EENDERS & ANDERS
AFRIKAANS / NEDERLANDSE LESPAKKET
Sprokie vir ’n stadskind Sprookje voor een stadskind
GRAAD
11
Afrikaans Huistaal
Eenders & Anders Afrikaans/Nederlandse lespakket Graad 11 Leerderboek Eerste uitgawe, eerste druk in 2018 deur Protea Boekhuis Posbus 35110, Menlopark, 0102 Burnettstraat 1067, Hatfield, Pretoria Minnistraat 8, Clydesdale, Pretoria protea@intekom.co.za www.proteaboekhuis.com Skrywer: Marieta Nel Redakteurs: Ronél Gouws en Carla Lang Projekleier: Eureka Barnard Proeflesers: dr. Annette M. Oud-van Dijk, Wim Wijnands, Leen De Smedt, Wim van Keulen, Marina Rochtus, Bouke Wouda, Danie Botha en Dineke Ehlers Medewerkers: Karen Botter-Vegt, Gerda Grobler en Liza Voppen Bandontwerp: Dion Rushovich Bladuitleg en ontwerp: Dion Rushovich Omslagfoto: One Dollar Photo Gedruk en gebind: CTP Printers, Kaapstad © 2018 SASNEV, Sentraalplein 4, Pinelands, webwerf: http://sasnev.co.za ISBN 978-1-4853-0830-0 Finansieel ondersteun deur die Willem de Zwijger Stichting, Stichting ZuidAfrikahuis Nederland en die Orde van den Prince. Erkennings Die skrywer en SASNEV bedank die volgende persone en instansies vir die gebruik van kopieregmateriaal en foto’s: One Dollar Photo: bl. iii, 1, 2, 4, 7, 9, 10, 14, 15, 23, 28 en 31; Stock Photo Secrets: bl. iii, iv, 2, 3, 4, 5, 6, 8, 11, 12, 13, 15, 17, 18, 19, 20, 26, 29 en 30; Trio Records vir “Sprokie vir ’n stadskind” deur Koos du Plessis: bl. 4; Marianne Liebenberg vir die foto van Koos du Plessis: bl. 5; Tafelberg Uitgewers vir 30 nagte in Amsterdam deur Etienne van Heerden: bl. 8; Amanda de Stadler vir die foto: bl. 9; Uitgeverij Thill, Brussel vir Brussel en haar pracht, 1988: bl. 10; Ons Amsterdam vir “De oudste coffeeshop?” (2017):bl. 12 en vir “Punk in Amsterdam” (2013): bl. 12; Dion Rushovich vir die foto: bl. 14; LitNet vir die artikel “Nederlandse sprokie vir kinders van die Kaap”: bl. 22 en 23; Ronelda S. Kamfer vir die foto’s: bl. 22; Eureka Barnard vir die foto: bl. 24; Nijgh en Van Ditmar vir die uittreksel uit Tirza van Arnon Grunberg: bl. 25 en 26; Protea Boekhuis vir die omslag en uittreksel van die vertaling in Afrikaans van Tirza van Arnon Grunberg: bl. 24, 25 en 26; Wikipedia vir sprokiekategorieë uit https://nl.wikipedia.org/wiki/Sprookje: bl. 27 en 28; LAPA Uitgewers vir die omslae en uittreksels uit Een stad drie rooikoppe sewe dae en Ek was hier: bl. 29, 32 en 33. Alle redelike pogings is aangewend om wettige kopiereghouers op te spoor. Die uitgewer verneem graag van kopiereghouers indien enige regstellings of byvoegings gedoen moet word. Geen gedeelte van hierdie boek mag sonder skriftelike verlof van die uitgewer gereproduseer of in enige vorm of deur enige elektroniese of meganiese middel weergegee word nie, hetsy deur fotokopiëring, skyf of bandopname, of deur enige ander stelsel vir inligtingsbewaring of -ontsluiting.
ii
’n Blik op die lespakket Beste Leerder Welkom by Eenders & Anders Graad 11 – jou venster op die Lae Lande (Nederland en België) wat weer vir jou ’n blik op Europa bied. Eenders en Anders voldoen aan al die vereistes van die Nasionale Kurrikulum- en Assesseringsbeleidsverklaring (NKABV) en kan as verryking saam met een van die hoofstukke in jou taalhandboek gebruik word. Hierdie lespakket sluit aan by kwartaal 4, week 33 en 34. Die doel van hierdie lespakket is om jou ’n blik te bied op die letterkunde, taal en kultuur van Nederland en Vlaandere (die Nederlandssprekende deel van België). In graad 10 was die tema van jou lespakket Kampeer - Kamperen. Vanjaar is dit: Sprokie vir ’n stadskind - Sprookje voor een stadskind. Hierin word onder andere gekyk na tieners se behoefte om ’n merk op hul omgewing te maak, om te wys hulle was hier. Nederlands is die taal van 16 miljoen Nederlanders in Nederland en van 6 miljoen Vlaminge in buurland België. Die Vlaminge praat hul Nederlands met ’n uitspraak wat partykeer soos Afrikaans klink. Dit word genoem Vlaams. Nogtans, in teenstelling tot Afrikaans, is Vlaams net ’n taal wat gepraat word. Skryf en lees doen Vlaminge in Nederlands. Gedurende die twee weke waartydens jy hierdie lespakket gebruik, wil ons jou op ’n opwindende, avontuurbelaaide reis neem. Aan die begin gaan dit dalk vir jou effens moeilik wees om die Nederlandse tekste waarna jy gaan luister en wat jy gaan lees, te verstaan. Jou ore en oë sal egter gou gewoond raak aan die Nederlands en aan die einde van die lespakket gaan jy selfs ’n bietjie Nederlands kan praat. As jy eers kennis gemaak het met Nederlands, kan jy die wonderlikste materiaal op die internet ontdek. Onthou, die Nederlanders/Vlaminge is tegnologies baie gevorderd en jy gaan op die interessantste video’s, toeps (apps), webwerwe, klankgrepe en speletjies af kom. In hierdie lespakket is die tekste soms in Afrikaans en soms in Nederlands. Probeer voortdurend bewus wees van die ooreenkomste (eenders) en die verskille (anders) tussen die twee tale. Die vrae en opdragte is egter altyd in Afrikaans en jou antwoorde kan ook in Afrikaans wees. Die Lae Lande het die interessantste stede waaraan ons jou wil bekend stel. Hopelik sal dit jou lus maak om later self hierdie stede te besoek. Dus, welkom in die Lae Lande! Geniet die reis saam met ons. Hopelik sal jy ook eendag van Nederland en België kan sê: Ek was hier.
iii
Inhoudsopgawe SPROKIE VIR ’N STADSKIND SPROOKJE VOOR EEN STADSKIND
Sprokie vir ’n stadskind Sprookje voor een stadskind
Luister en praat...............................................................................................................................................................................2, 13 Lees en kyk.......................................................................................................................................................................................................... 3 Word taalvaardig..................................................................................................................................................................................19 Fokus op letterkunde..................................................................................................................................................................24 Skryf en aanbied.....................................................................................................................................................................................27 Taalhersiening..............................................................................................................................................................................................32
WEBWERF ’n Spesiale webwerf – http://lespakket.co.za – is vir die Afrikaans-Nederlandse lespakkette van graad 6 tot 11 geskep ten einde julle interaktief met die tekste te laat verkeer en om aan te sluit by e-leer (elektroniese leer) in die onderwys. Nie net word ’n elektroniese weergawe van die pakket op die webwerf gelaai nie, maar die pakkette word voortdurend bygewerk met nuwe materiaal wat opgelaai word. ’n Blog en Facebookblad sal ook aan die webwerf gekoppel word. QR-kodes is ook gebruik vir verdere inligting oor Amsterdam en Brussel. Die idee is dat julle die materiaal op die webwerf gebruik om die opdragte in die lespakket uit te voer. Julle kan dan weer foto’s, video’s of ander interessanthede oplaai vir gebruik deur en kommunikasie met ander leerders. Daar word gehoop dat julle ook uiteindelik met Nederlandse/Vlaamse leerders sal kontak maak, idees uitruil en sodoende mekaar se taal en kultuur beter leer ken. Ook onderwysers word aangemoedig om materiaal soos foto’s, oulike idees, opdragte en vraestelle op die webwerf te laai. Op dié manier is daar nie net interaksie met plaaslike kollegas nie, maar hopelik ook later met kollegas in Nederland en Vlaandere (België), by wie ons kan kers opsteek oor e-leer.
iv
IN HIERDIE HOOFSTUK MOET JY: Luister en praat Lees en kyk Letterkunde Skryf en aanbied Taalstrukture en -konvensies
• • • • • • • • • • • •
illustrasies bespreek na twee liedjies luister en vrae daaroor beantwoord aan ’n informele gesprek deelneem ’n liedjie, flapteks en ’n uittreksel uit ’n niefiksieboek lees en vrae daaroor beantwoord ’n opsomming maak ’n uittreksel uit ’n roman ontleed taal-in-konteks-oefeninge doen met paragrawe werk ’n goeie beskrywing bestudeer en self een skryf ’n brief aan die pers skryf oefeninge oor woordeskatuitbreiding en taalverskynsels doen taal-in-konteks-oefeninge doen
’n Sprokie ... ’n Volksverhaal waarin die meisies baie mooi prinsesse is en waarin bose karakters soos hekse, feë, towenaars en wolwe die lewe vir die arme prinses ondraaglik maak. Gelukkig is daar altyd ’n gelukkige einde. In hierdie hoofstuk gaan ons bietjie kyk na ’n sprokie vir ’n stadskind. Dalk word jy op ’n plaas groot, op ’n klein plattelandse dorpie of dalk sit jy in ’n groot, besige stad. Watter gevare skuil daar in die stad? Waarna dink jy hunker stadskinders? Straatkinders? Hoe sal hulle sprokie daar uitsien? En wat is jou sprokie as jy een kon vertel?
1