μηπως

"' ~I ', οι.νοuμε απ ο οω , οι.

ν ουμε ~ρ ι.αν~απεντε στο Ί'Ε ΒΕ

σuντr;ρουνε, εχοuνε ςαναγυpισει. σ7ο σι.δεpο.

184

'Ε

ια 9-: ιαχναμε ϊ:οpτε ::; σι-

νου με απο χει. , τι

θ α μας με Iινει μας στο τε' λος;

185

ΠΗΛΟΣ

188

ΝΙΚΟΣ

ΡΟΔΙΟΣ

ίμαι Σκοπελίτης χωρίς να έχω γεννηθεί εδώ πέρα χαι γιατί πέ

Όvομ.α πα-:έpα: Γεώργιος

Ε ρασα αρχετci από τα παιδικά μου χρόνια εδώ χαι γιατί οι φίλοι

Όvομ.α μη-:έpας: Χcφί.χλεr.α, το γi:vος Κότη

μοv ειναι εcιω χαι γιατ ι τη .,.ωη την εχω ανα \ωσει εοω.

Τόπος yεννf;σεως: Αθ-Γ1να ~cαμμ.α-τιχές yνώσεις: Αϊ.:ό;:;eιιτος τεχνικής

Επάyyελμ.α: Αγγειοπλάστης Χ,cονολοyfα yάμου: 19 79

Όνομα συζύγου: Μαρία , το γένος Λεμογή Παιδιά: cl ~ο Ονόμα-.α: Βασίλης, Μαρία Χpονολοyfες yεννf;σεωv: 1980, :1989

)

~ι

)

ι ι Σ -' λ' Ί:: ι ι θ ι ι ~ οτι εμ.εις οι χοπε ιτες, ανεςαpτητα αν ισχυει η μυ ο ωγιχη παραc.ιοση του

Σ ταφ 'J ου χαι ο πpωτος εποιχισμος η οχι, με τ ην

με χαπωους

r;..ολ~ς

'~την 5"' κ ~Ι Ι Ί:: ' Ι χcι..ταγωγη ειμαστε υχ ,αοιτες αν χαι αυτο που ςεpω ειναι

Επάyyελμα πατέρα: Αγγειοπλάστης Ημεpομ:ηvfα yεvvήσεως: 111.7.1952

~ι

'\"

'Ο

ωιαιτερους οεσμο'Jζ.

νται χαι αντιστοιχα οι

ρητη εχου'ζ

σοι πηγαινουνε εχει εντυπωσια Σ

ρητες που ερχονται στη

ο-

χοπεΛο .

Οι φόρμες των αγγείων που παρέλαbα από τις δύο προηγούμενες

γενιές είναι πιο κοντά στην Κλασική Ελλάδα. ΊΌ γιατί όμως ο παπ πούς μου χαι ο θείος μου ακολούθησαν αυτές τις cpόρμες είναι χάτι που "

οεν μπορω να το πω. ~

πρωτος που τις οημ.ιουpγησε παρ

ος

γυρισε I

χρονια

σε

)". ι πο v\α

ι χεντρα

ουρχια,

ια τον παππου μου ιοιαιτεpα ο οποιος ηταν ο

ουμανια,

'λ

ο οτι ηταν ενας αν

ι χεραμιχης

ι εχτος

)".

Α'

Ε".". ι" ιv\αοος

ιγυπτο χαι α v\Ου χαι

ρωπος ο οποι~ λ ι οου εuοντας I

α μπορουσε να ει-

ναι περισσότερο επηρεασμένος από τη τεχνική του [Τσανάχ Καλέ], !.σως ήταν χαθαpά λόγοι καλαισθησίας χαι καλλιτεχνικοί που τον τρα -

eοηςανε σ IL

αυτη την χ

)') ·

ασιχη αρχαιοε v\ηνιχη τεχνη. ~

ο ι φορμες του παππου μου εχουν μια οιχη ~ους φυσιογνωμια χαι I

" Ι I I παρο1)ω που τα παιδια του, ο θ ειος μου χαι ο πατερας μου, μα' θ ανε απ ' Ι

I ~

λλ l

αυτον την τεχνη, συχνα ειχανε ιοιες φορμες, α I

πpοσεχτιχα τα εpγα τους

α αν παρατηρησουμ.ε ' )') ·

α οουμε οτι εχοuν μια α V\η φυσιογνωμ.ια

χαι μάλιστα με αρκετά σημαντικές διαφορές σε σχέση με εκείνον σε 189

πο)~..Λα σημεια. I

'λ

τοσο μεγα

ο οα

/"'

ο ιοιο

θ ')

ε \ω να πιστευω, ισως οχι σε

· μο, οτι ισχυει. αναμ.εσα σε μενα και I

στους πpοηγουμενους. 'Ο

ταν yτιαχνεις κατι στον τροχο, το ε ργο αυτο ει-

σαν ελεύθερα και κυκλοr.pορούσαν στο εργαστήριο I ,

αυτούς , επειδή ο παππούς μου έχοντας γυρίσει σε " I I Υ )l ' I διαyοpα μεpη γνωρι~.ο,ε πο V\α τ:ραγματα και ηταν I

ναι μια μοναδική δημιουργία . Ξαφνικά μπορεί να σου

ενας αν - ρωπο ς με τον οποιο μτ:ορουσαν να ε χουν χα-

έρθει να φτιάξεις ένα σχήμα που δεν το είχες ξανα-

ποια

επαγη.

κανει πριν, ειναι εχεινης της στιγμης, και οεν επα-

λαμοανεται.

να

, , 'r , , γω εχω φτιαςει τετοιες μοναοικες ~

1::

·\

)

' )

, που ζουσε στη ~ ι ) ~ι ι λ' ..:..ικοπε ω επειοη τοτε ε αχιστοι I

μποpουσαν να τ ι

π)-...

αγοpασουν.

ο ,.Λα απ

υπαρχουν ως I

) ι

α υ τα που

μα vων

ουσαν

Ιγ:

).'")_

"(:

και

οι

' )

οιχονομιχη

ε'Jχερεια

και

γνωστες

της

τε-

λ'

I ~)

ττ

ητανε

fl ζ~ I ο εν ι εΛικος ,

1 \:'>ζ

μου

αΛ ωυς .

υ χα-

α v,α

α υ το

'λ

:\..αΙ. μα ιστα απο ορισμ.ενους, οπως για πα-

ι ι;:ο.,.

ραοειγμ.α

απο

ri'

τον

) ς:..'

σα \Οαpη ,

)"'

εχω

ορει

χαΊϊ:οια ~

επιΙ

σχεπτηρια τα οποια αντα •.Λασσανε, που οειχνουν οτι Ι

αφου γυγανε απο εοω, υπηpχε ακομη επαφη .

ε~ορι-

ταςεις αΝ\α ητανε ατομα απο αστιχες οικογενειες με μεγα \η

τοτε

)

Σ ημ.ερα πας σ

στοι, οι οποιοι ταc,ικα δεν ανηκαν στι.ς ασ ενεστερες '

ι ) χοπε ω

αρκετοι

γαινεται οτι δεν εμποοι ε τις σχεσεις του με τους

ει.ναι χαρισμενα παpα αγορασμενα. ιρ Β εοαια στη

παππους

' )·'

σημερα σε σκοπε \ιτιχα σπιτια

εοα ια

\α αυ-:α τα οποια εφτιαχνε.

χη

, απ ' αυτους ηταν και

Β 'Ρ

τα συγχεκριμενα αντιχεψ.ενα και μα \Ι.στα την επο-

1-ωτοι μπορουσανε τοτε και να π \ηpωσουνε πο

' , L ' , Γ ια μενα ειναι παpαο οςο το οτι ο παππους μου ειχε ασχοληθεί επαγγε)ψ.ατικά την περίοδο εκείνη με

λ::Χτρεις της τέχνης χα ι θαύμαζαν τη δουλειά -:ου.

I ~

φορμες που οεν τις c,ανα φτια~α απο τοτε.

J90

του παππο ι.J μου που ηταν ενας τοΊϊ:ος αναψι.Jχης γι

ενα μουσειο ,

ι y

- αυμαι.,εις ενα αντι-

κειμενο και. χανεις κατι παρομ.οιο χωρις

μαινει

οτι

γουμενοι

αντιγpαy;εις.

λλ'

ουτε

αυτο να ση-

l]ι.στευω οτι ου τε οι πpοη -

χαι

εγω

'ψ

αντιγpα

αμε

τιποτα.

Μπορεί οι φόρμες μας να μ.οι::Χζουνε αλλά ποτέ δεν

είναι. ίδιες όσο χαι. αν φαίνονται ίδιες. Ίδια απόλυτα

χνης , όπως ο Ράλλης, ο Μπαλ:ατζής , ο Καλιμα ' ι ' )> ι λ ι Η σιωτης και καποια α v\α ονοματα της π ο ιτικης.

οεν ογαινει χαμ.ια που φ τι.αχνεται. με το χερι.

Σκόπελος ήταν τοπος περιορισμού α)J\ά αυτοί ζού -

ι ι λ ι ι ι θ') οταν μια φορμα σου αρεσει ογιχο ειναι οχι να ε ,εις

'Ε

' τσι

ΑΕΗ1 ΝΩΝ

ΑΚΑΔΙ.:ηf11Α

ΗΧΗ Η

ΑΓ~θΗ

ΑΚΑΔΗΜ Ι Α ΑθΗΝΩΝ

Ε ΒΡΑΒΕΥΣΕΝ

f>ιι; htl" l l ' lιί "1~111• ~~fJ/'11 tιp!fffhtP ~I

ΑΝΕΙΠΕ ΔΕ ΤΑΣ τΙΜΑΣ ΕΝ ΤΗ, $(ιιadtιt~v '

ΜΗΝΟΣ ΠΑΝΗΓΥΡΕΙ

ΕΤΟΥ:Σ ΧΙΛΙΟΣΤΟΥ ΕΝΑΚΟΣΙΟΠΟΥ /oιaιιrdc,;; &6ιJΊ;,,,,. '

Ο ΓΕΝΙΚΟΣ ΓΡΑΜΙΙΙΛΠ:ΥΣ

191

να την αντιγράψεις, να κρατήσεις δηλαδ-ή τις 6ασι -

' χω χανει ι ' μ. ) ενα αντιχειμ.ενο απ ο το ~' ουσεω του pαχ \εωυ. , χες

ι γpαμ.μ.ες .

της

~~ ια παpαυειγμ.α το

"'- ι{

χρηστιχα

ι~

'Ε

που ειοα. ι

μ.εγα

αυτο

που

εχανα

, χνι της

χαι

στο

' ), "Ί

α vω

.. · ι\

•ου αγγεωυ

)· "Ί ι

α v\α ομ.ως

εχει

)

πο \U

η οιαφορα απο εχεινο ~ο χομμ.ατι. ι

'λ

σχουμ.ε, απο τα μ.εγα \α πι

θ ι

αρια μ.εχρι τα μ.ιχρα χο μ.-

που

η ταν

ι~

στην

ιοια

ι~

ησια.

α μπ ο ρουσε να πει χανενας χαι σημ.εpα.

\ ) ~ ι uη ~οη

χ.αι εμεις

ιy

οποια

9τια χν ο υμε χαποια

χ.ομμ.ατια τα

προοριι,σνται για

χαπ οιους

οι

οτοωι

μ.πορουν

να ~α χαταλά6ουν χαι που θα μπορούν να τα π) ηι

' i1

) '

λλ

χοσμ.ο , ι

απ ) \ες

χρησ~ιχ.α ι

9ορμ.ες ,

αντιχειμ.ενα

)

με

οπως

)

συγχρονες ι

τασαχια ,

πο ω

) p θ ι μ.ο ωοο ηχες

τα

ι~

ψοτεχνημ.ατα, να η ταν για χα ημ.ερινη χρησ-1'), αυτο

οποια απο απο

ι ομ.ως

ι ιτεχνιχες

μ.ε το αχρι6ό χομ.μάτι , α)~ά δεν είναι ένα χα)v\ιτ ε

δημιουργίες. Θυμάμαι τα δύο τρία τεράσ~ια πιθάρια,

χνιχό κομμάτι. Όταν είσαι αναγκασμένος να χάνεις

πάνω από δύο μέτρα, τα καλαίσθητα διαχοσμ.ημ.ένα:

επαγγε \μα την τεχνη σου για να

ι ) 1 ι ι ι "\ ιf ι μ.ε παρα πο V\η εργασ ια που υπαρχουνε σ•ο ~ν.ιουσειο

να προσαρμ.οσεις τη οου \εια σου σ-:η

~ οεν

ι ι ι 'λ σημ.αινει οτι ητανε χαι ο α

του

χα

Η ραχ)\ειου χαι σχεc.;ιτομ.αι ο•ι αυτο που ι

ι γ

θ ι

σωμα

)1 !.

α Vlfλ

ωραια

επανω, τα

' ) αναγ υφα.

\" ι οιαχοσμ.ηση

Τετοια ' ι

' τιθ αρια ι

χνοντ ουσαν σuνεχεια απο αυτον τον αντι

για

' χαπο ιον

αν

ησει ς, προσπα

)

ζ'

η τη ση.

εις

γω

ι ι θ 'λ ι οτι ε ω σιγουρα θα ειχα την ευχερεια να χανω 1

δεν θ α εφ τιαχνα τασαχια, γιατι ενα τασαχι οσο χαι θ ι ι ) 'ξ ) ~ισ η - ο χα ι να ει ιαι, οσ ο χα ~ χαι να το 9τια εις ,

θα

9τια-

ειναι ενα τασαχι, οεν μπ ορει να πεις οτι ειναι χα

Ε'

τεχνικό χομ.μάτι. Προορίζεται για τους πολλούς , π ου

τεχνιτη.

' t ' ανωτερο, ςεpω γω,

ς..

ζ ι

αuτα

ινα ι

ληπτο οτι αυτα προορι οντουσαν για χα•ι το ιοι-

' αιτερο,

)

εχοuν

οεν

ζ'

η τε \ειοτητας χατασχευης ειναι ιοια

ειναι

ποu

αζιο προσοχης στα πι αρια δεν ειναι τοσο το χυριως

)

το οασι \ια.

Θέλω να πω δηλαδή ότι ο ίδιος τεχνίτης έφτιαχνε τα 192

χοσμ.ο

ρωσουν· 9 τιαχν ουμε ομως χαι τα αΝ~ για ~ον πο

Σ την αρχαωτητα μ.πορει ο α τα αγγεια που οpιι

) ι πο ω

ειχε επιοειςει ιοιαιτερη ευαισ

τ ο ιυιο

•

τη γραμ.μ.η

)\Οιπον ι ι ξ ι ι ε<!>•ια α ενα σχΥΙu.α το οποιον

' τσι ι

εχει

τον

φόρμα μ.εν αλλά απλά χαι 6λέπεις ότ ι σε ά)~α ο τε -

ι ι ~Ι Ι I~ I I ' λ φ τιαχνοντας το εοω περα ειοα οτι υπαρχει μ.εγα η

οιαφορα αναμ.εσα

για

)

v ι-

θα 'ρθουνε στην Σκόπελο χα ι θα θέλουν ν' αγοράI I) I

σουν ενα χεραμιχο με χι \ι ες πενταχοσιες δpαχμες.

Σ ημερα οι τεχνιτ ες ειναι υυσχο ο να χανουν τε Ι

~ ~

J93

χνη και bιοποpισμ.ό . Θα ·ήταν καλό να μην ·ήμουν

Ι j,'")

και αΝ,ες

τεχνες,

Ρλ'

''~'

τα

κεντημ.ατα για

ι λ

πα ι

αναγκασμένος να ζω από την κεραμική ·ή ο άΧλος

ραuειγμ.α που ο

απ' τα "ξυλόγλυπτα ή ο άΧλος από τα μαχαίρια. Εγώ

ουν οι κεντήστρες στην μ.εταζο6ελονιά και στη φο

αν δεν έμπαινε στη μέση ο 6ιοπορισμ.ός θα έι:pτιαχνα

ρεσιά χαι οι. αδελφές Καpαμ.πετσάνη μ.εγα) ώσανε

άλλα κομμάτια. Κάθε τέχνη που γίνεται με το χέρι

και καπ οια στιγμ.η και αυ-ες

επουμ.ε οτι χανονται γιατι

ι.γοστευ -

θ θ I α χα ουνε.

1</'

δεν δίνει μεγάλες οικονομικές δυνατότητες. Κ ομ.ίζω

Β εοαια ο \Οι οι τεχνιτες οεν ειναι σ ':ην ιοια μ.οφα.

ότι σήμερα δεν μπορεί να εκτιμήσεις το "ξυλόγλυπτο

Δηλαδή ο Τριαντάφυλλος ο Μπουνταλάς σήμερα εί-

~ I

η το κεραμ.ικο η το μ.αχαφι η το ι:pαναρι οταν uεν ι.,ε I

/ζ

</'

σε

σχεση

με

Ιj

-·

ι y

Οι\Jλ αυτα που κατασκευα~ο,ο -

νται σε ά):Αα μέρη εντός ή και εκτός Ε):λάδος. Επίσης

'~'' επειοη

σημ.ερα

λ'

αρκετα υ η α , I

τα ενοικια της Ι

'λ κοπε ου

ειναι

α δουμ.ε οτι ενας τεχνιτης με το μεI

ροκάματο του 6γάζει δεν μπορεί ν' αν-έζει στον I

ανταγωνισμ.ο

μ.

)

1"'), --

Ο/\Jλ

αυτα που που

)

I )

ναι καταc;ιωμ.ενος

ιουνται σημ.ερα

στ ις μ.ποuτικ.

Στη Σκόπελο υπάρχει παράδοση. Την κου6αλάει

περισσο':εpων αν

τους

-εχνιτης

)

I ~

σαν

στη συνειοηση

των

κοπε ,ιτων και των επισκεπ - ων που

νεχι ουνε μια τοπικη παραοοση και οτι ει.ναι κατι το ιοιαιτερο

I(>

ρε ις πως γινονται αυτα τα αντικειμ.ενα, οτι αυτα συ-

194

υπαρχουν

ρωταγανε

-τι

9τιαχνουμ.ε

'Ρ

απανταγανε. καραοια.

.... κοπε \Ο θ'

σ- η

)

ο ιδιο ισχυει χαι με τα πη-

λινα της οικογένειας Ρόδιου , αλλά και για τα μαI

χαιρια τ ου 1 εμ.ονη ο οποιος κατα τη γνωμ.η μου επι Ρ'

~ι

ι-...

οιωσε και επειοη ηταν πpοσωπικος cp ιΛος το 'J

ειοu

'" ο πατπους I ' μου του Β ασι η ,..ου Ρ οδιου. μου και ιοιΙ

αιτερα ο

~ I

ε ιος μου , επεωη παιρνανε μερος σε οιε

νεις

εκθέσεις, αρκετές φορέ ς λόγω -ης φ ιλίας με τον Λει

ζ'

μ.ον-fJ τον ειχε παρει μα ι τους . ι

'Ε

ι ' τσι ειι χε γινει ο πιο

I ~

ο ~πουνταλάς που ασχολείται με την ναυπηγική , ο

γνωστ ο ς

Χρήστος Πατσής που συνεχίζει τα μαχαιράκια , ο

Σ κοπε ο και τα μ.αχαφια ειναι δεμ.ενα με το ονομ.α

Παν τε) ής ο Κυριάκης του cpηάχνει το σκα) ισ""ό

-ου.

έπ ιπλο, ο Γιώργος ο Λιθαδιώτης που είναι ο τρίτος

του, να συγκινηθεί χαι να -ου γράψει κάποια δίστι

στη συνέχεια της γενιάς των φανοποιών. Βέ6αια

χα. Αλλά και γιατί 6ρέθηκε με δικό του ακίνητο στο

απο

τους

μ.αχαφαοες

)

'Ε

-τυχε

επισης

που ~

υπηρχαν

στη

.... εγε ρης να οει τα μ.αχαφια ),

ι σημειο ι της πιο χεντριχο

τ:αpαλ'ιας που ·-.ου

\:' ι ουνατοτητα

την

" θ' οι.α ετει

να ι

παραγωγη

'"'οινε τη

του

στους

'ζ

παpα εpι.στες που ερχοντουσαν το-.ε χι. αγορα ανε η I

τα

χεpαμι.χα

για οωρα. 'λ

πε

τα Λ

οιχα

μας

τα

οι.χα του

'\"

μαχαφια,

ς:ι.,ι

εμονης οεν ειχε αγοpια, ειχε ουο χο-

Ρ 1 /l

\:'

επάγγελμ.α του μαχαφά χαι έτσι δυστυχώς χάθηκε ι

Και οι άλλοι. τεχνίτες ·ήταν αξιόλογοι , απλά εχείι

1 '

οεν

ειχαν

την

ευχαφια

γι.α

Ρ) η θουν. ο

να

πpοο

παραοειγμα,

παράδειγμα των χεραμιχών ίσως να γίνει πιο σαyές ι

~ ι

)

τι. εννοω επει.δη αυτα πα \Ι.α γι.νοντουσαν με τον γνω -

στό τρότ.ο: τροχός και χέρια. Αν σ·ήμεpα αλλάξει ο ι

τροπος

χ.ατασκευης

και

yτιαχν ο νται

-υποποιημενα

ι ι ι ι \' ι p ι I? σε χα) ωυπια, με χυτα η πρε σες οεν μποpει οεοαια να

ο π οι.ος

χ.αι

με

τα

χαποια

εποχη

δούλευε παράΧληλα με τον Λεμονή, παρ' όλο ότι

πον σημεpα αu το

ιο-:ε

I'\'

π α-σης

~ ~

ν αΝ\α._,ει. ομως μοpyη χαι.

θεωpηθούν ως συνέχεια της παράδοσης. Όταν λοι-

η συνεχεια της ο ιχογενειας.

ναι.

")")

tιομηχανοποιηθεί δεν ανήκει στην παράδοση. Με το

ες που οεοαια οεν ηταν ουνα-ον να συνεχισουν το

' 1:'

σα χαι. με τον ωιο τροπο.

χερι.α

' ζ

του

/ ζ

χ.ατασχ.ευα αμε μ

οιομ.ηχανοποιη

γε \νει. πενηντα , εχ.ατ ο η χι \ια χ.α

επειοη

εργαστηpιο

1:''

ει ι

χ.ατασχεuα ει ε να συγχρονο

' ενα τpοχο καποιος

και παραγ-

ουπια, χυνει. μεσα

πηλό χ.αι. bγά.ζει ένα αντικείμενο, το bά.φει απέξω με

" ι ι ι ~ ~~ 1 οιαστημα τα μαχαφι.α γιατι. οεν 7Ου οινανε χpηματα

-α χημ.ιχ.α π ροιον τα που υπαρχουνε σημεpα χαι πα -

ι ι ι " ' ) ! \:' ζησει. την οιχογενεια -ου χαι οου εψε σι.οηρουρ-

' ζει ενα χεραμ.ιχ οι που μ.οι.α ' ζει μ.ε το παλι.οι στη p ουσια

'Q ταν ο 7 ουpι.σμος ι ι ιp '" αρχισε χαι. ανεοαινε , ει.οε αυ-

yοpμα η τα μοτιοα, εyο σον ο μως αιvνJ. ει ο τροπος

λ t

ηταν

να

ι γος.

πα

τος

οτι

ιος

'\"ι

τεχνι.τ~ις

μπορουσε

οιεχοψε

ασχο

για

αpχετα

η · ει ςανα

με

'λ

μεγα

τα

μα -

'f!

χ.ατασχευης,

εωpω

11 !. ζ

οτι. χ.αμια σχεση

εν μπορει να

χαίρια στον ελεύθερο χρόνο του παράλληλα με τις

εχει αυτό με τα παλιά. χ.αι δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι

άλλες του δραστηριότητες.

συνεχίζει μι.α παράδοση .

ι"

π αpαοοση ι

οπο ια

στον 1

επαι...,ε

''(

νομι..,ω

εγω

χαι. 1

οτι. ι

χαποι.ες

ι οι.χονομιχο

εποχες

στον I

ειναι.

'θ

χα

σημαν7ι.χ ο

) ι π ο \Ι.τι.στιχο 'ζ

τοπου χαι. η οποι.α απο τοτε σuνεχι.

-:εχνη ιλ

ρο

ι τομεα !~

Ο παππούς μου , που δεν τον έyτασα εγώ, έ) εγε

η ι

'ζ

χαι.

οτι. -ο κεραμι.χ.ο τ: ου χ.ατασκευα εται στον τρο χο ει -

'θ χα ε

ναι ζωντανό. το κεραμι.χ.ό όμως που κατασκευάζεται

ει με τα ωια με -

τωpα με οιομηχανικα μεσα οεν

μπορε ι. να

· εωρη ει 195

I? )

υχιχ-r,

κή α/Jά γιατι οσα είδα πηγαίνοντας σ-·r,ν Κρήτη,

διάθεση του τεχνίτη. Εγώ άμα φτιάξω για παράδειγ

ιδιαίτερα στο Μουσείο του Ηρακλείου , ήτανε χατα-

μα σήμερα ένα κεραμικό, αν είμαι σε καλή ψυχική

π ) ,ηχτιχα και μου αρεσαν πιο ποι υ απο αυ~α του ει -

διάθεση αυ~ό που θα φτιάξω θα είναι ωραίο. Αν λίγο

δα στο Αρχαιολογικό χαι -:α οποία είχαν χα~ασχευ

οτι κουοα \αει ουτε τη 9υσιογνωμια ουτε τ-r;ν

α εχουν την τεχνη μου ,

α/J ο•) χα ι είναι κατ απ) ηχτικής τέχνης· δε με εντu

θα έχουν την ίδια φόρμα, θα μοιάζουνε δηλαδή, όμως

πωσιάσανε όσο τα μινωικά ίσως χαι γιατί ο χώρος

δεν θα έχει καμία σχέση το ένα με το άλλο .

-ου "JΙουσείου είναι χα~ απ) ηχτιχός.

οεν εχω την ιοια

Γι' αυτό πιστεύω ότι όλοι αυτοί οι παλιοί που τους θαυμάζουμε δημιουργούσαν σε περι6άλλοντα ι

λ'

που τους 9τιαχνανε ενα χ

ιμα τετοιο που να μ.πορει

να υπάρχει η ψυχική διάθεση αυτή για να δημιουρι

Σ'

Στη Σκόπελο το '6L.ι: με τους σεισμοι)ς περάσανε ι I ι ι 1

αποψεις για την χαταρyf)ση της σχεπης και αpχισα'ζ

νε να εμ9ανι ονται τα πρωτα χτιρια χωρις σχεπη , με I

ταρατσα

απο

μπετον

σαν

αυτα που

(!λl

επουμε

σ~ην

ημερα ειναι δυσχο ο αν οχι αοιJνατο να οημι-

Αθ·ήνα. Τότε επιχρατήσαν οι απόψεις του τι θέλουμε

ουργήσουμε ανάλογο περι6άλλον. Φαντάζομαι ότι

το πιάτο το αρχαίο -χι όταν λέμε αρχαίο εννοούμε τα

γουν.

ι'

Ι'I.νωσο για παραοειγμα

στην

"\"'\ ι χαΝι..ιτεχνιχο ι

χαΝΙ.ιτεχνες ι

χεντρο ζ

ουσανε

εποχη τους συν

θ ι

χεραμιχης σε

υπηρχε ι

ΟΠΟ'J

οι

χαποιες

" ι ιοανιχες

χατι σαν ι

τεχνιτες για

'"Π]ν

λ'

ηχες και απο πισω υπηρχε ενα ο

ο-

χληpο επιτελείο, είχαν ό,τι θέλανε , όπως το θέλανε ι

και ητανε

λογιχοι αυτοι το χλ'ιμα να ~ους εοινε την

ι "' θ ψυχιχη οια εση

196

αστεί στα εργαστήρια της Αθήνας ·ή της Κορίνθου ή

' >:-

ογους

οια εση, ~α κεpαμικα μου

'"'ι

" 'θ

υχικη

μετα, για καποιους

λ'

>:ι ι θ ι να οημιουpγουνε αυτα που αυμ.α-

ι ' ι ' Σ χοπε Ι ) "' πιατα που ειχαν 9εpει οι ναυτιχοι στη ο- , οι -

νουμε το πιάτο και παίρνουμε ένα Πl\αστιχό ποτιστήρι.

ΙΕ

)

να απο τα μεγα ι

•J-:εpα και ανεπανορ

πιστευω οτι ειναι και η χαταστροφη του ι

το οτ..οιο ητανε πραγματ ιχο χοσμημα.

ωτα αυτα

ημοτιχου,

\ ι ι :ωτο γχρεμ.ι -

'Qηχε ενα ι ι λ ι ι μοντερνο σχο ειο εχει περα 1

στηχε

χαι στη

p ι I? >:ι ι ι ) ι I !. π ου οεοαια οεν εχει χαμια σχεσ-η με το πα ι..ιο , ατ.. ιΙD.

ζουμε εμείς. λιΙιλάω για τη μινωική αγγειοτ..λασταή

σ~εγασε

ι ι ι ι ) ι ι λ παραγωγη οχι γιατι ειναι χα ι..υτερη απο την χ ασι-

μπουζουξ ίδικα χω ο ταρσανάς πο/ωχατάστημα.

-cα

παr.οr.α.

χομη

τα

) ρ ι ε \αr.οτριοεια

γινανε

Σ·~μεpα η Σκόπελος Θα μπορούσε, αντί

να εισάγει αντικείμενα , να εξάγει, αν γινόταν 13'Ρ

'θ

ο εοαια μια τφοσπα

.. ,

εια τα προιον τα αuτα τα

οποί.α ερχόντουσαν από μια παpάοοση να μ.τορούσαν να πpob) ·rιθούν για να μπορέσοuν I

να υπαρ.,ουνε μ.α η τες -σ'Jνεχι.στες.

197

198

ΓΙΩΡΓΟΣ

ΡΟΔΙΟΣ

[1908-1 9991 Όνομα ϊ:α-::έ,cα: ΝιΥ.όλcι.ος

Όνομα μ.η,έ,σας: :Ίlcφία, το γέ'Ιος Αθα'Ιασ~άδο~

Τόπος γεννήσεως: ΣΥ.όπελος

1 pαμ.μ.α,ιχές yνώσεις: Σχο/Ι[}.pχείο Επάyyελμ.α: Αγγειοπλάστης Χpονολοy[α yάμ.ου: 19116

Ό'Ιομ.α συζι.ίyου : ΧαpίΥ.λεια, το γf.'Ιος Κό':η Παιδιά: ~ ύο

\" 1

η τανε εοω παπας.

'"'

α ι του πατεpα μου ο πατεpας πα ,ι παπας.

>: Β ο'λο ειχαμε ' ' θ ειο εχει γαμπpο απ τον πατεpα μου , ο οποιος "'"'το ενα .1\Λα . . "'\ αυτος εχανε αγαΛμα:τα, ηςεpε ' 'r: ηταν αγγειοπΛαστης. χαι τροχο. θ " δ Β ~~ 'ΡΙ L ωιπον ηρ ε εοω ο εσποτης απο το οΛο στον πωϊ:που μου χαι εοΛεI

'"'ι

- .'

1 I I '\!Γ ' θ ') πε την μητεpα μου χαι της Λεει: <<-ν1ηπως · ε 1.εις; ι.:οερω ενα γαμπpο στο

Βόλο , αν θέλετε να τον φέρουμε» . Λέει η μητέρα μOIJ: «Εσείς .λέσποτά.

μου που ξέρεις, αν είναι χαλός άνθρωπος ... ». «Αυτό το εγγυοι)μαι» της ~Λεει. ' 'Η ρ-ε θ εοω, "'' ε' γιναν οι αρραοωνες e' ' ' Π εpιμ.ενε ' , εγιναν χαι οι γαμοι. η ζΙ

' J

μητεpα μου χι ετοιμ.α οταν για να 9υγουν . «~' ι.χο οεν ει:

α 9uγουμε;» i ~..ε-

Ι δ ' Ι Ι Σ Ι Ι « l\lιr1αpια, θ α σου πω χατι , εν πpοχειται να ι;ιυγω απο τη χοπεΛο. I

Ί-Ιbρα ανθρώπους». Και έμεινε ο πατέρας μου χαι ά.pχισε .

0'Ιόμ.ατα: Μαρία, ~ίχος Χpονολοyίες γεννήσεων:

Επάyyε/ψ.α ϊ:α-::έpα : Αγγεωπλάσ"C-r1 ς

Σ χοπεΛι~ηc; Ι' ,

παππους μω, της μΥjτεpας μου ο ϊ:ατεpας οεν η':αν

Ε ιχαμε αυ το το μαγα αχι χα ι. πηγε χαι. πηpε τον τpοχο αυ τον απο Ι

19118, 1952

ζ'

Β οI ) 1.0 χαι αρχισε χαι. εχανε, δ ιοI τι δεν ηταν επανω σ~ην αγγει.οπ ) ~.α1

το

στιχη, ηταν

"'\.

χαι γιωπτης χα ι

ωγpαφος χαι ποιητης αν χαι αγpαμ-

ματος. 'Η ταν μυστήριος άνθρωπος . Ο πατέρας μο'J έμεινε ορyανός εφτά., οχτώ χρονών με δύο αδελ9έc;

') !

χαι πα ~.εψε το χαημενο , γι I

του ηταν

της

τpιτης

του

αυτο

εν εμα ε γpαμματα. J

ι ημοτιχου,

' 'r: ηc;εpε

ομως

α γραμ.μ.α:τα I

τα τουρχιχα

ως

σουλτάνος. Ομιλούσε την τουρχιχή χα ι την γαλλική έχανε χα ι στην Ιταλία . Ταξίδευε προτού έρθει να παντρευτεί εδώ. Ο γαμπρός του που

Β ' .....

ηταν στο 'Ι-,

t'~

οΛο χαι αυτος ταςι.uευε .

Υ' I I κ I ο μαυpο τ ο αγγειο c;εχιναει απ ο τον πατερα μου. α ι η φορ μα , το

199

χα) ού~ι, 'α σΊ:fιμα--:α ήτανε οιχές -:ου εμπνεύσεις.

α.ν το οω ότι οεν εiνα.ι εντ/ι.ζει., δεν το α.ψ~νω. Έχω

~ ιότι είδε χαι πο)Cλ/ι. αρχαία , πήγαμε χαι στο .J1ου

τέτοια. ϊ:εί.pα. Ε6δομ·~ντα χρόνια. 6λέπω χα. μίνια.. Ο

σείο -.ω 1 ΛΟηνών το)J έc; cpορές χι έ6λεπε αυ-./ι. -ων

άνθpωτ.ος γεννιέ7αt, Οε I μεcαb/ι.)J\εται.

αρχαιων.

'θ

αγγειοϊ: ) -.ασ7ιχη.

εχανε

'λ

χαι. σταμναχι.α, ο

ι)

α, χαι. τα που ,αγε αυτα.

1\.~ ι

\ ~ε ι

ρο - ~ ' α.στα.ς ο οτ.οιος γυρι. ε τ ον -pοχο χι εχανε. t

χτοc; απο τα μαυρα τα αγ -

για "α σπι~ια χαι πια7α χαι 7σουχα

,....,

μπορουσε , ειχε -:ις σταμνες χαι τα εγχα.τεΛει

ε επει. -

ια

-:α χα.ι έχανε -ού6λα. Ί-Ι-.αν χα.ι. /ι.)J ος ένα.c; , ο Πα

ντελ~ς , α.υτός 6έ6α.ια ήτανε α.γγειοπλ/ι.στης γιατί

ι εμπο -

ρο ι 7α ~αφνανε χαι τα πηγαινανε σ7ην ΑΘ' ηνα χα ι. 7α

•

' λες χαι η-.αν αν ι θ pωποc; λα'' ι .ιχης

σΊιχωνε σταμνεc; μεγα. ~

πουλ/ι.γανε.

α.γγειοπ/-.αστι.χης, τον

εωρ ο υσα. τεχ'ιιτη.

Ο αοελcpόc; μου αuτός ο Βασσ ·r,ς δεν ακολούθησε

τ ο μαυpο ομως το ςεχιναμε εμεις απο • ο αψητο

--;ην εργασία . Στην αpχ-~ π-ήγε χαι έγινε υπ/ι.).ληλος ι ''>" ι ' ) ι στην Αθ . ηνα. 1 σ7εpα οταν μεγα ,ωσε αρχισε χι αυ-

χι ότα.ν ο φούρνος φτ/ι.σει στους 1000 6α.θμούc;, όπως

ήταν χα.ι -α. αρχαία. , το 6λέπεις χόχχι.νο. Το 6/ι.ζου-

I ομως I

,ός χαι. τα ~ηγαί.ναμε εμείς οι ο~ο σε χατασ-·~μα7α

με

επί της οδού Σ-:αδί.ου. Ί-Ι ταν ένας Καναbόϊ:ουλοc;

εγω να εχω χαμι.α. επα.yιη .

χα. ι /ι.)J ος ένα.c;. Εχμετ/ι.)J ευση , εμείς οουλεuα.με για.

\ ) , νε: « ~ε μου \ες σ

το χα.ρ6έλι χι. αυτοί έγιναν πλούσιοι. χαι εμεί.ς συνε

πραγμα.-.α.;».

χίζουμε -:ον αγώνα. .

είχαν ηλεχτριχούς 9ούρνοuc;; Όχι. Εμείς αu-:ό συνη

Εγώ δο•Jλεuω συνεχώς α.πό οεχατεσσ/ι.pων χpο, ' ' νων πα.ι.οι , •ο

,~ι

. ' ιχο τ.οιος τον εχα'ιε;

Α)"\

Ι.Λα. ειναι χαι

η yιλέbα., ο /ι.νθpωποc; γεννιέται , δεν μποpειι ο χα.' Θ ε ι

α.ν

θ ρωπος.

'f pο χοι ':ωpα. ι " ~ ) οεν υου ευω. ~ου) εύω σ-·r,ν 1

\ ' επεζεpγασί.α.. Επι6λέπω γενιχό~ερα.. !..lεν τ

200

Ά)Jωι αγγειοπλ/ι.στες ήτα.ν στη Σκόπελο ένα.ς γε-

~ατερας μου μ;~οpουσε να χανει.

ενα χαμινι την ημεpα. γεια

υτοc; ο αν pωπος γεννη ηχε επανω στην ι

α.ψηνω

χοχχινο ι

χαι

Ι ζ

παρουσια εται ι

μα.υρο .

ωρις

ια.τι χα.ι σημερα ρωτα.ι

α.υτο το φο υρνο γενοντα.ι. αυτα. τα.

α.ι σ

αυτο.

uεν μου

) ι

,ετε, οι αρχαιοι

θίΙJα.με χι όπως συνηθ ίσαμε συνεχίζουμε. Αυ"/ι. λοι-

' ι ) ι ι ~ον 'α ει. χε αναχα ωψε ι ο πetτερας μαc;.

201

ο λΥ~ ΑΡ t3

Ε \ΛΗΝlΚΗ

ΔΗΜΟΚΡΑτΙΑ

l'ΠΟ 'ΡrΕΙΟΝ Ε ΘΝΙ"<Η Σ Ο!ΚΟΝΟl-ί!ΑΣ ΔlllΛΩΜΑ

Εf l" ΕΣΙΤΕΧΝΙΑΣ 1-W't.ίtι.ι.v ι~ι.ι&tΙ:(Υ;~. xu\ tή'ιι t~ώ:ι.ον

I·''

τiιΙΗιt."'"'Δ

••t! ;~_ι(tιιt - ινiu.;ιi.;iι

n1••ιti·. inι_ϊ..,, 1 Po 6(ov, -4 1' 01

•·~ιιι~.tνι·. Ι.ι τι{)ιι.'Ι.''t 'νιι t:'t.ί,ήXOV}ι:ι fy•(liU•F« ~

τ"κοJtιρρiοtιι ιι.ιδ

.,ι._ ~"' ιι,N,ιιδlgqyJ'fιos_yCqu _ ~

ν l. M.O•l).ou.·

~ @!

i~I

Δι4 τf-ν #'fr. lφι:Cιpεαιν:

• •••• ,ι

I· τι

•,>ον ,.l~ον χο&μο τΦ• Δηc ιwν •• ι·~· ΟΗ1•ν6τη.ο o~τiv' !J

...,...

..•.• ,.......; •.•

;yι· ιιαιω;

"\.><iι ..\ό;., iι

6\•

ιJ~Ιιι.v iι τiιν ' I Uo,

,,~ υ.,...- ,ι;y, •..

ιi~ .'.μt.~~,~ιι.~ι~.; i:ι Ε

·\.ι'-'''

...... .......,• •••

ι,_

:'Ιιύ ι 1., J.ι.-,Λ;kιrιv κrιί τb :ιιΟi~V ~~-...."'ί!~η.ι~f'ι;.

••

ΥΠΟΤΡΓΟΣ

•••·ι., •.η.

μ ι..

_ ...... r •• ••••

,ι"·,~·~

·' "'~... . '',::,

••, •••

1v ~ο ιιμjtρ tou ιe!ια Ο

.::"''

~.,_

...... ι\, ·"'ι·•η•ι.tι.ι:V..., t(rt ~.ί 1b 'ίον, ιtτt ~ό ιi,v ~~@)

·:

~~ Ι

~gι~~~ ~~~~~~~oo~~@~~~~~~~~@ool

Ο ~Υ!κόlαος Ρiκι~ο~ ~ε 1jλ!κ/~ 4J ;:~;[:;ο:; ε-:ώ·ι. -:-ο J9 t 0. α.ν:ίμ.ε7α 7ε ;:εμ'~εχ'Ι~ αγyε~α. χά,;Υj 77α ο::οι'α iγ!νε yιω:7-:·~ ·lj οcκογέ·ιει.~ ":'ω'Ι JJόd~ ων.

202

ΑΝΔΡΟΜΑΧΗ

ΡΟΔΙΟΥ

Όvομ.α ϊ:ατέpα: Χικόλαος

Λθ

Όvομ.α μ~ιτέpας: Jiαpiα,

χη που τον εφτασε ως εχει.

το γένος Αθσ.να:ηάοοv

οιπόν ο πατέρα:; μου όπω:; μα:; έλεγε όταν ξεκίνησε ήταν σκότος bα-

Επάγγελμα: Οικ!.cαά

'\"

αγγειοπ ~.αστι -

"Ί"Ί « 'Γον π)ωυτον ΠΟΝ\Οι τον εμισησαν ,

'Ε) \εγε:

)

στην

•ην δόξαν ουοεί.ς » . Ήθελε πάντοτε να ()ρα()ε~εται χαι ν' αχοι)γεται.

ο πατεpας μου οεν ηταν 1

)

Lιχοπε \ιτης , ηταν

)

δ'

υχ ~.α ιτης απο "rην

Κύθνο αϊ7.ό ~α Θ ερμιά και εί.χε ό) οuς τοuς συγγενείς ~ου σ-cο Βό) ο. ι

Γpαμμ.ατιχές γνώσεις: Σχο).ι.ι.ρχείο

Εϊ:άγyελμ.α ϊ:ατέpα: Αγγεω;:λάσ-:·rις Ημερομηvι'α γεv'Ιήσεως 1.3 .19 11

υ , ηταν η εμ.r.νεuσ-η η ο ιχη του και η αγαπη

Α πο μιχρο παιοι ορ9ανο τ:Ύjγε σ -ο , ,

ι \ I! ι ο -:αν ιχο, σ τ ου L 1 εοαν-.·n ~α αγγειι

οπ ) ~.αστε ια και μπηχε στην εpγασια οπου -;;ον ~

αυμασαν οι αρχιμαστο -

ρο ι χα ι απ ο οεχατε::ισαρων ετων τον ονομασαν μαστ ρο._,

η προοοος

ι)

_' ιχο ~.α, τοση

"rOu.

Μας έλεγε ότι εργάστηκε πολύ στην Κωνσ"rαντινούπολη , στη ι > ι ι 'Ε ζ ι π ι Ρ ου μανια, σ αυτα τα μερη . πειτα τον ητουσαν και στον ε ιραια

μεγαλέμποροι να συνεταιρ ιστεί. . Στη Σκόπελο ήρθε το 1900, φτασμέ ι

νος τεχνι•ης π

λ'

~ι

γ:

εον παντρεuτηχε, εμεινε εοω χαι ανοιςε το εργασ-cηρι

χεραμιχής. Στην αρχή έπεσε στα λa:ιχά αντικείμενα : κανατούλες, I

)

σταμναχια οποu π ::c:ον στην

Jf"-α-:οχ·~ οεν υπηρχαν χρημα~α και εχα I

νε αν-:αΧ)αyfι με ε)άφια , με αμ~γοαλα. με χαρι.)οια , με τέ -:οια πράγ

μα"'"α. Ζ·fισαμε χαλά. . Ο αοε) ?ός μου , ο Βασuειος Χιχο)άου Ρόοιος , έλεγε ό-.ι «αυ-;;ή η Ι

θ'

ι Ι λ' I) 'ζ I ) 'ίΟ χερι χαι μ.εγα 'J'ίεpο ρο ,ο παι ει. η ωpη, 'ίι. \ε:J λα ν -;; ευεται θ'

αcpησουμ.ε σ-.α τοιχωμ.α'ία.

στα · ερο τητο:;

μην -;;α 1

uπομονης ,

) θ I χα ~.α ισ ησ ιας,

ειναι

χοτητα

εμα

τεχνη

χερ ιου ,

να

'Q ταν ενα εργο ι ' δ σπασει χαι ου1

με αλλού ψιλό αλλού χον'ίpό , ο δημιουργός ακατάΛληλος» . 203

Ο mιοΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕQΣ

1 Δεκεμβρίου 19~ 1

Τον ανα9έρει η εγχυχλοπαίδει.α του Ελευθεpοuδά.li

ί":

χη ω::; τον πρω-cο εΝ,ηνα οεςιοτεχνη του τροχου χαι

Φiλε Κ• Ρόδιε,

Έπι'Ιtυμώ νά σάς εύχαριστήσω bιά τCι καλλιτεχνικώτατα

ως πατέρα τη::; r:ι..γγει.οπλαστική::;. Άρχισε να λαμ6ά.

μικρ(ι άγγεϊα τά όποία είχατε τ!1ν καλωσύνψ νά μοϋ στείλετε

νει μέρος σε διεθνείς εχθέσεις , όπω::; το 19 07. Πολλές

άί.λa καi νά σάς συγχαρGJ {}ερμότατα δι' αύτά.

οι δόξες. Η Αχαδημία Αθην~)ν τον τίμησε χαι πήρε

εlνα: Ενας καλλιτέχνης άΥάλογος μ(; έκείνους Οί δποϊοι είς τt)ν

τιμητιχή σύνταξη τΟ!J Δημοσίου. Και λέω αυτά. τα

άρχαίαν έ.-ι:οχήν έδημιούργησαν της άριστουργηματικες Τα

' ) ' ') Ι f!'/3 I χερια , χα ~ τα μεγα ,α αγγεια ποu οεοαια εχουν χι

δυσχο ,ια του::;, αΝ\α 11 ' τα αΝ'α ' ΙΙ ') αυτα τη ~α μιχρο •J ,ιχα , γι

I ) I I I t: 'λ αυτα π \εον τ ι να πω, χεpια τα ε9 τιω;αν , ο ο με I

ι-..

χαρφιτσα ~α μιχρα αυτα τα οουΛευε.

Χωρlς ίιπερβοi3ιν βλέ:τει κανεiς δτι δ δημιουρ'(ος αίιτώv

ναγραίες Κόρες.

' Ι [ γυναίκα μου με έπιφορτίζει νό. ςrάς διαβι6άσω καί τα ίδικά της συγχαρητήρια καί νά σάς έρωτήσω έάν άσχοί.εί σ{}ε τακτικώς καΙ κατ· έπάγγελ μα είς τη,. παραγωγi]ν τών μι

Υ.eώνι:ιίιτών καλλιτεχνικών άγγείων, διότι έν τοιαύτυ περιπtάl σειπιστεύει δτι {}ά ήτο ίσως δχι δύσχολον νά διαδο&ft 1Ί zρη σις rιί•τών καί έδώ χαί είς το έξωτερικόν.

' θ <;- ' r: ' Υ' ψ ~ τ οτε που ηρ αν εοω ο ι ε::;οριστοι, ο 1 • ηΛαντη::;, ο

Τσαλδάρη::;, ο Γονατά.::;, αυτοί, οι Ρόδιοι πα-::έρας χαι

Με φιλιχώτατα αίσιtήματα ('\'ποy(.>αφiι)

ΕΛΕΥθ. Κ. ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ

γιο::; είχαν αρχίσει τα χαλλιτεχνιχά. παραπλει.Jρω::; με την λαΧκή τέχνη. Και σαν είδαν αυτοί οι εξόριστοι θ

~ I

που ηρ - αν εοω στο νησι που τους προσεφεpε ο πα τεI

ρας μου απο αυτα τα μι.χραχια τοτε του ):: 1

c;εpω τρε ις

)

θ'

\φες το χα ενα.

'\"

οωσαν οεν

}/\..αι ειπε ' ο πατερας μου: I

Ι Ι «Ε σεις με π \ηρωσατε δ εχαπ),ασια -ιμη απο το χωI

)

υ.α». «Σε χουσό τα αΕίΥ ετε» είπαν αυτοί.. ι ""~ . τ..,

I τ ον πατερα μου, τον αοεpφο μου χαι ~ον ανιψιο I

μου που συνεχίζει να μην του::; πω χαΧλιτέχνε::;, ας

τους πω απλώς δημιουργοί. Οι χαλοί δημιουργοί δεν L

c;εχνιουνται γιατι μενει το εpγο τους.

204

~L'~· ,-'.....ι:'l..

"'7'«'~~-

. r

-, ~ - "-"

/#~- .- -'~ -:.~....r.~.J!!..,'

Ζ-ιιι!~,C.:!'--.'.

vf~·z_,·~4. ~ ~· ~ -r--~

/;?•·

.ι.-.ι. ~; ~... 6:-~

ζ,~· ...·~~·~ ~~--4.

ί"~ ..c... ~-

, ...4-z;;"'

/'""' ..,.:; · rz..' ~

. ._. - .ιι . ~.fι~~,~~--... .~ , ·~,.... .,( 7

•'-ι-:~ D'""" · .ot..

L"......_'

J:-:i:_L.,/_.. / __.._..::

,-.z~~·~-~ ,.,... ·~ ~ e.-4._

-;;A. . . . ..

r. ...

V7t.

.~>"<-/.....

. ~-/' ~

_,/,'· ...._cτz..

ιΖ... "τ<' r_,' υJιv~

t'b~ &~ ~;, , .,... ~~~~

;2c_

"'-<J~·ι ~ e..

~.--a.... ~)<_~~·-·ν~ ~G<-

~μ:-~

<ιΙΙΙ?

c#;.r-~;> · ~

.!E.;~z::::•.:~, ....~..:..

""~~.,--.>-2. ~ ~ ---·

·...... / ----y~~ """-' ~

. #>........

!"'~___.:.., 4,.,... ~ ~ eι-v . ~

c;l,../

C4'

::_;,.y-~~.;.., ~~ ~ ~ .

. :<:?

~c:: ~- 4,7 ..ο:. ..._,.;&,

ι:n4~,<

.,c.,.

<V'7/.-

..,.2,

"-~ ~~ ....._ ,.~

~ · ~.r«·~ -χ. ~-~ . '7 ' ~..,-....τ.,;" "'-<-';; ... ,.. .... ~- cs . .

6-,... ~

('.

ς'

ί;:5 c.J7",7"' ~---..-

.,__.._, ~.,.,.- . .e::-.- ~

~ . ~t:/" ~ ~ ιz..;'.r~•/e-·cGι..

~~~ L~-'-r'-

(j~tt

k.-' ~:t...<;.J•

205 (1 8 ]

206

ΓΙΩΡΓΟΣ

ΝΑΣΤΑΣ

Όνομα πατέ,c;α: Α ναστάσψ;

Όνομα μ. ητέ,σας: Εuμ.ορc,ιία,

εχει γυρω , σ

το γένος Μπαγιονέ-:α Επάyyε)ψ.α πατέ,cα: Αγγειοπλάστης Ημ.εpομ. ηνία yεννήσεως: 14.6 .19 11 Τόπος yενvήσεως: Σκόπελος

)

-..,

δ I

ηp ε ε ω ορφανος απ I

'θ

πατεpας μο ι;, οταν πε

I )")

τη

s:- ,

'Ε

)

ι,

(' ι ~

α \Χιοα , στα οωοεχα , δεχατεσσαpα )

Όνομα συζύyοv: Σω,·ηρicι.

ι , n· , , ί' " , μεινε εοω χαι παντρεuτηχε . _ηε~α εyτ ιαςε οιχη του Ι

'-'

λ '

ο,τι α vω ειχε πεpαση. ' Τότε ο Κανέλλης έχανε εμποριο στη Σ ιr:pνο που ητανε το χεντρ ο ')

σcα πη \ινα ,

Χpοvσλσyίες yεvνήσεων: 1945, 194 9

στην αρχη σιφνειχα

'λ

τ σουχα

ια

χαι

χανατια

)

'ϊ:\

ειχαμε χα ω χωμ.α χι οταν τα φτ ιαχναμε οεν τα σηχωνε η φ ωτια χι 'Η

Ονόματα: Αναστάσ-rις, Εuμορ9ία

γιατι εμεις

φέρναμε με τα χiίχια από χει χαι τα ξαναπουλούσαμε διότι εδώ δεν

ανοιγανε.

Παι&ά: ...l ύο

ητης χονcα το υ χαι

Χpονολσyία yάμ.ου: 19 Lι3

οοuΛεια χι εχαμε στον τροχο τοτ ε με τα ποδια χανατες, γ αστρες χι

Γpαμμ.ατιχές yνώσεις ...lημ.ο-:ιχο Επάyyελμα: Λσ6εστοποιος

ενα γνωστο αγγειοπ \ασcη ως μα

οου ,ευανε εοω. Ι

ανε η μανα του χαι σχορπισαν τα παιοια,

I I ) ") )' I I I 'λ I ταν και χατι αΝω ι, α v\α ο μαστο ρη ς ~ους μεγα ωσε , πη-

γε στη Χαλκίδα χαι πέθανε. :\1ε τους Ρόδιους είχαν επαφή οι πατεράδες μας, του Νίχου ο παπ πούς ο Νίκος ο Ρόδιος δούλεψε χαι δω σ'εμάς. Κάποτε χάμανε συνε

ταιρισμό με τον πατέρα μου , παλιά t;έt:αια , σε στάμνες, γλάστρες και I

.....

Υ I

' )

χατι φΛιτ..,ανια πη \ινα που πινανε χρασα , χαφε. 'Η

ι χ ,~ Ι . τανε χι ενας ρυσοφος, ο πατερας τ

I ~ ) Ί I χι αυτος να οου 'ε ψ ει τοτες

απ

I ' θ χι οπως συνη ως

~ι

τη .ι.ιφνο χι ηp I

\:'

ε οω

παντρευονται εμεινε.

' I Ι ' ι Ί' ο '10 το πpωτο χεpαμοποιειο του πατ εpα μου ητανε εχει που 'ναι η στροφή που ε ίναι ο δρόμος που πάει για το Γλυστέρι , που '

εφτ ιαχν J

' Ρ)

χανατες, σταμνες χαι χατι το •Jό ,α χειροποιη τ α, ο μως αιJ -

! .....

τα τοτε ο εν ει χαν πεpαση γιατι οΛα τα σπιτια τα χανανε με πετ ρ ες. 1 5:-

...,

! -..

l\if ετα παφναν χεp αμωια Λουχινα , οΛα φτ ιαγμενα με τ α χεpια , οεν ει207

Στην Αλόννησο δεν υπήρζε κεραμοποιείο, χάναν I

)

<'\

-: ο

)\Ε:ψουν 'I " προχοψανε 'I " ' αvτος ' ατ: ' το εχει.' α)' ...ΝΧ' όεν οι.οτι.

'\' ι ι ι σα , οεχαοχ-:ω μηνεc; uπηρετοuσα.

'λ

φτ ι.αςε ηταν τσοπανος, που ι

Ο πατέρας μου δεν πήγαινε α))\ού, εδώ τα που -

) ουσε. ' Ε ρχοντοuσταν ' ' θ· ρωτοι. και τα τ.α φνανε. ' ο ι αν j,} l

Ε χει του πηγαινανε οι αγωγι.ατες ΠΟΝ εc; c;ιορες πηI

γαινα χι. εγω.

Ί"'

'*' ι ( ι λ α ποvΛοuσαμε χαι. μ.α..,ευαμε τα ε-

9τα χαι τα 9ερναμε στον πατερα μου.

uτες ο ι χα -

pαb ιές προς τη Γλώσσα του δεν υπήρχε χεpαμοποι.f

λλ

ει.ο

ου

γινον -: ουσ ταν

<:'

συχνοτερα ι

' )

χω οχαφι

\ ιf '

' ' .η εχpι να παω στρατ ι.ω -ης

...

το ναυτι.-

'3 1 χον•α' σ-ο '3 ~>') -ε) ειω ' I

ι ' ' Ί' _ιι ετα εγινε ενα χινημα χα ι μας μα-..,εψανε, πηγα -

με τότε, το '35, πότε έγινε, οι δεζ ιοi -ο ι bασιλιχοί' )>

' ενα ' t: αc;ιωμα-

με το υς α vωυς χαι πηγα χαμαροτος σ

'ϊι.χό. Αu'ϊός l.χοπελίτηc; ·ήτανε. bασι) ι.χός, χω με ι

ι ~

ιλ

πηρε και. μενα -ο σχεδιο χαι. με σ-ει ανε για τι.μω I

(

ρι.α

μα..,ι

εχεινης

του

' \

στον

αραγμενο σ τ ο

I φροuροuσανε

χα ι

' ητανε

« fi.p ψ>,

ενα

οαπορι

της

εποχης

' θ μο ανοι χτα' χαι lΝ αυσ'ία για

'Ι' ον

I τιμ.ωρι.α .

το

ε θ uμαμαι

- Θ εοc σχωpεστον- c.uπναε --:·η Ψ.Jχ'ία ~uσαε χι ·ηταν Ι

•

(":'

....

•

1,.

και χω)αράς . 9αγάς, «αχ l\'άσ-α, χα/ά θα τρώμε .

oou εuε ο χοσμος σ-.α χτ·r;μ-χτα.

για- ι -ο χει.μωνα

το

'"'\

--ι ιr

γοστασ ιαρχης χι. αυτοι που τ.ηγαν εχει τον εφαγανε.

ησε τα γιο ια να γεν ει εp -

)

χο . ~ L.το σ-ρα-ο πηγα το

)

γα στην πρωτ'ί γραμμ.η χ ι αc; ημοuνα απ

'40- χατοωι που c;ιvγαν αποΙ μας χαι -::::r,γαν Ι να oovI

'εμος, πηγα συνοδηγος σε αuτοχινητο χι επειτα πη-

)

ε'Jα uστεpα απο χpον ια --α.υτο εγ ινε μπροστα ατ:

oou -εvα υω με τον πα, )' , ,

ι.--:ι '

να πι.νοuμ.ε , αΝ\(/. οε

θα μας αψηνοuνε να e ' ογοuμε χι

, . ·• χεινη , την εποχη \ιγα πpαγματα ητιοντα -

έζ ω στην Αθ·ήνα» . Εκεί μέρες χάναμε . Ύστερα έλη

' ι I I\;' ΓΙ ' ' νε, μετα αpχι.σε χι εχανε τουοΛα χαι. χεpαμιοια . οτ ε

e.....

ζε το πράγμα , σuμb ιbαστήχανε χι από χει. πήγα στο

s.' οουΛεuε ενας εργατης ο η μ.ερα για τεσσαpες οχαοες

,-'αυσ'ϊα . ' θ ' ' ι ' Π αν ' - μο, αuτος η τανε στο αντιτορπιΛι.χο « ' ϊ:.α' λι υπ-r,ρεσια, ' μα' λισ-α. ο ηp», π-r;γε

τερα μ

,....,

'λ

I ψωμι., τωpα δω ευει χω. παφνει ενα c;ιορτωμ-χ με -ο f

)

ψωμια .

'}~

γαι.οαpο . γιομο..,ει

\'\

-ο π ισωχοc;ιινο απο οω χι. απο χει ι

ο ψωμι ειν

' Ι

το π ιο C(HJνO. οεχα οpαχι.ι.ες προ-

C(':ασα γω το ψωμί χαι το μεροκάματο σαράντα . 208

Ί στεpα πηγα στρατιωτης , υστεpα xηpuχτlj ο π ο -

χε μ:ijχανές τότε, είχε παιοιά π οu δοuλεύανε.

':C::

τ ο ασοεστοτοιειο ':'Ο ανοι .., αμ.ε με-α το στρατο, οε I

' e' "> θ υμαμ.αι α χ ρι.οως, μαΛιων το '3::ι. Γ ιατι.' στον π ο'),εμο, στην Ιτ "-ατο χη' τ α

' χα τα χ αμ.ινια ' ' . Ε"ι' χα )'αι χ εδ ω

p ι

)

χοι εοω χι ε9τιανα ασοεσ7η, τα χαμινια εοω οουι ευ-

αν ε.

ι ι χαν

' ασπριφuνε, ''I Ι 1 λΙ ν οι.ι ΠΟΛ α

Ιθ συνη ε ω

το

θανε οω να κάψουν τ-r, Σχότ.:ε/ ο , όπως πf1 γαν ττ, 'θ I L..;χια ο, αυ':ος

'i;'

~ οεν

-cους

επετpε

Ι να χαμουνε

-cιπο-

πράγμα7α , α)J,ά πάν-:ως δο.J/ εuα και με -:τ, Γλώσ-

-α. Ε ιχαμε δια':αyrι απο αυ-cονε χαι χατεοηχανε γu-

~ , e~ "Ι . 'Ε . μεινα εγω' εοω και ε9τιανα ασοεσ•τ, χι ο αοεΛ-

ναιχες, πα.ιοια. ΟΛΟι στην παραΛια για υποοοχη "ων

σα

90ς μου τ.ηγε περα εχει πω φτιανωμε τα χ εραμιοια . 'i;

-Γον

'λ

πο εμο

εγω

ημουνα

ναυ•ιχο

στα

με -οτι-

' απ ' --:ον Α uγouσ'Co' ,~ •ου ναυ':ιχου του _' ομο•J I

(}

I }

}Τ

Γ ερμ.ανων.

"'\ I

\..ι ετσι οι

ι_,.

ο-

ερμανοι αφοu ειοανε αuτο, οε

χάμ.ανε "ίπο-:α. Σ-:η ~χιάθο όμως -α κάψανε.

σθεν. Μας πήρανε ύστερα για τα νέα όπλα -μπpοσ-::α

I.JJ.

ωη

"'),

'i:

στη

L....ΧοπεΛο

--:ην

περιοοο

γ;-cανε Λιγαχι στενοχωρημενη. ι

του ~

I I ποΛεμοu ....

εν ειχε οουΛ.ειες "ι'

, ....,

Μαγνησίας απ' -ο 220, ένα σώμα του Χομού λΙα

το-:α, -:ο χεραμοποιειο για ενα διασ-ημα οε οοuΛευε .

γνησίας , του ναυτικού. ΊΌν Οχτώbρω κηρύχτηκε ο

Ύστερα μετά το τέλος -cou πολέμου ξεκίνησε χαι

/ "'),

τοι εμος,

τα νεα

οπ ι α ·r,τανε

μια σχαπανη

να σχαI

σεις να χανεις χαραχωματα για να μπεις μεσα. Ιω,

τα ηταν

τα

νεα

~ ~

οπ

I ~

α.

Ί'

'0 ασχα αποιω · ηχα εγω,

π I

Ο Ι

οηι-ο..δη τον ιδω χρονο . .J.ια.Λυ ηχαμε , οεν υπηpχε τιΙ

τ.:οτα οuτ

«1'

τοτε

στη

!' I

11,

εp μανια

χι

ετυχε

να

εινα.ι

στον ποι εμο εοω. χι. αυτος ·r,τανε οιερμ:r;νεω;; , χι αυ -

' ' οI I \ ~~ !. τος τα χανε και οε μας σχοτωσανε χανενανε. ΛΛΙν:ι.. ι

υσ~ερα τα χαμανε μουσχεμα οι οιχοι μας

-ες.

οι ανταp-

1,ον επηραν στο πη~~ι ω χα ι π ε' θαν ε εχει σ"ο πηI

'Q ταν ηρ ι Λι ο, που επpεπε αuτον να τονε eιοςα ουμε. -

r.: Ι ζ

ανταΛΛαγη

πατατες.

γω

εοω

που

πααινα,

εχαν

αντα/J...αyfι λάοι χαι το~bλα , κεραμίδια χι έπαι.ρνα χαρπο

~ λ' ι ι ι ι "-'χοπε ι-.τ,ς χι ειχε εργοσ-α.σιο --σιγαρα εy~ιαχνε'λ ει ος»

χαι πηγαίναμε στο Π·fιλιο, με τα bαρχάχια χάναμ '

αποιωτηρω, ουτε τιπο~ε.

Στην Κατοχ·fι εδώ είχαμε ένανε , ο οποίος ήτανε Ί'Ι.J

πά/ ι μπfιχαμε στη σεφά μας. Α/J,ά είχαμε 70 λάδ'

ειχε

. '5' ....,ταpι, ΧαΛαμποχι ειχε χαι τ·φ χατσιχα τ , I

και

•ην

"')

χοτα

του,

πηγαινε

'Υ

μαι.,ε!Jε χαι χορτα ,

~σ•ερα και φάνηκε ο καλός ο χαφός και χάναμε χαι λαδιές χα ι το λιΥ..δι ή• αν ε η ζω·fι. ΙΙ Σκόπελος ή--:αν -co νησί -:ης εξορίας, εδώ έχα Jε χι ο

Ρ εππας , οπΟΌJ Ι

-cα'J •ο-:ε αρχηγος

"Υ ς αεροπο -

ρίας , ο Ρά/J...ης ο πατέρας -cου Γεώργιοu, ο Νlαι.Jρος, ι

)':

o'JI η η α9ροχρεμα χανανε εςορια χι Οϊ:ως

'θ

σuνη

ως

ΥjρΟαν οι bενιζελιχοί, ·ήρθαν οι bασιλιχοί, διώχνουνε 209

αu-:ούς. Ως χαι Τούρκοι Θυμάμαι εγώ στη γειτονιά μας

που

ει χαν ερ - ει

''r:

ί": ι

ςορια -οε

ςερω

τρεις η τεσσαpοι-, αςιωματιχοι της

το

ογα~.,αμε

περα

που

ναι

τωρα

Ρ)

/ )

\:' '

/! J,ε :.πr,ς ο γιος oou ι

·Ι·

13'

.;'\I

το χαικι

χαι μ.ε τα μ.αοερια , μ.ε

•

ι ~

poφu ,ακας

πανε στου u ου

λ' "

\:'

ιοη, η ταν ιοιαιτερο χαφενειο για -να ~~

, .., '-r: Ε' ~ ι ι i' ι ι ι ογαι αμ.ε εςω. ιχα χαι ΟοΥJγΟ ψρει εοω, το ειχα μα Ρ

Αυτοίνοι όλοι οι 6ασιλιχοί μόλις θε να 'ρθοuν Θε να

ειχε

τα οιν- ψχ αuτα το

ειχε

ταν

)

χος χι αυτός είχε χουνιάδο το ναύαρχο Καλαμίδα.

πpοο ,ητα,

θ ει εγω και ειχα παρει αοεια εpασιτεχνη.

'Ο

του. fl.υτος ητανε πpο ε οpος χι υστερα εγινε ~ ημ.αp -

επτομερειες σ

' )

χαp-:ια , το

)

αuτα , αφοu ηρ ~

οuτε ,

αστυνομια

εψες , τ

οε

οτε οεν

α χαι οuτε χω I

με

\:'

Τ '

pωτησε

«εχεις

αγορασες ;» τιπο -α.

οι

:\Ι ' αυτό το αυ-:οκίνητο δεν πρόχοψα χα ι το 'οω

6ενιζελιχοί σ' άλ)ω, χι είχανε και το χάδρο του Βε-

σα. :\Ιου σ-:οίχισε -:ότε χάποu εξήντα χιλιάδες , πα

-σι τ.ουμε

)::

υημ.εpα- οε..,ιοι,

Υ ')

νι~.,ε ,ου μ.ε το σκουφο

-οτε

(! ) I οασι. ιχοι

α vωu

λιό δηλαδ·ή ήτανε, Φορντ μ.ε μ.ανιbέλα έπαιρνε μπρος,

.Μετά το σεισμό που άρχισε η ανοιχοδόμ.ηση δού λεψε το κεραμοτ.οιείο . Τότε φέραμε μια μηχανή, με τα ιp

ιρλα

χεpιι:ι. κι εογαινε τουο

)

, τρuιητα τα ~γανε -οτε , ναι.

'IJ Ι 'λ ι ι ι ι :-1τανε σαJ ενα μπαου ο , ενα χουτι, να οσο ειναι η Ι

ποpτα

χαι

ρ ιχνανε

μ.εσα

τη

)

,ασπη.

λ'

ασπη

τη

φτιαχνανε με τα ποοια χι ηταν ενας και το γυρι ε με eι -.,

μ.ανιοεΛα , πως

Tfj

ΥJταν

)

τα πα ,ια αυτοκινητα , χαι

δού/ εψε μέχρι το '70. Έ()γαζε κεραμίδια και -:ού6λα. I

εχει, γω ·r,μοvν οω.

.... ~

1 στερα ·ω

, '""'Ο

)J\α οεν εκανα χα ω ωγαp ιασμο, κανενα χρονο το I

στη Σκόπελο κι ·ήταν άνθρωποι που έ()yrικαν έξω να

)

'\:'

οαστηςα , το

το

χα

οωσα

παρει

για

)

οου

)

εια

) I \:' χι ,ιαοες.

μας , να

μετα φ εpουμε

uστερα χαποv

-Ί; I

τpιαντα

τ.ε-ρες , χωμ.α αuτα, α v,α uστερα οεν υπηρχανε ορο' I.' I ~ ' μοι, η-ανε κι ιοιοτροπια ποv οε σ

I ' λ) αφηνε ο α ως να

διαθέσεις χίλιες δραχμές ν' ανοίξεις το δρόμο . Εγώ I

\:'

απο οω εως τον ~

το

οpομ.ο,

χ- ενες

\:'

f:' I

π-r,pα σ•Jν-α η.

Ε γω το ' 3Lι:ι ψpεpα το πρωτο αuτοκινητο που

2 10

'Υ

εγαν «τ ι τ.ραγμα , πως κινε ι ται;».

ενα αντιοραχιονα μιχρονε. οα ,αμε μαοερια , π 'ευρισε

οupχιας.

Εδώ είχαμε ένανε μεγαλοπ) ούσιο , .λ ουλίδης ) εγο-ανε, ΥJτανε οιχηγοpος α•Jτος χαι

λ'

ητανε αυ~οι η

5:-

ωουνε χα ι

ητανε

'Ρ

γνωντα εοανα και τον χα .._,Ι

χω ιχι , σκετο

-.,

χα/ ικι I

χαι

-α τ.ηρανε στην αχρ·r, και περναγα .

αρισαν

με

τις I

χει ει-

χε λιγάκι δουλειά το χειμώνα με τα χαϊχια χι αυτά,

α)~ά δεν πρόκοψα.

Οι -ταρσανάδες ·~-τανε δω χαι φ-τιάχνανε μεγάλα χiίχια. Ίο ωραίο ·~-ταν ό-ταν -τα ρίχνανε. :λ!Ιια συγχίν-rιση σ

'ι

επιανε, να -τpεμει ω.J-το το σχαcpος.

τιασαν

μέχρι διακόσιοι τόνοι χαΕχ~α εδώ, χι όταν ·~τανε έτοι-

που 'ταν απάνω χαι χωνόταν σ-τη Οάλασσα, ωραίο

πpαμα .

'Ε

I.' I 'Ρ I πειτα, οε cpτιαχνανε χαραοια. αpχισανε να "\

ογαινουνε τα σιοεpενια χι ετσι αυτα τ

αy-rισανε, πε -

' ' θ αναν χι αυτοι' οι μαστοpοι.

' μ.ο να το rςεχινr,σουν χαι να το γχα ζ' _ωσουνε, η-ταν ενα ι

πραμα. να σε πιαν

~ι

Ίj χαροια σοu.

E' ' , ' . οοντοuσαν μηπως μ.τα7αp I ) \Ο..σσα,

ητανε

i;'l

ενα

οεος,

)

μ.ο

'Ε

"' -pι ε ο ο χαι cpo-

17)..ι οταν ' ' ' επεcp-ε σ-τη Ο αf

αγανε -τα

σχοινια

χεινοι

211

2J4

ΟΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ

ΧΡΥΣΟΦΟΣ

Όνομα ;-;:α-:έ,cα: Πα·ιτελής

Όνομ.ΟΧ μ:r;-:έ,cας: ~.::αμ.ατία. ~ο γένος Α •ιτρέοu E;-;:i.yyε)ψ.a ;:α-:έρα: Αγγε\οτ.λό.στης f!μεpομ.ψία yεννfισεως: 29 .10. ι 929 Τόπος yενν~σεως: ~χόπελος

~ ~~α.μ.μ.α-:t%iς ιιώ7εtς: .lr,μ..οτr.χό Επάyyελμα: Π εψΧς

παππο~ς μου χαι aλλοι Σι9νιοί. ·fιρθαν στην Σκόπελο πριν το

ο 1900 γιατί. ο πατέρας μου ·ήταν το J 89 6 γεννηθείς. :Υ!ας έλεγε ...,

Όνομα συζύyσυ: Λιχατερί-τη, το γένος Πα-:τή

Ονόματα: ΜοσχάνΟη, Παν-:ελ-ι)ς Χρονολογίες yενΥfισεω•ι: 1065, 19 6ί

.JI τ.ότσαpη που ό-=αν χατέ6·rιχα J απ' το Σού/ ι, χaποι.ος .Jl πότσαρης I

εφυγε και πηγε στη

Σ'

ιφνο χαι για να. τον χα.

λ' I

υψουν τον ειπαν οτι ει -

ναι -ο «Χρυσό yως» και δεν ~ον )έγανε .J1πότση, για τους Τούρκους. Του δwσανε λοιπόν ~ο παρατσούκλι «Χρυσό φως» χα.ι μετa το ενσωι

μα~ωσανε χαι το Χανα.νε ι

J(αι απο ~ον πα-ερα μου ~ο εχω

pυσο9ος .

αχουσει αυτο που του το εχει πει ο πατερας του. Ι

ΙΤ ι

"-αποτε που πηγα -

)

...... ιφνο να μοφασουμε χατι χτηματα χ ηpονομιχα, ο ιπον Ρ Χ , e , ,r Υ' οεν - ον εοpισχες ~ ρυσο9ο, τον εορισχες 1ν.ιποτση . .ι πηρχε του παπ με εμεις στη

J!α!ο!ά: .λ ~ο

I? ι

ατ.ό το Σούλι και δεν ήταν Σιγνιός. ιΗταν ατ.ό την οικογένεια του

Χρονολογία yάμου: 19 64

Λοιπον μια ιστοp ια που ειχε διαοασει , οτι η χαταγωyf] τους χpατουσε

πού μου του Θεμιστοχλfι μια αδελψfι ΠΟΙJ εί.χε μπαχaλιχο χαι τη )J:.-

• .r

γανε «η _,ι.ιαpια το

'\ .ί

Ι _v ποτσινιο» και αυτηι μο1J ε χουν πει οτι χρατουσε I

από τους Μποτσαραίους. Έτσι χaθηχε -ο Χρuσοφός στη Σίφνο και

·fιρθε στη Σκόπελο. Οι παππούδες μου λοιπόν είναι πριν το 1880 εδw, δηλαδ·rι γύρω στα I

εχατον

ειχοσι χρονια.

παππους

μου

ειναι πιο πα

λ ι

ιος

και

Ί:

c;εχινησε

πριν τον Ρόδιο , ο οποίος +ιρθε από την Κύθνο μετa το 1900.

Είναι χαι η οικογένεια της γιαγιaς μου Κανέ)Jηοες , από Σχλa6αινα. Ο Στέλιος ο Σχλa6αινας ο 6ουλευτής του χομDΙJνιστιχού χόμματος το

,94 ~ ι ) Ιτ ;__ , που εχ-εΛεσανε σ-ο μπ οχο της ~α ισαριαJη ς, ηταν του 1

πατέρας μου π.pwτος ζaδελφος. Αυ-ουνοι) ο πατέρας του ήταν εοw αγ2 15

' λαστηc;

γειοπ Ι

εναc;

χαι

9υγανε

χαι

εγινε

αυτοι

σπ οuοασανε.

οιχηγορο c; - οημοσιογραφοc;

χαι

I }J.

αΝ\Οζ

έγι Jε οεσπότηc; χαι ·ήταν ο "JιΙητροπο) ίτηc; Κορίνθου Παντελε·ήμων . Ο παππούς μου ·ήταν παραγιός στους Κανέλληδεc;

!:'λφη ~ους. 'Ε χαι πηρε την αοε :.κανε οιχο του φ ουρνο

χαι τον

1 παρχει

ενας

' )

χεφΟϊ:οιητος

ϊ: η ~.ινοc;

'"- f

χαπναοοχοc;

του 1911 φτιαγμένος από τον παππού μου στην 'ΠιI

t )

)

,ε γαμ.ε

<<χ οπανισ -:ρα » .

εν α μεροc;

)

σιπ \α

που ..

πο εννια χρ ονων χοπαν ο υσα χ οπαν ο και.

Ρ ' θ αγα τον τ.ατε pα μου εγω. οοη 'Ε

κανε

τοση

παραγωγη

π ου

μπ ο ρουσε να πιανει.

)

, ),ε -

ι εν υπηρχε π \αστιχη

I ' Δ εν υπηpχε π ο τη p ι , με αυ τες π ) \ενανε.

' I χανη, μεσα σ'

πη \ινα γενι.χ-~c; χρτ σεως.

' . ....1\ ε J 'Jπηρχε ' ' )1 α νο μ.εταφορι-

σχοπη χαι ε χει επανω σε ψ \ιλpαχι χωνευτο γpαμμε -

την χανατα π ι.νανε νεpο

νο «Θεμιστοκλής ΦpατζέσχΟ'J Χρυσοcpός, μάστορας»

κο μεσο να μεcα9ερουν τ ο νερο της ο ρυσ-η , π αι.ρνανε

χαι από κάτω έχει γράψε ι η θεια μου π ου ~σήθαγε

τη σταμ.να στ ον ωμο

τον πατέρα -:ης το όνομά της χαι ~ο χρόνο 19 11 .

ο πατερας μου μπη χε στο ε ργαστηρ ι τω πατερα I

' '

' θ· ηχε , μαζ'ι του συνεχεια εχει. του απο τοτε που γεννη

' . ...ι\ εν υπηρχε το π ) \ιλστ ιχ ο' μπε -

τονάκι να πάρει. ο ά)Jως τ..ου δού) ευε σ~ην εξοχ-ή νε, J{ ' Υ' ι Ι. ! ι

po.

αναμε χαι. «τ ψρες» οπως τα ι\εμε αυτα με το

Ρ 'Υ

κατ..αχι π ου οω.,ανε -:ο ψ ωμι. το ._,υμω -: ο μεσα και τ ο

/' για ο ιχιαχη χρηΈ χαναν παραγωyrι με πη' λινα ειοη

κpατουσε φρεσκο, φτι.αγμενα με ανο ιχτο σ-: ομα.

' θ ανε ο παππ ουc; I ' I " ση . 'Ο ταν π ε και εμεινε μονοc; οεν ειI -

υπηρχαν κουοαοες, καναμε

' )ι.

e '!:'

u εν

) ,εκανες ' για να σφουγγα -

χαι

ρίζουν. Ό) ες οι γλάσ-:ρεc; ·ήταν π-ή) ινες , ο εν υπ-ήρχε

' Θ αγε η νερο -: ου χο υοα Ρ' )\αγε μ.ε τη σταμ.να , να ...-.ον ι? οοη

πλαστική . Ή τανε πο)J,ά, δεν ήταν μόνο η χανάτα

χάνει τη λάσπη χαι μετά εγώ που η πρώτη μ.ου τέ -

ηταν τα χιο'Jπια για το

χε α νωυc;

τεχνι-:ες ,

μονο η

χνη ειναι αγγειοπ

216

χ α.ναμε σαν α \ευρι σ

την αγορά της Σκοπέλου. Σκιάθου και \λοννήσοu σε

περιοχή λέγεται Τσουχαλαριά. Ι

)

χο τ..αναγα.

' εχει π ου τωρα η χαι εστησε το πρωτο τσοuχα \ιλριο

\ r.

' χει μεσ α εμτ.α ινα ,.-<α•, ' 'e ' t: !:' , ζ , ' ο τ αν εογαινα ει:;ω οεν μ.ε γνωpι ες απ ο το χωμα που το

)

' τον στεγνωναμ.ε χαι τον χ οπαναγαμ.ε με τον χο πανο

)

μανα

μ.ου

πηγαινε

) α.σ-ηc;. ' ι

' ι ι οτε τον πη ω, το χωμ.α οεν το σο υpωναμ.ε εμ.ε ιc;,

ρο, για ατ.. ο

λά. "

ο ι , ηταν τ α κ ιουπια για νε-

θ ηκ ' ευ ση.

Θυμάμαι το ξύλο που θα 'τρωγες άμα έπαιρνες

2 17 I t9 Ι

)

ενα μπουχ.α \ l να φερε ις χ.pασι, που το που 'αγανε στα Ι

cO εστ:.αγες στο οpομο ·

σπιτια τοτε, χ.αι

γιατι οεν ει-

" ι

εοω

Σκιάθο, Α) όννησο χ.αι Σχόπε) ο - Γλώσσα. Αρχικά

χωρις

"\ ,f I

}τ

•ην

τη ι

)

α ω ι<pη

που

uεν

':α

)

Σ' ι<pνο

α ωιφωτα,

και

μαγεφευανε

)

\..ατοχf],

εpχοντουσαν

μεσα

αυτα.

~ I εοω

χ.αναμε

-''J.εχρι φ -.α.σχ.ες τ:. ου χ.ρεμαγανε στο/ ωμο για νερο αυI δ

'Ι I

_, ε'f.JΛ οι -:σοτ:.ανε οι που

το ι ο~ ρετσινα ες φ-ιαχναμε.

π-~γαινα με τον πατέρα μου μαζί χ.αι ""CΟν Gοήθαγα.

Ρ 'Ί

Ί\ if

δ ιατηρουσε μες στο πηΛινο . Ψτιαναμε τοσα ΠΟΝ\'J. ει-

O'.JO

δη που δεν είχες τ:.pό6λημ.α. Αλλά όταν Gy~x.ε 70 π)\'J.-

φορές τr;ν ε6δομ.άδα με -:α πόδια, <pορτωμένος, να

στιχ.ο, αρχισανε μτ:.ηχανε χ.αι τα νεpα χ.αι αρχισε ο το-

πάω να ΠΟ'.Jλήσω χ.ανά-:ια σ-η Γ) ώσσα, να τ:.άρω

τ.ος π ) -.Ξον να τ.αφνει αναπ-cuςΎj χι εμ.εις να πεφ7ουμε.

1ηετα ςεχ.ιναγα χ.αι πηγαινα χ.αι μονος I

χ.ατεσσαρων χρονων. ~τr;ν

)

ψωμι, '

χα \αμποχ.ι.

ΙΤ

σι-cαpι ,

ο,τι

μου

οινανε

με

I ' i": , I I οα~ανε μ.εσα για να πηςοuν το τυρι, 7ην ϊτυτια γιατι το Ι

μου απο οε-

:\..ατ οχη περπατουσα

τραμπα χα ι εpχομουν φοp'ίωμενος .

)

εχ.απεντε χ ι ,ιο-

'Η " αποI το . οη

I, "')

'ίην

f'\.

, ....,

'r':

''9 ' Lf ειχε αρχισει να σπαει η ζ·r;η-ιση I

του πη \ινου σαν αντιχειμ.ενου γενιχ.Υ,ς χpησης , αρχιΙ

σανε χ.αι ο ι απαιτησεις της οιχ.ογενειας και

ρ(σω, τριάντα την ημέρα χ.αι φορτωμένος ο γd.ι"δου-

ρουσαμε ν

ζ'

π ου \C/.γαμε τ:.ρωτα ο, τ ι χρεια οταν εοω πεpα ο χ.οI

\'I

σμος χ.αι με'ία ο,τι εμενε το παφναμε στη

Γ"'

Λωσσα,

Αλόννησο χ.αι .Σ.χ.ιάθο. Στη Σχ.ιάθο τα στέλναμε από ι;."

'll

Βlλ

εοω με το χαpαοι για I

ο που επιανε εχει χ.αι τα πα-

' )

ρα) \'J.μοανε ενας ..:.ομιν-r;ς ΠΟ'.J ειχε μ;-αχ.α

ιχ.ο χω τα

')'"fJ τη Σ χ.οπε 1.0 πεpπατημα. Ε~ .:.οω οι χ.ανατες, I

)

νιοα σωτ ηpιας εγω χι ε<pυγα στην

, e , 1 ο ορηχ.α σα σαΑΟ '

ηνα 7pια χp ο -

νια πριν το στρατό και το κεραμοποιείο το δούλεψε μονος του ο πατεpας μου μεχpι το I

' 6'"' · Ι που ε π αθ ε τη I

'Ε 1 χω χ.ουοαλ' ·r;σει εγω στον ωμο με τα σχ.οινια οεμ.ενα ο

εν μπο-

Υ'"'Ο ουμε . 'Ε τσι αναγχ.ασ,..·r;χ.α I I ανταπεςεΛ. εγω

να χ.ρατησουμε το αγγειοπ \'J.σ':ειο.

σuμ.ς?ΟpΊjση.

έπαφ /ε χ.αι 7α τουλούσε. Σ.την Λλόνντ1 σο με Gάρχ.α .

ι ) ι ι t" ι ..._ , να yυγω σαν μεγα υτεpος γιατι. οεν μ.τ.οpουσαμ.ε ουο

ραχ.ος χα ι εγω ::;>οp""ωμενος.

)

μετpα ανώμαλο δρόμο να πάω χ.αι δεκαπέντε να γυ Ι

218

εμεις

Εμείς εξuπηpε-ούσαμ.ε χ.αι cα -φία 'Ία νησιά:

.,.

\'J.ινες.

τσουχ.α \ια απο Ι

χε άλλο μπουκάλι.

)

οι

Ατ.ό αu-:ό το χ.εpαμοπο~είο δεν υπάρχει ':ίποτα , ουπ ο χωpος. I

'Όλα

'7α χ.ατεδαφισανε, τα I

γχ.pεμισαI

νε όλα, γι.ατί πέσανε χ.αι με τους σεισμούς το 'G5.

Πέρασε χι ο πεpιyεpειαχός δρόμος χα.ι μας έχανε ζη -

είκοσι δuο τ.αιόιά +ιμοuν αρΊ.;r,γός σ'Jνεργείο'J χαι συ

'C μια. για.-: ι γχpεμισε χαι την εχχΛησια χαι την ςανα-

ντηρη-.ής χτφί.ων εχεί μέσα.

χ-:ισαμε. I

""'

Ο'

"')ι

Όταν ατ:ολuθηχα οεν ·~pθα στη Σκόπελο, έμεινα

:.χ:ε τα εpγαΛεια, ουτε ο yουρνος, τιποτα.

<;-

'Ι'

τι.τ:ο-:α οεν εμεινε , τα χαψανε τα παιοι.α. I

ι r

ο χεpαμοI

Αθ ηνα. για-:ι ημ..αστε οιχογενεια μ..εγα η, εyτα I

στ~ιν

ποιειο αυτο το εχουμε 9-:ιαςει σπι-:ι χαι. μενει η μα -

παιοια, •ρ ια αγορια, -:εσσερα χορι~σια χαι ετ.ρεπε να

να. μου τ.ου ζει αχόμ..α .

δουλέψω να πάρω τέσσερα πέν-:ε τσουbάλια αλεuρι

Ένα άλλο κεραμοπο ιείο που υπάρχει. εδώ εγχατα-

να ζεχ ειμ.ωνιάσουμε.

t-'Α λεΛεψ.μενο επισης εινα. ι του 1' αστα. . υ τος ει ναι απ ο 1

.. , , , \ τη χ αΛ:χιοα , οεν εχει σχεση μ εμ..ας. ·\ ΠΟ Hj ι ~

Il πρώτη δουλειά που πήγα και οοuλεψα αμέσως

Σ'

ιyνο

με':"ά ήταν στον Αι·-Γιώpyr; στr,ν Κυψέλη, τα χαμπα

μόνο εμείς είμαστε χαι οι Κα.νέλλr,οες. Οι άλλ.οι αγ-

ναριά χω -α ':"όζα απ' ':"α τ.αράθuρα.. Λτ:ό χει I οιπόν

γειοτ.Λαστες

ποu

υπηρχαν ηταν

ΟΛΟι

σ'Jγγενεις

-: ου

I Ι <;I 1": "''λ πα-.εpα μου, χουνιαο ο ι του ϊ:αππου μου χαι ςα.οε yια

του. ι

y•

ς;-ι

1 πηρχαν ουο χαμ..ινια.. ι

απ ο πανω .

'Ε 1

•ια απο χατω χαι ενα

'J.Jω το 1.,ο ε να. η-:αν το οι κο' μ..ας και το αι ι

ι"'

ει χαν οι χουνια.οοι -ου τα.τ.που μου οι

'""'....

-....ανεΛΛηδες.

1)_. σ-:ερα ·r(cαν ι ι ' "'ι."), ι '\ " ι χα.ι χατι αN\CI.. τ.εpα στον t ιγιο ~πυρι'

"')

οουΛευ-

όταν η πέτρα. 'ΙΌ ';:)5 έχτισα τις μάντρες στο y~πεδο ' ' Π ι ι Ι] ερισσουι . κατω απο τα ροσφυγικα, που ριχνα-

του

νε -:α σχουϊtίδια εκεί τ.α.λιά . λιlετά πά/ ι σ-:ον Περισσό ι

·\

'ίΟ uημ..ο•ιχο

s;-

χοι ειο, ϊtετρινο , με αγχωναρ ια πεφαιι

ωτιχα, oιωpocpo, τεσσερα με7pα υψος ο οροφος.

jι[ετά

οωνα απο πανω στην εχχ ισισια.

vστεpα ςεχινησα κανονιχα, γιατ ι "i:Οτε αχομα

από χει 6γήχα στο πεζοδρόμιο και τ.:~γα

Το '49 εγώ πήγα στην Αθήνα. ~ οuλεψα εργάτης <;ι ' f' '( Ρ ' ι στην οιχοοομ:η χα ι εογα ..,α ασοεστΥ • μ..εσα στους

στη μια δουλειά, π·fιγα στην άλ/\η χαι το '57 έχτι.-

....

Λα.χχους, μ..ε Π ι\CΙ..τyοpμ..α. με -:ο ?•υα.ρι να. yop-:ωνou -

Ξενοχρά-:ους. Μετά έ9~ιαζα στην π λα.':" ε ία Κυψέ) ης

' ι Ρ 1 ι ' ι νε -:α. χαρα αυ•α που το χουοα ι ουσαν σ-:ις οιχοόομες.

το χα

}

ΊΌ '52 π~γα στρατιώτης στο λlεγάλο Πεuχο . 'Ε

' ) 1

!.ι μεινα. χαι υεν πηpα αποσπαση γιατι εγω με α v\α

)

σα σε πετρα τα Χ':"ιpια τt:ΟΙJ φαινονται σ~ην π ,ατε ι α

ι ' Β' απ ο 'η αρη . θ ι.σ~ι.χο με χοχχινη τ.ε-:ρα 1

λlιλάμ..ε για χτίσιμο -:έτοιο που να στηρίζεις κτί ρια πέτρ ινα, γιατί μ..άν-:pες όλο ι χτίζουν, με πελεχη 219

!/' ι

ι ι ι ι ) ι ) ι ) ι τη πετpα ο μως οχι , πο ω 'ιγοι πια οι πε \Οιανοι που

έχουνε μείνει.

"Ι ι

pαοοχυpΊ") π ω εχει χανει. -:η μ.ει ε'7η ":'OU ~' opνO'J χαι

Ίι

ι)

χει

ωιπον εψαχνε

ο Τάσιος ο καθηγητής να bpει να του χάνο,Jν το σπί

Τώρα τελευταία στην ΑΟ·{ινα είχα μπλέξει χάτω '!I'

Σ αρωνιοα , ενα χτιριο της χυpιας

ναγνωσταρα.

Αυτόν που είχε πιάσει ο Σαντάμ. Χουσεϊ\ι χαι τους

)

θ εpωσε τους

Αναγνωσταρας, 1

εννια,

ειναι

αυτουνου

'Ε

χανει χαι χουμ.παpο.

πρωτος

που Ι

-:ο

σπι·π.

'θ

ι '

Αθ ι

0εσα το μπε(!

ηνα εγω, εχει πηγα να

)

, oo'J-

,..

ι ) ι !/' ι Ο' ειωναν ':'α σχο ,εια εοω χαι χα ον"'C'ουσαν χαι

ερχομ.ουν χαι εγω ενα μ.ψα χαι μ. ι ):: εyτια..,α χαι

αυτη την ωχαφια

!/' 70 σπιτι αυ7ο σε ουο χα οχαφια.

Εδώ επάνω στον Πρόορομο, σ~ην εχχλησιά έχω

χει οαyτισε ~ αυτΙJν , την

εχω lτ

\..α-

,-[

_ 7 t> χα ισα εοω περα ' θ

' ι

Δ ι ι s." ' ι , ·~ χανα το υ ι ροσου τα γpαyεια, εοω, που ει-

ι·Ε

τερινη.

'f ••

ναι του 1~ ειντανη το χεντpο, αϊ:εναντι, εχειν ο το ϊ:ε-

ον

ένα χρόνο χαι έyτιαξα ένα εχχλησάχι την Αγία Κα-

οyηχε

ο π'Jργος που ε χ ω χανει.

τpινο το εχω yτιας ει εγω. ι

οου) εια,

που

εχω

χανει

μια

το μεσα

) ι χο \Ονα

μεpος

ειναι η

) ι στρογγu \η

χαι

τεpίνα. Μετά πήγα πιο πάνω στην Ανάbυσσο. J!ετά

ρίχνω επάνω τις χληματαριές. Α ϊ:ό χει ξεκινάνε

ήρθα στην Εχάλη. ΊΌν Αλαφούζο τον ξέρω από το

ακτίνες χαι εδώ στο δρόμο.

'58, '59 που δούλευα στο ~1ον Παpνές · εγώ την I

πε-ρα J

I '\'

χατω απο τη

χτισει οεμενος. ι

χαραορα I

τη

μ.εγα

η,

-ην εχω '

'Ρ

ιατι αμα εyευγες ατ.ο εχει, εογαιι

νες χατω σ-:ο ρεμ.α, ασε που μας εχ

φύγαμε με τα πόδια από πάνω. 220

ο ε

χάνει ~σ καινούριο ':'Ο εχχ)ησάχι. ~Ιετά είναι αυτός

ι ι 'Ε ι ι εχτισα -ω σπιτι. χανα ουο χpονια εχει.

απε 'ευ

Γ[

\Εψω χαι να γυρισω, γι α'J-ο εσ-:ε 'να 7α ϊ:αιδια μου

τι του πέτρινο. ΊΌ '81 πήγα στην Πεν~έλη χαι του

ρι . -lεν "'C'ην η-ε r~ -:ην

μοΛις τε

υυο οι ,ες μα...,ι χαι εχανα πετρα.

ι ςο.

τον μια μια πετρα χαι ειναι τριαν"'C'α ϊ:ον-:ους ντουοα-

θυντής σ-:α Ναυπηγεία Χαλκίδος ωJτός · έφ-ιαξα

στη

)

Ρ')

'f'

σ' ένα φD ο του 'Γ σαχα) ώ'7ου, ο οποίος ·fιταν διευ ~ ι

ςο.

χινησα να χανω το σπιτι με πετpα.

.Μετά μ.ε yώ'ιαζαν χαι έyτιαζα μια 6ίλα του ΚαΡ

Ε οω εpχομουν τις ο ιαχοπες, εογα \α αοεια χαι ςε1 1

εισε το χιονι χαι

Τ α διχά μου ξεχωρίζουν. '.ΑΧλοι δεν μπορούν να ,..

)

δοu \Εψουνε σωστη πε-:ρα, να τrιν -αφιασουν χαι. χα' )

νΟ'Jν χε9α

ςο.ι

οαχια, οε ι

I I 'Υ ι.α πετρες χα ι υστερα γεμι-,ουν με χεραμι-

δ'

ενει. ι

ι ''C ι ι / εν μποpεις να στηριςεις χ-:φιο για-:ι ι

η πετpα πpεπει να ερ

~ ~

ει ετσι να οεσει η μεσα με την

22 1

' 'C

εc;ω.

'Ε

) ' π I ζ ' LIJ 01 -ιο χ ,ιση . ως υγιστη-

χανα ενα τ.υργο με

f:!

χε χαι πως οyφιε επανω. ι

Ι(

αι οι γωνιες το'J ειναι ρο ι

'θ

χαν~σμενες χαι το εςυσα ουο μετρα φαρδος το χα ε 'Θ

παρα · υρο στηpιγ μεν ο χωpις

)

χο ,ονες, χωpις

μτ.ε- ον. Ι

τ ωpα εχω χτισει μια γεyυpα απο τις πα \ιες , γιατι I

χοτ.ηχε -:ο οουνο .

)

χτιστηχε

ο πυpγος χαι για να πε-

ράσεις επάνω σ-ην ταρά-σα -ο έχανα γέφuρα τ.έτριI

Λου

Ι ι ) "' . ....1 εν εγινε μετανασ'ϊωση , α J,α επεσε τ.ο ,υ οου\

) \εια

στον

το πο

με

'ϊην

<;-

ο ιχοοομη

χα ι

)

<;-

ο \α αυτα.

I <;) I λλ I I ~ λ' 1' π ε-:pαο ες τ.α \ιCΙ. Π Ο ους ειzε LιΧΟΠε ιτες τ.ου ΟΟU -

λεύανε σΠj'J ΑθΥ1 να. Εγ~J έμαθα από -:ους τ.α) ιούς I

Ί'

που ειχα

παε ι μα ~ι.

εχει χτισ-μενο

'ΙΙ

<:-' - ταν ενας απο εοω , ο οπο ι ος I

απο

τα χερια

)

του

το πι ωπο ιε ιο

του

Που) όπουλου, ο Παναγιώί·fjς ο Σφδάpης. Αι;τός είI ' ) ' λ' I Α uτ οI ς τωρα, τ. ο \υ χα ο ς μασ-:οpας. θ αμενος

ναι π ε

νη με την πα) \ια τεχν ιχη, χτισμενο με το σy'Jpι.

Τώρα όμως είναι ο γιος μου που τον έχω από δε

' ' ' εI φτιαχνε μεχρι τ:ε) \ε χανος χι εχανε

Ρ '

κατεσσάρων χρονών , ο ΠαJτε) ·~ς. αu-:ός αναλαμbά

οη:; ιοε ια τ. ου

νει . Από --co '81 , από την Β ' Γυμνασίου. Σ..ταμάτη-

τους

λ~ες. Σ η;ν }τ ι \..α-: ο χη

't3

τp ιοανε ιις ε )

χεφομι; ,ου ς

λΟ ' ι αρια για ελα ι-

τ.ου

εχει η

ο ωυ ς

' ) ος αι;τος τους I

χοπε

Δ εν τα πηγαινε χαλα' με τα γpαμματα, «ε \α κο -

ε ίχε φτιάξ ει . Ή ταν ένας ο Ι-Ιλίας Κεpμελ~ς , ακόμα

ντά Παντελή », δε γινόταν αΛλιώς. Έχει δεκατρία

ένας τ.ου ζει ο ~ίχος ο Δημη-τρ ίου , ο Στάθης ο ΝΙε-

σε.

χρον ια τ ου οου <;-1

)

<;-

/ )

ευει -:ην τετpα , εγω παω χοντα χα ι I

--cου οινω τις οοηγιες.

1''ιν ο"ουλεuει χαλα' την π ε--cpα, I

)

...

·n

' 'C

εςω

'δ ι ια πετpα

Ι α χτισεις "

τετοια οεν υπαρχει.

Lιτ.υρος

' )'

....1 ε \ιτσικος .

ναγ Jωστ'ις, εν ας

\πό-

i'ω<. οι ηταν οι χαΛο ι τ.ετρα' δ"ες 1

"''

I ' χτισμα , μεσα -

Ετ.ίσ'ις σ<.α ιpόνια μου αυ--:ός ο Ηλίας Κεpμελής

' ιατι η πετpα I

αu-·ή οεν έχει τ.άχος να τιάσει μέσα. Την χάνουν I

στολος

A"'J ι \α

εκείνη η πέ-:ρα δεν χάνει για χτίσμα-α, είναι για yιγουpα, για επενουσεις .

....,

σοιογγι<.ης. ενας

στα χρόνια μο•,; πο•,; δουλέψαμε χαι μαζί.

ζαχια οου \ευει , τετοια πραγματ α. <;-

') I I ' .Γο π \ιο . η πετpα -τους χανει τεχνιτες.

<;-

μον ο ετ.ενουση .

Ο σεισμός του '65 ά)J\αξε την όψη της Σκοπέ222

με

-:ον

, ) ι αοε φο

-οι;

' ΓL

..... -αvη με πετρα χ-ι.σανε -ου

το

Χρισ-τού το καμπαναριό χαι του Αγίου Παν<ελεήμονα . 'Ε

τσι ενω η "

Σ Ι

).}.

κοπεΛος ειχε παρα ΠΟΝ\Ους τεχνι)

ίες τ'ις οιχοοομ'ις, οι πα

'f!::

ιοι υεν γυpισ-ανε u ιο <. ι Ί']ταν

το θέμα -ου ΙΚΑ . Και εγώ δεν μπόρεσα να γυρίσω

εδώ διότι δεν την δουλεύανε την τ.έτpα. Γκpεμ.ίζαν

τα σ~ιτια

χαι πετουσαν

7~ς ~ετρες

στη

θ I ~

αΛασσα.

' 'Ο ϊ:ου εοpισχαν Ρ πετpες τις xo!J(! (} οα αγανε με 7ις οαρχες χαι απο τα χαμι.νια ενα μεI

....1 εν ειχε Λατομειο. λ '

'\",

ρος

εοω ,

ϊ:Υιγαινανε

eογα ανε μ.ε 7Ον χασμα, ' ζ

χαι τ'ΥΊ

\'>

)

μ.ι.σοι. OO!J ,ευανε στα pετσ-ινια αυτ·Γι τ·Γιν σ:.οχτ •

Γ ιατι ειναι ·rι ϊ:ι.ο οαρια χαι η ~ιο αν υγιειγΓι

)

Ε'ισαι

οου ,εια. Ε

γοpτω μενος

οpαχο σε οpαχο , α~ο ~ωχο

οαpια

χαι

χανει.ς.

ΙΙ πετpα η χα 'η για χτισματα ειναι αυτη του )

)

·,α-

l' γειας ο οpομος , -:ομειου, -;του ει.ναι απο το ""Ι..εν-:;ρο ' Ά Ρ , \ e 'ζ , , ισια προς γιο γ;γινο. ~εν ογα ει -:ωpα, εχει σ-:α,

ΙΤ '

\:'

μ.α-:;·f,σει λόγω σεζόν α))-ό. έχει αποΟέμ.α-:α χαι εξυ I

πηpετει

το

νιισι.

~ε-:ας

αϊ: ο

σε ϊ:εuχο, να μαζέψεις

νε7αι χαι •η σοGα-:ίζανε. Ι

τω-

χεια .

e Q' ) ι αϊ:ο ;:ανω, μ.ε -:η οαρι.α . ....1 εν ε ,ανε η πε-:ρα να yαιΙ

οp-:ωνουν

αμμ.ο ,

)

χα \ιΧι,

πε-:pα.

ο'λα

'Ε

, 0·Γιρια.

uεν

μποpεις

~χουν γινει -:α ϊ:ευχα -:ωpα

I πεpπατιοντοuσαν.

)

τ ωpα ·

α ΙJασ·Γι

να

μπεις

Ι \:' I ) Ι ') μεσα σε οασος, χ ,εισανε ο \ΓJ..

Και -:ού6λα έχω οουλέψει , εχω χανει χαι χτφια I

τ.ο)~ά σ-:ην c\θ·~να -:ού6λ~να χαι εργοσ-:;aσια. Του I χ pυσα9η

ι '\ ) 70 εpγοστασι.ο χαι ':Ί'jζ 1 μσ7ε , 70 εpγο-

y '

υπaρχει μέσα ριγμένη χαι παίρνου'ι. Λυτό το λατο

στασιο εγω -:α εχω ::p7ιαγμενα χαι του

μείο το έχουν δύο αδέλγια που λέγονται Γχουμa, το

Λιόλου. Εγώ δοuλευα με τον Βουτσινά 7ον αpχιτέ

Ι~

)

Xa) ασε η πα) ι.a όψτ1 π1 ς Σκοπέλου χαι εγώ ο

/" ' λα ι.οι.ος τη χα σα ΠΟ!J εχανα τ'ΥΊς χοpης μου -:;ο σ;:ι.-:ι. I

}Τ

'-ριτ<..,α στην

χ-:ονα , δο~λεψα με τον Μϊ:ούσιο , τον 1\Ιϊ:άχαλα , με

ο ου ,ευουν οι ιοιοι. χα ι ει ναι χαι ι.οιοχ7ησ ια τους. '

-:ον Καμiτ:;η , με τον Κι-:σίχη , σ' αυ-:ο•.Jς.

Σ7ην Κα7οχή

χαμός. Περάσανε Εγγλέζοι, ϊ:ε I

" λ' Ι 1 ια-:ιι οεν υπηpχε σχεοιασμος, οεν υπytρχε με ετη,

ρασε -:ο ΕΛΛΣ , πέρασαν Γερμανοί, πέρασαν Ιταλοί.

δεν υϊ:ήpξε ένα πρόγραμμα σωστό , να πει ότι όχι , Οα

Εδώ ·fιταν η μεγαλucεpη διαχίνησΊ'j από χαι προς το

σε πριμοδοτήσω να Gaλεις ;:)~χα. Εχεί που μου

Πήλιο , ΛΊ·- Γιaννη , Κεραμίδι, Χοpευcό . Εδώ οpγα

'i'

νώΟηχαν όλοι μαζ( -:ο '42 με '43. Όλrι ΥΊ νεολαία

ι '

\:'

)

εοωσε σαpαν-:α εννια χι 1

-:οuς σεισμ.ους /

ιαοες 'Ια χανω

70 σϊ:ιτι απο

~ I

ι!..χουν πεσει

α εϊ:ρεϊ:ε να μου οωσει ϊ:ενην-:α ϊ:ε -

\:'

ν-:ε χι) 'ιαοες να παρ ω π

' 1.'

λ'

αχα να χανω σ τε γη.

εφτα. ~εν ει.ναι οπως πα ια που οι

απο

οεχαςι

μεχpι

6εχαοχ7ω

χpονων

ΥΊ•αν

:;την

ΕΠΟ:ν, εγώ σcα αετόπου)\ΓJ.. Τα έζησα όλα εγώ cα 'δα με τα μάτια μου. Πήγαν όλοι οι νέοι , δεν μπο223

ροιJσ-ες I

να

μην πας,

r;:.,.

εαν ο εν

τ.ηγαινες

ησουν μαυρη

αντιοραση . Λμεσ-ως ειχε τη ρετσινια.

-τη Σκόπελο ατ.ό τα Ες Ες. Τον Επιyανείο•J. Αυτός I

χαι

ειχε τους

απο

ερμανους

και τους

πανω

)

ειχε

)

τους

τραυματιες

σα σε μια απο

θ ηχη, σ I

ηΛιο , να τον pιςσυν με-

ενα υπογειο με το νερο να τον

πεθάνουν. Αυτό ήταν στίγμα. Τι δουλειά είχε να τον ~~

~ I

~ι

αρχισει να οενει.

Ρ I

' )'

νια, ο α vως

Ί ην πετpα τωpα τ.ρωτα Ί:η ,

ει ναι για επενουση Ι

t:' I I I αςευουμε, γ ιατι αμα

I ι α χατσεις να την πα ε ψ εις, εν ω

λ'

αμα ειναι να χτισεις σπιτι

' 'C

α την yτιαc,εις επιτοπου.

. r l π.αρχουν οροι, πpωτα πρωτα αν c,εκ ινας απο γωνια , I

άμα f)άλεις το αγκωνάρι σου θέλει παραγχώνι. Η I

εσωτεριχη

π.

) ι

εσωτεριχη

ευρα,

οταν ι

α γ•Jρισει ~

~.εγεται σεμοσχαΛο.

'"" "'),

στη

γωνια

την

αφνει το ενα χαι τ I

αlvω για να σταυρωσει στη γωνια η πετρα, η μια ι-..

Α πο τη γωνια, I

με.

α πας

ια να σταυρωσει η γωνια , να μην μ.πορει να

ι (:'' ζ ι )~.υ θ ει.ι Ί" ο αγχωναρι τ.ου οα εις στη γωνια αυτο , για 1

να χωpισεις

υστερα

τα

παράθυρα χαι θα σηκώσεις τα «συντήpια», -τα κολο, 'ϊ 'θ Η ~ ι ι νακια που χωρι.,ουν τα παρα υpα. ποοια γινο-ταν )' Ι )'ι α v,α, πο v\ες

Ι yοpες

ιp Ι κοοαμ.ε χαι χαναμε

την

' Θ

υρο , να μην χαΙ

νει τη μεσα ποοια , να ερχεται η περασια χα:τω , χομ-

μενο. Ι

ι ι ' l ..!.: ~ λ ι υτες ειναι χαι οι σωστες χαι οι χα!'Ξς οου ειες,

(? I

λλα ειναι ακpιοες.

Στο σχαλοπά:τι τώρα οι bαθμίδες είναι χαθορι-

' Ε γω ι εχω ι " ) 'I ι σμενες. οου 'εψει με μ-ηχανιχους της παλιάς σχολής χαι απ' αυ-τούς έχω μάθει πολλά. Λοιι r:-., ι I? ι ι -.. ι πον στα ουο οηματα, τρια σχαΛοπατια.

καΛη πε-

ι θ" Ι τρινη σχα' ) ~.α αμ.α εΛεις να την κανεις κρεμ.αστηI , θ α

στην α/v1.η μεσα , να μπει το χομ.ματι μ.εσα να σταυρωνει.

'Υ

' )'

την α v'η χαι αρχιι.,αμε και αν-ταμωνα-

εσοχη για να μπαινει μεσα το παρα

ηκωνεις εσυ τη μια γωνια, σηχω-

λουν στο υπόγειο; Μην τους πάρει την εξουσία;

' )

Ι χ-τισ-τη,

το αγ χωναρι τ ο οευΊ:εpο απ.ο πανω να πιασει εοω , ν

παρουν ογοοντα χpονων αν - ρωπο απ ο εοω να τον ο α-

224

ωριο αυτο πα ~. ι

ζευγάρια τα λεγόμενα , χτίζαμε ο ένας αυτή τη γω-

''C

Π ' ....

χαι

α-;το εοω, να τον πανε στο

νει την άλλη ο ά)Jως. ~1\μ.α κτίζαμε την πέ-τρα, τα

τpα-;τε I

ε ,α,σι-.ες

'ζ

εκανε

rτ I) I I τους εχανε χα ,α, . :\..ίJ.ι το φινα ,ε η ταν να τον παpουν I

πατησει -τοσο π.ερα και να εχει περι

Ο ΕΛΑΣ έ9αγε και έναν ο οτ.οίος ωτός έσωσε

κατω

να t)άλεις το ά)Jω εδώ , πρέπει -το ά)Jω αγκωνάρι να Ι

τη γυp ισεις χαμαpα και απο πανω

θ'

αρχισεις να οα -

ζεις τις bαθμίδες σου. Θα χαράζεις σ':ον -τοίχο σου 1

ι )

πρωτα για τη σχα 1.α εχει που

ειναι.

1-, ια να την χα ι

225

' ) ι ι 1 p ι νοuμε μια σκα ,α ετσι απο χατω, να ογει ετ.ανω και I

να χανουμε μια καμαρα απο κατω,

α πα.ροuμε το

ύψος, το μ+ιχος χαι θα λογαριάσουμε τα σκαλοπάτια

' οτι ' ~ο σχαΛοτ.α--:ι. "' ' -:ο ογα Ρ 'ζουμε ·φια' Θ α τ.ουμε

μα.ς.

ν-: α τ. ον--: ους

τ.α·πιμα..

Ηυ--:ο

με•ρας σ-:ο

μ:ηχος , σ•ο

' θ~ α (' ' λου μ ε τοσα ' ριχτια ' ' εχουμε, ογα . )' πο)ωγι'ζ εις υστε' ' ' ρα, θ ε')ωυμε να εχουμε χαι ειχοσι ποντους που ο α γυ-

}7"-αι χωρις ' να εχει::; ' ' στα θ εpο' απο' μπετο

νταμαριοu.

χάτω για-:ί δεν θα μπορείς να. bάλεις τόση χοντρή ι

πε-φα.

·ψωνεις

τσψεντο

ύψος μετράς τα ρίχ-: ια, τα λεγόμενα. Λες τόσο ύψος

':'σψεν~ο και τη χωνεις χαι Ι

την

παρατας

χαι

αμμο σχε--:η

μ.ε

)

' η μ.ετα την αρμο ωγεις Ι

κα-:ω

χα':'αη η

ριχνεις

χωμα,

χοπανας

το

γκαζόν μέσα χαι φυτρώνει. Στο αρμολόι σχέτο τσι-

με ντο μ.ε αμμο.

"-..'70 χε -

) ~ ),ΎjpYj' oou ~λ' ' "' ςιοpτωνο' -..:χ εια. π) α ι.α' θ 'Jμαμ.αι επειοrι

ντpο •ο χ) ε ιοί -;τρέπει να. έχεις του) άχισ--:ον είκοσι

μασ•ε ':'ην τ:ετpα στην τ. ,α':'η . οταν περναγαμε ατ..ε-

ρισει

Ε . ι

χαμαρα;

ιχοσι

ποντους

•r

πεψα..

•

Θ Ρ' ) -α οα \εις

ποντους για να πιασει να σςιιςει Ίj πε-:;:;α.

' πανω ' ' 'Ρ χαι θ α υπο)ωγισεις να χοοονται. τα

και

απο

σκαλοπάτια . Από το κλειδί παίρνεις ύσπρα, γιατί η καμάρα αρχίζει και χαμηλώνει. ΊΌ κλειδί Οα σOIJ οώ' " ' σε ι υστερα -:ον οοηγο. ι

Εγω I

-:~ιν

πετρα

αμα

' )

ειναι

για

το

πα-:ωμα.

τηΊ

φτιαχνω ο \η με το σ9υρι, οχι οπως ειναι να την πε-

ταςοuμε χαμω και να τη στρωσοuμε χαι να την συ-

' ο αρμος της πρεπει να ειναι ο ως λοyφοuμε.

ναρμο

•ε·ωιος.

Γ υρω ' γυρω θ ~ α στ.ασει, να παει να. e ο ρ ει '70'J

αρμό --:-r,ς , να. έρθει να έχει ό) ο τον ίδιο . ~Ιε δύο τ..όt: ! I) I

ντους ςεχινησαμε, με Ι-..,

Θ εΛει 226

' αν Οε'λεις να χανεις ' ' · ' απο' τ:ετρα ' χαΛντεpιμι του Ε χτος

να

παρεις

ouo πον--: ου ::; τ.pεπει να ειναι ο \Ο. ~

ειυιχη

)

π \ακα

για

στρωσιμο.

•

)

t= , I "" 'Ρ I , ςω απο -:ις π οpτ ες χΛεοαμε τα παταχια εχεινα τα χο -

'ζ , Β α' ζαμ.ε σχοινια, χαι , , ) , Β 'ζ , τα χανα.μ.ε σαμ.αρια για 'ην τ. \ατη μας . α αμ.ε πι -

ντρα που σχουπι ανε παπ ου-τσια.

σω ι

'70 χεpι. στα.upωμενο ετσι χαι C(Οpτ ω'Jομ.ασ'7ε --:ην p

)

πε"t'pα χαι 'ην χουοα. ωu σαμ.ε επανω σ-cη σχαΛωσι.α .

227

228

ΓΙΑΝΝΗΣ

ΠΡΟΒΙΑΣ

Όvομ.α τ:ατέpα: Παντε)ζfις

Όνομα μ~ι-:έpας: Αλεξάνδpα,

εταφια, πριν να γεννη

το γένος Καραγιάννη Επάyyελμ.α -;;α-:έpα: Οιχοδομος σο6cι:τζ-ής Ημφομηνία γενν-ήσεως: 2.2 .1 9211

Τόπος γενν-ήσεως: Σχοτ.ελος Γ'pαμμα7αές γίώσεις: ~ημοτικο Επάyyε)ψ.α: Οικοδομος χτiστΊις Χρονολογία yάμο'J : 1950

Όνομ.z σuζuγο'J: Βάσω, το γένος XpΙJσoyou

ο πρώτο επάγγελμα του πα-:iρα μου -~ταν λιθοπλάστης, έχανε I Ρ) ' ' Χαμινια I ! '7'" ' I ) 'ίΌυο \α. Ε ιχαν Χανει για Χεpαμ.ιοια εοω στη Σ ΧΟΠε \0 μια

Α)

ειχαν παει χαι στην

ω εγω, ενας I

Ονόμα-;α: Παντελής, Ηλiας και Μα-:ίνα

(δiδuμ.α) τα δίδΙJμα

)

Ε'

ι-

χαν χάνει στον Πάνορμο χαμίνι για τού6λα χαr. χεpαμiοια πάλι. Αλλά J

χι

'λ

εχει,

οπως

εγε

πατερας

μου

το

χωμα

οεν

η'ταν

)

τοσο

χα ω .

Ά ρχr.σαν μετα, ο τ.ατεpας μου χαι ο μπαρμπας μου ηταν στην εc_,οχη οι.

αν

ι \' ι ι θ pωποr., οεν ειχαν εγχατασ'τασεις.

'Η

'ταν

ασυμφορο

'τΟ

χαμr.νι,

αχpι6ά τα υλικά , αχρι6ά χαι τα με'ταφοpιχά. Πιάνει λοιπον μια δραχ' J ' I I~ 'Ι' α Ρ 'ζ ει ο lΝ αστας I J ) I 'Γ ον μη, φερ ειπειν 'τΟ χεpαμιοι; οα πενηντα ,επ'τα.

"-'

οιος

α παει υστεI

ρα να πάρει αυ'τά; Μείνανε τα δικά του τα τού6λα , iσ6ησε. Έφυγε ο μπάρμπας χαι π-fιγε χαι δούλευε μεροκάματο σ'το Νάστα. Ύστερα 'λ

Ν I

ομ.ως, μο ις επιασε ο l αστας τα χοπαναει με ουο οραχμες, οιπ ,η τ ιI

Χ,cονολοyίες yε·η-ήσεων: 19 52, ι 9 58

ωννησο γ ια χωμ.α γιατι εοω οεν ηταν χα ω.

χτυπησε εσωτεριχα , απο εοω, ο ανταγωνισμος.

Παιδιά: Τρiα

' )I

ειος μου ηταν χαι χατι α vωι χαι

μη.

)

' ,

Π '

(3 αει χι αυτος εσοησε.

ο 1Ν αστας πpοποΑεμιχα αγορασε ενα αυτοχινητο φορτηγαχι ειυιχα Ι

)

l\Ιf

για να χουοα 'αει '!Ο χωμα απο εχει. _ ΙJ.ε το πρωτο αυτοχινητο που ει'C '~

χε πρω~οταςιυεψα χαι πηγαμε στον

μος η'ταν παρ I~

ενιχ.ος απο αυτοχινητα . ~ I

η μαpιοα απο εοω τη

)

γνωντα με μια παρεα. π

ηγαμε

χοπε ω μεχρr. τον

)

ωιτ.ον χαι μα χ

γνωντα . L

, opo-

ο~ ζ

ευεται

'τυπαγε μυpω-

" I Ρ Υ' I ' ' I I οι.α η οεν~ινα χαι -:ους αpεσε χ.αι τpεχανε απο πισω απο το αυτοχ.ινη -

το.

Β α')'αμε τις χ.αρεχ ,ες επανω, χαθ 'ισαμε χαι πηγαμε στον Α γνωI

)

) ,

1 ντα χ.ατω στην παρα 'ια χαι εr.χαν ψητο χ.αι φαγαμε, ηπιαμε χ.αι οα229 Ι 20 Ι

' )~.ες χ.αι ~ισω. ι Ο ορομος " ' '1' ο μοναοιχος, λα με τις χ.αρεχ 'i.i.

1V1ετα

-...

απο

Λιγες

χ.cι.νανε χαι ποι· ,α τεχνασματα χα ι φερνανε πpαγμα -

)

E-c,

. ..:.ιςη -

χ"\

-.,

"' r[

Μετά εiχε πάρει ένα χάρο ο \" άστας για να φέρνει το

παφναμε π ~.αστ ι χα .

χωμα που ηταν χοχ.χινο χ.αr. οεν συνεφερε να ':Ο χου-

bαλάει με μουλάρια, να το φέρνεt με τσουtιάλια. Με το αυτοκίνητο το χόστος ήταν πιο ψ::ηνό. 'Ι..,

χ.εραμ.οποr.ειο

αυτο

σταμ.α-::ησε

να

τα πλαστικά. Λένε χ.αμιά φορά «λμ.α έχανε ... ». Τι να

_,ι ετα , ομως, αρχ ισανε χαι ειχανε

' Ε ' .. ντα χι )~.r.αρ r.χα. χει τεΛεr.ωσε το αυτοχ.ινη-:ο, παει . I

αΛχωα χαι πουΛουσαν που ειχε αγγει -

-..,

οπΛαστr.χη εχε ι.

μια εΛια χ.αι γινηχ.ε χα ,χ.ομανια το αυτοχινητο

χανει;

Π οιος Ο α τα παpει; ' Α ψου' μεχp ' ι χαι εμεr.ς '

)

Έχω φτιάξει εγώ αγγειοπλαστιχ·ή χι εδώ πέρα

' Ρ''~' ' ' θ ισα με τον παππου. ' οοιου, cρεις μερες χα

ατου

rr '

)

αω χ.αι παφνω π ~.αστε 1.ινη χ.αι εpχομαι χαι -cη pι -

)

~.εr.τουργει

χνω μέσα, να t-άλω το καλούπι μέσα να tιγάλω cην

'Ε' ' ο συχωρεμενος ' : ·Λεγε ο παππους

« Π ρω' -

περίπου το '60 , λίγο πω πάνω. Πάν-::ως στον οργα

πιστο ~.α .

σμό του '65 δεν 'Jπ-ήρχε. Είναι αυτό το χεραμοποι -

τη φορά ·ήρθε παιδί χαι να μου ζητήσει. Θα σε 6γά -

εr.ο που ειναι το οεν

''1-

ιναοιχο το πρωτο .

εν εχει μει -

νει 'Cίποτα χαι χάτι υπολείμματα που είχε 'α πού -

)~.ησαν. Ε" ιχε π 1.ατ ε ια ωpα ια, ειχε στερνες στις οποι Ι

)

' )~.ω τεχν 'r.τψ> . 'Ε μεινα τρεις μερες χαι. εψυγα χ.αr. I

αχομ.α με πεpι.μ.ενει. .\

)

-1 εν στεpεωνα σε επαγγε ψ.α χανενα.

ε χ.ουpεια ,

ες γινόταν ο πηλός αυτός, ο πολ-cός . Είχε πηγάδι

σε σιοηρουργ ε ια, σε εστιατοpια, σε χαν ενα ο εν στερε -

που tιγάζανε νερό τα παιδιά. Είχε μ.ιχρά παιδάκια .

ωνα. 'Ηθελα οικοδομή.

Έχανα χα ι εγώ στο ~άστα. Οχcώ δραχμές μερο -

' ' χαματο επαφνα.

Ο πατέρας μου σοbατζής, δεν ήξερε χαθόλου τ.έ τρα . Αλλά χ.αι. εγώ δεν έμαθα σοbατζ·i1 ς. Από το

Ο πεθερός μου cώpα, ο Παντελής ο Χpuσοψός , ' ' ) ι ηcαν χι αυcος αγγεr.οπ ~.cι.σ,ης

230

' ~ι λ' ι , στα, μ.ε θ υσανε χαΛα χα α χαι τραχαpουν πανω σε

rrσουχα-

μερες, ητανε χι ο μπαpμπα-

τα απο τη

λαρr.ά . Παλι.ά τον bοηθούσα χαμ.ι.ά φορά . Αλλά του

' ' χαι τα . χ.οπανανε ' με το 1Ν'αο Ι=> ο'δ ιος, ~ανε Γ ιωpyf)ς ~

ενα;

μ.Υjπως ειχε αrvω αuτοχινΥJτΟ μην τραχ.αρει που "'\ Ιf

ρι τοu επανω στον περιφερειαχ.ο δpομο , σ'Cα

' χαr. εr.χε

' εpγαστη-

1937 έμεινα με τον πατέρα μου στην Αθήνα χ.αι δούλεψα ατ.ό μιχρό παιδί ως εργάτης.

Με τους Γερμ.ανοuς εδώ, το '112, '43, '41! ΠΥj -

{' I

γαιναμε στη L α χιδιχη, σε μια οαρχα οεχα-φια αcοI

}τ

μα να τ.ας με χουπι.α σcην " I ' οεν ειχε ε δ" ω.

λ'

'>.ασσανδpα γιατι οου ει.ες

Σ πι.7ι.α ' I Σ τη Χ)" cpτιαχναμε. α ,χιοι.χηI

ει.I -

ι.αμε πο)J\ές περιπέτειες. Εχεί. χυχλοcpοpούσα'ι χαι Ι 1\ f>) ι "

ομαοες ενοπ

)

Δμα σε ο \ετ..ανε μ.τ.ορει να σε σχο -

τωνανε χιο ,ας.

'Ε I ' ' I Β 'να opαou τ.ηγαν χα-.ι ου γαροι. να

με αχοτώσο'Jν νύχτα με 'ία τ..ο)uf;ό)α. Ίlταν -:ο ' 43 I I "C ) I I

χαι πηγαιναν να χοψουν c;υ \εια χαι. εμεις πηγαιναμε I

νυχcα για να μην χασομεpαμε απο το ενα Ι

' ))

μ.εpος σ-:ο

Ι \'

τΥjλεοράσε ις χαι τέτοια. ~ΙαζεuόνcΟ'Jσαν παρέα χαι. Ι

-τα σu ζΥjcΟuσαν χαι χοιμον-ω•Jσαν το opαou. I

pωγανε

χαι ωα ελιά χαι ενcatει.. Καλό Έ·r.,μέ;:_ωυ.α α~cιο. I

•

Ί-Ιρθε τ, Κα'7οχ+ι , τ.·~γα σχεδόν cέσσεpα χρόνια στο σ-::pα-:ό , τ~γα cO 19 L.ι:6 σ--:ο Βόλο χαι χαcατάΙ

l 'ΠΊj p ετr,σα σ--:ον

) 'Ι

χθηχα στο χεντρο νεοσu v,εχ--:ων. Ι

-:αχ-.ιχο στpατο.

τ-ο εχει υσcεpα αpχισε χαι χpαπ; -

σε μέχρι cO 1949 χωρίς μάχες , προσπαθούσαμε να ζ

μην χανουμ.ε

~Ι

pι όλο όλο. ΑΙ:λa -~'ϊαν 'ία χρόνια τα παλιά , οεν είχαν

V\O χα ι αυ-τοι μας χυνηγουσαν. Ι

ο ομαο ες να χcισεις, να παpεις πενηντα οχαοες σιτα-

οι.

f' δ

ημι.ες στα χωρια.

'γω οπου

τ.ηγαινα

α φυγουμε παρεα να παμ.ε χαι

Ύβελα να μην κάψω , να μην κλέψω. Δεν ήθελα να I ζ Ι ο I }" Ι p Ι {' I χανω ημια που ενα. ~!.ι ιχα οε ο αια χαι στpατιω'ϊες

'fα συνεpγεια , να ειμαστε χαι γνωσ'ϊοιΙ , πηγαιναμε.

ι ς'\ ι \ ι ι ~ ι που ηcαν eιι.χοι μου. -lεν η τ αν να παν ε να μ.ε τ.ροοω-

I / ] '\.αναμε I

συνεργεια

σπι τ ια. J.. εγαμε οτι

απο

εοω

ιατι ο πατερας μου χαι η μανα μου

για

πηγαιναμε

να ειναι. τ.αρεα.

και

όεν με α9·r,νανε να τ.αω με οποιον χα ι να η-:αν. L τ. ο Ι

' )

I )J.

*'\

'70 ενα σπιτ ι σ"" ο α v ο , α v\ες ΟΟ'JΛειες , αμα ειχε οεν ι

)

π pοπο εμι.χως τι ηταν ; I

οχα

τρ ιαντα

ςο.

)

11 ~ ,

χαι.

-:ο I

οραχμες.

οχα iΧΟι μια μερα. ,

ι ςο.

t τ ο -:ο τ.ρωι μεχpι. ~ο opαou -:ι να

c;> ευγαμ.ε.

μες

~ ~

χαι.

'1-

iλοι ειχε σαpαν'ϊα οpαχι

μ.εpοχαματο ηταν εστω

9ας:

ειχοσι \'-

πεν τε η I

σαραν'ία

οpαχμες.

, ,

e '"

τ..ο το πρωι μεχpι το οραδu.

"'\ιf

~ΗΙ.α 'Ε

• να

σπι'ϊι για να το cpτ ιας εις, ποσα ατομα, ουο , 'ϊεσσεpις

σουν. Σ-:ο Γpάμμο σ ' ένα ύψωμα Τσοπάνος , δεν θΙJ,

)

μ.αμαι χαι χα ,α. '

Ο'

'μεις ημασ7ε επι'ϊι εμενοι.

I '

ματισ-:ηχα στο ποοι χαι στο χερ ι. μα

P ')

αu'ϊο

I cO 'JψωI

)

-:ou τσοτ..ανοu η τ αν ενας αν-αp-ης εχει. με π ο 'Jι

..u. ποu ειχε cpαυμα7ισει το I

οο

Σ'

1' ραυ-

pουσε να 9υγει.

)

οχαγο χαι οεν μπο -

I ζ' αν--:αpτη ς π ο υ χεφι οcαν

cO τ.ο)ω-

t όλο είχε χαΟηλωθεί για να μην τον σκοτώσουν χαι 1

μετ α τον τ.ιασανε, αυτος τ-ια σcηχε ._.ων'ϊανος.

:!.ι γω

δεν ήθελα να χάνουν δικαστήριο οι σ'ϊpατιώτες μου 23 1

μόνοι ~:ους. ;\α ~:ους πάρει η Διχαιοσvνη f

σψα~:ιωτιχα

!:'

οιχαστηρια.

ου

tγ-

ηςε ρα ι

, !:'

εγω ο αν

πος αυ~:ος , ο , ~:ι χαι να η~:αν, απο που η-:αν; ,

πισω, θ

l\l[

ρω -

l\ ετα τον

) ' , :;:

δεχαπέντε χρόνια , με έναν μηχανικό στο Χο)ι.αργό . ' οου ~ 'λεψα I τεσσερα ' ' ' ' τ) ε ι.ευταια πεντε χρονια σε χατ.οιον

προς την Πεντέλη.

π ετρα αρχισα απο τα χρονια τα πρωτα α vι.α οχι

τραυματισμο πεσαμε σε ναpχοπεοιο α vι.α uεν χτυπη-

. ...... χη -

χα)J,ωπιστιχή. Κτίζαμε πέτρα ·ή τούtιλα γιατί δεν

, μα~:ισ~:ηχε μια φα αγγα χαπου εc.,ηντα αυ~οχινητα

υπήρχαν τσιμεντόλιθοι να χτίσεις τότε. Καθαρή πέ

Γ ιαννενα. ' Χ τυπησανε ' ' οι ανταρ-

τρα άρχισα μετά το ' 80. Εγώ την πελεκάω, δεν χά-

σαμε.

Απο χει πηγα στο νοσοχομειο 'λ

' θ

για να

τες

ερ - ουμε

τη

' )

στα

yα ι.αγγα

χαι χαπου

τα χσ.ταστpε'Ι ψανε.

ονιτσης

' 'r:

τριαντα εςι αυτοχινητα

Ε μεις ' πεpασαμε. ' Π' ' στ α ηγα μ.ετα

νω πετρες μηχανοποιημενες . ι

, "

γω οεν εχω μηχανα-

Ε γω τις φτιαχνω με τα χεpια μου, με το σφυρι.

χι.

Γιάννενα. Απολύθηχα το 1949 . Ήρθα στη Σκόπελο.

τ ' θ ' ' ι , , το μα α γιατι ειναι τεχνη : στη γpαφιχη πως Ι\..αι

ι ι Αθ ' Γ ' !:'' ι π αν~:ρευτηχα χαι μετα ηνα. ισ.τ ι εοω μετα τον

ξεχωρίζει ο γραφικός χαραχτήρας, μπορεί να γρά

Εμψ.Jλιο δεν είχε εδώ δΟ'Jλειές τότε χαι πήγαμε

ψουμε όλοι τα ίδια ; Ο καθένας έι.ει το ι.αραχτήρα ~ ι ' I ' !:' τ ου, οεν μπ ορει να γραψουμε ιοια.

στην Αθήνα αΝ,ά χαι για πολλοvς ά)Jωυς λόγους πο) ως χοσμος εφευγε , για τα οημοχρατιχα ~:ους φρο-

Η πέτρα παρόλο που θεωρείται πολύ αχριtι·ή, αν

ν-ήματα για να γλιτώσουν το ξύλο . Εγώ από τον

r ' ' ) ' ι ) την υπο) ωγ ισει χαν εις με ο ι.α αυτα, ε ρχεται πιο ω-

ΕΛΑΣ πέρασα .

γιχα η τ ιμη της.

!:'

}τ

\..α ι εχει π ο

λλ '

α πΛεονεχτημα.:τα.

1Ό '50 ιΥ.ρχισα να δουλεύω οικοδομή με διάφορους

'Ε χει μονωση, εχει οροσια, I I ζεσ~η ' εχει το χειμ.ωνα.

χαι με Σχοπελίτες α)λά χαι με πρόσφυγες από τη

!:' ) , P'l" ) ~, , ~ , Ε ιναι σχΛηpη οου ,εια οεοαια, α ι.Λα οσο σχΛηpη χαι

' ' την Α ττα')ι.εια. Σ την οιχοοομη ~ ' χτι'Σ μυρνη χαι απο

να είναι δεν με κουράζει καθόλου γιατί μου αρέσει

στης έχω δουλέψει σαράν~:α χρόνια από το '50. Ίό-

αυτό που χάνω. Ικανοποιούμαι χαι έχω το μυαλό

σα χρονια σ

' ο')ι.ες τ ις περιφερειες ' Η)ζ Αθ' · ηνας , χα ι

σι:ο Λαύριο έχω δουλέψει χαι στο Σούνιο , στην Ελευ I A..._J.' '=' ' ) I , σινα με οιαφορα συνεpγεια. /vι.α δου ι.εψα χαι με ενα '

232

'\"

ι ' .\ λ r ' ' μου αφοσιωμενο στο χτισιμο. uου ευω ο ,τ ι πετρα να ι

'λ

υπαρχει, ο

r !:' ' r ες τις πετρες, α vι.α οεν χρησιμοποιω χο-

't:

φτη. Δ εν εχω δισχο εγω να χοοω τις πετρες να τις f

χάνω ίσιες, έχω το σcpυρί. Κάνω χαι πολύ γρήγορα πολλά μέτρα χαι πολύ χαλό. Άμα χτiζεις τρία τέσ

σερα τετραγωνικά μέτρα ~έτρα είναι λογαριασμός. Οι νέοι όμως δεν θέλουν να μάθουν , εγώ αφιλοχερ'\'

)

οως να παω αν υπηρχε μια σχο \η ενα μ.ηνα, ειχοσι Ι

μερες,

να εpχονται

πως

πρεπει

~ 'i": ; οειςω τ.ως

ομορφο.

να τους

να

τη

μπει,

'θ

χια

πως I

φερανε

να

..... 1 πεΛεχιεται,

γινει

ισια

1ηετσοοο

α τ. ο

το

να

γινει

\ ιιΓ '

ε να

μαστορη χαι οειχνει.

Είναι σκληρή δουλειά. Όμως όλες οι δουλειές ι

y παρχουν χαι πιο σχ) \ηρες . .ι παρχει

ληρες ειναι .

σχ

το νταμαρι.

I (' ) 'ψ 1 οιος μ.πορει να οου 'ε ει στο νταμαρι ,

' )

επανω στα φουρνε 'α χαι μεσα στη σχονη ο 'η μεpα;

Όπως του αρέσει του καθενός η δουλειά. Υπάρχει

ι θ α θα χτισεις. Α να'λογα το παν ιι χαι το φορεμα πως

δουλειά όπως είναι οι ψαράδες. ::VΙπορεί. ο άλλος να

) πρεπει να γινει. Αυτη χτι εται σε π \CI.Xα γιατι ειναι

θα),ασσοπνιγεται χαι να του αpεσει. cτ ε')ως παντων. I

Η σκοπελίτικ-η πέτρα που δουλεύω δε μοιάζει χα θόλου στην τεχνικ-ή με την πηλιοpείτιχη . Η πηλιοI

)

λ '

pειτιχη πετρα ειναι ευχο 'η γιατι ειναι σε π

αχα χαι

είναι σε άλλο χρώμα. Είναι σχληpή πέτρα η δικ-ή μ.cι.ς "1 ι Η " ι θ') ) ι" χαι σε οια φ οpα χpωμ.cι.τα. οιχη μας ε 'ει πο ω οου-

)

Ιζ

μ..ιχρες οι πη 'ιορειτιχες.

ρο ογχο χα ι

JJ.ι οιχια " ) μ.cι.ς εχει μεγα ωτε-

Ρ ')

α ο α 'εις μιχpοτεpες μεσα να το υεσεις.

.ί-\μα δεν τα tάλεις αυτά δεν έχει νόημα. Άμα tάλεις ένα 6ράχο χαι άλλο ένα bpάχο πάνω μεγάλο χαι άλ~

)

Λο ενα υιπ ,α μ.εγα ω, υεν

) ι

\εει τιπο τα.

Θ ')

-ε 'ει χαι χα-

I ~ I ' ) I -:ι να το σπασει. τ~ εΛειες , υασειες χαι ψι ,ες.

λειά για να φτιαχτεί. Και ο τρόπος που χτίζεται εί"

ναι οιαφορετιχος .

)

να ωγα την πετpα χαι το στι ' που

233

234

ΗΛΙΑΣ

ΠΡΟΚΟΠΙΟΥ

Όνομα ;:α-.έpα : Ι'ιάνv-r;:;

Ό'ιομ.α μ.r;7έρας-: 1\tκα-:εpiνη,

ι Ο~ ογ οο ατ.

το γένος Γαλαν-r; Ε;:ιiyyε)ψ.α ;:ιπέpα: Λ γωγιά-:-r1 :; f~u.ε,~ομ.·φ[α yενν~πως: 20.1.191t8 Τόι:ος γενν~σ-εως: Σχότ:~λος l~rχ:ψμ.α-:αiς γιώπις: .λ·r;μο--:!χό

ζωή μου έχει ης χαλές χαι τις χαχές τrις τ.λευρές, γιατί σαν ~~

'ζ

τ:ε-:pας

Χp()νολοyι'α yιiμov: J9 75 Όνομα σvζύyοv: Ελέν11. --:ο γένος Θεοοωρ·~

Ονόματα: Γιάννης, \-[!χάλrις ΧpΟ'Iολογι'ες γενν-ήσεωv: Η)75, 1977

""),

yty:o να yαμε. ,

'λ

'Lf ι 1 . 'αν 'ε -

μονος που οου ευε η'αν ο ;τα,ερας μου.

, "' ι ~ ι θ' "\ ι ' "'1"'1 'C"Otα η σεφα των ::αιοιων τ.ου οεν η 'αν σε εσ-r να οουι~ψουνε. αιv,ω -

"'), Ι

σ•ε ο οιχος μου τ.α-:εpας η ': αν -.οσο «ανατο"ι, ·r,ς

» χιχι 'οσο αuσ,·r.ρων

ι "' ο ι ~ "\ι ' "'I π αpχων τ.ου οεν α επε-:ρεπε να οοu ι-ε ψουν ο ι χοπει ε ς. αρ 1

' "'I ι ΟΝλ αu'α

ο uμαμ.αι με ανα χ ου9 ιση εχε ινα -:α χρονια. γι.α'ι τα χαι ο χαφια ι....ρυσα~ 1

' "'I

"\ ι I'

"' Ι ι

με εοω στους μυιωυς ϊ: ου ειχαμε τ ο χαΛυοι. μας ατ.ο -: ον Λ αη μεχpι

τον Οχ-.ώ6pι.ο, όπου μένανε χι ά/J,α πο/J,ά παιοιά εοώ σ-.α γύρω χαλύ6ι.α χα ι. ·fιτιχνε μία πεpι.οχfι όλο ζωή. "\

llαιδ'ι.ιi: .λύο

~Ι

' "'Cα εννιαι τ.αωια ~ t ι 'Θ , ι ,-r;ς ο ιχ ογ ενειας χαι συν-r ω ς οεν ειχαμε yα -

Ε;:αyyέ)ψα-.α: Ο!χοοόμος , ζωγ?ά;;ος.

παιοι ε ησα χρονια ςεγνοιασιας χαι Ουσχοι,α γι ατι γω ημουνα το

Σ ε μι.χpη η"ι.χι.α χαι τ.pι.ν τεΛει.ωσω το σχοΛειο αναγχιχστηχα να εpj,

"') 1\'

γαστω τα χαιωχαφι.α στ ου u ouΛlOYJ , ο οποιος η'αν ενας οιχονομιχος I

χαι π ο) ,ιτιχος

I' "\ ι οου"ευ-: ης .

παρ αγον-: ας

fJ ογει.

με τεραστια περι.ουσια που

ειι.ε

χαι

'"'I 1 ι "' ι "\ ι ι τη οουΛεψη αυ-:ουν ου Λοιπ ον τα χα"οχαφια πηγαινα χα ι.

•y ι "\ ~~ ~ ι ι μ.α~-,ευα χοpομ.η ι..α με οεχα οραχμ.ες μ.εpοχαματο.

}I"

~α.νονιχα ο μως αρ-

χισα να δου/ εύω ίΟ '6 1, δεχιχτpιών ε'ϊών τ. ου -:ε/ είωσα το Δημο- ι.χό, στο εργοστάσιο που 6γάζει -ού6/ α του Θανάση του Καθ·r;νιώτη. 'Ι'

ρ}

ι ('.

ανοι.χοοομηση χαι ,

ο -ωυοι α.οιχο αυ-.ο ανοι..., ε σε μια ~ερ ιοοο τ. ου υπ-r,ρχε μια σχε-.ιχη

λλ'

ο ς ηταν απο π ο

.... ι

ει.τουργουσε αν-:-αγων~στι.χα με τον l'αστα, ο οποιΙ

α χpονι.α χα

Ρ ι

{''(:'

ιεpωμενος με "ις π pο σ οασεις του οεοαια

χαι δεν είχε προ6λήματα . Ο Θανάσης ο ΚαΟηνιώ της -:ο είχε ανοίξει '

~....,

σε συνεργασια με τον αυεΛφο του τον

ταματη, ο οπ οιο ς ειχε τοτε και

235

το μοναδικό ω;τοχίνητο που •;πήpχε στη Σκόπελο. 'Η

ταν ενα απ

αυτα τα τ

ειχανε

οpγωσει

την

χαι το

οποιο

μετα

) ' 'I

φριχη

σ .σν

πο ,εμο, '\'Ι

το

ιπ τα εγγ 'ε'=ιχα, 'τα οποια I

πρασινο,

ειχε 9εpει εοω

χαι εχανε

με -

Θ οτανε χατω η I

)

'ασπη , την οποια μετα τη ογα -

ζαμε έξω σε χαρούπς , 'τη στεγνώναμε χα ι μετά από

μεριχές μέρες τη δουλε•~αμε, μετά από τη σχετική 'ι: I π επεςεpγασια. pιν απ

'λ

αυτα τα σο •;ρωτηρια

υμαμαι

)

ταφορiς επιbατών χαι ε9οδ!.ων, γιατί τον χειμώνα

οτι εμπαι.ναν οι αν - ρωποι μεσα με μεγα

όταν είχε φουρ'ϊ'οuνα π-~γαιναν 'τα χα'ίχια σ'ϊ'ον Αγνώ

μεχρι εοω πανω χαι αναχατευανε ω; το τον πο ,το χαι

ντα, ο οπο!.ος είναι σε απόσ'ϊ'αση οχ'ϊ'ώ χι.λιόμε'ϊ'pα

στη συνεχεια τον παφνανε χαι τον οα

ες γα ωτσες

)

e 'ζ ανε σ ' αυτες

τις χαρου τ ες.

απο 'τη χωρα.

Εχεί δουλεuαμε έξι ή εφ'ϊ'α παι ια μονο τα χα ω-

Στο -τουbλάδιχο του ΚαΘηνιώ-τη iϊ:αΘα ένα ατύ-

Ν αστας ' δ ου' ),ς:υ ε χαι 'ϊ'Ον χειμωνα. I Αυ-

χημα εpγατιχο, στο χωpο της σου 'ειας στο αριστεpο

χαφια, ενω ο ,

το ειχε σχεση με τ ις χαφιχες συν

θ I

ηχες

)

Ιp)

χι

αναγχαστηχα

για

ι....,

ενα

μεγαΛο

χρονιχο

διάστημα να αντιμετωπίσω νοσοκομεία χαι γιατρούς. Ε ιχε ομως ατυχια α'Jτος ο αν ρωπος γιατι αυτο

τον ήλιο πριν τα bάλουμε σ-το χαμίνι, γιατί έπρεπε να

το ατύχημα το οιχό μου είχε ένα χό:ηος, μιας χαι

είναι εντελ~)ς στεγνά , αλλιώς Θα σχάγανε. Ο Νά-

τότε δεν υπήρχε το ΙΚΑ χαι -~τανε ολόκληρη η πε

ειχε

χαπωα

'δ

εχανε στοιχειω

χερι

)

τα τουο 'α η τα χεραμιοι.α χαι να στεγνωσουνε απο

στας

Ιι:;:-.

μου

ωτι 'ϊ'Ο χα-

λοχαίρι μπορούσαμε να bγάλουμε χαι. να απλώσουμε

υποστεγα I

εις

εργασιες

)· 1,

α v'α

χαι

αυτος

τον χειμωνα .

εχει

ι εν ειχε

τον ρυΘμό που είχε το χαλοχαίρι που eεt;αια χάνανε I

οσο στοχ μπορουσανε . I

μια

λ'

εγαμε,

το οποιο μεσα σε

δεςαμενη χαποια χερια φεpνανε γυpω γυρω χαι. f

χάνανε -τη λάσπη πολτό . .Μετά άνοιγε μια πορτίτσα 1

που ειχε, 9ευγανε τα νερα -τα απανω πανω χαι χα-

ριοχή ανασφάλιστη. Αλλά χι αν αχόμα υπ-~ρχε, εγώ

'λ

χαι τα υπο

σταν

1 μεις μετα ειχαμε παρει ενα

μηχανημα, σουρωτηρι το

236

ταχα

σε

οιπα παιοια που εργα

τοσο

μιχρη

)

η , ιχια

/ )

ζ'

που

'λ πα ι.

ημ.ασταν

ομασταν εχει η μα-

ανασφα 'ιστα χαι. επομ.ενως το χοστος του ατυχ-ημ.α~ ΓΙ' ') Θ α το χpεωνοταν ο ισιος. ο αποτε 'εσμ.α η ταν να I

τος I

)

χ) 'εισει τε , ιχα το εργοστασιο χαι να 9υγε ι μ.ετανα-

στης στην Α υστpαΛια.

Το 1963 πήγα στην ΑΘήνα γι.ατί είχα εχεί αρχε-

τα απ

)

αόεpφια μου.

'ζ

ενας ειχε ογα ,ει ρι ες εχει,

σεις. Θυμάμαι μια χαραχ-:ηριστιχή περίπτωση, γο

ητανε μιχpοεργοΛαοος οιχοοομων, ειχε χαι η συ~υ -

pούσα εκείνη την ημέρα , έτσι ένα ζι6άγχο μ.α.ι)ρο φο-

γός ~ου ένα ψιλι.χατζ(διχο στην Αρισ--:οτέλοuς. Κά-

ρουσα χαι γυα

'Ρ

ποια. απο '

-.α.

χρημ.ατα

μιωση απο τον I ~

τ. ου

'Ί

πηρα

τοτε

σα.ν απο η ~

- α.ναση, σαpαντα πεντε χι ,ιαοες , τα I

)

ια ,

χ-υπαω

τrιν

τ..ορτα , ογαι'Jει μια.

' 'Ρ χuρια χαι πριν προ) ~.α.οω

" ' ' ζει ια της πω οτιοτ,τ..οτε ογα

μια χραυy~ «α. α α. α» χαι. κοπανάει την πόρτα έτσι

χαι συνεταφ ιστηχαμε

με μεγάλο Θόρu6ο . Τρόμαξε, ίσως με πέρασε για λη-

σ•ο ψι) ιχα.τζίδι.χο, στο οποίο έκατσα μέχρι ~ο 1969

σ-η , ισως με τερα.σε ποιος ςεpει ~ι χαι τα πα.ρα~ησα..

α.τ..ό το '63 . Αυτ-~ η δουλειά οεν μου άρεσε χα.θόλοu

Το 1970 πήγα στην οιχοοομ:ή χαι δούλευα. εργά-

εοωσα

εχει

eιp

στον

αοερφο

χ ~.ε ισοupα απο τις πεντεμι.σι το

μου

)

οεοαια γιατι ητανε ι

(}

Ι ~

'r:::

πpωι μεχpι τις εντεχα το οpαυυ , με μοναοιχη εςαφε I I Υ ' ' Β Ρ I Ι( uρια.χηI απογεuμα. τ..οu ειχα. εφόοu. εοαι -

υη μια. Ι

ως ηταν

' )1

χαι

το

οτι εγω

λ '

πιο τ..ο

υ ημουνα

εχει σαν

'r '

Ε'

της σε αναοατοpιο. I

ιναι η περιοο ος που γινεται χα -

'λ

μος , uτ..αρχει. μεγα.

ος οργα.σμος στην οιχοοομη, χω -

ρια"ες αφην ο uνε τα χωραφια. τους χαι τα. χαπνα τους

χα.ι τις χα).J,ι.έpγειές τους χαι. χατε6αίνουνε στην

εuα

Αθήνα για να συνδυάσουνε, όπ ως νόμιζαν 6έ6αια, ο ι

ισότιμα.. Τα πιθανά κέρδη τα δια.χεφίζον"αν ο αδερ-

κονομικά οc;;έλη χαι μεγάλη ζω-~ . Περνούσα.νε χάθε

"'<

υπα v~.ηΛος

σαν

)

τσφαχι σε

μαστοpα, οε

/λ

όου

~ι

φος μου για να χα ωπτουμε χατ..οιες ανα.γχες για τις

μερα. απο την οιχοοομη ατ..ο οεχα μεχρι. τpιαντα αν-

προίκες που έπρεπε να φτιάξουμε στις αδερφές μας.

θρωποι χαι. ζη τούσανε δουλειά· στ ις περισσότερες

Έφυγα το 1969 χαι έχανα διάφορες δουλειές.

'θ εχμα ησης

με

' μεσα , ςενων Υ'

οπτιχοαχοuσ-:ιχα

τ α πρω τα μεpοχαματα τα εχα.να στου

Δούλεψα στην Περχα.φόν χα.ι -η Λιγχουαφόν , ε-αιρειες

f'!

-ων περιπτωσεων οpισχανε. 1

ωγρα.c;;ου

σε εργο)~.σ.6ία του αδερφού μου που -~τανε συνέταιρος

μισ Θ ο' .

με τον γαμπρό μου . Εχεί δυσκολεύτηκα πάρα πολύ

Πλα.σιέ σε 6ι6λ(α, μπιμπλό χαι. -:έτοια α)~ αυτό δεν

στην αpχf, . Βαριά δο:;λειά α).Jά προσαρμόστηχα τ..ο-

γ ~.ωσσων )

με

χαποιο I

ποσοστο I

'"' χα Θ οΛου

χαι

ζ'

ητανε χαι στον χα.pαχτ·rιρα. μOIJ για"ι α.να.γχα οσουνα. I

να χτυτ..ησεις

~ην

' )')

ποpτα του α vωυ, να

τον

λ '

ενοχ

η-

λυ γρηγορα χαι μτ..οpω να πω οτι μ

α ρεσε παpα. πο-

λύ η οικοδομή παρά το ό τι ήτανε δύσκολη δουλειά 237

(! f χαι οαpια,

'C Ι

'i'

ο εν ςεpω,

f \'

ο-: αν

ιοpωνα μ

'Ο ταν ιοpω να στη σ~ουλεια μ '

γχ ινηση . I

αποσοση

μου

'Ρ

ανεοαιν ε

ταυτοχpονα.

-..

" ι την οι.χοοομη

' )

υπηρχε αλληΛοχατανοηση γιατι ο ωι. εμει:; μεσα στο'ι I~

ιοιο χωpο χυνουμε •ον ι

ιuιον ιορωτα , αρα I

τα ο α ειναι χοινα στοιχεια, -α οιοι.α

για το ατυχημα στο αpισ τ ερο μου το χεpι.

ι " αυτο ο εν

ιQ)

..α αυτα τα

)

'i'

pι

•ην οι -

Π ι-

μ.εσα σ

't=

γ•υαpισει τοση ι

αμμο

Ο ι "

γαριασει.ς

1..,οτε ' ειχανε ι Ρ ' χαι τον γαμπpο μου . ογει αυ-:ες οι τ.ι.ο ι

αυτο -το μηχανημ.α , πο!J αν •α ειχαμ.ε χανει

μια τουμτ.α, ενσεχομενως να ητανε ενα οουνο αν

ΊΌ 1977 αγοράσαμε μια πpεσα με τον αδεp9ό μου

ωδεχα ,

ο-

εχαπεντε, δεχαοχτω χυοιχα την "

ισως

' θ ανο,

απ ι

συστυ -

Ήρθε όμως το 19911, τον Αύγουστο , όπου πια εχω ι ι ) μ.ισησει τοσο τ.ο

1.U αυτο το μηχανr;μ.α οσο τσ:οί ,

' ) α ~.-

pιχνανε

λο σ'ϊΟ'J χοσμ.ο οιοτι αρχισε να μο ι; ο-r,μιουpγει ενα αγ-

ο ει.αν στον •οιχο. Α υτη η τ.ρεσα εz.ανε τε-:ρα-

ι ι voc.. . 'V-Dποεπε χα' Θ ε π~\ ω ι να τ.αω πcι ωτος να 1:0 πcοε -

συγχpονες

μηχανες, οι οποι.ες τη

χατ ευ

χρονια εχω

χως ομως η-ταν ε-τσι.

...

οοεpα σχ ·r,pη οουλεια.

χα ι. 7οσο ασοεσίη , χι. εχω pιςει -οσα σαχι.α ίσιμεν•ο

"''( Ο ') με ε μποοι..,ε ι χα ο 1.0υ .

I θ

'94 σ '

' μεχρι -:ο

Ί?

θ ε ~.ε ι να χαταφεpε ι χατι μπ οpε ι να το χαταγερει .

) , ' αυτο το μηχανημα χαι οεν χατεοασ-α το μοχ \0 ουτε

' πρετ.ε να

·-ι Ι

το

ι ' Ρ ) ' ημ.εpα , φαινε-ται υπεpοο ~. ιχο ,

)

) ~~ζ στ ε υω οτ ι σ εν η ε ~.α να με ε μποσι ει, για-ι οποι.ος '

)

~.ασπη ι

τη

ι-.,

χοσιες ειχοσι. χι. ιασες χαι δανεισ-τ-r;χα ατ.ο χατ.ου

ι λα' ' ι Ρ' ) ') το ιμασω , να οωσω, να γpασαpω , να οα ,ω ο ,α αυ -

ι ι ) ι " ') ) εφτα για να συνεταφιστουμε χαι ωι.πον την οου ε-

'ία

ψα ανεΛλιπώς από το 1 9ί7 με'λ.rι το '~Η , οηλαοή

ε6γαζα για να τα π) ύνω· δηλαδ·ή μισή ώρα τουλάχι

\ ι πεpυσι τον 1-ωγουστο.

στον νωρί-τερα επpεπε να τ.ι.άσω δουλειά χαι το μεσ·~

)

ι ~

,_, ..... υνη ως ί ι ς ' Ο

ου

~ ι

ευανε συο ατομα αυτες τις τ.ρε-

, ~ 'λ ' σες , ενω εγωι -τη οου ευα μονος μου .

238

μ.ια yopα .

Σ•ρατιώτης δεν πάω χα ι μου δίνουν απα)J αγή " ' ι χοοομη ομως

e ' , οου " ' )~.εψα Ι προ) 1.αοαινω απο'

νει ατ.άνω. Λοιπό'ι εγώ για να μη Οεωρήσουνε ότι δεν

οιιον αυ -

ειναι συνσε- ιχοι χριχοι αναμεσα μας, χα ι. ητανε .

τpογοδο-τήσεις, -:ον χατεtάζεις χαι σταματάει να δί

)

ετ. ιανε μια συ -

γχ ινηση χαι χατι αι.σ τανομουνα σαν πεpψpανια χαι. η ~~

εχει ενα μοχ \0 τον οποιον αν δεν προ Ι.αοα ινε ις να το

μια συ -

ε πιανε

ο μηχανημα

-:α συσ-ημα-:α -:α οποια

την

τ.ροηγουμενη

μ.εpα

μέpι έπρεπε -τQΙ.Jλάχιστον μισή ώρα αργότερα να σχο

λάσω . Δ εν μπορούσα να 'ίΟ αντεξω, υπ-ήρξε χαι αυ•ή

239

ιt

η χpιση στην οιχοδομη, οπου το μεροχαμ.ατο το ~ ι

σχες ouσx o!V7., τα εφοα τρεχανε και

'Ρ

οpι-

εωpησα πια οτι

δεν θα μπορούσα να ζήσω στην Αθ-fινα.

Σ την ο ιχοοομη σuναντησα αν ρω π οuς, ο ι ο ποιοι ι

ι ~ ι ι λ ι λ' ηταν ο ιωγμεν ο ι και χυνηγημενοι για πο ιτιχοuς οι

γους,

χα ηyη'7ες ,

~ι

οασχα

οι,

πpωην

ασ--u Jομιχοι ,

δ ιαφοpων επαγγε ματων αν pωποι, που ειχανε μια ι )1 ι ι πνεuματιχη χα v,ιε ργεια χαι που πpοσωτιχα με ιχα -

' θ ομαι να συ ζητωι μα..,ι τους. νοποιουσ ε να χα

μεα

':Ο

,,... -

Ι'\"-

)

ιοιαιτερα τις

απο

τις

υpαστηpιοτητες

υριαχες , οπου ειχε ενα εν ετ ο με

ι Θ εμ.σ.:τα. ' Ε ' ι ι ι ~ ιχε χαποιες φω ογpαφιες απ ο

.....

πο ι-:ισ τιχα

έργα του Τάσσου του χαράκτη, του Σεμερτζίδη του Βάλια χα ι ά)J,ων. Αυτά ) οιπόν μου ευαισθη,.-οποιού~ ~

χοpuες και με σuγχινουσαν ιοιαι'7εpα .

Ι~αποια στιγμη οpε ηχε στο σπιτ ι μου ενα χουτ ι ι ,, ι "' ι ' )I ι Τ ι

με νεpομ.-;τ:ογιες και

'θ

ouo μιχρα πινει αχια , μα v ον χα -

θ α πpεπει να τα ειχε φεpει οωρο σε χατ.οιο απο I

\' I

σωμα-ειο του χ ,αοου μου· τοτε η ταν χατα ειοιχοτη-

ποιος

τα τα σωμα-εία, δηλαδή χτiστες , μπετατζήδες, σο

τα παιδιά μου. Εγώ είχα μια αφίσα, μια θαλασσο-

bατζ·ήοες .

γραφια

Στην διαοpομ-ή 6έt)αια συνδικαλίστηκα και υπό ι

ϊ:ου

την

ειχα

αγορασει απο

που στηνουνται στο χεντρο της

-α

Αθ'

ηνας

ζ '

ψαπε αχια χαι

την ει-

στο πα -

χα 6άλει σε μια κορνίζα. Θέλησα να δοκιμάσω , να

pάp--ημα •ης Κέας Ι ωνiας, χαι bεbαiως πολι-ιχο

δω αν μ.πορω να την αντιγραψω και αpχισα να 'ιω-

ποιήθηχα και οργανώθηκα στο χώρο του ΚΚΕ, διό-

ι ι ) 'Ρ ι ι ι νω εχει τ ις μπογιες χαι να πασα 'ειοω ενα χαp τ ι απο

την

εννοια

ς\

οτι

εγινα

με ως

της

οιοιχησης ,

-ι τα ιοανιχα που οιαχηρυσσει αu7ο το χομμα εμενα

' )I

' ) ι ι ι t με χα ,uπταν , με ενεπνεαν , α vω -ωpα αν υπηρςε χαι

'. Ι .

)

ι λ ι ι Η ι θ ι ενα μπ οχ που ειχα παρει. ιοεα οτι α μποροuσα

'" οτι ι lv ο'),ις ειδα

ι ι ι .... ' να το πετ'Jχω μου αρεσε τ.αρα ποΛυ . Ι

I ~

"λ .f Ι

αν εξακολουθεί ενδεχομένως και σήμερα να υπάρχει

χαταφερνα χατι , ωJτο μου εοωσε π οΛυ μεγα ,η χαρα .

οιάστασΊ'j ανάμεσα στα ) όγια Χαι σ'7α έργα.

..) εν μπορούσα 6έ6αια να ϊ:ισ•έψω ό-ι θα μπορούσα

'ΙΌ ΚΚΕ όμως με 6οήθησε αφάνταστα στον το 240

νες ,

'θ

μ.εσα

πολιτιστικά θέματα τΟ'J Ριζοσπάστη τις χαθημερι-

σαν χαποιες

I t> και μετ α οpασ'7ηpιοποι-t) η χα σ-ο

πο 'ιτισμου

που είχε: διαλέξε ις , σεμινάρια, οι εκδόσεις της Σύγι )I ι ι ι ) 'δ χpονης Εποχrις, α v,α χαι μ.εσα απ ο - ις σε ,ι ες με

Στο διάστημα που έμεινα στην Αθήνα και ιδιαiτεpα απ

)

του

ιγ

)

....,

να φ τιαςω πιο ο ωχ 'η ρ ωμενα εργα η

' )

συν

θ '

εσεις

που

f',

,. < f

~ΥάiΙΧ!VΟ ν(η.ι.!~ι..ι.α -:ι;:; ::χ.ο:-:έλο'.J

εr.οι.~:; Α:..ιγο~ι.τ-:Ο'.J . ~~r; μ.!α όψι; χεyαλ~ J ωνJ::ro~ κα~ 77fΊ'Ι d)Jι'lj ο2:..ιλ6:; %at 'fj εϊ:!γpα9~ ΙJ.ι/Πλ

θα fι'7ανε από το μυαλό μου, α/V..ά εχε!.νη τη στιγμή μου άρεσε να ζωγραφίζω, μου έγι.νε θα 'λεγα πάθος I

~\.pχ ισα να ζωγραφίζω

Θα πρέπ ει να ήτανε γύρω στο 1978. Μετά τη

αρχην

αντιγpαφ ες .

Διαπίστωσα όμως ότι δεν είναι χάτι σημαντικό να π pο σπα

μετ α α τ.. ο αυτο.

χα τ

' χαι να πετ υχαινεις ' ' ψ εις χατι θ εις ν ' αντιγ p α

f ""'}

αιvω , χατι που πριν απο σενα το

1 ).

χανε χαποως αΛ-

" I ' , μοΛις 'Ι ' ζα στο σπιτι , σχε δ ον ' να μην τ p ωω οουΛεια γυρι

j 'θ λ I I ~ ΛΟς χαι η ε α να χανω χατι οιχο μ ο υ.

χαι να πιάνω αμέσως τα πινέλα χαι να ζωγραφίζω.

ν ο που μ

Στη δουλειά , τον νοu μου τον είχα στα π ινέλα χαι

ένα θέμα , με συγκινούσε ιδιαίτ ερα να ζωγραφίζω,

11\

στις μπογιες. Γιχουγα ομως για Λαοομπογιες χα ι ο εν l t

η ςερ α ~

οuτ ε

τα

}

χαpαχτη p ιστιχα

το ιJς,

ουτε

το

' το χpονα ντρεπομουνα χω'λα ν 1

να ρ ωτησω:

για

μενα

δεν θ α

χαι

να π αω

αυτη

τ ι , πως , γιατι.

γα ω ς σε η λ ιχια

' απευ θ υνθ ω χαπ ο υ για

' θ

με εμμεσο τ ρ οπ ο να μα I

τ α απ ο

"'),

την

ηΛιχ ια

να

ρωτη σω

αuτο τ..ροσπα θ ουσα 1

μ.εσα στην

ορ γανωση

υμαμαι

συντρ ο φως

τωρα

π ως

τον

pωτησα ,

Ι f-

•I •

υμαμ.αι οτι οταν I\'

ερχον ταν το χ.αιχι π ου εφερνε τα εφοοια για το νησι

ζ'

χ.αι τ ους επιοατες μα '

ι , πως μου ειχαν χανει φοοερη Α

λλ '

χι

εχει

'θ ω χαποτε χι ωJτο τ ο μυστιχο . χατωpεpα να μα

οεν μποpουσε τοτε χ.αι

υ τ οι μετεφεραν τα ε φοοια

λ'

ογω της στενοτη τας , σχαΛια

χαι λοιπά να πάει τίποτ' ά/Jω . Οι αγωγιάτες λοιπόν αυτοι

;: ι

ειχανε

καταμερισμό

χ.ανει

μια χοινοπρα-οια

εργασίας :

χάποωι

χαι χανανε

6γάζανε

απ'

εναν

τ'

f" αμπ αρια τα εφοο ια , αιvωι τα φορτωνανε χ.αι χ.αποιοι

μάμ.αι όμως ό τι 6γή χα έζω απογοητευμένος. Τελιχά

τ.. ηγα γ ια να μα

/ Ι

ω πως οιαιι..υ ουνε τα χρ ωμα-

' θ ω πως οιαιω ~ j I ονται τα χρωματα, θ υ-

στα διάφορα μαγαζιά, γιατ ί μέσα από τα καλντερίμια

Κάτ..οια φορά μπήχα χαι σ' ένα χορνιζάδι.χο χαι ο εν

' ταν χαι τ οσο τ ιμη τ ιχο

ζωγpαφι'ζουν . Δ εν το χαταφ ' ερα .

π ου ε' λ εγαν ο τ ι

εντυπωση οι αγωγιατες.

χαποωυς

- εω ρουσα ο τι ειμαι με-

~ λυουν ' I τ ο οια το χρωμα, γι '

πως

' εν ιεφερε τ οτε οεν ηταν τοσ ο να επιΛεςω

Ι"-αποια φορα που ημουνα παωι,

πως

διαιωον ται , ου τε το πως χρησιμοπο ι.ουνται χαι ταυ-

π αντως εχει -

ανεξάρτητα τι ζωγραφ ίζω.

I ").*\

' αυτους που ' 'ϊα χατεγραςπ Ο Λα αυ'iα η ταν μ.παp μπας μου. υ τος τα πη γαινανε σ τα μπαι<αΛιχα. I

1 ).

'Ε

ΛΟ ιπον

τα χατεγpαςπ ,

νας απ

χ.αι στ η συνεχεια εισεπραττ αν

, .....,

τα χpηματα απο τους μπ αχ.αΛηοες χαι το οραου χαI

θ ονταν, ετσι χ.ουρασμενοι οπως ητανε , με 'ϊις τραγια J

24 1 !Jj

σχες τους χαι με τα χαpαχτηριστιχα ροuχα που φο '

ραγανε

χαπου

p ι

μια

οαρχα

εχει

στην

που

αμμουc:ιια,

'J.

ι γ__

ειχανε ογαΛει

εςω,

ποτε ι

τ.:οτε

απανω σε

σε

I '

να το αποτυτ.ώσω. Και το αποπεφάθηχα κάποια 1

τ.:ετρες,

έ~σι γύρω γύρω χαι λογαριάζονταν. Έλεγε δηλαδή I

στη μνήμ:!] χαι ήθελα κάποια φορά αν θα μπορούσα

\"ο

για στον -αοε , -:τρεπει να τ.αρει -.:οσα ι ε9τα ,

χαι ου'

-.:ω χαθεξ+,ς. Είχανε συνΥ.1 θως ένα χαπέ/ ο που 'ο '

Ρ 'ζ

"Ί

χανε γuρισμ.ενο αναποοα χαι οα _ανε μεσα χει τα Λε -

Στr,ν Αθ+,να συν-fιθως ζωγράφιζα από την άνοιξη ι

μ.εχρι -ο

-...

9 ινοτ.:ωρο , γιατι μεχρι να σχοΛασω απ ' τη

;:;ο

με σχετιχο φω - ισμο να

s.'

oou εια χαι να παω σ-:ο σπι-:ι Ιυχ•ωνε c:ι εν ειχα χω'

ωγρα9ισω

-:ο

-χ,ειμωνα.

' π τα' χα ι μετ α' μοφα' ζον-:αν ο χα Θ- ενας -:ο μεροιχοI του.

'Ο

'Ο'~

τω χρεοατιο1J χαι ειχα μπροστα σε μια χαρεχΛα πα-

' "Ί

"Ί '

ΛΟι C(Οpοuσαν τραγιασχα , ΟΛΟι φοροuσανε παν-:ειω -

νια που χατω τα μπατ Ρ '

οεp. ,

τι

ζ '

ι τσεπες ητανε ορ

τους

πεφτανε

απο

'C'

' "Ί

-cαν μεγαΛωνε

I Θ' I I 'I) μερα χα ομουνα εχει σ-cΥΊν αχρη

"\'

...,

αχια ηταν φαpc:ιια χαι με ρε-

νω αχουμπισμενα τα τεΛαpα χαι στο πΛατωμ.α της

χαρέχλας τα χρώματα χα ι τα πινέλα χαι ζωγράφιζα.

ιες χαι τις χανανε ετσι για ' "Ί"Ί

τις

αιv\ες

τα

"Ί

Λεφ~α.

Ή ταν όμως 9ορές που δεν με συγκινούσε χα θόλου

Ε' ·i ιχανε

Ιp

να

νες με πολύ μεγάλη εγχράφα. Είχανε το καμουτσίκι

μουνα να ογαΛω ενα ε ργο .

χαι χρεμότανε ζωσμ:.ένο χαι το παντε) όνι τους ήτανε

μουνα , εΛεγα οτι c:ιεν νιω

ατ.:ό ένα ύ9ασμ.α που -ο λέγανε ρε-:σίνα , μ.ε ρίγα ϊ:ρος

ειναι

ζ'

'Θ

ζωγραφισω

φαρδιά θηλάχια εδώ χαι φορούσαν πολ1j φαρδιές ζώ

' "Ί

' "ι

χι I

οταν

χι

ο~ι

'Ι

οιπον απογοητευοI

'C'

c:ιυσχοΛευο -

' λ

χει

ω τ.οu παν

ι,ωγpαφιχη.

συνεοαινε

τριχες

αυτο

-:α τεσσερα , Οcι

- ο τε

για-cι να

θ '

ω-

τα χατω χαι πουχαμισα α/ α τ α χαρω συνη ως χαι

γρα9 ι..,ω, χαι τα ατ.αρα-αγα. ~' ε εν

~α

ςεχου-

χομμ.άcι α-:τό -τ,ν αucοbιογραφία του Σεμ.ερτζίδ·r, ,

μπωτα για να φαίνονται -:α σ-:Υ.1 Θια τους χαι 6έbαια

οτ.οu γραφει σε χαπο ιο σημειο ΠΟ1J η εΛε να χανει το

- pια

χοuμ.τ.ια

ατο

πανω

τ.ρος

':α

χα-:ω

/'\'

με τη z.αραχτηριστιχη σχ

'(__

ηραοα στα προσωπα τ ους

τα σκαμμένα από την δωλειά χαι την προσ-:τάθεια ,,

"Ί

τ ~ις ουσχοΛης

242

·fι 1989 , δε θυμάμαι αχpιbώς .

αuτος που ειχε χαταγραψει: ο ταοε π~ιγε τοσα αγω I

1985

''t"

στιγμη χαι εχω 9τιαςει εναν τετοιο πιναχα το

ωης.

υ το

"Ί

Λοιπον μου ει χε τuπω ει

χορο του /

z ")

αρρuνε ομ.ως ενα

' θ")

αΛογγ ου, ενα πιναχα , χαι οποu παρα ΠΟΛο I

λες 9ορες <ο ειχε προσ πα ησει χαι οεν το ειχε χανει I

ι ~ χι οτι uεν του

Ι ογαινε μ.ε τ ιπο τα.

'f!

'\'

'\ iΓ ζ Ι 1ν.ωυτ ουρωνε, χα-

243

Ο Αyω; Γεώ.~yω; 7·/j; ~%ο:-:έλοJ .

Χα,οcα~ι%ό ~ov Aι-n1<111d F reiherr von Sch ιveiger L eΓclιenfeld, 1882.

I I 'Ρ ζ I Α I λ ταστοεοε τα χαο τια που εοα ε στον τοιχο. uτο οι -

άλλος χαι θα μου πει ότι θέλω ένα πίναχα που να

Ι πον

εχει τρεις

)

\ιγο μ.

'ν

θ I δ' Ι θ I εν αppuνε, ιοτι σχεγ - ηχα οτι αν χατα -

ζιωμ.ένοι ζωγράφοι προσπάθησαν πάρα πολύ για να p

θ ')

χαταγεpουνε να ογα ωυν αuτο που I

σ ω στο

να

πpεπει

)

απογοητευομ.αι I

ωιπον να προσπα f

επιμ.ονη

χαι

χα ι

να

ε \ανε,

εν ειναι

παραταω.

ω πεpισσοτεpο χαι να ~

υπομονη γιατι οεν

τα

θ I

εχω παει

μο , τέτοιο πράγμα δεν μπορώ να το φτιάξω. Εγώ l 't:_

να r~τιαc:ω rιονο αuτο που ευ..ενα υ..ου αοεσει να rr ι.ποοω · ~ τ · r"" ι ~ \

χω

φτιάξω. 'Ε

' 01ΝΤ' Ι . χω εχ θ εσει μια γοpα σε μια ομαοιχη στη εα ω -

ουτε σ"'"η

νια χαι εχω εχ

θ'

εσει χι εοω στη

'Ε

....

χοπεΛΟ χαι που

01-

....

ενα

ςεpω πως τα χανουν ο \α αuτα τα πpαγματα, αυτο-

χαι ποτε α/ \Ου.

δίδαχτος είυ..αι.

χαι στην έχθετf) δεν πο,.Jλησα, δεν ήθελα. Στο εξ·~ς )i.ω

Από τον Αύγουστο του '94 που γ'.Jpισα στη Σχόπε

να που) Ι{Χω .

" εχω χανει απολ'υτως τιποτα Ι χαι ωJτο οχι λο, οεν I

)

)·'

ργα μου οεν πουιωυσα μ.εχpι πεpσι

'ΕΙ?)

οα \α χαι χαποιες τ ψ..ες απανω.

Π ετpα uεν ειχα οου \Εψει ποτε, οεν εχω χανει ουτ

I 01θ') λλ' I I Ι 01- Ι γιατι οεν - ε \ω, α α γιατι το χpονιχο αυτο οιαστη-

01-

)

01-

ένα μεpοχάματο χοντά σε πετρά , α)J\ά όταν ήρθα εδώ Ι

μ.εγα \Ο

για να ασχοληθώ χαι μ.ε τη ζωγραφιχή. Έχω χάνει

γα 1.0 ποταμ.ι απο μ.πουpινι χαι ειχε παρει σοαpνα ο \η

λ'

υ μιχpα, νεχρες . φυσεις χαι επι -

σης πολύ λίγο ασχολήθηχα με ένα χορμ.ό που λαξεύω I

Πο)\λοί μου λένε γιατί αγού μπορείς δεν ασχολεί σαι μ.ε τη ζωγραγιχή χαι να τα πουλάς στους τΟΙJ

'Υ

χαι ε \ειπε ενα

γιατι ειχε

του τοιχου

αυτη τη γωνια χαι επpεπε

χανει ενα με-

f? I

'1 1 !

οιπ ον να το συμμαι.,εψω.

Ά ρχισα να χτιι.,ω σιγα σιγα τον χαφο που εpχομ.ουνα ~

απο περσι.

χομμ.ατι

ο \Ο οατα,

J 01Ι I θ I πραγματα που οεν μ.ου αφησε το χρονιχο πεpι ωριο

ητανε

περα το χτημ.α ' )

μου

f? I

μα ειναι μεταοα-τιχο χαι με απασχο ωυν τοσα πο V\α

μ.οναχα ουο τρια πο

244

~~ ' Ί uuo που να τιναι.,ουνε, μια γυναιχα

ιες,

-α

σχολή , ούτε έχω παραχολουθήσει δασχάλους για να (': I I I I) J

να μαζώνει , ένα γα'ι'δούρι που θα περνάει απ' το δρό

'\'

ζ' !

εοω ατ.ο οεχα μ.εpες εως ωο μηνες, να το συμμ.α εψω / τ 'ζ ~ ις πετpες τις μα ωα απο όω χι απο χει, χαλιγο. , 'Ρ e i' ' i' 1

")_.:

ποιες ομως ανεοηχα στο οουνο εοω απο πισω οπου οεν

ρίστες; Δεν θέλω , διότι εγώ ζωγραφίζω για να ιχα

εχει οpγανωμενο /Ι{Χτομ.ειο, εχει ομω::; χαΛές πετpες με

νοποιήσω το προσωπιχό μου μεράχι. Εάν θα έρθει ο

νερα που μποpεις να τις οουΛε ψε ις σχετιχα ευχο α χαι

-..

....,

'Ι

Το ]ζi-τ:,;ο 7Ί;:; ~%ο77έλο:.J. 7.CψΧΧ7,χ ό 7ω Barbπ•vs. 1 8ίG.

τ.:ήγα χαι τι::; χουf)άλησα με το αυτοκίνητο χ.αι το '

'1:

yτια:::;α.

Ε '~

.....

....

ατ:ό πολύ ψάξιμο, γι:χτί οεν υπάρχει bιbλιογpαφία ή

ιvα οτι μου αρεσε παρα ποΛυ σα οουΛε ια .

Μοντέλα χαpαbιών έφ-τιαξα στην Αθήνα, χατά τη <' ι

οιαρχεια που I

χαποιον,

ιτ_:Ι

οποιος

~.,ει αχομα ,

υμαμαι

' 'r

που

ειχε

"'),

εγω να οpω.

Π ι

ηγα

χαι

σ-το Ν αυτιχό Μουσείο στη Φρεσ.ττύδα αΛλά πρέπει ν:χ ι

λ'

, φυτοI , -το οποιο ., ιναι ενα

σιαχ.ά πράγματ:χ να συναντ-fισω εκεί για μια χώρα σαν

)

<' ) ι ουσχο \ευτΊjΧα

πω οτι απογοητευτηχα, περ ι.μεν:χ τ:ο υ πιο εν τυπω -

χανει ενα μονοχΛωνο χορμο , ετσι προ::; τα πανω χαι ι

:ου ) ΙJJ.χιστον

φτιαςει ενα

Ε'

I ψαροχαιχο με σπφοουχΛια . ι

,. ι

ωγραφιι.,α. 1 . μουνα παιοι χαι '

ι ' p ι ι p t' ) ι ι ι ι σμο , εγινε με ο:χση ενα οιο ,ιο που εχω αγοpασει μετα

'f':

το οποιο ειναι πο ω μαΛαχο, με-τα σ-την επε:::;ε ργασι:χ·

τη cιιχη μας νωJτιχη .

Με απογο-ήτευσε χαι η bιbλιογρω:pία που δεν

p ω-τησα ι ' ' 'θ χ:χποιου:::; απ τους υπευ υνους του

I ' ' I σ:χ .,ΙJΙω ειναι ΠΟΙΙ.ΙJ μαΛαχ ο χαι μου αρεσε πα ρ α πο -

υπαρχε ι .

λ,). Μου έμεινε ~α μνήμ:Ι] μέχρι τώρα . Αυ~ό:::; λέγε

μουσείου, λέ ει δεν υπάρχει τέτοια b ιbλιογpαφία, μην

ται Κώστας Κωνσταντινίδη::; .

yάχνεις. Τρία χ:χτάφερα να f)ρω: του Κανε/J-όπου

~ ,.....

' L 'l " ::;ω σ εν:χ μπαΛχονι εχει που μεν:χμε, ΠΙ]pα ςυΛα

'Ε .,..

.....

λου, ο οποίος ήταν χ:χθηγητής στη Σχολή Εμπορι

' I 1 I 1 χα ι αρχι.σ:χ να τα μαστορωω με ποΛυ εΛαχιστα εργα-

κού Ναυ-τιχ.ού, σ-τον Ασπρόπυργο, του 189 0 -τόσο έχ -

' τοτε. ' Ο ' ,.. . λεια που ειχα υτε μοντεΛο, ουτε τιποτ:χ, ετσι

,.. ι λ ι λ ι ι ι οοση «περι ονοματο ογιας π οιων» χαι εχε ι μεσα -τα

απο μνημ:ης , ο,τι ι

υμομουν, πως αυτοι φτιαχνανε την ι

Ρ 'ζ

)·I !.

διάφορα εξαρ-τήματα των πλοίων χαι πώς ονομάζο ι

'Ε 1

ιll

χαρινα πpωτα, μετα οα ανε τις ποστες χι αυ τα α vν:ι..

νται χω πως ειναι σχε ιασμενα μεσα.

πι -

ρί εξ:χρ-τισμού -των πλοίων» έκδοση του 1905, αν θυ

ευ-τεpο , χ ι ενα τpιτο , που οπως οιΙJJ. τα

μάμαι χ:χλά , στη Σύρο, ενός Κοτσοbίλλη , χαι ένα

cιε με ιχανοποιουσε, γιατι ητανε χοντροχομμενο. ι

χεφησα χι ενα ' ").

1).

I")

πpωτοΛεια ειχανε ατεΛειεc;, ομως ε ιχ:χ τεραστια ΙJΠο -

' }7

μονη.

I"(_

:\..7.-ταφεp:χ να φτ ιαςω εν:χ τρεχαντηραχι μικρο, Ι

\ ιf

':Ο οποιο ητ:χνε το πρωτο που με ιχ:χνοποιο,Jσε . ~Vlετα I t: I ~ I I (': I Ι Ι

εφτιαςα εν:χ cιευ-τερο, εyτιαςα -το -τριτο, το οποιο ειναι I

}

-..

πανω απο ενα με-τρο , εχει πΛηρη αpμα-τωσια, εςοπΛι-

ν:χ αιv\Ο «πε -

πολ,) σύγχρονο, ενός Δ:χμιαν ίδη σε συνεργασία με -τον

EOlVIlVIEX, για -την -τέχνη του τρεχαντηριού . Πριν -τελειώσω τη δουλειά σ-την Αθήν:χ χαι έρθω

εδώ, θυμάμαι δούλευα στην Πεύκη χαι κάποια μέρα -ηρθ:χν εκεί απέξω χ:χι σκάψαν το δρόμο από την ΕΥ245

.λΑΠ. Βγάζοντας απάνω τα χώμcι.,~;α , είδα οτι σε ένα Ι

5:.- ι ΙJΠεοω:(ΟΙJς

τμημ~ τω I

μπαyη χοχχινο χαι μ I

υπηpχε

}Τ

-;τηιως.

"-ομματια συ-

αρεσε σαν χ.cωμ~ τοσο σαν -:ο

μι.α αγpιοτητα μαζί χαι ήθελα λοιπον να yτιάξω τη ~

..,

I , I "' ' "') I 1": ποπ, πρωτη yopα τον οοuΛεψα χαι εyτιαςα την μορI

. .:..1εν ε ιχα ςαναο ουΛεψ ε ι. π η Λο

πηρ~ στα χερια μου που σχεφ · η χα να τον παρω χαι να

φη του πατερα μου, η οπ ο ια πρεπει να πω ο τ ι ειναι.

1"'ο πηρα, Ι 'Ρ "J. .ι ' ι ι το οαΛα μεσα σ ενα ν-cενεχε , το

απολύτως ίδι.α , ιδιαίτερα αν σκύψεις να δεις που έχει

χανω χατι.

Ρ>

!:.'

εχανα με νεpο , οπως χαναμε παΛι.α εχει στο τουοΛαοι-

ι "' ενα μειοιαμα .

χο που δούλευα χαι μετά το άπλωσα να στεγνώξει χαι

στι.χο του, τ ο ειχε παντα .

'Ε

1"::

φ τιαςα

μια

μοpyη

χαι

ει.οα

οτι

επαφνε

'Ο

ταν ειχα οει τον πη

)

χαpα-

'~':'-

' 'C

απ

τραγιχη

μοpyη

στην

'Θ

μου , η οπ οια πε

"'ι ι

οιχογενεια ηταν η ι

~~ ouo χρονων ,

ανε ποΛυ νεα , πενηντα

μανα

1'.

"'\

σε μια περιοοο που υπηρχε φτωχεια , ανεχεια, oη/I(J..-

ο ηοη ειχα φτιαςει το πο ρ -

, ι ι ' τρετο του πατερα μου, πρωτ

χαι η

Ο'JΛευω.

λ'

Εν τω μεταξύ , δεν ξέρω γιατί ο πατέρας μου , αν

χτηρι.στιχά. Μετά χουbάλησα αυτον τον πηλο στο σπιτι χαι αρχισα να τον

ι ~~ ' υτο το μειοιαμα ηταν το χαραχτηpι-

I 5:.' j I I I Ι 5:.Ι αρχισα να το οουΛευω μετ α απ ο χανα ου ο μερες.

ΟΛα στη

ωγραφ ι(!

λ '

1'1

οη

χυριο

'ζ

εχτιχα uεν ε ησε μια ασπρη μερα , ου τε να

χαρεί πpo/I(J..bε τα παιδιά της. Όχι μονάχα σαν χαρα

αω

χτήρας χα ι σαν άνθρωτcος , αλλά χαι σαν προσπάθεια ,

μαζί μου , πάντα την έχω στο νου μου , δηλαδ-~ τον

εφερε εννια παωια σ τον χοσμο , αν χαι η τ ραγιχη μορ -

Θυμάμαι πολύ πιο πολλές yοpές απ' ο ,τ ι Θυμάμαι την

φή στην οικογένεια ήταν η μάνα μου, δεν ξέρω πώς

μάνα μου . ~ιΙοu έδινε μια ασφάλε ια χαι λίγο τον πα

ο πατερας μο υ , μου ασχουσε μια α

χ η.

η μοpφη του πατερα μου πα ντα την χουοα

ρομοιάζω σαν τον Ζορμπά . Ε ίχε μια τρυφεράδα χαι

246

μο p yη του πατερα μου

/ λλ

η επφροη.

_;r-, r.ι

'r· ..~-..

"".. . L~. ,.--}~ . ~

~ ".

~---

ι~ <ιh~~~ ι:\ fι

ι ; Ι .ι.ι

247

ΔΕ ΡΜΑ

ΓΙΑΝΝΗΣ

ΞΕΡΟΧΕΙΜΩΝΑΣ

χολείο τ.ήγα τ.pώτη, δευτεpα, -ψiτη , '7ετάp•η χαι μετά εφυγα

Όνομα ;:α-:έpα: ~Ίjμή··φιος

Όνομα μ"fΊ-:έ,cας: Αγγελιχή.

~ χρονω στο ποοι μου ατ.ο μενιγγι τη χι η'θ ε \α με •η οου \εια μου να μην

το γέ'Ιος Σχο-:-εiοα Επάyyε)\uα πα~έρα: Πρακ--;tκός γεωπόνος

10-;:ος yε'Ιν~σεω;: Σχόπελος

απο χει να πα

'θ

να μα

ω τεχνη οιοτι ημουν αναπηρος απο πεντε

)

' εχω αναγχη χανεναν.

Έ9υγα λοιπόν χαι -~.:fιγα να μάθω τεχ'πΊ στο Βαγγελη τον Κpιχί-

" ο οποιος ' Ί/' '7ανε [τσεχας' ] χι αυ-.ος. ' π η, γα χα ι μ ' εοανε 'Ρ ' or, χι ισιωνα ι

, 'i."

Γραμ.μα-:!Υ.ές γνώσεtς: .λ' ..l·~μl)-:ιzoV

τ.pοχες. σιγα σιγα :;στεpα μου

Ε;:άyyεlψ.!Χ: Τσαy/.afΎΙς

μεpεμε-:ι , μ.τ.α

, ,

οωχε εχανα σπαγγο, μου

οωχε χανα

ωνα εχει, ε9-:ιαχνα χανα πατ. ο υτσι.

'Ε

ι ι ι ι ι ' θ · χατσα •ρια, .-εσσεpα χρονια σ-:ο μ.ασ•ορα χαι με-τα σηχω ηχα

εφυγα. Έ9υγε χι ο !ι..)Jως απού δουλεύαμε μαζί στου Καλατζή -του Νίχου , χαι μου

f ) \εει

~ « θ> ανοιςω μ.αγαζ ι' εγω, 9 ευγα χι εσυ απο uω , πα f):

α ινε σ~ο στ.ιτι σου χαι θ · α μ.

' ερχεσαι ' ~~ ,. . . "' να σ ο υ οινω σοΛες, να σου οινω

πατ.ούτσια να τα φτιάχνεις, να f)γαίνεις το μεροκάματό σου χι εσύ»,

~ r ~ ι ι οιοτι εχει' )\εφ-τα' οεν παιρναμε , χpονια για να μα' Θ ουμε την τεχνη.

λ1ετά άρχισα χι εχαυ.α τα χαινούοια. Πάαινα σ' αυτόν το Νίκο •ον I I ν

Καλατζ·ή χαι μου -τα γάζωνε -τα 9όντια χαι μου τα '9ερνε χι εf)ανα -τα ι~

χα) ατ.οοια εγω χι ετ.αιρνα ~ο μετρο χι ετ.ιανα χαι τα

ψτιαχνα.

Ε i γω

' ι ' ι θ 'θ ι ι ι '' 'θ οε J ει χα τ.αιοαχια του α -. ους μα αινα την τεχνη, οχι για-: ι οεν η ε-

λα αλ) ά για-.ί δεν μτ.οpούσαν να χάνουν αυτή "Yi οοuλειά . τρ ία Οά -

) α χοντρο'λ'αστιχο να 7 0 χοψεις 'I ' t: ' , να 7 0 πε χαι να φτιαςεις ταχοuνι

χτυ

I Ι' 1 'λ I > λεχησεις χαι να τ.ιασεις να το pαψεις με στ.αγγο με τ.ασα ια απο χα:τ . f

Οι άλλοι οι τσαγχαpάδες είχανε. Πατ.ο,.Jτσια χάναμε αγροτικά με ρόδα απ' τα αυτοχίνη-:α που την 251

εχόέ:αμε χαι την ε9τιάχναμε να είναι αντοχής, γερό ""ι

ι π απουτσια

ποΛυ για να μπορουν ε να π ε ρπατανε μες στα χοτρο -

νια ο ι αγρότες χα ι οι τσελιγχάδες. Στη Γλώσσα ι

'{! ι Σ ~'' η-:αν ενας π ου το πpωτοεο γανε αυτο, ο ιοεpης

Jω -

χεντη τ α

Ι):-

νεοες

εχει

χι εχαναν

Γ/ ώσσα για χάτι συγγενείς χ.αι είδα πώς -:α 9-:ιά-

χαpοιες απανω σ-

ι '

pοοα απο χατω,

οαχ.ετα

[

, ,

, Ρ

αοι.αοροχο οερμα

]

απο πα-

χαναμε

συν ε χε ια.

ιΙΙ

- τανε

μοδίστρες ποu χεντούσανε σε τελάρο με τοιJς μο!Jλι' ι αστpα να σο!J χανουν.

ιί"'

άννης , ξακουστός Γλωσσώ-:ης · π{;γα χι εγώ στη

χνανε χ.ι εφ-:ιαςα χ.αι εγω υστερα τε·ωια αγρο-:ιχα με

ο, ":'ι

ε, \ες,

τ ον

ουpαν ο

με

Γ ι 1 ι θ ' αρι.ς?αΛα, πραγμα-:α αματα, ι

αυτο χαι τα ς?ερνανε σ

(}Ι

/ θ)

}

\' ι

εμας εοω

Ι '

πε pα χαι τα οαναμε στα χαι ατ.οοια χαι '7α φτ ι.αχναι

με

ε χει.

χαι ει.χανε

, }, ι ι χοροει ι.αστρα π ου εψ-ι.αχν ε

-:ην

, , νω σα μποτες. "'ψ.ω ο μοναοαος εγω ΠΟ!J 9 -ιαχνω

κορδέλα. Ί-Ι τανε δύο , -:ρεις . πέν-::ε, εγώ τη :JΙαρί.α

δου) ειά τέτοια. Παλιά ω παραγγελίες δεν ήταν μό-

Δημήτσιχου θυμάμαι . Εδώ ερχότανε με -::ο τελάρο χι

Ε'

έπαφνε απάνω ένα, δύο, τρία τέσσερα σ-τ:άνταρ και

Γλώσσα και καμπόσοι είναι από δω που παίρνουν

το παίρνανε στο χαρτί. χαι το '6ανε απάνω στο κέ

στο Βόλο. Οι. Αλοννησιώτες κάνανε πιο πολύ εδώ

ντημα χι aρχίναγε να μην πάει το λουλούδι έξω και I (J

απ

' τη Σ χοπελο, ηταν απ

' τη

νο

τη

Ι~

Σ χια' Θ ο,

απ

γιατι οεν ειχανε τσαγχαραοες σαν εμενα απου εφτια -

χναν τα χοντρά αυτά ':'α αγροτι.χά. Τώρα δεν υπάp I

'Ο ~σ

ταν

ερχοντουσταν

χαι

παραγγεινανε

, ,

παφναμε

-:-r,

ι ς-ι.

ι I' ι ..., χα ι - σαγχαpαοες χαι παντοφι ες .

ι 'θ ι ' ~. 1 . " ι Εγωι ειχα μα ει μια ""εχνη αΛΛη , οιχη μοu, χαι

με-,ω-

ρα έπαφνα ':'Ο τ.άχος α τ.' το πόοι για να χόψω ':'Ο , ...., 1

Κεντ·ήμ.ατα έχανε πολύ η Γλώσσα χαι παπούτσι.α '1

μ.ε-:ρο , ετοιμ.α α τα χ.αιi/Υ..ποο ι.α και με

~ ι

μ τ. ει το ένα λουλούδι, παραπέρα το ά)Jω .

το χοψοuμ ε uστερα , να ογει χανονιχο , εοω επρεπε να

χει χι εχει ντιπ χανενας.

' ""ι l

~ ~

ε 9τιαχνα -:ουΛουμ.ι.α με οερμα ατ.ο χα-σιχι χι απ ο

-·r,

γίδα που -:ο παίρναμε χαι το -::εντώναμε με δuο κα

είναι τ.ιο λεπτό, ά/Jως π/1/Υ..τuποοί.α, ά/J\ος αυτό. ~έ-

λαμάκια χ.αι το έ:άναμ.ε σ-:ον ·ήλιο χαι στέγνωνε .

υεpμα , τ

ναμ.ε

α/v,ου το ποοι ει.ναι πιο χον τρο , τ

πετσα

χαι

''( χανονι-,αμ.ε

την

π οp εια

μας,

αιv

ποσο

πρέπει να 'ναι λέγαμε τώρα εδώ πέρα: χοuντοπιές 252

~ ι

ειχοσι ουο οαχτυΛα . ειχοσι για να -::ο ψ":' ιαςουμε.

Εγώ χάτω έ6α ινα [c.pόλα] μεγάλη χαι την έραέ:α εχε ί I

~ I

χαι τα ποδια πανω τα οεναμε χι ειχαμε χ.αι το

[

γου -

~ ] οο

-απαν

το χρασι.

αποu

ναι ο

λ I Ρ I α~μος- χαι χει μεσα οαιναν

uτο τωpα επρεπε να το φουσχωσω χαι να

το γυpισω απ

)

' )....

-.,

'7ην α ιλη τ..Λευpα ανατ..οοα χαι να πα -

ρω το ψα) ίδι να το κουρέψω, να το χάμω ν-cιπ να ι

μ:ην εχει

τpιχες

μεσα σ-;α χpασα χαι 9τιαχναμε

:c.

')_

γοσ-τάσια ποu 6γαίνουν το λάδι . ...l εν είχανε πριν τέ \'

-..

1 στ ερα μ

αυτα τα του

)

-:ο

)

ιp

τ.αφνε -:ο του ωυμ.ι, εοανε το )

παφνε σ-cην αγχα

τενεχεοενια χαι πΛαστιχα, που ε χουνε

ζωο χαι πααινε χαι τ

)

Ι <'

\αοι μ.εσα . Ι

ια του, -ο 90pτων ε πανω σ'\Ο

ι '

αοεια

ε στο σπιτι .

Το χαλοχαί.ρι δεν είχε πολλή τσαγχαpιχή. Ξυπό

ουμια πααιναν εχει που

-cωρα.

ασχι.α τα μεγα \α αυτα ε ;ηντα χιι\Cλ, πενηντα χιΛα.

' \ f*

-τοια οοχεια

λυτα -τα παιδιά όλα, ύσ-ερα '\Ον Αύγουστο , το Σε

σταφu ,ι ,

πτέμ6ριο τ..' άνοιγαν '\α σχολεία αρχίζανε. Έχανα

"I ~ I I ' ) επειδη οεν μτ..οpοuσαν να 9εpουν τα στω;>υ ,ι,α μες

χαι -:ε-οια πραγμ.ατα οσο να ογει -το μ.εpοχαμ.ατο, το

τρυγουσανε

'λ

)

αμπε

ια

χαι

πατοuσαν

το

' )

σ-α χοc;>ι.ν~α γιατ~ τρεχανε, ε(χαμε αu -ες - ι.ς τ..ροοιες

e ,

χαι -τα οαινανε

ψωμί., 70 χαρ6έ) ι. τ έ-:οια χι άλ) ο ς ένας έχανε, αλJ ά f

μεσα χαι τα πααινανε σ-;ο πατη-:ηp ι

εyω ειχα παpει το ρεχοp χι εγινα μ.αστορας.

χι ύσ~ερα έπρετ..ε να 'χουν τουλούμια πάλι να 6άλουν

'Γ α uεpμ.ατα ~· ! I ~ 'ζ τα παφναν απο οω που σ9α αμε τα

Ι I θ ι ζ' το χρασ ι. μεσ α να το τοπ ο ετησοuν σ -η νταμι ανα.

κατσίκια χαι τις γίδες ο Κάππας χαι ά)~οι εμπόpοι ~I Ρ ' I ' ' Β ο' οερμ.ατος χαι. ουpσοοεψεια χαι '\α πηγαινανε σ -:: ο

'Ρ

""""α οαpε \tα, σ-τοιοες πααιναν με -τα -του

οτ.ο ια -τα

οuμια , τα

,9-τιαχνα εγω. '

)

Αυτά ε ίναι ατ.ό τ..ατ..πούδες προς τ.αππούδες. Ατ..ό Ι

)

πα) \tα αu-;οινοι οι αγωγια-τες εφερνανε τις -:ου ωυμιες

'Υ-

χαι

παιζει με

σ'\ους χασαπηοες

χαι -:α οινανε χαι τα χα-εργα-

ζον7αν χαι μας φέρνανε ό,τ( θέλαμε: αοιά6pοχα , λου στρίνια, σε6ρά χι εμε ί.ς -τ' αγοράζαμε μετά.

. .,

) \αιμο' -του [γουοο•_; '" ] χαι τα

Ε ιχαμε Λαuι , οαμασχηνα χαι σπερναμ.ε σταpια. ~α-

')1

'70 ' χαν απανω ανοιχτο για να

μ.ασχψιες χι εμ.εις ειχαμ.ε α/v\<Χ εγω παγαινα χαι οοu-

ι ''C ι ' ) ι '70 χα) αμ.ι. να pιζει χατω '7α σ'7αC(!J ,ια. μο-

λευα ως -:εχνί'7ης στο ψ·f,'Jιμ.ο . Δούλεψα στη Γλώσσα

χαι τσι οενανε χατω σ~ο I ~ ποοια

α V\O

νο για σ-αc;>,)λια. Λοιπόν τέτοια '\ουλούμια από δέρμα '\α 'yτι.αχνα γι.α -τη Σκόπελο χι έστελνα χαι στη ΣκιάΘο, σ-τα ερ -

' 'r:'

οεχαζ( χο, ονια .

απ ι

'Ο

-.,")

ι\

;"\

σοι yουρνο ι. γινηχανε, εγω τσι τ.ερασα

τα χερι.α μου. μ. }"')

' )"\

αρεσε μ.ι.α χpονια εοω, α v\η χpοr

νια της προσΧΟΝ\ησεως ε χε ι , παφναμ.ε

)

\εψτ α .

253

Για το δαμάσκηνο με •ην πpώ•η \υγούστου σηI

χωνομουνα, επαφνα τα πpαγμ.α•α μου, ~

οω

περα

χαι

πηγαr.να

μ.α

με

ζ ι

ωο,

εφευγα απο

μα

με

τιτ.οτας.

Εχεί χαι απ ' τις 6 Αυγούστου f)άζαμ.ε μπρος πι γωι

'Ι.,

τια.

Ιγ

't:

α οαινεις εςr. μ.εpες ε ςω στον Ί)Λιο να τα πανια -

, σει χι απο χει τα παφναμε χαι τα οαιναμε σ-ο cpουρ ι

.\ ι .!..1εχα-τεσσεpις

::ιο

νο μεσα, πεντε cpορες , -τεσσερις γορες για να ογει ~ο

οαμ.ασχηνο

γυναικες

ειχα ετσι σεφα

χαι παφναν τα τει...αpα χαr. γυρι

ι αcpεντιχο

•

.. ,. ,. &.. . .

• J .....

.~,

' ~.;. ltt.ι

·~ 4·ι...... .hfιtΛ • j ... ""~:~

ρ 'θ ι μου που οοη αγε χα ι οι γυναικες .

r.. ..,_ . , ...,.,ι, (.~ ι... C&.

::\1ου λέγανε , θα πάρεις τόσες γυναίκες, θα πάρε ις

ιJ.ιιvlι

&< ..·"'-"

. . .. ~.. ~~ . ~...ν. ..... ι:. . ....(r~ ...,.....

84\μ.,- •~ ι.ι ι:

.6. ~ J.... , ..u

~. 1

J~1 ι.._,

ι.~,

1 Η)

J.J.w~ιUJ. <4 1~ {"'*"'~'''- j"'.'~·t"t ..."-

χίλια τελάρα, το χά.θε τελάρο με τα καλάμια χαι με

3'''••· 1

ι·

ό/...α αυτά έτ.αφνε δέχα οκάδες μέσα. ::VΙετά το μάζ;: μα. το ξερό το t)άναμε στα χαφάσα. το πηγαίναμε ι

χαι το ρ ιχναμε χυμα στο πατωμα ν

απ

-:ο φουρνο ητανε

....την

}Τ

Σ~

ι~

Αθ '

'>.ατ ο χη ειχαμε 7r.ς γιοες , ειχαμε

"'Υ

Τ'

-...ι

αΛωνι ειναι σε υψωΡ' ~

1 ' ~

μ.α χαι αΛωνι..,ανε το σ -αρ ι με τα οοοια, τα γεΝι..οια

~ ι

και οχι με μ.ηχανες του τα -ραοανε χαι -;:ισω τα δε-

νουν χα ι τα τσουbα) ιάζουν. Εμείς με τα χέρια χαι με

·r,να.

αι ονιΧΊj χαr.

το πηγαιναμε σ-: ους μ.υΛους.

-α αρνr.α,

τα δρεπάνια -τα λε/..iχια- πιά.ναμε και -τα χόbαμε

το γάλ.α. , το •υρί, τον •ραχανά . ..}ούλεψα χαr. στ'

αυ-:α και τα οεναμε, •α yοpτωναμε σ-τα

): ' αΛωνια εοω που οεν ·r,ταν οr.χα μας αιJ...α. ~ενα χαι

"\ ι 'll ' '1 9εpναμε στο αΛωνι μια στο ιοα σα το σπιτι μεγαΛη.

Ι'

ι 1 ι "\ 1 ι ι επαιρναν ενοιχιο, τρr.α χr.ι...α ωJτος απου

χε τ

'ζ

το κpαταγε στα ε χατο χα ι υστεpα το χα · αρι

254

αερ ιστεr. γr.ατι

εσ-ο χι. απο χει εpχοντουσαν

εμπορες και τα παφνανε

'5:

αΛωνι

α με χα ι

•

ι' "'

αν το χορομη ι ο ενα

ένα με το χέρι. ::\1όνος εγώ π~γαινα να δουλέψω χι ι ' η ταν τ

r.fi ,.

I >

ζ ι

ωα και τα

Ιj,

Ε γω ημουνα εχει και •ους εΛεγα ποτε ε ιν couς .

σεφα ~ι

Σ ημερα ειναι του οικου σου, αuριο του οεινα , 1

11 c;:xvyiνε~~ -:ο~ 1. .Υ~.%~ί.cιί~ίj. ε:,;-ι;νοr}/χ.~ι ~.%οϊ:έ).σ:.ι . . l::ό -:ο ).ε~%ωμ.ιχ «.Υεσ:!)J.-ι;'Ιι'jμ(/~ ~ ::a,-:.γ.,i; . Π1-:.Ο7ω::οr,'Χi:;ι:'ε; 2ϊ:ό 71j'ι EiJ.i~~ :-ο:ι ΌΟω'J'Χ>>. :-ο:.ι Denj:ιn1i11 Νfω)'·

..,

9οpές , το Ες Ες μας πιάσανε να μας 6άλουν 9ωτιά να μας χάψουνε, γι.ατί ά)J\οι τ:ροδώσαν αεί α)J,ά εί χαμε αυτόν τον Επιφανείου , ~:ον cpoν Κώσ-~:α. Αυτός ι

τι εχανε , αυτος η~αν ~:pιωpocpo το σπι.~:ι απου εμενε , ι 1 το χατω σπιτι. το /

ι Γ χε γραγ ειο , ο ι. εpμανοι χ ι αυ-:ος I

ζ ι, το απ.ανω ηταν ανταρτες χαι. π.ερνοuσανε απε-

μ.α

'1:

ςω

~:i. ,.

απ.

την

ανταρ-:-ες

π.ορτα

μεσα,

'λ

χαι

)

χαι ~:σ

' \:'

υι.αορομο

μας ειναι αυτοινοι , τσ u.ανοσ ι ωι» ' ι

στο

εγε

τσι

ερμ.ανοι

ανεοαιναν I'

εχουμε εμεις

χαι

\"Ι

οι

\:'

οτι

«οιχοι

εοω , ειναι γεp -

ει Ίαν ατ.ο πα ιω ε χε ι.

1'.

Κι όταν ήρθαν απ.' -:-η Γλώσσα τα Ες Ες να μας ' σχοτωσου νε τσ '

./ ι

λλ

ουνου,

-.,'"),

αιv ουνου χι ετσ-ι οεν ΠΥ(

6ε ι, χι από πίσω πίσω το t)άνει μέσα στα τσου6άλια

-:ραπ.έζι χαι δεν τ:άθαμε ούτε ~όσο δα. Η :Σ.χιάθο

'θ

χαηχε, ντ tΓηχε στα μαυρα. I

λει τ:ο)J,ά πράγμα-:α, το τρα6άει το στάρι χαι το χό -

A)J~ είχαμε χαι προδότες των Γεοu..α.νών σrJνεc -

, )'εγανε , γατ ες που «Ο

•'

ια.ννης

,ι '

χομ.ουνιστης,

πιασ

' ενταςει I '1: \:' ' I f' ' ' I θ αρο, , οεν εχει ου~ε οpομες ουτε τιποτα.

~:ονε». _,fι.ια οοση π.ερναγε Υι μrιτερα μου χαι τ:ηγαινε

I I E 'f:' I~ ΕγωI πηγαινα στο ..:. ηροχωρι στιιν • υοοια χι ευινα

σ-το

)

Π ηγαν '

' χατι ' χοπε' λες με )ωυ)ωυοια '" με γλυχα' χαι λ' ' -:ε~:οια χατω στην παpα ι.α. χαι -.σι χα.ναν εχει το

γαίναν μ.αζωμένοι όλοι . Τώρα η 6ιομΎjχανία έχει 6γά

χα

Ε • πιφ ανειου.

υποοοχη

I r . .:~.Α.. --~ e~ ~

με-:α ειναι

." , ,. .'-,.--;l.('•.ι ,)f

I σταματησε

Ι ~

)

-.,

ΙΕ<;ιτα, -αδ~ ο,'Π Jα ναι χι ε9εp'ια ατ:ο χει α/Ι.Ε:υpι οy.:-αι

"'\ lf

\:'Ι

Ρ' ) τ.εριο ο ,ι

χαι

γορι.ος χαι -:ης

-.ην

τ:ιανει ενας

'i;; I _. ος:ιεγχι~:ης

Ι-, ρ·η -

) Ι.Ε:ει ' ο~:ι ' « τ.ες ·ωυ γιου σοu » -για - ον

χωα χ~ VJ.. χαι περνουσαμε τη χρονια μας οχτω ατομ.α.

αδερφό μ.οu ·ων ά)J~.ονε που ·ή~:ανε στον ΕΛΑΣ- «να

'Υ στερα στην Κατοχή οι Γερμανοί ·fιpθανε τρεις

t:άνει προt: ιά από ζώο στην πλάτη του» για. το ζύλο .

)

255

'Γ'

αοε~yια μοιι όε οyηχαν σ-.ο

eοοιινο, , ηταν , στην

Ι'

αντισταση οσο ητανε οι I

τ.ηγωνα ~ι

ισα ~

χαταοιωc,ης ι

χατ απ

Β')

το

χαι. χαναμε

ο ,ο,

ορμ.αγαμε

στα

χαφενεια

' )

σ~εν χαι τα χαναμ.ε ο

Ι .._

(! α Ί..εφοποιητα , οεν ητανε οωμηI

εν μ.πορω .

μ..ονα

ιχος

ι ' "'i. uπαρχει χανενας αιv~.ος.

εργασια

'Ε

-τετοι.α,

,.ι

ζι

που τ:.ου) ~νε ετοιμ.α χαι εγω μ.ονος χαι τωρα Ι

οεν

~χουνε χαι δεχα μ.αγα α

για

ou)1.εια I

τεν-:αχοσια

~.;ευγαp ια

την

ημ.ερα

γι.σ.:.ι

σου

e ζ Ι Ι ,εει. αμ.α οε ογανω πενταχοσια ευγαpια την ημ.εpα I

)

ογαινει I

χανία -:ότε. Είχαμε το Βαγγέλη τον Κ~ιχίοη χαι μας

πέy':ει έξω η έ:ιομηχανία , χι έτcrι αναγκάζεται χαι

γάζωνε τα φόντια από τ:.άνω στ-r1 μ:rιχαvfι . Τις φόρμες

τα ογωνει χαι. yτηνα χαι οπως να

τις έχανε ο Κιχόλαος Καλατζ·fις χι. εγώ μαζί εχεί χα-

πούτσι καινούριο χαι έ:λέπεις ξεχο)~ημ.ένη η σόλα

J ομασταν χαι φτιαχναμε παντο9 ~ς χεντητες για ~σι

όλη φευγάτη. Τώρα δεν υπάρχει δουλειά, ξ·t]λώνον-ται

ναι.

}/ ι )._ι ετσι πα -

αποuτσια γιιναιχει.α χεφοποι.-

) 1.ιγο χαι τα πετανε χαι πανε στα μ.αγα~ια ποχοuν τα

ητα χάναμε με [bάpbυλα], χαράζαμε μέσα όπως είναι.

ι ι " ι πατ..ουτσια χαι παιρνει μ.ε δυο χιJ~.ια'δ ες, τρεις, πεντε

γαμτ.ροι , για τσι νυφες.

"'\').

τα χοιv1.ητα .

Β 'Υ

α...,αμε πεντε

)

ευγαpια, τ.εντε φορες σο-

':'\.

)

~ς ατ.ανω σ-:ο παποuτσι το αν-.ρι.χο χαι. δε χα ~.ουσε.

Έτσι. δού/ εψα ως το 1952 που έχανα εγχείρι.ση ι

σ~ο σ-:ομ.αχι.,

"ρuτ:.ησε "ο σ~ομ.αχι. απ

)

':α χα

ατ..ο-

~ ι ι ) ' ι δ ' ) 'δες οpαχμ.ες τ:ατ:.ουτσι χα. 1.0, ενω ε ω για να ι ι ζ ι 'λ Θ ') ι J ι~ περασω ενα. ευγαpι σο ες - ε 1.ω τεσσεpις Ί..ι ιαοες. χι ~.ια

' L \ωι.πον , σοu

)

, ,, ) ι.αριχο ουο ,

e '

' ~ει ο α v1.0ς , εγω αμ.α το ορω ενα χι.-

α παρω ενα

εuγα ρ ι χαινουρια.

οι.α ΠΟυ έχανα τ.. ο).) ·ή oou) ειά χαι ούσχο) η μ.ε -α Ί..Ο

Τώρα είμαι. σuνταξιούΊ..ος ":-DU ΊΈΒ Ε . Άμ.α άνοιξα

ν-:ρά λάστ ιχα. Από ':Ο 1952 μέχρι τώρα εργάζομαι.

ι I λ' μαγαζι., -:ο ειχα ιγα χρονια στα χpυι:pα, α J~.α ηp θα.ν

τη

) 1

δou)1.εια αu-τη , α vi.'Y.. οεν χανω πια χαινουρι.α ου"ε ι

από χείνα τα αγροτιχά. Δεν τα χρειάζον-ται χιόλας 11

για·η

256

εμεινα

'3-b οεχαοΊ..τω -:σαγχ.αραοες ημαI

εν yτιαχνω,

δεν uτ..αρχει. -:ιτ..ο-:α , η οι.ομηχανια μας εφαγε ατ..ου

· εγω τ. ου ενα.

)

L/~η "-'χοτε ο το

χτω,

071. τ.ι.ναμε χαyε να μην παροuσι.αστοuμε

μ.εσα στα αuτα, στις φωτιες "

.,.

δ"

Τώρα απ' τσι τσαγχαράδες απού 'μ.αστε οεχαο-

' γ ωι οι ταν

χι. εο 1.ε1ϊ.α χι. ερχον-:οιισαν χωχια

εpμανοι μονο.

Ί?)

' r:: ,.. , να φτιαςουνε εγω 0εΛοι;νε

εχουν

)

γα ωτσες,

εχοuνε

'~ λ

πεοι

α,

11ι

αιv1.α

χαι

να

)

χαι μ.ε bΟΙJτήξανε ύστερα . ΊΌ ΊΈΒΕ είναι το πιο ξε1

I λ ισμ.ενο, σαρα.ντα χpον ια πλ' ερωνα χαι μ.οu δ'ινου-

φτι

νε εξήντα δύο χιλιάδες.

257

258

ΘΕΟΔΩΡΟΣ

ΜΑΚΡΗΣ

Όνομα πατέρα: Θωμάς Ό'Ιομα μι,-:έρας: Ε/-έγη. το γένοζ Λ~όλου

Τόϊ:ος γεννήσεως Γλώσσα Σχοπiλου 1-,p:zιuμ. a-rtxές γνώσε!ς: ~·r;μοτ~χ.ό

7'\.

εοω χαι μετα εc.pυγα χαι πηγα στην t 1. ηνα χι απο χει ηp

.. '

r...,

τον πα-:ερα μας εχανε αυτrι -:·rι οου ,ε~α χι εγω οοuΛωα

Χρο'Ιολοy{α yάμο!J:

IΌ3 G

Όνομα σ'!Jζ~yo!J: l\ cι.υσιχά, το γiνος Xr1 pcι. Παιο!ά: .λuο

\ , 70

rlΠ ναμ

Β 'λ

ο τα τ.αφναμ

εaω τη

)

οου \εια

μας

' )

. .,~, αι, ατ.ο χει 'α παφναμε χα~ χα I

χαι πα 'ι π ηγαιναμε εχει

χαι

τα παφναμε.

"')(' ' οχι ο.τ~ να τανε. π αι::Jναu.ε τ αοιαοr:οΊα, \ \ /-... , ' e , ι ' ' ') ' ) τ.αφναμ τα σεορα, παφναμ απ -::ο Β ο ,ο χαι --::α οιι:ι.. ~γαμε γι.α--:::ι ι:ι..u 'Ι'"' α

) '

aια 'εγαμε

aη ,αοη,

I(!

-τά άμα δεν τα προσέχεις - ε(χε τ..ο)Jι.ά πράμα-:α, μόλις το 7pα6ούσες με την 'ανάλια χουtό7ανε. χ ον -:ραι

χαναμε,

αγρο,ιχα

χαναμ.ε ,

απ

ο ,α

χαναμε.

Κάνι:ι..με χαι

ψη)ά. τα c.pοpούσανε χι οι χαλο( άνθρωποι.. Βέtαι.α. Ι > ') Ι '0 ),α αυτα τα Ε μ.εις 'α χαναμ ο ι.α αυτα π αντοy ,ες χαι π ασουμια.

0'Ιόματα: Θωμάς, Χρισ:ίΨJ. Χρr;νολοy{ες yεν'Ιfισεων: 1 9/ι !ι , 1%Ο

Εϊ:άyyελμ.α: Τσαγχ~7ι;ς

α εοω.

I ' f?'P I '( ~ I , Α' " I ~ I π) ο v-α τ.ο vu.. y._..cονια οεοαια μεy._..cι τ.ου ._,α/.!.σ-: χα. ι στο οιαο/ ο ατ.ο χει.

Εϊ:άγyελμ.α ϊ:α"':iρα: Τσαγχάρ-r~ς !-lμ.ερομ-φία yε'Ι'Ι~σεως: Η) J /1

πο οω απ

χαναμ γι

αυτα χαφοσανε, ,

)

rl""'α χαναμε ι c:-. ι '[ α Ρλ ' Ι χαι τα οειχναμε. ο επανε ο χοσμ.ος χαι

εμ.εις . I

)

_ , αι , χα ι.α η--::ανε.

α τα yοpουσε η νuc.pη χι ο γαμτ.ρος.

, τι να τ.εις .

υτα πεpασαν ο μ.ως 7ωpα .

259

ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ

262

ΓΙΩΡΓΟΣ

ΓΙΑΚΕΙΜΗΣ

uμάμαι μια χοπελιά ΠΟ'J γνώρισα παλιά, με μαuρα μάτια που μ.οu

Όνομα ϊ.α-.έρα: Παναγιώ'":ης

Θ '"

Όνομα μ:φέρας: Οu;;ανία,

1 . ' "' . Θ-εI) \ω μ.α c.ιε ::ζωη' μου. ~l\f ετα' e οασανα χαι στεναχωpιες απο' μικρο' παιοι

-:ο γiνος Ραμαν'":tl.νη Εϊ.άyyε11υ.α 7:α7έpα: λγpότης Ημερομ:ηνία yενv'ήσ-εως: 9.3.1922

Τόϊ.ος yε'Ινήσεως: Σχ.όπελος

'ψ ω χαι νευρια'ζ ω γιατιI την ταοε I \' ) ' ' χρονο ωγι.α, τον τα -

μπορω να τα γpα

οε μηνα, που να τα

υμαμαι τωpα εγω χα ι. γι.

πpωι μ

'40, δέκα χρόνι.α ελονοσία. }Ιετά μια χαραυγ-ή ~' Ε ') επι.ασε ενας πονος εοω απο χα-:ω, ορχ ιτιοα. χει. ωι.πον τα

Ρ)

'Ι-Ι ρ ο ε

:1'

εc,ι ομως μ.εpες c.ιεν

χι.νιοταν το χερι μο υ.

:1''

' '-

πει.οη ημουν χυνηγος

μα -

νι.ώδης έπιανα το χαλαμάχι και. το σήκωνα , έσcpιγγε α)::λά να σηχω-

Παιο'ιά: Ένα

' π αραΛυτο, α/V\α "I ' ενα Ρ :1' οραου χει θ ει' οχι χ ι εγω η' θελα να τουφεχισω. I

Όνομα: Παναγι~)τα Χ,ωιολοyία yε·ηήσεως:

μι.α γι.α -

' '1 θ υγατεpα της γι.νηχε γι.ατρι.να, εντω:;ει . Σ ε τρι.να l\ παχpατσαινα , χι η I

Όνομα σuζύyω: Ευλαλία, το γένος Γχ.ί.χα

"λ1πpοστά από το

1953

αυ'"C'ο χαμια φ ο ρα αρχι-

εχασα, οεν εο \επα , οεν αχουγα, τ α εχανα επανω μου .

τπχοupγος

Χρονολογία yάμ.οu :

ζω χαι κλαίω .

r;σαμματαές γιώσεις: .λ·φοηχ.ό Επάyyε)ψα: Κ ψ:οupός, ζωγptl.yος,

' I ~~ οωσε το πpωτο της cpιλ'ι. Ε ινα( το πpωτο οωpο αυτοI αποf τη

19 55

'C I )

χοντα σ-τη cpωτ ια στα ι:;υ \α , εχει ποu τανι.ομουνα ετσι. οα , οπ οπ οπ ση -

' θη χε το χερι. μου επανω. Π)\ην ομως ει.ναι αχομα μουc.ιιασμενο ~ · οουI

χω

λεύω πολu χα ι χο:Jράζομαι πολύ αλλά η δουλειά με συντηρεί.

' ηp I θ ') Ιλ ' θ · ε ο πο \εμ. ος, ο ος ο χοσμος οpγανω 'f)Χε , εγω Α ποΙ χει χαι περα I

ήμουν στην ΕΠΟΝ, άλλοι. σε άλλες οργανώσεις. ΊΌ '46 π-ήγα στο στρατό, δύο μήνες εκπαιδεύτηκα στο Βόλο, στους διαbι.bαστέ ς. Από χει με συλλάrJανε μετά δ,.Jο μήνες χι αντί να πάω για δι.αbι.bαστής, συ-

" I I \ ιΓ I Ε 'θ I ~ I ' νοοει.α μας πηγαν στη ~Ι'lαχpονησο. χει χα - ισα χοντα οεχαοχτω μ.η -

νες.

··ε

\ιΓ

~χει χα..-ι. γpαμματα εχει στη ~''.ιαχpονησο,

'11

αιv\0 το ν

αχουσεις

χι. άλλο το να τα δεις. Βράχια, ξύλο στα πονεμένα πλευρά. 263

Στη .ΥΙωφόνησο σε ρωτούσαν, που ·~σουν, στο ΕΑΜ, στο ΕΛΑΣ ; Στα πaντα , σε όλα όλοι ήμαστε.

ντα ο

Τ ον Γεώργιο Στρaτο όμως χω τον χύρω [Ρέντης]

λ·r.σω , ουτε αυτος. «

τους θυμaμω ~ους ανθρώπους χαι θυμaμω χιόλας

να σε χραςr1 σω εοώ σ-: ο Μεσολόγγι αΝ

Ρ' )

1'::

)

ω χαγος , πιασαμ.ε

ρε

'λ

τα χερια.

υτε εγω να μι-

ιωργο ειχα χανει. α ιτηση

a... » · ·f,ταν

ι ι ') ~ απαγος , οποταν ο ωι οια -

η επ οχη που περ ιε

λυθή:χ.ανε. \Γα το ποι)μ.ε χαι αλλιώς . Οι ευνοούμενοι

'λ

)

εγω χαι μου

ΙJνα τα παποuτσια μοv

I ')

,εει ενας

σuναοε \φ ος , « τι χανεις ρε;» .

αοε ο

Ο '

οταν μας οα 'ανε μεσα στην υοροφορα γ ι α να ταc;ωε ψουμε, ειχε 9οuρτουνα χω ε

Αθ Ί}ι Jα -:ο θ αρρος ' χαι. την το ψ.η

τ. ου ει χαν απ ο την Ι

θ ')

«Αν χρειαστεί» λέω «εγώ δεν θα πνιγώ , θα ξε6ρα

χρατουσαν οσα παιοια

χωθώ , θα τα 6γaλω όξω χι αν δεν με φaει κανένας

στέλνανε στο Γρaμ.μ.ο. Από τότε δεν ξανανταμώσα

χαρχαριας

Π '

Β ί'lχαμε υστερα απο εχει, μας πηγαν σ -ην I

l\lr

) I

α-

τρα χαι απο χει στο ! :ιεσο ωγγι, οχ ι εγω μονο, εφτα1

\ ι

χοσιοι ανδρες. L 1εει ,

οι π ον μια μεpα ενας

σταν-ίνος Ευaγγε) ος:

' )"\

ε ,ανε μ.εσα χαι τα α v\α τα

με με τη :JιΙαρία χαι τη θυμιΧιmι τ.οu μου έλεγε <ψ:η

α πιασω την απεναντι οχ η » .

απαχων-

Μετa από τη Μακρόνησο πήγαμε στο J11εσολόγI

f':

γι, χω απο εχει ενα πρωι που χοιμομουνα φωναςε ενας

, ι ι Δ 1':: ' π ι ι παιοια το σπιτι μου ;» . εν το c;εpαμε. ως μου ηρ -

θ ε μια μερα χα ι

στο 2ο Τaγμα Σκαπανέων στη Μακρόνησο. Ήθελα

)

,εω

« Ji ή τ. ως ξέρει κανένας 6ρε

οο6aσαι. Γιώ~γο» . I I

ι ι Γ ι ι « Α υ -ος ειναι ο ~ωργος, ο ι.πποχομος;» . ι ι 3ο Σ ωμα. ' '"-'τpατου, 5 ι με πηγαν στο Α ποι χει χαι περα

«χαν

απ ο τα τσι.γαρα χω εγω

το

χαρτη

στο

παχετο

e Α ι α πα ω να το ο ρω». υ τος I

'Γ

\"'

ο μονο παραπονο που εχω ει.νω οτι με ειοοποιη I

Ι ~

σαν εχταχτως ενα οpαου χαι με πηραν απο εχει , οχι I

μον ο εμενα, ε9ταχοσιοι νομα.ται.οι χαι. μας πηγαν μεσα σ I

εγω ,

'λ

ενα αρμα.-αγωγο μ.εγα I

μεσα

στο

) ωχαγος:

να πε

ι 'θ ι 1':: ' ι πα αινα αιμορραγια χω c;ερναγα αιμα σu Θ ανω,

' ι ~ ) ι Τ ') ι ι Ί: νεχεια απ ο -ις αμuγοα \Ες. ε \Ο ζ πωΓω J α υ τα 7α ςε -

είχε μια αδερ9ή, τη Μαρία.

264

τανχς, μου λένε «Ο λοχαγός σε θέλει». Έρχεται χο-

αρματαγωγο

ο.

}τ

\. αμια 90pα αχουω I

9ανταp ια,

αυτοχινητα

)

....

)

χναω γιατι ειναι χρονι.α πο V\C/. χω ουσχο \α. \

r;-:.. ι

ι ~

Λπο χει μου οωσανε αοει.α χαι. ογηχα, ειχα χαι με-

σον εχεί στο 3ο Σώμα. Στρατοι) χaτι Σχα6ετζέους, που ο μτaρμπας του ·f1 ταν ο Η) ίας Σχα6έ τζος ο Π ρόεδρος του Αρείου Πaγου. Πaω, ήταν ένα δωμa -

231

') ι ι ι 'λ ι τιο ο ω στpαϊηγοι χαι cpαρι.σαιοι μεσα, ο οι ανωτεpοι.

αζιωμαηχοί. «Έλα, είσαι απολυόμενος» μου λένε.

μου

' ~ ' ' '" εγω. ' 1n"' Ι'" ''ενα "C"pενο ' , Ε ι.χα υεχατcεντε μερες αδεια f

)

11'.

ποστα το \εγανε, τσουχου τσουχου χαι. στον ι.διο το-

πο χαμια cpopα τcηγαμε στη μου .

... Ρ' - εσσαΛονι.χη, στη οαση

' πηpα ' χα ι. το απ ολυτηριο ' απ ο' Α π ο' χε ι χα ι πεpα

λ ιτης ' π λ' ε ον.

εχει. χα ι εγινα π ο Γ"'ί

1\'

.:. εχιναω την ιαια οου το

μποστανι,

το

' "

χαι

":α

ζαρ ζαοατιχα e '

χατι

χατι χατσιχαχια, χατι

) '

π ου \αχια, ~ I

)

χατι

χυνηγοι, I

'αγουοαχια, χα•ι μπεχαϊσου -

Σ ι γα σι γα τpια χρονια μετα απ ο το - ανατο της

το

' 85 πηpα ' μπογιεc; ' χαι χαpτι.α' χαι .Λεω ., ' μοναχος '

,ες .

Θ '

μου «εγώ, τόσο μεγάλος που είμαι, εξήντα πέντε

θ α χανω ' ' να μου χα λασουνε ' στα χαpτια χαι

να

με

eοpι.σουνε;». ' Π αω ' I ωιπον ' στο Β οΛο, ,.. , παιρνω ' I

μπογι.ες χαι. σιγα σιγα εcpτασα ευω που ε cpτασα. Γ"'ί

.:. εχι.νησα

πpωτα

ατ.ο

)

τα

)

ωυ ωυ οια .

πp ω το

λουλούδι μου ήταν η cppέζα αλλά χαι. το γαρίφαλο, τα

παι.υι χαι. εχ ,αι.γα πο ω γιατι η γυναιχα μου ειχε σϊη -

ψι.αντάcpυλλα χαι η αμυγδαλιά. Αpχίνησα με cη

'~ ' ' ) Ί το θ η μεγαΛα χαι ει.χε χαι pογα μεγα \η χαι θη' λα._,ε

φpε

)

, ..,

π αωι χαι. αντι για γαΛα αιμα.

...

Ε'

1 ιπα Λοιπον

τοτε ο τι

«παιδί δεν θα χάνσυu.ε άλ:λο. Αν λάχει πάλι τέτοια». ~

Από χει χαι πέρα παλέψαμε σχληpά με τον χαρχίνο το

'80- '81. Το '81 έχανε εγχε ίρηση χαι το '82

'ζ

, ,

α γ ιατι. ημουν νεος

χα ι εγω ,

\' 'θ ι οεν γεννη ηχα γε -

Ί ) ι ι -.,ι ρ ος. Λ οι π ον γνωρι._,α χοπε 'ιεc;, αιyου που/VΧω την παI

pαγω γη μου στη χωpα εχει πανω.

) '

Π '

αω σε μια γει-

τονι.α χαι χαποια χοπε \Ι.α μου προσφεpε ενα

Ι'' ' ουν οπ ως το οαχι. fΜ ε eο ι,επ

)ωυ λου -

~ ~"' χα εγω το ΛουΛουοαχι

πέθανε, 17 Αυγούστου, Τρίτη πρωί στις 2 η ώρα. Κι

έτσι δα χαι το μοσχοbόλαγα, μου το 6ουτάει χαι μου

l\ι·r ημουν εοω χαι ηρ θ ε η χορη μου « 1 1παμπα η μαμα οεν

το

ανασαίνει» . «Ε , παιδί μου τι να χάνουμε» λέω . 'Υστε-

' ' ' Ί ι ') ) ' ετ.ανω , αyου τη γνωp ι φ. τωpα cp ι ωι χα \Οι τη ν αpχι-

' I

χαι σ την

χαταστροcpη

' "

' δ

·~ οΛοι σαν ενα

ΚΙ\αμα.τα, ' ~ ~ χpυα. Σ τον πον ο uα

pα αρχισα χαι εχ VΧιγα .

266

εχανα

)

ΙΩ

τους

που

πουλάω στα σπίτια. Δεν έχω αλ:λάζει. επάγγε/ψ.α. "'![ ' ' ~' ετα' απο' την παντρεια' μοι.; το ,_3 ~ εχανα ενα ~!

χαι

χρονων,

ει.α τ.ου χανω παντα χρονια ,

γαιοαpο

Αφού πέθανε η γυναίκα μου είχα τα δύο εγγόνια

)

' ΙΤλα' \..

εν υπαpχο,Jν σχ ,ηpοι.

~~ Ε ' μωpο παιαι. 'ιναι

ιμε

α \η'Θ εια αυτο.

πα ιρνει.

Ε'ιχαμε

χατι

~ I

)

'I'

α ω σ ιο ες

ναω χι εγω στα π οοαpια παρ

με

τpαχη ,ιτσες

χ ι αυτην παρ

χι. εχει. -

νην . Φι~ναζε αυτή «μαμά μου, μαμά μου θα με σχο-

' γοc;» . τωσει. ο Γ ιωρ

' '!' « Γ ι.α•ι.' να τον πειpω;ει.c;, να παc;

267

το

''δινε ο Γιώργος ένα λουλοι)δι να 'ρθει ένας ά/Jως να

μιανης

' το χα)\ασει;» ' ' η μ.ανα ' \ ' αυτο' το της ) \εει της . rlΠO

λουλούδι λοιπόν , την φρέζα έχω ιστορία . Ίην έχω

' J' ' ' ΙΙ )I ' ' ' χ ιJνηγι, που \αΧια , το ενα το αιv\Ο α v\α ημοvν ανθ pωπος ... \ 11 ' ΛΙV\α

ει χα

' ομως

φωτ ια

' ειχα

εοω,

χαι. μια

εργα

'Θ

της

) ι χα ,ο ,

απο

α!V\ηνης.

rp μπραοο

το

της

χυριας

της

' το πονηρο,' το μπραοο 'Ρ

Απ ο

' ' , μπραοο 'Ρ μπαρμπα- Γ ιω ' ργο Γ ιωpγο ο ενας

ο ά/Jως, εγώ λοιπόν σιγά σιγά προχωρούσα . Κάποια μέρα αφυπνίσθηχα χαι λέω θα χάνω χαι

:Μετά ζωγράφισα από ζώα χατσίχια, σχυλάχια ,

το

μπαpμπα-

ζωγραφίσει πολύ , πο/J,ές φορές .

268

r αγνο

να του χαλάσεις το λουλούδι; Ήθελες εσένα άμα σου

ζ'

ομουν

χι.

εχανα .

'Ρ

οοη εια απο το μπpαοο

το

πορτρετο το οιχο

μου χαι. της

γυναιχας

μου χαι.

του πατέρα μου χαι. της μάνας μου χω του αδελφού μου .

ο,τι

' ) \εω ' ' ' '>"' ' ~αι αρχισα χαι. οτι. εχω ουναμ.η να χανω Ιτ

θ') ε \ω εφοσον χατορ θ ωσα χαι χανω αυτ ο .

269

270

ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΣΜΑΡΑΓΔΗ · ΚΑΤΣΙ ΚΟΓΙΑΝΝ Η

~ I

χαι μετα ηp Θ ε I

πrιγανε

' '

Ε-.άyyΞiψ.α ~α-.έρα: Παραγωγό;,

αοεpφια του

Όνομ.α μfι7~~ας: Σο9iα

ο σμ.ο χαι δεν είχε πρόί)λημα με κανέναν· χαλό πλΧσμα. :\Ιε τ' ,

πατεp ας μου ·f]ταν ευχα pι'3 -: ος αν · pωπος, αγαπουσε ο ω ι: ον χο -

μ.ετανασ.-ες

σ-cην 1 ψ.εpικr,.

εχει

μεινανε

χpονια

' )ω -cοτε ' με -cον πολεμο ,_ '3Tfj Σ χοπε του 1n υ 1"' ;ι να τ:.οΛε-

μ.Ίισει , η-cανε ϊ:ατpιωτης, ηp

'- I

ε, παν.-pευ-:·r,χε με.-α χαι ..,ουσε εοω.

·"

'Ε μενε στ·r, ...... ~ χοτ:ε · ι\0 Χαι α'3Ί_Οι,ειι;ο l με τα ΧL:Ίjμα-:7. ϊ:ΟU ειzαμ.ε οα-

έμτ:οpος Οαμά(;χηνων, ζωγpάyος

'ι

'Ρ

μ.α'3χτ, Jιες χαι ε

Τόr.ος yενν~σεως: ~χόπελος

που πήγαινε σι:ην Αθfινα για τις oou/ ειές L:OU χι ερzότ:χνε. χ •τ,μα~~ας

Γ.cαμ.μα-:αέ:; yvώ~εις: Ημιγuμ.νάσιο

ητανε, αγοpα ε χαι α

Επάyyε/μ.α: Ο~κια.χά

ιες εχ-:ος ατο ουο μ:r,νες, L.εϊ:τεμορ·r, χαι

Jlμερομ.φία yεvvfι~πως: 23 .10. ι 922

)Jωνω'J χι εχανε μονος Ι το'J το εμποριο με -:α οαI

χτωοριο,

μασχηνα ϊ:ου τα πηγαινε '3τα νοσοχομεια χαι τα παφνανε.

χει ειχε

Χρονολογία yάμ.οv: 1952

το μεγάλο του αδελφό που είχε τα «Κu6έλια» , ένα ζαχ,α.pοπλαστείο

Οvοματεπώvψ.ο σ:.ιζύyο!): ...\ημή':pιος

στην Πανεπιστημίου.

Κα:σικογιάννr;ς

' '· Ο ~~ I I 'i αpχισε με χpωματα χαι σχευια που εφτιαχνε μονος

π pιν το

του. Είχε πινελάκια χαι μπογιές χαι χαΟόταν στο δωμ.άτι.ο απάνω χαι ζωγράφιζε Οαλασσογpαφίες , χαpά6 ια του άρεζαν , 6απόρι:χ, χα"ίχια τέ,

, Ρ

τοια, μ.ονο τετοια, μονο χαpαοια , οεν εχανε τοπ ια.

τα σχεοια ει ναι απ ο χαρτες χαι αϊ:.Ο <pωτογpα9ιες. ι ~

'Ε

χει χανει το

«Kouiν :\Ι αίρη» χα ι ~ο ιταλικό υπεpωχεάνιο «Κόν~ε 'Πι .Σ..α6όια». ' ι )1 ' ' μεγα α εχανε χαι πιο πο v\(/. μιχpα. π εντε

Κάϊ:νιζε Καpέλια -αυ--:ή τη μ.άρχα- χαι πίσω στο πακέτο ζωγρά

φιζε bαποράχια, 6αpχούλες , χαϊχια. ::\iόνο 6άpχες . Θάλασσα , Οάλα'3 I

ο I

σα, εχει ηταν η αδυναμ.ια του. L.υχνα χα ημ.ενος σ-:ο χαφενειο ενω οι 'λλ

)

Ρ I

οι μ. ι ω υσανε αυτος αρ π αι..,ε το παχετο χι οποιο χαpαοαχι ητανε μες

271

στο

)

'70 εχανε γι.α χεφι του χαι με'7α -:ο πετα-

,ιμανι

γε. Τα πω πο):Λά τα πετούσε. Λυτά που δεν τα πεI

τουσε '7α

)

ι.ε σ

ενα. χωτι χαι cα. ορηχαμε μεις με-

-:ά -:ο θάνα'7ό -:ου, ε[ναι πια πέν-:ε έξι. Πέθανε cO

() 194 ~' π ενηντα οχτω χρ ονων απο γαστρορραγια. ι " ' Ν' Σ ' !1' ' ι α.οεp<pος ιχ ος μαρα.γοης ηταν μετα. ο μιχρος I

τον μπαμπά μου, ζούσε στ-fΊν Αθ-~να χαι. ζωγρά<pιζε

χι. αυτος

τοπια.

ι ' ι ι "'I. ι χει.νος οεν ερχοτανε συχνα α/v\α.

' θ ε ενα ' οιαστημα ~ 'Θ , χα ι σε χαπου πεντε εςι μηνες I

ηρ

I '(_

χαι ζωγράφιζε χαι τα 'δινε στα μοναστ·ήρια. Τη .JlεI I Υ I I Ε' ' ταμορφωση την εχει. ι.,ωγραφισει χαι ~τι χαpι.σε. οω

ειναι τα νησια του

!1''

λ ι

ε να. οασος απ ο ε ι

φ ω'7ογρα. φ ια

Α γιου ' Γεωργιου ' στην Λ)ωννησο ' ,

ι ) ' ιες , ενας ε \CΙ.ιωνας. ι

του πατερα μου μ.ονο μ.ια. ε-;_ω που

' ) ει σ-:ην 1:\ μ.εριχη ι μ.ε χα.τι ' ει' χε I? ο γα φι') \Ους.

' f \ υτηι ει-

ναι η μόνη, δεν :;πάρχει ά)J\η, δεν έf;γα.ζε . .JI{ε συ ντροφιές έf;γαζε αλλά μόνος του δεν ·~θελε να f;γάλει <pω~ογρα<pία. , ιδιοτροπίες δι.ά<pορες. .JΙας έ) εγε «Οα

ι ι ι ι 'Ο σας χανω απο ενα εργο σε χα ε παιοι να το εχετε ,

τι να τη f;γάλω τη φωτογρα<pία . Δε χρειάζεται» .

272

273

274

ΒΙΟΛΕΤΑ

0'Ιομ.α::ε;:ών'.Jμ.ο ;τα::έρα: ΓιώFγος

ΑγFα;ιιώτης

' ' "'

ΣΟΦΙ ΚΙ ΤΟΥ· ΑΓΡΑΦΙΩΤΟΥ

Ε-.άyyεlψ.α ;:ατέρα: ΚΎjΠΟUFΟς

))' ' ' )' '

, ...α εγω ειχα πο ,υ αγα' :\ ' ' ' Υ ' πη για τη ζ ωγpαγιχη . ~εν ειχαμε οu-;;ε χαpτι να ;.,ωγpαyισουμε I

)

χαι

χαφομουνα πο ω

μαc;

που

-:ο γf:νος Κόλια

οιχογενεια μου οεν ηταν ωχα-;;αστα-;;·rι α

)

ει χε

ερχοταν

I ('

\αχανιοεc;.

ο~αν

εποχη να

αχανιοεc;

απο

τ-η

παμε I

μεσα

στον

'( I

μπαχτ -:,ε I

-:η

μεpια

ειναι

) , μο)ωοι 'Ρ χαι

1=~'

χνουοωτεc; χι εγω τ:ηγαινα χαι εγτιαχνα ενα ~υΛαχι σε στι

ι . 'Υ ι y 'Η ~ λ ~ ι " ι ι πανω εχει -:,ωγpαcpιι.,α. ταν οη αοη ενα οωpεαν χαp-;;ι. 'Η

Ημ.εpομ:η·ι{α yενν+πως: Ι 4.2.19115

ί':

...,

ταν ο \Wζ -:υχαιο -:ο πωc; ζεχινησα τ·rι οουΛεια μου. I

π·

ηγαινον--:αc;

I ) I I -.., I Υ' I f? I ! -.... Ι ενα χα ωοι , οπωc; Λεμε μειc; -:α ει:,οχιχα, οpηχα ενα ποΛu

10ϊ:σς yεννf;Ίεως: Σκόπελος

μια μεpα σ

Γpαμμ.α-:-ιχές ιιώ:πις: ~ημοτικό

ωραιο τ.ιαίο σπασμενο η μα νων ηταν μια πιατε \ιτσα με ποu ,ια χαι

Ε-.άyyελμα: Σuντ·rιF~τpια, ζωγpάyος

') ι ι ' ) ι ι της ε ,ειπε ενα αρχετα μεγα ω χομματι, το οποιο

Χρονολοy{α yάμ.ο'.J: 1968

ψο .

Ονομ.ατεπώνvμ.ο c;νζύyου: Σ~:f:yανος

μιΧζεψα.

Σο9ικiτης

ειχαν

πείαμενο

')1

οι αν

) ι

pωποι .

ο ,Λα ηταν

)

ι L ι 'CO εγτιαςα με γυ-

πείαμενα

χαι

τα

Ε γω απο μιχpη πηγαινα σε αρχοντοσπιτα εδω που ειχαν σ'Cα σαΙ

)

0'-~όμ.α::α: :V(αFία, Σπvpος, Γ ιώFγος

....

λλ '

Πο,ιιδ!ά.: TFi.α

Χpο'Ιολοyίες yεννl;σεωv: 1968, 19ϊ0, 1980

I I Ι f -., 1 ! α οιαχοσμητιχα , οχι μονο τα πιατα αΛΛα χαι ία γυα-

ωνια -.ους πο

I I I I l I I I I ' Θ Λια τα οποια ηταν παρα ποιω ωραια χαι αυτα ειχα μα ει τοτε οτι τα

I ..., ' I I L'" , εφερναν οι σχοπεΛιτες ναυτιχοι απο τα -:αc;ιδια πω πηγαινανε στη

ΒριΧιλα, Ρουμανία, Αίγυτ.το, Ιταλία χ.λπ. Τα στ.ίτια που τα είχαν αυι

τα ειναι γνωστα: ηταν της οιχογενειας

ι αχρατσα,

που

ειναι

της 1

μεσα

ι οιχογενειας σα

ι ~ αχαριαοη ,

μ.ουσεια.

Β"

" χτος

-;;ου

αΛσαμακη, -;;ηc; οιχογενειαc;

τηc; ι

οτι

ι οιχογενειας σ'Cιc;

οιχογενειες I

υπηρχαν ναυτιχοι, αυτοι ηταν οι αρχοντες του νησιου. 1

)

Β/ 1 ωυχαχη,

'Η

'ϊ:αν οι οιχη-

' )":ι

I "

αυτεc;

γοροι , ηταν οι γιατροι, που τε \ιχα για να ογαΛει ο α vως την υποχρει

ωση πηγαινε ενα πιατο χαι τουc; χαρι ε.

}τ

-..αι οχι μονο τα πισ:τα , τα

275

-:ο οποιο χαφο μουν ηταν οτι μτ.οpεσα χα ι το εφτια -

ζα χαι το είδα πάνω στο μπουφέ 'tης κυρίας που το

επιπΛα

χαι

τις

τσιανα. ες

τις

λ' αμπες

αυτες

χαπως

χε χα

νεο7εpε ς

''' 70

τις

ωpαιες

f! οενε -

τις I

πορσεΛανη , τ.ου σε ϊ:Ο!·.Λε ς

με

την

ωραια

τους

σχεοιο με τη χpηση ει-

νο,

Θ ' ι η' ταν η επ οχη' - υμαμ.α

' ο ι επιοιοp θ ωσεις .

ενω

με

μια

'' '

, , r , , ~ 7σ-ι το πρω':ο πραγμα που ςεχ ινησα να χανω

η ταν

(! 1).

φερε γιατ ι αν του οαΛουμ.ε σιοεραχια ειναι επιχινου/! ι

οαση

επανω

στο

μπουφε

τr,ς

·r,ταν

τ..ολύ ωραίο.

λασει, τα ειyεpα χαι. τα ε9τιαφ . I

του

π ο ιv\Ες χυριες

'Ε

' 'C ι χα ι οεν ~ που τους ειχα 9τιαςε π ·r' -

'Ι ""ι

~ 1

ρα χρηματα , αιv\η μου οωpισε ενα χομματι, «παρ

)

το

μεγάλου σεισμού, χαι φαίνεται ότ ι χάτι έπεσε επάνω

να με Θυμάσαι», α)J~ χαι από ά)J\εc; aπαίτησα να

στα γυαλικά χαι έσπασαν όλα. Και τα μάζεψε η

'~ χρατησω 'ίΟ σχεοιο

'fi ταν η μονr, '

' τ.ου τα ειχε ' ~ ' 'J= . γιαγια χαι οεν -α τ.ε7α.,ε

' '

' }( '

τ.οu ει χε ι ογιχη.

αι. ο ταν ε μα ο ε ο τι εγω -:α ε ψηα-

'5 τη συιv,οyη '' ' μου εχω ' ' . .... γυρω στα

t: I

1'\'

εχατον σαραν-α με εχα7ον εςην7α σχεοι.α χαι μπορω '

να ϊ:ω οτι οεν

' '"".ι} __

α υϊ:αpχουν χαι αfV\1.7.. στο νησι. Χ:

'λ

'Ε

• χω

χνα αυτά , μου τα έφερε εδώ πέρα. Η αλ~Θεια είναι

σχεοια απ ο τα πιατα ':ης Lιχοπε ου, χα - αρα του το-

οτ ι

που μου , χαι ειναι αυτα ϊ:ου μπηχαν απο τους χαπε -

, ,

επιασε

το

'IJ

χεφαΛι μου.

. ι ταν συντριμμια σε

' ' ' χομματια. ' \ ου'λευα ενα ' μηνα ' u χαι σ7ο

παρα

ποιv\α

τανε ους στη

, '

χοπεΛο χαι υπα ρχουν.

εγώ «τώρα τι να πάρω; .λεν Οέλω -ίποτα» . Και η

οεν

μου χαρισε ενα τ.ιατο -μια σο •;πιερα-.

παλιό κομμάτ ι αυτό σε π ορσελάνη . Κι αυτό bέbαια ηταν σπασμένο χαι το 'φτιαζα. Την ευχαρίστησα. ι

_, ετα μου

χομματαχια

Ι φεpανε

~ ' εοω

Ι πεpα

χομματαχια , να

το

ι ενα

ι χουτι

χα ν ω.

εχω

παει

ο Λεπω

"),!....

χαι

ι\Εω

<:'-

ι\Ενε

«ο εν

α σπασουν Ί) ):- '

-ο οινω στη

οτ ι

χαι. αυτο

'""'"')

<-: '

1 l0ι.τον

fl"\ I

ϊ:ΟV , παντως ςεpω χαι~ ο7ι

" γ ω εχεινο

εχεινο το εχω χαι το α/v\0 το εχω.

γψ.ατο

α -α εχω γιατι μεριχες

Βιολέτα γιατί τελικά το κρατάει το σχέδιο » . Όπου

σα ετσι να εχω χαι εγω μεριχα χομμα-:ια παΛια. 'Ι

γιατι το χαρηχα μια χα ι μεσα στο σπιτι μου μπορεΙ

'V'-1

ωpα αν υ παρ-

χουν χαι πεν':ε οεχα αχομη , χαπο7ε η

rΓ,

τέλος μου λέει «τι θέλεις να σε π) ηρώσω;» χαι ) έω

γιαγια ω;τη

276

γυαλιά , 7Ους δίσκους, αλ:λά χαι τα εργόχειρα χαι τα

τωρα εχω I

ι:'\

το

εχω

e '>

α το ογαΛω χαι αυ7ο.

του

I, I οου ι ευω

γυpω

στα

ειχοσι I

-τεσσερα χρονια , οεν ειναι. ο-τ ι εχανα μονο το

,, ,,

χαι

' ' . ν υπαρχει χα-

μου, αΛΛα εχανα χαι ϊ: ΟΛΙ.J μεγαιω

χα ιω

μεραχι

' στον τοπο

μου, διοτι πριν απο μενα ηταν πο vωι αυτοι που εχ" "Ί

μ.εταιv~.εuτηχαν I

γιαγιες

οι

χαταστασεις. I

οποιες

τα

"ι

)

uη ν:.<οη

επιαναν I ~

ειχαν

αυτα,

τους

εοιναν

)

εχει χα Ι.ΥJ ποιοτη-τα σπιτι -του , ε γ ω - α παρω πορσει

τις

)

είναι πο)/J αχpιbό. Θα το δουλέψω χαι θα πω ότι ξέ-

χατι

1ανη η

α μοu yεpει. ο ιοιος ενα πιατ ο

αυαριας π ου

πιaτα του εμπορίου , χι7.τι χινέζιχα, χάτι ψεύτικα ,

ρετε αυτο

<;?αγιάνς μοντέρνα χαι έπαιρναν τα παλιa, με τα

I 'r: ' I ' I I 'Ε σοτεροι -το ςερουν χαι. yεpνοuν ο ι. χα Ί" ους τ.ιατα. χω

ι pιp ι ι ) ι οποια οεοαια αυτοι ειχαν π ωυτισει χαι η

ουο ποιο-τΥJ-τες τ:ιcι..των , χαι πορσε ,ανΥJ χαι 9αγ ι.ανς.

αρχι ε να στεpειται απο τ ους ~~

τους ειπα μην τα ι

τα, εγω

)' ι λ ..... χοπε ος

ησαυρους της.

οινετε αυτα

γω

)

i\ ,

~ ι ι ' δ ι 'Ι, I' ι θ ρα οεν εχω παρει ουτε μ.ι.α ραχμη. α οιορ ωσα γι.α ι

να μη ψJγουν απο τη

το πι.ατο εχει χα-τι τ.αραπανω.

ι τ:ερ ι.σ-

)

ι ι ' <:ι θ ') ) ι ι Ε ιναι. μεριχα σχεοια τα οποια ε ω uν χα 1.η τ.οr.ο'ϊΥJτα

δ ι

, α σας τα φτιαςω χωpις ~.εφτα. lv1εχpι τωι

τα πραγματα , <;?ερτε

ι y

πια-του για ν

ρι

c:;αγιανς για να γινει. αχpιοης αποδοσΥJ. ,

ι~

ατ.ο ωσουν ενω μεριχα σχεοια

)

θ ')

ε ωυν

α ι.α η ποι-

ο τη-τα -τοu πιατου η-ταν χα ~.η.

'Ε

) χοπε ω.

)

' χω παναχριο α πιατα πορσε Ι.ανΥJς που ειναι απε-

Συνέχι.σα τη δουλει.a με τα πι.άτα ζωγραφίζοντας

-cι,ω. 'Ο ταν ηταν ι }Τ ι ) 'θ ι ι ι ο « \..εpαμ.ιχος» η α 'Yi εια ειναι ο 'ϊι ει.-

αpχι.χa με μπογιές του εμπορίου , λαδομπογιές χαι

, ι ι ζ ι ) ι ) ι χε ωραιες σεφες χαι ταφια αν παpα πο ~.υ με το π α ~.ιο.

'ι':

τε-τοια χαι εφ-τιαςα

οιαχοσμητιχα για -το

'Ο -ταν ηι ρ θ- αν χαποι.ες ι

σπι-τι μου.

"Ί

' ι ' Ι χυριες επι.σχεψη σ-το σϊ:ι~ι μου

Α)v~.a οεν υπαρχει πια, οποτε -cωρα ο.τι ορω παφνω.

Εχεί.νο που θα ήθελα bέ b αι.α ή'ϊαν να μπορούσα να

χαι ειοαν τα ο ιχα τους τα σχεοι.α, εν-τυπωσιασ-:ηχαν

-τα ψήσω, γιατί αυτή την ώρα εγώ δουλεύω με ψυ-

πραγμα-τιχa χαι. μου φέρανε -τις yί.λες τους. Μου τα

χpα

<:-

'<:"

ςεχρεμασαν απο τον τοιχο χαι. τα πηραν χαι μου

)

~.ε-

γανε ό'ϊι «για -του χρόνου ποu θα έρθουμε , θέλουμε να ι

Δ εν εχω -τροχο γι. I

λίεc,. Ο ι παλι.οί bέbαια χρησιμοποιούσαν χρώμα-τα 1

' ψ ηναν σε ψη I λες ' θ ερμο χρασιες. Ί'α

απ ο φυ-:α χαι τα ε

σμaλτα θέλουν θερμοκρασίες μεγαλύτερες. Δ η λαδή

μας εχεις πια-τα να παpουμε». I

' σμ.α' λτα , επειοη <:- ' ο φουρνος εχει π.ολλες ' δuσχο-

αυτο χαι -τοuς χυχ ωυς , τα πα-

αρχίζανε από 1000 bαθμούς μέχρι 2000, ανάλογα

e Ί?

ν-τα τα χανω με -το χερι.

)

ο πιατο το παφνω ε'ϊοιμο

χαι αρχίζω τη ζωγραφική. Όταν θέλει ο a)Jωc, να

ο::οαια μ.ε το χρωμ.α.

.,ω

το

χpωμ.α ,

<:-

οεν

Γ"r

ωρα ::γ ω πρεπει να το φ-τια-

υπαρχει

σΊ" η ν

αγοpα

)

πο ιχι ~. ια

277 ι ,.,

όλΓι αu-:ή, -:όσα τ.pάσινα! Παλιά είχαν δέχα , είκοσι ι

Σ ι

πpασινα;

το σχουρο.

'ζ

ρανο ετ:ανω το γαΛα μτ:εζ

~ ~

ouo: το ανοιχτο χαι

'Ο μως το πρασινο I ' ' ' εχει παpει ατ:ο τον ου -

ημεpα υπαρχουν μονο

, πρεπει λοιπον ν I

''C:

~~ Ι

αναμιςεις

παpα

'i.'

)

"), I

χανω ο , τι χαιωτερο μπορω.

Ζωγραφίζω χαι σε γυαλί χαι σε δίσκο , τους σχο/

πε

λι.τιχους cιισχους που -cους εφερναν χι αυ-cους απεI

οιαχο-

ζω. Σ-cο Λαογραφικό Μουσείο έχω επιδιορθώσει χά-

σμητιχά. Θα ήθελα να μπορώ να τα ψήσω, ο ά/Jως

τι οισχοuς που η.-αν σπασμενοι χαι τους εφτιαςα χαι

αυτα

τα πιατα

οεν

ειναι χpησης,

ειναι

'λ

μονο

~ ~

να μπορει να τα χρησιμοποιει χιο ας . 1 1ΛΛα οεν γινε-

' λλ

ειναι.

:'>..αι το α

ι...,

"''

ο ειναι οτι τα σμαΛτα τα οποια τω-

τους

Ε γω ουτε το χωpο εχω χαι το σπιτι μου μικρο Ι

ται.

τα τ.ηγα.

ειχαν

pοσπα

~·

οι

οισχοι αuτοι

θ I

<'I

χαινουριους οισχους .

νε

Ρ , 1 ~ , ιχοι οεοαια, αι\1\α επι

ρα όταν δω ότι τελικά δεν είναι έτσι το μπλε, θα το

με

ρουμανιχοι,

αλλάζω. Όταν όμως το 6άλω στο φοuρνο, ό,.-ι 6γει.

:v.αταπ) 'ηχτιχοι.

'i.' I

ΙΖ,

λ'

ριο χαι μτ.εpοεuονται οι ωιες χαι ,.

ναι το cιιχο μου; ~

Ε'

ενε , τωρα π οιο ειI

ιναι τ οσο πισ.-η η αντιγpαφη που

{' I Ρ

ςαναφτιαχνω οεοαια σε

"')_"')

e, '

ρωσιχοι Μ

,. ,

που

ηταν

c:o πΛεισ-:ον εοω περα ειχαχαι I

εριχοι

' Ι

οενετσιανιχοι

μαΛιστα

οενετσιανιχοι

ει-

χαν χαι yίλτισι επάνω. Κι αυτοί ήταν πεταμένοι στα I<'

σχουπιοια. I

} /

'λ

:'>..αι αυ-:οι οι οισχοι που ηταν με φι

P 't'

'Ρ

'ϊ:ισι,

αφου οεοαια υπηρχε η σχουρια , εογα α με προσοχη

,. I

το yίλτισι , τα ζεσχοuριαζα , τα καθάριζα, τα ξανά6α

χουοάζοΙJ.ω πά"",~α πολu . Ύστεοα είναι χαι χάτι ά/Jω, I ' I

φα πάλι χαι στο μέρος που ήταν πάλι τα χο/Jωύσα.

ότι εγώ με τη δουλειά έχω τόσο μεράκι , που για να

--1εν ηςεpα τιποτα.

Σ '

I<'

αυτα εcιω

·ι:

)

τα πα ,ια τα σχεοια που

I I Β I 'Η I χαι ατ:ο τη ενετια. . ταν χαι χατι χ ιΡ ωσια

δεν νομίζω ότι Οα 6γει αυτό το παλιό. Γιατί εγώ τώ

ι τ. ω ΠΟΝ\Οι οισχοι ηταν απο

την 'ζ

να τα

pα χpησιμοποιοuνται θέλουν ά/J-.ες θερμοκρασίες χαι

. . . . υχνα εοω περα μο ιJ φεpνουν το παΛιο με το χαινοu-

χανω , που οεν μπορει να το ςεχωpισει .

e ... '

,...., , ' θ' -:ο ογαΛω -;;ο τ:ιατο οπως το ο Λετ.ω, μπορω να χα ι1

σω χαι

278

Ιj

ΠΟΛ ,α χpω-

ματα για να 6γάλεις τελικά αuτό που θέλεις. Επίσης

Γ ια-:ι ΟΛα αυτα ειναι τ.ο ω αχριοα χαι ε-cσι εχω πε' ! 'λ Ι /ζ Ι ριοριστει στα ψuχρα σμα -:α με τα οποια νομι ω ο-:ι I

ω, εχει τ.αρει -:ο χιτρινο χαι -:ο

Ι~

f>'i.'

χαι μια εοοομαοα, πραγμα το οποιο οεν με συμφερει.

, I θ α χα θ ισω ' δ uo :v.αι τρε ις μεpες χαι να πω οτι

ι~

υτα ηταν οΛα απο μονη μου.

·ήμουν άνθρωτ.ος τ.ου -ήθελα να τα εχμε'ϊ:α/J,εuθώ, 6έ6αια σήμερα θα ήμουν πλοuσια. Α)J,ά αυτό δεν το

.......

...

( .~ ·. '

279

έχανα. Ήθελα να ιφατηθεί μέσα στη Σκόπελο αυτό, I

να ειναι μεσα στα σπι.τια για να το νιω'ΊΟι.Jν.

ο ι ρωσιχοι οισχοι εχουν μεγα \α Ι

ο. Ι

Ι)

ου οuοια χαι ει-

r.:

'\' I

λ ιγα τα οιχα μου σχεοια τα οποια εcpτιω;α εοω

ναι

p ηγινο ι χαι τεσσερα χρονια που uουΛευω . Lιτον Λγιο 1

εχει χατι

οισχους , που ειναι

ει,αφετ ιχοι χαι ειναι οι -

χοί μου , χαινοupιοι . Δ.ηλαδη iχω πλησιάσει . Αν δεί ~

'Υ

χαν yτάσει στο σημείο να ζεχοΧλάνε τα πινάκια, τους iλεγα «θα τα φέρετε στο 'Ίπίτι μου, δεν θα τα

πα \ι.

πλησιάσουμε το παλιό. Τώρα αυτοί που έχουν στα λ

σπιτια τους πα

ιους οισχους χαι εχουν φ αpει , τους

)

το εχω

~.,ωγρα<.(ι-

σει. Κω σε μουσαμά iχω φ τιάξει. -:\ι[ ' αρέσει να δο•.;-

γω

'Ο

πως

ειναι

αυτα

στο

χαμπ.αναριο

του

γιου

)

'Ε I I I I ) ·' I " να εχχ ζf]σαχι επι.σης που ει.χε παρα πο v,α, πο,

λυ ωραια χαι σπανια χομμα-:ια ειναι ο I

σταντινος

χαι

απο

)

γιος

ων-

εχει τα εογα ,αν που ηταν σπα-

Ρ I Ρ

I (J

σμενα οεοαια, χαι τα οιοp

ωσα .

I I I Ι 1' I I ) I χΛησιας αχομα, απο τα οποια οεν εχω παρει \εφτα "'\

Δ η λαοη οεν εχει μεινει τιποτα, αχομα χαι σε πινα'\'1

εοαια μεριχες φοpες ειναι οτι χαποu

χες ζωγραφιχfις παλιούς που είχαν χαλάσει χαι

θέλω να χάνω χαι κάτι άλλο. Αλλά όταν μπλiζεις με

εκείνα τα διόρθωσα. Νομίζω ότι δεν υπάρχει τίποτα

)

Β 'Ρ

\ευω παντου.

τ ις

Ι,

παραγγε) \ t.ες. I

ιατι

απο

τη

στιγμη

απο

την

οποια μπηχα στη οουΛεια χαι εχω χανει χαι μεριχα I "(:

5:"

εςοuα '\'

χαι I

οιχογενειαχες

υποχρεωσεις,

)

σποuοες

τα

παι.οια, χαπο •.; πα ρ ασερνομαι τ.ιο π.ο ω χαι αφηνω αu -

τα που

θ 'λ ε

' 1":

ω να φτιαc;ω.

θ I

Ε πιοιορ · ωνω αντιχειμενα οχι μονο σε σπιτ ια α \<'

)

280

'1":

α τα πεταςετε» .

Κάνω επέμt)αση οπουδfιποτε . Και σε τέμπλα εχI

.:..1εν υπαpχει υ \ιχο που να μην

τα μπηχαν εχει. επανω χαι ει.ναι παpα πο ω ωραια.

παίρνω εδώ πέρα χα ι τους φτιάχνω . Λ

υεν

Μιχα·~λ, τα οποία t:εt:αια fιταν κάπου αΧλοu χαι με-

τε αυτο το σχεοιο νομι~.,ετε πως ειναι μια ειχονα ου -

ζαντινη. Πολu όμορφα , αν χαι δεν μποροuμε να το

τα συναρμολογούσα , τα κολλούσα χαι τα ζανάt)αζαν

ι?

αφησετε γιατι εσπασαν,

\α χαι σε

)

εχχ ςησ ιες.

'Ο

ταν τις

επισχευα~.,αν

)

χαι ει-

μέσα στη Σκόπελο που να μην έχω t;άλει το χεράκι

μου. Στον Άγιο Ρηγίνο, επίσης , επάνω στο μονα,ι

στηpι που του εχοuν φτια..,ει ενα χε

)

\I. χαι το ονομα -

ζουν στην χαλογεpιχη «αρχονταρίχι» , εκεί πέρα ποI ) ω

~ oouλεια εχω yτια..,ε ι . Δ η )\αοη μπαινον τας σε μια

πα

λ ια απ ο - ηχη , να ο ρ ο•.; με χατ ι για να το παμε στο

1 ):

f'(

μοναστηρι, ανοιςαμ.ε την πα

Ι)

ια χα'Ίε \ΙΧ χαι απο με-

σα ηταν

νά τοu Βοσr-όρου με πάρα ποΧλά χαρά6ια . Αυτό είrc;εσχιστει'

χε

χι

ειχε

που τ ο ειχε ~ιταν

r-εσει

μεσα.

ΙΙ ~

γυναιχα

ετοιμη να το χα θ αρισει χ.αι να

"'ι ' πορσεΛανη που

λειπει ' Ί ' χ.αι το Υι.,ωγραc;;ι' με γυ ψ ο μονο

" φαινεται ' '' ' Ί' ο r-αΛι.ο ' ' χρω' ί.ω χαι οεν χ.α θ ΟΛΟU •Jστερα.

το

θ ι ι " ι μ.α τ.αραμενει, ενω η πpοσ ηχη εχει μια οιαc;;οροποι-

αι.πη

πετάξει στα σκουπίδια. Λέω «αυτό μτ.οpw να το πά \

'Ο ταν χ.ανω ' αποχ.ατασταση ' ' ' πpοσθ ετω ' απΛως την

ωγpαφισμενα σε ενα εωος χαρηου τα στε -

ρω; Αυτα τα χ.ομματια τα c;εσχ.ισμενα μποpω να τα

Ε ιναι σε μ.εριχ.α πο•J yιαινεται ·r; αντιχ.ατασ-:-αση

-rι ση.

που προστε' θ ηχ.ε εχ των υστεpων.

, Ν , '[' , , παρω;» . «1 α τα παρεις» . . α πηpα χ.αι τα c;;ερνω

Στην άλλη που θα έρθει χαι θα μου πει «αχ, έπα-

στο σπίτι μου χ.αι τα χ.οΧλάω κομμάτι χομμάτι επά

θ α Υι.,ημια' χαι μου εσπασε αυτο» οεν μποpω να μην

νω στο χαρτόνι. Όπου έλειπε το ζωγράc;;ισα , είναι

της το c;;τιαc;ω, αΝ\α ουτε σ

ένα αριστούργημα. Αυτό είχε 6ρεθεί σε μια αποθη-

cpτα.

χουΛα του

δια.

Α' Ρ ηγινου γιου

χ.αι ηταν για τα σχ.ο •Jπι -

ο r-ηρα χ.αι το π~ιγαμε εχει χαι ειναι παρα τ-ο-

'' '

, ω_;τη' τωpα ' θ α π αρω ' 'Λε-

' Π ιχ.ραινομαι ' ' ' ' ' Ι! Ι ' ομ.ως οταν εpχεται ο αJ\ΛΟς χαι Λε-

ει:

.\ '

, ~' λ ' " « π οσο το οινεις ωJ•ο το πια•ο;>>. ~υο χι ιαοες.

«π οσες ' ωρες ' χ.ανεις ' να το yιτιω:,εις;» '" Η αλη' θ εια ει' ~

θ '

λ,) ωραίο. Διάλεξα 6έ6αια χ.αι το πήγαμε στον Άγιο

ναι οτ ι πΛηγωνομαι γιατι οεν ειναι

' γιατι' παει ' χ.αι ποΛυς Ι ' ' Ι ' χ.οσμος χ.αι να χαταΛα Ρ·ηγινο

Α υτο πρωτα πpωτα αν οεν εχει διαυγεια το μυαΛΟ χαι

"'ι ' ' ' ~' ' ~ , ' οουν τεΛιχα οτι εμεις εοω περα οεν τα πεταμε αυτα .

δεν θυμάμαι αχρι6wς τη σύνθεση, τα χpwματα, χ.αι

Όταν μας τύχει χ.άτι , προσπαθούμε χ.αι το αξιοποι

' πως

ούμε. ::\ιΙέσα στο ίδιο αυτό το παλιό μπαούλο 6ρέθη -

ξηραίνονται γιατί δεν τα δοι_;λει)ω όλη την wρα, οι

' ,

' , σχ.οπε) ,ιτη ' . 'Ο χι αυτη, με το

χ.ε χ.αι μια παΛια στοι,η

χέντημα, η άλλη ·η μαύρη . Εχ.εί πάνω στην αποθή-

.....

χ.αι

'\'

"'j

')'(' στερα ει' ναι χ.αι τα σμαι-τα '"'ι

τι '.

εμα ωpας αυτο. I

' τα οποια

' θα παω ' χ.ατω ' ' 5:γιατι' θ α εχω υου-

οουλειες του σπιτιοu,

λειά στο μαγαζί χ.αι θ' ανέ6ω επάνω να συνεχίσω.

' χ.η του μοναστηριου οpηχ.α επισης ενα πα ι.ο μ.πρου-

' ~ ' ' ' "-ατω στην εισοοο μτ.αινοντας αυτος ο χωpος με τα Ιτ'

"'ι ' ' ' ζ ινο φω τισ τ ιχ.ο' χ.αι το ε'Ρ οαΛα χ.αι χ.ρεμ.εται εχει πε -

πιάτα λειτουργεί σαν μαγαζί. ΊΌ έχουμε σαν έκθεση.

ι Ρ

pα χαι χατι πα

τοr-ο

λ'

ια ασημενια χ.αντηΛερια τα οποια τα

θ ετησα στους τοιχο 'Jζ πανω σε ..,υΛΟ. f

~ I ')

" '

·r

Δ εν εχω CJιx.o μου χωpο . ζ'

, ,

ο σπιτι ειναι τοσο μ.ιχpο .

y ι

η-

ι'.α.οη στην χου ινα εχω ενα τpαπ ε ι.,αχι απο αυτα που

28 1

)

Ε'

•

ανοιγων για να oou ,ευω. 1:

c,ω

ενα

εpγαστηρι

ιχα πει μια 9ορα να 9'ια-

ετ..ανω

•

που

μενω.

~εν

ι ~

μου

εοωσε

" •

•

ι ~ Π) ι \ ι Ο ' αοε~α η ο ,εοοομια τοτε. ~εν συνεχισα. u•ε χω ει-

θ ι θ ι '1 ι ζ μω α'J pωϊ;;ος ο οτ.οιος α τ:pεϊ;;ει οι,·r, •ην ωρα να ηι

•αω ουτε ε

εημοσυνη απο το χρα-:ος ουτε -;π:οτα.

Εδώ, εγώ πιο πολύ δοuλεύω με -:ους Σχοπελί.τες χαι τους φίλους της Σκοπέλου, οι οποίοι χαι αυ-:-οί. έχουν δεΟεί μ' αυ-:ά τα σχέδια. Έτσ~ χαι εγώ προσπα I

' 'C

θ ω στο χρονο που μου μενει να ψτιαι;;ω χα~ι γιαι

-:-ι ειναι η αγοpα τ.ου με αναγχα..,ει ,

αυ -:-α. ~εν μπορω ν ι

ενα χpον ο. τα

οου

Ε '

)

να -:α c;ι-:-ιαχνω 'λ

αναχυχ 'ωσω ο ")_")ι

ι ~

α -:-α σχεuια σ

ι~

εψω.

ιατι

αυτο

~ I

f? )

τ.οu

μου t'

χρονια να

..,η,ανε

γχεχpψ.ενο η επειοη το ο 'επουν εοω

~ιναι ΠΟ/V\α σχεοια που εχω

λ' ! f

ει'Jαι ~ I

συΙ

-r; επειοΊj το εχει

δει η μια σ.-·r, cp ίλr; •ης -:ην ά)J,η χαι λέει «θα μου '1: ι D) ι

...

9ηα.c;εις χαι εμενα σαν της .ι:.. ~νης:» σαν

Και με τους δί.σχους πάλι -:ο ίδιο , χαι εχεί. ιr:

έχω I

9τ ιαc;ει μεριχα σχεοια οιχα μου τα οποια εχουν πια-

lω-:-ος που

οεν

'Ε

' ι

-.ην

οποια

εχει

, ,

ιες

οpαχμες

)

ι~

γ-ι

~ι

..,

' "

-:-ο οωσει χαι πεν-.ε χ~Λιαοες.

πο.-ε γινεται εχμ.ε-

-:-ά)J,ευση χαι. με,ά Οα λένε «.-ης Βιο) έ-.ας το πιάτο

είναι πανάχpιbο, δεν αγοράζετα ι» . λ)λά είναι και --:ο '))

αιvω ,

))

το οτι οεν εχω τοση ποιv,η παpαγωγη.

ιατι

εγ~) τη δουλειά μου την σκορπάω και αΝωύ . ι ' ~~ ' ' θ ' Ε γωι εχω παρει ουο 9οpες μερος σε εχ εσει.ς στην

«Φι.λοξε Jί.α» . :\Ιια τέρσι που έγινε και ά)J;η μια 90ι

)

'Ι?

pα τ:ριν ατ.ο τεσσεpα. χρονια και ειχανε

'λ

οι Δήμοι ατ.' όλη -;-y1 ν Ε)J,άοα . Α)~ά εν τω μεταξύ

χι

'70 πια-.ο, το

σύρμα έχει πεν+ιντα δραχμές χαι μετά μαζεύονται. 282

:>::ι

9 ηνοτεpα ατ.ο -:-ην στι.γμη

μπορω να το οωσω

χα.-α

να πια'7ο τωρα εγω το οινω ουο χι ι.αδες ,

σο θα Οελήσει να το πουλήσει. :νlπορεf. να θελήσει να

σει. Π συνεργασf.α όμως με τους εμπόρους εί.να~ δύσχο) 'Yi·

Qα το τ:αρει με υυο χι) ,ι.αοες οεν (' ςερω πο-

απο

μας

~ι

εοω

παφνουν

ενα

χομματι.

αοει μερος

εν

υπαpχει

ο ποτε εχει μπει χαι εκ-cιμω αc;τΟ>Jς τους ναυτικου::; οι I

'θ

οτ:οι.οι. τcηγαιν ον-:α ::; σε Χ7. ε ι

) \ι.μ..ανι ι ι ζ ι κ ο ιτα αν να παpο•Jν li ι

ο ;τι το ωραιο να •ο yεpouν σ•ο νη:;ι.

""αι αίϊ.ο ,-r,ν

στιγμ:~ χα7ά την Οϊi.οίαν έzου'ι και 7όσα γ...cόνια πάνω τους αυτά τα κομμάτια, δεν μτcορώ εγώ να μ:rιν τα ι ι ) ι ι εχτιμησω σαν χομ.μ.ατια πια τΥ(ς σχοπε "ι•ι.χης παρα-

δοσης . Ι\α-:ί πολλά έχουν ϊi.εpάσει μέσ-α από το ν-φί τα

Οίϊ.ο ια

'Ο

χα ηκαν,

ενω

αu-:ο

'Ο

κpατ-~

r ια7ι μας αρεσε. κραττ,σαμε εμ.εις; Ι

ηχε.

ια-:ι

το

Ι~

αpolo ποu αυ-:α

ε(ναι πολύ διαc;;οpετικά από τις yοpεσ-ιές ή -cα κεντήποσότητα μεγάλη αλλά ένα μέρος της δουλειάς για ~

να

οουν.

'I σως επειοη ~ ι ι ι~ ι Π'f'ιγαν χαι τα εωαν, ατ.ο τη ι

-.,

Θ εσσαλονι.χη εχω το uς πεpισσο-:εpοuς πεΛατες απ I

όλΥΊ ςψ Ελ)άδα. Και από ΑΟήνα Gέtίαια έχω αΧJά

)

ι ι Θ ι οι πεpισσοτεροι απ ο εσσα \ονιχη.

ι ) ι ι '1 ι θι Ε γωι θ α παω και \ι.γο ίϊ.ιο ϊi.εpα. ~' Υ πως το - εμα 1 ι ι ) ι 'τ ty ι μ.ε τα κεν,ηματα ειναι. σκοπε \ι-:ικα; . , ο μιι..,ω οτι. και

τοuς

για

να

παρω

' 'ι:

~ ι

α ειναι η τ.ροε ευση

, ) . ...ι-\ εν μτ:οpει οη αοΥ( να υπηρχε 7οσο -:: ο ιτισμος

μπορούσε να Gγάλει σχέδι.α. Αλλο μετά , το είδαμε

οτι

'""-

τα σχεδιr;. ακομη καπου ω:εςω

όταν δουλεύω για πεντακόσ-ιες δραχμές την ημέρα ,

ε ιναι

-,. ) ι οου ,ωω

στο νησάκι αυτό από τον κόσμο τον απλο"ιχό, να

οεν

εyτα,

r-γω

ματα· ομ.ως παντρευτηχαν μ.εσα στα σπι•ια μας.

λ '

τ:εpισσο-:-εpο ειναι 1Ό μεpαχι χαι η αγαπΥΊ που εχουμε

ετσι εκεινο και ει.παμε κατι παpατ:

χαι για τον τόπο μα::; χαι θέ) ουμε ό,τι bpέΟτ,κε να το

με.

χpατήσοuμ..ε. Η τ.αpάοοτrι για μένα είναι χάτι -co ιερό.

σιο σχέδιο Ύ-, και σ)J ιώτιχο κr;.ι ό,τι Οέ) ω. Όπως

...ιη ~δη αν οεν το σχετ.τομ.ουν ε-:σι , οεν \

)

ετσι.

:.. I

θ '

-,.

θ I

' ') α oou \εuα 'θ

εμ.α αυτο ειναι οcι εγω απο μωpο, γεννη

η-

'Ο

ησιο να φτιαςσυ -

I ι , 'r ) I πως εγω σημε pα μτ. οpω να yτιαςω τcαpαπ \η -

yτ ιαχνω τα πα

ι ~

ια φ-cιαχνω και. τα οικα μου σχεοια.

Αλλά ά)Jω πράγμα είναι αυτό . 283

Ε μεις σηκωναμε τα ματια μας χ.αι κ ο ιτα αμε την I

πως

να

εκκΛησια I

να

χανουμε

το σ'αυp ο

το

/ ζ

c.p τιαχνουμε.

μας

ηγαιναμε

Ρλ '

και

επαμε

στο

σπι'ι

'ου

...1 ημαpχου , ' ου γ ιατpου χαι μπαιναμε στο σαΛονι. χα ι

Pl !

οΛ,ς;πα με αυτο το πιατο.

, '

π ο~ε

~ι

ιp

λλ '

το

ειπαμε

ενα πιατο χιτρινο που

Κ '

αποια χυ pια η

η αγαπη σ

σχυpιανο.

οποια I

το

ειχε

!:' ι

ου τα ειχα οωσει να τα Ρ

"λ ιΓ

I \"

σταματησα χαι. οεν ςαναοωσα τιπ ο ,α

Τ ώpα είναι δύσκολα, γιατί εδώ ΠΟ'J είμαι εγώ για I

και να ""Ου πεις «πάμε σ"Ί') Β ιο) έτα». ι

'λ

\'ι

Σημεpα ε ι.ναι και ο ·r, αυ"η η εφουος εοω με "α ;:

'') ι ι ll. ι ι πr,Λινα π ου ερχονται. απο Π ΟΛΛες τ.εpιοχες

e) ι

και σχε -

γ τεσα ι ο \επ οντας α'J -:η την π οσοτητα, οεν 1

πιο ευκ ο ιω σ

)

ενα ν-rισ ι με αγγειοπ

' r'

α ηταν I ~

αστι.χη παpαυο -

ση να ςανανοι.ς ει ενα τοπιχο χαταστημα παpα αυτ ο;

'C '

1l\Ί.ε αu τα τα οιομηχανοποιημενα εχουν γεμ.ισει οι ςειr

νενα σκυp ιανο» . flN'.α αυτο ο εν ειναι σκυpιανο, ειναι

νοι τα μαγαζιά στη παραλία. Έχουν τα πάντα μι.μη-

ιταλικά τα σχέδια.

θ ει:ι "ο

'Ε 1

ι ευω

ρω ,

\ ).).

' ι

"),

χω μιχpη παpαγωγη , Ο"fjΛαόη μτοpει να οΟυι

ειχο σι ωpες Ρ

το

να ογα ι ω πεpισσοτε pα απ

11 !.

εικοσ ι~ε- pαωpο, α ιvw.. οε I

όωσει. χι εγω σ

ζ'

ε να μαγα ι..

α ~ηα.

}Τ I

'>..αποτε

μπο I

ει χα

'Η θ

~ ι ι p αν εοω πεpα χα ι

μου είπαν «Οα μας δώσε ις;». Τότε Οuμ.άμαι τα έδινα τα πιάτα εκα,όν πενήντα οpαχμές και αu""ός τα I δ ' Ι[ θ " ποuιωυσε εc.pταχοσιες pαχμ.ες. 11 ε τα ηp - αν εοω οι I

κυρίες χαι μου λένε «Βιολέτα π όσο τα δίνεις;». 284

,-f

Ί':

κυpο Λεγανε «c.pεpτε χαι χα Ι

αχουσει απ ο τους γονεις της μου ειπε οτι ο ταν εc.pευ-

γαν ο ι ναυτιχοι απο τη

-: υc, ια,

πουΛαε ι χ.ατω, για καιω τ ερη οιτpι.να οηΛαοη. lηε τα

χαι. εοε οναν ευω οαοα,

πιατα, ει.χαν π ο

(}

ζ ' Ο p ες -ειναι και τ:ιο οp ε ι.νο μεpος- και επαφναν

μυ η

να με οpει. καπ οιος πρ ε πει να τον φεpεις απ ο το χερι.

} ι ι 'I' ει'Ί., αν π ο ι υ συνο εσυ..ο ..., ~

σταpικα το πηpαμε εμει ς».

εχει μει.νει στο αι.μα

..... χ.υpιανοι. , ο ι οποιοι με -η ..... χοπεΛΟ

για χαλά χ.αι δεν ξεριζώνει . tι χομα και οι.

~ « Ε κατ ον πενη1πα οpαχμες». « Β ρε χα ζ'·rι ε c.pτα χατο -

ι ) ' ι Ρ 'ο πιατ ο . ' ο γυα \ι , τ ον αμ.γορεα του ο ιου , τα ι

μαχαφαχια του

ατση, - α παντα.

}τ

\..αι -:α εpγοχει-

pα αχόμα τροσπαθούν να εχμ.εταλ) ευτοι.)ν λέγοντας ι

Ι '

οτι ειναι σχοπ ει ι.τικα.

ι.α ονομα του

- εουι .

285

ΟΙΚΟΤΕΧΝΙΕΣ

ΧΡΥΣΟΥΛΑ

ΚΑΙ ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ

ΚΑΡΑΜΠ ΕΤΣΑΝ Η

Ονομ.~--:ε~ών!..Jμσ ί:α--:έpα : Γ\ά.vνr;ζ l(αρ~μϊ:ετ'J'άν-tjς Ό'ιομ..α μ. ~ιτi.~ας: Σ-:α!-1-α~iνα, το γένος Κασσανοpια'JΟ~

Η ίΟ 1Ίiι.Ύάνι. ίης Ρωσία.ς. :λJεγάλΥj πολι.,εία. το Τα"ιΎάνι αu'ίό, χαι ι

γι.α.για μου εχανε οου ~.ει.α. σ

ία φεpνα.ν α.π ο χει.

α.υία 7ΙJ. υγασμα.τα. ΠΟ!.J γε pνα.ν α.π

1 οιπον, 7Υ,ζ γα ινοντοuσα.ν πως ητα.ν σα ι.ον --:p οχο -

τ.~ά. Εiτ.ε ) οιπόν Υ1 γι.α.γιά μου να "70 6άνει σ·ων αργαλειό να -co γάνει ι ι 1 11 ' ') ι ι , ι ) ' αu-co --:ο υyασμα.. ι:-~Ν α. πα. 'ι χον ~ρ οχοπια γινο7α.νε, οεν γινοτανε χα. \Ο

Ι:;;;άyyελμα ;;ατέρα: Παντοϊ:ώλης

πράγμα. , έτσι. λεπτό, χαι λέει «να τα 6άλομε σε τελάρο» . λΙες σε σα

Ι f.u.ε(;ομ:r;νίες yενν!;σεων: 2 7.12.1922 χαι

τέν χα.ι η χλωστ~ από μεταξοσχώληχα. σχοπελίηχονε. Παίρναν 'ία.

6 .12.19 27 Τό:-:ος yενν/,7εως ~χότ:ελος ~:;α/..ψ.'λ7!%έζ γνώ7ε!ς: 1\ ' τάξτ; Ελλr;νικού Σχολε(οu - ..λ·r;μ.ο-.ιχό .

Ετ;άyyε)ψα: Κεντ-/ρτpες

σχου) ,ιχια ,

χωpια

ι ~

πια.να.ν

ίΟ

μετα.ςι,

ι y

ίΟ χα.ίεpγω .,α.νε

[μ.α.γγα.να.ρια , ] χα.ι eογαιναν , , -:ο οpοχο. ρ

"'\

'Η

)

ι ' οε'),αν ε χαι χεν 7οuσαν μ

ειχε

'7Οτε εγ-

-:ανε ενα -;:ραγμα., χα--:ι.

σα.ν αypος εχε ινη η χΛωστr,, παχια. χ ωστΥj χαι. ματ α ϊ:οu

εοω τ. ο u

p ι

70 ο αγαν σ-α χρω -

}Τ

αυ'ία τα. φουστανια..

\..Ι. η για για

τότε έγινε μεγάλος ν'ίόpος γιατί τα. έ 6γαλε . Ένα.ς για,ρός , λοιπόν , της ι ' ~ ρ ι y ι ι εποχης εχεινης, ο L.ιχαοετι.ρς, ει π ε «χυpια

pυσα9ω να το παμε σ-ην

Έκθεση στη Θεσσαλονίχη. το οποίο χαι θα σου 6γάλει. χ.αι σύνταξη · I

xupα. 1

pιJ σα9ω, ει ναι ευρεσι.τεχνια. » . 1 εει α!.J7η: «fι πα πα γιατρε τε ι

τοια. πpαγμα.τα. οεν μ.πορει να γινουνε. 1

)·1

ι~

πα τ.α 'Jα στειΛω γω 7ετοιο

α.χο ιJστει οτι το εχ.α μα εγω ;

'Q χι». }Τ ι \.. ι ετσι

Ι Ι ;ι': Ι ) Ι ι •ι' I η για.για πρω τη ςεχ ινησε τΥj σχοπε \ιτιχ.η yοpεσια . οτε

9 ως ο χ.οσμος

λ'

πpαγμα.;»

εε ι, «α v\Ου ν

)1 ι

)

τε-:οι.α φουστανια φορουσε, χι ει.χε πο v'η σου \εια..

' )

Ε'

ι xo-

~ ι.χες εσυ μ.ια

pΊi χι ·fιθε) ες να τ.αραγγεί) εις ένα γουσ,άνι. , 70 πάαι.νες [στην χεν7ήσ-:ρα. ] ι

Ι "),"),

. χι. α ιv η η7αν αυτΊj ;:ου '7α

πpαγμα.τα .

)

{ _)

ραοε

'- '

· η μοο ιστpα 7α

ραοε αuτα --:α

1'οι τε εμα ι θ ' )1 ι ι ι 'λ ι ε χι α v\α χορ ι. τσια γιαϊι. ειχε μεγα η ;:εpαση η

γοp εσιά , ~ην φορούσανε όλοι οι Σχοτ. ελίτες . 289 ι 2S ι

Την εποχή της γιαγιάς, οι μοδίστρες κάναν αυτή fl' ) λ Ι

τη οο ,τα σα π

ι σε που εχουν στο μουσειο, γιατι ηταν

'Ε

στο χεpι εχεινο το πpαγμ.α. ,

' " ' χαπρεπε να ηταν εοω

6ε) όνα πάνω ατό -το αυτό στη σεφά. ~Ιε μια bελόνα ,

με

)

οεν

'JΠαpχοuν

)

u γεpη χ \ωστη .

οpοχο , μ.ε πο

-cες ,

[

ου τε

ωpα παν

χι αυ-

]

'Ο χι , οε . . χρεια'ζεται

'JΠαpχουν, ουτε χανεις τα γοραει.

, ....,

'ι

Ο'ταν

f:Ί?

δυο φορεσιές είχε , ~α. 'δωσε , τα γίλεψε σχεδόν. Δεν t '

t" '

ςεραν τι αςια ειχαν.

Εγω απο μικρο χοριτσαχι θε' )..ανε οι γονιο ι μου να f

)

παω σχο ,ειο.

' θ)

'Ο

)

): I('

)

ταν πηγα σχο ,ειο

Ο'Jσχο ..α τα τα..,ιοια.

γω ομως η-ε ..α να χενταω , μου αρεσε

~ ~

.. . τοτε ηταν χαι f~

ου να παει το χοριτσι, εμποοι.α Ι

γα απο τους οpομους χαι. ειχανε αυτα τα χουρτινα.χια

παντρευ'τηχε

] \"

ασχολιό'τανε με τέτοια πράγματα, έχανε τα οιχιαχά I

χαι

~Ι

μεγα ,α. 1 οιπον εγω οτα.ν πηγα.ινα στο σχο ει.ο περνα-

οεοαια

αυτα, οεν εχανε τε-:οια πpαγμ.ατα.

'Ο

χι , οχι. σε συνε-

'i'

~I Ί

χαι.

τα. σχευια._,α. σ-cην

λά

χα.

Ε'

)

ιχαμε τ. ..αχες

τοτες

Σ ταμ.ατησανε π 'εον αυτα υσ-:εpα , μει.νανε στο

στο σχολείο με σγοuγγαράχι χαι τα σχεδίαζα χαι το

\ ι , αpχειο αυ~α τα ς?Οpεμ.ατα. u εν υπηpχε η παραοοσια-

bpάου τα. έπλεχ.α. Έλεγε ο συχωρεμένος ο τ.ατέρας

)χανε μ.εσα στα χη φοpεσια , α'J-:α ως συνη ως -α

μου «παιδάκι μ.οιJ , θα -ο χάμει.ς; Θα το πλέξεις συ αυ

χισε. ι

μ.παου

οες

α.

'θ

τ ,

ωρα

αποχριες, f

-:α ογανανε χαι γενονται μ.ασχα ρα -

Α υτα τα ρ ουχα f

στις

)

σε

χαμ.ια

, ....

εχυηΛωση

αγορασανε

να

πουμ.ε.

"C'

'1' '

χαι πο vωι. ςενοι.

αχpιbά για την εποχ-ή μας γιατί αυτά τα πpάγμ.α'τα ('

οεν υπα.pχει αν

τό -:ο τ.ρά.γμ.α; » . « l\αι» του ')εγα. «θα. το πλέξω» χαι.

αγοράσανε πανάχpιbα. Αλλά, να το πούμε , δεν είναι

290

οεν

μ.εγαΛωσε

r" l

αuτο το πpαμα..

' Η γιαγιά μ' μ.ε τις στολές . Η μαμά μ.' χεντουσε, . ).

Ι~

τα χρατησανε , π ρωτα τα οινανε. l , α , η μητεpα μ.ου

μ.οοισ-pες

πια η στολ·ή, δε χρειάζεται. α)v'α

τ ωpα ειοαν τι αςια εχο ιJν α υ τα τα . πραγμ.ατα χα. ι

ν ε.

,ι

, ουτε

' )

μ.π ο ια

~ ι ') ι ι ~ ι α οωσανε ο ,α , χι οσοι ειχανε οεν τα χpατησα -

νε .

[ π) 'ισε' ] χαι. μ.ε-cα' να πεpασει ' η

πpαγμ.α ετσι

ξένο ι. γυρεύουνε τέτοια πράγματα αλλά δεν υπάρχου-

ταης στο πατωμα , να το σ"Cpωνανε , ε , χαι να χανο'Jν

αυτο το

υλικά πpώ-:α απ' όλα, γιατί έχουνε α.χpιbά. Πο)Jωί

ρωπος να τα χαμει , οεν υπα.ρχουν τα

το

)

εχα.

"C '

~ 'ζ

"C '

οιπον απ ο - οτες ςεpω να σχεοια ω χ.αι ςε-

ρω να κεντάω , από μιχpό χοpιτσάχι, από δέχα y,yονών I

το εχανα α'Jτο 'τΟ πpαγμ.α.

Στην Κατοχή ο πατέρας μου είχε ένα μαγαζί, I) I) ' στε ρα χη ρ υχτηχε I ') I θ μπαχα ,ιχο. ο π ο 'εμος , η ρ ε η

αστυνομία χαι το 'χλεισε το μαγαζί να μη τα πάρο

μοχρατοι)σαν, αΝ~ δεν κάναν τίποτα. Δεν είχε πpό

με όλα τα τρόφιμα στο σπίτι μας, να δώσομε στον

~"λ

κόσμο. Κι από χει γλιτώσαμε . Τα πήραμε στο σπί-

πολέμου, δεν υπήρχε χρήμα . Μετά τον πόλεμο το κέ

τι, α

f α χαποτε σω ηχαν . 1 στερα ειχε χαει χαι το f

λλ

f θ

1\ :'i

ο ημ.α , φασαριες.

υτυχως οχι, οχι .

Τ'

οτες, εν χαιρω

ντημα με t)οήθησε πολύ . Όχι στον πόλεμο. Μετά τον

πηγαινε χι επαφ -

πόλεμο άνοιξε η δουλειά . Τότες άνοιξε . Έπιανε ο κό

νε το σταρ' στη Θεσσαλονίκη. Τράμπα την περιt)όη

σμος λεφτά, δουλέψανε , είχανε άντρες . Εμείς δεν εί-

τη. Δ ίναν το στάρ' χαι παίρνανε ά/J,α τρόφιμα. Έτσι

I Ι I 'θ χα.μ.ε χαι αντρα γιατι ο πατερας μας πε ανε.

χατω σπιτι, οποτε

[

ο πατερας μου

]

εμείς περάσαμε χαλά, δεν μπορώ να πω. Αλλάζαμε

Τέ)ως πάντων , την Κατοχή, χάσαμε τα πάντα,

λάδι. Το λάδι μας έσωσε τότε γιατί ερχόντουσαν ξέ-

Χ?ηματα ο,τι ειχαμε, πε

., . f f j f νοι με χαιχια χι ειχανε σιταρ ι , χαι~.αμποχ ι χαι

επιασε

....

σανε Αα.οι, γιατι σε α \Λα μερη οεν υπαρχει I

' )'

)

ητου -

'1'

~.αοι. f

Δ'

ι-

ναμε Λαοι χαι μας οιναν τροιyιμα .

Ερχοντωσαν χαι οι f

'θ

εγχειyα

ιχο απ

θανε ο αν pωπος . f

χαι η μ.ητερα μου. f

ερμανοι χαμ.ια φορα , μας τρο -

' οιχονομ.ιχο,

ανε χι ο πατερας μας τον Ι

τη στεναχωρια I

του χαι πε~

ωρα μειναμ.ε, εγω, η αυερφη μου

ι να χανοuμ.ε;

' ' πως να ογει;

Π' ως να γενει,

το

'Οπως ο'),ος ο χο . . ' σμ.ος, ο' ~χι _ 291

εμείς μονάχα.. Μετά η μητέρα. μοu πέθανε. ·fιμα.στα.ν

Ρ) ι

δυο κοπέλες μοναχές. Πwς να. λύσεις το πpόbλΎjμα. ι 'Ι"" ο πρωι' πρεπει ι ' το οιχονομ~χο. να. πα.p εις το πεντο -

ι ) ωνα.χι

χί) ια.ρο να 6γεις έξω χα.ι να. Οες ορισμένα. πράγματα., ι

να. περα.σεις μια. μεpα. . 1 οιπ ον 'ίΌ ο ~ χονομιχο εινα. ι π ο ι

ςο. ι

) ω ουσχο

ξ'

\:'

)

ςο.

'λ

α.

τα

)

εια..

ιr

\:'

' 'C

γω ηςε-

χε οειςει μια. οιχη μας · ειI

oou ε ια., οεν εινα.ι σημερινη χι ειναι μ ια. ι

)

οου 'εια

\:'

εpα.με αυτη τη οου

ρα. α.υτη τη οου \εια. , μου ναι α.ρχαια.

που

περνα.ει

σπιτια.

λ'

πα.pα

πρεπει να.

πο υ

)

στη

_.χοπε

ο.

γινουν

~α.

προιχια. απ

λ' Ι πο υ ομοpφα..

Ε γω ςεχινησα χα.νοντας χεντηματα. σε γνωστες I

που ~ηταγα.νε χαι. σ νε

που

χα.ν

οει

α.υτες που Ι

τα.

χομμα.τια.

ταν να. πα.ντρευ-ουI

μας:

σεντονια.

α.υτα. ,

τη

Γα.μπ ρι.α.τιχες παντοφ ες πο vι.α. I

)

ευγα.ρι.α., γι.α.τι -ο-ε Ι

)

επpεπε να. εχει η νυψη χαι τις πα.ντοφ ,ες, να. πα.ει ο

e ')

'"'

f"' )

γα.μπρος το οpα.ου να. ογα. \ει τα. πα.πουτσια. να. οα. 'ει ι"'

Τ '

τις παν""Ο(!(Λες. , γιοναpα

ωpα. ο γα.μπρος παει χαι με τη σα-

)

· απ \Οποι.ημενα τα τ.ραγματα τ ωρα., οεν εχει.

Χρυσούλα. Καρα.μπετσάν' για. να. μπει ο γαμπρός.

τετοια. γα.μπp ι.ατι.χα. της εποχης εχει.νης.

) ρ ι 1 }τ ι ι ι \.ατα. ι.α.οα.ινετε. \.αι α.πο τοτε α.ρχισανε

πόν , δίναμε στο ίδιο το ζευγάρ ι. τις πα.ντό9λες χαι τις

χα.ι μενα , χα.ι. με ~α. χαι ι e~

ο ενα.ς εοΑεπε α. π ' l"'ι

,.,.

α.Ν\Ο υνοω> .

ι) 1 τον α. V\Ον

Τ ')

«χα.νε μου ος τα.ντων

.. . ο ε να. ς ε Ρο λεπε τον

αΝ\ΟΙJ χι α.πο χεινα. τα. ερ γοχεφα.

ζ'

η σα.με μεχpι ση-

μερα.. Εργόχειρα όλων των ειοwν, στο χέρι μετα.ξοΡ

)

οε ονι.α , - ο

)

ασε α.υ-::ο, π \εχτα. με το οεΑονα.χι. , οχι

στη μηχα.νη.

~ γω προτι.μ.ω σαν χεντημα α.υτο

το

τ.ηγαινε στον τσαγχαpη. ι ,

Ί""

ι '

ο σχεοι.ο του

'l''

9οpα. σχεοι.α. οχι. ενα χαι ουο.

)

μεις,

\Οι -

χα εγω , οι.αι

η 9ορμα ετσι. με

τα.

λουλουδάκια., τα. κένταγα., τα. ' δι να στη νοικοκυρά χαι.

τα

πηγαι.νε

στον

χα.νει.ς να. το χανει.. ρα.

εινα.ι

το

ετοιμο.

τσαγχα.ρη. θ '

Ί"' ι

ωρα

οεν θ

υπαρχει.

ε αναν α.υ,.οι. οι αν pωποι., ""'ω -

Π '

α.νε

εχεινα

τα

πρα.γμα.τα.

τα.

[1 ου ' ταν ουσχο Ι:- ' -

λασέ με τη 6ελόνα. Όλα μ ' αρέσανε , α.Χλά σ' αυτό

ι ι ι r ι ωρα.ι.α , 9υγανε χι ουτε ςα.να.ρχονται.

έχω ιδιαιτέρως συμπάθεια.. Και. ~ο 6ελονάχι μου

) οι. χα.φοι. α. V\α η"αν χαι. ομοp9οι. χα.φοι , αν χα ι. τω -

'δωσε πολλά χρ~ματα.. Η α.δελψή μου δεν ξέρει τέ-

ρα., δε μπορουμε να πουμε. εχουμε ο ,ες τις ευχο ,ι.ες.

τοιο

292

ι ςο. ι \ ι ) ι p ,α.σε, οεν τη ς α.ρεσει. r:Ι..UτΎj π ,εχει το οε -

πο)J ά πράγματα σε πο)J\ές χ οπέλες, πάρα. πο)Jι.ές.

ο πρα.γμα.

Ε υτuχως που

)

ο ,επει. 'ίΌ

πρα.γμα.

να.

χα.ν ει,

'\"

οεν

'C '

-,εpει. .

Π '

οσα.

χpονια.

το

)'1 ι Ι

)

Παραγγελίες πο)J,ές . Έχω φτάσει χι έξω από τη

Σχόπελο, χαι στην Αθήνα αχόμα. Μέχρι τώρα, με I

παpαχα 'ανε )

τω ρ α,

μετανοιες

μου

χανουνε

<:'

α v'α

οε

μπορC:J τώρα να δουλέψω. Α πα πα, ούτε χαι τα 'χω 'Η

αναγχη. ~

ταν

το

οιχονομιχο, ειμαστε

χαι μεγα ~.ες

, ,f

<:'

ο ασπροχε -

(3 f (! I I I I Ι \" ν~ημ.α οεοαια ηταν ετ οτες στο χερι· ποu μηχανες , οεν Ι

υπηρχαν τοτ ε , οεν υπηpχανε, ο \α στο χερι γινοντου ,

σ'Υ.ν αυτα τα πραγμ.ατα

σο για τα σχεuια, τα ο ρηχα προ εχατο χρονια σ

)

ρ ιως για τη στο 'η στο χερι χεντημενα.

οεν ειμαστε χαι μιχρες τωpα. 'Ο

Εδώ στη Σχόπελο είχαμε μοδίστρες πολλές, χυ,

/λ

μας πα

. . αι την εποχη της μαμας

Ί\ if

ι εχει στο χερι γινοντουσαν αυτα. 1ηετα στην

ενα αρχειο. lηια c;; ι εναοα ητανε στα σχεοιαστηρια που

εποχή τη διχή μας άρχισαν οι μηχανές χαι παρακο

' ναι στην Α · ηνα, αΝ'α εχει οχι , οεν <:' χανουν τετοι.α

λουθούσαν χάτι χοριτσάχια μιχρά. Ήρθε δω μια του

\θ I

ιι

) ,

ι!.

, χεινα η ταν με

Σίνγκερ τότε πριν τον πόλεμο για να δείξει. ΊΌ '3 5

χα)J,ι.~εχνία φτιαγμένα. l\ α δεις ψηc;;ία χαΝ~.ι.γραγιχά,

'ζ I I Θ I I θ "I I )' I νομι ω οτι ητανε. υμ.αμαι ημε α εοω γει.τονια α v~.α

πολύ ωραία. Να δεις το «Καλημέρα» πώς το 'χουν

<:'

ωpαια πραγματα, χανουν πο

)

,u απι'Π..

)

γpαμμενο, πο 'υ ομοpφο , παρα πο ,υ ωραια γραμμ.ενο · I

~Ι

(;!

/θ

οεν πηγα να μα

'Τ

ο χερ

' χανε γουστο Ι η μηχανη. f

ω , οεν μου

' ... το χεp ' ' μ.εχρ ι τωρα μ. I

αρεσε το χεpι.

Α)J~.ά χαι χεντήστρες είχαμε πο)J~ς. Τ ώρα δεν

χι. αυτη μου ειχε οωσει ορισμ..ενα χαι οpηχα μεσα. <:I 'Ι' I <:I λ' Εγω, πα'""ρον χαι.νουρια οεν εχω. α σχεοι.α ηταν πο ύ

υπαρχουνε γι.ατ ι πε

παλιά , χουρέλια, α)J~ εγώ τα συναρμολόyφα αυτά .

ητανε.

'Υ στεpα bγαίνουν χα ι με το μυαλό μας· προσθέτω ,

ρίτσα. Στον άντρα της Παπαευσταθίου, πριν τον

<:-

'<:-

αφαφω σε οι.χα μου σχεοια.

Σ '

ημεpα τετοια uεν υπαρ-

πραγματα,

"'\

'Ε

' ~ ~ χω ενα περιοοιχο , το πεpιοοιχο αυτο

χοπε

)

'λε

ς , που να τις

' αυτες τις παλιες ητανε θ-υμαμ.αι η Σ ινιο-

'i' Ι f )·' Ι ειναι παντα σχετα τεΛειως, οεν εχει χαμ.ια χα v'ιτεχνια Ι

αναν αυτες, η ~.ιχιωμενες γυναιχες I

)

αντρα της χενταε απουταν ε ~.ευτερη.

χοuν . Μπορεί να υπάρχουν, να τα δημοσιεύουνε α)J~ I

θ I

μ.ας

τα

υμαμ.αι.

'λ

'Η

Ι jj

. τανε χι αΝ~.ες

λ'

υτα ει.ναι πο I

εγε η μ.ητερα

μας

που

)

υ πα 'ια

της

τα

είναι ογδόντα ·ιοονών. Μου το 'ωεοε μια οιλενάδα υ.ου Λ..ι ι ι ι

'λεγε η γιαγιά μου. Δεν μπορώ να τα ξέρω εγώ από ΙΤ ! )' "\"\ τη γιαγι.α . .,._εντουσανε χι α v~.ες, αΝ\α τωρα χι αυτες

χαι το ξεσ'~Χωσα. Αυτό μετά θα bγει χαι θα μπει στο

πε

μ.εσα , τιποτα.

παναχι μεσα πα ~.ι.

'Ε

χω πο J\C/.. πατpον.

<:'

θαμ.ενες ειναι, οε - υμ.αμ.αι ποιες ειναι, τιποτα. I

Όμ.ως πολύ μ.εταξοbελονιά είχε στη Γλώσσα , χαι 293

1\'

Δ οu ι εuα. μια. μερα. , ητα.ν μια. ωρα. , ouo ωρες , τρεις ,

κα. ι α. π ο πα.Λι.α. χα. ι σημε ρα. συν ε χ ι..,ουν α.χ ο μ:η.

πεντε ,

I.'

τ I

ΠΟΛΛους.

' '/

ω ρα.

οεν

ενα.ς

"\"\

α.ργα. ι ειους

...._α. ι

υτ.α.ρχει. ~

μονα.χα. στη γει.τονια. μα.ς

}Τ

χα.νενα.ς

εοω, εινα.ι. μια. χοπε -

λα. που τον οου/ εύει χιό/v:ι..ς. Αυτή χά Jει χαλιά με Ι

οσο

πα.ρα. πο I

εχουμε

'I:

λ'

μπορα.γα. .

υ μ.

\ ιΙ" ' ~ν.ι

' α.ρεσει.

*\ ΠΟΛU

""Ο

χεν~ημα. ,

' α.ρεσει, Ι Ι ι ' τ μεχpι -ωρα. μ α.ρεσει. . ωpα

λ'

υ σ ε ι το οιχονομι.χο μ.α.ς,

πα.φνοuμε

συν-:αςη , εχοuμε χαι. χρημα.τα.χι.α. στην

χα. ι μια. Ί

ρα.πε._,α. , α.τ.

ο•J ιωυοια. της πα./ ια.ς εποχης , α. χ ο μα. τα. υ9α.ινει χα.ι.

α.υ~ή τη δουλειά. Ατ.' το ΊΕΒΕ παίρνω εγώ. Αυτ·ή

' ι . Π α.pα.γγελ'ιες μονο ι " ι το το πα.ρα.οοσια.χο λα.ε

η δουλειά είχε πολλά λεφτά χαι μέχρι σήμερα.. Κα

λή oou/ ειά , να. bγάλεις σε όλη σου τη ζω·ή να. ~α. πά

""),

)

τα.

I '

πο•J

'"\

:'\ ' , χι.λψι. . ~χει χα.ι πα.ιδια α.uτηνη εχει οι.χογενεια. . /

το

χεντημα.

σημα.ινει

χα.ρα

ι ι i ι 'Ω ι α.ρεσει πα.ρα. ΠΟΝJ. ρες ομως ι

' γω το λω . Ε I

μες,

για.

...

'Ο

μενα. ,

χα.ρα.,

ι ι θ' χι ωρες , οσο ε-

πα.φνα. τοσο το χομμα.~ι.: τενηντα. ορα.χ-

εχα.το,

f).

' ")

χι Λι ες ,

τειως

πα.ντων

ποσο,

ο,τι,

οπως

θέλω να. το χάμω. :VΙια. μέρα. το 'χα.να., θέλω να. το I

"''

χα.μω οεχα. μερες το

χα.μα., οεν ειχα. χα.μια. α.να.γχη

να. bγω για. μεροκάματο να. με ελέγξε ι τι. θα. χάμω .

294

πο ιω επιτηοειες , πα.ρα. ποΛυ ωρα.ια. πρα.γμα.τα. ειχα.νε.

ρουν χα.ι τα. πα.ιοιά σου . Τώρα. δεν χάθοντα.ι οι κοπέλες , τώρα είναι ~σ Λύ χειο , -ο Γυμνάσιο ...

f:ψ;~α7Εα γ..Jνα,κών ΣκΟϊ:έ).ο'..J .

ι\ϊ:ό 70 1-ε~κωμα κ.\"εt;ε)λ"Ιjν!qμοV α ί:αρχές. Π,cο7ω;-;οypιη[ε; από 7"/)'' ΔΊJ.ά~~ 7ω ΌΟω>-Χ». 7ω Βeτιjωηίτι Mary.

~--·----/

141ffi ~

296

ΕΛΕΝΗ

ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΥ

Οvοματε~ώvυμο ;-;ατέpα: Ευάγγελος

μαμά μου σχεοόν γενν-ήθηκε με την πλεχτομ.ηχανή μες στο σπί-

ε9~ασε σε Ίj

ΌΥομα μητέpας: .λ·ήμητρα , το γένος )1περδάνη

Ε~cίyyε11ι..ια τ:ατέ,cα: :'Ιίαυτικός

15.8.1962

Τόπος yεvγήσεως: Γλwσσα Σχοπέλου

1 ;cαμμ.ατι%ές yvώ-:rεις: .λ·ι;μοτι.χό

'Ε 1

τι της.

Φωτόϊ:ο:.ιλος

Ιfμερομ:ψ[α yεvvή:πως:

Η ,

)

μεινε μ~χpη ορ9ανη σε η ,ι.χια εννια χpονων χα ι ο-.αν

ι " ' t: ι ι 1 ι ιχια οεχαεςι χpονων αναγχασ-::ιχα επιασε τη μηχανη για -

' )

τι η μητερα της ·fJταν μεγα 'η χαι οε μπορουσε, η αοερφη της που δου -

λευε αυτή τη μηχαν·ή παντρεύτηκε χαι γι.α να ζήσουν χαι να 9-τιάξει ι

το σπιτι της αναγχαστιχα τη οου 'ε ,

ναιχες απ

ε η ιοια.

ο υσαν -:: ο -.ες τρεις γυ -

μηχανή, η γιαγιά μου χωρίς τον άντρα της χαι οι

αυτη τη

δυο χόρες ~ης. ι <;- ' 'λ ' 'Ι ι I Η μαμά μ.ου ειχε ουο επαγγε μ.ατα, οουΛευε ταυτοχpονα την ΠΛε-

Er:cίyyεlψ.α: Κεντ·ήστρα (μεταξο6ελονιά)

χτομηχανή που έπλεκε ξένα, το ασπροχέντι στην ά/J...η μηχανή χαι

ι Ρ λ ι εχα~ε χαι οε οναχι.

πι I I \' 1 "Ί I ιεχτα εχανε για ςενα , το ο ειοναχι το

χανε για

την προίκα μας, ::νώ το ασπροχέντι παρά/.ληλα με την προίκα που I

'(: f

μας ε9τιαςε εχe<νε χαι για ςενα . λ

τ η~ πλεχτομ.ηχανη την ει χε απ ο π οι υ πα ~α γιατι eιω περα στο I

λ '

χωριο τοτεc; ειχε πο λ

οου

υ οου

το

μ.α~ιχα.

'Γ

ην ειχε παρει η μ.η-τε pα της χαι

'19 - 'C)O -<- . Π αφναν απ

" "Ί -::η οουΛευανε απ '

"'),

εια χαι η γιe<γιe< μου χι η μη τ ερα μου τη

ευανε σuνεχεια επαγγε

τη

Θ ~ - εσσαΛονιχη νηματα

'Ρ

η χι ατ..ο οω περα που ειχανε το τες τα π pοο ατα χαι 9τιαχνανε 9ανε -

λες χαι κάλτσες .

Υ'πήρχαν τότες εδώ πέρe< δυο μηχανές , τη μία είχε η γιαγιά με τη ι

' "Ί"Ί

' Ι"Ί

I' ι

μ.ητερα μου χαι την αιv'η την ειχε μια αιv'η χαι χαιωπτανε εοω τη

ΓΙ ώσσα , το 10 ήμα χαι το Λ ουτράκι , με το τ..λεχτό, αυτό --co ψιλό π ου ι

'Ι

' "Ί

ει ναι για εσωτεpιχες φαν ε Λες χα ι για χ αΛτσες.

297

'Ο

Η πλεΊ.τομηχανή είναι πολι) χουραστιχή, τόσο 'Θ

'θ

μας.

σα να τη μα ω.

Όταν ':η t;λέπαμε να τη δουλει)ει λέγαμε εντάξει, εύ

την χανω α υ τη

που

'\'

ο εν

αποφασισαμε

να

τη

μα ουμε

χαμια

l\ ιf 1 ).

χανω χι εγω» . lviOΛιc; μπαινω πα '

πιασω.

λ'

νω χατω,

«μαμα»

τ~

εω

να χανω μια πα-

«οε προχειται να την ..,ανα-

,, I

'Ε

γχεp.

~ χει και μια παΛια που ειναι για κεντημ.α και

1 ).

για ραψιμο απο το':ε που καναν τις φανεΛες χαι εχει ι

φ αρει

αυτη

ΠΛεον απ

το

ραψψ.ο και

οε μποpει να

χεντησει. Λναγχαστιχα πηpε αιv\η.

οειωνακι απ

, , θ αυτην το εμα α.

Ε'

ιμαι η μονη μεσα απ

την οικογένεια που την ξέρω αυτή τη δουλειά· δεν την ~ ~

' ΙΙ

τη uουΛεια.

αργα

Ι' c, ενεc; παραγγεΛιεc; λ ειο χανονιχα χα'Θ ε μερα με 1:' I

να

χανω επαγγε

μα το χεφι της

I \' ' λ~ ι εγω οια ε.,α

ειας

μου , το χε-

, " , , , ι -..). "' λ ' ι , ι α/v\η οου εια εκτος απ το κεντημα. 1' α πρωτα τα κεντησα για να μα' Θ ω, IΛιγο υπο•ιr •

ντημα. ~η

αρεσε και οεν επιχειρησα να μα · ω χαμια

πο χει και περα ειχα τοσες παραγγε

'\'

λ'

ιεc;

που για να φτιαςω τα οικα μου εφτασα ειχοσι τριων Ι

';:-I

χρονων, μετα απο οεχα, εντεχα χρονια να πιασω να ι

ιp

χανω ενα οιχο μου, αν εορισχα χαποιο χενο. '

ουΛεια

λιJ, γιcr.τι παΛια, την εποχη που αρχισα εγω , η 1

πο

ποΛυ

δουλειά ήτανε αχόμ.α στο φόρτε της, υπήρχε ζ·ή,.,..η

οειχνε.

ση σε πασούμια, σε παντόφλες, σε μαξιλάρια , δεν

I I I γω σε επαφη με το κεντημ.α. ηp α σε ηΛικια οχτω

υπήρχε κενό , δηλαδή πού να χάτσειc;! Ούτε με τα δι-

χαν εις

θ εια ,

αοερyη

αιvως. I

pχ ισα I

της

μητεpαc;

να

μου

το

μα αινω

που

απ ο

ημ.ασταν

αγαπημενες χα ι πηγαινα συχνα εχει χα ι μου

μια

ςερει I

~~ I I ~ λ " I I I I εχανε παpαlv\ηΛα, οη αοη επαγγεΛματιχα εχανε τον

χρεωτιχα.

Η μαμά μου δεν κεντούσε χαθόλο'J , α"'iλά εγώ το

e ")

'"'.ι"'\

L:J μηχανη του χεντηματοc; ειναι χαινουρια, Σ'ινI

~ ~ ' π ο χει και περα εικοσι uυο χpονια

χαι για χ εφι της εχανε το χεντημα.

εΛευταια φο ρα ητανε» .

Η θεία μου είχε αργαλειό χαι κένταγε χιόλαc; . Το

κολη . .ΥΙία φορά αποφάσισα και λέω, «μαμά fJγεc; να

Καθόυ.ουνα δίπλα στηΊ θεία u.ου στον αογαλειό χοονών. ~ \ \ ~ χαι της έλεγα «εδώ θα μorJ δείξεις να κεντήσω». Η Ι θ εια μου χανε τα χατηpια. 'J[ - μουν οχτω χρονων οταν I

μου πηpε υφασμα και μ

298

1 (;! I I I "'~ I 1: I ταν εογαι\α το σχοΛειο, οωοεχα χρονων , ς εχινη-

"Ί

εοαΛε εχει να χανω.

' ~ ι ' χα σου οεν μπορουσεc; ν \ιΓ ι

~ηονο τη σχοπε I

να

χεντησω,

ασχοΛη

λ'

εις.

5:-

ιτιχη στοΛη uεν εχω επιχεφησει

γιατι

απαιτει

χρονο,

") I

ποιω

χp·fjμ.α

χαι

έχει πάρα πολύ δουλειά · εξάλλου δεν μου ζητήθηκε

για να χε,πήσω. Η στολή εξαρι

)' ι

ι\

li;\

ιοιους

ΠΟ 1J

χρωματισμους

τιεται απο πο v1.α. !.J.εν ειναι μο -

6aλ'ς σ' ένα μεγaλο λουλούδι,

νο το

αναγχαστιχa θα τους 6aλει.ς χαι

χεντημα πανω στη φοu -

στα, α)~a χαι όλα τα υπόλοιπα

σε ενα μιχpο , οποτε παει πιο

, :1', , που νομι ω οτι εοω στο νr;σι

πτοδουλειά απ' ό,τι στο μ.ο:ξιλa

μας δεν πιστεύω να ξέρουν να

pι. Δεν τρώει αχρι6ώς τον ίδιο

'ζ

τη

' r"

φτ ιαςουν.

π,

ρεπει

να

στολές αν υπapχουν. Έχω τε ι ' ') 1=) ' ' ' r: ι ) ,αρα , που χανε ι ς μεγα ~.α μα..,ι ~.αρ ια η να φτιαςεις πι ,

μιχρα

χαοραχια ,

)

παντοφ ~.ες

οπου

:1'

οε

)

,ε-

)ωυ -

λούοια, πιο λίyη η δουλειa α)~ }} , ) , ) , , απ ,ως εχει πιο ποιv,η

pεια απ

ναχα, χaδρα, έχω χαι μιχρότερα που εχεί φτιaχνεις ,

ι ι ι λ' χρονο γιατι ειναι τ.ιο ιγα τα

χουν

εξαλει9τε i. . Μόνο στις παλιές

πασοuμια,

~.επτομε-

'λ

ο,τι. εχει ενα μεγα ο.

I"' θ'λ \'Ι Η παντοφΛα ε ει οπωσοηποτε -:ο χναρι του -το I

'Ε

τ.ατρον-, για να παρεις χαι το νουμεpο.

~χει τυχει

μπορούσες να χρησιμοποιήσεις το μεγaλο. Και τε

ομως να μου παραγγειΛουν πασουμια χαι να τα οα-

λαpώνω μόνη μο1J για το χέντημα, γι.α να είναι σφι

:1' ι ι ι ι ) '-ω σε οιαφορετιχο σχημα πανω σ-:ο υφασμα για να

χτό το τελάρωμα χαι να με 6ολε1.Jει στη δοuλειa για

-ο

τί αν είναι λaσχο θα χαλaσει. Κι αυτa τα μαξιλap ια

πασουμι.

'Ρ

,....

ι'!;:-

''C

φτιαφυνε

xαupo ,

π,

:1')

)

απ 'ως

θ ')

ε \ΙΧνε

ι~

το

σχεοιο

απο

ηραν, οη ,αοη, το υ9ασμα χαι αντι να το

)

τα pαοουνε μετα χαι τα φτιαχνουν χανονιχα για τους

χανουνε παντοφ 1.α η πασουμι

χαναπέδες . Εγώ χaνω μόνο το χέντημα , χι από χει

το χανουν χαορο .

χαι πέρα πaει σε ά)J,η γυναίχα που ξέρει να φτιaξει

ν-cοφ ~.ες που

το μαξιλaρι να 6aλει το [γχουγινέ] ή το χορδονaχι,

α J~.η χατω χεντημενr; χαι να την αφησουν ετσι για

ό,τι θέλει δηλαδή η χαθεμιa.

(:! ' ) Ι Ι Ι J ! να οα ωυν μεσα φωτογραφιες εχει ϊ";;ΟU εχει το ανοιγ-

ι ι ) ' λ :1' ) ι ' τ α πασουμια ειναι 'ιγο πιο επτοοοu \εια απ

το

μαξιλapι γιατί είναι πιο μιχρa τα λΟ'Jλούδια χαι τους

, ::-

, )

' )....

'Ο

θ')

αφησανε εcσι για να

πως πα ~.ι μου ετυχε χαι με πα ι

ε ~.αν τη μια την παντοφΛα πανω , την J

μ.α. Αυτές τις περιπ-c~Jσεις δεν τις 6ρίσχεις στο χωI

ι;.ι

ριο μας, εοω αν τ

αποφασισουν για παντοφ

ες Υ πα-

299

σουμια

θα

το

I ' χανουν παν-.ογλες η πασουμια.

'(: I

Α υτες

αρεσε , την εμα

α γιατι. μ

αρεσε χαι

την έχανα . Τ6τες τη δούλεψα επαγγελματικά χ.αι

ρ ες

-rιν εο

ι)

ομαυα που οου ,ωα ατ

-:ο πρωι ως

~ο

Ρ ' " . l\Ιf "' ' I ~ λεια I οραου l .1ιΛαμε για σιJνεχεια οου γιατι.' για να σου ~'

)

χαι να χ.εντας.

Τ'

ε ρμα,

)

χε ις χατ.ου χα ω <p ωτισμο I

ο ε μποpε ις

να πεις οτι

α το

πάρω και θα {)γ ω έξω ή σε φίλη οπουδ·fιποτε . ::\1ετά από δεκαοχτώ χρόνια, τα δύο τρία τελευ 1

-αι.α

)

χρονι.α

ασχο

(:'

ιομουν χ.αι με

)

-ο οε

οναχ. ι χι αυ -

ι ι ' ι ι \'\ ) Ι 'TJ το γιατι οεν ειχα και τοσο οου ,εια . πταν οι παραγ Ι

αποοωσει η οου \εια αυτη, γ ια να σου αφησε ι. πεντε

γε) \Ι.ες τετοιες που οεν σου επ ιτρεπαν ε να ανασανεις.

' τ.ρεπει ' δ"ΟUΙ\C:ψεις. Ι.!. Ι Εγω I ~ ) I δ"ραχμες, να τη οεν τε ειω-

, ~ Υ ' Ί'' e λ ' τ ωρα οεν υπαρι.ε ι α•J-:η η ..,η -.ηση. ωρα το ο ε ονα -

, ) } ι γρηγοpα. α v\α

νω

για να μου

, ι , αποοωσ

επρεπ ε να

καθίσω πο)v\ές ώρες. Οπότε μόνο για ένα φαγητό ' ι.αν ετοιμο , , ' ~ ' π ου μου το η μαμα η η αοερφη μου σηI

χωνομοuνα,

εννι. α το πρω ι μεχρι J

η ωρα .

' )

ετρωγα χαι. πισω πα

τις

)

I !.

ι στο -. ει~α.pο ατ

ω: ογευμα στις εςι , εφτα

)

Δ η \αοη ~ ' ηταν π ο ωI ουσχ.ο ~' λο, ε \εγα γιατιJ ν '

) ,

χ.ι. έχε ι τ.εpισσ6τερο ζ·ήτηση . Φτιάχνω τρατ.εζομά/? I

λα , χ ουρτινες , ροτοντες, τραοερσες , σεμεν , χ.α ρε, I

ντι

ο , τι. μου

ζητανε γιατι.

' λι πα

με παραγγε λ'ι.α

χαι εχειI

είναι . .λ ου) εύω τ..αρά)J ηλα -:ο τελάρο χ.αι. το G ελονά'

)

χ.ι χαι οεν εχω χρον ο π ,ε ον γ ια να χανω χατι ετο ιμο I

)

Ε' 1

χ.αι να περιμενω να το που \ησ ω .

ιναι τοσες ο ι πα-

~ ~'δ" ' αυ-:ο, που οε μου αποοι ε ι σε

ραγγεΛιες χ.αι. στα ουο, οπο-:ε δεν μου μενει. χρονος.

) εγτά χαι να μην ασχοληθώ με χ.ά-.ι ά)J\ο που θα

' που π ερι.σσοτερ·r; ϊ::ε \ατεια υπαρχει τα χαλοχαφια

ασχο \tεμαι συνεχεια μ

~ I ' μου αποοωσ

'~ . τ:ι.ο ε..,ω

χ.αι.

J ι α μπορεσω να το παpω

(:'

να ογω

Ι' ι. ' αυτο' τωpα ' ' εχω ' )\t.γα ' χpονια ' τε λευταια

)

' ' ναι μια οου"

(:' λοναχ.ι γιατι τ. ου ασχο \fj' θ ηχα με -: ο οε ι

;-..ιr-

)

~Ι

) '

οι Γλωσσώτες τ.ου ξέρουν τη δοuλειά έρχονται χ.αι ')

ΙΤ I

παραγγε \ν ουνε, αιv\α χαι. οι. τουριστες. 'θ

~ I

.......ενταγα στο

παρα υρο για Jα εχω γως και ετ.ειδη ηταν το τ.αραI

'ϊ:Ο

θ u ρο μες στο ο ρομο χαι. πεpνουσε ο χοσμος παν ω χ.α -

' Ρ ' τε αρο χ.αι μπ ορ εις να το παρ ς να ογει.ς σ ε φι') \Ύj η

τω , με ο \ΕΠαν , μπαι.ναν μεσα χ.αι μου χαναν παραγ-

) ,εια

300

νια εχ ει χ.α η \ωμενη, να

-.ην είχα συνηθίσει πλέον, δηλαδή μιλάμε για έξι. μέ f!δ"

'' ι

το τε) \αΡΟ υποχρεω,ιχ.α πρεπει να μεινεις σε μια γω -

η υου εια αυ-η δεν την εχ.α ~α ατ.ο αναγχrι, την

εχανα για·η μ

στη οεpαντα σου, οπουοηπο'"C'ε, ενω αν εχει.ς I

τις περιπτωσεις τ ις χ.αν ουνε ο ι ςενοι, οι τουριστες. '/'~)'

να τ.ας

που σου αποδιυει. σε \εφ'α περισσοτεpο απ

' '

Ρ) I

Ο Γιcι.'ινιόι; Υ Χα -:ζφ-:αμ.ά-:γ,ι;-.\",;ωίαiοι;ς. ϊ:l:r;ρεξούσεος l,'κoi:έ).ou 7ϊΎ} Β ' ΕΟνο~vνέλευ~τrι το 1863.

30 1 ι >6 ι

ι r:

/ I ~ λ I 'C' "'> Ι γε λ ιες χαι ειχα οου εια με ςενους το χαΛοχαφι.

.:....ιε μαγαζί δε δίνω για πούλι,μ.α , δουλεuω μόνο με I

παραγγε) \ιες ~

I Ρ

)

'ζ

)

ω το εν οι.αφεpον γιατι τα

θζ α η-rησω αυτη τη στιγμΊ) γι

'λ

α χα -

εια, αυ το πρε πει να ειναι συ γχ εχρι-

μ.ενο πανω στο χαpτι για να το χεν -ησεις μ.ετα.

/"(; παντοy \rJ.. η πασουμ.αχ ι το θ' - εμα. Γ ια να 9 τ ιαι.,εις I

\εφτα που I

)

~ ~

ωτη τη οου ,ει.α χα ι

ειναι οτι αν δεν εχεις ~ο πατρον , οεν ςεpεις που να

τον έμπορο δεν τον συμyέpει χαι εσύ δε θα πληρω

χεντησεις χαι μπορει να χα. ει το χεντημα την ωρα.

θείς. Πιο εύκολα θα που)~σεις, αν που)·ήσεις παντό

τ.ου

yλες παρά μαξιλάρια που έχουνε πιο πολύ δουλειά

πάρουν το πατρόν χαι άμα δεν είναι μετρη μένο χάνε

χαι είναι πιο αχρι6ά. Συνήθως, όταν τα 6λέτ:ουν

-αι το σχέδιο, αλλού μπορεί να χόψεις χι. α)J....ού πά-

' ετοιμα

'~"' Π ' I ει το σχεοιο . αει χαμ.εν ο .

π.αντοφ

ψτιαγμενα )

τους

)

ενοιεφερουν

' )

περισσοτεpο

τα y'7ιαχνω.

J.i..!.

ΟΙV'ξ.ς

9ορες

εχει -τυχει

Jα

μ.ην

λ'

l 9ασματα για να χεντησεις οpισχεις, ενω π ο υ >

α χαι -::α

π.ασου μαχια.

ll I

τ α σχεοια υπ.αρχουν απ. ο π.α ,ια, αιv\α μπ ορεις να

δuσχολα 6ρίσχεις την ειοιχιά κλωστή . :ΥΙετάξι δεν

6γάλεις καινούρια από τραπεζομάντιλα, από χαρέ

υπάρχει γιατί το εργοστάσιο τ:ου '6γαζε τις κλωστές

Ι~

'ζ

)

~ ,r

"'1

!: ι

) ι

..,

Ε'

που τα συνουα. εις εσυ χαι τα φτιαχνεις. ΙνJ.π.ορει να

<υ ε τω; α ε \Εφα.ντα» εχει χΛεισει χρονια .

ι ι Ί::λ' ι μου yεp ει ενα μαc;ι. αρι χαι να μου πει χανε μου αυ -

γυναίκα εδώ μ.' ένα μαγαζί π ου τα 'χει , α)J....ά πε-

, ~ ~ ' 'Ε το το σχεοιο χαι να τ ο χανω. 1 χω π.α.ντοφ 'α που το

νταχριοα.

I ~

σχεοιο

τ-ιις

'Η

ταν μιας

ει ναι

)

ογοοντα

y._ρονων

χα ι

παραπανω.

χα.p•ι γιατι π.

)

ι αρεσε χαι τ ο

εον το παφνεις

!:' ζ

'ζ

σχεοιο το ογα

εις εσυ.

'")")

t:'~

'Ρ

I ('

υτη εοα ε συγγενεις η εχανε η ιοια τα ι

ιp

ςιοια σε αιv,α. μ.ερη χι εο ρισ χ ε χαι τα

~ι

παιρνε επειοης

δω τ:έρα υπήρχε ζητηση λόγω της δουλειάς. Μ ιλά-

ωγρα 9ιστο σ- ο χαρ-

με

γ ια

εις σε χαρτι γιατ ι οπωσοηποτε α.ν πας

τ. ριν

ατ..ο

ειχοσι

χρονια

του

ορισχον-αι

σε

στο χ χα ι δεν ανανεώνονται .

J'οιαι•ερα ι !:λ' σ~α μας ι α.ρια. το ι

Ί:: τ Ρ ι φτιαφ . ο ορηχα σε

λ ι

τί, από χει χαι πέρα είναι ανεξάρτητο του χρωματισ μου τ. ου •ου ο α

1 1 ι ζ ' ι ι " εχει πεpα δεν ει.χανε ητηση αυτες οι χλωστες χαι

) ι

ιναι μ.ια

ια οπο -

ειας της μητερας μου π ο ω πα

Ρ ι ' τε το ορηχα, μ

302

νεις χατ. οια α-:ε I

γιατ ι οεν προ \αοαινα -rοτες, εν ω τωpα

οεν υπαρχει νομι

να το φτιας εις απανω στο υyασμα χα-ευ ε ιαν

~τις παραγγελίες συνήθως μ.οu 9έρνουν χαι χλωI

~ f

\'\

λ'

στες επειοης υπαρχε ι α.uτη η ουσχο

ια. , οποτ ε για να

χάνεις τους χpωματι.σμο•.Jς είναι. δύσκολο , γιατί αν

ντα χιλιάδες. Από χει και πάνω όσο περισσό,εpο το

θ εΛησεις να χανει.ς μονη σου χρωμ.ατι.σμ ους αποφευ -

σχεοιο τοσο πε ρισσο,ερη

>' I γεις ΠΛεον το πολ' υχρ ωμο χαι. πας στα μονο χpωμα χι.

μόνο αυτή η τι.μ.·ή γιατ ί πρέπε ι να λογαριaζε ις ης

εχει

αναγ χαστι.χα

ποιv\ες

τις

ΧΛωστες ,

η ~ησεις

)

δ'

απ

πρεπε ι.

Ι~

την

ι.οι.α

αν

το ενα

εχε ι

Ι' '

ι ι γ_ Ε' , "'), ι ι 70 ματ σαχ ι. τ ο μετω:; ι. ι ναι η ο ουΛεια τε τοια 1

πάρεις μαζί με τις χ/ ωστές. Για ένα μαξι/aρι.! Πού

r ωη:::;.

pισσοτ ερα χεντηματα, οσ ες

εν ειχαν ε , χαναν τα τε -

\'-

που οεν α;:οοιοε ι.

δ''JO χα ι τρι.α. ' Ε'οω' τα πασο •Jμαχια '

'!' ' να 9τιαc;εις τωρα

)

λειως απαραι.τητα που ητανε πανι: οy ες , πασουμι.α ,

πανε

γιατί τότες οεν πήγαιναν μόνο στο γαμπρό και στη

cτες, τ ο υ φα σμα χαι τον αν

νυφη, ητανε πε

εpα , πε

ερος χι απ ο χε ι και περα ο, τ ι δ ').

I ~

σuγγενεις ει.χε η νυyη: α εΛφ ια , νυ φ ες , χουνιαυες , χι I

απο χει. και πεpα επ ρ επε να χανει. σ

1).

ΟΛΟ το σοι ανα-

λογως ποσα ατομ.α , οποτ ε αν οεν uπηρχε οιχονομιχη '

'\'

ανεση οεν μπορουσε να χα.νει παραπανω απ

αυτα τα

, , απα ρα ι~η""α για να 9τιαςει μαc;ι α.pια, χαν<pαχια η 'r

'rλ '

οεχα

ςει·

χι \Ι.αοες

μονο

χεντ-r;μα ο

ε χτ ος

ρωπο που I

....,

τ ις

ΧΛω -

· α τα. crιτια.-

I ~

α σου φτασει πανω απο ειχοσι χιΛιαδες για ενα

ζευγaρι . Δε συμφέρει λοιπόν να χaνεις για να το που '

ι ")")

ι,ησεις , γιατι αιv\ης οεν της αpεσ

13.

)

t:'

Ι")")

I '-

το σχεόιο , αιv\f) '

\'\

οp ι.σχει αχρ ιοη την τι.μ.η , ο π ο τε οε οιαχινουνε υει:::; να

χaνεις μια οουλειa που Οα σου μείνει μετά. ~[όνο με τ.αραγγελ!.α . Εδώ στη Γλώσσα υπάρχουνε ouo 7pεις χεν-·ή -

Η οουλει.ά αυ-.ή χάνεται πλέον, γιατί τώρα έχου J ")

,ι

ο<ιδ·ήτο<ε άl~ο.

τιμη.

'Qσ ε::; ειι χαν τα λεφ""αι ει.χανε ι π ε-

υσχο ω να τα ορεις εοω.

ενα ~ροπο

17~αι οεν ,_ ειναι

χαι. η

κλωστές που πaνε γύρω σ7ις τετρακόσιες οpαχμές

οπο~ε

ι ι ι ι "' ι ο χεντημα ε ι.να ι μια τεχνη που ηταν οεμ.εν-r; χαι

να

I ~

Ι ι γ:"'\ ι l ι ια ε'ια χανον ιχο u.ω::ιι\(/..::Jι μι.ι\(/..u.ε ι "' ' \ ι ι t: ι ι "'\ ι , για μια '"C"ψ:η γυρω στις εςr,ντα τ.εντε z ιΛιαοε:::; αν

γιατι ειναι

") ")

χpειαστει.ς I

θ'

μεινει εΛαχιστοι που οια · ετουν τα Λεφτα στα μ.αςι-

στρες α.χομα , οι οποιες χεντανε ατ.

ί': '

'C ι

ο, τι ςερω γ ια ςε -

να α/J~ με τ.αραγγελία .

λάpια. Ένα μαξιλάρι αρχίζει από ψιάντα χιλιάδες ,

Είχε γίνει τ.ριν δύο ·ή τρία χρόνια ένα σεμινapιο δω

, μονο το χεντημα. 1ο πιο μικρο σχεδιο που μπορεις

περα ,

να bpει.ς σε μαξιλάρι, σε τιμή θα ξεκινήσει από τpιά-

Ι C\ ι ' "'.ι ηι μουν εγω οασχα'λα τους , οχτω χοπεΛες να μα' θ ουν

ι~

χι

ηρ

ανε

να

'Ο μα ουν

τεΛαρο .

ηγανε ,

γιατι

303

' ) '

' τις οχτω, η μ.ια ςερω οτι οουΛευει , , t, ' τις αΝ\ες , , ακομη και κανει και c,ενα. π καμ.ια. ~v~o τη οου \εια.

'r_ l

.....

""~ ""~

'\ ιr,

:Jι[όνο αν bρεθε ί χρημα-ιχό κίνητρο, νομίζω, θα

τη τη οου \εια , α v\α οχι για να οου \εψουνε γιατι ει-

bρεθούν κοπέλες για ν' ασχοληθούν με το κέντημα.

ναι κουραστική δουλειά και δύσκολη, οπό-:ε δε ζορί

Ζουν εδώ στη Γ) ώσσα αυτές οι κοπέλες που ξέρο'Jν

ζοντα~ για τέτοια πράγματα .

-:η δου) ειά , α)J../ι. ()έ()αια, προτιμούν το b ελονάχι.,

)

Δύσκολα μαζεύονται οι γυναίκες που ξέρουν τη

' λεια ια 9-ιαφuν ' 'r Υ' ) oou ενα μ.αγα~..,ι να που ανε η να τ I

ανα

λαοει χαποως εμπορος η ενας συΝωγος η η κοιI

''))

' 'Ρ ' ' νοτης ν ' ανα) \αοει να τα που) \αει πιο περα, να μ.ην

;: ' την ευθ'uνη οι χοπε'λες ο-ι ' μ.πορει' να ' ' Α"'"~ ' χαμ.ια ' οε ~ οεχεται ~, τους μεινει, αλ"'' Λα αυτοι. /V\ιως να εχουν

~ λαuη οη

' )

κανει ουο τρια εργοχεφα που να μ.εινουν απου \ητα η

προτιμουν

το

ασπροχεντι

ο \η

να

την

γκαμα

των

πρεπει

Α)"~

χεντηματων. ~

v\α I

να

χει

ει ναι

τοσο

~ I

ος π ου οεν πρεπει να μ εινουν εοω πε Ρ

πpεπει

στ ενος ο χυκ ρα,

μονο

μεσα, για- ι οεν εχει

"C. p λ ι μεταφοε ονια,

χει

μηχανη.

μπορει να τα εχει το πρατηριο

νοημα

'0 ) α αυ-α

στ-ri

να

ογουνε

αυτα

τα

εργοχειpα

πιο

περα

γιατί δω τα ξέρουν.

θ'λ π αλ ιαr ειχε I λλ' να μην παρει την τψη που ε ει. πο η

Όλες οι δουλειές γίνονται με παραγγελίες, χωρίς

" λεια' και οεν ~ ' ' ' oou τους εμενε χρονος για να ασχολΊ) θ συν

εξασφάλιση . Ειλικρινά. Καμία c;;ορά το σκέφτομαι

με κατι τετοω.

Ε'C ' λλ

ι ι ι ι O'J ηταν τοσο μιχρος ο χωρος

ςα

'λ

και απαραιτητα α-τις χοπε

ες αυτα τα πασουμια χαι

οι παν-ό9λες. Όλες οι οιχογέ ιειες παραγγέ) νανε. Τ

Ι.'>..αι οσες ειχαν περισσοτεpοuς πορους r;;τιαχναν μα'C) ι ~~ Ι ) I I

ςι \αpια χαι χαupα οποτε οι

\ιγοστες χεντηστρες που

""\

χαι Λεω «με τα απο ειχοσι χρονια που εχανα αυτη τη

οου

εια , αν ημουνα σε ταμεω

α χοντευα για συντα -

ξψ>. Έχω f)έ()αι.α ΟΓΑ, εχεί έχω -:ην ασι_;;άλεια που

πληρώνω για να έχω ια-ρική περiθαλψη. ΑΛJά χα μιά c;;opά που συζητάμε με 9!.) ες, λέω «εγώ που ξέ-

ασχολη θ ει με τη

" ) ' αυτη' αν ειχα '

υπήρχανε είχανε πάρα πο)J\ή δουλειά. Ενώ σήμερα

ρω χι εχω

μπορεί να ξέρο'Jν πολλές τη δουλειά, α)~ά προτψούν

ασφάλιση τώρα θα κόντευα να πάρω σύνταξη» μ.ιας

)

να π \ηρωσουνε

304

~ ' \'

λειά μπορεί να δουλέψεις αΝ\ά δεν σου αποδίδει.

r 'θ ι ι ι 'r:' νο και μονο το μα αν ετσι για χομ.πι , οτι ςερουν αυ-

')1

εχουν χαι κατι α V \O που αποοιοει, γιατι αυτη η οου-

παρα να χα θ'ισουν ν

' ασχο)\η θ συν ' η'

)

OO'J \εια

χι απο τοσο μιχρη η \ιχια κενταω.

J-1 οι:χ!2 Λ~φbάvα r.tpι77εpi, απέ')α.Ψrt από τrιv εχ.χ.λ'Ιj7fα 70!.) Λ;:.ΓιάΥΥ"fΊ. Το χ7(;ω α.yop7:77'r)Y.~ α::ό το ;;'i;μ.ο Σχ.οϊ:iλΙJv :χαι λει7ο:.;,;γε! '7fιμε,:;cι. ω:; bι6λωθ-~χη γ.ιχι μουσ~ι'ο τ:,;ο7ωπαώv α.ντι:χεη.ι.έvωv

-;ου σΥ.σϊ:ελ/--:'Ιj σΙ.Jyγpαφiα.

305

306

ΑΛΕΚΑ

ΣΥΡΟΥ

Ονομ.α-cε;:ώνυμο πα-cέ,cα: Ιlαν7ελfις Α Ψ:ωνόποuλος Ό νομα μ.ς:έpας .λ +ι μ:r,7ρ!Χ , ':Ο γένος Σπύpοv Επάyyελμα πατέρα: Οιχοοόμ.ος χ-::ίστης Ι-Ιμφομ:ηνία γεν·ιf,σεως: ϊ .(i.'l 9Ιι 5

ο εργόχειρο χαι η ζωγρω.pιχή σ-: ο τ.ιάτο είναι έξω απ' τα οιχιαχά

χι απ ο

τις

αγpο""C'ιχες

)

ο ου ,ειες.

)

ι πα \ιοτερες

γυναιχες, χι οταν

λέω οι nαλιό-:ερες εννοώ τη γιαγιά μου, πιο τ.αl ιά οεν Ουμάμ.αι, ·ή-:αν "Ί "Ί 1 1 1 }7 ι ' ) ι χαΝ,ι.τεχνες , τ.ιαναν -:α χερια τους. I

"-ε Jτουσαν

παρα τ.ο ω σ-.η μη -

χανη αuτο το ασπροχεντι, το χοφτο π ου 9τιαχναν σ τ ο χεpι τ ο τρυπ ο -

γάζι χαι έπλεχαν δαντέλες. Κι έ""C'σι, ό/ ες οι Σχοnε/ ίτισσες , χι. όταν Αi.ω ό) ες. Αi.ω ότι οι πε-

Τό;;ος γεννfισεως: Γλώσσ!Χ Σχο;-:έλοu

~ 'λ ) Ι Ι Ι oou ευαν ίi:Ο ω εργοχεφο, οεν uπηpχε τιτ.οτε ετοψ.ο οσον I

Γ,οαμ.μ.α-::!Υ.ές γιώσεις: .λ·r,μ.οτιχό

ρισσοτερες

Επάyyελμ..α: Οr.χιαχά Υ.αt 9-:ι!ι..χνει χούχλες

αφορά το ρουχισμό . :Μέσα στο σπ ίτι περνούσαν όλα από τα χέρια τους:

Χpονολογία γάμου: 19G3 Όvομα συζύγου: Ιωάννης ~ίφος

ράψιμο , 6ελονάχι. χι ασπροχέντημ.α . λΙεταζο6 ελονιά όμως οεν ξέραν ')

)

ι \.'

ο ,ες να οου ,ευουν , γιατ ι. Ι

Ι ~

το οτ.οιο εχει ποοια

Παιδιά: Δύο Ονόματα: Κώσ-:ας. )/ιχολίτσ!Χ

Χ,cονολογίες γεν·ιfισεων: 1965 , 19 68

ι , ι ι -.. ι λ ' oouλευεται σ ενα μ.εγαι ο ~ετpαγωνο τε αρο,

χαι ειναι τοπο

ετη μενο χατ.οu , οεν

ειναι οπως

το

) ι Ε' θ ι τpυπογα~ι η ο πως α υ το σε μιχρα τε αρα στρογγ•.; \α. ' ι ναι χα αuτου 'Ί

λ '

Ι ζ λ λμ.ατιχο1 , χι ετσι ο \ες ο ι γυναιχες <;Γ ιαχναν τραπε ομ.αντι α , ' )

επαγγε

I I I I I (! I σεντονια, σχεπασ-.αρ ια --α.uτα τα ασπρα τα υφασμ.ατα π ου οαινοuν χα-

τα'

I μ:ηχος

στους

υτ.νου, σεντονια,

'Q)

χαναπε'δ ες

χα. θ 'ισμα.τα.

χα.ι. στορια, που τα.

)

\Εμε

). , ,

I χα.τω,

'C"" Ι μ.αςιΛα.pια

μου , η ταν

)

)ι

Τ '

μεις τις χουρτινες. ι

\..ι αυτο c;ε-

)

\ιγες αυτες που τ ο εχαναν σαν επαγγε \μα.

ι ' Ι τ.pεnει να τανε εχα-ο

, t:

Ιτ

οπ μι \,(].ω παν τα για την εποχη της γιαγιας Ι

του

α. α.uτα η'αν εpγοχεφα ογα. ι \υ.ενα απο -:α χερια -ους.

χινουσε για προ ι χα τους. Ι

χα.ι

1'ωpα η γιαγια μου I

Ι Ι ' λα. ' Ι) y. .οονων , ηταν χοπε χαι oou \Ε !Jε σ~η μηχανη στα I

ι ι , λα.δ ι 1 !. p~ 1 ι ι ειχο σ ι ϊ:εντε ""C'Ί']ζ, οη η μ.ιιl!λμ.ε για εοοομ.ηντα ίi:εν-:ε y..pονια npιν.

1' ις μ.ηχανες τις εφερναν απ I

το

Β I)

'θ

ο ω , συνη

ως ηταν της

~ I ..... ινγχερ .

307

}τ ι

1 πηρχε και μια μαρχα της I

....,

\..αι ερ ,

στο

σπιτι μου

1).

υπαpχει μια παΛια μηχανη τετοια, και ηταν ΟΛες πο-

θεία μου, της μαμάς μου την αδερφή, η οποία δού λευε σ-το κέντημα μέχρι εtδομ.ήντα χρονώ. Αγγελι

δ οχινητες για να μπορουν να χουνανε το τε ι~.αpαχι, να

κή -:\!Ια/~μ.ου λεγότανε. Δεν ήθελε να το αφήσει με

" δ' Ι δ ουΛευουν με τα υο χερια · γι.ατι αν rι-::αν χεφοχι.νη-

τιποτε το χεντrιμ.α .

δ'

'ψ ουν

τες, ηταν α υνατο να οουΛΕ

ΙΤ I :'ι...αι σιγα

χεν,·rιμα. I

λιχια -:η οιχ-η μου. I

ασχο ειται με τα γραμματα, αcpησε )

-α χεpι.α και. I

"'),

πια

το

εχαναν επαγγειψ α, οου ,ειJαν περισσοτερο για να εχει ιθ

11 Ι

χα ε χοπει~.α παΛι την προιχα της αΝ'α οχι πια με τα I

χερια

")")Ι

της χεν τημενη, αΝ\α απ

τι.ς

χεντηστρες

αυ-

' )

σαν εμενα που

δ ι

σο-ερες

απο

t '

φτ ιαχναν

αυτες

':"\

που

οι~.α αu~α δε J ,.,.ο αcp"'f)-

6ου ι ευαν

ςενα

αργαΛεια ,

ι~

)

τ.ερισσοτερο ,

'"),

στα

χουpε ωυο ες.

υ-ο

το

κάναν και οι. Σχοπελίτι.σσες εδώ , μάλλον για να αξιοI

)

ποιουν ο/~.α τα πα \ι α ρουχαχι.α, γι.ατ ι τοτε οεν υπηpI

)

χαν οι μ.οχετες και τα χα ,ια αυτα που υπαpχουν τω -

μωνα μ.

I λ Ι~ αυτες τις χουpε ουοες.

ιρ

1 ).

)

νε. Σ-:η Γ/ ώσσα είχε αρχετά αργα/ ειά και. οι. τ.ερισ-

Β εοαια τ

ω και οεν επαρχο•Jσανε οι χεν'"'"ηστρες

αpγαι\Ε ια επρεπε να

t: ι

'θ

τιο οιχο τους και να ςερει χω χα

1 ι f

Γ'

Ι\Εψει .

χουν χι ενα οωμ.α-

ε γυναιχα να τα οου-

α υ το η-ανε μ.ετpημ.ενες αυτες που οουι ευι

της Σχοτέλου, πηγαίJαμε σ-:η Γλώσσα και cp-ιά

ανε τα αργα) εια συστηματιχα και πουι~.αγανε αυτα τα

χναμε αυτά που θέλαμε. Εδώ οι Σχοπε/ ίτισσες που

μά/\λινα τα σεντόνια, τα οποία είναι πάρα πολύ ωραία

" λ ι ) ι ι ι "' οου ευουν επαγγε ψ.ατι.χα εινω με 'ψημενες στα οα'Jσως γιατιι ει.ναι ι ι ι ~ ) χτυλα. και μια χουραστι.χη οου \εια. ' ι Ε νωι εχειι , στη Γλωσσα, πρω-τοστατ ουσε σ-το ασπρο-

χεντι,

στη

μ"'f)χανη

χω

στο

τεΛαpαχι.

Ε'ιχαμε

'Ι

χοπει ου.

Σ ημερα σε σπιτια uπαρχουν αργα ειοι , εχουμ.ε τα ' ΙΙ

νημ.α.τα -το αγνο το μαΝ,ιν ο- , χι ομ.ως ι

τη

λιJπτανε την εσωτεριχη αγοpα της

και χα

308

να για τα παι.οια τ·rις, και παρ

εν ςερω να πιασω το

τελάρο καθόλου στη μηχανή , να cpτι.άξουμε πολ/~ ασπροχεν~ια ε

pα και τα περ ι.σσ οτερα σπιτια ηταν ντ ιJμενα το χει-

Εγώ ξέρω ότι πριν τριάντα δύο χρόνια , αν Θέλαμε , οι χοπε \ες

τεσσερα παιοια, τα σπου -

τες που χενταγαν στη μ"'f)χανη και στο χερι.

ι.χε

" ' ' δασε στrιν Αθ ηνα και εcpευγε και πηγωνε στην Αθ η-

αυτες , που

)

70 εργοχεφο ατο

το-ε οι χεντησ- pες

επομε J"Γj αρχ ισε να

Ε'

σιγα ερχομαι στη μαμα μου , αφου η νεα γενια πια ειναι στην η

χαποιος -τ ωρα που να uφαινει σεντον ια ,

εν υπαρχει Ι

μ.ε ατραντε

λει.ου, I

αpγα

χαι

ηταν

)

χατι.

ωpαιο.

φ - ι.αχνε-αι ουτε

υτο

στη μ.ηχανη

pαχι το μικρο .

I ('

ομενες μαχραμαοες

)

· χι

θ')

ενω

ε ,α -

Σ χοπελ'ιτι.σσες να εχουμε I I αχομ.η χαι

ουο χαι τρει.ς χαι περισσοτερες πετσετες στα σπι.τια Ι

μας , ομως οεν υπαρχει Ι

τ.αφνουμε του

s.'

αpγα

εμποριου αυτο ιp

ειος πι.α να υφαι.νει χα ι.

το ε το ιμο,

ς\

το

οι.π

)

'( ι

πε θ ερα μ.ου αρχισαν να ραοουνε την τοτιχη ενουμα -

ζ'

τανε χαμια ειχοσαp ια ,

α υφαινει. κα ι τ ι ς πετσε τες τις -φι.-

π ) ,ενιες τις ονομ.α

' λες οι μ.ε εμεις ο

τ-r;ς εποχης εχεινΊJς που μ.ετα ατ:

στο χερι που γτιαχνουμ.ε εμ.εις τα α ουp στο τε ,α,

οεν

του χεντημ.ατ ος, ουτε

πο ω

)

l φαν-ρες πα ,ια πρεπει. να

Ι I λ' I ) I πανω χαι χατω, που το ενε χυτο στrι γ \ωσσα του

ο,τι ςερω απο την

'Ρ

ς\

σία χαι. τα αντρι.χά ρούχα , ποuχάμισα , εσώρουχα .

Ασχολ~θηχαν με το ράψ ιμο που έφευγε πιο γρήγορα απ

τα χερ ια χαι π ι

' )'

ηpωνοτανε γιατι ουτως η α v,ως

I! ι

και τα ετοιμ.α pοuχα η-αν πιο αχρι.οα για τοτε. Λρα

μπορούσαν να τα συναγωνιστούν οι υφάντρες που γι

νόντουσαν μοδίστρες. κ αι ηταν χαι ευχ ο ο να γ ινοuν αυτες μ.οοιστρες

ο-

~ ~

)

ς\1

Ε'

9αροο χαι το χοοουμε απο δω χι. απο χει. , φτι.αχνομε

γιατι ηοη ειχαν τις απαραιτητες γνωσεις.

ένα τρυπογαζάχ.ι εκεί για να bάλο•Jμ.ε τη δαντέλα

pι που έπιανε στη λεπτοδουλειά χαι μπορούσαν να

\:'/ που θ ε ωμε χαι. να οεσομε αuτες τι.ς φοuντες που υε -

πιάσουν χαι τη bελόνα να ράψουν. Τα χ.αθημερι.νά

"'' Σ χοπε ο ατανω χα ι. χατω. Α υτο νοuμε εοω σ-η

pου χα η-αν χαι παρα το

ξαφνι.χά σταμάτησε. Οι υγάντρες σταματ·~σανε γι.α-

τερα κορίτσια που μαθαίνανε στοιχειωοώς μ.οοιστρι-

τι

αυτο

θ 'λ ε

ει

χρονο,

)

ντοuσαν I

εμποριου

αυτες

οι.

χαι.

γιατι

r: ι

οεν

γυναικες ,

υγασμα-.α

τα

α v,α

σ-:η

)

π ,ηρωνο -

χη

)

υ απ \α, οποτ ε τα περι.σσο -

για τις

αναγχες

ιχαν χε -

του

σπι.τιου

χαι

τ ις

οιχες

τους

~ 'Υ-

του

Υ.αΙ. οπο ιες ηταν πιο χρuσοχερες χαι επιc.ιεςιες, τα χε-

θ χοπε ω αναπτυχ ηχε

ν-ουσαν. Αν ·η-αν χ.αποια επι.οεςια σ τη μοοι.στριχη το

αφου

πι.α

)

ε<pτασαν I

' 'L

)

το εμποριο με τα ςενα uφασμcι.τα χαι. πι.α οι γυναικες

εχανε επαγγε ~ χαι αυτο ειχε σχεση μ.ε την ο ιχο-

I " eο γα/ ζαν μεροχαματο. I χ 'θ I ωJτες δε L τυπη η χαν απ ο του

νο μιχη της χατ ασταση η με τ ο ποσο π ο ,υ της αρε-

)

εμποριου το υγασμα χαι. σι.γα σιγα μετα , με τον του -

σε αυτ~ η δουλειά . Αυτές που το αγαπούσαν χαι το

ρισμό , αυτές οι γυναίκες θέλαν να δουλέψουν α)J\ά

I Ι λ I I θ ' ειχαν πι.α επαγγε μα χανει ει.χαν χα ι μ.α ητριες που

δεν τληρωνόντουσαν χαι σταμάτησαν τον αργαλειό.

I 'Θ ~ I πηγαιναν χα ι μα - αιναν την μουι.στριχη.

309

Αντίθετα για την χομμωτιχή ξέρω πολύ λίγα να Ι

,....,

πω γιατι ειχαν οΛεc, ενα χτενισμα, ειχαν μαχρια μα

λιά, είχαν χοτσίδια. Ε, χαι οι άλλες που δεν φορούσαν Ι

φοιJστανεc,

χαι

••

φορουσαν ι

τα ι

χοτσο τα μαιv"ια τους οποτε

εyτιαχναν

εν ητανε ανεπτυγμενη

,, ' Ε γω' θ υμαμαι τη μα μα μου να ποΛυ η χομμωτιχη . I

φτιαχνει

περμαναντ,

οταν

\" I

ημουνα

οωοεχα

χpονων.

π ριν τpιαντα οχτω χρονια χαι τοτε υπηρχανε μετpηΙ

μ.ενεc, οι χομμωτριεc,. δ

χι αυτεc,

.;:..,1

~ Ι λ ..... χοπε ο· πηγαιI

τ ωρα εγω η εΛ.α περισσοτερο να ειμαι πρωτα μηI

/θ")

"),

πρωτεc,

ενεργειες

που

ε χα να

ηταν

αυτεc,:

δ I

οη Λα η

'λ ισα , την ει'δ ανε. 'Η ταν

I 1':: ' ... εφτιαςα την χουχιi{J., την στο

πολύ δύσχολο bέbα ια να bρεθεί η xoύx/I{J. αυτ-~, σε ό/I{J. τα σπίτια, γιατί δεν υπήρχε το φοι;στάνι το μαύ'e ρο με τα μοτιοα. απ

τη γιαγια μου -απ

που

το

....

του πατερα μου τη μητερα-

του πατερα ι

ειχε

γω ειχα ενα χομματι ποΛυ παΛιο

'Η

μου η αοεpι:pη. Ι

ταν

χατι

"'),

μαχροστενα σεμεν, τα οποια ητανε γυpω γυpω ρεΛια-

ογοοντα ποντους

μηχος το χα

Ο'

ενα χαι περιπου ειχο-

τέρα χαλή χαι μετά χαλλ.ιτέχνηc,, μοδίστρα, επάγ

σι

γελμα, με~ά όλα αυτά. Πρώτα τα παιδιά . Και όλα

πάνω από τον χαναπέ τον παραδοσιαχό , που τα σπί-

αυτα

που

εχανα ,

ηταν

γιατι

' θ...

εΛα η

...

χοπειωc,

να

θε

I ")")

χο.

τα

(' ' ζ οα ανε

ε ιχε

χαι

τρεις

χα

ρεφτες

τετοιους ,

τουc,

οποιουc, τους φερναν απε~ω οι ναυτιχοι.

Η θεία μου είχε όλο το φουστάνι της μάνας της,

Ν α ςαναφανει πια γιατι ειχε χρu9τει αχομα χαι

χαι

... '

Ρ 'λ I , I ' να ογα ω στην επιφανεια το φουστανι , αυτο το μοp-

-r:

I ~ φαpοοc,

ποντους

σπιτι

οεν μποpουσα χαι τιποτε αιvω να προσφερω απο το

τp ιαντα

υπάρχει. Εγώ λοιπόν, μια χαι εiχα μάθει μοδιστριχή, I

με

L '1' ο χαχι ενα αρι.στερα. λα στον χαθ ρε9τη ενα οεςι.α

πεντε

ζ ~· τια ΟΛα ειχαν χαι στο σαιωνι χαι. στην τ ραπε αρι.α οι-

μην χασει ο,τι ΧΛηρονομησε χαι να μην χρυφτει ο ,τι

που

ει.ναι

1 "\J.

οχτω

φυιv\α

χαι

ειχε

ντυσει

εναν

χαναπε

απ ' τιc, Απόχριεc, που συνήθιζαν χάποτε να το φορά

παραδοσιαχο τρια μετρα χαι την παραχαΛεσα χαι τηc,

νε, χι ήθελα να ξαναbγεί στην επιφάνεια . .:\ιΙιλούσαμε

"")

ποιω μεc, στο σπιτι, η μητερα μου -πωc, Ψωνοταν η

310

σμένα με b ελο,Jδο χαι τα λέγανε σπάθες. Αυτό είχε

ναν χαι στη Γλώσσα, πήγαιναν χαι α/::Αού. I

χαι προσπα · ησα απο μια χουχΛα που

έyιτιαξα να ξαναεμφανιστεί αυτό χαι να ξαναζήσει. Οι

ρειc, ηταν τοτε οι χομμωτριες

εν ηταν μονψεc, εοω στη

' θ

τηc,-,

ευρωτ:αιχα, δ

μητεpα

C'\

i.'

I }.

~ ι

' l::

Λεω «οε μου οινεις εμενα ωJτα τα ουο να ψηαι.,ω μια

χοιJχλα;». Και μου λέει «αι:pού θέλεις να το φτιάξεις

χούχλ.α. , θα σου δώσω» . Εl.χε στο εττ:άνω μέρος ~ου

σπι.τιου, που το

J...εγαν ' Ρ'εpτο , ενα ' <:' ' ' αο οωματιο χαι ειχε

τον

χαναπε

χαι

επιανε

απο

μια

γωνια

σχεοον

στην

')J\"fJ, χαι ειχε ' "ι: λ' ' '),α αυτα, ' α μαςι αρες, χεντησματα χαι ο

χαι μου

ειχε

ενα

}(

~α τα ουο εσενα». ι

...εει «εγω εχω παρα ποιω ,

α ι μου ~α εοωσε χαι η μ.αμα μου

μ.ανιχι

μονο

ί.

απ

το

' 'C

μοιJ ε9-ασε

ο α σοu οωσω <:'' αυ -

εμενα

να φ-:ιαc;ω

' '

μπαμπουχΛι ,

-: ο

}

οϊ.:οιο ι

ενα μϊ.:αμπ ουχ ι ι στην

' ' -·

χουχΛα, χαι τα y_pυσα, χαι της ε9~ιαc;α της χουΧΝΧζ

τη cpορεσιά όλη . Μετά λοιπόν, επειδή δεν είχαμε όλες

·~ τα υφασματα για να cpτ ια..,οuμε

χο ιJχ λες, !.!. ιΙJ::.ω για·π'

' λα ειναι. ωpα ια χαι οΡ λεπω ' ' οτι αρεσει να I

αφ ου η χουχ

μην προσπαΟήσω να τη 6γάλω ζωγpαφι.χή στο πιά το, μια χαι μου άρεσε πολύ η ζωγραφική από μικρό ~I

}

παιοι π ο υ χαναμε ιχνογpαφια στο σχοΛεω.

cpτι.αχνω την π ρω τη.

ταν πο υ, ι

ωpαια .

'Ο

ιανω χαι

ταν την εcpτια χνα μου cpαινο -

'Ο ταν -:r,ν τελειωσα. ' <:' οεν μ'

ι~

' 'C

θ 'λ

γιατ ι οεν της

ειχα yτιαςει ποοια χα

,.,

...

ου·

' αpεσε

μου ηταν

' 'r τα ποοια '~ π ολυ' δυσχολο. Π ωc, να όειc,ω α9ου' το φου ι

στανι παει μεχpι χα•ω;

τω απ ,

τ ο 9ουσ τανι; "

το τε να οουΛεuω

.....

χαΛα

π Ι

1 "

ως να οειι:;ω τα ποοια χα-

αι εν

t; Ι

<:'

Ιγ

τω μεταc,υ , οεν ηςερα ' "),

το σμ.αι\'ίο,

μο υ

παγωνε

σμάλτος, μου κόλλαγε το πινέλο. Και φτιάχνω τη 3 1]

δεύτερη . Είχα. μία. φίλη, η οποία. δούλευε σ' ένα. Ι

εμ.ποpιχο χα.τα.στημ.α. χα.ι ηρ - ε να. μ. '

ποια. με pα χα.ι μου

ει μες

στο

)

) επισχεφ ει χα.θ

f> λά

..εει «τι cp ηαχνεις και μ.οσχοοο

S' I εοω

να.

σπιτ ι ; » .

l "'εω

«χατι

προσπα ω

<pτιάξω .» Το είδε χα.ι μου λi.ει «αχ , το 'φτιαζες πολύ ΑΙ I

ωpα.ια

) ·'

' "

..εχα., α V\α τrις εcpαγες τα ποοια. ρε παιοα.χι I

''>'

μου, γιατ ι της εφαγες τα π οο ια;» .

ε μ.πο ρω να της

λ'

IJ για::ι οεν ητα.νε πια αυτο που ει-

χα. με μεγάλη επιμέλεια φτιάξει εγw. Τότε μετάνοιω σα. γιwί. οεν το χα-οχύρωσα. \

'1::

I )

i ωιπον α.9ου εφτιαςα. το πια.το, ε , α.ρχισα.ν πα ,ι οριι σμενο ι

που

'C '

με

<.,εpα.νε

«να.

' '!:

φτ ια.ςεις

ι λ χουχ ες ,

χα.ι

να.

φ-ιάξεις και χούχλες» . Λέω «θα φτιάξω χα.ι χούχ

λες » χα.ι πηρα. τις χουχ ,ες α.υτες που εχουν τα συρ I

)

9τr.άξω τα πόδια», «θα ':α bpεις τα ii.όδια, έχω εμπι

μ.α.τενια τα χεpα.χια , α VI/J. οεν μ.ποpουσα να χεντησω

στοσύνη σε σένα, θα. τα bpειc;».

Κ ι έκατσα μετά χι

έπιασα ένα. μ.ολύf) ι και χαρτί και τα φτιάχνω στο ι

χαp -:ι πpωτα

χα.ι

μ.ε7α

τrιν

1::

εcp-ια<.,α σ - ο Πtα"'Ό .

f))<iπουν εδw διάφοροι φίλοι χα.ι γνωστοί και μου λi.νε ι

;-.

}Τ

«γ ιατι οεν το εμπ ορευ εσα.ι α.υ7ο;».

Ι.!.

':>.αι ιΙJ::.ω , τι εχω

να χάσω , ας το εμ.πορευτw. Κι έf)γα/1/J. αρκετά για I

την επ ο χη εχεινη πr.α.τα και οταν ηρ

ε χαποια χυ ρια

που δούλευε στον Οργανισμό EOM:YJEX στην Αθή"'),!...

)

'lJ~1 ταν πο)'υ μιχρες.

ιp

α.υ τες το μοτ ιο ο.

π Ι

ηpα. εμ.πριι

με υc;;α.σμ.α. , τ ις ε φ τ ια...,α. , οε με γεμι ε ομ.ως, γιατι το ' )

χε9α

λ'

Ι Ι λ I εγω α.υτη τη μ.α.ντι ωσ ια. που

Qε μ

)

Ρ ' λω

ι r;/ θ) ε \(J..ν , χαι να. εινα.ι α.u-

λ'

το που ηταν το σχοπ ε γοpα. .

ι -οuς ηταν πο υ μικρο, οεν μ.πορουσα να. ο α

λ'

ιτιχο, χα.ι το αψrισα. πο υ γρη -

, εχα.το χουχ ες οεν ' ε c;; -ια α χαι το α.φησα , 0 υτε I

'1:

'1::''1-

α.ρεσε χα.ι μ.ετα. ςεχινησα. να. πα.ω ενα τα.ςιοι στην

Αθήνα χα.ι τ.ήγα χι έψαξα να f)pω αυτά τα. σwματα

να, μου ΙΙJ::.ει «πρεπει να το χατοχυρωσεις αuτο » . L"'εω

που θα. μ. ' άοεσαν ευ.ένα. l\Ιι/ wν-α.c.. με τον Παπα/ ιό' \

«όχι , δεν έχω πρόγραμμα να. δου/<lψω , να γίνω επα.γ-

σα , τον έμπορο, μου λέει «να σου φέρω εγw μια. παρ-

ι Τ' θ ι γε) ψ.α~ιας » . ο τε τροσπα ησαν χι απ I

το που μ

Jως ι εχανα αυ 1

I ~

α.ρεσε , ετσι το οιεοωσα. πια. , τωρα. υπαpχει

σ-η Σκόπελο αυτό χα.ι δεν το κατοχύρωσα. Δύο άλ~

λες χuριες εc;;τ ιαςα.ν το τιατο στη I

ειcια.

312

'θ

χωpη ηχα πα.pα. πο

χα.πο τ ε

στη

οιτρ ινα. ενος

....

χοπ εΛΟ χι ο~α.ν το

'"'

τιοα χαι

'I' ι Ι ι ;.. θ ι α μου ~ις ο ωσεις ομως εμενα , οεν α. τ ις οω -

σεις πουθενά», λέω «εντάξε ι» χα.ι μου έ9ερε . ΚράτηI

σα εγω χα.μια. οεχα.ρια. , γ ια.τι μου α.ρεσε παντα. απ ι

:-.. ι

να.ν

, α.να.ρπαστες

π ρα.γμ.α.τι

χαι

οταν

του

τα.

Γ'

1..!.

εργοχεφα μου να χανω δωρα, χα.ι του τις εοωσα.

χα.ταστημ.α.τος , στενα.-

ΙΙJ::.ω

ι-

«Χα.τι

χ.αλύ~ερο» μοu )ι.iει «θα προσπαθήσω να φέρω μια με

~ λ' ι ι ι ματα τα ιοια, του αχιστον το πρασινο αυ το χ.αι το χ.ι -

γάλη παρτίδα». Έφερε πεντακόσια σώματα. Εγώ δεν

τρινο, μου τα '6αλε τα χρώματα αυτά, αλλά μου το

έλεγα ότι Οα χ.αΟόμουν να φτιάξω -τόσα. ΠροσπάΟησε

'6γαλε πολύ μ.ιχ.ρό χ.αι μου έ6γαλε ένα μ.οτίbο στο

'"\")

αΝ\{].

μου

χ.ατι

'"\"\

λάχιστον να μου bγάkι. Και έφτιαξα τότε γύρω σ-.ις

λ'

ροuσα εγω να το σ-το

οποια ητανε

ντούλικα μεν, αΧJ...ά είχανε μεγάλο κεφάλι που μποI

τα

φουστ αναχ.ι , οε χωp ουσε αΝ,ο, οuτε χ.αι το μισο του -

)

σωματα ,

κο -

εφερ ε

ισω, ειχαν χ.αι μαΝλχ.ια μαχ.ρια

11 I

X.Ot!X

εχ.α-ο

ες

τε τοιες ,

τ ις

εμ.τορεu -ηχ.α,

μ.ε

αυτες

να -.ις π ιε ω χ.ο-τσιοες χ.αι -ετοια , αΝΙ{]. ηταν χ.ον-:ου -

εφοδίασα χ.αι όλους ~ους συγγενείς μου , γιατί αυτές

λες. τ ο υπόλοιπο σώμα δε με bοηθούσε να το bγά) ω

μου αpεσαν πιο πο

όπως τα -~θε/1{].. :λ Ι ου έτρωγε πάρα π ο) ,.J ι.; όνο να κε

) \ι περισσοτερο, χ.αι σ-:αματησα.

/ξ

I '

)

υ γ ιατι ηταν στο

ισμ.ε JO ,..ο χ.εφα-

ντήσω το μοτίbο χ.αι δεν θα πληρωνόμουν χι ούτε Οα

Μεγαλώνοντας τα παιδιά, έχανα ταξίδια ο-την

έbγαζα χ.αι τη δουλειά που ήθελα. Πήρα -το μοτί6ο

Αθ·~να. Τώρα λέω θα πάω να ψάξω ειδικά για ένα

χ.αι πηγα στο

Β')

'"r

ο ι..ο, οπου ηςερα οτι μπορουσα με χα -

)

σωμα πο ω πιο σωστο.

1 V f Ι ι.!.ιπιμονη, παντα ο-την χ.οu-

που να το στείλουμε εχ.εί που 6γάζουν τα υφάσματα ,

χλα, χ.αι πήγα, πράγματι χ.αι bp·~x.α το σώμα το σω-

να μου σταμπάρουν χ. ι εμένα το μοτί6ο. Μου /ι.iγανε

, ι στο, απο

<ψοναχα σε ασπρο αν ' θ λα

1 _

θ ')

ε ,ε-τε , οχι σε μαυpο».

γω οεν

σε ΛΕ:υχ.ο ομως να μου ""Ο σταμπαpουνε, εγω το

'θ) I I ε\{]. σε μαυρο. να ειναι

)

c-o

Ι(' κ Ι ιοιο. αι το σταματησα.

)

) ι 'λ ι ι )1 !. ποpσε ,ανη, το χ. ε φ α ι πο ω ομορφο, α V\α.

~ ι 'Ο ι οο, οεν χ.ινιοταν. ταν ερχον ~ουσαν οι κυ λυ/ αχ.ρι f?'

πο

ρίες αυτές που μου /ι.iγανε «Qα μας cpτιάξεις μια χ.ού1

χ.) Ι.α»

τις

)

ιεω

«οταν

,..ο

• σωμα

εχει

• πεντε

χι

Ι ~

ιαοες ,

π αpαχ.α ω τοτε την χ.οπε v:x. αυτη π ου χ.εντουσε χ.αι

πόσο θα πληρωθώ εγώ να σας φ-τιάξω -το υπόλοιπο;».

της /ι.iω «θα μου χ.εν-τήσεις ,..ο μοτίbο αυc-ό;». «Λ)ι.i-

'5: αματουσαν ι " ...... , οεν

/ )

θα στο χ.εντησω» μου I

)

11 !.

τους

αρεσε

να ι

•

ηpωσουν Ι

την Ι

οχι ετσι

x.oux. α τοσο χ.αι σταμ.ατησα χι εγω μ.ετα να φ τιαχνω

όπως -το θέλεις , θα σου το κεντήσω πιο μιχ.pό». Και

χ.αι να πουλάω. Παίρνω όμως παραγγελίες με την

χα

μου

μου,

-το

χ.εντησε

πιο

μιχ.ρο.

'Ι'

ιεει

)

«αιvw..

απ ι..οποιησε

!!'Ρ

ο εοαια.

' ναι -τα χρωΒ α')Ι{].με τα χρω μ.α-τα , επειοη η/θ) ε 1{]. να I

(' I

'θ ε χα

χ.υρια π ου

θα

ει χε

την

' λα τη δ ιχ.ιαI της. x.oux.

Μετά άρχισα χι έψτιαχνα χ.ούχ.λες με μπλε cpοpεσιά, 313

\27 Ι

σ-α νεα παιοια, για να ?'ηαχνουν χουχ

να και ροζ ποδίτσα , μπλε 9ουστάνα και θαλασσιά πο

' ειναι

I αυ τες

δίτσα, όπως (!(Οpούσανε. Άλλωστε , έ6λεπα την αυθε-

σ·nc;

μπουτιχ

ντιχια στην πε ι

ερα μου , γιατι η πε

ερα μο'J ηταν π ο -

) ω χρυσοχερα , πιαναν τα χερια της, τα Ι

' )

πως

το

χανεις

εχεινο;» .

αι

τα

εφτιαχνα

χι

εγω.

Και έφτιαξα αρκετές μεγάλες , στο μέγεθος των πε,

~ I

'ψ

νην~α εχα~οσ-:ων και των εc;ηντα εχατ οστων υ·

)

ταχι μικρο για να γινει μια χ ουχ ,α 1

)

. "'\.v.ι,f> αρεσε πο ω

)

ιι::-.

η χουχ ,α που εχανα και χα ρη χα οταν ειοα οι !

πε) ,ιτισσες

να

cpορανε

το

σ-c:ις

χο -

90υστανι

' θ)

στις οιαφορες τιμες που η ,

γιορτες

Ρ ' ο ),επουμε

π ου

)

μαντι 'ωσιεc;

ες, γιατ ι οεν

που

χατω

τις

9 ερνουν ε

τωρα

σαν

να Ι

αρεσει αυτ ο

\' οε

φοpανε

σχουcpα χια, ι

το πραγμα, οεν

και

ειναι αυτη η

μου

χ οπε ,ι -

τισσα ϊ::Ου 9οράει το έ""οιμο εμπριμέ ύcpασμα · μια ϊ::Ο!

:τ ) ,ινα ειναι, uεν ειναι τιποτα το αυτο. /λ

Α ν ϊ::pοσπαθ· ουσαν οι νεεc; χοπε ες να χ εΥ-προυν I

Α π ο τη μια αυτο' Θα

άνθιζε και με-ά θα πουλο,'.Jσαν . ' I Γ) I Σημερα ε χ ει η 'ω σ σα ασπροχεντημα και στους I

ι~

μ.αχραμαοεc;. στις πετσετες αυτεc; , απ

<:-Ι

' αχουω

αρα π ο vω ι

λα τα χοφτα και τα σεμεν που ειναι χεντημενα I

ντι

' ο,τι

)' ' ζητανε τα τpαϊ::εζομα -

Π '

οενουν cpουντες.

στη

μΊjχανη,

ασϊ::pοχεν-ι,

). !. ϊ::ου Λεμε.

αυτο το

χο φτο

' ες φαντα' ζο μαι οτι ' αυτοI Θ- α εχει ' σχεI Γ ια τις χεντηστρ

ημαρχειο.

τη και με τη ζητηση, ""ην αγοpα και τις χα ,ες τ ιμες ,

'θ

γιατί είναι κουραστική δουλειά και χαθήλωμα. Είναι

χαι να μα ουνε να τις ντυνουνε χαι / λε

)

τις χουχ \ες και τις μεγα

ο-ς γυναικες και ~α χοριτσια.

υποχρ εω μ.ενη

Να μάθουν να το ζωγραφίζουν το μοτί6ο σε ύ9α

μπ ορ ει να χυχ

σμα, να ~ο ζωγpαcpiσουν σε πιά-:ο. Σχέ9τομαι οηλα'- I

τις

~Ιαχάρι να υπ·ήρχαν νέες κοπέλες που θα 'θε)ΙfJ.ν και να το χεντησουνε

οη

με

' ) χ ουχ 'ες

ε ιναι

ε ,αν να χανουν στους επι -

σχεπτες που ερχονιταν για το

οι Ι

αυτες

' I του) ,αχιστον για τα σπιτια τους.

Μετά όσοι είχαν ψάχναν τα μπαούλα τους, ψάe χναν τις θ ειαοες τους να ορουνε εστω χι ενα χομμα ~

απ ' την Αθ·ήνα και τις 6γάζο 1Jν οι μηχανές. Λοιπόν

ος , οι

οποίες έχουν φύγει χι έξω στη Σκόπελο. I

cpτιαχνε ο lfJ.

μονη της, και της ε ,εγα «πως το χαν ε ις αυτο μαμα ,

314

'1'' ' ' με την ασπρη και με τη ρο ζ ποοιτσα, ασπρ·η φουστα

οτι

αυτο

uημιουργησει

ενα

'λλ

ενuια φερον

να

χα

μ.εσα

εχει

)

εισμενη.

ο εν

l 'r':

οφορησ ει, να ογει εςω , να το παpει στο

χερι και να πει οτ ι

νω χατι.

Θ' ισει

)

α χατσω και σ""-r ν αυ

Jα χα -

Α υτες εχειI στη Γλωσσα ' I I αχο μη χ ρα-:ανε το

πλισέ, ωJτό το μόpχο, που !:' uεν

' ε ιναι

νης,

τα Οέλανε να τα κρατάνε.

' της μηχα -

π λισε

ει ναι

ενα

μονες

εχουμε

τωρα

φορές ,

Es:-' "

<rους.

uω

πια

κατι

εμείς

που

το

θέλαμε

γυναικες

και

να

' χουμε π ιο συγχρονα ' σπι' -

οεν

τ ια ,

να το <;>τιάξουν. Στη Γ) ώJ"ι

παpχει

σκές?'1'Ομαι κι εγώ πολλές

οιαφορετιχο

' χαι το φτιαχναν οι γυναι' χες

)

αυ""οι

οχι·

'r: ι ςεκιντ,σει.

εχουν

yι

ενω

'Ι

'1'ωpα

σως

γι

σα υταpχει χι ε Jα μ.αγω.,ι, "'Ό οποιο που ..αει αυτα ""α

αυ""ό χpα'ϊοι.Jσαν αυ'ϊά τα παλιά τα σπί""ια που τα

"' Α υτος ι ι ι ' ι ειο-rι. παφνει τα χομματια απ τις χεντηστρες

ντυναν ε με ο ..α αυτα τα κεντη ματα, ενω εμεις ηp

χαι

τα

που) ..αει

J"τις

απαιτησεις

που

εχουνε

) σ'1'ημα αυτο ειναι πο υ πα ,ιο, εινα ι απ

οι

χε-

1'ο χατα I

s:-

μια εποχη που οεν υπηρχε πα

r.o κεντημα στο σπιτι

μας . Δηλαδή την εποχή που παντρεύτηκα εγώ το

μαμας

'63, δεν θα ' 6ρισκε κανείς τίποτα στα σπίτια . Ο σει

μου 'ϊην εποχ·~, χαι εξακ ολουθεί να το χpα'ϊάει κά

σμός 'ίΟυ '65 επηρέασε την αΛλαy~ στην νοοτροπία,

ποιος νεότερος τώρα χαι 6γάζει αυτά χαι 'ία πουλάει.

' με στpοφη προς

Έχει το μαγαζί 'ίΟυ μέσα απ ' όλα.

επιστροφή προς τα παλιά μονάχα ο τουρισμός μας

, Ρ 'ζ ντηστρες χαι ογα ε~ χαι 'ία ποσοσ'ϊα του. λ'

της

' ο ι Γλωσσιωτες φεpνουν περισσοτερα υφασμα'ϊα I

\" ι ι ι ι Ι πα ραοοσιαχα , που ειναι '1'ωpα <('1'ιαγμενα μ.ε ~α συγ -

ι ""ουpισπς

και

την ε9εpε .

)

' '1'ην '1'0 καιν ο υριο ο ωταχως. Α'' ιv..α '

s:-r

)

η αοη, ο ταν ειοαμε

ι r οτι ερχοντουσαν

οι

θ ε' )..ανε να θ · αυμασουν ορισμ.ενα πpαγ ' 1":

I I' ~ I Ε I θ' χρονα αργα) εια και με σχεοια οιαφορα. μεις αν ε-

ματα που ειχαμ.ε πεταςει , τ ο π αρχισαμε κι εμεις να

) ομ.ε να bpouμε κάτι που να μοιάζει τr.ο πολύ στο πα-

i I f? , ..., I Ι Ι ".εμε «ας οα/ ουμε και στο σπιτι μας ενα πιατο , ας

' σ λιο , παμε χαι ψ αχνουμ.ε

I' ι )

I I Ρ I αυτους εχει να το ορουμ.ε.

οα ωυμ.ε χαι μια κανατα , ας -,ετ ρυπωσουμε», και σι Ι

Οι Γλωσσιώτες είχανε ναυτικούς όσο χαι οι Σκο-

γα σιγα, σιγα σιγα , προσπα

πε

' ' λλου λι' τ ες , α λλα' παρο')ω ΠΟΙJ οι ναυτιχοι' 9ερνουνε α

θ ε σπι'ϊ ι -v-εγα ω- χι ενα οωμα'ϊιο παpαοοσιακα ν'ϊυ -

πολιτισμού πpάγμα'ϊα, οι Γλωσσιώτες 'ία δικά τους

μ.ενο

ι )

-c '

ουσαμε να I

χουμε σε χα ~

.. . ~ α -,ερουμ.ε πως ητανε. 315

316

ΑΝΔΡΟΜΑΧΗ

ΧΗΡΑ

Ονοματεπώνψο πατέp?:: Κιάγγελος

Σχιαθiτης Όνομα μητέρας; Κερασ~ά , το γένος τσοuχαλά.

' ) υ.α π?:τεpα: ' ' ε~χε ' χαιχι ·Ι· !Ναuτιχος, Επαγyε, 1 Ημερομηνία γεννήσεως 21.11.1919 Τόπος γεννήσεως; Γλώσσα Σχοτ.:έλοu

Ι~σαμματαές γνώσεις; Ε' Δημοτικού Επάyyελμα; Αργαλειός, χέντημα, πλεχτομ:ηχαγfι

Χρονολογία γάμου; 1938 Ονοματεπώνυμο συζύγου: Α'ιάpγuρος Χ ήρας

οικογένειά μας δεν ήταν ούτε yτωχειά , ούτε πλούσια, α):λά

ητανε χοσμος εpγατιχος . '

'( '

ματο χαr. 'τ"ετοια οχι , σ'τ"α οιχα μας ομως χτημα'Lα, ε I

τα ςενα οεν πηγαιναμε για μεροχα -

"'""

"'\

ιες , μυγοαΛα αυ -

'τ"α ο \α 'τ"α χαναμε. L 1μα ει.χαμε ποΛΛα, παφναμε χαι εργα'τ"ες .

Ι/ Ι

'>..ανα -

με δυο χιλιάδες οχάδες μύγδαλα . Κάναμε δυο χιλιάδες οκάδες λάδια. Κάναμε ελιές πέν'τ"ε έξι χιλιάδες οκάδες. Τώρα δεν χάνουμε bέtίαr.α . I I I ~ Ρ θ' π αρατησαμε τη γη μας , μας απαρα'τ"ησε χι ο χαφος, υε μας οοη αει.

' 'C ) , fi μα μα μ ηςερε χα ο αργα \ειο γι ωJ'τ"Ο ε μα α χι εγω μετ α. 1

'λ 'ξ ο α η ερ

τες, απ I

λ'

' η μητερα μ : χουοερ'τ"ες, Ρ' ) χα \ια χεν'τ"ητα, σεν'τ"ονι.α, πε'τ"σεI

, ο')\α.

ριχη,

χι αυ'τ"η

•

αντρας της ητανε yευγα'τ"ος εντεχα χρονια σ'τ"ην Λμε I

ειχε

τα

~ I παιοια.

'Η

μασταν

τρια

~' παιοια ,

~~ ουο

αγορια

χι

' Ε' 'λ 'L "'\ ιιr ι εγω. "' ιχανε χτημ.ατα , οου ευε στα χτημα'τ"α, ητ ανε εςω. lηας ειχε I

Πωδιά: ..lύο Ονόματα: Ιωάννης, Κερασιά Χpονολογ!ες γεννήσεων; 19 50, 19 53

'λοι σε ενεpγεια I " λεια. ο , οου

Απ' το σχολείο έμαθα και 'τ"Ον αργαλειό . Από μικρή με bάλαν στη

δ ου λεια. ι ε μ Δ

, αφησανε , , , l\l'r , , , να χαpω, τε ος παντων. l.ιετα απο χανενα 'λ

χρόνο, που έγινα δώδεκα δεχατριώ χρονώ, π~ρα τη μηχανή. Δούλεψα "')

πο) v\α χpονια μεχρι που οyηχαν τα ετοιμα , χουραστηχα. ιr

l\.ιηχανη

πρωτη

ει.χε

της

μητερας

μου

αοερφη,

αυτη

ηταν

το

[18]'80 γεννημένη , χαι το 1905 περίπου, εχεί μέσα , είχε πάρει μια I

μι.χρη

μηχαν·η

χι εχανε

'λ

χα

τσες.

υτη ,

οιπον ,

της

μητερας

μου

αδερψ~ ΠΟ'J ήτανε ελεύθερη χαr. ζοι)σαμε μαζί , μ' έbαλε να πάρω μια ') ι Ε ι ι ι ') 1 ""\""\ι ι μεγα \η μηχανη. γω την πηρα χαr. εχανα φανε \ες, εχανα ποιv\α ρου -

χα χαι εσωτερικά χαι εξωτερικά . Πουλόbεp, ζακέτες απ' όλα. Εζω317

τεριχά, έπαιρνα. ωρα.ίεc, φανέλες χα. ι τιc, έρα.bα. · να., I

πως πα.φνουμ.ε τωpα. τις ετοιμες τις

)

ι t \' ) ι " 'λ ι ειι..ε η μ.ηχα.νη οου ,εια., οου ευα. α.ργα. 'εια..

1\ :f

!;' "

. αι. μ.εται

}(

εχει.

που εμ.εινε οω

!; ' "

ι(:'

πα 'ι τσ.c.,ιοευε, ηταν ναυτιχ.οc, , ταc,ι.δευε με ':α χ.αpαοι.α. "'

' )

~τον τ.ο

εμ.ο η μ.ητερα μου ..,ουσε, τωρα εχει. χα -

-η -ες , α.υτα. τα. στα.υρωτα. τα. χα.ρα.μ.ει ω τα.. ι εν ει -

μ.ποσα χρονια τ.ου πε' θανε.

χα. χα.ι τόσο α.νάγχη α.IJ ά μ.' άρεσε η δου) ει.ά . Μ '

μ.ε bαριά. Ο ένας αδερφός μου έχανε εφτά χρόνια

άρεσε. Έχανα χα/..i.ς δουλειές. Έμαθα τη μηχανή

στpατι.ώ':ης. Πήγε στη "JΙέση Ανατολ-Γ1 μαζί μ.ε τα

...,

'[ ον πο' λεμ.ο -ον περασα 1

του χεντήμ.α.τος , μ.' άρεσε χι αυτή. Κι εγώ ξέρω χι ι ) ι λ' ι )i ι ') 'λ απο ' ιγα ι.γα απο πο ,Λα , τε ως παντων , ο α τα

αιvως ητανε δω , r;τανε στα χαιχια, χι ο πατερας χ.αι.

πιάν ' τα. χέρια. "Jι{' άρεσε η δουλειά. Η αλ-~θεια εί

' !; '" ' απο' " ~ η μ.ανα χ.αναν ται.,ι.οι οω στο Β ο' λο, Θ εσσαΛονι -

ναι ότι μ.' άρεσε, δεν ήθελα έξω να γυρίζω. Πο/ωτε-

χη, Πεφαι.ά, δουλεύανε . ΊΌ χωρι.ό ταλαιπωρήθηκε

Μετά παντρεύτηκα , πάλι δουλειά. "JιΙας τ-~ρε ο ' λεμ.ος. πο '

τηχαμ.ε

αντρας ι

ι:;αναε9υγε .

μ.

' η' ταν ει:; ' 'C ω χα ι οταν παντρευ-

"ι

εμ.εινα εοω.

1 ). '"),

χει ,

ζ'

μ.αγα ι. I

'Ε

χαμ.ε

ε9 τα οχτω

χρονια.

•Ι•

bαλούσε σιτάρια , λάδι' από τη Μυτι.λήνη. Εχ.-ός

Ε ιχα χαρ τια να 9υγω χι εγω, μ. t

'Ρ

χ.αpαοια που φυγανε.

πολύ όχι μ.εις, δόξα σοι ο Θεός. Ο αδερ9ός μ.ο1J χου

' χνιτισσα χαι ερημ.οσπιτι.σσα.

)

ειχε , I

εστιατορω. 'λ

επιασε πο

εμ.ος χι

τ ι να χανω, ι ' ') "' αναγχαστιχως πα ι να οου-

) εύω. Έχανε δώδεκα χρόνια εκεί. Είχε τάει στην

απ

τον

αοερ φο

μ.ου

χουοα

ουσε

χι

' Ι."\

αιv\0

\'f

ενα παιο ι

που είχε χα'ίχι χαι τρο9οδοτούσαν το χωριό. Εμείς σ-ο

ι σπι""ι.

" οεν

μ.ας

ι σ""ε ~αχωρη θ ηχαμ.ε ,

' ειχαμ.ε

απ '

όλα , δόξα σοι ο Θεός. 'Ε

ι ' )'"'). ι \"'\Ι ι ι ι χω ενα α ο στ.ιτι εοω πιο χατω χι ειχα χτη-

Ασό , απ' την Κούt;α πιο χάτ ' στο "J!Ιέξιχ.ο κοντά.

μ.α μεγάλο μπροστά μ.ε ζώα, που δεν τα πήγαι.να να

Νησά είναι , έξω από την Κούbα . Ασό, Μπαχάμες.

τα οοσχησω ει:;ω·

Ήρθε μετά που έληξε ο πόλεμος. Έχ.α.να εφτά χρόνια να. λά.t;ω γράμμα . Δεν είχαμε συγκοινωνία για318

υεν μ.πορεσα. να παω

Έχα.να. χράμια., χιλiμ.ια., χα.λιά, α.Ι:λά σε χα.λές ποιόι

ποιήθηκε η κατάσταση, δούλεψε, είχαμε κάτι., άλλ'

ι.,α.χετεc,.

ΊΌ χεψ<ι')να. είχε η μηχανή δουλειά, το χα.λοχα.ίρι που οεν

τι. χ.αι με τον πο ,εμ.ο ειχανε χοπει . 1v.ιετα που ταχτο-

' 'C

' ι ') ι Ο ι εχει ηταν ο ω το χρονο. χτω χι

έξι κεφάλια δέχα τ' ανάθρε9α. εκεί. Μόνο νερό τους

' Ρ ζα, ηταν μ.προστα στο σπιτι . εοα.

1\ Τ 1 'α. τ'

''C α.ρμ.εςω, να

' r: ' ειχαμε ' " στεναπη;ω τuρι, μπο'),ιχα. Σ τον πο'λεμο δε χωρη

θ ηχαμε "ιποτα. I

ο I

Ι)

ΤΤ

υτε γα 'α ουτε τιποτα. ι>..αι οι

χά χαι το ρά6αμ.ε πια . Και τα έπλεχα. χαι 7α έρα6α. Ν[ετά τον πόλεμο 6y~χανε 7α έτοιμα, με χόψανε. τ

άλλοι είχανε , ό) οι είχανε ζώα. Καλά περάσαμε. Ο

α9ησανε τις fl:fΊχανες.

Θεός να μα.ς 9u) άζει γι' ά)J α.

το ΒόΙο . Έδινα παραγγε) ία στον καπετάνιο χαι μου

.Με τους Γερμανούς χι εμείς <pεpνόμα.στε χαλά, χι

-:α

α ν·φ.αcα τα παφνα.με απ

' φ ερνε . Ε'ιχαμε χι εμεις ' χα.ιχι, •Ι• ποτε πηγαινα χι '

αuτοίνοι ήτανε χαλά παιδιά. Κάναν χι αταξίες οι δι-

εγώ μόνη μου χι έπαιρνα. Μέχρι πο•J έγινα εί.χοσι

, λ ' , " •, τε') ος παν-ων, χα α. περασαμε, οε μας

πεν τε χρονω σ-:α χεpι.α -.ους , όου ευα χι εγω μα ι.

Ι Ε χοι μ.ας. ,

χαμα.νε τι.ποτε. ~

'λ

Ιτ

ην περιοοο της

ΙΤ

Λεuα, γιατι παρο ο που ηταν

\..α"οχης

εγω οου -

>..ατοχη οι χωριατες

Ε 1 '

Ί' I

:".

ζ'

Πήγαινα ταξίδι, έπαιρνα ότι ·~θελα 7α. πουλούσα χαι παραγγε

λ ιες επαφνα, εχανα χαι ε το ιμα. '

ραθ·~χαν ό)α , ~ώρα δεν έχομε -:ίπο~α. Είχαμε ελιές,

Α):J-ά είχαμε χι εμείς μ.α)J ιά, είχαμε αρνιά. Εγώ Ρ ι)\α τα εχανα. ι 'Q )v:J.. ε9τιανα. 'Ε γνεθ α, u9αινα, εοα9α ο

μύγδαλα, αμπέλια. Τώρα χαλάσαν όλα , μόνο μηλιές

τα

ψηαχνανε ρο,Jχα.

Ί''

εχομε.

" )

οου

)

ωρα ο εν ε ι ναι χα ι χανενας, να π ,ηρ ωσεις να

'ψ

1':: ωρα ςε -

ιχαμε χαι τα χ-:ηματα.

ει.

Α)'!_

...,

VVJ.. -:ο περισσο•εpο ειναι οτι ο•αν σου οι -

το

' χανα. }Τ ι ι ' Ρ ' ' >..αι παιρναμε χρωμ.ατα απ τ ο οαφειο απ p

Β ο ω χαι τα οα9αμε· χι οχι οπως χαναν οι αpι 1 ι ),} '

χαιες

με τα πραχτ ιχα με τα <pυ V\α, με χαπνιες , μ.ε

νει χαρπό πάλι θα •α δουλέψεις , α)J-ά είναι ο χαφός

cια9ορα, χαι μ.ετα το γνε ανε, το οα9ανε χαι το 9αι -

που δεν τα 6οηθάει. Έχουμε τώρα πόσους μήνες,

νανε. Λμα είχαμε πολλά πουλούσαμε χι όλας.

)}

' l\1 αρτη 1 ρ '}: ατ. τον σχεοον, να όpε..,ει.

'θ

' 1':

π ο v'ες ((Οpες χαναμε το μ.εταςι μοναχοι μ.ας. I

'('I

Ε'

ι-

Είχα πο)J\ή δοu) ειά, παραγγε) ίες από Γ) ώσσα,

χαμ.ε μ.εταζοσχώ) ηχες. Σ~η Σκιάθο είχανε με•α-

Σ χοπεΛο , .>.. ημα, γιατι οεν ειχε α 1.Λη μηχανΊ") εοω.

t: I ) Ι 'λ )Jv:J..ι εμ.εις ι Ι ι.,συργειο χαι που ωυσανε χουχοu ια, α χα -

}Τ λ ι

'Ο

1 Μ ετα πηραν χι α V\Ο ι. )

,ευα

I )' '

πο) υ

χι

i':'

ί':

εςωτεpιχα

' )'

ι:-. ι

ταν οεν ειχανε ετοιμα οου χι

εσωτεριχα

pουχα.

τη

να.με δικό μας μεταξοσκώληκα, με τους σπόρους. Καλά την τρώ~η 9ορά τον αγοράζαμε απ' τον Β ό-

\'\ ι μηχανη ογαινει μονοχομ.ματο , μ.ονο τα <pαροη επαιρ -

λο,

να χαι χάνα [μιζανφόρμ]. Μετά, χό6αμε χαι το για-

Ε ιχε το χωρ ιο μοuριες , α

μετα

χρατοuσαμε ι

εμ.εις λλ '

χαι Ι

ψ7ιαχναμε I

σπορο. λλ l

α. ειχαμε χι εμεις πο

ες

319

στα Χ'Γ~μ.ατα. Και τώρα έχω. Το μεταξοσχώληχα

Θα 'παιρνα πο)J~, α)~ οεν παίρνω , γιατί παίρνω

' ) , λ , , ) , το oou \εuαμε, το τ.οu ουσαμε χαι παφναμε 'εφτα .

απ' τον άντρα μου τώρα χα ι δε μου δίνουνε ά)~α.

Τα χουχούλια αυτά τα δίναμε στο μεταξουργείο. Το

'Ο ταν επαψα ' Ι σχεοον "' να οου " ) ,εuω ' πια , ηρ ' θ ανε να γpα -

1 __

εΝJ.. ,

9τούμε χαι είχα τα χρόνια που -~θελα α)J,ά έπρεπε

τα δε παραπανίσια τα πουλούσαμε. Βγάζαμε πολύ

τ.ο) J\α Λεφτα να π 'ηρωσω για να παpω συντω:;η χι

νημα -ο χαναμε ε μεις.

}(

ι θ

ρατουσα εχεινο που η

....,

"'\

)

λέ ψοuμε I ι ) ι χαι φ-ιαχναμε χαι τα που ουσα-

εγώ δε δού) ευα τότε χι έπρετ.ε να πληρώσω τα y.._pό

με. Και στ' άΧλ.α σπίτια φτιάχνανε μεταξοσχώληχα.

νια τα περασμένα. Πολ)~ λεφτά στο ΤΕΒΕ, επειδ·~

για να οου

' ) ευανε ' ι ο χοσμος να

φ τιαχνανε, πριν τον πο ,εμο, οου

οου

bγάλουνε λεφτά, θέλανε. Τώρα μετά τον πόλεμο τ'

ω~ήσανε, δε θέλουνε. Είναι πλούσιοι με τις συντάξεις

ι λλ ' λ ι <" r ) ητανε πο α εφτα χαι οε μπορεσα να τα π ηpωσω

ι τωρα.

" ειχαμε ι 'Ί οτε δεν , χοιτα~..,αμε να (! ογα' ) ωυμε να

'Ι'"'~ '

)

ευα επαγγε ψ.ατιχα χαι ι

'C , , -co c;ερανε χαι επρετ.ε να ι

11 ι

ληρωσω τα περασμενα χρονια για να παρω αΝ\α

Ρ '

' ) ·'

γιατι ε ιχα χι εγω α v\α οασανα.

δουλέψουμε να χάνουμε ό ,τι θέλαμε.

Αργαλειό, χέντημα , πλεχ-ομηχαν-fι δούλευα ξένα,

Πολλές οου/ εύανε αργαλειούς. Τ ώρα οι παΝι.ιές

δοω ευα 6έbαια χαι τα διχά μου, αΧλά χαι να μην

πεθάνανε , γω μόνον είμαι χι άλλη μια μικρότερη,

ήθελα να δουλέψω δεν μ ' αφήνανε. Εpχόντουσταν

' ) · "'), ·

\"\

' \

α V\η οε φαινει. Λσε που χι εγω εχω χατου οεχα I

'C I

χρονια να φανω για c,ενα.

Ι-,

I\'

'"'\ 1

ια οιχα μου εχανα , αιvw..

ξένο όχι. Κι είναι μία άΧλη, μικρότερη τώρα αλλά δε ι ι ι ι ι Υ-' ι ) ι φαινει ουτε σεντονια οuτε τιποτε, εςον χανενα χα 'ι

ημουν ι

, ) ο , με περιχαIωυσανε , , , χαι τ ωρα που

χοπε

αρρωστη , ~

ειχανε

φαει

να

τους

χανω,

οε

μποpω, οε μπορω χουραστηχα.

ι θ ε' λουνε σεντονια ' ' τα χαΛια ~ ι τα χι αυτα κ αι τωρα

χεν-:ητά αλλά δεν μπορώ πια. Δούλεψα τριάν-α πέ

με την πλεχτομηχαν·~ δούλεψα τριάντα πέντε y..,pό-

ντε χρόνια , δούλεψα. Δουλεύαμε πολύ. Ναι , αΝ,ά ξέ

" ' ι νια, οεν ειχε ετοιμα.

ραμε χα ι τις οου λειες .

ω:pησανε, παφνουν ετοιμα.

νω

ι αυτα τ

, τη

απο

αν χανει.

'Ε ' -ι:: απ ' τον αντρα ' ~ ~χω συνταc;η μου. Δ εν εχω οιχη

μου.

320

'Ο

χι ,

γιατι

οεν γραφτηχαμε εχεινα τα χρονια.

32 J

322

ΕΛΕΝΗ

ΜΠΕΤΣΑΝΗ

Οvομα-:ετ:ώvυμ.ο πα-:~;;α: Χρυσόστομος Α να γνω':Jταpά.ς

μαμά μου ήταν υc;ιάντpα. Ελεύθερη ύ9αινε τα πpοιχι.ά πις, 001~-

'r: Ι I ι ι ). Ι Λευε χαι. για ςενα , γιατι ητανε ο πατερας της ηΛιχιωμ.εν ος ,

!1''

το γέ•ιος Βαρελά. Επάyyε/ψ.α πατέρα: Παν-:οπώλης Ημ.ερομ-r;ν!cι yε·ινfισεως: '1.1 Ο. ι 925

ασπροχέντημ.α - bελονά.κι ){.;;ονολοy[α yάμου:

19 G:t

Ονοματεπώνvμ.ο συζύyου: Αλέξανδρος Μπετσά.νης

χα ι cης ει ε γ ες

' )•

«yανε

μου ε να σεντονι» , 't'ης

._,

τ. ηγαινες

}

-: ις χι ωσ't'ες ,

σcεpα σαν παν--:ρευ't'ηχ ε , ασΊ.οι οuνταν με - ο σπιιι, γιατι. Ίj μΊj<ε ι

ρα μου παντρευτηχε χαι πη ρε τεσσερα χ οp ιτσια.. Ι

"'), I

'δ

' , , 0 ανορας Ίi'ανε σε Ι

f*).

δευιερο γαμο χαι οpΎjχε η η -:εσσερα πα.ιοια, μαΛιστα. το ενα. ·Γιτανε 'θ

π ο ιω μιχp ο χαι. πε ανε . ...

Λη μαμα χαι. ο ΙJο απ

ι. η μα.σ ταν πεν τε χοριτσια , τpια α.π

Π '

αυτην .

εντε χ ορ ιτσια χαι.

1"),

την αΛ-

"' ι φ ouo αγορια. ορτω 1

Θηχε φορ τίο μεγάλο , αλλά ήτανε τόσο χαλή , που δεν ξεχωρίζαμε πως ι

ημασταν απ ο

ouo μα.ν ες.

Πέντε χορi.τσι.α χαι -:α πέντε μια τέ χνη. Η μια. , η μεγάλη, ήτανε

Ονόματα: ι ι αντελfις. Χρυσόσ-:ομ.ος Χρονολοyίες yεννfισεων: 19 62. 19 65

I ' Α I 't'o σεν~ονι , ΠΛηpωνο-:ανε . υ-:ην τ η οουι ε ια. εχανε.

uφαιν ε

Παιδιά: ~ uo

I " ' λευ ε να. συντηρη ο ουν I ' αναγχαζο' τανε η χαημενη χα. ι σου ε. Π ηγα.ινες εσυI

Γρα.μμ.α-:ιχές (Ιώσεις: ~·ι;μ.οτιχό

Επάyyε11u.α: Οικιακά,

!1'

αιvως πηγε στην Λμερι.χη , οεν εσωσε να γυρισει . επηγε, εμε ινε χι ετσι

Τόπος yεννfισεως: Σχό;:ελος

Ι 1 λ 'θ πανψεuτηχε χαι την αψησε ε ευ ερη , ο

αοερ c;ι ια της c;ιuγαπ, ο ενας

Όνομα μ:ητ{.οας: Κα)•λιόπη,

!1''

11 .

'11

μοοιστρα, η αΛΛη ητανε

)

χεντηστρα, Ίj αιv"f) UC(αι.νε τον αpγα \ειο χαι

γ~ ά/vη πά/ ι έμαθε μοδίσ-:pα , χι. εγώ το κέντημα. Τ' ά/Ο,α. --:α ϊ:αι.οι.ά ι

η-ανε στη

θ '1

αι α.σσα τ

αγορια χα.ι. η μη-ε ρα μου με ~ο σπι-:ι, το ν οι'

11 I

' 't

)

χ ο χuρι.ο, να χαμει 9α.yrι -:ο -τ,μα.σ-ε τ..οιv\α ατομα- , οοςα τω

~ εω .

ο ϊ:ατερας μοu ειχε -co παν τοπω \ειο, χτ-fιμα-:α ειχαμ.ε, εςοχη τ..η ι

γαινα.με . το σχο ειο χανονιχα . ι

\\ ι ~

p ι I?

ζ'

Ε~γω απ ο οωοεχα χpονων οεοαια ημοuνα στ ο μ.αγα ι, χι απ 1

Θ'

σχοΛειο α.χομα , οταν σχοΛ'ι ο υσα χα - ομο'Jνα στ ο μαγα

ζ'

το

ι, γιατι επ p επε

323

μετα το μεσημερι ο ;τατεpας μου να παει η στο ενα

νια τα θυμάμαι, τώρα τα τελευταία τα ξεχνώ, α)J...ά

το χτήμα ή στο άλλο, να κάμει τη δουλειά του , για-

απ

τι

ειχε

εργατες

αυτου

χι

επρεπε

να

ναι αν

uικη

μ.ας

οικ ογενεια

οεν

στερουμ.α.σταν

l t

το

ες ω.

I I I ~ Ρ ' 1 πηρχανε οικογενειες πο•J ~α κορ ι~σια σε ο γαινανε

χαν τη δουλειά τους- καθόμουν στο μαγαζί , ά)J η

\ "

δουλειά 6έ6αια δεν είχα. :Jι[ ' όλα ταύτα τα κατάφερ

έξω καθόλου, με κανέναν τρόπο δε ξεμυτίζανε να πά-

να και τα ' 6 γαζα πέρα. Κατάφερνα και πουλούσα,

νε στην παρα ,ι α, α πα πα πα.

έ χανα τις λογαριασμοί .

γ ενεια , ο μπαμπας μου οεν ητανε , πως το

Περισσότερη αριθμητική

έμαθα σ~ο μαγαζί! Βyήχα απ' το Δημοτικό και δεν

θυστερημένος

ήξερα διαίρεση και την έμαΟα στο μαγαζί.

έ6γαινε.

"C '

άνθρωπος ,

τη οιχη μας οιχο -

·ήτανε

λέ

νε , κα-

άνθρωπος

που

Βγαίναμε, κι οι αδερφές μου οι μεγάλες πηγαίνα

Ύστερα άρχισα και εκεί που καθόμουν σ~ο μαγαζί εκανα εργοχε ιρα και ςενα και οιχα μας, ΟΛΟ χατι γι-

με 6όλτες. Εδώ , για να 6γει ένα κορίτσι το θεωρού

, Ε , περασαν τα ιs;ονια . .. Π ηγαινα ' νοτανε. στο σχο-

σαν κατηγορία. Έ6γαινε αυτήνη ; «Ή τανε 6γαλμέ-

λείο και γύριζα χι έ9τιαξα ένα μαξιλάρι -θυμάμαι μ.έ-

νη, οεν

Ι\

r: .... I

~ I

)

ητανε κρυμμενψ> ι

λ'

εγανε εχε ινα τα χρονια.

χρι ~ωρα- , c;ενο μαςιΛ.αp ι , το κεντησα μετρητο και

...1 η \αοΎ) οσες

7i.fιpα θυμάμαι διακόσιες δραχμές. «Να της πω δια

χόσιες δραχμές;» ρωτώ και μου λέει «μάλιστα» η

το ζ·ή,.ημ.α δεν είχαμε τέτοιες προλήψεις , όχι . Ο πα, >:: I λ ' I I τεp ας μου uεν ειχε προ ηψεις τετοιες .

αοερφη μου , αυτη η μοοιστρα, η οευτερη .

α τα

κάυ.εις τα λεc.?τά Ελενίτσα·,» « θα πάω να πάοω παλ• ' I I

το».

'Ε

"C'~)

'νας εςαοε ,φ ος μου ειχε εμπορικο χαι παω στ ο Ι

)

I ~

εμπορικο και rαιρνω -ο πα Χιο , χαι παφνω -η C(OOpα

ειχαν κρυμμενες ητανε -:-ψ.ιες , χι οσες I

ογαιναν οεν ηταν τιμιες.

'Ε Ρ

ογαινε

κι η

Α)· '

I ' ' V\aI εμεις , πανω σ

γυνα ικα του , η

αυτο

μητερα μου ητανε

μαζί. Δεν ήτανε άνθρωπος καθυστερημένος η μητέρα I)

μου , ουτε χι ο πα-ερας μου οε μας ε 'εγε «δε I

α 7ϊ.αI

' « ~ωρα θα χαθ ισε ' ις να . L\ εω

τε κει γιατι δεν χανει να πατε», δε μας ε \εγε τετοια

μου το ράψεις; » . Ναι, το θυμάμαι! Τα μικρά τα χρό-

πράγματα. Και ταξιδεύαμε και πηγαίναμε ταξίδια

I χαι τα κουμπ ια και ο'λα

324

τα μικρα μου τα χρον ια οε Λησμονω τ ιπ οτα .

Εμε ίς, χι αν 6γήχαμε, στο μαγαζί ·ήμασταν. ΙΙ

ρωπος

στο μαγαζί. Κι έτσι εγώ σα μικρότερη -οι άλ) ες εί

"-'

παντού, στο Βόλο πηγαίναμε με τα πανιά - το χciίχι ~

- υμαμαι, που μια φορα με πηρε ο

οεν ειχε μηχανη.

σχο) \tες, οχι οτι οεν ειχαμε να φαμε τιπ οτα.

δ I

'fl ταν τα

' 1:

)

παι ια που τα χυνηγουσανε , τα μπ ι.zι..,ανε με τα χομ-

I ζ' I Ι I θ' πατερας μου μα ι χαι οτι φυγαμε το πρωι και φ α-

μ.ατα. Ε , διάφορα αυτά, περάσαμε bάσανα πάρα πολ-

σαμε τα μεσάνυχτα στο Βόλο. Αλόννησο πηγαίναμε

ι!. Τ' αοερφια ~~ NJ.. μου , ο ενας μηχανιχος του εμποpιχοu

χαμια

φορα,

πανηγυρ ι, στον

)

οταν

μεγα \ωσανε τα

Ηλ'

ροφητη

παιοια σε

χανενα

ναυτικού, ο άλλος ναυτικός σκέτος είχε χiίχι διχό ' )

ια , τετοια πραγματα.

του, τε

' )

ος παντων περασε ο π ο

λ' α.

εμος ημασ~εν χα

' λα Α πο χει Ρ'Ρ οεοαια για να χpατησει μια χοτε ενα

Την Κατοχή είχαμε και τη Φανέλα του Στρα-

μαγαζί είναι μεγά/ο πpόb/ημα . ΊΌ μαγαζί το κρα

' 'Ε ~ ~ θ 'Η θ τιωτη . τσι ειχε οιαοο ει αυτο το π ραγμα. ρ ε

τούσα μόνη μου, μόνη για πολλά χρόνια. Στο τέλος

χαποια

πέθανε χι ο πατέρας μου το '56 , χι απ' το '56 μέ

πλέκετε κάλτσες , οτιδήποτε να στέλνετε στους 9α-

χρι το '60 κράταγα μοναχή μου το μαγαζί, χαι μά

νταρους, γ ιατι αυτοι υποφερουνε.

λιστα στην αρχή πλήρωνα και ΤΕΒΕ , χαι μετά ήρ

φέρουνε, γιατί όταν ήρθε ο αδερφός μου απ' το μέ

θε ένας νόμος που απαγορευότανε στ' ανύπαντρα τα

τωπο έλεγε μεγάλη έλλειψη ρουχισμού, ναι. Πλέχα

κορίτσια να έχουνε μαγαζί.

με ζακέτες , κάλτσες, φανέλες με μαλλί χαι διάφορα

Ν αι , αναγχαστηχαμε μετα να το οωσουμε σ I

/λ

γει~ονα, που ηταν μπαχα

'\"Ι

ς\

ενα ~

ης εοω περα και οεν ειχε οι -

χό του οίκημα. Το πουλήσαμε το μαγαζί όπως ήτανε, I

χυρια

εοω

περα

χι

ειπε

οτι

πρεπει

χαι

να

ραγματι οτι. υπο-

ά)J._α πράγματα, με τις bελόνες -έτσι στο χέρι- χαι I τα στε' λναμε στ ους 9ανταρους , ναι.

I εχανε

"'' οεμα

χαι -ο

στελνε

σ-η

Κα ' θ ε ο ιχογενεια, I

φ ανε'λα

τ ου

Σ τρα-

το που) ησαμε χι εμεινα εγω , χεινα τα ι.pονια μου πα-

τιώτη. Υπήρχε ένα κέντρο που τα σύναζε αυτά τα

νε χαμένα στο μαγαζί. .ΥΙε ΤΕΒΕ ξεκίνησα χι ύστερα

I I " I I πραγμα~α ο' λα . Ε~ ~ οω επιI παραδειγματι ηταν ο αδελ-

οεν πιάστηκαν τα χ,.cόνια , πάνε χαμένα τα ι..pόνια

φς μου φαν-αρος, του στε

μου. Έπρεπε εγώ να 'παφνα σύνταξη απ' το ΤΕΒΕ

με χι ενα οεμα στη

ζ'

χαι το ω.(ησαμε το μαγα ι, πριν

παντρευτω , πριν.

Τον πόλεμο του '40 τον περάσαμε με ποΛλές δυ-

'λ

ναμε εχει περα, στε να -

ανε \α το υ

τρατιωτη για χα-

ποιους άλλους φαντάρους.

Ε μεις φτιαχναμε πεντε I

1 ).

ευγη χαΛτσες, ε να που-

325 [28]

χασχοΛ, τα χαναμε ενα οεμα χαι τα πη -

της, α/J,ά μετά δοι.Jλευε χαι για ξένα. [Εμένα] , μ'

γαίναμε στο Ταχυδρομείο για τη Φανέλα του Στρα -

άρεσε αυτό το πράγμα χαι. μέχρι τώρα αχόμα , μέχρι.

), 1f3

ΛΟοεp, ενα

' θ

τιωτη, χωρις

οιευ

uΊση

i'l

χι

εcpταναν σ"ον προορισμο

-:ωρα μ

':'

'Ε I ~ cpτασε ο χαφο:; χαι. τ.ανι:ρευ-ηχαν '"α Ι

ouo τα "

'}.J,η ειχοσι εςι, f t: αμε-

χοριτσια, η μια ειχοσι τ.εντε. ·η αι

Ιj j

σως.

ΙΙ - μια ειχε ενα χρονο παντρεμενη , η αι\Λη ειχε

εςι

., f! 1η ορηχε η φuματ ιωση , που εχεινα τα

,...

μηνες.

χοσμος ,

μεχρι

παντρεμενη

χαι

φώναζε ο σύζυγός μου «Μη χάνεις τέτοια πράγμα ι

Αθ '

τηγαμε στην "'\

' ι

" Ι

σχοΛειο-

' ζ

εχανα , επειοης ο σu υγος Ι

της χαριερας του πηγε μ ι

) \t.γοι

ηνα για -α παιοια -πηγαι.νανε στο

.\ uυο

τονοι.

Ιj

τει ος

I I f3 I ενα μιχρο χαραοαχι, με

μηνες

μου στο

πηγε

μ.

αυτο

το

χαραοαχι.

χρόνια δεν υτ.:~ρχαν τα cpάpμαχα. 1\Ιείναμε "ρεις. Η

χαι. μ.ειώθηχε η σύν-:-αξ·ή του. Ε , εχεί στην ΑΘ-ήνα

μία παντρεύτηκε στον πόλεμο το 'Lι4, η ά/J,η άρyη-

bέbαια ήταν τα έξοδα περισσότερα. Ε, χάποιες εχεί

1-,ε'")ιως παντων αμα αpyf)σει η μια σε να παντρευτει.

ξένες είδανε τη δοιJλειά μου χι ήρθανε . Η μια ήθελε

\' I

'θ

εοω περα εχουμε το ε

ιμο , τ.ρεπει να παμε με -η σει-

ρά. Εγώ άργησα bέbαια να παντρευτώ , τριάντα I

/ θ

εcpτα

ετων

στεφανω · ηχα,

εχαμα

αυτα

τα

':'

ουο

τα

r παιδι.α --.ωη να εχουν-, χαι\ίJ. τ.ερασα με το συ uγο ~

'),

'ζ

μου , ζω-~ ευτυχισμένη, παρόλο τ.ου έ/ ειτε τα πεpισ,

jj I

σοτερα χpονια στο εςωτεριχο , αιv...α περασαμε χα

λά

'Ι'α χοριτσια I ' I ~ ' μετα που παντρευτηχανε οεν συνεχι ,

"C '

εχανα

αυτα

'\'ι

ταιοια ,

τα

τ.ραγμ.α-:α, ι

μι.α

χανε επαγγεΛμα , εχαμε χαι τα προιχια

το

χαρα τα περασαμε.

τε) ,ειωσανε , ηρ - αμε

<:-'

εοω

σπι.τι, Β

χοι.τ οιJσα

yrιχαν ~α

τα ':'ι

παιοια,

περα, συνεχι.σαμε τη

ωη

μας . ΊΌ '90, το '91 bp·ήχε μια παλιοαρρώστι.α το 'ζ

υγο ,

οτ.οι.ος

μ.ας

πα ει στα πεντε χρονια π ε

ΑΘ ' I η να ημασ'"C"αν

χαλά, μια χαρά. Ο σύζυγος έπαφνε τη σύνταξη , εγώ

'i ' ' ι ι γαΛτ1 , η οευ,ερη. αυτη που ηταν

'η η

παντων. uυο χρονια που πηγα στην

συ

χεντηστρα 'ης μη-

)

' Θ ε ε αυ-:-οI , τε' λος

I )J

να της χαμω χουρι:ινες , η α

σανε την -:εχνη που ςερανε, μονο η α ερcpη μου η με-

χανης , το

326

λ'

τα», «Χριστιανέ μου» λέω «γιατί, πειράζει; ». Όταν

νι.α ΟΛα χαναμε αυτη τη οουΛεια.

Αυτό -~τανε το 'L.~:2 , το '4,3, το '44, αυτά τα χρόI

αρεσει το χεντημ.α.

Ε pχο~ανε τ.ο υς

-:ους χι από χει τα μοφάζανε. ,1

αφηχε Θ

τα

χρονια

του ,

τωρα

αμενος.

Μέχρι τι~ρα, να το χειμώνα φώναζε ο γι.ος μου ο

μικρή η θηλιά γίνεται πιο συμμαζεμένο το κέντημα. τ α υλικά τα προμηθευόμαστε απ' τα εμπορικά στη

, )

)

Σ χοπε ω, που τα φερνανε γιατι χινουν τ αν οι χ ,ω-

σ'ϊες .

ι γυναικες χαταγινοντουσταν μ

' "'.ι l

αυ'ϊα, αιvως

' ) " ') 11 ' , ... ναι, ποιv~.ες , πολλες. ' }{αι σε περιοοους '" , παpα που υπηρχε οιχ ονο~ ι επ 1.εχε οαντε'λα , α Jως εχανε αυ'ϊο'

'θ

μιχρος, «μαμα, χα ~

Ρ,

εσαι σ'ϊpαοωνεσαι» .

'ζ

'\'

χι μου οεν 'ίΟ χανω ου'ϊε οεν με πεφα

~~ « Β ρε παιοαf

ει. να παρω

)

~.ε-

Θ 'Ι ε11.ω

Μ ' εχpι

χριση

αυτα

'\'

οε

(}

στ αματουσαν ,

οpισχαμε

και

στην Κατοχ·ή αυτά τα πράγματα .

φτά, αλλά δε μπορώ να κάθομαι». Να, μέχρι 'τώρα να ιδεί.ς bελόνια και χλωσ'ϊές απλεί.ω'ϊα μέσα, μ '

μ.ιχη

Ά)J,ες κεντήστρες σ'ίη Σκόπελο είναι εδώ κάτι

χορ ιτσια ,

, ),

αpαμπετσανη

~γον ται , μ

αυτα

ουσανε.

I Λεν

Επάγγελμα. Αυτά μέχρι τώρα ακόμα αν χαι μεγα

«δε μας χάνεις ένα αυ'ϊό;» χι αποφεύγω πολύ , από

λώσανε bέbαια πολύ, χάνουν αυτή τη δουλειά. Αυτά

αρεσουνε.

11!.

να 'ίΟ χανω .

τωρα μου

οεν παντρευτηχανε , οεν χαμανε οιχογενεια , ασχοΛου -

ποιv'.f:-ς αποφευγω.

'f ο ασπροχεντΊ']μα 'ίΟ εχανα σ'ίο χερι, σ'ϊο χερι φιΙ

ντουσταν ο' λο μ

' αυτα, ' το χεντημα. , ' , « τ ωpα» μου ~Λεει

σ'ϊόνι , όλο φισ'ϊόνι · με σχέδια που παίρναμε απ' 'ία

«δε μπορώ bρε συ Ελενί.τσα». «Ε, κουράστηκες»

περιοδικά

IιΙ.Ζω. !._

χι από χει

t)γάζαμε διάyορα. Αυ':ό το

λ ~ π ραγμα , το π ~.εχεις στο οε οναχι με οιαφοpα νουμερα ,

' ΙΙ

αιvως

'ίΟ

χανει

χοντρο,

' λλ

ος

το

χανει

I λ'ο .

ψι

Εμένα δε μ' άρεσε να είναι χοντρό έτσι [χαμπάδιχο], το

'θ

αψήνει ο χόσμος». «Αγάπη μου έχεις δί.χιο να χουI

....,

")!

ραστεις» 1\,f;ω «γιατι αυτα ειναι χρονια , οεν ειναι μια

χαι δυο μέρες».

) Ι ε ,α να ειναι Λεπτοχαμωμενο, να φ αινεται ω ρ αια I

' ) ~.εει , «χαι οε " θ ε' )~.ω, aε ~ « 'Ε χω χουρασ'ϊει» μ'

'C ' I I f Σ τη Γ)1.ωσσα, ςερω οτι ειχανε χεντηστρες ι

π ου

'ίΟ σχευιο, γ ια'ϊι οταν ειναι χοντροχεντημενο χι εγω

, , ' "'}. , χανανε -το χεντημα σαν επαγγε μα, αΙv1.α υε ςερω τα

'ζ I χοπια ω να το χεντησω

ονόματα. Μοδίστρες όμως υπήρχανε πο)J~.ές , που 'ίΟ

I ~

~ ' και οεν μ Ι

I Ι I αρεσει -γιατι γι-

λυ αραια αυτα 'ία πραγματα- , ο 'ϊαν ειναι

νονται πο

χαμαν επαγγεΛμα χα ι

ουσαν απ

Υ- '

' αυτο. ' 327

Για τις γυναίκες δεν υπήρχανε άΧλα επαγγέ/ψ.α~

τα, οεν I

τετοιες ατ

~ I

ει.χαμε χαι τι.ποτα

εοω περα οιοτεχνιες

χαι

~ 'λ 'λλ ... χαι οεν υπηρχαν επαγγε ματα α ο I

να

τον αpγα

ειο, απ

~η μοοι.στρα, χεν~ηστρες, τε -

τοι.α πράγματα. ΝΙια εδώ έγινε κομμώτρια συστημα-

σμος, οεν τα π I

~ λ Θ oou εια. -α πα-

ρε τετοιο η ενα σεμεν απαι.τουνται

ρεις το σφιτι.,

ηρωνει, γιατι γι.α να χαμεις ενα χα -

α το τρuπωσεις ,

' "C

α φτιαc;εις το σχε -

διο, θα ~ο τρυπώσεις, θα το ράψεις πρώτα εδώ στις I

γωνιες,

...

α τις

ενωσεις

χρονια, οη ,αοη τοτες να σου πω το

Εδώ πέρα τώρα bλέπω μια γειτόνισσα -κουμπά

'50 ήρθε μια κομμώτρια χι. έχανε ~ο περμανάντ τό-

ρα μου είναι- που έχει η χόρη της μαγαζί [χι] έχει

λα , με τι.ς σταχτες που τρεχανε προς τα

cpερει ετοιμα τετοια χεντητα σε ασπροχεντημα χαι η

~ιχα χεινα τα

τες με τα ρο I

~ I

)

χατω

-χαι.γον τουσταν

I χαι ερχοτανε μια απ '

τα

τη

τ ωρα τα χορι.τσι.α οε

χαρτι.α- που

ειχαν

μεσα

Γλωσσα. '

μαμα

"\.!.

της

πι~.ι;;χει

τωpα

τετοια

χαι

της

φτιαχνει

κουρτινάκια χι αυτά χαι τα πουλάει σ-ο μαγαζί. Τα

θ ' ")

I θ

εΛουνε να μα

ουνε τετοια

θ ε οuν οι. c;ενοι αυτα τα χεφοπ ο ι.ητα, πpοτιμουν τα /λ

"C I

ι χειpοπ οιητα

cpηάχνει τέτοια πράγματα χι έπρεπε να τα ctτιάξου -

δεν ήρθε να πει στις ίδιες τις κεντήστρες. Ναι , να

με μοναχες I

μας, τα προιχι.α μας.

ρωνε ι η I

μανα

χοπιασουν

Τ' I ωρα , αcpου

χαι.

Σ ' ημεpα

τα

τα ψτιαχνει , οεν

χοριτσια.

> θ

π λη-

ν αγοpασει

αυτο μπορ ει να

ζ'

ησει χαποιος.

ου σημαινει οτι απ

'Ε 1

χει

εctτα αυτο το

είδος ... η δουλειά έχει ψωμί, αλλά δεν ~η cpτιάνουνε ·

"C I

οεν c;εpω

ογαινοuνε

)

'εctτα

χωρις να χοτιασοuν;

Γ ιατι για να χανει.ς τωρα ενα σετ απ I

'λ

ματα θ ε ει.ς πο v'α Λεφτα. I

Ι(

'Ί

αuτα τα πpαγ -

οστι~.,ει χαι uπαρχει χοI

ετοι.μα,

λλά

ζ' μαγα ι

χανενα

~ι

ει σε μενα ε πι παpαοειγματι χαι να πει «οωσε μου I

ζ'

το μου στο μα γα

ι να

το που)ήσω». Δεν ήρθε καμιά να πει.

με την ίδια τιμή δύο της μηχανής. Αμ, δεν τους αρέΡ I σουνε τα οιομηχανοπο ιημενα .

τα

. . . χανε μου ενα σετ χαι. φερ

ει.ναι. αναγχη να

μπορει

Ι παρα

πράγματα . Τότε η μάνα μου όμως δεν άδειαζε να

328

Περίεργο είναι , γιατί αυτά τα κεντήματα, τα ιν

γχλέ, λασέ λέγονται στην πραγματικότητα, θα τε)

'ε ι.ωσουν

σιγα

σαν

χεφοπο ιη τα .

'Ι

σως

ετσι

όμως να εξηγεί~αι ότι αν τα μαγαζιά δεν ζη~άνε, τα ~

παιοια "'

τα

νεα I

λαp

χατα

οεν εχει σχεση με

οαινουνε I

την αγοpα.

δεν θα πληρωθούνε .

ο-ι αuτο Θ

-α

το

πpαγμ.α I

χουpαστουνε

χαι.

329

330

ΣΤΕΛΛΑ

ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΥ

π αλιά, ελεύθερη η μητέρα μου κεντούσε -:α προικιά που κάνανε: τραπεζομάντιλα, χ.αθίσματα, χpεbατόγυρ' χα ι τα ασπροχ.εντή

Ονοματε;;ώνυμο πατέpα: l'\ ικόλαος Κpι-:σi.λr1ς Όνομα ,υ.:ητέ,cας: Κοuκi.-;:σα , -;:ο γένος Ωα-:σiι E;;dyyεl\υ.α πα•έ.c'Χ: Κt=εο;:ώλr,ς Ι-lμφομην[α γεννfισεως: 3 Ο .'I 1.1 9 20 Τό;;ος γεννήσεως: ΣκΟϊ:έλος

σμα.τα , όλα στο χέρ'. Μετά στον πατέρα μου δε τη Ο•Jμ.άμ' να. χάνει ο

π'"'),

τε'":"οια

πpαγμα.τα.

I"'),

Χpο•ιολοyία γεννfισεως: 1955

}Τ

'>..εντουσε χι οτι ειχε στ ο χε9α-

, ...,

L...την

Ι"-ατοχη χοψαμε τ ο φουσ τανι., πηραμε το μαυρο, γι.ατι αυ-: ο ητανε το I

'J.

μισο χατω ΟΛΟ χεντημα και. επαν

ητανε σατεν μαυρ ο , 9~ ιαςαμε και

τα δύο κορίτσια μια φούστα και το χαραμίσαμε , δεν το αφήχαμε να I

θI

μεινει ενα εν - υμιο. Ι

Όνομα: Αναστάσιος

, το eο ελουοινο ~~ Ρ ' και ογαινε ι το

'\·i' στεpα ορφαν εψαμε. I ~ πατερα οεν ειχαμε.

Παιδiά: 'Ενα

9οpεσιας

' ~ 'J' ~~ · 70 <pαp ου μανα.ι. Ε~ιχε χι μαμα μου, οιχ.α τΊϊς π ο ι α αιv\α

τα χαταστpεψαμε.

1l α/'ΙJ..ιολόγος

π οχαμισα της

λι, τα πάντα, τα ποuχ.άμ.ισα που 9οpούσανε με 7ις φουσ,άνες, αυτά τα

Ε;-;άyyελμα: Οικιακά,

Ονομα•επώνυμο συζvyου: Παντελής

χρυσα

μανιχ ι χι ειναι ΟΛΟ χρυσο χεν~ημ.εν ο .

τα

ομοpφα μ.ε

Χpσνολοy[α γάμου: 19 1ι 9

χεν'":"αε

της σκοπεΛιτικης που χ ρ εμεται με7α απ

Γ,cαμμα•αές γνώσεις: .λ·r,μοτ~κό

χεντήστρα (μ.εcαξοι)ελονιά)

αΛια

ΙΙ φτωχεια, ο ι χαταστασεις I I 'Γ ο χατω το χεαυτες. ~ I

'\'~ο

~Ι

ντημενο , το ει.χαμε οωσει στη σχωρεμενη την αοερφη μου επει.οης ε γω ' ' ι ΙΙ ~ ι ι ι ~ ι π ηρα της μαμας μου τα πρωχια. οωτερη πηρε χανα ουο χομμα.τια,

γιατί αυτό το κέντημα είναι χ.άπου τέσσερα πέντε χομμ.ά,ια και γίνε-

• 1:.1 ) ισες. :1.

}τ

-αι π

·~

\..α- ινα -π ου ~σ πηρε μετα- ενα χαι ασε χαι το

κανε

μια χούχ/α χαι , · ά/:Αο ένα το ' zει η αοερψf, μου και. το χάνει πάντα στο χpεbάτι της . ι

λ'

Ε χεινα τα χρονια η μητερα μο v χεντα ε τη σχ ο πε ι.τι.χη τη <pορ εσια ι

χι εχανε τραμπα . ι

'Ε ι ι ' 'λ ι 1 χω χατι. χαντρα στο σπ ιτ ι. και μο εγε η μαμα μου

'r:

οτι «αuτα , χεντησα της εςαοερφης μ I

μο υ πηρε αυτα τα χαντpα».

ςο..

τη φορ εσ ι.α , χι. ο αοεpφος της '

λ'

uτα τα χαντρα , ειναι π ο

u μ.εγα'λα , ειI

33 1

χαν τη σημασία της Γενοbεcpας χαι το χρυσό είναι I

ανω των εχατο χpονων χαι οεν εχει πεpασ't'ει οερν ι-

\ ' ειναι ' χωμα , τιπ οτ α. Ε'ιναι φυ' )I v~.o χρυσο' . Λυτα απ ' /

Αθηνα , απο 't'Οτε που η μαμα μου ητανε χοπε -

την

'Ε τσι

τωσαν το σχυ

Ρ ' οpηχα '

' ' απαν

σ-ο

' πατωμα ,

στα

' σα) ονια

Ε ιναι ' 't'εσ σε ρα στη

I I χανε εχεινα τα χρονια.

συνέχεια χαι έχει ιταλικά γράμματα, νομίζω , η μια 11 ' τα ' χει συνεχει.α χαι ελληνιχα λευρα χαι η αιvl."fJ 1

γραμμενα χα't'ου.

Α π ' το Ρ ' που την αcpη ' χε να οασι.λια

η π

πάει σ't'ον πόλεμο, μετά την εζ·ήλεψε χαι την άφηχε σ

' ενανε ' 'λ pλ l Ρ φυ αχα , χαι αuτος, ο επιο επων τη οασι I

)

τωσουνε.

}τ

\..ι

αυτη

Ρ Ι.!.

ειναι

........

με

το

χαι να τη σχο~ι

παιοαχι

εοΛΕπεις με τα μαιv~.ια μεχρι. χατ

μεγα \α

ι χαι πηρανε -α ματια του χαι του τα

χι.

"' ' παι.οαχι. αγχαλι.α.

I ει.ναι. με το

τα

χαντρα.

!I"' ουο

Ε ιναι '

, , αφηχα πανω,

γι.α't'ί μετά το σεισμό το χωρίσαμε το σπίτι χαι μίχρυνε

δ εν εχει μεγα \α τοιχια να παpει χαι τα I

χαι

' )

τεσσερα χαν τρα, χαι τ

' '"'ι.'"'ι.

αιv~.α

~' '!! , ' ouo τ α χατεοασα χατ .

' )

την '

)....εει. οτι « μη με I

σκοτώνετε , αθώο αίμα» λέει «αυτό». Δυο έστειλε λ

αχνιστηχε , αυτη

τη

)

\υπη που

εχανε

Γενοbέφα χαι πήγε χαι τον εσταμάτησε. Λέει «δεν ~

μπορουμε , οιοτι μας ειπε να παμε τα ματια τ ς στο

'~9

:ι:~,

ημουνα !/"λ

ανυπαν-ρη χαι ημασταν τρια παιοια : εγω, ο αοε ι

φος

μου χαι. η σχωρεμενη η αοεpψη μου, η μιχpη, η τpι ι

Εγω ειμαι πρωτη, χι υστερα ηταν ε το πα ιχαρι

τη . I

χι υστερα ητανε η συγχωρεμενη.

Μετά το '42, Κατοχ·ή , έμενα μέσα στο σπ ίτι με

αυτός ο κακούργος δήμι.ους, χα ι εκεί λο ιπόν ο ένας εσπ

τ ον μπαμπα μου τον χασαμε το

σα. I

μωρο ,

στην α v....η παντα

I ~~ λα' χαι χραταει. το παιοι χαι. χ ιει χαι

πα ρουσ ιαστη χε χαι σχο -

Με τη μητέρα μου στους γονείς μου, χαλά πέρα-

1(3

- ου

ι ι ' ' ι Ι υ -ηνη ειναι μες στα οεντρα , να οπως ειναι

' ο π) α:τανος,

πο

"'-ι εχει.νη την

) ~.εει ' «το παρ ' ς , 't'O γραψ Ί' στον αν't'pα ' της».

χαπως

πηγανε .

ΙΤ

Τα 'χουμε, θα τα bpουν τα παιδιά· είναι πολύ ωραία.

ο αν't'pας της εοανε οημιοι να παν ,

να την bι.άσει, χι αυτήν δε δέχ't'ηχε,

λισσα, πήγε μηπως

ωpα ενα

τα

σχυλ'ι. οιπ λα

' ' ' προιχα για να παντρ ευτει. λα χαι 't'ης 't'α χαμ.ανε ' οτως ~α

332

χουτι » να τα ιοει οτ ι την εσχοτωσανε .

τη

μαμα μου χαι

εργαστη χα τι.ς

!/" )

οου ~.ειες ,.,.ης

επο-

χής εκε ίνης : πλέξιμο, π ουλόbεp, το ένα, το ά)Jω, να

' οι.,ω ''C ' λεπτη γυναιχα- ουτε χι μη Ρ ογει η μαμα -ητανε

Γ ι.ατι.I στεφανω ' θ ηχα

" I ~· χαι. το και οεν εχανα παι.οι

·-t> 5 Ρορε' Θηχα εγχυος χαι.

)

εχαμα το πα \LΧαpι..

ι~

εγω οyηχα εςω απ I

το σπιτι.

χανε τοτες , φτωχεια, I

}Τ

"'-ατοχη. ~

/λ

") I

λ'

"'-εντουσα στο σπι.τι. παραγγε

ι.α ,

εντημ.ατα οεν υπηρ-

όποια -~θελε έρχονταν μόλεγε «μου χάνεις ένα ζευγά

ρι. γαμτ.ριάτιχες παντόφλες γι.α δώρο» γι.α τον πεθε

ρό, για τις κουνιάδες. Τώρα τα χόψανε, γιατί πρώτο

ς:.. 1

ι.χαμε χαι. ουο τρια

μα ευαμε , ει -

χαμε δυο χαλύbια, ουο χτήματα εξακολουθήσαμε τα I

}Τ

Ε'

χτηματαχια, πηγαιναμε, οαμασχηνα ,

'49

I I "I ντρει.α μου γεννησα παι.οι.α.

)

'ζ

κοστι. ουνε χαι οεν υπαρχουν χαι τσαγχαρηοες να τα

πηρε -

φτιάξουνε. Συνεργαζόμουνα με χάποω τσαγχάρ·η

τούσαμε. Ένα χτήμα με ελιές είχαμε χαι τις μαζεύ-

επειδής με γνώριζε , π-~γαι.να ψώνιζα παπούτσια , με

οαμασχηνα ,

ι ι.γο

αμπε

ι. ειχαμε

χι αυτο

το

ήξερε αυτός χαι. μου λέει: «Κάνεις; πέρασαν χάτι κο

αμε , τα παιοι.α χι. μαμα μου. "λ ιf

'λ

Ηiι.ετα μεγα ωσα, ανυπαντρη οεχαενν ια με ειχοσι

s:-- ,

χρονων, ορφανεψα τα τρι.α παι.οι.α απο χει. χαι κατ

πέλες χι. είδανε στο τζάμι τα πασοuμι.α χαι. θέλουνε I

αυτο» .

« Ε » )\εω «NJ'ι.χο , γι.ατι. να μην χανω;» . ~Ν'ι.χο I

Και μετά αρχίνησε, θέλανε χι. ένα κέντημα στα σα

'λεγαv. 'τον ε

λόνια τους ο κόσμος ζητούσε, οι. κοπέλες, η κάθε οι.-

ό'τι. θα περάσουνε σε μια ()δομ.άδα , δέκα μέρες» . Τώ

χογενεια , οι γονεις που παντρεuαν 'ϊα παιοι.α, και με I

προτιμ.ουσανε.

'Η

τανε

τοτε

μια η

ιχι.ωμενη

χεντη -

ναιχα. I

π")"'),

Ο/V\ες

·φανε η

φ οpες επαφνε οου I

'i'l

το σχοπελί'τιχο .

εια , επειοης αυτη

' li

Θ ανε , να 'ίΟ ενα , το α/V\Ο , χαν'ϊpα, χαντραχι.α εφ'ϊι.α1

να, ό,τι. να ερχότανε στο σπίτι.

το σεισμο 'τη ς

'λ

'τΟ σεισμο χαι. χει πα

ιχι.ωμ.ενη χαι μοοωνε χι. υσ'ϊερα πια με μα ι

Α uταI , πpο'του απ

ρα όμως το χάνουν για τουριστικό, όχι για το γάμο

στρα, Κατίνα Στεφάνου λεγότανε χαι χάθηκε η γuI

'1: « 'Ι' οι.μασε» λέ ει. « φτ ιαςε και. μου ' παν ε 1

ι στα

θ I

'λ

Α'

χοπε ")

ου.

ηχανε οι οου ι ειες , ο χο -

' θ'

σμος χοι-ταςε την χαταστροφη που ειχαμε πα I

ειχαμε σπι.τ

Θ'

να μπουμε μεσα , χα

~ , οεν I

ισαμε τοσο χαφο

στα -τσαντφι.α.

Λεύτερη κεντούσα. Μ ετά απ' την Κατοχ·~ πα

I I I I λ 1:λ ' Ε γωι κενταω εχτος απ ο παντοφ ες χαι. μαc,ι αρι.α.

ντρεύτηκα χαι. σε πολύ λίγα χρόν ια μετά απ' την πα -

Τα μαξιλάρια τα vτuνω κιόλας. Όποια θέλε ι. ()έ()αι.α 333

της τα τελειώνω με φpίλα ολογ•Jpής, τα pάbω με I) I

)

ου ειναι. τα ομοpφα τα

' αν οεν ~ ' ε χεις

Ρ ' οασιχο

)

~οοπpα -

δ εν

μπαμπαχια μεσα. με ντυματα, χοντρα οου ~.εια, ο ~.α.

σι να·

Και κάδρα χάνω σαν ~ο μαξιλάρι σε μιχρό~ερα χλω -

μπορεις να χαμεις το συνουασμο, να φηαςεις • ο

' λ ) ,._ , δ ) νια, με ου ουοαχια μυγ α 1.ια, παπαρουνα , χι απο I

)ούδι. Σ-η Γλ~)σσα έχει μαγαζί που που/άει χλω

η μοοα χαι οαινουν ΠΟΝΙ.α χαι το-

σ•έc;, αΧJά πανάχpι.bες. Ένα αλυσιοάχι τόσο δα εχα-

" ι ' τοσα οα που ειν

ι"

11 Ι

σο μεγάλο, ότι σχέδιο θένε, αναλόγως.

χαμ.εις».

να μην ειναι

, εγω --α '~"ογαινα, τα χρα I

ι ~

τουσα, εχω χαι οιχα μου σχεοια. I

τατpοπη,

λ'

πο

1 • γ ινεται μ~α με-

πυχν ο,

το ςεχ

'ζ

ωνι

ει.ς

1'ο υφασμα χαι τ ις χλωστες μου τα

χαι το χαμνεις.

φέρναν οι ίδιες ο ι πελάτισσες. ΊΌ προτιμούσα που δεν Ι

πενην•α

'Ε

οραχμες.

χω

)

Ι.Όυ-

παει.

Δούλεψα πολύ στη ζωή μου παραγγελίες, δε μου Ι

περι.σσεuε χρονος να χαμω χαι για ι:α μαγα Ί '

ια, χου-

Ε'

ι ι ι • ιχα -:ο σπιτι μου, ειχα -:ον αν·φα μου ,

ρα..,ομουνα.

το παιδί μου, αυτά. "JΙ[όνο σε γνωστοuς, σε φi.λους χαι. I

συγγενεις. I

'Η

ζ'

ειχες

~ λ oou ει.α, οε σ•Jμφερνε , οεν

τανε αρyητη

χρονο,

χουρα οσουνα.

Ε' 1 ιναι

ενα

)

τε ~.αρο

τοσο

υποφέρω απ' τα τόοια μου απόφυγα να πάω σε

μια εοω , μια εχει , μια εχει να •ο σ-ερεωνεις χαι οω

I (.' ") .!_t: I Ι"'\ \" I εμ.ποpα να οιαr.εc;ω εγω χαι τους εοινα οειγματα χαι

απαν

' )

ε 1.εγα

«παρ τε

τα αυτα».

Α'' I

'1':

τεν~ωμένο, που -~θελες τρεις χαρέχλες να στέκεσαι:

τους

εχατον

πρασινο

α π ε ντε χρονια τωρα που

πηγαινα να τα παρ ω εγω.

τρι.αντα,

το

Ποικιλία είχε, α)J~.ά χαι αχρί6εια είχε μεγαλύτερη.

το ~

-ον

I I " 'λεγε «ωJτο Σ τεφανου αμα μου ' οινε παραγγελ'ια , μο

το σχευιο

γιατι. I

Τα σχέ δια bpεθήχανε από παλαιές χε'π~στρες. Η

Ρ '

Ν\α ορισχαμε στη

Σκόπελο χαι τα υφάσματα χαι με τις κλωστές «ελέιγ

φαντα» μεταζι που χεντουσα , ,

Ε'

~ι Jαι χα ποιος

Ί"

Α)' I I 'λ I v~ εχεινο •ο γυα ος που ειΙ'

χανε τα περιπ ο ιημ.ενα, στο χουτι.

ωρα οεν εχει οιJ -

' ' στα στη' θ η σου. Α υτο' το χερι. χουρα' ζεται πο-

)

I ω.

Ε φτα Ρ ' λ ια εχω, I I ' λει με οpαχιο χαι τωpα τα ' χω Ρ ογα I

σαπουνισμα·

αυτα τ

αρ

ριτιχα, οι ρεuματισμοι.

Όλα, η δουλειά η ξένη, ύστερα να πλένεις, να ζυ-

ι ι ιy ι ζ' λ εμπορας χαι παει εςω σε μι χρα μαγα αχια, ψ ι ιχα τ~.,ιοιχα, χαι μα~.,εuει .

-.ωρα ομ.ως εχει χα-

ταστpαφει, οεν εχει χανενας εμπορας.

334

τε χαι χρωματα.

μ.ωνεις ι

Ι ... εχεινα τα ~v.οονια ο ~.α ατ I

' )

Ι τα χερια '

σου, χαι

τωρα τοιJτο ηταν το πιο χεφοτερο, τα τοοια μου.

}Τ

'\..I.

όμως ακόμα εξακολουθώ να δουλεύω. Και δούλευα χαι δουλει)ω. Ε, τι. να χάμ.ει.ς, τα λεyτά είναι. ευκολία.

335

336

Μοναχή ΞΕΝΗ

!\iον-~ Ιωάννου Προδρό[J.ΟU

'Ο 'ϊαν πpω'ϊσήρθα 'ίΟ '56 σ'ϊο μονασ'ϊήpι είχαμε πέν'ϊε αργαλειούς. '

Δ υο 'ϊρεις αργα ειοι η'ϊανε πανω σ'ϊο εργαστηρι , ενας η'ϊανε πιο ι

Κα'ϊω, κι ενας ητανε οω μ.εσα.

'Ο

ι ι \" ) ι σους εχει και σημερα, που οου ι ευοuν

) '

~ δοuΛεuανε 1 ' 1 ι σuγχρονω ' ' τ ο' τε ο ι πεντε αpγα \ειοι οε ΟΛΟ ς , ε ιχαμε

οι 'ίpεις.

διάφορα σχέδια σ'ϊον κάθε αργαλειό, ά/Jως είχε κοutέρτες , ά/:Αος είχε '

' 11

σεν'ϊονια , αι\1\Οζ ειχε

κουρεΛου και οουι ευαμ.ε μια cpορα σ

, αυτο, ' α' )·'· \Λη

;:.>ορά σ'ϊο ά/J ο . Τότε ε ίχαμε γίνει δεκαπέντε στο μοναστήρι. Μετά ήρθε χι ά/:Αη

' , ημασπ ' δ εκαεςι ' t: . }{ ι απο' χε ινες ' ' ' μας απασχοΛιομασ'ϊαν 1 ' μια οι τεσσερις ' r_.:rr , 1ωαννα ' , μια ' αοερφη " ' η μι χρη' χι εγω' με τον αργαλειο. π εpοντισσα τρεις. Η άλλη που μας έtαζε μασούρια ε ίχε μάθει κι έχανε χι αυτή χοuρελές , απλά , δεν ·ήξερε σχέδια. Όλα ήταν παραγγελίες χαι τα που-

' ' αρχι'ζαν υστερα ' ' ' I λοuσαμε . Α'' ιv~ χαι πε θ αινανε χαι μειναμ.ε πεντε . Εγώ το '56 που ήρθα τους bpήχα εδώ τους αργαλειούς που υφαίι ~

ζ'

ναν χαι μου εοειι.,αν χι εμ.ενα το χεφισμο χ ι αρ χισα και εργα ομουνα . 'θ

Μ ετα μα αμ.ε πως τυΛιγουν 'ίΟ σ'ϊη μ.ον ι χαι καναμ.ε απο την αpχη την I

"'\ '

εργασία. Να καλαμίσουμε το στημόνι, όπως το παίρνουμε από το μα γαζί tάζουμε λίγο αλεύρι μέσα στο νερό χαι το ζεματίζουμε χαι μετά ι

ιp

το αφηνουμ.ε, φοuσκωνει ως το πρωι χαι το πρωι το στυοουμε στον τοι -

χο σε χάτι καρφιά· 'ίΟ στύtουμε τόσο πολύ που τανάει [τεντώνει] και '

Ρ'Ρ

με-α το απ ι ωνουμε χαι πριν να σ~εγν ωσει οεοαια το περναμε σε χα ι

) \αμ ια, τ

ανοιγοuμε ο πως ειναι ετσ ι χα

λ '

α στριμμενο , το π ερναμε στα

καλάμια , στεγνώνει χαι το κανονίζουμε . ΊΌ λέμε μεις τσιχρίχι αυτό. Το 337 ι 29 ι

καλαμίζουμε σε καλάμια μεγάλα χι έχουμε ένα ά./Jω

Εμείς τα 'χαμε μάθει τα σχέδια αυτά.. Εγώ έδενα

π.ά.λι χλουGί, που το λέμε, που είναι με ζuλα και πεp-

χλωστη χι η αδερcρη περνούσε το σχέδιο . Κι άμα

)

Ε'

ναν συρματα μεσα γ ια να πεpνανε 'ία χα 'αμια. I

)

ορισμενα 'ία χα ·-αμια ποσα I

τά αρχίζουμε και ρίχνουμε τη σat'tα και υφαίνουμε

(! I ζ I θ I I j j -· I ω οα εις στη μια εcτf) και αιvw. το-

'ίΟ υφασμα.

)

ο και ειχαμε και μια αοε

9η η

)

χ οπε -

f?l(:'

ιχιωμ.ενη οεοαια και

α χοντρα χι εχει -ο χανεις ορομους πισω μπ ρος για

π-ήγαινε χά~ω και τα που)ούσε. Ήταν παραγγελίες

να τυ) ίγεται. Το χάνει , οηλαδJι , ~ο στημόνι διάσιδα.

που 'tις π-ήγαινε χά'tω με το γιiιοουράχι και περνού -

Ι\..ι αυτο το οιασιοι αc;ιου τε \ειωσει το μα ευουμε χο-

σαν απ ο το σπιτι και τα παφναν.

)

I\',

)

'tσιοα, χι αυ'tη την χο'tσιοα μετα εχουμε ενα χαροτσι ~

(! I f''ζ Ι I σιοεpενιο οαpυ και οα ουμε και πετρες απανω και το Ρ

οανουμε χα'ίω στην αρχη 'ίης πτεpυγας και μετα τε I

χαφι ,

τα cρτ ιαχναμε,

'ία πηγαινε

σπιτι

και

τις

συναντ ουσε

' )

τάbλες, τις λεγόμενες, για να γίν' το σχέδιο και μα ζεuουμε και ζεστ-Α,νουμε και μαζεuουμε και ζεσ-ήι

ν ουμε και ~ο μα ζευουμε προς 'ίΟ αν'tι και σιγα σιγα ι

Ι-,ι

ρχοταν το χα

και

χατω

χι εχει στο ΙΤ

τα

ο-

παφνανε.

)._ι

οσα

δεν τα 'χαν παραγγείλει, 'ία πουλούσε. Έλεγε ό'tι I

-, Ι

παφνανε. ι.:.ερανε οι I

παρα γωyf) απο I

«αυτα τα χομματια» και 'ία λ'

χοπ.ε

\ ιf

το

«εχω φερει» ας πουμε

~ <' ΙΤ' ειναι μεγα ,η. \..ανουμε τις Bεοαια η οιαοιχασια

ντωνουμε 'ίΟ πανι.

οπο τε

πεpνανε απο χει και να παρουνε. )

_vωνασ τ ηp ι

ιτες οτι υπαρχει αυτη η

μπορουσαν να I

μεις εχουμ.ε χανει

παρα πο vα προιχια για χορι-σια στη

)

χοπε ω . Θ

εια.

τα J'f)μ.σ:ϊα για σε Jτονια τα παφναμ.ε απ ο - εσσα-

Μετά θα μπει στον αργαλειό· α)J ά πριν να μπει στον

λονίχη και ατ.ό Αθ-ήνα παίpναμ.ε το c;ιλος, που ~ο λέ

απ.ο~ε ) ειωνει το αντι αυτο.

αργα) ,ειο

)

μ~τωσουμε.

μιταρια και στο χτενι η μιτο, που

ινεται αυ-η η οου

πpεπει να

338

Γ ια τα εργα μας , ειχαμε σπι- ι χατω στη

πανω σε μια πτερυγα σιοερενια χαρcρια χοντρα, μεγαI

α μπουνε στα συpμα'tα.

σα {)ά.ζεις σ~ην άΧλη για να είναι οιπλά . Κι έχουμε Ι

περν ουσε το σχεοιο και σ'ίο μι'tαpι και στο χτενι με -

'ζ

Ε ιχοσι ενα νομι I

ι~

ιναι

να

πεpασο υμε

θ ')

σ'tα ~~

ε ωυμε σεντονι να γινει διλ

'εγεται, η χαραμε

)

ω το σχεοιο ανα ωγως.

γαμε μ.ε'tαζω'tό και φτιάχναμε χουbέpτες και μά)J,ινα I

- εσσα)\Ονιχη η απο

χοντρα που παιρναμε πα 'ι ατ.ο τη \θ I

\ f>

)

την Λ ηνα. 1 πηρχε χαποιος που εχανε ορομο ωγια να

εζυπηρετεi τη Σκόπελο. Σ' εκείνον παραγγi.λναμε να φi.ρει. Δηλαδή ήταν i.νας ΠΟΙJ τον Λέγαν ταχυδρόμο επειδή i.χανε ταζίδια Σκόπελο-ΑΘήνα με φορτηγό και δίναμε τις παραγγελίες και μας τα i.φερνε 6 Βαγγi.λης I

αυτος τα νημ.ατα χι εμ.εις τα nαιpναμε. /

1 \'ι

Ι:\.ι αυτο ·η""αν χαnοιο ε~σοο·Ιjμα για το μοναστηρι. I

Όσο χρειαζόμασταν. Αυτ~ ·η αδερφή, ποu χατέbαινε στη Σχόnε) ο, πήγαινε και στη Λάρισα και ψώνιζε

Π '

χοντρ ιχως νημ.ατα και υφασματα.

ηγαινε γιατι τη

Γερόντισσά μας , Μnαλατσάνου τη /..i.γαν πρώτα και 1

Σ χοπεf ω . Ο ι αοερφες \" της εχουν 1

ειχε σπιτι χατω στη

nηγαινε σ

αυτες

και εμενε

και τη

συστησανε

ορι -

ι )\ες. ει ο ι

' '

το χοριτσαχι αυτο τωρα εινα. ι τρ~α.ντα. ι ~

ενα. χρονω, τριαν -:α ουο.

"μεις τα χα.να.με οταν ητα.ν

'ψ

α.χομα μ.ιχ ροτερο πριν να. το παντρε

παντρευτεί στη Λάρισα -δε ζούνε bέbαια τώρα- και I

(' ) ' ψ

οου

ουν που του χα -

)' '

να.ν τα προιχια τ ου, μεις τα. φ τιαναμε πο V\α χρονια , ι

ειχοσι χρονια.

- α ει να. ι τωρα. , που ητα.νε

αυτη η πα -

' για. προιχια. ' λια

ραγγε

(' ' 'ψ'ωνι ζε και ""α ' φερνε εοω.

Μέχρι το '79 οι αργαλειοί δούλευαν κανον ικά χα.ι

Πούλαγε χι όλας πράγματα στη Λάρισα. Πάλι πα

παίρναμε παραγγελίες εκτός α.πό τη Σκόπελο χι α.πό

pαγγε) ίες. Υ φαίναμε χαραμε) ωτές χουbipτες , σεν-τό-

τη Γλώσσα.. Τώρα σταματήσαμε να παίρνουμε πα-

Ρ ' "'' I νια και υφασμα nου εpαοε μια μοοισ-τρα που ειχαμε

ραγγε

σμ.ενα

εργοστασια

και

(' I

)

εοω μοναχη, η I "

φοpα σχεοια -τις nοοιες και τις nου τ ι

ιχ~ωμενη χι ωJτη, και εφτιαχνε οια -

) t

)

οuσαμε ετοιμες. ι

Ι\..αναμε -;τα.ραγγε ιες μονο για. οιχους μας για-η οε

λιες οιοτι οεν ε ιχα.με χερια.. I

~ ~

τ οτε οεν ειχα.μ.ε χοσμο χι ημασ""ε σ -ο τ.οuι ο η ""ην

ημ.ερα .

Ε μει.ς

' ψουμ.ε Ι μ.αγειρε ,

να 1

ι να σι Οερωσουμε. νουμε, εμ.εις Ί'\

l ,

Τ οτε '

εμ.εις 1

ομως

να.

'π λυ

ειχα.με χι

φτουρούσαν πολύ να. {)γάλουμε ποΧλά. Η αοελφή

<' ι ι τ ' αιv\ες αοε ,φες χι εμεις ημαστε στο εργοχεφο. ωρα.

' εχανε ' ' -του Γ ια.ννη ' ' στην χορ·η του Π αππα Σ ωφρονια

έχει τουρισμό, οι Έλληνες {)έ{)αι.α που ζέρουν i.pχo-

ένα. ολοχέντητο. Όλες δουλέψαμε. Παλιά i.χουμε

νται και προσχυναν,

'), '),

t: I

α/V\α. οι ςενοι μο ν ο για να οΟΙJνε

339

Και οι τρεις αργαλειοί που είναι σε λει~ουργία

έρχονται και γεύγουν. Οι μουσαφφαίοι είναι δικοί ες και

λ I λ' I Ι οου ευουν απ ως για τις αναγχες -του μοναστηριου.

έρχοντα~ για να bοηθήσουν. Αλλά δεν κρσ.:τάμε πια

Για δικά μας ή αν θέλο,Jμε να χάνουμε ένα δώρο Οα

μας, ερχονται να μας οοη

θ I

'λ

ησουν, ειμαστε φι

('<

., , χοσμο , οεν χραταμε οποιονοηποτε. 1ωρα <pεp ειπειν

Ι χανουμε

να 'ρθει μια κυρία που την ξέροvμε θα μείνει. Θα

κομμ.αταχι.

~ι

,..,,

λL

φη μου , ναι. ι.:.ιενους υε φι

)

Αργαλειοί δουλεύανε και στον Ευαγγελισμό . Κι I

εχεινες

σεν τονια

και

Ρ' κουοερ-τες

υφαιναν.

Δ ' υο

η ταν

και μια χοπέ)νχ σ-τη Σκόπελο , η :Jι[αχί-τσα, που I ~

Η μ.ία είναι στο κpε6άτι, κατάκοιτη. Χεφουρyήθηχε

εφ-τιανε

και της απαγόρευσε ο γιατρός να εργάζεται. Τώρα

κάτω. Τώρα δεν ξέρω αν υγαίνει. Γιατί παλιά ερχό

πέρασαν και τα χρόνια . Δουλεύει η αδερφή Σωφρονία

ταν εδώ να της τα τυλίξουμε.

και τώρα άρχισε λίγα πράγματα να φάνει ο Γιάννης , Ι

ομ.ως στο μηνα ουο φορες χι αν I

μπορει, οεν ευχαφουμε. Ρ 'Ρ

Τ '

λ' )

ωρα ειμαστε και πο υ I

α παει. Δ.ιγο, οεν I

ιγοI

τεpες οεοαια, ει ναι και οι αναγχες του μοναστηpιου.

340

ενα

που ύφαιναν νομίζω, αλλά τώρα δε δουλεύουν. Ή ταν

οςενουμε, οχι.

Ί ωρα ειμαστε μονο τεσσερις που κυχ ωφοpουμε . , I

'θ /L προσπα εια να <pτιαςαυμ.ε

'ρθει η γιαγιά, θα μείνει, ξέρουμε, την κόρη της που είναι δω. Ο αδερφός μου να 'ρθει να μείνει με τη νύ-

' )

μια μεγα 'η

)

κουρε \Ες

και

- ις

εοινε

στα

χατασ~ηματα

«Γiεpϊ:ατών:ας σ τ-rιν ακρογ~α λι.ά ποu r.άεt ;c~οζ --:η χεpljόνr;ι

"''

σο, πανω crτo μ.ι.Χ?Ο τη:; r:Λα7ε-

λο ίt(JU Οένετα~ με το bοuνό,

προ~ το λtμάν~ του Στ~?~λοu ::rτr.φ.ατο~με. ~1;t?οvτά μας ένα '' ' μι.Χ~ο :1.ναγμ:1. yljς ~z.ς:;:α.Ιjμ.ε'Jο μ· ά.ν~νΟ:1. σzί.ν:1..

Κανεi:; Οεν :.ι::οτ:~~χ~~~ -::ιιχ; εΟώ εiναt ο τά.;«. τα; ~-:ά.?:; )..nJ, -:σ,; y~σJ --:α; Θηd~ y,.a~ 7r1~

λρ.!.ά.~·rr.ς. t f"f'J Y1ρun .\:.γο•Jαύ\fι. ίΟ'J J<;η·πΚΟ'~ τ:':J.)J.YLJ.?!DU. =:ou

;:r.ιJτΟ<...ά-:-rρ-ε: -:ο::ι:ο :ο '''iσί Χat ~ο Y.a-:ofx:rρε =:t-~ν α=:ό "':'.:t:τ~μι ::;t z~λιh.Cιε:, y;όνιn..» . Α~ό ~ο &!CI/o ~ω J'f"ιμ.nOi·«ι Γ. .\'~~

π:ι~Ι.~. :'ll ιxt.X :αξί~~ -:. -:-ι~ Βόtε~ε~ ~;:o,:-iOt~ · ~;.:~;-,:ελο;-~χιά&~ -λλόvτr; •πις. εz6; . « .J.i~--::·ηρ» . .\(}f,vιx Ί..·Ί.·· G2.

341

ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΚΑΤλΓΡΑΦΗΣ λ·ΙΛΡΊΊ'ΡΙΩ'\ ΤΩ\" ΊΈΧ\"Ι'ΓΩ\" ΚΑΙ ΊΏ\" ΤΕΧ:\!ΙτΡΙΩ'\

Οι συνεντεύξεις :ων τριάντα τριών τεχνι"Cών-χαΧλιτεχνών τ-ΙJς Σχοπiλου είναι χα-:αγραμμέ νες σε σαράντα μία μαγνητοται.νίες, μ.ε 0~6:ρκ.εια αΥ..F·όασης ':ptάν~α τεσ~ηipιιJν ωρών, οι οπο~ες στην απομe<γνητοφωνημένη του:; μ.ορ9τ1 καλύπ-:ουν ένα σuνολο 967 σελίδων. 'ΙΌ υλικό αυ

τό t)ρίσ-κεται στο Λαογρα9ιχό λιΙΟIJσείο Σχοπέλου χαι σ-:ο Προφοριχό Αρχείο του Τμήματος

Ιστορίας Αρχαιολογίας της Φιλοσοφιχfις Σχολf;ς του Πe<νεπιστημίου Αθηνών. Οι μαyι-ητο

ταινίες φiρουν τον κωδικό του προγράμματος (ΣΚ), σ-το τ.λαίσιο του οποίου f:.γινα'Ι οι εγγρα φές, αύξοντα αριθμό χω ένδειξη εγγραy-ής σε τ.λευρά Α χαι Β. :Ξ: Υ Λ Ο

Θεοχάρης Δημήτρης

ΣΚ.5

Α-Β, ΣΚ. 5α Α-Β

j1πουνταλάς Τριαντάφυλλο:;

ΣΚ.l

Α-Β, ΣΚ. 1α Α-Β, ΣΚ. J{) Α-Β

τζουί)ελέχης Δημήτρης

ΣΚ .1 2

Α- Β

Γιολδάσης Ν ίχος

ΣΚ.33

Α -Β

ΤσουχαΜ.ς 1Ίιf ιχάλΙJς

ΣΚ.20 Α

Δ ιομ.ής Α γάλος

ΣΚ.28 Α

Κωνσταντάχης Παναγιώτης

ΣΚ.34

Κοχύλης Χαράλαμπος - Ρηγίνος

ΣΚ.10 Α -Β

Κυριάχης Παντελής

ΣΚ.9

Κοσμάς Δημ·ήψΙ]ς

ΣΚ.25

Α-Β

73 28 18 17 21 10 27 12 30

Λιθαδιώτης Βασίλης

ΣΚ . 7cι.

Α-Β

Λιθαδιώτης Γιώργος

ΣΚ.7

Α-Β

Πάτσης Χρ·ήστος

ΣΚ.4

Α-Β

24 22 23

J(οp<?~της Χρ~ήστος

ΣΚ.26 Α - Β

1!5

Παχ·ι)ς Χρήστο:;

ΣΚ.2Lι

Α- Β

Ραμαντά'ιης Σπύρος

ΣΚ .23

Ρόδιος Νίκος

ΣΚ.3

Α- Β, ΣΚ. 3α Α

Ρόδιος Γιώργος

ΣΚ.36

25 12

l\ΙΕ ΤΑΛ ΛΟ

Λ Ο Σ

343

Ροδίου Ανδρομ.άΊ,,r1 [θεία-αδελ9·ή

ΣΚ.3 6

ΣΚ.19

Α-Β

των αγγειοπλα>Jτών] ~άστας Γιώργος Π

Ε Τ Ρ Α

Χρυσοq;ός Θεμ.ισ-:οχλής

ΣJ<.ο

Λ- Β. ΣΚ.6α. Α

Πpοbιάς Γιάννης

ΣΚ. 'ι ι

Α-Β

Προκοπ ίου Ηλίας

ΣΚ.13

Α-Β , ΣΚ.1 3α Α-Β

ΈΙ')ΙΑ

Cεροχειμώνας Γιάννης

ΣΚ.18 Α-Β

:Vίαχρ-ι]ς Θεόδωρος

ΣΚ.3 2

ΖΩΓΡΛΦ

ΙΚΒ

Γιαχείμ.ης Γιώργος

ΣΚ.2

Λ- Β

Σμ.αράγδη-Κατσικογιά'Ι'ΙΊ) Αλεξάνδρα

ΣΚ. 29

18 11

ΣΚS

Α-Β

[κόρη του ζωγράφου Κ. Σμαpιl.γδη] Σοφιχί'ϊου Βιολέτα ΟΙΚΟΊΈ Χ.\ΙΕΣ

Καpαμ.πετσάνη Χρυσούλα και Αλεξάνδρα

ΣΚ.15 Α

Φωτοπούλου Ελένη

ΣΚ.27 Α-Β

Σύρου Αλέκα

ΣΚ . \ 7 Α-Β

19 35 42

Χήρα. Αν&ρομ.άzη

ΣΚ.3 ι

:\1 τ.ε~σάν-r1 Ελένη

~Κ.1 4

Α-Β

1Jα.).αιολ6γου Σ-:έΧλα

ΣΚ.16

ι4

Μ οναχ;Α, Ξένη

ΣΚ.30

Σύ'ιολο σελίδων

344

967

π ιι ι · ε:::

Φ Ω τ ο r Ι' .1 Φ ι κ ο ι·

ι·.\ ι κ ο ι-

Ε')χ~ιΙJ-:-ο·~μ.ε Οz~μά :αJ~ ι~tώ:ε~ κ::η : co; ?O?ti~ ::ο:..ι :J.ι:χ; 7:.!J.'f'λ"f.ώ~"fj'7J.'J yωτeιγ(α9Ωι0 uλαό γι:ι π.ν εαονογr~9·ι;τι; ~u-:oU : o:J ~~bXtv·;. ο~ αριΟμοi ϊ:r.tFα;:έμ::ο:η σ"':ις σεΙJGε.c:, ~ou b?tσΥ..οντω Ot yωτογ~αyfε:;. ,\ΡΧ ε ι Ο ΚΩΠΙΙ .\ιΟ:\ΤιΙ lί:'i. 30 1,305. 336 . .\Ι'ΧΕΙ Ο ΚΑ~!!.\0 :\0.\.\Α

8, 38,Lι5, 52, 59, 6 1. 6:!, 71, 73. Π, 79,8:1. D6, ~)7, 98, 103 , IOG. 112, 122, 126. 1:10. 13Lι , 137, 1 4Lι , 1Lι9, 15 1. ι 52. 1:'i9. 160. 165. ι6 7. 181. 188. 193, 197, 198. 20 1. 200.2 11. 214. ?17. 221. Π5. 227. '228. 23:3. 23'•· 239.243, ?Π. 262. 26:). 2Η7. ::.?68. 2()9. 270.272. 273. '27'•· 279. 282-28.'3. 285. 288.3:32.3:13. :n5. :141. ΕlΌΡιΚΟ ΦΩΤΟΓι'ΑΦιΚΟ ΑΡΧΕιΟ ΣΚΟΠΕΛΟΥ 4.~. Lι:). 5 1, 55, 58, 62, 63. 68, 72, 79, 80,

'9, 93. 105. 109 , I ;] I . 1:25, 133. ι ι, I.

1:)7, 173. ι78. 179. Π7.3Ι1. P H AOS PHOTOS

29 ι . 29G, :306. 32 ι. 32::.?. ι~Ι ΩΤ ιΚΕ Σ Σ1.Ί\ΛΟι' ι':Σ ΑΦΗΓΗΤΩ:\- ΑΦΗΠ!l'ΡΙΩ\

1 ι ι, , 11 7. 118, 138. IG8, 176, 182. ι9ι. :!0::.?, 250. 258, 272. 306. 3 16, 322, 330. A .l A~l.\:\TIOΣ ΣΑλi'Ι'Ω:\

~χοϊ:έί.οι.ι , ι~!Υ.ό~ Ποlιι-:,σμ.ό~~ .\~ογρα9~χό ~ fo·J~εto Σχοτ:.έλο'J 1~)9::>.

1::!0. Ι 5ο, ~8 1 . 299. 3 17!. 3 16, 3 19, 3Ξ!ϊ, .3~9. 330. 339. 3Ιι0. ΚΩΣΤΛΣ ~ ! ΛίΊ''lΚΗΣ

λ..αp~οypά.9ω Υ.α! χαράκτες ~Υ.!άθοu - '5:χο;:έλο'J - r\ ).ονν~σου. Αλ6,Νr1σο; 1998.

3. 88. 9 1, I ι I. 234. 2Ιι l. :Ψι. 21t5. 24 7. 25'ι-255 . 295.

345

Τ 0

I Β ~ I Ο

ΣΚΟΠΕΛΟΣ 11 IΣTOI'IKOHilΊ\ Ί'ΙΙΣ I<ΑθΙΗΙΕΡΙ:\'ΗΣ ΖΩΙΙΣ Ο Ι ΧΕ ΙΙ 'ΟΤΕΧ.'iΕΣ ΛΦ ΙΙ Ι'ΟΥΥΓΑΙ

λ!Ε EllιJrE.\ElΛ ΚΑΙ ΕΙΖ:Α LΏΓΗ ΤΗΣ Α.\ΕΚΑΣ .\ΙΠ ΟΥΤΖΟΥΒΗ ΚΑΙ Elln l F:λEIA ΚΕΒlΕ:'\Ω:'\ ΤΗ~ Ρ.\:'\ Ι ΑΣ OIKO:'\ωJOl' Σ'ΙΌΙΧΕΙΟΘΕΤΗΘΙ-ΙΚΕ ΚΑΙ ΣΕ.\Ι.λΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ~ΤΗ ΜΕΜΙ

GRAF. ΤΥΠΩΘΗΚΕ ΣΕ ΧΑΡΊΊ VELVH 150 ΓΡυ!. ΣΕ Ι.:ίΟΟ Α:'\ΠΙΥΙ1λ ΣτΟ ΠΠΟΓΡ.\ΦΕΙΟ ΊΏ.'\ ΜΩ.'\ ΡΟΗ .\. Ε. Ι Ι ΒΙΒ.\10

.λ ΕΣΙ.\ ΕlΊ.'\Ε ΑΠΟ ΤΟ:'\ BA~L\11 ΚΥΠ Ρ:\10 ΚΑΙ ΤΗ.'\ !Ωλ:'\:'\.\ τΣ.\Κλ. ΚΥΚ.\ΟΦΟΙ>ΗΣΕ ΊΌ:'\ .\ΙλΪΟ ΤΟΥ Jggg ΓΙΑ ΛΟΓΑ ΡΙ:\Σ~fΟ ΤΟΥ ΕΟλΙ.\ΙΕΧ Λ . Ε. ΚΑΙ ΤΟΥ ΛΑΟl'ΡΛΦΙΚΟ Υ λ!ΟΥ ~ΕΙΟΥ ΣΚΟΠΕΛΟΥ Σ1'i\"ΓΟ:\ΙΙΣ:Ί!ΟΣ ΕΚ .λ ΟΣΗΣ: ΚΛΤΑΡΊΊ. ΚΛΛΛΙ'ΓΕΧi\'ΙΚΙl ΕIΊΙΛΙΕ.\ Εlι\: ΞΑi\ΘΙΙΊΠΗ ~IIXA YfΠA.'\ I A