100-jange-bozorg

‫ﺻﺪﺟﻨﮓ ﺑﺰرگ ﺗﺎرﯾﺦ‬ ‫ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه‪:‬ﻋﻠﯽ ﻏﻔﻮري‬

‫‪١‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬ ‫»ﺟﻨﮓ را ﻫﯿﭻ ﮐﺲ دوﺳﺖ ﻧﺪارد‪ .‬در ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﭘﺪران ﭘﺴﺮان را ﺑﻪ ﺧﺎك ﻣﻰﺳﭙﺎرﻧﺪ ﺣﺎل آن ﮐﻪ در ﺻﻠﺢ‪ ،‬ﭘﺴﺮان ﭘﺪران را!«‬ ‫ﮐﺮزوس ﭘﺎدﺷﺎه ﻟﯿﺪﯾﻪ‬ ‫ﺑﺴﯿﺎرى از ﻣﺮدم ﺟﻨﮓ را اﻣﺮى ﻋﺒﺚ و ﻗﺎﺑﻞ اﺟﺘﻨﺎب ﻣﻰداﻧﻨﺪ و ﮐﻢﺗﺮ ﮐﺴﻰ آن را دوﺳﺖ دارد‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﻧﻈﺎﻣﯿﺎن‪ ،‬ﺑﻪ وﯾﮋه ﻧﻈﺎﻣﯿﺎن ﮐﺎر‬ ‫ﮐﺸﺘﻪ و ﺟﻨﮓ دﯾﺪه ﺑﯿﺶ از دﯾﮕﺮان از ﺟﻨﮓ دورى ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﮐﺴﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺳﺎﺑﻘﻪى ﻣﺒﺎرزه در ﻣﯿﺎدﯾﻦ ﺟﻨﮕﻰ را دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻰ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻰآورﻧﺪ در ﻣﯿﺪان ﻧﺒﺮد‪ ،‬ﻣﺮگ اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺎده اﺗﻔﺎق‬ ‫ﻣﻰاﻓﺘﺪ و ﺳﺮﺑﺎزان ﺧﯿﻠﻰ زود ﺑﻪ ﻣﺮگ ﻫﻢﻗﻄﺎران‪ ،‬دوﺳﺘﺎن و ﺣﺘﺎ ﺑﺮادران ﺧﻮد ﻋﺎدت ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ اﻣﺎ ﻫﻤﯿﻦ اﻓﺮاد ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﺮاﯾﻂ و‬ ‫ﭘﺎﯾﺎن ﺟﻨﮓ ﭘﻰ ﻣﻰﺑﺮﻧﺪ ﮐﻪ در ﺟﻨﮓ ﭼﻪ ﺑﺮ آنﻫﺎ ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﭼﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ دﺷﻤﻨﺎن ﺧﻮد آوردهاﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ از ﯾﮏ ﻧﮑﺘﻪ ﻫﯿﭻ وﻗﺖ ﻧﻤﻰﺗﻮان ﻓﺮار‬ ‫ﮐﺮد‪ :‬ﺟﻨﮓ اﺟﺘﻨﺎبﻧﺎﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﺿﺮورى ﻧﺒﺎﺷﺪ اﻣﺎ اﮔﺮ زﻣﺎن رخ دادن آن ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺎﻧﻊ آﻏﺎز آن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻧﻈﺎﻣﯿﺎن ﻧﻘﻄﻪ آﻏﺎز ﺟﻨﮓ را ﺳﯿﺎﺳﺘﻤﺪاران ﻣﻰداﻧﻨﺪ و ﺳﯿﺎﺳﺘﻤﺪاران ﺑﺮﻋﮑﺲ آﻧﺎن‪ ،‬ﺟﻨﮓ را در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻋﻼﻣﺖﻫﺎى ﻏﻠﻂ ﻧﻈﺎﻣﯿﺎن ذﮐﺮ‬ ‫ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ اﻣﺎ اﻣﺮوز ﻋﺎﻣﻞ دﯾﮕﺮى ﻧﯿﺰ ﺑﻪ اﯾﻦ دو ﻋﺎﻣﻞ اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻓﮑﺎر ﻋﻤﻮﻣﻰ‪ ،‬ﮔﺎﻫﻰ اﻓﮑﺎر ﻋﻤﻮﻣﻰ ﺟﻨﮓ را ﻣﻰﻃﻠﺒﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺮرﺳﻰ ﺗﺎرﯾﺦ ﺟﻨﮓﻫﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﻰدﻫﺪ ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﻰ ﺗﺨﺎﺻﻢ ﻟﻔﻈﻰ و ﯾﺎ دﺳﺖ اﻧﺪازىﻫﺎى ﻣﺤﺪود‪ ،‬ﺷﻌﻠﻪى ﺟﻨﮓ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺑﯿﻦ دو ﯾﺎ ﭼﻨﺪ ﻣﻠﺖ‬ ‫ﺷﻌﻠﻪور و ﮐﺸﻮر‪ ،‬ﻗﺎره و ﯾﺎ دﻧﯿﺎﯾﻰ ﺑﻪ آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪه ﻣﻰﺷﻮد‪.‬‬ ‫دﻟﯿﻞ ﺑﺮوز ﻧﺒﺮدﻫﺎ ﺳﺎده و ﮔﺎﻫﻰ ﮐﻢ اﻫﻤﯿﺖ ﺟﻠﻮه ﻣﻰﮐﻨﺪ اﻣﺎ واﻗﻌﯿﺖ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮىﺳﺖ‪ .‬دﻟﯿﻞ ﺑﺮوز ﻧﺒﺮد ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﯾﮏ ﯾﺎ ﭼﻨﺪ ﻋﺎﻣﻞ ﺳﺎده‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬دهﻫﺎ و ﯾﺎ ﺷﺎﯾﺪ ﺻﺪﻫﺎ ﻋﻠﺖ ﮐﻮﭼﮏ و ﺑﺰرگ ﺑﺎﻋﺚ اﻧﺒﺎﺷﺖ ﮐﯿﻨﻪى ﻣﻠﺖﻫﺎ ﻋﻠﯿﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﻰﺷﻮد و آن زﻣﺎن ﮐﻪ وﻗﺖ ﻓﻮران ﺧﺸﻢ‬ ‫ﻓﺮا ﻣﻰرﺳﺪ‪ ،‬ﮐﺴﻰ ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺎﻧﻊ وﻗﻮع ﻧﺒﺮد ﺷﻮد‪ .‬ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺎزى »دوﻣﯿﻨﻮ« ﺑﺮﻫﻢ ﻣﻰرﯾﺰد و ﺣﻮادث زﻧﺠﯿﺮوار رخ ﻣﻰدﻫﺪ‪.‬‬ ‫ﮔﻢ ﺷﺪن ﯾﮏ زن‪ ،‬ﺣﺮﮐﺖ ﯾﮏ واﺣﺪ ﺟﻨﮕﻰ ﺑﻪ داﺧﻞ ﺧﺎك ﮐﺸﻮر ﻣﻘﺎﺑﻞ‪ ،‬ﺷﻠﯿﮏ ﯾﮏ ﮔﻠﻮﻟﻪ‪ ،‬ﺗﺮور ﯾﮏ ﺷﺨﺺ ﻣﻬﻢ‪ ،‬ﻧﺤﻮهى اﺳﺘﻔﺎده از ﯾﮏ‬ ‫رودﺧﺎﻧﻪى ﻣﺸﺘﺮك‪ ،‬ﺑﻨﺪر ﻣﺸﺘﺮك‪ ،‬ﻣﻨﺒﻊ اﻧﺮژى ﻣﺸﺘﺮك‪ ،‬اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ ﯾﮏ ادﻋﺎى ﮐﻬﻨﻪ ارﺿﻰ‪ ،‬اﻋﻼم اﺳﺘﻘﻼل ﯾﮏ ﻧﮋاد ﺗﺤﺖ ﺳﺘﻢ‪ ،‬ﻋﻼﯾﻖ‬ ‫ﻧﮋادى‪ ،‬ﺷﻮوﻧﯿﺴﺘﻰ‪ ،‬راﺳﯿﺴﺘﻰ‪ ،‬اﯾﺪﺋﻮﻟﻮژﯾﮑﻰ و دهﻫﺎ دﻟﯿﻞ دﯾﮕﺮ!‬ ‫اﻣﺎ ﻣﻠﺖﻫﺎى ﺧﺴﺘﻪ از ﺟﻨﮓ ﭘﺲ از آن ﮐﻪ ﺟﻨﮕﻰ را ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺳﺎلﻫﺎ و دﻫﻪﻫﺎ ﺗﻤﺎﯾﻠﻰ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬آنﻫﺎ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺻﻠﺢ‬ ‫ﻣﻰروﻧﺪ و در ﺻﻠﺢ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ و ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﻣﻰﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ آن ﮐﻪ ﻣﺠﺪدا ﺑﺎ ﺧﺴﺘﻪ ﺷﺪن از زﻧﺪﮔﻰ در ﺻﻠﺢ‪ ،‬ﺟﻨﮓ را آﻏﺎز ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ‬ ‫ﻣﻌﻤﻮﻻ ﯾﮏ ﻧﺴﻞ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺧﺎﻃﺮات ﻧﺎراﺣﺖ ﮐﻨﻨﺪهى ﺟﻨﮓ را در ﺣﺎﻓﻈﻪ دارد‪ ،‬ﻋﻼﻗﻪاى ﺑﻪ ﻧﺒﺮد ﻧﺸﺎن ﻧﻤﻰدﻫﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺟﻨﮓﻫﺎ وﯾﮋﮔﻰ‬ ‫دﯾﮕﺮى ﻧﯿﺰ دارﻧﺪ و آن ﻣﺮگ ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻ در ﺟﻨﮓﻫﺎ »ﺑﻬﺘﺮﯾﻦﻫﺎ« دﻟﯿﺮاﻧﻪ ﻣﻰﺟﻨﮕﻨﺪ و ﮐﺸﺘﻪ ﻣﻰ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬آنﻫﺎ ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ از‬ ‫ﺟﻨﮕﯿﺪن ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻫﻤﯿﻦ ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎن ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ اﺳﻄﻮرهﻫﺎى ﻣﻠﺖﻫﺎ ﻣﻰﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺟﻨﮓ ﯾﮑﺴﺮه ﭘﺪﯾﺪهاى ﻣﻨﻔﻰ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺳﺒﺐ رﺷﺪ ﺧﻼﻗﯿﺖﻫﺎ‪ ،‬اﻓﺰاﯾﺶ دﻻورىﻫﺎ و ﺑﺮوز اﺧﻼق ﻣﺮداﻧﻪ ﻣﻰﺷﻮد‪ .‬ﺟﻨﮓ ادﺑﯿﺎت ﻣﻰﺳﺎزد‪» .‬ﮔﺬﺷﺖ« ﻣﻰآﻣﻮزد و از ﺧﻮد‬ ‫ﮔﺬﺷﺘﻦ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻰﺗﺮدﯾﺪ ﻣﺮدان ﺟﻨﮓ دﯾﺪه اوﻟﯿﻦ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﺟﻨﮓ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ دﯾﮕﺮ ﻃﺎﻗﺖ ﺑﻪ ﺧﺎك ﺳﭙﺮدن ﻫﻢﻗﻄﺎران ﺧﻮد را ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺻﺪ ﺟﻨﮓ ﺑﺰرگ ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻫﺪف ﺗﺪوﯾﻦ ﺷﺪه ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ در ﻗﺎﻟﺐ ﯾﮏ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎﺗﻰ درﺑﺎره ﺟﻨﮓﻫﺎى ﺑﺰرگ ﺗﻤﺪن‬ ‫ﺑﺸﺮى ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﺑﺪﻫﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﺻﺪ ﺟﻨﮓ ﭼﮕﻮﻧﻪ از ﻣﯿﺎن ﻫﺰاران ﺟﻨﮓ ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺸﺮ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه؟‬ ‫ﻣﻰ ﺗﻮان اذﻋﺎن داﺷﺖ‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﮐﺎﻣﻞ ﻧﺒﺎﺷﺪ و اﯾﺮادات ﻓﺮاواﻧﻰ ﺑﺘﻮان ﺑﺮ آن ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻧﮕﺎرﻧﺪه اﯾﻦ اﻋﺘﻘﺎد را دارد ﮐﻪ‬ ‫ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺗﻼش ﺧﻮد را ﺑﺮاى ﺑﺎزﺷﻨﺎﺳﻰ ﺻﺪ ﺟﻨﮓ ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺟﻨﮓﻫﺎﯾﻰ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺟﻤﻊآورى ﺷﺪه‪ ،‬ﻫﻤﮕﻰ ﺑﺮ ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺎﺳﻰ ﮐﺸﻮرﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻠﺖﻫﺎ و ﺣﺘﺎ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎى ﺳﯿﺎﺳﻰ دﻧﯿﺎ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﮔﺬاردهاﻧﺪ‪.‬‬

‫‪٢‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫رﺧﺪاد ﺑﺮﺧﻰ از اﯾﻦ ﺟﻨﮓﻫﺎ ﺳﺒﺐ ﻣﺮگ ﺗﻤﺪنﻫﺎ‪ ،‬دوﻟﺖﻫﺎ و ﻣﻠﺖﻫﺎ ﺷﺪه و ﺑﺮﻋﮑﺲ ﻣﻠﻞ دﯾﮕﺮى را ﺑﻪ ﺳﺮورى رﺳﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻗﺒﻞ از‬ ‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻻت‪ ،‬ﻧﮑﺎﺗﻰ را ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﻣﺤﺘﺮم ﮔﻮﺷﺰده ﮐﺮد‪.‬‬ ‫‪ -1‬اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮﺟﻮد درﺑﺎره ﺑﺮﺧﻰ ﺟﻨﮓﻫﺎ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﻧﺪك ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺑﺮﺳﺪ اﻣﺎ دﻟﯿﻞ ﺗﻮﺿﯿﺢ اﻧﺪك ﭘﯿﺮاﻣﻮن آنﻫﺎ اﺑﺘﺪا ﺑﻀﺎﻋﺖ ﻣﺤﺪود‬ ‫ﻋﻠﻤﻰ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه اﺳﺖ و دوم ﻧﺒﻮد ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣﺂﺧﺬ در دﺳﺘﺮس‪.‬‬ ‫‪ -2‬در اﻧﺘﺨﺎب ﺟﻨﮓﻫﺎ‪ ،‬ﻋﻨﺼﺮ اول اﻧﺘﺨﺎب »ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺑﺮ ﺟﺮﯾﺎن ﺗﺎرﯾﺦ« ﺑﻮده و ﺷﺪت ﻧﺒﺮد‪ ،‬دﻻورى ﺟﻨﮕﺎوران و ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﻌﺪى در‬ ‫ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﮔﺎﻫﻰ ﺑﺮرﺳﻰ دﻻﯾﻞ ﺑﺮوز ﺟﻨﮓ و ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﻰ ﺳﯿﺎﺳﻰ ﻣﻨﻄﻘﻪ وﻗﻮع ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﻃﻮﻻﻧﻰﺗﺮ از ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺑﻪ‬ ‫ﺧﻮد آن ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ -3‬ﺑﺮرﺳﻰ ﺑﺴﯿﺎر دﻗﯿﻖ و ﻣﻮﺷﮑﺎﻓﺎﻧﻪ ﺟﻨﮓﻫﺎ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﺻﺮف ﺳﺎلﻫﺎ وﻗﺖ و ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﯿﺮى ﺗﯿﻢﻫﺎى ورزﯾﺪه ﮐﺎرىﺳﺖ و ﻧﮕﺎرﻧﺪه اذﻋﺎن‬ ‫ﻣﻰﮐﻨﺪ اﯾﻦ اﻣﺮ از ﺑﻀﺎﻋﺖ او ﺧﺎرج اﺳﺖ اﻣﺎ ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻬﻢ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﺼﻮل ﭼﻨﯿﻦ ﺗﺤﻘﯿﻘﻰ ﺷﺎﯾﺪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاى ﭼﻨﺪ ده ﺟﻠﺪى ﺷﻮد ﮐﻪ اﮔﺮ‬ ‫ﭼﻪ ارزش آﮐﺎدﻣﯿﮏ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ اﻣﺎ ﺷﺎﯾﺪ ﻓﺮاﺗﺮ از ﻧﯿﺎز ﻫﺰاران ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪ ﻧﻈﯿﺮ داﻧﺶآﻣﻮزان‪ ،‬ﺟﻮاﻧﺎن وﺳﺎﯾﺮ اﻗﺸﺎر ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫در ﭘﺎﯾﺎن ﺿﺮورى ﻣﻰداﻧﻢ ﮐﻪ ﯾﺎد دوﺳﺖ ﺑﺰرﮔﻮارم‪ ،‬ﻣﺪﯾﺮ ﻓﺮﻫﯿﺨﺘﻪى اﻧﺘﺸﺎرات ﻫﯿﺮﻣﻨﺪ‪ ،‬زﻧﺪهﯾﺎد ﺣﻤﯿﺪرﺿﺎ ﺑﺎﻗﺮزاده را ﮔﺮاﻣﻰ ﺑﺪارم‪ .‬اﮔﺮ‬ ‫ﻣﺴﺎﻋﺪت اﯾﺸﺎن ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﮔﺎه زﻣﯿﻨﻪى ﭼﺎپ اﯾﻦ اﺛﺮ ﻣﯿﺴﺮ ﻧﻤﻰﮔﺸﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد آﺷﻮر و ﻣﺎد‬ ‫آﺷﻮرﯾﺎن‪ ،‬ﺟﻨﮕﺠﻮﯾﺎن ﺑﻰرﺣﻢ‬ ‫در دﻧﯿﺎى ﻗﺪﯾﻢ ﺗﻤﺪنﻫﺎى ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ‪ ،‬ﭘﺎرس‪ ،‬ﭼﯿﻦ‪ ،‬ﺟﻨﻮب اروﭘﺎ و ﺷﻤﺎل ﺷﺮق آﻓﺮﯾﻘﺎ ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ در اﯾﻦ ﺑﯿﻦ‪،‬‬ ‫ﺑﯿﺶﺗﺮﯾﻦ ﺗﻤﺮﮐﺰ ﻗﺪرت‪ ،‬ﺷﻮﮐﺖ و ﻧﻔﻮذ در ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ ﺑﻮد‪ .‬از ‪ 2300‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﻣﺴﯿﺢ‪ ،‬دوﻟﺖﻫﺎى ﻣﺘﻌﺪدى در اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻪ وﺟﻮد‬ ‫آﻣﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﻰ از آنﻫﺎ ﻧﻈﯿﺮ ﻋﯿﻼﻣﻰﻫﺎ‪ ،‬ﺳﻮرىﻫﺎ و ﻓﯿﻨﯿﻘﻰﻫﺎ از ﻗﺪرت و ﺷﮑﻮه ﻓﺮاواﻧﻰ ﺑﺮﺧﻮردار ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻠﺖﻫﺎ داراى روﺣﯿﻪ‬ ‫ﺷﻬﺮﻧﺸﯿﻨﻰ و اﯾﺠﺎد ﺗﻤﺪن ﺑﻮدﻧﺪ اﮔﺮ ﭼﻪ از ﺟﻨﮕﺎورى ﻧﯿﺰ ﻏﺎﻓﻞ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ در ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ دوﻟﺘﻰ در ﺣﺎل ﭘﺎ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ‬ ‫ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺣﯿﺎت ﺗﻤﺪنﻫﺎى ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ را ﺑﻪ ﺧﻄﺮ اﻧﺪازد‪.‬‬ ‫دوﻟﺖ آﺷﻮر‬ ‫آﺷﻮرى ﮐﻪ ﻣﻠﺘﻰ ﺳﺎﻣﻰﻧﮋاد در ‪ 1300‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد اﺳﺘﻘﻼل ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﺳﯿﺎﺳﺖ »ﺟﻨﮓ و ﭘﯿﺸﺮوى« را اﺗﺨﺎذ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬دﻟﯿﻞ اﺻﻠﻰ اﯾﻦ اﻣﺮ ﻧﯿﺰ‬ ‫ﻏﯿﺮﺣﺎﺻﻠﺨﯿﺰ ﺑﻮدن زﻣﯿﻦ ﻫﺎى آنﻫﺎ و آﺑﺎداﻧﻰ ﺗﻤﺪنﻫﺎى ﻣﺠﺎور ﺑﻮد‪ .‬در ﺑﻬﺎر ﻫﺮ ﺳﺎل دوﻟﺖ آﺷﻮر ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺧﻮد را ﮔﺮدآورى ﮐﺮده و ﺑﻪ‬ ‫ﺷﻬﺮﻫﺎى آﺑﺎد اﻃﺮاف ﻣﻰﺗﺎﺧﺖ‪ .‬ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﭘﻰ در ﭘﻰ‪ ،‬آنﻫﺎ را ﺑﻪ اﻧﺪازهاى ﻗﻮى و ﺟﻨﮕﺎور ﺳﺎﺧﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ ﺳﺎلﻫﺎى ‪ 1300‬ﺗﺎ ‪ 600‬ﻗﺒﻞ از‬ ‫ﻣﯿﻼد ﻗﻮىﺗﺮﯾﻦ ﻗﺪرت ﻧﻈﺎﻣﻰ آﺳﯿﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺮﻫﺎى ﺑﻠﻨﺪ‪ ،‬وﺳﺎﯾﻞ ﻗﻠﻌﻪ ﮐﻮب و ﺑﺮجﻫﺎى ﻣﺘﺤﺮك ﺳﺒﺐ ﺷﺪه ﺑﻮد ﺗﺎ ﻫﯿﭻ ﺷﻬﺮى در ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫آنﻫﺎ ﺗﻮان ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ در دﺷﺖﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺳﺮﺑﺎزان ﺗﻤﺪنﻫﺎى دﯾﮕﺮ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آنﻫﺎ ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺳﺮﺑﺎز‬ ‫آﺷﻮرى از ﻧﻈﺮ ﺗﺠﻬﯿﺰات ﺳﺮآﻣﺪ زﻣﺎن ﺧﻮد ﺑﻮد‪ .‬ﺗﯿﺮ و ﮐﻤﺎن‪ ،‬ﻧﯿﺰه‪ ،‬ﮐﻼﻫﺨﻮد و زره ﺳﺒﺐ ﺷﺪه ﺑﻮد ﺗﺎ ﻣﺮدان آﺷﻮرى ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ روﯾﯿﻦ ﺗﻦ‬ ‫ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﻰﺗﻮان ﮔﻔﺖ از ﻧﻈﺮ ﻧﻈﺎﻣﻰ‪ ،‬آﺷﻮر ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ رم ﺑﺎﺳﺘﺎن ﺑﻮد و ﺳﭙﺎهﻫﺎى آﺷﻮرى ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻨﻈﻢ و ﺗﻌﻠﯿﻢ دﯾﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫دوﻻﻧﺪﻟﻦ‪ ،‬ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﻮﯾﺲ ﻓﺮاﻧﺴﻮى‪ ،‬در ﮐﺘﺎب ﺗﺎرﯾﺦ ﺟﻬﺎﻧﻰ ﺧﻮد ﻣﻰﻧﻮﯾﺴﺪ‪ :‬ﺧﻄﺮ آﺷﻮرىﻫﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺗﺠﻬﯿﺰات ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ آنﻫﺎ ﻧﺒﻮد ﺑﻠﮑﻪ‬ ‫روش ﺣﻤﻠﻪ و ﯾﻮرش آنﻫﺎ ﺑﯿﺶﺗﺮ ﺳﺒﺐ وﺣﺸﺖ دﺷﻤﻨﺎن ﻣﻰﺷﺪ‪) .‬ﻣﻠﺘﻰ ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ آنﻫﺎ ﺳﺮ ﻓﺮود ﻧﻤﻰآورد از روى زﻣﯿﻦ ﻣﺤﻮ‬ ‫ﻣﻰﺷﺪ‪ (.‬آنﻫﺎ ﺑﻪ ﻏﺎرت دﻫﺎت‪ ،‬ﺳﻮزاﻧﺪن ﺧﺮﻣﻦﻫﺎ و ﻗﻄﻊ درﺧﺘﺎن ﻣﯿﻮهدار اﻗﺪام ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﮑﻨﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎ را ﻣﻰﮐﺸﺘﻨﺪ ﭘﻮﺳﺖ ﻣﺮدان را‬ ‫ﻣﻰﮐﻨﺪﻧﺪ و آنﻫﺎ ﮐﻪ زﻧﺪه ﻣﻰﻣﺎﻧﺪﻧﺪ ﺑﻪ ﻏﻼﻣﻰﻣﻰرﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪٣‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫آﺷﻮر در اوج ﻗﺪرت‬ ‫در ‪ 800‬ﻗﺒﻞ ازﻣﯿﻼد آﺷﻮر ﺑﯿﺶﺗﺮ ﺳﺮزﻣﯿﻦﻫﺎى ﻣﺘﻤﺪن را ﺧﺮاﺟﮕﺰار ﺧﻮد ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ ﺗﺼﺮف درآﻣﺪه و ﺑﺎﺑﻞ ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎن‬ ‫ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬در ‪ 722‬ق‪ .‬م ﻫﻢ زﻣﺎن ﺑﺎ ﭘﺎدﺷﺎﻫﻰ ﺳﺎرﮔﻦ دوم‪ ،‬اﻣﭙﺮاﺗﻮر ﺑﺰرگ آﺷﻮر‪ ،‬ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺗﻤﺎم ﻣﻠﻞ ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎن آﺷﻮر )ﮐﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﺧﺎور‬ ‫ﻧﺰدﯾﮏ اﻣﺮوز ﺑﻪ ﻋﻼوه ﻣﺼﺮ را در ﺑﺮ ﻣﻰﮔﺮﻓﺖ( ﺳﺮ ﺑﻪ ﻃﻐﯿﺎن ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﻧﯿﺮوﻣﻨﺪ آنﻫﺎ را ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺘﻮان اوﻟﯿﻦ اﺗﺤﺎد ﺑﺰرگ ﻧﻈﺎﻣﻰ‬ ‫ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺸﺮ داﻧﺴﺖ‪ .‬اﺗﺤﺎدﯾﻪاى ﻣﺮﮐﺐ از ﺑﺎﺑﻞ‪ ،‬ﻋﯿﻼم‪ ،‬ﻣﺼﺮ‪ ،‬ﺷﺎم‪ ،‬ﻣﺎد ﺑﻪ ﻋﻨﻮان دوﻟﺖﻫﺎى ﺑﺰرگ دﻧﯿﺎى ﻗﺪﯾﻢ در ﮐﻨﺎر دهﻫﺎ ﻣﻠﺖ ﮐﻮﭼﮏ‬ ‫دﯾﮕﺮ ﺗﺤﺖ ﺳﺘﻢ‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ رﺳﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ زﻣﺎن ﺑﺮاى درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪن ﺳﭙﺎهﻫﺎى آﺷﻮر ﻓﺮا رﺳﯿﺪه ﻏﺎﻓﻞ از آن ﮐﻪ ﻗﺪرت ﻧﻈﺎﻣﻰ و ﺟﻨﮕﺎورى‬ ‫آﺷﻮر ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮىﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺳﺎرﮔﻦ در ‪ 720‬ق‪ .‬م ﺑﻪ ﺷﺎم )ﺳﻮرﯾﻪ( رﻓﺘﻪ و آنﻫﺎ را ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻣﺼﺮى ﯾﮏ ﺟﺎ درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎل ﻣﻠﻞ‬ ‫اورات و ﻣﺎدﻫﺎ را ﺷﮑﺴﺖ داد و ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺣﺮﮐﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺟﻨﻮب ﺳﺎﻣﺎن داد‪.‬‬ ‫ارﺗﺶ وﺣﺸﺖزدهى ﻋﯿﻼم‪ ،‬ﻧﺠﻨﮕﯿﺪه ﺑﺎﺑﻞ را رﻫﺎ ﮐﺮد و ﺑﻪ ﺟﻨﻮب ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﮐﺮد‪ .‬ﭘﺴﺮ ﺳﺎرﮔﻦ‪ ،‬ﺳﻨﺎﺧﺮﯾﺐ‪ ،‬ﻧﯿﺰ ﭘﺲ از او ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺪت ‪ 15‬ﺳﺎل ﻧﺒﺮدﻫﺎ را اداﻣﻪ داد و ﺑﺎﺑﻞ را ﮐﺎﻣﻼ وﯾﺮان ﮐﺮد‪ .‬وى آﺳﯿﺎ ﺻﻐﯿﺮ را ﻧﯿﺰ ﺗﺼﺮف ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﺑﺎ ﺑﻪ ﻗﺪرت رﺳﯿﺪن آﺷﻮر ﺑﺎﻧﻰﭘﺎل در ‪ 669‬ق‪.‬م‪ ،‬اﻣﭙﺮاﺗﻮرى آﺷﻮر ﺑﻪ ﺣﺪ ﮐﻤﺎل رﺳﯿﺪ‪ .‬ﺷﻬﺮﻫﺎى ﺑﺰرگ آﺳﯿﺎ ﯾﺎ ﺧﺎﻟﻰ از ﺳﮑﻨﻪ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﺎ‬ ‫اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺼﺮف آﺷﻮر درآﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎﻧﻰﭘﺎل ﭼﻨﺪى ﺑﻌﺪ ﻋﯿﻼم را ﺑﻪ ﺗﺒﻌﯿﺖ وادار ﮐﺮد و ﺑﺎ ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮدن ﺷﻬﺮ ﺗﺐ‪ ،‬ﻣﺼﺮىﻫﺎ را ﻧﯿﺰ وادار ﺑﻪ‬ ‫ﺗﺒﻌﯿﺖ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﻇﻬﻮر دوﻟﺖ ﻣﻘﺘﺪر ﻣﺎد‬ ‫ﻣﺎدىﻫﺎ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ در ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ﭘﯿﺮﻧﯿﺎ ذﮐﺮ ﺷﺪه در اﺑﺘﺪاى ﮐﺎر ﺗﺎ ﺳﺎلﻫﺎ ﺧﺮاﺟﮕﺰار دوﻟﺖ آﺷﻮر ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در ‪ 744‬ق‪ .‬م ﻣﺠﺪدا‬ ‫ﻧﺒﺮدى ﺳﺨﺖ ﺑﯿﻦ آﺷﻮرىﻫﺎ و ﻣﺎدﻫﺎ رخ ﻣﻰدﻫﺪ ﮐﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﻪ ﺳﻮد دوﻟﺖ آﺷﻮر ﺗﻤﺎم ﻣﻰﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺳﺒﺐ اﻃﺎﻋﺖ ﮐﻠﯿﻪ ﻃﻮاﯾﻒ ﻣﺎدى‬ ‫از آﺷﻮر ﻣﻰﺷﻮد و ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن ﺗﺎ ﮐﻮه دﻣﺎوﻧﺪ را ﻣﺘﺼﺮف ﻣﻰﺷﻮﻧﺪ‪ 60 .‬ﻫﺰار اﺳﯿﺮ در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﮐﺎﻻه‪ ،‬ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ اوﻟﯿﻪ آﺷﻮرىﻫﺎ‪،‬‬ ‫ﻓﺮﺳﺘﺎده ﻣﻰﺷﻮد‪ .‬ﻣﺎدﻫﺎ ﮐﻪ در زﻣﺎن ﺧﻮد داراى ﻗﺪرت‪ ،‬ﻧﻔﻮس و وﺳﻌﺖ ﺧﺎك زﯾﺎدى ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻮاره ﺗﺤﺖﺗﺄﺛﯿﺮ ﻗﺪرت آﺷﻮر ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ‬ ‫ﻧﺸﺎن دادن ﻗﺪرت ﺧﻮد ﻧﺸﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﻣﺎد ﻣﻰداﻧﺴﺘﻨﺪ ﻣﺎدام ﮐﻪ آﺷﻮر ﺑﺮ ﻗﺪرت ﺳﻮار اﺳﺖ ﻣﺎد در ﺣﺪ ﯾﮏ ﺧﺮاﺟﮕﺰار ﺑﺎﻗﻰ‬ ‫ﻣﻰﻣﺎﻧﺪ‪ .‬در ‪ 708‬ﭘﺎدﺷﺎه ﺑﺰرگ ﻣﺎد ﺑﻪ ﻧﺎم دﯾﺎﮐﻮ ﺑﻪ ﺗﺨﺖ ﺟﻠﻮس ﮐﺮد‪ .‬او ﮐﺴﻰ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﺎﯾﻪﻫﺎى ﻣﺎد ﺑﺰرگ را ﻣﺴﺘﺤﮑﻢ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪى‬ ‫ﻣﻮرﺧﺎن او ﺣﺪود ‪ 50‬ﺳﺎل ﺳﻠﻄﻨﺖ ﮐﺮد و ﺑﺎ ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ ﮐﺮدن اﻗﻮام ﻣﺎد زﻣﯿﻨﻪ ﺑﺮاى ﻃﻐﯿﺎن ﻋﻠﯿﻪ آﺷﻮر ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواى آﺷﻮر‪،‬‬ ‫ﺳﻨﺎﺧﺮﯾﺐ‪ ،‬در آن زﻣﺎن درﮔﯿﺮ ﻧﺒﺮد ﺑﺎ ﺑﺎﺑﻞ و ﻋﯿﻼم ﺑﻮد و ﭼﻮن ﻣﺎد ﺑﻪ ﻃﻮرﻣﺮﺗﺐ ﺧﺮاج ﺧﻮد را ﻣﻰﭘﺮداﺧﺖ ﺑﻬﺎﻧﻪاى ﺑﺮاى ﺟﻨﮓ ﻧﯿﺰ ﻧﺒﻮد‪.‬‬ ‫ﻣﺮگ دﯾﺎﮐﻮ ﺑﻪ او اﺟﺎزه اﺟﺮا ﮐﺮدن »ﻓﮑﺮ ﺑﺰرﮔﺶ« را ﻧﺪاد‪ ،‬اﻣﺎ ﭘﺴﺮ او‪ ،‬ﻓﺮورﺗﯿﺶ‪ ،‬اﯾﻦ ﻓﮑﺮ را اداﻣﻪ داد و در ﺣﻮاﻟﻰ ﺳﺎلﻫﺎى ‪ 640‬ﻗﺒﻞ از‬ ‫ﻣﯿﻼد ﭘﺲ از ﻣﻄﯿﻊ ﮐﺮدن ﻗﺒﺎﯾﻞ آرﯾﺎﯾﻰ و ﭘﺎرﺳﻰ در ‪ 633‬ﻗﺼﺪ اﺳﺘﻘﻼل از آﺷﻮر را ﮐﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﭘﺲ از ﻧﺒﺮدى ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻣﺎدﻫﺎ ﻓﻬﻤﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ‬ ‫ﻧﯿﺮوﻫﺎى آﺷﻮر ﻧﻤﻰﺗﻮان ﺑﺎ ﺳﺮﺑﺎزان ﻣﻌﻤﻮﻟﻰ ﺟﻨﮕﯿﺪ‪ .‬ﭘﯿﺮﻧﯿﺎ در ﮐﺘﺎب اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ﻣﻰﻧﻮﯾﺴﺪ‪» :‬ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺪى‪ ،‬ﻣﺎدﻫﺎ ﺑﻪ واﺳﻄﻪى‬ ‫ﭘﯿﺸﺮﻓﺖﻫﺎى ﺧﻮد در ﺷﺮق ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺗﺎ از ﻗﯿﺪ آﺳﻮر )آﺷﻮر( ﺧﻼﺻﻰ ﯾﺎﺑﻨﺪ اﻣﺎ ﺳﭙﺎه ﭼﺮﯾﮑﻰ آنﻫﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻗﺸﻮن ﻣﺸﻖﮐﺮدهى آﺳﻮر ﮐﻪ‬ ‫در ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻋﯿﻼم ورزﯾﺪهﺗﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد ﺗﺎب ﻧﯿﺎورده و ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرد و ﺷﺎه ﻫﻢ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪ‪«.‬‬ ‫ﻇﻬﻮر ﻫﻮﺧﺸﺘﺮه‬ ‫در ﺣﻮاﻟﻰ ﺳﺎلﻫﺎى ‪ 630‬ق‪ .‬م ﻣﺎد‪ ،‬ﭘﺎدﺷﺎه ﺑﺰرگ دﯾﮕﺮى را ﺑﺮ ﺧﻮد دﯾﺪ‪ .‬ﻫﻮﺧﺸﺘﺮه )ﮐﯿﺎﮐﺴﺎر( ﻧﯿﺰ ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪ راه ﮔﺬﺷﺘﮕﺎن ﺧﻮ را ﺑﺮاى‬ ‫ﻧﺎﺑﻮدى آﺷﻮر دﻧﺒﺎل ﮐﻨﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺧﻮب ﻣﻰداﻧﺴﺖ اﮔﺮ آﺷﻮر ﻓﺮاﻏﺖ از ﻧﺒﺮدﺣﺎﺻﻞ ﮐﻨﺪ ﻣﺎد را از ﺑﯿﻦ ﻣﻰﺑﺮد‪ .‬اﻣﺎ او از اﺷﺘﺒﺎه ﻓﺮورﺗﯿﺶ‬

‫‪٤‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﻋﺒﺮت ﮔﺮﻓﺖ و ﭘﺎﯾﻪى ﺧﻮد را ﺑﺮاى ﯾﮏ ارﺗﺶ ﺣﺮﻓﻪاى و ﻣﺸﻖﮐﺮده ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪى ﻣﻮرﺧﺎن‪ ،‬ﻫﻮﺧﺸﺘﺮه ﺳﺎلﻫﺎ ﺑﺮ روى ﺗﺮﺑﯿﺖ اﯾﻦ‬ ‫ﻧﯿﺮو زﺣﻤﺖ ﮐﺸﯿﺪ‪ .‬ﯾﮏ ﺳﻮاره ﻧﻈﺎم ﭘﺮﻗﺪرت در ﮐﻨﺎر ﭘﯿﺎده ﻧﻈﺎم ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ ﺷﻤﺸﯿﺮ و ﮐﻤﺎن ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ از ﭘﺲ ﻧﯿﺮوﻫﺎى آﺷﻮر ﺑﺮآﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد اول ﻣﺎد و آﺷﻮر‬ ‫از ﺣﺪود ‪ 627‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻣﺎد ﺑﺎ ﻫﺠﻮم ﺑﻪ ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ ﺑﺎ ﺳﭙﺎهﻫﺎى آﺷﻮرى ﺑﻪ ﻧﺒﺮد ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﻮاره ﻧﻈﺎمﻫﺎى ﻣﺎدى ﺑﻪ دﻟﯿﻞ‬ ‫ورزﯾﺪﮔﻰ ﺳﻮارﮐﺎران و ﻗﺪرت اﺳﺐﻫﺎ ﭘﺲ از ﭼﻨﺪ ﺟﻨﮓ ﺑﺰرگ و ﺧﻮﻧﯿﻦ ﺳﺮاﻧﺠﺎم آﺷﻮرىﻫﺎ را )ﮐﻪ ﺗﺎﮐﻨﻮن ﻃﻌﻢ ﺷﮑﺴﺖ را ﻧﭽﺸﯿﺪه‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ( ﺷﮑﺴﺖ دادﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﻫﻮﺧﺸﺘﺮه آﺷﻮر ﺿﻌﯿﻒ ﺷﺪه را رﻫﺎ ﻧﮑﺮد و ﺗﺎ ﭘﺸﺖ دروازهﻫﺎى ﻧﯿﻨﻮا )ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ آﺷﻮر( آنﻫﺎ را ﺗﻌﻘﯿﺐ ﮐﺮد‪ .‬ﻣﺤﺎﺻﺮهى ﻧﯿﻨﻮا ﻫﺮ ﭼﻪ‬ ‫ﻃﻮﻻﻧﻰ ﺗﺮ ﻣﻰﺷﺪ اﺣﺘﻤﺎل ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺷﺪن ﻣﺪاﻓﻌﺎن اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﻰﯾﺎﻓﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺣﺎدﺛﻪاى ﺳﺒﺐ ﻧﺠﺎت ﻧﯿﻨﻮا ﺷﺪ و ﺑﻪ ﻫﻮﺧﺸﺘﺮه ﺧﺒﺮ رﺳﯿﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺳﯿﺖﻫﺎ از ﻗﻔﻘﺎز ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﻤﺎل ﻣﺎد آﻣﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﭘﺎدﺷﺎه ﻣﺎد ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ ﻧﯿﻨﻮا را رﻫﺎ ﮐﺮد و ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺧﻮد ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد دوم و ﻧﻬﺎﯾﻰ‬ ‫ﻫﻮﺧﺸﺘﺮه ﺑﻪ رﻏﻢ ﻧﺒﺮد ﻃﻮﻻﻧﻰ و دﯾﺮ ﻓﺮﺟﺎﻣﻰ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺳﯿﺖﻫﺎ داﺷﺖ ﺧﻮب ﻣﻰداﻧﺴﺖ دﺷﻤﻦ اﺻﻠﻰ او ﻗﺪرت رزﻣﻰ ﻓﻮقاﻟﻌﺎده آﺷﻮر اﺳﺖ‬ ‫و اﮔﺮ در اﯾﻦ ﺳﺎلﻫﺎ ﮐﻪ آﺷﻮر ﺿﻌﯿﻒ اﺳﺖ آن را از ﺑﯿﻦ ﻧﺒﺮد‪ ،‬ﺑﻪ زودى اﯾﻦ ﻏﻮل ﻧﻈﺎﻣﻰ ﻣﺠﺪدا ﻗﺪرت ﻣﻰﮔﯿﺮد ﺑﻪ وﯾﮋه آن ﮐﻪ ﭘﺲ از‬ ‫ﻣﺮگ آﺷﻮر ﺑﺎﻧﻰﭘﺎل اﯾﻦ دوﻟﺖ از ﺷﻮﮐﺖ اﻓﺘﺎده ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻮﺧﺸﺘﺮه در ﺣﺪود ‪ 610‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﻧﯿﻮﭘﻮﻻس ﺳﺎر ﻓﺮﻣﺎﻧﺪار ﺑﺎﺑﻞ ﮐﻪ‬ ‫ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﻪ ﺧﯿﺎﻧﺖ ﺑﻪ آﺷﻮر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد از ﮐﻨﺎرهﻫﺎى دﺟﻠﻪ و ﻓﺮات ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻧﯿﻨﻮا را آﻏﺎز ﮐﺮد‪ .‬ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن ﻫﻮﺧﺸﺘﺮه و ﺑﺎﺑﻞ ﺑﺪون‬ ‫ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺗﺎ ﭘﺎى دﯾﻮارﻫﺎى ﻧﯿﻨﻮا ﭘﯿﺶ رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﯿﭻ ﮐﺪام از دوﻟﺖﻫﺎى ﺧﺮاﺟﮕﺰار آﺷﻮر ﻋﻼﻗﻪاى ﺑﻪ ﭘﺮداﺧﺖ ﺧﺮاج ﺑﻪ اﯾﻦ دوﻟﺖ‬ ‫ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻣﻬﺎﺟﻢ ﻧﯿﺰ اﯾﺴﺘﺎدﮔﻰ ﻧﮑﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫در ‪ 606‬ق‪ .‬م ﻧﯿﻨﻮا ﺑﺎﻻﺧﺮه ﭘﺲ از ﻣﺤﺎﺻﺮهﻫﺎى ﻃﻮﻻﻧﻰ ﺗﻦ ﺑﻪ ﺳﻘﻮط داد‪ .‬آن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺳﺮﭘﺮﺳﻰ ﺳﺎﯾﮑﺲ در ﮐﺘﺎب ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان ﺧﻮد‬ ‫ﻣﻰﮔﻮﯾﺪ ﺳﻘﻮط ﻧﯿﻨﻮا ﺑﻪ ﻃﻮر ﻓﺠﯿﻌﻰ واﻗﻊ ﺷﺪ‪ .‬وى ﻣﻰﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﭘﺎدﺷﺎه ﺗﺎ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺮد و ﭼﻮن ﻣﺄﯾﻮس ﮔﺮدﯾﺪ ﺑﺮاى اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫دﺳﺖ دﺷﻤﻦ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻧﺸﻮد ﺧﺮﻣﻨﻰ از آﺗﺶ ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﺮده و ﺑﻪ اﺗﻔﺎق اﻋﻀﺎ و اﻓﺮاد ﺧﺎﻧﻮادهاش در آن داﺧﻞ ﺷﺪ و در آﺗﺶ ﺑﺴﻮﺧﺖ‪ «.‬ﺑﺮﺧﻰ‬ ‫ازﻣﻮرﺧﺎن ﻧﯿﺰ ﻣﻰﮔﻮﯾﻨﺪ ﮐﻪ آب دﺟﻠﻪ ﺣﺼﺎر ﻧﯿﻨﻮا را ﺧﺮاب ﮐﺮد‪ .‬در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﻧﯿﻨﻮا ﭘﺲ از ﺳﻘﻮط زﯾﺮ و زﺑﺮ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺮدان ﻣﺎدى و ﺑﺎﺑﻠﻰ ﺑﻪ‬ ‫ﮔﻮﻧﻪاى اﯾﻦ ﺷﻬﺮ را وﯾﺮان ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻓﺴﺎﻧﻪﻫﺎ ﭘﯿﻮﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻋﺎﻗﺒﺖ ﮐﺎر آﺷﻮر ﺑﺴﯿﺎر دﻫﺸﺘﻨﺎك ﺑﻮد‪ .‬از آﺷﻮر ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ ﺑﺎﻗﻰ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ .‬ﻓﺎﺗﺤﺎن اﯾﻦ ﺑﺎر ﺑﺎ آﺷﻮر ﻫﻤﺎن ﮐﺎرى را ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ آﺷﻮر ‪ 500‬ﺳﺎل‬ ‫ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﺘﺼﺮﻓﺎن ﺧﻮد ﻣﻰآورد‪ .‬ﻣﺮگ آﺷﻮر ﺑﻪ ﯾﮏ دوره ﺟﻨﮓ و ﺧﻮﻧﺮﯾﺰى ﺳﺒﻌﺎﻧﻪ ﭘﺎﯾﺎن داد‪ .‬اﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻰرﺳﯿﺪ ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ‪ ،‬ﻏﺮب‬ ‫ﻓﻼت اﯾﺮان‪ ،‬آﺳﯿﺎى ﺻﻐﯿﺮ‪ ،‬ﻣﺼﺮ و ﺧﺎور ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻧﻔﺴﻰ ﺑﻪ راﺣﺘﻰ ﺑﮑﺸﺪ‪ .‬از ﮔﺮدوﻧﻪﻫﺎﻫﻰ ﻣﺮﮔﺒﺎر آﺷﻮر دﯾﮕﺮ ﺧﺒﺮى ﻧﺒﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‬ ‫ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ ﻣﺪت اﯾﻦ آراﻣﺶ زﯾﺎد ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﭼﺮا ﮐﻪ آﺷﻮر از ﺑﯿﻦ رﻓﺖ اﻣﺎ ﻣﺎد ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد ﺑﺎﺑﻞ‬ ‫ﮐﻮرش ﺑﺎﺑﻞ را ﻓﺘﺢ ﻣﻰﮐﻨﺪ‬ ‫دوﻟﺖﻫﺎى ﺑﺰرگ دﻧﯿﺎى ﻗﺪﯾﻢ ﮐﻪ از ‪ 4‬ﻫﺰار ﺳﺎل ﻗﺒﻞ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﯿﺶﺗﺮﯾﻦ ﺗﻤﺮﮐﺰ را در ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ ﯾﺎ ﻋﺮاق ﮐﻨﻮﻧﻰ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫دوﻟﺖﻫﺎ اﮐﺜﺮا ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ‪ ،‬ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ و ﺑﻌﻀﺎ ﺟﻨﮕﺠﻮ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﻮم آﺷﻮر ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻗﻮام ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ در زﻣﺎﻧﻰ ﮐﻪ در اوج اﻗﺘﺪار ﺑﻮدﻧﺪ اﻗﻮام ﺷﺮﻗﻰ ﻣﺴﺘﻘﺮ در اﯾﺮان ﮐﻨﻮﻧﻰ‪ ،‬اﻗﻮام ﺧﺎور ﻧﺰدﯾﮏ و ﻣﺼﺮىﻫﺎ را ﻧﯿﺰ ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎن‬ ‫داﺷﺘﻨﺪ اﻣﺎ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺎرﯾﺨﻰ ﻧﺸﺎن ﻣﻰدﻫﺪ ﮐﻪ ﻗﺪرت ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺎدﻫﺎ در ﺷﺮق ﻗﺪرت آنﻫﺎ را ﺗﺤﺖ اﻟﺸﻌﺎع ﻗﺮار داد‪ .‬از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ اﻗﻮام‬ ‫ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪى در ﺟﻨﻮب اروﭘﺎ در ﺣﺎل ﻗﺪرت ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻀﺎﻓﺎ آن ﮐﻪ ﺗﻀﺎد ﺷﺪﯾﺪ ﻣﻨﺎﻓﻊ اﯾﻦ اﻗﻮام ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ آنﻫﺎ را ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ اﻧﺠﺎم‬ ‫‪٥‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﺟﻨﮓﻫﺎى ﺑﺴﯿﺎر ﻃﻮﻻﻧﻰ ﮐﺮده ﺑﻮد ﮐﻪ در آﺧﺮﯾﻦ آن ﻫﻮﺧﺸﺘﺮ آﺷﻮر را از روى زﻣﯿﻦ ﻣﺤﻮ ﮐﺮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺧﯿﺎﻧﺖ ﺑﺎﺑﻠﯿﺎن در ﺳﻘﻮط ﻧﯿﻨﻮا‬ ‫ﺑﻰﺗﺄﺛﯿﺮ ﻧﺒﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺮاى ﻣﺮدم ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ اﯾﻦ آﺧﺮ ﻣﺎﺟﺮا ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﯿﺎن در ﻣﺮﮐﺰ اﯾﺮان ﻗﺪرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و اﮐﻨﻮن ﺑﺮاى ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪن‬ ‫ﺑﻪ ﯾﮏ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﺑﺰرگ ﺗﻨﻬﺎ ﻓﺘﺢ ﺑﺎﺑﻞ را در ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ »ﮐﻢ« داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﮐﻮرش ﮐﺒﯿﺮ ﺳﺎلﻫﺎى ‪ 546‬ق‪ .‬م ﺗﺎ ‪ 538‬ق‪ .‬م ﺑﻪ درﺟﻪاى از ﻗﺪرت رﺳﯿﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﻮد از ﻧﺒﺮد ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ دﺳﺖ ﺧﺎﻟﻰ ﺑﺎز‬ ‫ﻧﻤﻰﮔﺮدد‪ .‬در ‪ 539‬ق‪ .‬م ﮐﻮرش ﺑﺎ ارﺗﺸﻰ ﻣﺠﻬﺰ و ﺑﺰرگ از دﺟﻠﻪ ﻋﺒﻮر ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﺑﺎﺑﻞ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ داﺷﺘﻦ ﺑﺮج و ﺑﺎروﻫﺎى ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺰرگ و ﻣﺮﺗﻔﻊ ﻣﻌﺮوف ﺑﻮد و ﮔﻤﺎن ﺑﺴﯿﺎرى ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﮐﻮرش از ﺣﻤﻠﻪى ﺧﻮد ﻃﺮﻓﻰ‬ ‫ﻧﺒﻨﺪد‪ .‬ﻧﺒﻮﺋﯿﺪ‪ ،‬ﭘﺎدﺷﺎه ﺑﺎﺑﻞ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺮدى ﻫﻨﺮ دوﺳﺖ ﺑﻮد ﺑﺮاى ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺳﭙﺎه ﮐﻮرش ﭘﺴﺮ ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﻠﺘﺴﺮ‪ ،‬را ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﮐﻮرش ﻓﺮﺳﺘﺎد اﻣﺎ‬ ‫ﺑﻠﺘﺴﺮ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرد و ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﺎﺑﻞ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﻓﺘﺢ ﺑﺎﺑﻞ در اﺑﺘﺪا ﻏﯿﺮﻣﻤﮑﻦ ﻣﻰﻧﻤﻮد ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﺮدم ﺑﺎﺑﻞ در داﺧﻞ ﻗﻼع ﻣﺮﺗﻔﻊ ﺧﻮد ﻗﺎدر ﺑﻪ ﮐﺸﺖ و زرع و ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ وﺳﺎﯾﻞ ﻗﻠﻌﻪ ﮐﻮب ﮐﻮرش ﺑﺮاى ﮐﻮﺑﯿﺪن ﺷﻬﺮ ﻧﺎﺗﻮان ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﮐﻮرش از ﻋﻨﺼﺮ ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮى اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮده و‬ ‫دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ آب ﻓﺮات را ﺑﺮﮔﺮداﻧﻨﺪ‪ .‬ﮐﻢ ﺷﺪن ﺟﺮﯾﺎن آب ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺳﺮﺑﺎزان وى ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ورودى رودﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﺧﻮد را ﺑﻪ داﺧﻞ‬ ‫ﺑﺎﺑﻞ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺟﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺣﮑﺎﯾﺖ ﺗﮑﺮارى ﺗﺎرﯾﺦ ﯾﻌﻨﻰ »ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮى ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﻗﻠﻌﻪ« رخ داد‪.‬‬ ‫ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻰ ﺳﺎﯾﮑﺲ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ﮐﺘﺎب ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان دﻟﯿﻞ ﺳﻘﻮط ﺑﺎﺑﻞ را ﺧﺴﺘﮕﻰ ﻣﺮدم ﺑﺎﺑﻞ از اﺧﺘﻼﻓﺎت و ﺗﻨﺎزﻋﺎت ﻣﻰداﻧﺪ و ﺗﻮﺟﻪ ﺑﯿﺶ از‬ ‫اﻧﺪازه ﻧﺒﻮﺋﯿﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواى ﺑﺎﺑﻞ‪ ،‬ﺑﻪ آﺛﺎر ﺗﺎرﯾﺨﻰ و ﻣﻌﺎﺑﺪ را دﻟﯿﻞ ﻧﺎﺑﺴﺎﻣﺎﻧﻰ ﺑﺎﺑﻞ ذﮐﺮ ﻣﻰﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫وى ﻣﻰﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻫﺮﮔﺎه در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﻮرش ﻣﻠﺖ ﻣﺘﺤﺪى ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮاى ﺗﻘﻮﯾﺖ و ﻧﮕﺎﻫﺪارى ﭘﺎدﺷﺎه ﺧﻮد ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﻧﺒﺮد ﺑﻮدﻧﺪ ﮔﻤﺎن ﻧﻤﻰرود ﮐﻪ‬ ‫اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺪون ﻣﺤﺎﺻﺮه ﻃﻮﻻﻧﻰ ﺑﺎﺑﻞ را ﺑﺎ آن ﺳﻪ ﺧﻂ ﺣﺼﺎر و ﻗﻠﻌﻪ و آن ﻫﻤﻪ اﺳﺒﺎب و اﺳﺘﻌﺪاد ﻣﺴﺨﺮ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻟﯿﮑﻦ اﺗﻔﺎق ﭼﻨﯿﻦ اﻓﺘﺎد ﮐﻪ ﻫﻤﻪ اوﺿﺎع ﺑﺮاى ﮐﻮرش ﻣﺴﺎﻋﺪت داﺷﺖ‪«.‬‬ ‫ﮐﻮرش ﮐﺒﯿﺮ ﭘﺲ از ﻓﺘﺢ ﺑﺎﺑﻞ دﺳﺘﻮر ﻋﺠﯿﺒﻰ ﺻﺎدر ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﺮاى ﻣﺮدم آن زﻣﺎن ﺗﺎزﮔﻰ داﺷﺖ‪ .‬او دﺳﺘﻮر داد ﮐﻪ ﺷﻬﺮ از ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺗﺨﺮﯾﺐ‬ ‫و ﺗﻌﺮض در اﻣﺎن ﺑﻤﺎﻧﺪ و ﻣﻌﺎﺑﺪ و ﮔﻨﺠﯿﻨﻪﻫﺎى ﺷﻬﺮ ﺣﻔﻆ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﭘﺎﯾﺎن ﯾﮏ دوران‬ ‫ﺑﺎﺑﻞ ﻗﺒﻞ از ﺳﻘﻮط ﺑﻪ اوج ﻗﺪرت رﺳﯿﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻤﺎم ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ‪ ،‬ﺳﻮرﯾﻪ‪ ،‬ﻓﯿﻨﯿﻘﯿﻪ‪ ،‬ﺻﺤﺮاى ﺳﯿﻨﺎ‪ ،‬ﺷﻤﺎل ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن و ﻓﻠﺴﻄﯿﻦ و اردن اﻣﺮوزى‬ ‫در ﻗﻠﻤﺮو اﯾﻦ دوﻟﺖ ﻣﻘﺘﺪر ﺑﻮد‪ .‬اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﺑﺎﺑﻞ از ﻏﺮب ﺑﺎ درﯾﺎى ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ و ﺑﺤﺮ اﺣﻤﺮ در ﺗﻼﻗﻰ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﺳﻘﻮط ﺑﺎﺑﻞ ﭘﺎﯾﺎن ﯾﮏ دوران ﺑﻮد؛ دوران ﺣﮑﻮﻣﺖ ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن و دوﻟﺖ ﺷﻬﺮﻫﺎى ﭘﺮﻗﺪرت ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ‪ .‬ﺑﺎﺑﻞ ﺳﺨﺖ ﺟﺎن ﺗﺮﯾﻦ اﯾﻦ‬ ‫ﻗﺪرتﻫﺎ ﺑﻮد اﻣﺎ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﺎ ﻗﺪرت ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﻣﺎد ﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﭘﺎدﺷﺎﻫﻰ ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﻰ ﺷﺪ ﺗﻤﺪنﻫﺎى ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ ﻗﺪرت‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﻰ ﻧﻈﺎﻣﻰ ﺧﻮد را از دﺳﺖ دادﻧﺪ‪.‬‬ ‫ارزش ﻧﻈﺎﻣﻰ ﻓﺘﺢ ﺑﺎﺑﻞ ﺑﻪ دﺳﺖ ﮐﻮرش از ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮ ژﺋﻮﭘﻮﻟﺘﯿﮑﻰ ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﺷﮑﺴﺖ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﺎ ‪ 900‬ﺳﺎل اﯾﺮان ﻧﮕﺮاﻧﻰ از ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫ﻗﺪرتﻫﺎى ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻨﻰ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺣﺎل آن ﮐﻪ ﮐﻮرش ﻣﻰداﻧﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺎﺑﻞ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻰﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻬﺪﯾﺪ ﮐﻨﻨﺪه ﻓﻼت اﯾﺮان‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﺎ ﺣﻤﻠﻪ اﻋﺮاب در ‪ 650‬ﻣﯿﻼدى اﯾﺮان ﻓﺮﺻﺖ داﺷﺖ ﮐﻪ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﺧﻮد را ﺗﻮﺳﻌﻪ دﻫﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد ﻟﯿﺪﯾﻪ‬ ‫اﯾﺮان و ﻟﯿﺪﯾﻪ‬ ‫ﮐﻮرش ﭘﺲ از ﭘﯿﺮوزى درﺧﺸﺎن در ﻣﺮزﻫﺎى ﺟﻨﻮب ﻏﺮﺑﻰ اﮐﻨﻮن ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﺮزﻫﺎى ﺷﻤﺎل ﻏﺮب و ﻏﺮب ﺧﻮد ﺷﺪ‪ .‬ﻟﯿﺪﯾﻪ ﻗﺪرﺗﻰ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ از‬ ‫ﺳﺮ راه ﮐﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻣﻰﺷﺪ‪ ،‬از ﻏﺮب ﺑﻪ ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ‪ ،‬از ﺷﻤﺎل ﺑﻪ درﯾﺎى ﺳﯿﺎه و درﯾﺎى ﻣﺮﻣﺮه از ﺷﺮق ﺑﻪ ﻗﺰل اﯾﺮﻣﺎق ﮐﻨﻮﻧﻰ ﻣﻰرﺳﯿﺪ‪ .‬ﺑﻪ‬ ‫‪٦‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﮔﻔﺘﻪﻫﺎى ﭘﯿﺮﻧﯿﺎ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ﮐﺘﺎب ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ﻟﯿﺪىﻫﺎ ﺳﻮاره ﻧﻈﺎﻣﻰ ﺑﺴﯿﺎر ﻗﻮى داﺷﺘﻨﺪ و ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺛﺮوت ﻓﺮاوان ﺧﻮد اﮐﺜﺮا ازﻧﯿﺮوﻫﺎى‬ ‫ﻣﺰدور ﯾﻮﻧﺎﻧﻰ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻟﯿﺪﯾﻪ در زﻣﺎن ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواى ﭘﺮﻗﺪرت ﻟﻮدى‪ ،‬ﻗﺪرت زﯾﺎدى داﺷﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻗﺪرت ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺼﺎدف ﺷﺪ ﺑﺎ‬ ‫ﻗﺪرت ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻫﻮﺧﺸﺘﺮه )ﻓﺎﺗﺢ ﻧﯿﻨﻮا( در ﻣﺎد‪ .‬ﻫﻮﺧﺸﺘﺮ ﭘﺲ از آن ﮐﻪ ﻣﺮزﻫﺎى ﮐﺸﻮر ﺧﻮد را ﻣﺴﺘﺤﮑﻢ ﮐﺮد‪ ،‬در ‪ 592‬ق‪ .‬م ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪاى ﻧﻪ‬ ‫ﭼﻨﺪان ﻣﻬﻢ آﻣﺎده ﻧﺒﺮد ﺑﺎ آﻟﯿﺎت ﺷﺪ‪ .‬ﺟﻨﮓ ﻣﺎد و ﻟﯿﺪﯾﻪ )ﻟﻮدﯾﻪ( در زﻣﺎن ﺧﻮد ﯾﮑﻰ از ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺧﺴﺘﻪ ﮐﻨﻨﺪه ﺑﻰﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ‪7‬‬ ‫ﺳﺎلﺑﻪ ﻃﻮل اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ و آن ﻃﻮر ﮐﻪ در ﺗﺎرﯾﺦ آﻣﺪه‪ ،‬در ﺳﺎل ﻫﻔﺘﻢ ﻧﺒﺮد و در ﻣﺎه ﻣﻪ ‪ 585‬ق‪ .‬م ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﮔﺮﻓﺘﮕﻰ دو ﭘﺎدﺷﺎه را از اداﻣﻪى‬ ‫ﻧﺒﺮد ﺑﯿﻤﻨﺎك ﮐﺮد و دو ﭘﺎدﺷﺎه ﺑﺎ ﭘﺎ درﻣﯿﺎﻧﻰ ﺑﺨﺖاﻟﻨﺼﺮ‪ ،‬ﭘﺎدﺷﺎه ﺑﺎﺑﻞ‪ ،‬ﺻﻠﺢ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ از اﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﻃﻮﻻﻧﻰ ﺑﯿﻦ ﭘﺎرسﻫﺎ و ﻟﻮدىﻫﺎ ﯾﺎ‬ ‫ﻟﯿﺪىﻫﺎ ‪ 35‬ﺳﺎل ﺟﻨﮕﻰ ﻧﺒﻮد ﺗﺎ آن ﮐﻪ ﮐﻮرش در ‪ 550‬ق‪.‬م‪ .‬ﭘﺲ از ﺗﺴﺨﯿﺮ ﻫﻤﺪان در ﻏﺮب‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﻧﺰدﯾﮑﻰ ﻣﺮزﻫﺎى ﻟﯿﺪﯾﻪ رﺳﯿﺪه‬ ‫ﺑﻮد‪ .‬ﮐﺮزوس‪ ،‬ﭘﺎدﺷﺎه ﻟﯿﺪﯾﻪ‪ ،‬ﮐﻪ از ﻗﺪرت ﮔﺮﻓﺘﻦ ﭘﺎرس در ﺷﺮق ﻧﮕﺮان ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺧﯿﺎل ﺧﻮد ﺳﻌﻰ ﮐﺮد ﺑﺎ ﭘﯿﺸﺪﺳﺘﻰ در ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺑﺎ ﮐﻤﮏ‬ ‫ﻣﺮدان ﺟﻨﮕﻰ ﺑﺎﺑﻠﻰ و ﻣﺼﺮى از ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﮐﻮرش ﺟﻠﻮﮔﯿﺮى ﮐﻨﺪ‪ .‬او ﺑﺮاى آن ﮐﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺟﻤﻊ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﺎر درﺳﺖ را اﻧﺠﺎم ﻣﻰدﻫﺪ‪ ،‬ﻣﺄﻣﻮرى‬ ‫ﺑﻪ ﻣﻌﺒﺪ دﻟﻔﻰ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ از ﻏﯿﺐﮔﻮىﻫﺎى آن ﺑﭙﺮﺳﺪ اﮔﺮ ﺑﻪ ﭘﺎرﺳﯿﺎن ﺣﻤﻠﻪ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻏﯿﺐﮔﻮ ﭘﺎﺳﺦ داد‪:‬‬ ‫»دوﻟﺖ ﻣﻘﺘﺪرى راﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮاﻫﺪ داد‪ «.‬از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﺧﯿﺎﻧﺖ ﻓﺮﺳﺘﺎدهى ﯾﻮﻧﺎﻧﻰ ﮐﺮزوس ﮐﻪ ﻗﺮار ﺑﻮد ﺑﺮاى ﺟﻤﻊآورى ﻧﯿﺮو ﺑﻪ ﯾﻮﻧﺎن‬ ‫ﺑﺮود‪ ،‬ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﮐﻪ ﮐﻮرش از ﻗﺼﺪ ﮐﺮزوس آﮔﺎه ﺷﻮد و آﻣﺎده ﻟﺸﮑﺮﮐﺸﻰ ﺑﻪ ﻟﯿﺪﯾﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫در ‪ 549‬ق‪ .‬م دو ﺳﭙﺎه در ﻣﺤﻞ ﻣﺮﺗﻔﻌﻰ ﺑﻪ ﻧﺎم ﭘﺘﺮﯾﻮم درﮔﯿﺮ ﻧﺒﺮد ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺟﻨﮕﺎورى ﻣﺮدان دو ﻃﺮف‪ ،‬ﻧﺒﺮد‪ ،‬ﭘﺲ از ﻫﻔﺘﻪﻫﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪاى ﻧﺮﺳﯿﺪ‪ .‬ﭘﺲ از اﯾﻦ زﻣﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواى ﻟﯿﺪﯾﻪ ﻣﺮﺗﮑﺐ اﺷﺘﺒﺎﻫﻰ ﺑﺰرگ ﺷﺪ‪ .‬ﮐﺮزوس ﺑﻪ ﮔﻤﺎن اﯾﻦ ﮐﻪ ﻓﺮا رﺳﯿﺪن زﻣﺴﺘﺎن‬ ‫ﺗﺎﮐﺘﯿﮑﻰ ﺟﻨﮓ را ﻧﺎﻣﻤﮑﻦ ﻣﻰﮐﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﺎرد ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻏﺎﻓﻞ از آن ﮐﻪ ﮐﻮرش ﻗﺼﺪ دارد ﭘﺲ از ﺻﻠﺤﻰ ﺗﺎﮐﺘﯿﮑﻰ ﺑﺎ ﺑﺎﺑﻞ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﻗﯿﻤﺘﻰ‬ ‫ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻟﻮدى را ﺷﮑﺴﺖ دﻫﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻰ ﺳﺎﯾﮑﺲ در ﮐﺘﺎب ﺧﻮد ﻣﻰﻧﻮﯾﺴﺪ‪» :‬ﻟﯿﺪىﻫﺎ در ﭘﺘﺮﯾﻪ ﺑﻪ واﺳﻄﻪ ﮐﺜﺮت ﻧﻔﺮات ﭘﺎرﺳﯿﺎن‬ ‫ﻣﻐﻠﻮب ﺷﺪﻧﺪ و ﮐﺮزوس ﺷﺒﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺳﺎرد ﻓﺮار ﮐﺮد و ﺣﺘﺎ آﺑﺎدىﻫﺎى ﺳﺮ راه ﺧﻮد را ﺧﺮاب ﮐﺮد ﺗﺎ ﻣﺎﻧﻊ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﭘﺎرﺳﯿﺎن ﺷﻮد‪ .‬وى آن‬ ‫ﻗﺪر ﺑﻪ ﻋﺪم ﺣﻤﻠﻪ ﮐﻮرش ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺨﺸﻰ از ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺧﻮد را ﻣﺮﺧﺺ ﮐﺮده و ﺑﻪ ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ ﺧﻮد ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﺮد را ﺗﺎ ﺑﻬﺎر ﺑﻪ ﺗﻌﻮﯾﻖ‬ ‫ﺑﯿﻨﺪازﻧﺪ‪«.‬‬ ‫اﻣﺎ ﮐﻮرش ﺑﺎ ﺣﺮﮐﺘﻰ ﻋﺠﯿﺐ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﺧﻄﻮط ﺗﺪارﮐﺎﺗﻰ ﺧﻮد را ﻃﻮﻻﻧﻰ ﮐﺮده و آن را ﺗﺎ ﺳﺎرد در ﻏﺮب آﺳﯿﺎى ﺻﻐﯿﺮ اﻣﺘﺪاد دﻫﺪ‪.‬‬ ‫ﻓﮑﺮ ﭘﺎدﺷﺎه ﺑﺰرگ ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﻰ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺒﺎرزه ﻫﺮ ﭼﻪ ﺳﺮﯾﻊﺗﺮ ﺑﺎ دﺷﻤﻦ ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮ ﺷﺪه ﺑﺎ ﻧﻔﺮات اﻧﺪك ﺑﻬﺘﺮ از ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ارﺗﺶﻫﺎى‬ ‫آزﻣﻮده و آﻣﺎده ﻣﺼﺮى و ﻟﯿﺪى در ﺑﻬﺎر اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ 548‬ق‪ .‬م در ﺟﻠﮕﻪى ﺻﺎف ﻫﺮﻣﻮس ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﮐﺮزوس و ﮐﻮرش ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻫﻢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺟﻨﮓ ﺳﺨﺘﻰ در ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﮐﺮزوس ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺮگ ﺑﺮﻧﺪه ﺧﻮد را ﺳﻮاره ﻧﻈﺎم ﻣﻰداﻧﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ درآوردن ﺳﻮاره ﻧﻈﺎم ﺧﻮد‪ ،‬ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﭘﯿﺎده ﭘﺎرﺳﻰ را ﺑﺎ ﺧﻄﺮ ﻣﻮاﺟﻪ ﮐﺮد اﻣﺎ‬ ‫ﮐﻮرش ﺑﺮاى اﺳﺐﻫﺎى ﮐﺮزوس ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاى ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮ ﮐﻨﻨﺪه داﺷﺖ‪ .‬ﺷﺘﺮ! ﺑﻮى ﺷﺘﺮ ﺳﺒﺐ رم ﮐﺮدن اﺳﺐﻫﺎى ﻟﯿﺪى ﺷﺪ و ﺳﻮاره ﻧﻈﺎم ﻟﯿﺪى‬ ‫ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪﻧﺪ ﺑﻪ ﺟﺎى اداﻣﻪ ﻧﺒﺮد ﺑﺎ اﺳﺐ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﯿﺎده ﻧﻈﺎم ﺑﺎ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺑﺠﻨﮕﻨﺪ اﻣﺎ ﺑﺎ وﺟﻮد ﻣﻘﺎوﻣﺖ آنﻫﺎ ﺳﭙﺎه ﻟﯿﺪﯾﻪ از ﻫﻢ ﭘﺎﺷﯿﺪ‪.‬‬ ‫در ‪ 546‬ق‪ .‬م‪ .‬ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن اﯾﺮان ﺑﻪ اﻃﺮاف ﺳﺎرد رﺳﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﺳﺎرد داراى اﺳﺘﺤﮑﺎم ﻗﻠﻌﻪ و ﺣﺼﺎرﻫﺎى ﻣﺘﯿﻦ ﺑﻮد و ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﭘﺎرﺳﻰ‬ ‫ﻣﺪﺗﻰ ﭘﺸﺖ اﯾﻦ ﻗﻠﻌﻪ ﻣﻌﻄﻞ ﺑﻤﺎﻧﺪ اﻣﺎ ﻏﻔﻠﺖ ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﻗﻠﻌﻪ ﺳﺒﺐ ورود ﻣﻘﺪارى از ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن ﮐﻮرش ﺑﻪ داﺧﻞ ﻗﻠﻌﻪ ﺷﺪ و آنﻫﺎ درﻫﺎى ﻗﻠﻌﻪ‬ ‫را ﺑﺮاى اﻧﺒﻮه ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن ﺑﺎز ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺳﺎرد ﺳﻘﻮط ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺎر ﻧﯿﺰ ﮐﻮرش ﺳﺮداران ﺧﻮد را از ﺗﺨﺮﯾﺐ ﺷﻬﺮ ﺑﺮﺣﺬر داﺷﺖ و‬ ‫ﺣﺘﺎ ﺧﻮد ﮐﺮزوس را ﺗﺎ آﺧﺮ ﻋﻤﺮ در درﺑﺎر ﺟﺎى داد‪.‬‬ ‫ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻰ ﺳﺎﯾﮑﺲ ﻣﻰﻧﻮﯾﺴﻨﺪ‪» :‬اﯾﻦ ﺟﻨﮓ اﻟﺒﺘﻪ اﻫﻤﯿﺖ دارد ﭼﻪ اﮔﺮ ﮐﺮزوس ﺳﻔﺎﻫﺖ ﻧﮑﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﯿﺮوز ﻣﻰﺷﺪ و ﻣﺠﺮاى ﺗﺎرﯾﺦ ﻋﻮض‬ ‫ﻣﻰﺷﺪ و اوﺿﺎع دﻧﯿﺎ ﺑﻪ ﮐﻠﻰ دﮔﺮﮔﻮن ﻣﻰﮔﺸﺖ‪ .‬ﺑﺎرى‪ ،‬ﻣﻐﻠﻮﺑﯿﺖ او ﺗﻨﻬﺎ دوﻟﺖ ﻣﺮﺗﺒﻰ را ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد ﻣﺎﻧﻊ )ﺗﻮﺳﻌﻪ( ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﻰ آﺳﯿﺎى‬ ‫‪٧‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﻏﺮﺑﻰ ﮐﻮرش ﺷﻮد از ﻣﯿﺎن ﺑﺮداﺷﺖ و ﮐﻮرش را داراى ﻣﻤﻠﮑﺘﻰ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺳﺎﺑﻖ ﺑﺮ آن ﻫﯿﭻ دوﻟﺘﻰ ﺑﺪان وﺳﻌﺖ ﻧﺮﺳﯿﺪه ﺑﻮد‪ «.‬در واﻗﻊ‬ ‫ﭘﯿﺮوزى ﻧﺴﺒﺘﺎ ﺳﺮﯾﻊ ﮐﻮرش ﺑﺮ ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﻗﺪرت دﻧﯿﺎى ﻏﺮب )ﻣﺘﻤﺪن( آن زﻣﺎن ﺳﺒﺐ ﺑﺎز ﺷﺪن ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻰ دروازهﻫﺎى ﺟﻨﻮب اروﭘﺎ ﺑﻪ‬ ‫روى ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن اﯾﺮان ﺷﺪ و در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺧﻼء ﻗﺪرت ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه در آﺳﯿﺎى ﺻﻐﯿﺮ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ اﯾﺮان ﻗﺮنﻫﺎى ﻣﺘﻤﺎدى ﺑﻪ ﻣﻘﺪرات اﯾﻦ‬ ‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺴﻠﻂ ﺷﻮد‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ آن ﮐﻪ اﯾﻦ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﮐﻬﻨﺴﺎل ﺑﺎ رﺳﯿﺪن ﻣﺮزﻫﺎى اﯾﺮان ﺑﻪ ﺷﻤﺎل ﺑﺎﺑﻞ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﺪﻓﻰ در ﻣﺤﺎﺻﺮه ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ‬ ‫اﯾﺮان ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ رخ داد‪ ،‬ﺳﻘﻮط ﻟﯿﺪﯾﻪ ﺳﺒﺐ ﺳﻘﻮط ﺑﺎﺑﻞ و ﻣﺼﺮ ﻧﯿﺰ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد ﻣﺎراﺗﻦ‬ ‫اﯾﺮان و ﯾﻮﻧﺎن‬ ‫ﭘﯿﺮوزى ﮐﻮرش ﮐﺒﯿﺮ ﺑﻪ ﮐﺮزوس ﺳﺒﺐ ورود اﯾﺮان ﺑﻪ آﺳﯿﺎى ﺻﻐﯿﺮ و ﻫﻢﻣﺮز ﺷﺪن اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺑﺎ »دوﻟﺖ ﺷﻬﺮﻫﺎى« ﯾﻮﻧﺎن ﺷﺪ‪ .‬ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن از‬ ‫ﻫﻤﺎن اﺑﺘﺪا از ورود اﯾﻦ ﻣﯿﻬﻤﺎن ﻧﺎﺧﻮاﻧﺪه ﻧﺎﺧﺸﻨﻮد ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﻟﯿﺪﯾﻪ ﻗﺪرﺗﻰ ﻣﺘﻮﺳﻂ و ﻏﯿﺮ ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺑﻮد‪ ،‬ﺣﺎل آن ﮐﻪ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى اﯾﺮان‬ ‫ﯾﮏ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﺟﻮان ﺑﺎ ﻧﻔﻮس و ﻗﺪرت رزم ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد ﺑﻮد‪ .‬ﮐﻮچﻧﺸﯿﻨﯿﺎن ﯾﻮﻧﺎﻧﻰ ﺳﺮاﻧﺠﺎم در ‪ 499‬ق‪ .‬م ﻋﻠﯿﻪ ﭘﺎرسﻫﺎ ﺷﻮرﯾﺪﻧﺪ و در اﯾﻦ‬ ‫ﮐﺎر ﺧﻮد از ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن اروﭘﺎ ﻧﯿﺰ ﮐﻤﮏ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ‪ .‬اﺳﭙﺎرتﻫﺎ از ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﯾﻮﻧﯿﺎن ﻣﻬﺎﺟﺮ ﺧﻮددارى ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ آﺗﻦ ‪ 25‬ﮐﺸﺘﻰ ﻧﯿﺮو ﺑﻪ ﮐﻤﮏ‬ ‫آنﻫﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪) .‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺟﻬﺎﻧﻰ‪ ،‬ﺗﺄﻟﯿﻒ ش‪ .‬دوﻻﻧﺪﻟﻦ ‪ -‬ﺟﻠﺪ اول ص ‪ (111‬ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﻣﺮدم اﯾﻮﻧﻰ‪ ،‬ﺷﻬﺮﻫﺎى ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و در‬ ‫ﻫﻤﺎن ﺳﺎل ﺳﺎرد را آﺗﺶ زدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاى دارﯾﻮش ﺑﺰرگ ﮐﻪ در آن زﻣﺎن ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﺗﺎرﯾﺦ را در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺖ و ﻣﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ‪،‬‬ ‫ﺷﻤﺎل ﺷﺮق آﻓﺮﯾﻘﺎ‪ ،‬ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ ﺷﺮﻗﻰ‪ ،‬آﺳﯿﺎى ﺻﻐﯿﺮ‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺣﺎﺻﻠﺨﯿﺰ ﻫﻼل ﺧﻀﯿﺐ و ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ را در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺖ‪ .‬اﻗﺪام ﯾﻮﻧﺎﻧﻰﻫﺎ ﺑﺴﯿﺎر‬ ‫ﮔﺴﺘﺎﺧﺎﻧﻪ ﺟﻠﻮه ﮐﺮد و ﺑﺎ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻣﺴﺘﻘﺮ در ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ ،‬ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن را ﺑﻪ ﻋﻘﺐ راﻧﺪ و ﻇﺮف ‪ 4‬ﺳﺎل ﮐﻞ ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﻣﻄﯿﻊ ﺧﻮد ﮐﺮد و ﺷﻬﺮﻫﺎى‬ ‫اﯾﻮﻧﻰ را ﺑﻪ آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪ‪ .‬در ‪ 492‬ق‪ .‬م در ﻣﻨﻄﻘﻪ آﺳﯿﺎى ﺻﻐﯿﺮ دﯾﮕﺮ دﺷﻤﻨﻰ ﺑﺮاى ﻋﺮض اﻧﺪام ﻧﻤﺎﻧﺪه ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ دارﯾﻮش ﻫﻨﻮز راﺣﺖ ﻧﺒﻮد‪.‬‬ ‫ﯾﻮﻧﺎﻧﻰﻫﺎ از ﻧﻈﺮ ﺟﻨﮕﻰ ﻣﺮدﻣﻰ ورزﯾﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و ﺳﺎلﻫﺎ ﻣﺰدورى‪ ،‬از آنﻫﺎ ﺳﺮﺑﺎزان ﺣﺮﻓﻪاى و ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬دارﯾﻮش ﻣﻰداﻧﺴﺖ در‬ ‫ﻧﺒﺮدﻫﺎى اﺧﯿﺮ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ آﺗﻦ ﻃﺮف ﺑﻮده‪ ،‬ﺣﺎل آن ﮐﻪ ﻗﺪرت اﺻﻠﻰ در اﺧﺘﯿﺎر اﺳﭙﺎرت ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺘﻮان ﻣﺮدان ﺟﻨﮕﻰ اﺳﭙﺎرت را‬ ‫ﺣﺮﻓﻪاىﺗﺮﯾﻦ رزمآوران ﺗﺎرﯾﺦ ﻗﺪﯾﻢ داﻧﺴﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﮔﺮ دارﯾﻮش ﻣﻰﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻠﻒ ﺑﺰرگ ﺧﻮد ﮐﻮرش ﺧﯿﺎل ﺧﻮد را از ﺟﺎﻧﺐ‬ ‫ﻏﺮب راﺣﺖ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ آﺗﻦ و اﺳﭙﺎرت را از ﺑﯿﻦ ﻣﻰﺑﺮد‪.‬‬ ‫ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺟﻨﮓ ﻣﺪى‬ ‫در ‪ 492‬ق‪ .‬م ﻧﯿﺮوى درﯾﺎﯾﻰ اﯾﺮان ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ داﻣﺎد دارﯾﻮش ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﯾﻮﻧﺎن ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺗﻮﻓﺎن ﺷﺪﯾﺪى ﺷﺪ و ﺑﺴﯿﺎرى از‬ ‫ﮐﺸﺘﻰﻫﺎى اﯾﺮان ﻏﺮق ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬دارﯾﻮش ﮐﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻮد را ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرده دﯾﺪ‪ ،‬ﺳﻔﺮاﯾﻰ را ﺑﻪ آﺗﻦ و اﺳﭙﺎرت ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ ،‬اﻣﺎ ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن آنﻫﺎ را‬ ‫ﮐﺸﺘﻨﺪ )ﺗﺎرﯾﺦ ﺟﻬﺎﻧﻰ‪ ،‬ﺗﺄﻟﯿﻒ ش‪ .‬دوﻻﻧﺪﻟﻦ ‪ -‬ﺟﻠﺪ اول ص ‪(112‬‬ ‫اﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻰرﺳﯿﺪ ﺟﻨﮓ اﺟﺘﻨﺎبﻧﺎﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در ‪ 490‬ق‪ .‬م ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﯾﺮان ﺑﺎ ‪ 600‬ﮐﺸﺘﻰ ﮐﻪ اﻏﻠﺐ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻓﯿﻨﯿﻘﯿﺎن ﺑﻮد ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ‪ 100‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز راه ﯾﻮﻧﺎن را در اروﭘﺎ در ﭘﯿﺶ‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ )اﻟﺒﺘﻪ رﻗﻢ ‪ 100‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﻏﺮاقآﻣﯿﺰ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺑﺮﺳﺪ‪ (.‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺑﺎ آرﺗﺎﻓﺮن و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ آﺗﻨﻰﻫﺎ ﺑﺎ ارﯾﺴﺘﯿﺪ‬ ‫و ﺗﯿﺴﻤﺘﻮﮐﻞ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫اﯾﺮاﻧﻰﻫﺎ در ﺟﻠﮕﻪ ﻣﺎراﺗﻦ ﭘﯿﺎده ﺷﺪﻧﺪ و ﭘﺲ از ‪ 9‬روز‪ ،‬درﮔﯿﺮ ﻧﺒﺮد ﺑﺎ ﯾﻮﻧﯿﺎن ﺷﺪﻧﺪ و ﻋﻠﻰرﻏﻢ درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪن ﻣﺮﮐﺰ و ﻗﻠﺐ ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن ﺑﻪ‬ ‫دﻟﯿﻞ ﺷﮑﺴﺖ از ﺟﻨﺎﺣﯿﻦ‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﺑﻪ ﮐﺸﺘﻰﻫﺎ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫رواﯾﺖ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻰ ﺳﺎﯾﮑﺲ ﻧﯿﺰ از ﻧﺒﺮدﻫﺎى اول اﯾﺮان و ﯾﻮﻧﺎن ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪٨‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫»ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﺳﭙﺎه اﯾﺮان ﻋﻮض آن ﮐﻪ )ﭘﺲ از ﭘﯿﺮوزىﻫﺎى اوﻟﯿﻪ در ﺧﺎك ﯾﻮﻧﺎن( آﺗﻦ را ﻣﻨﻈﻮر ﻧﻈﺮ اﺻﻠﻰ ﻗﺮار دﻫﻨﺪ‪ ،‬اوﻗﺎت ﺧﻮد را‬ ‫ﺻﺮف اﻣﻮر ﺟﺰﺋﻰ رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ و دﺷﻤﻦ اﺻﻠﻰ را ﻏﻀﺒﻨﺎك و ﻣﺘﺤﺪ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪ «.‬در ‪ 490‬ق‪ .‬م ﺳﭙﺎه اﯾﺮان در ﻣﺎراﺗﻦ در ‪ 20‬ﻣﺎﯾﻠﻰ ﺷﻤﺎل ﺷﺮﻗﻰ‬ ‫آﺗﻦ ﻣﺘﺤﺪ ﺷﺪ و ﺑﺎ راﯾﺰﻧﻰ ﯾﮏ ﯾﻮﻧﺎﻧﻰ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻫﯿﭗ ﭘﯿﺎس ﺑﺮاى ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن آﻣﺎده ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﺑﺘﺪا ﻗﺮار ﺑﻮد ارگ ﻗﻠﻌﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ‬ ‫ﻃﺮﻓﺪاران ﻫﯿﭗ ﭘﯿﺎس ﺑﯿﻔﺘﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻃﺮﻓﺪاران وى ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ارگ را ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ و ﭼﻨﺪ روز ﺑﻌﺪ ﺟﻨﺎﺣﯿﻦ دو ﺳﭙﺎه ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﯾﻮرش ﺑﺮده و ‪40‬‬ ‫ﻫﺰار اﯾﺮاﻧﻰ و ‪ 10‬ﻫﺰار ﯾﻮﻧﺎﻧﻰ درﻫﻢ آوﯾﺨﺘﻨﺪ‪ .‬ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ درﯾﺎﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻰﺗﻮان ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﯿﺮوى ﺗﺠﺮﺑﻪ و وﻃﻦﭘﺮﺳﺘﻰ اﯾﺮاﻧﯿﺎن‬ ‫را در ﻣﺎراﺗﻦ ﺷﮑﺴﺖ داد‪.‬‬ ‫»ﺣﻤﻠﻪ در زﯾﺮ دره و داﻧﺎ ﺑﺎ ﮐﻤﺎل ﺳﺮﻋﺖ وﻗﻮع ﯾﺎﻓﺖ و ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﯿﻦ دو اردو ﮐﻪ درﺳﺖ ﯾﮏ ﻣﯿﻞ ﺑﻮد‪ ،‬ﻇﺮف ‪ 8‬دﻗﯿﻘﻪ ﭘﯿﻤﻮده ﺷﺪ )اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ‬ ‫ادﻋﺎ ﻣﺤﻞ ﺗﺮدﯾﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﭘﯿﺎده ﻧﻈﺎم ﺳﻨﮕﯿﻦ اﺳﻠﺤﻪ ﯾﻮﻧﺎن ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺳﺮﻋﺖ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﺪ(‪ ،‬اﯾﺮاﻧﯿﺎن از اﯾﻦ ﮐﻪ ﺟﻤﺎﻋﺘﻰ از‬ ‫ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن ﺑﺪون ﺗﻘﻮﯾﺖ ﺳﻮاران ﺑﻪ آنﻫﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻌﺠﺐ ﮐﺮدﻧﺪ و اﯾﻦ واﻗﻌﻪ را ﺿﻌﯿﻒ ﺷﻤﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻟﯿﮑﻦ ﻗﺒﻞ از آن ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻮد آﯾﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﯾﻮﻧﯿﺎن ﺑﻪ اﯾﺸﺎن رﺳﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺎرﺳﯿﺎن و ﻃﺎﯾﻔﻪ ﺳﮑﺎﻫﺎ ﮐﻪ در ﻗﻠﺐ )ﺳﭙﺎه( ﺑﻮدﻧﺪ ﺧﻮب ﻣﻘﺎوﻣﺖ و ﺑﻌﺪ ﻏﻠﺒﻪ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ آﺗﻨﻰﻫﺎ در ﺟﻨﺎﺣﯿﻦ‬ ‫ﻏﺎﻟﺐ ﺷﺪﻧﺪ و ﭘﺲ از آن ﺑﻪ ﻗﻠﺐ روى آوردﻧﺪ‪) «.‬ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان ‪ -‬ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻰ ﺳﺎﯾﮑﺲ ‪ -‬ﺟﻠﺪ اول ‪ -‬ص ‪(256‬‬ ‫ﭘﯿﺮﻧﯿﺎ در ﮐﺘﺎب ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ﺧﻮد ﻣﻰﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﯾﻮﻧﺎﻧﻰﻫﺎ ﮐﻪ ﻣﻰداﻧﺴﺘﻨﺪ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺗﯿﺮاﻧﺪازى ﻣﺎﻫﺮى ﻫﺴﺘﻨﺪ و اﮔﺮاز دور ﺟﻨﮓ ﮐﻨﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﻃﺎﻗﺖ ﺗﯿﺮ آنﻫﺎ را ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻮد را ﺑﻰﭘﺮوا ﺑﻪ ﺳﭙﺎه اﯾﺮان زدﻧﺪ و ﺟﻨﮓ ﺗﻦ ﺑﻪ ﺗﻦ را آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺎه آﺗﻨﻰ ﺳﻨﮕﯿﻦ اﺳﻠﺤﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﯾﻌﻨﻰ‬ ‫اﺳﻠﺤﻪ دﻓﺎﻋﻰ )ﺟﻮﺷﻦ‪ ،‬ﺧﻮد و ﻧﯿﺰه ﺑﻠﻨﺪ( داﺷﺖ‪ ،‬در ﺻﻮرﺗﻰ ﮐﻪ ﺳﭙﺎه اﯾﺮان ﻓﺎﻗﺪ ﺗﺠﻬﯿﺰات ﺑﻮد و ﺳﭙﺮﻫﺎﯾﺸﺎن ﻧﯿﺰ اﺳﺘﺤﮑﺎم ﺳﭙﺮ ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن را‬ ‫ﻧﺪاﺷﺖ‪«.‬‬ ‫در ﻫﺮ ﺣﺎل ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﻣﻮﻗﺖ از ﺧﺎك ﯾﻮﻧﺎن ﺑﻮد‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ دارﯾﻮش اﯾﻦ ﺷﮑﺴﺖ را ﻣﻬﻢ ﻧﺸﻤﺮد و ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ در ﮐﺎر ﺗﺪارك ﺳﭙﺎه‬ ‫ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺰرﮔﻰ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺟﻨﮓﻫﺎى دوم ﻣﺪى‬ ‫دارﯾﻮش ﺑﺮاى ﻓﺘﺢ ﯾﻮﻧﺎن ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﺳﭙﺎﻫﻰ ﺳﻨﮕﯿﻦ اﺳﻠﺤﻪ ﺑﻮد و اﮐﻨﻮن ﺗﺎرﯾﺦ‪ ،‬دوﺑﺎره ﺗﮑﺮار ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻫﻮﺧﺸﺘﺮه‪ ،‬ﭘﺎدﺷﺎه ﻣﺎد‪،‬‬ ‫در ‪ 2‬ﻗﺮن ﻗﺒﻞ ﭘﻰ ﺑﺮد ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮدن ﺳﭙﺎهﻫﺎى ﻣﻨﻈﻢ و ﺣﺮﻓﻪاى آﺷﻮر ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن آﻣﻮزش دﯾﺪه ﻣﺸﺎﺑﻪ آن اﻣﮑﺎنﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻤﻊآورى‬ ‫ﺳﭙﺎه ﺟﺪﯾﺪ ‪ 3‬ﺳﺎل ﺑﻪ ﻃﻮل اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ‪ ،‬در ﻫﻤﯿﻦ زﻣﺎن دارﯾﻮش ﻓﻮت ﮐﺮد‪ 485) .‬ق‪ .‬م(‬ ‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎ وارث ارﺗﻰ ﺑﺰرگ و آﻣﺎده ﺷﺪ‪ .‬او ﭘﺲ از ﺧﻮاﺑﺎﻧﺪن ﺷﻮرش ﻣﺼﺮ آﻣﺎده ﻫﺠﻮم ﺑﻪ ﯾﻮﻧﺎن ﺷﺪ‪ .‬از ﮔﺰاﻓﻪﮔﻮﯾﻰ‬ ‫ﯾﻮﻧﺎﻧﻰﻫﺎ ﮐﻪ ﺑﮕﺬرﯾﻢ )ﺑﺮﺧﻰ ﻣﻮرﺧﺎن ﻗﺪﯾﻢ‪ ،‬ﺳﭙﺎه وى را ‪ 800‬ﻫﺰار ﺗﺎ ‪ 5‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻧﻔﺮ! ﺗﺨﻤﯿﻦ زدهاﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺎل آن ﮐﻪ ﮔﻮﯾﻰ از ﺟﻤﻌﯿﺖ دﻧﯿﺎى‬ ‫ﻗﺪﯾﻢ ﺑﻰاﻃﻼع ﺑﻮدهاﻧﺪ( ﺑﺎﯾﺪ اذﻋﺎن داﺷﺖ ﺳﭙﺎه ﺟﻤﻊآورى ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎ ﺗﺎ آن ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﻈﯿﺮ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﻧﺒﺮد دوم اﯾﺮان و‬ ‫ﯾﻮﻧﺎن در راه ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺗﻮﺿﯿﺤﺎﺗﻰ درﺑﺎرهى ﺟﻨﮓ ﻣﺎراﺗﻦ‬ ‫ﯾﻮﻧﯿﺎن ﺟﻨﮓ ﻣﺎراﺗﻦ را ﻧﻘﻄﻪ ﻋﻄﻔﻰ در ﺗﺎرﯾﺦ ﺧﻮد ﻣﻰداﻧﻨﺪ‪ .‬ﺗﻤﺪن ﻏﺮب ﻧﯿﺰ ﺑﺮاى اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ارزﺷﻰ ﺑﯿﺶ از ﻧﺪازه ﻗﺎﺋﻞ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺟﺎﯾﻰ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﻌﺮوفﺗﺮﯾﻦ ورزش اﻟﻤﭙﯿﮏ ﺑﺎ ﻧﺎم دوى ﻣﺎراﺗﻦ ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﺳﻤﺒﻞ ﻣﺴﺎﺑﻘﺎت ﺟﻬﺎﻧﻰ اﻟﻤﭙﯿﮏ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺎ از اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺗﺎﭼﻪ اﻧﺪازه ﺑﺎ واﻗﻌﯿﺎت ﻣﻄﺎﺑﻖ اﺳﺖ؟‬ ‫ﭼﻨﺪ ﻣﺎه ﻗﺒﻞ در روزﻧﺎﻣﻪاى اﯾﺮان ﻣﻘﺎﻟﻪاى از ﯾﮏ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﺳﺘﺎد ارﺗﺶ ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﻰداد رواﯾﺖ ﻣﻮرﺧﺎن ازاﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﭼﻨﺪان‬ ‫ﻣﻮرد ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺎرﺷﻨﺎس ﻧﻈﺎﻣﻰ از ﻗﻮل ﻣﻮرﺧﺎن آﻟﻤﺎﻧﻰ ﻧﻘﻞ ﮐﺮده اﺳﺖ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﯾﻮﻧﺎﻧﻰ ﺑﻪ وﯾﮋه آن ﮐﻪ ﺳﻨﮕﯿﻦ اﺳﻠﺤﻪ‬ ‫ﺑﻮدهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ آنﻫﺎ اﺟﺎزه ﻧﻤﻰداد در دﺷﺖ ﮐﻢ ﻋﺮض ﻣﺎراﺗﻦ ﺑﻪ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮﻧﺪ‪ .‬وى از ﻫﺎﻧﺲ وﻟﺒﺮوك‪ ،‬ﻣﻮرخ آﻟﻤﺎﻧﻰ‪ ،‬ﻧﻘﻞ ﻣﻰﮐﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫‪٩‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎى ﯾﮏ اﻓﺴﺮ ﺳﺘﺎد ارﺗﺶ آﻟﻤﺎن را ﺧﻮاﻧﺪه ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺮرﺳﻰ دﺷﺖ ﻣﺎراﺗﻦ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﮐﺮده اﺳﺖ »در اﯾﻦ دﺷﺖ ﺣﺘﺎ ‪ 1‬ﺗﯿﭗ )ﺣﺪود ‪5‬‬ ‫ﺗﺎ ‪ 8‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز( ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﻤﺮﯾﻦ ﺑﭙﺮدازد ﭼﻪ ﺑﺮﺳﺪ ﺑﻪ آن ﮐﻪ ﺷﺎﻫﺪ ﻧﺒﺮد دهﻫﺎ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﺑﺎﺷﺪ‪«.‬‬ ‫اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﮐﻮﭼﮏ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ از ﻗﻮل ﺗﺎرﯾﺦﻧﻮﯾﺲ دﯾﮕﺮى آورده اﺳﺖ‪» :‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﺳﭙﺎه اﯾﺮان ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﻣﯿﺪان ﻋﻤﻞ و ﺑﺎرﯾﮏ ﺑﻮدن ﻋﺮض‬ ‫ﻣﯿﺪان ﻣﺎﻧﻊ از ﮐﺎرﺑﺮد ﺳﻮاره ﻧﻈﺎم ﻣﻰﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ دﺳﺘﻮر ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﺑﻪ ﺳﺮﺑﺎزان ﺧﻮد )و ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﮐﺸﺘﻰ( را ﻣﻰدﻫﺪ ﮐﻪ ﻫﺮودوت‬ ‫ﺻﺪرو ﻓﺮﻣﺎن ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ را ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪى ﺷﮑﺴﺖ ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن اﯾﺮاﻧﻰ ﺗﻠﻘﻰ ﻣﻰﮐﻨﺪ‪ .‬در ﯾﮏ ﮐﻼم ﻣﻰﺗﻮان ﮔﻔﺖ‪ ،‬رواﯾﺎت ﺟﻨﮓﻫﺎى اﯾﺮان و‬ ‫ﯾﻮﻧﺎن ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﯾﮏ ﺟﺎﻧﺒﻪﮔﺮاﯾﻰ ﻣﻮرﺧﺎن ﯾﻮﻧﺎن )آن ﻫﻢ را اراﺋﻪى ارﻗﺎم ﺣﯿﺮتآور از ﺗﻠﻔﺎت ﻧﯿﺮوﻫﺎى درﮔﯿﺮ( ﭼﻨﺪان ﻣﻮرد اﺳﺘﻨﺎد ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﻧﯿﺰ در ﯾﺎدداﺷﺖﻫﺎى ﺳﺎلﻫﺎى آﺧﺮ ﻋﻤﺮ ﺧﻮد در ﺟﺰﯾﺮهى ﺳﻨﺖ ﻫﻠﻦ ﻣﻰﮔﻮﯾﺪ‪» :‬درﺑﺎره ﺟﺰﺋﯿﺎت ﭘﯿﺮوزى ﭘﺮﻫﯿﺎﻫﻮى ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن ﻧﺒﺎﯾﺪ‬ ‫ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮد ﮐﻪ اﯾﻦﻫﺎ ﮔﻔﺘﻪﻫﺎى ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن اﺳﺖ و آﻧﺎن ﻣﺮدم ﻻﻓﺰن و ﮔﺰاﻓﻪﮔﻮ ﺑﻮدهاﻧﺪ و ﻫﯿﭻ ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮاﻧﻰاى ﺗﺎﮐﻨﻮن ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻧﺸﺪه ﮐﻪ از‬ ‫روى آن ﺑﺘﻮاﻧﯿﻢ ﭘﺲ از اﺳﺘﻤﺎع ﺳﺨﻨﺎن دو ﻃﺮف ﺑﻪ ﯾﮏ داورى ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺮﺳﯿﻢ‪«.‬‬ ‫ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺑﺴﯿﺎر ﺗﺄﻣﻞ ﺑﺮاﻧﮕﯿﺰ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ وى ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻧﺎﺑﻐﻪ ﻧﻈﺎﻣﻰ ﺑﺎ ﺷﮏ و ﺗﺮدﯾﺪ ﺑﻪ ﺟﻨﮓﻫﺎى اﯾﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن و ﯾﻮﻧﺎن‬ ‫ﻣﻰﻧﮕﺮد و در ﺟﺎى دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ آنﻫﺎ ﺑﺎورﻧﮑﺮدﻧﻰ ﻣﻰداﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد ﭘﻼﺗﻪ‬ ‫در ‪ 480‬ق‪ .‬م ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن اﯾﺮاﻧﻰ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﺧﺸﺎﯾﺎر ﺷﺎه از ﺳﺎرد ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮده و ﭘﺲ از ﻋﺒﻮر از ﻫﻠﺴﭙﻮﻧﺖ‪ ،‬ﺗﺮاس و ﻣﻘﺪوﻧﯿﻪ ﺑﻪ ﺣﻮاﻟﻰ ﺗﺴﺎﻟﻰ‬ ‫رﺳﯿﺪ‪ .‬ﻧﯿﺮوى درﯾﺎﯾﻰ اﯾﺮان ﻧﯿﺰ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﯾﻰ ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﯾﺮاﻧﻰ در ﮐﻨﺎر آنﻫﺎ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﻰﮐﺮد‪.‬‬ ‫در اﯾﻦ زﻣﺎن ﯾﻮﻧﺎن از ﭼﻨﺪدﺳﺘﮕﻰ رﻧﺞ ﻣﻰﺑﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﭼﻨﺪدﺳﺘﮕﻰ اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﻪ زﯾﺎن ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﺑﻮد اﻣﺎ ﺑﺮاى ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن ﻧﯿﺰ ﺗﻮﻓﯿﻘﻰ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﭼﺮا‬ ‫ﮐﻪ ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن ﺑﻰﻧﻬﺎﯾﺖ ﻣﺘﻠﻮن اﻟﻤﺰاج ﺑﻮده و ﻫﺮ آﯾﯿﻨﻪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﯾﮏ ﺳﺮدار‪ ،‬روى ﺧﻮش ﻧﺸﺎن ﻣﻰدادﻧﺪ‪ .‬در ﻧﻬﺎﯾﺖ اﮐﻨﻮن ﮐﻪ آﺗﻦ در ﺧﻄﺮ‬ ‫ﺑﻮد‪ ،‬ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن ﻣﻮﻗﺘﺎ دﺷﻤﻨﻰ را ﮐﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ و ﺳﻌﻰ ﺑﺮ ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ از ورود اﯾﺮان ﺑﻪ ﯾﻮﻧﺎن ﻣﺮﮐﺰى ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺎه ده ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن در ﺗﻨﮕﻪ‬ ‫ﺗﺮﻣﻮﭘﯿﻞ ﻣﻮﺿﻊ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺳﻌﻰ ﮐﺮدﻧﺪ ﻣﺎﻧﻊ ورود اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺑﻪ ﺧﺎك اﺻﻠﻰ ﯾﻮﻧﺎن ﺷﻮﻧﺪ اﻣﺎ ﺑﺮﺗﺮى ﻣﻄﻠﻖ ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﯾﺮان ﺳﺒﺐ ﺷﮑﺴﺖ‬ ‫ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن و ﻣﺮگ ﻟﺌﻮﻧﯿﺪاس‪ ،‬ﺷﺎه اﺳﭙﺎرت ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﺒﻮر ﺳﭙﺎه اﯾﺮان ﺳﺒﺐ ﺷﺪ آﺗﻦ ﺑﻼدﻓﺎع در ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺎه اﯾﺮان ﻗﺮار ﮔﯿﺮد و در ﻧﺘﯿﺠﻪ آﺗﻨﻰﻫﺎ ﺷﻬﺮ را ﺗﺮك ﮐﺮده و ﺑﻪ اﻃﺮاف ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫آن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻏﺮﺑﻰ و ﯾﻮﻧﺎﻧﻰ ذﮐﺮ ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬اﯾﺮاﻧﯿﺎن آﺗﻦ را وﯾﺮان ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ‪) .‬اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ اﻗﺪام ﺑﻪ ﺗﻼﻓﻰ ﺑﻪ آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪه ﺷﺪن ﺳﺎرد ﺑﻮده‬ ‫اﺳﺖ‪ (.‬اﻣﺎ ﻧﺒﺮد ﻫﻨﻮز ﺗﻤﺎم ﻧﺸﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن در درﯾﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﺒﻮغ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﯾﻮﻧﺎﻧﻰ‪ ،‬در ﺗﻨﮕﻪاى ﻣﯿﺎن ﺳﺎﺣﻞ و ﺟﺰﯾﺮه ﺳﺎﻻﻣﯿﺲ ﺑﻪ‬ ‫ﻧﺒﺮد ﺑﺎ ﻧﯿﺮوى درﯾﺎﯾﻰ اﯾﺮان ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﻨﮕﻰ ﺟﺎ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ اﯾﺮان ﻧﺘﻮاﻧﺪ از ﺑﺮﺗﺮى ﻋﺪدى ﺧﻮد اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺳﺎﻻﻣﯿﻦ )ﯾﺎ ﺳﺎﻻﻣﯿﺲ( ﻣﺤﻠﻰ ﺑﺮاى ﺻﺪﻣﻪ زدن ﺟﺪى‬ ‫ﻧﯿﺮوى درﯾﺎﯾﻰ اﯾﺮان ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎ ﮐﻪ در آن زﻣﺎن وﺳﯿﻊﺗﺮﯾﻦ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﺗﺎرﯾﺦ را در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺖ‪ ،‬ﺣﺎﺿﺮ ﻧﺒﻮد ﺑﺮاى ﻓﺘﺢ ﯾﻮﻧﺎن ﺑﯿﺶ از اﯾﻦ زﻣﺎن ﺻﺮف ﮐﻨﺪ‪ .‬از‬ ‫ﻃﺮﻓﻰ ﻧﯿﺰ اﺧﺒﺎرى ﮐﻪ ﺑﻪ او ﻣﻰرﺳﯿﺪ ﺣﮑﺎﯾﺖ از اوﺿﺎع درﻫﻢ رﯾﺨﺘﻪ ﯾﻮﻧﺎن داﺷﺖ‪ .‬آﺗﻦ ﺗﺴﺨﯿﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد اﻣﺎ ﺗﺮاس‪ ،‬ﻣﻘﺪوﻧﯿﻪ‪ ،‬اﺳﭙﺎرت‬ ‫ﺗﺴﺎﻟﻰ‪ ،‬ﺗﺐ‪ ،‬ﭘﻠﻮﭘﻮﻧﺰى و ﻗﺒﺎﯾﻞ دﯾﮕﺮ ﯾﻮﻧﺎﻧﻰ ﮐﺎﻣﻼ ﻣﻄﯿﻊ ﻧﺸﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺮاى ﺷﺎﻫﻨﺸﺎه اﯾﺮاﻧﻰ ﻣﻘﺪور ﻧﺒﻮد ﺑﺎﺑﺖ اﯾﺎﻻت ﮐﻮﭼﮏ ﯾﻮﻧﺎﻧﻰ‬ ‫ﮐﺮاﻧﻪﻫﺎى ﺷﺮﻗﻰ‪ ،‬ﺟﻨﻮﺑﻰ و ﻣﺮﮐﺰى اﻣﭙﺮاﺗﻮرى را ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﺑﺪون ﻧﻈﺎرت رﻫﺎ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺧﺮوج ﺷﺎه اﯾﺮان از ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن ﻗﻮت ﻗﻠﺐ‬ ‫ﯾﺎﺑﻨﺪ‪.‬در ﺑﻬﺎر ‪ 479‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد‪ ،‬ﭘﻠﻮﭘﻮﻧﺰىﻫﺎ و اﺳﭙﺎرﺗﻰ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ آﺗﻨﻰﻫﺎ آﻣﺪه و در دﺷﺖ ﭘﻼﺗﻪ ﻧﯿﺮوﯾﻰ را ﺟﻤﻊ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ‬ ‫ﻣﻮرﺧﺎن ﻏﺮﺑﻰ از ﺟﻤﻠﻪ دوﻻﻧﺪﻟﻦ ﺗﺎ آن زﻣﺎن ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬

‫‪١٠‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﺳﭙﺎه ‪ 100‬ﻫﺰارﻧﻔﺮى ﻣﺘﺤﺪ ﺷﺪهى ﯾﻮﻧﺎن در ﺟﻠﮕﻪ ﭘﻼﺗﻪ ﺑﻪ ﻧﯿﺮﻫﺎى ﭘﺎرﺳﻰ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﻣﺮادﻧﯿﻮس ﺣﻤﻠﻪور ﺷﺪﻧﺪ و ﻋﻠﻰرﻏﻢ ﺗﺤﻤﻞ‬ ‫ﺿﺮﺑﺎت ﺳﻨﮕﯿﻦ از ﮐﻤﺎﻧﺪاران اﯾﺮاﻧﻰ در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺑﺮﺗﺮى ﺗﺠﻬﯿﺰات ﻗﻠﺐ ﺳﭙﺎه اﯾﺮان را درﻫﻢ ﺷﮑﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫دروغﻫﺎى ﯾﻮﻧﺎﻧﻰ‬ ‫ﻫﺮودوت درﺑﺎرهى ﺳﭙﺎه ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎ ﻣﺒﺎﻟﻐﻪ زﯾﺎد ﮐﺮده و ﺑﺮاى آﻧﮑﻪ ﯾﻮﻧﺎن را ﻗﻮى ﻧﺸﺎن دﻫﺪ ﺑﺮاى ﺳﭙﺎه اﯾﺮان ﻋﻈﻤﺘﻰ ﻓﻮق ﺗﺼﻮر ﻗﺎﺋﻞ ﺷﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﭘﯿﺮﻧﯿﺎ در ﭘﺎﻧﻮﺷﺖ ﮐﺘﺎب ﺧﻮد ﻣﻰﻧﻮﯾﺴﺪ‪» :‬ﻫﺮودوت ﻣﻰﮔﻮﯾﺪ‪ :‬درﯾﺎﭼﻪاى ﺑﺎ ﻣﺤﯿﻂ ‪ 5 / 5‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﺑﺮاى ﺳﯿﺮاب ﮐﺮدن )ﭼﻬﺎرﭘﺎﯾﺎن(‬ ‫ﮐﺎﻓﻰ ﻧﺒﻮد و اﯾﻦ درﯾﺎﭼﻪ ﮐﻪ ﭘﺲ از رود ﻧﺲ ﺗﺲ واﻗﻊ ﺑﻮد‪ ،‬ﺧﺸﮏ ﺷﺪ!«‬ ‫ﺣﺎل آن ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ درﯾﺎﭼﻪاى اﺣﺘﻤﺎﻻ ﺑﺎﯾﺪ ‪ 3‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺗﻦ آب داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاى ﺳﯿﺮاب ﮐﺮدن ‪ 300‬ﻣﯿﻠﯿﻮن رأس دام ﮐﺎﻓﻰ ﺑﻮده‪ .‬ﯾﺎ آن‬ ‫ﮐﻪ ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن دﯾﮕﺮى‪ ،‬ﺳﭙﺎهﻫﺎى اﯾﺮاﻧﻰ را ﺑﯿﻦ ‪ 800‬ﻫﺰار ﺗﺎ ‪ 5‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻧﻔﺮ ﺗﺨﻤﯿﻦ زدﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺎل آن ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻰ واﺿﺢ اﺳﺖ‪ ،‬ﮔﺮدآورى‬ ‫ﺳﭙﺎهﻫﺎى ‪ 200‬ﻫﺰارﻧﻔﺮى ﻧﯿﺰ در دﻧﯿﺎى ﻗﺪﯾﻢ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻏﯿﺮﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮده و ﺑﺮﺧﻰ ﻣﻮرﺧﺎن ﺟﺪﯾﺪ ﮐﺎﻣﻼ ﺗﺮدﯾﺪ ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ و ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﯾﺮان‬ ‫را ‪ 160‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﻣﻰداﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻣﺠﻤﻮع ﻧﯿﺮوﻫﺎى ارﺗﺶ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﯿﺎن ﺣﺘﺎ ‪ 400‬ﯾﺎ ‪ 500‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ اﻣﺎ ﺳﺨﻦ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺗﻤﺮﮐﺰ اﯾﻦ ﺗﻌﺪاد‬ ‫ﻧﯿﺮو در ﻣﻨﻄﻘﻪاى ﺑﻪ وﺳﻌﺖ ﮐﻢﺗﺮ از ﯾﮏ درﺻﺪ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﺑﺰرگ اﯾﺮان اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻰﺗﻮان ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ اﯾﺮان ﻣﺮزﻫﺎى ﻋﻈﯿﻢ ﺷﺮﻗﻰ‪ ،‬ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ آﺑﺎد‪ ،‬ﻣﺮزﻫﺎى ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﻤﺎﻟﻰ و ﻣﺮﮐﺰ ﭘﻬﻨﺎور ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﻰ را ﺑﺪون‬ ‫ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺑﮕﺬارد و ﺳﭙﺎه ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﮐﻮﭼﮏ و ﮐﻢ وﺳﻌﺖ آﺗﻦ ﺑﮑﺸﺎﻧﺪ؟‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ ﻧﮕﺎرﻧﺪه اذﻋﺎن دارد از آن ﺑﻀﺎﻋﺖ ﻋﻠﻤﻰ ﻫﻢ ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻣﻔﺼﻠﻰ ﭘﯿﺮاﻣﻮن ﺟﻨﮓﻫﺎى ﻣﺎراﺗﻦ‪ ،‬ﺳﺎﻻﻣﯿﻦ‪ ،‬ﭘﻼﺗﻪ و‬ ‫ﺗﺮﻣﻮﭘﯿﻞ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ اﻣﺎ ﺑﻪ ﺟﺮأت ﻣﻰﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﻣﺬﮐﻮر از ﻧﻈﺮ ﻧﻈﺎﻣﻰ ﺑﻪ آن درﺟﻪ ﮐﻪ ‪ 25‬ﻗﺮن درﺑﺎره آنﻫﺎ ﺗﺒﻠﯿﻎ ﺷﺪه‪ ،‬ارزش‬ ‫ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ اﮔﺮ ﻣﻠﺘﻰ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ‪ 300‬ﺳﺮﺑﺎز )!( در ﺗﻨﮕﻪ ﺗﺮﻣﻮﭘﯿﻞ ﻣﺎﻧﻊ ﺣﺮﮐﺖ ﻗﺸﻮن اﯾﺮان ﺷﻮد و ﭼﻨﺪ ﻫﺰار اﯾﺮاﻧﻰ را از ﺑﯿﻦ ﺑﺒﺮد و ﯾﺎ‬ ‫در ﭘﻼﺗﻪ ﺑﺎ ‪ 150‬ﮐﺸﺘﻪ‪ 260 ،‬ﻫﺰار اﯾﺮاﻧﻰ را از ﭘﺎى در آورد )!( ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻰ ﺑﻪ ﺧﺎك اﻧﺪك ﯾﻮﻧﺎن ﻗﻨﺎﻋﺖ ﻧﻤﻰﮐﻨﺪ و ﻣﺎﻧﻨﺪ رم ‪1000‬‬ ‫ﺳﺎل ﺑﻪ دﻧﯿﺎ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﻰﮐﻨﺪ و ﺣﺪاﻗﻞ آﺳﯿﺎى ﺻﻐﯿﺮ و ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ را از اﯾﺮان ﻣﻰﮔﯿﺮد‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ اﮐﻨﻮن دروغﻫﺎﯾﻰ ﻧﻈﯿﺮ ﻣﺎراﺗﻦ‪ ،‬ﺳﺎﻻﻣﯿﺲ و ﺗﺮﻣﻮﭘﯿﻞ در ﮐﻨﺎر ﻧﺒﺮدﻫﺎى دروﻏﯿﻦ اﺳﮑﻨﺪر ﻗﺮنﻫﺎﺳﺖ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﻪ‬ ‫داﺧﻞ ﮐﺘﺎبﻫﺎ راه ﭘﯿﺪا ﮐﺮده اﮔﺮ ﭼﻪ ﺗﻤﺎم ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن ﻏﺮب ﻧﯿﺰ آنﻫﺎ را ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬از آن ﺟﻤﻠﻪ در ﮐﺘﺎبﻫﺎى ﮐﺎﻟﯿﻦ ﻣﮏ اﯾﻮدى‪،‬‬ ‫دوﻻﻧﺪﻟﻦ و وﻟﺒﺮوك از اﯾﻦ داﺳﺘﺎنﻫﺎ اﺛﺮى ﻧﯿﺴﺖ و ﯾﺎ آن ﮐﻪ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن آنﻫﺎ را ﺑﺎور ﻧﻤﻰﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺮﻧﯿﺎ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻧﯿﺒﻮر ﻣﻰﻧﻮﯾﺴﺪ‪ :‬ﻧﯿﺒﻮر از ﺑﺰرﮔﻰ ارﻗﺎم ﻫﺮودوت )ﭘﺪر ﺗﺎرﯾﺦ؟!« ﺑﻪ اﯾﻦ دﻟﯿﻞ ﺗﻌﺠﺐ ﻣﻰﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻰﮔﻮﯾﺪ آﯾﺎ او ﻧﻤﻰداﻧﺴﺘﻪ‬ ‫اﯾﻦ ارﺗﺶ ﻋﻈﯿﻢ در ﺗﺮاﮐﯿﻪ‪ ،‬ﻣﻘﺪوﻧﻰ و ﯾﻮﻧﺎن )از ﻧﻈﺮ ﺗﻨﮕﻰ ﺟﺎ و ﮔﺮﺳﻨﮕﻰ( ﺗﻠﻒ ﻣﻰﺷﺪه اﺳﺖ؟‬ ‫ﭘﯿﺮﻧﯿﺎ اﯾﻦ ﻧﯿﺮو را ‪ 350‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﺗﺨﻤﯿﻦ ﻣﻰزﻧﺪ‪.‬‬ ‫رواﯾﺖ ﺳﺮﭘﺮس ﺳﺎﯾﮑﺲ از ﺟﻨﮓﻫﺎى دوم اﯾﺮان و ﯾﻮﻧﺎن‬ ‫ﺳﺮﭘﺮس ﺳﺎﯾﮑﺲ ﺑﺎ آن ﮐﻪ از از داﻧﺶ ﻧﻈﺎﻣﻰ ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺘﻢ ﺑﻬﺮه ﺑﺮده اﻣﺎ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاى ﻋﺠﯿﺐ رواﯾﺖﻫﺎى ﻫﺮودوت را از ﻟﺸﮑﺮﮐﺸﻰ اﯾﺮان ﺑﻪ‬ ‫ﯾﻮﻧﺎن ﻗﺒﻮل و ذﮐﺮ ﻣﻰﮐﻨﺪ اﯾﺮان در ﻫﻨﮕﺎم ﻋﺒﻮر از ﻫﻠﺴﭙﻮﻧﺖ ﺣﺪاﻗﻞ از ﯾﮏ ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻧﯿﺮو ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮده و ﻣﻰاﻓﺰاﯾﺪ‪ :‬اﯾﺮاﻧﻰﻫﺎ ﭘﺲ از ﻋﺒﻮر‬ ‫از ﺗﺮﻣﻮﭘﯿﻞ ﺑﻪ ﻧﺰدﯾﮑﻰ آﺗﻦ رﺳﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﺎ اﯾﻦ ﺟﺎ ﺑﺮاى ﭘﺎرﺳﻰﻫﺎ ﺑﺪ ﭘﯿﺶ ﻧﯿﺎﻣﺪه ﺑﻮد از ﺳﺨﺖﺗﺮﯾﻦ ﻣﻌﺎﺑﺮ ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻧﺎوﻫﺎى ﯾﻮﻧﺎﻧﻰ ﻫﻢ ﺑﻌﺪ از ﻣﺤﺎرﺑﻪ ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ و راه ﯾﻮﻧﺎن‬ ‫ﻣﺮﮐﺰى ﺑﻰﻣﺎﻧﻊ و ﻣﻨﺎزع ﺑﺮاى ﻣﻬﺎﺟﺮﯾﻦ ﺑﺎز ﺷﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺧﺸﺎﯾﺎرﺷﺎ ﺑﻪ ﻓﻮﺳﯿﺲ رﻓﺖ و آن را ﺑﻪ ﻏﺎرت داد و آنﮔﺎه ﻗﺸﻮن ﻋﻈﯿﻢ‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ‬ ‫اﺗﯿﮏ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪١١‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫آﺗﻨﯿﺎن ﭼﻮن در ﺗﺮﻣﻮﭘﯿﻞ اﻣﯿﺪ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ داﺷﺘﻨﺪ )ﺗﺎ آن زﻣﺎن( آﺗﻦ را ﺗﺨﻠﯿﻪ ﻧﮑﺮده ﺑﻮدﻧﺪ اﻣﺎ ﭘﺲ از آن ﻋﺠﻠﻪ ﮐﺮدﻧﺪ و در ﻧﻬﺎﯾﺖ آﺗﻦ ﺑﻪ‬ ‫دﺳﺖ اﯾﺮان اﻓﺘﺎد‪ «...‬وى درﺑﺎرهى ﺟﻨﮓ ﺳﺎﻻﻣﯿﺲ ﻧﯿﺰ ﻣﻰﻧﻮﯾﺴﺪ‪:‬‬ ‫ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻪ ﻃﻠﯿﻌﻪ ﺻﺒﺢ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪ‪ ،‬ﯾﻮﻧﺎﻧﻰﻫﺎ از ﮐﺜﺮت دﺷﻤﻦ واﻫﻤﻪ ﮐﺮده و ﻧﺎوﻫﺎى ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﺎﺣﻞ ﺑﺮدﻧﺪ اﻣﺎ ﻏﻔﻠﺘﺎ ﺑﻪ دﺷﻤﻦ ﺣﻤﻠﻪور‬ ‫ﺷﺪﻧﺪ‪ ...‬ﺟﻨﮓ در ﮐﻤﺎل ﺳﺨﺘﻰ در ﮔﺮﻓﺖ و ﮐﺜﺮت ﻋﺪه ﻧﺎوﻫﺎى اﯾﺮاﻧﻰ ﺑﺮاى اﯾﺸﺎن ﺑﯿﺶﺗﺮ ﺿﺮر ﺑﺨﺸﯿﺪ‪ ،‬در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺷﺎه اﯾﺮان‬ ‫درﺧﻮاﺳﺖ ﺻﻠﺢ داد و اﺳﭙﺎرﺗﯿﺎن ﭼﻮن ﻣﺘﻮﺟﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺳﻔﯿﺮاﻧﻰ ﺑﻪ ﻧﺰد آﺗﻨﯿﺎن ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ و ﻋﻬﺪ و ﭘﯿﻤﺎن ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺗﺎ آن‬ ‫وﻗﺖ دوﻟﺖ اﺳﭙﺎرت ﺷﺮﮐﺖ ﭼﻨﺪاﻧﻰ در ﮐﺎر ﻧﺪاﺷﺖ و آﺗﻨﯿﺎن ﺻﺪﻣﺎت ﮐﻠﻰ ﺧﻮرده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻌﻬﺪ ﺳﻔﺮ را ﻗﺒﻮل ﮐﺮدﻧﺪ و در ﺟﺎب ﺷﺎﻫﻨﺸﺎه‬ ‫ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺧﻮرﺷﯿﺪ در ﻣﺪار آﺳﻤﺎن ﺧﻮد ﺑﺎﻗﻰﺳﺖ ﻣﺎ ﺑﺎ ﺧﺸﺎﯾﺎر ﻣﺘﺤﺪ ﻧﺨﻮاﻫﯿﻢ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺮدوﻧﯿﻪ ﭼﻮن ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ آﺗﻨﯿﺎن از ﺳﺎﯾﺮ ﯾﻮﻧﺎﻧﻰﻫﺎ ﺟﺪا‬ ‫ﻧﻤﻰﺷﻮﻧﺪ از ﺗﺴﺎﻟﻰ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺟﻨﻮب ﺷﺪ و ﻣﺠﺪدا ده ﻣﺎه ﺑﻌﺪ از ﻧﻮﺑﺖ اول آﺗﻦ را اﺷﻐﺎل ﮐﺮد و آﺗﻨﯿﺎن دﺳﺖ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺎﻧﺪه و ﻣﺘﺤﺪان ﮐﻤﮑﻰ ﺑﻪ‬ ‫اﯾﺸﺎن ﮐﺮدﻧﺪ و ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎى ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﺎﻻﻣﯿﺲ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ و در آن ﺟﺎ ﻣﺤﻔﻮظ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﻮﻗﻊ ﺑﺎز ﻣﺮدوﻧﯿﻪ ﺑﺎ آﺗﻨﯿﺎن و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‬ ‫ﻣﺮدم ارﮔﯿﻮس ﻣﺬاﮐﺮه ﮐﺮدﻧﺪ اﻣﺎ ﺛﻤﺮى ﻧﺒﺨﺸﯿﺪ‪ .‬از آن ﻃﺮف اﺳﭙﺎرﺗﯿﺎن ﺑﻪ اﺳﺘﺤﮑﺎم ﺗﻨﮕﻪ ﮐﻨﺖ ﻣﻰﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و ﻋﻘﻞ ﻋﻠﯿﻞ اﯾﺸﺎن ﺑﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﮐﻪ ﻟﺰوم ﺳﺮﻋﺖ در ﻋﻤﻞ را اﺣﺴﺎس ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬واﻓﻰ ﻧﺒﻮد و در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﻪ ﻗﺪرى در ﺗﻘﺎﻋﺪ ﺧﻮد ﻣﺪاوﻣﺖ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻮد ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ‬ ‫ﺣﻮﺻﻠﻪ و ﺻﺒﺮ آﺗﻨﯿﺎن ﻟﺒﺮﯾﺰ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺑﻌﺪ از وﻓﺎت ﮐﻠﺌﻮﻣﺒﺮوﺗﻮس و ﺟﻠﻮس ﭘﻮزاﻧﯿﺎس ﺑﻨﺎى ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ را ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ و ﻟﺸﮑﺮ ﭘﻠﻮﭘﻮﻧﺲ‬ ‫ﻣﺄﻣﻮر ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﺷﺪ و ﻣﻌﺠﻼ ﺑﻪ ﻃﺮف ﺷﻤﺎل ﺑﻪ ﻣﻼﻗﺎت دﺷﻤﻦ ﺷﺘﺎﻓﺖ‪ .‬ﻣﺮدوﻧﯿﻪ آن ﭼﻪ را از آﺗﻦ ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺧﺮاب ﮐﺮد و ﺑﻪ‬ ‫ﭘﺌﻮﺗﯿﻪ رﻓﺖ‪ .‬در آن ﺟﺎ ﻣﺘﺤﺪﯾﻦ ﺑﻪ او ﮐﻤﮏ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﻋﻼوه اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺮاى ﺣﺮﮐﺎت و ﮔﺮدش ﺳﻮاران ﻧﯿﺰ ﻣﻨﺎﺳﺐﺗﺮ از ﺷﺪت آﺗﯿﮏ‬ ‫ﺑﻮد‪ .‬ﻟﺸﮑﺮ ﯾﻮﻧﺎن ﮐﻪ ﺳﻮار ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ ،‬دﻧﺒﺎل رﻓﺘﻨﺪ و اﺑﺘﺪا در داﻣﻨﻪﻫﺎى ﮐﻮه ﮐﻰ ﺗﻪ آن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﭼﻪ در آن ﺟﺎ ﮐﻢﺗﺮ از ﺟﻠﮕﻪ در ﻣﻌﺮض‬ ‫ﺣﻤﻼت ﺳﻮاران ﭘﺎرﺳﻰ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺮدوﻧﯿﻪ ﺑﺮاى ﺧﺴﺘﻪ ﮐﺮدن ﯾﻮﻧﺎﻧﻰﻫﺎ ﺗﻤﺎم ﺳﻮاران ﺧﻮد را در ﺗﺤﺖ ﻣﺎﺳﯿﺲ ﺗﯿﻮس ﻓﺮﺳﺘﺎد و آنﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﯿﻮه اﯾﺮاﻧﻰﻫﺎ ﺣﻤﻼت ﭘﻰ در ﭘﻰ‬ ‫ﺑﺮده‪ ،‬ﺗﻠﻔﺎت زﯾﺎد وارد آوردﻧﺪ و ﺑﺎﻻﺧﺮه اﺳﺐ ﻣﺎﺳﯿﺲ ﺗﯿﻮس ﻣﺠﺮوح ﺷﺪه و او را ﺑﻪ زﻣﯿﻦ اﻧﺪاﺧﺖ‪ .‬ﯾﻮﻧﺎﻧﻰﻫﺎ ﻓﻮرا ﺷﺘﺎﻓﺘﻪ و ﺳﺮدار اﻓﺘﺎده‬ ‫را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ و ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺳﻮاران ﭘﺎرﺳﻰ ﺑﺮاى ﺑﺮدن ﻧﻌﺶ او ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﺷﺪﯾﺪ ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻮﻓﻖ ﻧﺸﺪﻧﺪ و ﺑﺎ ﺗﻠﻔﺎت زﯾﺎد و ﺑﺎ ﮐﻤﺎل‬ ‫اﻓﺴﺮدﮔﻰ ﺑﻪ اردوى ﺧﻮد ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﭘﻼﺗﻪ در ﺳﺎل ‪ 749‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد‬ ‫ﻟﺸﮑﺮ ﯾﻮﻧﺎن از اﯾﻦ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﺧﻮد ﻣﻐﺮور ﺷﺪه و از ﻧﻈﺮ ﻓﺮاواﻧﻰ ﺗﻬﯿﻪ آب ﻧﯿﺰ اﻃﻤﯿﻨﺎن ﭘﯿﺪا ﮐﺮده‪ ،‬از ﺗﺤﺖ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺗﻼل درآﻣﺪه ﻣﻮﺿﻌﻰ‬ ‫اﺧﺘﯿﺎر ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﯾﺴﺎر آن ﺑﺮ ﯾﮑﻰ از ﺷﻌﺐ رود آﺳﭗ ﺗﮑﯿﻪ داﺷﺖ و ﯾﻤﯿﻦ وى ﻧﺰدﯾﮏ ﭼﺸﻤﻪ ﮐﺎرﮔﺎﻓﻰ ﺑﻮد و اﺻﻞ رود آﺳﭗ ﺑﯿﻦ‬ ‫ﯾﻮﻧﺎﻧﻰﻫﺎ و اﯾﺮاﻧﻰﻫﺎ ﮐﺸﯿﺪه ﻣﻰﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺣﺎل ﺳﻮاران اﯾﺮاﻧﻰ ﺑﻬﺘﺮ ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﺎر ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺟﺪﯾﺪ ﯾﻮﻧﺎﻧﻰﻫﺎ دو ﻣﻌﺒﺮى را ﮐﻪ‬ ‫ﺧﻄﻮط ارﺗﺒﺎﻃﯿﻪ آنﻫﺎ ﻣﺎﺑﯿﻦ آن دو ﻣﻌﺒﺮ واﻗﻊ ﻣﻰﺷﺪ‪ ،‬ﺣﻔﻆ ﻧﻤﻰﮐﺮد و ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻗﺎﻓﻠﻪ اى ﻣﺮﮐﺐ از ﭘﺎﻧﺼﺪ ﺣﯿﻮان ﺑﺎرﮐﺶ ﺑﺎ راﻧﻨﺪﮔﺎن و‬ ‫ﺷﺎﯾﺪ ﻫﻤﺮاﻫﺎن آن ﻫﺎ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﭘﺎرﺳﻰﻫﺎ و ﻗﻄﻌﻪ ﻗﻄﻌﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺮدوﻧﯿﻪ ﻣﯿﻞ داﺷﺖ ﺑﺎ ﯾﮏ ﺟﻨﮓ ﻗﻄﻌﻰ ﮐﺎر را ﺗﻤﺎم ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺷﺎﯾﺪ ﻋﻠﺖ اﺷﺘﯿﺎق او ﺑﻪ اﺗﻤﺎم ﮐﺎر‪ ،‬ﺗﻨﮕﻰ وارﺑﺎر ﺑﻮد‪ .‬ﻧﻘﺸﻪ او اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ‬ ‫ﺳﻮاران ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﻪ ﮐﺎر اﻧﺪاﺧﺘﻪ‪ ،‬ﯾﻮﻧﺎﻧﻰﻫﺎ را ﺑﻪ دﺳﺖ و ﭘﺎ ﺑﯿﻨﺪازد‪ .‬او ﺗﺎ اﻧﺪازهاى ﻫﻢ ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪ‪ .‬ﺳﻮاراﻧﺶ ﮐﻪ ﺗﯿﺮاﻧﺪاز ﺑﻮدﻧﺪ و‬ ‫ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ از ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﺤﺎرﺑﻪ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﺎ ﺗﯿﺮاﻧﺪازى زوﺑﯿﻦ ﻟﺸﮑﺮﯾﺎن ﯾﻮﻧﺎﻧﻰ را ﺧﺴﺘﻪ و ﭼﺸﻤﻪ ﮐﺎرﮔﺎﻓﻰ را ﮐﻪ ﻣﺸﺮف ﺗﻤﺎم ﯾﻮﻧﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﺧﺮاب‬ ‫و ﭘﺮ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻄﺎﻟﺒﻰ ﮐﻪ ﻫﺮودوت ﻧﻘﻞ ﻣﻰﮐﻨﺪ ﺑﺮ ﻣﺴﺎﻋﺪ ﺑﻮدن اوﺿﺎع ﺑﺮاى ﭘﺎرﺳﻰﻫﺎ دﻻﻟﺖ دارد‪ .‬ﻃﻮرى ﮐﻪ ﯾﻮﻧﺎﻧﻰﻫﺎ ﻣﻘﺎم ﺗﻌﺮض را رﻫﺎ‬ ‫ﮐﺮده ﻣﺼﻤﻢ ﺷﺪﻧﺪ ﺷﺒﺎﻧﻪ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﻧﺰدﯾﮏ ﭘﻼﻧﻪ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺑﻬﺘﺮى اﺧﺘﯿﺎر ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﺸﮑﻞﺗﺮﯾﻦ اﻋﻤﺎل ﺟﻨﮕﻰ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﺧﻮﺷﻰ‬ ‫ﺻﻮرت ﻧﮕﺮت‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﻰ ﮐﻪ ﯾﮑﻰ از ﺳﺮداران اﺳﭙﺎرﺗﻰ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺳﺎﻋﺖ از ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ اﻣﺘﻨﺎع ورزﯾﺪ و ﻗﻠﺐ ﻟﺸﮑﺮ ﮐﻪ از دﺳﺘﻪﻫﺎى‬ ‫‪١٢‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬از ﺟﻨﺎﺣﯿﻦ ﺟﺪا ﺷﺪ‪ .‬ﭼﻮن روز ﺑﺮآﻣﺪ‪ ،‬ﻗﺴﻤﺖﻫﺎى ﻋﻤﺪهى ﻗﺸﻮن اﺳﭙﺎرﺗﻰ و آﺗﻨﻰ ﺑﻪ ﻗﺪرى از ﻫﻢ ﻓﺎﺻﻠﻪ داﺷﺘﻨﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﮐﻨﻨﺪ و اﺳﭙﺎرﺗﻰﻫﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ دﺷﻤﻦ ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺘﺤﺪﯾﻦ ﺑﻪ ﻫﯿﭻ وﺟﻪ دﯾﺪه ﻧﻤﻰﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺮدوﻧﯿﻪ ﺑﻪ ﻗﺎﻋﺪه ﺑﺎﯾﺪ ﻓﺘﺢ را ﻣﺴﻠﻢ داﻧﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ زﯾﺮا ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ دوﯾﺴﺖ ﻫﺰار ﺗﻦ اﯾﺮاﻧﻰ و ﭘﻨﺠﺎه ﻫﺰار ﺗﻦ ﯾﻮﻧﺎﻧﻰ داﺷﺖ و در ﺑﺮاﺑﺮ او ﺑﯿﺶ از‬ ‫ﺻﺪ ﻫﺰار ﺗﻦ ﯾﻮﻧﺎﻧﻰ ﻧﺒﻮد و آنﻫﺎ ﻫﻢ ﻻاﻗﻞ ﺑﻪ ﺳﻪ دﺳﺘﻪ ﻣﻨﻘﺴﻢ ﺷﺪه و ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﮐﻤﮏ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﻪ ﺷﻮق ﺗﻤﺎم ﺳﻮاران را‬ ‫ﺑﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﺳﭙﺎرﺗﯿﺎن واداﺷﺖ و ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن ﺟﺎوﯾﺪ را ﻫﻢ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل اﯾﺸﺎن اﻧﺪاﺧﺖ‪ .‬اﺳﭙﺎرﺗﯿﺎن ﮐﻪ ﺳﺎﻋﺖ را ﻧﺤﺲ ﻣﻰداﻧﺴﺘﻨﺪ‬ ‫ﺗﯿﺮﺑﺎران دﺷﻤﻦ را ﺗﺤﻤﻞ ﮐﺮده و دﺳﺖ در ﻧﯿﺎوردﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﻮﻗﻌﻰ ﮐﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪﻧﺤﻮﺳﺖ ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ آﻧﮕﺎه ﺑﺎ دﺷﻤﻦ دﺳﺖ ﺑﻪ ﮔﺮﯾﺒﺎن ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﺎرﺳﻰﻫﺎ ﺷﺠﺎﻋﺖ ﻓﻮق اﻟﻌﺎده اى از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺣﺮﺑﻪ و اﺳﻠﺤﻪﺷﺎن ﮐﺎﻓﻰ ﻧﺒﻮد و ﺗﻤﺎم ﻣﺴﺎﻋﻰ آنﻫﺎ ﺑﻰﻓﺎﯾﺪه ﻣﺎﻧﺪ و ﻋﺎﻗﺒﺖ‬ ‫ﻣﺮدوﻧﯿﻪ رﺷﯿﺪ ﻫﻢ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﭙﺎه ﺟﺎوﯾﺪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﻣﻰﮐﺮد ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪ و ﻫﺰاران ﺗﻦ از ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن ﻣﺬﮐﻮر ﻧﯿﺰ در اﻃﺮاف ﺟﻨﺎزه او ﺑﻪ ﻗﺘﻞ‬ ‫رﺳﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪن ﺳﺮدار ﮐﻪ ﻏﺎﻟﺒﺎ در ﻣﺤﺎرﺑﺎت آﺳﯿﺎﯾﻰ اﺳﺒﺎب ﭘﺮﯾﺸﺎﻧﻰ ﻟﺸﮑﺮ ﻣﻰﺷﻮد در اﯾﻦ ﻣﻮﻗﻊ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﯿﻦ اﺛﺮ را ﺑﺨﺸﯿﺪ و ﻗﺸﻮن‬ ‫ﭘﺎرس ﺑﺎ اﻏﺘﺸﺎش ﺗﻤﺎم ﺑﻪ اردوى ﺧﻮد ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ .‬ﺿﻤﻨﺎ آﺗﻨﯿﺎن ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺪد اﺳﭙﺎرﺗﯿﺎن ﻣﻰآﻣﺪﻧﺪ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻟﺸﮑﺮﯾﺎن ﯾﻮﻧﺎﻧﻰ ﻣﺮدوﻧﯿﻪ ﺷﺪﻧﺪ اﻣﺎ‬ ‫اﯾﻦ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﻪ اﺳﺘﺜﻨﺎى ﺑﯿﻮﺗﻰﻫﺎ در اﻣﺮ ﻣﺤﺎرﺑﻪ اﻫﺘﻤﺎﻣﻰ ﻧﺸﺎن ﻧﺪاد و ﺑﺎ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ آنﻫﺎ‪ ،‬آﺗﻨﻰﻫﺎ ﺑﺮاى ﯾﻮرش ﺑﻪ اردوى اﯾﺮاﻧﻰ ﭘﯿﺶ‬ ‫رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬زﯾﺮا آنﻫﺎ ﻣﻬﻨﺪﺳﯿﻦ ﯾﻮﻧﺎن ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ و اﺳﭙﺎرﺗﻰﻫﺎ ﻣﻨﺘﻈﺮ ورود اﯾﺸﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﮐﺸﺘﺎرى ﮐﻪ در اردوى اﯾﺮان واﻗﻊ ﺷﺪ ﻓﻮقاﻟﻌﺎده ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬آﺳﯿﺎﯾﻰﻫﺎى دلﺑﺎﺧﺘﻪ ﭼﻨﺪان ﻣﻘﺎوﻣﺘﻰ ﻧﮑﺮدﻧﺪ و از ﻗﺮارى ﮐﻪ ﻫﺮودوت ﻧﻘﻞ‬ ‫ﮐﺮده ﻓﻘﻂ ﺳﻪ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ از اﯾﺸﺎن ﺟﺎن ﺑﻪ در ﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻟﯿﮑﻦ ﯾﮏ دﺳﺘﻪ ﭼﻬﻞ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﺑﻪ ﺳﺮدارى »ارﺗﻪ ﺑﺎز« ﮐﻪ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻧﻈﺮﯾﺎت ﻣﺮدوﻧﯿﻪ‬ ‫ﺑﻮد و ﻋﻘﯿﺪه داﺷﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺻﺒﺮ ﮐﺮد و ﺑﺎ ﺗﺄﻧﻰ ﭘﯿﺶ رﻓﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﻧﻈﻢ و ﺗﺮﺗﯿﺐ ﮐﺎﻣﻞ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﻫﯿﭻ وﺟﻪ ﺑﺎ ﯾﻮﻧﺎﻧﻰﻫﺎ ﻃﺮف‬ ‫ﻧﺸﺪﻧﺪ‪ ،‬از اﯾﻦ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﮔﻤﺎن ﻧﻤﻰرود ﭘﯿﺎدﮔﺎن ﯾﻮﻧﺎﻧﻰ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻗﻮه ﻣﻪ ﺳﻮاره ﭘﺎرﺳﻰ را ﮔﺮﻓﺘﺎر ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺧﻼﺻﻪ ﺷﺠﺎﻋﺖ اﺳﭙﺎرﺗﻰﻫﺎ‬ ‫ﻓﯿﺮوزى ﯾﻮﻧﺎن را ﻗﻄﻌﻰ و ﮐﺎﻣﻞ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﻟﺸﮑﺮﯾﺎن ﯾﻮﻧﺎﻧﻰ در ﻣﯿﺪان وﺳﯿﻊ و اوﺿﺎع ﻏﯿﺮ ﻣﺴﺎﻋﺪ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪه و ﻓﻘﻂ دو دﺳﺘﻪ از ﺳﻪ دﺳﺘﻪ‬ ‫ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬آنﻫﺎ ﻫﻢ ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻗﻮه ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺎ وﺟﻮد ﮐﺜﺮت ﻋﺪد ﻃﺮف ﻣﻘﺎﺑﻞ و ﻧﻮاﻗﺼﻰ ﮐﻪ در ﮐﺎر ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﻮد ﻧﻈﺎم‬ ‫و اﺳﻠﺤﻪ ﯾﻮﻧﺎﻧﻰ اﺳﺒﺎب ﻧﺼﺮت و ﻇﻔﺮ ﮐﺎﻣﻞ اﯾﺸﺎن را ﻓﺮاﻫﻢ آورد‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮدﻫﺎى دوم‬ ‫ﺑﻰﺣﺎﺻﻠﻰ ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﯾﻮﻧﺎن ﺳﺒﺐ ﺷﺪ اﯾﺮان ﻫﯿﭽﮕﺎه ﻧﺘﻮاﻧﺪ وارد ﺧﺎك اروﭘﺎ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻰ ﻣﻰﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﺳﺎل ‪ 480‬ق‪ .‬م ﺳﺎﻟﻰ ﺑﻮد ﮐﻪ در‬ ‫آن ﺣﺪ ﻧﻬﺎﯾﻰ ﺷﻤﺎل ﻏﺮﺑﻰ ﻣﺘﺼﺮﻓﺎت اﯾﺮان ﺑﺮاى ﻃﻮل ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪ‪ .‬ﺷﮑﺴﺖ اﯾﺮان در ﯾﻮﻧﺎن دﻻﯾﻞ ﻣﺘﻌﺪدى داﺷﺖ ﮐﻪ ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ‬ ‫آن وﺟﻮد ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﻨﮓ ﮐﻢ ﻋﺮض ﺟﻨﻮب اروﭘﺎ )ﯾﻮﻧﺎن(‪ ،‬ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﻗﻮاى ﺑﺤﺮى‪ ،‬ﮐﻢ اﻫﻤﯿﺘﻰ ﺧﺎك ﯾﻮﻧﺎن در ﻣﻘﺎﺑﻞ دردﺳﺮ آن و در ﻧﻬﺎﯾﺖ‬ ‫ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﻰ اﻗﻮام ﯾﻮﻧﺎﻧﻰ ﺗﺒﺎر ﺳﺎﮐﻦ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮرى ﮐﻪ در ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎى ﻣﻮرﺧﺎن ﻏﺮﺑﻰ ﻧﯿﺰ ﺣﺎﮐﻰ اﻗﻮام ﻣﺬﮐﻮر ﭘﯿﻤﺎن و ﻗﻮل ﺧﻮد را ﺑﻪ‬ ‫ﺳﺎدﮔﻰ ﻣﻰﺷﮑﺴﺘﻨﺪ و در آﺧﺮ آن ﭼﻪ را ﻧﺒﺎﯾﺪ از ﯾﺎد ﺑﺮد‪ ،‬ﮔﺰاﻓﻪﮔﻮﯾﻰ ﺑﺮﺧﻰ ﻣﻮرﺧﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ »اﯾﻦ ﺷﮑﺴﺖﻫﺎ دﻣﻮﮐﺮاﺳﻰ ﯾﻮﻧﺎﻧﻰ را ﻧﺠﺎت‬ ‫داد!« ﺣﺎل آن ﮐﻪ ﻫﺮ آدم ﻣﻨﺼﻔﻰ ﻣﻰﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻰ ﺑﻪ ﻧﮕﺎرﻧﺪه ﺣﻖ دﻫﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ را ﺑﺎور ﻧﮑﻨﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ دﻣﻮﮐﺮاﺳﻰ ﯾﻮﻧﺎن ﭼﯿﺰى ﺟﺰ‬ ‫ﺣﮑﻮﻣﺖ ﭼﻨﺪ ده ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﺑﻪ ﺻﺪﻫﺎ ﻫﺰار ﺑﺮده‪ ،‬زن و ﻣﺮدم ﻋﺎدى ﻧﺒﻮده و ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺧﻮدﺷﺎن ﻫﻤﻮاره ﺗﺨﺼﺺ ﺟﺎﻟﺒﻰ در ﮐﺸﺘﻦ‬ ‫ﺳﺮداران و اﻓﺮاد ﻣﻮﻓﻘﺸﺎن داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﺗﯿﻤﻮﺳﺘﻮﮐﻞ‪ ،‬ﭘﯿﺘﺮاﺗﻮس‪ ،‬ﻣﺎراﺗﻮس و ﺳﻘﺮاط ﻫﻤﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻫﻤﻮﻃﻨﺎﻧﺸﺎن ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ و ﯾﺎ آن ﮐﻪ‬ ‫ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن ﻫﯿﭽﮕﺎه ﺑﺎ آراﻣﺶ در ﮐﻨﺎر ﻫﻢ ﻧﺒﻮدهاﻧﺪ ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﻃﻮﻻﻧﻰاش و اﺳﭙﺎرت ﮔﻮاﻫﻰ ﺑﺮ اﯾﻦ ادﻋﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪١٣‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﻧﺒﺮد ﭘﻠﻮﭘﻮﻧﺰ‬ ‫ﭘﺎﯾﺎن ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﯾﻮﻧﺎن و اﯾﺮان ﺳﺒﺐ ﺷﺪ اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﯾﻮﻧﺎن ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻞ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﻮد اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ اﺗﺤﺎدﯾﻪ از ﻫﻤﺎن اﺑﺘﺪا ﻧﯿﺰ ﺑﺮاﺳﺎس »دوﺳﺘﻰ« ﺷﮑﻞ‬ ‫ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﻠﮑﻪ ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﺧﻄﺮ ﺑﺰرگ ﯾﮏ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى آﺳﯿﺎﯾﻰ اﯾﻦ اﺗﺤﺎدﯾﻪ را اﯾﺠﺎد ﮐﺮد اﻣﺎ در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن ﮐﻪ ﻗﻮﻣﻰ ﺟﻨﮕﺠﻮ‪،‬‬ ‫ﻓﺮﺻﺖﻃﻠﺐ و ﻧﺎآرام ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در ﺳﺎل ‪ 433‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد دوﺑﺎره آﻣﺎده ﻧﺒﺮد‪ ،‬ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺟﻨﮓﻫﺎى ﭘﻠﻮﭘﻮﻧﺰ را ﻣﻰﺗﻮان ﯾﮑﻰ از‬ ‫ﻣﻬﯿﺐﺗﺮﯾﻦ ﺟﻨﮕﻬﺎى داﺧﻠﻰ دﻧﯿﺎى ﺑﺎﺳﺘﺎن داﻧﺴﺖ‪.‬‬ ‫اﺳﭙﺎرت و آﺗﻦ‬ ‫در ﺑﯿﻦ دوﻟﺖ ﺷﻬﺮﻫﺎى ﯾﻮﻧﺎن‪ ،‬آﺗﻦ و اﺳﭙﺎرت از ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ وﯾﮋهاى ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد‪ .‬آﺗﻨﻰﻫﺎى در اﯾﺠﺎد ﺛﺮوت‪ ،‬ﺷﻮﮐﺖ و ﺑﻨﺎﺳﺎزى و اﺳﭙﺎرت‬ ‫در ﺗﻮان ﺑﺎﻻى رزﻣﻰ ﻗﺪرت زﯾﺎدى داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﺪاﺑﯿﺮ ﺗﯿﻤﻮﺳﺘﻮﮐﻞ‪ ،‬ﺳﺮدار ﯾﻮﻧﺎﻧﻰ‪ ،‬ﻓﺎﺗﺢ ﻧﺒﺮد درﯾﺎى ﺳﺎﻻﻣﯿﺲ ﺳﺒﺐ ﺷﺪه ﺑﻮد آﺗﻦ دوﺑﺎره‬ ‫ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﺷﻬﺮ اول ﯾﻮﻧﺎن ﺷﺪ و اﯾﻦ ﺑﺮاى اﺳﭙﺎرتﻫﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻤﻞ ﻧﺒﻮد‪ .‬اﺳﭙﺎرﺗﻰﻫﺎ ﻣﻰداﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻮان ﻧﻈﺎم آﺗﻦ ﻫﺮﮔﺰ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ‬ ‫»زوﺑﯿﻦ« اﺳﭙﺎرﺗﻰ ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ اﺳﺎس اﻋﺘﻘﺎد داﺷﺘﻨﺪ‪» ،‬ﺛﺮوت ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﮐﺴﻰ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﻮىﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ «.‬اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ اﺳﭙﺎرﺗﻰﻫﺎ‬ ‫ﺑﺮاى ﻧﺒﺮد ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫در ‪ 432‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد اﯾﻦ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد ﺑﯿﻦ دو ﺷﻬﺮ ﮐﻮرﺳﯿﺮ و ﮐﺮﻧﺖ ﺳﺒﺐ ورود آﺗﻦ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﮐﻮرﺳﯿﺮ ﺷﺪ‪ .‬و ﮐﺮﻧﺖ ﻧﯿﺰ از ﺑﺮادر ﺑﺰرگﺗﺮ ﺧﻮد اﺳﭙﺎرت ﮐﻤﮏ ﺧﻮاﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﺳﭙﺎرﺗﻰﻫﺎ ﮐﻪ ‪ 10‬ﺳﺎل ﺑﻮد دﺳﺖ ﺑﻪ اﺳﻠﺤﻪ ﻧﺒﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮﺻﺖ را ﻣﻐﺘﻨﻢ ﺷﻤﺮده و آﻣﺎده ﮐﺎرزار ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﮐﻨﻮن »اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﭘﻠﻮﭘﻮﻧﺰ« ﺑﺎر‬ ‫دﯾﮕﺮ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬اﺳﭙﺎرت‪ ،‬ﺗﺐ‪ ،‬ﻓﻮﺳﯿﺪ‪ ،‬ﻟﻮﮐﺮﯾﺪ‪ ،‬اﺗﻮﻟﻰ و ﻣﻘﺪوﻧﯿﻪ ﻫﻤﻪ ﺑﻪ آﺗﻦ اﻋﻼم ﺟﻨﮓ دادﻧﺪ‪ .‬آﺗﻦ ﻧﯿﺰ ﺑﯿﮑﺎر ﻧﻨﺸﺴﺖ‪ .‬ﭘﻼﺗﻪ‪،‬‬ ‫ﮐﻮرﺳﯿﺮ‪ ،‬اﮐﺎرﻧﺎﻧﻰ و ﺗﺮاسﻫﺎ ﮐﻪ ﻣﺤﺘﺎج ﺛﺮوت آﺗﻦ ﺑﻮدﻧﺪ آﻣﺎده ﮐﻤﮏ ﺑﻪ آﺗﻦ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺼﺎر ﺷﻬﺮ آﺗﻦ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺰرگ‪ ،‬ﻧﯿﺮوى درﯾﺎى آن‬ ‫ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ )ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ ‪ 300‬ﮐﺸﺘﻰ( و ﺛﺮوت آن ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد ﺑﻮد اﻣﺎ اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻰ ﻣﻰداﻧﺴﺖ در زﻣﯿﻦ ﻫﻤﻮار ﻫﯿﭻ ﻧﯿﺮوﯾﻰ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ‬ ‫ﺑﺎ ﻗﺪرت اﺳﭙﺎرت ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﺳﭙﺎرت ﻧﯿﺰ ﺑﺎ وﻗﻮف ﺑﺮ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ در ‪ 431‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﺑﻪ آﺗﯿﮏ )ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﺻﻠﻰ اﻃﺮاف آﺗﻦ( ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮدﻧﺪ وﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ‬ ‫ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻣﺪاﻓﻊ را ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮده و ﮐﻠﯿﻪ اﻫﺎﻟﻰ‪ ،‬آﺑﺎدىﻫﺎ و ﺷﻬﺮكﻫﺎى اﻃﺮاف آﺗﻦ را ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮدﻧﺪ اﻣﺎ ﻣﻰداﻧﺴﺘﻨﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺣﺼﺎر آﺗﻦ ﮐﺎر‬ ‫آنﻫﺎ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻧﯿﺮوى درﯾﺎﯾﻰ آﺗﻦ ﻧﯿﺰ در اﯾﻦ زﻣﺎن ﻓﺎﺗﺤﺎﻧﻪ ﺟﻠﻮ ﻣﻰرﻓﺖ و ﺳﻮاﺣﻞ ﻻﮐﻮﻧﻰ و اﻟﯿﻪ را ﻏﺎرت ﮐﺮده و ﻫﺮ ﺟﺎ ﺳﻔﺎﯾﻦ اﺳﭙﺎرت را‬ ‫ﻣﻰدﯾﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺎﺑﻮد ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﭘﻠﻮﭘﻮﻧﺰ از ﺿﻌﻒ ﻧﻈﺎﻣﻰ )زﻣﯿﻨﻰ( آﺗﻦ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮده و در ‪ 426‬ﭘﻼﺗﻪ را ﭘﺲ از ‪ 2‬ﺳﺎل ﻣﺤﺎﺻﺮه از ﭘﺎى درآوردﻧﺪ‪ .‬ﻧﺎﺑﻮدى ﭘﻼﺗﻪ‬ ‫ﺳﺒﺐ ﺷﺪ آﺗﻨﻰﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﻼﻓﻰ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﺤﺮﮐﺎت درﯾﺎﯾﻰ ﺧﻮد ﺳﺮﻋﺖ دﻫﻨﺪ و در ‪ 425‬ﺑﻨﺪر ﭘﯿﻠﻮس )را ﮐﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﺑﻮد( ﺗﺼﺮف ﮐﺮده و‬ ‫دهﻫﺎ ﮐﺸﺘﻰ اﺳﭙﺎرت را از ﺑﯿﻦ ﺑﺒﺮﻧﺪ‪ .‬ﻣﻮﺗﺴﻦ‪ ،‬ﺳﺮدار آﺗﻨﻰ‪ ،‬در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺻﺪﻫﺎ ﻧﻔﺮ از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﺳﭙﺎرت را از ﺑﯿﻦ ﺑﺮد و ﻗﺮﯾﺐ ﺑﻪ‬ ‫‪ 500‬ﺗﻦ را اﺳﯿﺮ ﮐﺮد‪ .‬اﮐﻨﻮن آﺗﻦ ﺗﺼﺮف ﺟﺰاﯾﺮ را آﻏﺎز ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬اﺳﭙﺎرتﻫﺎ ﮐﻪ ﻣﻰدﯾﺪﻧﺪ ﻋﻠﻰرﻏﻢ ﻗﺪرت زﻣﯿﻨﻰ‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﯿﻞ وﺟﻮد ﺟﺰاﯾﺮ‬ ‫ﻣﺘﻌﺪد‪ ،‬ﺑﺪون ﻧﯿﺮوى درﯾﺎﯾﻰ ﻗﺎدر ﺑﻪ دﻓﺎع از اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺣﺼﺎرﻫﺎى ﺑﻠﻨﺪ آﺗﻦ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻓﺘﺢ آن ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﺻﻠﺢ دادﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﯾﺎن آﺗﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﯿﺮوزى ﺧﻮد اﻣﯿﺪوار و ﺑﻪ ﻗﺪرت ﻣﻐﺮور ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ اﯾﻦ ﺧﻮاﺳﺘﻪ را رد ﮐﺮدﻧﺪ و در ‪422‬‬ ‫ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻫﻰ ﺑﺰرگ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺑﺮازﯾﺪاس ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه اﺳﭙﺎرت رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬دو ﺳﭙﺎه در آﻣﻔﻰ ﭘﻮﻟﯿﺲ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺟﻨﮕﯿﺪﻧﺪ و ﺑﺮﺗﺮى ﺟﻨﮕﺎورﻫﺎ اﺳﭙﺎرتﻫﺎ‬ ‫ﺳﺒﺐ ﺷﺪ آﺗﻦ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﻮد در »زﻣﯿﻦ« ﺣﺮﯾﻒ اﺳﭙﺎرت ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺳﻬﻤﮕﯿﻦ ﻫﺮ دو ﺳﭙﺎه ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﺑﺰرگ ﺧﻮد )ﺑﺮازﯾﺪاس و‬ ‫ﮐﻠﺌﻮن( را از دﺳﺖ دادﻧﺪ‪.‬‬

‫‪١٤‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫دو رﻗﯿﺐ ﭘﻰ ﺑﺮدﻧﺪ ﻫﯿﭻ ﮐﺪام ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺣﺬف آن ﯾﮑﻰ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در ‪ 421‬ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ ﺻﻠﺤﻰ ﺑﯿﻦ دو ﻃﺮف اﻣﻀﺎ و ﺑﺨﺶ اول‬ ‫ﺟﻨﮓﻫﺎى ﭘﻠﻮﭘﻮﻧﺰ ﺗﻤﺎم ﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺧﺮوج ﺑﺮﺧﻰ ﻣﺘﺤﺪان دو ﻃﺮف ﺻﻠﺢ از ﻫﻤﺎن اﺑﺘﺪا‪ ،‬ﻧﺸﺎن داد اﯾﻦ ﺻﻠﺢ ﻧﺎﭘﺎﯾﺪار اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻓﻘﺮ و ﻣﺸﮑﻼت ﺳﺒﺐ ﺷﺪ اﻋﻀﺎى اﺗﺤﺎﯾﺪه ﺑﺎر دﯾﮕﺮ در ‪ 413‬ﻗﺒﻞ ازﻣﯿﻼد ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ آﺗﯿﮏ )ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﺻﻠﻰ آﺗﻦ( ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺎر‬ ‫ﻫﺪف اﺳﭙﺎرت ﻣﺤﻮ آﺗﻦ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻗﯿﻤﺖ ﺑﻮد ﺑﻪ ﺟﺰ اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﭘﻠﻮﭘﻮﻧﺰ‪ ،‬ﺗﺐ‪ ،‬ﻓﻮﺳﯿﺪى‪ ،‬ﻟﻮﮐﺮى‪ ،‬آرﮔﻮس‪ ،‬و ﮐﻮرﺳﯿﺮ ﻧﯿﺰ آﻣﺎده ﻣﺒﺎرزه ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫آنﻫﺎ ﺣﺘﺎ ﻣﺬاﮐﺮات ﺑﺎ اﯾﺮان را ﻧﯿﺰ آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﺳﭙﺎرتﻫﺎ ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ اﻃﺮاف آﺗﻦ را ﺑﻪ ﮐﻠﻰ وﯾﺮان ﮐﺮده و اﯾﻦ ﺑﺎر ﺣﺘﺎ اﺟﺎزه ﮐﺸﺎورزى را ﻧﯿﺰ از ﻣﺮدم اﯾﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬اﺳﭙﺎرتﻫﺎ‬ ‫اﯾﻦ ﺑﺎر ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ داﺷﺘﻨﺪ در ﮐﺸﻮر ﭘﺮ از ﺟﺰﯾﺮه ﯾﻮﻧﺎن‪ ،‬ﻧﯿﺮوى درﯾﺎﯾﻰ ﺑﺴﯿﺎر راهﮔﺸﺎﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﯿﺮوﻫﺎى درﯾﺎﯾﻰ ﻣﺘﻔﺮﻗﻪ‬ ‫ﺷﻬﺮﻫﺎ و ﺟﺰاﯾﺮ ﮐﻮﭼﮏ اﺗﺤﺎدﯾﻪ درﯾﺎﯾﻰ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ اﯾﺠﺎد ﮐﺮدﻧﺪ و ﭘﺲ از ﺗﻮاﻓﻖ ﺑﺎ دارﯾﻮش دوم ﭘﺎدﺷﺎه ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﻰ‪ ،‬از ﮐﻤﮏﻫﺎى ﻋﻈﯿﻢ ﻣﺎﻟﻰ‬ ‫ﺳﺎﺗﺮاپ ﻟﯿﺪى ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎن ﺷﺎه اﯾﺮان ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮﺧﻮردار ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺷﮑﺴﺖﻫﺎى ﭘﻰ در ﭘﻰ آﺗﻦ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ آﺗﻨﻰﻫﺎ ﺑﻪ ﻧﯿﺮوى درﯾﺎﯾﻰ ﺧﻮد دل ﺑﺒﻨﺪﻧﺪ اﻣﺎ در ‪ 408‬و ‪ 407‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد آنﻫﺎ ﺣﺘﻰ در درﯾﺎ ﻧﯿﺰ‬ ‫از ﻧﺎوﮔﺎن ﺗﻘﻮﯾﺖ ﺷﺪهى اﺳﭙﺎرتﻫﺎ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻧﺪ‪ .‬در ﻧﺒﺮد ﻧﻬﺎﯾﻰ درﯾﺎﯾﻰ در ﺳﻮاﺣﻞ ﻟﺴﺒﻮس ﺳﻔﺎﯾﻦ اﺳﭙﺎرﺗﻰ ﻋﻤﺪه ﻧﺎوﮔﺎن ﯾﻮﻧﺎن را‬ ‫ﻣﺤﺎﺻﺮه ﮐﺮدﻧﺪ و آﺗﻦ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ رﺳﺎﻧﺪن آﺧﺮﯾﻦ ﮐﺸﺘﻰﻫﺎى ﺧﻮد ﺑﺮاى ﻧﺠﺎت ﻧﯿﺮوى درﯾﺎﯾﻰاش ﺷﺪ‪ .‬ﺟﻨﮓ ﺳﺨﺘﻰ در »ارژى ﻧﻮز« در‬ ‫ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد درﯾﺎﺳﺎﻻران آﺗﻨﻰ ﻫﺮ آن ﭼﻪ در ﺗﻮان داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬رو ﮐﺮدﻧﺪ و در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﻧﺎوﮔﺎن اﺳﭙﺎرت را ﺷﮑﺴﺖ دادﻧﺪ اﻣﺎ ﻣﺮﺗﮑﺐ‬ ‫اﺷﺘﺒﺎه اﺣﻤﻘﺎﻧﻪاى ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬آنﻫﺎ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﺻﻠﺢ اﺳﭙﺎرت را رد ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺣﺎل آن ﮐﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎى ﻣﺮگ ﻧﺎوﮔﺎن‪ ،‬ﺛﺮوت و ﻗﺪرت آﺗﻦ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻣﻮج ﺑﻌﺪى ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﮐﻤﮏ ﮐﻨﻨﺪه ﺑﻪ اﺳﭙﺎرت در راه ﺑﻮد و دوﺑﺎره ﭘﻮل اﯾﺮان در ﮐﻨﺎر وﺟﻮد درﯾﺎﻧﻮردان ﻣﺰدور در ﮐﻨﺎر ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﭘﺮﻗﺪرت‬ ‫ﻟﯿﺰاﻧﺪر درﯾﺎ ﺳﺎﻻر اﺳﭙﺎرت‪ ،‬ﺳﺒﺐ ﺷﺪ اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﭘﺮﻗﺪرت ﺿﺪ آﺗﻦ‪ ،‬در ‪ 405‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد‪ ،‬ﺳﻮاﺣﻞ ﻣﺘﻌﺪد اﻃﺮاف ﯾﻮﻧﺎن را ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﻪ‬ ‫»ﭘﯿﺮه« و »دﺳﻠﻰ« ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﻫﻤﯿﻦ زﻣﺎن در ﻫﻠﺲ ﭘﻮﻧﺖ ﻧﯿﺰ آﺗﻦ ﺗﻤﺎم ﮐﺸﺘﻰﻫﺎى ﺧﻮد را در ﻧﺒﺮد ﺑﺎ ﻟﯿﺰاﻧﺪر از دﺳﺖ داد‪ .‬اﯾﻦ اﻣﺮ‬ ‫ﺳﺒﺐ ﺷﺪ آﺗﻦ در ‪ 404‬ﮐﻠﯿﻪى ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن را ﺑﭙﺬﯾﺮد و آن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ دوﻻﻧﺪﻟﻦ در ﮐﺘﺎب ﺗﺎرﯾﺦ ﺟﻬﺎن ﺧﻮد ﻣﻰﮔﻮﯾﺪ آﺗﻦ ﺣﺼﺎرﻫﺎى‬ ‫ﺧﻮد را وﯾﺮان ﮐﺮده و دﻣﻮﮐﺮاﺳﻰ را ﮐﻨﺎر ﮔﺬارد و از ﻫﻤﻪ ﺑﺪﺗﺮ آن ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﻧﻈﺎﻣﻰ اﺳﭙﺎرت در اﮐﺮوﭘﻮﻟﯿﺲ ﺗﻦ داد‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﭘﻠﻮﭘﻮﻧﺰ‬ ‫ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﭘﻠﻮﭘﻮﻧﺰ ﭼﻨﺪ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺰرگ داﺷﺖ‪ .‬در درﺟﻪى اول ﺧﺮوج آﺗﻦ از ﭼﺮﺧﻪى ﻗﺪرتﻫﺎى ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬار ﻧﻈﺎﻣﻰ ﯾﻮﻧﺎن ﺑﻮد‪ .‬آﺗﻦ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ‬ ‫ﺷﮑﻮه و ﺟﻼل ﺧﻮد و ﻧﯿﺰ وﺟﻮد ﻣﺎﯾﻪﻫﺎى ﯾﮏ ﺗﻤﺪن ﺑﺰرگ ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﺮﮐﺰ ﯾﮏ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﻋﻈﯿﻢ ﻧﻈﺎﻣﻰ و ﺗﻮﺳﻌﻪ دﻫﻨﺪه ﯾﮏ ﺗﻤﺪن‬ ‫ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺰرگﺗﺮ از ﺧﺎك اﻧﺪك ﯾﻮﻧﺎن ﻗﺪﯾﻢ ﺷﻮد اﻣﺎ دﺳﯿﺴﻪى اﺳﭙﺎرت ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﺳﺎﯾﺮ دوﻟﺖ ﺷﻬﺮﻫﺎى ﯾﻮﻧﺎن اﯾﻦ اﻣﮑﺎن را ﺑﺮاى ﻫﻤﯿﺸﻪ از‬ ‫آﺗﻦ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ دوم ﺟﻨﮓﻫﺎى ﭘﻠﻮﭘﻮﻧﺰ ﺗﻀﻌﯿﻒ ﺑﯿﺶ از ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺗﻮان اﻗﺘﺼﺎدى‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ و ﻧﻈﺎﻣﻰ ﻣﻨﺎﻃﻖ اﯾﻮﻧﻰﻧﺸﯿﻦ ﺑﻮد‪ .‬ﯾﻮﻧﺎن اﯾﻦ ﻇﺮﻓﯿﺖ را‬ ‫داﺷﺖ ﮐﻪ در ﺻﻮرت اﺗﺤﺎد دوﻟﺖﻫﺎى ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻮﭼﮏ و ﻣﺘﻌﺪد اﻣﺎ ﻫﻢﻧﮋاد ﺧﻮد ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﻗﺪرت ﻧﻈﺎﻣﻰﺑﺮﺗﺮ اروﭘﺎ و ﻏﺮب آﺳﯿﺎ ﺷﻮد اﻣﺎ‬ ‫ﻧﺒﺮدﻫﺎى داﺧﻠﻰ ﺑﯿﻦ اﯾﻦ اﻗﻮام ﺳﺘﯿﺰهﺟﻮ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﻫﻤﻮاره آﻟﺖ دﺳﺖ ﻗﺪرتﻫﺎى ﺑﺰرگ ﺑﺎﻗﻰ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ و ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺧﻮد را از ﺳﻠﻄﻪ آنﻫﺎ ﺧﺎرج‬ ‫ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎرﻫﺎ و ﺑﺎرﻫﺎ در ﺗﺎرﯾﺦ دﺳﺘﻪﻫﺎى ﻣﺨﺘﻠﻒ ﯾﻮﻧﺎن و ﻣﻨﺎﻃﻖ اﯾﻮﻧﻰﻧﺸﯿﻦ ﺗﺮﺟﯿﺢ دادﻧﺪ ﺑﻪ ﺟﺎى ﺗﻼش ﺑﺮاى اﯾﺠﺎد ﯾﮏ اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر‬ ‫ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﺑﻪ دﻓﻊ ﻫﻢﮐﯿﺸﺎن و ﻫﻢﻧﮋادان ﺧﻮد ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ اذﻋﺎن ﮐﺮد ﺳﺮﺑﺎز ﯾﻮﻧﺎﻧﻰ از ﻧﻈﺮ ﻧﻈﺎﻣﻰ ﻧﯿﺮوى ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮدى ﺑﻮد و از‬ ‫اﻓﺴﺎﻧﻪﭘﺮدازىﻫﺎى ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﻮﯾﺴﺎن ﯾﻮﻧﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺻﺪﻫﺎ ﺳﺎل ﺟﻨﮓ از آنﻫﺎ ﻣﺮدﻣﺎﻧﻰ رزم دﯾﺪه و ﻣﺒﺎرز ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﯾﻮﻧﺎن در ﺻﻮرت وﺟﻮد‬ ‫ﯾﮏ ﻣﻐﺰ ﻣﺘﻔﮑﺮ ﺣﮑﻮﻣﺖﮔﺮ ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ آﺷﻮر )ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺑﺮﺧﻮردارى از ﺳﺮﺑﺎزان ﺣﺮﻓﻪاى( ﻗﺮنﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﻨﺪ اﻣﺎ ﭼﻨﺎن‬

‫‪١٥‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﭼﻪ ﺗﺎرﯾﺦ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮد‪ ،‬ﯾﻮﻧﺎﻧﻰﻫﺎ ﻣﺰدورى را ﻫﻤﻮاره ﺑﺮ ﻣﺒﺎرزه در راه اﻋﺘﻼى ﮐﺸﻮرﺷﺎن ﺗﺮﺟﯿﺢ دادﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺳﺒﺐ ﻣﺤﮑﻢ ﺷﺪن ﺟﺎﭘﺎى‬ ‫اﯾﺮان ﺑﺮ آﺳﯿﺎى ﺻﻐﯿﺮ و ﻗﺪرت ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺗﺪرﯾﺠﻰ اﻗﻮام ﻣﺮﮐﺰ اروﭘﺎ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ 56‬ورود اﺳﮑﻨﺪر ﺑﻪ آﺳﯿﺎ‬ ‫ورود اﺳﮑﻨﺪر ﺑﻪ ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ‬ ‫ﺷﮑﺴﺖ ﭘﻼﺗﻪ در ‪ 479‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﺳﺒﺐ ﺷﺪ اﯾﺮان ﭘﺲ از آن ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﺎﻇﺮ ﺳﯿﺎﺳﻰ در ﺟﻨﻮب اروﭘﺎ ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ارﺗﺶ‬ ‫ﺑﺰرگ ﺧﻮد را دﯾﮕﺮ ﺑﺎر در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﻨﮓ و ﭘﺮﺟﺰﯾﺮه ﯾﻮﻧﺎن ﺑﻪ ﺧﻄﺮ ﻧﯿﻨﺪازد‪ .‬اﻣﺎ ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن در ﻫﺮ ﺣﺎل اﯾﺮان را دﺷﻤﻦ ﺧﻮد ﻣﻰداﻧﺴﺘﻨﺪ ﭼﺮا‬ ‫ﮐﻪ ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﻰ ﺑﺎ ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﻮدﺟﻪ ﺟﻨﮓﻫﺎ ﺳﺒﺐ ﺑﺮوز ﻋﺪم ﺗﻌﺎدل در ﺑﯿﻦ ﻗﺪرتﻫﺎى ﻧﻈﺎﻣﻰ ﯾﻮﻧﺎن )ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺘﻌﺪد و از ﻫﻢ‬ ‫ﮔﺴﯿﺨﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ( ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در ‪ 335‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﻓﯿﻠﯿﭗ ﻣﻘﺪوﻧﻰ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﺟﻤﻊآورى ﻋﻈﯿﻢﺗﺮﯾﻦ ﺳﭙﺎه ﺣﺮﻓﻪاى ﯾﻮﻧﺎن ﺗﺎ آن زﻣﺎن ﺷﺪ‬ ‫)اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪى ﻣﻮرﺧﺎن ﻏﺮﺑﻰﺳﺖ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻰرﺳﺪ در ﭘﻼﺗﻪ ﺳﭙﺎه ﯾﻮﻧﺎن ﺑﺰرگﺗﺮ از اﯾﻦ رﻗﻢ ﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ( ‪ 30‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز و ‪50‬‬ ‫ﻫﺰار ﺳﻮار‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺮگ ﻓﯿﻠﯿﭗ در ‪ ،336‬ﺣﻤﻠﻪ او را ﺑﻪ اﯾﺮان ﻧﺎﮐﺎم ﮔﺬاﺷﺖ ﺣﺎل آن ﮐﻪ او در آن زﻣﺎن اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﺑﺰرﮔﻰ را ﻋﻠﯿﻪ اﯾﺮان ﺗﺮﺗﯿﺐ‬ ‫داده ﺑﻮد‪ .‬اﮐﻨﻮن ﻋﻨﺎن ارﺗﺶ ﺣﺮﻓﻪاى ﻓﯿﻠﯿﭗ ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﻰ ‪ 20‬ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم اﺳﮑﻨﺪر ﺳﭙﺮده ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬اﺳﮑﻨﺪر ﺑﺮاى آن ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺟﺎى »ﭘﺪر«‬ ‫ﺧﻮد را ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ دﺳﺖ ﺑﻪ اﻗﺪام ﭘﺮ ﺳﺮ و ﺻﺪاﯾﻰ ﻣﻰزد و اﯾﻦ اﻗﺪام ﺣﻤﻼت وﺣﺸﯿﺎﻧﻪ ﻣﺮدم ﺗﺮاس )ﮐﻪ ﻋﻠﯿﻪ ﻣﻘﺪوﻧﻰﻫﺎ ﻗﯿﺎم ﮐﺮدﻧﺪ( و‬ ‫ﺗﺼﺮف ﺗﺐ و ﻓﺮوش ﻣﺮدم ﺑﻪ ﺑﺮدﮔﻰ )!( و ﮐﺸﺘﻦ ﮐﻠﯿﻪى رﻗﺒﺎى ﺧﻮد در ﺧﺎﻧﻮاده ﭘﺪرش ﺑﻮد‪ .‬ﯾﻮﻧﺎن اﯾﻦ ﺑﺎر ﻣﺘﺤﺪ ﺑﻮد و اﯾﺮان درﮔﯿﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮ‬ ‫ﻣﺪاوم ﺳﻠﻄﻨﺖ‪.‬‬ ‫ورود ﺑﻪ آﺳﯿﺎ‬ ‫ﺗﺎرﯾﺦﻧﻮﯾﺴﺎن درﺑﺎرهى ﻧﺒﺮدﻫﺎى اﺳﮑﻨﺪر ﭼﻨﺪان ﺑﺎ دﻗﺖ ﻋﻤﻞ ﻧﻤﻰﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﻫﺠﻮم وى ﺑﻪ اﯾﺮان ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاى از داﺳﺘﺎن و ﺗﺨﯿﻞ‬ ‫در ﮐﻨﺎر واﻗﻌﯿﺎت اﺳﺖ‪ .‬دوﻻﻧﺪﻟﻦ ﮐﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻣﻨﺼﻔﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﮕﺮﯾﺴﺘﻪ درﮐﺘﺎب ﺗﺎرﯾﺦ ﺟﻬﺎن ﺧﻮدورود اﺳﮑﻨﺪررا اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻣﻰﮐﻨﺪ‪:‬‬ ‫در ‪ 334‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد‪ ،‬اﺳﮑﻨﺪر ﺑﺪون ﺑﺮﺧﻮرد ﯾﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ از ﻫﻠﺲ ﭘﻮﻧﺖ ﻣﻰﮔﺬرد در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ‪ 40‬ﻫﺰار ﻧﯿﺮوى ﭘﺎرﺳﻰ ﺑﺮاى ﻧﺒﺮد آﻣﺎده‬ ‫ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬اﺳﮑﻨﺪر در ﺑﺮاﺑﺮ ﭼﺸﻢ ﺣﺮﯾﻒ از رودﺧﺎﻧﻪى ﻣﯿﺰى ﮔﺬﺷﺖ‪ ....‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺟﻨﻮب ﺷﺪ و اﯾﻮن را آزاد ﺳﺎﺧﺘﻪ‪ ،‬ﻟﯿﺪى‪ ،‬ﮐﺎرى‪ ،‬ﻣﯿﻠﺖ‪،‬‬ ‫وﻫﺎﻟﯿﮑﺎرﻧﺎس را ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺗﺴﺨﯿﺮ ﮐﺮد و ﺳﺎﯾﺮ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﻧﯿﺰ از ﻓﺎﺗﺢ ﺟﺪﯾﺪ اﺳﺘﻘﺒﺎل ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫در ‪ 333‬اﺳﮑﻨﺪرﺑﻪ ﭘﯿﺸﺮوى درآﺳﯿﺎى ﺻﻐﯿﺮاداﻣﻪ ﻣﻰدﻫﺪودرﻧﻬﺎﯾﺖ دراﯾﺴﻮس)در ﺳﻮرﯾﻪ ﮐﻨﻮﻧﻰ(ﺳﭙﺎه دارﯾﻮش ﺳﻮم را ﺷﮑﺴﺖ ﻣﻰدﻫﺪ‪...‬‬ ‫دارﯾﻮش ‪ 2‬ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﻣﺠﺪدا در آرﺑﻞ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﻣﺎﻧﻊ ﺣﺮﮐﺖ اﺳﮑﻨﺪر ﺷﻮد و ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن او از ﻫﻢ ﭘﺎﺷﯿﺪﻧﺪ‪ .‬دوﻻﻧﺪﻟﻦ ﺣﺪاﻗﻞ اﯾﻦ ﻟﻄﻒ را‬ ‫ﮐﺮده ﮐﻪ در ﮐﺘﺎب ﺧﻮد از ارﻗﺎم ﺑﺎور ﻧﮑﺮدﻧﻰ ﺑﺮﺧﻰ ﻣﻮرﺧﺎن اروﭘﺎﯾﻰ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﮑﺮده ﭼﺮا ﮐﻪ ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن در ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺳﻪ ﮔﺎﻧﻪ ﮔﺮاﻧﯿﮏ‪،‬‬ ‫اﯾﺴﻮس و آرﺑﯿﻞ ﺗﻠﻔﺎت ﺧﻮد را ﺣﺪود ‪ 2000‬ﻧﻔﺮ و ﺗﻠﻔﺎت اﯾﺮاﻧﯿﺎن را ﺑﯿﻦ ‪ 2000‬ﺗﺎ ‪ 450‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ )!؟( ذﮐﺮ ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻮرﺧﺎن ﻏﺮﺑﻰ ﭘﺲ از اﯾﻦ ﺳﻪ ﻧﺒﺮد ﺑﺮاى ﺗﺘﻤﻪ ارﺗﺶ اﯾﺮان ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﻰ ﻗﺎﯾﻞ ﻧﻤﻰﺷﻮﻧﺪ و ذﮐﺮ ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ اﺳﮑﻨﺪر ﭘﺲ از ﭘﯿﺮوزى آرﺑﯿﻞ‪ ،‬ﺑﺎﺑﻞ و‬ ‫ﺷﻮش را ﻣﺘﺼﺮف ﺷﺪه و ﭘﺮﺳﭙﻮﻟﯿﺲ و ﭘﺎﺳﺎﮔﺎرد را ﺗﺴﺨﯿﺮ ﻣﻰﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﭙﺲ ﻫﻤﺪان‪ ،‬رى‪ ،‬داﻣﻐﺎن‪ ،‬ﺑﻠﺦ و ﭘﻨﺠﺎب را ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﻪ ﺣﻮاﻟﻰ ﺳﻨﺪ ﻣﻰرﺳﺪ و از آن ﺟﺎ دﯾﮕﺮ از ﭘﯿﺸﺮوى ﻣﻨﺼﺮف ﻣﻰﺷﻮد‪ .‬رواﯾﺖ‬ ‫ﻣﻨﺼﻔﺎﻧﻪﺗﺮ‪ ،‬رواﯾﺖ ﺑﺮﺧﻰ ﻣﻮرﺧﺎن اﯾﺮاﻧﻰ ﻧﻈﯿﺮ ﻣﺮﺣﻮم دﮐﺘﺮ اﺣﻤﺪ ﺣﺎﻣﻰ و اﺻﻼن ﻏﻔﺎرىﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﮕﺎرﻧﺪه ﻣﺨﺘﺼﺮ از آنﻫﺎ را در ﺳﺎل‬ ‫ﮔﺬﺷﺘﻪ در روزﻧﺎﻣﻪ اﯾﺮان )اردﯾﺒﻬﺸﺖ ﻣﺎه ‪ (83‬ﻣﻨﺘﺸﺮ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫آنﻫﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ‪ ،‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ اﺳﮑﻨﺪر ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ داﺧﻞ ﺧﺎك اﺻﻠﻰ اﯾﺮان ﺷﻮد ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮﺳﻮدﮔﻰ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﻰ‪ ،‬ﻣﺮگ‬ ‫دارﯾﻮش ﺑﻪ دﺳﺖ رﺋﯿﺲ ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﺎن و اﻧﺪﮐﻰ ﺧﻮشﺷﺎﻧﺴﻰ ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪه ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﺑﺎﺳﺘﺎن را از ﻣﯿﺎن ﺑﺮدارد‪.‬‬

‫‪١٦‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﭼﺮا ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺟﻨﮓﻫﺎى اﺳﮑﻨﺪر ﺗﺮدﯾﺪ وﺟﻮد دارد؟‬ ‫ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﭼﻮن در رواﯾﺎت ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن از ﻧﺒﺮدﻫﺎﯾﺸﺎن ﺑﺎ اﯾﺮان ﯾﮏ ﻃﺮف دﻋﻮا )ﯾﻌﻨﻰ اﯾﺮاﻧﯿﺎن( اﻃﻼﻋﺎﺗﻰ را اراﺋﻪ ﻧﺪادهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬ ‫رواﯾﺖ ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن ﻗﺎﺑﻞ اﺗﮑﺎ ﻧﯿﺴﺖ و ﻋﻼوه ﺑﺮ آن ﺗﺎرﯾﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻮرﺧﺎن ﯾﻮﻧﺎﻧﻰ ﺑﯿﺶﺗﺮ ﺑﻪ داﺳﺘﺎنﺳﺮاﯾﻰ ﺷﺒﯿﻪ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺗﺎرﯾﺦ‪.‬‬ ‫اﺳﮑﻨﺪر ﺑﻪ دﻻﯾﻞ زﯾﺮ ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن ﭼﻨﺪ ﺻﺪ ﻫﺰار ﻧﻔﺮى ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﻰ را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﺒﻮغ ﺷﮑﺴﺖ دﻫﺪ و ﯾﺎ ﺻﺪﻫﺎ ﺷﻬﺮ ﺑﺰرگ را‬ ‫ﻇﺮف ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﺑﮕﯿﺮد‪.‬‬ ‫‪ -1‬در دﻧﯿﺎى ﻗﺪﯾﻢ ﺳﭙﺎﻫﯿﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﻋﻠﯿﻪ ﻫﻢ وارد ﻧﺒﺮد ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ اﮔﺮ ﺑﺮﺗﺮى دو ﯾﺎ ﺳﻪ ﺑﺮ ﯾﮏ را در ﻃﺮف ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﻰدﯾﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻦ ﺑﻪ ﻧﺒﺮد‬ ‫ﻧﻤﻰدادﻧﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺷﮑﺴﺖ را ﻗﻄﻌﻰ ﻣﻰداﻧﺴﺘﻨﺪ ﻣﮕﺮ آن ﮐﻪ اﻣﮑﺎن ﺷﻮرش ﯾﺎ ﺑﻰاﻧﮕﯿﺰﮔﻰ در ﺳﭙﺎه ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﻮده ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ -2‬اﺳﮑﻨﺪر وﺳﺎﯾﻞ ﻗﻠﻌﻪﮔﯿﺮى ﻧﻈﯿﺮ ﻣﻨﺠﻨﯿﻖ و ﺑﺮجﻫﺎى ﻣﺘﺤﺮك ﻧﺪاﺷﺖ در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻗﻠﻌﻪﻫﺎ را ﻓﺘﺢ ﮐﻨﺪ و اﮔﺮ ﻣﻰداﺷﺖ‬ ‫ﻧﯿﺰ ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﻫﺰاران ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ راه ﺑﭙﯿﻤﺎﯾﺪ‪.‬‬ ‫‪ -3‬ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن ﺳﺎﺑﻘﻪ آﺷﻨﺎﯾﻰ ﺑﺎ ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ‪ ،‬ﺷﺮق اﯾﺮان‪ ،‬ﻣﺮﮐﺰ اﯾﺮان‪ ،‬ﺷﻤﺎل اﯾﺮان و ﻣﺎورااﻟﻨﻬﺮ را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺟﺴﻮراﻧﻪ ‪6‬‬ ‫ﻫﺰار ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ وارد ﻋﻤﻖ ﺧﺎك اﯾﺮان‪ ،‬آﺳﯿﺎى ﻣﯿﺎﻧﻪ و ﻏﺮب ﻫﻨﺪ ﺑﺸﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ -4‬ﻟﺠﺴﺘﯿﮏ ﺑﺮاى ﭼﻨﯿﻦ ارﺗﺸﻰ در دﻧﯿﺎى ﻗﺪﯾﻢ آن ﻫﻢ ﺗﻮﺳﻂ ﮐﺸﻮر ﮐﻮﭼﮑﻰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﯾﻮﻧﺎن ﻧﺎﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد و ﺑﺪون ﻟﺠﺴﺘﯿﮏ ﻧﯿﺰ ﯾﮏ ﺳﺮدار‬ ‫ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﭘﯿﺸﺮوى ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ -5‬ﺳﻦ و ﺳﺎﺑﻘﻪ اﺳﮑﻨﺪر ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺟﻮان ‪ 20‬ﺳﺎﻟﻪ اﺟﺎزه دﻫﺪ ﺑﺎ ﻗﻮىﺗﺮﯾﻦ ارﺗﺶﻫﺎى ﻣﻨﻈﻢ ﺗﺎرﯾﺦ دﻧﯿﺎى ﺑﺎﺳﺘﺎن ﻧﺒﺮد ﮐﺮده و‬ ‫ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻰ آنﻫﺎ را ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ‪ 30‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮى ﮐﻪ از ﻫﻤﺎن اﺑﺘﺪاى از ﯾﻮﻧﺎن آورده ﺑﻮد‪ ،‬ﺷﮑﺴﺖ دﻫﺪ‪.‬‬ ‫ﺷﺎﯾﺪ اﯾﻦ ﺳﺆال ﻣﻄﺮح ﺷﻮد ﮐﻪ اﮔﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ داﺳﺘﺎن اﺳﮑﻨﺪر ﺷﮏ و ﺷﺒﻪ وﺟﻮد دارد ﭼﺮا ﺑﺎﯾﺪ ﺟﻨﮓﻫﺎى او را ﺟﺰو ﺟﻨﮓﻫﺎى ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬار‬ ‫ﺗﺎرﯾﺦ داﻧﺴﺖ؟‬ ‫ﻣﻰﺗﻮان ﮔﻔﺖ اﺳﮑﻨﺪر در ﻧﺒﺮد ﺑﺎ اﯾﺮان در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ‪ ،‬آﺳﯿﺎ ﺻﻐﯿﺮ‪ ،‬ﻣﺼﺮ و ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ ﭘﯿﺮوزى رﺳﯿﺪه )اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﻣﺎ ﺣﺘﻤﻰ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ(‬ ‫او ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ از ﺳﺴﺘﻰ ارﮐﺎن ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﻰ در ﺳﺎلﻫﺎى آﺧﺮ ﮐﺎر اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮده و ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﺷﯿﻮه اى ﮐﻪ ‪ 1000‬ﺳﺎل ﺑﻌﺪ اﻋﺮاب‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮدﻧﺪ ﺳﺮﺑﺎزان ﺑﻰرﻏﺒﺖ ﺣﺮﯾﻒ را از ﭘﺎى در آورده و ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن اﯾﺮان را ﻣﺘﻔﺮق ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ او از اﯾﻦ ﮐﺎر ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﺮاى ورود‬ ‫ﺑﻪ اﯾﺮان ﺑﻬﺮه ﺑﺒﺮد‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ زاﮔﺮس ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎﻧﻊ ﺑﺰرﮔﻰ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻊ ورود او ﺑﻪ ﻓﻼت اﯾﺮان ﻣﻰﺷﺪه و ﻋﻈﻤﺖ ﺧﺎك اﯾﺮان ﻧﯿﺰ ﺧﻄﻮط ﻣﻮاﺻﻼﺗﻰ‬ ‫او ﻃﻮﻻﻧﻰ ﮐﺮده و ﭘﯿﺮوزى وى را ﻧﺎﻣﻤﮑﻦ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ وى از ﺟﻨﻮب ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ )و ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺨﺸﻰ از ﺧﻮزﺳﺘﺎن( آن ﺳﻮﺗﺮ ﻧﺮﻓﺘﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ اﺳﮑﻨﺪر ﺑﻪ ﻫﺮ ﺗﻘﺪﯾﺮ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻧﻬﺎﯾﻰ ﯾﮏ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﺑﺎﺳﺘﺎن را رﻗﻢ زده و ﺗﯿﺮ ﺧﻼص را ﺑﺮ ﭘﯿﮑﺮ ﺣﮑﻮﻣﺖ ‪ 200‬ﺳﺎﻟﻪ ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﻰ‬ ‫ﺷﻠﯿﮏ ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ را ﺑﺎﯾﺪ اذﻋﺎن ﮐﺮد ﮐﻪ اﺳﮑﻨﺪر ﺗﻨﻬﺎ ﺳﺮدار ﯾﻮﻧﺎﻧﻰ ﺑﻮده ﮐﻪ ﺟﺮأت ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ اﯾﺮان را )در ﻗﻠﻤﺮو آﺳﯿﺎى اﯾﺮان( ﺑﻪ ﺧﻮد داده و در‬ ‫ﻧﻬﺎﯾﺖ اﯾﻦ ﮐﻪ در ﺳﻪ ﻧﺒﺮد ﮔﺮاﻧﯿﮏ‪ ،‬اﯾﺴﻮس و آرﺑﯿﻞ )ﮐﻪ درﺑﺎره ﺟﺰﯾﯿﺎت آنﻫﺎ ﻧﻤﻰﺗﻮان ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻮرﺧﺎن ﯾﻮﻧﺎن اﺳﺘﻨﺎد ﮐﺮد( ﻗﺪرت‬ ‫ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺷﺎه اﯾﺮان را ﺑﻼ اﺛﺮ ﮐﺮده )و ﯾﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎ از ﻧﺒﺮد ﺑﺎ او ﺳﺮﺑﺎز زدهاﻧﺪ ﻣﺜﻼ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺗﻨﻔﺮ از ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎﻧﺸﺎن‪ ،‬ﺧﯿﺎﻧﺖ آنﻫﺎ و‬ ‫ﯾﺎ ﻣﺰدور ﺑﻮدﻧﺸﺎن( و ﺧﻮد را ﺣﺘﺎ ﺑﻪ ﺑﺎﺑﻞ اﻓﺴﺎﻧﻪاى رﺳﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﻣﺮگ ﺷﺎه اﯾﺮان‪ ،‬ﺳﻘﻮط ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﯿﺎن و ﺷﮑﺴﺖ و ﯾﺎ ﻧﺘﯿﺠﻪ‬ ‫ﻧﮕﺮﻓﺘﻦ از ﺳﻪ ﺟﻨﮓ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ اﯾﺮان ‪ 80‬ﺳﺎل از ﺻﺤﻨﻪ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻰ ﺣﺬف ﺷﻮد و اﯾﻦ ﻓﺮﺻﺖ ﺧﻮﺑﻰ ﺑﺮاى ﻗﺪرت ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺮدم اروﭘﺎى‬ ‫ﺟﻨﻮﺑﻰ‪ ،‬ﮐﺎرﺗﺎژﻫﺎ و ﻣﺮدم ﺧﺎور ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪١٧‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﭘﻮﻧﯿﮏ‬ ‫اﻧﺤﻄﺎط ﭘﺎدﺷﺎﻫﻰ ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﻰ در ﮐﻨﺎر ﺗﻀﻌﯿﻒ روز اﻓﺰون ﺗﻮاﻧﺎﯾﻰ ﻧﻈﺎﻣﻰ ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺑﻪ ﻣﺮور ﻗﺪرتﻫﺎى ﺟﺪﯾﺪى ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺟﻨﻮب‬ ‫اروﭘﺎ‪ ،‬ﺷﻤﺎل آﻓﺮﯾﻘﺎ‪ ،‬و ﺣﻮزه ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ را در دﺳﺖ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻗﺪرتﻫﺎ ﮐﺴﻰ ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﺟﺰ ﻣﺮدان رﻣﻰ و ﮐﺎرﺗﺎژى‪ .‬رﻣﻰﻫﺎ ﮐﻪ ﺑﺎ درﻫﻢ‬ ‫ﮐﻮﺑﯿﺪن ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن ﺷﻤﺎﻟﻰ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﺗﺜﺒﯿﺖ ﻗﺪرت ﺧﻮد در اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ اﻣﺮوزى و ﺑﻨﺎدر و ﺟﺰاﯾﺮ ﺟﻨﻮﺑﻰ اروﭘﺎ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻮد را در ﻣﺼﺎدف ﺑﺎ‬ ‫ﮐﺸﻮرى درﯾﺎﯾﻰ ﺑﻪ ﻧﺎم ﮐﺎرﺗﺎژ ﻣﻰدﯾﺪﻧﺪ‪ .‬ﮐﺸﻮرى ﮐﻪ ﮐﻮچﻧﺸﯿﻨﺎن ﻓﻨﯿﻘﻰ ‪ 800‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد اﯾﺠﺎد ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﮐﻠﯿﻪى ﺳﻮاﺣﻞ‬ ‫ﺷﻤﺎﻟﻰ آﻓﺮﯾﻘﺎ از ﻏﺮب ﻣﺼﺮ ﺗﺎ ﻣﺮاﮐﺶ اﻣﺮوزى از ﯾﮏ ﺳﻮ و ﺳﻮاﺣﻞ ﺟﻨﻮﺑﻰ اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ ،‬اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ و ﯾﻮﻧﺎن را در ﺑﺮﻣﻰﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﮐﺎرﺗﺎژ‬ ‫ﺳﺮاﺳﺮ ﺳﺎلﻫﺎى ‪ 400‬ﺗﺎ ‪ 270‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد آرام آرام در ﺣﺎل ﻗﺪرت ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﻮد ﺣﺎل آن ﮐﻪ اﯾﻦ ﻗﺪرت ﮔﺮﻓﺘﻦ در اﺑﺘﺪا ﭼﻨﺪان ﻣﻮرد‬ ‫ﺗﻮﺟﻪ ﻧﺒﻮد و ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ذﮐﺮ ﺷﺪ ﭘﺲ از ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻗﻮاى اﯾﺮان و ﯾﻮﻧﺎن دﯾﮕﺮ ﻣﺪﻋﻰ ﻧﺪاﺷﺖ اﻣﺎ از اواﯾﻞ ﻗﺮن ﺳﻮم ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد‪ ،‬اوﺿﺎع ﺗﻐﯿﯿﺮ‬ ‫ﮐﺮد‪ .‬رﻣﻰﻫﺎ ﺑﺎ اﯾﺠﺎد ارﮐﺎن ﻗﻮى ﺣﮑﻮﻣﺘﻰ و ارﺗﺸﻰ ﭘﺮﻗﺪرت در ﺣﺎل ﻗﺪرت ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻃﺒﯿﻌﻰ ﺑﻮد ﭘﯿﺸﺮوى رم ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺟﻨﻮب ﺑﻪ‬ ‫ﺗﺸﺪﯾﺪ ﺗﻀﺎد ﺑﺎ ﮐﺎرﺗﺎژ ﮐﻤﮏ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺟﻨﮓ ﭘﻮﻧﯿﮏ‬ ‫در ‪ 264‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﮐﺎرﺗﺎژﻫﺎ ﺑﺎ اﻋﻼم ﺟﻨﮓ ﻋﻠﯿﻪ رم ﺑﻪ ﺣﻤﺎﯾﺖ اﻫﺎﻟﻰ ﺳﯿﺮاﮐﻮز در ﺟﻨﻮب اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮﺗﺮى ﻧﻈﺎﻣﻰ رم ﺳﺒﺐ‬ ‫ﺷﮑﺴﺖ ﮐﺎرﺗﺎژىﻫﺎ ﺷﺪ و ﺳﯿﺴﯿﻞ ﺑﻪ ﺗﺼﺮف رم درآﻣﺪ اﻣﺎ در درﯾﺎ ﻗﺪرت ﮐﺎرﺗﺎژ‪ ،‬ﺳﺒﺐ ﮐﻨﺪى ﮐﺎر رم ﺷﺪ‪ .‬رم ﮐﻪ ﮐﺸﺘﻰﻫﺎى ﮐﻮﭼﮑﻰ در‬ ‫اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺮور دﺳﺖاﻧﺪرﮐﺎر اﯾﺠﺎد ﻧﯿﺮوى درﯾﺎﯾﻰ ﻗﻮى ﺷﺪ و ﺳﺎل ﺑﻌﺪ دوﺋﯿﻠﻮس ﮐﻨﺴﻮل رم ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﮐﺸﺘﻰﻫﺎى ﺟﺪﯾﺪ و‬ ‫ﭼﻨﮕﮏﻫﺎى ﻣﺨﺼﻮص و ﺑﺰرگ در ﻧﺒﺮد درﯾﺎى »ﻣﯿﻠﻪ« ﻓﺎﺗﺢ ﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﭼﻨﮕﮏﻫﺎ ﮐﻪ اﺑﺘﮑﺎر ﺟﺎﻟﺐ درﯾﺎ ﺳﺎﻻر رﻣﻰ ﺑﻮد‪ .‬ﺳﺐ ﺷﺪ اﺑﺘﮑﺎر ﻋﻤﻞ‬ ‫از دﺳﺖ ﻧﯿﺮوى درﯾﺎﯾﻰ ﮐﺎرﺗﺎژ ﺧﺎرج ﺷﻮد‪.‬‬ ‫در اﯾﻦ زﻣﺎن رﻣﻰﻫﺎ ﺑﺎ ﭘﯿﺎده ﮐﺮدن ﻗﻮا در ﺷﻤﺎل آﻓﺮﯾﻘﺎ‪ ،‬ﺟﺒﻬﻪ ﻧﺒﺮد را از اروﭘﺎ ﺑﻪ آﻓﺮﯾﻘﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ دادﻧﺪ‪ .‬رﮔﻮﻟﻮس‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه رﻣﻰ ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻫﻰ‬ ‫ﺑﺰرگ ﺑﻪ ﮐﺎرﺗﺎژىﻫﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد اﻣﺎ ﺑﺎ وﺟﻮد ﭘﯿﺮوزىﻫﺎى اوﻟﯿﻪ در ﻧﻬﺎﯾﺖ اﺳﯿﺮ ﻣﺒﺎرزان ﮐﺎرﺗﺎژ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻃﻰ ﺳﺎلﻫﺎى ﺑﻌﺪ ﻧﯿﺰ ﺟﻨﮓ ﺑﯿﻦ ﻃﺮﻓﯿﻦ در درﯾﺎ و ﺧﺸﮑﻰ اداﻣﻪ داﺷﺖ اﻣﺎ ﻫﯿﭻ ﯾﮏ از ﻃﺮﻓﯿﻦ ﺑﻪ ﭘﯿﺮوزى ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪه ﻧﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﺎﻣﯿﮑﻼر‪ ،‬ﺳﺮدار ﮐﺎرﺗﺎژى‪ ،‬در اﯾﻦ ﺳﺎلﻫﺎ ﺿﺮﺑﺎت ﺳﻨﮕﯿﻨﻰ ﺑﻪ رم زد اﻣﺎ ﻗﺪرت ﻧﻈﺎﻣﻰ رم ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺎرﺗﺎژى را درﻫﻢ ﺷﮑﺴﺖ و‬ ‫ﮐﺎرﺗﺎژ ﺑﺎ ﺗﺨﻠﯿﻪ ﺟﺰﯾﺮه ﺳﯿﺴﯿﻞ و ﭘﺮداﺧﺖ ﻏﺮاﻣﺖ ﺷﮑﺴﺖ را ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ‪ 241) .‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد(‬ ‫ﺟﻨﮓﻫﺎى دوم ﭘﻮﻧﯿﮏ؛ ورود ﻫﺎﻧﯿﺒﺎل ﺑﻪ ﺟﻨﮓ‬ ‫ﺷﮑﺴﺖ ﮐﺎرﺗﺎژ ﺳﺒﺐ ﻓﻘﺮ ﺷﺪﯾﺪ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر و ﮐﯿﻨﻪى آنﻫﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ رم ﺷﺪ‪ .‬ﺣﺎل آن ﮐﻪ رم ﺑﺎ ﻗﺪرت ﮔﺮﻓﺘﻦ داﺋﻢ‪ ،‬در ﺣﺎل ﻗﻠﻊ و ﻗﻤﻊ‬ ‫دﺷﻤﻨﺎن ﺳﻨﺘﻰ ﺷﻤﺎل ﺧﻮد )ﻣﺮدم ﮔﻞ( و اﻧﻬﺪام ﻗﺪرتﻫﺎى ﮐﻮﭼﮏ درﯾﺎى ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫»ﮐﺎرﺗﺎژ ﻓﻘﯿﺮ« ﭼﺎره را در ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ دﯾﺪ‪ .‬ﻫﺎﻣﯿﮑﻼر ﻓﺎﺗﺢ ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺳﯿﺴﯿﻞ ﮐﻪ ‪ 20‬ﺳﺎل ﻗﺒﻞ از اﯾﻦ ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪه ﺑﻮد ﺑﺎ وﺟﻮد‬ ‫ﭘﯿﺮوزى ﺑﺮﻧﯿﺮوﻫﺎى رﻣﻰ ﺗﺨﻠﯿﻪ ﺳﯿﺴﯿﻞ را ﺑﭙﺬﯾﺮد‪،‬در ﮐﺎرﺗﺎژ ﭘﺎدﺷﺎه ﺷﺪ‪.‬وى ازﯾﺎران ﺳﺮدارى ﺷﺠﺎع ﺑﻪ ﻧﺎم ﻫﺎﻧﯿﺒﺎل )ﭘﺴﺮش( ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﮐﺎرﺗﺎژﯾﺎن ﺳﺎل ‪ 218‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﺷﺮوع ﺑﻪ ﭘﯿﺸﺮوى در اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ ﮐﺮدﻧﺪ اﯾﻦ ﺣﺮﮐﺖ ﻫﺎﻧﯿﺒﺎل ﯾﻌﻨﻰ ﮐﺸﺎﻧﺪن ﻧﺒﺮد از آﻓﺮﯾﻘﺎى ﺷﻤﺎﻟﻰ )ﺣﻮاﻟﻰ‬ ‫ﺗﻮﻧﺲ اﻣﺮوزى( ﺑﻪ اروﭘﺎ در ﻧﻮع ﺧﻮد ﺣﺮﮐﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻰ ﺑﻮد و ﺳﺒﺐ ﺷﺪ رﻣﻰﻫﺎ درﯾﺎﺑﻨﺪ اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﻣﻰﺗﻮاﻧﺪ ﺣﺘﺎ ﺧﺎك اﺻﻠﻰ آنﻫﺎ را ﺑﻪ‬ ‫ﺧﻄﺮ ﺑﯿﻨﺪازد‪ .‬ﻫﺎﻧﯿﺒﺎل ﺳﺎل ‪ 218‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد در ﺣﺮﮐﺘﻰ ﺗﻤﺎﺷﺎﯾﻰ ﺧﻮد را از اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ ﺑﻪ ﺟﻨﻮب ﻓﺮاﻧﺴﻪ رﺳﺎﻧﺪ و ﺑﺎ ﻋﺒﻮر از آﻟﭗ )آن ﻫﻢ ﺑﺎ‬ ‫ﺳﭙﺎﻫﻰ ﻋﻈﯿﻢ و ﻓﯿﻠﻢﻫﺎى ﻋﻈﯿﻢ اﻟﺠﺜﻪ!( رﻣﻰﻫﺎ را وﺣﺸﺖزده ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﺳﺮدار ﺑﻰ ﺑﺎك ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﯿﺰ اﮐﺘﻔﺎ ﻧﮑﺮده و آﻣﺎده ﻋﺒﻮر از ﺳﻠﺴﻠﻪ‬ ‫ﺟﺒﺎل آﭘﻨﯿﻦ و ورود ﺑﻪ ﺧﺎك اﺻﻠﻰ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪١٨‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫در اﯾﻦ زﻣﺎن ﻫﺎﻧﯿﺒﺎل ﺑﻪ ﺟﺰ ﺳﭙﺎه اﺳﭙﺎﻧﯿﺎﯾﻰ ﺧﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﺮادرش ﺳﭙﺮده ﺷﺪه ﺑﻮد‪ 90 ،‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز و ‪ 37‬ﻓﯿﻞ داﺷﺖ‪ .‬ﺣﺮﮐﺖ وى در ورود‬ ‫ﺑﻪ ﺧﺎك اﺻﻠﻰ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﺑﻪ اﻧﺪازهاى ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮ ﮐﻨﻨﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ دو ﺳﭙﺎه رﻣﻰ ﮐﻪ ﺑﺮاى ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ وى ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﺎرى از ﭘﯿﺶ‬ ‫ﺑﺒﺮﻧﺪ‪ .‬اوﻟﯿﻦ ﮐﻨﺴﻮل رم‪ ،‬ﺳﯿﭙﯿﻮن‪ ،‬در ﮐﻨﺎر رود ﺗﯿﺲ ﺷﮑﺴﺖ ﺳﺨﺘﻰ ﺧﻮرد و ﮐﻨﺴﻮل دﯾﮕﺮ رم ﯾﻌﻨﻰ ﺳﻤﭙﺮوﻧﯿﻮس در ﺗﺮﺑﯿﻪ ﻣﺘﺤﻤﻞ‬ ‫ﺷﮑﺴﺘﻰ دﯾﮕﺮ ﺷﺪ‪ .‬رم ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ ﻗﺪم ﺗﺎ ﺳﻘﻮط ﻓﺎﺻﻠﻪ داﺷﺖ زﯾﺮا از ﻃﺮﻓﻰ ﮐﺎرﺗﺎژﻫﺎ ﺳﺮاﺳﺮ اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ‪ ،‬ﺟﻨﻮب ﻓﺮاﻧﺴﻪ و ﺷﻤﺎل اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ را ﮔﺮﻓﺘﻪ‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﻣﻠﻞ ﺷﮑﺴﺖﺧﻮرده از رﻣﻰﻫﺎ‪ ،‬ﻧﻈﯿﺮ ﮔﻞﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﻓﺮﺻﺖ را ﺑﺮاى ﻧﺎﺑﻮدى دﺷﻤﻦ ﺧﻮد ﻣﻐﺘﻨﻢ ﻣﻰداﻧﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﻐﯿﯿﺮ اﺳﺘﺮاﺗﮋى‬ ‫ﺷﺎﯾﺪ اوﻟﯿﻦ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻋﻤﻠﻰ اﺳﺘﺮاﺗﮋى ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﻓﺮﺳﺎﯾﺸﻰ را ﺑﺘﻮان در ﻧﺒﺮدﻫﺎى دوم ﭘﻮﻧﯿﮏ داﻧﺴﺖ‪ .‬ﺳﻨﺎى رم در ‪ 217‬ﭘﺲ از ﺷﮑﺴﺖﻫﺎى‬ ‫ﭘﻰ در ﭘﻰ‪ ،‬ﻣﺮدى ﺑﻪ ﻧﺎم ﻓﺎﺑﯿﻮس را ﺑﻪ رﯾﺎﺳﺖ اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮد‪ ،‬وى اﺳﺘﺎد »وﻗﺖﮐﺸﻰ« و ﺧﺴﺘﻪ ﮐﺮدن دﺷﻤﻦ ﺑﻮد‪ .‬ﻓﺎﺑﯿﻮس اﺳﺘﺮاﺗﮋى اﺣﺘﺮاز‬ ‫از ﻧﺒﺮد و ﺳﺨﺘﻪ ﮐﺮدن ﻫﺎﻧﯿﺒﺎل را دﻧﺒﺎل ﮐﺮد‪ .‬ﺳﯿﺎﺳﺖ او در آن زﻣﺎن ﭼﻨﺪان ﻣﻮرد ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻧﺒﻮد‪.‬‬ ‫رﻣﻰﻫﺎ ﮐﻪ ﻗﺪرت ﻣﺨﻮف ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰﻫﺎﻧﯿﺒﺎل را ﺑﺎور ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺳﺎل ‪ 216‬ﺳﭙﺎﻫﻰ ﺑﺰرگ ﻣﺮﮐﺐ از ‪ 86‬ﻫﺰار ﻟﮋﯾﻮﻧﻮ را ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ وارون ﮐﻪ‬ ‫ﺳﺮدارى ﻣﻐﺮور و ﺟﻨﮓ ﻟﺐ ﺑﻮد‪ ،‬رواﻧﻪ ﺟﻨﮓ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬وارون ﻫﻤﺎن ﺳﺎل در ﮐﺎن )ﺟﻨﻮب ﻓﺮاﻧﺴﻪ( ﺳﭙﺎه ‪ 40‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮى ﻫﺎﻧﯿﺒﺎل را ﻣﻮرد‬ ‫ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار داد‪ .‬ﻫﺎﻧﯿﺒﺎل ﺳﭙﺎه ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻫﻼل درآورد و اﺟﺎزه داد ﻟﮋﯾﻮﻧﺮﻫﺎى رﻣﻰ ﺑﻪ »ﻗﻌﺮ« اﯾﻦ ﻫﻼل ﻧﻔﻮذ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ‬ ‫آنﻫﺎ را ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺤﺎﺻﺮه ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬از ﭘﺎى درآورد‪ .‬ﻧﺒﺮد ﮐﺎن ﮐﻪ ﺷﺎﻫﮑﺎر ﻧﻈﺎﻣﻰ ﻫﺎﻧﯿﺒﺎل ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻰﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻣﺮگ ‪ 80‬ﻫﺰار ﻟﮋﯾﻮﻧﺮ‬ ‫رﻣﻰ ﺷﺪ‪ .‬آﻧﺎن ﺑﺎ وﺟﻮد ﺑﺮﺗﺮى دو ﺑﺮ ﯾﮏ ﺗﻦ ﺑﻪ ﯾﮏ از ﺳﺨﺖﺗﺮﯾﻦ ﺷﮑﺴﺖﻫﺎى ﺗﺎرﯾﺦ دادﻧﺪ‪ .‬ﻃﻮرى ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ وارون و ﭼﻨﺪ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز‬ ‫ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ از اﯾﻦ ﻣﻬﻠﮑﻪ ﺟﺎن ﺑﻪ در ﺑﺒﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺎﺑﻮدى ﻟﮋﯾﻮﻧﺮﻫﺎى رﻣﻰ در ﮐﺎن ﺳﺒﺐ ﺗﻀﻌﯿﻒ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ رم در ﻣﻘﺪوﻧﯿﻪ‪ ،‬ﺳﯿﺮاﮐﻮز و ﺟﻨﻮب آﻟﭗ ﺷﺪ‪ .‬رﻣﻰﻫﺎ ﻫﻨﻮز دﻟﺴﺮد ﻧﺸﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و‬ ‫اﮔﺮ ﭼﻪ از ﻗﺪرت ﻃﺮاﺣﻰ ﻫﺎﻧﯿﺒﺎل آﮔﺎه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ از اﻧﺪرزﻫﺎى ﻓﺎﺑﯿﻮس ﻧﯿﺰ ﺑﻬﺮه ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﻧﻈﺎﻣﯿﺎن رﻣﻰ اﯾﻦ ﺑﺎر ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻓﺮﺳﺎﯾﺸﻰ‬ ‫ﮐﺮدن ﺟﻨﮓ رﻓﺘﻨﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﻰداﻧﺴﺘﻨﺪ ﻫﺎﻧﯿﺒﺎل ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺪ ﮐﻤﮑﻰ از ﮐﺎرﺗﺎژ درﯾﺎﻓﺖ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫در ‪ 215‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد رم ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﺛﺮوت ﺧﻮد دﯾﮕﺮ ﺑﺎر ﺳﭙﺎﻫﻰ ﻋﻈﯿﻢ را ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﺳﺮدارى ﻣﺎﻫﺮ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﺎرﺳﻠﻮس ﺗﺠﻬﯿﺰ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﻣﺎرﺳﻠﻮس ﻫﻤﺎن ﺳﺎل ﺑﺮاى اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر در ﺟﻨﮕﻰ در ﺣﻮاﻟﻰ ﺷﻬﺮ ﻧﻮﻻ ﻫﺎﻧﯿﺒﺎل را ﺷﮑﺴﺖ داد‪ .‬وى ﺳﭙﺲ ﺳﯿﺮاﮐﻮز را ﻣﺤﺎﺻﺮه ﮐﺮد و ﺑﺎ ﮐﻤﮏ‬ ‫اﻫﺎﻟﻰ ﺷﻬﺮ و ارﺷﻤﯿﺪس رﯾﺎﺿﯿﺪان ﻣﻌﺮوف‪ ،‬ﮐﺎرﺗﺎژىﻫﺎ را ﺷﮑﺴﺖ داد )ارﺷﻤﯿﺪس در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﯿﺪ‪(.‬‬ ‫رم ﺳﭙﺲ ﺣﺮﮐﺖ دوم ﺧﻮد را اﻧﺠﺎم داد و آن اﻋﺰام ﻧﯿﺮو ﺑﻪ اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ و ﺳﯿﺴﯿﻞ ﺑﻮد‪ .‬وﺳﻌﺖ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﯿﺪان ﺟﻨﮓ و ﻃﻮﻻﻧﻰ ﺷﺪن ﺟﺒﻬﻪ‪،‬‬ ‫ﻫﺎﻧﯿﺒﺎل را ﺑﻪ زﺣﻤﺖ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮد ﭼﺮا ﮐﻪ ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻫﻢ زﻣﺎن در ﺳﻪ ﺟﺒﻬﻪ ﺑﺠﻨﮕﺪ‪ .‬درﯾﺎ ﻧﯿﺰ در اﺧﺘﯿﺎر رم ﺑﻮد‪ .‬ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﮐﺎرﺗﺎژ در‬ ‫اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ درﮔﯿﺮ ﻧﺒﺮدى ﺳﺨﺖ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﺗﺮى رم ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﮐﺎرﺗﺎژ ﭘﺲ از ‪ 5‬ﺳﺎل ﻧﺒﺮد در ﺳﺎل ‪ 206‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد‪ ،‬در ﺟﺒﻬﻪ‬ ‫اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ ﺷﮑﺴﺖ ﺑﺨﻮرد‪ .‬در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺣﺘﺎ ﮐﻤﮏ ﻫﺎﺳﺪروﺑﺎل‪ ،‬ﺳﺮدار دﯾﮕﺮ ﮐﺎرﺗﺎژ ﻧﯿﺰ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﮐﻤﮑﻰ ﺑﻪ ﻫﺎﻧﯿﺒﺎل ﮐﻨﺪ‪ .‬دو ﮐﻨﺴﻮل رﻣﻰ‬ ‫)ﻟﯿﻮﯾﻮس و ﻧﺮون( در ‪ 207‬در ﮐﻨﺎر رودﺧﺎﻧﻪ ﻣﺘﻮر ﺳﭙﺎه ﮐﺎرﺗﺎژ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﻫﺎﺳﺪروﺑﺎل را ﺷﮑﺴﺖ داده و ﺧﻮد وى را ﻧﯿﺰ ﮐﺸﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﮐﻨﻮن ﮐﺎرﺗﺎژ در ﻧﺒﺮدﻫﺎى اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ و ﺳﯿﺴﯿﻞ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرده و در اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﻧﯿﺰ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻮد و رم آﻣﺎده ﺑﺎزى ﺑﺎ آﺧﺮﯾﻦ ﮐﺎرت ﺧﻮد‪ .‬رم در ﺳﺎل‬ ‫‪ 204‬ﺑﺎ اﻧﻌﻘﺎد ﻗﺮاردادى ﺑﺎ ﭘﺎدﺷﺎﻫﻰ ﻧﻮﻣﯿﺪﯾﻪ )ﮐﻪ در ﺷﻤﺎل اﻟﺠﺰاﯾﺮ اﻣﺮوزى زﻧﺪﮔﻰ ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ( ﮐﺎرﺗﺎژ ﻣﺮﮐﺰى را ﺑﻪ ﺧﻄﺮ اﻧﺪاﺧﺖ‪.‬‬ ‫در ﻫﻤﯿﻦ زﻣﺎن ﻟﺸﮑﺮﻫﺎى رﻣﻰ در ﮐﺎرﺗﺎژ ﭘﯿﺎده ﺷﺪه و دوﻟﺖ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر را وادار ﮐﺮدﻧﺪ ﻫﺎﻧﯿﺒﺎل را در اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﻓﺮا ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ .‬ﺳﺮدار ﮐﺎرﺗﺎژى‬ ‫ﺑﺪون روﺣﯿﻪ و اﻧﮕﯿﺰه در ﻧﺒﺮدى در زاﻣﺎ )‪ 202‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد( در ﺷﻤﺎل آﻓﺮﯾﻘﺎ‪ ،‬ﺷﮑﺴﺖ را از دﺷﻤﻨﺎن رﻣﻰ ﺧﻮد ﭘﺬﯾﺮا ﺷﺪ‪ .‬ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﻧﯿﺰ‬ ‫ﮐﺎرﺗﺎژ ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ ﺟﻨﮓ را ﺑﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻧﺒﺮدﻫﺎى دوم ﭘﻮﻧﯿﮏ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﯾﺎﻓﺖ و رم‪ ،‬ﮐﺎرﺗﺎژ ﺿﻌﯿﻒ ﺷﺪه را ‪ 55‬ﺳﺎل ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮد رﻫﺎ‬

‫‪١٩‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﮐﺮد ﺗﺎ آن ﮐﻪ در ‪ 146‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد دﯾﮕﺮ ﺑﺎر ﺑﻪ آن ﮐﺸﻮر ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد و آن را از روى زﻣﯿﻦ ﻣﺤﻮ ﮐﺮد! ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﮐﺎرﺗﺎژ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاى ﻣﻮرد‬ ‫ﺣﻤﻠﻪ و ﺗﺨﺮﯾﺐ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺗﺎ ﻗﺮنﻫﺎ دﯾﮕﺮ ﻫﯿﭻ ﻣﻠﺘﻰ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﮑﻨﻪ ﺑﻪ ﺧﻮد ﻧﺪﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪﮔﯿﺮى ﻧﺒﺮد ﭘﻮﻧﯿﮏ‬ ‫ﻫﺎﻧﯿﺒﺎل را ﻣﻰﺗﻮان ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن زﻣﺎن ﺧﻮد داﻧﺴﺖ‪ .‬وى ﺳﺮدارى ﺑﺴﯿﺎر ورزﯾﺪه‪ ،‬ﺑﻰ ﺑﺎك‪ ،‬ﺑﺎﻫﻮش و ﺑﺎاﺳﺘﻌﺪاد ﺑﻮد اﻣﺎ ﻫﻤﺎن اﺷﺘﺒﺎﻫﻰ ﮐﻪ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن‬ ‫‪ 2‬ﻫﺰار ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﻣﺮﺗﮑﺐ آن ﺷﺪ‪ ،‬او ﻧﯿﺰ در ‪ 210‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﮐﺮد‪ .‬او »ﻫﻨﺮﻣﻨﺪ« ﺑﻮد و اﺑﺪاﻋﺎﺗﻰ ﺟﺎﻟﺐ داﺷﺖ‪ .‬ﻋﺒﻮر ‪ 90‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز و‬ ‫دهﻫﺎ ﻗﺒﻞ از ﺳﺮزﻣﯿﻦﻫﺎى ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ‪ ،‬ﮐﻮهﻫﺎى ﻣﺮﺗﻔﻊ و ورود ﺑﻪ ﭘﺸﺖ ﺧﻄﻮط دﻓﺎﻋﻰ دﺷﻤﻦ و ﯾﺎ اﺳﺘﺮاﺗﮋى ﺟﺎﻟﺐ او در ﻧﺒﺮد ﮐﺎن )ﯾﺎ ﮐﺎﻧﻪ(‬ ‫ﻫﻤﮕﻰ ﺳﺒﺐ ﺗﺤﯿﺮ و ﺗﺮس دﺷﻤﻨﺎن او ﺷﺪ اﻣﺎ ﺑﺮاى ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻗﺪرت ﺳﺮﺳﺨﺖ و ﺑﻰرﺣﻢ رم ﺗﻨﻬﺎ »زدن ﺳﺮ ﻣﺎر« ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻃﻮﻻﻧﻰ ﮐﺮدن ﺧﻄﻮط دﻓﺎﻋﻰ‪ ،‬ﮐﺎر ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﻰ واﺣﺪﻫﺎ ﻧﻈﯿﺮ رﺳﺎﻧﺪن آذوﻗﻪ‪ ،‬ﺳﺎز و ﺑﺮگ و ﺳﺮﺑﺎز را ﻣﺸﮑﻞ ﻣﻰﮐﻨﺪ و او ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ‬ ‫ﮐﻤﻰ ﺗﺠﺮﺑﻪ و وﺳﯿﻠﻪ ﺗﺴﺨﯿﺮ‪ ،‬ﻗﻠﻌﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺷﻬﺮﻫﺎى ﻣﻬﻢ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ را ﺑﮕﯿﺮد ﺣﺎل آن ﮐﻪ ﻟﮋﯾﻮنﻫﺎ از اﯾﻦ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﻮى او ﮔﺴﯿﻞ داده ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد دوم ﭘﻮﻧﯿﮏ ‪ 16‬ﺳﺎل ﺑﻪ ﻃﻮل اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ و درس ﻣﻬﻤﻰ ﺑﻪ ﺳﺮداران داد‪» .‬در ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﻓﺮﺳﺎﯾﺸﻰ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺪه ﮐﺴﻰ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﻮﺻﻠﻪ‬ ‫ﺑﯿﺸﺘﺮى از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن دﻫﺪ‪«.‬‬ ‫ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﻣﻬﺮداد ﺷﺸﻢ‬ ‫ﺳﻘﻮط دوﻟﺖ ﭘﻮﻧﺖ‬ ‫رم ﺑﺮاى اﺳﺘﯿﻼ ﺑﻪ آﺳﯿﺎى ﺻﻐﯿﺮ و ﺟﻨﻮب ﺷﺮق اروﭘﺎ ﻫﻨﻮز ﻣﺸﮑﻼﺗﻰ را ﺑﻪ ﺳﺮ راه داﺷﺖ‪ .‬ﯾﮑﻰ از اﯾﻦ ﻣﺸﮑﻼﺗﺶ دوﻟﺖ ﭘﻮﻧﺖ ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫دوﻟﺖ ﮐﻪ از ﺗﺠﺰﯾﻪ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﮐﻬﻦ اﯾﺠﺎد ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﭘﺎدﺷﺎﻫﻰ ﻓﺮدى ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﻬﺮداد ﺷﺸﻢ ﮐﻪ ﻧﯿﻤﻪ اﯾﺮاﻧﻰ و ﯾﻮﻧﺎﻧﻰ ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺲ از ﻋﻘﺪ‬ ‫ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺎ ﭘﺎدﺷﺎه ارﻣﻨﺴﺘﺎن در ﺳﺎل ‪ 88‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﺑﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎى رم در آﺳﯿﺎى ﺻﻐﯿﺮ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد‪ .‬در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺳﺨﺖ ‪ 80‬ﻫﺰار رﻣﻰ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ‬ ‫رﺳﯿﺪﻧﺪ‪ .‬وى ﮐﻪ ﺟﺴﺎرﺗﻰ در ﺣﺪ ﻫﺎﻧﯿﺒﺎل ﮐﺎرﺗﺎژى داﺷﺖ در ‪ 87‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﯾﻮﻧﺎﻧﻰﻫﺎ را ﺑﻪ ﺗﻤﺮد از رم ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﺮد‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺪﺷﺎﻧﺴﻰ‬ ‫ﺑﺰرگ او وﺟﻮد ﺳﺮدارى ﺑﺰرگ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺳﻮﻻ‪ ،‬دﯾﮑﺘﺎﺗﻮر ﺑﺰرگ رم‪ ،‬ﺑﻮد ﮐﻪ ﻫﻤﺎن ﺳﺎل در ﻧﺒﺮد ﮐﺮوﻧﻪ اﮐﺜﺮ ﺷﻬﺮﻫﺎى ﯾﻮﻧﺎﻧﻰ را ﻓﺘﺢ ﮐﺮد و‬ ‫ﭘﺲ از ﻓﺘﺢ ﻣﻘﺪوﻧﯿﻪ در ‪ 85‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد وارد آﺳﯿﺎى ﺻﻐﯿﺮ ﺷﺪ ﻣﻬﺮداد ﮐﻪ ﻧﺒﺮد ﺑﺎ او را ﺑﻰﻓﺎﯾﺪه ﻣﻰدﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﭘﺮداﺧﺖ ﺧﺴﺎرت و‬ ‫ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ از ﺳﺮزﻣﯿﻦﻫﺎى ﻣﺘﺼﺮﻓﻪ ﻣﻮﻗﺘﺎ اﺳﻠﺤﻪ را زﻣﯿﻦ ﮔﺬاﺷﺖ اﻣﺎ ﻣﺘﺮﺻﺪ زدن ﺿﺮﺑﻪ ﺑﻪ رم ﺑﻮد‪.‬‬ ‫دوﻟﺖﻫﺎى ﭘﻮﻧﺖ و ارﻣﻨﺴﺘﺎن ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﺑﺨﺶ ﺑﺰرگ ﺗﺮﮐﯿﻪ اﻣﺮوزى‪ ،‬ﻗﻔﻘﺎز و اﻃﺮاف درﯾﺎى ﺳﯿﺎه را در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺘﻨﺪ و اﯾﻦ ﻧﺰدﯾﮑﻰ آنﻫﺎ ﺑﻪ‬ ‫اﻣﭙﺮاﺗﻮرى رم‪ ،‬ﺑﺮاى ﺳﻨﺎ ﻧﯿﺰ ﻧﮕﺮان ﮐﻨﻨﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺟﻨﮓﻫﺎى داﺧﻠﻰ رم‪ ،‬ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻏﻼﻣﺎن )اﺳﭙﺎرﺗﺎﮐﻮس( و ﺟﻨﮓ ﺑﺎ دزدان درﯾﺎﯾﻰ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ‬ ‫اﻣﭙﺮاﺗﻮرى رم ﻃﻰ ﺳﺎلﻫﺎى ‪ 83‬ﺗﺎ ‪ 67‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﺿﻌﯿﻒ ﺷﻮد‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﺪت ﺗﯿﮕﺮان‪ ،‬ﭘﺎدﺷﺎه ارﻣﻨﺴﺘﺎن‪ ،‬و ﻣﻬﺮداد‪ ،‬ﭘﺎدﺷﺎه ﭘﻮﻧﺖ‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫ﺳﺮﻋﺖ در ﺣﺎل ﺗﺼﺮف ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﺪﯾﺪ در ﻏﺮب آﺳﯿﺎى ﺻﻐﯿﺮ و ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﯿﮕﺮان و ﻣﻬﺮداد )ﮐﻪ ﭘﺪر زن ﺗﯿﮕﺮان ﺑﻮد(‬ ‫ﺣﺘﺎ ﺑﺮاى اﯾﺮان ﻧﯿﺰ ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﻨﺎى رم ﺣﺪود ‪ 70‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد‪ ،‬ﻟﻮﮐﻮﻟﻮس را ﻣﺄﻣﻮر ﺳﺮﮐﻮب ﻣﻬﺮداد ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﭘﺎدﺷﺎه ﺟﻨﮓ ﻃﻠﺐ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﯿﺮوﻫﺎى رم ﺷﮑﺴﺖ‬ ‫ﺧﻮرده و ﺑﻪ ارﻣﻨﺴﺘﺎن ﭘﻨﺎﻫﻨﺪه ﺷﺪ‪ .‬ﻟﻮﮐﻮﻟﻮس ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ارﻣﻨﺴﺘﺎن ﺑﺎ ﻧﯿﺮوى ﻟﮋﯾﻮن ﺧﻮد ﺳﭙﺎه ﻋﻈﯿﻢ ﭘﺎدﺷﺎه ارﻣﻨﺴﺘﺎن را از ﻫﻢ ﭘﺎﺷﯿﺪ و‬ ‫ﭘﺲ از ﺗﺼﺮف ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺗﯿﮕﺮان را ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﻋﻘﺪ ﻗﺮارداد ﺻﻠﺢ و ﻋﺪم ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﻣﻬﺮداد ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﻣﻬﺮداد ‪ 63‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﻧﻘﺸﻪ ﺧﻄﺮﻧﺎﮐﻰ ﺑﺮاى ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ رم ﮐﺸﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺧﯿﺎﻧﺖ ﭘﺴﺮش ﻧﯿﻤﻪ ﺗﻤﺎم ﻣﺎﻧﺪ‪.‬ﻫﺪف او اﻧﺘﻘﺎل دهﻫﺎ ﻫﺰار‬ ‫ﺳﺮﺑﺎز از دره داﻧﻮب ﺑﻪ ﺳﻤﺖ رم ﺑﻮد‪ .‬وى ﻗﺼﺪ داﺷﺖ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﻣﺮدم ﺟﻨﻮب اروﭘﺎ اﺗﺤﺎدﯾﻪاى ﻗﻮى‪،‬ﻋﻠﯿﻪ رﻣﻰﻫﺎ ﺗﺸﮑﯿﻞ دﻫﺪ‪.‬ﺧﯿﺎﻧﺖ‬ ‫ﭘﺴﺮش ﺑﻪ او ﺳﺒﺐ ﻧﺎاﻣﯿﺪى وى وﺧﻮدﮐﺸﻰ درﺳﺎل ‪ 63‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﺷﺪ‪،‬ﻣﺮگ او ﺳﺒﺐ راﺣﺘﻰ ﺧﯿﺎل رم ازﯾﮏ ﻣﺎﺟﺮاﺟﻮى ﻗﻮى دﯾﮕﺮ ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪٢٠‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫رواﯾﺖ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻰ ﺳﺎﯾﮑﺲ از ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﻣﻬﺮداد ﺷﺸﻢ و رم‬ ‫ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻰ ﺳﺎﯾﮑﺲ در ﮐﺘﺎب ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان ﺧﻮد درﺑﺎره ﭘﺎدﺷﺎه ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﭘﻮﻧﺖ ﻣﻰﻧﻮﯾﺴﺪ‪ ...» :‬وى در ﺧﻮد ﻗﻮﺗﻰ ﺣﺲ ﮐﺮد ﮐﻪ ﭘﻨﺠﻪ در ﭘﻨﺠﻪ‬ ‫دوﻟﺖ ﻏﺮﺑﻰ رم ﺑﯿﻔﮑﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﻟﺸﮑﺮى ﺑﻪ ﮐﻔﺎﯾﺖ ﺗﺤﺖ اﺧﺘﯿﺎر رﻣﻰﻫﺎ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﭘﺮﮐﺎﻣﻮس ﻫﺠﻮم ﺑﺮد و ﻣﺮدم ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺬﮐﻮر را ﺗﺎ ‪5‬ﺳﺎل از‬ ‫ﻣﺎﻟﯿﺎت ﻣﻌﺎف ﮐﺮد‪ .‬از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﻣﺮدم اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﻰ ﺳﺎﮐﻦ ﺣﻮزه آﺳﯿﺎ را ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﮐﺮد و ﻧﯿﺮوى درﯾﺎى او دﻟﻮس و ﭘﯿﺮاﺋﻮس را ﺿﺒﻂ ﮐﺮد و‬ ‫آﺗﻦ و ﺑﯿﺶﺗﺮ ﺷﻬﺮﻫﺎى ﯾﻮﻧﺎن ﻫﻢ ﺑﻪ او اﻗﺘﺪا ﮐﺮدﻧﺪ« اوﺿﺎع ﻣﻬﺮداد ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از ورود ﺳﻮﻻ ﺧﻮب ﺑﻮد اﻣﺎ ﻋﺎﻗﺒﺖ ورود ﺳﺮدار رﻣﻰ ﺳﺒﺐ‬ ‫ﺷﮑﺴﺖ ﻣﻬﺮداد ﺷﺪ‪.‬‬ ‫»ﺳﻮﻻ ﺑﺎ ﺳﻰ ﻫﺰار ﻟﺸﮑﺮ در اﭘﯿﺮوس ﭘﯿﺎده ﺷﺪ و ﺑﻪ ﻃﺮف آﺗﻦ ﭘﯿﺶ رﻓﺖ‪ ..‬آﺗﻦ در ‪ 86‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﺗﺼﺮف ﺷﺪ و‪ ...‬ﺳﻮﻻ ﮐﻪ در اﯾﻦ‬ ‫زﻣﺎن ‪ 15‬ﻫﺰار ﻧﯿﺮو در ﻓﺮﻣﺎن داﺷﺖ‪ ،‬ﻣﻬﺮداد را ﺑﺎ ﯾﮏ ﺻﺪ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز در ﮐﺎروﻧﯿﻪ )ﮐﺮوﻧﻪ( ﻣﻼﻗﺎت ﮐﺮد و ﺷﮑﺴﺖ ﺳﺨﺘﻰ ﺑﻪ ﻣﻬﺮداد‬ ‫وارد ﺷﺪ‪«.‬‬ ‫ﻣﺮدم ﭘﻮﻧﺖ در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ‪ 7‬ﺑﺮ ‪ 1‬ﺑﺮ ﺣﺮﯾﻒ ﺑﺮﺗﺮى داﺷﺘﻨﺪ اﻣﺎ ﻧﻈﻢ ﻓﺎﻻﻧﮋﻫﺎى رﻣﻰ و ﺳﺎﺑﻘﻪ رزﻣﻰ آنﻫﺎ را در ﮐﻨﺎر ﻗﺪرت‬ ‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﺳﻮﻻ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن ﻣﻬﺮداد ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ از ﺑﺮﺗﺮى ﺧﻮد اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺳﺮﭘﺮﺳﻰ ﺳﺎﯾﮑﺲ‪ ،‬ﻣﻬﺮداد در ‪ 75‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد دﯾﮕﺮ ﺑﺎر ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻣﺮگ ﺳﻮﻻ و آﻏﺎز ﻗﯿﺎم ﻏﻼﻣﺎن ﺑﻪ رﻫﺒﺮى اﺳﭙﺎرﺗﺎﮐﻮس دﺳﺖ‬ ‫ﺑﻪ ﺷﻤﺸﯿﺮ ﺑﺮده و ﺑﻰﺗﻰﻧﻰ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد‪ .‬ﻟﯿﮑﻦ وﻗﺘﻰ ﻟﻮﮐﻮﻟﻮس‪ ،‬ﺳﺮدار رم‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﯿﺪان آﻣﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺎه ﭘﻮﻧﺖ ﻣﺤﺼﻮر و ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺷﮑﺴﺘﻰ ﺳﺨﺖ ﺷﺪ و‬ ‫ﻧﯿﺮوى درﯾﺎﯾﻰ ﻣﻬﺮداد ﻧﯿﺰ ﮐﻪ در اﺛﺮ ﺗﻮﻓﺎن از ﮐﻨﺎر اﻓﺘﺎده ﺑﻮد‪ ،‬راﻫﻰ ﺟﺰ ﭘﻨﺎﻫﻨﺪﮔﻰ ﺑﻪ ارﻣﻨﺴﺘﺎن ﺑﺮاى او ﻧﮕﺬاﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﺗﯿﮕﺮان‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواى ارﻣﻨﺴﺘﺎن‪ ،‬ﻧﯿﺰ از دﻋﻮت ﻣﻬﺮداد )ﭘﺪر زﻧﺶ( ﺑﻪ رﻣﻰﻫﺎ ﺧﻮددارى ﮐﺮد ﺟﻤﻠﻪى ﺣﻘﺎرتآﻣﯿﺰ و‬ ‫ﻣﻌﺮوﻓﻰ را درﺑﺎره ﺳﭙﺎه رﻣﻰ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﯾﻦ رﻣﻰﻫﺎ اﮔﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﻔﯿﺮ آﻣﺪهاﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎدﻧﺪ و اﮔﺮ ﺑﺮاى ﺟﻨﮓ آﻣﺪهاﻧﺪ ﻧﯿﺰ ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻢاﻧﺪ‪«.‬‬ ‫اﻣﺎ ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن ﻧﺸﺎن داد ﻧﺒﺮد ﺑﺎ ﻟﮋﯾﻮﻧﺮﻫﺎى رﻣﻰ ﮐﺎرى ﺑﺴﯿﺎر دﺷﻮار و ﺳﺨﺖ اﺳﺖ و ﺗﯿﮕﺮان ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﭘﺪر زن ﺧﻮد در ﺳﺎل ‪ 69‬ﻗﺒﻞ از‬ ‫ﻣﯿﻼد ﻣﻘﻬﻮر اﻧﻀﺒﺎط رﻣﻰﻫﺎ ﺷﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﺗﺮس ﻟﻮﮐﻮﻟﻮس ﺳﺮدار رﻣﻰﻫﺎ از ورود ﺑﻪ ﮐﻮهﻫﺎى آرارات ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ارﻣﻨﺴﺘﺎن ﮐﺎﻣﻼ ﺗﺴﺨﯿﺮ ﻧﺸﻮد‬ ‫اﻣﺎ ﭘﻤﭙﻰ ﺳﺮدار دﯾﮕﺮ رﻣﻰ ﮐﻪ ﻓﺎﺗﺢ ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﻣﯿﺎدﯾﻦ ﻧﺒﺮد دﺷﻤﻨﺎن رم ﺑﻮد‪ ،‬اﯾﻦ ﺑﺎر ﻣﺄﻣﻮر ﺧﺎﺗﻤﻪ دادن ﺑﻪ ﻏﺎﺋﻠﻪ ﻣﻬﺮداد ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﺮﭘﺮﺳﻰ ﺳﺎﯾﮑﺲ ﻣﻰﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﭘﻤﭙﻰ ﺑﻪ ﻓﻮرﯾﺖ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮد و زﻣﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺸﮑﻰ رﺳﯿﺪ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮد ﭘﻮﻧﺖ در ﺗﺼﺮف ﻣﻬﺮداد اﺳﺖ و‬ ‫ﻟﻮﮐﻮﻟﻮس ﻫﻨﻮز در ﮐﻮﻫﺴﺘﺎن ﻫﺎى ﻫﺎﻟﯿﺲ ﻋﻠﯿﺎ ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﻰﺑﺮد و ﮔﻼﺑﺮﯾﻮ ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ او ﻧﯿﺰ ﺗﺎﮐﻨﻮن اﻗﺪاﻣﻰ در ﺟﻬﺖ اﺟﺮاى ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ ﺧﻮد‬ ‫ﻧﮑﺮده و ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺟﻨﮕﻰ ﺑﻪ ﺣﺎل وﻗﻔﻪ )درآﻣﺪه( و ﺳﻪ ﻟﮋﯾﻮن در ﮐﻠﯿﮑﯿﻪ ﺑﯿﮑﺎر ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬اﯾﻦ رﻣﻰ ﺑﺰرگ ﺑﺎ ﺟﺪﯾﺖ وﭘﺸﺘﮑﺎر ﻏﺮﯾﺒﻰ روح ﺗﺎزهاى‬ ‫در ﺟﻨﮓ دﻣﯿﺪ و ﺷﻬﺮت ﻧﺎم او ﺳﺒﺐ ﺷﺪﺗﺎ ﺑﺴﯿﺎرى ازﺳﺮﺑﺎزان ﮐﺎرآزﻣﻮده ﮐﻪ دﺳﺖ از ﺟﻨﮓ ﮐﺸﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬زﯾﺮ ﺑﯿﺮق او ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻧﺪ‪«.‬‬ ‫در ﺑﻬﺎر ‪ 66‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﭘﻤﭙﻰ ﺣﻤﻼت ﺧﻮد را آﻏﺎز ﮐﺮد و ﭼﻮن ﻣﻬﺮداد از ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﺎ وى ﭘﺮﻫﯿﺰ داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﻨﮓ و ﮔﺮﯾﺰ ﺑﺎ وى‬ ‫ﻣﻰﭘﺮداﺧﺖ ﺗﺎ آن ﮐﻪ ﺑﺎ رﺳﯿﺪن ﻗﻮاى ﮐﻤﮑﻰ رم ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻣﻬﺮداد از ﺳﻪ ﻃﺮف ﻣﺤﺎﺻﺮه ﺷﺪه و ﺑﻪ ﮐﻠﻰ ﻣﻨﻬﺪم ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻬﺮداد در ‪ 63‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﭘﺲ از ﺟﻠﻮﮔﯿﺮى ﺗﯿﮕﺮان از ورود ﻣﺠﺪد او ﺑﻪ ارﻣﻨﺴﺘﺎن و ﺧﯿﺎﻧﺖ ﭘﺴﺮش دﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﻮدﮐﺸﻰ زد‪ .‬ارﻣﻨﺴﺘﺎن‬ ‫ﻧﯿﺰ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ارﺗﺶ رم‪ ،‬ﺳﻮرﯾﻪ و ﺷﺮق ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ را ﺗﺨﻠﯿﻪ ﮐﺮد و ﻋﻤﻼ رم ﺗﻤﺎم دﺷﻤﻨﺎن آﺳﯿﺎﯾﻰ ﺧﻮد را درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪى اﯾﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﻣﻬﺮداد ﺷﺸﻢ و رم اﺛﺮات زﯾﺎدى در ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﻰ ﺳﯿﺎﺳﻰ ﺟﻬﺎن ﻣﺘﻤﺪن آن زﻣﺎن داﺷﺖ‪:‬‬ ‫‪ -1‬ارﺗﺶ رم از دﺳﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﯾﻰ ﺟﺴﻮر‪ ،‬ﺑﻰرﺣﻢ و ﺟﻨﮕﺠﻮ ﮐﻪ ﻣﻰﺗﻮاﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﺎﻧﯿﺒﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ اﯾﻦ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى را ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻞ ﻣﻮاﺟﻪ ﮐﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﺧﻼص ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪٢١‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫‪ -2‬ﺿﺮﺑﺎت ﭘﻰ در ﭘﻰ ﻟﮋﯾﻮنﻫﺎى رﻣﻰ ﺑﻪ ﭘﺎدﺷﺎﻫﻰ ﭘﻮﻧﺖ ﺑﺎﻋﺚ رﻋﺐ در ﮐﻠﯿﻪى ﻣﻤﺎﻟﮏ آﺳﯿﺎى ﺻﻐﯿﺮ ﺷﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺷﮑﺴﺖ‬ ‫ﻣﻬﺮداد دوﻟﺖﻫﺎى ﮐﻮﭼﮏ ﻣﻨﻄﻘﻪ را واداﺷﺖ ﻫﻤﮕﻰ ﺳﺮورى رم را ﺑﭙﺬﯾﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ -3‬دوﻟﺖ اﯾﺮاﻧﻰ ﭘﺎرت ﮐﻪ ﺗﺎزه در ﺣﺎل ﻗﺪرت ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﻮد ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻧﺒﺮدﻫﺎى رم و ارﻣﻨﺴﺘﺎن و ﭘﻮﻧﺖ ﻫﻤﺰﻣﺎن دو »ﺑﺮد« ﺑﺰرگ ﮐﺮد‪ :‬اول‬ ‫آن ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﺒﺮدﻫﺎ ﺧﻄﺮ ارﺗﺶ رم را ﺳﺎلﻫﺎ ﺑﺮاى ﻧﺒﺮد ﺟﺪﯾﺪ در ﺷﺮق ﻣﺮﺗﻔﻊ ﮐﺮد و دوم آن ﮐﻪ اﯾﺮان از ﻧﻈﺮ و ﻗﺪرت ﺑﺰرگ ﻣﻨﻄﻘﻪاى‬ ‫ﺷﻤﺎل ﺧﻮد راﺣﺖ ﺷﺪ‪ .‬ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﺑﻪ وﯾﮋه ارﻣﻨﺴﺘﺎن ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ دوﻟﺖ ﭘﺎرت )اﺷﮑﺎﻧﻰ( را ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻞ ﻣﻮاﺟﻪ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﮔﻮ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻓﺮﻫﺎد ﺳﻮم ﻧﯿﺰ‬ ‫دﯾﺪارى ﺑﺎ ﭘﻤﭙﻰ داﺷﺖ ﮐﻪ ﻧﻮﻋﻰ ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻰ ﺑﺮاى ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ارﻣﻨﺴﺘﺎن ﺑﻮد‪.‬‬ ‫‪ -5‬اﯾﻦ ﻧﺒﺮدﻫﺎ ﺳﺒﺐ ﺷﺪﺗﺎ دوﻟﺖﻫﺎى ﺷﺮﻗﻰ ارﻣﻨﺴﺘﺎن وﭘﻮﻧﺖ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺗﻀﻌﯿﻒ ﺷﺪه وﯾﮑﻰ ازآنﻫﺎ ﻣﺤﻮ ﺷﻮدو ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ رم ﺑﯿﻔﺘﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﺮداران رﻣﻰ اﮐﻨﻮن ﻣﺎﻟﮏ ﻣﻄﻠﻖاﻟﻌﻨﺎن آﺳﯿﺎى ﻧﺰدﯾﮏ‪ ،‬ﺷﻤﺎل آﻓﺮﯾﻘﺎ‪ ،‬ﺟﻨﻮب اروﭘﺎ‪ ،‬ﺑﺎﻟﮑﺎن‪ ،‬اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ ،‬اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ و ﺳﻮاﺣﻞ و ﺟﺰاﯾﺮ‬ ‫ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ‪ 10‬ﺳﺎل ﻓﺮﺻﺖ داﺷﺘﻨﺪ ﺑﺎ ورود ﺑﻪ ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ ﺗﮑﻠﯿﻒ ﺧﻮد را ﺑﺎ دوﻟﺖ اﯾﺮاﻧﻰ اﺷﮑﺎﻧﻰ ﻧﯿﺰ ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد ﮐﺎره‬ ‫آﻏﺎز ﻧﺒﺮدﻫﺎى اﯾﺮان و رم )ﻧﺒﺮد ﮐﺎره(‬ ‫رم ﮐﻪ ﭘﺲ از ﻧﺎﺑﻮدى ﮐﺎرﺗﺎژ‪ ،‬ﻧﺎﺑﻮدى ﭘﺎدﺷﺎه ﭘﻮﻧﺖ‪ ،‬ﺗﻀﻌﯿﻒ ارﻣﻨﺴﺘﺎن و ﺗﺴﺨﯿﺮ ﯾﻮﻧﺎن ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ در آﺳﯿﺎى ﺻﻐﯿﺮ و ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ دﺷﻤﻨﻰ ﻧﺪاﺷﺖ‬ ‫و در ﺷﻤﺎل اروﭘﺎ ﻧﯿﺰ ﺗﺎ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮد از ﺟﻨﮕﻞﻧﺸﯿﻨﺎن ﺑﻪ اﺳﺎرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﺑﺮاى ﻓﺘﺢ ﺟﻬﺎن ﻣﺘﻤﺪن آن روز ﺑﺎﯾﺪ وارد ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ‬ ‫ﻣﻰﺷﺪ‪ .‬ﺣﺎل آن ﮐﻪ در ﺷﺮق ﻗﺪرت ﺟﺪﯾﺪى در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺎرتﻫﺎ ﯾﺎ اﺷﮑﺎﻧﯿﺎن در ﺣﺪود ‪ 100‬ﺳﺎل ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﺑﻪ ﻗﺪرﺗﻰ ﻗﺎﺑﻞ‬ ‫ﺗﻮﺟﻪ رﺳﯿﺪه و ﺑﺎ اﺧﺮاج ﺳﻠﻮﮐﯿﺎن از ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﺻﻠﻰ اﯾﺮان اﮐﻨﻮن ﻗﺼﺪ ورود ﺑﻪ ارﻣﻨﺴﺘﺎن‪ ،‬آﺳﯿﺎى ﺻﻐﯿﺮ و ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ را داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻃﺒﯿﻌﻰ‬ ‫ﺑﻮد ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ ﺟﻨﮓ اﺟﺘﻨﺎبﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻬﺮداد اول‪ ،‬ﭘﺎدﺷﺎه اﺷﮑﺎﻧﻰ‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﺑﺮاى آن ﮐﻪ از ﺟﺎﻧﺐ ﺑﯿﺎﺑﺎﻧﮕﺮدان ﺷﺮﻗﻰ رﻫﺎ ﺷﻮد‪،‬‬ ‫آنﻫﺎ را در ﯾﮏ ﻧﺒﺮد ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪه ﺷﮑﺴﺖ داد و ﺳﮑﺎﻫﺎ و ﺻﺤﺮاﻧﻮردﻫﺎ در اﺛﺮ اﯾﻦ ﺷﮑﺴﺖ ﺗﺎ دهﻫﺎ ﺳﺎل ﻣﺰاﺣﻢ اﯾﺮان ﻧﺸﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬ ‫ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﺎن او از ﺟﺎﻧﺐ ﺷﻤﺎل و ﺷﺮق راﺣﺖ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫دﻟﯿﻞ اوﻟﯿﻪ ﭘﯿﺪاﯾﺶ ﺗﻀﺎد ﺑﯿﻦ اﯾﺮان و رم‬ ‫در زﻣﺎن ﻧﺒﺮدﻫﺎى ارﻣﻨﺴﺘﺎن و رم‪ ،‬ﭘﻤﭙﻪ‪ ،‬ﺳﺮدار رﻣﻰ‪ ،‬از اﯾﺮان ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺑﻪ زﯾﺎن ارﻣﻨﺴﺘﺎن ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻨﺪ و در ﻣﻘﺎﺑﻞ دو ﺷﻬﺮ‬ ‫ارﻣﻨﺴﺘﺎن در اﺧﺘﯿﺎر اﯾﺮان ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﭘﺲ از ﭘﺎﯾﺎن ﺟﻨﮓ و ﺷﮑﺴﺖ ارﻣﻨﺴﺘﺎن‪ ،‬ﭘﻤﭙﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ اﺳﺘﺪﻻل ﮐﻪ اﯾﺮان در ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ارﻣﻨﺴﺘﺎن ﺟﺪى‬ ‫ﻧﺒﻮده‪ ،‬از اﯾﻦ ﻗﻮل ﺧﻮد ﺷﺎﻧﻪ ﺧﺎﻟﻰ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﭘﻤﭙﻪ‪ ،‬ﺳﺮدار ﭘﺮﻗﺪرت رﻣﻰ‪ ،‬ﭘﺲ از ﻣﻄﯿﻊ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺳﻮرﯾﻪ و آﺳﯿﺎى ﺻﻐﯿﺮ وارد ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ ﺷﺪه و اﯾﻦ ﺗﻘﺎﺿﺎى ﻓﺮﻫﺎد‪ ،‬ﭘﺎدﺷﺎه اﯾﺮاﻧﻰ‪ ،‬را‬ ‫ﻣﺒﻨﻰ ﺑﺮ آن ﮐﻪ رود ﻓﺮات ﺣﺪ ﻓﺎﺻﻞ دو ﮐﺸﻮر ﺑﺎﺷﺪ را ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪى ﻣﻮرﺧﺎن‪ ،‬ﭘﻤﭙﻪ در ﻫﻤﺎن زﻣﺎن ﺣﺘﺎ ﺧﯿﺎل ورود ﺑﻪ اﯾﺮان را ﺑﻪ‬ ‫ﺳﺮ داﺷﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ وﺳﻌﺖ ﺧﺎك اﯾﺮان از اﯾﻦ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻣﻨﺼﺮف ﺷﺪ و آﺗﺶ ﺟﻨﮓ ﻣﻮﻗﺘﺎ ﺧﺎﻣﻮش ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﮐﺮاﺳﻮس و اﯾﺮان‬ ‫ﮐﺮاﺳﻮس‪ ،‬ﭘﻤﭙﻪ و ﺳﺰار‪ ،‬ﺳﻪ ﺳﺮدار ﺑﺰرگ رم در ‪ 60‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺗﻮاﻓﻖ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ در اﻧﺠﺎم ﮐﺎرﻫﺎ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﺑﺎﺷﻨﺪ‬ ‫و ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻋﻠﻰرﻏﻢ وﺟﻮد ﺳﻨﺎ‪ ،‬اﯾﻦ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ﺣﺎﮐﻢ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﮐﺮاﺳﻮس در ‪ 55‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﺑﻪ ﺣﮑﻤﺮواﯾﻰ ﺳﻮرﯾﻪ ﻣﻨﺼﻮر ﺷﺪ‪ .‬او در‬ ‫ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻗﺪرت ﻟﮋﯾﻮنﻫﺎى رم‪ ،‬ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ را ﺗﺴﺨﯿﺮ و ﻋﻤﻼ اﯾﺮان و رم را ﻫﻢﻣﺮز ﮐﺮد‪ .‬ﭘﯿﺮوزىﻫﺎى ﻣﺪاوم رم در اروﭘﺎ و‬ ‫ﺷﺮق ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ رم ﻇﻔﺮ ﺑﺮ اﯾﺮان را ﻧﯿﺰ ﮐﺎر ﺳﺎدهاى ﻓﺮض ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪٢٢‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫اﺷﺘﺒﺎه ﺑﺰرگ ﮐﺮاﺳﻮس‬ ‫آرﺗﺎوردﯾﺲ‪ ،‬ﭘﺎدﺷﺎه ارﻣﻨﺴﺘﺎن‪ ،‬ﭘﺲ از آن ﮐﻪ از ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮐﺮاﺳﻮس ﻣﻄﻠﻊ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ او ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد داد ﮐﻪ از ﺧﺎك اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺑﻪ اﯾﺮان ﺣﻤﻠﻪور‬ ‫ﺷﻮد‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﻟﮋﯾﻮﻧﺮﻫﺎ در ﮐﻮﻫﺴﺘﺎن ﺑﻬﺘﺮ ﻣﻰﺟﻨﮕﻨﺪ و ﺳﻮاران ﭘﺎرت )ﻧﻘﻄﻪ ﻗﻮت ارﺗﺶ اﯾﺮان( ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﻨﺪ در ﺧﺎك ﮐﻮﻫﺴﺘﺎن ارﻣﻨﺴﺘﺎن ﺑﻪ‬ ‫ﺧﻮﺑﻰ ﺗﺎﺧﺖ و ﺗﺎز ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬وى ﺣﺘﺎ وﻋﺪه ‪ 16‬ﻫﺰار ﺳﻮار و ‪ 30‬ﻫﺰار ﭘﯿﺎده را ﺑﻪ ﮐﺮاﺳﻮس داد‪ ،‬اﻣﺎ ﮐﺮاﺳﻮس ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻏﺮور ﻧﺎﺷﻰ از‬ ‫ﭘﯿﺮوزىﻫﺎى ﻣﮑﺮر ﻟﮋﯾﻮنﻫﺎى رﻣﻰ وآﺷﻨﺎﯾﻰ ﺑﻪ ﺧﺎك ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ درﺧﻮاﺳﺖ او را ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺖ و ‪ 54‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد آﻣﺎدهى ﺟﺪال ﺑﺎاﯾﺮان ﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﮔﺮ ﮐﻔﺖ دﺳﺖ ﻣﻦ ﻣﻮ ﻣﻰﺑﯿﻨﯿﺪ‪ ،‬اﯾﺮان را ﺧﻮاﻫﯿﺪ دﯾﺪ‬ ‫ﭘﺎدﺷﺎه اﯾﺮان در اﯾﻦ زﻣﺎن اورد ﺑﻮد‪ .‬وى در اﺑﺘﺪا ﺧﻮاﻫﺎن ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺳﺮﺑﺎزان ﮐﺮاﺳﻮس ﻧﺒﻮد و ﺳﻔﯿﺮى ﺑﻪ ﻧﺰد ﮐﺮاﺳﻮس ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺑﺎ اﯾﻦ ﭘﯿﺎم‬ ‫ﮐﻪ اﮔﺮ ﻣﺮدم رم ﺧﻮاﻫﺎن ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻣﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻦ از ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ ﻋﻮاﻗﺐ آن ﻧﯿﺰ ﺑﯿﻢ ﻧﺪاﺷﺘﻢ‪ ،‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﺷﻤﺎ )ﮐﺮاﺳﻮس( ﺑﺎ ﻫﺪف ﺷﺨﺼﻰ‬ ‫ﻣﻰﺧﻮاﻫﯿﺪ ﺑﻪ اﯾﺮان دﺳﺖاﻧﺪازى ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﺣﺎﺿﺮم ﺑﻪ ﺳﻔﺎﻫﺖ ﺷﻤﺎ رﺣﻢ ﮐﺮده و اﺳﺮاى رم را ﭘﺲ دﻫﻢ )ﺗﺎ ﺟﻨﮓ ﻧﺸﻮد( ﮐﺮاﺳﻮس ﻣﻐﺮور‪ ،‬در‬ ‫ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﺳﻔﯿﺮ اﯾﺮان ﮔﻔﺖ‪» :‬ﺟﻮاب ﺷﻤﺎ را در ﺳﻠﻮﮐﯿﻪ ﻣﻰدﻫﻢ‪) «.‬ﻣﺮاد از ﺳﻠﻮﮐﯿﻪ‪ ،‬ﺧﺎك اﯾﺮان اﺳﺖ( و ﺳﻔﯿﺮ اﯾﺮان ﻧﯿﺰ در ﺟﻮاب او ﺑﺎ‬ ‫ﺧﻨﺪه ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻌﺮوﻓﻰ را ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫»اﮔﺮ در دﺳﺖ ﻣﻦ ﻣﻮ ﻣﻰﺑﯿﻨﯿﺪ اﯾﺮان را ﺧﻮاﻫﯿﺪ دﯾﺪ‪«.‬‬ ‫ﺳﺮﻋﺖ ﻋﻤﻞ ﺷﺎه اﯾﺮان‬ ‫اورد ﮐﻪ در اﯾﻦ زﻣﺎن از ﺳﺮدارى ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎﻫﻮش و ورزﯾﺪه ﺑﻪ ﻧﺎم ﺳﻮرن )ﺳﻮرﻧﺎ( ﺑﻬﺮه ﻣﻰﺑﺮد‪ ،‬اول ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ارﻣﻨﺴﺘﺎن ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد ﺗﺎ از‬ ‫ﺷﮑﻞﮔﯿﺮى ﺳﭙﺎه ﺑﺰرگ ارﻣﻨﻰ ﻋﻠﯿﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺧﻮد ﺟﻠﻮﮔﯿﺮى ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺳﻮرن را ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﮐﺮاﺳﻮس ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ .‬اﻗﺪام اورد از ﻧﻈﺮ ﻧﻈﺎﻣﻰ‬ ‫ﺑﺴﯿﺎر داراى اﻫﻤﯿﺖ ﺑﻮد‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ارﻣﻨﺴﺘﺎن ﺗﺴﺨﯿﺮ ﺷﺪه و ارﺗﺒﺎﻃﺶ ﺑﺎ ﺳﺮدار رﻣﻰ ﻗﻄﻊ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬اﮐﻨﻮن ﺑﺮاى ﭘﯿﺮوزى ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ رﺷﺎدت‬ ‫ﺳﻮاران ﭘﺎرت اﺣﺘﯿﺎج ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﮐﺮاﺳﻮس ﺑﺎ ‪ 42‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﻟﮋﯾﻮن ﺧﻮد وارد ﺟﻠﮕﻪﻫﺎى ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ ﺷﺪه و ﺑﻪ ﺣﺮان ﯾﺎ ﮐﺎره رﺳﯿﺪ‪ .‬ﺳﻮرن ﮐﻪ ﻣﻰداﻧﺴﺖ ﺳﺮﺑﺎزان ﺣﺮﻓﻪاى‬ ‫و ﻏﺮق در ﺟﻮﺷﻦ و ﻓﻮﻻد رم را ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻰ ﻧﻤﻰﺗﻮان ﺷﮑﺴﺖ داد‪ ،‬دﺳﺖ ﺑﻪ ﺣﯿﻠﻪى ﺟﻨﮕﻰ زد‪ .‬وى ﻋﻤﺪه ﺳﻮاران ﭘﺎرﺗﻰ ﺧﻮد را ﭘﺸﺖ ﺗﭙﻪﻫﺎ‬ ‫ﭘﻨﻬﺎن ﮐﺮد و آنﻫﺎﯾﻰ را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﮐﺮاﺳﻮس ﮐﺸﺎﻧﺪ ﻧﯿﺰ ﻣﻮﻇﻒ ﮐﺮد ﺗﺎ ﺳﻼحﻫﺎى ﺧﻮد را زﯾﺮ ﻟﺒﺎس ﭘﻨﻬﺎن ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﮐﻪ ﻟﮋﯾﻮنﻫﺎ ﺗﺮﮐﯿﺐ »ﻓﺎﻻﻧﮋ« را ﺑﻪ ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﻧﺎﮔﻬﺎن اﯾﺮاﻧﻰﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﺪاى ﻃﺒﻞ از ﮔﻮﺷﻪﻫﺎى ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﻟﮋﯾﻮنﻫﺎى رﻣﻰ ﺣﻤﻠﻪ‬ ‫ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﺮﺑﺎزان ﻣﻨﻈﻢ رﻣﻰ ﺟﻬﺖ ﻣﺒﺎرزه را ﺗﻐﯿﯿﺮ داده و ﻧﯿﺰهﻫﺎى ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻧﯿﺮوﻫﺎﯾﻰ ﮐﻪ آنﻫﺎ را ﭘﺸﺖ ﻣﻮرد ﻫﺠﻮم ﻗﺮار دادﻧﺪ‬ ‫ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪﻧﺪ اﻣﺎ ﺳﺮﻋﺖ آنﻫﺎ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﺳﻮاران ﭘﺎرت ﻧﺒﻮد و اﯾﻦ ﻟﮋﯾﻮنﻫﺎ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ آنﻫﺎ‪ ،‬ﺟﺎى ﺧﻮد را ﺗﻐﯿﯿﺮ دﻫﻨﺪ‪.‬‬ ‫در اﯾﻦ اﺛﻨﺎ ﺳﻮاران اﯾﺮاﻧﻰ ﻟﺒﺎس ﺧﻮد را ﮐﻨﺎر زده و ﮐﻤﺎنﻫﺎ‪ ،‬ﺳﻼحﻫﺎ و زرهﻫﺎى ﺧﻮد را ﻧﻤﺎﯾﺎن ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﺮداران ﭘﺎرت ﺑﺎ ﺣﺮﮐﺖ زﯾﮕﺰاﮔﻰ‬ ‫ﺗﯿﺮﻫﺎ را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻟﮋﯾﻮنﻫﺎى رﻣﻰ رﻫﺎ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﺑﺘﮑﺎر ﻋﻤﻞ اﮐﻨﻮن در دﺳﺖ ﺳﭙﺎه اﯾﺮان ﺑﻮد‪ .‬آنﻫﺎ ﻟﮋﯾﻮنﻫﺎ را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﯿﺎﺑﺎن ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ و‬ ‫ﺑﺨﺶ ﻋﻈﯿﻤﻰ از ﻣﺮدان رﻣﻰ ﺑﺎ ﺗﯿﺮ ﭘﺎرتﻫﺎ ﺑﺮ زﻣﯿﻦ اﻓﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ زﻣﺎن ﻓﺎﺑﯿﻮس‪ ،‬ﭘﺴﺮ ﮐﺮاﺳﻮس ﮐﻪ ﺳﺎلﻫﺎ ﻫﻢ رزم ﺳﺰار ﺑﺰرگ ﺑﻮد‪،‬‬ ‫ﺑﺎ ‪ 1400‬ﺳﻮار ﺳﻨﮕﯿﻦ اﺳﻠﺤﻪ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﮐﺮاﺳﻮس رﺳﯿﺪ‪.‬‬ ‫ورود ﻓﺎﺑﯿﻮس و دﻻورى ﺳﻮاران وى ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﮐﺮاﺳﻮس ﺑﺮاى ﺳﺎﻋﺎﺗﻰ از زﯾﺮ ﺿﺮﺑﺎت ﭘﺎرتﻫﺎ ﺑﯿﺮون آﯾﺪ اﻣﺎ ﻇﺮف ﻫﻤﯿﻦ ﻣﺪت‬ ‫ﻓﺎﺑﯿﻮس و ﺳﻮاران آن ﺑﻪ ﮐﻠﻰ ﺗﻮﺳﻂ ﭘﺎرتﻫﺎ ﻣﻨﻬﺪم ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﮐﺮاﺳﻮس زﻣﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﻣﻰﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺠﺪدا ﻓﺮﻣﺎن ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺪﻫﺪ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺳﺮ ﭘﺴﺮ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻧﯿﺰه ﻣﺮدان ﺳﻮار ﭘﺎرت دﯾﺪ‪ .‬روﺣﯿﻪ رﻣﻰﻫﺎ اﮐﻨﻮن ﺑﻪ‬ ‫ﺷﺪت ﺗﻀﻌﯿﻒ ﺷﺪه و ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ ﭘﺎرتﻫﺎ ﺣﻤﻼﺗﺸﺎن را ﺗﺸﺪﯾﺪ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﮐﺘﺎوﯾﻮس‪ ،‬ﺳﺮدار دﯾﮕﺮ رﻣﻰ‪ ،‬در اﯾﻦ ﻣﻮﻗﻊ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﺑﻪ‬

‫‪٢٣‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﮐﻮﻫﺴﺘﺎن )ﺑﺮاى در اﻣﺎن ﻣﺎﻧﺪن از ﺣﻤﻠﻪ ﺳﻮاران( داد اﻣﺎ راﻫﻨﻤﺎى ﻋﺮب ﺑﻪ رﻣﻰﻫﺎ ﺧﯿﺎﻧﺖ ﮐﺮد )و ﯾﺎ اﺷﺘﺒﺎه ﮐﺮد( درﻧﺘﯿﺠﻪ ﺳﻮرن ﺑﻪ‬ ‫ﺣﻤﻼت ﺧﻮد ﺑﻪ رﻣﻰﻫﺎ اداﻣﻪ داد‪.‬‬ ‫ﻣﺮگ ﮐﺮاﺳﻮس‬ ‫ﺳﻮرن در اﯾﻦ زﻣﺎن ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﺻﻠﺢ ﺑﻪ ﮐﺮاﺳﻮس را داد اﻣﺎ ﺑﻪ او ﺗﮑﻠﯿﻒ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮاى اﻣﻀﺎى ﺻﻠﺢ ﺑﻪ ﺳﺎﺣﻞ رودﺧﺎﻧﻪ ﺑﯿﺎﯾﺪ‪ .‬ﮐﺮاﺳﻮس‬ ‫ﺑﻪ اﯾﺮاﻧﻰﻫﺎ اﻋﺘﻤﺎد ﻧﮑﺮد اﻣﺎ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﺳﺮﺑﺎزان و ﺳﺮداراﻧﺶ ﺑﻪ وﯾﮋه اﮐﺘﺎوﯾﻮس و ﮐﺎﺳﯿﻮس )ﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﯾﺎان رم ﺷﺪﻧﺪ( ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ‬ ‫ﭘﺬﯾﺮش اﯾﻦ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬وى و ﺳﻮاران ﻫﻤﺮاه او در ﺣﯿﻦ ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ اردوى اﯾﺮان ﺑﺎ ﭘﺎرتﻫﺎ درﮔﯿﺮ ﺷﺪه و ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫در اﯾﻦ ﮐﻪ ﭼﻪ ﮐﺴﻰ ﻣﺴﺒﺐ ﻣﺮگ او ﺑﻮد ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﻰ ﻣﻮرﺧﺎن ﺧﻠﻒ وﻋﺪه ﺳﻮرن را دﻟﯿﻞ اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﻰداﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻰ ﺑﺮوز ﺷﻮرش‬ ‫در اردوى رﻣﻰ و ﺑﺮﺧﻰ ﻧﯿﺰ دﺳﺖ ﺑﻪ اﺳﻠﺤﻪ ﺑﺮدن ﻫﻤﺮاﻫﺎن ﮐﺮاﺳﻮس را‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺗﻘﺪﯾﺮ ﻣﺮگ ﮐﺮاﺳﻮس ﺳﭙﺎه رم را ﻣﺘﻮﺣﺶ و ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﮐﺮد‪ .‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻰﺷﻮد از ﺳﭙﺎه رم ‪ 20‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﮐﺸﺘﻪ‪ 10 ،‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ اﺳﯿﺮ‬ ‫اﯾﺮاﻧﻰﻫﺎ و ‪ 10‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﺷﮑﺎر اﻋﺮاب ﺑﯿﺎﺑﺎﻧﮕﺮد ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮد ﮐﺎره‬ ‫‪ -1‬ﻧﺒﺮد ﮐﺎره ﯾﺎ ﺣﺮان ﻧﺒﺮدى ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪه و ﻣﺮﮔﺒﺎر ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺮاى اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر رم در ﻣﺼﺎف ﺑﺎ ﯾﮏ دوﻟﺖ‪ ،‬ﺷﮑﺴﺖ ﻗﻄﻌﻰ ﺧﻮرده و ‪ 90‬درﺻﺪ‬ ‫از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻟﮋﯾﻮنﻫﺎى ﺷﺮﻗﻰ ﺧﻮد را از دﺳﺖ داد‪.‬اﯾﻦ ﺷﮑﺴﺖ را رم دراوج ﻗﺪرت از دوﻟﺖ ﺗﺎزه ﻗﺪرت ﯾﺎﻓﺘﻪى ﭘﺎرت ﯾﺎاﺷﮑﺎﻧﻰ ﺧﻮرده ﺑﻮد‪.‬‬ ‫‪ -2‬در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ذﮐﺮ ﺷﺪ ﺳﻪ ﺳﺮدار ﺑﺰرگ رم ﮐﺮاﺳﻮس‪ ،‬اﮐﺘﺎوﯾﻮس و ﮐﺎﺳﯿﻮس ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪهى ﻋﻼﻗﻪ رم ﺑﻪ‬ ‫ﻓﺘﺢ اﯾﺮان ﺑﻮد اﻣﺎ ﻣﺮگ ﯾﮏ ﺳﺮدار و ﺳﺮاﻓﮑﻨﺪﮔﻰ دو ﺳﺮدار دﯾﮕﺮ ﺑﺮاى رم ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻤﻞ ﻧﺒﻮد‪.‬‬ ‫‪ -3‬ﺣﻤﻠﻪ ﭘﺎرتﻫﺎ در ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﺸﻬﻮر ﮔﺸﺖ ﺗﺎ آن ﺟﺎ ﮐﻪ ﺟﻨﮓ و ﮔﺮﯾﺰ ﻋﻠﯿﻪ ﺳﭙﺎهﻫﺎى ﻣﻨﻈﻢ ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﺗﺎﮐﺘﯿﮏ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده‬ ‫ﺑﺴﯿﺎرى از ﺳﺮداران ﺟﻨﮕﻰ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻰﺷﻮد‪ ،‬ﺟﻨﮓ و ﮔﺮﯾﺰ ﭘﺎرﺗﯿﺰاﻧﻰ از ﮐﻠﻤﻪى ﭘﺎرت ﻣﻰآﯾﺪ‪.‬‬ ‫‪ -4‬ﻇﺎﻫﺮا رﻣﻰﻫﺎ ﻓﻬﻤﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﺒﻮر از دﺟﻠﻪ و ﻓﺮات ﮐﺎر آﺳﺎﻧﻰ ﻧﯿﺴﺖ و ﭘﯿﺸﺮوى آنﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﻮى ﺷﺮق اﻗﺪاﻣﻰ ﭘﺮزﺣﻤﺖ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺘﻮان ﺑﻪ ﺟﺮأت ﮔﻔﺖ ﮐﻪ اﯾﺮان در دوران اﺷﮑﺎﻟﻰ و ﺑﻌﺪ ﺳﺎﺳﺎﻧﻰ ﻣﺎﻧﻊ اﺻﻠﻰ ﺗﻮﺳﻌﻪ دول ﻏﺮﺑﻰ ﺑﺮاى دﺳﺘﯿﺎﺑﻰ آنﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﺮق ﺑﻪ وﯾﮋه‬ ‫ﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺎورااﻟﻨﻬﺮ و ﺧﺎك اﯾﺮان ﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ -5‬رم اﮐﻨﻮن ﻣﺘﻮﺟﻪ وﺟﻮد ﯾﮏ دﺷﻤﻦ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺰرگﺗﺮ از دﺷﻤﻨﺎن ﻗﺒﻞ ﺧﻮد )ﭘﺎدﺷﺎه ﭘﻮﻧﺖ‪ ،‬ﮔﻞﻫﺎ‪ ،‬ژرﻣﻦﻫﺎ و ﻫﺎﻧﯿﺒﺎل( ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻗﺪرﺗﻰ ﮐﻪ‬ ‫ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﭘﻬﻨﺎورى ﺧﺎك‪ ،‬ﻧﻔﻮس ﻓﺮاوان و ﺗﻮاﺗﻦ ﺑﺎﻻى ﺟﻨﮕﺎورى ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﺷﮑﺴﺖ ﻧﺸﺎن ﻣﻰداد‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد ﺑﺮدﮔﺎن‬ ‫ﻗﯿﺎم ﺑﺮدﮔﺎن ﺑﻪ رﻫﺒﺮى اﺳﭙﺎرﺗﺎﮐﻮس‬ ‫اﺳﺎس ﻗﺪرت اﻣﭙﺮاﺗﻮرى رم در ﺑﻬﺮهﮐﺸﻰ از ﻏﻼﻣﺎن‪ ،‬ﺑﺮدﮔﺎن و ﮔﻼدﯾﺎﺗﻮرﻫﺎ ﺑﻮد‪ .‬در ‪ 73‬ﭘﯿﺶ از ﻣﯿﻼد اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﺑﺎ ﺗﻬﺪﯾﺪ ﺑﺴﯿﺎر ﺟﺪى‬ ‫داﺧﻠﻰ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻗﯿﺎم ﺑﺮدﮔﺎن روﺑﻪرو ﺷﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺗﺎزه ﻧﻔﺴﻰ ﻧﯿﺮوﻫﺎى رﻣﻰ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﻫﻤﯿﻦ ﺷﻮرش ﺳﺒﺐ ﭘﺎﯾﺎن ﻋﻤﺮ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﻣﻰﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻇﻬﻮر اﺳﭙﺎرﺗﺎﮐﻮس‬ ‫اﺳﭙﺎرﺗﺎﮐﻮس ﯾﮏ ﮔﻼدﯾﺎﺗﻮر ﺑﻮد‪.‬ﻣﺮداﻧﻰ ﮐﻪ دراﺛﺮ ﻣﺒﺎرزات داﺋﻤﻰ ﺑﺎﯾﮑﺪﯾﮕﺮ )ﺑﺮاى ﺗﻔﺮﯾﺢ اﺷﺮاف رم( ﻣﺮداﻧﻰ ﻗﻮى وﺟﻨﮕﺎور ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ‬ ‫اﺳﭙﺎرﺗﺎﮐﻮس ﺑﺮﺧﻼف ﺑﺮدﮔﺎن وﮔﻼدﯾﺎﺗﻮرﻫﺎى ﻋﺎدى ﻣﺮدى ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎﻫﻮش و داراى ﻗﺪرت رﻫﺒﺮى ﺑﻮد‪ .‬ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻰﺷﻮد‪،‬ﮐﯿﻨﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﺟﻨﮕﺠﻮى اﺳﭙﺎرت زﻣﺎﻧﻰ ﺑﻪ اوج ﻣﻰرﺳﺪﮐﻪ ﺑﺮاى ﻧﺒﺮدﺑﺎ او ﻣﺮدى ﻋﻈﯿﻢاﻟﺠﺜﻪ ﺳﯿﺎﻫﭙﻮﺳﺖ از ﻣﯿﺎن ﻣﺮدان آﻓﺮﯾﻘﺎﯾﻰ را ﺑﺮﻣﻰﮔﺰﯾﻨﻨﺪو اﯾﻦ‬ ‫ﻣﺮد ﻋﻠﻰرﻏﻢ ﭘﯿﺮوزى در ﺟﻨﮓ ﺗﻦ ﺑﻪ ﺗﻦ ﺑﺎ اﺳﭙﺎرﺗﺎﮐﻮس ازﮐﺸﺘﻦ اواﻣﺘﻨﺎع ﻣﻰﮐﻨﺪودرآﻣﻔﻰ ﺗﺌﺎﺗﺮﺑﺰرگ رم ﺑﺪﺳﺖ ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﺎن ﮐﺸﺘﻪ ﻣﻰﺷﻮد‪.‬‬

‫‪٢٤‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫در ﻫﺮ ﺻﻮرت اﺳﭙﺎرﺗﺎﮐﻮس در اﺑﺘﺪا ﺑﺎ ﺷﻮراﻧﺪن ﻏﻼﻣﺎن و ﮔﻼدﯾﺎﺗﻮرﻫﺎ‪ ،‬ﺳﯿﺎﻫﭽﺎلﻫﺎى ﺷﻬﺮ ﻣﺎﭘﻮا را ﻣﻰﺷﮑﻨﺪ و ﭘﺲ از ﮐﺸﺘﻦ ﮐﻠﯿﻪ‬ ‫ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﺎن و ﻗﺮاوﻻن ﺑﻪ ﮐﻮه وزوو ﻓﺮار ﻣﻰﮐﻨﺪ‪ .‬او در آن ﺟﺎ ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ ﻗﺪرت ﯾﺎﻓﺖ و ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ اﻣﻼك ﺑﺮدهداران رﻣﻰ ﺳﻼحﻫﺎى آنﻫﺎ را‬ ‫ﻣﺼﺎدره ﮐﺮده و ﺑﻪ ﻧﻔﺮات ﺧﻮد اﻓﺰود‪.‬‬ ‫اوﻟﯿﻦ ﻧﺒﺮد‬ ‫اﻗﺪاﻣﺎت اﺳﭙﺎرﺗﺎﮐﻮس ﺳﺒﺐ وﺣﺸﺖ ﺷﺪﯾﺪ اﺷﺮاف و زﻣﯿﻦداران رﻣﻰ ﺷﺪ و آنﻫﺎ از ﺳﻨﺎ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﻧﯿﺮوﯾﻰ ﺑﺮاى ﺳﺮﮐﻮﺑﻰ اﯾﻦ ﯾﺎﻏﻰ‬ ‫ﺑﻔﺮﺳﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺳﭙﺎه ﺑﺰرﮔﻰ از رم ﻋﺎزم ﺳﺮﮐﻮب ﺷﻮرﺷﯿﺎن ﺷﺪ و ﮐﻮه وزوو و ﺗﺎﮐﺴﺘﺎنﻫﺎى اﻃﺮاف آن را ﻣﺤﺎﺻﺮه ﮐﺮد‪ .‬رﻣﯿﺎن ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺼﻮر‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﮔﺮﺳﻨﮕﻰ ﺷﻮرﺷﯿﺎن را از ﭘﺎى در ﻣﻰآورد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺮدﮔﺎن ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از درﺧﺘﺎن ﺗﺎك ﭘﻠﮑﺎﻧﻰ اﯾﺠﺎد ﮐﺮدﻧﺪ و ﺷﺒﺎﻧﻪ از ﺷﮑﺎف ﺑﺰرگ و‬ ‫ﺑﻠﻨﺪ ﮐﻮه ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ و از ﭘﺸﺖ ﺑﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎى رم ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﺒﺮد ﻣﻬﯿﺒﻰ در ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﺮدﮔﺎن ﮐﻪ ﺑﺮاى »زﻧﺪﮔﻰ« ﻣﻰﺟﻨﮕﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬از ﺟﺎن ﺧﻮد‬ ‫ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﺑﻰﻣﺤﺎﺑﺎ ﺑﻪ ﻟﮋﯾﻮنﻫﺎى رﻣﻰ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻰﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻟﮋﯾﻮنﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﭼﻮن ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ آراﯾﺶ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺗﻦ ﺑﻪ ﺗﻦ ﺷﺪﻧﺪ و‬ ‫ﮔﻼدﯾﺎﺗﻮرﻫﺎ ﮐﻪ ﻣﺮﮐﺰ و ﻗﻠﺐ واﺣﺪﻫﺎى ﺷﻮرﺷﻰ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻣﻬﺎرت و ﺟﺴﺎرت در اﯾﻦ ﻧﻮع ﻧﺒﺮدﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺮدان رﻣﻰ را از ﭘﺎى‬ ‫درآورده و ﻟﮋﯾﻮن رﻣﻰ را ﺑﻪ ﮐﻠﻰ ﻧﺎﺑﻮد ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﺨﺶ اﯾﻦ ﺧﺒﺮ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻟﮋﯾﻮن ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ رﻣﻰ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺮدﮔﺎن ﺑﺪون ﺳﻼح ﻧﺎﺑﻮد ﺷﺪه‪ ،‬ﺳﺒﺐ ﻓﺮار دهﻫﺎ ﻫﺰار ﺑﺮده از ﻣﺰارع و ﭘﯿﻮﺳﺘﻦ آنﻫﺎ‬ ‫ﺑﻪ اﺳﭙﺎرﺗﺎﮐﻮس ﺷﺪ‪ .‬در ﭘﺎﯾﯿﺰ ‪ 73‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد‪ ،‬اﺳﭙﺎرﺗﺎﮐﻮس ‪ 40‬ﻫﺰار ﻧﯿﺮو از ﮐﺸﻮرﻫﺎى ﮔﻞ‪ ،‬ﺳﻮرﯾﻪ‪ ،‬ﻣﻘﺪوﻧﯿﻪ‪ ،‬ﯾﻮﻧﺎن و ﺷﻤﺎل آﻓﺮﯾﻘﺎ در‬ ‫اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺖ ﮐﻪ اﮔﺮﭼﻪ زﺑﺎن ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را ﻧﻤﻰﻓﻬﻤﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻓﺮﻣﺎن اﺳﭙﺎرﺗﺎﮐﻮس را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان رﻫﺒﺮ اﻃﺎﻋﺖ ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﺳﭙﺎرﺗﺎﮐﻮس در ﺑﯿﻦ‬ ‫ﺳﭙﺎه ﺧﻮد ﺻﺪﻫﺎ آﻫﻨﮕﺮ زﺑﺮدﺳﺖ داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ آنﻫﺎ دﺳﺘﻮر داد اﺳﻠﺤﻪ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺳﭙﺎﻫﺶ را ﺗﻬﯿﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬او ﻏﺎرت اﻣﻮال دﻫﻘﺎﻧﺎن ﺧﺮدهﭘﺎ‬ ‫را ﻣﻤﻨﻮع ﮐﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺣﻤﻼت ﻣﺘﻌﺪدى ﺑﻪ اﻣﻼك اﺷﺮاف و ﺑﺮدهداران ﮐﺮد و اﻧﺪك اﻧﺪك ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﻧﯿﺮوﯾﻰ ﻣﻬﺎر ﻧﺸﺪﻧﻰ و ﻣﻬﯿﺐ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫اوج ﻗﺪرت‬ ‫اﺳﭙﺎرﺗﺎﮐﻮس ﺑﺎ ﻫﻮش ﻓﺮاوان ﺧﻮد ﻣﻰداﻧﺴﺖ ﺑﺎ ﯾﮏ ﺳﭙﺎه ﻏﯿﺮﺣﺮﻓﻪاى ‪ 40‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮى ﻧﻤﻰﺗﻮان ﺑﺎ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى رم ﮐﻪ در آن زﻣﺎن ﻗﺪرت‬ ‫اول دﻧﯿﺎ ﺑﻮد و ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 200‬ﻫﺰار ﻟﮋﯾﻮن در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺠﻨﮕﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﺳﺘﺮاﺗﮋى او ﺧﺮوج از اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﺑﻮد‪ .‬او ﺳﭙﺎﻫﺶ را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺷﻤﺎل‬ ‫اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ راﻧﺪ‪ .‬ﺳﻨﺎى رم دو ﺳﭙﺎه ﺟﺪﯾﺪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎل اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ ﻣﺎﻧﻊ ﺧﺮوج ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن ﺑﺮدﮔﺎن ﺷﻮد‪.‬‬ ‫اﻣﺎ اﺳﭙﺎرﺗﺎﮐﻮس ﺑﺎ ﺣﯿﻠﻪ ﺟﻨﮕﻰ ﻣﻨﺎﺳﺒﻰ ﻣﺎﻧﻊ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﺘﺼﻞ ﺷﺪن اﯾﻦ دو ﺳﭙﺎه ﺷﺪ و آنﻫﺎ را ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪ‪ .‬اﻧﻬﺪام ﭘﻰ در ﭘﻰ‬ ‫ﻟﮋﯾﻮنﻫﺎى رﻣﻰ دو اﺛﺮ ﻫﻢزﻣﺎن داﺷﺖ‪ :‬اول ﺑﺴﯿﺞ ﮐﻞ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﺑﺮاى ﮐﻮﺑﯿﺪن ﻗﯿﺎم ﺑﺮدﮔﺎن و دوم ﻣﻐﺮور ﺷﺪن ﮔﻼدﯾﺎﺗﻮرﻫﺎ و ﺗﺼﻤﯿﻢ‬ ‫آنﻫﺎ ﺑﺮاى ﻓﺘﺢ رم!‬ ‫در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺷﻮرﺷﯿﺎن ﺑﺮاى آزادى ﺗﻨﻬﺎ ﮐﻮهﻫﺎى آﻟﭗ را ﭘﯿﺶرو داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻰ آن ﻫﺎ ﺑﻪ اﺳﺘﺪﻻلﻫﺎى اﺳﭙﺎرﺗﺎﮐﻮس ﮔﻮش ﻧﺪاده و ﺑﺮاى‬ ‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ داﺧﻞ رم اﺻﺮار ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ورود ﮐﺮاﺳﻮس و ﭘﻤﭙﻪ‬ ‫ﮐﺮاﺳﻮس و ﭘﻤﭙﻪ ﺳﺮداران ﺑﺰرگ رم در آن زﻣﺎن ﺑﻮدﻧﺪ و ورزﯾﺪهﺗﺮﯾﻦ ﻟﺸﮑﺮﯾﺎن را در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ورود اﯾﻦ دو ﺑﻪ ﻋﺮﺻﻪ ﻧﺒﺮد ﮐﺎر‬ ‫اﺳﭙﺎرﺗﺎﮐﻮس را ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺨﺖ ﮐﺮد‪ .‬ﺧﺒﺮ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ارﺗﺶ ﺑﺮدﮔﺎن‪ ،‬ﺑﺮده داران و ﺳﻨﺎى رم را وﺣﺸﺖزده ﮐﺮد و ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﻓﺌﻮدور ﮐﻮروﻓﮑﯿﻨﻰ‬ ‫در ﮐﺘﺎب ﺗﺎرﯾﺦ رم ﺑﺎﺳﺘﺎن ﻣﻰﻧﻮﯾﺴﺪ‪ :‬از اﯾﻦ ﺟﺎ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺷﻤﺎرش ﻣﻌﮑﻮس ﺑﺮاى ﺳﻘﻮط ﻗﯿﺎم ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن آﻏﺎز ﻣﻰﺷﻮد‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ دﯾﮕﺮ ﺣﺮف‬ ‫ﺷﻨﻮى آنﻫﺎ از اﺳﭙﺎرﺗﺎﮐﻮس ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﯿﺪه ﺑﻮد‪ .‬آنﻫﺎ از وى ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ رم ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ اﻓﺴﺎﻧﻪاى اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﺣﻤﻠﻪ ﮐﻨﺪ اﻣﺎ اﺳﭙﺎرﺗﺎﮐﻮس‬ ‫ﺧﻮب ﻣﻰداﻧﺴﺖ ﺗﺴﺨﯿﺮ اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﻋﻈﯿﻢ ﺑﺎ ﺳﭙﺎه وى اﻣﮑﺎن ﻧﺪارد و ﺣﺘﺎ ﺳﻌﻰ ﮐﺮد ﮔﻼدﯾﺎﺗﻮرﻫﺎ را وادار ﺑﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﺷﻤﺎل اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﮐﻨﺪ اﻣﺎ‬ ‫درﺧﻮاﺳﺖﻫﺎى او ﺑﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺮدﮔﺎن ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ او اﺑﺘﺪا دو ﻟﮋﯾﻮن رﻣﻰ را ﮐﻪ در ﻧﺰدﯾﮑﻰ ﺷﻬﺮ ﻣﻮﺿﻊ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪ و‬ ‫‪٢٥‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺟﻨﻮب اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ درآﻣﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺳﭙﺎه ﻋﻈﯿﻢ ﮐﺮاﺳﻮس ﺑﻪ ﺗﻌﻘﯿﺐ وى ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬ﮐﺮاﺳﻮس ﺳﻌﻰ داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﺮدﮔﺎن را ﺑﺎ‬ ‫ﮔﺮﺳﻨﮕﻰ از ﭘﺎى درآورد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬آنﻫﺎ را ﺑﻪ ﺟﻨﻮب ﺷﺒﻪ ﺟﺰﯾﺮه اﯾﻨﯿﻦ )ﭘﺎﺷﻨﻪ ﭼﮑﻤﻪ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ( ﻋﻘﺐ راﻧﺪ و آنﻫﺎ را ﺑﻪ ﻣﺤﺎﺻﺮه اﻧﺪاﺧﺖ‪ .‬از‬ ‫آن ﻃﺮف ﻋﻈﻤﺖ ﻟﮋﯾﻮنﻫﺎى ﮐﺮاﺳﻮس ﺗﺮس را ﺑﺮاى اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر در دل ﮔﻼدﯾﺎﺗﻮرﻫﺎ و ﺑﺮدﮔﺎن اﻧﺪاﺧﺖ‪ .‬آنﻫﺎ ﮐﻪ ﺗﺎﮐﻨﻮن ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﻟﮋﯾﻮنﻫﺎى‬ ‫‪ 5‬ﺗﺎ ‪ 20‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮه ﺟﻨﮕﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﺷﺎﻫﺪ ﺻﻒآراﯾﻰ ﻧﯿﻤﻰ از ارﺗﺶ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى رم در ﺟﻨﻮب اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﻨﺎ ﺑﺮاى آن ﮐﻪ ﺧﯿﺎل ﺧﻮد را راﺣﺖ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭘﻤﭙﻪ‪ ،‬ﺳﺮدار اﻓﺴﺎﻧﻪاى رم‪ ،‬را ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن ﺑﺰرﮔﺶ از اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ و ﺑﺎﻟﮑﺎن ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪ ﺗﺎ ﺷﺘﺎﺑﺎن ﺧﻮد را‬ ‫ﺑﻪ ﺟﻨﻮب ﻏﺮب اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﮐﻨﻮن اﺳﭙﺎرﺗﺎﮐﻮس و ﻣﺮداﻧﺶ )و زﻧﺎن و ﮐﻮدﮐﺎن ﻫﻤﺮاﻫﺸﺎن( ﺑﺎﯾﺪ ﺑﯿﻦ ﻣﺮگ در اﺛﺮ ﮔﺮﺳﻨﮕﻰ و ﻣﺮگ ﺑﺎ ﺷﻤﺸﯿﺮ ﻟﮋﯾﻮنﻫﺎ ﯾﮑﻰ را اﻧﺘﺨﺎب‬ ‫ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﮐﺸﺘﻰﻫﺎى دزدان درﯾﺎﯾﻰ ﮐﻪ ﺑﻪ آنﻫﺎ ﻗﻮل داده ﺑﻮد آنﻫﺎ را ﺑﻪ ﺳﯿﺴﯿﻞ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻠﻒ وﻋﺪه ﮐﺮده و آنﻫﺎ اﮐﻨﻮن در‬ ‫ﻣﻮاﺟﻪ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﻗﺪرت ﺟﻬﻨﻤﻰ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﺳﭙﺎرﺗﺎﮐﻮس در ﯾﮏ ﺷﺐ ﺗﻮﻓﺎﻧﻰ زﻣﺴﺘﺎن ‪ 72‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﺑﻪ ﺟﺴﺎرت ﺑﺴﯿﺎر ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه‬ ‫ﭼﻨﺪ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ از ﺷﺠﺎعﺗﺮﯾﻦ ﻣﺮداﻧﺶ ﺑﻪ ﺿﻌﯿﻒﺗﺮﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪى ﺧﻂ ﻣﺤﺎﺻﺮه ﮐﺮاﺳﻮس ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮد و ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪ ﻣﺮدان و زﻧﺎن ﺧﻮد را از‬ ‫ﻣﺤﺎﺻﺮه ﻧﺠﺎت دﻫﺪ اﻣﺎ ﺑﺎز ﻫﻢ ﺗﻔﺮﻗﻪ ﺑﯿﻦ ﻣﺮدم ﻓﺮودﺳﺖ ﻫﻤﺮاه او ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ او ﻧﯿﻤﻰ از ﺳﭙﺎﻫﺶ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت دﺳﺘﻪﻫﺎى ﮐﻮﭼﮏ از‬ ‫او ﺟﺪا ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬از دﺳﺖ ﺑﺪﻫﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺮدان و زﻧﺎن ﻇﺮف ﭼﻨﺪ روز ﺗﻮﺳﻂ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﮐﺮاﺳﻮس ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺷﺪﻧﺪ ﺑﺪون آن ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ‬ ‫از ﺧﻮد دﻓﺎع ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﭘﻤﭙﻪ ﻧﯿﺰ رﺳﯿﺪه ﺑﻮد‪.‬‬ ‫آﺧﺮﯾﻦ ﻧﺒﺮد‬ ‫اﺳﭙﺎرﺗﺎﮐﻮس ﺑﺮاى آن ﮐﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﮐﺮاﺳﻮس را ﻗﺒﻞ از ﺗﻘﻮﯾﺖ ﺗﻮﺳﻂ ﭘﻤﭙﻪ از ﺑﯿﻦ ﺑﺒﺮد‪ ،‬در ‪ 71‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﺑﻪ آنﻫﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮد اﻣﺎ‬ ‫ﮐﻮﭼﮏ ﺷﺪن ﺳﭙﺎه او از ﯾﮏ ﻃﺮف و ﻧﺎاﻣﯿﺪى ﻣﺮداﻧﺶ )ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻓﺮا رﺳﯿﺪن ﭘﻤﭙﻪ ﺑﺎ ‪ 100‬ﻫﺰار ﻣﺮد ﺟﻨﮕﻰ ﺗﺎزه ﻧﻔﺲ( از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ‪،‬‬ ‫ﻧﮕﺬاﺷﺖ از اﯾﻦ ﻣﯿﺪان ﭘﯿﺮوز درآﯾﻨﺪ‪ .‬اﺳﭙﺎرﺗﺎﮐﻮس ﺳﻌﻰ ﮐﺮد ﺧﻮد را ﺑﻪ ﮐﺮاﺳﻮس ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﮐﺸﺘﻦ او روﺣﯿﻪ ﺳﭙﺎه رﻣﻰ را ﺑﺸﮑﻨﺪ اﻣﺎ ﺑﺎ‬ ‫وﺟﻮد ﮐﺸﺘﻦ دو ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه رﻣﻰ ﺑﻪ ﮐﺮاﺳﻮس ﻧﺮﺳﯿﺪه و ﻧﯿﺰهاى از ﭘﺸﺖ ﺑﻪ راﻧﺶ اﺻﺎﺑﺖ ﮐﺮد‪ .‬اﻣﺎ او ﺑﺎ ﮐﺸﯿﺪن ﻧﯿﺰه از ﭘﺎى ﺧﻮد ﯾﮏ ﻫﺴﺘﻪ‬ ‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﻣﺮﮐﺰ ﻣﯿﺪان ﺗﺸﮑﯿﻞ داد‪ .‬اﮐﻨﻮن ﻟﮋﯾﻮنﻫﺎى ذﺧﯿﺮه ﯾﮑﻰ ﭘﺲ از دﯾﮕﺮى وارد ﻣﯿﺪان ﺟﻨﮓ ﺷﺪﻧﺪ و ﮔﻼدﯾﺎﺗﻮرﻫﺎى ﺧﺴﺘﻪ و‬ ‫ﻏﻼﻣﺎن‪ ،‬ﻣﺮﺗﺐ ﺿﻌﯿﻒﺗﺮ ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ آنﻫﺎ ﮐﻪ ﻣﻰداﻧﺴﺘﻨﺪ ﻣﺮگ در ﻣﯿﺪان ﺑﻬﺘﺮ از ﻣﺮگ ﺑﺮ روى ﺻﻠﯿﺐ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزه اداﻣﻪ دادﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد ﺑﻰرﺣﻤﺎﻧﻪ اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺖ ﺗﺎ آن ﮐﻪ ﭘﻤﭙﻪ ﻧﯿﺰ ﺳﺮ رﺳﯿﺪ و از اﯾﻦ زﻣﺎن ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﺮدﮔﺎن ﮐﻪ ‪ 6‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻮان ﺧﻮد را‬ ‫ﭘﺎﯾﺎن ﯾﺎﻓﺘﻪ دﯾﺪﻧﺪ و ﭘﻤﭙﻪ ﻧﯿﺰ آنﻫﺎ را ﺑﻪ اﺳﺎرت ﻧﮕﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻫﻤﻪ آنﻫﺎ را ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﮐﺮد و ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﺳﻨﺎ‪ ،‬آنﻫﺎ را ﺑﺮ روى ﻫﺰاران‬ ‫ﺻﻠﯿﺐ در ﺟﺎده ﺷﻬﺮ ﮐﻮﭘﻮآ )ﻣﺤﻞ اوﻟﯿﻪ آﻏﺎز ﻗﯿﺎم( آوﯾﺨﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻗﯿﺎم ﺑﺮدﮔﺎن‬ ‫رم در دﻫﻪ ‪ 60‬و ‪ 70‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد در اوج ﻗﺪرت ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻗﺪرت ﻋﻈﯿﻢ در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺑﻪ دﻟﯿﻞ آن ﮐﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺷﮑﺎﻧﯿﺎن در اﯾﺮان در‬ ‫اﺑﺘﺪاى ﮐﺎر ﺑﻮد و ﮐﺎرﺗﺎژ ﻧﯿﺰ ﻧﺎﺑﻮده ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬دﺷﻤﻨﻰ ﻧﺪاﺷﺖ و ﺑﺎ ﻗﺪرت ﻧﻈﺎﻣﻰﮔﺮى و ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﺮدهدارى در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺧﻮد ﺑﻮد‪ ،‬ﻗﯿﺎم‬ ‫ﺑﺮدﮔﺎن ﺑﻪ دﻟﯿﻞ آن ﮐﻪ ﻗﯿﺎم داﺧﻠﻰ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺧﯿﻠﻰ ﺳﺮﯾﻊ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﯾﺎﺑﺪ و اﻣﭙﺮاﺗﻮرى را از ﻫﻢ ﺑﭙﺎﺷﺪ‬ ‫اﻣﺎ وﺟﻮد ﻣﺮدان ﺑﺰرگ ﺟﻨﮕﻰ در رم ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر را ﺑﺴﯿﺎر ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﮐﺮده ﺑﻮد و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ اﺳﭙﺎرﺗﺎﮐﻮس ﻧﯿﺰ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻋﺪم‬ ‫ﺑﺮﺧﻮردارى از ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺷﺪه و ﻓﺮﻣﺎنﭘﺬﯾﺮ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﺳﺎن ﯾﮏ ﺳﺮدار ﻧﻈﺎﻣﻰ از ﭘﯿﺮوزىﻫﺎى ﺧﻮد ﺑﻬﺮه ﺟﻮﯾﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ او اﮔﺮ اﻧﺪﮐﻰ‬ ‫ﺷﺎﻧﺲ ﻣﻰآورد‪ ،‬ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﭘﯿﺮوز ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺜﻼ دراوج ﺟﻨﮓﻫﺎى داﺧﻠﻰ ﺳﺰار ﺑﺎ ﭘﻤﭙﻪ و ﯾﺎ ﻫﻨﮕﺎم ﮔﺮﻓﺘﺎرى رم در ﺟﻨﮓﻫﺎى ﮔﻞ و ژرﻣﻦ و ﯾﺎ‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﺎرى ﻣﺮگ ﮐﺮاﺳﻮس در ﻧﺒﺮد ﺑﺎ ﭘﺎرﺗﯿﺎن اﯾﺮاﻧﻰ ﻗﻄﻌﺎ ﮐﺴﻰ را ﯾﺎراى ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ او ﻧﺒﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﭼﻨﺎن ﭼﻪ ﺑﺮرﺳﻰ ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﺸﺎن ﻣﻰدﻫﺪ‪ ،‬رم در‬

‫‪٢٦‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﺑﺮاﺑﺮ دﺷﻤﻨﺎن ﺟﺪى ﺧﻮد ﻫﻤﻮاره از ﻗﺪرت ﺑﺎﻻى ﺑﺴﯿﺞ ﮐﻨﻨﺪﮔﻰ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮده و ﻣﺮداﻧﻰ ﭼﻮن ﻫﺎﻧﯿﺒﺎل ﻧﯿﺰ ﻋﻠﻰرﻏﻢ رﺷﺎدت و دهﻫﺎ ﺑﺎر‬ ‫ﺷﮑﺴﺖ دادن ﻟﮋﯾﻮنﻫﺎى رﻣﻰ ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺑﺎ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻗﺪرت ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﺑﺎ ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺷﮕﻔﺖزدﮔﻰ ﺷﮑﺴﺖ و ﻧﺎﺑﻮدى ﮐﺎﻣﻞ را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﺳﭙﺎرﺗﺎﮐﻮس ﻧﯿﺰ )اﮔﺮ ﻫﻤﺮاﻫﺎﻧﺶ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ( ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎ ﻋﺒﻮر از آﻟﭗ ﺑﺎ ﭘﯿﻮﺳﺘﻦ ﺑﻪ ژرﻣﻦﻫﺎ و ﮔﻞﻫﺎ ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰى اﻣﭙﺮاﺗﻮرى‬ ‫ﻋﻤﻞ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺗﻘﺪﯾﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ رم ‪ 5‬ﻗﺮن دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﻰرﻗﯿﺐ ﺑﻤﺎﻧﺪ ﺗﺎ آﻧﮑﻪ از درون ﺑﭙﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻇﻬﻮر ﺳﺰار‬ ‫ﻧﺒﺮدﻫﺎى دوران ﺳﺰار‬ ‫اﻣﭙﺮاﺗﻮرى رم در دوران ﻃﻼﯾﻰ ﺧﻮد ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﺑﺰرﮔﻰ ﺑﻪ ﺧﻮد دﯾﺪ اﻣﺎ ﺷﺎﯾﺪ در ﺑﯿﻦ آنﻫﺎ ﻧﺘﻮان ﻣﺮدى ﺑﻪ ﻗﺪرت ﺳﯿﺎﺳﻰ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ و‬ ‫ﺟﻨﮕﺎورى ﺳﺰار ﭘﯿﺪا ﮐﺮد‪ .‬ﺳﺰار ﻃﻰ ﺳﺎلﻫﺎى ‪ 70‬ﺗﺎ ‪ 44‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد در ﻋﺮﺻﻪ ﺳﯿﺎﺳﻰ و ﻧﻈﺎﻣﻰ رم ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪ و ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻃﻰ اﯾﻦ ﺳﺎلﻫﺎ‬ ‫اﻣﭙﺮاﺗﻮرى رم را در ﺷﻤﺎل آﻓﺮﯾﻘﺎ و ﺟﻨﻮب ﻏﺮب اروﭘﺎ ﺗﺜﺒﯿﺖ ﮐﻨﺪ و در ﺷﻤﺎل ﺳﻨﮕﯿﻦﺗﺮﯾﻦ ﺿﺮﺑﺎت را ﺑﻪ ﮔﻞﻫﺎ ﺑﺰﻧﺪ و ﺣﺘﺎ دراﻧﮕﻠﺴﺘﺎن‬ ‫ﻧﯿﺮو ﭘﯿﺎده ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهى ﺑﺰرگ‬ ‫ﺳﺰار ﯾﮑﻰ از ﺳﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهى ﺑﺰرگ رم در ﺳﺎلﻫﺎى ‪ 60‬ﺗﺎ ‪ 44‬ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﺳﻪ ﻣﺮد )ﺳﺰار‪ ،‬ﭘﻮﻣﭙﻪ و ﮐﺮاﺳﻮس( ﻫﯿﭻ ﮐﺪام در ﺑﺴﺘﺮ ﻧﻤﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﮐﺮاﺳﻮس ﭼﻨﺎن ﭼﻪ ذﮐﺮ ﺷﺪ در ﺟﻨﮓ ﺑﺎ اﯾﺮان‪ ،‬ﭘﻮﻣﭙﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻋﻮاﻣﻞ ﺳﺰار )ﻇﺎﻫﺮا ﺑﺪون ﻣﻮاﻓﻘﺖ او( در ﻣﺼﺮ و ﺧﻮد ﺳﺰار ﺗﻮﺳﻂ اﺷﺮاف‬ ‫در ﺳﻨﺎ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﯿﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺮدان ﻗﺒﻞ از اﯾﻦ اﺗﻔﺎﻗﺎت در ‪ 60‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ در راه ﺗﻮﺳﻌﻪ رم ﺑﮑﻮﺷﻨﺪ‪ .‬اﺗﺤﺎد‬ ‫آنﻫﺎ ﺳﻨﺎ را از ﻗﺪرت اﻧﺪاﺧﺖ‪ .‬ﮐﺮاﺳﻮس ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺷﺮق )ﺳﻮرﯾﻪ و ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ( رﻓﺖ‪ ،‬ﭘﻮﻣﭙﻪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ آﺳﯿﺎى ﺻﻐﯿﺮ و ﯾﻮﻧﺎن و ﺳﺰار ﺑﻪ‬ ‫ﺳﻤﺖ ﺳﺮزﻣﯿﻦﻫﺎى ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﻤﺎل ﻏﺮب اروﭘﺎ ﺗﺎﺧﺖ‪.‬‬ ‫ﮔﻞ ﻏﺮﺑﻰ‬ ‫رﻣﻰﻫﺎ از ﻣﺪﺗﻰ ﻗﺒﻞ ﻫﻤﻮاره ﺗﻮﺳﻂ اﻗﻮام ﺷﻤﺎل اروﭘﺎ ﺑﻪ وﯾﮋه ﮔﻞﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻠﮋﻫﺎ و ژرﻣﻦﻫﺎ ﺗﻬﺪﯾﺪ ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ و ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺑﺰرگ ﻟﮋﯾﻮنﻫﺎى رﻣﻰ‬ ‫ﻃﻰ ﻗﺮنﻫﺎ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮد ﻣﺮز ﺷﻤﺎﻟﻰ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى را ﺑﻪ ﺟﻠﻮ ﺑﺒﺮد و ﮐﻤﺎﮐﺎن ﺟﻨﻮب ﻓﺮاﻧﺴﻪ اﻣﺮوزى و ﺷﻤﺎل اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﺣﺪ ﻓﺎﺻﻞ ﻧﯿﺮوﻫﺎى‬ ‫ﺟﻨﮕﻞﻧﺸﯿﻦ و رﻣﻰﻫﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﺳﺰار ‪ 59‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﻪ ﻓﺘﺢ ﮐﺎﻣﻞ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻫﺪف او از اﯾﻦ ﺣﺮﮐﺖ ﺟﺎهﻃﻠﺒﻰ ﻧﯿﺰ ﺑﻮد‪ .‬در ‪ 58‬ﻗﺒﻞ از‬ ‫ﻣﯿﻼد ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﮐﻪ ﺳﺰار ﺑﻪ ﺳﻮﺋﯿﺲ ﮐﻨﻮﻧﻰ رﺳﯿﺪ »ﻫﻠﻮتﻫﺎ« را ﻣﺠﺒﻮر ﮐﺮد او را در ﻧﺒﺮد ﺑﺎ ژرﻣﻦﻫﺎ ﻫﻤﺮاﻫﻰ ﮐﻨﺪ‪ .‬وى ﭘﺲ از ﻋﺒﻮر از‬ ‫آﻟﭗ‪ ،‬در ﻧﺒﺮدى ﮐﻪ در ﺳﺎﺣﻞ رود رن ﺑﺎ اوﻟﯿﻦ دﺳﺘﻪ از ژرﻣﻦﻫﺎى ﺳﻮﯾﺰى ﮐﺮد‪ ،‬آنﻫﺎ را درﻫﻢ ﺷﮑﺴﺖ‪ .‬ﺳﺰار ﺑﺎ ﻋﺒﻮر از رن )در ﺟﻨﻮب‬ ‫ﺷﺮق ﻓﺮاﻧﺴﻪ( اﯾﻦ ﺑﺎر ﻫﺪف ﺧﻮد را ﻧﺎﺑﻮدى اﻗﻮام ﺑﻠﮋ ﻗﺮار داد‪ .‬ﺑﻠﮋﻫﺎى ﺟﻨﮕﺠﻮ ﻧﯿﺰ ﭘﺲ از ﭼﻨﺪ ﻣﺎه ﻧﺒﺮد‪ ،‬ﺷﮑﺴﺖﺧﻮرده ﻣﻄﯿﻊ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در‬ ‫‪ 56‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد »وﻧﺖﻫﺎ« را ﻧﯿﺰ ﺷﮑﺴﺖ داد و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﺨﺶ اﻋﻈﻢ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﮔﻞﻫﺎ را ﺑﻪ ﺗﺼﺮف درآورد‪ .‬ﺳﺎل ‪ 55‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد‬ ‫ﺑﺮاى ﺳﺰار ﺳﺎل ﺧﻮﺑﻰ ﻧﺒﻮد‪ .‬وى دو ﻧﺒﺮد ﺳﺨﺖ ﺑﺎ ژرﻣﻦﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺮﯾﺘﺎنﻫﺎ داﺷﺖ اﻣﺎ در ﻫﯿﭻ ﮐﺪام ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻗﻄﻌﻰ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﯿﺎﻣﺪ‪.‬‬ ‫ورود ﺑﻪ ﺟﺰﯾﺮه ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ‬ ‫ﺳﺰار ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ رﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺮوزى ﺑﺮ اﻗﻮام ﺷﻤﺎﻟﻰ ﮔﻞ ﺑﺪون درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪن ﺑﺮﯾﺘﻮنﻫﺎ ﮐﻪ در اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن اﻣﺮوزى ﺳﮑﻨﻰ داﺷﺖ‪ ،‬ﻣﻤﮑﻦ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬وى ‪ 54‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﻃﻰ اﻗﺪاﻣﻰ ﺟﺴﻮراﻧﻪ ﺑﺎ ﻧﯿﺮوى درﯾﺎﯾﻰ ﺧﻮد اﻗﺪام ﺑﻪ ﭘﯿﺎده ﮐﺮدن ﻧﯿﺮو در ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ﮔﺮﻓﺖ و ﭘﺲ از ﭼﻨﺪ‬ ‫ﺷﮑﺴﺖ آنﻫﺎ را ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﻗﺒﻮل ﻣﺼﺎﻟﺤﻪ ﮐﺮد‪ .‬ﭘﺲ از اﯾﻦ ﭘﯿﺮوزى ﻣﺠﺪدا در دو ﻧﺒﺮد ﭘﯿﺎﭘﻰ ﻗﻮاى ژرﻣﻦﻫﺎ و ﺑﻠﮋﻫﺎ را درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪ‪ .‬در‬ ‫ﻃﻮل اﯾﻦ ﺳﺎلﻫﺎ )‪ 5‬ﺳﺎل ﻣﺪاوم( ﻧﯿﺮوﻫﺎى رﻣﻰ ﺑﻪ ﺷﺪت از ﺟﻨﮓ ﺧﺴﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و ﺣﺘﺎ ﺑﺎرﻫﺎ اﻣﮑﺎن ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﻰ آنﻫﺎ وﺟﻮد داﺷﺖ اﻣﺎ‬ ‫ﺳﺰار ﺑﺎ ﻗﺪرت ﺳﺨﻨﻮرى ﺧﻮد‪ ،‬ﺳﺮﺑﺎزان را در ﮐﻨﺎر ﺧﻮد ﻧﮕﺎه داﺷﺖ‪.‬‬

‫‪٢٧‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫دﺷﻤﻦ ﺑﺰرگ ﺳﺰار‬ ‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﮐﻪ ﺳﺰار ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﺧﻮد را در ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﮔﻞﻫﺎ و ژرﻣﻦﻫﺎ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻣﻰﭘﻨﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺑﺎﺧﺒﺮ ﺷﺪ اﻗﻮام ﻣﺘﻌﺪد و ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﮔﻞ و‬ ‫ژرﻣﻦ در زﯾﺮ ﺑﯿﺮق ﻣﺮدى ﺑﻪ ﻧﺎم ورﺳﻦ ژﺗﻮرﯾﮑﺲ ﺟﻤﻊ ﺷﺪهاﻧﺪ و ﻗﺼﺪ آزاد ﮐﺮدن ﮐﺸﻮر ﺧﻮد را دارﻧﺪ‪ .‬ژﺗﻮرﯾﮑﺲ ﮐﻪ ﻣﺮدى ﺑﺴﯿﺎر‬ ‫دﻻور و در ﮐﺴﺐ ﭘﯿﺮوزى و ﺳﺮﺳﺨﺖ ﺑﻮد در ‪ 52‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﺗﻤﺎم اﻗﻮام ﮔﻞ را ﺑﻪ ﺷﻮرش دﻋﻮت ﮐﺮد و ﺑﺎ ﺷﻮرشﻫﺎى ﻣﺘﻮاﻟﻰ‬ ‫ﻟﮋﯾﻮنﻫﺎى رﻣﻰ را ﺑﻪ زاﻧﻮ درآورد اﻣﺎ ﺣﺮﯾﻒ او ﻧﯿﺰ ﮐﻬﻨﻪ ﺳﺮﺑﺎزى ﺑﻪ ﻧﺎم ﺳﺰار ﺑﻮد‪ .‬ﺳﺰار ﺑﻪ ﺟﺎى از دﺳﺖ دادن وﻗﺖ اﺑﺘﺪا ﺑﺎ ﺗﺼﺮف ﭼﻨﺪ‬ ‫ﺷﻬﺮ ﻣﻬﻢ ﻣﻨﻄﻘﻪ آذوﻗﻪ ﺧﻮد را ﺗﻬﯿﻪ ﮐﺮد و ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ آرورنﻫﺎ )ﺟﺎﯾﻰ ﮐﻪ ژﺗﻮرﯾﮑﺲ اﻧﺘﻈﺎر او را ﻣﻰﮐﺸﯿﺪ( ﻫﺠﻮم آورد‪ .‬ﻣﺮدان‬ ‫ﺷﻤﺎﻟﻰ در ﻧﺒﺮد ﺳﺨﺘﻰ ﮐﻪ ‪ 52‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد در ﭘﺎى ﻗﻠﻌﻪ ژرﮔﻮى )ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ ﮔﻞﻫﺎ( روى داد‪ ،‬ﺑﺮاى اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر ﻧﯿﺮوﻫﺎى رﻣﻰ را‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎ‬ ‫زﯾﺮ ﻓﺮﻣﺎن ﺳﺰار ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺷﮑﺴﺖ دادﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺮﺑﺎزان ﺣﺮﻓﻪاى رﻣﻰ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﻣﺒﺎرزان ﺷﻤﺎﻟﻰ را ﺷﮑﺴﺖ دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺎﭼﺎر ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ‬ ‫ﮐﺮدﻧﺪ اﻣﺎ ﻧﺒﺮد ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪه در ﺷﻬﺮ آﻟﺰﯾﺎ روى داد‪ .‬ﺳﺰار ﺗﺮﺟﯿﺢ داد‪ ،‬اﯾﻦ ﺑﺎر ﺳﺮدار ﮔﻞ را ﻣﺤﺎﺻﺮه ﮐﺮده و ﺑﻌﺪ وادار ﺑﻪ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﮔﻞﻫﺎ از ﺳﺮاﺳﺮ ﻓﺮاﻧﺴﻪ اﻣﺮوزى و ﺑﻠﮋﯾﮏ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ژﺗﻮرﯾﮑﺲ آﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻰرﺣﻤﺎﻧﻪﺗﺮﯾﻦ ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺳﺰار در اﯾﻦ زﻣﺎن روى داد اﻣﺎ ﭘﺎﯾﺪارى‬ ‫ﻟﮋﯾﻮﻧﺮﻫﺎ در ﮐﻨﺎر ﻗﺪرت ﺗﺪﺑﯿﺮ ﺟﻨﮕﻰ ﺳﺰار ﻗﻮاى ﺟﻨﮕﻞﻧﺸﯿﻨﺎن را ﺷﮑﺴﺖ داد‪ .‬اﮐﻨﻮن ﻣﺎهﻫﺎ از ﻣﺤﺎﺻﺮه آﻟﺰﯾﺎ ﻣﻰﮔﺬﺷﺖ و ژﺗﻮرﯾﮑﺲ‬ ‫ﻗﻬﺮﻣﺎن راﻫﻰ ﺟﺰ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﮔﺮﺳﻨﮕﻰ ﻣﺮدم او را ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮده ﺑﻮد و ﺟﻨﮓﻫﺎى ‪ 6‬ﺳﺎﻟﻪ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻣﺮدان ﻧﮋاد ﮔﻞ و ژرﻣﻦ را از او ﮔﺮﻓﺘﻪ‬ ‫ﺑﻮد‪ .‬او در ‪ 51‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﺗﻦ ﺑﻪ ﺗﺴﻠﯿﻢ داد‪ .‬ﺧﺒﺮ ﭘﯿﺮوزى ﺑﺰرگ ﺳﺰار ﻫﻤﻪ را در ﺳﻨﺎ ﺣﯿﺮتزده ﮐﺮد و از ﻫﻤﺎن زﻣﺎن ﻫﻤﻪ ﻣﺸﮑﻮك‬ ‫ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺳﺰار ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﭘﺎدﺷﺎﻫﻰ روم اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻨﺎ در ‪ 49‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﺑﻪ ﺳﺰار دﺳﺘﻮر داد ﺳﺮﺑﺎزاﻧﺶ را ﻣﺮﺧﺺ ﮐﺮده و از ﺷﻤﺎل اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ‬ ‫ﺑﻪ رم ﺑﯿﺎﯾﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺳﺰار اﯾﻦ دﺳﺘﻮر را ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﻧﺪاﻧﺴﺖ و در آن ﺳﺎل ﺑﺎ ﻗﻮاى ﺧﻮد ﺳﺮاﺳﺮ ﺧﺎك اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ را اﺷﻐﺎل ﮐﺮد ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﺎﺧﺒﺮ ﺷﺪ‬ ‫ﭘﻮﻣﭙﻪ ﺳﺮدار ﺑﺰرگ رﻣﻰ ﺑﻪ ﺗﺤﺮﯾﮏ ﺳﻨﺎ ﻗﺼﺪ ﻧﺎﺑﻮدى او را دارد‪ .‬ﺳﺰار ﮐﻪ از ﻧﺎﺳﭙﺎﺳﻰ رﻣﻰﻫﺎ ﺑﻪ ﺧﺸﻢ آﻣﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﻪ ﺣﺬف ﮐﻠﯿﻪى‬ ‫ﺳﺮداران رﻣﻰ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬وى در اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ درﻧﺒﺮدى ﺳﺮﻧﻮﺷﺖﺳﺎز دو ﺳﺮدار ﭘﻮﻣﭙﻪ را ﺷﮑﺴﺖ داد و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﺗﺴﺨﯿﺮ ﻣﺎرﺳﻰ‪ ،‬ﺳﺎردﻧﻰ و‬ ‫ﺳﯿﺴﯿﻞ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﺧﻮد را از اروﭘﺎى ﻏﺮﺑﻰ ﺑﯿﺮون ﮐﺮد‪.‬وى در ‪ 48‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪ ﻋﻤﻼ ﭘﻮﻣﭙﻪ را از ﺳﺮ راه ﺑﺮدارد‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ در ﺷﻤﺎل‬ ‫ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﯾﻦ ﺳﺮدار رﻣﻰ را ﮐﻪ ﺑﺮاﺑﺮ او ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﻐﻠﻮب ﮐﺮد‪ .‬ﭘﺲ اﯾﻦ ﭘﻮﻣﭙﻪ دﯾﮕﺮ روى ﺧﻮش ﻧﺪﯾﺪ ﺗﺎ آن ﮐﻪ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ در ﻣﺼﺮ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ‬ ‫رﺳﯿﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻧﺒﺮد ﻫﻨﻮز ﭘﺎﯾﺎن ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻃﺮﻓﺪاران ﭘﻮﻣﭙﻪ‪) ،‬ﭘﺴﺮان ﭘﻮﻣﭙﻪ‪ ،‬ﭘﺪر زن ﭘﻮﻣﭙﻪ‪ ،‬ﮐﺎﺗﻮن و ﭘﺎدﺷﺎه ﮐﺸﻮر ﻧﻮﻣﺪﯾﻪ( در ‪ 47‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد‬ ‫در آﻓﺮﯾﻘﺎ ﺳﭙﺎﻫﻰ ﻋﻈﯿﻢ ﺟﻤﻊ ﮐﺮدﻧﺪ اﻣﺎ ﺳﺰار در ﺟﻨﮓ ﺑﺰرگ ﺗﺎﭘﺴﻮس ﺗﻤﺎﻣﻰ آنﻫﺎ را درﻫﻢ ﺷﮑﺴﺖ و در ﺳﺎل ‪ 46‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد در اوج‬ ‫ﻗﺪرت ﺑﻮد‪ .‬وى در ﻫﻤﺎن ﺳﺎل ﻗﯿﺎم دﯾﮕﺮى را در اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ درﻫﻢ ﺷﮑﺴﺖ و ﺑﺎ ورود ﺑﻪ رم ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﺳﺮدار ﺗﺎرﯾﺦ رم از وى‬ ‫ﭘﺬﯾﺮاﯾﻰ ﺷﺎﻫﺎﻧﻪ ﺷﺪ اﻣﺎ اﺷﺮاف ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺤﺒﻮﺑﯿﺖ او ﺑﯿﻤﻨﺎك ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬وى را ﺑﺎ ‪ 23‬ﺿﺮﺑﻪ ﮐﺎرد در ﺳﻨﺎ ﮐﺸﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺮگ او ﺳﺒﺐ‬ ‫ﯾﮏ دوره دﯾﮕﺮ ﻫﺮج و ﻣﺮج در رم ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺳﺰار‬ ‫ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺳﺰار از ﺑﺴﯿﺎرى ﺟﻬﺎت اﻫﻤﯿﺖ داﺷﺖ‪ .‬ﺳﺰار از ﻣﻌﺪود ﺳﺮداران ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻫﯿﭻ ﺷﮑﺴﺖ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪهاى در ﻋﻤﺮ ﺧﻮد‬ ‫ﻧﺨﻮرد و ﺣﺪاﻗﻞ در ‪ 7‬ﺟﻨﮓ ﺑﺰرگ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﺮدﮐﻨﻨﺪهاى ﺑﻪ ﺣﺮﯾﻒﻫﺎى داﺧﻠﻰ و ﺧﺎرﺟﻰ ﺧﻮد وارد ﮐﺮد‪ .‬او ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺟﻨﻮى ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻰ‬ ‫رﻗﺒﺎى ﺧﻮد ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﯿﺪ و اﮔﺮ زﻧﺪه ﻣﻰﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ رم را ﺑﻪ ﻗﺪرﺗﻰ ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻄﺮﻧﺎكﺗﺮ از آن ﭼﻪ ﮐﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ .‬وى در ﻫﻨﮕﺎم‬ ‫ﻣﺮگ ‪ 56‬ﺳﺎل داﺷﺖ‪ .‬ﺣﺎل آن ﮐﻪ در آن زﻣﺎن وى دﯾﮕﺮ ﻧﻪ ﻓﺮدى ﺟﺎهﻃﻠﺐ و ﻣﺎل دوﺳﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﻓﺮدى ﺳﯿﺎﺳﺘﻤﺪار و ﻧﻈﺎﻣﻰ ﺑﻪ ﺻﻮرت‬ ‫ﺗﻮأﻣﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻰﺷﮏ اﮔﺮ ﺳﺰار زﻧﺪه ﻣﻰﻣﺎﻧﺪ دﻧﯿﺎى ﻣﺘﻤﺪن آن زﻣﺎن ﮐﻪ ﻫﻨﻮز از دﺳﺖ رم ﺧﺎرج ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد و ﺣﺘﺎ ﻫﻨﺪ از او و ﻟﮋﯾﻮنﻫﺎﯾﺶ‬ ‫در اﻣﺎن ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬اوﻟﯿﻦ ﻫﺪف ﺳﺰار اﻧﺘﻘﺎمﮔﯿﺮى از ﻣﺮدان ﭘﺎرﺗﻰ ﺑﻮد ﮐﻪ در ‪ 53‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﮐﺮاﺳﻮس و ﻟﮋﯾﻮنﻫﺎﯾﺶ را در ﮐﺎره ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‬ ‫ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺮاى اﯾﻦ ﮐﺎر دﺳﺖاﻧﺪرﮐﺎر ﺗﻬﯿﻪ ﺳﭙﺎﻫﻰ ﻋﻈﯿﻢ ﺑﻮد‪ .‬دﯾﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺳﺰار ﻋﻤﻼ ﺑﺎ ﻓﺘﺢ ﺷﻤﺎل ﻏﺮب اروﭘﺎ ﻓﺮﻫﻨﮓ رﻣﻰ را ﺑﻪ اﯾﻦ‬ ‫‪٢٨‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﺮاﯾﺖ داد و ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪ اﯾﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﻪ ﻣﺮور از وﺿﻌﯿﺖ ﻗﺒﯿﻠﻪاى و ﺟﻨﮕﻞﻧﺸﯿﻨﻰ ﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖﻫﺎى ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎن رم ﺗﺒﺪﯾﻞ‬ ‫ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬وى ﺑﺎ ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﻣﺘﻌﺪد ﺧﻮد اﻣﭙﺮاﺗﻮرى رم را ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﯾﮏ »ﮐﻞ ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ« ﮐﺮد‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ در اﯾﻦ ﺟﻨﮓﻫﺎ دهﻫﺎ ﻫﺰار ﻟﮋﯾﻮﻧﺮ و‬ ‫ﺟﻨﮕﻞﻧﺸﯿﻦ ﺟﺎن ﺧﻮد را از دﺳﺖ دادﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺰار ﻋﻤﻼ ﺑﺎ ‪ 10‬ﺳﺎل ﺟﻨﮓ‪ ،‬در ﺳﺮزﻣﯿﻨﻰ ﺑﻪ وﺳﻌﺖ ﺑﯿﺶ از ‪ 6‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ وﺿﻌﯿﺘﻰ‬ ‫را ﺑﻪ وﺟﻮد آورد ﮐﻪ »ﺻﺪاى ﭘﺎى ﻟﮋﯾﻮنﻫﺎ« ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ اﻧﻬﺪام‪ ،‬وﯾﺮاﻧﻰ و ﻣﺮگ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد اﯾﺮان و رم‬ ‫آﻧﺘﻮاﻧﺖ و اﯾﺮان؛ ﻧﺒﺮد اﯾﺮان و رم‬ ‫ﻣﺮگ ﺳﺰار و ﺟﻨﮓﻫﺎى داﺧﻠﻰ رم در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺳﺒﺐ ﺑﻪ ﻗﺪرت رﺳﯿﺪن ﻣﺎرك آﻧﺘﻮاﻧﺖ و اﮐﺘﺎوﯾﻮس ﺷﺪ‪ .‬اﮐﺘﺎوﯾﻮس در اروﭘﺎ ﻗﺪرت را در‬ ‫دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺖ و آﻧﺘﻮاﻧﺖ ﭘﺲ از ازدواج ﺑﺎ ﮐﻠﻮﭘﺎﺗﺮاى ﻣﻌﺮوف‪ ،‬ﻣﺼﺮ‪ ،‬ﺷﻤﺎل آﻓﺮﯾﻘﺎ و آﺳﯿﺎى ﻧﺰدﯾﮏ را در اﺧﺘﯿﺎر ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬رم در آن ﺳﺎلﻫﺎ‬ ‫در اوج ﻗﺪرت ﺑﻮد و ﻟﮋﯾﻮﻧﺮﻫﺎى اﯾﻦ ﮐﺸﻮر‪ ،‬دﻧﯿﺎى ﻣﺘﻤﺪن آن روزﮔﺎر را ﮐﺎﻣﻼ ﺗﺤﺖ ﺳﯿﻄﺮه داﺷﺘﻨﺪ اﻣﺎ در ﺷﺮق‪ ،‬آنﻫﺎ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ورود ﺑﻪ‬ ‫ﺧﺎك اﯾﺮان و ﺑﻌﺪ از آن دﺳﺘﺮﺳﻰ ﺑﻪ ﺛﺮوت ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﻧﺸﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻧﺘﻘﺎم ﮐﺮاﺳﻮس‬ ‫ﻣﺎرك آﻧﺘﻮاﻧﺖ و ﺑﺴﯿﺎرى از ﺳﺮداران رﻣﻰ ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻏﻢ اﻧﮕﯿﺰ ﮐﺮاﺳﻮس را از ﯾﺎد ﺑﺒﺮﻧﺪ و ﻓﮑﺮ ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻗﯿﻤﺖ‬ ‫ﺷﺪه اﻧﺘﻘﺎم ﺧﻮن او و ‪ 20‬ﻫﺰار ﻟﮋﯾﻮﻧﺮ را از اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ آن ﮐﻪ دوﻟﺖ ﭘﺎرت ﭘﺲ از ﻗﺪرت ﮔﺮﻓﺘﻦ ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺳﻌﻰ در ﺗﺼﺮف‬ ‫ﻣﺘﺼﺮﻓﺎت رم در ﺳﻮرﯾﻪ و آﺳﯿﺎى ﺻﻐﯿﺮ ﮐﺮده ﺑﻮده و ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ ﻧﯿﺰ اﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﻃﻮر ﻧﺴﺒﻰ در ﺗﺼﺮف اﯾﺮان ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻬﺎﻧﻪ ﺟﻨﮓ در اﺑﺘﺪا‬ ‫ﺑﺴﯿﺎر ﺟﺰﺋﻰ و ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻮد اﻣﺎ ﺑﻌﺪا آﻧﺘﻮاﻧﺖ )آﻧﺘﻮﻧﻰ( ﺑﻰﭘﺮده اﺑﺮاز ﺗﻤﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﮐﺮد و ﻓﺮﻫﺪ ﭼﻬﺎرم‪ ،‬ﭘﺎدﺷﺎه اﯾﺮان‪ ،‬ﻧﯿﺰ ﺳﻌﻰ‬ ‫ﮐﺮد ﺧﻮد را ﺑﻰﻋﻼﻗﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻧﺸﺎن دﻫﺪ اﻣﺎ در ﺧﻔﺎ ﺑﻪ ﺗﺠﻬﯿﺰ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺧﻮد در ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﺳﺎﺣﻞ ﻓﺮات ﭘﺮداﺧﺖ‪ ،‬ﺑﺮداﺷﺖ آﻧﺘﻮاﻧﺖ‬ ‫اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻫﻰ ﺑﺰرگﺗﺮ از ﮐﺮاﺳﻮس ﺑﻪ ﺟﻨﮓ اﯾﺮان ﺑﺮود و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ‪ 16‬ﻟﮋﯾﻮن ﺑﺰرگ رﻣﻰ )‪ 60‬ﺗﺎ ‪ 70‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ( را ﺑﻪ‬ ‫ﻫﻤﺮاه ‪ 10‬ﻫﺰار ﺳﻮار و ‪ 30‬ﻫﺰار ﻧﯿﺮوى ذﺧﯿﺮه ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻓﺮات ﺑﺮد‪ .‬ﭘﺎدﺷﺎه ارﻣﻨﺴﺘﺎن ﻧﯿﺰ در اﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰى ﻣﺮﮔﺒﺎر‪ ،‬ﺳﺮدار رﻣﻰ را‬ ‫ﻫﻤﺮاﻫﻰ ﻣﻰﮐﺮد و ‪ 13‬ﻫﺰار ﺳﻮار و ﭘﯿﺎده ﺑﺮاى او آﻣﺎده ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﺳﭙﺎه ﻋﻈﻤﯿﻢ رﻣﻰ در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ 36‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﺑﻪ ﻓﺮات رﺳﯿﺪ اﻣﺎ دﻓﺎع‬ ‫ﻣﺤﮑﻢ اﯾﺮاﻧﻰﻫﺎ او را وادار ﮐﺮد ﺗﺎ ﻗﻮاى ﺧﻮد را ﺗﺎ ارﻣﻨﺴﺘﺎن ﻋﻘﺐ ﺑﮑﺸﺪ و در آن ﺟﺎ در ﮐﻨﺎر ﺷﺎه ارﻣﻨﺴﺘﺎن‪ ،‬ارﺗﺎوﺳﺪس‪ ،‬ﻧﻘﺸﻪ ورود ﺑﻪ‬ ‫اﯾﺮان را ﻃﺮاﺣﻰ ﮐﻨﺪ؛ ﻏﺎﻓﻞ از آن ﮐﻪ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﻧﯿﺰ در اﯾﻦ ﻣﺪت ﻗﻮاى ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺷﻤﺎل اﯾﺮان اﻧﺘﻘﺎل دادﻧﺪ‪ .‬ﺳﺮﭘﺮﺳﻰ ﺳﺎﯾﮑﺲ در ﮐﺘﺎب‬ ‫ﺧﻮد درﺑﺎره ﻟﺸﮑﺮﮐﺸﻰ آﻧﺘﻮاﻧﺖ ﻣﻰﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ارﺗﺎوﺳﺪس )ﺷﺎه اراﻣﻨﻪ( ﺑﻪ او ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﮐﺮد ﭼﻮن ﻗﺸﻮن ﭘﺎرت در ﻓﺮات ﺟﻤﻊ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ‬ ‫اﺳﺖ ﻧﻘﺸﻪ ﺟﻨﮓ را ﺗﻐﯿﯿﺮ داده‪ ،‬از ارﻣﻨﺴﺘﺎن ﺑﻪ آذرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮده و ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ آن ﺟﺎ را ﺑﻪ ﺗﺼﺮف درآورد‪ ،‬ﭼﻪ ﺣﮑﻤﺮان آن ﺟﺎ از‬ ‫ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ ﭘﺎرت اﺳﺖ‪ «.‬راﻫﻨﻤﺎﯾﻰ ارﺗﺎوﺳﺪس ﺳﺒﺐ ﺷﺪ آﻧﺘﻮﻧﻰ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺧﻮد را ﺑﻪ دو ﻗﺴﻤﺖ ﮐﺮده و ﻣﺎﺷﯿﻦآﻻت ﺟﻨﮕﻰ و ﻗﻠﻌﻪﮔﯿﺮى ﺧﻮد‬ ‫را ﺑﺎ ﺑﺨﺸﻰ از ﻧﯿﺮوﻫﺎ ﺑﺮ ﺟﺎى ﮔﺬارده و ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﭘﺮاﺳﯿﺎ‪ ،‬ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ ﻣﺎد ﮐﻮﭼﮏ )آذرﺑﺎﯾﺠﺎن(‪ ،‬ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ وﻗﺘﻰ ﺑﻪ آن ﺟﺎ رﺳﯿﺪ‪،‬‬ ‫ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮد اﯾﺮاﻧﯿﺎن آﻣﺎده ﻣﻘﺎوﻣﺖاﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ در اﻧﺘﻈﺎر رﺳﯿﺪن ﺑﺮجﻫﺎى ﻣﺘﺤﺮك‪ ،‬ﻣﻨﺠﻨﯿﻖ و ﺳﺎﯾﺮ ادوات ﻗﻠﻌﻪﮔﯿﺮى ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫اوﻟﯿﻦ ﺿﺮﺑﻪ ﻣﺮﮔﺒﺎر‬ ‫اﺷﺘﺒﺎه ﺑﺰرگ آﻧﺘﻮاﻧﺖ در ﺑﺮﺟﺎى ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﻣﺎﺷﯿﻦآﻻت ﺟﻨﮕﻰ ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﺑﺮاى او ﺑﺴﯿﺎر ﮔﺮان ﺗﻤﺎم ﺷﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﭘﺎرﺗﻰﻫﺎ ﺻﺎﻋﻘﻪوار‬ ‫ﺑﻪ ﺳﺮﺑﺎزان رﻣﻰ و‪ ،‬اﺳﺘﺎﺗﯿﺎﻧﻮس‪ ،‬ﺳﺮدار آنﻫﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮده و رﻣﻰﻫﺎ را ﮐﻪ ﺷﻤﺎر آﻧﺎن ﺑﻪ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﻣﻰرﺳﯿﺪ‪ ،‬ﻗﺘﻞ ﻋﺎم و ﻣﺎﺷﯿﻦﻫﺎى او را‬ ‫ﺗﺼﺎﺣﺐ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺎدﺷﺎه ارﻣﻨﺴﺘﺎن در اﯾﻦ زﻣﺎن اوﺿﺎع را ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ دﯾﺪ و ﺣﺪس زد آﯾﻨﺪه ﺑﺪى در اﻧﺘﻈﺎر رﻣﻰﻫﺎﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﻰ ﺻﺪا ﺑﺎ‬ ‫ﺳﭙﺎه ﺧﻮد از رﻣﻰﻫﺎ ﺟﺪا ﺷﺪ و ﻧﺎﮔﻬﺎن آﻧﺘﻮاﻧﺖ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﻗﺮار اﺳﺖ ﺑﻼى ﮐﺮاﺳﻮس ﺳﺮ او و ﺳﺮﺑﺎزاﻧﺶ ﻧﺎزل ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪٢٩‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﺿﺮﺑﻪى دوم‬ ‫در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﻣﻮاد ﻏﺬاﯾﻰ رﻣﻰﻫﺎ رو ﺑﻪ اﺗﻤﺎم ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺎرتﻫﺎ ﺟﻨﮓ و ﮔﺮﯾﺰ را آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺎﯾﯿﺰ ﻓﺮا رﺳﯿﺪ و آﻧﺘﻮاﻧﺖ ﺗﺮﺟﯿﺢ داد ﻣﺤﺎﺻﺮه‬ ‫ﭘﺮاﺳﯿﺎ را ﺗﺮك ﮔﻮﯾﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﺑﺎر اﯾﻦ ﭘﺎرتﻫﺎ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ او را راﺣﺖ ﻧﮕﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺎه رم از ﻃﺮﯾﻖ اروﻣﯿﻪ اﻣﺮوزى ﺑﻨﺎى ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﮔﺬاﺷﺖ‬ ‫و ﺑﺮاى آن ﮐﻪ ﺑﻼى ﮐﺮاﺳﻮس ﺑﺮ ﺳﺮ آنﻫﺎ ﻧﯿﺎﯾﺪ‪ ،‬ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﻰ را اداﻣﻪ داد اﻣﺎ در ﺣﻮاﻟﻰ ﺗﺒﺮﯾﺰ اوﻟﯿﻦ ﺑﺮﺧﻮرد ﺳﻨﮕﯿﻦ‬ ‫ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن ﭘﺎرﺗﻰ ﺑﻪ وﻗﻮع ﭘﯿﻮﺳﺖ‪.‬‬ ‫آﻧﺘﻮاﻧﺖ ﻓﻼﺧﻦاﻧﺪازان را ﮐﻪ از ﮔﻠﻮﻟﻪﻫﺎى ﺳﺮﺑﻰ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﯿﺮ آﺧﺮ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﯿﺪان آورد و ﺳﻮاران ﮔﻞ ﻧﯿﺰ از ﺟﺎﻧﺐ‬ ‫دﯾﮕﺮ ﺑﻪ دﻓﺎع از ﻟﮋﯾﻮنﻫﺎ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و ﭘﺎرتﻫﺎ را ﺑﻪ ﻋﻘﺐ راﻧﺪﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﭘﺎرتﻫﺎ ‪ 19‬روز ﻣﺪاوم ﺑﺎ ﺷﯿﻮه ﺟﻨﮓ و ﮔﺮﯾﺰ رﻣﻰﻫﺎ را ﮐﺎﻣﻼ ﺧﺴﺘﻪ‬ ‫ﮐﺮدﻧﺪ و در ﻧﺒﺮدى ﺑﺰرگ در ﺣﻮاﻟﻰ رود ارس ‪ 8‬ﻫﺰار رﻣﻰ دﯾﮕﺮ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻫﺰﯾﻤﺖ رﻣﻰﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻏﺮب‪ ،‬ﻓﺮﻫﺎد را ﺑﺮ آن داﺷﺖ‬ ‫رﻣﻰﻫﺎ را ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮد رﻫﺎ ﮐﻨﺪ اﻣﺎ »ﺳﺮﻣﺎ و ﮔﺮﺳﻨﮕﻰ« اﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﭘﺎرتﻫﺎ آﻣﺪه و ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪه ﺳﭙﺎه او را ﻧﯿﺰ از ﭘﺎى درآورد‪ .‬ﻫﺰاران‬ ‫رﻣﻰ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺒﺮدﻫﺎ در ‪ 35‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﺧﺎﺗﻤﻪ ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮدﻫﺎى دوم اﯾﺮان و رم‬ ‫‪ -1‬آﻧﺘﻮﻧﻰ ﭼﻨﺪى ﺑﻌﺪ از ﺷﮑﺴﺖ از‪ ،‬اﮐﺘﺎوﯾﻮس‪ ،‬ﺳﺮدار دﯾﮕﺮ رﻣﻰ ﮐﺸﺘﻪ ﻣﻰﺷﻮد اﻣﺎ ﺑﻰ ﺷﮏ ﺷﮑﺴﺖﻫﺎى او در اﯾﺮان و ارﻣﻨﺴﺘﺎن در اﯾﻦ‬ ‫»اﻓﻮل ﻗﺪرت« ﺑﻰﺗﺄﺛﯿﺮ ﻧﺒﻮده و اﺑﻬﺖ اﯾﻦ ﺳﺮدار رﻣﻰ ﭘﺲ از ﺷﮑﺴﺖﻫﺎى ﺧﺮدﮐﻨﻨﺪه در ﺷﺮق ﻓﺮو رﯾﺨﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﮑﺴﺖ او در ‪ 31‬ﻗﺒﻞ از‬ ‫ﻣﯿﻼد از اﮐﺘﺎوﯾﻮس ﺳﺒﺐ ﺧﻮدﮐﺸﻰ او وﮐﻠﻮﭘﺎﺗﺮا ﻣﻰﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪ -2‬رم در ﻣﻰﯾﺎﺑﺪ در ﺷﺮق ﻗﺎدر ﻧﯿﺴﺖ از »ﺣﺪى« ﺟﻠﻮﺗﺮ ﺑﺮود ﭼﺮا ﮐﻪ دوﻟﺘﻰ ﭘﺮﻗﺪرت ﻣﺎﻧﻊ دﺳﺖاﻧﺪازى »اﻣﭙﺮاﺗﻮرى« ﺑﻪ ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ‪،‬‬ ‫ﭘﺎرس‪ ،‬ﭘﺎرت و اﯾﻼم اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺷﮑﺴﺖ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ اﮐﺘﺎوﯾﻮس ﻧﯿﺰ ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﻧﺎم اﮔﻮﺳﺘﻮس ﻣﻌﺮوف ﺷﺪه و ﻗﺪرﺗﻰ در ﺳﻄﺢ ﺳﺰار و ﺳﻮﻻ‬ ‫ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﻣﺼﺎﻟﺤﻪ را ﮐﻪ ﺑﺎ ﻓﺮﻫﺎد ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺗﺮﺟﯿﺢ دﻫﺪ‪ .‬اﮔﻮﺳﺘﻮس در اﯾﻦ زﻣﺎن ﻗﺪرﺗﻰ ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد داﺷﺖ و ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻮرﺧﺎن ﺗﻨﻬﺎ ارﺗﺶ‬ ‫ﺛﺎﺑﺖ او ‪ 25‬ﻟﮋﯾﻮن ‪ 5‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮى )‪ 125‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ( ﺑﻮد‪ .‬ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن رم در اﯾﻦ زﻣﺎن ﮐﻞ اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ ،‬ﺑﺨﺸﻰ از آﻟﻤﺎن‪،‬اﺗﺮﯾﺶ‪ ،‬ﺳﻮﺋﯿﺲ‪،‬ﮐﻞ‬ ‫اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ‪ ،‬ﮐﻞ ﺑﺎﻟﮑﺎن‪ ،‬ﯾﻮﻧﺎن‪ ،‬ﻏﺮب ﺗﺮﮐﯿﻪ‪ ،‬ﺳﻮرﯾﻪ و ﺷﺎﻣﺎت )اردن‪ ،‬ﻟﺒﻨﺎن‪ ،‬ﻓﻠﺴﻄﯿﻦ(‪ ،‬ﺷﻤﺎل ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‪ ،‬ﻣﺼﺮ و ﺷﻤﺎل آﻓﺮﯾﻘﺎ را در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺘﻨﺪ‬ ‫و ﺑﻰﺷﮏ اﮔﺮ دوﻟﺖ ﭘﺎرت ﻧﺒﻮد آنﻫﺎ ﺑﻪ ﻓﮑﺮ ﺑﻠﻌﯿﺪن ﺧﺎك اﯾﺮان‪ ،‬ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ‪ ،‬اﯾﻼم‪ ،‬آﺗﺮوﭘﺎﺗﻦ )آذرﺑﺎﯾﺠﺎن( و ارﻣﻨﺴﺘﺎن ﻣﻰاﻓﺘﺎدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺷﮑﺴﺖ ﭘﯿﺎﭘﻰ دو ﺳﺮدار رﻣﻰ ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ‪ 20‬ﺳﺎل )ﮐﺮاﺳﻮس ‪ 53‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد و آﻧﺘﻮاﻧﺖ ‪ 34‬ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد( اﺷﺘﻬﺎى رم را ﺑﺮاى ﭘﯿﺸﺮوى‬ ‫ﺑﻪ ﺳﻮى ﺷﺮق ﺳﺮد ﮐﺮد‪.‬‬ ‫‪ -3‬روش رزﻣﻰ ﭘﺎرتﻫﺎ )ﺟﻨﮓ و ﮔﺮﯾﺰ ﺳﻮاران(‪ ،‬رﻣﻰﻫﺎ را ﺑﻪ وﺣﺸﺖ اﻧﺪاﺧﺖ و آنﻫﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻓﮑﺮ اﻓﺘﺎدﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻰﺗﻮان ﺑﺮاى اﯾﻦ‬ ‫ﻧﻮع ﻣﺒﺎرزه ﭼﺎرهاﻧﺪﯾﺸﻰ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺗﺮاژان و اﯾﺮان‬ ‫از ﺣﺪود ﺳﺎلﻫﺎى ‪ 20‬ﻣﯿﻼدى ﺑﻪ ﺑﻌﺪ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى رم ﻣﺠﺪدا رو ﺑﻪ ﺗﺮﻗﻰ ﺑﻮد ﺣﺎل آن ﮐﻪ اﯾﺮان دوران ﭘﺎرت ﻣﺮﺗﺐ ﺿﻌﯿﻒﺗﺮ ﻣﻰﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن اﺷﮑﺎﻧﻰ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺟﺎى ﺧﻮد ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻧﻔﺮات ﺑﻌﺪى ﻣﻰدادﻧﺪ و اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﭘﺎرت دﯾﮕﺮ ﻗﺪرت ‪ 1‬ﻗﺮن ﻗﺒﻞ ﺧﻮد را ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬ ‫در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن اﻣﺎ در رم ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﻧﺮوا‪ ،‬ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺰرگ رﻣﻰ‪ ،‬ﺗﺮاژان ﯾﮏ ﻧﻈﺎﻣﻰ ﺟﻨﮓ دﯾﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﻗﺼﺪ داﺷﺖ ﻣﺮزﻫﺎى ﺷﺮﻗﻰ رم را‬ ‫وﺳﻌﺖ دﻫﺪوﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺟﻬﺖ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪ دﺧﺎﻟﺖ اﯾﺮان در اﻣﻮرارﻣﻨﺴﺘﺎن در ‪ 114‬ﻣﯿﻼدى ﺑﺎ ﻟﮋﯾﻮﻧﺮﻫﺎى ورزﯾﺪه اروﭘﺎﯾﻰ ﺧﻮدﻋﺎزم ﺳﻮرﯾﻪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮو‪ ،‬ﺷﺎه اﺷﮑﺎﻧﻰ‪ ،‬ﮐﻪ دراﯾﻦ زﻣﺎن ﻋﻼﻗﻪ ﭼﻨﺪاﻧﻰ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ اﻣﭙﺮاﺗﻮر رم ﻧﺪاﺷﺖ اﺑﺘﺪا ﺳﻌﻰ ﮐﺮد ﺑﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎدن ﭘﯿﺸﮑﺶ و ﻫﺪاﯾﺎ ﻣﺎﻧﻊ ورود‬ ‫ﺗﺮاژان ﺑﻪ ﺷﺮق ﺷﻮد اﻣﺎ ﺗﺮاژان ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﺪرت ﻧﻈﺎﻣﻰ ﺧﻮد ﻣﻐﺮور ﺑﻮد ﻫﺪاﯾﺎى اﯾﺮان را رد ﮐﺮد و ﺑﻪ ﺳﻔﯿﺮ اﯾﺮان ﭘﺎﺳﺦ داد ﮐﻪ در ﺳﻮرﯾﻪ‬ ‫ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺷﻤﺎ اﻋﻼم ﻣﻰﮐﻨﻢ‪ .‬او ﺣﺘﺎ ﺷﺎﻫﺰاده ارﻣﻨﺴﺘﺎن را ﮐﻪ ﺑﺮاى اﻋﻼم آﻣﺎدﮔﻰ ﮐﺸﻮرش در ﺗﺒﻌﯿﺖ از رم ﺑﻪ ﭘﯿﺶ او آﻣﺪه ﺑﻮد‬ ‫‪٣٠‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﺗﺮاژان ﭘﺲ ازﺗﺴﺨﯿﺮ ﮐﺎﻣﻞ ارﻣﻨﺴﺘﺎن در ﺳﺎل ‪ ،115‬اﻧﻄﺎﮐﯿﻪ را ﮔﺮﻓﺖ و ﻋﺎزم ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ ﺷﺪ و در ‪ 116‬ﺷﻬﺮآﺑﺎد ﻫﺎﺗﺮا در‬ ‫ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ را ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫در اﯾﻦ زﻣﺎن ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ از اﯾﺮان ﻫﯿﭻ ﮐﻤﮑﻰ ﺑﺮاى ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن ﻣﺪاﻓﻊ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﻧﺮﺳﯿﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺗﺮاژان در ﮐﻠﯿﻪى ﻧﺒﺮدﻫﺎ ﻏﺎﻟﺐ ﺷﺪ‪ .‬وى ﭘﺲ‬ ‫از ﺑﻪ آب اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﮐﺸﺘﻰﻫﺎى ﺟﻨﮕﻰ در ﻫﻤﺎن ﺳﺎل از ﻓﺮات ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺟﻨﻮب رﻓﺖ و ﺑﺎﺑﻞ را ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﺗﺮاژان ﭘﺲ از ﺗﺼﺮف و ﺳﻠﻮﮐﯿﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﻮاﺣﻞ ﺷﻤﺎﻟﻰ ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ ﺟﺎﯾﻰ ﮐﻪ ﺗﺎﮐﻨﻮن ﭘﺎى ﻫﯿﭻ رﻣﻰ ﻧﺮﺳﯿﺪه ﺑﻮد‪.‬‬ ‫اﺳﺘﺮاﺗﮋى ﻧﺒﺮد ﻓﺮﺳﺎﯾﺸﻰ‬ ‫ﺧﺴﺮو در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻰ ﻣﻰداﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻟﮋﯾﻮنﻫﺎى ﺟﻨﮓ آزﻣﻮده رﻣﻰ ﻓﺎﯾﺪهاى ﻧﺪارد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﺼﻤﻢ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺗﺤﺮﯾﮏ‬ ‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺘﺼﺮﻓﻪ ﺟﻨﮓ ﻃﻮﻻﻧﻰ و ﻓﺮﺳﺎﯾﺸﻰ را ﻋﻠﯿﻪ ﺳﺮدار رﻣﻰ ﺑﻪ راه اﻧﺪازد‪.‬‬ ‫ﺗﺮاژان ﮐﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻘﺎوﻣﺖ از ﺳﻮى ﻣﻨﺎﻃﻖ اﺷﻐﺎل ﺷﺪه را ﻧﺪاﺷﺖ ﻧﺎﮔﻬﺎن در ﺟﻨﻮب ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ اﺣﺴﺎس ﺧﻄﺮ ﮐﺮد ﭼﺮا ﮐﻪ ارﺗﺶ او از‬ ‫ﺳﻮرﯾﻪ ﺗﻐﺬﯾﻪ ﻣﻰﺷﺪ و ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﻃﻮﻻﻧﻰ او ﺑﺎ ﺳﻮرﯾﻪ ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻧﻘﻄﻪ ﺿﻌﻒ اﺳﺎﺳﻰ او در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎ ﺷﻮرﺷﯿﺎن ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﮐﻠﯿﻪ ﻓﺘﻮﺣﺎت‬ ‫او را ﺑﻪ ﺧﻄﺮ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﺮاژان ﺑﺎ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ داﺧﻞ ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ ﺳﻌﻰ ﮐﺮد ﺗﺎ ﺷﻮرشﻫﺎ را ﺳﺮﮐﻮب ﮐﻨﺪ اﻣﺎ ﺷﻬﺮ ﻫﺎﺗﺮا )ﯾﺎ اﻟﺨﻀﺮ( آن ﻗﺪر ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺮد ﺗﺎ ﺳﺮدار‬ ‫رﻣﻰ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫در ‪ 117‬ﻣﯿﻼدى ﺧﺴﺮو از ﺟﻨﻮب ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ ﺣﺮﮐﺖ را ﺷﺮوع ﮐﺮد و ﭘﺲ از ﺗﺼﺮف ﺗﯿﺴﻔﻮن ﻗﺼﺪ ﻧﺒﺮد ﺑﺎ ﺗﺮاژان را ﮐﺮد‪.‬‬ ‫او ﻣﻰداﻧﺴﺖ ﮐﻪ ‪ 3‬ﺳﺎل ﻧﺒﺮد ﻣﺪاوم در ﺳﺮزﻣﯿﻦﻫﺎى ﺷﺮﻗﻰ ﻟﮋﯾﻮنﻫﺎى رﻣﻰ را ﺧﺴﺘﻪ ﮐﺮده و اﮐﻨﻮن ﺷﮑﺴﺖ دادن آنﻫﺎ ﺳﺨﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ در رم اﺗﻔﺎﻗﺎت ﺟﺪﯾﺪى در ﺧﺎل رخ دادن ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺮگ ﺗﺮاژان ﺳﺒﺐ روى ﮐﺎر آﻣﺪنﻫﺎ درﯾﺎن ﺷﺪ و وى ﻧﯿﺰ ﺻﻼح را در ﻋﻘﺐ ﮐﺸﯿﺪن‬ ‫ﻧﯿﺮوﻫﺎى رﻣﻰ ﺑﻪ ﻏﺮب ﻓﺮات دﯾﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ رﻣﻰﻫﺎ ﻣﺠﺪدا در ﺷﺮق ﺑﻪ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ و ﺗﻨﻬﺎ در ﺷﻤﺎل ارﻣﻨﺴﺘﺎن و آدﯾﺎﺑﻦ در اﺧﺘﯿﺎر‬ ‫آنﻫﺎ ﻣﺎﻧﺪ )ﺳﺎل ‪.(122‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺗﺮاژان‬ ‫ﻧﺮوا و ﺗﺮاژان رم را ﺑﻪ »ﺣﺪاﮐﺜﺮ« رﺳﺎﻧﺪه ﺑﻮدﻧﺪ اﻣﺎ رم ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮاى ﺗﺼﺮف دﻧﯿﺎى ﻣﺘﻤﺪن ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺷﺮق ﻣﻰرﻓﺖ و اﯾﺮان ﻫﻨﻮز ﺑﺮاى او‬ ‫ﺳﺪى ﺑﻮد‪ .‬رم در اﯾﻦ زﻣﺎن ‪ 30‬ﻟﮋﯾﻮن ﻋﻈﯿﻢ را ﺑﺎ ﺣﺪود ‪ 180‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز و ‪ 20‬ﻫﺰار ﺳﻮار در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺖ ﮐﻪ ﻗﺪرت ﻫﺮ ﮐﺪام از آنﻫﺎ‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﻪ ﺟﻨﮕﺠﻮ ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﻰ اﺳﺖ ﮐﻪ رﻣﻰﻫﺎ در ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﻣﺤﻠﻰ ﻧﯿﺮوى ﺟﺪﯾﺪ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﻰﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬در ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺮاﯾﻄﻰ ﻓﺘﺢ‬ ‫ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ ﺗﻮﺳﻂ ﺗﺮاژان ﻋﺠﯿﺐ ﻧﺒﻮد اﻣﺎ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ رﻣﻰﻫﺎ ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﺧﻄﺮ اﺷﻐﺎل اﯾﺮان ﺗﻮﺳﻂ رم را ﻣﻨﺘﻘﻰ ﮐﺮد اﮔﺮ ﭼﻪ ﺳﺒﺐ ﺗﺼﺮف‬ ‫ﮐﺸﻮرﻫﺎى ﺷﻤﺎل ﻏﺮب اﯾﺮان ﺗﻮﺳﻂ ارﺗﺶ رم ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ رم در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﻮاﻧﺴﺖ )ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻮﻗﺖ( ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺟﻨﻮب ﺑﯿﻦ اﻟﻨﻬﺮﯾﻦ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﯾﺮان و رم در زﻣﺎن ﺳﺎﺳﺎﻧﯿﺎن‬ ‫اوﻟﯿﻦ ﺟﻨﮓ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺳﺎﺳﺎﻧﻰ ﺑﺎ رﻣﻰﻫﺎ‬ ‫ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ذﮐﺮ ﺷﺪ اداﻣﻪ ﺿﻌﻒ دوﻟﺖ ﭘﺎرتﻫﺎ ﻣﺼﺎدف ﺷﺪه ﺑﻮد ﺑﺎ اوج ﻗﺪرت اﻣﭙﺮاﺗﻮرى رم و ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻰرﺳﯿﺪ رﻣﻰﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﻋﻼﻗﻪاى ﺑﻪ‬ ‫ﻫﺠﻮم ﺑﻪ ﺷﺮق ﻧﺪارﻧﺪ ﮔﻮ اﯾﻦ ﮐﻪ از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﺧﯿﺎﻟﺸﺎن از ﭘﺎرﺗﻰﻫﺎ راﺣﺖ ﺑﻮد ﭼﺮا ﮐﻪ اﯾﻦ اواﺧﺮ آنﻫﺎ در ﭼﻨﺪ ﻧﺒﺮد ﻣﻨﻄﻘﻪاى اﯾﺮاﻧﻰﻫﺎ‬ ‫را ﺷﮑﺴﺖ داده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪٣١‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫اﻣﺎ اﺗﻔﺎﻗﺎﺗﻰ ﺟﺪﯾﺪ اﯾﻦ ﺗﻮازن را ﺑﺮﻫﻢ زد‪ .‬در ‪ 226‬ﻣﯿﻼدى‪ ،‬اردﺷﯿﺮ‪ ،‬ﭘﺎدﺷﺎه ﭘﺎرس‪ ،‬اردوان را در ﺳﻪ ﺟﻨﮓ ﻣﺘﻮاﻟﻰ ﺷﮑﺴﺖ داد و ﺳﻠﺴﻠﻪ‬ ‫اﺷﮑﺎﻧﻰ را از اﯾﺮان ﺣﺬف ﮐﺮد‪ .‬اردﺷﯿﺮ در ﺳﺎل ‪ 226‬ﺳﭙﺎﻫﻰ ﺑﺰرگ ﮐﺮد آورد و ﭘﺲ از اﻧﻘﯿﺎد ﮐﺎﻣﻞ ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ اﯾﺮان و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﺮزﻫﺎى‬ ‫ﺷﺮﻗﻰ در ‪ 228‬از ﻓﺮات ﮔﺬﺷﺖ ﺗﺎ ﺷﮑﺴﺖﻫﺎى اﺧﯿﺮ اﯾﺮاﻧﯿﺎن را ﺗﻼﻓﻰ ﮐﻨﺪ و در ﺿﻤﻦ رﻣﻰﻫﺎ را از آﺳﯿﺎى ﻏﺮﺑﻰ ﺑﯿﺮون ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻗﯿﺼﺮ رم در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺟﻮاﻧﻰ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺳﻮروس ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ اردﺷﯿﺮ ﻧﺒﻮد ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﻰداﻧﺴﺖ ﻧﺒﺮد ﺑﺎ ﺳﭙﺎه ﮔﺮدآورى ﺷﺪه‬ ‫اﯾﺮاﻧﻰﻫﺎ‪ ،‬ﻻاﻗﻞ ‪ 1‬ﺳﺎل زﻣﺎن ﻣﻰﺑﺮد و ﭘﺎدﮔﺎن ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﻰ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﻣﺮدان اردﺷﯿﺮ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫وى اﺑﺘﺪا ﻧﺎﻣﻪاى ﺑﻪ اردﺷﯿﺮ ﻧﻮﺷﺖ و از او ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ از ﻗﺪرت ﻋﻈﯿﻢ ﻧﻈﺎﻣﻰ رم ﮐﻪ ﺿﺮب ﺷﺴﺖ آن را ﻗﺒﻼ ﺗﺮاژان ﺑﻪ ﻣﻠﻞ ﺷﺮق ﻧﺸﺎن‬ ‫داده ﺑﺮﺣﺬر ﺑﺎﺷﺪ اﻣﺎ اردﺷﯿﺮ ﭘﺎﺳﺦ اﻣﭙﺮاﺗﻮر را ﺑﺎ اﻋﺰام ‪ 400‬ﺳﻔﯿﺮ ﺑﺎ ﭘﯿﺎمﻫﺎى ﺗﻨﺪ ﺑﺮاى ﺳﻮروس داد‪ .‬ﻗﯿﺼﺮ ﻧﯿﺰ دﺳﺘﻮر ﺑﺎزداﺷﺖ اﯾﻦ اﻓﺮاد‬ ‫را داده و آﻣﺎده ﺟﻨﮓ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫در ‪ 231‬ﻣﯿﻼدى ﺳﻮروس ﻧﯿﺮوى ﺑﺰرﮔﻰ را در اﻧﻄﺎﮐﯿﻪ ﻓﺮاﻫﻢ آورد وﻟﻰ ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ اﺷﺘﺒﺎه ﻧﻈﺎﻣﻰ ﺧﻮد را ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﭙﺎه وى ﮔﻮﯾﺎ ﻣﺘﺠﺎوز از ‪ 100‬ﻫﺰار ﻧﯿﺮوى ﺟﻨﮕﻰ ﺑﻮده و ﻗﺎدر ﺑﻮد از ﻋﻬﺪه ﺳﭙﺎه اردﺷﯿﺮ ﺑﺮآﯾﺪ اﻣﺎ ﺳﻮروس ﺑﻪ اﺷﺘﺒﺎه ﺳﭙﺎه ﺧﻮد را ﺳﻪ‬ ‫دﺳﺘﻪ ﮐﺮده‪ :‬ﯾﮏ دﺳﺘﻪ را ﺑﻪ ﺷﻤﺎل ﺑﺮاى ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ آﺗﺮوﭘﺎﺗﻦ )آذرﺑﺎﯾﺠﺎن( و ﻣﺎد ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﯾﮏ ﺑﺨﺶ را ﻧﯿﺰ ﻣﺄﻣﻮر ﻓﺘﺢ ﺟﻨﻮب اﯾﺮان ﮐﺮد و‬ ‫ﺧﻮد ﺑﻪ ﻗﻠﺐ اﯾﺮان و ﭘﺎرس ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫اردﺷﯿﺮ از اﯾﻦ اﺷﺘﺒﺎه ﻧﻬﺎﯾﺖ اﺳﺘﻔﺎده را ﮐﺮده و ﺑﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺷﻤﺎﻟﻰ دﺳﺘﻮر داد ﮐﻪ ﺑﺎ ﺟﻨﮓ و ﮔﺮﯾﺰ ﺳﭙﺎه رم را ﺧﺴﺘﻪ ﮐﻨﻨﺪ و ﺧﻮد ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﺳﭙﺎه ﺟﻨﻮﺑﻰ رﻣﻰ ﮐﻪ در ﺣﻮاﻟﻰ ﺷﻮش ﺑﻮد آنﻫﺎ را ﮐﺎﻣﻼ از ﺑﯿﻦ ﺑﺮد‪ .‬ﺗﻀﻌﯿﻒ ﺳﭙﺎه ﺷﻤﺎﻟﻰ و ﻧﺎﺑﻮدى ﺳﭙﺎه ﺟﻨﻮﺑﻰ‪ ،‬ﺳﻮروس را درﻣﻮاﺟﻬﻪ‬ ‫ﺑﺎ ﺷﺎه اﯾﺮان ﺗﻨﻬﺎ ﮔﺬاﺷﺖ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ وى وﺣﺸﺖزده ﺑﻪ داﺧﻞ ﺳﻮرﯾﻪ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺴﺖ‪.‬‬ ‫اﮔﺮ ﭼﻪ اردﺷﯿﺮ در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮدن ﺳﺎﺧﻠﻮى رﻣﻰدر ﺳﻮرﯾﻪ و اﻧﻄﺎﮐﯿﻪ و ﺧﺎرج ﮐﺮدن ﮐﺎﻣﻞ رﻣﻰﻫﺎ از آﺳﯿﺎى ﻏﺮﺑﻰ ﺑﻮد اﻣﺎ‬ ‫ﺗﺮﺟﯿﺢ داد ﺑﻪ ﺧﻠﻊ ﯾﺪ رم از ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ و ارﻣﻨﺴﺘﺎن ﻗﻨﺎﻋﺖ ﮐﻨﺪ و ﺧﻮد را درﮔﯿﺮ ﺑﺰرگﺗﺮ ﻧﮑﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ دژ ﻧﺼﯿﺒﯿﻦ و ﺣﺮان را در‬ ‫ﺗﺼﺮف ﻧﮕﺎه داﺷﺖ و ﺑﺎ ﻗﯿﺼﺮ ﺻﻠﺢ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮد‬ ‫اﯾﻦ ﭘﯿﺮوزى ﭘﺲ از ‪ 250‬ﺳﺎل ﻣﺠﺪدا رخ داد‪) .‬اﮔﺮ ﭼﻪ اﯾﺮان در ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﻓﺮﻋﻰ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﺷﮑﺴﺖ رﻣﻰﻫﺎ ﺷﺪه ﺑﻮد( و ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﮔﺬﺷﺖ‬ ‫زﻣﺎن ﻧﯿﺰ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮد ﻣﻮاﺿﻊ رﻣﻰﻫﺎ را در ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ ﺿﻌﯿﻒ ﮐﺮد و اﯾﻦ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى را در اوج ﻗﺪرت ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﭘﺬﯾﺮش ﯾﮏ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى‬ ‫ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ دﯾﮕﺮ در ﻣﺮزﻫﺎى ﺷﺮﻗﻰ ﺧﻮد ﮐﺮد‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺳﺒﺐ ﻣﻄﺮح ﺷﺪن دوﻟﺖ ﺳﺎﺳﺎﻧﻰ در ﺳﻄﺢ ﺟﻬﺎن ﺷﺪ‪.‬‬ ‫واﻟﺮﯾﻮس و اﯾﺮان‬ ‫زﻣﺎن ﻣﻨﺎﺳﺐ‬ ‫در ‪ 241‬ﻣﯿﻼدى ﺷﺎﻫﭙﻮر اول در اﯾﺮان ﺑﻪ ﻗﺪرت رﺳﯿﺪ و ﭘﺲ از آن ﮐﻪ از ﺳﺎﻣﺎن اوﺿﺎع داﺧﻠﻰ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﺪ در ﻫﻤﺎن ﺳﺎل ﺑﻪ ﻧﺼﯿﺒﯿﻦ‬ ‫)در ﻧﺰدﯾﮑﻰ ﻣﻮﺻﻞ اﻣﺮوزى( و از آن ﺟﺎ ﺑﻪ اﻧﻄﺎﮐﯿﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد اﻣﺎ ﮔﻮردﯾﻦ‪ ،‬اﻣﭙﺮاﺗﻮر رم‪ ،‬ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻫﻰ ﺑﺰرگ وى را ﺷﮑﺴﺖ داد ﻧﻮ ﭘﺲ از‬ ‫ﺷﮑﺴﺖ دادن ﺷﺎﻫﭙﻮر او را ﺑﻪ دﺟﻠﻪ ﻋﻘﺐ راﻧﺪ و ﺗﯿﺴﻔﻮن را ﻣﺤﺎﺻﺮه ﮐﺮد‪ .‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﭘﯿﺮوزى دوام ﻧﯿﺎﻓﺖ ﭼﺮا ﮐﻪ در رم اﻓﺴﺮى ﮐﻪ از ﻧﮋاد‬ ‫ﻋﺮب ﺑﻮد ﮔﻮردﯾﻦ را ﮐﺸﺖ و ﭼﻮن اﻋﺘﻘﺎدى ﺑﻪ ﺟﻨﮓ در ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ ﻧﺪاﺷﺖ اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ و ارﻣﻨﺴﺘﺎن را ﺑﻪ اﯾﺮان واﮔﺬار ﮐﺮد‪ .‬اﻣﺎ ﺧﻮد وى‬ ‫ﻧﯿﺰ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪ و دﺳﯿﻮس ﺗﺎﻣﺮ ﺟﺎى وى را ﮔﺮﻓﺖ‪.‬وى ﻧﯿﺰ در ﻧﺒﺮد ﺑﺎ ژرﻣﻦﻫﺎ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪ و ﭘﺲ از وى ﺳﻪ اﻣﭙﺮاﺗﻮر ﺑﻪ ﻃﻮر ﻫﻢ زﻣﺎن ﺑﻪ‬ ‫ﺣﮑﻮﻣﺖ در رم ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ ﮐﻪ دو ﻧﻔﺮ اول ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪه و ﺗﻨﻬﺎ واﻟﺮﯾﻦ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫‪٣٢‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫در ‪ 258‬ﻣﯿﻼدى ﺷﺎﻫﭙﻮر زﻣﺎن را ﺑﺮاى ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ارﺗﺶ رم ﻣﻨﺎﺳﺐ دﯾﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ در ﺷﻤﺎل اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﻣﺬﮐﻮر ﺑﻪ ﺷﺪت درﮔﯿﺮ ﻧﺒﺮد ﺑﺎ‬ ‫ژرﻣﻦﻫﺎ ﺑﻮد‪ .‬در ﻣﺮﮐﺰ ﻧﯿﺰ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻣﺪاوم اﻣﭙﺮاﺗﻮران ﻗﺪرت رم را ﺿﻌﯿﻒ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺷﺎﻫﭙﻮر ﺑﺎ ﮔﺬر از ﻓﺮات‪ ،‬اﻧﻄﺎﮐﯿﻪ را ﺗﺼﺮف‬ ‫ﮐﺮد و آﻣﺎده ﻧﺒﺮد ﺑﺎ واﻟﺮﯾﻦ ﺷﺪ‪ .‬اﻣﭙﺮاﺗﻮر رم ﺑﺎ ﺗﺠﻬﯿﺰ ﺳﭙﺎﻫﻰ ﻋﻈﯿﻢ از ﺟﻨﻮب اروﭘﺎ ﻋﺎزم اﻧﻄﺎﮐﯿﻪ ﺷﺪه و در ‪ 259‬ﺷﻬﺮ را از اﯾﺮان ﺑﺎز ﭘﺲ‬ ‫ﮔﺮﻓﺖ و ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ زود ﻫﻨﮕﺎم اﯾﺮاﻧﻰﻫﺎ او را ﺑﻪ ﻃﻤﻊ ﺗﺴﺨﯿﺮ ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ اﻧﺪاﺧﺖ اﻣﺎ ﺳﭙﺎه اﯾﺮان ارﺗﺶ او را ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ارﺗﺶ ﮐﺮاﺳﻮس‬ ‫ﻣﺤﺎﺻﺮه ﮐﺮده و ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﻰ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺮاﯾﺶ اﯾﺠﺎد ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﮐﻪ در ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﻬﺮ ادﺳﺎ روى داد دهﻫﺎ ﻫﺰار رﻣﻰ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ و ﻫﺮ‬ ‫ﭼﻪ ﺗﻼش ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ از ﻣﺤﺎﺻﺮه ﺧﻼص ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬واﻟﺮﯾﻦ ﭘﺲ از ﺗﺴﻠﯿﻢ‪ ،‬ﺑﻪ اﺳﺎرت ﺷﺎﻫﭙﻮر درآﻣﺪ و ﺗﺎ ﺳﺎلﻫﺎ ﺗﺤﺖ ﺧﺪﻣﺖ ﺷﺎﻫﭙﻮر‬ ‫ﺑﻮد ﭼﺮا ﮐﻪ ﺷﺎه اﯾﺮان از او ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺧﺪﻣﺘﮑﺎر اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺟﻨﮓ‬ ‫اﯾﻦ ﺟﻨﮓ آﺛﺎر ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬﻤﻰ داﺷﺖ‪ .‬اﺑﺘﺪا آن ﮐﻪ اﻣﭙﺮاﺗﻮر رم ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﻔﺖ ﺑﺎرى ﺑﻪ اﺳﺎرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ و اﯾﻦ ﺳﺒﺐ ﺗﻮﺟﻪ ﺟﻬﺎن ﻣﺘﻤﺪن آن‬ ‫روز ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻗﺪرت ﺳﺎﺳﺎﻧﯿﺎن ﺷﺪ‪ .‬دوم آن ﮐﻪ اﯾﻦ ﺷﮑﺴﺖ ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺳﭙﺎه رم ﺳﺒﺐ ﺳﻘﻮط آﺳﯿﺎى ﻏﺮﺑﻰ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺳﭙﺎه اﯾﺮان ﺷﺪ‪ .‬ﺷﺎﻫﭙﻮر‬ ‫در ‪ 260‬ﻣﯿﻼدى آﺳﯿﺎى ﺻﻐﯿﺮ را ﻧﯿﺰ ﺗﺴﺨﯿﺮ ﮐﺮد و ﭼﻨﺎن ﭼﻪ ﻣﻮرﺧﺎن ﻧﻮﺷﺘﻪاﻧﺪ ﺗﺎ ﺳﺎلﻫﺎ در آﺳﯿﺎى ﻏﺮﺑﻰ و آﺳﯿﺎى ﺻﻐﯿﺮ ﺑﺪون ﻣﺰاﺣﻢ‬ ‫ﺟﺪى ﺑﻪ ﺗﺎﺧﺖ و ﺗﺎز ﺳﺮﮔﺮم ﺑﻮد‪ .‬ﺣﺎل آﻧﮑﻪ رﻣﻰﻫﺎ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺿﻌﯿﻒ داﺧﻠﻰ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺑﯿﺮون ﮐﺮدن او از ﻣﺮزﻫﺎى ﺷﺮﻗﻰ ﺧﻮد ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺷﮑﺴﺖ واﻟﺮﯾﻦ و اﺳﺎرت او در ﺟﻨﻮب اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺳﺒﺐ ﺿﻌﻒ ﻗﺪرت ﺳﯿﺎﺳﻰ رم در ﺳﺎﯾﺮ ﻧﻘﺎط اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﺷﺪ ﺑﻪ ﻃﻮرى ﮐﻪ‬ ‫آﻻﻣﻦﻫﺎ از آﻟﭗ ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﺑﻪ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدﻧﺪ و ﮔﻮتﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﻋﺒﻮر از داﻧﻮب ﯾﻮﻧﺎن را ﺗﺴﺨﯿﺮ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﻨﻬﺎ اﺷﺘﺒﺎه ﺑﺰرگ ﺷﺎﻫﭙﻮر ﻧﺒﺮدى ﺑﻰدﻟﯿﻞ ﺑﺎ اﻣﯿﺮ ﻋﺮب‪ ،‬ادﻧﯿﺎت ﺑﻮد‪ ،‬در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﻓﺮﺳﺎﯾﺸﻰ ﺳﻮاران ﻋﺮب ﺿﺮﺑﺎت ﺟﺪى ﺑﻪ ارﺗﺶ اﯾﺮان‬ ‫وارد ﮐﺮده و ﺳﺒﺐ ﺗﻀﻌﯿﻒ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ اﯾﺮان در ﺳﻮرﯾﻪ ﺷﺪﻧﺪ اﻣﺎ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻰرﺳﯿﺪ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى رم از دوران ﻗﺪرت ﺧﻮد ﻓﺎﺻﻠﻪ‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻰ ﺗﻦ ﺑﻪ ﺗﺴﺨﯿﺮ ﺻﺪﻫﺎ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ از ﻣﺮز ﺷﺮﻗﻰ ﺧﻮد داد‪.‬‬ ‫درﺑﺎره ﺟﻨﮓﻫﺎى اﯾﺮان و رم‬ ‫ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﯾﻦ ﺳﺆال ﺑﺮاى ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﭘﯿﺶ آﯾﺪ ﮐﻪ ﭼﺮا ﻧﺒﺮدﻫﺎى رم و اﯾﺮان از اﯾﻦ درﺟﻪ اﻫﻤﯿﺖ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮده ﮐﻪ ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔﻰ از‬ ‫‪ 100‬ﺟﻨﮓ را ﺑﻪ ﺧﻮد اﺧﺘﺼﺎص داده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺟﻨﮓﻫﺎى اﯾﺮان و رم ‪ 700‬ﺳﺎل ﺑﻪ ﻃﻮل اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ و در دﻧﯿﺎى ﻣﺘﻤﺪن آن زﻣﺎن‬ ‫از اﻫﻤﯿﺖ ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎدى ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد ﭼﺮا ﮐﻪ اﮔﺮ رم ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻓﺘﻮﺣﺎت ﻗﻄﻌﻰ در ﻣﺮﮐﺰ و ﺷﻤﺎل ﻏﺮب اروﭘﺎ در ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ و‬ ‫ﻓﻼت اﯾﺮان دﺳﺖ ﯾﺎﺑﺪ »ﺷﺮق« را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻏﺮب در اﺧﺘﯿﺎر ﻣﻰﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺮاى ارﺗﺶ رم ﮔﺬر از ﺳﻨﺪ و ﭘﻨﺠﺎب ﻧﯿﺰ ﮐﺎر ﻣﺸﮑﻠﻰ ﻧﺒﻮد‬ ‫ﭼﺮا ﮐﻪ ﻫﻨﺪىﻫﺎ از روﺣﯿﻪ ﺟﻨﮕﺎورى ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ و ﺷﺒﻪ ﻗﺎره ﻫﻨﺪ ﻫﻢ ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺟﺰو اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﺑﺴﯿﺎر ﻋﻈﯿﻢ رم‬ ‫ﺷﻮد‪ .‬اﻣﭙﺮاﺗﻮرى رم ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ در ﺗﺎرﯾﺦ دﻧﯿﺎ ﻧﻈﯿﺮ ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﺑﺎ ﺑﺮﺧﻮردارى از ‪ 200‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﺣﺮﻓﻪاى و ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻘﺪار ﻧﯿﺮوى ﻣﺤﻠﻰ‪ ،‬وﺟﻮد ‪ 96‬ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺳﻨﺎ و ﺛﺮوت ﻓﺮاوان ﻗﺎدر ﺑﻪ‬ ‫ﺗﺴﺨﯿﺮ ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ ﺣﺎﺻﻠﺨﯿﺰ دﻧﯿﺎى آن زﻣﺎن ﺑﻮد ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺷﻤﺎل آﻓﺮﯾﻘﺎ‪ ،‬ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ‪ ،‬آﺳﯿﺎى ﺻﻐﯿﺮ‪ ،‬ﺑﺎﻟﮑﺎن‪ ،‬اروﭘﺎى ﻏﺮﺑﻰ‪ ،‬اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ و ﭘﺮﺗﻐﺎل و‬ ‫ﮐﻠﯿﻪ ﺟﺰاﯾﺮ و ﺳﻮاﺣﻞ ﻣﻬﻢ آن زﻣﺎن را در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺖ‪.‬‬ ‫در ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺮاﯾﻄﻰ ﺗﻨﻬﺎ ژرﻣﻦﻫﺎ در ﺷﻤﺎل و اﯾﺮاﻧﻰﻫﺎ در ﺷﺮق در ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻮﺳﻌﻪ اﯾﻦ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮔﺮوه اول ﺑﻪ‬ ‫دﻟﯿﻞ ﻋﺪم وﺟﻮد ﺳﺎزﻣﺎن ﺟﺪى ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﮔﺴﺘﺮده ﺑﺎﺷﺪ اﻣﺎ ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺷﺮق ﺟﺪى و ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪه ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺷﺎﻫﭙﻮر اول ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ و ﻧﯿﺮوى رزم ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﮐﺎﻓﻰ ﻧﺪاﺷﺖ در ﻏﯿﺮ اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎ ﻧﻔﻮذ ﺑﻪ داﺧﻞ ﻣﺼﺮ و ﺑﺎﻟﮑﺎن اﻣﭙﺮاﺗﻮرى رم را‬ ‫ﺑﻪ زﺣﻤﺖ ﺑﯿﻨﺪازد اﻣﺎ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺗﻘﺪﯾﺮ اﯾﺮان ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ از اﯾﻦ ﻓﺮﺻﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ و رم دوﺑﺎره ﻗﻮى ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪٣٣‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﻧﺒﺮدﻫﺎى اﯾﺮان و رم را ﻣﻰﺗﻮان ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ وﻗﺎﯾﻊ ﻧﻈﺎﻣﻰ ﻗﺮن دوم ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﺗﺎ ﻗﺮن ﺷﺸﻢ ﻣﯿﻼدى داﻧﺴﺖ و ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺘﻮان‬ ‫ﺗﺪاوم ﻫﻤﯿﻦ ﻧﺒﺮدﻫﺎ را از دﻻﯾﻞ ﻓﺮﺳﺎﯾﺶ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى رم و ﻧﺎﺗﻮاﻧﻰ آن در ﺳﺮﮐﻮب اﻗﻮام ﺷﻤﺎﻟﻰ و ﻫﻮنﻫﺎ داﻧﺴﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﻧﺒﺮدﻫﺎ ﺑﺮاى اﯾﻦ‬ ‫ﻧﯿﺰ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﻬﺘﺮى ﻧﺪاﺷﺖ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﻰ ﭘﺎرت و ﺳﺎﺳﺎﻧﻰ را ﻣﺒﺪل ﺑﻪ دوﻟﺖﻫﺎى ﻧﻈﺎﻣﻰ ﮐﺮده ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺮﺗﺐ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻟﮋﯾﻮن‬ ‫ﻫﺎى رﻣﻰ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ورود آﺗﯿﻼ ﺑﻪ اروﭘﺎ‬ ‫ﻧﺒﺮد اورﻟﺌﺎن )ﺷﺎﻟﻮن(‬ ‫از ﻗﺮن ﭼﻬﺎرم ﻣﯿﻼدى ﺑﻪ ﺑﻌﺪ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﻋﻈﯿﻢ رم ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﻣﺸﮑﻞ ﺑﺰرگ ﻧﻈﺎﻣﻰ روﺑﻪرو ﺷﺪ‪ :‬اﺑﺘﺪا ﻋﺪم ﻗﻄﻌﯿﺖ ﭘﯿﺮوزى در ﻣﺮزﻫﺎى‬ ‫ﺷﺮﻗﻰ‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻗﺪرت اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﺳﺎﺳﺎﻧﻰ‪ ،‬دوم ﻓﺸﺎر ﺑﻰاﻣﺎن ﻗﻮاى اﻗﻮام ﺷﻤﺎل اروﭘﺎ‪ ،‬ﺳﻮم وﺳﻌﺖ ﺑﯿﺶ از اﻧﺪازه اﻣﭙﺮاﺗﻮرى و ﭼﻬﺎرم ﺑﺮوز‬ ‫ﺟﻨﮓﻫﺎى داﺧﻠﻰ‪ .‬اﻣﺎ از ‪ 400‬ﻣﯿﻼدى ﻋﺎﻣﻞ ﺟﺪﯾﺪى ﺑﻪ اﯾﻦ ﻋﻮاﻣﻞ اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﻗﺪرت ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻫﻮنﻫﺎ‪.‬‬ ‫ﻫﻮنﻫﺎ ﮐﻪ از ﺳﺮزﻣﯿﻦﻫﺎى ﺑﺴﯿﺎر دوردر ﺷﺮق )ﺷﻤﺎل ﭼﯿﻦ( آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ اﮐﻨﻮن آرام آرام در ﺣﺎل ﻧﻔﻮذ ﺑﻪ داﺧﻞ ﺷﺮق اروﭘﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در‬ ‫‪ 406‬ﻣﯿﻼدى آنﻫﺎ دﯾﮕﺮ ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﭼﺸﻢﭘﻮﺷﻰ ﻧﺒﻮده و ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻗﺪرت ﺟﻨﮕﺎورى ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔﻰ از ﻏﺮب درﯾﺎى ﺧﺰر‪ ،‬ﺷﻤﺎل درﯾﺎى ﺳﯿﺎه و‬ ‫ﺑﺎﻟﮑﺎن اﻣﺮوزى را در ﺗﺼﺮف ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻓﻘﺪان رﻫﺒﺮى ﻣﻘﺘﺪر ﺗﺎ ‪ 433‬ﺑﺮاى رم ﺧﻄﺮﻧﺎك ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ورود آﺗﯿﻼ ﺑﻪ ﺻﺤﻨﻪ ﺗﺎرﯾﺦ در ﺳﺎل ‪ 433‬ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺻﺤﻨﻪ ﻧﺒﺮد را ﺗﻐﯿﯿﺮ داد‪ .‬ﻫﻮنﻫﺎ اﮐﻨﻮن ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬اﻗﻮام ﭘﺮﻗﺪرت ﺟﻨﮕﻞﻧﺸﯿﻦ‪ ،‬ژرﻣﻨﻰ‪،‬‬ ‫وﯾﺰﮔﻮت‪ ،‬ﻓﺮاﻧﮏ و ﺑﻮرﮔﻮﻧﺪى را ﯾﮑﻰ ﭘﺲ از دﯾﮕﺮى از ﺻﺤﻨﻪ ﻣﺒﺎرزات اروﭘﺎى ﻗﺮن ﭘﻨﺠﻢ ﺣﺬف ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫آﺗﯿﻼ اﺑﺘﺪا در ‪ 436‬ﺑﻮرﮔﻮﻧﺪﻫﺎ را درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪ و در ‪ 443‬ﺳﺮاﺳﺮ آﻟﻤﺎن را ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬آﺗﯿﻼ ﮐﻪ ﺧﻮد را ﺑﻼى آﺳﻤﺎﻧﻰ ﻣﻰﻧﺎﻣﯿﺪ ﺗﺎ آن روز ﻫﯿﭻ‬ ‫ﺷﮑﺴﺘﻰ ﻧﺨﻮرده ﺑﻮد و ﺗﻨﻬﺎ ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد ازﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮدن ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى رم ﺷﺮﻗﻰ ﺑﯿﺰاﻧﺲ ﺧﻮددارى ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺮدم ﺑﯿﺰاﻧﺲ ‪60‬‬ ‫ﻫﺰار ﺗﺎﻻن ﻃﻼ ﺑﻪ او ﻏﺮاﻣﺖ دادﻧﺪ و ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪﻧﺪ ﺧﺮاﺟﮕﺬار وى ﺑﺎﻗﻰ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫در اﯾﻦ زﻣﺎن اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﻫﻮنﻫﺎ از ﻗﻔﻘﺎز ﺗﺎ ﮐﻮهﻫﺎى آﻟﭗ وﺳﻌﺖ داﺷﺖ و ﻃﻰ ﺳﻪ دﻫﻪ آﺗﯿﻼ ﻗﺪرﺗﻰ را اﯾﺠﺎد ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﻰ از‬ ‫اﻣﭙﺮاﺗﻮرى دو ﺗﮑﻪ ﺷﺪهى رم و اﻣﭙﺮاﺗﻮرى اﯾﺮان ﺑﺰرگﺗﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬ ‫»رم ﺿﻌﯿﻒ ﺷﺪه« ﻣﻰداﻧﺴﺖ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮى از ﺳﻘﻮط ﻓﺮاﻧﺴﻪ )ﮔﻞ( ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﻰ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ از اﻗﻮام ﺷﻤﺎﻟﻰ اروﭘﺎ ﻧﻈﯿﺮ ﻓﺮاﻧﮏﻫﺎ‪،‬‬ ‫وﯾﺰﮔﻮتﻫﺎ و ﺑﻮرﮔﻮﻧﺪىﻫﺎ ﮐﻤﮏ ﺧﻮاﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ اﻗﻮام ﻧﯿﺰ اﮔﺮ ﭼﻪ ﺗﺎ آن زﻣﺎن دﺷﻤﻦ رم ﺑﻮدﻧﺪ اﻣﺎ اﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻰ ﻣﻰداﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ‬ ‫ﻏﺮب اروﭘﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺑﺴﺘﮕﻰ دارد‪.‬‬ ‫در ‪ 451‬ﻣﯿﻼدى آﺳﯿﻮس ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه رﻣﻰ‪ ،‬ﺑﺎ ﺳﭙﺎه ﺑﺰرﮔﻰ از ﻧﯿﺮوﻫﺎى اروﭘﺎﯾﻰ در دﺷﺖﺷﺎن )ﺷﺎﻟﻮﺋﯿﮏ( در ﺷﻤﺎل ﻓﺮاﻧﺴﻪ در اﻧﺘﻈﺎر آﺗﯿﻼ‬ ‫ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬آﺗﯿﻼ ﮐﻪ از ﺗﺼﺮف اروﻟﺌﺎن ﻧﺎاﻣﯿﺪ ﻧﺸﺪه ﺑﻮد ﺑﻪ ﻣﺼﺎف ﺑﺎ اﯾﻦ ﻧﯿﺮوى ﺑﺴﯿﺎر ﻋﻈﯿﻢ رﻓﺖ‪ .‬ﻧﺒﺮد ﺑﯿﻦ دو ﻧﯿﺮو ﻣﺪﺗﻰ اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺖ و‬ ‫ﻋﻠﻰرﻏﻢ ﮐﺸﺘﻪﻫﺎى ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد از ﻃﺮﻓﯿﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻗﻄﻌﻰ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﺸﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﺮﻧﺪه واﻗﻌﻰ ﻣﺘﺤﺪﯾﻦ اروﭘﺎﯾﻰ ﺑﻮدﻧﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﺮاى اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر‬ ‫ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﻧﯿﺮوﻫﺎى آﺗﯿﻼ را ﻣﺘﻮﻗﻒ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬آﺗﯿﻼ ﭘﺲ از درﯾﺎﻓﺖ اﯾﻦ ﺿﺮﺑﻪ دﯾﮕﺮ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ در ﻏﺮب ﭘﯿﺸﺮوى ﮐﻨﺪ اﮔﺮ ﭼﻪ رم ﻏﺮﺑﻰ ﻧﯿﺰ در‬ ‫ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﻏﺮاﻣﺘﻰ ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺑﻪ آﺗﯿﻼ داد ﺗﺎ او ﺑﻪ رم ﺣﻤﻠﻪ ﻧﮑﻨﺪ و ﺳﺮدار ﺧﻮﻧﺨﻮار ﻫﻮن ﻧﯿﺰ ﻣﻮﻗﺘﺎ از ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﻋﻈﯿﻢ ﺧﻮد دﺳﺖ‬ ‫ﮐﺸﯿﺪ و ﺑﻪ ﺗﺠﺪﯾﺪ ﻗﻮا ﭘﺮداﺧﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺮگ آﺗﯿﻼ‬ ‫آﺗﯿﻼ ﻋﻠﻰرﻏﻢ ﺧﻮى وﺣﺸﻰ و ﺧﻮﻧﺨﻮارش ﻓﻮقاﻟﻌﺎده ﺳﯿﺎﺳﺘﻤﺪار ﺑﻮد و در ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﻧﻈﺎﻣﻰ ﻧﯿﺰ در ﺑﯿﻦ اﻗﻮام وﺣﺸﻰ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﻣﺮداﻧﻰ ﭼﻮن‬ ‫ﭼﻨﮕﯿﺰ و ﺗﯿﻤﻮر ﻗﺎﺑﻞ ﻗﯿﺎس اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺮگ او در ‪ 453‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﯾﮏ دﺧﺘﺮ ﺑﻪ اﺳﺎرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ دﻧﯿﺎ را از ﺷﺮ او ﻧﺠﺎت داد در ﻏﯿﺮ اﯾﻦ‬

‫‪٣٤‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﺻﻮرت ﺑﺪون ﺷﮏ او ‪ 2‬ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﺑﺮاى ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻏﺮب و ﺟﻨﻮب ﻏﺮب اروﭘﺎ اﻗﺪام ﻣﻰﮐﺮد‪ .‬ﺣﺎل آن ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺮگ وى ﭘﺴﺮان ﺑﻰﮐﻔﺎﯾﺖاش‬ ‫)ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ( ﮐﻞ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى او را در ﯾﮏ دﻫﻪ ﺑﻪ ﺑﺎد دادﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻫﻤﯿﺖ ﻧﺒﺮد ﺷﺎﻟﻮن‬ ‫آﺗﯿﻼ ﻇﺮف ‪ 20‬ﺳﺎل ﻏﺮب روﺳﯿﻪ اﻣﺮوزى و ﺳﺮزﻣﯿﻦﻫﺎﯾﻰ ﮐﻪ اﻣﺮوز ﻟﻬﺴﺘﺎن‪ ،‬ﻣﺠﺎرﺳﺘﺎن‪ ،‬اﺗﺮﯾﺶ‪ ،‬آﻟﻤﺎن‪ ،‬ﺷﺮق ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ ،‬ﺻﺮﺑﺴﺘﺎن‪،‬‬ ‫ﮐﺮاوﺳﻰ‪ ،‬اﮐﺮاﯾﻦ‪ ،‬داﻧﻤﺎرك‪ ،‬ﺟﻤﻬﻮرىﻫﺎى ﺑﺎﻟﺘﯿﮏ‪ ،‬رﻣﺎﻧﻰ و ﺑﻼروس ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﻰﺷﻮد را ﺗﺼﺮف ﮐﺮد و ﺑﺮاى اﻃﺎﻋﺖ ﮐﺎﻣﻞ اروﭘﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﯾﮏ‬ ‫ﭘﯿﺮوزى ﺑﺰرگ دﯾﮕﺮ در ﻏﺮب ﻧﯿﺎز داﺷﺖ ﭼﺮا ﮐﻪ در ﺷﺮق ﺑﯿﺰاﻧﺲ )رم ﺷﺮﻗﻰ( ﻗﺪرت او را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫اﮔﺮ در دﺷﺖ ﺷﺎﻟﻮن و اورﻟﺌﺎن اﺗﺤﺎد ﺑﺰرگ ﻗﺒﺎﯾﻞ و دول اروﭘﺎ ﺷﮑﻞ ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﻰ ﺷﮏ آﺗﯿﻼ آﺑﺎدىاى ﺑﺮاى ﻣﺮدم اروﭘﺎ ﺑﺎﻗﻰ‬ ‫ﻧﻤﻰﮔﺬاﺷﺖ‪.‬‬ ‫آﺗﯿﻼ اﮔﺮ ﭼﻪ از ﺟﻨﮕﺠﻮﺗﺮﯾﻦ ﺳﻮاران ﺟﻨﮕﻰ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد اﻣﺎ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻣﺪاﻓﻊ ﻧﯿﺰ اﺛﺮ ﻣﻨﺎﺳﺒﻰ داﺷﺖ‪ .‬ﭘﯿﺎده ﻧﻈﺎﻣﻰ رﻣﻰ در ﮐﻨﺎر‬ ‫ﺳﻮاران ﺷﻤﺎﻟﻰ ﻗﺪرت ﻧﻈﺎﻣﻰ آﺗﯿﻼ را ﺧﻨﺜﻰ ﮐﺮد‪ 800 .‬ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﻧﯿﺰ ﺷﺮق ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻓﺮدى ﺑﻪ ﻧﺎم ﭼﻨﮕﯿﺰﺧﺎن ﺷﺪ اﻣﺎ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﻗﺎدر ﺑﻪ رﺧﻨﻪ‬ ‫او و ﻗﻮﻣﺶ ﻧﺸﺪ و ﺻﺪﻫﺎ ﺳﺎل ﺷﺮق در ﺗﺴﺨﯿﺮ اﯾﻦ اﻗﻮام ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻓﺮوﭘﺎﺷﻰ رم ﻏﺮﺑﻰ‬ ‫ﺳﻘﻮط اﻣﭙﺮاﺗﻮرى رم ﻏﺮﺑﻰ‪ ،‬ﺑﺮﻫﻢ ﺧﻮردن ﺛﺒﺎت ﻧﻈﺎﻣﻰ اروﭘﺎ‬ ‫اﻣﭙﺮاﺗﻮرى رم ﮐﻪ از ﻗﺮن ﺳﻮم ﭘﯿﺶ از ﻣﯿﻼد ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻗﺪرت اول دﻧﯿﺎى ﻗﺪﯾﻢ ﻣﻄﺮح ﺑﻮد از ﻗﺮن ﺳﻮم ﻣﯿﻼدى ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ ﭘﺲ از ‪600‬‬ ‫ﺳﺎل ﻗﺪرت ﺧﻮد را از دﺳﺖ داد و در ‪ 395‬ﻣﯿﻼدى دو ﻗﺴﻤﺖ ﺷﺪ؛ رم ﺷﺮﻗﻰ ﮐﻪ ﺗﺎ ‪ 105‬ﺳﺎل ﺑﻌﺪ دوام آورد و رم ﻏﺮﺑﻰ ﮐﻪ ‪ 80‬ﺳﺎل‬ ‫ﭘﺲ از اﯾﻦ ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﻓﺮو ﭘﺎﺷﯿﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ رم ﻏﺮﺑﻰ ﻗﺴﻤﺖ ﻗﻮىﺗﺮ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳﺎلﻫﺎ ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﻧﺒﺮدﻫﺎ را ﺑﻪ ﺧﻮد دﯾﺪه ﺑﻮد و ﺣﺘﺎ‬ ‫در ﻧﺒﺮد ﺑﺎ دﺷﻤﻨﺎن ﺷﺮﻗﻰ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﻓﺮﺳﺘﻨﺪه ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ واﺣﺪﻫﺎ ﺑﻮد‪ .‬درﺑﺎرهى اﻧﺤﻄﺎط رم ﻏﺮﺑﻰ ﺗﺎرﯾﺦﻧﮕﺎران ﮐﺘﺎبﻫﺎى زﯾﺎدى ﻧﻮﺷﺘﻪاﻧﺪ‬ ‫و در اﯾﻦ ﻓﺼﻞ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ذﮐﺮ دﻻﯾﻞ ﻧﻈﺎﻣﻰ ﻓﺮوﭘﺎﺷﻰ اﯾﻦ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﺑﺴﻨﺪه ﻣﻰﺷﻮد‪.‬‬ ‫در ‪ 451‬ﺷﮑﺴﺖ ﺳﻨﮕﯿﻦ آﺗﯿﻼ رم را از ﺧﻄﺮ ﺑﺰرگ ﻧﺠﺎت ﻧﺪاد ﺑﻠﮑﻪ اﻗﻮام ژرﻣﻦ‪ ،‬ﻓﺮاﻧﮑﻰ را از ﺧﻄﺮ ﺟﺎرو ﺷﺪن ﺑﻪ دﺳﺖ ﺟﻨﮕﺎوراﻧﻰ‬ ‫ﺧﺸﺘﻦﺗﺮ از ﺧﻮدﺷﺎن ﻧﺠﺎت داد‪ .‬اﮐﻨﻮن آنﻫﺎ آﻣﺎده درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪن اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﻓﺮﺗﻮت رم ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫دوﻻﻧﺪﻟﻦ درﺑﺎره ﺳﺎلﻫﺎى آﺧﺮ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى رم ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻰﻧﻮﯾﺴﺪ‪:‬‬ ‫»ﻣﺎﮔﺰﯾﻢ ﺑﻪ ﺗﺨﺖ ﻧﺸﺴﺖ وﻟﻰ ﻟﯿﺎﻗﺖ اداره ﻣﻤﻠﮑﺖ آن روزﮔﺎر آﺷﻔﺘﻪ را ﻧﺪاﺷﺖ‪ ...‬ﭘﺲ از وى آوﺗﯿﻮس از ﻣﺮدم ﮔﻞ اﻣﭙﺮاﺗﻮر ﺷﺪ وﻟﻰ‬ ‫ﭼﯿﺰى ﻧﮕﺬﺷﺖ ﮐﻪ رﯾﺴﯿﻤﺮ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه رﻣﻰ‪ ،‬او را ﺧﻠﻊ و ﻣﺎژورﯾﻦ را ﺑﻪ ﺟﺎى او ﺑﻪ ﺗﺨﺖ ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬وى ﻣﺮدى ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﺑﻮد و ﺧﺮاﺑﻰﻫﺎى رم‬ ‫را ﺑﺮﻃﺮف ﮐﺮد و ﭘﺲ از رﻓﻊ ﺣﻤﻠﻪ وﻧﺪالﻫﺎ‪ ،‬وﯾﺰﮔﻮتﻫﺎ را در ﮔﻞ ﺷﮑﺴﺖ داد اﻣﺎ رﯾﺴﯿﻤﺮ او را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪ‪ ..‬اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﻫﻤﭽﻨﺎن رو ﺑﻪ‬ ‫ﺿﻌﻒ ﻣﻰرﻓﺖ و آﺧﺮﯾﺖ ﻗﺴﻤﺖ ﺧﺎك ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﻣﻰداد‪«.‬‬ ‫در اﯾﻦ زﻣﺎن اﻗﻮام وﯾﺰﮔﻮت اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ و ﺟﻨﻮب ﻏﺮﺑﻰ ﮔﻞ را در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺘﻨﺪ و ﺑﻮرﮔﺎﻧﺪﻫﺎ ﻧﯿﺰ دره را ﻣﺘﺼﺮف ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺷﻤﺎل ﺷﺮﻗﻰ ﮔﻞ در‬ ‫اﺧﺘﯿﺎر ﻓﺮاﻧﮑﻰ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫در ﺳﺎل ‪ 465‬رﯾﺴﯿﻤﺮ‪ ،‬اﻧﺘﯿﻤﻮس را ﺑﻪ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺮد ﮐﻪ از ﻃﺮف اﻣﭙﺮاﺗﻮرى رم ﺷﺮﻗﻰ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪه ﺑﻮد آﺧﺮﯾﻦ ﮐﺴﻰ ﺑﻮد‬ ‫ﮐﻪ ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺟﻠﻮى ﺳﻘﻮط رم را ﺑﮕﯿﺮد وى اﺑﺘﺪا ﺑﺎ ﻧﺎوﮔﺎن ﺧﻮد ﺑﻪ ﺟﻨﮓ وﻧﺪالﻫﺎ در ﺟﻨﻮب ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ رﻓﺖ اﻣﺎ در ﻧﺒﺮد آﻓﺮﯾﻘﺎ از‬ ‫وﻧﺪالﻫﺎ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرد و در ‪ 472‬ﻣﺠﺪدا رﯾﺴﯿﻤﺮ او را ﺑﺮﮐﻨﺎر ﮐﺮد و ادﻟﻰ ﺑﺮﯾﻮس را ﺑﺮﮔﺰﯾﺪ‪ .‬اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﺷﺮﻗﻰ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ دﯾﮕﺮ را ﺑﺮاى‬ ‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﯾﻰ ﺑﺮ رم ﻓﺮﺳﺘﺎد اﻣﺎ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻰرﺳﯿﺪ ﮐﺎر رم ﺗﻤﺎم اﺳﺖ‪ .‬در ‪ 476‬ﺳﺮﺑﺎران رﻣﻰ ﺑﻪ رﯾﺎﺳﺖ اودواﮐﺮ ﻗﯿﺎم ﮐﺮدﻧﺪ و ﻧﺎﮔﻬﺎن‬ ‫اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﻋﻈﯿﻢ رم دﯾﺪ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﯾﺎورى ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫‪٣٥‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﮔﺖﻫﺎى ﻏﺮﺑﻰ‪ ،‬ﺑﺎﺳﮑﻰ‪ ،‬ﻓﺮاﻧﮑﻰ‪ ،‬وﻧﺪالﻫﺎ‪ ،‬آﻟﻤﺎنﻫﺎ و اﻧﮕﻠﻮﺳﺎﮐﺴﻮنﻫﺎ و ﺳﻮﺋﺪىﻫﺎ ﻧﺎﮔﻬﺎن اﻣﭙﺮاﺗﻮرى را ﻗﻄﻌﻪ ﻗﻄﻌﻪ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻇﺮف ‪ 15‬ﺳﺎل‬ ‫ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎى اروﭘﺎ ﺷﺎﻫﺪ ﺣﺬف دو ﻗﺪرت ﺑﺰرگ و ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪن دهﻫﺎ ﻗﺪرت ﻣﺤﻠﻰ ﺷﺪ‪ 453) .‬اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﻫﻮن و ‪ 476‬اﻣﭙﺮاﺗﻮرى رم(‬ ‫اﻣﺎ از ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮ ﻧﻈﺎﻣﻰ ﭼﺮا رم و ﻟﮋﯾﻮنﻫﺎى ﻋﻈﯿﻢاش از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻨﺪ؟‬ ‫ﺳﻪ دﻟﯿﻞ ﻋﺎﻣﻞ اﺻﻠﻰ ﻓﺮوﭘﺎﺷﻰ ﻧﻈﺎم رم ﻏﺮﺑﻰ ﺑﻮد‪:‬‬ ‫‪ -1‬ﺑﺮﺗﺮى ﻋﺪدى ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن ﺷﻤﺎل ﺑﺮ ﻟﮋﯾﻮﻧﺮﻫﺎى رﻣﻰ‪ ،‬ژرﻣﻦﻫﺎ ﻣﺮﺗﺐ در ﺣﺎل اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ -2‬ﻗﺪرت رزﻣﻰ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻓﺮاﻧﮏ‪ ،‬ژرﻣﻦ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﮔﺖﻫﺎ ﺑﺎ آﺧﺮﯾﻦ ﻓﻨﻮن ﺳﻮاره ﻧﻈﺎم آﺷﻨﺎ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و ﺳﺮﺑﺎزان ژرﻣﻦ از‬ ‫ﺷﻤﺸﯿﺮﻫﺎﯾﻰ ﺑﺎ ﻓﻮﻻد ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻘﺎوم ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ -3‬ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن رﻣﻰاز ﻣﺮدان ﺳﺮزﻣﯿﻦﻫﺎى ﺗﺴﺨﯿﺮ ﺷﺪه ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه ﺑﻮد و آنﻫﺎ اﻧﮕﯿﺰهاى )در اﯾﻦ اواﺧﺮ( ﺑﺮاى ﮐﺸﺘﻦ ﻫﻤﻮﻃﻨﺎن ﺧﻮد‬ ‫ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ -4‬ورود ﻫﻮنﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﺤﻨﻪ ﻧﺒﺮدﻫﺎى اروﭘﺎ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ژرﻣﻦﻫﺎ‪ ،‬ﻓﺮاﻧﮏﻫﺎ‪ ،‬واﻧﺪالﻫﺎ‪ ،‬وﯾﺰﮔﺖﻫﺎ و ﮔﺖﻫﺎ ﭘﻰ ﺑﺒﺮﻧﺪ ﮐﻪ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى رم ﻏﺮﺑﻰ ﺗﺎ‬ ‫ﭼﻪ اﻧﺪازهاى آﺳﯿﺐﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻓﺮوﭘﺎﺷﻰ رم‬ ‫اﻣﭙﺮاﺗﻮرى رم ﻏﺮﺑﻰ ﭘﺲ از ﻣﻮاﺟﻪ ﺑﺎ ﻓﺮوﭘﺎﺷﻰ‪ ،‬ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺧﻮد را ﺑﺎ دهﻫﺎ ﻣﻠﯿﺖ ﺟﺪﯾﺪ در اروﭘﺎ و ﺷﻤﺎل آﻓﺮﯾﻘﺎ دﯾﺪ‪ .‬ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﻰ اروﭘﺎ در اﯾﻦ‬ ‫ﺟﺎ ﺷﮑﻞ ﻣﻰﮔﯿﺮد‪ .‬در ‪ 476‬ﻣﯿﻼدى اﺳﻼوﻫﺎ‪ ،‬ﻓﺮاﻧﮏﻫﺎ‪ ،‬آﻟﻤﺎنﻫﺎ‪ ،‬ﮔﺖﻫﺎى ﻏﺮﺑﻰ‪ ،‬اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﻰﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻮرﮔﺎﻧﺪىﻫﺎ‪ ،‬وﻧﺪالﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺮﺑﺮﻫﺎ‪ ،‬ﺳﺎﮐﺴﻮنﻫﺎ‪،‬‬ ‫ﺳﻮﺋﺪىﻫﺎ‪ ،‬ﻟﻤﺒﺎردﻫﺎ و‪ ..‬ﻫﺮ ﮐﺪام ﺑﺮاى ﺧﻮد ﮐﺸﻮر ﻣﺴﺘﻘﻠﻰ را اﯾﺠﺎد ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ و ﻫﻮﻧﻬﺎ ﻧﯿﺰ در ﺷﺮق ﭼﻨﺪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﻰدﻫﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﮐﻨﻮن در دﻧﯿﺎ ﻓﻘﻂ ﺳﻪ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ وﺟﻮد دارد؛ ﭼﯿﻦ‪ ،‬اﯾﺮان و رم ﺷﺮﻗﻰ‪ ،‬اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﺳﺎﺳﺎﻧﻰ ﺑﺎ ﺧﯿﺎل راﺣﺖ وﻗﺎﯾﻊ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى رم‬ ‫ﺷﺮﻗﻰ را ﺗﺤﺖﻧﻈﺮ دارد‪ .‬ﺳﺎﺳﺎﻧﯿﺎن اﮐﻨﻮن ﻣﻰداﻧﻨﺪ ﮐﻪ رم ﺷﺮﻗﻰ ﻗﺪرت ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺧﻮد را ﻧﺪارﻧﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ از ﻃﺮﻓﻰ در زﯾﺮ ﻓﺸﺎر ﻓﺰاﯾﻨﺪه‬ ‫ﻗﺪرتﻫﺎى ﻣﺘﻌﺪد و ﭘﺮاﮐﻨﺪه اﻣﺎ ﺟﻨﮕﺎور »ﻏﺮﺑﻰ اﺳﺖ« و از ﻃﺮﻓﻰ دﯾﮕﺮ از ﻟﮋﯾﻮنﻫﺎى ﺟﻨﮕﻨﺪه ﻏﺮﺑﻰ در ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﻣﺸﺮق زﻣﯿﻦ ﺧﺒﺮ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﻓﺘﺢ ﺳﻮرﯾﻪ ﺗﻮﺳﻂ اﯾﺮان‬ ‫از ﻗﺮنﻫﺎ ﻗﺒﻞ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﻮ‪ ،‬ﺷﻤﺎل ﻣﯿﺎن رودان )ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ(‪ ،‬ﺷﺎﻣﺎت )ﺳﻮرﯾﻪ ﮐﻨﻮﻧﻰ( و ﻓﻠﺴﻄﯿﻦ در اﺧﺘﯿﺎر ارﺗﺶ رم ﺑﻮد و در ﺣﻘﯿﻘﺖ در‬ ‫ﮐﺸﻤﮑﺶ داﯾﻢ ﺑﯿﻦ ارﺗﺶﻫﺎى اﯾﺮاﻧﻰ و رﻣﻰ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺗﺪرﯾﺠﺎ اﯾﻦ ﺑﺨﺶﻫﺎ ﺟﺰ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى رم )و ﺑﻌﺪﻫﺎ رم ﺷﺮﻗﻰ( ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ در‬ ‫‪ 603‬ﻣﯿﻼدى اوﺿﺎع ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻮد‪ .‬رم ﺷﺮﻗﻰ از ﻃﺮﻓﻰ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻓﺰاﯾﻨﺪه آوارﻫﺎ‪ ،‬ﮔﺖﻫﺎ‪ ،‬ﻓﺮاﻧﮏﻫﺎ و ﻟﻤﺒﺎردﻫﺎ )اﻗﻮام ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ﺑﺮﺑﺮ( ﻗﺮار‬ ‫داﺷﺖ و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ در اﯾﺮان ﭘﺎدﺷﺎه ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪى ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﺴﺮو ﭘﺮوﯾﺰ ﺑﺮ ﺳﺮ ﮐﺎر ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮو ﭘﺮوﯾﺰ در ‪ 591‬ﻣﯿﻼدى ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﺳﭙﺎه رم ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮد ﺗﺎج ﺧﻮد را از ﺳﺮدارى ﯾﺎﻏﻰ ﭘﺲ ﺑﮕﯿﺮد و اﮐﻨﻮن ﭘﺲ از ‪ 12‬ﺳﺎل ﺑﻪ‬ ‫ﺧﻮﻧﺨﻮاﻫﻰ ﻗﺘﻞ ﻣﻮرﯾﺲ‪ ،‬اﻣﭙﺮاﺗﻮر ﻣﻘﺘﻮل رم‪ ،‬آﻣﺎده ﻧﺒﺮد ﺑﺎ ﻓﺎﮐﺲ‪ ،‬اﻣﭙﺮاﺗﻮر ﺟﺪﯾﺪ رم‪ ،‬ﺷﺪ‪.‬‬ ‫در ‪ 605‬ﻣﯿﻼدى ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن اﯾﺮاﻧﻰ ﮐﻠﯿﻪ اﺳﺘﺤﮑﺎﻣﺎت رﻣﻰ در ﺷﻤﺎل ﻣﯿﺎن رودان و ﺳﭙﺲ ﻏﺮب ﻣﯿﺎن رودان را ﻓﺘﺢ ﮐﺮده و ﺷﻬﺮﻫﺎى ﻣﻬﻢ‬ ‫ﺣﺮان و ادﺳﺎ را ﺗﺴﺨﯿﺮ ﻧﻤﻮد و ﺳﭙﺲ ﻫﯿﺮاﭘﻮﻟﯿﺲ و ﺣﻠﺐ اﻣﺮوزى را ﻓﺘﺢ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫از آن ﻃﺮف ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﯾﺮاﻧﻰ در ارﻣﻨﺴﺘﺎن ﺷﺮوع ﺑﻪ ﭘﯿﺸﺮوى ﮐﺮده و ﮐﺎﭘﺎدوﮐﯿﻪ و ﻓﺮﯾﺰى را ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬در ‪ 611‬اﯾﺮان ﻓﺘﻮﺣﺎت ﻏﺮﺑﻰ ﺧﻮد را‬ ‫ﺗﮑﻤﯿﻞ ﮐﺮده و ﺑﻪ دروازهﻫﺎى ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﯿﻪ ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ رم ﺷﺮﻗﻰ رﺳﯿﺪ و در ‪ 614‬ﺑﯿﺖاﻟﻤﻘﺪس )ﯾﺎ اورﺷﻠﯿﻢ( را ﻓﺘﺢ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ارﺗﺶﻫﺎى اﯾﺮان ﻇﺮف ‪ 9‬ﺳﺎل ﮐﻠﯿﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎى رﻣﻰ را ﺟﺎرو ﮐﺮده و ﺑﻪ ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ رﯾﺨﺘﻨﺪ و در ‪ 616‬ﺑﺮاى اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر ﭘﺲ از ‪ 900‬ﺳﺎل ﺑﺎ‬ ‫ﻋﺒﻮر از ﺻﺤﺮاى ﺳﯿﻨﺎ اﺳﮑﻨﺪرﯾﻪ را در ﻣﺼﺮ ﺗﺼﺮف ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺷﺎﻫﯿﻦ ﺑﺮاز‪ ،‬ﺳﺮدار اﯾﺮاﻧﻰ‪ ،‬ﻧﯿﺰ در ﺳﺎل ﺑﻌﺪ )ﮐﻨﺴﺘﺎﻧﺘﯿﻦ( را ﻓﺘﺢ ﮐﺮده و اﯾﺮان‬ ‫را ﺑﻪ اوج ﻗﺪرت ﺧﻮد ﭘﺲ از دوران ﻫﺨﺎﻣﻨﺸﯿﺎن رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪٣٦‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﻧﺘﺎﯾﺞ اﯾﻦ ﺟﻨﮓﻫﺎ‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮدﻫﺎى ‪ 15‬ﺳﺎﻟﻪ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻃﻰ ﺳﺎلﻫﺎى ‪ 602‬ﺗﺎ ‪ 617‬اﻣﭙﺮﺗﻮرى اﯾﺮان ﺑﻪ ﻗﺪرت اول ﺟﻬﺎن ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﻮد اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﻰ ﺑﻮد ﮐﻪ‬ ‫از ‪ 800‬ﺳﺎل ﻗﺒﻞ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﻮ ﻗﺪرت ﻏﺎﻟﺐ ﺟﻬﺎن رم ﺑﻮد و اﮐﻨﻮن ﺑﺮاى اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر رﻣﻰﻫﺎ از ﻧﻈﺮ وﺳﻌﺖ و ﺟﻤﻌﯿﺖ از اﯾﺮان ﻋﻘﺐ اﻓﺘﺎده و‬ ‫ﮐﺎﻣﻼ ﻣﻨﻔﻌﻞ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺧﺴﺮو ﭘﺮوﯾﺰ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ دو ﺳﺮدار ﺑﺰرﮔﺶ‪ ،‬ﺷﻬﺮ ﺑﺮاز و ﺷﺎﻫﯿﻦ ﺑﺮاز‪ ،‬رﻫﺒﺮى ﻣﻰﺷﺪ ﺳﺒﺐ ﻣﻨﮕﻨﻪ ﺷﺪن رﻣﻰﻫﺎ ﺷﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ رﺳﻤﺎ‬ ‫در ﻫﻤﺎن زﻣﺎن ﺗﻮﺳﻂ آوارﻫﺎ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﺑﻮدﻧﺪ و وﻧﺪالﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺷﻤﺎل آﻓﺮﯾﻘﺎ را از ﭼﻨﮓ رم درآورده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻫﺮﻗﻞ‪ ،‬اﻣﭙﺮاﺗﻮر ﻻﯾﻖ رم‪،‬‬ ‫ﻇﻬﻮر ﻧﮑﺮده ﺑﻮد در ‪ 620‬ﻣﯿﻼدى ﮐﺎر اﻣﭙﺮاﺗﻮرى رم ﺗﻤﺎم ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺣﻤﻠﻪ ﻫﺮاﮐﻠﯿﻮس ﺑﻪ ﻣﺘﺼﺮﻓﺎت ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ‬ ‫ﺿﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻫﺮاﮐﻠﯿﻮس‬ ‫ﺗﺎرﯾﺦ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﯾﻰ ﻣﻄﻠﻖ دو ﻗﺪرت اﯾﺮان و رم ﺑﺮ ﺟﻬﺎن ﻣﺘﻤﺪن در ﻗﺮون ﻣﺘﻮاﻟﻰ )ﭘﻨﺠﻢ ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد ﺗﺎ ﻫﻔﺘﻢ ﺑﻌﺪ از ﻣﯿﻼد( اﮐﻨﻮن وارد‬ ‫آﺧﺮﯾﻦ ﺻﺤﻨﻪ ﺧﺮد ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﮐﺴﻰ ﮔﻤﺎن ﻧﻤﻰﮐﺮد در زﻣﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﻰ اﯾﺮان در اوج ﻗﺪرت ﺑﻮد ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺗﻮﺳﻂ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪاى‬ ‫از ﻣﺮزﻫﺎى ﺟﻨﻮب ﻏﺮﺑﻰ )اﻋﺮاب( درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪه ﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﻗﺒﻞ از ﻓﺮوﭘﺎﺷﻰ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﺑﺰرگ اﯾﺮان ﺗﻮﺳﻂ اﻋﺮاب اﺗﻔﺎﻗﻰ ﻣﻬﻢ ﺑﺮاى اﯾﻦ‬ ‫ﮐﺸﻮر رخ داد ﮐﻪ در ﻗﺪرت ﯾﺎﻓﺘﻦ اﻋﺮاب ﻧﯿﺰ ﺑﻰﺗﺄﺛﯿﺮ ﻧﺒﻮد‪.‬‬ ‫ﺿﻌﻒ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﻓﮑﺎس ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﮐﻪ در ‪ 610‬ﻣﯿﻼدى ﻫﺮاﮐﻠﯿﻮس ﯾﺎ ﻫﺮﻗﻞ‪ ،‬اﻣﭙﺮاﺗﻮر رم ﺷﺮﻗﻰ‪ ،‬ﺷﻮد وى ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﺎ ﺗﻬﯿﯿﺞ اﻓﮑﺎر ﻋﻤﻮﻣﻰ‬ ‫و ﺷﺎرژ روﺣﯿﻪ وﻃﻦﭘﺮﺳﺘﻰ رﻣﻰﻫﺎ در ﮐﻨﺎر ﻓﺮاﺧﻮاﻧﻰ ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ ﻋﻠﯿﻪ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﻗﺪرﺗﻰ ﻋﻈﯿﻢ ﺑﺮاى ﺧﻮد ﺗﺪارك دﯾﺪ و در ‪ 622‬از دارداﻧﻞ‬ ‫)ﻫﻠﺴﭙﻮﻧﺖ آن زﻣﺎن( ﮔﺬﺷﺖ و ﺑﻪ ﺧﻠﯿﺞ اﯾﺴﻮس رﺳﯿﺪ و آﻣﺎده درﮔﯿﺮى ﺑﺎ ﺷﻬﺮ ﺑﺮاز‪ ،‬ﺳﺮدار اﯾﺮاﻧﻰ‪ ،‬ﺷﺪ‪ .‬ﻧﺒﺮدى ﺳﺨﺖ در ﮔﺮﻓﺖ و در‬ ‫اﻧﺘﻬﺎ ﭘﺲ از ‪ 20‬ﺳﺎل اوﻟﯿﻦ ﭘﯿﺮوزى ﻧﺼﯿﺐ رم ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺴﺮو در ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﺳﭙﺎه ﻋﻈﯿﻤﻰ ﻣﺘﺸﮑﻞ از ‪ 40‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز را در ﮐﺎﻧﺰاﮐﺎ )ارﻣﻨﺴﺘﺎن( ﺟﻤﻊ ﮐﺮد و ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺮ ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن ﺧﻮد ﻧﯿﺰ دﺳﺘﻮر داد‬ ‫ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻪ او ﺑﭙﯿﻮﻧﺪﻧﺪ اﻣﺎ ﻫﺮﻗﻞ در اﯾﻦ ﺟﺎ دﺳﺖ ﺑﻪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺣﺮﮐﺖ ﻧﻈﺎﻣﻰﺧﻮد زد‪ .‬وى ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﭙﺎه ﺧﺴﺮو‬ ‫رﺳﺎﻧﺪه و ﻧﮕﺬاﺷﺖ وى از ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن ﮐﻤﮑﻰ ﺧﻮد ﺑﻬﺮه ﺑﺒﺮد‪ .‬ﻧﺎﮔﻬﺎن ورق ﺑﺮﮔﺸﺖ‪ .‬ﺧﺴﺮو ﭘﺮوﯾﺰ ﺗﺎﮐﻨﻮن در ﻫﯿﭻ ﺟﺒﻬﻪاى ﺷﮑﺴﺖ ﻧﺨﻮرده‬ ‫ﺑﻮد ﺳﭙﺎه ﺧﻮد را ﺗﺮك ﮐﺮد و ﺑﻪ ﮐﻮهﻫﺎى اﻃﺮاف ﻓﺮار ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﺳﺒﺐ رﺳﯿﺪن ﻫﺮﻗﻞ ﻣﺴﯿﺤﻰ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﻣﺬﻫﺒﻰ و ﺑﺎ اﻫﻤﯿﺖ‬ ‫اروﻣﯿﻪ )ﻣﺤﻞ ﺗﻮﻟﺪ زرﺗﺸﺖ( ﺷﺪ و ﻫﺮﻗﻞ ﺑﻪ ﺗﻼﻓﻰ اﻧﺘﻘﺎل ﺻﻠﯿﺐ ﻣﻘﺪس ﺗﻮﺳﻂ ﺧﺴﺮو ﭘﺮوﯾﺰ از اورﺷﻠﯿﻢ ﺑﻪ ﺗﯿﺴﻔﻮن آﺗﺶ ﻣﻘﺪس اروﻣﯿﻪ را‬ ‫)ﮐﻪ ﻫﻤﻮاره ﺑﺎﯾﺪ روﺷﻦ ﻣﻰﺑﻮد( ﺧﺎﻣﻮش ﮐﺮد‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ و ﺷﮑﺴﺖ ﺧﺴﺮو را ﺑﻪ ﺷﺪت ﻋﺼﺒﺎﻧﻰ ﮐﺮد ﭼﺮا ﮐﻪ وى اﻋﺘﺒﺎر ﺧﻮد را از دﺳﺖ داده ﺑﻮد اﻣﺎ او ﻫﻨﻮز ﺣﺪاﻗﻞ ﺳﻪ ﺳﭙﺎه‬ ‫ﺑﺰرگ دﯾﮕﺮ در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺖ در ‪ 624‬ﻧﯿﺮوﻫﺎى او از ﺟﻨﻮب وارد ارﻣﻨﺴﺘﺎن ﺷﺪه و ﻫﺮﻗﻞ ﯾﺎ ﻫﺮاﮐﻠﯿﻮس را ﺗﻌﻘﯿﺐ ﮐﺮدﻧﺪ اﻣﺎ از ﺑﺪ ﺣﺎدﺛﻪ‬ ‫دوﺑﺎره ﺳﺮدار رﻣﻰ ﺑﻼﯾﻰ از ﺳﺮ ﺳﭙﺎهﻫﺎى اﯾﺮاﻧﻰ آورد ﮐﻪ آن ﻫﺎ اﻧﺘﻈﺎر ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺮﺗﺮى ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﯾﺮاﻧﻰ اﯾﻦ اﻧﺘﻈﺎر را در ﺧﺴﺮو اﯾﺠﺎد ﮐﺮده ﺑﻮد ﮐﻪ اﻣﭙﺮاﺗﻮر رﻣﻰ از ﺧﺎك اﯾﺮان ﺧﺎرج ﻣﻰﺷﻮد اﻣﺎ ﻫﺮﻗﻞ ﺑﺪون از دﺳﺖ‬ ‫دادن ﻓﺮﺻﺖ ﻫﺮ ﺳﻪ ﺳﭙﺎه اﯾﺮاﻧﻰ را ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﺪام ﺟﺪا از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﻮدﻧﺪ و درﻫﻢ ﻣﻰﺷﮑﻨﺪ‪.‬‬ ‫زﻧﺠﯿﺮه ﺷﮑﺴﺖﻫﺎى اﯾﺮان در اﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻧﺒﺮدﻫﺎ ﮔﻮﯾﻰ ﭘﺎﯾﺎن ﻧﺪارد‪ .‬در ‪ 625‬ﺷﻬﺮ ﺑﺮاز‪ ،‬ﺳﺮدار اﯾﺮاﻧﻰ‪ ،‬ﺷﮑﺴﺘﻰ دﯾﮕﺮ از رﻣﻰﻫﺎ در‬ ‫ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ ﻣﻰﺧﻮرد‪.‬‬

‫‪٣٧‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﻣﺤﺎﺻﺮه ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﯿﻪ‬ ‫ﺧﺴﺮو ﭘﺮوﯾﺰ دراﯾﻦ زﻣﺎن ﭼﺎره را در ﺗﺴﺨﯿﺮ ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ رم و ﮐﻮﺑﯿﺪن ﺳﺮ ﻣﺎر ﺑﻪ ﺟﺎى ﺿﺮﺑﻪ زدن ﺑﻪ ﺗﻨﻪى او دﯾﺪ‪ .‬وى در ‪ 626‬اﺗﺤﺎدى را‬ ‫ﺑﺎ ﺧﺎﻧﺎت آوار ﮐﻪ در ﺷﻤﺎل اﻣﭙﺮاﺗﻮرى رم ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺴﺖ و ﻗﺮار ﮔﺬاﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ آنﻫﺎ از ﺷﻤﺎل و ﺟﻨﻮب ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﯿﻪ را درﻫﻢ ﺑﮑﻮﺑﺪ‪ .‬اﻣﺎ‬ ‫ﻧﯿﺮوى درﯾﺎﯾﻰ رﻣﻰ ﻣﺎﻧﻊ ﻋﺒﻮر ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﯾﺮاﻧﻰ از ﺗﻨﮕﻪ دارد اﻧﻞ ﺷﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ آوارﻫﺎ ﻧﯿﺰ از ﺣﻤﻠﻪ ﺧﻮد ﻓﺎﯾﺪهاى ﻧﺒﺮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﻰ ﺑﻮد‬ ‫ﮐﻪ ﺗﺌﻮدور‪ ،‬ﺑﺮادر ﻫﺮﻗﻞ‪ ،‬در ﻧﺒﺮد زﻣﯿﻨﻰ ﺷﺎﻫﯿﻦ ﺑﺮاز‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه اﯾﺮاﻧﻰ‪ ،‬را ﺷﮑﺴﺖ داد‪.‬‬ ‫در ‪ 627‬ﻣﯿﻼدى ﭘﺲ از آن ﮐﻪ ﻫﺮﻗﻞ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﺪ ﺗﻮان ﺧﺴﺮو ﮐﺎﻣﻼ ﺗﺤﻠﯿﻞ رﻓﺘﻪ ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ ﺳﺎﺳﺎﻧﻰ را ﻫﺪف ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬وى در ﭘﺎﯾﯿﺰ ﻫﻤﺎن‬ ‫ﺳﺎل ﺑﻪ ‪ 110‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮى ﺗﯿﺴﻔﻮن )دﺳﺘﮕﺮد( رﺳﯿﺪ و درﮔﯿﺮ ﻧﺒﺮدى ﺑﺰرگ در ﻧﯿﻨﻮا ﺑﺎ ﺳﭙﺎهﻫﺎى اﯾﺮاﻧﻰ ﺷﺪ اﻣﺎ ﺷﮑﺴﺖﺧﻮرده ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﻇﺎﻫﺮا ﻓﺸﺎر ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﭘﯿﺎده ﻧﻈﺎم رﻣﻰ در اﺑﺘﺪا ﺧﺴﺮو را وادار ﺑﻪ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﻣﻰﮐﻨﺪ و او ﺳﭙﺎه را ﺗﺮك ﻣﻰﻧﻤﺎﯾﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﯾﺮاﻧﻰ ﺑﺪون‬ ‫ﺳﺮدار ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻰ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻫﺮاﮐﻠﯿﻮس از ﻓﺘﺢ ﺗﯿﺴﻔﻮن ﻣﻨﺼﺮف ﻣﻰﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺪﻧﺎﻣﻰ ﻓﺮار )آن ﻫﻢ دوﺑﺎره( ﺳﺒﺐ ﺗﻨﻔﺮ‬ ‫ﺳﺮداران‪ ،‬اﺷﺮاف و ﻣﺮدم اﯾﺮان از ﺧﺴﺮو ﭘﺮوﯾﺰ ﻣﻰﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻟﻪى اﯾﺮان و رم‬ ‫ﺷﮑﺴﺖﻫﺎى ﺧﺴﺮو ﭘﺮوﯾﺰ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ از ﭘﯿﺮوزى ﻫﺎى ﺑﺰرگ او روى داد و ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪن وى ارﺗﺶ اﯾﺮان ﺑﻪ‬ ‫ﺷﺪت ﺿﻌﯿﻒ ﺷﻮد‪ .‬ﭘﺲ از ﺧﺴﺮو ﭘﺮوﯾﺰ ﻧﯿﺰ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ ﯾﮑﻰ ﭘﺲ از دﯾﮕﺮى ﺑﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ رﺳﯿﺪﻧﺪ اﻣﺎ ﻫﯿﭻ ﮐﺪام ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﻣﺎﻧﻊ اﻧﺤﻄﺎط‬ ‫ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﻰ اﯾﺮان ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ آن ﮐﻪ در ‪ 635‬ﻣﯿﻼدى ﺿﺮﺑﺎت ﺧﺮدﮐﻨﻨﺪه اﻋﺮاب اﯾﺮان را ﺑﺮاى ﺻﺪﻫﺎ ﺳﺎل از ﻗﺪرت ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﻣﻠﻰ ﻣﺤﺮوم‬ ‫ﮐﺮد‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ اﮔﺮ ﺧﺴﺮو ﭘﺮوﯾﺰ ﺑﺎ دراﯾﺖ ﺑﯿﺶﺗﺮى از ﭘﯿﺮوزىﻫﺎى ﺧﻮد ﺑﻬﺮه ﻣﻰﮔﺮﻓﺖ ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ از اﻧﺤﻄﺎط اﯾﺮان ﺟﻠﻮﮔﯿﺮى ﮐﻨﺪ اﻣﺎ‬ ‫ﺣﻤﺎﻗﺖﻫﺎ و ﺳﺘﻢ او زﻣﯿﻨﻪ را ﺑﺮاى ﺳﻘﻮط اﯾﺮان ﺗﺴﺮﯾﻊ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮﻫﺎى ﺻﺪر اﺳﻼم‬ ‫در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎى رﻣﻰ در آﺧﺮﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺑﺰرﮔﺸﺎن ﺑﺎ ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﻰ اﯾﺮان ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﺷﮑﺴﺖ دادن ﻗﻮاى اﯾﺮان و ﺗﺤﮑﯿﻢ ﭘﺎﯾﻪﻫﺎى ﺧﻮد در‬ ‫ﺷﺎﻣﺎت ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در ﺳﺮزﻣﯿﻦﻫﺎى ﺟﻨﻮﺑﻰ آنﻫﺎ و در ﺷﻨﺰارﻫﺎى ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاى دﯾﮕﺮ در ﺣﺎل ﺷﮑﻞﮔﯿﺮى ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻘﺪﯾﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻮد‪،‬‬ ‫ﺳﺮزﻣﯿﻨﻰ ﮐﻪ ﺗﺎﮐﻨﻮن ﻫﺮﮔﺰ در ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻧﻈﺎﻣﻰ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻧﻤﻰآﻣﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﻬﺮهﮔﯿﺮى از ﻗﺪرﺗﻰ ﺧﺪاﯾﻰ ﺑﻪ ﺗﻮاﻧﺎﯾﻰ ﺧﺎرقاﻟﻌﺎده ﺑﺮﺳﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻌﺜﺖ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ )ص( و ﭘﺲ از آن ﻫﺠﺮت آن ﺣﻀﺮت ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ در ‪ 622‬ﻣﯿﻼدى در اﺑﺘﺪا از ﻧﻈﺮ ﻗﺪرتﻫﺎى ﻋﻈﯿﻢ آن زﻣﺎن‬ ‫واﻗﻌﻪاى ﻣﻬﻢ ﻣﺤﺴﻮب ﻧﻤﻰﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ اوﺿﺎع ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ در ﺣﺎل ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺑﻮد‪ .‬در ‪ 623‬ﻣﯿﻼدى ﻗﻮاى اﺳﻼم در ﻧﺒﺮدى ﮐﻮﭼﮏ اﻣﺎ‬ ‫ﺳﺮﻧﻮﺷﺖﺳﺎز ﺑﻪ ﻧﺎم ﺑﺪر ﺑﺎ ‪ 313‬ﻧﻔﺮ ﻧﯿﺮو ﺳﭙﺎه ‪ 900‬ﻧﻔﺮى ﻗﺮﯾﺶ را درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﻧﺒﺮدى ﮐﻪ در ﭼﺎهﻫﺎى ﺑﺪر ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺑﺮاى‬ ‫اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ )ص( و ﻧﯿﺮوﻫﺎﯾﺶ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ از ﻋﻨﺼﺮ اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻬﺮه ﻣﻰﺑﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﯿﺮى روشﻫﺎى ﺟﺪﯾﺪ‬ ‫رزﻣﻰ ﮐﻪ اﺻﻼ ﺑﺮاى اﻋﺮاب ﺑﺪوى ﻗﺮﯾﺶ آﺷﻨﺎ ﻧﺒﻮد )از ﺟﻤﻠﻪ اﺳﺘﻔﺎده از ﺻﻔﻮف ﻣﻨﻈﻢ ﻓﺎﻻﻧﮋ ﭘﯿﺎده ﻋﻠﯿﻪ ﺳﻮران ﻣﻬﺎﺟﻢ( ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺳﭙﺎه‬ ‫ﻗﺮﯾﺶ را درﻫﻢ ﺷﮑﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد اﺣﺪ‬ ‫ﺷﮑﺴﺖ ﺑﺪر ﺑﺮاى ﻗﺮﯾﺶ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻤﻞ ﻧﺒﻮد و آنﻫﺎ ﺑﺎ ﺳﭙﺎه ﻋﻈﯿﻤﻰ )در ﻣﻘﯿﺎس ﻋﺮب ﺑﺪوى( ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺮ ﺳﻪ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ در ‪ 625‬ﻣﯿﻼدى )ﺳﻮم‬ ‫ﻫﺠﺮى( ﺑﻪ ﻧﯿﺮوى ﻫﺰار ﻧﻔﺮى ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﮐﻮهﻫﺎى اﺣﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ ﻣﻰداﻧﺴﺖ ﺑﺮﺗﺮى ﺳﻮاره ﻧﻈﺎم ﻋﺮب ﻗﺮﯾﺶ‬ ‫ﻣﻰﺗﻮان ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺟﺒﯿﺮ ﺑﺎ ‪ 50‬ﺗﯿﺮاﻧﺪاز دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﻣﺮاﻗﺐ ﺣﻤﻠﻪ ﺳﻮاران ﻗﺮﯾﺶ از ﺗﻨﮕﻪ اﺣﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و آن ﮔﺎه ﺑﺎ ‪950‬‬ ‫ﻧﻔﺮ ﻧﯿﺮوى ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﻗﻮاى ﺳﻪ ﻫﺰار ﻧﻔﺮى اﺑﻮﺳﻔﯿﺎن رﻓﺖ‪ .‬ﺟﻨﮓ آﻏﺎز ﺷﺪ و ﭘﺎﯾﺪارى ﻧﻈﺎم ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﮐﻨﺎر ﻗﺪرت ﺷﻤﺸﯿﺮزﻧﻰ‬ ‫ﺣﻀﺮت ﻋﻠﻰ )ع( و ﺣﻤﺰه‪ ،‬ﻋﻤﻮى ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬ﺳﺒﺐ از ﻫﻢ ﭘﺎﺷﯿﺪه ﺷﺪن ﻗﻠﺐ ﺳﭙﺎه ﻗﺮﯾﺶ ﺷﺪ‪ .‬ﻓﺮار ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻰ ﺳﭙﺎه ﻗﺮﯾﺶ ﺳﺒﺐ ﺣﺮﮐﺖ ﺳﭙﺎه‬ ‫‪٣٨‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﺗﻌﺎﻗﺐ آنﻫﺎ ﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻟﺤﻈﻪ ﮐﻤﺎﻧﺪاران ﻋﺒﺪاﷲ از ﺗﻨﮕﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ آﻣﺪﻧﺪ ﺣﺎل آن ﮐﻪ ﺣﻀﺮت ﺑﻪ آنﻫﺎ ﻓﺮﻣﻮده ﺑﻮد ﺗﺎ آﺧﺮ‬ ‫ﺟﻨﮓ در ﻫﻤﺎن ﻧﻘﻄﻪ ﺑﻤﺎﻧﯿﺪ‪.‬‬ ‫اﺑﻮﺳﻔﯿﺎن ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ را ﺗﻤﺎم ﺷﺪه ﻣﻰدﯾﺪ و ﺣﺘﺎ ﺳﺮ اﺳﺐ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﻮى ﻣﮑﻪ ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺑﺎ ﻧﻬﯿﺒﺖ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﯿﺪ‪ ،‬ﺳﺮدار ﺻﺒﻮر‬ ‫ﻋﺮب ﮐﻪ ﺳﻮاران ﺧﻮد را ﻫﻨﻮز وارد ﮐﺎرزار ﻧﮑﺮده ﺑﻮد‪ ،‬اﯾﺴﺘﺎد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ ﺗﻨﮕﻪى ﺑﺪون ﻣﺤﺎﻓﻆ اﺣﺪ را ﻧﺸﺎن داد و ﮔﻔﺖ‪» :‬از ﻫﻤﯿﻦ ﺗﻨﮕﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺷﮑﺴﺖ ﻣﻰدﻫﻢ‪ 200 «.‬ﺳﻮار ﻋﺮب ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺘﻰ ﻋﺠﯿﺐ‬ ‫ﺗﻨﮕﻪ ﺑﺪون ﻣﺮاﻗﺐ را دور زده و درﺳﺖ از ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺳﭙﺎه اﺳﻼم ﺳﺮ درآوردﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮدان ﻣﺴﻠﻤﺎن ﮐﻪ ﻋﻤﺪﺗﺎ ﭘﯿﺎده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺎﮔﻬﺎن ﻣﺘﻮﺟﻪ‬ ‫ﺣﻤﻠﻪ ﺳﻮاران ﺑﺎ ﺷﻤﺸﯿﺮﻫﺎى آﺧﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در ﻫﻤﯿﻦ ﺣﺎل ﺣﻤﺰه ﻧﯿﺰ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻏﻼم »ﻫﻨﺪه« از ﻓﺎﺻﻠﻪ دور ﺑﺎ زوﺑﯿﻦ ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت رﺳﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺎﮔﻬﺎن ورق ﺑﺮﮔﺸﺖ‪ .‬ﺳﻮاران ﻗﺮﯾﺶ ﺑﻪ ﺿﺮب ﺷﻤﺸﯿﺮﻫﺎى ﺧﻮد دهﻫﺎ ﺗﻦ از ﺷﺠﺎعﺗﺮﯾﻦ ﻣﺮدان ﻣﺴﻠﻤﺎن را ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬و‬ ‫ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻓﺮارى ﻗﺮﯾﺶ ﻧﯿﺰ دوﺑﺎره ﺑﻪ ﺻﺤﻨﻪ ﻧﺒﺮد ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ و ﺟﻨﮕﻰ ﺧﻮﻧﯿﻦ ﺑﻪ راه اﻓﺘﺎد‪ .‬ﺷﮑﺴﺖ اﺣﺪ »ﺗﻨﻬﺎ« در اﺛﺮ ﭘﺎﯾﻤﺮدى ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ از‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ )ص( ﺑﻪ ﻧﺎﺑﻮدى ﮐﺎﻣﻞ ﺳﭙﺎه اﺳﻼم ﻣﻨﺠﺮ ﻧﺸﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺗﻮان رزﻣﻰ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺗﺎ آن ﺟﺎ ﮐﺎﻫﺶ داد ﮐﻪ ﺗﺎ ﺳﺎلﻫﺎ‬ ‫در وﺿﻌﯿﺖ ﺗﺪاﻓﻌﻰ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻗﻮاى ﻣﮑﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺧﻨﺪق‬ ‫اﺑﻮﺳﻔﯿﺎن در ﺳﺎل ﭘﻨﺠﻢ ﻫﺠﺮى ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 627‬ﻣﯿﻼدى ﻗﺒﺎﯾﻞ ﻋﺮب را راﺿﻰ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺒﺮدى ﺳﺮﻧﻮﺷﺖﺳﺎز ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪ .‬ﻧﯿﺮوى‬ ‫ده ﻫﺰار ﻧﻔﺮى اﻋﺮاب ﮐﻪ ‪ 600‬ﻧﻔﺮ ﺳﻮار ﻧﯿﺰ داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﻪ راه اﻓﺘﺎد و ﭼﻮن ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ )ص( ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺑﯿﺶ از ‪ 3‬ﻫﺰار‬ ‫ﻧﯿﺮوى ﺟﻤﻊ آورى ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ از ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺳﻠﻤﺎن ﻓﺎرﺳﻰ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮده و ﺑﺎ ﺣﻔﺮ ﺧﻨﺪق ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ اﻋﺮاب ﻣﻬﺎﺟﻢ ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﮐﻨﻮن ﻣﺪﯾﻨﻪ از ﺳﻪ ﻃﺮف ﺗﻮﺳﻂ ﻧﺨﻠﺴﺘﺎن و ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن و از ﯾﮏ ﻃﺮف ﺗﻮﺳﻂ ﺧﻨﺪق در اﺣﺎﻃﻪ ﺑﻮد و ﭘﺸﺖ ﺧﻨﺪق ﻧﯿﺰ ﮐﻤﺎﻧﮕﯿﺮان ﻣﺴﻠﻤﺎن‬ ‫آﻣﺎده ﺗﯿﺮاﻧﺪازى‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺎر ﻧﯿﺰ ﺗﺎﮐﺘﯿﮏ ﺟﺪﯾﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺳﺒﺐ ﺗﻮﻗﻒ ﺗﻬﺎﺟﻢ ﻣﮑﯿﺎن ﺷﺪ و آنﻫﺎ ﭘﺲ از ‪ 15‬روز اﯾﺴﺘﺎدﮔﻰ ﺑﺪون ﻧﺘﯿﺠﻪ ﭘﺸﺖ‬ ‫ﺧﻨﺪق ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﮐﺮدﻧﺪ و دﯾﮕﺮ اﺑﻮﺳﻔﯿﺎن ﺑﺮاى ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻓﺮﺻﺖ ﺟﻤﻊ ﮐﺮدن اﺣﺰاب و ﻗﺒﺎﯾﻞ ﻋﻠﯿﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را از دﺳﺖ داد‪.‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺧﯿﺒﺮ‬ ‫ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ )ص( ﺑﻪ ﺟﺰ ﻣﺸﺮﮐﺎن دﺷﻤﻦ دﯾﮕﺮى ﻧﯿﺰ داﺷﺖ‪ .‬ﯾﻬﻮدﯾﺎن ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ در ﺷﺮاﯾﻂ ﺣﺴﺎس ﻣﻰﺗﻮاﻧﻨﺪ دﺷﻤﻨﺎن‬ ‫ﺧﻄﺮﻧﺎﮐﻰ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ واﻗﻌﻪ ﺑﻨﻰﻗﺮﯾﻈﻪ‪ .‬در ‪) 628‬ﻫﻔﺘﻢ ﻫﺠﺮى( ﺳﭙﺎه ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﺣﻀﺮت ﻋﻠﻰ )ع( ﻋﺎزم ﻗﻠﻌﻪﻫﺎى ﺧﯿﺒﺮ در‬ ‫‪ 150‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮى ﺷﻤﺎل ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺷﺪﻧﺪ و ﭘﺲ از ﻧﺒﺮدى ﭘﯿﺮوزﻣﻨﺪاﻧﻪ‪ ،‬ﮐﻠﯿﻪ ﻗﻠﻌﻪﻫﺎ را ﻓﺘﺢ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ‬ ‫ﺳﭙﺎه اﺳﻼم ﺑﺮاى ﺗﺴﻠﻂ ﺑﺮ ﺷﺒﻪ ﺟﺰﯾﺮه ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺗﻨﻬﺎ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ داﺷﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﺗﻤﺎم ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﻬﻢ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺗﺤﺖ اﻧﻘﯿﺎد‬ ‫درآﻣﺪه ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﮐﻪ در ‪ 629‬ﻣﯿﻼدى اﺑﻮﺳﻔﯿﺎن ﻗﺒﻮل ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ )ص( ﺑﺎ ‪ 2‬ﻫﺰار ﻧﯿﺮو آزاداﻧﻪ وارد ﻣﮑﻪ‬ ‫ﺷﻮد و ﺑﻪ ﻃﻮاف ﮐﻌﺒﻪ ﻣﺸﻐﻮل ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ زﻣﺎن ﻫﻤﻪ ﭘﻰ ﺑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻗﺮﯾﺶ ﺳﯿﺎدت ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﮑﻪ از دﺳﺖ داده اﺳﺖ و ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﮐﻪ در‬ ‫ﺳﺎل ﺑﻌﺪ )ﺳﺎل ﻫﺸﺘﻢ ﻫﺠﺮى( ﺳﭙﺎه اﺳﻼم ﺑﺎ ‪ 10‬ﻫﺰار ﻧﯿﺮوى ورزﯾﺪه و ﻣﻨﻈﻢ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﭘﺸﺖ دروازهﻫﺎى ﻣﮑﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪ‪ ،‬رﻣﻘﻰ ﺑﺮاى ﻗﺮﯾﺶ‬ ‫ﻧﻤﺎﻧﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ از ورود آنﻫﺎ ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ ﮐﻨﺪ و اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺑﺪون ﺧﻮﻧﺮﯾﺰى ﺑﻪ ﺗﺼﺮف درآﻣﺪ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﺑﺮاى ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬارى ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬ ‫ﻋﺮب ﺑﺮ ﻧﻘﺸﻪ ﺳﯿﺎﺳﻰ ﺟﻬﺎن آﻣﺎده ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪٣٩‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﻓﺘﺢ اﯾﺮان ﺗﻮﺳﻂ اﻋﺮاب‬ ‫ﺣﻤﻠﻪ اﻋﺮاب ﺑﻪ اﯾﺮان‬ ‫از زﻣﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺧﺴﺮو ﭘﺮوﯾﺰﻧﺎﻣﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدهى ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤﺪ)ص( را ﭘﺎره ﮐﺮدﺗﺎ زﻣﺎﻧﯿﮑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺼﻮرت ﺟﺪى اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﺳﺎﺳﺎﻧﻰ را ﺗﻬﺪﯾﺪ‬ ‫ﮐﺮدﻧﺪم ﺗﺮ از ‪ 20‬ﺳﺎل ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺷﺪ اﻣﺎ دراﯾﻦ ﻣﺪت ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﻰ اﯾﺮان دراﺛﺮﮐﺸﻤﮑﺶﻫﺎى ﻃﻮﻻﻧﻰ ﺑﺎ رم ﺗﻀﻌﯿﻒ‬ ‫ﺷﺪه وﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﺪاوم ﭘﺎدﺷﺎﻫﻰ و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻃﺒﻘﺎﺗﻰ ﺑﻰرﺣﻢ ﻫﻢ ﻣﺰﯾﺪﻋﻠﺖ ﺷﺪﺗﺎ ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ دوﻟﺖ ﺳﯿﺎﺳﻰ آن زﻣﺎن آﻣﺎده ﻓﺮوﭘﺎﺷﻰ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬ازآن‬ ‫ﻃﺮف اﻋﺮاب ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻋﻼوه ﺑﺮﺗﺸﮑﯿﻞ ﯾﮏ واﺣﺪ ﻣﺘﺸﮑﻞ ﻧﻈﺎﻣﻰ ﺑﺎﺑﻬﺮهﮔﯿﺮى ازﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ درﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺟﻨﮓ زﻧﺠﯿﺮ‬ ‫اﺑﻮﺑﮑﺮ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ ﺧﻼﻓﺖ رﺳﯿﺪ‪ ،‬در دوازدﻫﻢ ﻫﺠﺮى ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 633‬ﻣﯿﻼدى زﻣﺎن را ﺑﺮاى ﻧﺒﺮد ﺑﺎ اﯾﺮان آﻣﺎده دﯾﺪ‪ .‬وى ﻣﺮد‬ ‫ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﻋﺮب‪ ،‬ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﯿﺪ‪ ،‬را ﻣﺄﻣﻮر ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ در ﺣﺮﮐﺖ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺳﻤﺖ اﯾﺮان اﺑﺘﺪا در ﺟﻨﻮب ﺑﺼﺮه ﺑﺎ ﻗﻮاى ﻫﺮﻣﺰ ﺳﺮدار اﯾﺮاﻧﻰ درﮔﯿﺮ ﺷﺪ و درﻧﺒﺮدى ﺗﻦ ﺑﻪ ﺗﻦ وى را ﮐﺸﺖ و‬ ‫اﻋﺮاب ﻧﯿﺰ ﺳﭙﺎه وى را از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻋﺮاب در درﮔﯿﺮى دﯾﮕﺮى ﺑﻪ ﻃﻮر ﻫﻢ زﻣﺎن ﺳﭙﺎه ﮐﻤﮑﻰ اﯾﺮان ﺑﻪ ﺳﺮدارى ﻗﺎرن را ﻧﯿﺰ درﻫﻢ‬ ‫ﮐﻮﺑﯿﺪدن و ﺟﻨﮓ ﺳﻼﺳﻞ ﯾﺎ زﻧﺠﯿﺮ ﺳﺒﺐ اوﻟﯿﻦ ﺑﺮﺗﺮى اﻋﺮاب ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻪ ﻗﻮاى اﯾﺮان ﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﻋﺮاب در وﻟﺠﺎ ﻧﯿﺰ )ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﺼﺐ دﺟﻠﻪ و ﻓﺮات( ﺷﮑﺴﺘﻰ دﯾﮕﺮ ﻧﺼﯿﺐ ﺳﭙﺎه اﯾﺮان ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺟﻨﮓ اوﻟﯿﺲ‬ ‫اوﻟﯿﻦ ﺑﺮﺧﻮرد ﺟﺪى در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﭙﺎه ﺧﺎﻟﺪ در »اوﻟﯿﺲ« در ﻧﺰدﯾﮑﻰ ﻓﺮات روى داد‪ .‬ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن ﻋﺮب ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎن اﯾﺮان و ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن اﯾﺮان در‬ ‫اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺑﻪ ﺷﺪت در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺧﺎﻟﺪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ آن ﺟﺎ ﮐﻪ ﺧﺎﻟﺪ ﻗﺴﻢ ﺧﻮرد آب رودﺧﺎﻧﻪ را از ﺧﻮن آنﻫﺎ ﻗﺮﻣﺰ ﮐﻨﺪ و ﭘﺲ‬ ‫از ﭘﯿﺮوزى ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﮐﺸﺘﻦ اﺳﺮار ﺳﻌﻰ ﮐﺮد ﮐﻪ اﯾﻦ ﻗﺴﻢ ﺧﻮد را ﻋﻤﻠﻰ ﮐﻨﺪ و ﺳﺮ ﺻﺪﻫﺎ اﺳﯿﺮ را ﺑﺮﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﻟﺪ ﺳﭙﺲ ﭘﯿﺸﺮوى ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﻮى ﻓﺮات اداﻣﻪ داده و ﭘﺲ از ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺷﻬﺮ اﻧﺒﺎر در ﻧﺰدﯾﮑﻰ ﺑﺎﺑﻞ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﺟﻨﻮب ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ را از دﺳﺖ‬ ‫اﯾﺮان ﺧﺎرج ﮐﺮد‪ .‬اﻣﺎ ﺳﭙﺲ ﺑﻪ دﺳﺘﻮر اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﺮاى دﺧﺎﻟﺖ در ﻧﺒﺮد اﻋﺮاب و رم )ﭼﻨﺎن ﭼﻪ در ﺟﻨﮓ ﺑﻌﺪى ﺗﻮﺿﯿﺢ داده ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ( ﻣﻮﻗﺘﺎ‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺑﺎ اﯾﺮان را ﮐﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﻗﺪرت ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻋﻤﺮ‬ ‫اﺑﻮﺑﮑﺮ ﮐﻪ ﻣﺮدى ﻣﻼﯾﻢ ﺑﻮد اﺑﺘﺪا ﺳﺒﺐ ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻰ اﯾﺮاﻧﯿﺎن و رﻣﻰﻫﺎ ﺷﺪ اﻣﺎ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﭘﺲ از ﺑﯿﻤﺎرى و روى ﮐﺎر آﻣﺪن ﻋﻤﺮ )ﮐﻪ ﻣﺮدى‬ ‫ﺟﻨﮕﺠﻮ ﺑﻮد( ﭘﻰ ﺑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ زﻧﺪه ﺑﻮدن اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﺮاى آﻧﻬﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در ﻫﻤﯿﻦ زﻣﺎن ﯾﺰدﮔﺮد ﺳﻮم‪ ،‬آﺧﺮﯾﻦ ﭘﺎدﺷﺎه ﺳﺎﺳﺎﻧﻰ‪ ،‬ﺑﺮاى ﭘﺎﯾﺎن دادن ﺑﻪ ﭘﯿﺸﺮوى اﻋﺮاب رﺳﺘﻢ ﻓﺮﺧﺰاد را ﻣﺄﻣﻮر ﺳﺮﮐﻮﺑﻰ دﺷﻤﻨﺎن اﯾﺮان‬ ‫ﮐﺮد‪ .‬رﺳﺘﻢ ﮐﻪ ﺳﺮدارى ﺑﺰرگ و ﭘﺮﻗﺪرت ﺑﻮد ﺳﭙﺎﻫﻰ ﻋﻈﯿﻢ ﮔﺮدآورد و آن را ﺑﻪ دو ﻗﺴﻤﺖ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺨﺸﻰ از آن را ﺑﻪ ﻧﺮﺳﻰ و‬ ‫ﺑﺨﺸﻰ از آن را ﺑﻪ ﺟﺎﭘﺎن ﺳﭙﺮد‪.‬‬ ‫ﻋﻤﺮ ﮐﻪ از ﻋﺰم اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺑﺮاى »ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ« ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺮ ﻣﻨﺒﺮ رﻓﺖ و از ﻣﺮدم ﮐﻤﮏ ﺧﻮاﺳﺖ و اﺑﻮﻋﺒﯿﺪه ﺑﻦ ﺛﻘﻔﻰ را ﺑﺎ‬ ‫ﻟﺸﮑﺮى ﺑﺰرگ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ اﯾﺮان ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﭘﻞ‬ ‫ﻣﺜﻨﺎ‪ ،‬ﺳﺮدار ﻋﺮب ﮐﻪ ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﺧﺎﻟﺪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺲ از ﭼﻨﺪ ﻧﺒﺮد ﺑﺎ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻗﻠﺖ ﻧﯿﺮو ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ و ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻧﯿﺮوﻫﺎى‬ ‫اﻋﺰاﻣﻰ از ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ از رﺳﯿﺪن اﺑﻮﻋﺒﯿﺪه ﺳﭙﺎه ﻋﺮب از ﻓﺮات ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﻬﻤﻦ ﺟﺎدوﯾﻪ‪ ،‬ﺳﺮدار اﯾﺮاﻧﻰ‪ ،‬رﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪٤٠‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫در اﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﺟﺎدوﯾﻪ از ﺳﻰ ﻓﯿﻞ ﺟﻨﮕﻰ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد و ﻧﺒﺮدى ﺳﺨﺖ درﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ اﺑﻮﻋﺒﯿﺪه در آن ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﭘﺎﯾﺪارى ﻣﺜﻨﺎ ﺳﺒﺐ‬ ‫ﺷﺪ ﺗﺎ ﻟﺸﮑﺮ ﻋﺮب ﮐﺎﻣﻼ از ﻫﻢ ﻧﭙﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﻋﺮاب ﺳﺮاﺳﯿﻤﻪ ﺑﻪ اوﻟﯿﺲ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻬﻤﻦ ﺑﻪ اﺷﺘﺒﺎه از ﺗﻌﻘﯿﺐ آنﻫﺎ ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد ﺑﻮاﯾﺐ‬ ‫ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﻋﻤﺮ ﺳﺮدارى ﺳﭙﺎه ﺑﻪ ﻣﺜﻨﺎ ﺳﭙﺮده ﺷﺪ و اﻋﺮاب ﭘﺲ از رﺳﯿﺪن ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﮐﻤﮑﻰ در رﻣﻀﺎن ﺳﺎل ﺳﯿﺰدﻫﻢ ﻫﺠﺮى )‪634‬‬ ‫ﻣﯿﻼدى( ﺑﺎ ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﯾﺮاﻧﻰ در ﻧﺰدﯾﮑﻰ ﮐﻮﻓﻪ ﻣﺤﻠﻰ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺑﻮاﯾﺐ ﻧﺒﺮدى ﺳﺨﺖ را آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻃﺮﻓﯿﻦ در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺮداﻧﻪ‬ ‫ﺟﻨﮕﯿﺪﻧﺪ و ﻣﺮدان ﻣﻬﺮوﯾﻪ ﺳﺮدار اﯾﺮاﻧﻰ‪ ،‬در اﺛﻨﺎى ﺟﻨﮓ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪ و ﻣﺜﻨﺎ ﻧﯿﺰ زﺧﻤﻰ ﮐﺎرى ﺑﺮداﺷﺖ )ﮐﻪ در اﺛﺮ آن ﭼﻨﺪ ﻫﻔﺘﻪ ﺑﻌﺪ ﻓﻮت‬ ‫ﮐﺮد( اﻣﺎ در ﻧﻬﺎﯾﺖ اﯾﺮان ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرده و از ﺳﭙﺎه اﯾﺮان ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﮐﺴﻰ زﻧﺪه ﻧﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد ﻗﺎدﺳﯿﻪ‬ ‫در ‪ 636‬ﻣﯿﻼدى ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﭼﻬﺎردﻫﻢ ﻫﺠﺮى رﺳﺘﻢ ﻓﺮﺧﺰاد ﺑﺪون ﻓﻮت وﻗﺖ در ﺣﺎل ﻣﻬﯿﺎ ﮐﺮدن ﺳﭙﺎه ﻋﻈﯿﻢ ‪ 120‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮى ﺑﻮد و اﯾﻦ‬ ‫ﻣﺴﺌﻠﻪ دور از ﭼﺸﻤﺎن ﻋﻤﺮ ﺑﺎﻗﻰ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ .‬وى ﻧﯿﺰ ﺑﯿﮑﺎر ﻧﻨﺸﺴﺖ و ﺳﭙﺎﻫﻰ ‪ 30‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮى را ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﻰوﻗﺎص ﻣﺄﻣﻮر ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ‬ ‫اﯾﺮان ﮐﺮد اﯾﻦ ﺳﭙﺎه ﻣﺘﺸﮑﻞ از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺟﻨﮕﺎوران ﻋﺮب و ﻣﺮدان رزم دﯾﺪه ﺷﺎﻣﻰ ﺑﻮد ﮐﻪ اﺧﯿﺮا ﺑﺎ رم ﻓﺎﺗﺤﺎﻧﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﭙﺎه دو ﻃﺮف در ﻗﺎدﺳﯿﻪ )در ‪ 30‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮى ﮐﻮﻓﻪ اﻣﺮوزى( در ﺑﺮاﺑﺮ ﻫﻢ ﺻﻒآراﯾﻰ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﮐﻪ از ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪهى‬ ‫ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻰآﯾﺪ در اﺑﺘﺪا ﻓﯿﻼن اﯾﺮاﻧﻰ ﺳﻮاران ﻋﺮب را وادار ﺑﻪ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﮐﺮدﻧﺪ اﻣﺎ ﭘﺲ از آن ﺗﯿﺮاﻧﺪازان ﻋﺮب ﻓﯿﻼن را از ﺳﺮ‬ ‫راه ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ ﺑﺎ ورود ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﻣﺪادى ﺳﻮرى ﺑﻪ ﺻﻒ اﻋﺮاب ﻗﺪرت آنﻫﺎ ﻣﻀﺎﻋﻒ ﺷﺪ و در روز ﺳﻮم ﻧﺒﺮد اﻋﺮاب ﺳﻮاره ﻧﻈﺎم اﯾﺮان را‬ ‫ﺷﮑﺴﺖ دادﻧﺪ در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﻠﻔﺎت اﯾﺮان ‪ 10‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ و ﺗﻠﻔﺎت اﻋﺮاب ‪ 2‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ذﮐﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﺟﺴﺎرت ﺳﺮﺑﺎزان ﻋﺮب ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ در ﺷﺐ ﺳﻮم ﺟﻨﮓ ﻧﯿﺰ ﺳﭙﺎه اﯾﺮان ﻧﺘﻮاﻧﺪ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﮐﻨﺪ و از ﻃﺮﻓﻰ زﺧﻤﻰ ﺷﺪن ﻓﯿﻞﻫﺎى اﯾﺮاﻧﻰ‬ ‫ﻧﯿﺰ آراﯾﺶ اردوى اﯾﺮان را ﺑﺮﻫﻢ زد‪.‬‬ ‫در روز ﭼﻬﺎرم آن ﭼﻪ ﮐﻪ ﺷﮑﺴﺖ ﻗﻄﻌﻰ را ﻧﺼﯿﺐ اﯾﺮان ﮐﺮد ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻦ ﺗﻮﻓﺎن ﺧﺎك ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻧﯿﺮوى اﯾﺮان و ﻣﺮگ رﺳﺘﻢ ﺑﻪ دﺳﺖ‬ ‫اﻋﺮاب ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ از اﯾﻦ ﺳﭙﺎه اﯾﺮان از ﻫﻢ ﭘﺎﺷﯿﺪ و درﻓﺶ ﮐﺎوﯾﺎﻧﻰ ﺑﻪ دﺳﺖ اﻋﺮاب اﻓﺘﺎد‪ .‬در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﻫﺰاران ﺳﺮﺑﺎز اﯾﺮاﻧﻰ ﻧﯿﺰ در رودﺧﺎﻧﻪ‬ ‫ﻏﺮق ﺷﺪﻧﺪ و ﺗﻠﻔﺎت ﺳﻨﮕﯿﻦ اﯾﺮان ﻣﻮﺟﺐ ﺑﺮﺗﺮى ﻧﻈﺎﻣﻰ اﻋﺮاب در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﯿﺎﻧﺮودان ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد ﻣﺪاﺋﻦ‬ ‫ﻋﻤﺮ ﺳﻌﺪ دو ﻣﺎه ﺑﻌﺪ ﺑﺮ ﺳﺮ دروازه ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ ﺳﺎﺳﺎﻧﯿﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﺗﯿﺴﻔﻮن ﺑﺎ ﮔﻨﺞﻫﺎى ﺑﺰرﮔﺶ اﮐﻨﻮن روﺑﻪروى اﻋﺮاب ﻗﺮار داﺷﺖ‪ .‬ﺳﺮﺑﺎزان‬ ‫ﻋﺮب اﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﺣﺪود ‪ 60‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ اﻓﺰاﯾﺶ ﭘﯿﺪا ﮐﺮده ﺑﻮد اﻣﺎ در اﯾﻦ ﺟﺎ اﺗﻔﺎق ﻋﺠﯿﺐ‪ ،‬ﺗﺮس و ﻓﺮار ﯾﺰدﮔﺮد ﺑﻮد‪ .‬ﺗﺎ اﯾﻦ زﻣﺎن در‬ ‫ﺟﻨﮓﻫﺎى اﻋﺮاب و اﯾﺮان ﻫﻨﻮز اﺗﻔﺎق ﻗﺮﯾﺒﻰ ﻧﯿﻔﺘﺎده ﺑﻮد و اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﻧﯿﺰ ﻣﺮداﻧﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ اﻣﺎ ﭼﻮن ﭘﺎﯾﺪارى و ﺳﺮﺳﺨﺘﻰ اﻋﺮاب‬ ‫ﺑﯿﺶﺗﺮ ﺑﻮد ﻋﺎﻗﺒﺖ در ﻫﺮ ﻣﻌﺮﮐﻪاى ﻓﺎﺗﺢ ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ دوﻟﺖ رم ﻧﯿﺰ در ﻫﻤﯿﻦ زﻣﺎن ﻋﻠﻰرﻏﻢ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪاﻧﻪ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ‬ ‫ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﮔﺎم ﺑﻪ ﮔﺎم ﺷﺪه ﺑﻮد اﻣﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﭼﺮا ﯾﺰدﮔﺮد ﺗﯿﺴﻔﻮن را ﺑﺪون ﻣﺒﺎرزه رﻫﺎ ﮐﺮد ﺳﺆال ﺑﺮاﻧﮕﯿﺰ اﺳﺖ و ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ او ﻓﺮخ ﻫﺮﻣﺰ‪،‬‬ ‫ﺑﺮادر رﺳﺘﻢ‪ ،‬ﻧﯿﺰ ﻋﻠﻰرﻏﻢ ﭼﻨﺪ ﻣﺒﺎرزه ﻣﺤﺪود در ﺑﯿﺮون ﻗﻠﻌﻪ ﻋﺎﻗﺒﺖ اﯾﻦ ﺷﻬﺮ اﻓﺴﺎﻧﻪاى را ﺑﻪ ﺗﺎزﯾﺎن واﮔﺬار ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﻧﻬﺎوﻧﺪ‬ ‫ﯾﺰدﮔﺮد ﮐﻪ ﺑﻪ رى ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﺑﺮاى آﺧﺮﯾﻦ ﺑﺎر ﺷﺎﻧﺲ ﺧﻮد را ﺑﯿﺎزﻣﺎﯾﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎدن ﺳﻔﯿﺮ ﺑﻪ ﮐﻠﯿﻪ اﺳﺘﺎنﻫﺎى‬ ‫ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪه اﯾﺮان از آن ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺮاى وى ﻧﯿﺮو ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ‪ .‬ﺑﻪ زودى از ﺧﺮاﺳﺎن‪ ،‬ﺳﯿﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺑﻠﺦ‪ ،‬اﺻﻔﻬﺎن‪ ،‬ﻓﺎرس‪ ،‬ﮐﺮﻣﺎن و آذرﺑﺎﯾﺠﺎن ﻧﯿﺮو‬ ‫ﺟﻤﻊ ﺷﺪ و ‪ 150‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز اﯾﺮاﻧﻰ در ﻧﻬﺎوﻧﺪ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﻓﯿﺮوزان‪ ،‬ﺳﺮدار ﭘﯿﺮ اﯾﺮان‪ ،‬ﮔﺮد آﻣﺪﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﻋﺮاب ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﯿﺶ از ‪ 30‬ﻫﺰار‬ ‫‪٤١‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﺳﺮﺑﺎز ﮔﺮد آورﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﺮﺧﻰ ﻣﻮرﺧﺎن ﻋﺮب اﯾﺮاﻧﯿﺎن در داﺧﻞ ﺷﻬﺮ ﺑﻪ دﻓﺎع ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ اﻣﺎ ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ اﻋﺮاب ﺑﺎ ﺣﯿﻠﻪ ﮔﺮى‪ ،‬ﺧﻮد را‬ ‫در ﺣﺎل ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ اﯾﺮاﻧﯿﺎن از اردو ﺑﯿﺮون آﻣﺪه و ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺧﻮ را ﺑﺎ اﻋﺮاب آﻣﺎده ﺑﻪ ﺟﻨﮓ دﯾﺪﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد در اﺛﺮ‬ ‫ﭘﺎﯾﺪارى اﻋﺮاب اﯾﺮاﻧﻰﻫﺎ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻧﺪ اﻣﺎ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻰرﺳﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻃﺮﻓﯿﻦ ﺷﮏ ﮐﻨﯿﻢ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﮔﺎه ‪ 150‬ﻫﺰار‬ ‫ﺳﺮﺑﺎز از ﺗﺮس ﻗﻮاﯾﻰ در ﺣﺪ ﯾﮏ ﭘﻨﺠﻢ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺷﻬﺮى ﭘﻨﺎه ﻧﻤﻰﺑﺮﻧﺪ ﻣﻀﺎﻓﺎ آن ﮐﻪ اﯾﻦ ﺳﭙﺎه ﺑﺮاى ﭘﺲ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻧﻮاﺣﻰ ﺗﺴﺨﯿﺮ ﺷﺪه ﮔﺮد‬ ‫آﻣﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻧﯿﺮوى ﻣﺬﮐﻮر ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﺎﯾﺪ ﻗﺪرﺗﻰ در ﺣﺪ ﻧﯿﺮوى اﻋﺮاب ﯾﺎ ﮐﻢﺗﺮ از آنﻫﺎ ﺑﺎﺷﺪ اﺑﺘﺪا ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ و ﭘﻨﺎه ﺑﻪ ﻗﻠﻌﻪ را‬ ‫اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻰﮐﻨﺪ‪ 622) .‬ﻣﯿﻼدى( در ﻫﺮ ﺣﺎل ﺷﮑﺴﺖ ﻧﻬﺎوﻧﺪ ﺳﺒﺐ ﺳﻘﻮط ﺳﺎﯾﺮ وﻻﯾﺎت اﯾﺮان ﺑﻪ دﺳﺖ اﻋﺮاب ﻣﻰﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﺮرﺳﻰ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺟﻨﮓﻫﺎى اﻋﺮاب و اﯾﺮان‬ ‫اﻋﺮاب ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻃﻰ ﻣﺪت ﮐﻮﺗﺎﻫﻰ ﻃﻮﻣﺎر دو ﻗﺪرت ﺑﺰرگ دﻧﯿﺎ را ﺟﻤﻊ ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ اﻣﺎ ﺷﮑﺴﺖ اﯾﺮان اﻫﻤﯿﺖ ﺑﯿﺶﺗﺮى از ﺷﮑﺴﺖ رم داﺷﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ وﻻﯾﺎت آﺳﯿﺎﯾﻰ و آﻓﺮﯾﻘﺎﯾﻰ ﺧﻮد را از دﺳﺖ داد‪ .‬اﯾﺮان در آن زﻣﺎن ﺣﺪاﻗﻞ دو ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﺎك ﻓﻌﻠﻰ ﺧﻮد وﺳﻌﺖ داﺷﺖ و ﺳﻘﻮط‬ ‫ﮐﺎﻣﻞ آن در ﮐﻢﺗﺮ از رﺑﻊ ﻗﺮن ﺳﺒﺐ ﻗﺪرت ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ اﻋﺮاب ﺷﺪ‪ .‬در ﻓﻼت اﯾﺮان‪ ،‬ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ و آﺳﯿﺎى ﻣﯿﺎﻧﻪ ﻧﻔﻮس ﺑﺴﯿﺎر‬ ‫زﯾﺎدى وﺟﻮد داﺷﺖ و ﭘﯿﻮﺳﺘﻦ آنﻫﺎ ﺑﻪ اﻋﺮاب ﺳﺒﺐ ﻗﺪرت ﮔﺮﻓﺘﻦ اﯾﻦ ﻧﯿﺮوى ﺗﺎزه از راه رﺳﯿﺪه ﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﺷﮑﺴﺖﻫﺎى اﯾﺮان از اﻋﺮاب را ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﺳﺴﺘﻰ رزﻣﻨﺪﮔﺎن اﯾﺮاﻧﻰ ﮔﺬاﺷﺖ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺳﺮﺑﺎزان ﻣﺬﮐﻮر ﻋﻤﺪﺗﺎ از ﻃﺒﻘﺎت‬ ‫ﻓﺮودﺳﺖ ﺑﻮده و ﺑﻪ ﺷﺪت از ﻇﻠﻢ ﻃﺒﻘﺎﺗﻰ در ﻋﺬاب ﺑﻮدﻧﺪ و از ﺳﻮى دﯾﮕﺮ اﻋﺮاب ﺗﺎزه ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﺎ اﻧﮕﯿﺰه ﺑﻮده و ﺧﻮد را در ﻫﺮ ﺻﻮرت‬ ‫ﺑﺮﻧﺪه ﺟﻨﮕﻬﺎ ﻣﻰداﻧﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺮﺣﻮم دﮐﺘﺮ اﺣﻤﺪ ﺣﺎﻣﻰ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ﮐﺘﺎبﻫﺎى ﻣﺘﻌﺪد ﺗﺎرﯾﺨﻰ در ﮐﺘﺎب ﺧﻮد ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﻬﺮ ﻣﻰﻧﻮﯾﺴﺪ‪» :‬ﺟﻨﮓﻫﺎى اﻋﺮاب و ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن ﺳﺎﺳﺎﻧﻰ‬ ‫ﻧﻪ ﭘﯿﺮوزى اﻋﺮاب و ﻧﻪ ﺷﮑﺴﺖ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺑﻮد ﺑﻠﻪ ﭘﯿﺮوزى ﻣﺮدم ﺳﺘﻢ ﮐﺸﯿﺪه و رﻧﺞ دﯾﺪه و اﻧﺘﻘﺎمﺟﻮى اﯾﺮان و اﯾﻤﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺳﺮﺑﺎزان اﯾﺮاﻧﻰ ﺟﻨﮓ ﻧﮑﺮدﻧﺪ زﯾﺮا ﭼﯿﺰى ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاى ﻧﮕﻪدارى از دﺳﺖ ﺑﺪﻫﻨﺪ آنﻫﺎ ﺧﻮاﺳﺘﺸﺎن اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺷﮑﺴﺖ ﺑﺨﻮرﻧﺪ ﺗﺎ‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻃﺒﻘﺎﺗﻰ ﺳﺎﺳﺎﻧﯿﺎن ﺑﺮاﻓﺘﺪ و رﻧﺠﺸﺎن ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﺑﺮﺳﺪ‪«.‬‬ ‫ﺣﺎﻣﻰ ﺑﺮاى ﺳﺨﻨﺎن ﺧﻮد دﻻﯾﻠﻰ ﻣﻨﻄﻘﻰ ﻧﯿﺰ ﻣﻰآورد‪ :‬ﯾﮑﻰ از آن ﮐﻪ ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪه ﭘﯿﺮوان ﻣﺎﻧﻰ و ﻣﺰدك ﺑﻪ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن رﻓﺘﻪ و ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻧﺪ و‬ ‫ﻫﻤﺎنﻫﺎ ﺑﯿﺶﺗﺮﯾﻦ اﺛﺮ را ﺑﺮ آﺷﻔﺘﮕﻰ ﻓﮑﺮى ﺳﺮﺑﺎزان و ﻣﺮدم اﯾﺮان و ﺷﻮراﻧﺪن آنﻫﺎ ﻋﻠﯿﻪ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻃﺒﻘﺎﺗﻰ داﺷﺘﻨﺪ ﻫﯿﭻ اﻣﺮ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ‬ ‫ﺷﻮرشﻫﺎى ﻣﺘﻌﺪد داﺧﻠﻰ ﻗﻮاى ﻧﻈﺎﻣﻰ اﯾﺮان را ﺿﻌﯿﻒ ﮐﻨﺪ و ﺣﺘﺎ ﺳﺮﺑﺎزان‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﺧﻮد را ﺑﮑﺸﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﺎﻣﻰ ﺑﻪ درﺳﺘﻰ ذﮐﺮ ﻣﻰﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن ﻋﺮب ﺑﺮاى ﻓﺘﺢ ﺷﻬﺮﻫﺎى ﺑﺰرگ اﯾﺮان ﮐﺎﻓﻰ ﻧﺒﻮدهاﻧﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ درﺗﻮارﯾﺦ ﺷﻤﺎر آنﻫﺎ ﻫﻤﻮاره ‪20‬‬ ‫ﯾﺎ ‪ 30‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﺑﻮده ﺣﺎل آن ﮐﻪ اﯾﺮان در ﻗﺮن ﻫﻔﺘﻢ ﻣﯿﻼدى ﺣﺪاﻗﻞ از ‪ 100‬ﺷﻬﺮ آﺑﺎد ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮده ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﺘﺼﻮر اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎ‬ ‫ﺑﻪ دﺳﺖ ﺧﻮد ﻣﺮدم ﺳﻘﻮط ﻣﻰﮐﺮده و ﺳﭙﺲ ﭼﭙﺎول ﻣﻰﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﺳﺘﺎد ﺣﺎﻣﻰدر ﮐﺘﺎب ﺧﻮد ﺗﻀﺎدﻫﺎى ﺑﺴﯿﺎر ﺟﺪى را از ﺑﯿﻦ ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﺘﺪاول ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ اﻋﺮاب را ﺑﯿﺮون ﮐﺸﯿﺪه و ﮐﻼ آنﻫﺎ را رد‬ ‫ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ آن ﮐﻪ درﺑﺎرهى ﺟﻨﮓ ﻗﺎدﺳﯿﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺻﺤﺮاى ﻗﺎدﺳﯿﻪ در ﺟﻨﻮب ﻧﺠﻒ اﺻﻼ ﺟﺎى ﻧﺒﺮد ‪ 150‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز را‬ ‫ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ﯾﺎ دژﻫﺎى ﻗﺪﯾﻤﻰ ﺑﺎ ﮔﻨﺠﺎﯾﺶ ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻢ ﺑﻮده و ﻫﺮﮔﺰ ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺷﺎﻫﺪ ﻣﺒﺎرزه ده ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫درﺑﺎره ﻧﺒﺮد ﻧﻬﺎوﻧﺪ ﻧﯿﺰ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻮﺑﻰ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﻰدﻫﺪ‪ .‬وى ﻣﻰﮔﻮﯾﺪ‪» :‬در ده ﻧﻬﺎوﻧﺪ ﺟﺎ ﺑﺮاى ﺟﻨﮕﯿﺪن ﭼﻨﺪ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﻧﯿﺰ ﻧﯿﺴﺖ ﭼﻪ‬ ‫ﺑﺮﺳﺪ ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزه ‪ 180‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز‪ .‬دره ﻧﻬﺎوﻧﺪ از ﺟﻨﻮب ﺷﺮﻗﻰ ﺑﻪ ﺷﻤﺎل ﺑﺎﺧﺘﺮى ﮐﺸﯿﺪه ﺷﺪه و رودى ﮐﻪ در آن روان اﺳﺖ ﺑﻪ ﮔﺎﻣﺎﺳﺐ‬ ‫ﻣﻰرﯾﺰد و ﮐﻮهﻫﺎى ﺳﺮ ﺑﻪ ﻓﻠﮏ ﮐﺸﯿﺪه ﻧﻬﺎوﻧﺪ را ﭼﻮن دژى در ﻣﯿﺎن ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪«.‬‬

‫‪٤٢‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪى ﺣﺎﻣﻰ‪ ،‬اﻋﺮاب ﻫﺮﮔﺰ در ﺟﻨﮓﻫﺎى ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﻰ ﻣﻮﻓﻖ ﻧﺒﻮدهاﻧﺪ و ﭘﺎﭘﯿﺶ ﻧﻤﻰﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ دراﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﻧﯿﺰ ﻗﺎﻋﺪﺗﺎ ﯾﺎ ﻧﺒﺮد در‬ ‫اﯾﻦ اﺑﻌﺎد ﻧﺒﻮده و ﯾﺎ آن ﮐﻪ ﺑﺮﺗﺮى ﻋﺪدى اﻋﺮاب ﺑﺴﯿﺎر ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ ﻧﻪ آن ﮐﻪ ‪ 150‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ در ﺷﻬﺮى »ﺣﺼﺎرى« ﺷﻮﻧﺪ و ‪30‬‬ ‫ﻫﺰار ﻋﺮب ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺒﺮد در ﺑﯿﺎﺑﺎن و زﻣﯿﻦ ﺻﺎف ﻋﺎدت ﮐﺮدهاﻧﺪ آنﻫﺎ را ﺗﻌﺎﻗﺐ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ در ﻣﺠﻤﻮع ﺗﻔﺎوﺗﻰ در اﺻﻞ ﻣﺎﺟﺮا ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﺣﮑﻮﻣﺘﻰ در اﺑﻌﺎد ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺳﺎﺳﺎﻧﻰ ﻇﺮف رﺑﻊ ﻗﺮن ﺑﻪ ﮐﻠﻰ از ﻫﻢ ﭘﺎﺷﯿﺪ و ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬ ‫ﺗﻀﺎدﻫﺎى دروﻧﻰ آن در ﮐﻨﺎر ﭘﯿﺸﺮوى اﻋﺮاب ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ واﻗﻌﻪ ﺗﺎرﯾﺨﻰ ﻗﺮن ﻫﻔﺘﻢ ﻣﯿﻼدى را رﻗﻢ زد‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮدﻫﺎى اﻋﺮاب و رم‬ ‫ﻗﺪرت ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ آنﻫﺎ ﺑﺮاى اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر در ﻣﻮﺗﻪ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﺤﺮاﻟﻤﯿﺖ اﻣﺮوزى ﺑﺎ ﺳﭙﺎهﻫﺎى ﻣﻨﻈﻢ رﻣﻰ ﺗﻤﺎس ﭘﯿﺪا‬ ‫ﮐﻨﻨﺪ و ﻧﺒﺮدى ﺳﻨﮕﯿﻦ درﮔﯿﺮد‪ .‬در ﻧﺒﺮد ﻣﻮﺗﻪ ﺑﺮﺗﺮى ﻧﻔﺮات رﻣﻰ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺳﭙﺎه ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اوﻟﯿﻦ ﺷﮑﺴﺖ را در ﻧﺒﺮد ﻋﻠﯿﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎى‬ ‫ﻏﯿﺮﻋﺮب ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬دراﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺳﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻋﺮب )زﯾﺪ ﺑﻦ ﺣﺎرث‪ ،‬ﺟﻌﻔﺮ ﺑﻦ اﺑﻰﻃﺎﻟﺐ‪ ،‬و ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ رواﻫﻪ( ﯾﮑﻰ ﭘﺲ از دﯾﮕﺮى ﺑﻪ‬ ‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ اﻧﺘﺨﺎب و ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت رﺳﯿﺪﻧﺪ و در آﺧﺮ ﺗﻨﻬﺎ ﺗﺪﺑﯿﺮ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﯿﺪ‪ ،‬ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﺑﻪ اﺳﻼم ﮔﺮوﯾﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺳﭙﺎه ﻣﺴﻠﻤﺎن‬ ‫ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻨﻈﻢ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﮐﻨﺪ‪ 629) .‬ﻣﯿﻼدى(‬ ‫ﻟﺸﮑﺮﮐﺸﻰ ﺗﺒﻮك‬ ‫در ‪ 630‬ﻣﯿﻼدى )ﻧﻬﻢ ﻫﺠﺮى( ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻣﺴﻠﻤﺎن ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﺑﺎ ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ ﻗﺪرﺗﻰ ﻣﻀﺎﻋﻒ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻫﻰ ﻋﻈﯿﻢ )ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﺳﭙﺎﻫﻰ‬ ‫ﮐﻪ ﺗﺎ آن زﻣﺎن ﺷﺒﻪ ﺟﺰﯾﺮه ﺑﻪ ﺧﻮد دﯾﺪه ﺑﻮد( ﻣﺮﮐﺐ از ‪ 20‬ﻫﺰار ﭘﯿﺎده و ‪ 10‬ﻫﺰار ﺳﻮار ﺑﺮاى ﻣﺼﺎف ﺑﺎ ﻟﺸﮑﺮﯾﺎن ﻫﺮﻗﻞ )ﻫﺮاﮐﻠﯿﻮس(‪،‬‬ ‫اﻣﭙﺮاﺗﻮر رم ﺷﺮﻗﻰ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﺮف ﺷﻤﺎل ﻏﺮب ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن اﻋﺰام ﺷﺪ اﻣﺎ اﯾﻦ ﻧﯿﺮو ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻋﺪم ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﻧﯿﺮوﻫﺎى رﻣﻰ ﮐﻪ ﻇﺎﻫﺮا ﺗﻤﺎﯾﻞ ﺑﻪ‬ ‫درﮔﯿﺮى ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﺑﺪون ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪.‬‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﻟﺸﮑﺮﮐﺸﻰ از ﻧﻈﺮ ﺳﯿﺎﺳﻰ اﻫﻤﯿﺖ زﯾﺎدى داﺷﺖ از ﺟﻤﻠﻪ آن ﮐﻪ ﻗﺪرت ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑﻪ رخ ﻗﺪرتﻫﺎى آن زﻣﺎن ﻣﻰﮐﺸﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﯾﺮﻣﻮك‬ ‫ﻗﺪرت ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻣﺴﻠﻤﺎن درﮔﯿﺮى ﺑﯿﻦ آنﻫﺎ و رم را در ﺷﺎﻣﺎت ﮔﺮﯾﺰﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬اﺑﻮﺑﮑﺮ‪ ،‬ﺧﻠﯿﻔﻪ ﺟﺪﯾﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‪ ،‬در ‪633‬‬ ‫ﻣﯿﻼدى ﻧﯿﺮوﻫﺎﯾﻰ را ﺑﻪ دره اردن و ﻓﻠﺴﻄﯿﻦ اﻋﺰام ﮐﺮد ﮐﻪ اﯾﻦ دو ﻧﯿﺮو ﭘﺲ از درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪن ﺳﭙﺎه رﻣﻰ در ‪ 634‬ﻣﯿﻼدى )ﭼﻬﺎردﻫﻢ‬ ‫ﻫﺠﺮى( درﯾﺮﻣﻮك )ﺻﺤﺮاﯾﻰ در اردن ﻧﺰدﯾﮏ درﯾﺎﭼﻪ ﻃﺒﺮﯾﻪ( ﺑﻪ ﻫﻢ رﺳﯿﺪﻧﺪ و ﻣﺘﻔﻘﺎ ﻋﻠﯿﻪ ﺳﭙﺎه ﻫﺮاﮐﻠﯿﻮس وارد ﻋﻤﻞ ﺷﺪﻧﺪ اﻣﺎ ﺳﭙﺎه‬ ‫رﻣﻰ ﻗﻮىﺗﺮ از آﻧﻰ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﺼﻮر ﻣﻰﺷﺪ و ﮐﺎر ﺳﭙﺎه اﺳﻼم ﻣﺸﮑﻞ ﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦ زﻣﺎن اﺑﻮﺑﮑﺮ‪ ،‬ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﯿﺪ را‪ ،‬ﮐﻪ در ﻋﺮاق ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﻤﮏ‬ ‫»ﺳﭙﺎه درﮔﯿﺮ« ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﺧﺎﻟﺪ ﺑﺎ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺧﻮد از راه ﺑﺎدﯾﻪ اﻟﺸﺎم ﺧﺸﮏ و ﺑﻰآب و ﻋﻠﻒ‪ ،‬ﺑﺪون وﺳﺎﯾﻞ و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﻋﺰم و اراده ﺧﻮد را ﺑﻪ‬ ‫ﯾﺮﻣﻮك رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬رﺳﯿﺪن اﯾﻦ ﻧﯿﺮوى ﺟﺪﯾﺪ ﺳﺒﺐ روﺣﯿﻪ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺷﺪوﺳﭙﺎه رﻣﻰ از ﻫﻢ ﭘﺎﺷﯿﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔﻰ‬ ‫از ﺷﺎﻣﺎت در اﺧﺘﯿﺎر ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻗﺮار ﮔﯿﺮد و ﭘﺲ از ﻓﺘﺢ دﻣﺸﻖ در ‪ 635‬ﻣﯿﻼدى اﮐﻨﻮن اﻋﺮاب ﮐﺎﻣﻼ ﺑﻪ ﺷﺎﻣﺎت ﻣﺴﺘﻮﻟﻰ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﻘﻮط ﻓﻠﺴﻄﯿﻦ و اﻧﻄﺎﮐﯿﻪ‬ ‫ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ ﯾﺮﻣﻮك ﺳﭙﺎه اﺳﻼم ﺑﻪ ﺣﻤﺺ و اﻧﻄﺎﮐﯿﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮده و آن ﺟﺎ را ﻧﯿﺰ ﺗﺼﺮف ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮاﮐﻠﯿﻮس )ﻫﺮﻗﻞ( ﮐﻪ ﺷﮑﺴﺖﻫﺎى اﺧﯿﺮ‬ ‫او را ﻣﺄﯾﻮس ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﯿﺖاﻟﻤﻘﺪس را ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮد رﻫﺎ ﮐﺮد و ﮐﻼ ﻧﯿﺮوﻫﺎى رﻣﻰ را از ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﯿﺮون ﮐﺸﯿﺪ‪ .‬در اﯾﻦ زﻣﺎن اﺗﻔﺎق ﻣﻬﻤﻰ رخ‬ ‫داده ﺑﻮد‪ .‬ﻫﺮاﮐﻠﯿﻮس ﮐﻪ ‪ 10‬ﺳﺎل ﻗﺒﻞ ﺑﺎ ﻗﺪرﺗﻰ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﻰ اﯾﺮان را در اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺷﮑﺴﺖ داد ﺧﻮد ﺗﻮﺳﻂ ﻧﯿﺮوﯾﻰ از راه رﺳﯿﺪ‬ ‫ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرد‪ .‬اﻣﺎ زﻧﺠﯿﺮه ﺷﮑﺴﺖﻫﺎى رم ﻫﻨﻮز ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺳﻘﻮط ﻣﺼﺮ‬

‫‪٤٣‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫در ‪ 641‬ﻣﯿﻼدى )‪ 19‬ﻫﺠﺮى( ﻋﻤﺮ و ﻋﺎص ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﻋﻤﺮ ﺑﻪ ﻣﺼﺮ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮد و درام دﻧﯿﻦ ﻧﺰدﯾﮏ ﻗﺎﻫﺮه اﻣﺮوزى در ﺑﺮﺧﻮردى ﺑﺎ‬ ‫ﻧﯿﺮوﻫﺎى رم ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﺪ اﻣﺎ ﭘﺲ از آن ﮐﻪ ‪ 14‬ﻫﺰار ﻧﯿﺮوى ﺟﺪﯾﺪ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ وى آﻣﺪﻧﺪ ﻫﺮاﮐﻠﯿﻮس ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﮐﺮد‪ .‬ﺗﺼﻤﯿﻢ و ﺗﻘﺪﯾﺮ اﯾﻦ‬ ‫ﺑﻮد ﮐﻪ اﺳﮑﻨﺪرﯾﻪ‪ ،‬ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﻏﯿﺮاروﭘﺎﯾﻰ رم‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻰ ﺷﮑﺴﺖ ﺑﺨﻮرد ﺣﺎل آن ﮐﻪ ﭼﻬﺎر ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﯿﺮوﻫﺎى »ﻋﻤﺮ« ﻧﯿﺮو در اﺧﺘﯿﺎر‬ ‫داﺷﺖ و ﺧﻮد ﻧﯿﺰ دژى ﺑﺰرگ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻰﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺮگ ﻫﺮاﮐﻠﯿﻮس و ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﻰ وى ﺗﻮﺳﻂ ﮐﻮدﮐﻰ ‪ 11‬ﺳﺎﻟﻪ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻓﺮﺻﺖ از دﺳﺖ رود و ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺑﺪون روﺣﯿﻪ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﺗﺴﻠﯿﻢ‬ ‫ﺳﭙﺎه ﻋﺮب ﺷﻮد‪) .‬اﻟﺒﺘﻪ ﭘﺲ از ‪ 14‬ﻣﺎه ﻣﺤﺎﺻﺮه(‬ ‫ﺳﻘﻮط ﻣﺼﺮ در ‪ 641‬ﻣﯿﻼدى ﺳﺒﺐ ﺗﺤﮑﯿﻢ ﻗﺪرت اﻋﺮاب در ﺷﻤﺎل آﻓﺮﯾﻘﺎ ﺷﺪ و آنﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ ﺗﺎ ﻃﺮاﺑﻠﺲ راﻧﺪﻧﺪ و ﺣﻤﻼت رﻣﻰﻫﺎ‬ ‫ﺑﺮاى ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪن وﺿﻌﯿﺖ ﺑﻪ اواﯾﻞ ﻗﺮن ﻫﻔﺘﻢ ﺑﻰﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫آنﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ ﮐﺎرﺗﺎژ و ﻗﺒﺮس را ﻧﯿﺰ ﺗﺼﺮف ﮐﺮدﻧﺪ و اﻣﭙﺮاﺗﻮرى رم را ﺑﻪ ﻏﺮب آﻓﺮﯾﻘﺎى ﺷﻤﺎﻟﻰ ﻋﻘﺐ راﻧﺪﻧﺪ و ﺗﻮﻧﺲ آﺧﺮﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪاى‬ ‫ﺑﻮد ﮐﻪ رم ﺗﻮاﻧﺴﺖ اﻋﺮاب را ﻣﺘﻮﻗﻒ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻧﺒﺮدﻫﺎ‬ ‫‪ -1‬ﺷﮑﺴﺖ رم از اﻋﺮاب ﻣﺴﻠﻤﺎن ﮐﻪ ﻃﻰ ‪ 8‬ﺳﺎل رخ داد اﻣﭙﺮاﺗﻮرى رم ﺷﺮﻗﻰ را ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﯾﮏ ﻧﯿﺮوى درﺟﻪ دو در ﺻﺤﻨﻪ ﺳﯿﺎﺳﻰ‬ ‫ﻧﯿﻤﻪﻫﺎى ﻗﺮن ﻫﻔﺘﻢ ﻣﯿﻼدى ﺗﻨﺰل داد‪.‬‬ ‫‪ -2‬اﯾﻦ ﻧﺒﺮدﻫﺎ ﺑﺮاى ﻫﻤﯿﺸﻪ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى رم را در وﺿﻌﯿﺖ ﺗﺪاﻓﻌﻰ ﻗﺮار داد و اﯾﻦ دﻓﺎع آن ﻗﺪر اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺖ ﺗﺎ در ‪ 1453‬ﻣﺤﻤﺪ ﻓﺎﺗﺢ ﺣﺘﺎ‬ ‫ﺑﯿﺰاﻧﺲ را ﻧﯿﺰ از دﺳﺖ ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫‪ -3‬ﺿﻌﻒ رم در ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺳﺒﺐ ﺳﻘﻮط ﺟﻨﻮا ﺑﻪ دﺳﺖ ﻟﻤﺒﺎردﻫﺎ و اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺖﻫﺎى ﺑﺎﺧﺘﺮى ﺷﺪ و ﻗﺪرت ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺧﺎﻧﺎت‬ ‫ﺧﺰر و آوار ﻧﯿﺰ ﻣﺮﮐﺰ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى را ﺑﻪ ﺧﻄﺮ اﻧﺪاﺧﺖ‪.‬‬ ‫ﺣﻤﻠﻪ ﻃﺎرق ﺑﻪ اروﭘﺎ‬ ‫ورود ﻃﺎرق ﺑﻪ اروﭘﺎ‬ ‫اﻋﺮاب ﺑﺎ آن ﮐﻪ درﮔﯿﺮ ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺳﻨﮕﯿﻦ داﺧﻠﻰ ﺑﻮدﻧﺪ اﻣﺎ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺟﻮاﻧﻰ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى و ﻗﺪرت ﺧﺎرقاﻟﻌﺎده ﺷﻤﺸﯿﺮ ﺧﻮد ﻫﻨﻮز ﻣﯿﻞ ﺷﺪﯾﺪى‬ ‫ﺑﻪ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻌﺎوﯾﻪ‪ ،‬ﭘﺴﺮ اﺑﻮﺳﻔﯿﺎن‪ ،‬ﭘﺲ از آن ﮐﻪ ﺑﺎ ﺣﯿﻠﻪ ﺧﻼﻓﺖ را از ﺣﻀﺮت ﻋﻠﻰ )ع( و اﻣﺎم ﺣﺴﻦ )ع( ﻏﺼﺐ ﮐﺮد ﺑﺮ آن ﺷﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﻪ اﺳﻢ اﺳﻼم ﭘﯿﺸﺮوى ﺑﻪ داﺧﻞ ﻗﻠﻤﺮوﻫﺎى ﺟﺪﯾﺪ را اداﻣﻪ دﻫﺪ و در اﯾﻦ راه ﺑﻪ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖﻫﺎى ﺑﺰرﮔﻰ رﺳﯿﺪ‪.‬‬ ‫در ﺳﺎل ‪ 695‬ﻣﯿﻼدى رﺷﺘﻪﻫﺎى ﺟﺪﯾﺪى از ﺣﻤﻼت اﻋﺮاب ﺑﻪ آﻓﺮﯾﻘﺎ اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺖ و در ‪ 696‬رم ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ از ﺗﻮﻧﺲ ﺑﯿﺮون رﻓﺖ و در ‪،708‬‬ ‫ﻧﻮﻣﯿﺪى و ﻣﻮرﯾﺘﺎﻧﻰ ﺑﻪ ﺗﺼﺮف اﻋﺮاب در آﻣﺪ‪.‬‬ ‫ورود ﺑﻪ اروﭘﺎ از ﻏﺮب‬ ‫ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﯿﻪ ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ اﻓﺴﺎﻧﻪاى ﺑﯿﺰاﻧﺲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺪى ﻣﺎﻧﻊ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ اﻋﺮاب ﺑﻪ داﺧﻞ اروﭘﺎ ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪ و ﯾﻮرشﻫﺎى ﭘﻰ درﭘﻰ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ اﯾﻦ‬ ‫ﺷﻬﺮ را ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻓﺎﺗﺤﺎن ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ در ‪ 711‬ﻃﺎرق ﺑﻦ زﯾﺎد ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ از ﺗﻨﮕﻪاى ﮐﻪ اﻣﺮوز ﺑﻪ ﻧﺎم وى ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺟﻨﻮب اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫در اﯾﻦ زﻣﺎن وﻟﯿﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﮏ‪ ،‬ﺧﻠﯿﻔﻪ‪ ،‬و ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﻣﻮﺳﻰ ﺑﻦ ﻧﺼﯿﺮ‪ ،‬واﻟﻰ آﻓﺮﯾﻘﺎ‪ ،‬ﺑﻮد‪ .‬آنﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻃﺎرق ﻣﻮاﻓﻖ ﺑﻮدﻧﺪ اﻣﺎ آن را‬ ‫ﻋﻤﻠﻰ ﻧﻤﻰداﻧﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ در ‪ 711‬ﻣﯿﻼدى ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 92‬ﻫﺠﺮى ﻃﺎرق ﺑﺎ ﻧﯿﺮوﯾﻰ اﻧﺪك )‪ 7‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ( ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪ ﺑﺎ ﻋﺒﻮر از ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ ﮔﺖﻫﺎى‬ ‫ﻏﺮﺑﻰ را ﺷﮑﺴﺖ دﻫﺪ و ﻇﺮف ﻣﺪﺗﻰ ﮐﻮﺗﺎه اﻧﺪﻟﺲ )اﺳﭙﺎﻧﯿﺎى ﮐﻨﻮﻧﻰ( را ﮐﺎﻣﻼ ﻓﺘﺢ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪٤٤‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﺗﺎرﯾﺦﻧﻮﯾﺴﺎن ﻧﻘﻞ ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ وى ﭘﺲ از ﻋﺒﻮر از ﺗﻨﮕﻪ‪ ،‬ﮐﺸﺘﻰﻫﺎى آذوﻗﻪ ﺧﻮد را ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮد و ﺑﻪ ﺳﺮﺑﺎزاﻧﺶ ﮔﻔﺖ‪» :‬راه ﮔﺮﯾﺰى ﻧﺪارﯾﺪ‪،‬‬ ‫دﺷﻤﻦ ﭘﯿﺶ روى و درﯾﺎ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺷﻤﺎﺳﺖ و ﺧﺪا ﯾﺎورﺗﺎن‪ ،‬اﮔﺮ در اﯾﻦ ﺟﺰﯾﺮه ﺷﮑﺴﺖ ﺑﺨﻮرﯾﺪ ﺑﺪﺗﺮ از ﯾﺘﯿﻤﺎن ﺧﻮاﻫﯿﺪ ﺑﻮد‪ .‬از ﻃﺮﻓﻰ‬ ‫ﻏﺬاى ﻣﻮرد ﻧﯿﺎزﺗﺎن در دﺳﺖ دﺷﻤﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﺮداﻧﻪ ﺑﺠﻨﮕﯿﺪ«‪ .‬ﻧﺒﺮدﻫﺎى اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ ‪ 3‬ﺳﺎل ﻃﻮل ﮐﺸﯿﺪ و ﺟﺰ ﯾﮏ رﺷﺘﻪ ﮐﻮه در ﺷﻤﺎل‬ ‫اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ ﻫﻤﻪى ﺧﺎك اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺑﻪ ﺗﺼﺮف اﻋﺮاب در آﻣﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻧﺒﺮد‬ ‫ﭘﯿﺮوزى ﻃﺎرق ﺳﺒﺐ وﺣﺸﺖ دوﻟﺖﻫﺎى ﻗﺮون وﺳﻄﺎﯾﻰ ﻏﺮب و ﺷﻤﺎل اروﭘﺎ ﺷﺪ‪ .‬آنﻫﺎ ﻫﯿﭻ ﮔﺎه ﺗﺎ اﯾﻦ اﻧﺪازه ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺷﻤﺸﯿﺮ اﻋﺮاب‬ ‫ﻧﺰدﯾﮏ ﻧﺪﯾﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺷﮑﺴﺖ از ﻃﺎرق ﺳﺒﺐ ﭘﺎﯾﺎن ﺣﮑﻮﻣﺖ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﻪى وﯾﺰﮔﻮتﻫﺎ در اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ ﻧﯿﺰ ﺷﺪ‪ .‬ﻧﯿﺮوﯾﻰ ﮐﻪ در ﭼﻨﺪ ﻗﺮن ﺑﺎ ﻗﺪرت‬ ‫رﻣﻰﻫﺎ را در ﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪه ﺑﻮد‪.‬‬ ‫در ﻫﺮ ﺣﺎل ﭘﯿﺮوزى ﻃﺎرق ﺳﺒﺐ ﺣﮑﻮﻣﺖ ‪ 300‬ﺳﺎﻟﻪ اﻋﺮاب ﺑﻪ اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ ﺷﺪ و اﯾﻦ آﺧﺮﯾﻦ ﭘﯿﺸﺮوى اﻣﺮاى ﻋﺮب در داﺧﻞ ﮐﺸﻮرﻫﺎى ﺟﺪﯾﺪ‬ ‫ﺑﻮد‪ .‬در اﯾﻦ زﻣﺎن اﻋﺮاب از ﮐﺎﺷﻐﺮ )در ﻏﺮب ﭼﯿﻦ( ﺗﺎ ﻣﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ و رود ﺳﻨﺪ در ﺷﺮق و ﮐﻞ ﻓﻼت اﯾﺮان ﺷﺒﻪ ﺟﺰﯾﺮه ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺷﻤﺎل‬ ‫آﻓﺮﯾﻘﺎ‪ ،‬آﺳﯿﺎى ﺻﻐﯿﺮ‪ ،‬ارﻣﻨﺴﺘﺎن و اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ را در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺘﻨﺪ و ﻗﺪرت ﺑﻼﻣﻨﺎزع دﻧﯿﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد ﭘﻮاﺗﯿﻪ‬ ‫ﺷﮑﺴﺖ دوﻟﺖ وﯾﺰﮔﻮت ﺳﺒﺐ ﺑﻪ ﺻﺪا درآﻣﺪن زﻧﮓ ﺧﻄﺮ در اروﭘﺎى ﻣﺴﯿﺤﻰ ﻗﺮن ﻫﺸﺘﻢ ﻣﯿﻼدى ﺷﺪ‪ .‬آنﻫﺎ اﮐﻨﻮن از ﺷﺮق و ﻏﺮب‬ ‫ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر اﻋﺮاب ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در ‪ 713‬اﻋﺮاب از ﮐﻮهﻫﺎى ﭘﯿﺮﻧﻪ ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ و در اوﻟﯿﻦ ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﻓﺮاﻧﮏﻫﺎ آنﻫﺎ را در ﺳﭙﺘﻰ ﻣﺎﻧﻰ ﻋﻘﺐ راﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﺑﻪ زودى درﯾﺎﻓﺘﻨﺪ ﻓﺮاﻧﮏﻫﺎ داراى ﻗﺪرﺗﻰ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﯿﺶ از وﯾﺰﮔﻮتﻫﺎ و ﯾﺎ رﻣﻰﻫﺎى ﺗﻀﻌﯿﻒ ﺷﺪه ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺟﻤﻊآورى‬ ‫ﻧﯿﺮو رﻓﺘﻪ و در ‪ 732‬ﻗﻮاى اﻧﺒﻮﻫﻰ را ﺑﺮاى ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﺮﮐﺰ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺗﺪارك دﯾﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫از آن ﻃﺮف ﺷﺎرل ﻣﺎرﺗﻞ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواى ﻣﻌﺮوف ﻓﺮاﻧﮏ‪ ،‬ﻧﯿﺰ آﻣﺎدهى ﺑﺮاى ﻣﺒﺎرزه ﺑﻮد و ﻗﻮاى ﻣﺠﻬﺰ و ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ او ﻣﺮﮐﺐ از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺳﻮاران‬ ‫و ﺷﻮاﻟﯿﻪﻫﺎى اروﭘﺎ آﻣﺎدهى ﻣﺒﺎرزه ﺗﺎ آﺧﺮﯾﻦ ﻧﻔﺲ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد ﻋﻈﯿﻤﻰدر ﭘﻮاﺗﯿﻪ درﮔﺮﻓﺖ و ﻋﻠﻰرﻏﻢ رﺷﺎدت ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻋﺮﺑﻰ آنﻫﺎ از ﻓﺮاﻧﮑﻰﻫﺎ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻧﺪ و ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاى دﻫﺸﺖﺑﺎر ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‬ ‫ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺷﮑﺴﺖ ﻣﺬﮐﻮر دﻻﯾﻞ ﻣﺘﻌﺪدى داﺷﺖ اﻣﺎ ﯾﮑﻰ از ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ دﻻﯾﻞ آن ﻏﺮور اﻋﺮاب ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮد‬ ‫ﻧﺒﺮد ﭘﻮاﺗﯿﻪ ﯾﮑﻰ از ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪهﺗﺮﯾﻦ ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺗﺎرﯾﺦ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﭘﯿﺮوزى از آن اﻋﺮاب ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﻰﺷﺪ ﺗﺼﺮف ﺑﻘﯿﻪ اروﭘﺎى‬ ‫ﻏﺮﺑﻰ ﺑﺮاى ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮐﺎرى ﻧﺪاﺷﺖ ﭼﺮا ﮐﻪ آنﻫﺎ ﻣﺸﺘﻰ دوﻟﺖ ﮐﻮﭼﮏ و ﺟﺪا از ﻫﻢ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻗﺪرت ﻏﺎﻟﺐ اروﭘﺎ ﻓﺮاﻧﮏﻫﺎ ﻣﺤﺴﻮب‬ ‫ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺷﮑﺴﺖ در ﭘﻮاﺗﯿﻪ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺗﻮﻗﻒ ﮐﺎﻣﻞ ﭘﯿﺸﺮوى اﻋﺮاب در اروﭘﺎى ﻏﺮﺑﻰ را ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه داﺷﺖ‪.‬اﯾﻦ ﺷﮑﺴﺖ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ »ﻗﻄﻌﯿﺖ« ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ‬ ‫اﻣﭙﺮاﺗﻮرى اﻣﻮﯾﺎن و ﭘﺲ از آن ﻋﺒﺎﺳﯿﺎن ﺑﻪ دﻧﺒﺎل دﺳﺘﯿﺎﺑﻰ ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻦﻫﺎى ﺟﺪﯾﺪ در اروﭘﺎ ﻧﺮوﻧﺪ‪ .‬اروﭘﺎى ﻣﺴﯿﺤﻰ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﭘﯿﺮوزى ﺗﻌﯿﯿﻦ‬ ‫ﮐﻨﻨﺪه ﺷﺎرل ﻣﺎرﺗﻞ او را ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﯾﮏ ﻗﻬﺮﻣﺎن ﻣﻰﺳﺘﺎﯾﻨﺪ و وى را ﻧﺎﺟﻰ اروﭘﺎ ﻣﻰداﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد ﻣﻼزﮔﺮد‬ ‫ﻧﺒﺮد ﻣﻼزﮔﺮد ﮐﻪ در آن ارﺗﺶ ﺑﯿﺰاﻧﺲ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪى ﺳﻠﺠﻮﻗﯿﺎن ﻧﺎﺑﻮد ﺷﺪ را ﻧﯿﺰ ﻣﻰﺗﻮان ﯾﮑﻰ از ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬارﺗﺮﯾﻦ ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺗﺎرﯾﺦ داﻧﺴﺖ ﭼﺮا‬ ‫ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ورود ﺗﺮكﻫﺎ ﺑﻪ آﺳﯿﺎى ﺻﻐﯿﺮ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﺮكﻫﺎ از آن ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ داﺋﻤﺎ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻏﺮب ﭘﯿﺸﺮوى ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاى ﮐﻪ ﻃﻰ ‪ 7‬ﻗﺮن ﺗﺎ ﻣﺮﮐﺰ اروﭘﺎ ﭘﯿﺶ رﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪٤٥‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﺳﻠﺠﻮﻗﯿﺎن‬ ‫ﺳﻠﺠﻮﻗﯿﺎن ﺷﻌﺒﻪاى از ﺗﺮﮐﺎن ﻏﺰ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﯾﻞ ﮐﻪ از ﺗﺮﮐﺴﺘﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ و وارد ﻣﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ ﺷﺪ در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﮔﻠﻪﺑﺎن و ﺑﯿﺎﺑﺎﻧﮕﺮد ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﻃﻰ‬ ‫ﻣﺪت ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻮﺗﺎه ﺑﺎ درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪن ﻗﺪرت ﻏﺰﻧﻮﯾﺎن و ﺳﺎﯾﺮ ﻗﺪرتﻫﺎى ﻣﻠﻮكاﻟﻄﻮاﯾﻔﻰ‪ ،‬از ﺗﺮﮐﺴﺘﺎن در ﺷﺮق ﺗﺎ ﺳﻮاﺣﻞ ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ در ﻏﺮب‬ ‫را ﺑﻪ ﺗﺼﺮف در آوردﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻗﺪرت ﻧﻈﺎﻣﻰ ﺳﻠﺠﻮﻗﯿﺎن در زﻣﺎن آﻟﭗ ارﺳﻼن ﺑﻪ اوج ﺧﻮد رﺳﯿﺪ‪ .‬او ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻫﻰ ﻋﻈﯿﻢ اﺑﺘﺪا ﺑﺎ ﻋﺒﻮر از ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ ﺑﺎ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻓﺎﻃﻤﯿﺎن‬ ‫درﮔﯿﺮ ﺷﺪ و ﭘﺲ از ﭼﻨﺪى ﺟﻨﮓ ﺧﻮﻧﯿﻦ آنﻫﺎ را ﮐﺎﻣﻼ از ﺳﻮرﯾﻪ‪ ،‬ﻓﻠﺴﻄﯿﻦ و ﺳﭙﺲ ﻣﮑﻪ و ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﯿﺮون ﮐﺮد‪ .‬اﻣﺎ اﻧﺮژى ﺳﻼﺟﻘﻪ ﺑﯿﺶ از‬ ‫آن ﮐﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ داﺧﻞ ﻗﻠﻤﺮو اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﺑﯿﺰاﻧﺲ ﺑﻪ ﭘﯿﺸﺮوى ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﺳﺎرت اﻣﭙﺮاﺗﻮر‬ ‫ﺑﯿﺰاﻧﺲ ﮐﻪ در اﯾﻦ زﻣﺎن داراى ﻗﺪرﺗﻰ ﭼﺸﻤﮕﯿﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد ﺑﺮاى ﻧﺠﺎت ﺧﻮد ﺳﭙﺎﻫﻰ ﻋﻈﯿﻢ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ اﻣﭙﺮاﺗﻮر دﯾﻮژن روﻣﺎﻧﻮس ﺑﺴﯿﺞ‬ ‫ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﺳﭙﺎه در ﻏﺮب آﺳﯿﺎى ﺻﻐﯿﺮ در ﻣﻨﻄﻘﻪاى ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﻼزﮔﺮد روﺑﻪروى ﺧﻮد ﺳﭙﺎه ﺑﺰرگ آﻟﭗ ارﺳﻼن را دﯾﺪ‪ .‬ﻧﺒﺮدى ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺑﯿﻦ‬ ‫دو ﺳﭙﺎه درﮔﺮﻓﺖ و در ﻋﯿﻦ ﻧﺎﺑﺎورى ﺳﭙﺎه روﻣﺎﻧﻮس ﮐﺎﻣﻼ ﻣﻨﻬﺪم ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ روﻣﺎﻧﻮس ﻧﯿﺰ اﺳﯿﺮ ﮔﺸﺖ و وﺳﻌﺖ ﺑﯿﺰاﻧﺲ ﺑﻪ ﻧﺼﻒ ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮد‬ ‫ﻧﺒﺮد ﻣﻼزﮔﺮد ﺳﺒﺐ اﯾﺠﺎد ﯾﮏ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ در اﯾﺮان‪ ،‬آﺳﯿﺎى ﻣﯿﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻣﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ‪ ،‬ﺷﺎﻣﺎت و ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن و آﺳﯿﺎى ﺻﻐﯿﺮ ﺷﺪ و اﯾﻦ‬ ‫ﻗﺪرت ﻋﻈﯿﻢ ﺑﺮاى اوﻟﯿﻦﺑﺎر دﻧﯿﺎى ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ را ﺑﻪ ﻓﮑﺮ ﺑﺴﯿﺞ ﻋﻠﯿﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﻧﺪاﺧﺖ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﯿﺰاﻧﺲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮐﺸﻮر ﻣﻘﺪس ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ‬ ‫در ﺧﻄﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻀﺎﻓﺎ آن ﮐﻪ ﺗﺮﮐﺎن ﺷﻬﺮﻫﺎى ﻣﻘﺪس ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﻧﻈﯿﺮ ﺑﯿﺖاﻟﻤﻘﺪس )اورﺷﻠﯿﻢ( را ﻧﯿﺰ ﺗﺴﺨﯿﺮ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ‬ ‫ﻣﻮرﺧﺎن ﻧﺒﺮد ﻣﻼزﮔﺮد را از دﻻﯾﻞ آﻏﺎز ﺟﻨﮓﻫﺎى ﺻﻠﯿﺒﻰ ﻣﻰداﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫دوﻣﯿﻦ اﺛﺮ ﻣﻬﻢ ﻧﺒﺮد‪ ،‬ﺷﻤﺎرش ﻣﻌﮑﻮس ﺑﺮاى ﻧﺎﺑﻮدى رم ﺷﺮﻗﻰ ﺑﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﯿﺰاﻧﺲ ﺗﺎ ‪ 4‬ﻗﺮن ﺑﻌﺪ از ﻧﺒﺮد ﻣﻼزﮔﺮد ﻧﯿﺮ دوام آورد اﻣﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﺷﺪت ﺿﻌﯿﻒ ﮔﺸﺖ و از ﮐﻠﯿﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻧﻈﺎﻣﻰ ﮐﻨﺎر ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﺳﻮﻣﯿﻦ و ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ اﺛﺮ ﻧﺒﺮد ﻣﻼزﮔﺮد ﺑﺎز ﺷﺪن ﭘﺎى ﺗﺮﮐﺎن ﺑﻪ آﻧﺎﺗﻮﻟﻰ و‬ ‫آﺳﯿﺎى ﺻﻐﯿﺮ و ﺗﻤﺎس آنﻫﺎ ﺑﺎ اروﭘﺎﯾﯿﺎن ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﺗﻤﺎس ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ آنﻫﺎ ‪ 2‬ﻗﺮن ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰى ﺷﺪه و ﻣﺘﻮاﻟﻰ ﺣﻤﻼت‬ ‫ﮔﺴﺘﺮدهاى را ﻋﻠﯿﻪ ﺟﻨﻮب و ﺷﺮق اروﭘﺎ آﻏﺎز ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و در ‪ 1453‬ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﯿﻪ را ﻓﺘﺢ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺟﻨﮓﻫﺎى ﺻﻠﯿﺒﻰ اول‬ ‫ﺟﻨﮓ اول ﺻﻠﯿﺒﻰ‬ ‫ﭘﺎپ اروﺑﺎن دوم در ‪ 1905‬ﻣﯿﻼدى ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻧﺎراﺣﺘﻰ از ﺻﺪﻣﺎﺗﻰ ﮐﻪ ﺑﻪ زاﺋﺮان ﻣﺴﯿﺤﻰ در ﺷﺮق وارد ﺷﺪ و ﺑﺮ اﺛﺮ ﺗﻘﺎﺿﺎى اﻟﮑﺴﯿﺲ‬ ‫ﮐﻮﻣﻨﻮن‪ ،‬اﻣﭙﺮاﺗﻮر ﺑﯿﺰاﻧﺲ‪ ،‬ﺷﻮراﯾﻰ در ﮐﻠﺮﻣﻮن ﻓﺮان ﺗﺸﮑﯿﻞ داد و اروﭘﺎﯾﯿﺎن را ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﺎ اﺳﻠﺤﻪ ﺑﻪ ﻧﺠﺎت اﻣﺎﮐﻦ ﻣﻘﺪس ﺑﺸﺘﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬ ‫از آن ﺳﻮى ﮐﺸﯿﺶ ﻓﺮاﻧﺴﻮى‪ ،‬ﭘﻄﺮس‪ ،‬ﻧﯿﺰ در اروﭘﺎ ﺑﻪ راه اﻓﺘﺎد و ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﻧﺒﺮد ﻋﻠﯿﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫اﯾﻦ دو ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺳﺒﺐ ﺑﺴﯿﺞ ارﺗﺸﻰ ﺑﺰرگ ﻋﻠﯿﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در اوت ‪ 1095‬ﻣﯿﻼدى ﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻬﺎر ﺳﭙﺎه ﺑﺰرگ از ﭼﻬﺎر ﻧﻘﻄﻪ اروﭘﺎ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮده‬ ‫و در ‪ 1096‬در ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﯿﻪ ﺑﻪ ﻫﻢ رﺳﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫روﺑﺮت ﮐﻮرت‪ ،‬ﮔﻮدﻓﺮوا‪ ،‬رﯾﻤﻮﻧﺪ ﺳﻨﺖ ﺑﯿﻞ و ﺑﻮﻫﯿﻤﺎﻧﺪ ﭼﻬﺎر ﺳﺮدار ﻣﺴﯿﺤﻰ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن را رﻫﺒﺮى ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد ﻧﯿﻘﯿﻪ‬ ‫اوﻟﯿﻦ ﻧﺒﺮد ﺑﺰرگ ﺑﯿﻦ ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن اروﭘﺎﯾﻰ ﺑﺎ ﺟﻨﮕﺎوران ﻣﺴﻠﻤﺎن در ‪ 1097‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 491‬ﻫﺠﺮى در ﻣﻰﮔﯿﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺑﺮاى ﻓﺘﺢ ﻧﯿﻘﯿﻪ ﯾﺎ‬ ‫ﻧﯿﮑﺎﯾﯿﻪ‪ ،‬ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ ﺳﻠﺠﻮﻗﯿﺎن ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﮐﻪ در ﻧﺰدﯾﮑﻰ ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﯿﻪ واﻗﻊ ﺷﺪه ﺑﻮد ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮ ﺷﺪ‪ .‬اﻣﯿﺮ ﺳﻠﺠﻮﻗﻰ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺳﺎﯾﺮ‬ ‫‪٤٦‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺧﻮد را ﻣﺘﻮﻗﻒ ﮐﺮد و ﻧﯿﺮوى ﺧﻮد را ﺻﺮف ﻣﺘﻮﻗﻒ ﮐﺮدن ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﻧﻤﻮد اﻣﺎ ﺑﺮﺗﺮى ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻧﻔﺮات اروﭘﺎﯾﯿﺎن ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ وى‬ ‫ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﻣﺎﻧﻊ ﭘﯿﺸﺮوى آنﻫﺎ ﺷﻮد و اﯾﻦ ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن در آﺳﯿﺎى ﺻﻐﯿﺮ ﺷﻬﺮﻫﺎى ﺳﻠﺠﻮﻗﻰ را ﯾﮑﻰ ﭘﺲ از دﯾﮕﺮى ﻓﺘﺢ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﭼﻨﺪ ﻋﺎﻣﻞ ﻫﻢ زﻣﺎن ﺳﺒﺐ ﻗﺪرت ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن اروﭘﺎﯾﻰ ﺷﺪ‪ :‬اﺑﺘﺪا ﻓﺸﺎر ﺑﯿﺶ از اﻧﺪازه ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯿﺎن ﺑﻪ ﻣﺮزﻫﺎى ﺷﺮﻗﻰ ﺳﻠﺠﻮﻗﻰ و‬ ‫دﯾﮕﺮ ﺗﻔﺮﻗﻪ ﻣﯿﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاى ﮐﻪ در اﺑﺘﺪا‪ ،‬ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻓﺎﻃﻤﯿﺎن در ﺷﻤﺎل ﺷﺮق آﻓﺮﯾﻘﺎ )ﻣﺼﺮ( ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﻫﻤﮑﺎرى ﺑﺎ ﻣﺒﺎرزان ﺻﻠﯿﺒﻰ‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﺳﻼﺟﻘﻪ و ﺳﻮم ﻗﺪرت رﻫﺒﺮى ﮔﻮدﻓﺮوا دﺑﻮﯾﻮن‪ .‬اﯾﻦ ﻓﺮد ﺑﺎ دراﯾﺖ ﺗﻤﺎم ﻣﺎﻧﻊ ﺑﺮوز اﺧﺘﻼف ﺑﯿﻦ ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﺻﻠﯿﺒﻰ و‬ ‫اﻣﭙﺮاﺗﻮر ﺑﯿﺰاﻧﺲ ﺷﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ اﻣﭙﺮاﺗﻮر اﻋﺘﻘﺎد داﺷﺖ ﺻﻠﯿﺒﯿﻮن در ازاى ﻏﺬا و اﺳﻠﺤﻪ ﺑﺎﯾﺪ اراﺿﻰ ﻣﺘﺼﺮﻓﻰ را ﺑﻪ او ﺑﺪﻫﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﻘﻮط اﻧﻄﺎﮐﯿﻪ‬ ‫در ‪ 1097‬ﺻﻠﯿﺒﻰﻫﺎ ﭘﺸﺖ دروازه ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺷﺎم ﯾﻌﻨﻰ اﻧﻄﺎﮐﯿﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬آنﻫﺎ در اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺑﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺷﺪﯾﺪى ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ‪ 1‬ﺳﺎل ﻃﻮل ﮐﺸﯿﺪ اﻣﺎ ﻧﻬﺎﯾﺘﺎ ﻋﻠﻰرﻏﻢ اﻋﺰام ﯾﮏ ﺳﭙﺎه ﺗﺮك ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﻣﺤﺼﻮرﯾﻦ‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺧﯿﺎﻧﺖ ﯾﮑﻰ از ﻣﺤﺎﻓﻈﺎن ﺑﺮجﻫﺎى ﺷﻬﺮ‪،‬‬ ‫ﺻﻠﯿﺒﻰﻫﺎ ﺑﻪ داﺧﻞ ﻗﻠﻌﻪ راه ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺎه ﺻﻠﯿﺒﻰ ﻧﯿﺮوى اﻋﺰاﻣﻰ ﺳﻠﺠﻮﻗﻰ را ﻧﯿﺰ ﺷﮑﺴﺖ داد و در ﻫﻤﯿﻦ ﺣﺎل ادﺳﺎ را ﻧﯿﺰ ﺗﺼﺮف ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻓﺘﺢ ﺑﯿﺖاﻟﻤﻘﺪس ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن‬ ‫ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺻﻠﯿﺒﻰ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﮔﻮدﻓﺮوا ﺑﺎ ﻗﺪرت ﭘﯿﺸﺮوى ﺧﻮد را در ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ اداﻣﻪ دادﻧﺪ و ﭘﺲ از ﻓﺘﺢ ﻃﺮاﺑﻠﺲ وارد ﻓﻠﺴﻄﯿﻦ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺤﺎﺻﺮهى ﺑﯿﺖاﻟﻤﻘﺪس آﻏﺎز ﺷﺪ اﻣﺎ ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﻬﺮ ﻧﯿﺰ ﻗﺼﺪ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺷﺪن ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻣﺴﯿﺤﻰ دﺳﺘﻮر اﺣﺪاث ﺳﻪ ﺑﺮج‬ ‫ﭼﻮﺑﻰ را ﺑﺮاى ورود ﺑﻪ ﻗﻠﻌﻪ داد اﻣﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮج اول را ﺑﻪ آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ و دو ﺑﺮج دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﺻﺪﻣﻪ دﯾﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﻣﺴﯿﺤﻰ ﻋﻠﻰرﻏﻢ ﺑﺎرش ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺗﯿﺮ‪ ،‬ﻧﯿﺰه و ﮔﻠﻮﻟﻪﻫﺎى آﺗﺸﯿﻦ ﺳﺮﺑﺎزان را ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺪارى ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﭘﺲ از ﻧﻔﻮذ اﺑﺘﺪاﯾﻰ‬ ‫ﻧﺮﻣﺎنﻫﺎ و ﺷﻮاﻟﯿﻪﻫﺎى آﻟﻤﺎﻧﻰ و ﺷﺨﺺ ﮔﻮدﻓﺮوا‪ ،‬ﺑﻘﯿﻪ ﺳﺮﺑﺎزان ﺑﺪون ﺑﯿﻢ از ﻣﺮگ وارد دﯾﻮارﻫﺎى ﻗﻠﻌﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ زﻣﺎن اﺣﺴﺎﺳﺎت‬ ‫ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﺑﻪ اوج ﺧﻮد رﺳﯿﺪه ﺑﻮد و ﻋﻠﻰرﻏﻢ دﻻورى ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﺳﻠﺤﻪ ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺻﻠﯿﺒﻰﻫﺎ ﻣﺎﻧﻊ ﮐﺎرى ﺑﻮدن ﺿﺮﺑﺎت ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﻣﻰﺷﺪ و ﺷﻬﺮ‬ ‫ﭘﺲ از ‪ 40‬روز ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺳﻘﻮط ﮐﺮد‪ .‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻰﺷﻮد ‪ 70‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از دم ﺗﯿﻎ ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﻣﺴﺠﺪاﻻﻗﺼﻰ ﻏﺮق ﺧﻮن ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺮوزى در ﻧﺒﺮد ﺑﯿﺖاﻟﻤﻘﺪس ﺳﺒﺐ ﺗﻬﻮر ﺑﯿﺶﺗﺮ ﺻﻠﯿﺒﻰﻫﺎ ﺷﺪ و آنﻫﺎ در ‪ 1099‬ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺮ ﺷﻬﺮﻫﺎى ﺷﺎم ﻧﯿﺰ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮده و ﺳﭙﺎه اﻋﺰاﻣﻰ‬ ‫دوﻟﺖ ﻓﺎﻃﻤﻰ ﻣﺼﺮ را ﻧﯿﺰ ﺷﮑﺴﺖ دادﻧﺪ‪ .‬ﺗﺎزه در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖﻫﺎى اﺳﻼﻣﻰ ﭘﻰ ﺑﺮدﻧﺪ ﻫﺪف ﺻﻠﯿﺒﯿﻮن ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺳﻠﺠﻮﻗﯿﺎن‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ آنﻫﺎ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﯾﮏ ﻧﺒﺮد ﻣﺬﻫﺒﻰ ﺗﻤﺎم ﻋﯿﺎر ﺑﺎ ﺟﻬﺎن اﺳﻼم ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻧﺒﺮدﻫﺎى اول‬ ‫ﺟﻨﮓ اول ﺻﻠﯿﺒﻰ ﺑﺮاى اوﻟﯿﻦﺑﺎر ﭘﺲ از ‪ 5‬ﻗﺮن ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻣﺴﯿﺤﻰ و اروﭘﺎﯾﻰ را در ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﺑﺮﺗﺮ ﻗﺮار داد ﭼﺮا ﮐﻪ آنﻫﺎ ﭘﺲ از ﻇﻬﻮر اﺳﻼم‬ ‫ﻫﻤﻮاره در ﻣﻮﻗﻊ ﺗﺪاﻓﻌﻰ و ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﻬﻢﺗﺮ آن ﮐﻪ ﺟﻨﮓﻫﺎى ﺻﻠﯿﺒﻰ ﺳﻠﺠﻮﻗﯿﺎن را ﺿﻌﯿﻒ ﮐﺮد و ﺣﻤﻼت ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﺷﺪهى‬ ‫ﺗﺮكﻫﺎ ﺑﻪ اروﭘﺎ را ‪ 3‬ﻗﺮن ﻋﻘﺐ اﻧﺪاﺧﺖ‪.‬‬ ‫ﺳﻘﻮط ﺷﻬﺮ ﻣﺬﻫﺒﻰ ﺑﯿﺖاﻟﻤﻘﺪس ﻧﯿﺰ ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ دﺳﺘﺎورد اﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﺧﻮﻧﯿﻦ ﺑﺮاى ﺻﻠﯿﺒﯿﻮن ﺗﻠﻘﻰ ﺷﺪ اﻣﺎ اﯾﻦ ﻫﻨﻮز اﺑﺘﺪاى داﺳﺘﺎن ﺟﻨﮓﻫﺎى‬ ‫ﻃﻮﻻﻧﻰ ﺻﻠﯿﺒﻰ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺟﻨﮓﻫﺎى ﺻﻠﯿﺒﻰ دوم‬ ‫ﺟﻨﮓ دوم ﺻﻠﯿﺒﻰ‬ ‫ﺟﻨﮓ اول ﺻﻠﯿﺒﻰ ﺳﺒﺐ ﺑﯿﺪارى ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از ﺧﻮاب ﻏﻔﻠﺖ ﺷﺪ ﺑﻪ وﯾﮋه آن ﮐﻪ ﮐﺸﺘﺎر ﻣﺴﺠﺪ اﻻﻗﺼﻰ ﺧﻮن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﺑﻪ ﺟﻮش آورده‬ ‫ﺑﻮد اﻣﺎ ﺑﻐﺪاد ﺗﻤﺎﯾﻠﻰ ﺑﻪ اﻋﺰام ﻧﯿﺮوى ﮐﻤﮑﻰ ﺑﺮاى ﺑﺎزﭘﺲﮔﯿﺮى ﺑﯿﺖاﻟﻤﻘﺪس ﻧﺪاﺷﺖ و ﺳﻼﺟﻘﻪ ﻧﯿﺰ درﮔﯿﺮ ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﺑﯿﺰاﻧﺲ ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﻨﻬﺎ‬

‫‪٤٧‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫دوﻟﺖ ﻓﺎﻃﻤﻰ ﻣﺼﺮ ﺳﭙﺎﻫﻰ را ﺑﺮاى ﻓﺘﺢ ﺷﺎم و ﻓﻠﺴﻄﯿﻦ اﻋﺰام ﮐﺮد و اﯾﻦ ﻧﯿﺮو ﻋﻠﻰرﻏﻢ ﺷﮑﺴﺖ از ﻗﻮاى ﺻﻠﯿﺒﻰ ﺳﺒﺐ آﻏﺎز ﻣﻘﺎوﻣﺖ‬ ‫ﺷﺎﻣﯿﺎن ﻋﻠﯿﻪ ﺻﻠﯿﺒﯿﻮن ﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﻓﻀﻞ‪ ،‬وزﯾﺮ ﻓﺎﻃﻤﻰ ﻣﺼﺮ‪ ،‬ﺣﻤﻼت ﺧﻮد را از ﺳﺮ ﮔﺮﻓﺖ و در ‪ 1102‬ﺑﺎ ‪ 20‬ﻫﺰار ﻧﯿﺮو ﺷﻬﺮ رﻣﻠﻪ را ﻓﺘﺢ ﮐﺮد و ﺳﭙﺎه ﺻﻠﯿﺒﻰ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ‬ ‫ﺑﻠﺪوﯾﻦ را ﺷﮑﺴﺖ داد اﻣﺎ در ﻣﺤﺎﺻﺮهى ﯾﺎﻓﺎ ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ ﻣﺎﻧﺪ و ﺻﻠﯿﺒﯿﻮن دو ﮔﺮدان ﻣﺼﺮى را در ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﺷﮑﺴﺖ دادﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﭙﺎه ﻓﺎﻃﻤﻰﻣﺠﺪدا در ‪ 1105‬ﺑﺎ ‪ 5‬ﻫﺰار ﻧﯿﺮو ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﺳﻨﺎءاﻟﻤﻠﮏ ﺣﺴﯿﻦ‪ ،‬ﭘﺴﺮ وزﯾﺮ ﻓﺎﻃﻤﻰ در ﻋﺴﻘﻼن ﮔﺮد آﻣﺪه اﻣﺎ از ﻧﯿﺮوى‬ ‫ﺻﻠﯿﺒﻰ ﮐﻪ از ﺑﺮﺗﺮى ﻧﻔﺮات و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻬﺮه ﺑﺮد ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرد‪.‬‬ ‫ﻋﻠﻰرﻏﻢ ﺷﮑﺴﺖﻫﺎى ﭘﻰ درﭘﻰ ﻓﺎﻃﻤﯿﻮن ﺑﺮﺧﻰ ﺷﻬﺮﻫﺎى ﺷﺎم ﻣﺴﺘﻘﻼ ﻣﻘﺎوﻣﺖ را اداﻣﻪ دادﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺜﺎل ﺧﻮد ﻋﺴﻘﻼن ‪ 40‬ﺳﺎل‬ ‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺮد‪ .‬ﭘﯿﺶ از اﯾﻦ ﺗﻼشﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺪت ‪ 40‬ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺖ ﺗﺎ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﺠﺪدا ﺟﻤﻊ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎ ﺗﺴﺨﯿﺮ رﻫﺎ ﻋﻤﻼ ﺿﺪ‬ ‫ﺣﻤﻠﻪ را در ﺟﻨﮓ دوم ﺻﻠﯿﺒﻰ آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫دﻋﻮت ﺳﻦ ﺑﺮﻧﺎرد‬ ‫در ‪ 1147‬ﺳﻦ ﺑﺮﻧﺎرد‪ ،‬رﺋﯿﺲ ﺻﻮﻣﻌﻪ ﮐﻠﺮو‪ ،‬در ﺷﺎﻣﭙﺎﻧﻰ ﻓﺮاﻧﺴﻪ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﺎپ اورﺑﺎﻧﻮس در ﺟﻨﮓ ﺻﻠﯿﺒﻰ اول( ﻓﺮﻣﺎن ﺑﺴﯿﺞ اروﭘﺎ ﻋﻠﯿﻪ‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را داد‪ .‬او ﻣﺠﻤﻌﻰ در »وزﻟﻪ« ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺗﺸﮑﯿﻞ داد و از ﺳﺮان دوﻟﺖﻫﺎى ﻏﺮﺑﻰ ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺧﻮد را ﺑﻪ آﺳﯿﺎى ﺑﺎﺧﺘﺮى‬ ‫ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﻟﻮﯾﻰ ﻫﻔﺘﻢ‪ ،‬ﭘﺎدﺷﺎه ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ ،‬و ﮐﻨﺮاد ﺳﻮم‪ ،‬اﻣﭙﺮاﺗﻮر آﻟﻤﺎن‪ ،‬دﻋﻮت او را ﻟﺒﯿﮏ ﮔﻔﺘﻪ و ﺳﭙﺎه ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ در آوردﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ دو ﺳﭙﺎه ﺧﻮد را از ﻃﺮﯾﻖ ﯾﻮﻧﺎن ﺑﻪ ﺷﺎم رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ و دﻣﺸﻖ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻰ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﻣﻰﺷﺪ ﻣﺤﺎﺻﺮه ﮐﺮدﻧﺪ اﻣﺎ ﻗﺎدر‬ ‫ﺑﻪ ﻓﺘﺢ آن ﻧﺸﺪﻧﺪ و ﺷﻬﺮ رﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﭽﻨﺎن در دﺳﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ دو ﺳﭙﺎه ﮐﻪ ﺑﺎ ﻧﯿﺮوى ﺑﺴﯿﺎر ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪى ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ در آﻣﺪه ﺑﻮد‬ ‫ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻧﺎﺑﻮد ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮد‬ ‫ﻧﺒﺮد دوم ﺻﻠﯿﺒﻰ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺑﻰﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﻮدن ﺑﺮاى ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﻋﻤﻼ ﺳﺒﺐ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮاى اداﻣﻪ ﺣﻤﻼت ﻋﻠﯿﻪ ﻣﺘﺠﺎوزان ﻣﺴﯿﺤﻰ ﺷﺪ‬ ‫ﭼﺮا ﮐﻪ دو ﻗﺪرت اول اروﭘﺎ ﯾﻌﻨﻰ آﻟﻤﺎن و ﻓﺮاﻧﺴﻪ در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﺎرى از ﭘﯿﺶ ﺑﺒﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺟﻨﮓﻫﺎى ﺻﻠﯿﺒﻰ ﺳﻮم‬ ‫ورود ﺻﻼح اﻟﺪﯾﻦ اﯾﻮﺑﻰ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺟﻨﮓ ﺳﻮم ﺻﻠﯿﺒﻰ‬ ‫در ‪ 1160‬ﻣﯿﻼدى اوﺿﺎع ﺷﺎم و ﻓﻠﺴﻄﯿﻦ ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺘﺰﻟﺰل ﺷﺪ و ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﻣﻰداﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ آﯾﯿﻨﻪ اﻣﮑﺎن ﺳﻘﻮط ﻣﺘﺼﺮﻓﺎﺗﺸﺎن وﺟﻮد دارد‬ ‫ﺑﻪ وﯾﮋه آن ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﮐﻠﯿﻪ ﺟﺒﻬﻪﻫﺎى ﺷﻤﺎل آﻓﺮﯾﻘﺎ‪ ،‬اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ و ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ در ﺣﺎل ﭘﯿﺸﺮوى ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﺛﺮ اﯾﻦ ﭘﯿﺸﺮوىﻫﺎ ﺳﺒﺐ ﺗﻀﻌﯿﻒ‬ ‫ﻗﻮاى ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن در ﻓﻠﺴﻄﯿﻦ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫در ‪ 1171‬ﺻﻼحاﻟﺪﯾﻦ اﯾﻮﺑﻰ ﺑﺮ دوﻟﺖ ﻓﺎﻃﻤﻰ ﻣﺼﺮ ﻏﻠﺒﻪ ﮐﺮد و ﭼﻮن ﺳﻨﻰ ﺑﻮد ﺧﻄﺒﻪ را ﭘﺲ از ‪ 2‬ﻗﺮن ﺑﻪ ﻧﺎم ﺧﻠﯿﻔﻪ ﻋﺒﺎﺳﻰ ﻗﺮاﺋﺖ و‬ ‫ﺳﻠﺴﻠﻪ اﯾﻮﺑﻰﻫﺎ را ﺑﻨﺎ ﻧﻬﺎد‪ .‬ﺻﻼحاﻟﺪﯾﻦ ﺑﻪ ﺗﺠﻬﯿﺰ ﻗﻮاى ﺑﺰرگ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﭘﺮداﺧﺖ و در ‪ 1186‬در ﻃﺒﺮﯾﻪ در اوﻟﯿﻦ زورآزﻣﺎﯾﻰ ﺧﻮد ﺑﺎ‬ ‫ﺻﻠﯿﺒﯿﺎن ﺷﮑﺴﺖ ﺳﻨﮕﯿﻨﻰ ﺑﻪ آنﻫﺎ وارد ﮐﺮد آن ﮔﺎه ﺑﻪ ﺳﻮى ﺑﯿﺖاﻟﻤﻘﺪس راﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻓﺘﺢ ﺑﯿﺖاﻟﻤﻘﺪس‬ ‫در ‪ 1187‬او ﭘﺸﺖ دروازهﻫﺎى ﺑﯿﺖاﻟﻤﻘﺪس ﺑﻮد‪ .‬ﺻﻼحاﻟﺪﯾﻦ اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﺑﺮجﻫﺎى ﺷﻬﺮ ﭘﯿﻐﺎم داد ﮐﻪ در ﺻﻮرت ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺷﺪن در‬ ‫اﻣﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ اﻣﺎ ﻋﯿﺴﻮﯾﺎن ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﺒﺮد آﻏﺎز ﺷﺪ و ﻋﻠﻰرﻏﻢ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺷﺪﯾﺪ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻣﺪاﻓﻊ‪ ،‬ﺗﻬﻮر ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺳﺒﺐ‬ ‫اﻧﻬﺪام ﺑﺨﺸﻰ از دﯾﻮار ﻗﻠﻌﻪ و ﻧﻔﻮذ ﺳﺮﺑﺎزان ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﻪ داﺧﻞ ﺷﻬﺮ ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪٤٨‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﻣﺒﺎرزان ﻣﺴﯿﺤﻰ از ﺻﻼحاﻟﺪﯾﻦ اﻣﺎن ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ اﻣﺎ او ﮔﻔﺖ ﮐﻪ در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﻨﻬﺎ در ازاى ﭘﺮداﺧﺖ ﻓﺪﯾﻪ از ﮐﺸﺘﺎر آنﻫﺎ ﺧﻮددارى ﻣﻰﮐﻨﺪ‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﭘﺲ از ‪ 91‬ﺳﺎل ﺑﯿﺖاﻟﻤﻘﺪس ﺑﻪ ﺗﺼﺮف ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن درآﻣﺪ‪.‬‬ ‫ﺻﻼحاﻟﺪﯾﻦ در ﺳﺎل ﺑﻌﺪ در ﻧﺒﺮد ﺣﺼﯿﻦ ﻧﯿﺰ ﺳﭙﺎه ﺻﻠﯿﺒﻰ را در ﺷﻤﺎل ﻓﻠﺴﻄﯿﻦ ﺷﮑﺴﺖ داد و ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪهى آنﻫﺎ را از دم ﺗﯿﻎ ﮔﺬراﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ‬ ‫دﻧﺒﺎل اﯾﻦ ﭘﯿﺮوزى دهﻫﺎ ﺷﻬﺮ ﻣﻬﻢ ﯾﮑﻰ ﭘﺲ از دﯾﮕﺮى از دﺳﺖ ﺻﻠﯿﺒﯿﻮن ﺧﺎرج ﺷﺪ از ﺟﻤﻠﻪ ﺑﯿﺮوت‪ ،‬ﺻﻮر‪ ،‬ﺻﯿﺪا‪ ،‬ﻋﮑﺎ‪ ،‬ﯾﺎﻓﺎ‪ ،‬ﺻﺒﺮه و‬ ‫ﺻﻬﯿﻮن و ﻗﻼع ﻣﻬﻢ ﻣﻨﻄﻘﻪ‪.‬‬ ‫ﺣﺮﮐﺖ اردوى ﺻﻠﯿﺒﻰ‬ ‫ﭘﯿﺮوزىﻫﺎى ﺟﺪﯾﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺳﺒﺐ ﺣﯿﺮت اروﭘﺎ ﺷﺪه و ﻓﺘﺢ ﺑﯿﺖاﻟﻤﻘﺪس ﺧﻮن ﺻﻠﯿﺒﯿﻮن را ﻣﺠﺪدا ﺑﻪ ﺟﻮش آورد‪ .‬ﭘﺎپ ﻣﺠﺪدا ﻓﺮﻣﺎن‬ ‫ﺑﺴﯿﺞ ﻋﻤﻮﻣﻰ داد و اﯾﻦ ﺑﺎر ﺳﻪ ﺷﺎه ﺑﺰرگ اروﭘﺎ ﯾﻌﻨﻰ ﻓﺮدرﯾﮏ ﺑﺎر ﺑﺎروﺳﺎ از آﻟﻤﺎن‪ ،‬ﻓﯿﻠﯿﭗ اﮔﻮﺳﺖ از ﻓﺮاﻧﺴﻪ و رﯾﭽﺎرد ﺷﯿﺮدل از اﻧﮕﻠﯿﺲ‬ ‫در ‪ 1189‬ﺧﻮد را ﺑﻪ آﺳﯿﺎ رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﮔﺮ ﭼﻪ ﻏﺮق ﺷﺪن ﭘﺎدﺷﺎه آﻟﻤﺎن در ﯾﮏ رودﺧﺎﻧﻪ ﺳﺒﺐ از ﻫﻢ ﭘﺎﺷﯿﺪن ﻧﯿﺮوﻫﺎﯾﺶ ﺷﺪ اﻣﺎ ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن ﻓﺮاﻧﺴﻪ و اﻧﮕﻠﯿﺲ آنﻗﺪر ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﻧﺒﺮد را اداﻣﻪ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﻋﮑﺎ در اﯾﻦ ﺳﺎل ﺳﻘﻮط ﮐﺮد‪ .‬ﻣﻌﺮوفﺗﺮﯾﻦ ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺻﻠﯿﺒﻰ در اﯾﻦ زﻣﺎن اﻧﺠﺎم ﺷﺪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاى ﮐﻪ ﺻﺪﻫﺎ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز‬ ‫ﻣﺴﯿﺤﻰ و ﻣﺴﻠﻤﺎن و دهﻫﺎ ﺳﺮدار ﺑﺰرگ ﺟﺎن ﺧﻮد را از دﺳﺖ دادﻧﺪ اﮔﺮ ﭼﻪ ﻣﺼﺎف ﻃﻮﻻﻧﻰ رﯾﭽﺎرد ﺷﯿﺮدل و ﺻﻼحاﻟﺪﯾﻦ ﻧﯿﺰ ﻓﺮﺟﺎﻣﻰ‬ ‫ﺑﺮاى اروﭘﺎ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺻﻼحاﻟﺪﯾﻦ ﻋﻠﻰرﻏﻢ ﻣﺒﺎرزات ﺑﻰاﻣﺎن‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﺪاوم ﺳﭙﺎه ﺻﻠﯿﺒﻰ‪ ،‬ﺗﻘﺎﺿﺎى ﮐﻤﮏ از ﺧﻠﯿﻔﻪ و اﻣﺮاى ﺗﺮك و‬ ‫ﻋﺮب ﮐﺮد از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ رﯾﭽﺎرد و ﻓﯿﻠﯿﭗ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﮐﺸﻮر ﺧﻮد ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ و ﻋﻤﻼ ﻧﺒﺮد ﺑﻪ وﺿﻌﯿﺘﻰ ﻓﺮﺳﺎﯾﺸﻰ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﻰ ﺳﭙﺎه ﺻﻠﯿﺒﻰ ﮐﻪ از ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن ﺑﯿﺖاﻟﻤﻘﺪس ﻧﺎاﻣﯿﺪ و ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻋﻤﻼ ﺟﻨﮓ ﺻﻠﯿﺒﻰ ﺳﻮم ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪى ﻧﺒﺮد‬ ‫ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺻﻠﯿﺒﻰ ﺳﻮم ﺳﺒﺐ از دﺳﺖ رﻓﺘﻦ ﺷﻬﺮ ﻣﻬﻢ ﺑﯿﺖاﻟﻤﻘﺪس از ﭼﻨﮓ ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﺷﺪ ﻣﻀﺎﻓﺎ آن ﮐﻪ ﭘﯿﺮوزىﻫﺎى ﭘﻰدرﭘﻰ ﺻﻼحاﻟﺪﯾﻦ‪،‬‬ ‫ﻓﺘﻮﺣﺎت ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن را از دﺳﺖ آنﻫﺎ ﺧﺎرج ﮐﺮد و ﭘﺲ از اﯾﻦ اروﭘﺎﯾﯿﺎن در ﻧﺒﺮدﻫﺎى دﯾﮕﺮ ﺻﻠﯿﺒﻰ دﺳﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ را داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺮوزىﻫﺎى ﺻﻼح اﻟﺪﯾﻦ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﯿﺖاﻟﻤﻘﺪس ﺗﺎ ‪ 9‬ﻗﺮن دﯾﮕﺮ در اﺧﺘﯿﺎر ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻤﺎﻧﺪ )ﺗﻨﻬﺎ در ﺳﺎل ‪ 1228‬ﺑﻪ ﻣﺪت ‪ 16‬ﺳﺎل‬ ‫اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺑﻪ ﺗﺼﺮف ﭘﺎدﺷﺎه آﻟﻤﺎن درآﻣﺪ( ﭘﺲ از اﯾﻦ ﺟﻨﮓﻫﺎ ‪ 5‬ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﺻﻠﯿﺒﯿﻮن ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﺑﺎزﭘﺲﮔﯿﺮى ﺳﺮزﻣﯿﻦﻫﺎى آﺳﯿﺎى ﻏﺮﺑﻰ ﺑﻪ‬ ‫اﯾﻦ ﻧﻮاﺣﻰ ﻟﺸﮑﺮ ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﺒﺮدﻫﺎ ﺑﻪ ﺟﻨﮓﻫﺎى ﺻﻠﯿﺒﻰ ﭼﻬﺎرم ﺗﺎ ﻫﺸﺘﻢ ﻣﻌﺮوف ﺷﺪ اﻣﺎ در ﻧﻬﺎﯾﺖ در ‪ 1270‬ﻣﯿﻼدى ﮐﻠﯿﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎى‬ ‫اروﭘﺎﯾﻰ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرده و اوﺿﺎع ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 1095‬ﺑﺎزﮔﺸﺖ اﮔﺮ ﭼﻪ در ﺷﺮق ﺗﻨﺪﺑﺎد ﺟﺪﯾﺪى ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻐﻮﻻن اﯾﺠﺎد ﺷﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ آﺛﺎر‬ ‫ﮐﻠﯿﻪ ﭘﯿﺮوزى دوﻟﺖﻫﺎى اﺳﻼﻣﻰ را زاﺋﻞ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﺣﻤﻠﻪ ﭼﻨﮕﯿﺰ ﺑﻪ ﭼﯿﻦ‬ ‫ﻣﻐﻮﻻن در ﭼﯿﻦ‬ ‫ﻣﻐﻮﻻن ﻃﻮاﯾﻒ ﻣﺘﻌﺪد و ﭘﺮاﮐﻨﺪهاى در ﺷﻤﺎل ﭼﯿﻦ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﻠﻰرﻏﻢ ﺟﻨﮕﺎورى و ﺟﺴﺎرت ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺑﻮدن از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺧﻄﺮى‬ ‫ﺟﺪى ﺑﺮاى دوﻟﺖﻫﺎى ﻣﺘﻤﺪن ﻣﺤﺴﻮب ﻧﻤﻰﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در ‪ 1174‬ﺑﺎ ﻣﺮگ ﯾﺴﻮﮐﺎى‪ ،‬ﭘﺴﺮ ‪ 12‬ﺳﺎﻟﻪاى ﺑﻪ ﻧﺎم ﺗﻤﻮﭼﯿﻦ رﺋﯿﺲ ﯾﮏ ﻗﺒﯿﻠﻪى‬ ‫ﻣﻐﻮﻟﻰ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫وى در اواﯾﻞ ﮐﺎر ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺻﻐﺮ ﺳﻦ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﮐﺎر ﭼﻨﺪاﻧﻰ از ﭘﯿﺶ ﺑﺒﺮد‪ ،‬وﻟﻰ در ﻃﻰ ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﺑﻪ ﻗﺪرت ﻣﻬﯿﺒﻰ دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺖ و در ‪1188‬‬ ‫ﺧﻮد را ﺧﺎن ﺗﻤﺎم ﻣﻐﻮﻻن ﯾﻌﻨﻰ ﭼﻨﮕﯿﺰﺧﺎن ﺧﻮاﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ او ﺑﺮاى رﯾﺎﺳﺖ ﺑﺮ ﮐﻠﯿﻪى ﻗﺒﺎﯾﻞ ﻣﻐﻮﻟﻰ ﻫﻨﻮز ﮐﺎرﻫﺎى زﯾﺎدى ﺑﺮاى اﻧﺠﺎم دادن‬ ‫داﺷﺖ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻗﺒﺎﯾﻞ ﺑﺰرگ ﻧﺎﯾﻤﺎن‪.‬‬

‫‪٤٩‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﻧﺎﯾﻤﺎن ﻫﺎ از ﮔﺬﺷﺘﻪﻫﺎى ﺑﺴﯿﺎر دور ﺟﺰو ﻗﺒﺎﯾﻞ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﻣﻐﻮل ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻰ اﻧﻘﯿﺎد ﭼﻨﮕﯿﺰ را ﻧﻤﻰﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ در ‪ 1206‬ﭘﺲ از ﭼﻨﺪ‬ ‫ﻧﺒﺮد ﻫﻮﻟﻨﺎك‪ ،‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻧﺎﯾﻤﺎنﻫﺎ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرده و از ﻫﻢ ﭘﺎﺷﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﺗﻤﻮﭼﯿﻦ ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪاى ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻰ ﺑﻪ ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺗﺎﺗﺎرﻫﺎى ﺳﻔﯿﺪ‪ ،‬آنﻫﺎ را‬ ‫ﺷﮑﺖ داد و ﭘﺎدﺷﺎه آنﻫﺎ را ﺑﻪ ﻫﻼﮐﺖ رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﻧﺒﺮد ﺑﻌﺪى ﭼﻨﮕﯿﺰ ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻗﺮه ﺧﺘﺎﯾﻰﻫﺎ ﺑﻮد و اﯾﻦ ﻧﯿﺮو را ﻧﯿﺰ ﺷﮑﺴﺖ داد‪.‬‬ ‫ﭼﻨﮕﯿﺰ اﮐﻨﻮن ﺑﺮاى ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﺎﻧﺪن ﻓﺘﻮﺣﺎت ﺧﻮد را در آﺳﯿﺎى ﺷﺮﻗﻰ ﯾﮏ ﮐﺎر ﻣﻬﻢ داﺷﺖ و آن ﺷﮑﺴﺖ ﭼﯿﻦ ﺑﻮد‪ .‬در اﯾﻦ زﻣﺎن در‬ ‫ﭼﯿﻦ ﺳﻠﺴﻠﻪى ﮐﯿﻦ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﻰراﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﯾﺎن اﯾﻦ ﺳﻠﺴﻠﻪ داراى ﻗﺪرﺗﻰ ﭼﺸﻤﮕﯿﺮ ﺑﻮده و آﻣﺎدﮔﻰ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺮاى ﭼﻨﮕﯿﺰ را داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ‬ ‫ﺣﻤﻼت ﻣﺘﻌﺪد‪ ،‬ﻣﻨﻈﻢ و داﻣﻨﻪدار ﻣﻐﻮﻻن ﺑﺮ ﻋﻠﯿﻪ آنﻫﺎ‪ ،‬ﻗﺪرت ﻣﻘﺎوﻣﺖ آنﻫﺎ را ﻣﺘﻼﺷﻰ ﮐﺮد‪ .‬ﭼﻨﮕﯿﺰ ﺑﯿﻦ ﺳﺎلﻫﺎى ‪ 1215‬ﺗﺎ ‪ ،1218‬ﺳﻪ‬ ‫ﺑﺎر ﺑﻪ ﺷﻤﺎل ﭼﯿﻦ ﻟﺸﮑﺮ ﮐﺸﯿﺪ و ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺷﻬﺮﻫﺎى ﭼﯿﻦ را ﺗﺼﺮف ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺒﺮدﻫﺎ ‪ 14‬ﺳﺎل ﻃﻮل ﮐﺸﯿﺪ و از ﻧﻈﺮ اﻫﻤﯿﺖ ﮐﻢﺗﺮ از ﺣﻤﻠﻪ‬ ‫ﭼﻨﮕﯿﺰ ﺑﻪ ﻏﺮب آﺳﯿﺎ ﻧﺒﻮد‪.‬‬ ‫ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻧﺒﺮد‬ ‫از ‪ 1188‬ﺗﺎ ‪ 1218‬ﻣﯿﻼدى ﯾﻌﻨﻰ ﻃﻰ ‪ 30‬ﺳﺎل ﺗﻤﻮﭼﯿﻦ‪ ،‬ﻓﺮزﻧﺪ ﯾﺴﻮﮐﺎى‪ ،‬از ﻣﺮدى ﮔﻤﻨﺎم در ﯾﮏ ﻗﺒﯿﻠﻪى ﮐﻮﭼﮏ ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﻣﺎﻟﮏ ﺑﻰﭼﻮن‬ ‫و ﭼﺮاى ﺷﺮق آﺳﯿﺎ ﺷﺪ و اﮔﺮ ﭼﻪ اﯾﻦ ‪ 30‬ﺳﺎل ﺑﻪ وﯾﮋه ﻧﺒﺮدﻫﺎى ‪ 14‬ﺳﺎﻟﻪ او ﺑﺎ ﭼﯿﻦ ﺷﻤﺎﻟﻰ ﮐﻢﺗﺮ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻮده‪ ،‬اﻣﺎ دﻟﯿﻞ اﺻﻠﻰ ﻗﺪرت‬ ‫ﯾﺎﻓﺘﻦ او و ﻓﺘﺢ ﻣﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ‪ ،‬ﻓﻼت اﯾﺮان و ﻣﺮﮐﺰ روﺳﯿﻪ را ﺑﺎﯾﺪ در ﭘﯿﺮوزى او ﺑﺮ ﭼﯿﻦ و ﻏﻠﺒﻪاش ﺑﺮ ﻗﺒﺎﯾﻞ ﻣﻐﻮل داﻧﺴﺖ و در ﻫﻤﯿﻦ ﻧﺒﺮدﻫﺎ‬ ‫ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﻓﺮاﮔﯿﺮى ﻓﻨﻮن ﻗﻠﻌﻪﮔﯿﺮى ﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻓﻨﻮن ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﺮاى ﻓﺘﺢ ﺷﻬﺮﻫﺎى ﺑﺰرگ و آﺑﺎد ﺧﺮاﺳﺎن و ﺗﺮﮐﺴﺘﺎن ﺑﺴﯿﺎر ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﻰآﻣﺪ‪ .‬از‬ ‫ﻃﺮف دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺷﻤﺎﻟﻰ ﭼﯿﻦ از ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎدى ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد و ﻫﻤﯿﻦ ﺟﻤﻌﯿﺖ زﯾﺎد ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﭼﻨﮕﯿﺰ در ﻟﺸﮑﺮﮐﺸﻰﻫﺎى ﺧﻮد‬ ‫از ﻟﺤﺎظ ﻧﻔﺮات ﻫﯿﭻ ﮔﺎه ﮐﻤﺒﻮدى ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬و ﻧﮑﺘﻪ ﺳﻮم اﯾﻦ ﮐﻪ اﮔﺮ ﭼﻨﮕﯿﺰ در ﻧﺒﺮد ﺑﺎ ﭼﯿﻨﻰﻫﺎ ﻣﻐﻠﻮب ﻣﻰﺷﺪ و ﯾﺎ آن ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ‬ ‫ﺧﺎﺻﻰ ﻧﻤﻰرﺳﯿﺪ‪ ،‬ﻫﺮﮔﺰ اﯾﻦ ﻗﺪرت را ﻧﻤﻰﯾﺎﻓﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻮاﺣﻰ آﺑﺎد اﯾﺮان و اﻋﻤﺎق روﺳﯿﻪ و اوﮐﺮاﯾﻦ ﻟﺸﮑﺮﮐﺸﻰ ﮐﻨﺪ و ﺷﺎﯾﺪ ﭘﺎى ﻣﻐﻮﻻن ﺑﻪ‬ ‫ﺳﺮزﻣﯿﻦﻫﺎى ﮔﺮم ﻏﺮﺑﻰ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﻤﻰرﺳﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻐﻮﻻن ﺑﻪ اﯾﺮان‬ ‫ﺣﻤﻠﻪ ﭼﻨﮕﯿﺰ ﺑﻪ اﯾﺮان‬ ‫در ﻗﺮن ﺳﯿﺰدﻫﻢ ﻣﯿﻼدى ﻗﺪرت ﺑﺰرﮔﻰ در اﯾﺮان ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪ‪ ،‬ﺷﻬﺮﻫﺎى ﺑﺰرﮔﻰ ﺑﻨﺎ ﺷﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ اﯾﻦ ﻧﯿﺮو اﺻﺎﻟﺘﺎ اﯾﺮاﻧﻰ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﻟﯿﮑﻦ‬ ‫ﮐﺸﻮرﻫﺎى ﭘﺲ از ‪ 500‬ﺳﺎل ﯾﮑﭙﺎرﭼﻪ ﮔﺸﺖ‪.‬‬ ‫ﻗﺪرت ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯿﺎن ﺑﻪ اﻧﺪازهاى ﺑﻮد ﮐﻪ ﮐﻠﯿﻪ دوﻟﺖﻫﺎى آﺳﯿﺎى ﺻﻐﯿﺮ و ﺧﺎور ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﻮﻓﺎن ﭼﻨﮕﯿﺰ ﺑﻪ آنﻫﺎ ﻧﻤﻰرﺳﺪ‪ ،‬اﻣﺎ‬ ‫ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮى را ﻧﺸﺎن داد‪.‬‬ ‫اوﻟﯿﻦ ﺑﺮﺧﻮرد‬ ‫در ‪ 1216‬ﺑﺮاى اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر در دﺷﺖﻫﺎى ﻗﺮﻗﯿﺰﺳﺘﺎن ﻃﻼﯾﻪداران ﺧﻮارزم ﺑﺎ ﻣﺮدان ﭼﻨﮕﯿﺰ ﮐﻪ آن زﻣﺎن از ﻧﺒﺮد ﺑﺎ ﻃﻮاﯾﻒ ﻣﺮﮐﯿﺖ ﺑﺎز‬ ‫ﻣﻰﮔﺸﺘﻨﺪ‪ ،‬روﺑﻪرو ﺷﺪﻧﺪ و ﺳﺮﺑﺎزان ﭼﻨﮕﯿﺰ ﻋﻼﻗﻪاى ﺑﻪ ﻧﺒﺮد ﻧﺸﺎن ﻧﺪادﻧﺪ و ﻧﯿﻤﻪ ﺷﺐ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﮕﯿﺰ در اﯾﻦ زﻣﺎن ﻫﻨﻮز ﻗﺼﺪ‬ ‫ﻧﺒﺮد ﺑﺎ ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﺧﻮارزﻣﺸﺎه را ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻤﻼ او را ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﻣﺮگ ﻓﺮﺳﺘﺎدﮔﺎن ﭼﻨﮕﯿﺰﺣﺎﮐﻢ اﺗﺮار ﮐﻪ دﺳﺖ ﻧﺸﺎﻧﺪهى ﻣﺤﻤﺪ ﺧﻮارزﻣﺸﺎه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺎزرﮔﺎن ﻣﻐﻮل را ﺑﻪ ﺟﺮم ﺟﺎﺳﻮﺳﻰ دﺳﺘﮕﯿﺮ واﻣﻮال آنﻫﺎ‬ ‫را ﻏﺎرت ﮐﺮد و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﺳﻠﻄﺎن‪ ،‬آنﻫﺎ را ﮐﺸﺖ‪ .‬ﭼﻨﮕﯿﺰ اﮐﻨﻮن ﺑﺮاى ﺣﻔﻆ آﺑﺮوى ﺧﻮد ﭼﺎرهاى ﺟﺰ ﺟﻨﮓ ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺳﻠﻄﺎن‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ آﺧﺮﯾﻦ ﺳﻔﯿﺮ وى را ﻧﯿﺰ ﭼﻨﺪى ﻗﺒﻞ ﮐﺸﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬در ‪ 1219‬ﻣﯿﻼدى )‪ 616‬ﻫﺠﺮى( ﭼﻨﮕﯿﺰﺧﺎن ﺑﺎ ﻋﻈﯿﻢﺗﺮﯾﻦ ﺳﭙﺎﻫﻰ ﮐﻪ ﺗﺎ آن زﻣﺎن‬ ‫ﺷﺮق ﺑﻪ ﺧﻮد دﯾﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻋﺎزم اﺗﺮار ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪٥٠‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫اﻧﻬﺪام ﻗﺸﻮن ﺳﻠﻄﺎن‬ ‫در ﻧﺎﺣﯿﻪاى ﺑﯿﻦ اوش و اﺗﺮار ﺳﭙﺎه ﭼﻨﮕﯿﺰ ﺑﻪ ﺳﭙﺎﻫﻰ ﺑﺰرگﺗﺮ از ﺧﻮد ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﻮرﺧﺎن‪ ،‬ﺳﭙﺎه ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﻰ را ‪ 400‬ﻫﺰار ﺗﻦ‬ ‫ذﮐﺮ ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻧﺒﺮدى ﺳﺨﺖ ﺑﯿﻦ ﻃﺮﻓﯿﻦ درﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻗﺪرت ﺳﻮاران ﺑﯿﺎﺑﺎﻧﮕﺮد ﺳﺒﺐ ﺑﺮوز ﺷﮑﺎف در ﺻﻔﻮف ﺳﭙﺎه ﺧﻮارزم ﺷﺪ‪ ،‬از ﻃﺮﻓﻰ‬ ‫ﺟﻮﭼﻰ‪ ،‬ﭘﺴﺮ ﭼﻨﮕﯿﺰ‪ ،‬ﻧﯿﺰ در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺑﺎ اﺑﺮاز رﺷﺎدت ﻣﺎﻧﻊ ﮔﺮﯾﺰ ﺳﭙﺎه دﺷﻤﻦ ﺷﺪ و ﺑﺎ ﻣﺤﺎﺻﺮه آنﻫﺎ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﻋﻈﯿﻤﻰ از اﯾﻦ ﺳﭙﺎه ﺑﻪ راه‬ ‫اﻧﺪاﺧﺖ‪ .‬ﺷﮑﺴﺖ ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﺳﺒﺐ از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻦ روﺣﯿﻪ ﺟﻨﮕﺎورى ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯿﺎن ﺷﺪ و وى ﻋﻤﻼ ﻣﺮزﻫﺎى ﺷﺮﻗﻰ را ﺑﺪون‬ ‫ﻣﺤﺎﻓﻆ رﻫﺎ ﮐﺮد‪ .‬ﭘﺲ از آن‪ ،‬ﺳﭙﺎه ﻣﻐﻮﻟﻰ ﺑﻪ ﺳﻪ دﺳﺘﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪه و ﺑﺨﺸﻰ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﺟﻐﺘﺎى و اﮐﺘﺎى ﻣﺄﻣﻮر ﺗﺴﺨﯿﺮ اﺗﺮار ﺷﺪﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﺨﺸﻰ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺧﺠﻨﺪ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮده و ﺧﻮد ﭼﻨﮕﯿﺰ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺷﻬﺮﻫﺎى آﺑﺎد ﺳﻤﺮﻗﻨﺪ و ﺑﺨﺎرا ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮد‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﺷﻬﺮ اﺗﺮار ﻣﻘﺎوﻣﺖ‬ ‫ﺑﻰﻧﻈﯿﺮى )‪ 6‬ﻣﺎﻫﻪ( از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن داد‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﺮﺳﯿﺪن ﻧﯿﺮوى اﻣﺪادى ﺳﺒﺐ اﻧﻬﺪام ﺷﻬﺮ و ﻣﺮگ ﺣﺎﮐﻢ آن ﺷﺪ‪ .‬ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺨﺎرا ﻧﯿﺰ ﮐﻪ ‪ 20‬ﻫﺰار‬ ‫ﺳﺮﺑﺎز داﺷﺖ‪ ،‬اﺑﺘﺪا در ﮐﻨﺎر رود ﺳﯿﺤﻮن ﺑﺎ ﺳﭙﺎه ﻣﻐﻮل درﮔﯿﺮ ﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﭘﺲ از ﺷﮑﺴﺖ‪ ،‬ﺷﻬﺮ ﺗﺴﻠﯿﻢ آنﻫﺎ ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺧﺠﻨﺪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﺑﺪون‬ ‫ﻣﺒﺎرزه ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺷﺪ‪ .‬ﺳﻤﺮﻗﻨﺪ آﺧﺮﯾﻦ ﺷﻬﺮى ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ از ورود ﻣﻐﻮﻻن ﺑﻪ ﺧﺮاﺳﺎن ﺟﻠﻮﮔﯿﺮى ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﭘﺎدﮔﺎن ﺳﻤﺮﻗﻨﺪ در‬ ‫اﺧﺘﯿﺎر ‪ 40‬ﻫﺰار ﻧﻈﺎﻣﻰ ﺗﺮك ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺗﺮكﻫﺎ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﻪ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﮐﺮدن ﺷﻬﺮ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ آنﻫﺎ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺟﺎن ﺧﻮد‬ ‫را )ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم( از دﺳﺖ ﺑﺪﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺗﺴﺨﯿﺮ ﺷﻬﺮ ﺑﺎ ارزش و آﺑﺎد ﺳﻤﺮﻗﻨﺪ‪ ،‬ﻗﺪرت ﻣﻐﻮﻻن را دو ﭼﻨﺪان ﮐﻨﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ آنﻫﺎ از اﯾﻦ‬ ‫ﺷﻬﺮ ‪ 30‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﺟﺪﯾﺪ و ‪ 30‬ﻫﺰار ﺻﻨﻌﺘﮕﺮ ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻓﺘﺢ ﺳﻤﺮﻗﻨﺪ‪ ،‬دره ﻣﻌﺮوف ﺣﺎﺻﻠﺨﯿﺰ زراﻓﺸﺎن را ﻧﯿﺰ در اﺧﺘﯿﺎر‬ ‫ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن ﻗﺮار داد‪.‬‬ ‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺟﯿﺤﻮن اورﮔﻨﺞ‬ ‫ﺗﺮس اﺣﻤﻘﺎﻧﻪى ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﺳﺒﺐ اﺟﺘﻨﺎب او از درﮔﯿﺮى ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﺎ ﻣﻐﻮﻻن ﺷﺪ و او ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﺷﻬﺮﻫﺎ ﮔﺮﻓﺖ اﻣﺎ اﯾﻦ‬ ‫ﺗﺎﮐﺘﯿﮏ ﮐﺎﻣﻼ اﺷﺘﺒﺎه ﺑﻮد‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ وى ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﮐﻤﮏ ﺷﻬﺮﻫﺎى ﺑﺰرگ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬اورﮔﻨﺞ‪ ،‬ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر‪ ،‬ﺳﻤﺮﻗﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺨﺎرا‪ ،‬ﺳﺒﺰوار و دهﻫﺎ ﺷﻬﺮ‬ ‫دﯾﮕﺮ‪ ،‬ارﺗﺸﻰ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺰرگ و ﻣﺠﻬﺰ ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﻨﺪ ﺣﺎل آن ﮐﻪ اﯾﻦ ﺷﻬﺮﻫﺎى ﺟﺪا از ﻫﻢ ﻫﯿﭻ ﮐﺪام ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪآﺳﯿﺒﻰ ﺑﻪ ارﺗﺶ ﻣﻐﻮل‬ ‫ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ و ﭼﻨﮕﯿﺰ ﻧﯿﺰ ﻇﺮف ‪ 2‬ﺳﺎل ﮐﻠﯿﻪ اﯾﻦ ﺷﻬﺮﻫﺎ را ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﮐﻤﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺟﻼلاﻟﺪﯾﻦ ﭘﺴﺮﺳﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﺪ در اﯾﻦ ﺑﺎره ﺑﻪ ﭘﺪر ﻫﺸﺪار داده‬ ‫و از او ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ دادن ﺳﭙﺎه ﺑﻪ او اﯾﻦ اﻣﮑﺎن راﺑﺮاى ﻣﺒﺎرزه رودررو ﺑﺎ ﻣﻐﻮﻻن ﺑﻪ او ﺑﺪﻫﺪ ﮐﻪ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺳﻠﻄﺎن ﺑﻪ اوﺑﻰﺗﻮﺟﻬﻰ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﭼﻨﮕﯿﺰ ﮐﻪ از ﺗﺮس ﺳﻠﻄﺎن ﺑﺎﺧﺒﺮ ﺑﻮد دو ﺳﺘﻮن ﻧﯿﺮو را ﻣﺄﻣﻮر ﺗﻌﻘﯿﺐ ﺷﺎه ﺧﻮارزم ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎ از ﻣﺴﯿﺮ ﻗﻮﭼﺎن‪،‬‬ ‫اﺳﻔﺮاﯾﻦ‪ ،‬داﻣﻐﺎن و رى ﭘﯿﺸﺮوى ﮐﺮده و ﻣﺤﻤﺪ ﺧﻮارزم ﺷﺎه را ﺗﻌﻘﯿﺐ ﮐﺮدﻧﺪ اﻣﺎ اﯾﻦ ﻣﺮد زﺑﻮن از ﻗﺰوﯾﻦ ﺑﻪ درﯾﺎى ﺧﺰر ﻓﺮار ﮐﺮد و در‬ ‫ﻫﻤﺎن ﺟﺎ ﺟﺎن ﺧﻮد را از دﺳﺖ داد‪.‬‬ ‫ﭘﺲ از اﯾﻦ‪ ،‬ﺳﻠﻄﺎن ﺟﻼلاﻟﺪﯾﻦ ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﻰ ﺳﻌﻰ ﮐﺮد ﺳﺮﻋﺖ ﭘﯿﺸﺮوى ﻣﻐﻮﻻن را ﮐﻨﺪ ﮐﻨﺪ‪ .‬وى اﺑﺘﺪا در ﮔﻮرﮔﻨﺞ‪ ،‬ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ‬ ‫ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯿﺎن‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺒﺮد ﺑﺎ دو ﭘﺴﺮ ﭼﻨﮕﯿﺰ ﯾﻌﻨﻰ ﺟﻮﭼﻰ و ﺟﻐﺘﺎى رﻓﺖ و در اﺑﺘﺪا ﻧﯿﺰ ﺑﯿﺮون از ﻗﻠﻌﻪ ﺷﻬﺮ آنﻫﺎ را ﺷﮑﺴﺖ داد اﻣﺎ ﺑﺎ‬ ‫رﺳﯿﺪن ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﮐﻤﮑﻰ ﺑﻪ آنﻫﺎ ﺑﻪ داﺧﻞ ﻗﻠﻌﻪ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﮐﺮد‪ .‬اورﮔﻨﺞ ‪ 6‬ﻣﺎه ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺮد اﻣﺎ ﻧﻬﺎﯾﺘﺎ در ‪ 1220‬ﻣﯿﻼدى ﺑﺎ رﺳﯿﺪن‬ ‫ﻧﯿﺮوﻫﺎى اوﮐﺘﺎى‪ ،‬ﭘﺴﺮ ﺳﻮم ﭼﻨﮕﯿﺰ‪ ،‬ﺷﻬﺮ ﺳﻘﻮط ﮐﺮد و ﻣﺮدم را ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻓﺘﺢ ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر‬ ‫ﭼﻨﮕﯿﺰﺧﺎن ﭘﺲ از ﻓﺘﺢ ﺗﺮﮐﺴﺘﺎن و ﻣﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ ﺷﻬﺮﻫﺎى ﺳﺮ راه را ﯾﮑﻰ ﭘﺲ از دﯾﮕﺮى ﻣﻨﻬﺪم و ﺑﻪ ﺳﻮى ﺧﺮاﺳﺎن ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮد‪ .‬ﺷﻬﺮﻫﺎى‬ ‫ﻏﺰﻧﻪ‪ ،‬ﺗﻮس و ﻗﻮﭼﺎن ﮐﻨﻮﻧﻰ را ﺗﺴﺨﯿﺮ و اﻫﺎﻟﻰ آن را ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪٥١‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﭘﺴﺮ ﮐﻮﭼﮏ ﭼﻨﮕﯿﺰ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻰ‪ ،‬ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺗﺴﺨﯿﺮ ﻣﺮو )اﯾﻦ ﺷﻬﺮ اﻓﺴﺎﻧﻪاى( ﺣﺘﺎ ﺑﻪ ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﺷﻬﺮ ﻧﯿﺰ رﺣﻢ ﻧﮑﺮد اﻣﺎ در اوﻟﯿﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر‪ ،‬ﮐﻪ‬ ‫آﺑﺎدﺗﺮﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺟﻬﺎن در ﻗﺮن ﺳﯿﺰدﻫﻢ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﭘﺴﺮ ﭼﻨﮕﯿﺰ ﺑﺎ ﻃﻰ ‪ 100‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺴﺎﻓﺖ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﺒﺰوار رﺳﺎﻧﺪه و ‪70‬‬ ‫ﻫﺰار ﺳﮑﻨﻪ ﺷﻬﺮ را ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﺗﻮﻟﻰ ﻣﺠﺪدا ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻫﻰ ﻋﻈﯿﻢ ﺑﻪ ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮد و ﻋﻠﻰرﻏﻢ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻣﺮدم ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر‪ ،‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ‪ 3‬ﻫﺰار ﺳﻨﮕﺮ ﻣﻮﻗﺖ ﺑﺮ روى‬ ‫ﺑﺮجﻫﺎ و ‪ 500‬ﻣﻨﺠﻨﯿﻖ‪ ،‬ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻐﻼن دوام آورﻧﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﻐﻮﻻن ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻨﺠﻨﯿﻖﻫﺎى ﺑﺰرگ دﯾﻮارﻫﺎى ﺷﻬﺮ را درﻫﻢ‬ ‫ﮐﻮﺑﯿﺪه و ﺑﺎ ﭘﺮﺗﺎب ﮔﻠﻮﻟﻪﻫﺎى ﻧﻔﺘﻰ ﻣﺪاﻓﻌﺎن را ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺷﻬﺮ ﭘﺲ از ﺳﻘﻮط ﺑﺎ ﻓﺮﻣﺎن ﻗﺘﻞ ﻋﺎم روﺑﻪرو ﺷﺪ ﮔﻔﺘﻪ‬ ‫ﻣﻰﺷﻮد ﻣﻐﻮﻻن در ﻫﻨﮕﺎم اﻧﻬﺪام ﻣﺮو و ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر‪ 1 / 5 ،‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻧﻔﻮس اﯾﺮاﻧﻰ را از دم ﺗﯿﻎ ﮔﺬراﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻓﺘﺢ ﮐﺎﻣﻞ اﯾﺮان‬ ‫ﺟﻼلاﻟﺪﯾﻦ ﻋﻠﻰرﻏﻢ رﺷﺎدتﻫﺎى ﻓﺮاوان ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﻣﺎﻧﻊ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﮐﺎﻣﻞ ﭼﻨﮕﯿﺰ ﺷﻮد‪ .‬وى اﺑﺘﺪا در ﻧﺴﺎ و ﺳﭙﺲ در ﻏﺰﻧﻪ در ﺑﻬﺎر ‪1221‬‬ ‫ﺳﭙﺎه ﺳﻰ ﻫﺰار ﻧﻔﺮى ﻣﻐﻮل را ﺷﮑﺴﺖ داد و ﭼﻨﮕﯿﺰ را ﺑﺮاى اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر ﻧﮕﺮان ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﭼﻨﮕﯿﺰﺧﺎن در ﭘﺎﯾﯿﺰ ﻫﻤﺎن ﺳﺎل ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻫﻰ ﺑﺰرگ ﺑﻪ ﻏﺰﻧﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮد اﻣﺎ ﺟﻼلاﻟﺪﯾﻦ ﭼﻮن دﯾﺪ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺳﭙﺎه ﻋﻈﯿﻢ ﺧﺎن ﻣﻐﻮل‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻪ رود ﺳﻨﺪ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﮐﺮد و در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭼﺸﻢ ﭼﻨﮕﯿﺰ ﺑﺎ اﺳﺐ ﺧﻮد از رود ﺳﻨﺪ ﮔﺬﺷﺖ‪.‬‬ ‫در ‪ 1222‬ﭼﻨﮕﯿﺰ آﺧﺮﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﻣﻬﻢ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﯾﻌﻨﻰ ﻫﺮات را ﺗﺴﺨﯿﺮ و ﺻﺪﻫﺎ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ از ﻣﺮدﻣﺎن آن را ﮐﺸﺖ‪ .‬ﭘﺲ از ﺳﻘﻮط ﺷﻬﺮﻫﺎى‬ ‫ﺑﺰرگ ﺷﺮق‪ ،‬دﯾﮕﺮ ﻣﺎﻧﻌﻰ ﺑﺮ ﺳﺮ راه ارﺗﺶ ﻣﻐﻮل ﻧﺒﻮد و آنﻫﺎ ﻗﺰوﯾﻦ‪ ،‬زﻧﺠﺎن‪ ،‬ﻫﻤﺪان‪ ،‬ﺗﺒﺮﯾﺰ‪ ،‬ﺳﺎوه‪ ،‬ﻗﻢ و ﮐﺎﺷﺎن را ﻇﺮف ‪ 4‬ﺳﺎل ﺗﺴﺨﯿﺮ‬ ‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﮕﯿﺰ در ﺳﺎل ‪ 1227‬ﭘﺲ از ‪ 53‬ﺳﺎل ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﯾﻰ ﻓﻮت ﮐﺮد و اﮔﺮ ﻣﺮگ او ﻧﺒﻮد ﻣﻐﻮﻻن ﺷﺮق اروﭘﺎ را ﻧﯿﺰ ﻧﺎﺑﻮد ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﭼﻨﮕﯿﺰ‬ ‫اﮔﺮ ﺗﺎرﯾﺦ ﺟﻬﺎن را ﺑﺪاﻧﯿﻢ ﭘﻰ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﺑﺮد ﮐﻪ ﻫﻤﻮاره ﻓﻠﺶ ﺣﻤﻼت از ﻏﺮب ﺑﻪ ﺷﺮق آﺳﯿﺎ ﺑﻮده و ﻋﻤﻼ ﮐﺸﻮرﻫﺎﯾﻰ ﻧﻈﯿﺮ ﭼﯿﻦ و ﯾﺎ‬ ‫ﺻﺤﺮاﻧﺸﯿﻨﯿﺎن ﻃﻤﻊ ﺑﻪ ﻏﺮب آﺳﯿﺎ ﻧﺪاﺷﺘﻪاﻧﺪ؛ اﻣﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﭼﻨﮕﯿﺰ ﺗﺎ ‪ 200‬ﺳﺎل آﺳﯿﺎى ﻣﺮﮐﺰى و ﻏﺮب را ﺗﺤﺖ اﺷﻐﺎل ﻣﻐﻮﻻن و ﺗﯿﺮهﻫﺎى‬ ‫ﺑﯿﺎﺑﺎﻧﮕﺮد ﻗﺮار داد و ﻫﻤﯿﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺳﺒﺐ ﻋﻘﺐﻣﺎﻧﺪﮔﻰ آﺳﯿﺎى ﻏﺮﺑﻰ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﯿﺎن ﮐﻪ در ﻗﺮن دوازدﻫﻢ و اﺑﺘﺪاى ﻗﺮن ﺳﯿﺰدﻫﻢ ﺑﺎ ﻗﺪرت ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺗﺪرﯾﺠﻰ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻗﺪرت اﯾﺮان را دوﺑﺎره اﺣﯿﺎ‬ ‫ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ ﻧﺎﮔﻬﺎن از ﺑﯿﺦ و ﺑﻦ از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻨﺪ و اﯾﻦ ﺧﻸ ﻗﺪرت ﺗﺎ ﺻﺪﻫﺎ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ اﯾﺮان را ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﻗﺪرﺗﻰ درﺟﻪ دو در ﻋﺮﺻﻪ ﺟﻬﺎﻧﻰ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻬﻢ اﯾﻦ ﮐﻪ ﭼﻨﮕﯿﺰﺧﺎن را ﻣﻰﺗﻮان ﻣﺘﻬﻮرﺗﺮﯾﻦ ﺳﺮدار ﻧﻈﺎﻣﻰ داﻧﺴﺖ‪ .‬وى ﺑﺪون ﻫﺮاس از ﻗﻄﻊ ﺷﺪن ﺧﻄﻮط ﻣﻮاﺻﻼﺗﻰ ﺧﻮد ﻫﺰاران‬ ‫ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ از ﺻﺤﺮاﻫﺎى ﺷﺮﻗﻰ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﮔﺮﻓﺖ و ﺗﺎ ﻏﺮب آﺳﯿﺎ و روﺳﯿﻪ ﺟﻠﻮ رﻓﺖ‪ .‬ﻫﺠﻮم ﭼﻨﮕﯿﺰ ﺑﻪ ﺷﺮق ﺳﺒﺐ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﻰ ﺳﯿﺎﺳﻰ‬ ‫اﯾﺮان‪ ،‬ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن‪ ،‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺗﺮﮐﻤﻨﺴﺘﺎن‪ ،‬روﺳﯿﻪ‪ ،‬ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ و ﺣﺘﺎ ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ ﻋﺮﺑﻰ ﺷﺪ و ﺑﺎزﯾﮕﺮان ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻰ را ﮐﻼ ﺗﻐﯿﯿﺮ داد و اﻗﻮام‬ ‫ﻣﻐﻮل و ﺗﺎﺗﺎر را ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ اﻗﻮام ﻗﺪﯾﻤﻰ اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻐﻮﻻن ﺑﻪ روﺳﯿﻪ و ﺷﺮق اروﭘﺎ‬ ‫ﻫﺠﻮم ﻣﻐﻮﻻن ﺑﻪ روﺳﯿﻪ و ﺷﺮق اروﭘﺎ‬ ‫ﭼﻨﮕﯿﺰﺧﺎن ﺗﻨﻬﺎ ﺳﺒﺐ ﻣﺤﻮ آﺛﺎر ﺗﻤﺪن در اﯾﺮان‪ ،‬ﭼﯿﻦ ﺷﻤﺎﻟﻰ‪ ،‬ﻣﺎوراﻟﻨﻬﺮ و ﺑﺨﺸﻰ از ﻫﻨﺪ ﻧﺸﺪ ﺑﻠﮑﻪ در ﻃﻮل ﺳﺎلﻫﺎى ‪ 1219‬و ‪ 1220‬در‬ ‫ﺣﺎﻟﻰ درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪن ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪه ﺗﻤﺪن ﺧﻮارزﻣﺸﺎﻫﻰ ﺑﻮد ﺑﻪ ﻓﮑﺮ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺷﺎﻫﺰادهﻧﺸﯿﻦﻫﺎى روﺳﯿﻪ اﻓﺘﺎد‪ .‬وى اﺑﺘﺪا در ‪ 1221‬ﺟﺒﻪ و‬ ‫ﺳﻮﺑﺘﺎى‪ ،‬دو ﺳﺮدارش‪ ،‬را ﺑﻪ ﻧﻮاﺣﻰ اورال و ﺷﺮق درﯾﺎى ﺧﺰر ﻓﺮﺳﺘﺎد و اﯾﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎ ﺑﺪون ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻞ ﺟﺪى ﺑﻪ داﺧﻞ ﺧﺎك اروﭘﺎﯾﻰ‬ ‫روﺳﯿﻪ وارد ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫‪٥٢‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﺷﮑﺴﺖ ﺳﺨﺖ‬ ‫در ‪ 1223‬ﻣﯿﻼدى ﺷﺎﻫﺰادﮔﺎن روﺳﻰ ﭘﺲ از آن ﮐﻪ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﺪﻧﺪ ﭼﻨﮕﯿﺰ ﺑﻰﺗﺮدﯾﺪ ﺧﺎك آنﻫﺎ را ﻧﯿﺰ ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار ﻣﯿﺪﻫﺪ در ﻧﺰدﯾﮑﻰ‬ ‫درﯾﺎى آزوف اﻣﺮوزى ﺗﺪارﮐﺎت ﻋﻈﯿﻤﻰ دﯾﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺟﻠﻮى ﺳﭙﺎه او را ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ اﻣﺎ ﻣﻐﻮﻻن در ﻧﺒﺮدى ﺑﻰرﺣﻤﺎﻧﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﺗﻤﺎﻣﻰ ﺳﭙﺎه روس را از‬ ‫ﺑﯿﻦ ﺑﺮدﻧﺪ و از ﺷﺎﻫﺰادﮔﺎن روﺳﻰ ﮐﺴﻰ زﻧﺪه ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﻣﺮﮔﺒﺎر ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ در روﺳﯿﻪ آن زﻣﺎن ﮐﻪ ﺗﻤﺪﻧﻰ ﺗﺎزه در ﺣﻞ ﺷﮑﻞﮔﯿﺮى‬ ‫ﺑﻮد ﻧﯿﺮوﯾﻰ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻐﻮل ﻧﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫آنﻫﺎ رود دﻧﯿﭙﺮ ﺗﺎﺧﺘﻨﺪ و ﺳﭙﺲ ﺑﺪون آن ﮐﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاى ﺑﺮاى ﻓﺘﺢ ﮐﻞ روﺳﯿﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻓﺮا رﺳﯿﺪن ﻣﺮگ ﭼﻨﮕﯿﺰ ﺑﻪ ﭼﯿﻦ‬ ‫ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻮج دوم‬ ‫اﻣﺎ ﺗﻘﺪﯾﺮ اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ روﺳﯿﻪ و اروﭘﺎى اﺳﻼو ﻧﯿﺰ از اﯾﻠﻐﺎر ﻣﻐﻮل دراﻣﺎن ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ .‬اﮐﺘﺎى ﻗﺎآن ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﭼﻨﮕﯿﺰﺧﺎن ﺑﺮادرزادهاش ﺑﺎﺗﻮ را‬ ‫ﺑﺎﮐﻤﮏ ﺳﻮﺑﺘﺎى ﻓﺎﺗﺢ ﻗﺒﻠﻰ ﻣﺄﻣﻮر ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ اروﭘﺎ ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﺳﺮدار ﻣﻐﻮل ﻧﯿﺰ در ‪ 1236‬ﺑﺎ ‪ 120‬ﻫﺰار ﺳﻮار در اورال ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﺷﺪ و ﭘﺲ از‬ ‫ﻓﺘﺢ ﺷﻬﺮﻫﺎى رﯾﺎزان و وﻻدﯾﻤﯿﺮ‪ ،‬ﻣﺴﮑﻮ را ﻧﯿﺰ در ‪ 1238‬ﻏﺎرت ﮐﺮد‪ .‬آنﻫﺎ ﺳﭙﺲ ﺗﺎ وﮔﻞ ﮐﻠﯿﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎى روﺳﯿﻪ را ﺷﮑﺴﺖ داده ﺑﻪ ﻓﮑﺮ‬ ‫ﺗﺴﺨﯿﺮ ﮐﻰ ﯾﻒ اﻓﺘﺎدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﮐﻰ ﯾﻒ آﺧﺮﯾﻦ ﻫﺴﺘﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ روسﻫﺎ و آﺧﺮﯾﻦ اﯾﺴﺘﮕﺎه ﻗﺒﻞ از اروﭘﺎ ﺑﻮد‪ .‬در زﻣﺴﺘﺎن ‪ 1240‬دهﻫﺎ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﻣﻐﻮل ﭘﺲ از ﺷﮑﺴﺖ‬ ‫دادن ﻧﯿﺮوﻫﺎى روس در ﺑﯿﺮون ﻗﻠﻌﻪ‪ ،‬ﺧﻮد ﺷﻬﺮ را ﻣﺤﺎﺻﺮه ﮐﺮده و ﻋﻠﻰرﻏﻢ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺴﯿﺎر ﺷﺪﯾﺪ ﻣﺮدم ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺷﻬﺮ ﺑﻪ ﺗﺴﺨﯿﺮ ﻣﻐﻮﻻن‬ ‫ﻏﺎرﺗﮕﺮ درآﻣﺪ و ﮐﺎﻣﻼ وﯾﺮان ﺷﺪ‬ ‫ورود ﺑﻪ اروﭘﺎى ﺷﺮﻗﻰ‬ ‫ﻣﻐﻮﻻن ﭘﺲ از ﻓﺘﺢ ﮐﻰ ﯾﻒ ﺷﺘﺎﺑﺎن ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻏﺮب راه اﻓﺘﺎدﻧﺪ و ﭘﺲ از ﻓﺘﺢ ﮐﺮاﮐﻮى ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﭘﺴﺖ در ﻣﺠﺎرﺳﺘﺎن اﻣﺮوزى رﺳﯿﺪﻧﺪ و‬ ‫ﭘﺲ از ﺗﺴﺨﯿﺮ آن ﺑﻪ زاﮔﺮب ﺗﺎﺧﺘﻨﺪ و اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﻧﯿﺰ ﭘﺎى ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﯿﺎورد و در ‪ 1241‬ﺷﺮق اروﭘﺎ در ﺗﺴﺨﯿﺮ ﻣﻐﻮل ﺑﻮد ﺗﺎ آن ﺟﺎ ﮐﻪ‬ ‫»ﻣﺮدان ﺑﺎﺗﻮ« ﺑﻪ درﯾﺎى آدرﯾﺎﺗﯿﮏ رﺳﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﻣﻐﻮﻻن ﺑﺎ روسﻫﺎ‬ ‫ﺷﮑﺴﺖﻫﺎى ﭘﻰدرﭘﻰ ﺷﺎﻫﺰادﮔﺎن روﺳﻰ‪ ،‬ﺷﺎﻫﺰادهﻧﺸﯿﻦ ﮐﻰﯾﻒ و ﺳﻘﻮط دﺳﺘﻪﻫﺎى ﺑﻠﻐﺎر‪ ،‬ﻣﺠﺎر و ﺻﺮب از ﻣﻐﻮﻻن ﻇﺮف ﮐﻢﺗﺮ از ‪ 5‬ﺳﺎل‬ ‫)ﭘﺲ از ﻣﻮج دوم ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻐﻮل( ﻧﺎﮔﻬﺎن »ﮔﺎرد اروﭘﺎ« را ﺑﺮاى ﻫﺠﻮم ﻣﻐﻮل ﺑﺎز ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﺳﺮﺑﺎزان ﻣﻐﻮل ﺑﺮاى آن ﮐﻪ اروﭘﺎى ﻏﺮﺑﻰ را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ‬ ‫ﺑﻼى اروﭘﺎﯾﻰ ﺷﺮﻗﻰ‪ ،‬روﺳﯿﻪ و اﯾﺮان ﻣﺒﺘﻼ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ از آدرﯾﺎﺗﯿﮏ ﻣﻰﮔﺬﺷﺘﻨﺪ و ﯾﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ از ﻃﺮﯾﻖ ﺟﻠﮕﻪﻫﺎى ﺷﺮق اروﭘﺎ ﺧﻮد را ﺑﻪ‬ ‫دﺷﺖﻫﺎى آﻟﻤﺎن و ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻣﻰرﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺷﺎﻧﺲ ﺑﻪ ﻏﺮب اروﭘﺎ ﯾﺎرى ﮐﺮد و اوﮐﺘﺎى ﻗﺎآن در ‪ 1241‬ﻣﺮد‪.‬‬ ‫ﺷﮑﺴﺖﻫﺎى روسﻫﺎ و ﻣﺮدم ﮐﻰﯾﻒ از ﻣﻐﻮﻻن ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ اﯾﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﺎ ‪ 3‬ﻗﺮن ﻣﺤﻞ ﺗﺎﺧﺖوﺗﺎز ﻣﻐﻮل ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺴﯿﺎرى از ﻣﻨﺎﻃﻖ وﯾﺮان‬ ‫ﺷﺪه دﯾﮕﺮ آﺑﺎد ﻧﮕﺮدد و ﺗﺎ ﻇﻬﻮر اﯾﻮان ﺳﻮم در ‪ ،1500‬روﺳﯿﻪ از ﻣﻌﺎدﻻت ﺟﻬﺎﻧﻰ ﺣﺬف ﺷﻮد‪.‬‬ ‫اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﻰ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺟﺎرو ﺷﺪن اﻗﻮان ﺗﺮﮐﻤﻦ‪ ،‬ﻗﻔﻘﺎز‪ ،‬ازﺑﮏ‪ ،‬ﻗﺮﻗﯿﺰ و ﻗﺰاق ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻏﺮب )ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻐﻮﻻن( ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻧﮋادﻫﺎى ﻏﺮﺑﻰ ﻧﯿﺰ‬ ‫ﺗﺎ ﻗﺮنﻫﺎ ﺑﻌﺪ ﺗﺤﺖﺗﺄﺛﯿﺮ اﯾﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎ ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﻘﻮط ﺑﻐﺪاد ﺑﻪ دﺳﺖ ﻫﻮﻻﮔﻮ‬ ‫ﺣﻤﻠﻪ ﻫﻮﻻﮔﻮ ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد‬ ‫ﺗﻮﻟﻰ‪ ،‬ﭘﺴﺮ ﭼﻨﮕﯿﺰﺧﺎن و ﻓﺎﺗﺢ ﻣﺮو و ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر‪ ،‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﺳﺮﺑﺎزى ﻗﻮى ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻋﯿﺎﺷﻰ وى ﻣﺎﻧﻊ از ﺗﺪاوم ﻓﺘﻮﺣﺎت ﻣﻐﻮﻻن ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬اﻣﺎ وى ﺳﻪ‬ ‫ﭘﺴﺮ داﺷﺖ ﮐﻪ ﻓﺘﻮﺣﺎت ﭘﺪرﺑﺰرگ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻗﺪرت اداﻣﻪ دادﻧﺪ؛ ﻣﻨﮕﻮ‪ ،‬ﻗﻮﺑﯿﻼى و ﻫﻮﻻﮔﻮﺧﺎن‪.‬‬ ‫‪٥٣‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﻫﻮﻻﮔﻮ در ﺗﺎرﯾﺦ ﻏﺮب آﺳﯿﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺆﺛﺮ ﺑﻮده و ﺣﻀﻮر او ﺳﺒﺐ ﻧﺎﺑﻮدى ﺑﺴﯿﺎرى از دوﻟﺖﻫﺎى ﮐﻮﭼﮏ ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﻮﻻﮔﻮ اﺑﺘﺪا در ‪ 1252‬ﻣﯿﻼدى ﺑﺎ ﺳﭙﺎه زﺑﺪهاى از ﺻﺤﺮاى ﻗﺮاﻗﺮوم ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮده و ﻗﺼﺪ او ﺑﺮاﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺑﻨﯿﺎن ﻓﺮﻗﻪ اﺳﻤﺎﻋﯿﻠﯿﻪ ﺑﻮد‪ .‬وى در‬ ‫‪ 1256‬ﺑﻪ ﻗﻼع اﺳﻤﺎﻋﯿﻠﯿﻪ رﺳﯿﺪ و آنﻫﺎ را ﺑﻪ ﮐﻠﻰ ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮد‪ .‬اﻣﺎ در ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﭘﺲ از رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻏﺮب اﯾﺮان ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد‬ ‫ﺣﻤﻠﻪ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﻟﻤﺴﺘﻌﺼﻢ ﺑﺎﷲ آﺧﺮﯾﻦ ﺧﻠﯿﻔﻪ ﻋﺒﺎﺳﻰ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎى ﺟﻤﻊآورى ﻧﯿﺮو‪ ،‬ﺧﻮد را ﺑﻪ اﻣﻮرات ﺟﺰﺋﻰ ﻣﺸﻐﻮل ﮐﺮده و ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺎور ﻧﻤﻰﮐﺮد ﮐﻪ ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ‬ ‫ﺑﺰرگ ﻋﺒﺎﺳﻰ و ﺷﻬﺮى ﮐﻪ ‪ 7‬ﻗﺮن ﻣﺤﻞ اداره ﺣﮑﻮﻣﺖﻫﺎى ﺑﺰرگ اﺳﻼﻣﻰﺑﻮده‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻰ از ﭘﺎى درآﯾﺪ‪.‬‬ ‫در ﭘﺎﯾﯿﺰ ‪ 1257‬ﻫﻮﻻﮔﻮﺧﺎن ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﻟﺸﮑﺮﯾﺎن ﮐﻤﮑﻰ ﮐﻪ ﺑﻪ او رﺳﯿﺪ‪ ،‬ﺧﻮدرا ﺑﻪ ﻧﺰدﯾﮑﻰ ﺑﻐﺪد رﺳﺎﻧﺪه وآﻣﺎده ﻫﺠﻮم ﻧﻬﺎﯾﻰ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد ﺗﮑﺮﯾﺖ‬ ‫در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﺑﻐﺪاد ﻣﻤﻠﻮ از ﺛﺮوت و ﻧﻔﻮس ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺳﺴﺘﻰ ﺧﻠﯿﻔﻪ ﺗﻨﻬﺎ ‪ 20‬ﻫﺰار ﻧﯿﺮو را ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺳﭙﺎه ﻣﻐﻮل ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ .‬ﺣﺎل آن ﮐﻪ‬ ‫در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺳﺮﺑﺎزان ﻣﻐﻮل اﻓﺰون ﺑﺮ ‪ 100‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﭙﺎه ﻋﺮب ﺑﺮاى ﺟﻠﻮﮔﯿﺮى از ﭘﯿﺸﺮوى ﻣﻐﻮﻻن ﭘﻞ دﺟﻠﻪ را در ﺗﮑﺮﯾﺖ ﺧﺮاب ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﻐﻮﻻن از دﺟﻠﻪ ﻋﺒﻮر ﮐﺮده و ﭘﺲ از ﺷﮑﺴﺖ‬ ‫دادن ﺳﭙﺎه ﻋﺮب ﺑﺎر دﯾﮕﺮ در دﺟﯿﻞ ﺑﺎ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻋﺮب درﮔﯿﺮ ﺷﺪه و آنﻫﺎ را ﺑﻪ ﮐﻠﻰ ﺗﺎر و ﻣﺎر ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻐﻮﻻن ﺑﺮاى ﻓﺘﺢ ﺑﻐﺪاد زﺣﻤﺖ زﯾﺎدى ﻧﮑﺸﯿﺪﻧﺪ و ﺧﻠﯿﻔﻪى ﺳﺴﺖ ﺑﻨﯿﻪى ﻋﺒﺎﺳﻰ ﺑﺎ ﮐﻢﺗﺮﯾﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺷﻬﺮ را ﺗﻘﺪﯾﻢ ﻣﻐﻮﻻن ﮐﺮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‬ ‫ﻣﻐﻮﻻن ﺑﻪ وى رﺣﻢ ﻧﮑﺮدﻧﺪ و او را داﺧﻞ ﭘﺎرﭼﻪاى ﭘﯿﭽﯿﺪه و زﯾﺮ ﺳﻢ اﺳﺒﺎن اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻮرﺧﺎن‪ ،‬ﺑﻐﺪاد ﯾﮏ ﻫﻔﺘﻪ ﺗﻤﺎم ﻏﺎرت ﺷﺪ و‬ ‫ﺻﺪﻫﺎ ﻫﺰار اﻧﺴﺎن ﺑﻰﮔﻨﺎه ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ و اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺑﺮاى ﻫﻤﯿﺸﻪ اﻫﻤﯿﺖ و ﺑﺰرﮔﻰ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﻬﺮ اول ﺷﺮق ﻧﺰدﯾﮏ از دﺳﺖ داد‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻓﺘﺢ ﺑﻐﺪاد‬ ‫ﺑﻐﺪاد آن ﻗﺪر ﺛﺮوت و ﺟﻤﯿﻌﺖ داﺷﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺧﻠﯿﻔﻪاش‪ ،‬ﻣﺮدى ﺑﺎ ﺟﺮﺑﺰه و ﻣﺪﯾﺮ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ را ﻋﻠﯿﻪ ﻣﻐﻮﻻن ﺑﺴﯿﺞ ﮐﻨﺪ‪،‬‬ ‫اﻣﺎ ﺑﻰﺗﺼﻤﯿﻤﻰ آﺧﺮﯾﻦ ﺧﻠﯿﻔﻪ ﻋﺒﺎﺳﻰ اﯾﻦ ﻓﺮﺻﺖ ﻃﻼﯾﻰ را از ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ ﺑﺰرگ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﻓﺘﺢ ﺑﻐﺪاد را ﻣﻰﺗﻮان ﭘﺎﯾﺎن ﯾﮏ دوران داﻧﺴﺖ‪ ،‬ﭘﺎﯾﺎن ‪ 700‬ﺳﺎل ﻗﺪرت اﻋﺮاب ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ .‬ﭘﺲ از اﯾﻦ ﺗﺎرﯾﺦ دﯾﮕﺮ اﻋﺮاب در ﺻﺤﻨﻪى ﺗﺎرﯾﺦ‬ ‫ﺟﻬﺎن ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﻰرا ﺑﺎزى ﻧﮑﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﻮﻻﮔﻮ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺗﺎ ﺣﻠﺐ ﭘﯿﺶ رﻓﺖ و ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻤﺎﻟﯿﮏ ﻣﺼﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺸﺮوى او را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻓﻠﺴﻄﯿﻦ و ﻣﺼﺮ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻰﺗﻮان ﺳﻘﻮط ﺑﻐﺪاد را ﺣﺎدﺛﻪاى ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻘﻮط رم ﻏﺮﺑﻰ داﻧﺴﺖ‪ ،‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺳﻘﻮط ﺑﻐﺪاد ﭘﺎﯾﺎن ﯾﮏ دوران ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺣﻤﻠﻪ ﺗﯿﻤﻮر ﺑﻪ اﯾﺮان‬ ‫ﺗﯿﻤﻮرﻟﻨﮓ ﮐﻪ در ﺑﯿﻦ اروﭘﺎﯾﯿﺎن ﺑﻪ ﺗﺎﻣﺮﻻن ﻣﺸﻬﻮر ﻣﻰﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﺻﺎﻟﺘﺎ از ﻧﻮادﮔﺎن ﭼﻨﮕﯿﺰ ﺑﻮد‪ .‬ﺣﻤﻼت وﯾﺮاﻧﮕﺮ او ﺑﻪ آﺳﯿﺎى ﻣﯿﺎﻧﻪ و ﻏﺮب‬ ‫آﺳﯿﺎ را ﻣﻰﺗﻮان ﻣﻮج دوم ﺣﻤﻼت ﻣﻐﻮﻻن داﻧﺴﺖ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ اﯾﻦ ﺣﻤﻠﻪ ‪ 150‬ﺳﺎل ﭘﺲ از ﺣﻤﻠﻪ اوﻟﻰ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬در آن از ﺑﺮﺧﻰ‬ ‫ﮐﺸﺘﺎرﻫﺎى ﮐﻮر ﻣﻐﻮﻟﻰ اﺛﺮى ﻧﺒﻮد‪.‬‬ ‫ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﺣﻤﻠﻪى ﺗﯿﻤﻮر را ﻣﻰﺗﻮان ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ اﯾﺮان داﻧﺴﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ اﯾﺮان در اﯾﻦ زﻣﺎن ﻫﻮﯾﺖ ﻣﺘﺤﺪ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺧﻮد را ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺗﯿﻤﻮر اﺑﺘﺪا ﺑﺎ‬ ‫ﻏﻠﺒﻪ ﺑﺮ رﻗﺒﺎى ﺧﻮد‪ ،‬ﻣﺎوراءاﻟﻨﻬﺮ و ﺧﻮارزم را ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺗﯿﻤﻮر ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺰرگ ﺧﻮد را ‪ 1380‬اﺑﺘﺪا ﻋﻠﯿﻪ ﺧﺮاﺳﺎن ﺑﺰرگ ﺻﻮرت داد‪ .‬او ﺷﻬﺮ‬ ‫ﻫﺮات را ﮐﺎﻣﻼ ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻰ ﺗﺴﺨﯿﺮ ﮐﺮد و ﻗﻨﺪﻫﺎر و ﮐﺎﺑﻞ ﭘﺲ از آن ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ اﻃﺎﻋﺖ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ در ﻓﺘﺢ ﮐﻼت ﻧﺎدرى )آن ﻫﻢ ﭘﺲ از ‪14‬‬ ‫ﺑﺎر( ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬دﻟﯿﻞ اﯾﻦ اﻣﺮ ﻧﯿﺰ ارﺗﻔﺎﻋﺎت ﺑﻠﻨﺪ ﻗﻼع و ﻣﺤﺼﻮر ﺑﻮدن آن در ﺑﯿﻦ ﮐﻮهﻫﺎى ﺳﺮ ﺑﻪ ﻓﻠﮏ ﮐﺸﯿﺪه ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺳﭙﺲ ﺗﯿﻤﻮر ﺑﻪ ﺳﯿﺴﺘﺎن ﻟﺸﮑﺮﮐﺸﻰ ﮐﺮد و در ‪ 1383‬ﻣﯿﻼدى ﻋﻠﻰرﻏﻢ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺳﺮﺳﺨﺘﺎﻧﻪى ﻣﺮدم آن ﻧﻮاﺣﻰ‪ ،‬ﮐﻠﯿﻪ ﻗﻼع را ﻓﺘﺢ ﮐﺮد و‬ ‫ﺑﻪ ﺗﻼﻓﻰ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﺮدم‪ ،‬دﺳﺘﻮر ﻗﺘﻞ ﻋﺎم داد‪.‬‬ ‫‪٥٤‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎل و ﻣﺮﮐﺰ اﯾﺮان‬ ‫ﺗﯿﻤﻮر در ﺳﺎل ‪ 1384‬ﻣﯿﻼدى ﭘﺲ از ﻓﺘﺢ ﻣﺎزﻧﺪران ﺑﻪ ﻃﺮف رى و ﺳﻠﻄﺎﻧﯿﻪ ﺟﻠﻮ رﻓﺖ و در ‪ 1386‬آذرﺑﺎﯾﺠﺎن را اﺷﻐﺎل ﮐﺮده و از ارس‬ ‫ﮔﺬﺷﺖ‪(1387) .‬‬ ‫ﭘﺲ از آن ﺣﻤﻼت اﺻﻠﻰ ﺧﻮد را ﻣﻌﻄﻮف اﺻﻔﻬﺎن و ﺷﯿﺮاز ﮐﺮد‪ .‬اﺻﻔﻬﺎن ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺷﺪﯾﺪ ﺑﺎ ﻓﺮﻣﺎن ﻗﺘﻞ ﻋﺎم روﺑﻪرو ﺷﺪ و ﮔﻔﺘﻪ‬ ‫ﻣﻰﺷﻮد ‪ 70‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ از دم ﺗﯿﻎ ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ اﻣﺎ ﺷﯿﺮاز ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺑﺎز ﮐﺮدن دروازه ﺷﻬﺮ ﺳﺎﻟﻢ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﺗﯿﻤﻮر ﺳﭙﺲ ﻏﺮب اﯾﺮان را ﻧﯿﺰ ﺗﺴﺨﯿﺮ‬ ‫ﮐﺮده و ﺑﻪ ﺗﮑﺮﯾﺖ ﻟﺸﮑﺮ ﮐﺸﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺣﻤﻼت ﺗﯿﻤﻮر ﺑﻪ اﯾﺮان‬ ‫ﺗﯿﻤﻮر اﮔﺮ ﭼﻪ ادﻋﺎ ﻣﻰﮐﺮد ﮐﻪ از ﺣﻤﻼت ﺧﻮد ﻫﺪف ﻣﺬﻫﺒﻰ دارد و ﺧﻮد را ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﻰداﻧﺴﺖ اﻣﺎ ﺑﯿﺶﺗﺮ ﺣﻤﻼت ﺧﻮد را ﻣﺘﻮﺟﻪ‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از ﺟﻤﻠﻪ اﯾﺮان ﮐﺮد‪ .‬ﺣﻤﻠﻪى ﺗﯿﻤﻮر ﺑﻪ اﯾﺮان ﭼﻨﺪ اﺛﺮ ﻣﻬﻢ داﺷﺖ‪:‬‬ ‫‪ -1‬اﺗﺤﺎد اﯾﺮان را ﺻﺪ ﺳﺎل ﺑﻪ ﻋﻘﺐ اﻧﺪاﺧﺖ و ﺧﺮاﺑﻰﻫﺎى ﻧﺎﺷﻰ از ﺣﻤﻼت اﯾﻦ ﻣﺮد ﻧﯿﺰ آﺑﺎداﻧﻰ را دوﺑﺎره از ﮐﺸﻮر ﻣﺎ دور ﮐﺮد‪.‬‬ ‫‪ -2‬ﭘﯿﺮوزى ﺳﺮﯾﻊ ﺗﯿﻤﻮر ﺑﺮ ﺳﺮاﺳﺮ اﯾﺮان ﺑﻪ او ﮐﻤﮏ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺧﻮد را ﺳﺮﯾﻊ ﺑﻪ ﻏﺮب آﺳﯿﺎ و ﺷﺮق اروﭘﺎ و ﺟﻨﻮب روﺳﯿﻪ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ و ﺑﺮ‬ ‫ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻧﻈﺎﻣﻰ و ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﻰ ﺳﯿﺎﺳﻰ اﯾﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﮔﺬارد و ﻫﻨﺪ را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ راﺣﺘﻰ ﻓﺘﺢ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ -3‬اﺛﺮ ﻣﻬﻢ ﺗﯿﻤﻮر ﺑﻪ ﺗﺎرﯾﺦ دﻧﯿﺎ را ﻣﻰﺗﻮان در ﻣﺠﻤﻮع ﺗﻀﻌﯿﻒ دوﻟﺖﻫﺎى ﺷﺮﻗﻰ داﻧﺴﺖ در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺗﯿﻤﻮر ﺑﺎ اﻧﻬﺪام دوﻟﺖﻫﺎى اﯾﺮان‪،‬‬ ‫ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ‪ ،‬ﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻤﺎﻟﯿﮏ و ﺧﻮازم زﻣﯿﻨﻪ را ﺑﺮاى ﻗﺪرت ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻏﺮﺑﻰ آﻣﺎده ﮐﺮد ﺑﻰﺗﺮدﯾﺪ ‪ 250‬ﺳﺎل ﯾﮑﻪﺗﺎزى ﻣﻐﻮﻻن ﺑﺮ اﯾﺮان و ﺷﺮق‬ ‫ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ دﻟﯿﻞ ﻋﻘﺐاﻓﺘﺎدﮔﻰ ﺷﺮق از ﺗﺤﻮﻻت »ﺟﻬﺎﻧﻰ ﺑﻮد ﮐﻪ از ﻗﺮن ﻫﻔﺪﻫﻢ ﺳﺮﻋﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻰ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪«.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد آﻧﻘﻮره‬ ‫در ﺗﺎرﯾﺦ ﮐﻢﺗﺮ ﭘﯿﺶ ﻣﻰآﯾﺪ ﮐﻪ دو ﻗﺪرت ﻧﻈﺎﻣﻰ ﻫﺮ دو در اوج ﺑﻪ ﻫﻢ ﺑﺮﺳﻨﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻ ﯾﮏ ﻗﺪرت در ﺣﺎل اوجﮔﯿﺮى دوﻟﺖﻫﺎى ﮐﻬﻨﺴﺎل‬ ‫ﺑﺮ ﺳﺮ راه را درﻫﻢ ﻣﻰﮐﻮﺑﺪ و ﺑﻪ ﭘﯿﺶ ﻣﻰرود اﻣﺎ ﻧﺒﺮد ﺗﯿﻤﻮر و ﺑﺎ ﯾﺰﯾﺪ اول اﺳﺘﺜﻨﺎى ﺗﺎرﯾﺦ اﺳﺖ؛ دو ﻗﺪرت ﺑﺰرگ ﮐﻪ ﻫﺮ دو در ﺣﺎل‬ ‫اوجﮔﯿﺮى ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﻰرﺳﻨﺪ و ﻻﺟﺮم ﯾﮑﻰ از آنﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ دﻧﯿﺎى ﻓﺎﺗﺤﺎن ﺧﺪاﺣﺎﻓﻈﻰ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺎﯾﺰﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﻮد؟‬ ‫ﻋﺜﻤﺎﻧﻰﻫﺎ از ﻧﯿﻤﻪ ﻗﺮن ﭼﻬﺎردﻫﻢ ﻣﯿﻼدى در آﺳﯿﺎى ﺻﻐﯿﺮ ﻗﺪرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ اﻣﺎ از زﻣﺎن ﺑﺎﯾﺰﯾﺪ اول‪ ،‬آنﻫﺎ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﻗﺪرت‬ ‫ﻣﻄﻠﻘﻪ ﺟﻨﻮب اروﭘﺎ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬اﯾﻦ ﻣﺮد ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ‪ ،‬در ‪ 1371‬درﻧﺒﺮدى ﺳﺮﻧﻮﺷﺖﺳﺎز ﺑﻠﻐﺎرﻫﺎ را ﺷﮑﺴﺖ داد ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺳﺮﺳﺨﺖ ﺻﺮب‬ ‫را ﻧﯿﺰ در ﮐﻮزوو درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪ‪ .‬وى ﺳﭙﺲ در ﻃﻰ ﭼﻨﺪ ﻟﺸﮑﺮﮐﺸﻰ ﻣﻮﻓﻖ ﻫﻔﺖ اﻣﯿﺮﻧﺸﯿﻦ آﻧﺎﺗﻮﻟﻰ را ﺷﮑﺴﺖ داد و ﺑﻮﺳﻨﻰ و واﻻﮐﻰ را از آن‬ ‫ﺧﻮد ﮐﺮد‪ .‬در اﯾﻦ زﻣﺎن وى در ﺑﯿﻦ اروﭘﺎﯾﻰﻫﺎ ﺑﻪ اﯾﻠﺪرم ﯾﺎ ﺻﺎﻋﻘﻪ ﻣﻌﺮوف ﺷﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﺮ دﺷﻤﻦ ﺻﺎﻋﻘﻪوار ﻣﻰﺗﺎﺧﺖ و ﺳﺮﻋﺖ ﺳﯿﺮش‬ ‫ﺧﯿﺮه ﮐﻨﻨﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎﯾﺰﯾﺪ اﮐﻨﻮن ﺑﺮاى ﻓﺘﺢ ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ اﻓﺴﺎﻧﻪاى ﺑﯿﺰاﻧﺲ )ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﯿﻪ( ﻣﺎﻧﻌﻰ را در ﭘﯿﺶ روى ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬ ‫ورود ﺗﯿﻤﻮر ﺑﻪ آﺳﯿﺎى ﺻﻐﯿﺮ‬ ‫ﺗﯿﻤﻮر در اداﻣﻪ ﻓﺘﻮﺣﺎت اﻓﺴﺎﻧﻪاىاش اﮐﻨﻮن ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ از ﺗﺼﺎدم ﺑﺎ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰﻫﺎ ﺑﻮد‪ .‬وى در ‪ 1401‬ﺳﯿﻮاس را ﺗﺴﺨﯿﺮ ﮐﺮد و ﺳﭙﺲ ﺑﺎﯾﺰﯾﺪ را ﺑﻪ‬ ‫ﻗﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪ آﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ در ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﺬﮐﻮر اﺳﺖ ﺑﯿﻦ دو ﺳﻠﻄﺎن ﻧﺎﻣﻪﻫﺎى ﺗﻨﺪى رد و ﺑﺪل ﻣﻰﺷﻮد و ﺗﯿﻤﻮر ﻣﺼﻤﻢ ﻣﻰﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺰﯾﺪ را‬ ‫ﺷﮑﺴﺖ دﻫﺪ‪.‬‬ ‫در ‪ 1402‬ﺳﭙﺎه ‪ 60‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮى ﺑﺎﯾﺰﯾﺪ ﺑﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺗﯿﻤﻮر ﻣﻰﻧﺸﯿﻨﺪ اﻣﺎ ﮔﻮﯾﺎ ﻧﻔﺮات ﺗﯿﻤﻮر ﺑﯿﺶﺗﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﺒﺮدى ﻣﺮﮔﺒﺎر ﺑﯿﻦ ﻃﺮﻓﯿﻦ‬ ‫در ﻣﻰﮔﯿﺮد‪ .‬ﺗﯿﻤﻮر ﮐﻪ ﺗﺎﮐﻨﻮن اﮐﺜﺮا ﺑﺎ ﻧﯿﺮوﻫﺎ و ارﺗﺶﻫﺎى ﺳﺴﺖ روﺑﻪرو ﺷﺪه ﺑﻮد ﺑﺮاى اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر ﺑﻪ زﺣﻤﺖ ﻣﻰاﻓﺘﺪ ﭘﺲ از آن ﮐﻪ‬ ‫ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺗﺎزه ﻧﻔﺲ ﯾﻨﻰ ﭼﺮى ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ارﺗﺶ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ وارد ﻋﺮﺻﻪ ﻧﺒﺮد ﻣﻰﺷﻮد‪ ،‬ﻗﻠﺐ ﻟﺸﮑﺮ ﺗﯿﻤﻮر از ﺟﺎ ﮐﻨﺪه ﮔﺮدد اﻣﺎ ﺳﻠﻄﺎن ﺑﻰرﺣﻢ‬ ‫‪٥٥‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﻣﻐﻮل ﺑﻪ ازاى ﻫﺮ واﺣﺪى ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺰﯾﺪ وارد ﮐﺎرزار ﻣﻰﮐﻨﺪ دو واﺣﺪ ذﺧﯿﺮه را ﺑﻪ ﻣﯿﺪان ﻣﻰآورد و در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﻋﻠﻰرﻏﻢ ﭘﺎﯾﺪارى ﺳﭙﺎه ﯾﻨﻰ‬ ‫ﭼﺮى‪ ،‬ﺗﻠﻒ ﺷﺪن دو ﺳﻮم ارﺗﺶ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺳﺒﺐ ﻓﺮوﭘﺎﺷﻰ آنﻫﺎ ﻣﻰﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺗﻘﺪﯾﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﯿﻤﻮر در ﻫﯿﭻ ﺟﺒﻬﻪاى ﺑﺎزﻧﺪه ﻧﺒﺎﺷﺪ اﻣﺎ اﯾﻦ ﺳﻠﻄﺎن ﺑﻰرﺣﻢ دﺳﺘﻮر ﻣﻰدﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺰﯾﺪ را در ﻗﻔﺲ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﭘﯿﺮوزى ﺑﺮ‬ ‫ﻋﺜﻤﺎﻧﻰﻫﺎ ﺳﺒﺐ ﻓﺘﺢ ﮐﻞ آﺳﯿﺎى ﺻﻐﯿﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺗﯿﻤﻮر ﻣﻰﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪى ﻧﺒﺮد اﻧﻘﻮره )آﻧﮑﺎرا(‬ ‫ﻧﺒﺮد اﻧﻘﻮره از ﺟﻤﻠﻪ ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﻣﻤﺘﺎز ﺟﻬﺎن ﺑﻮده ﮐﻪ ﻋﻠﻰرﻏﻢ ارزش ﻧﻈﺎﻣﻰ داراى اﻫﻤﯿﺖ ﺳﯿﺎﺳﻰ ﻧﯿﺰ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اول آن ﮐﻪ ﻗﺪرت ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ و ﻓﺘﺢ ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﯿﻪ را ‪ 50‬ﺳﺎل ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﻣﻰاﻧﺪازدواﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﻬﻢ ﺑﻪ ﻋﻬﺪهى ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﻓﺎﺗﺢ در ‪ 1453‬ﻣﻰاﻓﺘﺪ‪.‬‬ ‫دوم آن ﮐﻪ ﺑﻪ اروﭘﺎ ﮐﻪ در آن زﻣﺎن ﮐﺎﻣﻼ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰﻫﺎ آﺳﯿﺐﭘﺬﯾﺮ ﺑﻮد ﻓﺮﺻﺖ ﺗﻨﻔﺲ ﻣﻰدﻫﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻰﺷﻮد ﻧﺎﻇﺮان اﺳﭙﺎﻧﯿﺎﯾﻰ ﺑﺎ‬ ‫ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ زﯾﺎد ارﺗﺶ ﺗﯿﻤﻮر را ﻫﻤﺮاﻫﻰ ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﻧﺎﺑﻮدى دﺷﻤﻦ اروﭘﺎ )ﺑﺎﯾﺰﯾﺪ( را ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﺧﻮد ﺑﺒﯿﻨﺪ‪ .‬و آن ﮐﻪ ﻫﻨﺮى ﭘﺎدﺷﺎه اﻧﮕﻠﯿﺲ‪،‬‬ ‫ﺑﺮاى ﺗﯿﻤﻮر ﭘﯿﺎم ﺗﺒﺮﯾﮏ ﻣﻰﻓﺮﺳﺘﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﻨﻬﺎ ﻋﺜﻤﺎﻧﯿﺎن ﯾﮏ ﺷﺎﻧﺲ ﺑﺰرگ دارﻧﺪو آن اﯾﻨﮑﻪ ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﺎن ﺗﯿﻤﻮر »ﺑﻰﻟﯿﺎﻗﺖ« ﺑﻮدﻧﺪو در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ آﻧﺎﺗﻮﻟﻰ از دﺳﺖ آنﻫﺎ ﻣﻰرود‪.‬‬ ‫ﺟﻨﮓﻫﺎى ﺻﺪ ﺳﺎﻟﻪ‬ ‫ﻃﻮﻻﻧﻰﺗﺮﯾﻦ ﺟﻨﮓﻫﺎى ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﺲ از ﺟﻨﮓﻫﺎى ﺻﻠﯿﺒﻰ‪ ،‬ﺟﻨﮓﻫﺎى ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ ﺟﻨﮓﻫﺎى ﺻﺪ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﯿﻦ ﻓﺮاﻧﺴﻪ و اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺑﻮد‪ .‬ﻫﺪف‬ ‫اﻧﮕﻠﯿﺲ از اﯾﻦ ﺟﻨﮓﻫﺎ ﺗﺴﻠﻂ ﺑﺮ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻏﺮﺑﻰ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺟﻨﮕﻰ از ﻓﻼﻧﺪر در ﺷﻤﺎل ﻏﺮب ﻓﺮاﻧﺴﻪ آﻏﺎز ﮔﺸﺖ‪ .‬آﻏﺎز‬ ‫اﯾﻦ ﺟﻨﮓﻫﺎ ﺳﺎل ‪ 1337‬ﻣﯿﻼدى و ﭘﺎﯾﺎن آن ‪ 1453‬ﺑﻮد و اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺮ ‪ 116‬ﺳﺎل ﻃﻮل ﮐﺸﯿﺪ ﺑﻪ ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺻﺪ ﺳﺎﻟﻪ ﻣﻌﺮوف ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد ﮐﺮﺳﻰ‬ ‫ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺻﺪ ﺳﺎﻟﻪ ﭼﻨﺪ ﺟﻨﮓ ﻣﻌﺮوف دارد ﮐﻪ اوﻟﯿﻦ آن ﻧﺒﺮد ﮐﺮﺳﻰ اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ ﺑﺎ اﺗﮑﺎ ﺑﻪ ﺳﻮاره ﻧﻈﺎم ﺧﻮد ﺑﻪ‬ ‫ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﻧﮕﻠﯿﺲ ﮐﻪ در ﺷﻤﺎل ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﭘﯿﺎده ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻋﻠﻰرﻏﻢ ﺑﺮﺗﺮى ﻋﺪدى‪ ،‬ﻣﻐﻠﻮب ﻫﻨﺮﻧﻤﺎﯾﻰ ﺗﯿﺮاﻧﺪازان )ﮐﻤﺎﻧﺪاران(‬ ‫اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺷﮑﺴﺖ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺟﺎ ﭘﺎى ﻣﺤﮑﻤﻰدر داﺧﻞ ﺧﺎك ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ آورد و ﺑﺎ ﺗﺼﺮف ﮐﺎﻟﻪ )ﺑﻨﺪر ﺷﻤﺎل‬ ‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ( زﻣﯿﻨﻪ ورود دهﻫﺎ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ را ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﻨﺪ‪(1350) .‬‬ ‫ﻧﺒﺮد ﭘﻮاﺗﯿﻪ‬ ‫ژان ﻟﻮﺑﻮن‪ ،‬ﭘﺎدﺷﺎه ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ ،‬ﭘﺲ از ﭼﻨﺪ ﺳﺎل زﺣﻤﺖ ارﺗﺸﻰ ﺑﺰرگ ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﺮد و در ﻏﺮب ﻓﺮاﻧﺴﻪ در ﻧﺎﺣﯿﻪ ﭘﻮاﺗﯿﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ارﺗﺶ‬ ‫اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ادوارد رﻓﺖ‪ .‬ﻧﺒﺮد ﭘﻮاﺗﯿﻪ از ﻧﻈﺮ ﺑﺴﯿﺎرى از ﻣﻮرﺧﺎن ﻧﻘﻄﻪ ﻋﻄﻒ اﺳﺘﻔﺎده از ﺷﻮاﻟﯿﻪ ﺑﻮد ﭼﺮا ﮐﻪ ﺷﮑﺴﺖ ﺳﻨﮕﯿﻦ‬ ‫ﺳﻮاران زرﻫﭙﻮش ﻓﺮاﻧﺴﻮى در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ اﺗﮑﺎ ﺑﻪ ﺳﻮاران در اروﭘﺎ ﺟﺎى ﺧﻮد را ﺑﻪ ﭘﯿﺎده ﻧﻈﺎم و ﮐﻤﺎﻧﺪاران ﺑﺪﻫﺪ‪.‬‬ ‫ژان ﮐﻪ ﭘﯿﺮوزى ﺧﻮد را ﻗﻄﻌﻰ ﻣﻰدﯾﺪ )ﻇﺎﻫﺮا ﺑﺮﺗﺮى ﺳﻪ ﺑﺮ ﯾﮏ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻓﺮاﻧﺴﻮى ﺑﻪ اﺿﺎﻓﻪ ﺑﺮﺧﻮردارى از ﺻﺪﻫﺎ ﺷﻮاﻟﯿﻪ زرﻫﭙﻮش ﺑﺮاى‬ ‫او ﺷﮑﻰ در ﭘﯿﺮوزى ﻧﮕﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮد( ﺑﻪ ﺳﻮاران ﺧﻮد اﺟﺎزه داد ﮐﻪ آزاداﻧﻪ و ﻣﺘﻬﻮراﻧﻪ ﺑﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮﻧﺪ ﺣﺎل آﻧﮑﻪ اﻧﮕﻠﯿﺴﻰﻫﺎ‬ ‫در ﭘﺸﺖ ﺳﭙﺎه ﺧﻮد ﻣﻬﯿﺐﺗﺮﯾﻦ ﮐﻤﺎﻧﺪاران اروﭘﺎ را ﭘﻨﻬﺎن ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﯿﺮﻫﺎى اﯾﻦ ﮐﻤﺎﻧﺪاران ﺗﺎ ‪ 200‬ﻣﺘﺮ ﺑﺮد داﺷﺖ و ﺗﺎ ﮐﻢﺗﺮ از ‪ 80‬ﻣﺘﺮ‬ ‫ﺣﺘﺎ از زره ﻋﺒﻮر ﻣﻰﮐﺮد‪ .‬در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﻫﻮﻟﻨﺎك ﮐﻪ در ﺟﻨﻮب رودﺧﺎﻧﻪ ﻟﻮآر ﻓﺮاﻧﺴﻪ روى داد ﺻﺪﻫﺎ ﺷﻮاﻟﯿﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻮى ﻗﺒﻞ از آن ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﺻﻒ اﻧﮕﻠﯿﺴﻰﻫﺎ ﺑﺮﺳﻨﺪ ﺑﺎ اﺻﺎﺑﺖ ﺗﯿﺮ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﮐﻤﺎﻧﺪاران ﺑﺎ ﭼﻨﺎن ﺳﺮﻋﺘﻰ ﺗﯿﺮﻫﺎ را ﺷﻠﯿﮏ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺳﻮارى ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ از ﻣﻬﻠﮑﻪ‬ ‫ﺑﮕﺮﯾﺰد ودر ﺿﺪ ﺣﻤﻠﻪ اﻧﮕﻠﯿﺴﻰﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﺪت درﻫﻢ ﺷﮑﺴﺘﻨﺪ و ژان را ﻧﯿﺰ اﺳﯿﺮ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺷﮑﺴﺖ دﻫﺸﺖاﻧﮕﯿﺰ ﭘﻮاﺗﯿﻪ ﻋﻤﻼ ﮔﺎرد ﻓﺮاﻧﺴﻪ را ﺑﺎز ﮐﺮد و ﻟﺸﮑﺮﻫﺎى اﻧﮕﻠﯿﺲ در ﺳﺮاﺳﺮ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺷﺪﻧﺪ و ﭼﻮن ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ ﺑﺮاى‬ ‫ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﮐﻤﺎﻧﺪاران اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ ﻧﯿﺮوﯾﻰ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﻋﻤﻼ از درﮔﯿﺮى ﺑﺰرگ اﺟﺘﻨﺎب ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪٥٦‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﮐﻨﺎر آﻣﺪن ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ ﺑﺎ ﺷﺮاﯾﻂ اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺷﺪ و از ‪ 1360‬ﭘﺎدﺷﺎه ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻧﯿﺰ آزاد ﮔﺸﺖ‪) .‬ﯾﮑﻰ از ﻧﮑﺎت ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ اﯾﻦ‬ ‫دوره از ﺟﻨﮓﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻮپ در ﺟﻨﮓ ﺑﺮاى اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر ﺑﻮد(‬ ‫ﺿﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ‬ ‫ﻣﺮگ ژان ﺳﺒﺐ روى ﮐﺎر آﻣﺪن ﺷﺎرل ﭘﻨﺠﻢ ﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻓﺮاﻧﺴﻮى ﺳﯿﺎﺳﺘﻤﺪار ﺗﻮاﻧﺴﺖ در ‪ 1369‬ﭘﺲ از ﺳﺎﻣﺎن دادن اوﺿﺎع داﺧﻠﻰ ﻓﺮاﻧﺴﻪ‬ ‫و اﺗﺤﺎد ﺑﺎ اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ ﻧﻮاﺣﻰ ﻣﺘﻔﺮﻗﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﻰﻫﺎ را از آن ﺑﺎزﭘﺲ ﺑﮕﯿﺮد‪ .‬از اﯾﻦ ﭘﺲ ﺗﺎ ‪ 1415‬درﮔﯿﺮى ﺑﯿﻦ اﻧﮕﻠﯿﺲ و ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺷﺪت‬ ‫ﮐﻢﺗﺮى ﯾﺎﻓﺖ و ﺟﻨﮓﻫﺎى داﺧﻠﻰ و ﻧﺒﺮدﻫﺎى دﻫﻘﺎﻧﻰ اﻓﺰاﯾﺶ ﭘﯿﺪا ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﻣﺮﺣﻠﻪ دوم ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺻﺪ ﺳﺎﻟﻪ‬ ‫در ‪ 1415‬ﻫﺎﻧﺮى ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ﭘﺎدﺷﺎه اﻧﮕﻠﯿﺲ‪ ،‬ﻧﯿﺮوﻫﺎى زﯾﺎدى را در ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﭘﯿﺎده ﮐﺮد و ﭘﺲ از ﭘﯿﺮوزى در ﻧﺒﺮد آزﯾﻨﮑﻮرت و ﻓﺘﺢ ﻧﺮﻣﺎﻧﺪى‪،‬‬ ‫ﺷﺎرل ﺷﺸﻢ ﭘﺴﺮ ﺷﺎرل ﭘﻨﺠﻢ ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪاى را اﻣﻀﺎ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس آن ﻫﺎﻧﺮى ﭘﻨﺠﻢ ﭘﺲ از وى ﺑﻪ ﭘﺎدﺷﺎﻫﻰ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻣﻰرﺳﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻌﺎﻫﺪه‬ ‫ﻧﻨﮕﯿﻦ را ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ و در ﻫﻤﯿﻦ زﻣﺎن از ﻗﻀﺎ ﻫﺮ دو ﭘﺎدﺷﺎه ازدﻧﯿﺎ رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﺎﻧﺮى ﺷﺸﻢ ﺧﻮد را ﻫﻢ ﭘﺎدﺷﺎه اﻧﮕﻠﯿﺲ و ﻫﻢ ﻓﺮاﻧﺴﻪ‬ ‫ﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﺷﺎرل ﻫﻔﺘﻢ ﭘﺴﺮ ﺷﺎرل ﺷﺸﻢ ﻧﯿﺰ ﺧﻮد را ﭘﺎدﺷﺎه ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻣﻰداﻧﺴﺖ‪ .‬ﺟﻨﮓ اﺟﺘﻨﺎبﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﺑﻮد‪ .‬اﻧﮕﻠﯿﺲﻫﺎ ﮐﻪ داراى‬ ‫ﻗﺪرت ﻏﺎﻟﺐ ﺑﻮدﻧﺪ در ‪ 1422‬ﭘﺲ از ﺗﺴﺨﯿﺮ ﭘﺎرﯾﺲ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺗﺼﺮف اورﻟﺌﺎن رﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد اورﻟﺌﺎن‬ ‫اورﻟﺌﺎن ﺑﺮ ﺳﺮ راه ورود ﻟﻮآر ﻣﺴﯿﺮ ﺣﺮﮐﺖ اﻧﮕﻠﯿﺴﻰﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺟﻨﻮب و ﻏﺮب ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻗﺮار داﺷﺖ و ﻓﺘﺢ آن اﺟﺒﺎرى ﺑﻮد‪ .‬در اﯾﻦ زﻣﺎن‬ ‫ﮐﻪ اﺷﺮاف ﻓﺮاﻧﺴﻪ اﮐﺜﺮا ﺧﻮد را ﺑﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺟﻨﺒﺶﻫﺎى ﻣﺮدﻣﻰ در ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﻪ دﻓﺎع از اورﻟﺌﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ ارﺗﺶ ﻣﺠﻬﺰ اﻧﮕﻠﯿﺲ‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﻮﻗﻊ ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪه ارﺗﺶ از ﻫﻢ ﭘﺎﺷﯿﺪهى ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻧﯿﺰ ﺧﻮد را ﺑﻪ اورﻟﺌﺎن رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﻣﺤﺎﺻﺮهى اورﻟﺌﺎن ‪ 200‬روز ﺑﻪ ﻃﻮل‬ ‫اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ اﻣﺎ اﻧﮕﻠﯿﺴﻰﻫﺎ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ داﺧﻞ اﯾﻦ ﻗﻠﻌﻪ ﺷﻮﻧﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﺮدم اورﻟﺌﺎن ﺑﺎ ﻫﺮ ﭼﯿﺰ ﻣﺸﻌﻠﻰ ﮐﻪ ﺑﻪ دﺳﺘﺸﺎن ﻣﻰرﺳﯿﺪ ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن را ﺑﻪ‬ ‫ﻋﻘﺐ ﻣﻰراﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻇﻬﻮر ژاﻧﺪارك‬ ‫دﺧﺘﺮى روﺳﺘﺎﯾﻰ در اﯾﻦ زﻣﺎن در ﻣﺮﮐﺰ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻇﻬﻮر ﮐﺮد‪ .‬ﻧﺎم ﻋﺎﻟﻤﮕﯿﺮ او ژاﻧﺪارك ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ دﺧﺘﺮ ‪18‬ﺳﺎﻟﻪ از ﺟﻨﻮب رود ﻟﻮآر ﺑﻪ ﺳﻤﺖ‬ ‫اورﻟﺌﺎن ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮد و در ﺳﺮ راه ﺑﺎ ﺧﻮد دهﻫﺎ ﻫﺰار ﮐﺸﺎورز و ﻣﺮدم ﻓﻘﯿﺮ را ﺑﺮاى ﻓﺘﺢ اورﻟﺌﺎن ﻫﻤﺮاه ﮐﺮد‪ .‬اورﻟﺌﺎن ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ‪7‬‬ ‫ﻣﺎه ﮔﺮﺳﻨﮕﻰ در آﺳﺘﺎﻧﻪى ﺳﻘﻮط ﺑﻮد ﺑﺎ رﺳﯿﺪن ﻗﻮاى ﮐﻤﮑﻰ ژاﻧﺪارك ﺟﺎﻧﻰ ﺗﺎزه ﯾﺎﻓﺖ و ﺳﭙﺎه اﻧﮕﻠﯿﺲ از دو ﺳﻮ ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و‬ ‫ﻃﻰ ‪ 9‬روز ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﺧﻮد را آﻏﺎز ﮐﺮد‪.‬از آن ﭘﺲ ورق ﺟﻨﮓ ﺑﺮﮔﺸﺖ‪ .‬در ‪ 1429‬ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻫﻤﺮاه ژاﻧﺪارك ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﻗﺪرﺗﻰ ﺑﺴﯿﺎر‬ ‫ﻣﻬﯿﺐ ﺷﺪﻧﺪ و اﺷﺮاف ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﻪ وﺣﺸﺖ اﻓﺘﺎده و ﭘﺲ از آن ژاﻧﺪارك ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﻋﻘﺐ راﻧﺪن اﻧﮕﻠﯿﺴﻰﻫﺎ از ﺷﺎﻣﭙﺎﻧﻰ ﺷﺪ وى را در ﺑﯿﺮون‬ ‫ﻗﻠﻌﻪ ﮐﻮﻣﭙﯿﻨﻰ در ﻣﺤﺎﺻﺮه اﻧﮕﻠﯿﺲﻫﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬در ‪ 1431‬اﻧﮕﻠﯿﺴﻰﻫﺎ از اﯾﻦ دﺷﻤﻦ ﺷﺠﺎع و ﺑﺰرگ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺟﺮم ﺟﺎدوﮔﺮى‬ ‫ﺳﻮزاﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﺲ از ﻣﺮگ ژاﻧﺪارك ﺟﻨﺒﺶ ﻣﺮدﻣﻰ ﺿﺪ اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ او زﻧﺪه ﻣﺎﻧﺪ و اﻧﮕﻠﯿﺴﻰﻫﺎ را از ﻧﺮﻣﺎﻧﺪى و ﭘﺎرﯾﺲ ﺑﯿﺮون ﮐﺮد ﺑﻪ ﻃﻮرى ﮐﻪ در‬ ‫‪ 1453‬ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺎﻟﻪ‪ ،‬ﺑﻨﺪرى در ﺷﻤﺎل ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ ،‬در دﺳﺖ اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﻧﺒﺮدى ﮐﻪ در ‪ 1337‬آﻏﺎز ﺷﺪه ﺑﻮد و ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﺻﺪﻫﺎ ﻫﺰار‬ ‫ﻧﻔﺮ و ﻧﺎﺑﻮدى ﻓﺮاﻧﺴﻪ و ﺗﻮان اﻗﺘﺼﺎدى اﻧﮕﻠﯿﺲ در ‪ 1453‬ﭘﺲ از ‪ 116‬ﺳﺎل ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮد ﺻﺪ ﺳﺎﻟﻪ‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺻﺪ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻰﺗﺮدﯾﺪ از ﺧﻮﻧﯿﻦﺗﺮﯾﻦ ﻣﺤﺎرﺑﺎت ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺸﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﻓﻘﺮ و ﻓﻼﮐﺖ ‪ 115‬ﺳﺎﻟﻪ در اروﭘﺎى ﻏﺮﺑﻰ ﺷﺪ اﻣﺎ ﭼﻨﺪ اﺛﺮ ﻣﻬﻢ‬ ‫ﻧﯿﺰ داﺷﺖ‪ .‬اﺑﺘﺪا آن ﮐﻪ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎى ﺳﯿﺎﺳﻰ ﻏﺮب اروﭘﺎ را ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺮد و اﯾﻦ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎ ﻫﻨﻮز ﭘﺲ از ‪ 6‬ﻗﺮن ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻰ ﻧﮑﺮده‬ ‫‪٥٧‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫اﺳﺖ‪ .‬دوم آن ﮐﻪ اﺷﺘﯿﺎق ﺷﺪﯾﺪ اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺑﺮاى دﺳﺘﯿﺎﺑﻰ ﺑﻪ ﻣﺘﺼﺮﻓﺎت اروﭘﺎﯾﻰ را از ﺑﯿﻦ ﺑﺮد و اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﭘﺲ از اﯾﻦ ﺗﺎرﯾﺦ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ در‬ ‫ﻣﺒﺎرزات ﻗﺎره اروﭘﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﯿﺮوى ﮐﻤﮑﻰ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻰﺷﻮد‪.‬‬ ‫اﺛﺮ ﺳﻮم اﯾﻦ ﺟﻨﮓ رﺷﺪ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﻓﻨﻮن رزﻣﻰ ﺑﯿﻦ دو ﻧﯿﺮوى اﻧﮕﻠﯿﺲ و ﻓﺮاﻧﺴﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎن ﭼﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ در اﺛﺮ اﯾﻦ ﺟﻨﮓﻫﺎ‪ ،‬دو ﮐﺸﻮر‬ ‫ﻣﺰﺑﻮر ﺑﺮاى اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر در ﻧﺒﺮدﻫﺎى اروﭘﺎﯾﻰ از ﺗﻮپ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮدﻧﺪ و ﺗﻔﻨﮓﻫﺎى اﺑﺘﺪاﯾﻰ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺟﻨﮓﻫﺎ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﺳﺘﻔﺎده‬ ‫از ﺳﻮاره ﻧﻈﺎم زرﻫﭙﻮش را ﻧﯿﺰ ﮐﺎﻫﺶ داد ﺣﺎل آن ﮐﻪ در ﻗﺮون ﯾﺎزدﻫﻢ و دوازدﻫﻢ ﻣﯿﻼدى ﺷﻮاﻟﯿﻪﻫﺎ ﻗﺪرﺗﻰ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 10‬ﺳﺮﺑﺎز داﺷﺘﻨﺪ و‬ ‫در ﺷﮑﺎﻓﺘﻦ ﺳﭙﺎه دﺷﻤﻦ ﭘﯿﺸﺘﺎز ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد ﻫﻮﺳﯿﺖﻫﺎ‬ ‫ﺟﻨﮓ ﻫﻮﺳﯿﺖﻫﺎ‬ ‫ﻗﺮون ﭼﻬﺎردﻫﻢ و ﭘﺎﻧﺰدﻫﻢ ﻣﯿﻼدى ﺳﺮاﺳﺮ ﺷﺮح ﻧﺒﺮد دﻫﻘﺎنﻫﺎ و ﻣﺤﺮوﻣﺎن ﻋﻠﯿﻪ ﻓﺌﻮدالﻫﺎى اروﭘﺎ ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻗﯿﺎمﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﻓﺌﻮدالﻫﺎى‬ ‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ و اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺑﻪ ﺷﺪت درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪه ﺷﺪ‪ .‬ﺣﺪود ﻧﯿﻢ ﻗﺮن ﭘﺲ ازﻣﺒﺎرزات ﻣﺮدﻣﻰ در ﻏﺮب اروﭘﺎ‪ ،‬در ﻣﺮﮐﺰ اروﭘﺎ ﻧﯿﺰ ﻗﯿﺎم ﺑﺰرگ ﺑﺮاى‬ ‫آزادﺳﺎزى ﻣﺮدم ﻓﻘﯿﺮ از ﭼﻨﮓ ﭘﺎپ و آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻮﻫﻢ در اﺷﻐﺎل‬ ‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻮﻫﻢ ﮐﻪ اﻣﺮوز ﺑﻪ ﻧﺎم ﭼﮏ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﻰﺷﻮد و در اواﺳﻂ ﻗﺮن ﭼﻬﺎردﻫﻢ داراى ﺛﺮوت و ﺟﻤﻌﯿﺖ ﻓﺮاوان ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ ﺑﻪ اﺷﻐﺎل‬ ‫ژرﻣﻦﻫﺎ و ﮐﻠﯿﺴﺎى ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ درآﻣﺪ‪ .‬ﺑﻬﺮهﮐﺸﻰ ﻣﻀﺎﻋﻒ از ﻣﺮدم ﻓﻘﯿﺮ ﭘﺮاگ و ﺑﻮﻫﻢ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ در ‪ 1414‬ﻫﺰاران ﻧﻔﺮ از ﻣﺤﺮوﻣﺎن اﯾﻦ‬ ‫ﻣﻨﻄﻘﻪ از ﮐﻠﯿﺴﺎى ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ روى ﺑﺮﮔﺮداﻧﻨﺪ و ﺷﻨﻮﻧﺪهى ﺧﻄﯿﺒﻰ ﺷﺠﺎع ﺑﻪ ﻧﺎم ﯾﺎن ﻫﻮس ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻫﻮس ﻓﺎرغاﻟﺘﺤﺼﯿﻞ داﻧﺸﮕﺎه ﭘﺮاگ و‬ ‫دﺷﻤﻦ ﺳﺮﺳﺨﺖ ﮐﺸﯿﺸﺎن ﻧﯿﺮﻧﮓﺑﺎز ﺷﺨﺺ ﭘﺎپ ﺑﻮد و در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﮐﻠﯿﺴﺎ ﺑﺎ ﺣﯿﻠﻪ او را ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻪ ﺟﺮم ﮐﻔﺮﮔﻮﯾﻰ در آﺗﺶ ﺳﻮزاﻧﺪ‪.‬‬ ‫)‪ (1415‬ﻣﺮگ او ﺳﺒﺐ ﺷﻌﻠﻪور ﺷﺪن آﺗﺶ ﻗﯿﺎم در ﺳﺮاﺳﺮ ﺑﻮﻫﻢ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻃﺮﻓﺪاران ﻫﻮس ﮐﻪ ﺧﻮد را ﻫﻮﺳﯿﺖ ﻣﻰﻧﺎﻣﯿﺪﻧﺪ در ‪ 1419‬ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﺗﺴﺨﯿﺮ ﺷﻬﺮ ﭘﺮاگ ﺷﺪﻧﺪ و ژرﻣﻦﻫﺎ و ﮐﺸﯿﺶﻫﺎى ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ را از‬ ‫ﮐﺸﻮرﺷﺎن ﺑﯿﺮون ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﻮﺳﯿﺖﻫﺎ در اﺑﺘﺪا دو دﺳﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ :‬ﺗﺎﺑﻮرﯾﺖﻫﺎ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﻋﺎدى و ﺗﻬﯿﺪﺳﺖ ﺑﻮدﻧﺪ و اﻋﺘﺪاﻟﯿﻮن ﮐﻪ ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪان‬ ‫ﺑﻮﻫﻤﻰ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﻫﺪﻓﺸﺎن ﺧﻼﺻﻰ از ﻣﺎﻟﯿﺎتﻫﺎى ﺳﻨﮕﯿﻦ ﮐﻠﯿﺴﺎ و ژرﻣﻦﻫﺎ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺗﺎﺑﻮرﯾﺖﻫﺎ ﺑﻪ اﻗﺪاﻣﺎت ﺧﻮد ﺷﺪﯾﺪا اﻋﺘﻘﺎد داﺷﺘﻨﺪ و ﺑﺎ ﻫﻢ ﻗﺴﻢ ﯾﺎد ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪﮐﻪ ﺑﻪ ﯾﺎرى ﻓﻘﺮا ﺑﺸﺘﺎﺑﻨﺪ و ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻰآورﻧﺪرا ﻧﯿﺰ‬ ‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺎوى ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬آنﻫﺎ ﻫﻤﺪﯾﮕﺮ را ﺑﺮادر ﯾﺎ ﺧﻮاﻫﺮ ﺧﻄﺎب ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ‪.‬ﺗﻔﺎوت اﯾﻦ ﮔﺮوه ﺑﺎ اﻋﺘﺪاﻟﯿﻮن ازﻫﻤﺎن اﺑﺘﺪا ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫آﻏﺎز ﯾﮏ ﺟﻨﮓ ﺻﻠﯿﺒﻰ‬ ‫ﺑﻮﻫﻢ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪى ﺑﻮد و ﻧﻪ ژرﻣﻦﻫﺎ و ﻧﻪ ﮐﻠﯿﺴﺎ ﻫﯿﭻ ﮐﺪام ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ از دﺳﺖ دادن اﯾﻦ ﮔﺎو ﺷﯿﺮده را ﺗﺤﻤﻞ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در‬ ‫‪ 1419‬ﭘﺎپ ﻋﻠﯿﻪ ﻫﻮﺳﯿﺖﻫﺎ اﻋﻼم ﺟﻨﮓ ﺻﻠﯿﺒﻰ ﮐﺮد‪ .‬ﻫﺰاران ﻧﻔﺮ از ﮐﺸﻮرﻫﺎى ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﻈﯿﺮ آﻟﻤﺎن‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻪ و اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ ﺑﺮاى ﻫﺠﻮم ﺑﻪ ﺑﻮﻫﻢ‬ ‫ﮔﺮد ﻫﻢ آﻣﺪﻧﺪ اﻟﺒﺘﻪ ﻫﺪف ﺑﺴﯿﺎرى از اﯾﻦ اﻓﺮاد ﺗﻨﻬﺎ ﯾﻐﻤﺎﮔﺮى و ﭼﭙﺎول ﺑﻮد و ﺑﺮﺧﻰ از اﯾﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﻣﺰدور ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻰ ﺗﺎرﯾﺦﻧﻮﯾﺴﺎن‬ ‫ﻧﻔﺮات اﯾﻦ ارﺗﺶ را ﺗﺎ ‪ 100‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﻧﯿﺰ ذﮐﺮ ﮐﺮدهاﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ رﻗﻢ را ﺑﻪ دﻟﯿﻞ آن ﮐﻪ ﺷﻮاﻟﯿﻪﻫﺎ و ﻣﺎﺟﺮاﺟﻮﯾﺎن زﯾﺎدى در اروﭘﺎى ﻗﺮن‬ ‫ﭘﺎﻧﺰدﻫﻢ وﺟﻮد داﺷﺖ ﭼﻨﺪان دور از واﻗﻌﯿﺖ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﯾﻦ ارﺗﺶ ﻋﻈﯿﻢ ﺗﺴﺨﯿﺮ ﺷﻬﺮ ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ ﭘﺮاگ را ﻫﺪف اول ﺧﻮد ﻗﺮار داد و در راه‬ ‫رﺳﯿﺪن ﺑﻪ اﯾﻦ ﺷﻬﺮ دهﻫﺎ روﺳﺘﺎ و ﺷﻬﺮ ﮐﻮﭼﮏ را ﻏﺎرت ﮐﺮد اﻣﺎ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﭘﺮاگ ﺑﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ دﻟﯿﺮاﻧﻪ ﺗﺎﺑﻮرﯾﺖﻫﺎ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﮐﻢﻧﻈﯿﺮ ﮐﻪ در ﯾﮏ ﻃﺮف آن ﺗﺎﺑﻮرﯾﺖﻫﺎ ﺗﻨﻬﺎ از ﺳﻼحﻫﺎى اﺑﺘﺪاﯾﻰ ﻧﻈﯿﺮ ﺗﺒﺮ و ﭼﻤﺎق و داس ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪ ﺑﻮدﻧﺪ و در ﻃﺮف‬ ‫دﯾﮕﺮ ﺷﻮاﻟﯿﻪﻫﺎى ﮐﺎر آزﻣﻮده ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ ﻃﺮﻓﯿﻦ ﺗﻠﻔﺎت زﯾﺎدى دادﻧﺪ اﻣﺎ ﺑﺎز ﺷﺪن ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻰ در ﻗﻠﻌﻪ ﭘﺮاگ و ﺳﺮازﯾﺮ ﺷﺪن ﻫﺰاران ﻧﯿﺮوى‬ ‫ﺗﺎزه ﻧﻔﺲ‪ ،‬ﺳﭙﺎه ﻣﺤﺎﺻﺮه ﮐﻨﻨﺪه را ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫‪٥٨‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﭘﺎپ و اﻣﭙﺮاﺗﻮر آﻟﻤﺎن ﭼﻬﺎر ﻟﺸﮑﺮﮐﺸﻰ دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﻋﻠﯿﻪ ﻫﻮﯾﺴﺖﻫﺎ اﻧﺠﺎم دادﻧﺪ اﻣﺎ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﭘﯿﺮوزى ﺑﺮ آنﻫﺎ ﻧﺸﺪﻧﺪ‪ .‬ﻫﻮﯾﺴﺖﻫﺎ ﭘﯿﺮوزى‬ ‫ﺧﻮد را ﺑﯿﺶﺗﺮ ﻣﺪﯾﻮن ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﻣﻨﺎﺳﺐ و اﻧﻀﺒﺎط ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﻣﻌﺮوف آنﻫﺎ ﯾﺎن ژﯾﮋﮐﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﻧﺎم او ﮐﺎﻓﻰ ﺑﻮد ﺗﺎ ﺳﭙﺎه‬ ‫ﺣﺮﯾﻒ را از ﭘﯿﺮوزى ﻣﺄﯾﻮس ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫اوج ﺟﻨﺒﺶ ﻫﻮﺳﯿﺖ‬ ‫ﻫﻮﺳﯿﺖﻫﺎ در ﺳﺎل ‪ 1425‬ﺑﻪ درﺟﻪاى از ﻗﺪرت رﺳﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ دﺳﺖ ﺑﻪ ﺿﺪ ﺣﻤﻠﻪﻫﺎى وﺳﯿﻌﻰ ﻋﻠﯿﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﮐﻠﯿﺴﺎ و دوكﻫﺎ و‬ ‫ﻓﺌﻮدالﻫﺎى ﻣﺠﺎرى‪ ،‬ﻟﻬﺴﺘﺎﻧﻰ و ﺣﺘﺎ آﻟﻤﺎﻧﻰ زدﻧﺪ‪.‬‬ ‫آنﻫﺎ در ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺧﻮد دژﻫﺎى ﻓﺌﻮداﻟﻰ را ﺗﺎراج ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ اﻣﺎ ﺑﺎ ﻣﺮدم ﻓﻘﯿﺮ و دﻫﻘﺎﻧﺎن ﮐﺎرى ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺣﺮﮐﺖ آنﻫﺎ ﮐﻢ ﮐﻢ ﻣﻮﺟﺐ‬ ‫ﺗﺤﺮﯾﮏ ﺳﺎﯾﺮ روﺳﺘﺎﯾﯿﺎن و ﺗﻬﯿﺪﺳﺘﺎن اروﭘﺎى ﺷﺮﻗﻰ و ﻣﺮﮐﺰى ﻧﯿﺰ ﺷﺪه ﺑﻮد و اﯾﻦ ﺑﺮاى ﮐﻠﯿﺴﺎ و ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن دﯾﮕﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻤﻞ ﻧﺒﻮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬ ‫ﺑﻪ دﻧﺒﺎل اﯾﺠﺎد دو دﺳﺘﮕﻰ در ﺑﯿﻦ ﻫﻮﺳﯿﺖﻫﺎ رﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﯿﺎﻧﺖ اﻋﺘﺪاﻟﯿﻮن و ﺷﮑﺴﺖ ﺟﻨﺒﺶ‬ ‫ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ اﻋﺘﺪاﻟﯿﻮن از ﻫﻤﺎن اﺑﺘﺪا ﻫﺪﻓﻰ ﻣﺘﻔﺎوت از ﺗﺎﺑﻮرﯾﺖﻫﺎ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﮔﺮوه از ﭘﯿﺮوزىﻫﺎى ﺧﺎرج از ﻣﺮز ﺗﺎﺑﻮرﯾﺖﻫﺎ ﺑﻪ‬ ‫وﺣﺸﺖ اﻓﺘﺎده ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﺘﺮﺻﺪ ﻓﺮﺻﺘﻰ ﺑﺮاى ﻣﺤﺪود ﮐﺮدن اﯾﻦ ﮔﺮوه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﻫﻤﯿﻦ زﻣﺎن ﭘﺎپ و اﻣﭙﺮاﺗﻮر آﻟﻤﺎن ﺑﻪ اﻋﺘﺪاﻟﯿﻮن ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدى‬ ‫وﺳﻮﺳﻪاﻧﮕﯿﺰ دادﻧﺪ ﻣﺒﻨﻰ ﺑﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ ﮐﺎرى ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎك ﺑﻮﻫﻢ ﻧﺪارﻧﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﺣﺬف ﺗﺎﺑﻮرﯾﺖﻫﺎ را ﺧﻮاﻫﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﺎﮐﻤﮏ اﺷﺮاف ﺑﻮﻫﻢ‬ ‫ﻫﺰﯾﻨﻪ ارﺗﺸﻰ ﺑﺰرگ را ﺗﻘﺒﻞ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻗﺒﻞ از آن ﮐﻪ ﺗﺎﺑﻮرﯾﺖﻫﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺧﻮد را آﻣﺎده ﮐﻨﻨﺪ در ﺷﺮق ﭘﺮاگ )ﺣﻮاﻟﻰ ﺷﻬﺮ ﻟﯿﭙﺎن( ﺷﮑﺴﺖ‬ ‫ﺳﺨﺘﻰ ﺑﺮ آنﻫﺎ وارد ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺿﺮﺑﻪ ﺑﻪ اﻧﺪازهاى ﺷﺪﯾﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﺎﺑﻮرﯾﺖﻫﺎ دﯾﮕﺮ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺳﺮﺑﻠﻨﺪ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻘﺎﯾﺎى اﯾﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎ در ﭼﻬﺎر‬ ‫ﻃﺮف ﺑﻮﻫﻢ ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻰ درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪه ﺷﺪﻧﺪ و از آنﻫﺎ ﮐﺴﻰ زﻧﺪه ﻧﻤﺎﻧﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺣﺘﺎ اﺳﺮاى آنﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺳﻮزاﻧﺪه ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮدﻫﺎ‬ ‫ﻧﺒﺮد ﻫﻮﺳﯿﺖﻫﺎ ﮐﻪ ‪ 15‬ﺳﺎل ﻃﻮل ﮐﺸﯿﺪ )‪ (1434-1419‬از اﻫﻤﯿﺖ زﯾﺎدى ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد‪ .‬اول آن ﮐﻪ اﯾﻦ ﺟﻨﺒﺶ ﭼﻮن ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﺷﺪه‬ ‫ﺑﻮد ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﺮﮐﺰ و ﺷﺮق اروﭘﺎ را ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﻓﺮاﺑﮕﯿﺮد اﻣﺎ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﺧﯿﺎﻧﺖ اﺷﺮاف ﺑﻮﻫﻢ اﯾﻦ ﻗﺪرت ﻋﻈﯿﻢ را از درون‬ ‫ﻣﺘﻼﺷﻰ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫دوم آن ﮐﻪ ﻫﻮﺳﯿﺖﻫﺎ اﺳﺘﯿﻼى ژرﻣﻦﻫﺎ را ﺑﻪ ﺑﻮﻫﻢ ﮐﺎﻫﺶ دادﻧﺪ و زﺑﺎن ﭼﮏ را راﯾﺞ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﺛﺮ ﺳﻮم و ﻣﻬﻢ آن ﻧﺸﺎن دادن‬ ‫ﺿﺮﺑﻪﭘﺬﯾﺮى ﻓﺌﻮدالﻫﺎ و ﮐﻠﯿﺴﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺟﻨﺒﺶ ﻣﺮدﻣﻰ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺟﻨﺒﺶ ﭘﺮوﺗﺴﺘﺎن ﺑﻪ رﻫﺒﺮى ﻟﻮﺗﺮ و ﻗﯿﺎم ﻋﻠﯿﻪ ﭼﺎرﻟﺰ اول ﻫﻤﮕﻰ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ اﯾﻦ‬ ‫ﻧﮑﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻇﻠﻢ و ﺳﺘﻢ ﮐﻠﯿﺴﺎ و ﺷﺎﻫﺎن‪ ،‬ﺣﺮﮐﺘﻰ ﻗﺎﺑﻞ دوام ﻧﯿﺴﺖ و دﯾﺮ ﯾﺎ زود ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻓﺌﻮداﻟﯿﺘﻪ در اروﭘﺎ درﻫﻢ ﻣﻰﺷﮑﻨﺪ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ اﮔﺮ‬ ‫ﻫﻮﺳﯿﺘﻬﺎ ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ اﻓﮑﺎر ﺧﻮد را آزاداﻧﻪ ﺗﺮوﯾﺞ ﮐﻨﻨﺪ ﻗﺪرت ﮐﻠﯿﺴﺎ ‪ 4‬ﻗﺮن زودﺗﺮ ﺑﻪ اﻧﺘﻬﺎ ﻣﻰرﺳﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد درﯾﺎﯾﻰ اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ و اﻧﮕﻠﯿﺲ‬ ‫ﺟﻨﮓﻫﺎى درﯾﺎﯾﻰ اﻧﮕﻠﯿﺲ و اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ‬ ‫در ﻗﺮن ﭼﻬﺎردﻫﻢ ﻣﯿﻼدى ﭘﺲ از آن ﮐﻪ اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ ﮐﺎﻣﻼ از ﺗﺴﻠﻂ اﻋﺮاب ﺧﺎرج ﺷﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﻧﯿﺮوى درﯾﺎﯾﻰ ﺧﻮد ﻣﺒﺪل‬ ‫ﺑﻪ ﻗﺪرﺗﻰ ﻓﺮاﻣﺮزى ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ در ﻗﺮن ﭘﺎﻧﺰدﻫﻢ ﻣﯿﻼدى ﺑﺎ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻗﺎره آﻣﺮﯾﮑﺎ و ﺗﺼﺮف ﺗﺪرﯾﺠﻰ آن در ﻗﺮن ﺷﺎﻧﺰدﻫﻢ ﻣﯿﻼدى‬ ‫ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﻗﺪرت اول ﺗﺠﺎرى و درﯾﺎﯾﻰ دﻧﯿﺎ ﺷﺪ‪ .‬اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ ﺑﻪ ﺟﺎى آن ﮐﻪ ﺧﻮد را ﻣﺸﻐﻮل ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺑﻰﺳﺮاﻧﺠﺎم اروﭘﺎﯾﻰ ﮐﻨﺪ دﺳﺖ ﺑﻪ‬ ‫اﮐﺘﺸﺎﻓﺎت درﯾﺎﯾﻰ ﺑﺰرگ زد و درﯾﺎﻧﻮرداﻧﺶ ﺗﺎ اﻧﺘﻬﺎى اﻗﯿﺎﻧﻮسﻫﺎى اﻃﻠﺲ و آرام رﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ از اواﯾﻞ ﻗﺮن ﺷﺎﻧﺰدﻫﻢ ﻣﺰاﺣﻤﺎﻧﻰ ﺑﺮ ﺳﺮ راه اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ ﭘﯿﺪا ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦﺷﺎن ﻧﯿﺮوى درﯾﺎﯾﻰ اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺑﻮد‪ .‬اﻧﮕﻠﯿﺲﻫﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر‬ ‫داﺋﻢ و ﻓﺰاﯾﻨﺪه ﺑﻪ داﺧﻞ ﻣﺘﺼﺮﻓﺎت اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ رﻓﺖ و آﻣﺪ ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ و اﯾﻦ ﺑﺮاى اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ ﺗﺤﻤﻞﭘﺬﯾﺮ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻣﻀﺎﻓﺎ آﻧﮑﻪ دزدان درﯾﺎﯾﻰ اﻧﻠﮕﯿﺲ‬ ‫‪٥٩‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﻣﺮﺗﺒﺎ ﺑﻪ ﮐﺸﺘﻰﻫﺎى ﺣﺎﻣﻞ ﻃﻼى اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮده و آنﻫﺎ را ﻏﺎرت ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ روى ﮐﺎر آﻣﺪن اﻟﯿﺰاﺑﺖ اول‪ ،‬ﻣﻠﮑﻪ اﻧﮕﻠﯿﺲ‪ ،‬اﯾﻦ‬ ‫ﻣﺰاﺣﻤﺖﻫﺎ ﺷﺪت ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن در زﻣﺎن او ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ ﻧﺎوﮔﺎن ﻗﻮى درﯾﺎﯾﻰ ﺷﺪ و ﺑﺮاى ﮐﺸﺘﻰﻫﺎى ﺧﻮد ﺑﻪ ﺟﺎى ‪ 2‬ﯾﺎ ‪ 4‬ﺗﻮپ ‪ 8‬ﺗﺎ ‪16‬‬ ‫ﺗﻮپ را در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺴﯿﺞ درﯾﺎﯾﻰ اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ‬ ‫اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ ﭼﺎره ﮐﺎر را در ﺗﺪارك ﻧﺎوﮔﺎن ﻋﻈﯿﻤﻰ ﺑﺮاى ﻧﺎﺑﻮدﺳﺎزى ﻧﯿﺮوى درﯾﺎﯾﻰ اﻧﮕﻠﯿﺲ و ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺧﺎك اﯾﻦ ﮐﺸﻮر دﯾﺪ‪ .‬از ﻧﻈﺮ ﭘﺎدﺷﺎه‬ ‫اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺎده ﺟﻠﻮ ﻣﻰﮐﺮد‪ .‬در ‪ 1588‬آرﻣﺎداى ﺑﺰرگ )اﯾﻦ ﻧﺎﻣﻰﺑﻮد ﮐﻪ اﺳﭙﺎﻧﯿﺎﯾﻰﻫﺎ ﺑﻪ ﻧﺎوﮔﺎن ﻣﺴﻠﺢ ﺧﻮد داده ﺑﻮدﻧﺪ( ﺑﻪ‬ ‫ﺣﺮﮐﺖ درآﻣﺪ‪ .‬ﻧﯿﺮوى ﻋﻈﯿﻢ ﻧﺎوﮔﺎن ﻣﺘﺸﮑﻞ از ‪ 130‬ﮐﺸﺘﻰ ﺟﻨﮕﻰ ﺑﺰرگ ﺑﺎ ‪ 20‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ ﭘﯿﺸﺮوى ﮐﺸﺘﻰﻫﺎ ﺗﺎ دﻫﺎﻧﻪ‬ ‫رود ﺗﺎﯾﻤﺰ ﺑﻮد و ﭘﺲ از آن ﺑﺎﯾﺪ ﺳﺮﺑﺎزان زﯾﺮ آﺗﺶ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ درﯾﺎﯾﻰ در ﺳﺎﺣﻞ ﭘﯿﺎده ﺷﺪه و ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻟﻨﺪن را داﻣﻪ ﻣﻰدادﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﮐﺸﺘﻰﻫﺎى اﺳﭙﺎﻧﯿﺎﯾﻰ ﺑﺪون ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻌﻰ ﺗﺎ درﯾﺎى ﻣﺎﻧﺶ در ﺟﻨﻮب اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﭘﯿﺶ آﻣﺪﻧﺪ اﻣﺎ درﺳﺖ در ﺟﺎﯾﻰ ﮐﻪ در ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ‬ ‫وﺿﻌﯿﺖ ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪى ﮐﺸﺘﻰﻫﺎى ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﺒﺮدى ﺳﺨﺖ ﺑﯿﻦ ﮐﺸﺘﻰﻫﺎى دو ﻃﺮف درﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﻧﮕﻠﯿﺲﻫﺎ ﺑﺎ‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده از ﺷﻨﺎﺧﺘﻰ ﮐﻪ از ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺬﮐﻮر و ﺑﺎدﻫﺎى آن داﺷﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺎﻧﻮرى اﻧﺠﺎم دادﻧﺪ و از ﮐﻨﺎرهﻫﺎى ﺧﻠﯿﺞ آﺗﺶ ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺧﻮد را‬ ‫ﺑﻪ روى ﮐﺸﺘﻰﻫﺎى اﺳﭙﺎﻧﯿﺎﯾﻰ ﮔﺸﻮدﻧﺪ‪ .‬اﺳﭙﺎﻧﯿﺎﯾﻰﻫﺎى ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮ ﺷﺪه ﺗﻤﺎم ﺳﻌﻰ ﺧﻮد را ﺑﺮاى ﺧﺎرج ﺷﺪن از ﺗﻨﮕﻪﻫﺎى ﮐﻢ ﻋﺮض درﯾﺎى‬ ‫ﻣﺎﻧﺶ ﮐﺮدﻧﺪ اﻣﺎ ﻧﺘﯿﺠﻪاى ﻧﮕﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﮐﺸﺘﻰﻫﺎى ﺳﺮﯾﻊاﻟﺴﯿﺮ اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ اﮔﺮ ﭼﻪ ﮐﻮﭼﮏ ﺑﻮدﻧﺪ اﻣﺎ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺗﻌﺪاد ﺗﻮپﻫﺎى زﯾﺎد‪ ،‬ﮐﺸﺘﻰﻫﺎى‬ ‫ﻋﻈﯿﻢاﻟﺠﺜﻪ اﺳﭙﺎﻧﯿﺎﯾﻰ را درﻫﻢ ﻣﻰﮐﻮﺑﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺨﺶ اﻋﻈﻢ ﮐﺸﺘﻰﻫﺎى اﺳﭙﺎﻧﯿﺎﯾﻰ ﻣﻤﻠﻮ از ﺳﺮﺑﺎز ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬آنﻫﺎ ﮔﻤﺎن ﻧﻤﻰﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﺎﮔﻬﺎن از ﭘﻬﻠﻮى ﯾﮏ ﮐﺸﺘﻰ ﮐﻮﭼﮏ اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ ‪ 30‬ﻋﺮاده‬ ‫ﺗﻮپ ﺑﻪ ﺑﯿﺮون آﯾﺪ!‬ ‫ﻧﺒﺮد درﯾﺎى آرﻣﺎدا دو ﻫﻔﺘﻪ ﺑﻪ ﻃﻮل اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ و ﻃﻰ آن دهﻫﺎ ﮐﺸﺘﻰ اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ ﺑﺎ ﻫﺰاران ﺳﺮﺑﺎز ﺑﻪ ﮐﻠﻰ ﻧﺎﺑﻮد ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪهى ﮐﺸﺘﻰﻫﺎى‬ ‫ﻣﺬﮐﻮر ﺑﺎ دور زدن اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺳﻌﻰ ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﻪ اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ ﺑﺎزﮔﺮدﻧﺪ اﻣﺎ اﯾﻦ ﺑﺎر ﺗﻮﻓﺎن ﺑﻪ آنﻫﺎ ﻣﻬﻠﺖ ﻧﺪاد و ﺑﺎ ﮐﻮﺑﯿﺪن آنﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﺨﺮهﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺨﺶ‬ ‫ﺑﺰرﮔﻰ از ﮐﺸﺘﻰﻫﺎ را ﻏﺮق ﮐﺮد‪ .‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻰﺷﻮد ﮐﻢﺗﺮ از ﯾﮏ ﭘﻨﺠﻢ ﻧﺎوﮔﺎن ﻋﻈﯿﻢ اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ ﺑﻪ ﮐﺸﻮر ﺧﻮد ﺳﺎﻟﻢ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮد‬ ‫‪ 1588‬را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﺴﭙﺎرﯾﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺳﺎل ﺗﮑﻠﯿﻒ ‪ 400‬ﺳﺎل ﺗﺎرﯾﺦ درﯾﺎﻫﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪ‪ .‬ﻧﯿﺮوى درﯾﺎﯾﻰ دوﻟﺖ ﭘﺮﻗﺪرت و ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ‬ ‫ﻣﻘﻬﻮر ﻧﯿﺮوى درﯾﺎﯾﻰ ﮐﺸﻮر درﺟﻪ دوى اروﭘﺎﯾﻰ‪ ،‬اﻧﮕﻠﯿﺲ‪ ،‬ﺷﺪ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ اﻫﻤﯿﺖ ﺑﺴﯿﺎرى داﺷﺖ ﭼﺮا ﮐﻪ اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ در درﺟﻪ اول ﻗﺪرت‬ ‫درﯾﺎﯾﻰ ﺑﻮد و اﮐﻨﻮن ﺑﺎ ﮐﺎﻫﺶ ﻧﯿﺮوى درﯾﺎﯾﻰ ﺑﺎﯾﺪ زوال را ﻣﻰﭘﯿﻤﻮد ﮐﻤﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻣﺴﺘﻌﻤﺮات زﯾﺎدى را در ﻗﺮون ﺑﻌﺪ )ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺿﻌﻒ‬ ‫ﻧﯿﺮوى درﯾﺎﯾﻰ( از دﺳﺖ داد‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﻧﮑﺘﻪى ﻣﻬﻢ ﻧﯿﺰ ﻗﺪرت ﭘﯿﺪا ﮐﺮدن اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺑﻮد‪ .‬اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺗﺎ اواﺧﺮ ﻗﺮن ﺷﺎﻧﺰدﻫﻢ ﻧﻪ ﻗﺪرت زﻣﯿﻨﻰ دوﻟﺖﻫﺎى ﺷﺮق و ﻣﺮﮐﺰ اروﭘﺎ را‬ ‫داﺷﺖ و ﻧﻪ ﺛﺮوت اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ و ﭘﺮﺗﻐﺎل را‪ ،‬اﻣﺎ از اﯾﻦ ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﻧﺎﮔﻬﺎن اﻧﮕﻠﯿﺲ را ﮐﺸﻮرى ﻣﺘﻔﺎوت ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻰﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮرى ﮐﻪ در‬ ‫ﻗﺮون ﻫﻔﺪﻫﻢ و ﻫﺠﺪﻫﻢ ‪ 18‬اﯾﻦ ﮐﺸﻮر در آﻣﺮﯾﮑﺎى ﺷﻤﺎﻟﻰ‪ ،‬ﻫﻨﺪ و اﻗﯿﺎﻧﻮﺳﯿﻪ ﺣﻀﻮرى ﻗﻮى دارد و ﺗﺎ ‪ 1945‬ﯾﻌﻨﻰ زﻣﺎن ﭘﺎﯾﺎن ﺟﻨﮓ دوم‬ ‫ﺟﻬﺎﻧﻰ اﯾﻦ ﺳﯿﺎدت را ﺣﻔﻆ ﻣﻰﮐﻨﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﭘﺲ از ﭘﺎﯾﺎن ﺟﻨﮓ ﻋﺎﻟﻤﮕﯿﺮ دوم ﺑﻮد ﮐﻪ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﭘﻰ ﺑﺮد ﮐﻪ دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺮوى درﯾﺎﯾﻰ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺑﻪ‬ ‫دﻟﯿﻞ ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﻃﻮﻻﻧﻰ ﺑﺎ ﻧﯿﺮوى درﯾﺎﯾﻰ آﻟﻤﺎن و ژاﭘﻦ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺿﺮﺑﺎت ﺧﺮدﮐﻨﻨﺪهى زﯾﺮدرﯾﺎﯾﻰﻫﺎى آﻟﻤﺎن ﺗﻮان اداﻣﻪ ﺣﯿﺎت را ﻧﺪارد ﺗﺎ‬ ‫آن ﺟﺎ ﮐﻪ در ‪ 1970‬اﯾﻦ ﮐﺸﻮر رﺳﻤﺎ ﮐﻠﯿﻪى ﻧﺒﺮد ﻧﺎوﻫﺎ و ﻧﺎوﻫﺎى ﺑﺰرگ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﺑﺮ ﺧﻮد را ﮐﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺖ و ﻧﯿﺮوﻫﺎﯾﺶ را از درﯾﺎﻫﺎى‬ ‫ﺑﺰرﮔﻰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس و درﯾﺎى ﻋﻤﺎن ﻋﻘﺐ راﻧﺪ و اداﻣﻪ ﮐﺎر را ﺑﻪ ارﺗﺶ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺳﭙﺮد‪ .‬ﯾﻘﯿﻨﺎ اﮔﺮ اﻧﮕﻠﯿﺲ در ﻧﺒﺮد ﺑﺎ آرﻣﺎداى ﺑﺰرگ‬

‫‪٦٠‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﺷﮑﺴﺖ ﻣﻰﺧﻮرد ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﯿﺮوى درﯾﺎﯾﻰ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر دﯾﮕﺮ ﮐﻤﺮ راﺳﺖ ﻧﻤﻰﮐﺮد ﺑﻠﮑﻪ ‪ 20‬ﻫﺰار ﺗﻔﻨﮕﺪار اﺳﭙﺎﻧﯿﺎﯾﻰ ﻣﺴﺘﻘﺮ در ﮐﺸﺘﻰ در ﭘﻨﺎه‬ ‫ﻗﺪرت آﺗﺶ ﮐﺸﺘﻰﻫﺎى اﯾﻦ ﮐﺸﻮر‪ ،‬ﻟﻨﺪن را ﻣﻮرد ﺗﻬﺪﯾﺪ ﺟﺪى ﻗﺮار ﻣﻰدادﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻓﺘﺢ ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﯿﻪ‬ ‫در زﻣﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺮاد اول ﺑﺎ ﺷﮑﺴﺖﻫﺎى ﭘﻰدرﭘﻰ ﯾﻮﻧﺎﻧﻰﻫﺎ ﻣﺮزﻫﺎى ﺷﺮﻗﻰ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﺑﯿﺰاﻧﺲ را درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪ ﺗﺎ ‪ 1453‬ﮐﻪ ﺳﻠﻄﺎن‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ دوم ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ ﻓﺎﺗﺢ ﺑﻪ ﭘﺎى دروازهﻫﺎى ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﯿﻪ رﺳﯿﺪ ﮐﻢﺗﺮ از ‪ 1‬ﻗﺮن ﻃﻮل ﮐﺸﯿﺪ اﻣﺎ در ﻫﻤﯿﻦ ﻣﺪت ﻋﺜﻤﺎﻧﻰﻫﺎ از ﻧﯿﺮوى درﺟﻪ‬ ‫دو ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﻗﺪرت اول آﺳﯿﺎ و اروﭘﺎ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺣﻤﻼت آنﻫﺎ را ﻣﻰﺗﻮان اداﻣﻪ اﻣﻮاج ﻫﺠﻮم اﻗﻮام ﺷﺮق دور ﻋﻠﯿﻪ آﺳﯿﺎى ﻏﺮﺑﻰ و اروﭘﺎى‬ ‫ﺷﺮﻗﻰ داﻧﺴﺖ‪ .‬آنﻫﺎ اﮐﻨﻮن ﭘﻨﺞ ﭘﺎدﺷﺎﻫﻰ و دهﻫﺎ اﻣﯿﺮﻧﺸﯿﻦ را ﺷﮑﺴﺖ داده و ﻗﺼﺪ داﺷﺘﻨﺪ آﺧﺮﯾﻦ اﺛﺮ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ‪ 1000‬ﺳﺎﻟﻪى رم ﺷﺮﻗﻰ‬ ‫را ﺷﮑﺴﺖ دﻫﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﺎل ‪1453‬؛ ﺗﺎرﯾﺦ ﻓﺘﺢ دروازه ورودى اروﭘﺎ‬ ‫ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﯿﻪ ﺷﻬﺮى اﻓﺴﺎﻧﻪاى ﺑﺮاى ﻏﺮب ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎرﻫﺎ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻣﻬﺎﺟﻢ ﺗﺎ ﭘﺎﻫﺎى اﯾﻦ ﻗﻠﻌﻪ ﻋﻈﯿﻢ ﺟﻠﻮ آﻣﺪه ﺑﻮﻧﺪ اﻣﺎ ﺣﺘﺎ اﻋﺮاب ﻣﺴﻠﻤﺎن در اوج‬ ‫ﻗﺪرت ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ اﯾﻦ ﺷﻬﺮ را ﺗﺴﺨﯿﺮ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﺑﺮاى ﻏﺮب ﻣﺴﯿﺤﻰ‪ ،‬ﺑﯿﺰاﻧﺲ و ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﯿﻪ ﯾﺎ ﮐﻨﺴﺘﺎﻧﺘﯿﻨﻮﭘﻮل ﯾﮏ »ﻧﻤﺎد« ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻤﺎد‬ ‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ‪ .‬آنﻫﺎ ﻫﻤﻮاره در ﻧﺒﺮد ﺑﺎ ﻗﺪرتﻫﺎى ﺷﺮق ﺷﮑﺴﺖﺧﻮرده ﺑﻮدﻧﺪ و ﺣﺘﺎ ﻋﻠﻰرﻏﻢ ‪ 2‬ﻗﺮن ﻧﺒﺮد در ﺟﻨﮓﻫﺎى ﺻﻠﯿﺒﻰ ﻧﯿﺰ ﺑﺎزﻧﺪه‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ و ﺣﺎﻻ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻗﯿﻤﺖ ﺟﻠﻮى ﺳﻘﻮط ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﯿﻪ را ﻣﻰﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﺪ دوم در اﺑﺘﺪاى ﮐﺎر ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﺷﻮرش داﺧﻠﻰ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪ وﻟﻰ ﺑﻌﺪﻫﺎ دﺳﺖ ﺑﻪ اﺻﻼﺣﺎت ﺟﺪى در ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﯾﻨﻰﭼﺮى )ﺟﺎن ﻧﺜﺎر(‬ ‫زد و اﯾﻦ واﺣﺪﻫﺎ را داراى ﻗﺪرﺗﻰ ﺑﺴﯿﺎر ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﺮد‪ .‬وى در زﻣﺴﺘﺎن ‪ 1452‬ﺳﭙﺎﻫﻰ ‪ 100‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮى را ﻣﺘﺸﮑﻞ از ‪ 20‬ﻫﺰار ﭼﺮﯾﮏ و‬ ‫‪ 12‬ﻫﺰار ﺟﻨﮕﺠﻮى ﯾﻨﻰﭼﺮى آﻣﺎده ﮐﺮد در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ از ﻓﻼﺧﻦﻫﺎى ﺑﺰرگ و ﻣﻨﺠﻨﯿﻖ ﺑﻬﺮه ﻣﻰﺑﺮد‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫اروﭘﺎﯾﯿﺎن ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻣﻌﻤﻮل دﺳﺖ روى دﺳﺖ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ و ﻧﯿﺮوى ﮐﻤﮑﻰ ﺑﺮاى اﻣﭙﺮاﺗﻮر ﺑﯿﺰاﻧﺲ )ﮐﻪ ﻣﻠﺘﻤﺴﺎﻧﻪ از آنﻫﺎ ﯾﺎرى ﻣﻰﺧﻮاﺳﺖ(‬ ‫ﻧﻔﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ‪ 2‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ وﻧﯿﺰى در ﺟﻨﻮاﯾﻰ ﺑﻪ ‪ 5‬ﻫﺰار ﻧﯿﺮوى ﻣﺪاﻓﻊ ﻗﻠﻌﻪ ﮐﻤﮏ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬در اﯾﻦ ﺑﯿﻦ اﻟﺒﺘﻪ ﮐﻤﮏ ‪ 50‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﻣﺮدم ﺷﻬﺮ‬ ‫ﻧﯿﺰ )ﺑﺨﺶ اﻋﻈﻤﻰ‪ ،‬ﺷﻬﺮ را ﺗﺮك ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ( ﺑﻰﺗﺄﺛﯿﺮ ﻧﺒﻮد‪.‬‬ ‫ﻣﺮدان ﺟﻨﻮاﯾﻰ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺑﺮﺧﻮردارى از ﻓﻨﻮن دﻓﺎع ﺷﻬﺮى ﻣﺮدم را ﺧﻮب آﻣﻮزش دادﻧﺪ‪ .‬ﺣﺼﺎرﻫﺎ و ﻗﻠﻌﻪﻫﺎ را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻰ ﺑﺎزﺳﺎزى‬ ‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬از آن ﻃﺮف ﻣﺮدم ﺷﻬﺮ ﻧﯿﺰ ﮐﻠﯿﻪ ﻣﺎﯾﻤﻠﮏ ﺧﻮد را ﺑﺮاى ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﮔﺮد آوردﻧﺪ اﻣﺎ ﻇﺎﻫﺮا اﯾﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﻰ ﺑﺮاى ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ‬ ‫ارﺗﺶ ﺗﺮك ﮐﺎﻓﻰ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﺪ از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل اﯾﺠﺎد ﯾﮏ ﻧﯿﺮوى درﯾﺎﯾﻰ ﺑﺴﯿﺎر ﻗﻮى ﻧﯿﺰ ﺑﻮد ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﯿﻪ را از ﺳﻪ‬ ‫ﺳﻮ ﻣﻮرد ﻫﺠﻮم ﻗﺮار دﻫﺪ‪ .‬وى ‪ 120‬ﻧﺎوﺟﻨﮕﻰ را ﺑﻪ اﻃﺮاف ﺑﺴﻔﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬ ‫آﻏﺎز ﺣﻤﻠﻪ‬ ‫از ‪ 6‬آورﯾﻞ ‪ 1453‬ﻣﺤﻤﺪ دوم در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎﯾﺶ آﻣﺎده ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﻮپﻫﺎى ﻋﻈﯿﻢ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﯿﺪان آورد‪ .‬اﯾﻦ ﺳﻪ ﺗﻮپ ﮐﻪ ﯾﮑﻰ از‬ ‫آنﻫﺎ ﮔﻠﻮﻟﻪاى ﺑﻪ وزن ‪ 300‬ﮐﯿﻠﻮ را ﭘﺮﺗﺎب ﻣﻰﮐﺮد‪ ،‬ﺳﺒﺐ وﺣﺸﺖ ﯾﻮﻧﺎﻧﻰﻫﺎ ﺷﺪ‪ .‬وى ﭘﺲ ازآن ﮐﻪ ﺷﺎﻫﺪ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪن دروازهﻫﺎ و ﺟﻤﻊ‬ ‫ﺷﺪن ﭘﻞ از روى ﺧﻨﺪق ﺷﺪ دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﺷﺶ ﻫﻔﺘﻪ دﯾﻮارﻫﺎى ﻗﻠﻌﻪ را ﺑﺎ ﺗﻮپ و ﻣﻨﺠﻨﯿﻖ ﺑﮑﻮﺑﻨﺪ اﻣﺎ ﻋﻠﻰرﻏﻢ اﯾﻦ اﻗﺪام و وﯾﺮان ﺷﺪن‬ ‫ﺑﺨﺶ ﺑﺰرگ ﺑﺎروﻫﺎ‪ ،‬اوﻟﯿﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰﻫﺎ ﭘﺲ از ﭼﻬﺎر ﺳﺎﻋﺖ دﻓﻊ ﺷﺪ و ﻧﯿﺮوﻫﺎى وﻧﯿﺰى ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ دﺳﺖ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺗﺮﻣﯿﻢ ﺻﺪﻣﺎت ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﻤﻼت درﯾﺎﯾﻰ ﻧﯿﺰ ﻣﻮﻓﻘﯿﺘﻰ ﺑﻪ ﺑﺎر ﻧﯿﺎورد ﭼﺮا ﮐﻪ ﮐﺸﺘﻰﻫﺎى ﻣﺴﯿﺤﻰ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺳﺮﻋﺖ ﻋﻤﻞ درﯾﺎﻧﻮردانﺷﺎن ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ از ﺗﻮر ﺗﺮكﻫﺎ‬ ‫ﺑﮕﺬرﻧﺪ و ﺑﻪ ﺷﺎخ زرﯾﻦ ﭘﻨﺎه ﺑﺒﺮﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺸﺘﻰﻫﺎ ﺣﺎﻣﻞ ﺳﻼح ﺑﺮاى ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪٦١‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫در ﻣﻪ ‪ 1453‬ﻣﺤﻤﺪ ﻓﺎﺗﺢ ﺑﻪ ﻓﮑﺮ اﻧﺘﻘﺎل دهﻫﺎ ﮐﺸﺘﻰ از ﻃﺮﯾﻖ ﺑﺴﻔﺮ ﺑﻪ داﺧﻞ ﺷﺎخ زرﯾﻦ اﻓﺘﺎد و در ﮐﻤﺎل ﺗﻌﺠﺐ ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ اﻧﺘﻘﺎل‬ ‫دهﻫﺎ ﮐﺸﺘﻰ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ اﻟﻮار روﻏﻦ زده و ﻫﺰاران ﮔﺎو ﻧﺮ ﺑﻪ داﺧﻞ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺗﺤﺖ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﯿﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ورود ‪ 70‬ﮐﺸﺘﻰ ﺗﺮك‬ ‫اﮐﻨﻮن ﺷﻬﺮ ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺤﺎﺻﺮه ﺑﻮد‪ .‬در ‪ 29‬ﻣﻪ ﺳﻠﻄﺎن دﺳﺘﻮر ﺣﻤﻠﻪ ﻧﻬﺎﯾﻰ را ﺻﺎدر ﮐﺮد‪ .‬ﻧﺨﺴﺖ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﭼﻨﺪ ﻣﻠﯿﺘﻰ ﯾﺎ »ﺑﺎزوكﻫﺎ« ﺑﻪ ﻧﺒﺮد ﺑﺎ‬ ‫ﺳﭙﺎه ﻣﺪاﻓﻊ رﻓﺘﻨﺪ اﻣﺎ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرده و ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺳﭙﺎه ﭘﺎدﮔﺎن آﻧﺎﺗﻮﻟﻰ زﯾﺮ ﺷﻠﯿﮏ آﺗﺸﺒﺎرﻫﺎﯾﻰ ﮐﻪ در ﺣﺎل وﯾﺮان ﮐﺮدن دﯾﻮار‬ ‫ﺷﻬﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﺣﻤﻠﻪ را آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺪ ﺗﻦ از ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن ﺣﺘﺎ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺧﻮد را از ﺷﮑﺎف ﻗﻠﻌﻪ ﻋﺒﻮر دﻫﻨﺪ اﻣﺎ ﺳﻨﮕﺒﺎران ﻣﺪاﻓﻌﺎن و ﺳﺮﺳﺨﺘﻰ‬ ‫ﺷﻮاﻟﯿﻪﻫﺎى اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﻰ آنﻫﺎ را ﺑﻪ ﻋﻘﺐ راﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ در ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻌﺪى ‪ 300‬ﺳﺮﺑﺎز ﺟﺴﻮر ﺗﺮك از ﺷﮑﺎف اﯾﺠﺎد ﺷﺪه در اﺛﺮ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﺗﻮپ ﺑﺰرگ‬ ‫ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ اورﺑﺎن )ﺗﻮپﺳﺎزى ﻣﺠﺎرى ﺑﻪ ﻧﺎم اورﺑﺎن اﯾﻦ ﺗﻮپ را ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد( ﺧﻮد را ﺑﻪ داﺧﻞ ﺣﺼﺎر اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ اﻣﺎ ﮐﻨﺴﺘﺎﻧﺘﯿﻦ اﻣﭙﺮاﺗﻮر ﺑﻪ‬ ‫ﻫﻤﺮاه ﻧﯿﺮوﻫﺎﯾﺶ در ﻧﺒﺮدى ﺳﺨﺖ و ﺗﻦ ﺑﻪ ﺗﻦ آنﻫﺎ را ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺳﮑﻮت ﺑﺮﻗﺮار ﺷﺪ و ﺳﭙﺲ ﺻﺪاى ﻣﻮزون ﻧﻮاى رزﻣﻰ ﯾﻨﻰﭼﺮىﻫﺎ ﺧﺒﺮ از ورود اﯾﻦ ﻣﺮدان رزﻣﻨﺪه داد‪ .‬ﺻﻔﻮف ﻣﻨﻈﻢ اﯾﻦ ﺳﭙﺎه‬ ‫ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﮔﻠﻮﻟﻪﻫﺎ و ﭘﺮﺗﺎبﻫﺎى ﻣﺪاﻓﻌﺎن از ﺧﻨﺪق ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ و رودروى ﻣﺮدان وﻧﯿﺰى ﺑﻪ رﻫﺒﺮى ﮔﯿﻮﺳﺘﯿﺎﻧﻰ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺟﯿﻮاﻧﻰ‬ ‫ﮔﯿﻮﺳﺘﯿﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﻋﻤﻼ ﺗﻨﻬﺎ ﮐﻤﮏ ﻏﺮب اروﭘﺎ ﺑﺮاى اﻣﭙﺮاﺗﻮر ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻰﺷﺪ ﻃﻰ ﻣﺎهﻫﺎى اﺧﯿﺮ ﻋﺎﻣﻞ اﺻﻠﻰ ﭘﺎﯾﺪارى ﻗﻠﻌﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 100‬ﻫﺰار‬ ‫ﺳﺮﺑﺎز ﺗﺮك ﺑﻮد و در اﯾﻦ ﺟﺎ ﻧﯿﺰ او و ‪ 2‬ﻫﺰار ﺷﻮاﻟﯿﻪ ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧﺶ ﺳﺨﺖﺗﺮﯾﻦ ﺳﺎﻋﺎت ﺟﻨﮓ را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻰ از ﺳﺮ ﮔﺬراﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮدان‬ ‫زرﻫﭙﻮش او ﺑﺎ ﺷﻤﺸﯿﺮﻫﺎى ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺴﺎﻧﻰ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﯾﻨﻰﭼﺮىﻫﺎﯾﻰ ﮐﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 190‬ﺳﺎﻧﺖ ﻗﺪ داﺷﺘﻪ و از‬ ‫ﺗﻠﻮارﻫﺎى )ﻧﻮﻋﻰ ﺳﺎﻃﻮر ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺰرگ( ده ﮐﯿﻠﻮﯾﻰ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻧﺒﺮد ﺗﻦ ﺑﻪ ﺗﻦ ‪ 4‬ﺳﺎﻋﺖ ﻃﻮل ﮐﺸﯿﺪ و ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺧﺸﻢ و ﻧﺎﺑﺎورى ﺷﺎﻫﺪ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﻧﯿﺮوﻫﺎﯾﺶ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ورق ﺑﺎز ﻣﻰﮔﺮدد‬ ‫درﺳﺖ در زﻣﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن از ﺣﻤﻼت ﺑﻰاﺛﺮ ﺧﻮد ﺧﺴﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺎز ﺷﺪن ﯾﮑﻰ از دروازهﻫﺎى ﺷﻤﺎﻟﻰ ﺣﺼﺎرﻫﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﮐﻢاﻫﻤﯿﺖ‬ ‫ﻣﻰآﻣﺪ ﺳﺒﺐ ورود ﺗﺮكﻫﺎى ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﺑﻪ ﺑﺎﻻى ﺣﺼﺎرﻫﺎى ﺷﻤﺎﻟﻰ ﺷﺪ و در ﻫﻤﯿﻦ ﺣﯿﻦ ﺑﻪ ﮔﯿﻮﺳﺘﯿﺎﻧﻰ ﻧﯿﺰ ﺗﯿﺮى ﻓﻠﺰى اﺻﺎﺑﺖ ﮐﺮد و ﺑﺮ‬ ‫زﻣﯿﻦ اﻓﺘﺎد‪ .‬اﻓﺘﺎدن ﺳﺮدار ﺟﻨﻮاﯾﻰ ﺳﺒﺐ ﻋﻘﺐ ﮐﺸﯿﺪن ﺟﻨﻮاﯾﻰﻫﺎ از ﺧﻄﻮط اول دﻓﺎﻋﻰ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ از ﺑﻠﻨﺪى ﻣﺸﺮف ﺑﻪ ﺷﻬﺮ وﻗﺎﯾﻊ را ﻣﻰدﯾﺪ‪ ،‬دﺳﺘﻮر ﺣﻤﻼت ﺑﻰاﻣﺎن و ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ را ﺻﺎدر ﮐﺮد‪ .‬ﺣﺴﻦ‪ ،‬ﺳﺮدار ﯾﻨﻰﭼﺮى ﮐﻪ‬ ‫ﻫﯿﮑﻠﻰ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺰرگ داﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ‪ 2‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎزش ﺑﻪ دروازه اﺻﻠﻰ ﺷﻬﺮ )روﻣﺎﻧﻮس ﻗﺪﯾﺲ( ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮد‪ .‬ﯾﻮﻧﺎﻧﻰﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻰ ﺣﻤﻠﻪ او را دﻓﻊ‬ ‫ﮐﺮدﻧﺪ او را ﮐﻪ در آﺧﺮﯾﻦ ﻟﺤﻈﺎت ﺑﺮ روى دو زاﻧﻮﯾﺶ ﻣﻰﺟﻨﮕﯿﺪ ﺑﺮ زﻣﯿﻦ اﻓﮑﻨﺪﻧﺪ‪ .‬وى و ﻫﺰار ﻧﻔﺮ از ﻧﻔﺮاﺗﺶ ﺟﺎن ﺧﻮد را از دﺳﺖ‬ ‫دادﻧﺪ اﻣﺎ از ﻫﻤﺎن دروازهﻫﺎ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز دﯾﮕﺮ ﯾﻮرش آوردﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ زﻣﺎن دروازه ﺟﻨﻮﺑﻰ ﺷﻬﺮ ﻧﯿﺰ ﻓﺮو رﯾﺨﺖ و آﺧﺮﯾﻦ ﻫﺴﺘﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ در‬ ‫داﺧﻞ ﺷﻬﺮ ﺑﻪ رﻫﺒﺮى ﮐﻨﺴﺘﺎﻧﺘﯿﻦ درﻫﻢ ﺷﮑﺴﺖ و ﺧﻮد وى ﻧﯿﺰ در ﺟﻨﮓ ﺗﻦ ﺑﻪ ﺗﻦ ﺳﻘﻮط ﯾﻨﻰﭼﺮىﻫﺎ ﮐﺸﺘﻪ و ﻗﻄﻌﻪ ﻗﻄﻌﻪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﺲ از اﯾﻦ‪ ،‬ﺷﻬﺮ ﻇﺮف ﭼﻨﺪ روز ﻏﺎرت ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮد ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﯿﻪ‬ ‫ﺳﻘﻮط ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﯿﻪ را ﺑﺴﯿﺎرى از ﻣﻮرﺧﺎن ﺑﻪ ﭼﻨﺪ دﻟﯿﻞ ﻧﻘﻄﻪ ﻋﻄﻒ ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﻰداﻧﻨﺪ‪:‬‬ ‫‪ -1‬ﺳﻘﻮط ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﯿﻪ ﺣﮑﻢ ﻓﻨﺎى ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ ﻏﺮب را داﺷﺖ و ﺑﺮاى ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ اﯾﻦ ﺷﻬﺮ اﻫﻤﯿﺘﻰ ﮐﻢﺗﺮ از ﺑﯿﺖاﻟﻤﻘﺪس )ﮐﻪ ‪ 3‬ﻗﺮن ﻗﺒﻞ آن‬ ‫را از دﺳﺖ داد( ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬ ‫‪ -2‬ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﯿﻪ ﺷﻬﺮى ‪ 1000‬ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎرﻫﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﻤﻼت ﺷﺮﻗﻰ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺮده و ﺷﮑﺴﺖﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﻣﻰﻧﻤﻮد و ﺣﺘﺎ ﺗﺮكﻫﺎ ﻋﻠﻰرﻏﻢ‬ ‫ﭘﯿﺮوزىﻫﺎى ﻗﺮون ﭼﻬﺎردﻫﻢ و ﭘﺎﻧﺰدﻫﻢ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ وارد اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺷﻮﻧﺪ و ﺳﻘﻮط اﯾﻦ ﺷﻬﺮ روﺣﯿﻪ ﻏﺮب را ﺑﻪ ﺷﺪت ﺗﻀﻌﯿﻒ ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪٦٢‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫‪ -3‬ﻓﺘﺢ ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﯿﻪ روﺣﯿﻪاى ﺑﻪ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰﻫﺎ داد ﮐﻪ ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪﻧﺪ در ﻗﺮن ﺷﺎﻧﺰدﻫﻢ ﻧﯿﻤﻰاز اروﭘﺎ را ﺑﻪ ﺗﺼﺮف ﺧﻮد درآورﻧﺪ و ﻫﻨﻮز ﻫﻢ‬ ‫ﻣﺎﻟﮏ ﺑﺴﻔﺮ و دارداﻧﻞ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺗﺴﻠﻂ ﺑﺮ ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﯿﻪ )اﺳﻼﻣﺒﻮل اﻣﺮوزى( ﻋﻤﻼ ﺗﺴﻠﻂ ﺑﺮ درﯾﺎى ﺳﯿﺎه‪ ،‬ﻣﺮﻣﺮه و دﺳﺖ داﺷﺘﻦ ﺑﺮ آبﻫﺎى‬ ‫ارزﺷﻤﻨﺪ ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﮐﻪ در ‪ 1918‬ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ در ﺟﻨﮓ اول ﺟﻬﺎﻧﻰ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرد‪ ،‬ﺗﺮكﻫﺎ از ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﮐﺮدﻧﺪ اﻣﺎ از‬ ‫اﺳﻼﻣﺒﻮل ﻫﺮﮔﺰ‪.‬‬ ‫‪ -4‬ﺷﮑﺴﺖ ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﯿﻪ ﺳﺒﺐ ﺑﯿﺪارى اروﭘﺎ از ﺧﻮاب ﻃﻮﻻﻧﻰ ﻗﺮون وﺳﻄﻰ ﻧﯿﺰ ﺷﺪ‪ .‬آنﻫﺎ درﯾﺎﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﭼﻪ از ﺣﻤﻼت اﻋﺮاب و ﭼﻨﮕﯿﺰ‬ ‫ﺟﺎن ﺑﻪ در ﺑﺮدهاﻧﺪ اﻣﺎ اﮔﺮ ﻧﺠﻨﺒﻨﺪ ﺗﺮكﻫﺎ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺗﺴﺨﯿﺮ ﻗﻠﺐ اروﭘﺎ ﻧﯿﺰ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد ﺑﻠﮕﺮاد‬ ‫ﺳﻘﻮط ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﯿﻪ در ‪ ،1453‬ﻣﺤﻤﺪ ﻓﺎﺗﺢ را ﻣﺼﻢ ﮐﺮد ﺗﺎ ﮐﺎر ﺻﺮبﻫﺎ را ﮐﻪ ﺧﻄﺮﻧﺎكﺗﺮﯾﻦ ﻗﻮم ﺟﻨﮕﺠﻮى ﻣﺴﯿﺤﻰ در ﺑﺎﻟﮑﺎن ﺑﻮدﻧﺪ ﯾﮑﺴﺮه‬ ‫ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﺮدان ﺻﺮب ﺑﻰﻧﻬﺎﯾﺖ ﺟﺴﻮر و ﻣﺘﻌﺼﺐ ﺑﻮده و از ﻣﻌﺪود ﺳﺮﺑﺎزاﻧﻰ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰﻫﺎ را در ﻧﺒﺮد ﻧﺎﮐﺎم ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫او در ‪ 1454‬ﻋﺰم ﻓﺘﺢ ﺑﻠﮕﺮاد ﮐﺮد و ﺑﺎ ﻧﯿﺮوﯾﻰ در ﺣﺪود ‪ 150‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز و ﮐﺸﺘﻰﻫﺎﯾﻰ ﮐﻪ ﺗﻮپﻫﺎى ﻋﻈﯿﻢ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ را از ﻃﺮﯾﻖ داﻧﻮب‬ ‫ﺣﻤﻞ ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺑﻠﮕﺮاد رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻤﺒﺎران ﺳﻨﮕﯿﻦ‬ ‫ﺑﻤﺒﺎرانﻫﺎى ﮔﺴﺘﺮده ﻣﻮاﺿﻊ دﺷﻤﻦ و ﺷﻬﺮﻫﺎ‪ ،‬ﻗﺒﻞ از ﺣﻤﻠﻪ اﺻﻠﻰ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺟﻨﮕﻰ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰﻫﺎ ﺑﻮد و ﺑﻪ ﻧﺎم آنﻫﺎ ﻧﯿﺰ در ﺗﺎرﯾﺦ ﺛﺒﺖ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ در ژوﺋﯿﻪ ‪ 1454‬ﺷﻬﺮ ﺑﻠﮕﺮاد را زﯾﺮ آﺗﺶ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﭼﻬﺎردﻫﻢ روز ﺑﻤﺒﺎران ﺷﺒﺎﻧﻪروزى ﺑﻪ ﺣﺼﺎر ﺷﻬﺮ ﺷﺪﯾﺪا ﺻﺪﻣﻪ زد اﻣﺎ‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ و ﺳﭙﺎﻫﺶ اﯾﻦ ﺑﺎر ﺑﺎ دو ﻧﯿﺮو ﺑﺎﯾﺪ ﻫﻢ زﻣﺎن ﻣﻰﺟﻨﮕﯿﺪ‪ .‬ﻫﻮﻧﯿﺎدى ﻣﺠﺎرﺳﺘﺎﻧﻰ ﮐﻪ در ﺑﯿﺮون ﺣﺼﺎر از داﻧﻮب در ﺣﺎل ﺑﺎﻻ آﻣﺪن ﺑﻮد و‬ ‫دﯾﮕﺮى ژرژ ﺑﺮاﻧﮑﻮوﯾﭻ‪ .‬ﺷﺎه ﺑﻰرﺣﻢ ﺻﺮب‪ .‬ﮐﻪ ﻣﺮدان ﺧﻮد را در ﺧﺮاﺑﻪﻫﺎى ﺣﺼﺎر ﭘﻨﻬﺎن ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﺳﺮدار ﻣﺠﺎر ﺑﺮاى آن ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ‬ ‫ﻧﺎﺑﻮدى ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ﺳﻠﻄﺎن ﺷﻮد و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ راه ورود ﺳﭙﺎه ﺳﻠﻄﺎن از ﻃﺮﯾﻖ داﻧﻮب را ﺑﺒﻨﺪد ﺑﻰﻣﺤﺎﺑﺎ ﺑﻪ ﻣﯿﺎن ﻧﺎوﮔﺎن درﯾﺎﯾﻰ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ زد و‬ ‫ﺑﺎ دو ﺣﺮﮐﺖ ﻫﻢ زﻣﺎن ﻧﯿﻤﻰ از ﺗﻮپﻫﺎى ﺳﻠﻄﺎن را از ﮐﺎر اﻧﺪاﺧﺖ و ﺳﺮﺑﺎزان ﺗﺮك را ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد ﺧﻮﻧﯿﻦ در داﻧﻮب ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻋﺖ اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺖ وﺷﮑﺴﺖ ﻗﻄﻌﻰ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺗﺮك درآبﻫﺎى داﻧﻮب‪ ،‬ﺗﯿﻎ ﺳﻠﻄﺎن را ﺑﺮاى ﻓﺘﺢ ﺑﻠﮕﺮادﮐﻨﺪ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﻓﺎﺗﺢ ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺰ اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺟﺪى اﺳﻼوﻫﺎ را ﻧﺪاﺷﺖ در اول اوت دﺳﺘﻮر ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺣﺼﺎرﻫﺎ را ﺑﻪ ﯾﻨﻰﭼﺮىﻫﺎﯾﺶ داد‪ .‬ﯾﻨﻰﭼﺮىﻫﺎ‬ ‫در زﯾﺮ ﻓﺸﺎر ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﺻﺮب از ﺟﻨﻮب ﺷﻬﺮ وارد ﺑﻠﮕﺮاد ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻧﺒﺮد ﺑﻰرﺣﻤﺎﻧﻪاى در ﮔﺮﻓﺖ و در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﯾﻨﻰﭼﺮىﻫﺎ ﺑﺎ از ﻣﯿﺎن‬ ‫ﺑﺮداﺷﺘﻦ ﻫﺴﺘﻪﻫﺎى اوﻟﯿﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺻﺮبﻫﺎ ﺑﻪ داﺧﻞ ﺷﻬﺮ ﺳﺮازﯾﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﺟﺪا اﻓﺘﺎدن ﯾﻨﻰﭼﺮىﻫﺎ از ﺳﭙﺎه اﺻﻠﻰ ﺗﺮك‪ ،‬ﻧﺎﮔﻬﺎن‬ ‫ﻫﻮﻧﯿﺎدى‪ ،‬ﺳﺮدار ﻣﺠﺎرى‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﺰاران ﺳﺮﺑﺎز ﺧﻮد از ﭘﺸﺖ وارد ﻣﻌﺮﮐﻪ ﺷﺪه و ﺟﻨﮕﻰ ﺳﺨﺖ را آﻏﺎز ﮐﺮد‪ .‬ﯾﻨﻰﭼﺮىﻫﺎى از ﻫﻢ دور اﻓﺘﺎده ﺑﻪ‬ ‫ﺳﺨﺘﻰ ﺳﻌﻰ در ﺟﻤﻊ ﮐﺮدن ﺻﻔﻮف ﺧﻮد ﮐﺮدﻧﺪ و ﻋﺎﻗﺒﺖ ﭘﺲ از دادن ﺗﻠﻔﺎت ﺑﺴﯿﺎر ﺳﻌﻰ ﮐﺮدﻧﺪ از ﻣﯿﺎن ﺧﺮاﺑﻰﻫﺎى ﺣﺼﺎر ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ‬ ‫ﮐﻨﻨﺪ اﻣﺎ دﺷﻤﻨﺎن ﺳﻠﻄﺎن در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺑﻰرﺣﻤﺎﻧﻪﺗﺮﯾﻦ ﺣﺮﮐﺖ ﺧﻮد را اﻧﺠﺎم دادﻧﺪ‪ .‬آنﻫﺎ ﺗﻮدهﻫﺎى ﻫﯿﺰم و ﮔﻮﮔﺮد را ﮐﻪ از ﺷﺐ ﻗﺒﻞ در‬ ‫ﺧﻨﺪقﻫﺎ و ﺷﮑﺎف ﺣﺼﺎر ﺳﻨﮕﻰ ﮔﺬاﺷﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻧﺎﮔﻬﺎن آﺗﺶ زدﻧﺪ‪ .‬ﻫﺰاران ﯾﻨﻰﭼﺮى ﻣﺤﺎﺻﺮه ﺷﺪه در آﺗﺶ ﺟﻠﻮى ﭼﺸﻢ ﺳﻠﻄﺎن ﮐﻪ ﺑﺮ‬ ‫روى ﺗﭙﻪاى ﻋﻤﻠﯿﺎت را ﻧﻈﺎره ﻣﻰﮐﺮد زﻧﺪه در آﺗﺶ ﺳﻮﺧﺘﻨﺪ ﯾﺎ از دم ﺗﯿﻎ ﺻﺮبﻫﺎ و ﻣﺠﺎرﻫﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻗﻠﺐ ﺳﭙﺎه ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ‬ ‫ﺻﺮبﻫﺎ و ﻣﺠﺎرﻫﺎ اﮐﻨﻮن ﺑﺎ اﻧﺮژى ﻣﻀﺎﻋﻒ ﺑﺪون ﺗﺮس از وﺟﻮد ‪ 100‬ﻫﺰار ﺳﭙﺎﻫﻰ ﺗﺮك ﺑﻪ ﻗﻠﺐ ارﺗﺶ ﺳﻠﻄﺎن ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدﻧﺪ ﻇﺮف ﻣﺪﺗﻰ‬ ‫ﮐﻮﺗﺎه ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ﻃﻼﯾﻰ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﮐﺎﻣﻼ ﻣﻨﻬﺪم ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺮدان ﺻﺮب ﺻﻔﻮف اول و دوم ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ را ﺷﮑﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﺧﻂ ﺳﻮم رﺳﯿﺪﻧﺪ اﮐﻨﻮن ﻣﺮدان‬ ‫اﺳﻼو ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ ﮔﺎم ﺑﺎ ﻓﺎﺗﺢ ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﯿﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﻠﻄﺎن ﺑﺎ ﻋﺼﺒﺎﻧﯿﺖ از ﺟﺴﺎرت ﻣﺒﺎرزان ﺻﺮب و ﻣﺠﺎر ﺧﻮد را ﺷﺨﺼﺎ ﺳﻼح در‬ ‫‪٦٣‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺣﺴﻦ آﻏﺎ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﯾﻨﻰﭼﺮىﻫﺎ‪ ،‬درﮔﯿﺮ ﻧﺒﺮد ﺑﺎ ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن ﺷﺪ‪ .‬ﺷﺪت ﻧﺒﺮد ﭼﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺎر ﺳﻠﻄﺎن ﺗﻤﺎم‬ ‫ﻧﯿﺮوى ذﺧﯿﺮه ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﯿﺪان آورد‪ .‬اﻣﺎ ﻧﯿﺮوى ﺟﺪﯾﺪى ﺑﻪ ﮐﻤﮏ اﺳﻼوﻫﺎ آﻣﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺮدان ﺻﻠﯿﺒﻰ ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎن راﻫﺐ ﻣﺒﺎرز ﮐﺎﭘﯿﺴﺘﺮاﻧﻮ‬ ‫ﻗﺼﺪ داﺷﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻗﯿﻤﺖ ﮐﺎر ﻋﺜﻤﺎﻧﻰﻫﺎ را در ﭘﺎى ﺑﻠﮕﺮاد ﺗﻤﺎم ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻧﺒﺮد ﻣﻬﯿﺐ ﺑﻠﮕﺮاد ﺗﺎ ﺷﺐ اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺖ و ﻃﻰ آن ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﺳﭙﺎه‬ ‫ﯾﻨﻰﭼﺮى‪ ،‬دهﻫﺎ ﻫﺰار ﯾﻨﻰﭼﺮى و ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 50‬ﻫﺰار ﺳﭙﺎﻫﻰ ﺗﺮك ﺑﻪ ﻫﻼﮐﺖ رﺳﯿﺪﻧﺪ و ﮐﻞ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ از ﺑﯿﻦ رﻓﺖ‪ .‬ﺳﻠﻄﺎن ﻧﯿﺰ ﮐﻪ از‬ ‫ﻧﺎﺣﯿﻪ ﭘﺎ ﻣﺠﺮوح ﺷﺪه ﺑﻮد ﻧﺎﭼﺎر ﺗﻦ ﺑﻪ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ داد‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮد‬ ‫ﻧﺒﺮد ﺑﻠﮕﺮاد را ﻣﻰﺗﻮان اوﻟﯿﻦ ﺷﮑﺴﺖ ﺑﺰرگ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰﻫﺎ از اروﭘﺎﯾﯿﺎن ﭘﺲ از ‪ 150‬ﺳﺎل ﯾﮑﻪﺗﺎزى در آﺳﯿﺎى ﺻﻐﯿﺮ و ﺑﺎﻟﮑﺎن داﻧﺴﺖ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫ﻓﺎﺗﺢ‪ ،‬ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺮاد و ﺳﻠﻄﺎن ﺑﺎﯾﺰﯾﺪ ﻋﺎدت ﺑﻪ ﺷﮑﺴﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬آنﻫﺎ ﻫﻤﻮاره ﺣﺮﯾﻒ را ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﺑﺮﺗﺮى ﺳﻨﮕﯿﻦ و ﺧﺮدﮐﻨﻨﺪهى ﻧﻔﺮات و‬ ‫ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ از ﻣﯿﺪان ﺑﻪ در ﺑﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻰﺷﮏ اﮔﺮ ﺷﮑﺴﺖ ﺑﻠﮕﺮاد رخ ﻧﺪاده ﺑﻮد ﻓﺘﻮﺣﺎت ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ‪ 100‬ﺳﺎل ﺟﻠﻮﺗﺮ ﻣﻰاﻓﺘﺎد و ﺷﺎﯾﺪ در ﻗﺮن‬ ‫ﺷﺎﻧﺰدﻫﻢ ﻫﺪف ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺷﻬﺮﻫﺎى ﭘﺮﺟﻤﻌﯿﺖ اروﭘﺎى ﻣﺮﮐﺰى و ﻏﺮﺑﻰ ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ اﻧﻬﺪام ﺳﭙﺎه ﺑﻰﻧﻈﯿﺮ ‪ 150‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮى ﻣﺤﻤﺪ ﻓﺎﺗﺢ ﻗﺪرت‬ ‫ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ را ﮐﺎﻫﺶ داد و ﻣﺪتﻫﺎ ﻃﻮل ﮐﺸﯿﺪ )‪ 60‬ﺳﺎل( ﺗﺎ ﺳﻠﻄﺎن ﺳﻠﯿﻤﺎن ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺳﭙﺎﻫﻰ را ﺑﺎ اﯾﻦ ﻋﻈﻤﺖ دوﺑﺎره ﺑﺴﯿﺞ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﻧﯿﺰ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ از اﯾﻦ ﭘﯿﺮوزى ﺑﺮاى ﯾﮏ ﺿﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺰرگ ﺑﻬﺮه ﺑﺒﺮﻧﺪ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﻃﺎﻋﻮن ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﻫﻮﻧﯿﺎدى ﻣﺠﺎر و‬ ‫ﮐﺎﭘﯿﺴﺘﺮاﻧﻮى راﻫﺐ را ﺑﻪ ﻫﻼﮐﺖ رﺳﺎﻧﺪ و ﺑﺮاﻧﮑﻮﯾﯿﭻ ﻧﯿﺰ ﭼﻨﺪ ﻣﺎه ﺑﻌﺪ در اﺛﺮ ﮐﻬﻮﻟﺖ ﺳﻦ در ﮔﺬﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد ﻣﺠﺎرﺳﺘﺎن‬ ‫در اواﯾﻞ ﻗﺮن ﺷﺎﻧﺰدﻫﻢ اروﭘﺎ ﺑﺎ ﻫﺠﻮم ﻋﻤﺪهاى از ﺳﻤﺖ ﺟﻨﻮب ﺷﺮق ﻣﻮاﺟﻪ ﺑﻮد‪ .‬ارﺗﺶﻫﺎى ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ در ﺣﺎل ﭘﯿﺸﺮوى ﺑﻪ داﺧﻞ‬ ‫ﺧﺎك اروﭘﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬دوﻟﺖﻫﺎى ﺟﻨﮕﺎور ﺷﺮق اروﭘﺎ از ‪ 1370‬ﻣﯿﻼدى ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﯾﮑﺴﺮه در ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺧﻮد ﺑﺎ ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرده و‬ ‫در ازاى از دﺳﺖ دادن اراﺿﻰ ﻣﻬﻢ ﺗﻨﻬﺎ »ﺳﻘﻮط ﻧﻬﺎﯾﻰ« را ﻋﻘﺐ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺷﺎﻫﺎن اروﭘﺎﯾﻰ )ﺑﻠﻐﺎر‪ ،‬ﻣﺠﺎر‪ ،‬ﺻﺮب و ﯾﻮﻧﺎﻧﻰ( در ﮐﺎرﻧﺎﻣﻪ‬ ‫ﺧﻮد ﺑﻪ ﺟﺰ ﭘﯿﺮوزى ﺑﻠﮕﺮاد‪ ،‬دهﻫﺎ ﺷﮑﺴﺖ ﺑﺰرگ را از ﻋﺜﻤﺎﻧﯿﺎن ﺛﺒﺖ ﺷﺪه داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ در ‪ 1520‬اوﺿﺎع ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺪﺗﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﺳﻠﻄﺎن ﺳﻠﯿﻤﺎن‬ ‫ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﻣﺮدى ﺑﻪ ﻏﺎﯾﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰ و ﺟﺎهﻃﻠﺐ آﻣﺪه ﺑﻮد ﺗﺎ اروﭘﺎ را ﮐﺎﻣﻼ ﺗﺴﺨﯿﺮ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻋﺜﻤﺎﻧﻰﻫﺎ در ﺟﻨﻮب ﻏﺮب آﺳﯿﺎ و ﺷﻤﺎل آﻓﺮﯾﻘﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺘﺼﺮﻓﺎت ﻣﻬﻤﻰ دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺘﻪ و اﮐﻨﻮن ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻗﻠﻤﺮو ﺧﻮد را از ﺷﺒﻪ ﺟﺰﯾﺮه ﺑﺎﻟﮑﺎن ﺑﻪ ﻗﻠﺐ اروﭘﺎ ﺗﻮﺳﻌﻪ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﻠﮕﺮاد ﻫﺪف‬ ‫اول آنﻫﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ آن دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و در ‪ 1526‬ﺳﻠﻄﺎن ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﻣﺠﺎرﺳﺘﺎن را از ﺳﺮ راه ﺑﺮدارد‪.‬‬ ‫ﺻﺪ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز‬ ‫دﻟﯿﻞ اﺻﻠﻰ وﺣﺸﺖ ﻏﺮب از ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﻗﺪرت اﯾﻦ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى در ﺟﻤﻊآورى ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻧﻈﺎﻣﻰ ﻣﻨﻈﻢ و ﺑﺎ اﻧﻈﺒﺎط ﺑﻮد‪ .‬در ‪ 23‬آورﯾﻞ ‪1526‬‬ ‫ﻗﺮاوﻻن ﻣﺠﺎرﻫﺎ در ﮐﻤﺎل ﻧﺎﺑﺎورى ﺑﻪ ﺑﻮدا‪ ،‬ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ ﻣﺠﺎرﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺧﺒﺮ ﺑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺳﻠﯿﻤﺎن ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ ﺑﺎﺷﮑﻮه و ﻗﺎﻧﻮﻧﻰ ﺑﺎ ﺻﺪ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﮐﻪ‬ ‫ﻧﯿﻤﻰ از آنﻫﺎ ﻧﺨﺒﻪﻫﺎى ﯾﻨﻰﭼﺮى ﻫﺴﺘﻨﺪ از رود داﻧﻮب ﮔﺬﺷﺘﻪ و در ﺣﺎل ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎى آﺑﺎد ﺟﻨﻮب ﻣﺠﺎرﺳﺘﺎن اﺳﺖ‪ .‬در‬ ‫ﺳﭙﺎه ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺗﺮﮐﯿﺒﻰ از ﺳﻮاران‪ ،‬ﻣﺴﺘﻤﺮىﺑﮕﯿﺮان ﻣﺰدور‪ ،‬ﺳﺮﺑﺎزان ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ‪ ،‬اﮐﯿﻦﺟﻰﻫﺎ و ﯾﻨﻰﭼﺮىﻫﺎ ﺑﻮدﻧﺪ اﻣﺎ ﻫﻤﻪ از اﯾﻦ ﮔﺮوه آﺧﺮى‬ ‫ﺣﺴﺎب ﻣﻰﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﯾﻨﻰﭼﺮىﻫﺎ ﮐﻪ ﺑﻰﺗﺮدﯾﺪ در ﺗﺎرﯾﺦ ﺗﻨﻬﺎ ﻟﮋﯾﻮنﻫﺎى رﻣﻰ ﺑﺎ آنﻫﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻫﻤﻮاره ﺑﻪ ﻋﻨﻮان »ﻧﯿﺮوى آﺧﺮ«‬ ‫وارد ﺻﺤﻨﻪ ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ و ﺳﺮﺑﺎزان ﻣﺴﯿﺤﻰ را ﺑﻰرﺣﻤﺎﻧﻪ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺎران‪ ،‬ﺗﻮﻓﺎن و ﻣﻘﺎوﻣﺖﻫﺎى ﭘﺮاﮐﻨﺪه ارﺗﺶ ﻋﻈﯿﻢ ﺳﻠﻄﺎن را ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻼت اﯾﺬاﯾﻰ روﺑﻪرو ﮐﺮد اﻣﺎ در ژوﺋﻦ ‪ 1526‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ارﺗﺶ ﻋﻈﯿﻢ‬ ‫ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺑﺎ ﺑﻮدا ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ رﺳﯿﺪه ﺑﻮد در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﻣﺠﺎرﻫﺎ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻋﺪم رﺳﯿﺪن ﮐﻤﮏ از ﻏﺮب ﻣﺮﺗﺐ در ﺣﺎل ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪٦٤‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﻟﻮﯾﻰ‪ ،‬ﺷﺎه ﺟﻮان ﻣﺠﺎر‪ ،‬در دﺷﺖ ﻣﻮﻫﺎچ ﺑﺎ ﺳﻰ و ﭼﻬﺎر ﻫﺰار ﻧﯿﺮوى آﻟﻤﺎﻧﻰ‪ ،‬ﺑﻮﻫﻤﻰ و ﻟﻬﺴﺘﺎﻧﻰ ﻣﻨﺘﻈﺮ ورود ﺳﻠﻄﺎن ﺑﻮدﻧﺪ اﻣﺎ ﻣﺒﺎرزان ﻣﺠﺎر‬ ‫ﺑﻪ ﻟﻮﯾﻰ ﺗﻮﺻﯿﻪ ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﺎز ﻫﻢ از ﺗﻤﺎس ﺑﺎ ارﺗﺶ ﺳﻠﻄﺎن ﺧﻮددارى ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﻫﻢ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺗﺮك ﺧﺴﺘﻪﺗﺮ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻢ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺧﻄﻮط ﺗﺪارﮐﺎﺗﻰ‬ ‫آنﻫﺎ ﻃﻮﻻﻧﻰ ﺷﻮد و ﻣﻀﺎﻓﺎ آن ﮐﻪ ﯾﮏ ارﺗﺶ ﺑﻮﻫﻤﻰ )ارﺗﺶ زاﻧﻮﭘﻮﻟﯿﺎ( در راه ﮐﻤﮏ ﺑﻪ آنﻫﺎ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﻣﺒﺎرزان ﻣﺴﯿﺤﻰ ﺗﺤﺖﺗﺄﺛﯿﺮ ﻧﻄﻖﻫﺎى آﺗﺸﯿﻦ ﻧﺠﺒﺎ و ﺷﻮاﻟﯿﻪﻫﺎ ﺑﻰﺗﺎب ﺷﺪه و ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﻧﺒﺮد ﻓﻮرى ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻧﺒﺮد در دﺷﺘﻰ در ‪ 9‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮى‬ ‫ﻏﺮب داﻧﻮب رخ داد‪ .‬ﺳﻮاره ﻧﻈﺎم ﺳﻨﮕﯿﻦ اﺳﻠﺤﻪ ﻣﺠﺎر ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﻟﻮﯾﻰ ﻧﺒﺮد را آﻏﺎز ﮐﺮد‪ .‬دﺷﺖ در زﯾﺮ ﭘﺎى ﺳﻮاران ﺑﻪ ﻟﺮزه اﻓﺘﺎد و‬ ‫ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ اﺑﺘﺪاﯾﻰ ﺳﭙﺎه ﺗﺮك ﺑﺮاى اروﭘﺎﯾﻰﻫﺎ ﺷﮏ ﻧﮕﺬاﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﻧﺪه ﻧﺒﺮد ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺪون آن ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻓﺘﺎدن ﺧﻮد ﺑﺎ ﭘﯿﺎده‬ ‫ﻧﻈﺎم ﻣﺠﺎر اﻫﻤﯿﺖ ﺑﺪﻫﻨﺪ ﺧﻮد در ﭘﺎى ﺗﭙﻪﻫﺎى ﺑﺰرگ‪ ،‬رودروى ﯾﻨﻰﭼﺮىﻫﺎ ﮐﻪ ﯾﮏ ﺻﺪا آﻫﻨﮕﻰ ﻧﺎﻣﻔﻬﻮم را ﺗﮑﺮار ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ ﺑﺎ ﺳﻼحﻫﺎى‬ ‫ﺑﻠﻨﺪ )ﺗﻠﻮار( ﺧﻮد ﺑﻪ ﭘﯿﺶ ﻣﻰآﻣﺪﻧﺪ ﻇﺎﻫﺮﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺳﻮاران ﻣﺠﺎر اﮐﻨﻮن از ﭼﻨﺪ ﻃﺮف ﻣﻮرد ﻫﺠﻮم ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻧﺒﺮدى ﺳﺨﺖ و ﻫﻮﻟﻨﺎك‬ ‫درﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﭘﺎدﺷﺎه ﻣﺠﺎر ﻧﯿﺰ از ﻧﺎﺣﯿﻪى ﺳﺮ ﻣﺠﺮوح ﮔﺸﺖ‪.‬‬ ‫ﺳﻮاره ﻧﻈﺎم ﻣﺠﺎر رو ﺑﻪ ﻫﺰﯾﻤﺖ ﮔﺬاﺷﺖ اﻣﺎ ﺻﺪاى ﻣﻬﯿﺐ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺳﺒﺐ وﺣﺸﺖ اﺳﺐﻫﺎ و ﺳﻮاران ﺷﺪ و وﺿﻌﯿﺖ ﺷﻮاﻟﯿﻪﻫﺎى‬ ‫ﻣﺠﺎر ﺑﺪﺗﺮ ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﺳﻮاران ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﻧﯿﺰ ﭘﺎى ﺑﻪ ﻋﺮﺻﻪ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ از اﯾﻦ‪ ،‬ﻋﻤﻼ ﻧﺒﺮدى در ﺟﺮﯾﺎن ﻧﺒﻮد و ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪى ﺷﺎﻫﺪان‬ ‫اداﻣﻪ ﻧﺒﺮد ﺗﻨﻬﺎ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﻟﻬﺴﺘﺎﻧﻰﻫﺎ و ﻣﺠﺎرﻫﺎ و آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﺗﺮﮐﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﺳﻠﻄﺎن دﺳﺘﻮر داد ﮐﺴﻰ ﺑﻪ اﺳﺎرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻧﺸﻮد و اﯾﻦ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻌﻨﺎى ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺑﻮد‪.‬‬ ‫‪ 24‬ﻫﺰار ﺳﻮار و ﭘﯿﺎده اروﭘﺎﯾﻰ در ‪ 30‬اوت ‪ 1526‬ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ و اﯾﻦ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﮐﻪ دﺷﺖ ﻣﻮﻫﺎچ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻧﺎﺑﻮدﮔﺎه ﻣﻮﻫﺎچ ﯾﺎ ﮔﻮر ﻣﻠﺖ ﻣﺠﺎر‬ ‫ﻣﻌﺮوف ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺟﺎن زاﭘﻮﻟﯿﺎ‪ ،‬ﺷﻬﺮﯾﺎر ﺗﺮاﻧﺴﯿﻠﻮاﻧﻰ‪ ،‬و ﻧﻔﺮاﺗﺶ روز ﺑﻌﺪ ﺑﻪ داﻧﻮب رﺳﯿﺪﻧﺪ اﻣﺎ ﻧﺒﺮد را ﺑﻰﻓﺎﯾﺪه دﯾﺪه و ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در ‪ 10‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪1526‬‬ ‫ﭘﺲ از آن ﮐﻪ ﮐﻠﯿﻪى ﻣﻘﺎوﻣﺖﻫﺎى ﺳﺎزﻣﺎن ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻋﻠﯿﻪ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰﻫﺎ از ﺑﯿﻦ رﻓﺖ و ﺳﻠﻄﺎن ﺑﺎﺷﮑﻮه ﻟﻘﺒﻰ ﮐﻪ اروﭘﺎ ﺑﻪ ﺳﻠﯿﻤﺎن داده ﺑﻮد‪ ،‬وارد‬ ‫ﺑﻮدا ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮد‬ ‫ﻧﺒﺮد ﺑﻮدا را ﻣﻰﺗﻮان ﯾﮑﻰ از ﻗﻄﻌﻰﺗﺮﯾﻦ ﺷﮑﺴﺖﻫﺎى دﻧﯿﺎى ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ داﻧﺴﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺑﻪ اﻧﺪازهاى ﺳﺒﺐ اﻧﺪوه ﻏﺮب ﺷﺪ ﮐﻪ آنﻫﺎ دﯾﮕﺮ‬ ‫ﺟﺮأت ﺑﺎزﭘﺲﮔﯿﺮى ﻣﺘﺼﺮﻓﺎت ﺧﻮد را ﺗﺎ ‪ 2‬ﻗﺮن از ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﻣﻀﺎﻓﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ دوﻟﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺗﺎ اواﯾﻞ ﻗﺮن ﻫﺠﺪﻫﻢ‪ ،‬ﮐﻪ روﺳﯿﻪ و‬ ‫ﻫﺎﭘﺴﺒﻮرگﻫﺎ ﻗﺪرت ﻣﻰﮔﯿﺮﻧﺪ‪ ،‬ﺳﻠﻄﺎن ﺑﻼﻣﻨﺎزع ﺑﺎﻟﮑﺎن ﻣﻰﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد ﺑﻮدا ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﻫﻤﯿﺖ ﺳﻮاره ﻧﻈﺎم را ﮐﺎﻫﺶ و ﻟﺰوم در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺘﻦ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ را ﺑﯿﺶ از ﭘﯿﺶ ﻧﺸﺎن داد‪ .‬در ﻣﻮﻫﺎچ ﻣﺠﺎرﻫﺎ ﭼﻨﺎن‬ ‫ﺷﮑﺴﺘﻰ ﻣﻰﺧﻮرﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاى ﻗﺮنﻫﺎ ﻫﻮﯾﺖ ﺗﺎرﯾﺨﻰ ﺧﻮد را از دﺳﺖ داده و ﺧﺮاجﮔﺬار ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﻣﻰﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد وﯾﻦ‬ ‫ﭘﯿﺮوزى ﻣﺠﺎرﺳﺘﺎن و ﻓﺘﺢ ﺑﻮدا ﺳﺒﺐ ﺗﻬﯿﯿﺞ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰﻫﺎ ﺷﺪه و ﺳﻠﻄﺎن ﺳﻠﯿﻤﺎن در ‪ 1529‬ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻣﻰﮔﯿﺮد وﯾﻦ را ﺗﺴﺨﯿﺮ ﮐﻨﺪ‪.‬وﯾﻦ ﺑﺮ ﺳﺮ راه‬ ‫داﻧﻮب در دﻧﯿﺎى ﻗﺮن ﺷﺎﻧﺰدﻫﻢ ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﺷﻬﺮ اروﭘﺎ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻰﺷﺪ و ﺑﺮاى اروﭘﺎى ﻏﺮﺑﻰ و ﻣﺮﮐﺰى از دﺳﺖ رﻓﺘﻦ آن ﺗﺼﻮرﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫آرﺷﯿﺪوك ﻓﺮدﯾﻨﺎﻧﺪ ﺷﺎهﻫﺎﭘﺴﺒﻮرگ و ﺑﺮادر ﺷﺎرل ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ﭘﺲ از آن ﮐﻪ از ﺣﺮﮐﺖ ﺳﭙﺎه ‪ 120‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮى ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺑﺎﺧﺒﺮ ﺷﺪ ﻧﺠﺒﺎى اﺗﺮﯾﺶ‬ ‫را ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺑﻪ اﯾﺮاد ﺧﻄﺎﺑﻪﻫﺎى ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﺳﺮاﺳﺮ ﺧﺎك آﻟﻤﺎن و اﺗﺮﯾﺶ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺮاى آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺷﮑﻰ ﻧﻤﺎﻧﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﻫﺪف ﻋﺜﻤﺎﻧﻰﻫﺎ ﻧﻪ‬ ‫اروﭘﺎى ﺷﺮﻗﻰ ﺑﻠﮑﻪ ﺗﺼﺮف اراﺿﻰ ﺣﺎﺻﻠﺨﯿﺰ ﻣﺮﮐﺰ و ﺷﻤﺎل اروﭘﺎ و ﺣﺘﺎ رود راﯾﻦ اﺳﺖ‪ .‬اروﭘﺎﯾﻰﻫﺎى ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ و ﭘﺮوﺗﺴﺘﺎن اﮐﻨﻮن ﺑﺮاى‬ ‫ﺟﻠﻮﮔﯿﺮى از ﭘﯿﺸﺮوى ﺳﻠﻄﺎن ﻫﻢ ﻗﺴﻢ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪٦٥‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﺳﭙﺎه ﺳﻠﯿﻤﺎن ﻫﮑﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﺎرﻧﺪﮔﻰ ﺑﺎ ﮐﻨﺪى ﻣﺴﯿﺮ ﺑﻮدا را ﺑﻪ وﯾﻦ ﻣﻰﭘﯿﻤﻮد زﻣﺎﻧﻰ ﺑﻪ دﯾﻮارﻫﺎى وﯾﻦ رﺳﯿﺪ ﮐﻪ ‪ 20‬ﻫﺰار ﭘﯿﺎده ﻧﻈﺎم‬ ‫ﮐﺎرآزﻣﻮده اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﻰ‪ ،‬آﻟﻤﺎﻧﻰ و اﺗﺮﯾﺸﻰ در ﭘﺸﺖ ﺣﺼﺎرﻫﺎى ﻋﻈﯿﻢ و ﺗﻘﻮﯾﺖ ﺷﺪهى وﯾﻦ ﺳﻨﮕﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻬﻨﺪﺳﺎن آﻟﻤﺎﻧﻰ و اﺗﺮﯾﺸﻰ‬ ‫ﺳﺮﯾﻌﺎ ﺑﻨﺎﯾﻰ ﻣﺴﺘﺤﮑﻢ در اﻃﺮاف رود داﻧﻮب ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ و ﮐﻠﯿﻪ دروازهﻫﺎى وﯾﻦ ﺗﯿﻐﻪ ﺷﺪ!‬ ‫ﺑﺎران ﻣﺠﺪدا ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﻣﺪاﻓﻌﺎن اروﭘﺎﯾﻰ آﻣﺪه و در ژوﺋﻦ ‪ 1529‬ﺳﻠﻄﺎن ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺗﻮپﻫﺎى ﻋﻈﯿﻢ ﺧﻮد را از روى زﻣﯿﻦﻫﺎى ﻟﻐﺰان ﺑﻪ‬ ‫ﺣﺮﮐﺖ در آورد و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ اﻧﺘﻘﺎل ﺗﻮپﻫﺎى ﮐﻮﭼﮏ و ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺧﻮد ﻗﻨﺎﻋﺖ ﮐﺮد‪ .‬ﺗﺮكﻫﺎ از ﭼﻬﺎرده روز اول ﺣﻤﻼت ﺧﻮد ﻫﯿﭻ‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪاى ﻧﮕﺮﻓﺘﻨﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﮔﻠﻮﻟﻪﻫﺎى ﺗﻮپ ﺑﻪ ﻗﻠﻊ اﺛﺮﮔﺬار ﻧﺒﻮد و ﻣﯿﻦﻫﺎى ﻓﻌﺎل ﺷﺪه در ﭘﺎى ﺣﺼﺎر ﻧﯿﺮ ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﯾﮏ ﺣﺼﺎر را ﺑﻪ ﻃﻮر‬ ‫ﮐﺎﻣﻞ ﻓﺮو ﺑﺮﯾﺰد‪.‬‬ ‫ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺑﺎر ﻋﺜﻤﺎﻧﻰﻫﺎ ﺳﻌﻰ ﮐﺮدﻧﺪ از ﺷﮑﺎفﻫﺎى ﮐﻮﭼﮏ اﯾﺠﺎد ﺷﺪه در ﭘﻨﺎه ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ﺑﻪ داﺧﻞ ﻗﻠﻌﻪ ﻧﻔﻮذ ﮐﻨﻨﺪ اﻣﺎ ﻫﺮ ﺑﺎر ﺑﺎ ﺿﺮﺑﺎت ﺳﻨﮕﯿﻦ‬ ‫ﭘﯿﺎده ﻧﻈﺎم زرﻫﭙﻮش اروﭘﺎﯾﻰﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻘﺐ راﻧﺪه ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻧﺒﺮد ﺗﺎ ﻣﺎه اﮐﺘﺒﺮ ﺑﻰﻧﺘﯿﺠﻪ اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺖ و ﻗﺮار ﺷﺪ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰﻫﺎ آﺧﺮﯾﻦ ﺗﻼش ﺧﻮد را‬ ‫ﺑﮑﻨﻨﺪ‪ .‬در ﺳﺤﺮﮔﺎه ‪ 14‬اﮐﺘﺒﺮ ‪ 1529‬ﺗﻮپﻫﺎى ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻫﻢ زﻣﺎن ﺑﻪ ﻏﺮش درآﻣﺪﻧﺪ و ﺣﻔﺮهاى ﺑﻪ ﻋﺮض ‪ 50‬ﻣﺘﺮ اﯾﺠﺎد ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﺰاران ﺳﺮﺑﺎز ﺗﺮك از ﻫﻤﺎن ﺷﮑﺎف ﮐﻢ ﻋﺮض ﺳﻌﻰ ﮐﺮدﻧﺪ وارد ﺣﺼﺎر ﺷﻮﻧﺪ اﻣﺎ دﻓﺎع ﻓﺸﺮده ﺷﻮاﻟﯿﻪﻫﺎى اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﻰ و آﻟﻤﺎﻧﻰ از اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ‬ ‫ﻗﺘﻠﮕﺎه ﺑﺰرﮔﻰ ﺑﺮاى آنﻫﺎ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﺳﻠﻄﺎن ﺑﺮگ آﺧﺮ ﺧﻮد را ﻣﺄﯾﻮﺳﺎﻧﻪ رو ﮐﺮد‪ .‬ﻣﺮداﻧﻰ ﯾﻨﻰﭼﺮى ﺑﺎ ﮔﺬر از روى ﺟﻨﺎزهﻫﺎى ﺳﺮﺑﺎزان ﺗﺮك‬ ‫ﺳﻌﻰ ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﻪ ﺿﺮب ﺷﻤﺸﯿﺮﻫﺎى ﺳﻨﮕﯿﻦ و ﻧﯿﺰهﻫﺎى ﺑﻠﻨﺪ راﻫﻰ ﺑﻪ درون ﻗﻠﻌﻪ ﺑﮕﺸﺎﯾﻨﺪ اﻣﺎ ﭘﺎﯾﺪارى ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن و ﺑﻪ ﻫﻢ ﺧﻮردن ﻧﻈﻢ و‬ ‫ﺗﺮﺗﯿﺐ آنﻫﺎ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ اﯾﻦ ﺑﺎر ﻋﺜﻤﺎﻧﻰﻫﺎ ﭘﯿﺮوز ﻣﯿﺪان ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻣﺮگ ﺻﺪﻫﺎ ﺳﺮﺑﺎز ﺑﺮﮔﺰﯾﺪهى ﯾﻨﻰﭼﺮى ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺳﻠﻄﺎن از ﺗﺼﺮف‬ ‫وﯾﻦ ﻣﻨﺼﺮف ﺷﻮد‪ .‬ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﺗﺮكﻫﺎ از دروازهى وﯾﻦ ﻧﻔﺲﻫﺎى در ﺳﯿﻨﻪ ﺣﺒﺲ ﺷﺪهى اروﭘﺎﯾﯿﺎن را آزاد ﮐﺮد‪ .‬ﻧﺎﻗﻮسﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﺪا درآﻣﺪ‬ ‫و ﻣﺮدم ﺳﺮودﻫﺎى ﭘﯿﺮوزى ﺳﺮ دادﻧﺪ‪» .‬ﺳﻠﻄﺎن« ﺑﺎﻻﺧﺮه ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮد وﯾﻦ‬ ‫ﺳﻠﯿﻤﺎن ‪ 3‬ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﻧﯿﺰ ﻗﺼﺪ ﻓﺘﺢ وﯾﻦ را ﮐﺮد اﻣﺎ ﭘﺲ از آن ﮐﻪ اﻃﺮاف اﯾﻦ ﺷﻬﺮ را ﺑﻪ آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪ و اراﺿﻰ ﻫﺎﭘﺴﺒﻮرگﻫﺎ را ﻟﮕﺪﮐﻮب‬ ‫ﮐﺮد و ﺣﺘﺎ ﺑﻪ اﻧﺘﻈﺎر ورود ارﺗﺶﻫﺎى اروﭘﺎﯾﻰ ﻧﺸﺴﺖ ﭼﻮن ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﺪ ﮐﻪ آنﻫﺎ ﻗﺼﺪ ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ وى را ﺑﻪ روى زﻣﯿﻦ ﺻﺎف و ﺑﻰدﻓﺎع‬ ‫ﻧﺪارﻧﺪ ﺑﻪ اﺳﻼﻣﺒﻮل ﺑﺎزﮔﺸﺖ‪ .‬اﻣﺎ وﯾﻨﻰﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﭘﯿﺮوزى ﺧﻮد را ﻗﻄﻌﻰ ﻧﻤﻰداﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎرﻫﺎ ﺑﺎ ارﺳﺎل ﻫﺪاﯾﺎ و اﺑﺮاز دوﺳﺘﻰ ﺳﻌﻰ ﮐﺮدﻧﺪ‬ ‫ﺳﻠﻄﺎن ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ را وادار ﺑﻪ ﻗﺒﻮل ﺻﻠﺢ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد وﯾﻦ ﺣﺪود ‪ 80‬ﺳﺎل ﺑﻌﺪ از ﻧﺒﺮد ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﯿﻪ رخ داد و ﻣﻰﺗﻮان آن را ﭘﺎﯾﺎن ﯾﮏ دوران درﺧﺸﺎن در ﺗﺎرﯾﺦ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ داﻧﺴﺖ‪ .‬دوراﻧﻰ ﮐﻪ‬ ‫ﻫﺮ روز آن ﺗﻮأم ﺑﺎ ﭘﯿﺸﺮوى و ﻓﺘﺢ ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﺗﻮﻗﻒ در ﭘﺎى دروازهﻫﺎى وﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﻋﻄﻔﻰ در ﺗﺎرﯾﺦ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﭘﺲ از ‪1529‬‬ ‫ﻫﯿﭽﮕﺎه ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ در اروﭘﺎ ﭘﯿﺸﺮوى ﻣﻬﻤﻰ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد ﺗﺎرﯾﺨﻰ و ﻣﻬﻢ وﯾﻦ ﻣﺴﯿﺮ ﺗﺎرﯾﺦ را ﺑﻪ ﮐﻠﻰ دﮔﺮﮔﻮن ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﺳﻘﻮط اﯾﻦ ﺷﻬﺮ‪ ،‬ﺑﻮﻫﻢ و آﻟﻤﺎن را در ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﺪرت وﯾﺮاﻧﮕﺮ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ‬ ‫ﺑﻼدﻓﺎع ﻣﻰﮔﺬاﺷﺖ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺳﻠﻄﺎن ﺳﻠﯿﻤﺎن ﺑﺮاى ﻓﺘﺢ اروﭘﺎ ﺗﻨﻬﺎ دو ﻧﯿﺮو در ﻣﻘﺎﺑﻞ داﺷﺖ‪ :‬اﻣﭙﺮاﺗﻮرى اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ و دوﻟﺖﻫﺎى ﻫﺎﭘﺴﺒﻮرگ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد وﯾﻦ ﺟﺎﻧﻰ دوﺑﺎره ﺑﻪ ﺳﺮﺑﺎزان اروﭘﺎﯾﻰ ﻧﯿﺰ داد‪ .‬آنﻫﺎ ﮐﻪ از ‪ 1071‬ﻣﯿﻼدى ﯾﮑﺴﺮه ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻈﺎرهﮔﺮ ﺷﮑﺴﺖ از ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻣﺸﺮق زﻣﯿﻦ‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ ﻫﺮﮔﺰ ﮔﻤﺎن ﻧﻤﻰﮐﺮدﻧﺪ در ﺑﺮاﺑﺮ ارﺗﺶ ‪ 120‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮى ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ دوام ﺑﯿﺎورﻧﺪ‪) .‬اﯾﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎ ﺗﺎ ‪ 200‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮﻧﯿﺰ ﺑﺮآورده ﺷﺪه اﺳﺖ‪(.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد ﭼﺎﻟﺪران‬ ‫ﺟﻨﮓ ﭼﺎﻟﺪران‬ ‫ﯾﮑﻰ از دﻻﯾﻞ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖﻫﺎى ﺳﺮﯾﻊ ﻋﺜﻤﺎﻧﯿﺎن در اروﭘﺎ‪ ،‬ﺿﻌﻒ دوﻟﺖﻫﺎى ﺷﺮﻗﻰ )اﯾﺮان‪ ،‬ﻣﯿﺎن رودان‪ ،‬ﺷﺎﻣﺎت و ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن( ﺑﻮد اﻣﺎ در ﺳﺎل‬ ‫‪ 1500‬دراﯾﺮان ﺑﺮاى اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر ﭘﺲ از ﻗﺮنﻫﺎ‪ ،‬ﺣﮑﻮﻣﺘﻰ اﯾﺮاﻧﻰ ﺑﺮ ﺳﺮ ﮐﺎر آﻣﺪ‪ .‬وﺟﻮد اﯾﻦ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻔﻮﯾﺎن ﻣﻌﺮوف ﮔﺸﺖ از‬ ‫‪٦٦‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﺟﻤﻠﻪ دﻻﯾﻞ ﺿﻌﻒ ﭘﯿﺸﺮوى ﻋﺜﻤﺎﻧﻰﻫﺎ در ﻏﺮب اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺮوع ﻗﺪرت اﯾﻦ ﺧﺎﻧﺪان ﺑﻪ دﺳﺖ ﺷﺎه اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﺻﻮﻓﻰ ﺑﻮد‪ .‬وى ﻣﺮدى ﺟﻨﮕﺎور‪،‬‬ ‫ﺟﻮاﻧﻤﺮد و اﺻﻮﻻ ﺷﯿﻌﻪﮔﺮا ﺑﻮد‪ .‬وى اﺑﺘﺪا ﮔﯿﻼن و ﺗﺒﺮﯾﺰ و ﻫﻤﺪان را ﮔﺮﻓﺖ و ﭘﺲ از ﻫﻢ ﻗﺴﻢ ﺷﺪن ﻫﻔﺖ ﻃﺎﯾﻔﻪ ﺗﺮك ﺑﺎ وى ﻏﺮب اﯾﺮان‬ ‫را ﺗﺼﺮف ﮐﺮده و ﺑﺎ درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪن ازﺑﮏﻫﺎ ﺷﺮق اﯾﺮان و ﺧﺮاﺳﺎن را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪.‬‬ ‫اﻗﺘﺪار دوﻟﺖ اﯾﺮان و ﺑﻪ ﺧﻄﺮ اﻓﺘﺎدن ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺑﻐﺪاد دوﻟﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ را ﻧﮕﺮان ﮐﺮد‪ .‬ﻋﺜﻤﺎﻧﻰﻫﺎ در اﯾﻦ زﻣﺎن ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﯾﻰ ﺑﻪ ﻏﺎﯾﺖ ﺑﻰرﺣﻢ‬ ‫ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ ﯾﺎووز داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﻠﻄﺎن ﺳﻠﯿﻢ را ﻣﻰﺗﻮان ﯾﮑﻰ از ‪ 4‬ﺳﻠﻄﺎن ﺑﺰرگ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ داﻧﺴﺖ )ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺮاد‪ ،‬ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﻓﺎﺗﺢ‪ ،‬ﺳﻠﻄﺎن‬ ‫ﺳﻠﯿﻤﺎن و ﺳﻠﻄﺎن ﺳﻠﯿﻢ‪(.‬‬ ‫آن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﻰ ﻣﻮرﺧﺎن ﻧﻈﯿﺮ ﺳﺮﭘﺮﺳﻰ ﺳﺎﯾﮑﺲ ﻣﻰﮔﻮﯾﻨﺪ‪ ،‬اﻋﺰام ﺳﻔﺮاى اﯾﺮان ﺑﻪ ﻧﺰد ﻣﻤﺎﻟﯿﮏ ﻣﺼﺮ و ﻣﺠﺎرﺳﺘﺎن در ‪ 1514‬دﻟﯿﻞ‬ ‫اﺻﻠﻰ ﻋﺠﻠﻪ ﺳﻠﻄﺎن ﺑﺮاى ﻧﺎﺑﻮدى ﺻﻔﻮﯾﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺸﺘﺎر ‪ 40‬ﻫﺰار ﺷﯿﻌﻪ در آﺳﯿﺎى ﺻﻐﯿﺮ و ﻓﺮﺳﺘﺎدن ﻧﺎﻣﻪﻫﺎى ﺗﻨﺪ ﺑﺮاى ﺷﺎه اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ‬ ‫ﻧﺒﺮد را ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ ﻧﺸﺎن ﻣﻰداد‪.‬‬ ‫ﺻﺪ و ﺑﯿﺴﺖ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﺗﺮك در ﻣﺮزﻫﺎى اﯾﺮان‬ ‫آن ﭼﻪ ﺑﺮ ﻫﯿﺒﺖ ﺗﺮكﻫﺎ در ﻫﻨﮕﺎم ﻧﺒﺮد ﻣﻰاﻓﺰود ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن ﺑﺰرگ و ﻋﻈﯿﻢ آنﻫﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻃﻮرى ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت ﺗﺎرﯾﺦ آنﻫﺎ در ﻗﺮون ‪،15‬‬ ‫‪ 16‬و ‪ 17‬ﻫﻤﻮاره ﺑﺮﺗﺮى ﺧﺮدﮐﻨﻨﺪهاى از ﻧﻈﺮ ﻧﻔﺮات در ﻣﯿﺪان ﻧﺒﺮد ﺑﺮ ﺣﺮﯾﻔﺎن ﺧﻮد داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ زﻣﺎن ﻧﯿﺰ ﺷﺎه اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﺑﺮاى ﮐﻤﮏ‬ ‫ﺑﻪ ﺑﺎﺑﺮ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواى ﻫﻨﺪ‪ ،‬ارﺗﺸﻰ را ﺑﻪ آﺳﯿﺎى ﻣﺮﮐﺰى ﻓﺮﺳﺘﺎده و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻗﺎدر ﺑﻪ آﻣﺎده ﮐﺮدن ارﺗﺸﻰ دراﯾﻦ اﺑﻌﺎد ﻧﺒﻮد اﻣﺎ در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل‬ ‫دور از ﻣﺮداﻧﮕﻰ ﻣﻰداﻧﺴﺖ ﮐﻪ ارﺗﺶ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ را در ﻏﺎرت ﻏﺮب اﯾﺮان راﺣﺖ ﺑﮕﺬارد ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ﻋﻠﻰرﻏﻢ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ او ﺧﺒﺮ دادﻧﺪ‬ ‫ﺳﻠﻄﺎن ﺳﻠﯿﻢ از ‪ 120‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺷﺪه و ﻣﻨﻈﻢ‪ ،‬ﺳﻮاره ﻧﻈﺎم‪ ،‬ﯾﻨﻰﭼﺮى‪ ،‬ﺗﻔﻨﮕﺪار و واﺣﺪﻫﺎى ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ ﺧﻮد‬ ‫را در دﺷﺖ ﭼﺎﻟﺪران در ﻧﺰدﯾﮏ اروﻣﯿﻪ ﺑﻪ ﺳﭙﺎه ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﺣﺎل آن ﮐﻪ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪى ﻣﻮرﺧﺎن ﺗﻨﻬﺎ ﻧﯿﺮوﯾﻰ ﺑﯿﻦ ‪ 35‬ﺗﺎ ‪ 60‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز در‬ ‫اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺖ‪ .‬ﻋﺜﻤﺎﻧﯿﺎن از ﻫﻤﺎن اﺑﺘﺪا ﺑﺎ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺳﻮاران ورزﯾﺪهى اﯾﺮاﻧﻰ ﻓﻬﻤﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ و ﯾﻨﻰﭼﺮىﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺟﻨﮓ را‬ ‫ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﻮپﻫﺎ و ﯾﻨﻰﭼﺮىﻫﺎ ﭘﺸﺖ ﺳﭙﺎه ﭘﯿﺎده و ﺳﻮاره ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﭘﻨﻬﺎن ﺷﺪﻧﺪ و در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻧﻘﺶ ذﺧﯿﺮه اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ ﺗﺮكﻫﺎ را‬ ‫ﺑﺎزى ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺷﺎه اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﺳﭙﺎه ﺧﻮد را ﺑﻪ دو ﻗﺴﻤﺖ ﮐﺮد و ﻗﺴﻤﺘﻰ را ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ رﺋﯿﺲ ﻃﺎﯾﻔﻪ اﺳﺘﺎﺟﻠﻮ از ﻃﻮاﯾﻒ ﺟﻨﮕﺎور ﺗﺮك ﺳﭙﺮد و ﻧﯿﻤﻰ دﯾﮕﺮ‬ ‫از ﺳﭙﺎه را‪ ،‬ﺧﻮد ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﮐﺮد‪ .‬ﺷﺎه اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﺑﺮاى آن ﮐﻪ ﻣﻰداﻧﺴﺖ ﺗﺮكﻫﺎ از ﺗﻮپ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻰ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ ﺗﻨﻬﺎ راه را در ﺣﺮﮐﺖ‬ ‫ﺳﺮﯾﻊ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ دﺷﻤﻦ دﯾﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻫﻢ زﻣﺎن‪ 35 ،‬ﻫﺰار ﺳﻮار )ﯾﺎ ‪ 60‬ﻫﺰار( اﯾﺮاﻧﻰ از دو ﺟﻨﺎح ﺑﻪ ﺟﻨﺎﺣﯿﻦ ﻋﺜﻤﺎﻧﯿﺎن ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺣﺮﮐﺖ‬ ‫ﺷﺎه اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﺑﻪ اﻧﺪازهاى ﺟﺴﻮراﻧﻪ و ﺳﺮﯾﻊ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻣﻮاج ﭘﯿﺎده و ﺳﻮار ﺗﺮك ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﻣﺎﻧﻊ رﺳﯿﺪن او ﺑﺎ واﺣﺪﻫﺎى ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ﺷﻮﻧﺪ اﻣﺎ در‬ ‫ﺟﻨﺎح دﯾﮕﺮ ﺳﻮاران اﺳﺘﺎﺟﻠﻮ درﺳﺖ در زﯾﺮ آﺗﺶ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﯿﺶﺗﺮ آنﻫﺎ از ﺟﻤﻠﻪ رﺋﯿﺲ اﺳﺘﺎﺟﻠﻮ از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺷﺎه اﯾﺮان و‬ ‫ﺳﻮاران ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪهاش وﺳﻂ ﻣﯿﺪان ﺟﻨﮓ ﮐﻪ اﮐﻨﻮن دﯾﮕﺮ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ »ﻣﻐﻠﻮﺑﻪ ﺷﺪن« ﺟﺎى ﻣﻨﺎﺳﺒﻰ ﺑﺮاى آﺗﺶرﯾﺰى ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ﻧﺒﻮد ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻰ‬ ‫ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺗﺮك را درﻫﻢ ﻣﻰﮐﻮﺑﯿﺪﻧﺪ اﻣﺎ ﺳﻠﻄﺎن ﺳﻠﯿﻢ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﻧﯿﺮوى ﻣﺮﮔﺒﺎر ﯾﻨﻰﭼﺮى را وارد ﻣﯿﺪان ﮐﺮد‪ .‬ﺳﻮاران اﯾﺮاﻧﻰ ﺑﺮاى ﺧﺮوج از ﺑﻦ‬ ‫ﺑﺴﺖ ﺑﻰﻣﺤﺎﺑﺎ ﺑﻪ ﺻﻔﻮف ﯾﻨﻰﭼﺮى ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮده و ﮔﻤﺎن ﮐﺮدﻧﺪ ﺣﺮﮐﺖ ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺮﯾﻊ آنﻫﺎ ﭘﯿﺎده ﻧﻈﺎم ﻣﺬﮐﻮر را از ﻫﻢ ﺧﻮاﻫﺪ ﭘﺎﺷﯿﺪ اﯾﻦ‬ ‫ﻣﺮدان ﺳﺮاﺳﺮ ﺳﺮخﭘﻮش ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺘﻮنﻫﺎى ﻣﺘﺤﺮك ﺳﻼح ﺑﻪ دﺳﺖ از ﺟﺎى ﺧﻮد ﻧﺠﻨﺒﯿﺪﻧﺪ و ﺣﺘﺎ ﺻﻔﻮف ﺧﻮد را ﺑﺮاى ﻋﺒﻮر ﺳﻮاران اﯾﺮاﻧﻰ‬ ‫ﺑﺎز ﻧﮑﺮدﻧﺪ در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮد وارد ﺧﻮﻧﯿﻦﺗﺮﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﺧﻮد ﺷﺪ و ﻫﺰاران ﻧﻔﺮ از ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻃﺮﻓﯿﻦ دﺷﺖ ﭼﺎﻟﺪران را ﺑﺎ ﺧﻮن ﺧﻮد رﻧﮕﯿﻦ‬ ‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﯿﺮوﯾﻰ ﺳﻮاران اﯾﺮاﻧﻰ در ﻣﺤﺎﺻﺮه ﮐﺎﻣﻞ در ﺣﺎل ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﯾﮏ ﺳﺮدار ﯾﻨﻰﭼﺮى ﺷﮑﻢ اﺳﺐ ﺷﺎه اﯾﺮان را درﯾﺪ و‬ ‫ﭘﺎى او را ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺿﺮﺑﺘﻰ دﯾﮕﺮ زﺧﻤﻰ ﮐﺮد‪ .‬ﻣﺮدان ﻗﺰﻟﺒﺎش ﮐﻪ ﻗﺼﺪ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻫﯿﭻ وﺟﻪ ﺷﺎه ﺧﻮد را در ﻣﯿﺪان ﺗﻨﻬﺎ ﺑﮕﺬارﻧﺪ ﺑﺎ از ﺟﺎن‬

‫‪٦٧‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﮔﺬﺷﺘﮕﻰ ﺷﺎه زﺧﻤﻰ را ﺑﺮ اﺳﺐ ﺳﻮار ﮐﺮدﻧﺪ و ﺳﻌﻰ ﮐﺮدﻧﺪ از ﻣﯿﺎن ﻣﺮدان ﺳﻤﺞ ﯾﻨﻰﭼﺮى ﺑﮕﺬرﻧﺪ‪ .‬ﺳﺮﻋﺖ ﻋﻤﻞ ﻋﺸﺎﯾﺮ ﻗﺰﻟﺒﺎش و‬ ‫ﺧﺴﺘﮕﻰ ﺟﻨﮕﺎوران ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ رﺧﻨﻪاى در ﺑﯿﻦ آنﻫﺎ اﯾﺠﺎد ﺷﻮد و ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪهى ﺳﻮاران اﯾﺮاﻧﻰ ﻣﯿﺪان ﺟﻨﮓ را ﺗﺮك ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫اردوى اﯾﺮان ﺗﻮﺳﻂ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰﻫﺎ ﻏﺎرت ﺷﺪ و ﺗﺒﺮﯾﺰ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺗﺮكﻫﺎ اﻓﺘﺎد اﻣﺎ ﺳﻠﯿﻢ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺗﺼﺮف ﮐﺮدﺳﺘﺎن و دﯾﺎرﺑﮑﺮ ﻗﻨﺎﻋﺖ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮد‬ ‫ورود ﺻﻔﻮﯾﺎن ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﻗﺪرت ﺑﺰرﮔﻰ را در ﺷﺮق اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ اﯾﺠﺎد ﮐﺮد‪ .‬ﻋﺜﻤﺎﻧﻰﻫﺎ در اﯾﻦ زﻣﺎن در اوج ﻗﺪرت ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬آنﻫﺎ ‪2‬‬ ‫ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﮐﻞ ﻣﺼﺮ را ﺗﺴﺨﯿﺮ ﮐﺮدﻧﺪ و در ﺷﺮق ﻧﺰدﯾﮏ و ﺷﻤﺎل آﻓﺮﯾﻘﺎ دوﻟﺘﻰ از دﺳﺖ آنﻫﺎ ﻧﺠﺎت ﻧﯿﺎﻓﺖ اﻣﺎ ﺳﺮﺳﺨﺘﻰ ﺳﺮﺑﺎزان اﯾﺮاﻧﻰ‬ ‫ﺑﺮاى آنﻫﺎ اﯾﻦ ﭘﯿﺎم را داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻨﺘﻈﺮ رﺧﺪاد ﺟﻨﮓﻫﺎى ﻋﻈﯿﻤﻰ در اﯾﻦ ﺑﺨﺶ از ﺟﻬﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد ﭼﺎﻟﺪران ﺳﺮآﻏﺎز ﺟﻨﮓﻫﺎى اﯾﺮاﻧﻰ و ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﻨﮓﻫﺎى ‪ 800‬ﺳﺎﻟﻪى اﯾﺮان رم ﯾﮑﻰ از ﻃﻮﻻﻧﻰﺗﺮﯾﻦ ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﻮد‬ ‫و ﻋﺎﻗﺒﺖ ‪ 4‬ﻗﺮن ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﺿﻌﻒ ﻣﻔﺮط دو ﮐﺸﻮر ﻣﻨﺠﺮ ﺷﺪ در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﯾﮏ از ﻃﺮﻓﯿﻦ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺑﺮﺗﺮى ﻗﻄﻌﻰ ﺑﺮ ﻋﻠﯿﻪ دﯾﮕﺮى‬ ‫دﺳﺖ ﺑﯿﺎﺑﻨﺪ اﻣﺎ ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻪ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ اﺳﺘﻘﻼل ﺧﻮد را در ﺑﺮاﺑﺮ دوﻟﺘﻰ ﮐﻪ دهﻫﺎ ﮐﺸﻮر را ﻣﺴﺨﺮ ﮐﺮده ﺑﻮد ﺣﻔﻆ ﮐﻨﻨﺪ ﻧﮑﺘﻪاى ﺑﺴﯿﺎر‬ ‫اﻣﯿﺪوار ﮐﻨﻨﺪه ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻫﻰ ﺟﻮان ﺻﻔﻮى در زﻣﺎن ﺷﺎه اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ و ﺷﺎه ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ارﺗﺶﻫﺎى ﺑﺰرگ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﻏﻠﺒﻪ ﮐﻨﺪ اﻣﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ آنﻫﺎ ﭘﺎﯾﻪاى‬ ‫ﺷﺪ ﺑﺮاى ﭘﯿﺮوزىﻫﺎى ﻗﺮن ﻫﻔﺪﻫﻢ ﺷﺎﻫﺎن اﯾﺮاﻧﻰ ﺑﺮ ﻋﺜﻤﺎﻧﯿﺎن‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد درﯾﺎى ﻟﭙﺎﻧﺖ‬ ‫ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺗﺠﺎرت در ﻗﺮنﻫﺎى ﭼﻬﺎردﻫﻢ و ﭘﺎﻧﺰدﻫﻢ ﻣﯿﻼدى ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺟﺰاﯾﺮ و راهﻫﺎى درﯾﺎﯾﻰ اﻫﻤﯿﺖ زﯾﺎدى ﭘﯿﺪا ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ‬ ‫ﭘﻨﺠﻪﻫﺎى ﺑﺰرگ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﮐﻠﯿﻪ ﭘﻞﻫﺎى ارﺗﺒﺎﻃﻰ ﺷﺮق و ﻏﺮب را در اﺧﺘﯿﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﻪ ﻗﺪرتﻫﺎى اروﭘﺎﯾﻰ اﺟﺎزه ﺗﻨﻔﺲ ﻧﻤﻰداد‪ .‬از اواﺧﺮ‬ ‫ﻗﺮن ﭘﺎﻧﺰدﻫﻢ ﭘﺮﺗﻐﺎﻟﻰﻫﺎ‪ ،‬وﻧﯿﺰىﻫﺎ‪ ،‬ﻫﻠﻨﺪىﻫﺎ و اﺳﭙﺎﻧﯿﺎﯾﻰﻫﺎ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻓﻀﺎﻫﺎى ﺗﺎزه و راهﻫﺎى ﺟﺪﯾﺪى رﻓﺘﻨﺪ در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ را ﻧﯿﺰ‬ ‫ﻫﻨﻮز ﺗﺨﻠﯿﻪ ﻧﮑﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺳﻼﻃﯿﻦ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﻗﺼﺪ داﺷﺘﻨﺪ ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ را ﻧﯿﺰ ﮐﺎﻣﻼ در اﺧﺘﯿﺎر ﺧﻮد ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در ‪ 1570‬ﺑﺎ اﻋﺰام‬ ‫ﻧﯿﺮوى ﻋﻈﯿﻢ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ورزﯾﺪهﺗﺮﯾﻦ درﯾﺎﻧﻮردان و ﺳﺮﺑﺎزان ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﻋﺎزم ﻗﺒﺮس ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ در ﺗﺼﺮف و وﻧﯿﺰىﻫﺎ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫دژﻫﺎى ﻧﯿﮑﻮزﯾﺎ و ﻓﺎﻣﺎﮔﻮﺳﺘﺎ ﭘﺲ از ﻣﺎهﻫﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ‪ ،‬ﻣﻘﻬﻮر ‪ 50‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺷﺪﻧﺪ و ﻣﺪاﻓﻌﺎن از دم ﺗﯿﻎ ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﮐﻨﻮن ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﮐﻪ در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺳﻠﻄﺎن ﺳﻠﯿﻢ ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ ﺧﻤﺎر در آن ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﻰﮐﺮد آرام آرام در ﺣﺎل ﻓﺸﺮدن ﮔﻠﻮﻟﻪى دوﻟﺖﻫﺎى‬ ‫ﻣﺴﯿﺤﻰ ﺑﻮد و اﯾﻦ ﺑﺎر ﻗﺼﺪ داﺷﺖ درﯾﺎ را ﻧﯿﺰ از دﺳﺖ آنﻫﺎ ﺑﻪ در آورد‪.‬‬ ‫ﻓﺮﻣﺎن ﺻﻠﯿﺒﻰ‬ ‫ﭘﺎپ ﭘﻰ ﭘﻨﺠﻢ در ‪ 1571‬از ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن اروﭘﺎﯾﻰ ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ ﻧﯿﺮوى ﺑﺰرﮔﻰ ﻋﻠﯿﻪ ﻋﺜﻤﺎﻧﯿﺎن ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﯿﺮﻧﺪ ﺗﺎ آنﻫﺎ را از ﻗﺒﺮس ﺑﯿﺮون ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺎ ﮐﻨﺎر ﮐﺸﯿﺪن آﻟﻤﺎن و ﻓﺮاﻧﺴﻪ از اﺗﺤﺎد ﺻﻠﯿﺒﻰ ﺟﺪﯾﺪ‪ ،‬اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﻣﺬﮐﻮر ﻋﻤﻼ ﻣﺤﺪود ﺑﻪ ﯾﮏ ﻧﯿﺮوى درﯾﺎﯾﻰ ﺷﺪ اﻣﺎ اﯾﻦ ﻧﯿﺮو ﺑﺴﯿﺎر ﻗﻮى و‬ ‫ﺣﺮﻓﻪاى ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﭘﺎپ‪ ،‬اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ )دﺷﻤﻦ ﺑﺰرگ درﯾﺎﯾﻰ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ( وﻧﯿﺰىﻫﺎ‪ ،‬اﺗﺮﯾﺸﻰﻫﺎ و ﻣﺎﻟﺖﻫﺎ در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ 1571‬در ﻣﺴﯿﻨﺎ در ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ ﺷﺮﻗﻰ ﺟﻤﻊ‬ ‫ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ اﯾﻦ ﻧﯿﺮو ﺑﻪ دون ﺧﻮان اﺗﺮﯾﺸﻰ ﭘﺴﺮ ﺷﺎرل ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬رﺳﯿﺪ و ﻣﻘﺮر ﺷﺪ ﮐﻪ آﺧﺮﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﺻﻠﯿﺒﻰ ﻏﺮب ﻋﻠﯿﻪ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰﻫﺎ ﺟﻨﮕﻰ‬ ‫درﯾﺎﯾﻰ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﭼﻬﺎرﺻﺪ و ﻫﻔﺘﺎد ﮐﺸﺘﻰ روﺑﻪروى ﻫﻢ‬ ‫ﻧﯿﺮوى درﯾﺎﯾﻰ ﻃﺮﻓﯿﻦ در زﻣﺎن ﺧﻮد ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺰرگ و ﺑﻰﻫﻤﺘﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﺗﺮكﻫﺎ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﻋﻠﻰ ﭘﺎﺷﺎ و ﻋﻠﻮج ﻋﻠﻰ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﺑﺎﺳﺎﺑﻘﻪ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ‪ ،‬از‬ ‫‪ 270‬ﮐﺸﺘﻰ و ﺑﯿﺶ از ‪ 35‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪ ﺑﻮد و ﻧﯿﺮوى درﯾﺎﯾﻰ ﭘﯿﻤﺎن ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ ﻣﻘﺪس ﻧﯿﺰ از ‪ 30‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ‬ ‫‪٦٨‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﻣﺰﯾﺖ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻏﺮﺑﻰ وﺟﻮد ‪ 6‬ﮐﺸﺘﻰ ﻋﻈﯿﻢ ﺑﺎدﺑﺎﻧﻰ‪ ،‬ﭘﺎروﯾﻰ ﺟﺪﯾﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻧﺎوﮔﺎن ﻏﺮﺑﻰ در ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ 1571‬ﻧﺰدﯾﮏ ﺧﻠﯿﺞ ﻟﭙﺎﻧﺖ ﺷﺪه و ﺑﺎ‬ ‫ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﻗﺼﺪ ﻧﺒﺮد ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﺮكﻫﺎ ﻣﻰداﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در ﺧﻠﯿﺞ ﻟﭙﺎﻧﺖ ﮐﺸﺘﻰﻫﺎى اروﭘﺎﯾﻰ ﺑﻪ ﺳﺮاغ آنﻫﺎ ﻧﻤﻰآﯾﺪ اﻣﺎ ﺳﺨﻨﺎن ﻣﻬﯿﺞ‬ ‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﺗﺮك ﻧﻈﯿﺮ ﻋﻠﻰ ﭘﺎﺷﺎ اﻣﯿﺮاﻟﺒﺤﺮ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺗﺮﮐﺎن ﺑﻪ ﻗﺼﺪ درﮔﯿﺮى از ﺧﻠﯿﺞ ﺑﯿﺮون ﺑﯿﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫در ‪ 7‬اﮐﺘﺒﺮ ‪ 400 ،1571‬ﮐﺸﺘﻰ ﮐﻪ ﻣﻤﻠﻮ از ﭘﺮﭼﻢﻫﺎى ﺻﻠﯿﺒﻰ و ﻫﻼل ﺑﻮدﻧﺪ در ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ رودروى ﻫﻢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﺗﺎ ﻣﺪﺗﻰ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﺣﻤﻠﻪ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰﻫﺎ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ و ﭘﺲ از ﺷﻠﯿﮏ ﮔﻠﻮﻟﻪ آنﻫﺎ اﻗﺪام ﺑﻪ آﺗﺸﺒﺎرى ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﺮكﻫﺎ ﮐﻪ ﺑﺎ دﯾﺪن‬ ‫ﺷﺶ ﻧﺎو ﻋﻈﯿﻢ اروﭘﺎﯾﻰ ﭘﻰ ﺑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﺪف اﺻﻠﻰ ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﻧﺎﺑﻮدى ﮐﻠﯿﻪى ﮐﺸﺘﻰﻫﺎى آنﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﻮپ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ از ﺳﻪ ﺟﻨﺎح ﺧﻮد را‬ ‫ﺑﻪ ﻧﺎوﮔﺎن اروﭘﺎﯾﻰ ﻧﺰدﯾﮏ ﮐﺮدﻧﺪ در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ آﺗﺶ ﻧﺎوﮔﺎن وﻧﯿﺰىﻫﺎ و اﺳﭙﺎﻧﯿﺎﯾﻰﻫﺎ ﮐﺸﺘﻰﻫﺎى آنﻫﺎ را درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪ‪.‬‬ ‫در ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﺳﯿﺮوﮐﻮ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﺗﺮك‪ ،‬ﺳﻌﻰ ﮐﺮد ﺑﺎ ﻧﯿﺮوﻫﺎﯾﺶ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﻮازات دﺷﻤﻦ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﭘﻬﻠﻮ ﺑﻪ ﭘﻬﻠﻮ دادن ﮐﺸﺘﻰﻫﺎ از‬ ‫ﺿﺮب ﺷﻤﺸﯿﺮ ﺑﺮاى از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن دﺷﻤﻦ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻟﯿﮑﻦ آنﻫﺎ ﻣﺼﺎدف ﺑﺎ درﯾﺎﻧﻮردان ﮐﻬﻨﻪ ﮐﺎر وﻧﯿﺰى ﺷﺪﻧﺪ و ﮐﻞ اﺳﮑﺎدراﻧﺸﺎن ﻧﺎﺑﻮد ﺷﺪ و ﺳﺮ ﺳﯿﺮو از ﺗﻦ ﺟﺪا ﮔﺸﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ وﻧﯿﺰىﻫﺎ‬ ‫ﻧﯿﺰ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺟﻤﻌﻰ از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺳﺮﺑﺎزاﻧﺸﺎن از دﺳﺖ دادﻧﺪ‪.‬‬ ‫در ﻣﺮﮐﺰ ﻣﻨﻄﻘﻪ درﮔﯿﺮى‪ ،‬ﻧﺎوﻫﺎى ﻻرﺋﺎل و ﺳﻠﻄﺎﻧﻪ )دو ﻧﺎو اﺻﻠﻰ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﻃﺮﻓﯿﻦ(‪ ،‬ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﺮد و دو ﮐﺸﺘﻰ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاى ﺑﻪ‬ ‫ﻫﻢ ﮔﯿﺮ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺟﺪاﯾﻰ آن اﻣﮑﺎﻧﭙﺬﯾﺮ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺳﺮﻧﺸﯿﻨﺎن دو ﻧﺎو ﺑﺮاى ﻧﺒﺮد ﺗﻦ ﺑﻪ ﺗﻦ ﺑﻪ ﺳﻮى ﻫﻢ ﻫﺠﻮم آوردﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﻰ ﺑﻮد‬ ‫ﮐﻪ دهﻫﺎ ﻧﺎو اروﭘﺎﯾﻰ و ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﻧﯿﺰ ﺧﻮد را ﺳﺮاﺳﯿﻤﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ درﮔﯿﺮى رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد ﺳﺨﺘﻰ ﺑﯿﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻃﺮﻓﯿﻦ درﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﺮﺗﺮى ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ اروﭘﺎﯾﻰﻫﺎ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﻧﯿﻤﻰ از ﮐﺸﺘﻰﻫﺎى ﺗﺮك ﻗﺒﻞ از رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻣﺤﻞ‬ ‫درﮔﯿﺮى از ﺑﯿﻦ ﺑﺮوﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﯾﻨﻰﭼﺮىﻫﺎ در اﺑﺘﺪا ﺑﺎ ﺟﻤﻊ ﺷﺪن ﺑﻪ اﻃﺮاف ﻋﻠﻰ ﭘﺎﺷﺎ ﯾﮏ ﻫﺴﺘﻪ ﻗﻮى ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺗﺸﮑﯿﻞ دادﻧﺪ ودرﻋﺮﺷﻪ ﮐﺸﺘﻰ ﺑﻪ دﻓﺎﻋﻰ ﺳﺨﺖ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‬ ‫اﻣﺎ ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ ﺗﻌﺪاد ﺳﺮﺑﺎزان اروﭘﺎﯾﻰ ﺑﯿﺶﺗﺮ ﻣﻰﺷﺪ و اﺳﺘﻔﺎده آنﻫﺎ از ﮔﻠﻮﻟﻪﻫﺎى ﺷﻤﺨﺎل ﻧﯿﺰﻗﺪرت ﺷﻤﺸﯿﺮ ﯾﻨﻰﭼﺮىﻫﺎ را ﺑﻰاﺛﺮ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن دون ﺧﻮان ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﻫﺰار ﻧﯿﺮوى ﺟﺪﯾﺪ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﮐﺸﺘﻰﻫﺎى درﮔﯿﺮ ﺑﺎ ﻫﻢ رﺳﺎﻧﺪ و ﭘﺲ از آن ﮐﻪ ﮔﻠﻮﻟﻪاى ﺑﻪ ﺳﺮ ﻋﻠﻰ‬ ‫ﭘﺎﺷﺎ اﺻﺎﺑﺖ ﮐﺮد ﭘﺮﭼﻢﻫﺎى اروﭘﺎﯾﻰ ﺑﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﭘﯿﺮوزى ﺑﺎﻻ رﻓﺖ اﻗﺪام ﺗﺮكﻫﺎ ﺑﺮاى ﺑﺎزﭘﺲﮔﯿﺮى ﻧﺎو ﺳﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﺑﻪ ﺟﺎﯾﻰ ﻧﺮﺳﯿﺪ و ﺗﻨﻬﺎ‬ ‫ﺳﺒﺐ اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻠﻔﺎت آنﻫﺎ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﮐﻨﻮن ﺗﻨﻬﺎ ﺟﻨﺎح ﭼﭗ ﺗﺮكﻫﺎ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﻋﻠﻮج ﻋﻠﻰ ﮐﻪ درﯾﺎﻧﻮردى ﻣﺎﻫﺮ ﺑﻮد ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ اداﻣﻪ ﻣﻰداد‪ .‬او اﺑﺘﺪا ﺳﻌﻰ ﮐﺮد از ﻣﻘﺎﺑﻞ‬ ‫ﻫﻤﺘﺎى ﺧﻮد‪ ،‬اﻧﺪرﯾﺎ دورﯾﺎ‪ ،‬ﺑﮕﺬرد و ﭘﺲ از ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻧﺎوﮔﺎن دون ﺧﻮان رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬در آن ﺟﺎ ﺧﻮد را رودروى ﻧﺎوﮔﺎن ﺳﯿﺴﯿﻠﻰ و‬ ‫ﻣﺎﻟﺘﻰ دﯾﺪ و ﭘﺲ از درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪن آنﻫﺎ ﭼﻮن ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﺪ ﺑﺎ ﻣﺮگ ﻋﻠﻰ ﭘﺎﺷﺎ و از ﻫﻢ ﭘﺎﺷﯿﺪه ﺷﺪن ﻗﻠﺐ ﻧﺎوﮔﺎن ﺗﺮك ﺷﮑﺴﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ‬ ‫ﻗﻄﻌﻰ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﭘﯿﺮوزىﻫﺎ اﮐﺘﻔﺎ ﮐﺮد و ﺷﺒﺎﻧﻪ ﺑﺎ ‪ 40‬ﮐﺸﺘﻰ ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﯿﻪ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺷﮑﺴﺖ ﻧﯿﺮوى درﯾﺎﯾﻰ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺘﻰ ﺣﯿﺮتآور در ﺗﻤﺎم اروﭘﺎ ﻣﻨﻌﮑﺲ ﺷﺪ و ﻧﻔﺲﻫﺎى ﺣﺒﺲ ﺷﺪه در ﺳﯿﻨﻪى‬ ‫ﻣﯿﻠﯿﻮنﻫﺎ اروﭘﺎﯾﻰ ﺑﺎ ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻰ ﺗﻤﺎم ﺑﻪ ﺑﯿﺮون داده ﺷﺪ‪ .‬ﻧﮑﺘﻪ ﺟﺎﻟﺐ دراﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﺣﻀﻮر ﺳﺮواﻧﺘﺲ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه اﺛﺮ ﻣﻌﺮوف دن ﮐﯿﺸﻮت در‬ ‫اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺑﻮد‪ .‬او ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد دﺳﺖ ﭼﭗ ﺧﻮد را ﺑﺮاى ﻫﻤﯿﺸﻪ از دﺳﺖ داد درﺑﺎره اﻫﻤﯿﺖ اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ‪» :‬در آن روز‬ ‫ﻓﺮﺧﻨﺪه‪ ،‬ﻣﺴﯿﺤﯿﺖ درﯾﺎﻓﺖ ﮐﻪ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰﻫﺎ ﻫﻢ ﺷﮑﺴﺖ ﻣﻰﺧﻮرﻧﺪ‪«.‬‬

‫‪٦٩‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮد‬ ‫ﻟﭙﺎﻧﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺿﺮﺑﻪاى ﮐﻮﭼﮏ ﺑﺮ ﭘﯿﮑﺮ ﻏﻮل ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ اﺛﺮ روﺣﻰ و رواﻧﻰ آن ﺑﺮاى اروﭘﺎﯾﻰﻫﺎ ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎدﺗﺮ ﺑﻮد‪ .‬آنﻫﺎ اﮐﻨﻮن ﻣﻄﻤﺌﻦ‬ ‫ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﻗﻮاى درﯾﺎﯾﻰ ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﻰﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺟﻠﻮى ﭘﯿﺸﺮوى ﺳﺮﯾﻊ ﺗﺮكﻫﺎ در ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ را ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ .‬در ﻟﭙﺎﻧﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﻧﯿﺮوى‬ ‫درﯾﺎﯾﻰ ﺧﻮد را از دﺳﺖ داد اﻣﺎ ﻗﺒﺮس ﮐﻤﺎﮐﺎن در اﺧﺘﯿﺎر ﻋﺜﻤﺎﻧﻰﻫﺎ ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺛﺮوت ﻋﻈﯿﻢ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ آنﻫﺎ ﻇﺮف ‪ 2‬ﺳﺎل ﻧﺎوﮔﺎﻧﻰ ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﻋﻈﻤﺖ ﺳﺎﺧﺘﻪ و وارد ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻫﺰاران ﻧﺎوى‬ ‫ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ‪ ،‬ﺳﺎلﻫﺎ وﻗﺖ ﻣﻰﺑﺮد و در اﯾﻦ ﻣﺪت اروﭘﺎ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﺎوﮔﺎن ﺧﻮد ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬اروﭘﺎ ﻗﺒﺮس را ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮد ﭼﺮا ﮐﻪ در‬ ‫ﻗﺮن ﺷﺎﻧﺰدﻫﻢ ﻧﻤﻰﺷﺪ »ﭼﯿﺰى را ﮐﻪ ﯾﮏ ﺑﺎر ﺳﻠﻄﺎن ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺑﻪ دﺳﺖ آورده ﻣﺠﺪدا از دﺳﺖ او ﮔﺮﻓﺖ‪«.‬‬ ‫اﻣﺎ اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ‪ ،‬وﻧﯿﺰ‪ ،‬ﻣﺎﻟﺖ‪ ،‬اﻧﮕﻠﯿﺲ و ﭘﺮﺗﻐﺎل ﺑﺎ ﻗﻮىﺗﺮ ﮐﺮدن ﺧﻄﻮط درﯾﺎﯾﻰ ﺧﻮد ﺟﻠﻮى ﺗﺴﺨﯿﺮ ﺳﻮاﺣﻞ ﻣﻬﻢ ﺷﻤﺎل ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰﻫﺎ‬ ‫را ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ در ﻟﭙﺎﻧﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰﻫﺎ ﺑﺮﻧﺪه ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﻄﻊ ﺗﻤﺎم ﺟﺰاﯾﺮ ﮐﻮﭼﮏ و ﺑﺰرگ ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ ﺑﻪ ﺗﺼﺮف ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ در ﻣﻰآﻣﺪ و‬ ‫ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ دﯾﮕﺮ درﯾﺎﯾﻰ اروﭘﺎﯾﻰ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻟﭙﺎﻧﺖ ﺷﺮوع دﻧﯿﺎى ﺟﺪﯾﺪى ﻧﯿﺰ ﺑﻮد‪ ،‬دﻧﯿﺎﯾﻰ ﮐﻪ در آن ﻧﯿﺮوﻫﺎى درﯾﺎﯾﻰ اﻫﻤﯿﺘﻰ ﻫﻤﭙﺎى ﻧﯿﺮوﻫﺎى‬ ‫زﻣﯿﻨﻰ ﻣﻰﯾﺎﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد ﻗﺼﺮ اﻟﮑﺒﯿﺮ‬ ‫ﺗﺎرﯾﺦ ﻓﺮاز و ﻧﺸﯿﺐﻫﺎى ﻓﺮاواﻧﻰ دارد از ﺟﻤﻠﻪ ﺳﻘﻮط ﺳﺮﯾﻊ و ﺑﻰﺳﺮ و ﺻﺪاى ﭘﺮﺗﻐﺎل ﺑﻮد‪ .‬ﮐﺸﻮرى ﮐﻪ ﻗﺪرﺗﻰ ﻋﻈﯿﻢ در اواﯾﻞ ﻗﺮن‬ ‫ﺷﺎﻧﺰدﻫﻢ داﺷﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ از روى ﻧﻘﺸﻪ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﻰ ﺳﯿﺎﺳﻰ ﺟﻬﺎن ﻣﺤﻮ ﺷﺪ‪ .‬دﻟﯿﻞ اﯾﻦ اﻣﺮ ﭼﻪ ﺑﻮد؟‬ ‫واﺳﮑﻮ دوﮔﺎﻣﺎ‪ ،‬ﮐﺎﺷﻒ ﻣﻌﺮوف ﭘﺮﺗﻐﺎﻟﻰ‪ ،‬از ‪ 1497‬ﺗﺎ ‪ 1499‬ﺑﺎ اﮐﺘﺸﺎﻓﺎت ﮔﺴﺘﺮده ﺧﻮد راه را ﺑﺮاى درﯾﺎﻧﻮردان ﺟﺴﻮر ﭘﺮﺗﻐﺎﻟﻰ ﮔﺸﻮد و‬ ‫ﭘﺮﺗﻐﺎﻟﻰﻫﺎ در اواﺧﺮ ﻗﺮن ﭘﺎﻧﺰدﻫﻢ و اواﯾﻞ ﻗﺮن ﺷﺎﻧﺰدﻫﻢ ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔﻰ از درﯾﺎﻫﺎى ﺷﺮﻗﻰ را ﺗﺤﺖ اﺧﺘﯿﺎر ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬در ‪ 1500‬ﭘﺪرو‬ ‫ﮐﺎﺑﺮال ﭘﺮﺗﻐﺎﻟﻰ ﺑﺮزﯾﻞ را ﮐﺸﻒ و ﺿﻤﯿﻤﻪ ﭘﺮﺗﻐﺎل ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﭘﺮﺗﻐﺎﻟﻰﻫﺎ ﺑﯿﻦ ﺳﺎلﻫﺎى ‪ 1520‬ﺗﺎ ‪ 1570‬ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔﻰ از آﻓﺮﯾﻘﺎ را در ﻧﻮردﯾﺪﻧﺪ‪ .‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﭘﺮﺗﻐﺎﻟﻰﻫﺎ ﺳﺮﯾﻊﺗﺮ از ﻫﻤﻪ وارد آﻓﺮﯾﻘﺎ ﺷﺪﻧﺪ‬ ‫ﺣﺘﺎ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰﻫﺎ ﻧﯿﺰ دﯾﺮﺗﺮ از آنﻫﺎ وارد ﺧﺎك اﯾﻦ ﻗﺎره ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﺒﺸﻪ‪ ،‬آﻧﮕﻮﻻ‪ ،‬ﺑﺨﺶﻫﺎﯾﻰ از آﻓﺮﯾﻘﺎى ﻣﺮﮐﺰى و ﻏﺮﺑﻰ ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ ﺑﻪ دﺳﺖ آنﻫﺎ اﻓﺘﺎد‪ .‬اﻣﺎ آنﻫﺎ ﺑﺮاى ﮔﺴﺘﺮش ﻗﺪرت ﺧﻮد در ﺷﺮق‬ ‫آﻓﺮﯾﻘﺎ ﺑﺎ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﻃﺮف ﺑﻮدﻧﺪ و در ﻏﺮب ﻧﯿﺰ دوﻟﺖ ﻣﺮاﮐﺶ )ﻣﻐﺮب( ﻋﺎﻣﻞ ﺗﻮﻗﻒ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﭘﺮﺗﻐﺎﻟﻰﻫﺎ ﮐﻪ ﺗﻮان ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ دوﻟﺖ ﻣﺨﻮف‬ ‫ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ را ﺑﻪ ﺧﻮد ﻧﻤﻰدﯾﺪﻧﺪ در ‪ 1578‬ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﻪ ﻧﺒﺮد ﺑﺎ ﻣﺮاﮐﺶ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺶ از اﯾﻦ آنﻫﺎ در ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺳﺎﺣﻠﻰ ﺑﺎ ﻣﺮاﮐﺶ ﺑﺮﻧﺪه ﺑﻮدﻧﺪ اﻣﺎ اﯾﻦ ﺑﺎر ﻗﺼﺪ آنﻫﺎ ورود ﺑﻪ ﻋﻤﻖ ﺧﺎك ﻣﺮاﮐﺶ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﭘﺎدﺷﺎه ﭘﺮﺗﻐﺎل ﺑﺮاى آن ﮐﻪ از ﭘﯿﺮوزى ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﺎﺷﺪ ‪ 26‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز را ﺑﺮاى ﻧﺒﺮد آﻣﺎده ﮐﺮد و ﺧﻮد ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ آنﻫﺎ را ﺑﺮﻋﻬﺪه ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ دوﻟﺖ ﺷﺮﯾﻒﻧﺸﯿﻦ ﻣﺮاﮐﺶ از ﭼﻨﯿﻦ ﺳﭙﺎه ﺑﺰرﮔﻰ ﻧﻬﺮاﺳﯿﺪ و در ﭘﺎﯾﯿﺰ آن ﺳﺎل در ﻗﺼﺮاﻟﮑﺒﯿﺮ ﺳﭙﺎﻫﻰ را ﺑﻪ اﺳﺘﻘﺒﺎل ﭘﺮﺗﻐﺎﻟﻰﻫﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬ ‫ﭘﺮﺗﻐﺎﻟﻰﻫﺎ ﻋﻠﻰرﻏﻢ ﺣﺠﻢ ﺑﺎﻻى ﻧﯿﺮو و ﺑﺮﺧﻮردارى از زره و ﺗﻔﻨﮓ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاى ﺣﯿﺮتآور در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد از ﺳﻮاران ﻣﺮاﮐﺸﻰ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻧﺪ‬ ‫و ﺷﺎه ﭘﺮﺗﻐﺎل ﻧﯿﺰ در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫آن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﮐﺎﻟﯿﻦ ﻣﮏ اﯾﻮدى ﻣﻰﻧﻮﯾﺴﺪ از اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺳﻬﻤﮕﯿﻦ ﺟﺰ ﭼﻨﺪ ﭘﺮﺗﻐﺎﻟﻰ ﺟﺎن ﺑﻪ در ﻧﺒﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮد‬ ‫ﺷﮑﺴﺖ ﻗﺼﺮاﻟﮑﺒﯿﺮ ﭘﺮﺗﻐﺎل را ﭼﻨﺎن ﺿﻌﯿﻒ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻇﺮف ‪ 2‬ﺳﺎل ﺑﻪ ﺗﺼﺮف اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ رﻗﯿﺐ ﺑﺰرگ ﺧﻮد درآﻣﺪ و اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺑﻪ ﻣﺪت ‪60‬‬ ‫ﺳﺎل در ﺗﺼﺮف اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ ﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫دﯾﮕﺮ آن ﮐﻪ ﻣﺮاﮐﺶ ﻗﺪرت ﮔﺮﻓﺖ و ﻇﺮف ‪ 10‬ﺳﺎل ﻏﺮب آﻓﺮﯾﻘﺎ را ﺑﻪ ﺗﺼﺮف و اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﺳﻨﻐﺎى را از ﭘﺎى در آورد‪.‬‬ ‫‪٧٠‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﺳﻮم آن ﮐﻪ ﭘﺮﺗﻐﺎل ﻣﺘﺼﺮﻓﺎت ﺧﻮد را از دﺳﺖ داد و ﻫﻠﻨﺪىﻫﺎ ﺑﻪ وﯾﮋه در ﺷﺮق ﺟﺎى اﯾﻦ ﮐﺸﻮر را ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺷﮑﺴﺖﻫﺎى ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ از ﺷﺎه ﻋﺒﺎس ﮐﺒﯿﺮ‬ ‫ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺷﺎه ﻋﺒﺎس ﮐﺒﯿﺮ و ﻋﺜﻤﺎﻧﯿﺎن‬ ‫در اواﺧﺮ ﻗﺮن ﺷﺎﻧﺰدﻫﻢ ﻗﺪرت ﻧﻈﺎﻣﻰ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺑﻪ ﺣﺪ اﻋﻼى ﺧﻮد رﺳﯿﺪه ﺑﻮد و اﮔﺮ ﭼﻪ اﺗﺤﺎد اروﭘﺎﯾﯿﺎن ﻣﺎﻧﻊ ﺣﺮﮐﺖ آنﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻣﺮﮐﺰ‬ ‫و ﻏﺮب اروﭘﺎ ﺷﺪه ﺑﻮد اﻣﺎ آن ﻫﺎ در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﺮزﻫﺎى ﺟﻨﻮﺑﻰ و ﺷﺮﻗﻰ ﺧﻮد ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﭼﻨﯿﻦ زﻣﺎﻧﻰ آنﻫﺎ ﺑﻪ ﺟﺰ اﯾﺮان ﻋﻤﻼ ﻣﺎﻧﻌﻰ ﭘﯿﺶ‬ ‫ﺧﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻋﺜﻤﺎﻧﻰﻫﺎ در دوران ﻗﺪرت ﺧﻮد در ﻗﺮون ﺷﺎﻧﺰده و ﻫﻔﺪه ﺷﺒﻪ ﺟﺰﯾﺮه ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ ﻋﺮﺑﻰ‪ ،‬ﻣﺼﺮ‪ ،‬ﻟﯿﺒﻰ‪ ،‬و ﺣﺘﺎ اﻟﺠﺰاﯾﺮ‬ ‫را در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺘﻨﺪ اﻣﺎ ﻋﻠﻰرﻏﻢ دو ﻟﮑﺸﺮﮐﺸﻰ ﺑﺰرگ ﺳﻠﻄﺎن ﺳﻠﯿﻢ و ﺳﻠﻄﺎن ﺳﻠﯿﻤﺎن ﻫﻨﻮز ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺧﺎك اﺻﻠﻰ اﯾﺮان را ﺗﺼﺮف‬ ‫ﮐﻨﻨﺪ اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ را از دﺳﺖ اﯾﺮان ﺧﺎرج ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﻤﻼت ﺟﺪﯾﺪ‬ ‫در ‪ 1578‬ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ از ﺿﻌﻒ ﻣﻮﻗﺖ ﭘﯿﺶ آﻣﺪه در ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺻﻔﻮﯾﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد و ﺳﺮدار ﺧﻮد‪ ،‬ﻓﺮﻫﺎد ﭘﺎﺷﺎ‪ ،‬را ﺑﺎ ارﺗﺸﻰ ﺑﺰرگ رواﻧﻪ ﺷﻤﺎل‬ ‫ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ ﮐﺮد ارﺗﺶ وى ﺳﭙﺎه ‪ 15‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮه اﯾﺮان را در ﻧﺰدﯾﮑﻰ ﺑﻐﺪاد ﺷﮑﺴﺖ داد و ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺟﻬﺖ ﺑﻪ ﺷﻤﺎل اﯾﺮان ﺗﺒﺮﯾﺰ را ﺗﺼﺮف‬ ‫ﮐﺮده و ﻗﺼﺪ ﺟﺪا ﮐﺮدن ﺧﻮزﺳﺘﺎن و ﻟﺮﺳﺘﺎن ﮐﺮد‪.‬‬ ‫در اﯾﻦ زﻣﺎن اﯾﺮان ﺷﺎه ﺟﻮان و ﭘﺮﻗﺪرﺗﻰ را در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺖ اﻣﺎ اﯾﻦ ﻣﺮد ﺑﺰرگ ﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﺎه ﻋﺒﺎس ﮐﺒﯿﺮ ﻣﻌﺮوف ﺷﺪ در اﺑﺘﺪاى ﮐﺎر‬ ‫ﺧﻮد ﮐﺸﻮرى را ﺗﺤﻮﯾﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ از ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮل و ﺗﺠﺎوز ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﺎن ﺑﻮد‪.‬‬ ‫وى ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ‪ 1‬ﺳﺎل از ﺳﻠﻄﻨﺘﺶ ﻣﻰﮔﺬﺷﺖ در اﺑﺘﺪاى ﺣﮑﻮﻣﺖ درﮔﯿﺮ ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺟﻨﻮب ﺑﺎ ﭘﺮﺗﻐﺎﻟﻰﻫﺎ و ﺷﺮق ﺑﺎ ازﺑﮑﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﺠﺒﻮر‬ ‫ﺷﺪ ﺑﺮاى ﺟﻠﻮﮔﯿﺮى از ﺳﻘﻮط ﺑﺨﺶ ﻏﺮﺑﻰ و ﺟﻨﻮب ﺧﺎك اﯾﺮان ﺗﻦ ﺑﻪ ﻣﺼﺎﻟﺤﻪ ﺑﺎ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺑﺪﻫﺪ‪ .‬در ‪ 1590‬ﻋﺜﻤﺎﻧﻰﻫﺎ ﺷﻬﺮﻫﺎى ﺗﺒﺮﯾﺰ‪،‬‬ ‫ﺷﯿﺮوان و اﯾﺎﻻت ﮔﺮﺟﺴﺘﺎن و ﻟﺮﺳﺘﺎن را از دﺳﺖ اﯾﺮان ﺧﺎرج ﮐﺮدﻧﺪ و در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﺻﻠﺢ و ﺗﺨﻠﯿﻪ ﺟﻨﻮب اﯾﺮان را دادﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﺎه‬ ‫ﻋﺒﺎس ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﺗﺸﮑﯿﻞ ارﺗﺶ ﻣﻨﻈﻢ‬ ‫ﺷﺎه ﻋﺒﺎس ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻰ درﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﺒﺮد ﺑﺎ ﻗﺪرتﻫﺎى ﻏﺮﺑﻰ ﻧﻈﯿﺮ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ و ﭘﺮﺗﻐﺎﻟﻰﻫﺎ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻗﺪرتﻫﺎى ﻣﺤﻠﻰ ﺷﺮﻗﻰ اﺳﺖ‬ ‫و ﺷﮑﺴﺖ ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن آنﻫﺎ ﺗﻨﻬﺎ در ﺻﻮرﺗﻰ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ارﺗﺶ از ﺳﻼحﻫﺎى آﺗﺸﯿﻦ و ﭘﯿﺎده ﻧﻈﺎم ﺟﻨﮓ آزﻣﻮده ﺑﺮﺧﻮردار ﺷﻮد‪ .‬از ﻃﺮﻓﻰ‬ ‫او ﻣﻰداﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺑﻪ ﭼﯿﺰى ﮐﻢﺗﺮ از ﻓﺘﺢ ﮐﺎﻣﻞ اﯾﺮان )ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻓﺘﺢ دهﻫﺎ ﮐﺸﻮردﯾﮕﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ( رﺿﺎﯾﺖ ﻧﻤﻰدﻫﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﻤﺎم ﻗﺪرت‬ ‫را ﺻﺮف اﺣﯿﺎى ارﺗﺶ اﯾﺮان ﮐﺮد‪ .‬ارﺗﺸﻰ ﮐﻪ ﻋﻤﻼ ﭘﺲ از ﻗﺪرت ﯾﺎﻓﺘﻦ ﻣﻐﻮﻻن در ‪ 4‬ﻗﺮن ﻗﺒﻞ از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫در ‪ 1600‬او ﺑﻪ ﺟﺰ ‪ 60‬ﻫﺰار ﻧﯿﺮوى ﺳﻮار ﻗﺰﻟﺒﺎش‪ ،‬از ‪ 10‬ﻫﺰار ﺳﻮار ﻣﺨﺼﻮص ﺷﺎه و ‪ 12‬ﻫﺰار ﻧﯿﺮوى ﭘﯿﺎده ﻧﻈﺎم ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد‪.‬‬ ‫اﷲوردىﺧﺎن‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻣﻌﺮوف اﯾﺮان‪ ،‬ﻧﯿﺰ در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺠﺮﺑﯿﺎت اروﭘﺎﯾﯿﺎن )ﮐﻪ دﺷﻤﻦ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺑﻮدﻧﺪ( ﺗﮑﻨﯿﮏ ﺗﻮپرﯾﺰى را‬ ‫ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻋﻼوه ﺑﺮ آن ﻓﻨﻮن اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻔﻨﮓ را ﺑﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺧﻮد آﻣﻮزش داده ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺳﺮﭘﺮﺳﻰ ﺳﺎﯾﮑﺲ در ﮐﺘﺎب ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان ﺧﻮد از ﻗﻮل ﯾﮏ ﺳﯿﺎح اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ اوﺿﺎع را ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻘﻞ ﻣﻰﮐﻨﺪ‪:‬‬ ‫»اﯾﺮاﻧﻰ ﻣﺴﻠﻂ‪ ،‬ﻓﻨﻮن ﺟﻨﮕﻰ را ﯾﺎد ﮔﺮﻓﺘﻪ و اﮐﻨﻮن ‪ 500‬ﻋﺮاده ﺗﻮپ ﺑﺮﻧﺞ و ‪ 60‬ﻫﺰار ﺗﻔﻨﮕﭽﻰ دارد‪ .‬اﯾﺮاﻧﯿﺎن زﻣﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺷﻤﺸﯿﺮ داﺷﺘﻨﺪ‬ ‫ﺗﺮكﻫﺎ از آنﻫﺎ ﻣﻰﺗﺮﺳﯿﺪﻧﺪ و ﺣﺎﻻ ﮐﻪ ﺿﺮﺑﺎت آنﻫﺎ ﺟﺪىﺗﺮ و ﺑﺎ ﺻﻨﺎﯾﻊ ﮔﻮﮔﺮدى آﻣﯿﺨﺘﻪ ﺷﺪه ﻣﺨﻮف ﺷﺪهاﻧﺪ‪«.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد ﻋﻈﯿﻢ اروﻣﯿﻪ‬ ‫در ‪ 1602‬ﻣﯿﻼدى ﺷﺎه ﻋﺒﺎس ﺧﻮد را آن ﻗﺪر ﻗﻮى دﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﭘﻨﺠﻪ در ﭘﻨﺠﻪ ﻗﺪرت اول ﻧﻈﺎﻣﻰ دﻧﯿﺎى ﻗﺮن ﻫﻔﺪﻫﻢ ﺑﯿﻨﺪازد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬ ‫ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺘﺼﺮﻓﻪ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺑﻪ راه اﻓﺘﺎد و ﻇﺮف ‪ 1‬ﺳﺎل ﮐﻠﯿﻪ ﻣﺘﺼﺮﻓﺎت آن ﮐﺸﻮر را ﺑﺎزﭘﺲ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻗﺼﺪ ﻓﺘﺢ ﺑﻐﺪاد ﮐﺮد‪.‬‬ ‫‪٧١‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﺳﻠﻄﺎن اﺣﻤﺪ ﭘﺎدﺷﺎه ﺟﻮان ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ و ﭘﺴﺮ ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﺳﻮم ﮐﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﺿﺪ ﺣﻤﻠﻪﻫﺎى اﯾﺮان را ﻧﺪاﺷﺖ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺳﻼف‬ ‫ﺧﻮد ﺳﭙﺎﻫﻰ ﻋﻈﯿﻢ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ اﯾﺮان ﮔﺴﯿﻞ ﮐﻨﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در ‪ 1603‬ﺳﭙﺎه ‪ 100‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮى ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﺟﻘﺎل اوﻏﻠﻰ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺗﺒﺮﯾﺰ‬ ‫ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ درآﻣﺪ‪ .‬ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻣﺤﻠﻰ از ﺑﺮاﺑﺮ ارﺗﺶ ﻋﻈﯿﻢ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺟﺎ ﺧﺎﻟﻰ ﮐﺮدﻧﺪ و ﮔﻤﺎن ﻫﻤﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﮐﺎر اﯾﺮان ﺗﻤﺎم اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ در‬ ‫ﺣﺎﻟﻰ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺷﺎه اﯾﺮان ﺑﺎ ﺟﻤﻊآورى ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺧﻮد در ﺣﻮاﻟﻰ درﯾﺎﭼﻪ اروﻣﯿﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﺳﺮدار ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ و ﺳﭙﺎه ﺑﺰرﮔﺶ را ﻣﻰﮐﺸﯿﺪ‪ .‬ﺳﭙﺎه اﯾﺮان‬ ‫در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺣﺪود ‪ 62‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ و ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ اﯾﺮان ﻧﯿﺰ ﮐﻮﭼﮏﺗﺮ از ﺗﺮكﻫﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﺗﺪﺑﯿﺮ ﺷﺎه ﻋﺒﺎس ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺳﭙﺎه ﺑﻪ دو ﻗﺴﻤﺖ ﺑﻮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬ ‫اﺑﺘﺪا ‪ 10‬ﻫﺰار ﺳﻮار از ﺟﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺣﻤﻠﻪ را ﺑﻪ ﺳﭙﺎه ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ )ﺷﺎه ﻋﺒﺎس ‪ 50‬ﻫﺰار ﭘﯿﺎده ﺧﻮد را از ﭼﺸﻢ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ‬ ‫ﻣﺨﻔﻰ ﮐﺮد(‪ .‬ﺗﺮكﻫﺎ ﺑﻪ ﮔﻤﺎن آن ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ﻗﺎدر ﺑﻪ دﻓﻊ ﺣﻤﻠﻪ ﺳﻮاران اﯾﺮاﻧﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ آنﻫﺎ را ﻧﺸﺎﻧﻪ رﻓﺘﻨﺪ اﻣﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﺳﻮاران اﯾﺮاﻧﻰ‬ ‫در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺟﺎى ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻮرى ﺑﻰﻧﻈﯿﺮ داد ﯾﻌﻨﻰ ﺳﻮاران ﺑﻪ ﺟﺎى ﺣﺮﮐﺖ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ و ﭘﯿﺎده ﻧﻈﺎم در ﻋﺮض ﺳﭙﺎه‬ ‫ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آﺗﺶ ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺗﻮپﻫﺎى ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﺳﭙﺎه ﺗﺮك رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﺟﻘﺎل اوﻏﻠﻰ ﺑﻪ ﮔﻤﺎن آن ﮐﻪ‬ ‫‪ 10‬ﻫﺰار ﺳﻮار اﮐﻨﻮن ﮐﺎﻣﻼ در ﻣﺤﺎﺻﺮه ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد ﺑﺎ ﭘﯿﺎده ﻧﻈﺎم راه ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺳﻮاران اﯾﺮاﻧﻰ را ﺑﺴﺖ و ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺟﻬﺖ ﺗﻮپﻫﺎ ﺳﻌﻰ در‬ ‫ﻧﺎﺑﻮدى آنﻫﺎ ﮐﺮد ﻏﺎﻓﻞ از اﯾﻦ ﮐﻪ ‪ 50‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز اﯾﺮاﻧﻰ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺟﻠﻮى ﺳﭙﺎه ﺗﺮك رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ و ﻧﺎﮔﻬﺎن ﻧﺒﺮد ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪاى‬ ‫رﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﮐﺎر از دﺳﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﺗﺮك ﺧﺎرج ﺷﺪ‪ .‬ﻫﻢ زﻣﺎن ﺑﺎ ﺷﺪت ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻧﺒﺮد ﭘﯿﺎده ﻧﻈﺎم‪ ،‬ﺳﻮاران اﯾﺮاﻧﻰ ﮐﻪ اﮐﻨﻮن از ﮐﻤﻨﺪ ﺗﻮپ و‬ ‫ﭘﯿﺎده ﻧﻈﺎم ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺧﺎرج ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺎ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺳﭙﺎه ﺗﺮك ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﻫﻮﻟﻨﺎﮐﻰ را آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﻧﯿﺰ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﻧﺒﻮد ﭼﺮا ﮐﻪ دو ﺳﭙﺎه درﻫﻢ آﻣﯿﺨﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺎن روز ‪ 20‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ و ﺳﭙﺎه ﻣﺘﻼﺷﻰ ﺷﺪهى ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﮐﻼ ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻏﺮب ﺗﺮك ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﺷﮑﺴﺖ ﺗﺮﮐﺎن در ﻧﺒﺮد اروﻣﯿﻪ ﺳﺒﺐ ﺗﺼﺮف ﻣﺠﺪد آذرﺑﺎﯾﺠﺎن‪ ،‬ﮐﺮدﺳﺘﺎن‪ ،‬ﺑﻐﺪاد‪ ،‬ﻣﻮﺻﻞ‪ ،‬دﯾﺎرﺑﮑﺮ‪ ،‬ﮔﻨﺠﻪى ﺗﻔﻠﯿﺲ و ﺑﺎﮐﻮ ﺷﺪ و ﻋﺜﻤﺎﻧﯿﺎن‬ ‫ﮐﻠﯿﻪى ﻣﺘﺼﺮﻓﺎت ﺧﻮد را در ﺳﻪ دﻫﻪ اﺧﯿﺮ ﺑﻪ اﯾﺮان ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﺪاوم ﺣﻤﻼت ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺑﻪ اﯾﺮان‬ ‫ﻋﺜﻤﺎﻧﯿﺎن ﮐﻪ ﻧﻤﻰﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺷﮑﺴﺖ را از دوﻟﺖ اﯾﺮان ﻗﺒﻮل ﮐﻨﻨﺪ در ‪ 1607‬ﺳﭙﺎﻫﻰ ﺑﺰرگ ﺑﻪ اﯾﺮان ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺮاد ﭘﺎﺷﺎ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه اﯾﻦ ﺳﭙﺎه‬ ‫ﺑﻮد اﻣﺎ اﯾﻦ ﺳﭙﺎه ﺷﮑﺴﺘﻰ ﺳﺨﺖ از اﯾﺮان ﺧﻮرد‪ 9 .‬ﺳﺎل ﺑﻌﺪ در ‪ 1616‬ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺼﻄﻔﻰ ﺧﻠﯿﻞ ﭘﺎﺷﺎ را ﺑﺎ ‪ 60‬ﻫﺰار ﺳﻮار ﺑﻪ ﺟﻨﮓ اﯾﺮان‬ ‫ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ‪ ،‬وى ﻋﻠﻰرﻏﻢ ﭘﯿﺮوزى اوﻟﯿﻪ در ﺗﺴﺨﯿﺮ ﺗﺒﺮﯾﺰ ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫در ‪ 1623‬ﺗﺮكﻫﺎ آﺧﺮﯾﻦ ﮐﻮﺷﺶ ﺧﻮد را ﺑﺎ اﻋﺰام ﺳﭙﺎﻫﻰ ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ ﭼﻬﺎر واﺣﺪ ﺑﺰرگ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ﺑﺮاى ﺑﺎزﭘﺲﮔﯿﺮى ﺑﻐﺪاد اﻧﺠﺎم دادﻧﺪ اﻣﺎ‬ ‫در ﺗﻼش ﺧﻮد ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ و ﭼﻮن ﻧﺒﺮد ‪ 6‬ﻣﺎه ﺑﻪ ﻃﻮل اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ در ﺳﭙﺎه ﺗﺮك ﺷﻮرش رخ داد و از اﯾﻦ زﻣﺎن ﺑﻪ ﺑﻌﺪ زﻣﺎن ﺑﻪ ﺷﺪت ﺑﻪ‬ ‫زﯾﺎن ﺗﺮكﻫﺎ ﭘﯿﺶ رﻓﺖ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺣﻀﻮر ﺷﺨﺺ ﺷﺎه ﻋﺒﺎس در ﺳﭙﺎهﻫﺎى اﯾﺮان ﻗﺪرت ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﺑﻐﺪاد را دو ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﺮده و ﭘﺲ از ‪ 7‬ﻣﺎه‬ ‫ﻣﺤﺎﺻﺮه ﻋﻤﻼ ﺳﭙﺎه ﺗﺮك روﺣﯿﻪ ﺧﻮد را از دﺳﺖ داده و ﺗﻮﺳﻂ ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﯾﺮان ﮐﺎﻣﻼ ﻣﻨﻬﺪم ﮔﺮدﯾﺪﻧﺪ‪ .‬ﻧﻔﺮات ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪه ﺳﭙﺎه ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺑﻪ‬ ‫دﻟﯿﻞ ﮔﺮﺳﻨﮕﻰ ﻫﺮﮔﺰ ﻣﻮﻃﻦ ﺧﻮد را ﻧﺪﯾﺪﻧﺪ و در ﺑﯿﺎﺑﺎنﻫﺎى ﻋﺮاق و ﺳﻮرﯾﻪ ﺗﻠﻒ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺷﺎه ﻋﺒﺎس‬ ‫ﺑﻰﺗﺮدﯾﺪ اﮔﺮ در ﻗﺮون ﺷﺎﻧﺰده و ﻫﻔﺪه ﺷﺎﻫﺎن ﭘﺮﻗﺪرت ﺻﻔﻮﯾﻪ در اﯾﺮان ﺣﺎﮐﻢ ﻧﺒﻮدﻧﺪ اﯾﺮان ﻧﯿﺰ ﺟﺰو اﯾﺎﻻت ﭼﻬﻞ و ﭼﻨﺪم ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﻣﻰﺷﺪ‬ ‫اﻣﺎ ﺿﺮﺑﺎت ﺧﺮدﮐﻨﻨﺪهى ارﺗﺶ ﺷﺎه ﻋﺒﺎس و ﺷﺠﺎﻋﺖ ﺳﻮاران ﻗﺰﻟﺒﺎش ﺑﺎزوان ﻣﺘﺠﺎوز ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ را از ﮐﺎر اﻧﺪاﺧﺖ و اﯾﻦ ارﺗﺶ ﺟﻬﻨﻤﻰ را‬ ‫ﻣﺠﺒﻮر ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺼﺮﻓﺎت ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺧﻮد ﻗﺎﻧﻊ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ ﻣﻀﺎﻓﺎ آن ﮐﻪ ﻧﺒﺮدﻫﺎى اروﻣﯿﻪ و ﺑﻐﺪاد ﺣﺪاﻗﻞ ﯾﮏ ﺳﻮم ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﻣﺬﮐﻮر‬ ‫را ﻫﺪر داد و ﺗﻮان اﯾﻦ ﮐﺸﻮر را ﺑﺮاى اداﻣﻪ ﺗﺠﺎوزاﻧﺶ ﺑﻪ ﻏﺮب ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺑﺮد‪.‬‬

‫‪٧٢‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﺗﺎرﯾﺦ دوﺑﺎره ﺗﮑﺮار ﺷﺪ و اﯾﺮان ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ 1700‬ﺳﺎل ﻗﺒﻞ ﻣﺠﺪدا ﺷﻤﺸﯿﺮ ﻗﺪرﺗﻰ ﻣﺨﻮف در ﺟﻨﻮب اروﭘﺎ را ﮐﻨﺪ ﮐﺮد و ﺑﻪ ﺳﺮﺑﺎزان ﻣﺸﺎﺑﻪ‬ ‫ﻟﮋﯾﻮﻧﻬﺎى رﻣﻰ ﺿﺮب ﺷﺴﺖ »ﺷﻤﺸﯿﺮ اﯾﺮان« را ﭼﺸﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺟﻨﮓﻫﺎى ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس‬ ‫در ﻗﺮن ﺷﺎﻧﺰدﻫﻢ ﻣﯿﻼدى در اروﭘﺎ دو ﻗﺪرت ﺑﺰرگ درﯾﺎﯾﻰ ﻓﻌﺎل ﺑﻮد‪ :‬اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ و ﭘﺮﺗﻐﺎل‪ .‬واﺳﮑﻮدوﮔﺎﻣﺎى ﭘﺮﺗﻐﺎﻟﻰ و ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﮐﺎﺷﻔﺎن ﺑﺰرگ‬ ‫اﯾﻦ ﮐﺸﻮر اﺑﺘﺪا ﺳﺒﺐ ﺑﺎز ﺷﺪن ﭘﺎى ﻣﺮدان درﯾﺎﻧﻮرد ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﺪﯾﺪ ﺷﺪ و ﺳﭙﺲ ﺟﻨﮕﺎوراﻧﻰ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻟﺒﻮﮐﺮك ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﻓﺘﻮﺣﺎت را‬ ‫ﮔﺴﺘﺮش دادﻧﺪ‪ .‬در ‪ 1580‬ﺑﻪ ﻣﺪت ﻧﯿﻢ ﻗﺮن ﭘﺮﺗﻐﺎل ﺑﻪ ﺗﺼﺮف اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ درآﻣﺪ اﻣﺎ ﻓﺘﻮﺣﺎت اﯾﻦ ﮐﺸﻮر در ﺳﺮاﺳﺮ ﺟﻬﺎن ﻫﻨﻮز ﺟﺰو‬ ‫داراﯾﻰﻫﺎى ﭘﺮﺗﻐﺎل ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻰﺷﺪ و اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻰ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ واﮔﺬارى ﻣﯿﺪان ﺑﻪ ﻗﺪرتﻫﺎى »ﻗﺮن ﻫﻔﺪﻫﻤﻰ« ﻧﺒﻮد‪.‬‬ ‫ورود اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس‬ ‫از ﺟﻤﻠﻪ ﻧﻘﺎﻃﻰ ﮐﻪ ﭘﺮﺗﻐﺎل در آن ﺣﻀﻮرى ﻗﻮى داﺷﺖ ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس ﺑﻮد و اﻧﮕﻠﯿﺲ و ﻫﻠﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاى ورود ﺑﻪ آﺳﯿﺎى ﻧﺰدﯾﮏ و ﻫﻨﺪ‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎى ﻓﺮاواﻧﻰ داﺷﺘﻨﺪ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮدﻧﺪ اﺑﺘﺪا اﯾﻦ ﻗﺪرت ﺳﻨﺘﻰ را از ﻣﯿﺎن ﺑﺮدارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﯿﻦ ﮐﺸﺘﻰﻫﺎى اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ و ﭘﺮﺗﻐﺎﻟﻰ )ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻊ‬ ‫ﺗﺠﺎرت اﻧﮕﻠﯿﺴﻰﻫﺎ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ( در ‪ 28‬دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ 1620‬در ﺷﺮق ﺑﻨﺪر ﺟﺎﺳﮏ )در ﺟﻨﻮب اﯾﺮان( درﮔﯿﺮى ﺑﻪ وﻗﻮع ﭘﯿﻮﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﭼﻬﺎر ﮐﺸﺘﻰ اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ در ﺣﺎﻟﻰ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻧﺎوﻫﺎى ﭘﺮﺗﻐﺎﻟﻰ را آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﻬﺎر ﻧﺎو ﭘﺮﺗﻐﺎﻟﻰ ﻏﻮلﭘﯿﮑﺮ از رﻗﯿﺐ ﺗﺎزهوارد ﺗﺮس ﭼﻨﺪاﻧﻰ‬ ‫ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ اﻣﺎ ﭘﺸﺘﮑﺎر اﻧﮕﻠﯿﺴﻰﻫﺎ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﭘﺮﺗﻐﺎﻟﻰﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻰ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرده و ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﻤﮑﺎرى اﯾﺮان و اﻧﮕﻠﯿﺲ‬ ‫ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺳﺮﭘﺮﺳﻰ ﺳﺎﯾﮑﺲ ﻣﻰﮔﻮﯾﺪ در ‪ 1621‬اﯾﺮاﻧﻰﻫﺎ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﻧﯿﺮوى درﯾﺎﯾﻰ اﻧﮕﻠﯿﺲ‪ ،‬ﭘﺮﺗﻐﺎﻟﻰﻫﺎى ﻣﺘﺠﺎوز را ﺑﺮاى‬ ‫ﻫﻤﯿﺸﻪ از ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﯿﺮون ﮐﻨﻨﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﺮدان ﭘﺮﺗﻐﺎﻟﻰ ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﭼﭙﺎوﻟﮕﺮان داﺋﻤﻰ ﺑﻨﺎدر ﺟﻨﻮﺑﻰ اﯾﺮان ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻗﻠﻌﻪى ﭘﺮﺗﻐﺎﻟﻰﻫﺎ در‬ ‫ﺟﺰﯾﺮهى ﺑﺰرگ ﻗﺸﻢ واﻗﻊ ﺑﻮد و اﯾﺮاﻧﻰﻫﺎ ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ از ﻏﻔﻠﺖ ﭘﺮﺗﻐﺎل اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮده و ‪ 1‬ﻟﺸﮑﺮ ﮐﺎﻣﻞ را ﺑﻪ داﺧﻞ ﺟﺰﯾﺮه ﺑﻔﺮﺳﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺎر ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺒﺮد درﯾﺎ ﺑﺎ اﻧﮕﻠﯿﺴﻰﻫﺎ و ﻧﺒﺮد ﺧﺸﮑﻰ ﺑﺎ اﯾﺮاﻧﻰﻫﺎ‪ .‬ﺳﻮد اﯾﺮان ﻧﯿﺰ ﺧﻼﺻﻰ از ﻗﺪرت ﺧﺸﻦ درﯾﺎﻧﻮردان ﭘﺮﺗﻐﺎل و‬ ‫ﺳﻮد اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺗﺠﺎرت درﯾﺎﯾﻰ ﺧﻮد در ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ .‬در ژاﻧﻮﯾﻪ ‪ 9 ،1622‬ﮐﺸﺘﻰ اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ ﭘﺲ از آن ﮐﻪ در ﺗﻨﮕﻪ ﻫﺮﻣﺰ ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻠﻰ ﻣﻮاﺟﻪ‬ ‫ﻧﺸﺪﻧﺪ اﻗﺪام ﺑﻪ ﭘﯿﺎده ﮐﺮدن ﺗﻮپ در ﺟﺰﯾﺮه ﻗﺸﻢ ﮐﺮده و ﻗﻠﻌﻪ ﻣﺬﮐﻮر ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ﺗﺴﺨﯿﺮ ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ درآﻣﺪ‪ .‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﯾﺮاﻧﻰ و‬ ‫اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ ﺑﻪ ﻫﺮﻣﺰ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮده و ﻋﻤﺪه ﻗﻮاى ﭘﺮﺗﻐﺎل را ﺷﮑﺴﺖ داده و ﮐﻠﯿﻪ ﮐﺸﺘﻰﻫﺎى آن ﮐﺸﻮر را ﺑﻪ آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﯾﺮاﻧﻰ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎن اﻣﺎم ﻗﻠﻰﺧﺎن‪ ،‬ﺣﺎﮐﻢ ﺷﺠﺎع ﻓﺎرس‪ ،‬ﺑﻮدﻧﺪ ﺣﻤﻠﻪ را ﺑﻪ ﻗﻠﻌﻪ اﺻﻠﻰ ﻫﺮﻣﺰ آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ و ﻋﻠﻰرﻏﻢ ﮐﺸﺘﻪﻫﺎى‬ ‫زﯾﺎد در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﻗﻠﻌﻪ ﺑﻪ ﺗﺼﺮف ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن درآﻣﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﺎﯾﺎن ﮐﺎر ﭘﺮﺗﻐﺎل‬ ‫اﮔﺮ ﭼﻪ ﺷﮑﺴﺖﻫﺎى اﺧﯿﺮاﻟﺬﮐﺮ ﭘﺮﺗﻐﺎل را ﺑﻪ ﺷﺪت در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺿﻌﯿﻒ ﮐﺮده ﺑﻮد اﻣﺎ ﻫﻨﻮز آن ﻗﺪر ﻗﺪرت داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﻮاﺣﻞ ﺟﻨﻮب ﺧﻠﯿﺞ‬ ‫ﻓﺎرس را در اﺧﺘﯿﺎر ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ و اﺗﺤﺎد ﻫﻠﻨﺪ و اﻧﮕﻠﯿﺲ ﻧﯿﺰ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ آنﻫﺎ را از ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺮاﻧﺪ و ﺣﺘﺎ اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﮐﺸﺘﻰﻫﺎﯾﺶ را در ﻧﺒﺮد از‬ ‫دﺳﺖ داد ﺗﺎ آن ﮐﻪ در ‪ 1630‬ﭘﺲ از آن ﮐﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﻋﺰاﻣﻰ ﭘﺮﺗﻐﺎل ﺑﺮاى ﺗﺼﺮف ﻣﺠﺪد ﻫﺮﻣﺰ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرد و در ﻣﺴﻘﻂ ﻧﯿﺰ »اﻣﺎم‬ ‫ﻋﻤﺎن« ﺑﺮ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﭘﺮﺗﻐﺎﻟﻰ ﻣﺴﻠﻂ ﺷﺪ ﻧﺎﮔﻬﺎن اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﭘﺮﺗﻐﺎل در ﺷﺮق ﻧﺰدﯾﮏ ﮐﺎﻣﻼ از ﻫﻢ ﭘﺎﺷﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮد‬ ‫ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﻫﺮﻣﺰ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاى ﻫﻤﯿﺸﻪ ﭘﺮﺗﻐﺎل از ﺻﺤﻨﻪ ﻗﺪرتﻫﺎى درﯾﺎﯾﻰ ﺣﺎﺿﺮ در اﯾﺮان ﮐﻨﺎر ﺑﺮود‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺸﻮر در ‪1578‬‬ ‫ﻣﺴﺘﻌﻤﺮات ﺧﻮد در آﻓﺮﯾﻘﺎ را از دﺳﺖ داده ﺑﻮد و در ﻗﺮن ﻫﻔﺪﻫﻢ ﻧﯿﺰ ﻣﻘﺪر ﺑﻮد ﺗﺎ ﺑﻘﯿﻪ ﺗﺼﺮﻓﺎت ﺧﻮد را ﻧﯿﺰ ﺗﻘﺪﯾﻢ ﻫﻠﻨﺪ و اﻧﮕﻠﯿﺲ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫‪٧٣‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫اﻣﺎ اﻧﮕﻠﯿﺲ ﮐﻪ در اﯾﻦ زﻣﺎن در درﺟﻪى اﻋﻼى دوﺳﺘﻰ ﺑﺎ ﺷﺎه ﻋﺒﺎس ﺻﻔﻮى ﺑﻮد از آن زﻣﺎن ﺗﺎ ‪) 1970‬ﯾﻌﻨﻰ ‪ 340‬ﺳﺎل ﺑﻌﺪ!( ﻣﻨﻄﻘﻪ را‬ ‫ﺗﺮك ﻧﮑﺮد و ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﯿﻬﻤﺎن ﺳﭙﺎﺳﮕﺰارى ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻧﺒﺮدﻫﺎى درﯾﺎﯾﻰ ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس اﮔﺮ ﭼﻪ ﮐﻮﭼﮏ ﺑﻮدﻧﺪ اﻣﺎ ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬارى ﺟﺪى در‬ ‫ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻧﮕﻠﯿﺲ و در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻌﺪ ﻓﺘﺢ ﻫﻨﺪ از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺟﻨﮓﻫﺎى ﭘﻠﺘﺎوا‬ ‫ﻧﺒﺮد ﭘﻠﺘﺎوا‬ ‫در اواﺧﺮ ﻗﺮن ﻫﻔﺪﻫﻢ درﺷﺮق‪ ،‬ﻣﺮﮐﺰ وﺟﻨﻮب اروﭘﺎ ﻗﺪرتﻫﺎى ﺑﺰرﮔﻰ ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻨﺪﮐﻪ ﻣﻘﺪرات اروﭘﺎى ﻏﺮﺑﻰ را ﻧﯿﺰ رﻗﻢ ﻣﻰزدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻟﻬﺴﺘﺎن‪ ،‬ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ‪ ،‬و اﺗﺮﯾﺶ‪ .‬اﯾﻦ ﺳﻪ ﻧﯿﺮوى ﻋﻈﯿﻢ در ‪ 1700‬ﺑﺎ دو ﻗﺪرت ﺟﺪﯾﺪدر ﻣﻌﺎدﻻت ﺧﻮد ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ :‬روﺳﯿﻪ ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎن ﭘﺘﺮ و‬ ‫ﺳﻮﺋﺪ ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎن ﺷﺎرل دوازدﻫﻢ‪.‬ﺣﺮﮐﺖ اول ﻋﻠﯿﻪ ﻗﺪرتﻫﺎى ﺳﻨﺘﻰ را ﭘﺘﺮ ﺷﺮوع ﮐﺮد‪ .‬او ﻃﻰ ﺳﺎلﻫﺎى ‪ 1685‬ﺗﺎ ‪ 1695‬درﻧﺒﺮدﻫﺎى‬ ‫ﻣﺘﻌﺪد ﺑﺎ ﻟﻬﺴﺘﺎﻧﻰﻫﺎ وﻋﺜﻤﺎﻧﻰﻫﺎ آنﻫﺎ را از ﻣﻮﺿﻊ ﻣﻬﺎﺟﻢ ﺑﻪ وﺿﻌﯿﺖ ﺗﺪاﻓﻌﻰ ﻣﺠﺒﻮر ﮐﺮد اﻣﺎ ﺿﺮﺑﺎت ﺳﻨﮕﯿﻦﺗﺮ را ﺷﺎرل دوازدﻫﻢ‪ ،‬ﭘﺎدﺷﺎه‬ ‫ﺑﺴﯿﺎر ﺟﻮان وﺟﺴﻮر ﺳﻮﺋﺪ‪،‬ﺑﻪ ﻟﻬﺴﺘﺎن زد‪.‬وى در ‪ 1701‬ﭘﺲ از ﻧﺒﺮدى ﺑﺮقآﺳﺎ واردﻣﺮزﻫﺎى ﻟﻬﺴﺘﺎن ﺷﺪو در ‪ 1702‬ورﺷﻮ را ﺗﺴﺨﯿﺮ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﺗﺸﺪﯾﺪ ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﭘﻄﺮ و ﺷﺎرل‬ ‫روسﻫﺎ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﻧﺎﺑﻮدى ﻟﻬﺴﺘﺎن ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﻨﺎزﻋﺎت ﻣﺬﮐﻮر را ﺷﺮوع ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬و ﭘﺘﺮ ﺑﺮاى آن ﮐﻪ ﺗﻼﻓﻰ ﺷﮑﺴﺖ ﺳﺎل‬ ‫‪ 1700‬ﺧﻮد در ﻧﺎروا را از ﺷﺎرل ﺑﮕﯿﺮد‪ ،‬در ‪ 1702‬ﺑﺎ ﺳﭙﺎه روس ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ژﻧﺮال ﺷﺮﻣﺘﯿﻒ ﺑﻪ ﻟﯿﺘﻮاﻧﻰ و اﺳﺘﻮاﻧﻰ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮد‪ .‬ﺳﭙﺎه روس‬ ‫ﮐﻪ در اﯾﻦ زﻣﺎن از ‪ 300‬ﺗﻮپ ﺟﻨﮕﻰ ﺑﻬﺮه ﻣﻰﺑﺮد ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺑﺮﺗﺮى ﻗﻮا ﺷﺎرل دوازدﻫﻢ را ﺷﮑﺴﺖ داد‪ .‬ﭘﺘﺮ در ‪ 1703‬دژ ﺳﻮﺋﺪى ﺷﺎﻧﺘﺰ در‬ ‫ﮐﻨﺎر رود ﻧﻮا را ﺗﺴﺨﯿﺮ ﮐﺮد‪ .‬ﺷﺎرل از اﯾﻦ ﭘﺲ ﺣﺮﮐﺎت ﺑﺪون ﻫﺪﻓﻰ را در داﺧﻞ ﺧﺎك روﺳﯿﻪ اﻧﺠﺎم داد‪ .‬وى ﺑﻪ ﭘﯿﺮوزىﻫﺎى ﻣﺘﻌﺪد و‬ ‫ﺑﺰرﮔﻰ در اﮐﺮاﯾﻦ و ﻟﻬﺴﺘﺎن دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﭘﯿﺮوزىﻫﺎ ﻫﯿﭻ ﮐﺪام ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪه ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬در ‪ 1709‬ﺳﭙﺎه ‪ 30‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮى وى ﺧﺴﺘﻪ و‬ ‫ﮔﺮﺳﻨﻪ در دﺷﺖﻫﺎى روﺳﯿﻪ ﺳﺮﮔﺮدان ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد ﻧﻬﺎﯾﻰ‬ ‫رد ‪ 1709‬ﭘﺘﺮ ﮐﺒﯿﺮ ﺑﺎ ﺳﭙﺎه ‪ 60‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮى ﺧﻮد در ﻧﺰدﯾﮑﻰ ﺷﻬﺮ ﭘﻠﺘﺎوا در اﮐﺮاﯾﻦ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪ و ﺑﺮاى ﭘﺎدﺷﺎه ﺻﺒﻮر ﺳﻮﺋﺪ راﻫﻰ ﺟﺰ ﻧﺒﺮد‬ ‫ﺑﺎﻗﻰ ﻧﮕﺬاﺷﺖ‪ .‬ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن دو ﺳﺮدار ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﺒﺮدى ﺑﻰرﺣﻤﺎﻧﻪ را آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ وﻟﻰ ﺑﺮﺗﺮى ﻗﺪرت روسﻫﺎ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﻈﻪ ﮐﺎر را ﺑﺮ ﺳﻮﺋﺪىﻫﺎ‬ ‫ﺳﺨﺖﺗﺮ ﻣﻰﮐﺮد و ﺣﺘﺎ دﻻورى ﺷﺎرل ﻧﯿﺰ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ از ﻣﺘﻼﺷﻰ ﺷﺪن ارﺗﺶ او ﺟﻠﻮﮔﯿﺮى ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺷﺎرل ﮐﻪ در اﺛﺮ اﺻﺎﺑﺖ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﺳﺨﺖ‬ ‫ﻣﺠﺮوح ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬از روى ﺗﺨﺖ روان ارﺗﺶ را ﻓﺮﻣﺎن ﻣﻰداد اﻣﺎ زﻣﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮى از ﺳﻘﻮط ﺳﭙﺎه ﻧﯿﺴﺖ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ‬ ‫ﯾﮑﻰ از ﻫﻤﺮاﻫﺎن ﻗﺰاق ﺧﻮد ﺑﻪ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﻓﺮار ﮐﺮد‪ .‬آﺛﺎر ﯾﮏ ﻧﺒﺮدﺑﺴﯿﺎرى از ﻣﻮرﺧﺎن ﭘﯿﺮوزى ﭘﻠﺘﺎوا را آﻏﺎز ورود روﺳﯿﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺎزﻋﺎت اروﭘﺎ‬ ‫ﻣﻰداﻧﻨﺪ‪ .‬ﺷﺎرل در اﺛﺮ ‪ 9‬ﺳﺎل ﺟﻨﮓ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺳﻮﺋﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺴﯿﺎرى از دﺷﻤﻨﺎن روﺳﯿﻪ را ﺿﻌﯿﻒ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬اﮐﻨﻮن ﺷﮑﺴﺖ ﻗﻄﻌﻰ ﭘﻠﺘﺎوا‬ ‫ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺧﻸ ﻗﺪرﺗﻰ ﻋﺠﯿﺐ را در ﺷﻤﺎل و ﻏﺮب روﺳﯿﻪ اﯾﺠﺎد ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺘﺮ ازاﯾﻦ ﻓﺮﺻﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد و ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺑﺮقآﺳﺎ ﺑﺎﻟﺘﯿﮏ را‬ ‫ﺗﺴﺨﯿﺮ ﮐﺮد‪ .‬ﺗﺼﺮف اﺳﺘﻮﻧﻰ و ﻟﯿﺘﻮاﻧﻰ ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺗﺴﺨﯿﺮ ﻓﻨﻼﻧﺪ ﺷﺪ‪ (1713) .‬ﺷﺎرل دوازدﻫﻢ ﭘﺲ از اﯾﻦ ﺷﮑﺴﺖ دﯾﮕﺮ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﻗﺪرت‬ ‫ﺑﮕﯿﺮد و ﺳﺮاﻧﺠﺎم در ‪ 1718‬در ﻧﺒﺮدى در ﻧﺮوژ ﮐﺸﺖ ﺷﺪ و ﺗﺰار از اﯾﻦ ﻓﺮﺻﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد و ﺟﻨﻮب ﺳﻮﺋﺪ را ﮐﺎﻣﻼ ﻏﺎرت ﮐﺮد‪ .‬اﻣﻀﺎى‬ ‫ﻗﺮارداد ﻧﯿﺸﺎد در ‪ 1721‬ﺑﻪ ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺷﻤﺎﻟﻰ ﮐﻪ ‪ 21‬ﺳﺎل ﻃﻮل ﮐﺸﯿﺪه ﺑﻮد ﭘﺎﯾﺎن داد اﻣﺎ ﺳﻮﺋﺪ ﺑﺎ اﻣﻀﺎى اﯾﻦ ﻗﺮارداد ﺻﻠﺢ را ﺑﻪ ﻗﯿﻤﺖ از‬ ‫دﺳﺖ دادن ﻓﻨﻼﻧﺪ و ﺑﺎﻟﺘﯿﮏ ﺧﺮﯾﺪ‪ .‬ﭘﺘﺮ اﮐﻨﻮن ‪ 4‬ﺳﺎل ﺗﺎ ﻣﺮگ ﻓﺎﺻﻠﻪ داﺷﺖ اﻣﺎ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪى ﮐﻠﻨﻞ واﻟﺘﺮ‪ ،‬ﻣﻮرخ ﻓﺮاﻧﺴﻮى‪ ،‬ارﺗﺸﻰ ﮐﻢﻧﻈﯿﺮ را‬ ‫اﯾﺠﺎد ﮐﺮده ﺑﻮد ﮐﻪ از اﯾﻦ ﺗﺎرﯾﺦ ﺗﺎ ‪ 250‬ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﻫﻤﻮاره ﺳﺒﺐ ﻫﺮاس اروﭘﺎ ﺑﻮد‪ .‬ارﺗﺶ ﭘﺘﺮ ﮐﻪ ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺮ ‪ 200‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز و ‪ 100‬ﻫﺰار‬ ‫ﻗﺰاق ﻣﻰﺷﺪ ‪ 2 / 5‬ﺑﺮاﺑﺮ ارﺗﺶ ﻓﺮاﻧﺴﻪ و ‪ 6‬ﺑﺮاﺑﺮ ارﺗﺶ ﭘﺮوس ﺳﺮﺑﺎز در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺖ‪.‬‬

‫‪٧٤‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﺟﻨﮓﻫﺎى ﻧﺎدر ﺑﺎ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ‬ ‫ﻇﻬﻮر ﻧﺎدر‪ ،‬ﺷﮑﺴﺖﻫﺎى ﻗﻄﻌﻰ ﻋﺜﻤﺎﻧﯽ از اﯾﺮان در ﺷﻤﺎل ﻋﺮاق‬ ‫ﭘﺲ از ﭘﯿﺮوزى ﺧﺮدﮐﻨﻨﺪهى ﺷﺎه ﻋﺒﺎس ﮐﺒﯿﺮ ﺑﺮ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ در ﺳﺎلﻫﺎى آﻏﺎزﯾﻦ ﻗﺮن ﻫﻔﺪﻫﻢ‪ ،‬ﺗﺮكﻫﺎ ﺗﺎ ‪ 20‬ﺳﺎل ﺟﺮأت ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ‬ ‫اﯾﺮان را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﺗﺎ آن ﮐﻪ در ‪ 1630‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺿﻌﻒ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﺮﮐﺰى اﯾﺮان ﻫﻤﺪان را ﮔﺮﻓﺘﻪ و در ‪ 1653‬ﺷﻤﺎل اﯾﺮان را ﻣﺴﺨﺮ‬ ‫ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬در ‪ 1683‬ﺑﻐﺪاد ﻧﯿﺰ در دﺳﺖ آنﻫﺎ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻓﺘﻮﺣﺎت ﺗﺎ ‪ 100‬ﺳﺎل ﮐﻢ و ﺑﯿﺶ در دﺳﺖ دوﻟﺖﻫﺎى ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺑﻮد و اﯾﺮان‬ ‫را ﯾﺎراى ﺑﯿﺮون ﮐﺮدن ﺗﺮﮐﺎن ﻧﺒﻮد‪.‬‬ ‫ورود ﻧﺎدرﺷﺎه )ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ ﻗﻠﻰ( ﺑﻪ ﻋﺮﺻﻪى ﺳﯿﺎﺳﺖ اﯾﺮان در اواﯾﻞ ﻗﺮن ﻫﺠﺪﻫﻢ‪ ،‬ﻧﺎﮔﻬﺎن اوﺿﺎع را ﺗﻐﯿﯿﺮ داد و اﯾﺮان ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ اﻓﻐﺎنﻫﺎ و‬ ‫ازﺑﮏﻫﺎ را ﻗﻠﻊ و ﻗﻤﻊ ﮐﺮد و ﻧﺎدر در ‪ 1703‬ﺗﺮكﻫﺎ را در ﻏﺮب اﯾﺮان ﻣﻮﻗﺘﺎ ﺷﮑﺴﺖ داد اﮔﺮ ﭼﻪ دﺧﺎﻟﺖ ﺑﻰﻣﻮرد ﺷﺎه ﻃﻬﻤﺎﺳﺐ‪ ،‬آﺧﺮﯾﻦ‬ ‫ﺷﺎه واﻗﻌﻰ ﺻﻔﻮى‪ ،‬ﺳﺒﺐ ﺷﮑﺴﺖ ﻗﻮاى اﯾﺮان از ﺗﺮكﻫﺎ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد ﮐﺮﮐﻮك‬ ‫در ‪ 1733‬ﻧﺎدر ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻫﻰ ﺑﺰرگ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﺗﺴﺨﯿﺮ ﮐﺮﮐﻮك و ﺑﻐﺪاد ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮد‪ .‬اﺣﻤﺪ ﭘﺎﺷﺎ ﻣﺪاﻓﻊ ﺗﺮك ﺑﻐﺪاد ﮐﻪ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮد را ﻧﺰدﯾﮏ‬ ‫ﻣﻰدﯾﺪ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﻣﻄﻠﻊ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺳﭙﺎه ﻋﻈﯿﻢ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﮐﻪ از ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﯿﻪ اﻋﺰام ﺷﺪه در اﻃﺮاف ﮐﺮﮐﻮك اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎدر ‪ 12‬ﻫﺰار ﻧﯿﺮوى ﺧﻮد را در‬ ‫دﯾﻮارﻫﺎى اﻃﺮاف ﺑﻐﺪاد ﮔﺬاﺷﺖ و ﺑﺎ ﻋﻤﺪه ﻗﻮاى ﺧﻮد ﺑﻪ ﺳﭙﺎه ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ زد اﻣﺎ ﺟﻨﮕﺠﻮﯾﺎن ﯾﻨﻰﭼﺮى ﻣﯿﺪان را ﺧﺎﻟﻰ ﻧﮑﺮدﻧﺪ و ﺿﺮﺑﺎت‬ ‫ﺳﻨﮕﯿﻨﻰ ﺑﻪ ارﺗﺶ ﻧﺎدر وارد ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺳﺨﺖ ﻧﺎدر ﻣﺠﺮوح ﺷﺪ و ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻰ ﺧﻮد را از ﻣﻬﻠﮑﻪ ﺑﻪ در ﺑﺮد‪.‬‬ ‫ﺷﮑﺴﺖ ﺳﺮدار ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺗﻮﭘﺎل ﭘﺎﺷﺎ‬ ‫ﺗﻮﭘﺎل ﭘﺎﺷﺎ از ﺳﺮداران ﺑﺰرگ ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﯿﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﯾﮏ ﺑﺎر ﻧﺎدر را ﺷﮑﺴﺖ داده و اﮐﻨﻮن ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺷﮑﺴﺖ دوﺑﺎره ﻧﺎدر ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﺗﺮكﻫﺎ ﺧﺒﺮ‬ ‫رﺳﯿﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ ﺳﺮدار اﯾﺮاﻧﻰ ﻃﻰ ﺳﻪ ﻣﺎه ﻣﺠﺪدا ﺳﭙﺎﻫﻰ ﺑﺰرگ را ﺟﻤﻊآورى ﮐﺮده و در ﮐﻨﺎر رودﺧﺎﻧﻪى دﯾﺎﻟﻪ ‪ 20‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ‬ ‫را ﺷﮑﺴﺖ داده اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺒﺮد در اواﺧﺮ ‪ 1733‬آﻏﺎز ﺷﺪ و در ﻧﺰدﯾﮑﻰ ﮐﺮﮐﻮك ﻣﺠﺪدا ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن دو ﮐﺸﻮر درﮔﯿﺮ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﮑﺴﺖ اﯾﻦ ﺑﺎر‬ ‫از آن ﺗﻮﭘﺎل ﭘﺎﺷﺎ ﺑﻮد‪ .‬وى ﺟﺎن ﺧﻮد را ﻧﯿﺰ در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺑﻰﺣﺎﺻﻞ از دﺳﺖ داد‪ .‬ﻧﺎدر در ‪ 1735‬ارﺗﺸﻰ ﺑﺰرگ ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﺮد و ﻗﺼﺪ ﺧﺎرج‬ ‫ﮐﺮدن ارﺗﺶ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ را از ﺷﻤﺎل ﺑﯿﻦاﻟﻨﻬﺮﯾﻦ و ﻗﻔﻘﺎز و داﻏﺴﺘﺎن ﮐﺮد‪ .‬او در اﯾﻦ زﻣﺎن در اوج ﻗﺪرت ﺑﻮد و ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ را ﺑﻪ وﺣﺸﺖ اﻧﺪاﺧﺘﻪ‬ ‫ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻠﻄﺎن ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺧﺒﺮ رﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﻧﺎدر ﻫﻢ زﻣﺎن ﭼﻬﺎر ﻗﻠﻌﻪ ﺑﺰرگ ﺗﻔﻠﯿﺲ‪ ،‬اﯾﺮوان‪ ،‬ﮔﻨﺠﻪ و ﻓﺎرس را ﺗﺼﺮف ﮐﺮده‪ ،‬وى‬ ‫ﻓﻬﻤﯿﺪ ﮐﻪ ﺗﻌﻠﻞ ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻋﻈﯿﻢﺗﺮﯾﻦ ﺳﭙﺎه ﺷﺮﻗﻰ ﺧﻮد را ﮐﻪ ﻣﺮﮐﺐ از ‪ 70‬ﻫﺰار ﺳﻮار و ‪ 50‬ﻫﺰار ﭘﯿﺎده ﺑﻮد ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻧﺎدر‬ ‫ﻓﺮﺳﺘﺎد‪ .‬ﻋﺒﺪاﷲ ﭘﺎﺷﺎ‪ ،‬ﺳﺮدار ﺗﺮك ﻧﺎدر‪ ،‬ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺳﭙﺎه ‪ 80‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮه ﺧﻮد در ﻣﺮاد ﺗﭙﻪ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﺎ ﺳﭙﺎه ﺑﺰرگ ﺗﺮك درﮔﯿﺮ ﺷﺪ‪ .‬ﻧﺒﺮد ‪200‬‬ ‫ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز اﯾﺮاﻧﻰ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺑﺎ ﺷﺪت ﺑﻰﺳﺎﺑﻘﻪاى اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺖ و در اواﺧﺮ روز ﻧﺎﮔﻬﺎن دﻓﺎع ﺳﭙﺎه ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ از ﻫﻢ ﭘﺎﺷﯿﺪ و ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺑﻰرﺣﻤﺎﻧﻪاى‬ ‫از ﻟﺸﮑﺮﻫﺎى ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرده آﻏﺎز ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻓﺮوﻏﻰ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان‪ 50 ،‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﺗﺮك در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ و ﭘﺲ از اﯾﻦ‬ ‫ﺷﮑﺴﺖ و ﻣﺮگ ﺳﺮدار ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﷲ ﭘﺎﺷﺎ‪ ،‬ﺗﻔﻠﯿﺲ و ﮔﻨﺠﻪ ﻧﯿﺰ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺷﺪه و ﺗﺮكﻫﺎ اﯾﺮوان را ﻫﻢ ﭼﻨﺪى ﺑﻌﺪ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬از اﯾﻦ‬ ‫زﻣﺎن ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺳﻠﻄﺎن ﺷﮑﺴﺖ را در اﯾﺮان ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ و از ﮐﻠﯿﻪى ﻣﺘﺼﺮﻓﺎﺗﺶ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﮐﺮد و ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﻪ اﻣﻀﺎى ﻣﻌﺎﻫﺪه ﺻﻠﺢ ﺑﺎ‬ ‫اﯾﺮان ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﻧﺎدر و ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ‬ ‫ﺷﮑﺴﺖﻫﺎى ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ در ﻋﺮاق از ﻧﺎدر ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ راه ﺗﺠﺎوزات ﺗﺮكﻫﺎ ﺑﻪ اﯾﺮان را ﮐﺎﻣﻼ ﺑﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ آنﻫﺎ را در ﻋﺮاق ﮐﻨﻮﻧﻰ ﺗﻀﻌﯿﻒ‬ ‫ﮐﺮد‪ .‬ﭘﺲ از اﯾﻦ ﺷﮑﺴﺖﻫﺎ ﺑﺎزﯾﮕﺮان ﮔﺮﺟﺴﺘﺎن‪ ،‬ﻗﻔﻘﺎز و درﯾﺎى ﺧﺰر ﺗﻨﻬﺎ اﯾﺮان و روﺳﯿﻪ ﺷﺪﻧﺪ و ﻗﺪرت ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ در ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ ﻋﺮﺑﻰ ﻧﯿﺰ‬

‫‪٧٥‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﻓﺮوﮐﺶ ﮐﺮد و ﺗﺎ ‪ 10‬ﺳﺎل آنﻫﺎ ﮐﺎرى ﺑﻪ اﯾﺮان ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ اﮔﺮ ﭼﻪ ﻧﺎدر ﯾﮏ ﺑﺎر دﯾﮕﺮ)ﺳﺎل ‪ (1745‬ارﺗﺶ ﺑﺰرگ را از ﻣﯿﺎن ﺑﺮداﺷﺖ و‬ ‫ﺑﺮاى ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺗﻬﺪﯾﺪ آنﻫﺎ را ﻣﻨﺘﻔﻰ ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﻧﺎدر ﺑﺎ اﻓﻐﺎنﻫﺎ‬ ‫ﺣﻤﻠﻪ ﻧﺎدر ﺑﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬ ‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن در ﻗﺮن ﻫﺠﺪﻫﻢ ﺑﺮاى دﻧﯿﺎى آن زﻣﺎن ﮐﺸﻮر ﭼﻨﺪان ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪهاى ﻧﺒﻮد اﻣﺎ ﻫﻤﯿﻦ ﮐﺸﻮر ﮔﻤﻨﺎم و ﮐﻢ ﺟﻤﻌﯿﺖ در اواﯾﻞ اﯾﻦ‬ ‫ﻗﺮن ﻗﺪرت ﻣﺮﮐﺰى اﯾﺮان را ﺟﺪا ﺑﻪ ﺧﻄﺮ اﻧﺪاﺧﺖ و ﺑﺴﯿﺎرى از ﺷﻬﺮﻫﺎى ﻣﻬﻢ اﯾﺮان را ﻣﺘﺼﺮف ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺤﺎﺻﺮه ﻗﻨﺪﻫﺎر‬ ‫ﻧﺎدر ﺷﺎه اﻓﺸﺎر ﭘﺲ از آن ﮐﻪ در ﺷﻤﺎل‪ ،‬ﻏﺮب و ﺟﻨﻮب اﯾﺮان ﺑﺴﯿﺎرى از ﻗﺪرتﻫﺎى ﺧﺎرﺟﻰ و داﺧﻠﻰ را از ﻣﯿﺎن ﺑﺮداﺷﺖ‪ ،‬ﺑﻪ دﻧﺒﺎل درﻫﻢ‬ ‫ﮐﻮﺑﯿﺪن آﺧﺮﯾﻦ ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪهﻫﺎى اﻓﺎﻏﻨﻪ از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﺣﺴﯿﻦ‪ ،‬ﺑﺮادر ﻣﺤﻤﻮد اﻓﻐﺎن )ﻓﺎﺗﺢ اﺻﻔﻬﺎن(‪ ،‬رﻓﺖ‪ .‬ﺳﭙﺎه ﻋﻈﯿﻢ ﻧﺎدر در ‪1737‬‬ ‫ﻣﯿﻼدى ﺑﻪ ﻧﺰدﯾﮑﻰ ﻗﻨﺪﻫﺎر رﺳﯿﺪ‪ .‬ﺣﺴﯿﻦ اﻓﻐﺎن ﮐﻪ ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﺳﭙﺎه ‪ 80‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮى ﻧﺎدر را ﻧﺎﻣﻤﮑﻦ ﻣﻰدﯾﺪ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﮐﺮده و‬ ‫در ﺷﻬﺮ ﺑﻪ دﻓﺎع ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ‪ .‬ﻗﻨﺪﻫﺎر داراى ﺣﺼﺎرﻫﺎى ﺑﻠﻨﺪ ﺑﻮد و ﻣﺮدم اﻓﻐﺎن ﺑﺎ داﺷﺘﻦ آذوﻗﻪ ﮐﺎﻓﻰ آﻣﺎده دﻓﺎع از ﺷﻬﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﺎدر ﻧﯿﺰ ﭘﻰ‬ ‫ﺑﺮد ﺑﺪون ﯾﮏ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ﻗﻮى ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻓﺘﺢ ﺷﻬﺮ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در اﻃﺮاف ﺷﻬﺮ ﺑﺮج و ﺑﺎروﻫﺎى ﻣﺘﻌﺪد ﺑﻪ ﻃﻮل ‪ 40‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ اﺣﺪاث ﮐﺮد و‬ ‫ﻫﺰاران ﺳﺮﺑﺎز اﯾﺮاﻧﻰ ﺑﺎ ﺗﻔﻨﮓﻫﺎى ﺳﺮﭘﺮ ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﺣﺮﮐﺘﻰ را ﺗﺤﺖﻧﻈﺮ داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﺣﺮﮐﺖ آﻏﺎز ﯾﮑﻰ از ﻃﻮﻻﻧﻰﺗﺮﯾﻦ ﻣﺤﺎﺻﺮهﻫﺎى ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﻮد‪ .‬ﻗﻨﺪﻫﺎر ‪ 1‬ﺳﺎل در ﻣﺤﺎﺻﺮهى ﮐﺎﻣﻞ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﻤﻮد و ﺳﺮﺳﺨﺘﻰ اﻓﻐﺎنﻫﺎ ﻣﺎﻧﻊ‬ ‫ﺳﻘﻮط ﺷﻬﺮ ﺷﺪ ﺗﺎ آن ﮐﻪ در ‪ 1738‬ﺣﻮﺻﻠﻪ ﻧﺎدر ﺑﻪ ﺳﺮآﻣﺪ و دﺳﺘﻮر ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ را ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﻗﻮا داد‪ .‬ﺣﻤﻠﻪى ﺳﺨﺖ اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺑﻪ ﺗﭙﻪﻫﺎ و‬ ‫ﺑﺮجﻫﺎى اﻃﺮاف ﻗﻨﺪﻫﺎر ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ اﺳﺘﺤﮑﺎﻣﺎت اﺻﻠﻰ ﺷﻬﺮ ﻣﻮرد ﺗﻬﺪﯾﺪ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪ .‬ﻧﺎدر ﺳﭙﺲ دﺳﺘﻮر داد ﮐﻪ ﺗﻮپﻫﺎى ﺑﺰرگ را ﺑﻪ‬ ‫ﺑﺎﻻى ﭼﻨﺪ ﺑﺮج ﺑﮑﺸﻨﺪ ﺗﺎ از ﻓﺎﺻﻠﻪى ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺮج و ﺑﺎروى اﺻﻠﻰ ﺷﻬﺮ را ﺧﺮاب ﺳﺎزﻧﺪ‪ .‬ﺷﺪت ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﻓﻐﺎنﻫﺎ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ‬ ‫اﯾﺮاﻧﯿﺎن ﺑﺎ زﺣﻤﺖ ﻓﺮاوان ﺗﻮپﻫﺎ را ﺑﺮ ﺑﺮجﻫﺎى ﻓﺮﻋﻰ ﺳﻮار ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺑﺨﺘﯿﺎرىﻫﺎ ﮐﻪ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ ﻣﻐﻠﻮب ﻧﺎدر ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ اﻣﺎ اﮐﻨﻮن‬ ‫وﻓﺎدارﺗﺮﯾﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎى او ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﺮج اﺻﻠﻰ ﺷﻬﺮ ﺷﺪﻧﺪ و ﻣﻘﺎوت ﯾﮏ ﺳﺎﻟﻪى اﻓﻐﺎنﻫﺎ در اﺛﺮ ﭘﺎﯾﺪارى ﺳﺮﺑﺎزان‬ ‫اﯾﺮاﻧﻰ و ﻗﺪرت ﻋﻤﻞ ﻧﺎدر ﻇﺮف ﭼﻨﺪ روز ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﺷﻬﺮ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺳﻘﻮط ﮐﺮد و ﻧﺎدر ﺑﺮﺧﻼف ﺳﻨﺖ آن زﻣﺎن ﺷﻬﺮ ﻓﺘﺢ ﺷﺪه را‬ ‫ﻏﺎرت ﻧﮑﺮد و ﺗﻨﻬﺎ ﺣﺴﯿﻦ ﻏﻠﺠﺎﯾﻰ را در ﻣﺎزﻧﺪران زﻧﺪاﻧﻰ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﻓﺘﺢ ﺑﻠﺦ‬ ‫رﺿﺎﻗﻠﻰ ﻓﺮزﻧﺪ ﻧﺎدر ﻧﯿﺰ ﻫﻢ زﻣﺎن ﺑﺎ اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﺎ ‪ 12‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺑﻠﺦ را آﻏﺎز ﮐﺮد‪ .‬ﺣﺮﮐﺖ ﺳﺮﯾﻊ وى ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺷﻬﺮ ﻇﺮف‬ ‫ﺳﻪ روز ﺳﻘﻮط ﮐﻨﺪ اﻣﺎ ﻓﺮزﻧﺪ ﻧﺎدر ﻧﯿﺰ ﮐﻪ در ﻓﺘﺢ و ﻓﺘﻮﺣﺎت دﺳﺖ ﮐﻤﻰاز ﭘﺪر ﻧﺪاﺷﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺑﺴﻨﺪه ﻧﮑﺮد و ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﻗﺼﺪ ﺑﺨﺎرا ﮐﺮد‪.‬‬ ‫وى ﺑﺎ ﻋﺒﻮر از رود ﺟﯿﺤﻮن ﯾﮏ ﺳﭙﺎه ‪ 40‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮى ازﺑﮏ را ﺷﮑﺴﺖ داد و ﻋﻤﻼ ﻗﺪرت دﻓﺎﻋﻰ اﻣﯿﺮ ﺑﺨﺎرا را از ﺑﯿﻦ ﺑﺮد و اﮔﺮ دﺳﺘﻮر‬ ‫ﻧﺎدر ﺑﺮاى ﺗﻮﻗﻒ و ﻋﺪم ﭘﯿﺸﺮوى ﻧﺒﻮد ﺑﻰﺷﮏ ﺷﻬﺮﻫﺎى ﺳﻤﺮﻗﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺮو و ﺑﺨﺎرا ﻓﺘﺢ ﺷﺪﻧﻰ ﺑﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻧﺎدر ﭼﻮن ﻓﮑﺮ ﻓﺘﺢ ﻫﻨﺪ را داﺷﺖ در‬ ‫اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻣﻰداد ﮐﻪ ﺧﻮد را ﺑﺎ ازﺑﮏﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺮﮐﻤﻦﻫﺎ و ﻗﺰاقﻫﺎ ﮐﻪ ﻫﻤﮕﻰ اﻗﻮام ﺟﻨﮕﺠﻮ و ﺧﻄﺮﻧﺎﮐﻰ ﺑﻮدﻧﺪ درﮔﯿﺮ ﻧﮑﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪى ﻓﺘﺢ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬ ‫ﻓﺘﺢ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن اﮔﺮ ﭼﻪ در دﻧﯿﺎى آن زﻣﺎن ﭼﻨﺪان ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ واﻗﻊ ﻧﺸﺪ اﻣﺎ اﺗﻔﺎق ﻣﻬﻤﻰ از ﻧﻈﺮ اﻧﮕﻠﯿﺲﻫﺎ و روسﻫﺎ ﺑﻮد و ﭘﯿﺮوزى ﺳﺮﯾﻊ‬ ‫و ﮐﻢ ﺗﻠﻔﺎت اﯾﺮان در اﯾﻦ ﻧﺒﺮدﻫﺎ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻗﺮنﻫﺎ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺗﺮس از ورود اﯾﺮان ﺑﻪ ﻫﻨﺪ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺗﻀﻌﯿﻒ اﯾﺮان را ﺟﻠﻮ ﺑﺒﺮد‪.‬‬ ‫ﻗﻨﺪﻫﺎر در ﺟﻨﻮب و ﺑﻠﺦ در ﺷﻤﺎل اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻫﺮ دو ﺷﻬﺮﻫﺎى ﺗﺴﺨﯿﺮﻧﺎﭘﺬﯾﺮى ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﻰآﻣﺪﻧﺪ‪ .‬در ‪ 1842‬اﻧﮕﻠﯿﺴﻰﻫﺎ ‪ 1‬ﻟﺸﮑﺮ ﮐﺎﻣﻞ‬ ‫ﺧﻮد را در اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺗﺎ آﺧﺮﯾﻦ ﻧﻔﺮ ﺑﻪ ﮐﺸﺘﻦ دادﻧﺪ و در ‪ 1880‬ﻣﺠﺪدا اﻧﮕﻠﯿﺲﻫﺎ ﻃﻌﻢ ﺳﺮﺳﺨﺘﻰ اﻓﻐﺎنﻫﺎ را در ﻧﺒﺮد ﭼﺸﯿﺪﻧﺪ‪ 1 .‬ﻗﺮن‬ ‫‪٧٦‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﺑﻌﺪ روسﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ از ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺳﻮدى ﺑﺒﺮﻧﺪ و ﻣﻰﺗﻮان ﺑﻪ ﺟﺮأت ﮔﻔﺖ ﺗﻨﻬﺎ ﻓﺎﺗﺢ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن در ﺗﺎرﯾﺦ ‪ 3‬ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﺎدر ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺘﺢ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن )ﺑﻪ وﯾﮋه ﻗﻨﺪﻫﺎر( ﻣﻘﺪﻣﻪى ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻫﻨﺪ ﺑﻮد و از اﯾﻦ ﻧﻈﺮ ﻗﺪرتﻫﺎى اروﭘﺎﯾﻰ ﻧﮕﺮان ﻧﺰدﯾﮏ‬ ‫ﺷﺪن ﯾﮏ ﻧﯿﺮوى زﻣﯿﻨﻰ ﺑﺰرگ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺧﻮد در آﺳﯿﺎى ﺟﻨﻮﺑﻰ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﮑﺘﻪى دﯾﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻧﺎدر و رﺿﺎﻗﻠﻰ در ﺟﻨﮓﻫﺎى اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﭼﻨﺎن‬ ‫ﺿﺮﺑﻪاى ﺑﻪ اﻓﻐﺎنﻫﺎ زدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاى ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺧﻄﺮ از ﺟﺎﻧﺐ آنﻫﺎ ﺑﺮاى اﯾﺮان ﻣﻨﺘﻔﻰ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻓﺘﺢ دﻫﻠﻰ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﺎدر‬ ‫ﻧﺒﺮد ﮐﺮﻧﺎل‬ ‫ﯾﮑﻰ از زرﯾﻦﺗﺮﯾﻦ ﺑﺮگﻫﺎى ﻓﺘﻮﺣﺎت ﻧﺎدر ﭘﯿﺮوزى ﺑﺮ ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن ﻫﻨﺪى ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن در ‪ 1707‬اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﺑﺰرگ و ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪى ﺑﻮد ﮐﻪ از‬ ‫ﻧﻈﺮ ﺛﺮوت و ﺟﻤﻌﯿﺖ رﻗﯿﺒﻰ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬در ‪ 1719‬ﺑﺎ روى ﮐﺎرآﻣﺪن ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺎه )رﻗﯿﺐ ﻧﺎدر( ﺷﻤﺎرش ﻣﻌﮑﻮس ﺑﺮاى ﺳﻘﻮط اﯾﻦ‬ ‫اﻣﭙﺮاﺗﻮرى آﻏﺎز ﺷﺪ‪ .‬اﺷﺘﺒﺎه اﺣﻤﻘﺎﻧﻪاش ﭘﻨﺎه دادن ﺑﻪ ﻓﺮارﯾﺎن ﻗﻨﺪﻫﺎر و ﮐﺸﺘﻦ ﻗﺎﺻﺪ ﻧﺎدر ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺸﺎوران او ﻫﺮﮔﺰ ﺗﺼﻮر ﻧﻤﻰﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺳﺮﺑﺎزان ﻧﺎدر ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن را ﮐﺎﻣﻞ ﻓﺘﺢ ﮐﺮده و ﻗﺼﺪ دﻫﻠﻰ را ﮐﻨﻨﺪ اﻣﺎ ﻣﻘﺪر ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﺿﺮﺑﻪاى اول را در ﻗﺮون‬ ‫ﺟﺪﯾﺪ از ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ ﻏﺮﺑﻰ ﺧﻮد ﺑﺨﻮرد‪.‬‬ ‫ﻓﺘﺢ ﮐﺎﺑﻞ‬ ‫ﻧﺎدر ﺑﺮاى آن ﮐﻪ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﮐﻮهﻫﺎى ﺟﻨﻮب اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن )ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن اﻣﺮوزى( ﻧﺸﻮد ﻫﺰار ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ راه ﺧﻮد را دور ﮐﺮده و ﺧﻮد را ﺑﻪ ﮐﺎﺑﻞ در‬ ‫ﺷﻤﺎل رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﮐﺎﺑﻞ ﺳﺮ راه ﺗﻨﮕﻪى ﺧﯿﺒﺮ و ﺗﻨﻬﺎ راه ورود ﺑﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺎر ﻧﺎدر ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺳﺮﺳﺨﺖﺗﺮﯾﻦ ﻗﺒﺎﯾﻞ اﻓﻐﺎن ﻃﺮف دﯾﺪ‪.‬‬ ‫وى ﺗﻨﻬﺎ ﭘﺲ از آن ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﮐﺎﺑﻞ را ﺑﮕﯿﺮد ﺟﺎن ﮔﺮﻓﺖ ﭼﺮا ﮐﻪ ﭘﻮل و آذوﻗﻪ او رو ﺑﻪ اﺗﻤﺎم ﺑﻮد اﻣﺎ ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﭘﺮاﮐﻨﺪه و ﺧﺴﺘﻪ ﮐﻨﻨﺪهى‬ ‫ﺗﻨﮕﻪ ﺧﯿﺒﺮ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻧﻈﺎﻣﻰ او را ﻣﺎهﻫﺎ ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻞ ﻣﻮاﺟﻪ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﻣﺤﻤﺪﺷﺎه و اﻃﺮاﻓﯿﺎﻧﺶ در دﻫﻠﻰ ﮔﻤﺎن ﻣﻰﺑﺮدﻧﺪ ﻧﺎدر از ﺳﻨﺪ ﻋﺒﻮر ﻧﻤﻰﮐﻨﺪ‪ .‬ﻓﺘﺢ ﭘﯿﺸﺎور و ﻋﺒﻮر از ﺳﻨﺪ آن ﻗﺪر ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻰ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﻫﻨﺪ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ از ﺛﺮوت و ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺧﻮد ﺑﺮاى ﺟﻠﻮﮔﯿﺮى از ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﻧﺎدر اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﮐﻨﻮن ﻧﺎدر در ‪ 100‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮى دﻫﻠﻰ در دﺷﺖ ﮐﺮﻧﺎل ﺑﻮد‪ .‬ورود ﺻﺎﻋﻘﻪ آﺳﺎى ﻧﺎدر‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪﺷﺎه ﻣﺘﻮﺣﺶ را وادار ﮐﺮد ﮐﻪ ورود او راﺑﻪ ﺷﺒﻪ‬ ‫ﻗﺎره ﻫﻨﺪ ﺑﺎور ﮐﻨﺪ و ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻫﻰ ﺑﺰرگ ﺑﻪ ﻧﺒﺮد ﺑﺎ او ﺑﯿﺎﯾﺪ‪ .‬اﺷﺘﺒﺎه ﺑﺰرگ ﺑﻌﺪى ﻣﺤﻤﺪﺷﺎه ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ دودﻣﺎﻧﺶ ﺑﺮ ﺑﺎد رود اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ وى ﺑﻪ‬ ‫ﺟﺎى آن ﮐﻪ از ﺳﭙﺎه ﺑﺰرگ ﺧﻮد ﺑﺮاى ﺣﻤﻠﻪ ﭘﯿﺸﮕﯿﺮاﻧﻪ ﺑﻪ ﻧﺎدر اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ ﺑﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﺣﻤﻠﻪ ﻧﺎدر ﻧﺸﺴﺖ ﺣﺎل آن ﮐﻪ ﺳﭙﺎه ﻫﻨﺪ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ‬ ‫ﻣﻮرﺧﺎﻧﻰ ﭼﻮن ﻓﺮوﻏﻰ ‪ 300‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز و ‪ 20‬ﻫﺰار ﻓﯿﻞ ﺑﻮد و ﺳﻌﺎدتﺧﺎن‪ ،‬ﺳﺮدار ﻫﻨﺪى‪ ،‬ﭘﺲ از آن ﮐﻪ ﭘﺎدﺷﺎه ﺣﺮف او را ﺑﺮاى ﻫﺠﻮم‬ ‫ﮔﻮش ﻧﻤﻰدﻫﺪ ﺑﺎ ‪ 30‬ﻫﺰار ﻧﯿﺮو از ﺳﺎﯾﺮ ﻧﯿﺮوﻫﺎ ﺟﺪا ﻣﻰﺷﻮد و ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﻧﺎدر ﻣﻰرود اﻣﺎ ﺑﺮﺗﺮى ﻧﯿﺮوى ﻧﺎدر و ﺳﺮﻋﺖ ﺳﻮاران اﯾﺮاﻧﻰ‪،‬‬ ‫ﺷﺠﺎعﺗﺮﯾﻦ ﺳﺮﺑﺎزان ﻫﻨﺪى را ﺑﻪ ﺧﺎك ﻣﻰاﻧﺪازد و ﺧﻮد وى ﻧﯿﺰ اﺳﯿﺮ ﻧﺎدر ﻣﻰﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻧﺎدر ﭘﺲ از اﯾﻦ در ﻣﻰﯾﺎﺑﺪ ﮐﻪ ﻏﻠﺒﻪ ﺑﺮ ارﺗﺶ ﺑﻰﺷﻤﺎر ﻫﻨﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﺗﺎﮐﺘﯿﮏ ﻣﯿﺴﺮ اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺠﺮﺑﯿﺎت ﻧﺒﺮدﻫﺎى‬ ‫ﻏﺮﺑﻰ ﺧﻮد ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ اﺳﺘﻔﺎده را از ﺗﻔﻨﮕﭽﯿﺎن ﻣﻰﺑﺮد‪ .‬ﺗﻔﻨﮕﺪاران اﯾﺮاﻧﻰ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺻﻔﻮف ﻣﻨﻈﻢ از ﻓﺎﺻﻠﻪ دور ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻫﻨﺪى را ﮐﻪ در‬ ‫ﭘﻨﺎه ﻓﯿﻞﻫﺎ ﺑﻪ ﺟﻠﻮ ﻣﻰآﻣﺪﻧﺪ ﻫﺪف ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﭼﻮن از ﺳﺮﺑﺎزان ﮐﻤﺎﻧﺪار ﻫﻨﺪى ﮐﺎرى ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻧﺒﻮد ﻫﺰاران ﺳﺮﺑﺎز ﻫﻨﺪى ﻗﺒﻞ از رﺳﯿﺪن ﺑﻪ‬ ‫ﺳﭙﺎه اﯾﺮان از ﭘﺎى در آﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ وﺣﺸﺖ ﻓﯿﻞﻫﺎ ﺿﺮﺑﻪى اﺻﻠﻰ را ﺑﻪ ﺳﭙﺎه ﻫﻨﺪ ﻣﻰزﻧﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺻﺪاى ﮔﻠﻮﻟﻪ و ﺳﻮزش اﺛﺮ آن‪ ،‬ﻓﯿﻞﻫﺎ را وﺣﺸﺖ زده و ﻣﻮﺟﺐ ﻣﺮگ‬ ‫ﺳﺮﺑﺎزان ﻫﻨﺪى را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻰﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻓﺮوﻏﻰ ﻣﻰﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﮐﺸﺘﻪﻫﺎى ﻫﻨﺪ ‪ 20‬ﻫﺰارﻧﻔﺮ و ﺑﺎ ﮐﺸﺘﻪﻫﺎى ﺳﭙﺎه ﻧﺎدر ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ‪ 42‬ﻧﻔﺮ ﺑﻮد اﺻﻼ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻧﺒﻮد ﭼﺮا ﮐﻪ ﻫﻨﺪىﻫﺎ ﺑﺎ‬ ‫ﮐﻤﺎن ﻣﻰﺟﻨﮕﯿﺪﻧﺪ و اﯾﺮاﻧﻰﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﻔﻨﮓ‪.‬‬ ‫‪٧٧‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫اﻣﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﻋﻤﻞ ﻧﺎدر و اﻏﺘﺸﺎش در ارودى ﻫﻨﺪ ﻣﺎﻧﻊ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻫﻨﺪىﻫﺎ ﺣﺘﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ از ﺻﺪﻫﺎ ﻋﺮاده ﺗﻮپ ﺧﻮد اﺳﺘﻔﺎده ﺑﮑﻨﻨﺪ‪ .‬ﺷﮑﺴﺖ‬ ‫ﮐﺮﻧﺎل ﻋﻤﻼ دﻫﻠﻰ را در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﭙﺎه ﻋﻈﯿﻢ ﻧﺎدر ﺑﻼدﻓﺎع رﻫﺎ ﮐﺮد‪«.‬‬ ‫درﺧﻮاﺳﺖ ﺷﺎه ﻫﻨﺪ از ﻧﺎدر‬ ‫ﻣﺤﻤﺪﺷﺎه ﺑﺮاى آن ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻊ اﻧﻬﺪام ﺷﻬﺮ ﺑﺰرگ و آﺑﺎد دﻫﻠﻰ ﺷﻮد ﻧﻈﺎم اﻟﻤﻠﮏ‪ ،‬ﻣﻌﺘﻤﺪﺗﺮﯾﻦ رﺟﺎل ﺧﻮد‪ ،‬را ﺑﻪ ﻧﺰد ﻧﺎدر ﻣﻰﻓﺮﺳﺘﺪ و ﻧﺎدر‬ ‫ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ ﻣﻰﺷﻮد ﮐﻪ در ازاى ﻣﺮﺧﺺ ﺷﺪن ﮐﻠﯿﻪى ﺳﺮﺑﺎزان ﻫﻨﺪى و درﯾﺎﻓﺖ ﻏﺮاﻣﺖ ﺑﺎ ﺻﻠﺢ و دوﺳﺘﻰ وارد دﻫﻠﻰ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﺤﻤﺪﺷﺎه ﻧﯿﺰ از‬ ‫ﻧﺎدر و ﺳﺮﺑﺎزاﻧﺶ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻰ ﭘﺬﯾﺮاﯾﻰ ﻣﻰﮐﻨﺪ و ﺑﺴﯿﺎرى از ﺟﻮاﻫﺮات از ﺟﻤﻠﻪ ﺗﺨﺖ ﻃﺎووس ﻣﻌﺮوف را ﺑﻪ وى ﻫﺪﯾﻪ ﻣﻰﮐﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﻧﺎدر ﺑﻪ‬ ‫ﺳﺮﺑﺎزان ﺧﻮد دﺳﺘﻮر اﮐﯿﺪ ﺑﺮاى ﺧﻮددارى از ﻏﺎرت داد اﻣﺎ ﺑﺮوز ﯾﮏ ﺷﻮرش و ﻣﺮگ ﭼﻨﺪ ﺻﺪ ﺳﺮﺑﺎز اﯾﺮاﻧﻰ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ اﯾﻦ ﻟﺸﮑﺮﮐﺸﻰ‬ ‫ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺧﻮﺷﻰ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺳﺮﺑﺎزان اﯾﺮاﻧﻰ ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﻧﺎدر ﺑﺮاى ﺧﻮاﺑﺎﻧﺪن ﺷﻮرش ‪ 20‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ را ﮐﺸﺘﻨﺪ و ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔﻰ از ﺷﻬﺮ ﻧﯿﺰ در‬ ‫اﯾﻦ ﻣﯿﺎن از ﺑﯿﻦ رﻓﺖ اﻣﺎ در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﻧﺎدر ﺷﺎه ﭘﺲ از ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻫﺪاﯾﺎى ﻓﺮاوان دﻫﻠﻰ را رﻫﺎ ﮐﺮده و دوﺑﺎره اﯾﻦ ﺷﻬﺮ را ﺑﻪ ﻫﻨﺪىﻫﺎ ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮد ﮐﺮﻧﺎل‬ ‫ﻓﺘﺢ ﻫﻨﺪ اﻧﻌﮑﺎﺳﻰ ﮔﺴﺘﺮده در ﺟﻬﺎن ﯾﺎﻓﺖ ﭼﺮا ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر از ﻧﻈﺮ ﻫﻠﻨﺪىﻫﺎ‪ ،‬ﭘﺮﺗﻐﺎﻟﻰﻫﺎ‪ ،‬ﭼﯿﻨﻰﻫﺎ و اﻧﮕﻠﯿﺴﻰﻫﺎ ﻣﻬﻢ و ارزﺷﻤﻨﺪ ﺑﻮد و ﺣﺘﺎ‬ ‫روسﻫﺎ ﻧﯿﺰ آرزوى ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﺑﻪ آن را داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﺒﺮد ﮐﺮﻧﺎل در ‪ 1738‬ﻗﺪرت رزﻣﻰ اﯾﺮاﻧﯿﺎن را در آﺳﯿﺎى ﻣﺮﮐﺰى ‪ 2‬ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﺮد و‬ ‫ﺷﺎﻫﺪ آن ﻧﯿﺰ‪ ،‬ﻓﺘﺢ ﺳﺮﯾﻊ ﺑﺨﺎرا‪ ،‬ﺧﯿﻮه و رود ﺳﻨﺪ ﺑﻮد و ﻋﻤﻼ ﻧﺎدر راﻫﺰﻧﺎن و ﺧﺎنﻫﺎى ﻣﺘﺠﺎوز ﺗﺮﮐﻤﻦ و ازﺑﮏ را ﻧﯿﺰ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺟﺎﯾﺸﺎن ﻧﺸﺎﻧﺪ‬ ‫ﭼﺮا ﮐﻪ ﺛﺮوت او اﮐﻨﻮن ﺑﻪ اﻧﺪازهاى ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻫﺮ ارﺗﺶ ﻣﺰدورى را ﮐﻪ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﺗﺄﺳﯿﺲ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﻣﻰﺗﻮان ﻓﺘﺢ‬ ‫ﻫﻨﺪ را ﻧﮑﺘﻪاى ﻣﻨﻔﻰ ﺑﺮاى اﯾﺮان داﻧﺴﺖ ﭼﻮن ﮐﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن در ﺳﺮاﺳﺮ ﺳﺎلﻫﺎى ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ را اﯾﻦ ﺗﻔﮑﺮ ﺷﮑﻞ داده ﺑﻮد ﮐﻪ اﯾﺮان‬ ‫ﺑﺎﯾﺪ ﺿﻌﯿﻒ ﺑﻤﺎﻧﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ اﯾﺮان ﻗﻮى ﻣﻰﺗﻮاﻧﺪ ﻇﺮف ﭼﻨﺪ ﺳﺎل اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و ﻫﻨﺪ را ﻫﻢ زﻣﺎن درﻫﻢ ﺑﮑﻮﺑﺪ‪.‬‬ ‫اﻧﻘﻼب ﺑﻮﮔﺎﭼﻒ‬ ‫ﻇﻬﻮر ﺑﻮﮔﺎﭼﻒ‬ ‫اﻣﭙﺮاﺗﻮرىﻫﺎ ﭘﺲ از آن ﮐﻪ »ﺑﻰاﻧﺪازه ﺑﺰرگ ﻣﻰﺷﻮﻧﺪ« آﻣﺎده ﻓﺮوﭘﺎﺷﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬روﺳﯿﻪ ﻗﺮن ﻫﺠﺪﻫﻢ از اﯾﻦ ﻗﺎﻋﺪه ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﺴﺘﺜﻨﻰ‬ ‫ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﻗﻮى ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﺮان ﻣﺨﻮف‪ ،‬ﭘﺘﺮ ﮐﺒﯿﺮ و ﮐﺎﺗﺮﯾﻦ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر را ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﻗﺪرﺗﻰ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺰرگ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ دهﻫﺎ ﻣﻠﯿﺖ را‬ ‫ﺗﺤﺖ اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺖ‪ .‬روﺳﯿﻪ ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى رم ﺑﺮ اﺳﺎس ﻗﺪرت ﻧﻈﺎﻣﻰ و ﺑﻬﺮهﮐﺸﻰ از ﻣﻠﺖﻫﺎى ﺗﺤﺖ ﺳﻠﻄﻪ‪ ،‬ﻗﺪرت ﺧﻮد را ﺣﻔﻆ‬ ‫ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻧﯿﺮوى ﺟﻬﻨﻤﻰ در اواﺳﻂ ﻗﺮن ﻫﺠﺪﻫﻢ ﻗﺎدر ﺑﻪ درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪن ﻗﻮىﺗﺮﯾﻦ دوﻟﺖﻫﺎى اروﭘﺎﯾﻰ و آﺳﯿﺎﯾﻰ ﺑﻮد‪ .‬ﮐﺎﺗﺮﯾﻦ ﮐﺒﯿﺮ‬ ‫ﻣﻠﮑﻪ آﻫﻨﯿﻦ روس‪ ،‬در زﻣﺎن ﻃﻮﻻﻧﻰ )‪ 34‬ﺳﺎل( ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺧﻮد‪ ،‬روﺳﯿﻪ‪ ،‬را ﺑﻪ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﻗﺪرت رﺳﺎﻧﺪ اﻣﺎ وى در ‪ 1771‬ﺑﺎ ﻣﺮدى آزادﯾﺨﻮاه‬ ‫ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﺮد ﮐﻪ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻮد اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﺗﺰارى را ‪ 150‬ﺳﺎل زودﺗﺮ از ﺑﯿﻦ ﺑﺒﺮد‪.‬‬ ‫ﺳﺘﻤﮕﺮى اﺷﺮاف زﻣﯿﻨﻪﺳﺎز ﻇﻬﻮر ﺑﻮﮔﺎﭼﻒ‬ ‫ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺷﺮاﻓﻰﮔﺮى ﺗﺰارى در ‪ 1770‬در اوج ﺧﻮد ﺑﻮد و دﻫﻘﺎﻧﺎن ﻋﺎﺻﻰ از ﻇﻠﻢ آنﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺘﺮﺻﺪ ﻓﺮﺻﺘﻰ ﺑﺮاى ﻧﺒﺮد‪ .‬در ‪ 1772‬ﺑﻮﮔﺎﭼﻒ‪،‬‬ ‫ﻗﺰاق ﺑﻰﺳﻮاد‪) ،‬اﻣﺎ زرﻧﮓ( ﺑﺎ ادﻋﺎى اﯾﻦ ﮐﻪ ﭘﺘﺮ ﺳﻮم اﺳﺖ ﺑﻪ ﺟﻤﻊآورى ﻧﯿﺮو ﺑﺮاى ﻗﯿﺎم ﻋﻠﯿﻪى ﮐﺎﺗﺮﯾﻦ ﭘﺮداﺧﺖ و ﺟﺮﻗﻪ آﺗﺶ را در‬ ‫ﺟﻨﻮب ﻏﺮﺑﻰ روﺳﯿﻪ روﺷﻦ ﮐﺮد‪ .‬دزدان درﯾﺎﯾﻰ وﻟﮕﺎ‪ ،‬دﻫﻘﺎﻧﺎن ﻓﺮارى )ﺳﺮخﻫﺎ(‪ ،‬ﻗﺰاقﻫﺎ و ﺳﺮﺑﺎزان ﻓﺮارى ﺑﻪ زودى ﺗﺤﺖ ﻟﻮاى او در آﻣﺪه‬ ‫و ﻣﺎﺟﺮاﺟﻮﺗﺮﯾﻦ ﻧﯿﺮوى ﻣﺒﺎرز ﻗﺮن را اﯾﺠﺎد ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬وﺳﻌﺖ ﻋﻤﻠﯿﺎت او ﺑﺰرگﺗﺮ از اﺳﭙﺎﺗﺎﮐﻮس ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ آﻏﺎز ﻋﻤﻠﯿﺎت او ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺳﭙﺎرﺗﺎﮐﻮس از ﻓﺘﺢ ﻗﻠﻌﻪاى ﮐﻮﭼﮏ در ‪ 1773‬آﻏﺎز ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم اﻓﺴﺮان و ﺳﺮﺑﺎزان ﻗﻠﻌﻪ ﯾﺎﯾﺒﯿﺘﺴﮏ در اﺑﺘﺪا ﺣﺘﺎ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﻣﺤﻠﻰ روس ﻗﺮار ﻧﮕﺮﻓﺖ ﺗﺎ آن ﮐﻪ وى در ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﺑﺎ‬ ‫ﺗﺼﺮف اورﻧﺒﺮگ در ﻧﺰدﯾﮑﻰ اورال از ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺧﻮد ارﺗﺸﻰ ﺑﺰرگ و ﭘﺮﻗﺪرت ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﻣﺮدم ﺗﯿﺮهﺑﺨﺖ ﺷﺘﺎﺑﺎن ﺑﻪ او ﭘﯿﻮﺳﺘﻨﺪ‬ ‫‪٧٨‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫اﮐﻨﻮن ﭘﻮﮔﺎﭼﻒ ﻧﺰدﯾﮏ رود ﻣﻬﻢ وﻟﮕﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﮐﺎﺗﺮﯾﻦ ﮐﻪ ﺧﻄﺮ را ﺟﺪى ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﻧﺎﮔﻬﺎن دﯾﺪ ژﻧﺮالﻫﺎﯾﺶ ﯾﮑﻰ ﭘﺲ از دﯾﮕﺮى ﺷﮑﺴﺖ‬ ‫ﺧﻮرده و ﺳﺮﺑﺎزاﻧﺸﺎن ﺑﻪ ﺑﻮﮔﺎﭼﻒ ﻣﻠﺤﻖ ﻣﻰﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫در ‪ 1774‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺳﺮدار روس ﯾﻌﻨﻰ ﺑﻰﺑﯿﮑﻒ از ﻃﺮف ﮐﺎﺗﺮﯾﻦ ﻣﺄﻣﻮر ﻧﺠﺎت ﻣﺴﮑﻮ و ﻣﺮﮐﺰ روﺳﯿﻪ ﺷﺪ‪ .‬وى در ﻧﺒﺮدى ﺳﻬﻤﮕﯿﻦ در‬ ‫اﻃﺮاف وﻟﮕﺎ ﻣﺮدان ﺑﻮﮔﺎﭼﻒ را ﺷﮑﺴﺖ داد و وى را ﺑﻪ ﻋﻘﺐ راﻧﺪ اﻣﺎ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺑﯿﻤﺎرى ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻰ درﮔﺬﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺮگ وى ﺳﺒﺐ ﻗﺪرت ﻣﺠﺪد ﺑﻮﮔﺎﭼﻒ ﺷﺪ و ﻏﺎزان ﺑﻪ ﺗﺼﺮف اﯾﻦ ﺷﻮرﺷﻰ ﺑﺰرگ درآﻣﺪ اﻣﺎ ﺳﺮداران ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﺑﻰﺑﯿﮑﻒ از ﺟﻤﻠﻪ‬ ‫ﺳﻮروف‪ ،‬ﺑﻮﮔﺎﭼﻒ را در ﻧﺒﺮدى دﯾﮕﺮ ﺷﮑﺴﺖ داده و وى را ﺑﻪ اﻃﺮاف ﺧﺰر راﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻮﮔﺎﭼﻒ ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺑﺪى داﺷﺖ ﭼﺮا ﮐﻪ ﯾﺎراﻧﺶ ﻣﺘﻔﺮق ﺷﺪﻧﺪ و ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪهاش ﺑﻪ او ﺧﯿﺎﻧﺖ ﮐﺮده و وى را در ﻗﻔﺲ ﮐﺮده و ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺴﮑﻮ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻮﮔﺎﭼﻒ ﭘﺲ از ﯾﮏ ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ ﻃﻮﻻﻧﻰ اﻋﺪام ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮد‬ ‫ﺷﻮرش ﺑﻮﮔﺎﭼﻒ ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ در ﺻﻮرت ﭘﯿﺮوزى ﻣﺴﯿﺮ ﺗﺎرﯾﺦ را ﺗﻐﯿﯿﺮ دﻫﺪ واﯾﻦ اﻣﺮ ﭼﻨﺪان دور از دﺳﺘﺮس ﻧﺒﻮد ﭼﺮا ﮐﻪ روﺳﯿﻪ ﮐﺸﻮرى‬ ‫ﺗﺤﺖ ﺳﻠﻄﻪى اﺷﺮاف و ﻣﻼﮐﯿﻦ ﺑﻮد و وﺿﻌﯿﺖ دﻫﻘﺎﻧﺎن و ﮐﺎرﮔﺮان روس ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺪﺗﺮ از ﻫﻤﺘﺎﯾﺎن ﻓﺮاﻧﺴﻮى و اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﻰﺷﺪ اﻣﺎ‬ ‫ﻗﺪرت ﻧﻈﺎﻣﻰ دورهى ﮐﺎﺗﺮﯾﻦ ﻣﺎﻧﻊ از ﻗﺪرت ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺷﻮرﺷﯿﺎن ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻮﮔﺎﭼﻒ از ﺑﺪﺷﺎﻧﺴﻰ ﭘﻨﺠﻪ در ﭘﻨﺠﻪ ﻗﻮىﺗﺮﯾﻦ اﻣﭙﺮاﺗﺮﯾﺲ ﺗﺎرﯾﺦ‬ ‫اﻧﺪاﺧﺘﻪ و ﺷﺎﯾﺪ اﮔﺮ ﻃﺮف او ﯾﮏ ﺗﺰار ﺿﻌﯿﻒ ﺑﻮد اﻧﻘﻼب ‪1917‬در ‪ 1780‬روى ﻣﻰداد‪.‬‬ ‫ﺳﻘﻮط روﺳﯿﻪ ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺳﺒﺐ ﺷﻮد ﺗﺎ ﻗﺪرتﻫﺎى ﻣﻨﻄﻘﻪاى آﺳﯿﺎ ﻧﻘﺶ ﺗﺎرﯾﺨﻰ ﺑﺰرگﺗﺮى را ﺑﺎزى ﮐﻨﻨﺪ و ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﻧﯿﺰ از ﺷﺮ ﻗﺪرت‬ ‫ﻣﺨﻮف روﺳﯿﻪ ﺧﻼص ﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺗﻘﺪﯾﺮ ﻗﺮار ﻧﺒﻮد ﮐﻪ در آن ﺳﺎلﻫﺎ روﺳﯿﻪ ﺿﻌﯿﻒ ﺷﻮد و ﺷﺎﻫﯿﻦ ﻣﺮگ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻟﻮﯾﻰ ﻓﺮاﻧﺴﻪ در‬ ‫‪ 1789‬ﻧﺸﺴﺖ و »اﻧﻔﺠﺎر اﻧﻘﻼب« ﻓﺮاﻧﺴﻪ را ﻣﻨﻬﺪم ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﺟﻨﮓﻫﺎى اﺳﺘﻘﻼل آﻣﺮﯾﮑﺎ‬ ‫از ‪ 1492‬ﮐﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﮐﺮﯾﺴﺘﻒ ﮐﻠﻤﺐ ﮐﺸﻒ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻧﯿﻤﻪﻫﺎى ﻗﺮن ﻫﺠﺪﻫﻢ ﻣﯿﻠﯿﻮنﻫﺎ ﻣﻬﺎﺟﺮ اروﭘﺎﯾﻰ و آﺳﯿﺎﯾﻰ ﺑﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ‬ ‫در ﺑﯿﻦ اﯾﻦ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﻫﯿﭻ وﺟﻪ ﻣﺸﺘﺮﮐﻰ ﻧﺒﻮد ﺗﺎ آن ﮐﻪ ﺗﺤﺖﺗﺄﺛﯿﺮ ﺗﻔﮑﺮات ﻣﺮداﻧﻰ ﭼﻮن ﺗﻮﻣﺎس ﺟﻔﺮﺳﻦ و ﺟﺮج واﺷﻨﮕﺘﻦ اﯾﻦ ﺟﻤﻌﯿﺖ‬ ‫ﮐﻮچﻧﺸﯿﻦ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ دوﻟﺖﻫﺎى اﺳﺘﻌﻤﺎرى اروﭘﺎ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﭘﺲ از ﭼﻨﺪى ﮐﻮچﻧﺸﯿﻨﺎن درﯾﺎﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ دﺷﻤﻦ اﺻﻠﻰ آنﻫﺎ ﻧﻪ ﻫﻠﻨﺪىﻫﺎ و ﻧﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻨﻬﺎ اﻧﮕﻠﯿﺴﻰﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﮐﻪ در‬ ‫‪ 1763‬ﭘﺲ از ‪ 7‬ﺳﺎل ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻪ را ﻧﯿﺰ از ﻣﺴﺘﻌﻤﺮات ﻣﺎوراى درﯾﺎﯾﻰ ﺧﻮد ﺑﯿﺮون ﮐﺮده ﺑﻮد اﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﺷﮑﻠﻰ ﺑﻼﻣﻨﺎزع ﻗﺼﺪ »ﻣﺎﻧﺪن‬ ‫ﺑﺮاى ﻫﻤﯿﺸﻪ« را در اﺗﺎزوﻧﻰ داﺷﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺮدان آزادﯾﺨﻮاه و ﻣﺎﺟﺮاﺟﻮى آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﻗﺒﻮل اﯾﻦ ﻗﯿﻤﻮﻣﯿﺖ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫اوﻟﯿﻦ درﮔﯿﺮىﻫﺎ از ﺷﻬﺮ ﺑﻮﺳﺘﻮن ﺷﺮوع ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺷﺪت ﻋﻤﻞ ﭘﺎدﺷﺎﻫﻰ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﮔﺴﺘﺮش ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬در ‪ 1765‬در‬ ‫ﻧﯿﻮﯾﻮرك ﮐﻨﮕﺮهاى ﻣﺘﺸﮑﻞ از ‪ 9‬ﮐﻮچﻧﺸﯿﻦ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺳﺮان اﯾﻦ ﮐﻮچﻧﺸﯿﻦﻫﺎ در اﯾﻦ ﮐﻨﮕﺮه ﺑﺮاى اﻗﺪام ﻋﻠﯿﻪ اﻧﮕﻠﯿﺲ ﻫﻢ ﻗﺴﻢ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﮐﻨﮕﺮه ‪ 10‬ﺳﺎل ﺑﻌﺪ از ﭼﻨﺎن ﻗﺪرﺗﻰ ﺑﺮﺧﻮردار ﺷﺪ ﮐﻪ رﺳﻤﺎ از ﺷﺎه اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن درﺧﻮاﺳﺖ ﻟﻐﻮ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺳﺨﺘﮕﯿﺮاﻧﻪ ﻋﻠﯿﻪ ﮐﻮچﻧﺸﯿﻦﻫﺎ را‬ ‫ﮐﺮد‪ .‬اﻣﺎ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن درﺧﻮاﺳﺖ آنﻫﺎ ﺑﻪ ﻫﯿﭻ ﮔﺮﻓﺖ و در ﻣﻪ ‪ 1775‬رﻫﺒﺮان ﻣﺴﺘﻌﻤﺮات آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ از ﻣﺮدم درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاى‬ ‫ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ اﺷﻐﺎﻟﮕﺮان آﻣﺎده ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد ﻟﮑﺰﯾﻨﮕﺘﻮن‬ ‫اﻧﮕﻠﯿﺴﻰﻫﺎ ﮐﻪ از ﻧﯿﺖ اﺳﺘﻘﻼلﻃﻠﺒﺎن ﺑﺎﺧﺒﺮ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ در ‪ 19‬آورﯾﻞ ‪ 1775‬اوﻟﯿﻦ ﺗﯿﺮ را ﺑﻪ ﺳﻮى اﺳﺘﻘﻼلﻃﻠﺒﺎن در ﻗﺮﯾﻪ ﻟﮑﺰﯾﻨﮕﺘﻮن‬ ‫ﺷﻠﯿﮏ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻋﻠﻰرﻏﻢ ﭘﯿﺸﺮوى اوﻟﯿﻪ در ﻣﺴﯿﺮ ﻟﮑﺰﯾﻨﮕﺘﻮن ‪ -‬ﮐﻨﮑﻮرد ﻣﻮرد ﺣﻤﻼت ﭘﯿﺎﭘﻰ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﯾﮏ ﺳﻮم ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺧﻮد را از‬ ‫دﺳﺖ دادﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪٧٩‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫اﺳﺘﻘﻼلﻃﻠﺒﺎن در ‪ 10‬ﻣﻪ ﺑﻪ دژ دﯾﮕﺮ اﻧﮕﻠﯿﺴﻰﻫﺎ در ﮐﻨﺎر درﯾﺎﭼﻪى ﺷﺎﻣﭙﻠﯿﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮده و ﺗﻮپﻫﺎ و ذﺧﺎﯾﺮ اﻧﮕﻠﯿﺴﻰﻫﺎ را ﻣﺘﺼﺮف ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ دو ﭘﯿﺮوزى ﭘﻰدرﭘﻰ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺷﺮق آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺷﻌﻠﻪور ﮔﺮدد و ‪ 16‬ﻫﺰارﻧﻔﺮ داوﻃﻠﺐ در ژوﺋﻦ و ژوﻻى ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﺎﺳﺎﭼﻮﺳﺖ‬ ‫ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ و ژﻧﺮال ﮔﺎﯾﺞ اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ را ﻣﺤﺎﺻﺮه ﮐﺮده و در ﻧﺒﺮدى ﺳﺨﺖ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ از ﺳﺮﺑﺎزاﻧﺶ را ﺑﻪ ﻫﻼﮐﺖ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫در ‪ 1776‬ﺟﻮرج واﺷﻨﮕﺘﻦ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از اﯾﻦ رﻫﺒﺮ ﮐﻮچﻧﺸﯿﻨﺎن وﯾﺮﺟﯿﻨﯿﺎ ﺑﻮد اﻧﮕﻠﯿﺲﻫﺎ را از ﺑﻮﺳﺘﻮن ﺧﺎرج ﮐﺮد و در ژوﻻى ‪ 1776‬ﻣﺮداﻧﻰ‬ ‫ﭼﻮن ﺗﻮﻣﺎس ﺟﻔﺮﺳﻮن‪ ،‬ﺟﺎن آداﻣﺰا‪ ،‬ورﺟﺮ ﺷﺮﻣﻦ‪ ،‬راﺑﺮت اﺳﺘﻮن و ﺑﻨﯿﺎﻣﯿﻦ ﻓﺮاﻧﮑﻠﯿﻦ اﻋﻼﻣﯿﻪ اﺳﺘﻘﻼل آﻣﺮﯾﮑﺎ را ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ‪ .‬از اﯾﻦ ﭘﺲ دﯾﮕﺮ‬ ‫آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰﻫﺎ ﭘﺮﭼﻢ ﻧﯿﺰ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﺮﭼﻤﻰ ﺑﺎ ‪ 13‬ﺳﺘﺎره و ﺧﻂ ﮐﻪ ﻧﻤﺎﯾﺎﻧﮕﺮ ‪ 13‬ﻣﺴﺘﻌﻤﺮهﻧﺸﯿﻦ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺣﻤﻠﻪ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ اﻧﮕﻠﯿﺲﻫﺎ‬ ‫ﭘﺎدﺷﺎﻫﻰ ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ﭘﺲ از آن ﮐﻪ درﯾﺎﻓﺖ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﺮاى اﺳﺘﻘﻼل ﺧﻮد ﺟﺪى اﺳﺖ در اوت ‪ 1776‬از ﻃﺮﯾﻖ درﯾﺎ دو ﺑﻨﺪر ﺑﻮﺳﺘﻮن و‬ ‫ﻧﯿﻮﯾﻮرك )در ﺷﻤﺎل ﺷﺮق آﻣﺮﯾﮑﺎ( ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار داد‪ .‬ﻫﺪف آنﻫﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﺮﮐﺰ اﯾﻦ ﻣﺤﻮر ﺑﻮد ﺗﺎ ارﺗﺒﺎط ﺟﻨﮕﻰ ﮐﻮچﻧﺸﯿﻨﺎن را ﻗﻄﻊ‬ ‫ﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻧﯿﻮﯾﻮرك از دﺳﺖ ﺟﻮرج واﺷﻨﮕﺘﻦ ﺧﺎرج ﺷﻮد اﻣﺎ او در اﻣﺘﺪاد رود ﻫﻮدﺳﻦ ﻧﺒﺮد را اداﻣﻪ داد‪ .‬در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ‬ ‫ﺳﭙﺎه اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ژﻧﺮال ﻫﻮ در ﺗﻌﻘﯿﺐ او ﺑﻮد‪ .‬ﻋﺎﻗﺒﺖ در ﻧﺰدﯾﮑﻰ ﻓﯿﻼدﻟﻔﯿﺎ ﻗﻮاى اﻧﮕﻠﯿﺲ دﺳﺖ از ﺗﻌﻘﯿﺐ او ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺑﺮاى واﺷﻨﮕﺘﻦ ﺗﻨﻬﺎ ‪ 4‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﺑﻰاﻧﮕﯿﺰه ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد و ﻧﺒﺮد اﺳﺘﻘﻼل در ﺧﻄﺮ ﺷﮑﺴﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﻓﺮا رﺳﯿﺪن زﻣﺴﺘﺎن ﮐﺎر را ﺑﺮاى ﺳﺮﺑﺎزان او ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺸﮑﻞﺗﺮ ﮐﺮد‪ .‬ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻣﺤﺎﺻﺮه ﺷﺪهاش ﺷﺎﻧﺲ ﭼﻨﺪاﻧﻰ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺗﺎ آن ﮐﻪ او در اﺑﺘﮑﺎر‬ ‫ﻋﻤﻠﻰ ﺗﺎرﯾﺨﻰ ﺑﺎ ﻋﺒﻮر از رودﺧﺎﻧﻪ ﯾﺦ ﺑﺴﺘﻪ دﻻوﯾﺰ ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ ‪ -‬آﻟﻤﺎﻧﻰ را درﺳﺖ در ﺷﺐ ﺳﺎل ﻧﻮى ﻣﯿﻼدى ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮ و ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‬ ‫ﮐﺮد و ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ در ﭘﺮﯾﻨﺴﺘﻮن ﻧﯿﺰ ﺿﺮﺑﻪ دﯾﮕﺮى ﺑﻪ ﻗﻮاى اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ وارد آورد‪.‬‬ ‫در اﯾﻦ ﺑﯿﻦ اﻧﮕﻠﯿﺲﻫﺎ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻗﯿﻤﺖ ﺑﻪ رود ﻫﻮدﺳﻦ ﻣﺴﻠﻂ ﺷﻮﻧﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ اﯾﻦ رود ارﺗﺒﺎط ﻟﺠﺴﺘﯿﮏ ﻣﺒﺎرزان‪ ،‬ﺑﯿﻦ ﺷﻬﺮﻫﺎى‬ ‫ﻧﯿﻮﯾﻮرك‪ ،‬ﻓﯿﻼدﻟﻔﯿﺎ و واﺷﻨﮕﺘﻦ را ﺑﺮﻗﺮار ﻣﻰﮐﺮد‪ .‬اﻧﮕﻠﯿﺲﻫﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس اﯾﻦ ﺗﺼﻤﯿﻢ از ﺳﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ آﻟﺒﺎﻧﻰ در ﮐﻨﺎر ﻫﻮدﺳﻦ ﺣﻤﻠﻪ‬ ‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﭘﺎﯾﺪارى آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰﻫﺎ ﻣﻤﮑﻦ ﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ ژﻧﺮال ﻫﻮ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﻓﺘﺢ ﻓﯿﻼدﻟﻔﯿﺎ ﺑﺎ دادن ﺗﻠﻔﺎت ﺑﺴﯿﺎر ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺷﺪ‪ .‬در‬ ‫ﺳﺎراﺗﻮﮔﺎ‪ ،‬ﺷﻤﺎل واﺷﻨﮕﺘﻦ‪ ،‬ﺳﭙﺎه اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺷﮑﺴﺖ ﺳﺨﺘﻰ از ﻧﯿﺮوﻫﺎى آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ ﺧﻮردﻧﺪ و ژﻧﺮال ﺑﻮرﮔﻮﯾﻦ اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ ﺑﺎ ﻣﺮدان ﺧﻮد ﺗﺴﻠﯿﻢ‬ ‫آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰﻫﺎ ﺷﺪ‪ .‬ﺷﮑﺴﺖ ﺳﺎراﺗﻮﮔﺎ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮد ﺑﻪ اﺳﺘﻘﻼلﻃﻠﺒﺎن ﮐﻤﮏ ﮐﻨﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ اﯾﻦ ﺗﻨﻬﺎ راه اﻧﺘﻘﺎم از اﻧﮕﻠﯿﺲ‬ ‫ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ و ﻫﻠﻨﺪ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ اﯾﻦ اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﭘﯿﻮﺳﺘﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ زﻣﺎن اﻧﮕﻠﯿﺲﻫﺎ ﺗﻘﺎﺿﺎى ﺻﻠﺢ ﮐﺮدﻧﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻋﻼﻗﻪاى ﺑﻪ اداﻣﻪ ﻧﺒﺮدى‬ ‫ﺑﺰرگ در آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬از ﻃﺮﻓﻰ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﺒﻮدﻧﺪ اﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻪ اﺳﺘﻘﻼل دﺳﺖ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬ﺣﺎل آن ﮐﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﭼﯿﺰى ﮐﻢﺗﺮ از اﺳﺘﻘﻼل‬ ‫راﺿﻰ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻗﺪرت ﯾﺎﻓﺘﻦ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰﻫﺎ‬ ‫ﺳﯿﻞ وامﻫﺎى اروﭘﺎﯾﻰ ﺟﺎﻧﻰ دوﺑﺎره ﺑﻪ واﺣﺪﻫﺎى ﻓﻘﯿﺮ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ ﺑﺨﺸﯿﺪ و ورود دهﻫﺎ ژﻧﺮال و اﻓﺴﺮ ﺑﻠﻨﺪ ﭘﺎﯾﻪ اروﭘﺎﯾﻰ ﻧﯿﺰ ﮐﺎر را ﺑﺮاى‬ ‫اﻧﮕﻠﯿﺲﻫﺎ ﺳﺨﺖﺗﺮ ﮐﺮد‪ .‬ﻣﺎرﮐﻰ دوﻻﻓﺎﯾﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻮى‪ ،‬ﮐﻨﺖ ﭘﻮﻻﺳﮑﻰ ﻟﻬﺴﺘﺎﻧﻰ و ﻓﻦ اﺷﺘﻮﺑﻦ آﻟﻤﺎﻧﻰ ﭘﺎﯾﻪﻫﺎى ارﺗﺶ آﻣﺮﯾﮑﺎ را رﯾﺨﺘﻨﺪ و در‬ ‫‪ 1780‬ﻗﻮاﯾﻰ را آﻣﺎده ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ دﯾﮕﺮ اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺣﺮﯾﻒ آن ﻧﺒﻮد‪.‬‬ ‫اﻧﮕﻠﯿﺲﻫﺎ اﮔﺮﭼﻪ ﺑﺴﯿﺎرى ازﺷﻬﺮﻫﺎى ﻣﻬﻢ ﺷﺮق آﻣﺮﯾﮑﺎ را دراﺧﺘﯿﺎر داﺷﺘﻨﺪاﻣﺎ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰﻫﺎ ﺑﺎ دهﻫﺎ ﻫﺰارﺳﺮﺑﺎز از ﺟﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ درﻃﻮل‬ ‫‪ 1600‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺑﻮدﻧﺪوﺑﺮاى اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺑﺴﯿﺎرﻣﺸﮑﻞ ﺑﻮد ﮐﻪ ارﺗﺶ ﭼﻨﺪ ﺻﺪ ﻫﺰار ﻧﻔﺮه را در ‪ 5‬ﻫﺰار ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮى ﺧﺎك ﺧﻮد ﺗﻐﺬﯾﻪ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫از ‪ 1781‬ﺳﺮﻋﺖ ﭘﯿﺸﺮوى آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰﻫﺎ ﺑﯿﺶﺗﺮ ﺷﺪ و در وﯾﺮﺟﯿﻨﯿﺎ ژﻧﺮال ﻻﻓﺎﯾﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻮى ﺑﺎ ﻧﯿﺮوى ﻋﻈﯿﻤﻰ ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎن ژﻧﺮال‬ ‫ﮐﻮرﻧﺎواﻟﯿﺲ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪٨٠‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ژﻧﺮال اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ ﮐﻪ ﺧﻄﺮ را ﺟﺪى ﻧﻤﻰﭘﻨﺪاﺷﺖ ﺟﻮاب ﺣﻤﻼت ﻻﻓﺎﯾﺖ را ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ داد‪ .‬اﻣﺎ ورود ﻣﺮدان ﺟﻮرج واﺷﻨﮕﺘﻦ ﺳﺒﺐ ﻣﺤﺎﺻﺮه وى‬ ‫و ﺟﻨﮓ ﺷﺪﯾﺪى در اﻃﺮاف ﯾﻮرك ﺗﺎون ﺷﺪ‪ .‬ژﻧﺮال اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ ﭘﺲ از آن ﮐﻪ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﺪ ﻗﻮاى ﮐﻤﮑﻰ ﺑﻪ او ﻧﻤﻰرﺳﺪ در ‪ 21‬اﮐﺘﺒﺮ ‪1781‬‬ ‫اﺳﻠﺤﻪ را زﻣﯿﻦ ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﻰ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺟﻨﻮب ﻧﯿﺰ ژﻧﺮال ﮔﺮﯾﻦ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ در ﮔﯿﻠﻔﻮرد‪ ،‬اﻧﮕﻠﯿﺲﻫﺎ را ﺷﮑﺴﺖ داد‪.‬‬ ‫ﻗﺒﻮل ﺷﮑﺴﺖ از ﺳﻮى اﻧﮕﻠﯿﺲﻫﺎ‬ ‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻗﺎدر ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﺒﺮدﻫﺎى اﺳﺘﻘﻼل را ﺑﻪ ﺷﮑﻠﻰ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﺑﺒﺮد اﻣﺎ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ذﮐﺮ ﺷﺪ ﺑﻌﺪ ﻣﺴﺎﻓﺖ در ﮐﻨﺎر وﺳﻌﺖ ﺧﺎك اﺗﺎزوﻧﻰ‬ ‫ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ژرژ ﺳﻮم‪ ،‬ﭘﺎدﺷﺎه اﻧﮕﻠﯿﺲ‪ ،‬ﭘﻰ ﺑﺒﺮد‪ ،‬ﻧﺒﺮد ﺑﺎ ﻣﺎﺟﺮاﺟﻮﯾﺎن و آزادﯾﺨﻮاﻫﺎن آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ ﺳﺨﺖ و ﺑﻰاﻧﺘﻬﺎﺳﺖ‪.‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ دراﮐﺘﺒﺮ‬ ‫‪ 1781‬ﭘﺲ از دوﺷﮑﺴﺖ ﭘﺎﯾﺎن ﺟﻨﮓ راﭘﺬﯾﺮﻓﺖ واﺳﺘﻘﻼل اﻣﺮﯾﮑﺎ را ازﺷﺮق ﺗﺎ رودﻋﻈﯿﻢ ﻣﻰﺳﻰﺳﻰﭘﻰ درﻣﺮﮐﺰاﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻪ رﺳﻤﯿﺖ ﺷﻨﺎﺧﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺟﻨﮓﻫﺎى اﺳﺘﻘﻼل‬ ‫ﺟﻨﮓﻫﺎى اﺳﺘﻘﻼل در زﻣﺎن ﺧﻮد اﻫﻤﯿﺖ ﭼﻨﺪاﻧﻰ ﻧﺪاﺷﺖ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻟﺸﮑﺮﮐﺸﻰﻫﺎى ﺑﺰرﮔﻰ ﻧﯿﺰ در آن ﺻﻮرت ﻧﮕﺮﻓﺖ و اﻧﮕﻠﯿﺲ ﻧﯿﺰ ﻫﺮﮔﺰ‬ ‫ارﺗﺶﻫﺎى ﻋﻈﯿﻤﻰ ﻣﺸﺎﺑﻪ آن ﭼﻪ در ﻣﯿﺎدﯾﻦ اروﭘﺎﯾﻰ وارد ﻋﻤﻞ ﻣﻰﮐﺮد در اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ وارد ﻣﯿﺪان ﻧﮑﺮد‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻌﺪﻫﺎ رﺧﺪاد ﻣﻬﻤﻰ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب‬ ‫آﻣﺪ‪ .‬در ﺷﻤﺎل ﻗﺎره آﻣﺮﯾﮑﺎ »‪ 13‬ﮐﻮچﻧﺸﯿﻦ ﻣﺘﺤﺪ ﺷﺪه« ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﺳﺘﻌﺪادﻫﺎى ﺧﺎك اﺗﺎزﻧﻰ و ﺛﺮوت ﺧﺪاداى ﻣﻨﻄﻘﻪ در ﮐﻨﺎر‬ ‫ﻧﺒﻮغ و زﯾﺮﮐﻰ ﺧﻮد ﭘﺎﯾﻪﻫﺎى ﻗﺪرﺗﻰ را ﺑﺮﯾﺰﻧﺪ ﮐﻪ ﻇﺮف ‪ 120‬ﺳﺎل ﮐﻞ ﻗﺎره را از ﭼﻨﮓ اروﭘﺎﯾﻰﻫﺎ درآورد و ﭘﯿﺶ از آن ﮐﻪ ﺑﻘﯿﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ‬ ‫ﺷﻮﻧﺪ ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﻗﺪرﺗﻰ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻗﺎرهﻫﺎى ﮐﻬﻦ را ﺗﻬﺪﯾﺪ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻏﻮﻟﻰ در ﻏﺮب در ﺣﺎل ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪن ﺑﻮد و ﮐﺸﻮرﻫﺎى ﻫﻠﻨﺪ‪ ،‬اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻪ و‬ ‫آﻟﻤﺎن ﺑﺪون آن ﮐﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﻪ ﺗﻮﻟﺪ اﯾﻦ ﻏﻮل ﮐﻤﮏ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد ﻟﻬﺴﺘﺎن‬ ‫ﺳﻘﻮط ﻟﻬﺴﺘﺎن در ‪1795‬‬ ‫ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺘﻮان ﻣﺆﺛﺮﺗﺮﯾﻦ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺎﺗﺮﯾﻦ را ﺣﺬف ﻟﻬﺴﺘﺎن از ﻧﻘﺸﻪ اروﭘﺎ داﻧﺴﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﺣﺮﮐﺖ ارزﺷﻰ در ﺣﺪ ﺷﮑﺴﺖ ﺳﻮﺋﺪ از ﭘﺘﺮ ﮐﺒﯿﺮ‬ ‫داﺷﺖ و روﺳﯿﻪ را ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﺑﺎزﯾﮕﺮ دﺳﺖ اول دﻧﯿﺎى ﺳﯿﺎﺳﺖ اروﭘﺎ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﻣﺤﻮ ﻗﺪرت اول اروﭘﺎ ﻇﺮف ‪ 150‬ﺳﺎل‬ ‫در ‪ 1630‬ﻟﻬﺴﺘﺎن ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ دوﻟﺖ اروﭘﺎ از ﻧﻈﺮ وﺳﻌﺖ ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﻣﺎﻧﻊ ﺣﺮﮐﺖ روسﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻏﺮب و ﻋﺜﻤﺎﻧﻰﻫﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﺳﻤﺖ ﺷﻤﺎل ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ در ‪ 1681‬ﻟﻬﺴﺘﺎن از ﺟﺎﻧﺐ اﯾﻦ دو ﮐﺸﻮر ﺑﻪ ﺷﺪت ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و اﺗﺮﯾﺶ ﻧﯿﺰ از ﻏﺮب ﻓﺸﺎر ﺟﺪﯾﺪى را‬ ‫ﺑﻪ ﻟﻬﺴﺘﺎن وارد ﮐﺮد‪.‬‬ ‫در ‪ 1783‬ﮐﺎﺗﺮﯾﻦ دﯾﮕﺮ ﻃﺎﻗﺖ ﻧﯿﺎورد و ﭘﺲ از ﭘﯿﺮوزى ﺑﺮ ﺗﺮكﻫﺎى ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﺷﺮق ﻟﻬﺴﺘﺎن را ﺗﺼﺮف ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫از آن ﻃﺮف وﯾﻠﻬﻠﻢ دوم ﭘﺎدﺷﺎه ﭘﺮوس ﻧﯿﺰ ﺧﻮاﻫﺎن ﺑﺨﺶ ﻏﺮﺑﻰ ﻟﻬﺴﺘﺎن ﺷﺪ و دو ﻗﺪرت ﻣﺬﮐﻮر ‪ 5‬ﺷﻬﺮ ﺑﺰرگ از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﯿﻨﺴﮏ و ﮐﺎﻧﺎل‬ ‫داﻧﺘﺰﯾﮏ را ﺗﺼﺮف ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﯿﻬﻦﭘﺮﺳﺘﺎن ﻟﻬﺴﺘﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﻧﺎﺑﻮدى ﮐﺸﻮرﺷﺎن را ﻗﻄﻌﻰ دﯾﺪﻧﺪ ﺗﻦ ﺑﻪ »ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺑﺪون ﻧﺒﺮد ﻟﻬﺴﺘﺎن« ﻧﺪادﻧﺪ و‬ ‫ﺑﻪ رﻫﺒﺮى ﻣﺮد از ﺟﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪاى ﺑﻪ ﻧﺎم ﮐﻮﺳﯿﻮﺳﺰﮐﻮ آﻣﺎده ﻣﺒﺎرزه ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺮدان در ﺟﻮﯾﺲ درﮔﯿﺮ ﻧﺒﺮدى ﺳﻬﻤﮕﯿﻦ ﺑﺎ روﺳﯿﻪ ﺷﺪﻧﺪ‬ ‫اﻣﺎ ﻗﺪرت ﻧﻈﺎﻣﻰ ﮐﺎﺗﺮﯾﻦ آنﻫﺎ را درﻫﻢ ﺷﮑﺴﺖ و ﻋﻠﻰرﻏﻢ ﺟﺎﻧﻔﺸﺎﻧﻰ ﻓﺮاوان‪ ،‬روسﻫﺎ ﺑﻪ ﻧﺰدﯾﮑﻰ ورﺷﻮ رﺳﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﮐﻮﺳﯿﻮﺳﺰﮐﻮ در آﺧﺮﯾﻦ ﻟﺤﻈﻪى زﻧﺪﮔﻰ ﻓﺮﯾﺎد زد ﻟﻬﺴﺘﺎن ﻧﺎﺑﻮد ﺷﺪ‪ .‬ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﻰ وى درﺳﺖ ﺑﻮد ﭼﺮا ﮐﻪ ورﺷﻮ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺳﻘﻮط ﮐﺮد و‬ ‫ﻟﻬﺴﺘﺎن ﻣﺮﮐﺰى و ورﺷﻮ ﺑﻪ دﺳﺖ ﭘﺮوس اﻓﺘﺎد و ﮐﺮاﮐﻮس و ﻟﻮﺑﻠﯿﻦ ﻧﯿﺰ ﻧﺼﯿﺐ اﺗﺮﯾﺶ ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪٨١‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺳﻘﻮط ﻟﻬﺴﺘﺎن‬ ‫ﺳﻘﻮط ﻟﻬﺴﺘﺎن ﻗﺪرت روﺳﯿﻪ را ﺑﻪ ﺷﺪت اﻓﺰاﯾﺶ داده و اﯾﻦ ﮐﺸﻮر را ﺑﺎ دوﻟﺖﻫﺎى ژرﻣﻦ‪ ،‬ﭘﺮوس و اﺗﺮﯾﺶ ﻫﻢ ﻣﺮز ﮐﺮد‪ .‬ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﻧﯿﺰ‬ ‫ﻣﺒﺪل ﺷﺪ ﺑﻪ ﻗﺪرت دﺳﺖ ﺳﻮم در ﺑﺎﻟﮑﺎن‪ .‬اﺗﺮﯾﺶ و ﭘﺮوس ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺗﺼﺮف ﻟﻬﺴﺘﺎﻧﻰ ﻗﺪرﺗﻰ ﺑﻰﻧﻈﯿﺮ و وﺳﻌﺘﻰ ﻣﻌﺎدل ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻟﻬﺴﺘﺎن‬ ‫از اﯾﻦ زﻣﺎن ﺑﻪ ﺑﻌﺪ دﯾﮕﺮ ﻫﯿﭻ ﮔﺎه ﮐﺸﻮرى ﻣﻬﻢ در ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﺸﺪ و ‪ 12‬ﺳﺎل )ﺑﯿﻦ ﺳﺎلﻫﺎى ‪ 1795‬ﺗﺎ ‪ (1807‬اﺻﻮﻻ وﺟﻮد ﺧﺎرﺟﻰ ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬ ‫در ‪ 1815‬در ﮐﻨﮕﺮه وﯾﻦ رﺳﻤﺎ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺷﺪ و ﺷﻮرشﻫﺎى ﭘﻰدرﭘﻰ ﺑﺮاى اﺳﺘﻘﻼل آن ﺗﺎ ﺳﻘﻮط ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺗﺰارﻫﺎ در ‪ 1917‬ﺑﻰﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫در ‪ 1918‬ﭘﺲ از ﺷﮑﺴﺖ آﻟﻤﺎن و اﺗﺮﯾﺶ از ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ‪ ،‬ژﻧﺮال ﭘﯿﻞ ﺳﻮدﺳﮑﻰ ﭘﺲ از ‪ 123‬ﺳﺎل دوﻟﺖ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﻟﻬﺴﺘﺎن را ﺑﻨﺎ ﻧﻬﺎد‪) .‬در ﺗﺎرﯾﺦ‬ ‫ﺟﺰو ﻧﻮادر اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﺸﻮرى ﭘﺲ از ‪ 123‬ﺳﺎل ﻣﺠﺪدا اﺳﺘﻘﻼل ﺧﻮد را ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪.(.‬‬ ‫ﺟﻨﮓﻫﺎى اﻧﻘﻼب ﻓﺮاﻧﺴﻪ‬ ‫ﻧﺒﺮدﻫﺎى اﻧﻘﻼب ﻓﺮاﻧﺴﻪ‬ ‫ﺳﻘﻮط دوﻟﺖ اﺷﺮاﻓﻰ ﻓﺮاﻧﺴﻪ در ‪ 1789‬و اﻋﺪام ﻟﻮﯾﻰ در ‪ 1792‬دﻧﯿﺎى اﺷﺮافزاده و ﻃﺒﻘﺎﺗﻰ ﻗﺮن ﻫﺠﺪﻫﻢ را ﻋﻠﯿﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ در‬ ‫آورد‪ .‬ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﮐﻪ از ﻗﺪرت ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﻠﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺷﺪﯾﺪا ﺑﻪ وﺣﺸﺖ اﻓﺘﺎده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺿﻌﯿﻒ ﺷﺪه را ﻧﺎﺑﻮد ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ‬ ‫ﯾﮏ ﺗﯿﺮ ‪ 3‬ﻧﺸﺎن ﺑﺰﻧﻨﺪ؛ ﻗﺪرت اول زﻣﯿﻨﻰ اروﭘﺎ را ﺑﺮاى ﻫﻤﯿﺸﻪ از وﺿﻌﯿﺖ ﺗﻬﺎﺟﻤﻰ ﺧﺎرج ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺨﺶﻫﺎى از آن را ﺑﯿﻦ ﺧﻮد ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﻨﻨﺪ‬ ‫و از ﻫﻤﻪ ﻣﻬﻢﺗﺮ آن ﮐﻪ ﺗﻮدهﻫﺎى ﻓﻘﯿﺮ را ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻪ ﺳﺰاى ﺟﺴﺎرﺗﺸﺎن ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫اوﻟﯿﻦ ﻫﺠﻮم را ارﺗﺶ اﺗﺮﯾﺶ و ﭘﺮوس آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬آنﻫﺎ ﺑﻪ ﺧﯿﺎل ﺧﻮد ﺑﺮاى ﮔﺮﻓﺘﻦ ﭘﺎرﯾﺲ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﯾﮏ راهﭘﯿﻤﺎﯾﻰ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺣﺎل آن‬ ‫ﮐﻪ در ﺷﺮق )ﻣﺎﻟﻤﻰ( ﺑﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﻧﻘﻼﺑﻰ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ﻋﮑﺲ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻫﻤﯿﻦ ﺑﻬﺎﻧﻪ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﻧﯿﺮوﻫﺎ‬ ‫ﺑﺎ اﻧﮕﯿﺰهى اﻧﻘﻼب دﺳﺖ ﺑﻪ ﺿﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺰﻧﻨﺪ و از آﻟﺰاس ﺑﻪ ﺷﻤﺎل رﻓﺘﻪ و وارد ﺑﺨﺶ ﭼﭗ رود راﯾﻦ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺨﺶ دﯾﮕﺮى از اﯾﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎ‬ ‫ﻧﯿﺰ در ﻣﺎوراى آﻟﭗ ﻗﻮاى اﺗﺮﯾﺶ را ﻋﻘﺐزده و ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ در ﻧﺒﻮد ارﺗﺶ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻧﯿﺰ در دﻓﺎع و ﺣﺘﺎ ﺗﻬﺎﺟﻢ ﻣﺸﮑﻠﻰ ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﺋﺘﻼف ﺿﺪ ﻓﺮاﻧﺴﻮى‬ ‫در ‪ 1793‬ﮐﺸﻮرﻫﺎى اروﭘﺎى ﻏﺮﺑﻰ و ﻣﺮﮐﺰى اﺗﺤﺎد ﻧﯿﺮوﻣﻨﺪ و ﺑﺰرﮔﻰ را ﻋﻠﯿﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ دادﻧﺪ‪.‬‬ ‫روسﻫﺎ‪ ،‬ﻫﻠﻨﺪىﻫﺎ و اﻧﮕﻠﯿﺲﻫﺎ در اﯾﻦ ﺳﺎل ﺑﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﺗﺮﯾﺸﻰ و ﭘﺮوﺳﻰ ﻣﻠﺤﻖ ﺷﺪه و ﺑﻪ ﺗﺪارك ﺣﻤﻠﻪاى ﺑﺰرگ از ﺟﺎﻧﺐ رود راﯾﻦ‬ ‫ﺑﺮآﻣﺪﻧﺪ‪ .‬از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ اﺗﺮﯾﺸﻰﻫﺎ و اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﻫﺎ ﻧﯿﺰ در آﻟﭗ ﺑﻪ ﻫﻢ ﭘﯿﻮﺳﺘﻨﺪ‪ .‬اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ ﻫﻢ از ﮐﻮهﻫﺎ ﭘﯿﺮﻧﻪ در ﺟﻨﻮب ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻧﺒﺮد را آﻏﺎز ﮐﺮد‪.‬‬ ‫اﻣﺎ اﯾﻦ ﺗﻬﺎﺟﻢ ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ ﺳﺒﺐ ﺗﺮس اﻧﻘﻼﺑﯿﻮن ﻧﺸﺪ و آنﻫﺎ ﺑﺎﮐﻤﮏ ﻗﺪرت ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﮐﺎرﻧﻮ ارﺗﺸﻰ ﻗﻮى از ﻣﺮدان اﻧﻘﻼب اﯾﺠﺎد ﮐﺮدﻧﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﻣﺘﺠﺎوزان را در ﺷﺮق ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ رود راﯾﻦ ﻋﻘﺐ راﻧﺪ‪ .‬ژﻧﺮال ﻣﻮروى ﻓﺮاﻧﺴﻮى در ﺷﺮق و ﺷﻤﺎل ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻋﻘﺐ راﻧﺪن ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن‬ ‫ﺑﺴﻨﺪه ﻧﮑﺮد و ﺑﺎ ﻋﺒﻮر از زﻣﯿﻦﻫﺎى ﯾﺦ زده ﺑﻪ ﻫﻠﻨﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮد‪ .‬اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ و روﺳﯿﻪ ﮐﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﻓﺘﻮﺣﺎت ﺳﺎده را داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﭘﺎﭘﺲ‬ ‫ﮐﺸﯿﺪه و ﺗﻘﺎﺿﺎى ﺗﺮك ﻣﺨﺎﺻﻤﻪ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﺗﺮﯾﺶ ﻧﯿﺰ ﮐﻪ اوﺿﺎع را ﻣﺴﺎﻋﺪ ﻧﻤﻰدﯾﺪ‪ ،‬ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد آﺗﺶﺑﺲ ‪ 6‬ﻣﺎﻫﻪ در راﯾﻦ را اراﺋﻪ ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫در ﺣﺎﻟﻰ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻣﻨﻄﻘﻪ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﻰ آﻟﭗ ﻧﺒﺮد ﻫﻤﭽﻨﺎن اداﻣﻪ داﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻧﺒﺮد‬ ‫ﺳﻘﻮط ﻟﻮﯾﻰ ﺷﺎﻧﺰدﻫﻢ و ﺣﮑﻮﻣﺖ اﺷﺮاﻓﻰ ﺑﻮرﺑﻮﻧﻰ ﺑﺮاى اروﭘﺎى ‪ 1792‬ﺷﮑﻰ ﺑﺎﻗﻰ ﻧﮕﺬاﺷﺖ ﮐﻪ ﻧﺎﺑﻮدى ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻗﻄﻌﻰ اﺳﺖ اﻣﺎ ﻗﺪرت‬ ‫اﻧﻘﻼﺑﯿﻮن دﻧﯿﺎ را ﺷﮕﻔﺖزده ﮐﺮد و ﺑﻪ ﺳﯿﺎﺳﺘﻤﺪاران ﻧﺸﺎن داد‪ ،‬اﻧﻘﻼب »ﻇﺮﻓﯿﺘﻰ« را در ﮐﺸﻮرﻫﺎ آزاد ﻣﻰﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﻬﺘﺮاز ﯾﮏ ارﺗﺶ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ اﺷﺘﺒﺎه ﮐﺸﻮرﻫﺎى ﻣﻬﺎﺟﻢ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ اﻧﻘﻼب داﺧﻠﻰ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﻪ ﻗﺪرت ﺗﻬﺎﺟﻤﻰ و وﯾﺮاﻧﮕﺮ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﻮد ﮐﻪ ‪ 1‬ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﻰ‬ ‫اروﭘﺎ را ﺗﻐﯿﯿﺮ دﻫﺪ‪ .‬ﻣﺮداﻧﻰ ﭼﻮن ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺑﻨﺎﭘﺎرت‪ ،‬ژﻧﺮال ﮔﺮوﺷﻰ‪ ،‬ژﻧﺮال ﻣﻮرو و ژﻧﺮال ﻟﻰ در اﺛﺮ ﻧﺒﺮدﻫﺎى رﻫﺎﯾﻰ ﺑﺨﺶ ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﺷﺘﺒﺎﻫﻰ ﮐﻪ ‪ 120‬ﺳﺎل ﺑﻌﺪ اروﭘﺎﯾﻰﻫﺎ در اﻧﻘﻼب روﺳﯿﻪ ﻧﯿﺰ آن را ﺗﮑﺮار ﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪﻧﺪ ﺳﺒﺐ ﺷﮑﻞﮔﯿﺮى ارﺗﺶ ﺳﺮخ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪٨٢‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﻇﻬﻮر ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن‪ ،‬ﺟﻨﮓ رﯾﻮوﻟﻰ‬ ‫ﺟﻨﮓ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ‪ ،‬ورود ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺑﻪ دﻧﯿﺎى ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ‬ ‫ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺑﻨﺎﭘﺎرت‪ ،‬ژﻧﺮال ﺟﻮان ﻓﺮاﻧﺴﻮى‪ ،‬ﮐﻪ در ﭼﻨﺪ ﮐﻮﭼﮏ ﻣﺤﻠﻰ ﭘﯿﺮوزىﻫﺎى درﺧﺸﺎﻧﻰ ﺑﻪ دﺳﺖ آورده ﺑﻮد‪ ،‬در ‪ 1796‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﮐﻪ از‬ ‫ﺳﻮى »ﮔﺮوه ﺣﺎﮐﻢ ‪ 5‬ﻧﻔﺮه ﭘﺎرﯾﺲ« دﺳﺘﻮر ﮔﺮﻓﺖ ﺗﺎ آن ﭼﻪ ﮐﻪ ﺧﻮﺷﺒﯿﻨﺎﻧﻪ ارﺗﺶ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﻰ ﺷﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻓﮑﺮ ﻣﻰﮐﺮد ﻗﺮار‬ ‫اﺳﺖ در ﺳﺎﺣﻞ ژن ﺑﺎ ﻧﯿﺮوﯾﻰ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ اﺗﺮﯾﺸﻰﻫﺎ ﺑﺮود اﻣﺎ ﻣﺎه ﻣﺎرس ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﻧﯿﺮوﯾﻰ ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎن او ﻣﺸﺘﻰ ﺳﺮﺑﺎز ﺧﺴﺘﻪ و‬ ‫ﮔﺮﺳﻨﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﺎرﻟﻪ در ﮐﺘﺎب ﺧﻮد ﻣﻰﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﻟﺸﮑﺮ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ را ﻣﺸﺘﻰ ژﻧﺪهﭘﻮش ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﻰدادﻧﺪ ﮐﻪ در آن ﻓﺴﺎد و دزدى ﺑﻪ اﺷﮑﺎل ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﺑﺎ ﺑﻰﭘﺮواﯾﻰ‬ ‫رواج داﺷﺖ‪ «.‬اﻣﺎ ﺧﻄﺮ اﺗﺮﯾﺶ ﭼﻨﺎن ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﻨﺘﻈﺮ رﺳﯿﺪن آذوﻗﻪ و ﻟﺒﺎس ﺳﺮﺑﺎزاﻧﺶ ﺷﻮد‪ ،‬او ﻓﻘﻂ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎ‬ ‫ﺟﺪﯾﺖ ﻧﻈﻢ را در اﯾﻦ ﺳﭙﺎه ﺑﺮﻗﺮار ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫وى در آورﯾﻞ ‪ 1796‬ﺑﺎ ﻋﺒﻮر از آﻟﭗ و ﻣﻌﺒﺪ ﮐﺮﻧﯿﺶ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻟﺸﮑﺮﻫﺎى اﺗﺮﯾﺸﻰ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و ﻣﻮﻧﺘﻮﻧﺖ اوﻟﯿﻦ آوردﮔﺎه ژﻧﺮال ﺟﻮان ﺷﺪ‪.‬‬ ‫وى ﺳﭙﺎه ﺧﺴﺘﻪ و ﮔﺮﺳﻨﻪ ﺧﻮد را ﺗﻬﯿﯿﺞ ﮐﺮد ﺗﺎ ﺑﻪ ﻗﻠﺐ ﺳﭙﺎه اﺗﺮﯾﺶ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻮﻟﯿﻮ ژﻧﺮال اﺗﺮﯾﺸﻰ ﮐﻪ ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺨﺸﻰ از ﻟﺸﮑﺮ‬ ‫ﺧﻮد را از دﺳﺖ داد‪ .‬ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﭘﺲ از اﻧﺪﮐﻰ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪه ﻟﺸﮑﺮ اﺗﺮﯾﺶ را ﺑﻪ ﮐﻠﻰ ﺷﮑﺴﺖ دادﻧﺪ و ‪ 5‬ﮔﺮدان ﺳﺮﺑﺎز‬ ‫اﺗﺮﯾﺸﻰ را ﺑﻪ ﻫﻼﮐﺖ رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫وى ﻇﺮف ‪ 6‬روز در ‪ 6‬ﻧﺒﺮد دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﭘﯿﺮوز ﺷﺪ و ﻋﻤﻼ ﻣﺘﺤﺪان اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﻰ اﺗﺮﯾﺶ را ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﻗﺒﻮل ﺻﻠﺢ ﮐﺮد‪ .‬ﭘﺎدﺷﺎه ﭘﯿﻪﻣﻮن )در ﺷﻤﺎل‬ ‫اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ( ﺻﻠﺢ را ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ و در ‪ 15‬ﻣﻪ ‪ 1796‬اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﻰﻫﺎ از دﺷﻤﻦ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﻪ ﻣﺘﺤﺪ آن ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﻫﻨﻮز ﺑﺨﺸﻰ از ﺧﺎك اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ‬ ‫در اﺧﺘﯿﺎر اﺗﺮﯾﺶ ﺑﻮد‪ .‬ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﭘﺲ از ﺧﺎرج ﮐﺮدن اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﻰﻫﺎ از ﺻﺤﻨﻪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ رودﺧﺎﻧﻪ ﭘﻮ در ﺷﻤﺎل اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺟﻬﺖ داد و درﻧﺰدﯾﮑﻰ‬ ‫رود آوا ﺑﻪ ﯾﮏ واﺣﺪ ‪ 10‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮه اﺗﺮﯾﺸﻰ ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﺮد و ﻧﺒﺮد در ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد ﻟﻮدى‬ ‫ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﭘﺲ از آن ﮐﻪ واﺣﺪﻫﺎى ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ اﺗﺮﯾﺸﻰ اﺟﺎزه ﻋﺒﻮر از ﭘﻞ را ﺑﻪ واﺣﺪﻫﺎى او ﻧﺪادﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ اﯾﻦ ﺑﺎر ﻃﺮف او واﺣﺪﻫﺎى ﺑﺴﯿﺎر‬ ‫ﺟﺎن ﺳﺨﺖ و ﺣﺮﻓﻪاى اﺗﺮﯾﺶ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎ ﺷﺠﺎﻋﺘﻰ ﮐﻢﻧﻈﯿﺮ در رأس ﻧﯿﺮوﻫﺎى داوﻃﻠﺐ‪ ،‬ﻣﻌﺎدل ﯾﮏ ﮔﺮدان ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﻪ ﻋﺒﻮر از ﭘﻞ‬ ‫رودﺧﺎﻧﻪ آوا ﮔﺮﻓﺖ‪ 20 .‬ﺗﻮپ اﺗﺮﯾﺸﻰ ﻻﯾﻨﻘﻄﻊ آﺗﺸﺒﺎرى ﻣﻰﮐﺮد ﺗﻨﻬﺎ ﭘﺎﯾﺪارى ﮔﺮدان ﻧﺎرﻧﺠﮏاﻧﺪاز ﻓﺮاﻧﺴﻮى و ﺗﻬﻮر ﺷﺨﺺ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺑﻮد‬ ‫ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﺳﻘﻮط ﭘﻞ و ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻰ اﺗﺮﯾﺸﻰﻫﺎ ﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد دو ﻫﺰار اﺗﺮﯾﺸﻰ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ و ﻣﯿﻼن ﺑﻪ دﺳﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ اﻓﺘﺎد‪.‬‬ ‫ورود ﺳﭙﺎه ‪ 30‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮى اﺗﺮﯾﺶ‬ ‫اﺗﺮﯾﺶ ﮐﻪ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ از دﺳﺖ دادن ﮐﺎﻣﻞ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺳﭙﺎﻫﻰ ‪ 30‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮى ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ وورﻣﺴﺮ را ﺑﻪ ﻧﺒﺮد ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن در‬ ‫اﺑﺘﺪا ﻣﺎﺳﻨﺎ‪ ،‬اﻓﺴﺮورزﯾﺪه ﻓﺮاﻧﺴﻮى‪،‬را ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺳﭙﺎه اﺗﺮﯾﺸﻰ ﻓﺮﺳﺘﺎد اﻣﺎ وورﻣﺴﺮاو را ﺷﮑﺴﺖ داد ودر ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺳﻬﻤﮕﯿﻦ ﻧﯿﺰ اوژرو‪،‬‬ ‫ژﻧﺮال ﻣﺤﺒﻮب‪ ،‬ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن را درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪ‪.‬اﻣﺎدرﺳﺖ زﻣﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺧﻮدرا درآﺳﺘﺎﻧﻪ ﭘﯿﺮوزى ﻣﻰدﯾﺪ‪ ،‬ﺑﺎﺧﺒﺮ ﺷﺪﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺳﻪ ﺷﮑﺴﺖ ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺑﻪ‬ ‫ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﺗﺮﯾﺸﻰ ﻣﺄﻣﻮرﻗﻄﻊ ارﺗﺒﺎط اوﻓﺮاﻫﻢ آورده ودرﮐﺎﺳﺘﻰ ﻟﯿﻮﻧﻪ ﻣﻨﺘﻈﺮ اﺗﺮﯾﺸﻰﻫﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺒﺮدﺑﯿﻦ دوﺳﺮدارآﻏﺎز ﺷﺪاﻣﺎ ﻣﺎﻧﻮر ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ‬ ‫ﺳﺒﺐ ﻧﺎﺑﻮدى دو ﺳﻮم ﺳﭙﺎه اﺗﺮﯾﺶ ﺷﺪو در ﻧﺘﯿﺠﻪ ژﻧﺮال اﺗﺮﯾﺸﻰ ﺑﻪ ﻗﻠﻌﻪى ﻣﺎﻧﺘﻮ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺴﺖ و ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﻧﯿﺰﻗﻠﻌﻪ را ﻣﺤﺎﺻﺮه ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ورود ﻧﯿﺮوى ﮐﻤﮑﻰ ﺑﺮاى اﺗﺮﯾﺶ‬ ‫در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن از ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﮐﻤﮏ ﺟﺪى ﻣﺤﺮوم ﺑﻮد‪ ،‬اﺗﺮﯾﺸﻰﻫﺎ دﺳﺘﻪ دﺳﺘﻪ ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن ﺧﻮد را وارد ﻣﯿﺪان ﻧﺒﺮد ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ال وﻧﯿﺰى‪،‬‬ ‫آرﺷﯿﺪوك اﺗﺮﯾﺸﻰ ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻫﻰ ﺑﺰرگ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮده و ﻧﯿﺮوى ‪ 28‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮه وى را ﺑﻪ ﺷﺪت ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻗﺮار داد‪.‬‬

‫‪٨٣‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫در ‪ 15‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ 1796‬در ﻧﺰدﯾﮑﻰ »ارﮐﻞ« ﺑﯿﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻓﺮاﻧﺴﻪ و اﺗﺮﯾﺶ ﻧﺒﺮدى ﺧﻮﻧﯿﻦ درﮔﺮﻓﺖ اﯾﻦ ﺑﺎر ﻧﯿﺰ ﭘﻞ آرﮐﻞ ﻣﺤﻞ زورآزﻣﺎﯾﻰ‬ ‫ﻣﺮدان ﺟﻨﮕﻰ دو ﻃﺮف ﺷﺪ‪ .‬ﻧﺒﺮدى ﺑﻰرﺣﻤﺎﻧﻪاى ﮐﻪ ﻃﻰ آن ﺳﻪ ﺑﺎر ﺗﻼش ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ ﺑﺮاى ﻓﺘﺢ ﭘﻞ ﺑﻰﻓﺎﯾﺪه ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن دﯾﮕﺮ ﺑﺎر ﭘﺮﭼﻢ‬ ‫را ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻫﺰاران ﻧﻔﺮ از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺳﺮﺑﺎزان ﺧﻮد ﺣﻤﻠﻪ را آﻏﺎز ﮐﺮد و اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﻰ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﯿﻤﻰ از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺳﺮﺑﺎزان و‬ ‫ﺣﺘﺎ آﺟﻮدانﻫﺎﯾﺶ را از دﺳﺖ داده ﺑﻮد از ﭘﻞ ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﺳﺒﺐ ﺗﻬﯿﯿﺞ ﺳﺎﯾﺮ ﺳﺮﺑﺎزان ﻓﺮاﻧﺴﻮى ﺷﺪ و ﻇﺮف ‪ 3‬روز ﺳﭙﺎه اﺗﺮﯾﺶ ﮐﺎﻣﻼ‬ ‫ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرد‪ .‬ﺑﻪ ﻗﻮل ﺗﺎرﻟﻪ وى در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد اﻓﺘﺨﺎرى اﺑﺪى ﻧﺼﯿﺐ ﺧﻮد ﮐﺮد ﺣﺘﺎ اﮔﺮ ﭘﯿﺮوزىﻫﺎى دﯾﮕﺮ ﻋﻤﺮ ﺧﻮد را ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﻤﻰآورد‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد رﯾﻮوﻟﻰ‬ ‫اﺗﺮﯾﺶ ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺷﮑﺴﺖ را ﺑﭙﺬﯾﺮد ﭼﺮا ﮐﻪ در آن ﺳﺎلﻫﺎ ﻗﺪرت ﺑﺮﺗﺮ ﺷﺮق و ﻣﺮﮐﺰ اروﭘﺎ ﺑﻮد و ﻓﺮاﻧﺴﻪ در اوج ﺿﻌﻒ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﭼﻨﯿﻦ‬ ‫ﺳﺮﺳﺨﺘﻰ از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن ﻣﻰداد اﻣﺎ اﻣﭙﺮاﺗﻮر اﺗﺮﯾﺶ در ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﺧﻮد ژﻧﺮال ﺟﻮاﻧﻰ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺑﻨﺎﭘﺎرت را در ﻧﻈﺮ ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن در‬ ‫ژاﻧﻮﯾﻪ ‪ 1797‬ﺑﺎ ﺳﭙﺎه ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺰرگ اﺗﺮﯾﺸﻰ درﮔﯿﺮ ﻧﺒﺮد دﯾﮕﺮ ﺷﺪ و در ﻧﺒﺮدى ﺳﺨﺖ ﮐﻪ ‪ 3‬روز ﺑﻪ ﻃﻮل اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ ﺳﭙﺎه اﺗﺮﯾﺶ را در ﻫﻢ‬ ‫ﺷﮑﺴﺖ و درﻣﺎه ﺑﻌﺪ ﻧﯿﺰ ارﺗﺶ آرﺷﯿﺪوك ﺷﺎرل ژﻧﺮال ﺑﺰرگ اﺗﺮﯾﺸﻰ را ﺷﮑﺴﺘﻰ ﺳﺨﺖ داد‪ .‬در ﻫﻤﯿﻦ زﻣﺎن دژ ﻣﺎﻧﺘﻮ ﻧﯿﺰ ﺳﻘﻮط ﮐﺮد‪.‬‬ ‫اﮐﻨﻮن ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن در ‪ 100‬ﻣﺎﯾﻠﻰ ﺟﻨﻮب وﯾﻦ‪ ،‬ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ اﻓﺴﺎﻧﻪاى اﺗﺮﯾﺶ ﺑﻮد‪ .‬ﺷﻬﺮى ﮐﻪ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺑﺎ ﻓﺪا ﮐﺮدن ﺟﺎن ‪ 100‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ‬ ‫ﺑﻮد ﺑﻪ آن دﺳﺖ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬اﺗﺮﯾﺸﻰﻫﺎى وﺣﺸﺖزده ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎى ﺻﻠﺤﻰ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ‪ 8‬ﻣﺎه ﺑﻌﺪ ﺑﻪ اﻧﻌﻘﺎد ﻗﺮار داد ﮐﺎﻣﭙﻮﻓﺮﻣﯿﻮ ﻣﻨﺠﺮ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻧﺒﺮد‬ ‫ﻧﺒﺮد اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﯾﮑﻰ از ﻗﻄﻌﻰﺗﺮﯾﻦ ﻧﺒﺮدﻫﺎى اروﭘﺎﯾﻰ اواﺧﺮ ﻗﺮن ﻫﺠﺪﻫﻢ ﺑﻮد‪ .‬آﺛﺎر اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﻋﺠﯿﺐ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﺷﻬﺮت ﻋﺎﻟﻤﮕﯿﺮ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺷﺪ‬ ‫ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬ ‫ اﻫﻤﯿﺖ ﻗﺪرت ﻧﻈﺎﻣﻰﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ ،‬ﮐﻪ در اﺛﺮ اﻧﻘﻼب ﺗﻀﻌﯿﻒ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺰد ﺟﻬﺎن ﺑﻪ وﯾﮋه دوﻟﺖﻫﺎى ﻣﻬﺎﺟﻢ اروﭘﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬‫ ﺷﻤﺎل اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ را‪ ،‬ﮐﻪ ﻋﻤﺪﺗﺎ ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎن اﺗﺮﯾﺶ ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﺗﺴﻠﻂ ﻓﺮاﻧﺴﻪ در آورد‪.‬‬‫ »ﭘﺎﯾﻪ و ﻗﺪرت« ﻣﻮﺟﺐ ﮔﺮدﯾﺪ ﺗﺎ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن‪ ،‬اﯾﻦ اﻓﺴﺮ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺮدار اول اروﭘﺎ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻘﯿﺪهى ﻫﻤﻪى ﻣﺮدم ﻓﺮاﻧﺴﻪ‬‫ﭘﯿﺮوزىﻫﺎى اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﻣﺮﻫﻮن ﺷﺠﺎﻋﺖ ﺑﻨﺎﭘﺎرت ﺑﻮد وﮔﺮﻧﻪ ﺳﭙﺎه ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﻣﺸﺘﻰ ﺳﺮﺑﺎز ﮔﺮﺳﻨﻪ و ﺑﻰاﺳﻠﺤﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن‬ ‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻮپﻫﺎ و ﺗﺠﻬﯿﺰات ﻏﻨﯿﻤﺘﻰ ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪه ﺑﻮد ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ ‪ 100‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز اﺗﺮﯾﺸﻰ را ﺷﮑﺴﺖ دﻫﺪ‪.‬‬ ‫ﺟﻨﮓ اﻫﺮام‬ ‫ﻧﺒﺮد اﻫﺮام‬ ‫ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن در ‪ 1797‬ﭘﺲ از ﺷﮑﺴﺖ اﺗﺮﯾﺶ ﺗﻤﺎم ﺗﻮﺟﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ از ﮐﺎر اﻧﺪاﺧﺘﻦ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ رﺳﯿﺪ ﮐﻪ اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ‬ ‫داﺷﺘﻦ ﻣﺴﺘﻌﻤﺮات و ﻧﯿﺮوى درﯾﺎﯾﻰ ﻧﯿﺮوى ﺑﻰرﻗﯿﺐ اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻰ از ﭘﺎى در ﻧﻤﻰآﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﻓﮑﺮ ﻣﻰﮐﺮد ﺑﺎ ﻓﺘﺢ ﻣﺼﺮ ﻣﻰﺗﻮاﻧﺪ ارﺗﺒﺎﻃﺎت اﻧﮕﻠﯿﺲ را ﻗﻄﻊ ﮐﻨﺪ و ﻣﻘﺪﻣﺎت ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻫﻨﺪ ﻣﻨﺒﻊ اﺻﻠﻰ درآﻣﺪ اﻧﮕﻠﯿﺲ را ﻓﺮاﻫﻢ‬ ‫ﮐﻨﺪ‪ .‬از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﻓﺘﺢ ﻣﺼﺮ ﺑﺮاى او ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺣﺮﮐﺘﻰ ارﺿﺎ ﮐﻨﻨﺪه ﺑﺎﺷﺪ و ﺧﻮد را در ﺳﻄﺢ ﻣﺮدان ﭼﻮن ﺳﺰاوار اﺳﮑﻨﺪر ﺑﺒﯿﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ‬ ‫ﺗﺮﺗﯿﺐ در ‪ 19‬ﻣﻪ ‪ 1798‬ﺑﺎ ‪ 350‬ﮐﺸﺘﻰ و ‪ 30‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز از ﺑﻨﺪر ﺗﻮﻟﻮن ﻋﺎزم ﻣﺼﺮ ﺷﺪ‪ .‬وى ﭘﺲ از آن ﮐﻪ ﺷﺎﯾﻊ ﮐﺮد ﻗﺼﺪ دارد از‬ ‫ﻃﺮﯾﻖ ﺟﺒﻞاﻟﻄﺎرق ﺧﻮد را ﺑﻪ اﯾﺮﻟﻨﺪ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻧﺎوﮔﺎن ﻧﻠﺴﻮن‪ ،‬درﯾﺎ ﺳﺎﻻر ﺑﺰرگ اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ‪ ،‬را ﻓﺮﯾﺐ دﻫﺪ و از ﭼﻨﮓ او ﺑﮕﺮﯾﺰد‪ .‬وى‬ ‫ﭘﺲ از ﺗﺼﺮف ﻣﺎﻟﺖ )ﺟﺰﯾﺮهاى در ﻣﺴﯿﺮ راه اروﭘﺎ و آﻓﺮﯾﻘﺎ و ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ( در ‪ 19‬ژوﺋﻦ ﺧﻮد را ﺑﻪ اﺳﮑﻨﺪرﯾﻪ رﺳﺎﻧﺪ و در ‪ 2‬ژوﺋﯿﻪ آﻣﺎده‬ ‫ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ ﻣﺼﺮ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺼﺮ در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺑﻪ ﻃﻮر رﺳﻤﻰدر ﺗﺼﺮف ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺑﻮد اﻣﺎ ﻋﻤﻼ »ﻣﻤﺎﻟﯿﮏ« ﮐﻪ ﮔﺮوﻫﻰ ﻓﺌﻮدال ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﺪان ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﭘﺲ از ﻓﺘﺢ ﺑﺪون دردﺳﺮ اﺳﮑﻨﺪرﯾﻪ در ‪ 20‬ژوﺋﯿﻪ ‪ 1798‬در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻮى ﺟﻨﻮب ﻣﺼﺮ در ﺣﺮﮐﺖ‬ ‫ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﺰدﯾﮏ اﻫﺮام ﺛﻼﺛﻪ ﺑﺎ ﻧﯿﺮﻫﺎى ﻋﻤﺪه ﻣﻤﺎﻟﯿﮏ ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﺮد‪.‬‬ ‫‪٨٤‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﻗﺪرت ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ و ﺗﮑﻨﯿﮏ درﺧﺸﺎن ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﻣﻤﺎﻟﯿﮏ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﺑﻪ ﺳﻼحﻫﺎى ﻗﺮون وﺳﻄﺎﯾﻰ و ﺷﻤﺸﯿﺮ ﻣﺘﮑﻰ ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﺳﺮﯾﻊ ﺷﮑﺴﺖ ﺑﺨﻮرﻧﺪ‪ .‬ﻣﻤﺎﻟﯿﮏ ﮐﻪ در ﭼﻨﺪ ﻗﺮن اﺧﯿﺮ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﻼﻣﻨﺎزع ﻣﺼﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در اﺛﺮ اﯾﻦ ﺷﮑﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻣﺮگ ﭼﻨﺪ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز‬ ‫و از دﺳﺖ رﻓﺘﻦ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪﺷﺎن ﺑﻮد‪ ،‬ﮐﺎﻣﻼ از ﻫﻢ ﭘﺎﺷﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد ﺳﻮرﯾﻪ‬ ‫ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﮐﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ اﻋﺮاب و ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﻫﯿﭻ ﮐﺪام ﻗﺪرت دﻓﺎﻋﻰ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻰ ﻧﺪارﻧﺪ و ﺑﺮﻋﮑﺲ ﻧﯿﺮوى ‪ 30‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮه او ﺑﺴﯿﺎر ﭘﺮﻗﺪرت و‬ ‫ﺑﺎﺗﺠﺮﺑﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ از درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪن ﭼﻨﺪ ﺷﻮرش ﻣﺨﺘﺼﺮ در ﻣﺼﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﻋﺰاﻣﻰ ﺗﺮك ﺑﻪ ﺳﻮرﯾﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮد‪ .‬ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﭘﺲ‬ ‫از ﻓﺘﺢاﻟﻌﺮﯾﺶ و ﻋﺒﻮر از ﺷﺒﻪ ﺟﺰﯾﺮه ﺳﻮﺋﺰ ﺑﻪ ﯾﺎﻓﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد و ﭘﺲ از ﻧﺒﺮدى ﺧﻮﻧﯿﻦ ﮐﻪ ‪ 2‬روز ﻃﻮل ﮐﺸﯿﺪ‪ ،‬ﺷﻬﺮ ﺗﺴﺨﯿﺮ ﺷﺪ و ﺗﻤﺎﻣﻰ‬ ‫اﻓﺮاد ﭘﺎدﮔﺎن ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﺗﺮك ﮐﻪ ﻗﻮل آزادى در ازاى ﺗﺴﻠﯿﻢ داده ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ ﺟﻔﺎى ﻣﻤﮑﻨﻪ اﻧﺠﺎم ﺷﺪ‬ ‫ﭼﺮا ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﻔﺮات را ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ ﺑﻪ ﮐﻨﺎر درﯾﺎ ﺑﺮده و ﻫﻤﻪ آنﻫﺎ را ﺑﺎ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﮐﺸﺘﻨﺪ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ اﯾﻦ اﻗﺪام را ﺑﺘﻮان ﻣﻨﻔﻰﺗﺮﯾﻦ ﺟﻨﺎﯾﺖ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن در‬ ‫دوران ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﯾﻰاش داﻧﺴﺖ اﮔﺮ ﭼﻪ ﺧﻮد او ‪ 3‬روز ﻣﺮدد ﺑﻮد ﺑﺎ اﯾﻦ ‪ 4‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﭼﻪ ﮐﺎر ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮑﻨﺪ‪.‬‬ ‫ورود اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﺻﺤﻨﻪى ﻧﺒﺮد‬ ‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﮐﻪ از ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﺳﺮﯾﻊ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن در ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ ﺑﻪ وﺣﺸﺖ اﻓﺘﺎده ﺑﻮد ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ در ﻋﮑﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺘﻰ ﺟﺪى ﻋﻠﯿﻪ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺳﺎزﻣﺎن‬ ‫دﻫﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﯾﮏ ﺳﺮدار ﺧﻮد ﺑﻪ ﻧﺎم ﺳﯿﺪﻧﻰ اﺳﻤﯿﺖ را ﺑﻪ اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ و ده ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﺗﺮك‪ ،‬ﺳﻨﮕﯿﻦﺗﺮﯾﻦ‬ ‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ را در ﺑﺮاﺑﺮ اﯾﻦ ﺳﺮدار ﻓﺮاﻧﺴﻮى ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪ‪ .‬ﻧﺒﺮد آﻏﺎز ﺷﺪ اﻣﺎ اﯾﻦ ﺑﺎر ﺟﺎن ﺳﺨﺘﻰ ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺷﺠﺎﻋﺖ ﻣﺮداﻧﻪ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن‬ ‫راه ﺑﻪ ﺟﺎﯾﻰ ﻧﺒﺮد و ﺟﻨﮕﻰ ﮐﻪ از اواﺧﺮ ﻣﺎرس ﺷﺮوع ﺷﺪه ﺑﻮد ﺗﺎ ‪ 20‬ﻣﻰ‪ 1799‬ﺑﻪ ﻃﻮل اﻧﺠﺎﻣﺪ‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ زﻣﺎﻧﻰ دﺳﺖ از ﻣﺤﺎﺻﺮه‬ ‫ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد ﺟﻨﺎزهﻫﺎى ﻓﺮاﻧﺴﻮى ﺑﻪ ‪ 3‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ )در ﭘﺎى ﻗﻠﻌﻪ ﻣﺤﮑﻢ ﻋﮑﺎ( رﺳﯿﺪ‪ .‬ﻋﮑﺎ ﺑﺮاى ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺷﺮﻗﻰﺗﺮﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ در‬ ‫آﺳﯿﺎ ﺑﻮد‪ .‬وى ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻰ ﭘﻰ ﺑﺮد اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﻗﺪرتﻫﺎى ﻣﻨﻄﻘﻪاى اﺟﺎزهى ﻧﻔﻮذ ﺑﯿﺶﺗﺮى را ﺑﻪ اﯾﻦ دوﻟﺖ ﻧﻤﻰدﻫﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﻪ ﻗﺎﻫﺮه‬ ‫ﺑﺮﮔﺸﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد دﻟﺘﺎ‬ ‫ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن در ژوﺋﯿﻪ ‪ 1799‬ﺑﺎﺧﺒﺮ ﺷﺪ ﺗﺮﮐﺎن ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﻧﯿﺮوى درﯾﺎﯾﻰ اﻧﮕﻠﯿﺲ ارﺗﺸﻰ ﺑﺰرگ ﻓﺮاﻫﻢ آورده ﮐﻪ ﻗﺼﺪ ﻓﺘﺢ ﻗﺎﻫﺮه را دارد‪.‬‬ ‫ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﻃﺒﻖ ﻋﺎدت ﻫﻤﯿﺸﮕﻰ ﻧﺠﺎت را در ﺣﻤﻠﻪ ﭘﯿﺶ دﺳﺘﺎﻧﻪ دﯾﺪ و در ‪ 25‬ژوﺋﯿﻪ ﺑﻪ ﺳﭙﺎه ‪ 40‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮى ﺗﺮك ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮد و ﺟﻨﮓ ﺳﺨﺘﻰ‬ ‫درﮔﺮﻓﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﻧﯿﺰ ‪ 15‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﺗﺮك از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻨﺪ و ﻋﻤﻼ ﺷﻤﺸﯿﺮ ﺗﺮﮐﺎن ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ در ﻣﺼﺮ ﺑﺮاى ﻫﻤﯿﺸﻪ ﮐﻨﺪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﻣﺼﺮ و ﺳﻮرﯾﻪ‬ ‫ﭘﯿﺮوزى ﺳﺮﯾﻊ و ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮ ﮐﻨﻨﺪهى ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺑﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ و ﻣﻤﺎﻟﯿﮏ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪهى ﭘﺎﯾﺎن ﯾﮏ ﻋﺼﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﻗﺪرت ﺷﺮق ﭘﺎﯾﺎن ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‬ ‫ﯾﮏ ژﻧﺮال ﻓﺮاﻧﺴﻮى ﺑﺎ ﭘﯿﻤﻮدن ﺻﺪﻫﺎ ﻣﺎﯾﻞ درﯾﺎﯾﻰ ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻫﻰ ‪ 30‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮه ﺑﻪ دو ﮐﺸﻮر ﺑﺎ ﻗﺪﻣﺖ ‪ 4‬ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪ در آﻓﺮﯾﻘﺎ و آﺳﯿﺎ ﺣﻤﻠﻪ‬ ‫ﻣﻰﮐﻨﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻰﻋﻼﻗﮕﻰ او ﺑﻪ ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪن در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺳﺒﺐ ﺑﺎزﮔﺸﺖاش ﺑﻪ اروﭘﺎ ﻣﻰﺷﻮد‪ .‬ﺷﮑﺴﺖ ﺳﭙﺎه ﻣﻤﺎﻟﯿﮏ و ﺳﭙﺎه ﺑﺰرگ ﺗﺮك )ﺑﺎ‬ ‫وﺟﻮد ﮐﻤﮏ اﻧﮕﻠﯿﺴﻰﻫﺎ( ﺑﺨﺶ دردﻧﺎﮐﻰ از ﺗﺎرﯾﺦ ﺷﺮق اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﻫﺪف ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺿﺮﺑﻪ زدن ﺑﻪ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﻮد اﻣﺎ ﺑﺎ اﯾﻦ اﻗﺪام دوﻟﺖ‬ ‫ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ را ﺑﻪ ﺷﺪت ﺗﻀﻌﯿﻒ ﮐﺮد و ﻧﺎﮐﺎرآﻣﺪى اﯾﻦ دوﻟﺖ را در ﻧﮕﻪدارى ﻣﺴﺘﻌﻤﺮات ﺷﺮﻗﻰاش ﻧﺸﺎن داد‪ .‬اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻧﯿﺰ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻣﻘﻄﻊ‬ ‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮐﻤﮏ ﮐﻨﻨﺪه ﺑﻪ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ وارد ﻋﻤﻞ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻰ درﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ دﯾﮕﺮ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﭘﺮﻗﺪرت ‪ 3‬ﻗﺮن ﻗﺒﻞ ﻧﯿﺴﺖ و‬ ‫»ﺑﺎﻗﻰ ﻣﻰﻣﺎﻧﺪ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻰ ﮐﻪ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﺨﻮاﻫﺪ« ﻣﺮگ دهﻫﺎ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﻣﻤﺎﻟﯿﮏ و ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﻧﺸﺎن از ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪن ﺷﺮق در ﺗﮑﻨﯿﮏﻫﺎى ﻧﺒﺮد‬ ‫ﻧﻮﯾﻦ داﺷﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻣﺸﺎﺑﻪ اﯾﻦ ﺷﮑﺴﺖﻫﺎ در ﺑﺴﯿﺎرى از ﻧﻘﺎط ﺗﮑﺮار ﺷﺪ و ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺣﺬف ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ‪ ،‬ﺗﻀﻌﯿﻒ اﯾﺮان‪ ،‬ﺗﺼﺮف ﮐﺎﻣﻞ ﻫﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﺗﻀﻌﯿﻒ ﭼﯿﻦ‪ ،‬ﻓﺘﺢاﻟﺠﺰاﯾﺮ و ﻣﺮاﮐﺶ و‪ ..‬ﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪٨٥‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﻫﻨﮕﺎم ﺷﺮوع ﻧﺒﺮد ﺑﺎ ﻣﻤﺎﻟﯿﮏ در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻫﺮام ﺛﻼﺛﻪ ﺑﻪ ﺳﺮﺑﺎزان ﺧﻮد ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪ 4» :‬ﻫﺰار ﺳﺎل ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﻰﻧﮕﺮد ﻓﺮاﻧﺴﻪ را‬ ‫ﺳﺮﺑﻠﻨﺪ ﮐﻨﯿﺪ‪«.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد ﻣﺎرﻧﮕﻮ‬ ‫درﮔﯿﺮىﻫﺎى داﺧﻠﻰ ﻓﺮاﻧﺴﻪ در ﺳﺎل ‪ 1798‬و ‪ 1799‬ﺳﺒﺐ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬روسﻫﺎ و اﺗﺮﯾﺸﻰﻫﺎ ﻣﺠﺪدا در اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ دﺳﺖ ﺑﺎﻻ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ اﯾﻦ ﺑﺎر ﺑﯿﺶ از ﮔﺬﺷﺘﻪ در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ اﺋﺘﻼفﻫﺎى ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺿﺪ اﻧﻘﻼﺑﻰ ﻗﺮار داﺷﺖ‪ .‬ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﮐﻪ درﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد رؤﺳﺎى ﺟﻤﻬﻮرى‬ ‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻟﯿﺎﻗﺖ ادارهى ﮐﺸﻮر و ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ دﺷﻤﻨﺎن را ﻧﺪارﻧﺪ‪ 10 ،‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ 1799‬ﺑﺎ ﮐﻮدﺗﺎ ﭘﺎﯾﻪﻫﺎى ﯾﮏ دﯾﮑﺘﺎﺗﻮرى )ﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﻪ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى‬ ‫اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ( را ﮔﺬاﺷﺖ و ﺑﻌﺪ ﺑﺎ ﺧﯿﺎل راﺣﺖ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻧﺒﺮد ﺑﺎ اﺗﺮﯾﺸﻰﻫﺎ رﻓﺖ‪.‬‬ ‫اﺗﺮﯾﺸﻰﻫﺎ در ‪ 1800‬ﺷﻤﺎل اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ را در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺘﻪ اﻣﺎ از ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﻰ روسﻫﺎ )ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻣﺮگ ژﻧﺮال ﺳﻮروف و ﺑﻰﻋﻼﻗﮕﻰ روسﻫﺎ ﺑﻪ اداﻣﻪ‬ ‫ﻧﺒﺮد( ﻣﺤﺮوم ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﺗﺮﯾﺸﻰﻫﺎ ﻋﻤﺪه ﻗﻮاى ﺧﻮد را در ﺑﻨﺪر ﺟﻨﻮا ﻣﺴﺘﻘﺮ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ اﻧﺘﻈﺎر رﺳﯿﺪن ﻗﻮاى ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ و ﭼﻮن ﮔﻤﺎن‬ ‫ﻧﻤﻰﺑﺮدﻧﺪ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن از ﮔﺮدﻧﻪﻫﺎى ﺻﻌﺐاﻟﻌﺒﻮر آﻟﭗ وارد ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬از ﻣﺮاﻗﺐ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺧﻮد ﻏﺎﻓﻞ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﺮﮐﺖ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮﻧﻰ‬ ‫اﻣﺎ ﮐﻨﺴﻮل اول ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻣﺮدى ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺼﻤﻢ و ﺟﺴﻮر ﺑﻮد و ﺧﻼف ﻧﻈﺮ ﺑﺴﯿﺎرى از ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ از ﮔﺮدﻧﻪ ﭘﺮﺑﺮف ﭘﯿﺮﻧﻪ ﺧﻮد‬ ‫را ﺑﻪ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ اﺗﺮﯾﺸﻰﻫﺎ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﺎ آﺧﺮﯾﻦ ﺳﺎﻋﺖﻫﺎ ﮐﺴﻰ از ﻧﺤﻮهى ﻋﻤﻞ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن اﻃﻼع ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬در ‪ 16‬ﻣﻪ ‪ ،1800‬ﻟﺸﮑﺮ اﯾﻦ‬ ‫ﺳﺮدار ﺑﻰﻧﻈﯿﺮ ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﺎ ﺟﺎى ﻫﺎﻧﯿﺒﺎل ﮐﺎرﺗﺎژى )ﮐﻪ ‪ 2000‬ﺳﺎل ﻗﺒﻞ اﯾﻦ ﻣﺴﯿﺮ را ﻃﻰ ﮐﺮده ﺑﻮد ﺗﺎ ﺳﭙﺎهﻫﺎى رﻣﻰ را ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮ ﮐﻨﺪ( ﮔﺬاﺷﺖ‪،‬‬ ‫اﮔﺮ ﭼﻪ ﻓﯿﻞﻫﺎ ﻫﻤﺮاﻫﺶ ﻧﺒﻮدﻧﺪ اﻣﺎ ﮐﺸﺎﻧﺪن ﺗﻮپﻫﺎ از ﮔﺮدﻧﻪﻫﺎى آﻟﭗ ﮐﻢﺗﺮ از ﺣﻤﻞ ﻓﯿﻞﻫﺎ ﻧﺒﻮد‪ .‬در ‪ 21‬ﻣﻪ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﮔﺮدﻧﻪ ﺳﺮ ﺑﺮﻧﺎر را‬ ‫رد ﮐﺮد و واﺣﺪﻫﺎى ﭘﺮاﮐﻨﺪه اﺗﺮﯾﺸﻰ را ﺗﺎر و ﻣﺎر ﮐﺮده و ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻗﻮاى اﺻﻠﻰ اﺗﺮﯾﺶ ﺑﯿﺮون آﻣﺪ‪ .‬اﺗﺮﯾﺸﻰﻫﺎ ﮐﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﺣﻤﻠﻪ از ﺷﻤﺎل را‬ ‫ﻧﺪاﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺴﺘﻪ و ﻣﯿﻼن و ﺷﻬﺮﻫﺎى اﻃﺮاف را ﺑﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ واﮔﺬار ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻼس‪ ،‬ژﻧﺮال اﺗﺮﯾﺸﻰ ﮐﻪ ﺻﺪﻫﺎ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ‬ ‫ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮ اﻧﺘﻈﺎر ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن را ﻣﻰﮐﺸﯿﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﺠﻠﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺷﻤﺎل ﮐﺸﯿﺪ و در ‪ 14‬ژوﺋﻦ ‪ 1800‬در ﻣﺎرﻧﮕﻮ )ﺑﻪ ﻧﺎم دﻫﮑﺪهاى‬ ‫در ﻫﻤﺎن ﻣﺤﻞ( دو ﺳﭙﺎه ﺑﺎ ﻫﻢ روﺑﻪرو ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ارﺗﺶ ﻣﻼس در آن ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﻧﯿﺮوى ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻮد و ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪى آن ﻧﯿﺰ از ﻫﺮ ﻟﺤﺎظ ﺑﺮ‬ ‫ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ ﺑﺮﺗﺮى داﺷﺖ‪ .‬اروﭘﺎ در ﺷﮑﺴﺖ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺷﮑﻰ ﻧﺪاﺷﺖ ﭼﺮا ﮐﻪ ارﺗﺶ اﻧﮕﻠﯿﺲ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ اﻋﺰام ﻧﯿﺮو ﻗﺼﺪ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﻰ از‬ ‫اﺗﺮﯾﺸﻰ را داﺷﺖ‪ .‬در ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 20‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن‪ ،‬ﻣﻼس ‪ 30‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز و در ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 15‬ﺗﻮپ او ‪ 100‬ﺗﻮپ در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺖ‪.‬‬ ‫در ﺑﺎﻣﺪاد ‪ 14‬ژوﺋﻦ ﺳﺮﺑﺎزان اﺗﺮﯾﺸﻰ زﯾﺮ ﭘﻨﺎه ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ﺣﻤﻠﻪ را آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ و واﺣﺪﻫﺎى ورزﯾﺪهى اﺗﺮﯾﺸﻰ در ‪ 2‬ﺑﻌﺪازﻇﻬﺮ ﻧﻈﻢ ﺳﭙﺎه‬ ‫ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن را درﻫﻢ ﺷﮑﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در ﺳﺎﻋﺖ ‪ 3‬ﺑﻌﺪاﻇﻬﺮ ﻣﻼس ﭘﯿﮑﻰ ﺑﻪ وﯾﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ ﭘﯿﺮوزى را ﺑﻪ اﻃﻼع ﻣﺮﮐﺰ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ .‬در ﻫﻤﯿﻦ زﻣﺎن در‬ ‫ﺳﺘﺎد ارﺗﺶ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺳﮑﻮﺗﻰ ﻣﺮﮔﺒﺎر ﺣﺎﮐﻢ ﺑﻮد و ﻫﻤﻪ ﮔﻤﺎن ﻣﻰﺑﺮدﻧﺪ دﺷﺖ ﻣﺎرﻧﮕﻮ ﺷﺎﻫﺪ ﺳﻨﮕﯿﻦﺗﺮﯾﻦ ﺷﮑﺴﺖ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد اﻣﺎ ﮔﻮﯾﻰ‬ ‫ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﭼﻨﯿﻦ اﻋﺘﻘﺎدى ﻧﺪاﺷﺖ او ﻣﺮﺗﺐ ﺗﮑﺮار ﻣﻰﮐﺮد اﮔﺮ ﺳﺮﺑﺎزان ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﻨﻨﺪ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮد ﺗﺎ ﺳﺎﻋﺘﻰ دﯾﮕﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﻰﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ورود ﻧﯿﺮوى ذﺧﯿﺮه‬ ‫ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﻗﺒﻞ از آﻏﺎز ﺟﻨﮓ واﺣﺪى ﮐﻮﭼﮏ ﺑﺎ ﺗﻌﺪادى ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ را ﺑﻪ ژﻧﺮال ﺷﺠﺎع و ﮔﻤﻨﺎم ﺧﻮد دﯾﺰه ﺳﭙﺮد و از او ﺧﻮاﺳﺖ در ﺣﺴﺎسﺗﺮﯾﻦ‬ ‫ﻟﺤﻈﺎت ﺟﻨﮓ ﺧﻮد را ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻪ ‪ 4‬ﺑﻌﺪازﻇﻬﺮ ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﻰﺷﺪ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺳﻮاره ﻧﻈﺎم دﯾﺰه ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ﮐﻮﭼﮑﺶ‬ ‫ﭘﺪﯾﺪار ﺷﺪﻧﺪ و ﺳﭙﺎه اﺗﺮﯾﺶ را ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﻧﻈﻢ ﻣﺸﺨﺺ ﻧﺪاﺷﺘﻪ‪ ،‬از ﭘﺸﺖ ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار دادﻧﺪ‪ .‬ﺣﻤﻠﻪ ﺷﺠﺎﻋﺎﻧﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺮﯾﻊ‬ ‫ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ )اﮔﺮ ﭼﻪ ﺧﻮد دﯾﺰه ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪ( ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺷﮑﺴﺖ ﺳﻨﮕﯿﻦ اﺗﺮﯾﺸﻰﻫﺎ ﺷﺪ‪ .‬ﻫﺰاران ﺳﺮﺑﺎز اﺗﺮﯾﺸﻰ در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد از دم ﺗﯿﻎ‬ ‫ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ و ‪ 50‬ﺗﻮپ اﺗﺮﯾﺸﻰ از ﺑﯿﻦ رﻓﺖ‪.‬‬

‫‪٨٦‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮد‬ ‫اﻫﻤﯿﺖ ﻧﺒﺮد ﻣﺎرﻧﮕﻮ را در ﺳﻪ ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻰﺗﻮان ﺧﻼﺻﻪ ﮐﺮد‪:‬‬ ‫‪ -1‬در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد اﮔﺮ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺷﮑﺴﺖ ﻣﻰﺧﻮرد ﺑﻮزﺑﻮنﻫﺎ‪ ،‬ژاﮐﻮﺑﻦﻫﺎ و ﻃﯿﻒ وﺳﯿﻌﻰ از دﺷﻤﻨﺎﻧﺶ او را ﺑﻪ ﭘﺎرﯾﺲ راه ﻧﻤﻰدادﻧﺪ و داﺳﺘﺎن‬ ‫ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﻣﻰرﺳﯿﺪ‪.‬‬ ‫‪ -2‬ﻣﺎﻧﻮرﻫﺎﻫﻰ ﺣﯿﺮتاﻧﮕﯿﺰ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد واﻫﻤﻪى اروﭘﺎ ازاو را دو ﭼﻨﺪان ﮐﺮد و او ﻣﺒﺪل ﺑﻪ اﺳﻄﻮره ﺷﺪ ﻋﻼوه ﺑﺮ آن ﮐﻪ اﺗﺮﯾﺶ و‬ ‫ﺑﺴﯿﺎرى از ﮐﺸﻮرﻫﺎى اروﭘﺎﯾﻰ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﺗﻤﮑﯿﻦ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﺪرت ﺟﻤﻬﻮرى ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ -3‬ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن در ‪ 20‬ژوﺋﻦ )ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﭘﯿﺮوزى( در ﭘﺎرﯾﺲ ﺑﺎ ﭼﻨﺎن اﺳﺘﻘﺒﺎﻟﻰ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ زﻣﯿﻨﻪى دﯾﮑﺘﺎﺗﻮرى ﮐﺎﻣﻞ را ﺑﺮاى وى ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﺟﻨﮓﻫﺎى اﯾﺮان و روس‬ ‫ﺟﻨﮓﻫﺎى اﯾﺮان و روﺳﯿﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﻣﻮازات ﺿﻌﯿﻒﺗﺮ ﺷﺪن اﯾﺮان در اﺛﺮ ﻣﺮگ آﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن ﻗﺎﺟﺎر‪ ،‬در اﻃﺮاف اﯾﺮان ﻗﺪرتﻫﺎى ﺑﺰرﮔﻰ در ﺣﺎل رﺷﺪ ﺑﻮدﻧﺪ از ﺟﻤﻠﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﻗﺪرتﻫﺎ روﺳﯿﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ از اواﺳﻂ ﻗﺮن ﻫﺠﺪﻫﻢ ﺑﻰوﻗﻔﻪ در ﺣﺎل ﻗﺪرت ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﻮد‪ .‬روسﻫﺎ ﺑﺮاى اﯾﺮان ﺗﻬﺪﯾﺪ ﺑﺰرﮔﻰ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﯾﮏ ﺑﺎر‬ ‫ﺗﻮﺳﻂ ﻧﺎدر و ﯾﮏ ﺑﺎر ﺗﻮﺳﻂ آﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن ﺑﻪ ﻋﻘﺐ راﻧﺪه ﺷﺪﻧﺪ اﻣﺎ در ‪ 1800‬اوﺿﺎع ﺑﻪ ﺷﺪت ﺗﻔﺎوت ﮐﺮده و روسﻫﺎ از ﺿﻌﻒ دوﻟﺖ‬ ‫ﻣﺮﮐﺰى اﯾﺮان اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮده و ﻗﺼﺪ ورود ﺑﻪ ﻗﻔﻘﺎز را داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﻟﺤﺎق ﮔﺮﺟﺴﺘﺎن اوﻟﯿﻦ ﮐﺎر روسﻫﺎ ﺑﻮد‪ .‬آنﻫﺎ ﮐﺎر دوم را ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﮔﻨﺠﻪ و‬ ‫ﺷﻮش آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﻰ ﺳﯿﺎﻧﻮف‪ ،‬ژﻧﺮال روس‪ ،‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ اﯾﺮوان و ﻗﺮهﺑﺎغ را در ‪ 1802‬ﺗﺴﺨﯿﺮ و ﻣﺮز دو دوﻟﺖ را رود ارس ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﺟﻨﮓ اوﭼﻤﯿﺎزﯾﻦ‬ ‫اﯾﻦ ﺣﺮﮐﺖ روﺳﯿﻪ ﺑﺮاى اﯾﺮان ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﻧﺒﻮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻋﺒﺎس ﻣﯿﺮزا‪ ،‬وﻟﯿﻌﻬﺪ اﯾﺮان‪ ،‬ﺑﺎ ﺳﭙﺎه ﺧﻮد از آذرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺷﻤﺎل اﯾﺮان‬ ‫ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮد‪ .‬ﻧﺒﺮد ﺑﯿﻦ دو ﻧﯿﺮو در ﻣﺤﻞ ﺑﻪ ﻧﺎم اوﭼﻤﯿﺎزﯾﻦ در ﺣﻮاﻟﻰ اﯾﺮوان در ‪ 1803‬رخ داد و ﻃﻰ اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺳﯿﺴﯿﺎﻧﻮف روس ﺑﺎ ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮ‬ ‫ﮐﺮدن اﯾﺮاﻧﻰﻫﺎ در اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﭘﯿﺮوزى دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺖ اﻣﺎ ﺑﺎ رﺳﯿﺪن ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﮐﻤﮑﻰ اﯾﺮاﻧﻰﻫﺎ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﻗﻄﻊ ارﺗﺒﺎط اﯾﻦ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه روس ﺑﺎ ﺗﻔﻠﯿﺲ‬ ‫ﺷﺪﻧﺪ در ﻧﺘﯿﺠﻪ روسﻫﺎ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ را ﺗﺮﺟﯿﺢ دادﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﻰ ﺳﯿﺎﻧﻮف ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﻋﻤﻠﯿﺎت را از ﻃﺮﯾﻖ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﮔﯿﻼن از ﻃﺮﯾﻖ ﺑﻨﺪر اﻧﺰﻟﻰ اداﻣﻪ داد اﻣﺎ ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮى او ﺗﻮﺳﻂ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻣﺤﻠﻰ اوﺿﺎع را‬ ‫ﺑﺮ وى ﺳﺨﺖ ﮐﺮد و ﻧﺎﭼﺎرا ﺑﻪ ﺳﻤﺖ درﯾﺎ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺴﺖ و ﻋﻤﻼ از ‪ 2‬ﺳﺎل ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺧﻮد ﻋﻠﯿﻪ اﯾﺮان ﻧﺘﯿﺠﻪاى ﻧﮕﺮﻓﺖ و ﭼﺎره را ﺗﻨﻬﺎ در‬ ‫ﺗﺼﺮف ﺑﺎﮐﻮ دﯾﺪ‪.‬‬ ‫وى ﭘﺲ از آن ﮐﻪ ﺷﻬﺮ را از راه درﯾﺎ ﺑﺎ ﺗﻮپ ﮐﻮﺑﯿﺪ ﺑﺎ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺧﻮد در ﺳﺎﺣﻞ ﭘﯿﺎده ﺷﺪ اﻣﺎ در ﭘﺎى ﻗﻠﻌﻪ ﺑﺎ اﺻﺎﺑﺖ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪ و‬ ‫ﺳﭙﺎه وى ﺑﻪ ﺷﺪت ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ واﻗﻊ ﺷﺪه و ﮔﺮﯾﺨﺘﻨﺪ‪ .‬ﺟﻨﮓ ﺑﯿﻦ ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﺎن وى در ‪ 2‬ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﻧﯿﺰ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪ ﺑﻘﺎﯾﺎى ﻧﯿﺮوﻫﺎى روس در‬ ‫ﻗﺮهﺑﺎغ از اﯾﺮاﻧﻰﻫﺎ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرده و روسﻫﺎ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﺑﻪ ﻋﻘﺐ راﻧﺪه ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺟﻨﮓ اﺻﻼﻧﺪوز‬ ‫روسﻫﺎ ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﺳﯿﺴﯿﺎﻧﻮف ﺗﺎ ﻣﺪﺗﻰ ﺣﻤﻼت ﭘﺮاﮐﻨﺪهاى ﻋﻠﯿﻪ اﯾﺮان داﺷﺘﻨﺪ اﻣﺎ ﻧﺘﯿﺠﻪاى ﻧﮕﺮﻓﺘﻨﺪ ﺗﺎ آن ﮐﻪ ژﻧﺮال ﮔﻮدووﯾﭻ‬ ‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﮐﻞ ﻗﻮاى روس را ﺑﺮﻋﻬﺪه ﮔﺮﻓﺖ اﻣﺎ وى ﻧﯿﺰ در ﻧﺒﺮد اﯾﺮوان ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرده و در ‪ 1809‬ﻣﻐﻠﻮب ﻗﺪرت ﺳﻮاران اﯾﺮان ﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ‬ ‫روسﻫﺎ دﺳﺖ از ﭘﺎ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ و در ‪ 1812‬درﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﮐﺴﻰ اﻧﺘﻈﺎر ﭘﺎﺗﮏ از ﺳﻮى روسﻫﺎ را ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬در ﺣﻤﻠﻪاى ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮاﻧﻪ در ﮐﻨﺎر رود‬ ‫ارس اﯾﺮاﻧﯿﺎن را ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار دادﻧﺪ و ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ اﯾﺮان ﻧﯿﺰ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺑﻰﺗﺪﺑﯿﺮى ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن در ﺷﻮراى ﺟﻨﮕﻰ ﻋﻠﻰرﻏﻢ ﮐﺎراﯾﻰ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺧﻮد‬ ‫ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﻣﺎﻧﻊ ﺷﮑﺴﺖ اﯾﺮان ﺷﻮد‪ .‬در ﻧﺒﺮد ﻣﺬﮐﻮر ﻧﯿﺮوﻫﺎى روس اﻧﺪك ﺑﻮدﻧﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﻋﻨﺼﺮ ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮى و ﻋﺪم ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن‬

‫‪٨٧‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫اﯾﺮاﻧﻰ ﺳﺒﺐ از ﻫﻢ ﭘﺎﺷﯿﺪه ﺷﺪن ارﺗﺶ اﯾﺮان ﺷﺪ‪ .‬ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﺳﺮﯾﻊ ﻋﺒﺎس ﻣﯿﺮزا ﺑﻪ ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ روسﻫﺎ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻟﻨﮑﺮان ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ و‬ ‫اﯾﻦ ﺑﻨﺪر را ﻧﯿﺰ ﺗﺴﺨﯿﺮ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ ﮔﻠﺴﺘﺎن‬ ‫ﻫﻤﯿﻦ ﺷﮑﺴﺖ ﮐﻮﭼﮏ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ‪ 9‬ﺳﺎل ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﭘﻰدرﭘﻰ اﯾﺮان ﻓﺮاﻣﻮش ﺷﻮد و ﻓﺘﺤﻌﻠﻰﺷﺎه ﺗﻘﺎﺿﺎى ﺻﻠﺢ از روﺳﯿﻪ ﮐﻨﺪ‪.‬ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ ﮔﻠﺴﺘﺎن‬ ‫در ‪ 1813‬ﺑﻪ اﯾﺮان ﺗﺤﻤﯿﻞ ﺷﺪ و اﯾﺮان ﺗﻌﻬﺪ ﮐﺮد از درﺑﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﮐﻮ‪ ،‬ﺷﯿﺮوان‪ ،‬ﮔﻨﺠﻪ و ﻗﺮهﺑﺎغ ﭼﺸﻢ ﺑﭙﻮﺷﺪ و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮔﺮﺟﺴﺘﺎن‪ ،‬داﻏﺴﺘﺎن و‬ ‫ﺷﻮﺷﻰ ﭼﺸﻤﺪاﺷﺘﻰ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ اوج ﺣﻤﺎﻗﺖ ﺷﺎه اﯾﺮان و ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺳﯿﺎﺳﻰ اﯾﺮان در اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﻤﻰداﻧﺴﺘﻨﺪ روسﻫﺎ اﮐﻨﻮن‬ ‫درﮔﯿﺮ ﻧﺒﺮد ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺰرﮔﻰ ﺑﺎ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻧﯿﺎزى ﺑﻪ دادن اﻣﺘﯿﺎز ﺑﻪ آنﻫﺎ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺑﻰﺧﺒﺮى درﺑﺎر ﻗﺎﺟﺎرﯾﻪ از اوﺿﺎع ﺟﻬﺎﻧﻰ‬ ‫ﺿﺮﺑﺎت ﻣﺘﻌﺪدى ﺑﻪ اﯾﺮان وارد ﮐﺮد ﮐﻪ ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ ﮔﻠﺴﺘﺎن ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺨﺸﻰ از آن ﺑﻮد‪ .‬در ﻫﺮ ﺣﺎل ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ ﮔﻠﺴﺘﺎن ﭘﺎﯾﺎن ‪ 10‬ﺳﺎل ﺟﻨﮓ اﯾﺮان‬ ‫و روس ﺑﻮد‪.‬‬ ‫آﻏﺎز دوره دوم ﺟﻨﮓﻫﺎى اﯾﺮان و روس‬ ‫روسﻫﺎ در ‪ 1824‬ﭼﻨﺪان ﻋﻼﻗﻪاى ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ اﯾﺮان ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ اﻟﮑﺴﺎﻧﺪر اول ﻓﻮت ﮐﺮده و ﻣﺼﺎﺋﺐ ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن و اداﻣﻪ‬ ‫ﻧﺒﺮدﻫﺎى اروﭘﺎﯾﻰ آنﻫﺎ را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اداﻣﻪ ﯾﮏ ﻧﺒﺮد ﻃﻮﻻﻧﻰ دﯾﮕﺮ در ﺳﺮزﻣﯿﻦﻫﺎى آﺳﯿﺎى ﺑﻰﻋﻼﻗﻪ ﻣﻰﮐﺮد اﻣﺎ ﻧﺎﻣﻪﻫﺎى ﻣﮑﺮر ﻣﺮدم‬ ‫ﺑﺨﺶﻫﺎى ﺟﺪا ﺷﺪهى اﯾﺮان ﺑﻪ ﺗﻬﺮان‪ ،‬و اﺻﻔﻬﺎن از آن ﻃﺮف ﺷﺎه اﯾﺮان را وادار ﺑﻪ واﮐﻨﺶ ﻣﻰﮐﺮد‪ .‬ﺑﻪ وﯾﮋه آن ﮐﻪ ﻣﺮدم اﯾﺮان از‬ ‫ﻗﺮارداد ﮔﻠﺴﺘﺎن ﻧﯿﺰ راﺿﻰ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻓﺘﻮاى ﻋﻠﻤﺎى ﻃﺮﻓﺪار ﺟﻬﺎد از ﯾﮏﺳﻮ و اﻋﻼم آﻣﺎدﮔﻰ ﻣﺮدم ﻃﻮاﻟﺶ و ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺘﻔﺮﻗﻪ از ﺳﻮى دﯾﮕﺮ‬ ‫ﻓﺘﺤﻌﻠﻰﺷﺎه را وادار ﮐﺮد ﻋﺒﺎس ﻣﯿﺮزا را ﻣﺄﻣﻮر ﻧﺒﺮد ﺑﺎ ﻣﺘﺠﺎوزان ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺮوزى اﯾﺮان در اﺑﺘﺪا ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺮﯾﻊ و ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮ ﮐﻨﻨﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﯾﺮان از ‪ 3‬ﺟﺎﻧﺐ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ روسﻫﺎ ﺣﻤﻠﻪ را آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﺨﺸﻰ از‬ ‫ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﯾﺮاﻧﻰ از ﺳﻤﺖ اﯾﺮوان‪ ،‬ﺑﺨﺸﻰ از ﺳﻤﺖ ﻗﺮهﺑﺎغ و ﺑﺨﺸﻰ از ﺟﺎﻧﺐ ﻃﺎﻟﺶ ﻧﯿﺮوﻫﺎى روﺳﻰﻫﺎ را ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار دادﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪى‬ ‫اﯾﻦ ﻧﺒﺮدﻫﺎ ﺧﺮوج روﺳﯿﻪ از ﻃﺎﻟﺶ‪ ،‬ﻟﻨﮑﺮان‪ ،‬ﻣﻮﻗﺎن و ﺑﺎﮐﻮ ﺑﻮد‪ .‬در داﻏﺴﺘﺎن ﻧﯿﺰ روسﻫﺎ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺷﺪﻧﺪ در ﻗﺮهﺑﺎغ ﻧﯿﺰ ﺟﻨﮓ اﺻﻠﻰ ﺑﻪ ﺳﻮد‬ ‫اﯾﺮان ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﯿﺪ و اﯾﺮاﻧﻰﻫﺎ ﻣﺤﺎﺻﺮه ﺷﻮﺷﻰ را آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺗﺴﺨﯿﺮ ﺷﻮﺷﻰ ﮐﻠﯿﺪ ﻓﺘﺢ ﺗﻔﻠﯿﺲ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺿﺪ ﺣﻤﻠﻪ روسﻫﺎ‬ ‫روسﻫﺎ در ‪ 1825‬ﭘﺲ از آن ﮐﻪ ﺟﻨﮓ ﺧﻮد ﺑﺎ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ را ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺮدار ﺑﺰرگ ﺧﻮد‪ ،‬ﭘﺎﺳﮑﻮوﯾﭻ‪ ،‬را ﻣﺄﻣﻮر ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ اﯾﺮان‬ ‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺎﺳﮑﻮوﯾﭻ ﮐﻪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺗﺠﺎرب زﯾﺎد از ﺟﻨﮓﻫﺎى ﺧﻮد ﺑﺎ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ‪ ،‬ﻣﻰداﻧﺴﺖ در اﯾﻦ ﻧﻮع ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﻣﺤﻠﻰ ﺑﺎﯾﺪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻋﻤﻞ ﮐﺮد‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫ﺳﺮﻋﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﮔﻨﺠﻪ رﺳﺎﻧﺪ و ﭘﺲ از ﺷﮑﺴﺖ دادن ﻗﻮاى اﯾﺮان در ﺷﻤﮑﻮر آﻣﺎده ﻣﺒﺎرزه اﺻﻠﻰ ﺑﺎ ﻋﺒﺎس ﻣﯿﺮزا ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﺒﺎس ﻣﯿﺮزا ﺑﺎ ﺳﭙﺎﻫﻰ ‪ 30‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮى ﺧﻮد را ﺑﻪ ﮔﻨﺠﻪ رﺳﺎﻧﺪ و ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﭘﺎﺳﮑﻮوﯾﭻ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮد و ﭼﯿﺰى ﻧﻤﺎﻧﺪه ﺑﻮد ژﻧﺮال‬ ‫روﺳﻰ ﺑﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺳﻰ ﺳﯿﺎﻧﻮف ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﻮد ﮐﻪ ﺗﺒﻌﯿﺖ ﻧﮑﺮدن ﺳﺎﯾﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن اﯾﺮان ﺑﻪ وﯾﮋه آﺻﻒاﻟﺪوﻟﻪ ﻗﺎﺟﺎر ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﻋﺒﺎس ﻣﯿﺮزا‬ ‫ﺑﺎ وﺟﻮد ﭘﯿﺮوزى اوﻟﯿﻪ در اول ﻧﺒﺮد ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﺑﻪ اﺻﻼﻧﺪوز ﺷﻮد‪ .‬ﺳﺎﯾﺮ ﺷﺎﻫﺰادﮔﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﻪ دﺳﺘﻮرات ﻋﺒﺎس ﻣﯿﺮزا ﮔﻮش ﻧﺪادﻧﺪ‬ ‫و راه ﺳﭙﺎه ﺧﻮد را از ﺳﭙﺎه اﺻﻠﻰ اﯾﺮان ﺟﺪا ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮد ﮔﻨﺠﻪ آﻏﺎز ﻧﺸﺪه ﭘﺎﯾﺎن ﯾﺎﻓﺖ و ﻓﺮﺻﺖ ﻃﻼﯾﻰ اﯾﺮان ﺑﺮاى ﻧﺎﺑﻮدى ﺳﭙﺎه‬ ‫ﭘﺎﺳﮑﻮوﯾﭻ از ﺑﯿﻦ رﻓﺖ‪ (1826) .‬ﭘﺎﺳﮑﻮوﯾﭻ اﮐﻨﻮن ﻗﺪرﺗﻰ دو ﭼﻨﺪان ﯾﺎﻓﺘﻪ و در ‪ 1827‬ﺑﺎ ﻫﺪف ﺗﺼﺮف ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ اﯾﺮان را آﻏﺎز ﮐﺮد‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﯾﺮاﻧﻰﻫﺎ در ﻗﺮهﺑﺎغ و اﯾﺮوان ﺳﺒﺐ ﺷﺪ‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ اﺻﻠﻰ ﭘﺎﺳﮑﻮوﯾﭻ ﻋﻘﺐ ﺑﯿﻔﺘﺪ از ﺳﻮى دﯾﮕﺮ در ﻫﻤﯿﻦ زﻣﺎن ﻋﺒﺎس ﻣﯿﺮزا ﻧﯿﺮوى‬ ‫‪ 6‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮه روسﻫﺎ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ژﻧﺮال ﮐﺮاﺳﻮﻓﺴﮑﻰ را در اوﭼﻤﯿﺎزﯾﻦ ﺷﮑﺴﺖ داد اﻣﺎ زﻣﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﻋﻤﺪه ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﭘﺎﺳﮑﻮوﯾﭻ ﻓﺮا رﺳﯿﺪﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﻧﻮﺑﺖ روسﻫﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﺼﺮف اﯾﺮوان ﻣﻘﺪﻣﺎت را ﺑﺮاى ﺗﺼﺮف ﺗﺒﺮﯾﺰ ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪٨٨‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫روسﻫﺎ ﺑﺎ ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺷﺪن ﺧﻂ دﻓﺎﻋﻰ اﯾﺮان در ﺷﻤﺎل ﻏﺮﺑﻰ اﯾﺮان ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺧﻮى‪ ،‬ﻣﺮﻧﺪ و ﺗﺒﺮﯾﺰ ﺳﺮازﯾﺮ ﺷﺪﻧﺪ و ﺗﺒﺮﯾﺰ در ﮐﻤﺎل ﻧﺎﺑﺎورى ﺑﻪ‬ ‫ﺳﺎدﮔﻰ ﺗﺴﻠﯿﻢ روسﻫﺎ ﺷﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﺰرﮔﺎن ﺷﻬﺮ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﻪ دﻓﺎع ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﺷﮑﺴﺖ اﺣﻤﻘﺎﻧﻪ دﻟﯿﻞ ﺑﺰرگ دﯾﮕﺮى ﻧﯿﺰ داﺷﺖ و آن اﻣﺘﻨﺎع ﻓﺘﺤﻌﻠﻰﺷﺎه از ﺧﺮج ﭘﻮل ﺑﺮاى ﺟﻤﻊآورى ﯾﮏ ارﺗﺶ ﺣﺮﻓﻪاى ﺑﺮاى‬ ‫ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﻋﺒﺎس ﻣﯿﺮزا ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮدﻫﺎى دوره دوم ﺑﺮاى اﯾﺮان ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺼﯿﺒﺖ ﺑﺎر ﺑﻮد‪ .‬اﯾﺮان ﺑﺎ ﭘﺬﯾﺮش ﭘﯿﻤﺎن ﻣﺬﻟﺖ ﺑﺎر ﺗﺮﮐﻤﺎن ﭼﺎى در ‪ 1828‬ﻗﺒﻮل ﮐﺮد اﯾﺮوان‬ ‫و ﻧﺨﺠﻮان را ﺑﻪ روسﻫﺎ واﮔﺬار ﮐﺮده و ‪ 30‬ﻣﯿﻠﯿﻮن روﺑﻞ ﺑﻪ روﺳﯿﻪ ﻏﺮاﻣﺖ ﺑﺪﻫﺪ‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ آن ﮐﻪ ﺣﻘﻮق ﺗﺠﺎرى ﻣﺘﻌﺪدى ﺑﺮاى روسﻫﺎ‬ ‫ﻗﺎﺋﻞ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮدﻫﺎى روس و اﯾﺮان‬ ‫ﺟﻨﮓﻫﺎى روﺳﯿﻪ و اﯾﺮان در ﺑﯿﻦ ﺳﺎلﻫﺎى ‪ 1803‬ﺗﺎ ‪ 1828‬ﻣﺸﺘﻰ ﺟﻨﮓ اﺣﻤﻘﺎﻧﻪ و ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ اﺻﻼ اﻫﻤﯿﺖ ﺟﻨﮓﻫﺎى ﺑﺰرگ اﯾﺮان و‬ ‫ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ و ﯾﺎ ﺟﻨﮓﻫﺎى ﻧﺎدر را ﻧﺪاﺷﺖ و ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ ﺟﻨﮓﻫﺎى ﻫﻢ زﻣﺎن ﺧﻮد در اروﭘﺎ ﻧﺒﻮد اﻣﺎ ﺑﺎ اﯾﻦ وﺻﻒ ﻋﻼﻣﺖ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺪى را ﺑﻪ‬ ‫ﮐﺸﻮرﻫﺎى ﻣﺘﺠﺎوز ارﺳﺎل ﮐﺮد‪.‬‬ ‫اﯾﺮان دﯾﮕﺮ ﯾﮏ ﻧﯿﺮوى ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬار در ﻣﻌﺎدﻻت ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﭘﻬﻨﺎور دﯾﮕﺮ ﺣﺘﺎ ﻗﺎدر ﺑﻪ اداﻣﻪ ﯾﮏ ﺟﻨﮓ ﮐﻮﭼﮏ در ﺳﻄﺢ‬ ‫ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﻗﺮهﺑﺎغ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﮐﺸﻮرى ﮐﻪ زﻣﺎﻧﻰ ﻧﻪ ﭼﻨﺪان دور از زﻣﺎن آﻗﺎ ﻣﺤﻤﺪﺧﺎن و ﻧﺎدر ﻗﺎدر ﺑﻪ ﮐﻮﺑﯿﺪن دﺷﻤﻨﺎن ﺧﻮد در ﺣﺪ ﺑﺴﯿﺎر ﻋﺎﻟﻰ‬ ‫ﺑﻮد‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮد ﺣﺘﺎ ‪ 20‬ﻫﺰار ﺳﭙﺎﻫﻰ از ﺟﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ را ﺑﺮاى ﯾﮏ ﻧﺒﺮد ﺑﻪ ﺻﻮرت »ﭘﺎى ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺎرزار« ﻧﮕﺎه دارد و اﯾﻦ ﻏﻢاﻧﮕﯿﺰ‬ ‫ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﺷﮑﺴﺖﻫﺎ اﯾﺮان را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻗﺪرﺗﻰ درﺟﻪ دو ﺗﻨﺰل داد و روس و اﻧﮕﻠﯿﺲ از اﯾﻦ ﭘﺲ اﯾﺮان را ﺗﺤﺖ ﻧﻔﻮذ ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻋﻤﻼ‬ ‫اﯾﺮان ﺗﺎ ‪ 150‬ﺳﺎل ﺗﺤﺖ ﺗﺴﻠﻂ ﻗﺪرتﻫﺎى ﺟﻬﺎﻧﻰ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﺗﻤﺎم ﻣﺎﺟﺮا ﻧﺒﻮد‪ .‬روسﻫﺎ ﮐﻪ ﺗﺎﮐﻨﻮن در راه ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺧﻮد ﺑﺴﻮى ﺟﻨﻮب ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻞ اﯾﺮان ﻣﻮاﺟﻪ ﺑﻮدﻧﺪ از اﯾﻦ ﭘﺲ ﻧﮕﺮاﻧﻰ ﻧﺪاﺷﺘﻪ و‬ ‫ﺣﺮﮐﺖ ﺳﺮﯾﻊ و ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﺧﻮدرا ﺑﺮاى ﺗﺼﺮف آﺳﯿﺎى ﻣﯿﺎﻧﻪ آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬دهﻫﺎ ﺷﺎﻫﺰادهﻧﺸﯿﻦ و ﺧﻮاﻧﯿﻦ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪى ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﺮان ﻣﺘﮑﻰ ﺑﻮدﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪروس ﺷﺪﻧﺪ و ﻋﻤﻼ روﺳﯿﻪ ﺑﺎ ﭘﯿﺮوزى درﯾﮏ ﺟﺒﻬﻪ ﮐﻮﭼﮏ روﺣﯿﻪى ﻣﺒﺎرزه را ازﺷﺎﻫﺎن ﺟﺒﻮن ﻗﺎﺟﺎر ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﺟﻨﮓ اﺳﺘﺮﻟﯿﺘﺰ‬ ‫ﻧﺒﺮد اﺳﺘﺮﻟﯿﺘﺰ‬ ‫وﯾﻦ‪ ،‬ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ اﻓﺴﺎﻧﻪاى اﺗﺮﯾﺶ ﮐﻪ ﺳﺎلﻫﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻫﺠﻮم ﻣﮑﺮر ﻋﺜﻤﺎﻧﻰﻫﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﺎل ‪ 1805‬ﻣﺮﮐﺰ ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﺗﺠﻤﻊ ﻗﻮا‬ ‫ﻋﻠﯿﻪ ارﺗﺶ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺑﻮد‪.‬‬ ‫دول اروﭘﺎﯾﻰ از ﭘﯿﺮوزىﻫﺎى ﭘﻰدرﭘﻰ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن وﺣﺸﺖزده ﺷﺪه و دﻧﺒﺎل ﭼﺎرهﺟﻮﯾﻰ اﻓﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬در ﭘﺎﯾﯿﺰ ‪ 1805‬ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺑﻪ ﻓﮑﺮ ﭘﯿﺎده ﮐﺮدن ﻧﯿﺮو‬ ‫در ﺳﻮاﺣﻞ ﻣﺎﻧﺶ )ﺷﺮق اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن( ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎﯾﺪ ﺟﻠﻮى او را در ﺷﺮق ﻣﻰﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬اﻧﮕﻠﯿﺴﻰﻫﺎ وﺣﺸﺖزده ﺧﻮاﺳﺘﺎر آﻏﺎز ﺟﻨﮓ از‬ ‫ﻣﺮزﻫﺎى ﺷﺮﻗﻰ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺗﻮﺳﻂ اﺗﺮﯾﺶ و روﺳﯿﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪» .‬اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﺷﻮم ﻋﻠﯿﻪ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن« در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﺎ ﺻﺮف ﺻﺪﻫﺎ‬ ‫ﮐﯿﻠﻮ ﻃﻼ ارﺗﺸﻰ ﺑﺰرگ را در ﺷﺮق ﺳﺎﻣﺎن داد و اﺗﺮﯾﺶ و روﺳﯿﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﺮاى ﺟﺒﺮان ﺣﯿﺜﯿﺖ از دﺳﺖ رﻓﺘﻪى ﺧﻮد‪ ،‬ﭘﺎى ﺑﻪ ﻧﺒﺮدى ﮔﺬاﺷﺖ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺰرگﺗﺮ از ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﻗﺒﻠﻰ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫اﺗﺮﯾﺶ اﯾﻦ ﺑﺎر اﻣﯿﺪوار ﺑﻮد ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﻗﺪرت ﻧﻈﺎﻣﻰ و ﻧﻔﻮس ﻓﺮاوان روسﻫﺎ و ﺛﺮوت اﻧﮕﻠﯿﺴﻰﻫﺎ ﮐﺎر ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن را ﯾﮑﺴﺮه ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺑﺎر‬ ‫دﯾﮕﺮ ﻗﺪرت ﺟﻨﮕﺎورى ﺧﻮد را ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮد‪ .‬وى ﻃﻰ ﻣﺪت ﮐﻮﺗﺎﻫﻰ ﺑﺎ ارﺗﺸﻰ ﺑﺰرگ ﺧﻮد را ﺑﻪ آﻟﻤﺎن رﺳﺎﻧﺪه و دژ اوﻟﻢ در ﮐﻨﺎر داﻧﻮب را‪،‬‬ ‫ﮐﻪ اﺗﺮﯾﺶ در آن ﺑﻪ ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻗﻮا ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬دور زد و از ﺷﻤﺎل رودروى دژ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺑﺮاى اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ارﺗﺸﻰ‬

‫‪٨٩‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﺑﺴﯿﺎر ﻋﻈﯿﻢ ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﮔﺮاﻧﺪآرﻣﺪ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺒﺮو ﻣﺮﮐﺐ از ‪ 186‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﻫﻔﺖ ژﻧﺮال ﺑﺰرگ )ﺑﺮﻧﺎدوت‪ ،‬ﻧﻰ‪،‬‬ ‫ﻣﺎرﻣﻮن‪ ،‬ﺳﻮ‪ ،‬ﻻن‪ ،‬داوو و اوژرو( اﮐﻨﻮن در ﺑﺎوارﯾﺎ آﻣﺎدهى زدن ﺿﺮﺑﻪ ﺑﻪ اﺗﺮﯾﺶ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻣﺎك‪ ،‬ژﻧﺮال اﺗﺮﯾﺸﻰ‪ ،‬ﻧﯿﺰ از ارﺗﺸﻰ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺰرگ )ﺑﺎﻟﻎ ﺑﻪ ‪ 100‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ( ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد و اﻣﯿﺪوار ﺑﻮد ﺑﺘﻮاﻧﺪ در ﭘﻨﺎه دژ اوﻟﻢ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن را‬ ‫ﺷﮑﺴﺖ دﻫﺪ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ آن ﮐﻪ اﺗﺮﯾﺸﻰﻫﺎ اﻧﺘﻈﺎر رﺳﯿﺪن ارﺗﺸﻰ ﺑﺰرگ از روﺳﯿﻪ را داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﻫﻔﺖ ﺳﭙﺎه ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﻓﺮﺻﺖ را از اﺗﺮﯾﺸﻰﻫﺎ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬در ﯾﮏ ﻟﺤﻈﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ژﻧﺮال ﺳﻮ و ژﻧﺮال ﻻن و ﻣﻮ را از داﻧﻮب ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻧﺎﮔﻬﺎن از‬ ‫ﭘﺸﺖ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻣﺎك ﺳﺮ در آوردﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺎرﺷﺎل ﻧﻰ ﺑﺎ ﺳﭙﺎه ﺑﺰرگ دﯾﮕﺮى از ﺳﻤﺖ ﻏﺮب ﺑﻪ ﺳﭙﺎه اﺗﺮﯾﺶ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮد‪ .‬ﺣﻤﻠﻪ ﮔﺎزاﻧﺒﺮى ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ‪ ،‬ﺳﭙﺎه ﺑﺰرگ اﺗﺮﯾﺶ را ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ‬ ‫ازﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﺑﻪ داﺧﻞ دژ اوﻟﻢ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﺳﻘﻮط اوﻟﻢ‬ ‫در ‪ 15‬اﮐﺘﺒﺮ ‪ 1805‬ﺳﺮﺑﺎزان ﻣﺎرﺷﺎن ﻧﻰ و ﻻن ﺑﻪ ارﺗﻔﺎﻋﺎت اﻃﺮاف ﻗﻠﻌﻪى اوﻟﻢ ﻧﻔﻮذ ﮐﺮدﻧﺪ و اﮐﻨﻮن ژﻧﺮال ﻣﺎك اوﺿﺎع را وﺧﯿﻢ ﻣﻰدﯾﺪ‪.‬‬ ‫اداﻣﻪ دﻓﺎع اﺗﺮﯾﺸﻰﻫﺎ از ﻗﻠﻌﻪ‪ ،‬ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن را )ﮐﻪ ﺷﺨﺼﺎ در ﻣﯿﺪان ﻧﺒﺮد ﺣﻀﻮر داﺷﺖ( وادار ﮐﺮد ﭘﯿﺎﻣﻰ ﺑﻪ ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﻗﻠﻌﻪ ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ »ﯾﺎ ﻫﻢ‬ ‫اﮐﻨﻮن ﻗﻠﻌﻪ را ﺗﺴﻠﯿﻢ ﮐﻨﯿﺪ و ﯾﺎ ﮐﺴﻰ از اﯾﻦ ﻗﻠﻌﻪ ﺟﺎن ﺑﻪ در ﻧﻤﻰﺑﺮد‪«.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪى ﻧﺒﺮد اوﻟﻢ ﺑﺮاى اﺗﺮﯾﺸﻰﻫﺎ ﻣﺮﮔﺒﺎر و ﻏﻢاﻧﮕﯿﺰ ﺑﻮد‪ 61 .‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز اﺗﺮﯾﺸﻰﻫﺎ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬آن ﻫﺎ ﮐﻠﯿﻪ ﭘﺮﭼﻢﻫﺎ و ‪200‬‬ ‫ﻗﺒﻀﻪ ﺗﻮپ را ﺑﻪ اﻣﭙﺮاﺗﻮر ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﭙﺎه روسﻫﺎ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﮐﻮﺗﺰوف ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﻫﻔﺘﻪ ﺗﺄﺧﯿﺮ در ‪ 11‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ﺑﻪ ﺳﺎﺣﻞ ﭼﭗ داﻧﻮب رﺳﯿﺪ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﺷﮑﺴﺖ دادن ﻧﯿﺮوﻫﺎى‬ ‫ﻓﺮاﻧﺴﻮى در ﯾﮏ ﻧﺒﺮدى ﻓﺮﻋﻰ ﺷﺪ اﻣﺎ ﺟﻨﮓ اﺻﻠﻰ را ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ ﺑﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬وﯾﻦ در ﻧﻮاﻣﺒﺮ ﺑﻪ ﺗﺼﺮف ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن درآﻣﺪ‪ .‬ﭘﺎﯾﺘﺨﺘﻰ ﮐﻪ ‪400‬‬ ‫ﺳﺎل در ﺑﺮاﺑﺮ ﻏﻮل ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺎده در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن از ﭘﺎى درآﻣﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ اﺗﺤﺎدﯾﻪى ﺷﻮم ﻫﻨﻮز اﻣﯿﺪ ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﻧﺪاده ﺑﻮد‪ .‬روسﻫﺎ در ﺷﺮق وﯾﻦ در ﺣﺎل ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬آنﻫﺎ ﮔﻤﺎن ﻣﻰﺑﺮدﻧﺪ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺑﺎ‬ ‫ﭼﻨﺪ روز ﺗﺄﺧﯿﺮ از ﭘﻞﻫﺎى داﻧﻮب ﺑﻪ ﺳﻮى آنﻫﺎ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﻰﮐﻨﺪ‪ .‬ﻏﺎﻓﻞ از آن ﮐﻪ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن در ﻧﺒﺮد ﺑﺮاى دﻗﺎﯾﻖ ارزش ﻗﺎﯾﻞ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﻣﻮروا از داﻧﻮب ﮔﺬﺷﺘﻪ و در ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺧﻮﻧﯿﻦ ‪ 12‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز روس را ﮐﺸﺘﻪ و روس را ﺑﻪ ﺷﺮق راﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫روسﻫﺎ در ﻣﻨﻄﻘﻪاى ﺑﻪ ﻧﺎم اوﻟﻤﻮﺗﺰ ﺑﺎ رﺳﯿﺪن ﻗﻮاى ﮐﻤﮑﻰ ارﺗﺸﻰ ﻣﺮﮐﺐ از ‪ 90‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز روس و اﺗﺮﯾﺸﻰ را ﮔﺮد آوردﻧﺪ‪ .‬ﮐﻮﺗﺰوف‬ ‫روﺳﻰ ﮐﻪ ﺑﺎﺧﺒﺮ ﺑﻮد ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺑﺎ ﺳﭙﺎه ‪ 100‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮى در ﺗﻌﻘﯿﺐ اوﺳﺖ‪ ،‬از اﻟﮑﺴﺎﻧﺪر )ﺗﺰار روس( ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻪ او اﺟﺎزه ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﺑﺪﻫﺪ‪.‬‬ ‫ﭼﺮا ﮐﻪ روسﻫﺎ و اﺗﺮﯾﺶﻫﺎ روﺣﯿﻪى ﻣﻨﺎﺳﺒﻰ ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﻣﺎ ﺗﺰار ﺑﺎ وﻋﺪه رﺳﺎﻧﺪن ﻧﯿﺮو ﺑﻪ او‪ ،‬وى را ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن‪ ،‬اﺳﺘﺮﻟﯿﺘﺰ‬ ‫دوم دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ 1805‬در ‪ 120‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮى ﺷﻤﺎل وﯾﻦ درﻧﺰدﯾﮑﻰ دﻫﮑﺪهاى ﺑﻪ ﻧﺎم اﺳﺘﺮﻟﯿﺘﺰ ﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺷﻬﺮﺗﻰ ﻋﺎﻟﻤﮕﯿﺮﮐﺴﺐ ﮐﺮدﺿﺮﺑﺎت‬ ‫ﺧﺮد ﮐﻨﻨﺪهى ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﭙﺎه روس واﺗﺮﯾﺶ وارد آورد‪ .‬در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺑﻰرﺣﻤﺎﻧﻪ روسﻫﺎ در ﺗﻠﻪاى ﮐﻪ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺗﺪارك دﯾﺪ‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘﺎر‬ ‫ﺷﺪﻧﺪ و وارد ﻣﻨﻄﻘﻪاى ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ در ﺟﻠﻮى آنﻫﺎ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ و در ﻋﻘﺐ آنﻫﺎ ﻣﺮدابﻫﺎى ﻧﯿﻢ ﯾﺦزده وﺟﻮدداﺷﺖ‪ .‬ﻫﻨﮓﻫﺎى‬ ‫روﺳﻰ در اﺛﺮ ﻓﺸﺎر ﺳﺮﺑﺎزان ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﻋﻘﺐ رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻣﺮدابﻫﺎ ﺷﺪﻧﺪو ﺑﺴﯿﺎرى از آنﻫﺎ در ﻣﺮداب از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺴﯿﺎرى‬ ‫ﻧﯿﺰ ﺑﺎ وﺟﻮد ﭘﺎﯾﻤﺮدى‪ ،‬ﺑﺎ آﺗﺶ ﺗﻮپﻫﺎى ﻓﺮاﻧﺴﻮى از ﭘﺎى درآﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﻧﺎرﻧﺠﮏاﻧﺪازﻫﺎى ﻓﺮاﻧﺴﻮى ﻧﯿﺰ ﺳﻮاره ﻧﻈﺎم روس را ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫روز ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﻧﺮﺳﯿﺪه‪ ،‬روسﻫﺎ و اﺗﺮﯾﺸﻰﻫﺎ درﯾﺎﻓﺘﻨﺪ ﺣﺘﺎ ﯾﮏ ﮔﺮدان ﻧﯿﺰ از اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺟﺎن ﺑﻪ در ﻧﺒﺮده ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺗﺎرﻟﻪ در ﮐﺘﺎب ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن‬ ‫ﻣﻰﻧﻮﯾﺴﺪ‪» :‬اﻣﭙﺮاﺗﻮران )ﻓﺮاﻧﺴﻮاى اﺗﺮﯾﺸﻰ و اﻟﮑﺴﺎﻧﺪر روﺳﻰ( ﻣﺪﺗﻰ ﻗﺒﻞ از ﻓﺎﺟﻌﻪﻧﻬﺎﯾﻰ ازﻣﯿﺪان ﺟﻨﮓ ﮔﺮﯾﺨﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻠﺘﺰﯾﻦ رﮐﺎب‬ ‫اﯾﺸﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﻫﺮجوﻣﺮج ﮐﺎﻣﻞ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺮده و در ﺣﯿﻦ ﻓﺮار وﻟﻰ ﻧﻌﻤﺖﻫﺎى ﺧﻮد را رﻫﺎ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪«.‬‬ ‫‪٩٠‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮد‬ ‫ﺟﺰﺋﯿﺎت ﻧﺒﺮد اﺳﺘﺮﻟﯿﺘﺰ ﻫﻨﻮز ﻫﻢ در داﻧﺸﮑﺪهﻫﺎى ﻧﻈﺎﻣﻰ ﺗﺪرﯾﺲ ﻣﻰﺷﻮد‪ .‬ﺳﺮﻋﺖ ﻋﻤﻞ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺣﯿﺮتاﻧﮕﯿﺰ ﺑﻮد‪ .‬در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ‬ ‫ﭘﺮوس ﺧﻮد را آﻣﺎده ورود ﺑﻪ »اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﺷﻮم« ﺑﺮاى ﺟﻨﮓ ﻋﻠﯿﻪ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﻣﻰﮐﺮد‪ ،‬اﯾﻦ ﺳﺮدار ﺑﻰﻫﻤﺘﺎى ﺗﺎرﯾﺦ ﻇﺮف ﯾﮏ روز دو اﻣﭙﺮاﺗﻮرى‬ ‫ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﺷﺮق و ﻣﺮﮐﺰ اروﭘﺎ را ﺷﮑﺴﺖ داد و ﺷﺎﻫﺰادهﻧﺸﯿﻦﻫﺎى آﻟﻤﺎﻧﻰ )ﭘﺮوس( از ﺗﺮس ﺑﻪ ﺟﺎى اﻋﻼم ﺟﻨﮓ دﺳﺖ دوﺳﺘﻰ ﺑﺎ او دادﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﺳﺘﺮﻟﯿﺘﺰ از ﻧﻈﺮ اﺑﻌﺎد ﻧﻈﺎﻣﻰ ﻧﯿﺰ ﺟﺰو ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﺟﻨﮓﻫﺎى اروﭘﺎﯾﻰ ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ ﺑﻮد و ﺷﮑﺴﺖ ﺳﻨﮕﯿﻦ اﺗﺮﯾﺶ ﺑﻪ وﯾﮋه ﺳﺒﺐ ﺷﺪ‬ ‫اﺗﺮﯾﺸﻰﻫﺎ ﺗﺎ ﻣﺪتﻫﺎ دﯾﮕﺮ ﺗﻬﺪﯾﺪ ﺑﺮاى ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد ﭘﺮوس‬ ‫ﭘﺮوس ﭘﺲ ازﺑﻰﻃﺮﻓﻰ درﻧﺒﺮد ﺑﯿﻦ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن واﺗﺤﺎدﯾﻪاى اﺗﺮﯾﺶ ‪ -‬روﺳﯿﻪ‪،‬ﻋﻤﻼ درﺑﺮاﺑﺮﻗﺪرت ﺗﻬﺎﺟﻤﻰ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺎﻧﺪو ازﻃﺮﻓﻰ‬ ‫ﺷﺎﻫﺰادهﻧﺸﯿﻨﺎن آﻟﻤﺎﻧﻰ ﺑﺸﺪت ﺗﻮﺳﻂ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺗﺤﻘﯿﺮ ﺷﺪه و ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪ ﺑﻪ ﻧﺸﺎن دادن ﺷﺠﺎﻋﺖ ﺧﻮد ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬وﯾﻠﻬﻠﻢ‪ ،‬ﭘﺎدﺷﺎه ﭘﺮوس‪،‬ﺑﻪ درﺳﺘﻰ‬ ‫ﻣﻰداﻧﺴﺖ‪،‬ﻧﺒﺮدﺑﺎ اﻣﭙﺮاﺗﻮر ﺑﺰرگ ﻓﺮاﻧﺴﻪ اﻧﺘﺤﺎر ﻧﻈﺎﻣﻰ اﺳﺖ اﻣﺎ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر اﻓﮑﺎرﻋﻤﻮﻣﻰ در اﮐﺘﺒﺮ ‪ 1806‬از ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺧﻮاﺳﺖ ﻧﯿﺮوﻫﺎى‬ ‫ﺧﻮدرا از ﻣﺮزﻫﺎى ﭘﺮوس ﻋﻘﺐ ﺑﮑﺸﺪاﻣﺎ ﺧﻮب ﻣﻰداﻧﺴﺖ »ﻓﺎﺗﺢ ﺑﺪون ﺷﮑﺴﺖ ﻧﺒﺮدﻫﺎى اروﭘﺎ« از»ﭘﺮوس ﺗﻨﻬﺎ« ﻫﺮﮔﺰﺣﺴﺎب ﻧﻤﻰﺑﺮد‪.‬‬ ‫ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﭘﺲ از درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪن اﺗﺮﯾﺶ و روﺳﯿﻪ ﻣﺘﺮﺻﺪ آن ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﺮوس ﺧﻮد را ﺗﮑﺎﻧﻰ ﺑﺪﻫﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪاى آن را درﻫﻢ ﺑﮑﻮﺑﺪ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﺷﺮاﯾﻂ‬ ‫ﺑﺮاى او ﻣﻬﯿﺎ ﺑﻮد‪ .‬ارﺗﺶﻫﺎى آﻟﻤﺎﻧﻰ از ﺑﺮﻟﻦ و ﻣﺎﮔﺪﺑﻮرگ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻏﺮب ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ درآﻣﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻏﺎﻓﻞ از آن ﮐﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن در آن‬ ‫ﺳﻮى »ﺳﺎﮐﺲ« در اﻧﺘﻈﺎر آنﻫﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺮوس ﺗﺎ آن ﺗﺎرﯾﺦ ﭼﻨﯿﻦ ارﺗﺸﻰ را ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﮑﺮده ﺑﻮد ﭼﺮا ﮐﻪ ﺷﺎﻫﺰادهﻧﺸﯿﻦﻫﺎى آﻟﻤﺎﻧﻰ اﺗﺤﺎد‬ ‫ﺟﺪى ﺑﺎ ﻫﻢ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬آنﻫﺎ اﮐﺘﺒﺮ ‪ ،1806‬ﺳﭙﺎﻫﻰ ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺮ ‪ 180‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﮔﺮدﻫﻢ آوردﻧﺪ‪ .‬ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﻧﯿﺰ ﻧﯿﻤﻰ از ﮔﺮاﻧﺪ آرﻣﻪى ﺧﻮد را‬ ‫)ﯾﻌﻨﻰ ‪ 195‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز( ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه آورده ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد ﯾﻨﺎ‬ ‫در ‪ 19‬اﮐﺘﺒﺮ ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎن ﻣﻮرا و ﺑﺮﻧﺎدوت ﻓﺮاﻧﺴﻮى‪ ،‬ﺟﻠﻮداران ﭘﺮوﺳﻰ را در ﺷﻼﯾﺘﺲ ﺷﮑﺴﺖ دادﻧﺪ و ﻓﺮداى آن روز ﻣﺎرﺷﺎل‬ ‫ﻻن در ﺣﻮاﻟﻰ زاﻟﻔﻠﻪ‪ 9 ،‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﭘﺮوﺳﻰ را درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﻧﺒﺮد اﺻﻠﻰ در ﯾﻨﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺑﺎ ‪ 3‬ﺳﺮدار ﺑﺰرگ ﺧﻮد »ﺳﻮ«‪» ،‬ﻧﻰ« و »ﻣﻮرا« ﺑﻪ ﮐﻨﺎره ﺳﭙﺎه ﭘﺮوس ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮد‪ .‬او ﺷﺐ ﻗﺒﻞ ﺑﻪ‬ ‫ﺳﺮﺑﺎزاﻧﺶ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪» :‬ﺑﺎ ﻫﻤﯿﻦ ﯾﮏ ﻧﺒﺮد آﻟﻤﺎن در اﺧﺘﯿﺎر ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮ‪ «.‬ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ‪ 14‬اﮐﺘﺒﺮ ﭘﺲ از ﻃﻠﻮع ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﺣﻤﻠﻪ را آﻏﺎز ﮐﺮد‬ ‫و ﺑﺎ ﭼﻨﺎن ﺷﺪﺗﻰ ﺳﭙﺎه ﭘﺮوس را ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻗﺮار داد ﮐﻪ ﭘﺮوﺳﻰﻫﺎ و ﺳﺎﮐﯿﺲﻫﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﭼﺎره را در ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ دﯾﺪﻧﺪ‪ .‬ﺣﺎل آن ﮐﻪ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن‬ ‫راه آنﻫﺎ را ﺑﺮاى ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﻣﻨﻈﻢ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد و ﭘﺲ از ﮔﺬﺷﺖ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ ارﺗﺶ ﭘﺮوﺳﻰ ﻧﺎﮔﻬﺎن از ﻫﻢ ﭘﺎﺷﯿﺪ و دﺳﺘﻪﻫﺎى ﭘﺮاﮐﻨﺪهى اﯾﻦ‬ ‫ﺳﭙﺎه ﺑﺰرگ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﺎﻣﺮﺗﺐ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ را آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﺳﻤﺖ واﯾﻤﺎر رﻓﺘﻨﺪ اﻣﺎ در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺳﻮاره ﻧﻈﺎم ﻣﺎرﺷﺎل ﻣﻮرا وارد ﻋﻤﻞ‬ ‫ﺷﺪه و ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪهى ﭘﺮوﺳﻰﻫﺎ را از دم ﺗﯿﻎ ﮔﺬراﻧﺪﻧﺪ و ﺣﺘﺎ آنﻫﺎﯾﻰ ﮐﻪ ﺳﻼحﻫﺎى ﺧﻮد را ﺑﺮ زﻣﯿﻦ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫آورﺷﺘﺎت‬ ‫ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن »ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﻋﺎدت ﻫﻤﯿﺸﮕﻰاش ﺑﻮد« اﺟﺎزه ﺗﺠﺪﯾﺪ ﻗﻮا ﺑﻪ دﺷﻤﻦ را ﻧﺪاد و روز ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﻧﺮﺳﯿﺪه‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪهى ﻗﻮاى ﭘﺮوس در‬ ‫آورﺷﺘﺎت )‪ 25‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮى ﺷﻤﺎل ﯾﻨﺎ( ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﻗﻮاى ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎن دوك دو ﺑﺮوﻧﺴﻮﯾﮏ ﭘﺮوﺳﻰ اﺑﺘﺪا ﺑﺎ ﺧﯿﻞ ﻋﻈﯿﻤﻰ از ﻓﺮارﯾﺎن ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪ و ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺳﺮﺑﺎزان ﻓﺮاﻧﺴﻮى ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ‬ ‫ژﻧﺮال داوو ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ وى را آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻓﺮاﻧﺴﻮى ‪ 26‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ و ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﭘﺮوس ‪ 63‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﺑﻮدﻧﺪ اﻣﺎ داوو ﺑﻪ ﺧﻮد ﺗﺮس راه‬ ‫ﻧﺪاد و ﺣﺘﺎ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻗﻮاى اﻣﺪادى ﻣﺎرﺷﺎل ﺑﺮﻧﺎدوت ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ در ﺣﻤﻠﻪاى ﺑﺮقآﺳﺎ ﻗﻠﺐ ارﺗﺶ ﭘﺮوس را از ﮐﺎر اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ و ﺧﻮد‬

‫‪٩١‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﺑﺮوﻧﺴﻮﯾﮏ ﻧﯿﺰ در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺑﻪ ﺷﺪت زﺧﻤﻰ ﺷﺪ‪ .‬اﮐﻨﻮن ‪ 180‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﭘﺮوﺳﻰ ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﻣﺸﺘﻰ واﺣﺪ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرده‪ ،‬از ﻫﻢ ﭘﺎﺷﯿﺪه و‬ ‫ﯾﺎ ﺧﻔﺘﻪ ﺑﻪ ﺧﺎك ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻘﺎﯾﺎى ارﺗﺶ ﭘﺮوس ﺑﻰﻫﺪف ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﺮﻟﻦ ﻓﺮار ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺣﺎل آن ﮐﻪ دو ژﻧﺮال دﯾﮕﺮ ﻓﺮاﻧﺴﻮى ﻣﺎﻧﻊ ﺟﻤﻊ ﺷﺪن آنﻫﺎ ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ و داوو ﻧﯿﺰ‬ ‫اﺟﺎزه ﻧﻤﻰداد ﮐﻪ آنﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺷﺮق ﺑﺮوﻧﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ ﺑﻮد ﺑﻪ روسﻫﺎ ﻣﻠﺤﻖ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﻮ ﻫﻨﻠﻮﻫﻪ‪ ،‬ژﻧﺮال ﭘﺮوﺳﻰ‪ ،‬ﻇﺮف ﭼﻨﺪ روز ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﮐﺎﻣﻞ ﺷﺪ و اﮐﻨﻮن ﺑﺮﻟﻦ در دﺳﺖ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن‪ .‬ﺷﻬﺮدار ﺑﺮﻟﻦ در ‪ 27‬اﮐﺘﺒﺮ ‪1806‬‬ ‫ﯾﻌﻨﻰ ﺗﻨﻬﺎ ‪ 19‬روز ﭘﺲ از آﻏﺎز ﺟﻨﮓ ﮐﻠﯿﺪ ﺷﻬﺮ را ﺗﻘﺪﯾﻢ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﮐﺮد و از او ﺗﻨﻬﺎ ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻬﺮ ﺑﺮﻟﻦ را ﺷﻬﺮ ﺧﻮد ﺑﺪاﻧﺪ و آن را از‬ ‫ﻏﺎرت ﻣﻌﺎف ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﺮوس ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﮐﺎﻣﻼ ﻣﻄﯿﻊ ﺷﺪه ﺑﻮد اﻣﺎ ﻧﻪ ﮐﺎﻣﻼ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﺮدى ﺑﻪ ﻧﺎم ﺑﻠﻮﺧﺮ )ﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋﺎﻣﻞ اﺻﻠﻰ ﺷﮑﺴﺖ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن در ﮐﻨﺎر‬ ‫وﻟﯿﻨﮕﺘﻮن اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ ﻧﻘﺸﻰ ﺑﺰرگ را ﺑﺎزى ﮐﺮد( ﺑﺎ ‪ 20‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﺧﻮد ﺑﻪ ﺷﺪت در ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﻮاى ﺑﺮﻧﺎدوت‪ ،‬ﻣﻮرا و ﺳﻮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻰﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫ﺳﺮدار ﭘﺮوﺳﻰ ﺑﺎ ﺟﻨﮓ و ﮔﺮﯾﺰ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﺮزﻫﺎى ﺷﻤﺎﻟﻰ آﻟﻤﺎن رﺳﺎﻧﺪ و ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﮐﻪ ﻗﺼﺪ ورود ﺑﻪ ﺧﺎك داﻧﻤﺎرك را داﺷﺖ )ﺑﻪ دﻟﯿﻞ‬ ‫ﺗﺮس داﻧﻤﺎرﮐﻰﻫﺎ از ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن( ﺑﺎ ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ داﻧﻤﺎرك ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﻦ ﺑﻪ ﻧﺒﺮدى ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 3‬ﻣﺎرﺷﺎل ﺑﺰرگ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن داد و ﻃﻰ ﻧﺒﺮدى‬ ‫ﯾﺎس آﻣﯿﺰ ‪ 6‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﺧﻮد را از دﺳﺖ داد و ﭼﻮن ﻣﻰداﻧﺴﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ در ﺻﻮرت اداﻣﻪى ﻣﺒﺎرزه ﺣﺘﺎ ﯾﮏ ﺳﺮﺑﺎز او را زﻧﺪه‬ ‫ﻧﻤﻰﮔﺬارﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺴﻠﯿﻢ آنﻫﺎ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮد‬ ‫ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن آن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻣﻮرﺧﺎن ﻣﻰﻧﻮﯾﺴﻨﺪ‪ ،‬ﻫﯿﭻ ﮔﺎه دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﻗﺪرت ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﺳﺎل ‪ 1806‬ﻧﺮﺳﯿﺪ‪ .‬درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪه ﺷﺪن ‪ 180‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز‬ ‫ﭘﺮوﺳﻰ و دهﻫﺎ دژ ﻗﻮى آﻟﻤﺎﻧﻰ ﻇﺮف ﯾﮏ ﻣﺎه ﭼﯿﺰى ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﺑﺘﻮان آن را ﺳﺎده اﻧﮕﺎﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد ﭘﺮوس ﻧﺎﮔﻬﺎن ﻓﺮاﻧﺴﻪ را ﺑﻪ ﻗﺪرت ﺑﻰﭼﻮن و ﭼﺮاى اروﭘﺎى ﻏﺮﺑﻰ و ﻣﺮﮐﺰى ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﺮد‪ .‬اﮐﻨﻮن اﯾﻦ ارﺗﺶ ﻋﻈﯿﻢ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮد ﻫﯿﭻ‬ ‫ﻣﺎﻧﻊ و رادﻋﻰ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ روسﻫﺎى ﻧﯿﻤﻪ ﺟﺎن در ﺷﺮق ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ اﻧﺪﮐﻰ ﺧﯿﺎل ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن را ﻧﮕﺮان ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﺮﻋﺖ ﻋﻤﻞ و ﺿﺮﺑﺎت ﭘﻰدرﭘﻰ و ﺧﺮد ﮐﻨﻨﺪهى ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن و ‪ 7‬ﻣﺎرﺷﺎل ﺑﺰرگ وى ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ در ‪ 1806‬اروﭘﺎ ﺑﭙﺬﯾﺮد ﮐﻪ ﻣﺎﻟﮏ اروﭘﺎ ﺗﻨﻬﺎ‬ ‫ﯾﮏ ﻧﻔﺮ اﺳﺖ‪ :‬ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺑﻨﺎﭘﺎرت‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد ﻓﺮﯾﺪﻟﻨﺪ‬ ‫روسﻫﺎ ﻫﻨﻮز ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﭙﺬﯾﺮﻧﺪ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن اﮐﻨﻮن ﻣﺎﻟﮏ ﮐﻠﯿﻪى ﻣﺘﺼﺮﻓﺎت ﭘﺮوس از ﺟﻤﻠﻪ ﭘﺮوس ﺷﺮﻗﻰ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬آنﻫﺎ ﺑﻪ وﯾﮋه ﺑﻪ روى‬ ‫ﻟﻬﺴﺘﺎن ﻧﻈﺮ داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺣﺎل آن ﮐﻪ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﻟﻬﺴﺘﺎن را از ﺧﻮد ﻣﻰداﻧﺴﺖ‪.‬‬ ‫اواﯾﻞ دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ 1806‬ﭘﺲ از آن ﮐﻪ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺑﺎﺧﺒﺮ ﺷﺪ روسﻫﺎ وارد ورﺷﻮ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﺪ ﮔﻮﺷﻤﺎﻟﻰ روسﻫﺎ ﺿﺮورى اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬ ‫ژﻧﺮال ﻣﻮرا و ژﻧﺮال داوو ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻪ ﺳﻮى ورﺷﻮ را آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد اﯾﻠﻮ‬ ‫‪ 26‬دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ 1806‬ﺳﺮﺑﺎزان دو ﻃﺮف در ﭘﻠﺘﻮﺳﮏ ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮدﻧﺪ اﻣﺎ ﺳﺮﺳﺨﺘﻰ ﺳﺮﺑﺎزان روس ﺳﺒﺐ ﺷﺪ‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻮﯾﺎن ﻧﺘﯿﺠﻪاى از‬ ‫ﺣﻤﻠﻪ ﻧﺒﺮﻧﺪ‪ .‬زﻣﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺑﺎﺧﺒﺮ ﺷﺪ روسﻫﺎ ﺑﺎ ‪ 90‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ژﻧﺮال ﺑﯿﻨﮕﺴﻦ در رودﺧﺎﻧﻪى ﻧﺎرو ﻣﻨﺘﻈﺮ اوﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ‪75‬‬ ‫ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﺑﻪ ﺳﻤﺖ او ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮد‪ ،‬وى در ﻧﺰدﯾﮑﻰ اﯾﻠﻮ در ﭘﺮوس ﺷﺮﻗﻰ ﺑﻪ ﺳﭙﺎه روس رﺳﯿﺪ‪.‬‬ ‫در ‪ 8‬ﻓﻮرﯾﻪ ‪ 1807‬ﻧﺒﺮدى ﺳﺨﺖ ﺑﯿﻦ ﻃﺮﻓﯿﻦ آﻏﺎز ﺷﺪ‪ .‬ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪى روسﻫﺎ در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺑﺮﺗﺮى ﺧﻮد را ﻧﺸﺎن داد و ﯾﮏ واﺣﺪ ﺑﺰرگ‬ ‫ﻓﺮاﻧﺴﻮى ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺷﺪ و ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن و ﭘﯿﺎده ﻧﻈﺎم ﻣﺨﺼﻮصاش ﻧﯿﺰ زﯾﺮ ﺑﺎراﻧﻰ از ﮔﻠﻮﻟﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫‪٩٢‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫روسﻫﺎ ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰى دﻗﯿﻖ اﯾﻦ ﺑﺎر ﺗﺎﮐﺘﯿﮏ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن را ﻋﻠﯿﻪ ﺧﻮدش ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﯾﻌﻨﻰ ﻣﺎﻧﻊ ﺑﻪ ﻫﻢ ﭘﯿﻮﺳﺘﻦ ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن ﻓﺮاﻧﺴﻮى ﺑﻪ‬ ‫ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫روسﻫﺎ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻊ رﺳﯿﺪن ﻗﻮاى ﮐﻤﮑﻰ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﻪ ﭘﯿﺎده ﻧﻈﺎم )ﮔﺎرد( ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬آﺗﺶ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ روى ﻣﺤﻞ اﺳﺘﻘﺮار‬ ‫ﺷﺨﺺ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﮐﺮده و ﻣﺎﻧﻊ ﺗﺤﺮك واﺣﺪ او ﺷﺪﻧﺪ اﻣﺎ اﯾﻦ ﺳﺮدار ﺑﺰرگ ﺗﺎرﯾﺨﻰ ﺑﺪون واﻫﻤﻪ از اﻧﺒﻮه ﮔﻠﻮﻟﻪﻫﺎ ﻣﺮدان ﺧﻮد را ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﺮد و ﺑﻪ ﺳﻮاره ﻧﻈﺎم ﻓﺮاﻧﺴﻮى دﺳﺘﻮراﺗﺶ را رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﻓﺸﺎر ﺑﻰاﻣﺎن ﻣﺮدان روﺳﻰ ﺳﺒﺐ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﮔﺎرد ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺷﺪ اﻣﺎ‬ ‫ﻧﺎرﻧﺠﮏاﻧﺪازان و ﺳﺮﺑﺎزان زرهﭘﻮش ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺳﺮﺑﺎزان روس را ﻋﻘﺐ راﻧﺪﻧﺪ و از آن ﻃﺮف ﻧﯿﺰ ﺳﻮاران ﻓﺮاﻧﺴﻮى ﺗﻮپﻫﺎى ﺑﯿﻨﮕﺴﻦ‬ ‫را از ﮐﺎر اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد در ﺑﻮران ﺷﺪﯾﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻰ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﯿﺪ ﮐﻪ ‪ 30‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﻓﺮاﻧﺴﻮى و ﻫﻤﯿﻦ ﺗﻌﺪاد ﺳﺮﺑﺎز روس ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﭼﺎرهى‬ ‫ﮐﺎر را‪ ،‬درﺧﻮاﺳﺖ ﻗﻮاى اﻣﺪادى از ﮔﺮاﻧﺪآرﻣﻪ داﻧﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﻃﺮﻓﯿﻦ ﻣﻮﻗﺘﺎ دﺳﺖ از ﺟﻨﮓ ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ اﻣﺎ ﻫﺮ دو ﻣﺮد ﻣﻰداﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺒﺮد ﺑﺰرﮔﻰ در راه اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻠﻮ اوﻟﯿﻦ ﻧﺒﺮدى ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن در آن ﺑﻪ‬ ‫ﭘﯿﺮوزى ﻗﻄﻌﻰ دﺳﺖ ﻧﯿﺎﻓﺖ و ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﺧﻮد ﻣﺮگ ﺑﻰﻧﺘﯿﺠﻪى ‪ 30‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﮔﺮاﻧﺪآرﻣﻪ را ﺑﺒﯿﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ او در ‪ 3‬ﻣﺎه ﺑﻌﺪ‬ ‫ﻧﺒﺮد را ﺑﺎ روسﻫﺎ در ﻟﻬﺴﺘﺎن از ﺳﺮﮔﺮﻓﺖ‪ .‬و ﺑﺎ ‪ 125‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﺑﻪ ﺳﭙﺎه ‪ 85‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮى ﺑﯿﻨﮕﺴﻦ روس ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫در ﻧﺒﺮد ‪ 10‬ژوﺋﻦ درﻫﺎﯾﺴﻠﺒﺮگ ﻧﯿﺰ ‪ 8‬ﻫﺰار ﻓﺮاﻧﺴﻮى و ‪ 10‬ﻫﺰار روس ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﭘﻰ ﺑﺮده ﺑﻮد ﮐﻪ روسﻫﺎ اﯾﻦ ﺑﺎر ﺑﺎ ﺳﺮﺳﺨﺘﻰ‬ ‫ﺗﻤﺎم ﻣﻰﺟﻨﮕﻨﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﺗﺎﮐﺘﯿﮏ آنﻫﺎ را از ﺑﯿﻦ ﺑﺮد‪ .‬روسﻫﺎ ﺣﺘﺎ در ﯾﮏ ﺟﺒﻬﻪى ﮐﻮﭼﮏ ﻧﯿﺰ ﺗﻦ ﺑﻪ ﺷﮑﺴﺖ و ﯾﺎ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻧﺪاده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد ﻓﺮﯾﺪﻟﻨﺪ‬ ‫در ‪ 13‬ژوﺋﻦ ﺑﻪ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺧﺒﺮ رﺳﯿﺪ‪ ،‬ﺑﯿﻨﮕﺴﻦ ﻗﺼﺪ دارد ﺳﭙﺎه ﺧﻮد را ﺑﺮاى ﻧﺠﺎت ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ ﭘﺮوس ﺷﺮﻗﻰ از رود آل ﻋﺒﻮر دﻫﺪ‪ .‬اﮐﻨﻮن‬ ‫ﻓﺮﺻﺖ ﻃﻼﯾﻰ ﺑﺮاى ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﻓﺮاﻫﻢ آﻣﺪه ﺑﻮد‪ .‬اﻣﭙﺮاﺗﻮر ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺳﺎﻋﺖ ‪ 3‬ﺻﺒﺢ ‪ 41‬ژوﺋﻦ ﻗﻮاى روس را در ﺣﺎﻟﻰ ﺑﻪ دام اﻧﺪاﺧﺖ ﮐﻪ در‬ ‫ﮐﻨﺎر رودﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﻮدهاى ﺑﻰدﻓﺎع درآﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﯿﻨﮕﺴﻦ ﻫﮏ ﺑﺎ ﺗﻌﺠﺐ از ﺳﺮﻋﺖ ﻋﻤﻞ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺧﻮد را آﻣﺎده ﻧﺒﺮد ﻣﻰﮐﺮد‪،‬‬ ‫درﯾﺎﻓﺖ اوﻟﯿﻦ اﺷﺘﺒﺎه او در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﺮدارى ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن آﺧﺮﯾﻦ اﺷﺘﺒﺎه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ و ﭘﯿﺎده ﻧﻈﺎم ﻣﺮاﺷﺎل ﻻن ﺣﻤﻠﻪ را آﻏﺎز ﮐﺮده و روسﻫﺎ زﯾﺮ ﺑﺎران آﺗﺶ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎرﺷﺎل ﻧﻰ‬ ‫ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻣﺮﮐﺰ ﻗﻮاى روﺳﯿﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد اﻣﺎ روسﻫﺎ ﺑﻪ وﯾﮋه ﺳﻮاران ﮔﺎرد ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﮐﻮﻟﮕﺮى ووف ﻗﺼﺪ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ )اﮔﺮ ﭼﻪ‬ ‫رودﺧﺎﻧﻪ ﻧﯿﺰ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ آنﻫﺎ ﻣﺎﻧﻊ از ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﻣﻰﺷﺪ(‬ ‫ﻧﺎرﻧﺠﮏاﻧﺪازان ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﮐﻠﯿﻪ ﭘﻞﻫﺎى ﺑﺮ روى رودﺧﺎﻧﻪ آل را ﺧﺮاب ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ روسﻫﺎ راﻫﻰ ﺟﺰ ﻣﺮدن ﯾﺎ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻧﺪاﺷﺘﻪ‬ ‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ روسﻫﺎ ﻣﻮﺟﺐ ﻧﺎﺑﻮدى ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔﻰ از ﺳﭙﺎه ﻣﺎرﺷﺎل ﻧﻰ ﺷﺪ اﻣﺎ روسﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﯿﺶﺗﺮ آب ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺎن روز‪ 25 ،‬ﻫﺰار روس ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪه و ﺳﭙﺎه روس ﺑﺎ از ﻫﻢﮔﺴﯿﺨﺘﮕﻰ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺎ ﻋﺒﻮر ازرود ﻧﯿﻤﻦ ﺑﻪ داﺧﻞ ﺧﺎك روﺳﯿﻪ )ﺗﯿﻠﯿﺴﺖ( ﻋﻘﺐ‬ ‫ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺮدم ﺷﻬﺮ ﮐﻮﭼﮏ ﻓﺮﯾﺪﻟﻨﺪ )در ﺷﻤﺎل ﺷﺮق ﭘﺮوس( روز ﺑﻌﺪ ﺑﺎ ﻣﺸﺎﻫﺪهى ﺟﻨﺎزه دهﻫﺎ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﭘﻰ ﺑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﺒﺮد ﻣﺮﮔﺒﺎر ‪14‬‬ ‫ژوﺋﻦ ﭼﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪاى داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬روسﻫﺎ ‪ 5‬روز ﺑﻌﺪ درﺧﻮاﺳﺖ ﺻﻠﺢ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮد‬ ‫ﻧﺒﺮدﻫﺎى اﯾﻠﻮ و ﻓﺮﯾﺪﻟﻨﺪ آﺧﺮﯾﻦ رﻗﯿﺐ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﯾﻌﻨﻰ روﺳﯿﻪ را از ﺻﺤﻨﻪ اروﭘﺎ ﺣﺬف ﮐﺮد و اﻣﯿﺪ ﭘﺮوس‪ ،‬اﺗﺮﯾﺶ و اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن را ﺑﺮاى‬ ‫ﺗﻀﻌﯿﻒ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺑﻪ ﯾﺄس ﻣﺒﺪل ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬ﭘﺲ از ﻧﺒﺮد ﻓﺮﯾﺪﻟﻨﺪ اﻟﮑﺴﺎﻧﺪر از ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن درﺧﻮاﺳﺖ ﺻﻠﺢ ﮐﺮد وﻣﻌﺎﻫﺪه ﺗﯿﻠﺴﯿﺖ ﻣﻨﻌﻘﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪٩٣‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﻧﺒﺮد واﮔﺮام‬ ‫در ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ ﺳﺎلﻫﺎى ‪ 1807‬ﺗﺎ ‪ 1809‬ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﮐﻮﭼﮏ اﻣﺎ ﺑﻰﺳﺮاﻧﺠﺎم اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﻧﺒﺮدﻫﺎى اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ ﺑﯿﺶ از ‪ 200‬ﻫﺰار‬ ‫ﺳﺮﺑﺎز ﻓﺮاﻧﺴﻮى را ﻣﻌﻄﻞ ﺧﻮد ﮐﺮده و ﺳﺒﺐ رﯾﺨﺘﻦ ﺗﺮس ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎﻧﻰ اروﭘﺎﯾﻰ از ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﺑﺪﺑﺨﺘﻰ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﻧﺒﻮد ﻟﺮد‬ ‫وﻟﯿﻨﮕﺘﻦ اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮد ﭘﺮﺗﻐﺎل را از دﺳﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ ﺧﺎرج ﮐﻨﺪ و اﻟﮑﺴﺎﻧﺪر ﺗﺰار روﺳﯿﻪ ﻧﯿﺰ از ﻓﺮﻣﺎن ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺑﺮاى ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺘﺼﺮﻓﺎت ﺷﺮﻗﻰ اﺗﺮﯾﺶ ﺧﻮددارى ﻣﻰﮐﺮد‪ .‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ اﺗﺮﯾﺸﻰﻫﺎ ﺗﺤﺮﯾﮏ ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻏﺮب و ﺑﺎزﭘﺲﮔﯿﺮى‬ ‫ﺑﺨﺸﻰ از ﻣﺘﻔﺮﻗﺎت از دﺳﺖ رﻓﺘﻪﺷﺎن ﺷﻮد ﻏﺎﻓﻞ از آن ﮐﻪ »اﻣﭙﺮاﺗﻮر« ﻫﻨﻮز ﻫﻤﺎن »ﻗﺪرت« ﻗﺒﻠﻰ را در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺖ‪.‬‬ ‫در ﺑﻬﺎر ‪ 1809‬در ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 200‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز اﺗﺮﯾﺸﻰ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ‪ 300‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز را در ﻣﺮز ﻏﺮﺑﻰ اﺗﺮﯾﺶ ردﯾﻒ ﮐﺮد‪ 100) .‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ از اﯾﻦ‬ ‫ﺳﺮﺑﺎزان آﻟﻤﺎﻧﻰ ﺑﻮدﻧﺪ( ﻧﻔﺲﻫﺎ در ﺳﯿﻨﻪ ﻧﯿﻤﻰ از اروﭘﺎ ﺣﺒﺲ ﺷﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻧﯿﻢ ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺟﻮان اروﭘﺎﯾﻰ اﮐﻨﻮن در آﺳﺘﺎﻧﻪى ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫ﺗﺎرﯾﺦ اروﭘﺎ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫آﺑﻨﺴﺒﺮگ‪Abnesberg‬‬ ‫اﺗﺮﯾﺸﻰﻫﺎ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر اﻓﮑﺎر ﻋﻤﻮﻣﻰ)ﻣﺮدم اﻣﭙﺮاﺗﻮرى( ﮐﻪ ﭘﯿﺮوزى ﻣﻰﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ در آورﯾﻞ ‪ 1809‬ارﺗﺸﻰ ﺑﺰرگ را رواﻧﻪ ﺑﺎوارﯾﺎى آﻟﻤﺎن‬ ‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ارﺗﺶﻫﺎى ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎن آرﺷﯿﺪوك ﺷﺎرل در آﺑﻨﺴﺒﺮگ ﺣﻤﻼت ﺷﺪﯾﺪى را ﻋﻠﯿﻪ ﺳﺮﺑﺎزان ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ اﻣﺎ در ‪ 14‬آورﯾﻞ‬ ‫ﺑﺎ ﺗﺤﻤﻞ ‪ 13‬ﻫﺰار ﮐﺸﺘﻪ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ‪ 8 .‬روز ﺑﻌﺪ ﻧﯿﺰ در اﮐﻤﻮل ﻧﯿﺰ ﻣﺠﺪدا ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ ﭘﯿﺮوز ﻣﯿﺪان ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬آرﺷﯿﺪوك ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ ﺳﭙﺎه‬ ‫ﺑﺰرگ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺷﺮق ﻫﺪاﯾﺖ ﮐﺮد‪ .‬ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﯿﻮه ﻫﻤﯿﺸﮕﻰ ﺧﻮد دﺳﺖ از ﺳﺮ دﺷﻤﻦ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرده ﺑﺮﻧﺪاﺷﺖ و ﺑﺎ ﺿﺮﺑﺎت‬ ‫ﻣﺘﻮاﻟﻰ اﺗﺮﯾﺸﻰﻫﺎ را ﺑﻪ ﻋﻘﺐ راﻧﺪ او در ‪ 3‬ﻧﺒﺮد دﯾﮕﺮ در ﻣﺠﻤﻮع ‪ 50‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز اﺗﺮﯾﺸﻰ را ﮐﺸﺘﻪ و ﻣﺠﺮوح ﮐﺮد ﺷﻬﺮﻫﺎى اﺗﺮﯾﺸﻰ‬ ‫زﯾﺮﭘﺎى ﺳﻮاران ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺑﻪ آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪه ﺷﺪﻧﺪ و ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺗﻤﺎم ﺷﺪه ﻣﻰرﺳﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد ﺟﺰﯾﺮه ﻟﻮﺑﺎو‬ ‫در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﺗﺴﻠﯿﻢ ارﺗﺶ آرﺷﯿﺪوك را در اﺛﺮ ﺣﻤﻼت ﮔﺎزاﻧﺒﺮى ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﻣﻰﮐﺸﯿﺪﻧﺪ وى ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎ ﺣﺮﮐﺘﻰ اﻋﺠﺎباﻧﮕﯿﺰ در‬ ‫ﻣﺪﺗﻰ ﮐﻮﺗﺎه ارﺗﺶ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭼﭗ داﻧﻮب اﻧﺘﻘﺎل دﻫﺪ‪ .‬ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﻧﯿﺰ ﺑﺎ اﯾﺠﺎد ﭘﻠﻰ از ﮐﺸﺘﻰﻫﺎ )ﭼﻮن ارﺷﯿﺪوك ﭘﻞﻫﺎى داﻧﻮب ﺳﻮزاﻧﺪه‬ ‫ﺑﻮد( ﺑﻪ ﺗﻌﻘﯿﺐ او ﭘﺮداﺧﺖ‪ .‬در ‪ 17‬ﻣﻪ ‪ 1809‬ﻣﺎرﺷﺎل ﻻن ﭘﯿﺶ ﻗﺮاول ارﺗﺶ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﺎﺣﻞ ﭼﭗ داﻧﻮب رﺳﺎﻧﺪ و ﻏﺎﻓﻞ از آن‬ ‫ﮐﻪ اﺗﺮﯾﺸﻰﻫﺎ ﻣﻨﺘﻈﺮ آنﻫﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﺗﺮﯾﺸﻰﻫﺎ دﻓﻌﺘﺎ ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪاى ﺳﺨﺖ ﺳﭙﺎه ‪ 30‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮى ﻻن را ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻗﺮار دادﻧﺪ و ﺑﺎ آﺗﺶ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ﭘﻞﻫﺎى ﺗﻐﺬﯾﻪ ﮐﻨﻨﺪهى ﺳﭙﺎه وى‬ ‫را ﻧﯿﺰ ﻣﻨﻬﺪم ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﮐﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻰﮐﺮد ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﺎرﺷﺎل ﺑﺰرگ او و ﺳﭙﺎﻫﺶ در ﺣﺎل ﻧﺎﺑﻮدى ﮐﺎﻣﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ او دﺳﺘﻮر‬ ‫ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ داد اﻣﺎ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺳﭙﺎه او ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 15‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﻓﺮاﻧﺴﻮى و ﺷﺨﺺ ﻻن ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺷﮑﺴﺖ ﺳﻨﮕﯿﻦ‬ ‫ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﻪ ﺧﻮددارى از ﺗﻌﻘﯿﺐ آرﺷﯿﺪوك ﺑﮕﯿﺮد و ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻓﺮاﻧﺴﻮى ﭘﺸﺖ ﺟﺰﯾﺮه ﻟﻮﺑﺎو در اﻧﺘﻈﺎر ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﮐﻤﮑﻰ‬ ‫ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ‪ 2 .‬ﻣﺎه ﺑﻌﺪ در ‪ 5‬ژوﺋﯿﻪ ‪ 1809‬آنﻫﺎ ﺑﺎ رﺳﯿﺪن ‪ 550‬ﺗﻮپ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪى ﺑﺎراﻧﻰ از ارﺗﺶ را ﺑﻪ ﺳﺮ ﺳﭙﺎه اﺗﺮﯾﺶ رﯾﺨﺘﻨﺪ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﻧﺒﺮد‬ ‫اﺻﻠﻰ آﻏﺎز ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬ ‫‪ 26‬ﮔﺮدان ﻓﺮاﻧﺴﻮى ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ژﻧﺮال داوو ﺑﺎ آراﯾﺶ ﻣﺮﺑﻌﻰ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻟﮋﯾﻮنﻫﺎى رم ﺑﺎﺳﺘﺎن ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎ ﺑﻪ ﻗﻠﺐ ﺳﭙﺎه اﺗﺮﯾﺶ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮدﻧﺪ در‬ ‫ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ژﻧﺮال دروت‪ ،‬ﺗﻮﭘﭽﻰ ﻣﻌﺮوف ﻓﺮاﻧﺴﻮى‪ ،‬ﻧﯿﺰ ﺑﺎ دﻗﺖ ﺳﭙﺎه دﺷﻤﻦ را زﯾﺮ آﺗﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد ﯾﮏ روز ﺗﻤﺎم ﺑﻪ درازا ﮐﺸﯿﺪ و در ‪ 6‬ژوﻻى ‪ 1809‬اﺗﺮﯾﺸﻰﻫﺎ ﺑﺎ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ از ﻗﺮﯾﻪ واﮔﺮام ﺗﻦ ﺑﻪ ﺷﮑﺴﺖ دادﻧﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ده‬ ‫ﻫﺰار ﺟﻨﺎزه ﺳﺮﺑﺎز ﺑﺮ روى زﻣﯿﻦﻫﺎى اﻃﺮاف اﯾﻦ ﻗﺮﯾﻪ ﺧﻮدﻧﻤﺎﯾﻰ ﻣﻰﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﺗﻠﻔﺎت اﺗﺮﯾﺸﻰﻫﺎ در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ‪ 37‬ﻫﺰار ﮐﺸﺘﻪ‪ ،‬زﺧﻤﻰ و اﺳﯿﺮ اﻋﻼم ﺷﺪ و ﮔﻤﺎن ﻣﻰرود ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 20‬ﻫﺰار ﮐﺸﺘﻪ داده ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪٩٤‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮد‬ ‫ﻧﺒﺮد واﮔﺮام ﯾﮑﻰ از ﺧﻮﻧﯿﻦﺗﺮﯾﻦ ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻰﺷﻮد‪ .‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻧﺒﺮدﻫﺎى آورﯾﻞ ﺗﺎ ژوﺋﯿﻪ ‪ 1809‬ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﺗﮑﺮار ﺷﮑﺴﺖﻫﺎى‬ ‫ﺧﻮﻧﯿﻦ اﺳﺘﺮﻟﯿﺘﺰ در ‪ 1805‬ﺑﻮد ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺳﺮاﻓﮑﻨﺪﮔﻰ ﺟﺪى ﻫﺎﭘﺴﺒﻮرگﻫﺎ )ﺧﺎﻧﺪان ﺳﻠﻄﻨﺘﻰ اﺗﺮﯾﺶ( و ﭘﺮداﺧﺖ ﻏﺮاﻣﺖ و ﺳﺮزﻣﯿﻦﻫﺎى‬ ‫ﺟﺪﯾﺪ ﺑﻪ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺷﺪ اﻣﺎ اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺑﺮاى ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﻧﯿﺰ ﭼﻨﺪان ﺑﺪون ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻧﺒﻮد‪ .‬او در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺣﺪود ‪ 100‬ﻫﺰار ﮐﺸﺘﻪ و زﺧﻤﻰ اﺗﺮﯾﺸﻰ ﺣﺪاﻗﻞ‬ ‫‪ 40‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﻓﺮاﻧﺴﻮى را از دﺳﺖ داد‪.‬‬ ‫ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن در ﻧﺒﺮد واﮔﺮام ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﻗﺪرت اول اروﭘﺎ اﺳﺖ و اﮔﺮ ﭼﻪ ﻧﯿﻤﻰ از ارﺗﺶ او در اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺟﻨﮕﻰ ﺑﻰﺳﺮاﻧﺠﺎم اﺳﺖ اﻣﺎ‬ ‫ﺑﺎ ﻧﯿﻤﻪ دﯾﮕﺮ ارﺗﺶ ﺧﻮد ﻣﻰﺗﻮاﻧﺪ اﺗﺮﯾﺶ‪ ،‬ﭘﺮوﺳﻰ و روﺳﯿﻪ را ﭘﺸﺖ ﻣﺮزﻫﺎﯾﻰ ﮐﻪ ﺧﻮد او ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﻰﮐﻨﺪ ﻧﮕﺎه دارد‪.‬‬ ‫ﻓﺘﺢ ﻣﺴﮑﻮ‬ ‫در ‪ 1811‬ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن در اوج ﻗﺪرت ﺧﻮد ﺑﻮد اﻣﺎ اﺻﻼ از وﺿﻌﯿﺖ راﺿﻰ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻧﻤﻰرﺳﯿﺪ‪ .‬اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ‪ ،‬اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ‪ ،‬ﭘﺮوس و اﺗﺮﯾﺶ ﻫﻤﻪ ﻣﻐﻠﻮب و‬ ‫ﻣﻄﯿﻊ ﺑﻮدﻧﺪ اﻣﺎ ﻓﺮاﻧﺴﻪ دو دﺷﻤﻦ ﺑﺰرگ داﺷﺖ ﮐﻪ از ﻗﺮون ﻫﻔﺪﻫﻢ و ﻫﺠﺪﻫﻢ ﻣﻘﺪرات اروﭘﺎ در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺘﻨﺪ و ﺗﺎ ﻧﯿﻤﻪ ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺘﻢ ﻧﯿﺰ‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺻﺤﻨﻪﮔﺮدان ﺳﯿﺎﺳﺖ اروﭘﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬روﺳﯿﻪ و اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن‪.‬‬ ‫ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﭘﺲ از ﺷﮑﺴﺖ ﺑﺰرگ درﯾﺎى ﺗﺮاﻓﺎﻟﮑﺎر ﻓﻬﻤﯿﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ در درﯾﺎ ﻣﻐﻠﻮب اﻧﮕﻠﯿﺲ اﺳﺖ و ﺑﺪون ﺗﻔﻮق درﯾﺎﯾﻰ ﻧﯿﺰ ﭘﯿﺎده ﮐﺮدن ﻧﯿﺮو‬ ‫در اﻧﮕﻠﯿﺲ اﻣﮑﺎن ﻧﺪاﺷﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺣﺬف اﻧﮕﻠﯿﺲ اﻣﮑﺎن ﻧﺪاﺷﺖ از ﻃﺮﻓﻰ اﻧﮕﻠﯿﺲ ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ در ﻧﺒﺮدﻫﺎى زﻣﯿﻨﻰ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ‪ 2‬ﺗﺎ ‪ 3‬ﻟﺸﮑﺮ‬ ‫ﻧﯿﺮو اﻋﺰام ﮐﻨﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در ﻏﺮب اروﭘﺎ ﺟﺒﻬﻪ ﺟﻨﮕﻰ ﺑﺰرگ ﻋﻠﯿﻪ او اﯾﺠﺎد ﻧﻤﻰﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ در ﺷﺮق ﺳﺮوﮐﺎر او ﺑﺎ اﻧﺒﻮﻫﻰ از دوﻟﺖﻫﺎى ﻣﺘﺨﺎﺻﻢ ﺑﻮد؛ ﭘﺮوس و اﺗﺮﯾﺶ ﻣﺎداﻣﻰ ﮐﻪ روﺳﯿﻪ وﺟﻮد داﺷﺖ ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺧﻄﺮﻧﺎك‬ ‫ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﻣﺴﮑﻮ و ﺟﻤﻌﯿﺖ ﻋﻈﯿﻢ روﺳﯿﻪ ﭘﺎﺑﺮﺟﺎ ﻣﻰﻣﺎﻧﺪ ﻗﺪرت ﻧﻈﺎﻣﻰ روﺳﯿﻪ ﻣﺎﻧﻊ اﻫﺪاف ﺟﺎهﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﻣﻰﺷﺪ‪ .‬ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن‬ ‫ﻫﺮﮔﺎه ﮐﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ در ﻏﺮب و ﯾﺎ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ در ﺟﻨﻮب ﻣﻰﺷﺪ در »ﮔﻮﺷﻪ ﻓﮑﺮ ﺧﻮد« ﻧﮕﺮان ﯾﮏ ﭼﯿﺰ ﺑﻮد‪ :‬روﺳﯿﻪ‪ .‬او ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﻧﮕﺮاﻧﻰ را ﺑﺮاى ﻫﻤﯿﺸﻪ از ﺑﯿﻦ ﺑﺒﺮد ﻏﺎﻓﻞ از آن ﮐﻪ از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﭘﺪﯾﺪه ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﻰ ‪ -‬ﻧﻈﺎﻣﻰ ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺸﺮ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻧﺎﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻋﻈﯿﻢﺗﺮﯾﻦ ﻟﺸﮑﺮﮐﺸﻰ ﺗﺎرﯾﺦ‬ ‫ﺗﺎ ﺑﻬﺎر ‪ 1812‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﻪ ﺧﻮد ارﺗﺸﻰ ﺑﻪ ﺑﺰرﮔﻰ ﻧﯿﺮوﻫﺎى آﻣﺎده ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ روﺳﯿﻪ ﻧﺪﯾﺪه ﺑﻮد‪ .‬ارﺗﺶ ‪ 500‬ﯾﺎ ﺑﻪ ﻗﻮﻟﻰ ‪ 550‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮى ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن‬ ‫ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ ﮔﺮاﻧﺪآرﻣﻪ ﻣﺘﺸﮑﻞ از ‪ 200‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ اﺳﭙﺎﻧﯿﺎﯾﻰ و اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﻰ و ‪ 100‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﻟﻬﺴﺘﺎﻧﻰ و ‪ 250‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﻓﺮاﻧﺴﻮى آﻣﺎده ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ‬ ‫روﺳﯿﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن در ﺳﺮاﺳﺮ ﺳﺎل ‪ 1811‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺪارك ﺑﺰرگ دﺳﺖ زده و ﭘﺮوس ‪ -‬اﺗﺮﯾﺶ را ﻗﺎﻧﻊ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاﻫﻰ ﺧﻮد ﻋﻠﯿﻪ روﺳﯿﻪ‬ ‫ﮐﺮده ﺑﻮد اﻣﺎ ﺑﺎ اﯾﻦ وﺻﻒ ﺗﺎ ﻣﻰ ‪ 1812‬ﺑﺴﯿﺎرى از ﺳﯿﺎﺳﺘﻤﺪاران و ﻧﻈﺎﻣﯿﺎن ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ وى را از ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺎز ﺑﺪارﻧﺪ‪.‬‬ ‫در ‪ 9‬ﻣﻰ ‪ 1812‬ارﺗﺶ ﻋﻈﯿﻢ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺑﻪ درﺳﺪ و در ‪ 28‬ﻫﻤﺎن ﻣﺎه ﺑﻪ ﭘﺰﻧﺎن درﻏﺮب ورﺷﻮ رﺳﯿﺪ‪ .‬روسﻫﺎ ﻫﻨﻮز ﮔﻤﺎن ﻧﻤﻰﺑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﻄﻊ ﻗﺼﺪ ﺟﻨﮓ دارد اﻣﺎ در ‪ 22‬ژوﺋﻦ ‪ 1812‬ﺑﺎ اﻋﻼم ﺟﻨﮓ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺑﻪ روﺳﯿﻪ در ﻟﯿﺘﻮاﻧﻰ اﮐﻨﻮن ﻫﻤﻪ ﻣﻰداﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺟﻨﮓ اﺟﺘﻨﺎبﻧﺎﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ‪ 20.‬ژوﻻى او ﺑﺎ ‪ 420‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز در وﯾﻠﻨﺎ )وﯾﻠﻨﯿﻮس ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ ﻟﯿﺘﻮاﻧﻰ( ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺣﺎل آن ﮐﻪ روسﻫﺎ از ﻧﺒﺮد ﺑﺎ وى ﺷﺎﻧﻪ ﺧﺎﻟﻰ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﭼﻨﺪان ﻋﺠﯿﺐ ﻧﺒﻮد ﭼﺮا ﮐﻪ ﺗﺰار ﺣﺘﺎ ﻧﯿﻤﻰ از ارﺗﺶ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن را در‬ ‫اﺧﺘﯿﺎر ﻧﺪاﺷﺖ و در ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺶ ﻣﺎرﺷﺎل ﺑﺰرگ ﻓﺮاﻧﺴﻮى ﺣﺘﺎ ﺳﻪ ژﻧﺮال ﺗﺰار اول ﻧﯿﺰ در اﺧﺘﯿﺎر او ﻧﺒﻮد‪.‬‬ ‫اﮐﻨﻮن ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن وارد ﺑﯿﻠﻮروس ﺷﺪه و ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻣﯿﻨﺴﮏ )ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ( ﻣﻰﺗﺎﺧﺖ‪.‬‬ ‫اوﻟﯿﻦ درﮔﯿﺮىﻫﺎ‬ ‫ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن در ‪ 28‬ژوﻻى در ﻣﺴﺴﺮ ﺷﺎﻫﺮاه ﻣﻌﺮوف اﺳﻤﻮﻟﻨﺴﮏ ‪ -‬ﻣﺴﮑﻮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد اﻣﺎ ﻫﻨﻮز از ﻧﺒﺮد ﺧﺒﺮى ﻧﺒﻮد‪ .‬دﻫﻘﺎﻧﺎن روس ﻧﯿﺰ‬ ‫زﻣﯿﻦﻫﺎى ﺑﺮ ﺳﺮ راه ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن را ﺑﻪ آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪه و ﺳﺮﺑﺎزان ﺳﺮﺑﺎز ﮔﺮاﻧﺪآرﻣﻪ ﺧﺴﺘﻪ از راهﭘﯿﻤﺎﯾﻰ ﻃﻮﻻﻧﻰ ﮐﻢﮐﻢ ﭘﻰ ﻣﻰﺑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﺒﺮد‬ ‫‪٩٥‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺮ ﻧﺒﺮدﻫﺎ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺑﺮاى روﺣﯿﻪ دادن ﺑﻪ ارﺗﺶ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺷﺪت ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ اﻧﺠﺎم ﯾﮏ ﻧﺒﺮد ﺑﻮد ﺣﺎل آن ﮐﻪ روسﻫﺎ اﮐﻨﻮن‬ ‫ﺻﺪﻫﺎ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﺑﻪ داﺧﻞ ﺧﺎك ﺧﻮد ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺴﺘﻪ و از درﮔﯿﺮى اﺟﺘﻨﺎب ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫در ‪ 14‬اوت در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﮐﺮاﻧﺴﻮﺋﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ژﻧﺮال ﻧﻰ و ژﻧﺮال ﻣﻮرا ‪ 1‬ﻟﺸﮑﺮ روﺳﻰ را درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪﻧﺪ و ژﻧﺮال دﯾﮕﺮ روﺳﻰ‪ ،‬راﯾﻔﺴﮑﻰ‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫ﻓﺮﻣﺎن ﺑﺎﮔﺮﯾﺎﯾﺘﻮن‪ ،‬ﺳﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه روﺳﻰ‪ ،‬ﻧﺒﺮدى ﻓﺮﻋﻰ را در اﺳﻤﻮﻟﻨﺴﮏ رﻫﺒﺮى ﮐﺮد و ﻋﻠﻰرﻏﻢ ﺷﺠﺎﻋﺖ ﺳﺮﺑﺎزان روس ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺑﺮﺗﺮى‬ ‫ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ ﻧﯿﺮوﻫﺎى روس ﻋﻘﺐ راﻧﺪه ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در ‪ 16‬اوت ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن اﺳﻤﻮﻟﻨﺴﮏ ﺷﺎﻫﺮاه اﺻﻠﻰ ﺑﺮ ﺳﺮ راه ﻣﺤﻮر ﻣﯿﻨﺴﮏ ‪ -‬ﻣﺴﮑﻮ‬ ‫ﭘﺲ از ﺳﺎﻋﺘﻰ ﺑﻤﺒﺎران ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﮔﺮاﻧﺪآرﻣﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﯾﻦ اوﻟﯿﻦ ﺟﻨﮓ ﺳﺨﺖ از اﺑﺘﺪاى ورود ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ ﺑﻮد‪ .‬دو ژﻧﺮال روس ﺑﻪ‬ ‫ﻧﺎمﻫﺎى دوﻓﺘﻮروف و ﮐﻨﻮ ﻓﻨﻰﺗﺴﯿﻦ ﺑﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺘﻰ ﺗﺤﺴﯿﻦ ﺑﺮاﻧﮕﯿﺰ ‪ 12‬ﺳﺎﻋﺖ ﺣﻤﻠﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ را ﺑﻰﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻓﺮداى آن روز ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن‬ ‫ﺳﺮﺳﺨﺖﺗﺮﯾﻦ ﻣﺎرﺷﺎل ﺧﻮد ﯾﻌﻨﻰ داوو را ﻣﺄﻣﻮر »ﺣﻤﻠﻪ و ﭘﯿﺮوزى ﺑﻪ ﻫﺮ ﻗﯿﻤﺖ« ﮐﺮد‪ .‬در ﻧﺒﺮد ‪ 17‬اوت آن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪﮔﺎن‬ ‫ﻧﻘﻞ ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ ﺳﺮﺑﺎزان روس ﺣﺘﺎ ﭘﺲ از ﺗﺤﻤﻞ ﺿﺮﺑﺎت ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻧﯿﺰ ﻋﻘﺐ ﻧﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ ﻧﺎﭼﺎر از راه دور ﺑﻪ ﮐﻮﺑﯿﺪن ﭘﺎدﮔﺎن ﺷﻬﺮ‬ ‫اداﻣﻪ دادﻧﺪ‪ .‬روسﻫﺎ ﮐﻪ اداﻣﻪ ﻧﺒﺮد را ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺑﺮﺗﺮى ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪى ﺳﭙﺎه ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺑﻰﻓﺎﯾﺪه ﻣﻰدﯾﺪﻧﺪ و از ﻃﺮﻓﻰ ﻗﺼﺪ اﺻﻠﻰ آنﻫﺎ ﺑﻪ‬ ‫درازا ﮐﺸﺎﻧﺪن ﺟﻨﮓ ﺑﻮد ﺷﺒﺎﻧﻪ اﻧﺒﺎرﻫﺎى ﻣﻬﻤﺎت را ﺑﻪ آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪه واز ﺷﺮق ﺷﻬﺮ ﺧﺎرج ﺷﺪﻧﺪ در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ از اﺳﻤﻮﻟﻨﺴﮏ ﺟﺰ ﺗﻠﻰ از‬ ‫ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ ﭼﯿﺰى ﻧﻤﺎﻧﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻧﺒﺮد اﺳﻤﻮﻟﻨﺴﮏ ﻇﺎﻫﺮا ﭘﯿﺮوزى ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺑﻮد اﻣﺎ او ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻰ آﮔﺎه ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻮاد ﻏﺬاﯾﻰ و ﺗﺪارﮐﺎﺗﺶ در ﺣﺎل‬ ‫اﺗﻤﺎم اﺳﺖ ﺣﺎل آن ﮐﻪ ﺣﺘﺎ ﯾﮏ ﻧﺒﺮد ﻋﻈﯿﻢ اﻧﺠﺎم ﻧﺪاده و اﯾﻦ ﯾﻌﻨﻰ ﺷﮑﺴﺖ!‬ ‫ﻧﺒﺮد ﺑﻮردﯾﻨﻬﻮ‬ ‫روﺳﻬﺎ در اول ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﺗﺤﺖﺗﺄﺛﯿﺮﻓﺸﺎرﻫﺎى ﻣﺴﮑﻮ و اﻓﮑﺎر ﻋﻤﻮﻣﻰ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﺗﺎ در ﻧﺰدﯾﮑﻰ آﺑﺎدىاى ﺑﻪ ﻧﺎم ﺑﻮردﯾﻨﻮ اوﻟﯿﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ‬ ‫ﺟﺪى را از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪﭼﺮاﮐﻪ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻧﺪﮐﻰ ﺑﺎ ﻣﺴﮑﻮ ﻓﺎﺻﻠﻪ داﺷﺖ‪ .‬روسﻫﺎ در ﺷﻮاردﯾﻨﻮ )ﺑﻮرودﯾﻨﻮ(‪ ،‬ﻗﻠﻌﻪى ﻣﺤﮑﻤﻰ در‬ ‫اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺘﻨﺪو ﺑﺎ ﺟﻤﻊ ﮐﺮدن ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺧﻮد ﺣﺠﻢ ﺳﭙﺎه را ﺑﻪ ‪ 113‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز و ‪ 640‬ﻋﺮاده ﺗﻮپ رﺳﺎﻧﺪه و ﻣﻨﺘﻈﺮ رﺳﯿﺪن ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ 5‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺑﺎ ‪ 135‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز و ﺣﺪود ‪ 600‬ﻋﺮاده ﺗﻮپ ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ رﺳﯿﺪ و ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﺎ ﻓﺮﻣﺎن وى ژﻧﺮال ﻣﻮرا ﺣﻤﻠﻪ را آﻏﺎز ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﻧﯿﺮوﻫﺎى او ﭘﺲ از درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪن ﺳﻮاران روس در ﺟﻨﮕﻰ ﺗﻦ ﺑﻪ ﺗﻦ و ﺧﻮﻧﯿﻦ ﻗﻠﻌﻪ را ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬در ‪ 6‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ‬ ‫داوو‪ ،‬ﻧﻰ و ﻣﻮرا ﺑﻪ ﺑﻮردﯾﻨﻬﻮ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮدﻧﺪ و در اﺛﺮ ﻓﺸﺎر آنﻫﺎ روسﻫﺎ ﻋﻠﻰرﻏﻢ ﻧﺒﺮد ﺳﺮﺳﺨﺘﺎﻧﻪ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺴﺘﺪ اﻣﺎ روسﻫﺎ ﭘﺲ از‬ ‫ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن را در آن ده ﺑﻪ آﺗﺶ ﺗﻮپ ﺑﺴﺘﻨﺪ و ﯾﮑﻰ از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻫﻨﮓ ﻫﺎى او را از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ژﻧﺮال داوو ﮐﻪ ﭘﻰ ﺑﺮده‬ ‫ﺑﻮد ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ روسﻫﺎ اﮔﺮ از ﮐﺎر ﻧﯿﻔﺘﺪ ﺳﭙﺎه او ﮐﺎﻣﻼ ﻣﻨﻬﺪم ﻣﻰﺷﻮد در ﺣﺮﮐﺘﻰ ﺷﺠﺎﻋﺎﻧﻪ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﺳﻮاراﻧﺶ ﺑﻪ ﺗﻮپﻫﺎى روس رﺳﺎﻧﺪ اﻣﺎ‬ ‫ﺗﻮﭘﭽﻰﻫﺎى روس ﺗﺎ آﺧﺮﯾﻦ ﻟﺤﻈﻪ آﺗﺶ را ﻗﻄﻊ ﻧﮑﺮدﻧﺪ و ﻣﻘﺎوﻣﺖ آنﻫﺎ ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔﻰ از ﺳﺮﺑﺎزان داوو را از ﭘﺎى در آورد‪ ،‬ﺧﻮد داوو ﻧﯿﺰ‬ ‫ﻣﺠﺮوح و ﺑﯿﻬﻮش در ﻣﯿﺪان اﻓﺘﺎد‪ .‬اﻣﺎ ﭼﻨﺪى آن ﻃﺮفﺗﺮ ‪ 3‬ﻟﺸﮑﺮ ﻣﺎرﺷﺎل ﻧﻰ ﺑﺎ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺑﺎ ﮔﺮاﯾﺘﻮن ﯾﮑﻰ از دو ژﻧﺮال ﺳﺮﻓﺮﻣﺎﻧﺪه روس‬ ‫درﮔﯿﺮى ﺧﻮﻧﯿﻨﻰ را ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﮐﻪ ﭼﻨﺪى ﺑﻌﺪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻧﺒﺮد ﺳﺮﻧﯿﺰه ﺷﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﭘﺎﯾﺎن ﯾﺎﻓﺖ ﮐﻪ ﻣﺎرﺷﺎل ﻣﻮرا ﺑﺎ ﺳﭙﺎه ﺧﻮد ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﻧﻰ آﻣﺪ‪ .‬ﺳﺮﺳﺨﺘﻰ‬ ‫روسﻫﺎ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻫﻤﻪ ژﻧﺮالﻫﺎى ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن از او ﻗﻮاى ﮐﻤﮑﻰ ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن دﺳﺖ ﭼﻨﺪان ﺑﺎزى ﺑﺮاى ﮐﻤﮏ ﺑﺪانﻫﺎ‬ ‫ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ دﯾﮕﺮ روسﻫﺎ ﮐﻪ در ﺑﯿﻦ ﻗﺮﯾﻪ ﺑﻮردﯾﻨﻬﻮ و ﺳﻤﻨﻮﻓﺴﮑﻮﺋﻪ ﻗﺮار داﺷﺖ ﻣﺮﺗﺐ در ﺣﺎل ﮐﻮﺑﯿﺪن ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻓﺮاﻧﺴﻮى در دﺷﺖ‬ ‫ﺑﻮد و ﺗﻨﻬﺎ زﻣﺎﻧﻰ ﮐﻪ ژﻧﺮال ﻣﻮران ﺑﺎ ﻟﺸﮑﺮ ﺧﻮد آنﻫﺎ را ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار داد‪ ،‬ﺷﺪت ﺣﻤﻠﻪ ﮐﻢ ﺷﺪ اﮔﺮ ﭼﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﻧﯿﺰ ﻣﻮﻗﺘﻰ ﺑﻮد ﭼﺮا ﮐﻪ‬ ‫روسﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﻔﻨﮓﻫﺎى ﺳﺮﻧﯿﺰهدار ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻟﺸﮑﺮ وى زدﻧﺪ‪ .‬ﭘﺎﻓﺸﺎرى ﻣﻮران و ﻣﺮداﻧﺶ ﻣﻮﺟﺐ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم واﺣﺪش و ﺷﺨﺺ وى ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪٩٦‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﺧﺒﺮﻫﺎﯾﻰ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺮ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن در دﻫﮑﺪه »واﻟﻮو« ﻣﻰرﺳﯿﺪ ﻧﮕﺮان ﮐﻨﻨﺪه ﺑﻮد روس ﻫﺎ ﻋﻠﻰرﻏﻢ ﺗﻠﻔﺎت ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺣﺘﺎ ﯾﮏ ﮔﺎم ﻋﻘﺐ ﻧﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫در درهى ﺑﺰرگ ﺳﻤﻨﻮﻓﺴﮑﻮﺋﻪ ‪ 700‬ﺗﻮپ ﻓﺮاﻧﺴﻮى و روس اﻧﺒﻮﻫﻰ از ﺟﻨﺎزه را ﺑﺮاى روى ﻫﻢ اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬از اﯾﻦ دره دهﻫﺎ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز‬ ‫روس ﻓﺮاﻧﺴﻮى و ﺣﺘﺎ ژﻧﺮال ﺑﺎ ﮔﺮاﯾﺘﻮن ﺟﺎن ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻪ در ﻧﺒﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻮراﻧﻰ‪ ،‬و داوو ﻣﺮﺗﺐ از ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن درﺧﻮاﺳﺖ ﻧﯿﺮو ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ اﻣﺎ »ﺧﺪاى ﺟﻨﮓﻫﺎ« ﺧﻮب ﻣﻰداﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ذﺧﯿﺮهاش را ﺑﺮاى‬ ‫ﺣﻤﻼت دﯾﮕﺮى ﻧﮕﺎه دارد‪ .‬ﻗﺰاقﻫﺎى اووارف و ﭘﺎﺗﻮف ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪ ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﭘﺸﺖ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﻗﺼﺪ ﻧﺎﺑﻮدى ﻋﻘﺒﻪ وى را‬ ‫داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﻮاﺟﻪ ﺑﺎ ﮔﺎرد ﻣﺨﺼﻮص ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﻣﺘﻔﺮق ﺷﺪﻧﺪ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪى روسﻫﺎ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ راﯾﻮﺳﮑﻰ ﺑﻰوﻓﻘﻪ در ﺣﺎل ﮐﻮﺑﯿﺪن‬ ‫ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ ﺑﻮد و ﻫﯿﭻ ﻧﯿﺮوى ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺧﺎﻣﻮش ﮐﺮدن ﻏﺮش ﻣﺮگ آنﻫﺎ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺗﺎ آن ﮐﻪ ﺳﺎﻋﺖ ‪ 15‬ﭘﺲ از آن ﮐﻪ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﺪ‬ ‫روسﻫﺎ دﯾﮕﺮ رﻣﻖ رﺳﺎﻧﺪن ﻧﯿﺮوى ﮐﻤﮑﻰ ﺟﺪﯾﺪى ﻧﺪارﻧﺪ ﺑﺎ آﺳﻮدﮔﻰ ﻓﺮﻣﺎن ورود ﺳﭙﺎهﻫﺎى ﺗﺎزه ﻧﻔﺴﻰ را ﺑﺮاى ﮐﻮﺑﯿﺪن ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ روسﻫﺎ‬ ‫ﺻﺎدر ﮐﺮد‪ .‬ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﺪن آﺗﺶ ﺗﻮپﻫﺎى راﯾﻮﺳﮑﻰ ﺳﺒﺐ ﺟﺎن ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺳﺮﺑﺎزان زﻣﯿﻦﮔﯿﺮ ﺷﺪهى ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺷﺪ و ﻏﺮوب آن روز ﻣﺮﮔﺒﺎر‬ ‫ﺑﺎﻻﺧﺮه ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺑﺎ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﮐﻤﮑﻰ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺻﺤﻨﻪ ﺟﻨﮓ رﺳﯿﺪ و در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ از ﺣﺠﻢ ﺑﺎﻻى اﺟﺴﺎد ﺳﺮﺑﺎزان ﻓﺮاﻧﺴﻮى و روﺳﻰ در درهى‬ ‫ﺳﻤﻨﻮﻓﺴﮑﻮﺋﻪ ﺑﻬﺖزده ﺷﺪه ﺑﻮد دﺳﺘﻮر اداﻣﻪ ﻧﺒﺮد را ﺻﺎدر ﮐﺮد‪ 300 .‬ﺗﻮپ ﻓﺮاﻧﺴﻮى ﻧﯿﺮوﻫﺎى روﺳﯿﻪ را درو ﮐﺮده و ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺷﺮق‬ ‫ﻣﻰراﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﺎرﯾﮑﻰ ﮐﺎﻣﻞ ﻫﻮا ﺟﻨﮓ ﭘﺎﯾﺎن ﯾﺎﻓﺖ ﺣﺎل آن ﮐﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 100‬ﻫﺰار ﮐﺸﺘﻪ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺮ ﺟﺎى ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد‪ .‬روسﻫﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ﻧﯿﻤﻰ‬ ‫از ارﺗﺶ ﺧﻮد را در ﭘﺎى ﻣﺴﮑﻮ از دﺳﺖ داده ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻮﺗﺰوف ﺳﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه روس رﺳﻤﺎ از ﺗﺰار درﺧﻮاﺳﺖ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺷﺮق‬ ‫ﻣﺴﮑﻮ را ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ وﺿﻊ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﻧﯿﺰ ﺧﻮﺷﺎﯾﻨﺪ ﻧﺒﻮد‪ 47 .‬ﻧﻔﺮ از ژﻧﺮالﻫﺎى او و ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 50‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎزش ﮐﺸﺘﻪ و ده ﻫﺰار‬ ‫ﻧﻔﺮ ﻣﺠﺮوح ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻮردﯾﻨﻬﻮ ﺑﻰرﺣﻤﺎﻧﻪﺗﺮﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﻗﻠﻤﺪاد ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ورود ﺑﻪ ﻣﺴﮑﻮ‬ ‫ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن در ‪ 14‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ ﻣﺴﮑﻮ رﺳﯿﺪ و ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ وارد ﮐﺮﻣﻠﯿﻦ ﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﺗﻔﺎق ﯾﻌﻨﻰ ورود ﯾﮏ ﻓﺎﺗﺢ ﺧﺎرﺟﻰ ﺑﻪ ﻣﺴﮑﻮ از ‪ 3‬ﻗﺮن ﻗﺒﻞ‬ ‫ﺑﻰﺳﺎﺑﻘﻪ و ﺗﺎ ‪ 2‬ﻗﺮن ﺑﻌﺪ ﻧﯿﺰ ﯾﻌﻨﻰ ﺗﺎ ﺑﻪ اﻣﺮوز ﺗﮑﺮار ﻧﺸﺪه اﻣﺎ اﯾﻦ ورود اﺻﻼ ﺑﺮاى اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺟﺬاب ﻧﺒﻮد ﭼﺮا ﮐﻪ روسﻫﺎ ﻗﺒﻞ از‬ ‫ﺧﺮوج‪ ،‬ﺷﻬﺮ را ﺑﻪ آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و اﯾﻦ ﺑﺎورﮐﺮدﻧﻰ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺷﻬﺮ ﺳﻮﺧﺘﻪ ﺑﺮاى ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ارزش ﭼﻨﺪاﻧﻰ ﻧﺪاﺷﺖ و ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ ﺳﺒﺐ ﺧﺸﻢ و‬ ‫ﻧﮕﺮاﻧﻰ ﺷﺪﯾﺪ او ﺷﺪ ﻣﻀﺎﻓﺎ آن ﮐﻪ او ﺑﺮاى ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻧﯿﺎز ﺳﭙﺎه ﺑﺰرﮔﺶ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺷﻬﺮ دل ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬اﮐﻨﻮن ﺧﺒﺮﻫﺎ ﻫﻤﻪ ﺣﺎﮐﻰ از ﮔﺮﺳﻨﮕﻰ‬ ‫ﺳﺮﺑﺎزان و ﻣﺮگ دهﻫﺎ ﻫﺰار اﺳﺐ ﺑﺮ اﺛﺮ ﻧﺮﺳﯿﺪن آذوﻗﻪ ﺑﻮد‪ .‬ارﺗﺶ روﺳﯿﻪ ﻧﯿﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﺮگ ﻗﻄﺒﻰ در ﺟﻨﻮب ﺷﺮق ﻣﺴﮑﻮ در رﯾﺎزان ﮐﻤﯿﻦ‬ ‫ﮐﺮده و ﻣﺘﺮﺻﺪ ﺑﯿﺮون آﻣﺪن ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺑﻮد‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن اﮐﻨﻮن ﺑﺎ آن ﮐﻪ ﻣﺴﮑﻮ را در دﺳﺖ داﺷﺖ و روسﻫﺎ را درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪه ﺑﻮد ﺑﺎ زﯾﺮﮐﻰ ﺧﺎص ﺧﻮد ﻣﻰداﻧﺴﺖ ﮐﻪ »ﺑﺎزﻧﺪه« اﺳﺖ‬ ‫او ﻧﯿﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﺎرل دوازدﻫﻢ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﯾﺎن ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ و ﺳﺮدار ﻟﻬﺴﺘﺎﻧﻰ‪ ،‬ﻣﺮﺗﮑﺐ اﺷﺘﺒﺎه ﺷﺪه ﺑﻮد )ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ‪ 130‬ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﻫﯿﺘﻠﺮ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﯿﻦ‬ ‫اﺷﺘﺒﺎه را ﮐﺮد‪ ،‬دﺷﺖﻫﺎى روﺳﯿﻪ ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﺎﻧﻰ دارد ﮐﻪ ﺷﮑﺴﺖﻧﺎﭘﺬﯾﺮﻧﺪ‪ .‬آنﻫﺎ زﻣﯿﻦ ﺳﻮﺧﺘﻪ را ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺧﻮد ﺑﺮاى ﺳﺮداران ﻣﻬﺎﺟﻢ‬ ‫ﻣﻰﮔﺬارﻧﺪ و زﻣﺎﻧﻰ ﮐﻪ دﺷﻤﻦ از ﻧﺒﺮد ﺧﺴﺘﻪ ﺷﺪ ﺣﺘﺎ ﺑﻪ ﺟﻨﺎزه او ﻧﯿﺰ رﺣﻢ ﻧﻤﻰﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺑﺎر درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺬاﮐﺮه ﺑﺎ اﻟﮑﺴﺎﻧﺪر را‬ ‫ﮐﺮد اﻣﺎ اﻟﮑﺴﺎﻧﺪر ﺣﺘﺎ ﺟﻮاب او را ﻫﻢ ﻧﺪاد‪ .‬ﻓﺎﺗﺢ ﺑﺰرگ در دﻓﻌﺎت ﺑﻌﺪ ﺣﺘﺎ ﻟﺤﻦ ﺧﻮد را ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻼﯾﻢ و ﻧﻪ از ﻣﻮﺿﻊ ﻗﺪرت ﮐﺮد اﻣﺎ ﮔﻮﯾﻰ‬ ‫ﻓﺸﺎر ﻣﯿﻬﻦﭘﺮﺳﺘﺎن و ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن ﻓﺮارى دول ﻣﻐﻠﻮب ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﻣﺎﻧﻊ از ﭘﺎﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺬاﮐﺮات ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻏﻢاﻧﮕﯿﺰﺗﺮﯾﻦ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﺗﺎرﯾﺦ‬ ‫ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﭘﺲ از آن ﮐﻪ ﻓﻬﻤﯿﺪ روسﻫﺎ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﻣﺬاﮐﺮه ﺑﺎ او ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﺳﭙﺎه ﺧﻮد )ﺑﻪ ﺟﺰ ‪ 10‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ( ﻣﺴﮑﻮ را ﺗﺮك ﮐﺮد و از آن ﺟﺎ ﮐﻪ‬ ‫از اﺳﺐﻫﺎى ارﺗﺶ او ﭼﯿﺰى ﺑﺎﻗﻰ ﻧﻤﺎﻧﺪه ﺑﻮد ﻓﮑﺮ ﭘﯿﺸﺮوى ﺑﻪ داﺧﻞ روﺳﯿﻪ و ﯾﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎل و ﺳﻦﭘﻄﺮزﺑﻮرگ را از ﻓﮑﺮ ﺧﻮد ﺑﯿﺮون‬ ‫ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺮاى او ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ راه ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻃﺒﯿﻌﺖ ﺧﺸﻦ روﺳﯿﻪ ﮐﻪ اﮐﻨﻮن آﺛﺎر ﻣﻨﺠﻤﺪ ﮐﻨﻨﺪهى آن را اﺣﺴﺎس ﻣﻰﮐﺮد و ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ‬ ‫‪٩٧‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ اﻣﺎ اﯾﻦ ﺑﺎر اﯾﻦ روسﻫﺎ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ دﺳﺖ از ﺳﺮ ارﺗﺶ ﻓﺮاﻧﺴﻪ )و ﻣﺘﺤﺪاﻧﺶ( ﺑﺮ ﻧﻤﻰداﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﺘﻮنﻫﺎى ﺑﺰرگ ﻓﺮاﻧﺴﻮى‪ ،‬اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﻰ و‬ ‫ﻟﻬﺴﺘﺎﻧﻰ در ﺧﻂ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ اﺳﻤﻮﻟﺴﻨﮏ ﺑﺎرﻫﺎ ﻣﻮرد ﻫﺠﻮم ﻣﺮدان ﮐﻮﺗﺰوف ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬در ‪ 30‬اﮐﺘﺒﺮ ‪ 1812‬ﺳﺮﻣﺎى وﺣﺸﺘﻨﺎﮐﻰ روﺳﯿﻪ‬ ‫ﺳﺮﻋﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ را ﮐﻢ ﮐﺮد و آن ﮔﺎه ﮐﻪ دﺳﺘﻪﻫﺎى ﺳﻮار ﻗﺰاق و ﭘﯿﺎده ﻧﻈﺎم ﺟﻨﮕﺪﯾﺪه ﮐﻮﺗﺰوف ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن را ﺑﻪ ﺳﺘﻮه آوردﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺑﺮ ﺳﺮﻋﺖ ﻧﯿﺮوﻫﺎﯾﺶ اﻓﺰود )و اﯾﻦ ﺑﻪ ﺑﻬﺎى ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﻫﺮ ﭼﯿﺰ ﺳﻨﮕﯿﻦ و ﺣﺘﺎ ﻣﺠﺮوﺣﺎن ﺗﻤﺎم ﺷﺪ( ﭼﺮا ﮐﻪ ﺧﺒﺮﻫﺎى رﺳﯿﺪه ﺣﺎﮐﻰ از‬ ‫آﻣﺎدﮔﻰ اروﭘﺎ و ﺣﺘﺎ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﺮاى ﺧﺮوج ﻋﻠﯿﻪ وى ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﭘﺎرﺗﯿﺰانﻫﺎ و ﻗﺰاقﻫﺎى روس ﻧﯿﺰ ﺑﻰﮐﺎر ﻧﺒﻮدﻧﺪ و در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد دهﻫﺎ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﻋﻘﺐ اﻓﺘﺎده از ﺳﭙﺎه اﺻﻠﻰ را از دم ﺗﯿﻎ ﮔﺬراﻧﺪ و ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺠﺮوﺣﺎن ﻧﯿﺰ اﺟﺎزه دادﻧﺪ ﺗﺎ ﺧﻮد ﺑﻤﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﻧﺒﺮد اﺻﻠﻰ در ﺣﻮاﻟﻰ رود دﻧﯿﭙﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻣﺎرﺷﺎل ﻧﻰ ﮐﻪ از ﻗﻮاى ﻋﻤﺪه ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺟﺪا اﻓﺘﺎده ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﺷﺪت ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ روسﻫﺎ‬ ‫ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﺎ ﺗﺤﻤﻞ ‪ 19‬ﻫﺰار ﮐﺸﺘﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ از رود ﺑﮕﺬرﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن اﮐﻨﻮن ﺗﻨﻬﺎ اﻣﯿﺪش ﺷﻬﺮ ﻣﯿﻨﺴﮏ ﺑﻮد‪ .‬در اﯾﻦ ﺷﻬﺮ وى آذوﻗﻪ ﻓﺮاوان ﺑﺮاى ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺧﻮد ﺗﺪارك دﯾﺪه و ﻗﺼﺪ داﺷﺖ ﺗﺎ آن را‬ ‫ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﻨﺪ اﻣﺎ روسﻫﺎ آن را از دﺳﺖ ﻟﻬﺴﺘﺎﻧﻰﻫﺎ در آورده و از ﺟﻨﻮب ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺗﻌﻘﯿﺐ وى ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﮐﻨﻮن ﭘﻨﺞ ژﻧﺮال روس ﯾﻌﻨﻰ ﭼﯿﭽﺎﮔﻒ‪ ،‬وﺗﮕﻨﺸﺘﺎﯾﻦ‪ ،‬ﭘﻼﺗﻮف‪ ،‬ارﻣﻮﻟﻮف و ﮐﻮﺗﺰوف ﺑﻘﺎﯾﺎى ﺳﭙﺎه ‪ 600‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮه اورا ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻏﺮب ﺟﺎرو‬ ‫ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺑﺮاى ورود ﺑﻪ ﻧﻘﺎط اﻣﻦﺗﺮ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎﯾﺪ از رود ﺑﺮه زﯾﻨﺎ ﻣﻰﮔﺬﺷﺖ ﺣﺎل آﻧﮑﻪ روسﻫﺎ ﺑﺎ ﺧﺮاب ﮐﺮدن ﺑﺨﺸﻰ از ﭘﻞﻫﺎ ﻋﻤﻼ ﺳﭙﺎه‬ ‫درﻣﺎﻧﺪه او را ﮔﯿﺮ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﻓﺮﯾﺐ ﻫﻨﺮﻣﻨﺪاﻧﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻋﻤﺪه ﻗﻮاى ﺧﻮد را از ﺑﺮه زﯾﻨﺎ ﻋﺒﻮر دﻫﺪ در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎى‬ ‫ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪهاش ﺑﻪ دﺳﺖ روسﻫﺎ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺷﺪﻧﺪ )ﺗﻨﻬﺎ در ﭘﺎى ﯾﮑﻰ از ﭘﻞﻫﺎ ‪ 10‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﻓﺮاﻧﺴﻮى ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪(.‬‬ ‫اﻣﭙﺮاﺗﻮر ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرده ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﭘﺲ از آن ﮐﻪ از ورود ﺑﻪ ﻣﯿﻨﺴﮏ ﻧﺎاﻣﯿﺪ ﺷﺪ ﭼﺎره را ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﺑﻪ وﯾﻠﻨﺎ ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ ﻟﯿﺘﻮاﻧﻰ داﻧﺴﺖ‪.‬‬ ‫روسﻫﺎ اﻟﺒﺘﻪ ﺧﻮد را ﻗﺒﻞ از ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺑﻪ وﯾﻠﻨﺎ رﺳﺎﻧﺪه ﺑﻮدﻧﺪ اﻣﺎ ﻗﻠﺖ ﻧﻔﺮات آنﻫﺎ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ آنﻫﺎ را ﻋﻘﺐ راﻧﺪه و ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ‬ ‫وارد ﺷﻬﺮ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﮔﺮﺳﻨﻪ ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﺷﺒﯿﻪ اﺷﺒﺎح ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺳﺮاﺳﯿﻤﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﭼﯿﺰى ﺑﺮاى ﺧﻮردن و ﺳﻘﻔﻰ ﺑﺮاى‬ ‫اﺳﺘﺮاﺣﺖ و ﻓﺮاز از ﺳﺮﻣﺎى ‪ 25‬درﺟﻪ زﯾﺮ ﺻﻔﺮ دﺳﺎﻣﺒﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﺎرﻟﻪ وﺿﻊ اﯾﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎ را ﭼﻨﯿﻦ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻣﻰﮐﻨﺪ‪:‬‬ ‫»اﮐﻨﻮن ﻧﺒﺮد وﺣﺸﺖاﻧﮕﯿﺰ ﻣﺴﮑﻮ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﯿﺪه ﺑﻮد اﻣﺎ از ‪ 420‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎزى ژوﺋﻦ )‪ 6‬ﻣﺎه ﻗﺒﻞ( از ﻣﺮز ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ واز ‪ 150‬ﻫﺰار‬ ‫ﻧﻔﺮى ﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﻪ آنﻫﺎ ﻣﻠﺤﻖ ﺷﺪﻧﺪ ﭼﯿﺰى ﺟﺰ ﭼﻨﺪ واﺣﺪ ﮐﻮﭼﮏ ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺑﺎﻗﻰ ﻧﻤﺎﻧﺪه ﺑﻮد‪«.‬‬ ‫ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﻫﻔﺘﻪ ﺑﻌﺪ اﻧﺪك ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪه ﺧﻮد را ﺗﺮك ﮐﺮد و ﺷﺒﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﻋﺒﻮر از ﻣﺮز آﻟﻤﺎن ﻗﺼﺪ ﻓﺮار ﺑﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ را ﮐﺮد و ﺑﺮاى آن ﮐﻪ‬ ‫ﮐﺴﻰ ﺑﻪ او ﺷﮏ ﻧﺒﺮد ﺣﺘﺎ اﺳﮑﻮرت ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺧﻮد ﻧﺒﺮد‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮد‬ ‫ﻧﺒﺮد روﺳﯿﻪ و ﻓﺮاﻧﺴﻪ در ‪ 1812‬ﯾﮑﻰ از ﻣﺨﻮفﺗﺮﯾﻦ و ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬارﺗﺮﯾﻦ ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﻮد‪ .‬از ارﺗﺶ )ﺣﺪود( ‪ 550‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮى ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺗﻨﻬﺎ‬ ‫‪ 30‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪ‪ 120 .‬ﻫﺰار اﺳﯿﺮ و ‪ 400‬ﻫﺰار ﮐﺸﺘﻪ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻣﺮد ﻣﻘﺘﺪر اروﭘﺎ اﮐﻨﻮن ﺳﺮدارى ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرده ﺑﺎﺷﺪ و از آن‬ ‫ﻃﺮف روﺳﯿﻪ اﮐﻨﻮن ﻗﺪرت ﺑﻼﻣﻨﺎزع ﺷﺮق ﻣﺤﺴﻮب ﺷﻮد‪ .‬ﻗﺪرﺗﻰ ﮐﻪ اﮐﻨﻮن اﺗﺮﯾﺶ و ﭘﺮوس ﻣﻄﯿﻊ آن ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن از ﻧﺒﺮد روﺳﯿﻪ ﻫﯿﭻ‬ ‫ﭼﯿﺰ ﻋﺎﯾﺪش ﻧﺸﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺟﺰ ﻓﺘﺢ ﻣﺴﮑﻮ ﺷﻬﺮ دﺳﺖ ﻧﯿﺎﻓﺘﻨﻰ روﺳﯿﻪ‪.‬‬

‫‪٩٨‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫اﻣﺎ او ﺣﺘﺎ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ از ﺑﻮدن در اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﻟﺬت ﺑﺒﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺟﻬﺖ ﻧﺒﺮد ﻣﺬﮐﻮر از ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮ ﻧﻈﺎﻣﻰ ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﻟﺸﮑﺮﮐﺸﻰ ﺗﺎآن ﺗﺎرﯾﺦ و ﻧﯿﺰ‬ ‫ﺑﻰرﺣﻤﺎﻧﻪﺗﺮﯾﻦ ﻧﺒﺮد دﻧﯿﺎى ﻣﺘﻤﺪن ﺑﻮد‪ .‬از دﯾﺪﮔﺎه ﺳﯿﺎﺳﻰ ﻧﯿﺰ آﻏﺎز ﺳﻘﻮط اﻣﭙﺮاﺗﻮرى وﺷﻮﮐﺖ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺑﻨﺎﭘﺎرت ﺑﻮد‪ .‬ﺗﺮاژدى اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﻧﯿﺰ‬ ‫ﻣﺮگ ﺻﺪﻫﺎ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز در اﺛﺮ ﮔﺮﺳﻨﮕﻰ‪ ،‬ﺧﺴﺘﮕﻰ وﺳﺮﻣﺎ )ﺑﺪون آن ﮐﻪ اﻓﺘﺨﺎرى ﻧﺼﯿﺐ آﻧﻬﺎ ﺷﻮدﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﺎ دﺷﻤﻦ ﺟﻨﮕﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ( ﺑﻮد‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﻧﮑﺘﻪ ﺑﻪ ﯾﺎد ﻣﺎﻧﺪﻧﻰ اﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﻧﯿﺰ ﭘﺎﯾﺪارى روسﻫﺎ در دﻓﺎع از ﮐﺸﻮرﺷﺎن ﺑﻮد »اﺳﺘﺮاﺗﮋى زﻣﯿﻦ ﺳﻮﺧﺘﻪ( و اﺟﺘﻨﺎب از ﺟﻨﮓﻫﺎى ﺑﺰرگ‬ ‫و ﺑﻪ ﺟﺎى آن ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﭘﺎرﺗﯿﺰان ﺗﺼﻤﯿﻤﻰ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﻫﻢ ﭘﺲ از ‪ 200‬ﺳﺎل ﻣﻰﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ روش دﻓﺎﻋﻰ ﺑﺮاى ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻋﻠﯿﻪ ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن‬ ‫ﺑﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎى ﺑﺰرگ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد ﻻﯾﭙﺰﯾﮏ‬ ‫از دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ 1821‬ﮐﻪ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺳﺮاﺳﯿﻤﻪ ﺑﻪ ﭘﺎرﯾﺲ ﮔﺮﯾﺨﺖ ﺗﺎ ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ 1813‬دﺷﻤﻨﺎن ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺑﺎ ﻗﺪرﺗﻰ ﺑﻰاﻧﺘﻬﺎ در ﺣﺎل ﺟﻤﻊآورى ﺳﭙﺎه و‬ ‫ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺳﭙﺎﻫﯿﺎﻧﻰ ﮐﻪ اﺗﺮﯾﺶ ‪ 7‬ﭘﺮوس و روﺳﯿﻪ در اروﭘﺎى ﺷﺮﻗﻰ و ﻣﺮﮐﺰى ﮔﺮد آورده ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ آن اﻧﺪازه ﺑﻮد ﮐﻪ ﻫﯿﺒﺖ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن‬ ‫را ﮐﻢ رﻧﮓ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﻤﺎم ﺳﺮزﻣﯿﻦﻫﺎﯾﻰ ﮐﻪ ﺳﺮدار ﻣﻌﺮوف ﻓﺮاﻧﺴﻮى ﻃﻰ ‪ 15‬ﺳﺎل در ﺷﺮق ﺑﻪ دﺳﺖ آورده ﺑﻮد اﮐﻨﻮن در اﺛﺮ ﺷﮑﺴﺖ ﺳﻨﮕﯿﻦ او از روﺳﯿﻪ در‬ ‫ﺣﺎل ﺑﺮ ﺑﺎد رﻓﺘﻦ ﺑﻮد و ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻰ ﻣﻰداﻧﺴﺖ دﺷﻤﻨﺎﻧﺶ در ﭘﺎرﯾﺲ ﻣﺘﺮﺻﺪ آن ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﻮﻧﺪ دﯾﮕﺮ از او ﮐﺎرى ﺳﺎﺧﺘﻪ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ ﺗﺎ ﺑﺮاى ﻫﻤﯿﺸﻪ او را ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﺑﺰﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ در ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ اﻗﺪام ﺑﻪ ﺑﺴﯿﺞ ﻋﻤﻮﻣﻰ دﯾﮕﺮى در ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﺮاى ﺳﺮﺑﺎزﮔﯿﺮى ﮐﺮد‪ .‬او اﮐﻨﻮن ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮد ﭘﺴﺮ ﺑﭽﻪﻫﺎى‬ ‫‪ 16‬ﺳﺎﻟﻪ را ﻧﯿﺰ زﯾﺮ ﭘﺮﭼﻢ ﺑﺨﻮاﻧﺪ‪ .‬در اﮐﺘﺒﺮ وى در ﮐﻤﺎل ﻧﺎﺑﺎورى ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ ‪ 155‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز را در ﺷﺮق آﻟﻤﺎن ﺳﺎزﻣﺎن داد اﻣﺎ ﺗﻨﻬﺎ‬ ‫ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﻧﺪﮐﻰ ﺑﺮاى ذﺧﯿﺮه در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺖ و اﯾﻦ او را ﻧﮕﺮان ﻣﻰﮐﺮد‪ .‬ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن اﮐﻨﻮن ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺳﺮﺑﺎزان و ﺳﺮداراﻧﺶ را از دﺳﺖ داده و‬ ‫ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮد ﺑﺮ روى ﻧﯿﺮوﻫﺎﯾﻰ ﺣﺴﺎب ﺑﺎز ﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﺳﺎﺳﺎ ﺷﺒﺎﻫﺘﻰ ﺑﻪ ﮐﻬﻨﻪ ﺳﺮﺑﺎزان از ﺟﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪى او در ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﻣﻀﺎﻓﺎ‬ ‫آن ﮐﻪ ﺑﺨﺸﻰ از اﯾﻦ ﺳﺮﺑﺎزان آﻟﻤﺎﻧﻰ ﺑﻮدﻧﺪ و او از آنﻫﺎ ﺑﺮاى ﻣﺒﺎرزه ﻋﻠﯿﻪ ﺟﻨﮕﺠﻮﯾﺎن ﭘﺮوﺳﻰ ﻣﻰﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻬﺮه ﺑﺒﺮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺻﻮرت او‬ ‫ﭼﺎرهاى ﺟﺰ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬ ‫در ‪ 16‬اﮐﺘﺒﺮ ‪ 1813‬ﻃﻼﯾﻪ داران ﺳﭙﺎه او ﺑﺎ ﺳﺮﺑﺎزان روس در دﺷﺖ ﻻﯾﭙﺰﯾﮏ ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﺮد اﻣﺎ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﭘﻰ ﺑﺮد ﮐﻪ در اﯾﻦ‬ ‫ﻧﺒﺮد اﺗﺮﯾﺸﻰﻫﺎ‪ ،‬ﭘﺮوﺳﻰﻫﺎ و ﺳﻮﺋﺪىﻫﺎ ﻧﯿﺰ در ﭘﺸﺖ ﺳﺮ روسﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺻﻒآراﯾﻰ ‪ 400‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز‬ ‫ﺗﻘﺪﯾﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﮐﻢﺗﺮ از ﯾﮏ ﺳﺎل ﭘﺲ از ﭘﺎﯾﺎن ﻧﺒﺮد روﺳﯿﻪ دﺷﺖ ﻻﯾﭙﺰﯾﮏ ﺷﺎﻫﺪ ﯾﮑﻰ از ‪ 5‬ﻧﺒﺮد ﺧﻮﻧﯿﻦ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺑﺎﺷﺪ اﻣﺎ اﯾﻦ ﺑﺎر‬ ‫ﺑﺮﺧﻼف ﺳﺎل ‪ 1812‬اﯾﻦ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ »اﺗﺤﺎدﯾﻪ« ﻗﺮار داﺷﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺑﻪ )ﻧﺒﺮد ﻣﻠﻞ( ﻧﯿﺰ ﻣﻌﺮوف ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﺣﻤﻠﻪ داد ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﺷﺪ ﮐﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﭙﺎه ‪ 155‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮى او‪ ،‬ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ ‪ 220‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ را ﺑﻪ ﻣﯿﺪان آوردهاﻧﺪ ﺣﺎل‬ ‫آن ﮐﻪ ﺳﭙﺎهﻫﺎى ﮐﻤﮑﻰ ﻧﯿﺰ در ﺣﺎل ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬وﻗﺖ ﺑﺮاى او اﻧﺪك ﺑﻮد و ﺑﺎﯾﺪ ﺗﮑﻠﯿﻒ ﻧﺒﺮد ﻫﺮ ﭼﻪ ﺳﺮﯾﻊﺗﺮ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻰﺷﺪ ﺗﺎ‬ ‫ﺷﺐ ‪ 16‬اﮐﺘﺒﺮ‪ 70 ،‬ﻫﺰار ﮐﺸﺘﻪ دﺷﺖ ﻻﯾﭙﺰﯾﮏ را ﭘﻮﺷﺎﻧﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ‪ 30‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ آن را ﺳﺮﺑﺎزان ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﻰدادﻧﺪ‪.‬‬ ‫در ‪ 17‬اﮐﺘﺒﺮ در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﻣﯿﺪان آوردن ‪ 15‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز دﯾﮕﺮ ﺷﺪ ﺳﭙﺎه ﻋﻈﯿﻢ ﻣﺎرﺷﺎل ﺑﺮﻧﺎدوت وﻟﯿﻨﮕﺘﻦ ﺑﺎ ‪110‬‬ ‫ﻫﺰار ﻧﻔﺮ از راه رﺳﯿﺪه و ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺗﻨﻬﺎ راه را ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ دﯾﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﺑﺮﺗﺮى ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ ‪ 2‬ﺑﺮﯾﮏ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﺑﺎر اﯾﻦ ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ‬ ‫دﺳﺖ از ﺳﺮ او ﺑﺮﻧﻤﻰداﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫در ‪ 18‬اﮐﺘﺒﺮ ‪ 300‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز روس‪ ،‬اﺗﺮﯾﺸﻰ‪ ،‬آﻟﻤﺎﻧﻰ و ﺳﻮﺋﺪى ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﻗﻮا ﺑﻪ ﺳﭙﺎه او ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدﻧﺪ و در اﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎم اﺗﻔﺎق دﯾﮕﺮى ﺑﺮاى‬ ‫ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن رخ داد و آن اﯾﻦ ﮐﻪ ﺳﺮﺑﺎزان آﻟﻤﺎﻧﻰ ﺳﭙﺎه او ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺑﻪ ﺻﻒ ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ و ﻫﺪف ﺗﻮپﻫﺎى ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ او ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬از‬ ‫‪٩٩‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫اﯾﻦ زﻣﺎن ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺑﺮاى ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن دﯾﮕﺮ ﻓﺮﺻﺖ ﻧﺒﻮد ﺑﺎﯾﺪ ﺧﻮد را از ﻣﻬﻠﮑﻪ ﻧﺠﺎت ﻣﻰداد در ﻏﯿﺮ اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻫﺰاران ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ دورﺗﺮ از‬ ‫ﭘﺎرﯾﺲ ﺑﻪ دﺳﺖ دﺷﻤﻦ ﻣﻰاﻓﺘﺎد‪.‬‬ ‫ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ او از ‪ 19‬اﮐﺘﺒﺮ آﻏﺎز ﺷﺪ و ﺑﺎ ﺟﻨﮓ و ﮔﺮﯾﺰ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻣﻐﺮب ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺴﺖ اﻣﺎ ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ اﯾﻦ ﺑﺎر ﻫﻤﺎن ﺗﺠﺮﺑﯿﺎت او را ﻋﻠﯿﻪاش ﺑﻪ‬ ‫ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﯾﻌﻨﻰ آن ﮐﻪ ﺑﻪ او ﻫﯿﭻ ﻓﺮﺻﺘﻰ ﺑﺮاى ﺣﺘﺎ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﻧﺪادﻧﺪ و ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔﻰ از ﻧﻔﺮات او را در ﺣﯿﻦ ﻓﺮار ﮐﺸﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﭘﻞﻫﺎى ﻣﻬﻢ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻨﻔﺠﺮ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﺗﻌﻘﯿﺐ ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ ﮐﻢ ﺷﻮد اﻣﺎ ﺗﻌﺠﯿﻞ ﺳﺮﺑﺎزان ﻣﻬﻨﺪﺳﻰ ﺗﺨﺮﯾﺐ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ‬ ‫ﭘﻞﻫﺎ ﻗﺒﻞ از ﻋﺒﻮر ﮐﺎﻣﻞ ﺳﭙﺎه از ﺑﯿﻦ ﺑﺮود ﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﻧﯿﺰ ﺟﺎ ﻣﺎﻧﺪن ‪ 27‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز از ﺟﻤﻠﻪ ﻟﻬﺴﺘﺎﻧﻰﻫﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ ﯾﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ‬ ‫ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ و ﯾﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ اﺳﺎرت درآﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﻧﺒﺮد در ﻋﺼﺮ روز ‪ 19‬اﮐﺘﺒﺮ ﺗﻤﺎم ﺷﺪ در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ‪ 125‬ﻫﺰار ﮐﺸﺘﻪ از دو ﻃﺮف روى زﻣﯿﻦ‬ ‫دﺷﺖ ﺑﺮ ﺟﺎى ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد‪ 65 .‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ از ﮐﺸﺘﻪﻫﺎى اﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ارﺗﺶ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮد‬ ‫ﻧﺒﺮد ﻻﯾﭙﺰﯾﮏ را ﺑﺎﯾﺪ آﺧﺮﯾﻦ ﻓﺮﺻﺖ ﺿﺮﺑﻪ ﮐﺎرى ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ ﺑﻪ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن داﻧﺴﺖ‪ .‬ﺷﮑﺴﺖ ﻻﯾﭙﺰﯾﮏ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺗﺎ رود رن ﮐﻪ ﻣﺮز‬ ‫آﻟﻤﺎن و ﻓﺮاﻧﺴﻪ را ﺟﺪا ﻣﻰﮐﺮد ﻋﻘﺐ ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ‪ .‬ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن اﮔﺮ ﭼﻪ ﻫﻨﻮز ﻧﯿﺮوﻫﺎى زﯾﺎدى در ﺳﺮاﺳﺮ اروﭘﺎ داﺷﺖ اﻣﺎ ﭘﺲ از ﻧﺒﺮد ﻻﯾﭙﺰﯾﮏ ﭘﻰ‬ ‫ﺑﺮد ﮐﻪ ﺟﻨﮓ را در ﺟﺒﻬﻪ اﺻﻠﻰ ﯾﻌﻨﻰ ﺷﺮق ﺑﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ 3 .‬ﺣﺮﯾﻒ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ او ﯾﻌﻨﻰ ﭘﺮوس‪ ،‬روﺳﯿﻪ و اﺗﺮﯾﺶ ﺑﺎ ﭘﻮل اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ اﮐﻨﻮن ﻗﺪرﺗﻰ‬ ‫را ﺟﻤﻊ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﻧﯿﺮوﯾﻰ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺳﺎﺧﺘﻦ آن ﻧﺒﻮد اﻣﺎ او دﯾﮕﺮ ﺣﺘﺎ اﮔﺮ ﻣﻰﺧﻮاﺳﺖ ﻧﯿﺰ ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ از ﮐﺸﻮرﻫﺎى اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ‪،‬‬ ‫اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ و ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺳﺮﺑﺎزﮔﯿﺮى ﮐﻨﺪ ﭼﺮاﮐﻪ دﯾﮕﺮ ﺟﻮاﻧﻰ ﻧﻤﺎﻧﺪه ﺑﻮد‪ .‬او ‪ 700‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز را در دﺷﺖﻫﺎى روﺳﯿﻪ و آﻟﻤﺎن ﺑﻪ ﮐﺸﺘﻦ داده ﺑﻮد و‬ ‫اﮐﻨﻮن در ﺑﺮاﺑﺮ ارﺗﺶ ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ ﮐﻪ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﺰرگﺗﺮ ﻣﻰﺷﺪ ﺣﺘﺎ ﻗﺎدر ﻧﺒﻮد ‪ 250‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﮔﺮد آورد‪.‬‬ ‫در ﻧﺒﺮد ﻻﯾﭙﺰﯾﮏ ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ ﻧﯿﺰ ﮐﻢ ﮐﺸﺘﻪ ﻧﺪاده ﺑﻮدﻧﺪ اﻣﺎ ﺗﻠﻔﺎت آنﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﻠﻔﺎت ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن دو ﻓﺮق اﺳﺎﺳﻰ داﺷﺖ‪ :‬اول آن ﮐﻪ ﺑﺮاى آنﻫﺎ‬ ‫ﺟﺒﺮان ‪ 60‬ﻫﺰار ﮐﺸﺘﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺎده ﺑﻮد و دوم آن ﮐﻪ آنﻫﺎ در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﮐﻞ ﺧﺎك آﻟﻤﺎن را آزاد ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﮐﻠﯿﻪ ﻣﺎهﻫﺎى دﺳﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬ژاﻧﻮﯾﻪ و ﻓﻮرﯾﻪ ‪ 1814‬را در ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﻣﺘﻮاﻟﻰ در داﺧﻞ ﺧﺎك ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ را ﭘﻰدرﭘﻰ ﺷﮑﺴﺖ داد اﻣﺎ‬ ‫ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﻣﻮﻫﺶ او از آﻟﻤﺎن ﭘﺲ از ﻧﺒﺮد ﻻﯾﭙﺰﯾﮏ ﮐﺎر ﺧﻮد را ﮐﺮده ﺑﻮد ﭼﺮا ﮐﻪ در ﺟﺒﻬﻪ ﻏﺮب ﻧﯿﺰ دﯾﮕﺮ او ﻣﻄﻤﺌﻦ ﻧﺒﻮد‪ .‬وﻟﯿﻨﮕﺘﻦ‬ ‫اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ دﺷﻤﻦ ﻗﺪﯾﻤﻰ و ﺳﺮﺳﺨﺖ او اﮐﻨﻮن اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ را ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺟﻨﻮب ﻓﺮاﻧﺴﻪ رﺳﺎﻧﺪه ﺑﻮد در اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ دﯾﮕﺮ ﮐﺴﻰ از ﺷﻨﯿﺪن ﻧﺎم‬ ‫ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﻧﻤﻰﺗﺮﺳﯿﺪ و اﮐﻨﻮن ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﺎ اﻧﺒﻮﻫﻰ ازدوﻟﺖﻫﺎى ﻣﺘﺨﺎﺻﻢ ﻃﺮف ﺑﻮد‪ .‬ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن در ‪ 6‬آورﯾﻞ ‪ 1814‬ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ اﺳﺘﻌﻔﺎ ﺷﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ‬ ‫ﻧﯿﻢ ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺳﺮﺑﺎز ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ درﺣﺎل ﻧﺎﺑﻮدﮐﺮدن ﻣﯿﻬﻦ او ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﺎ آن ﺗﺎرﯾﺦ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﯾﮏ ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺳﺮﺑﺎز ﻓﺮاﻧﺴﻮى را ﺑﻪ ﮐﺸﺘﻦ داده ﺑﻮد‪.‬‬ ‫واﺗﺮﻟﻮ‬ ‫اﺟﻤﺎع اروﭘﺎ ﻋﻠﯿﻪ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن در ﻣﺎرس ‪ 1814‬ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ وى ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﻗﺒﻮل ﺗﺒﻌﯿﺪ ﺑﻪ ﺟﺰﯾﺮه آﻟﭗ ﺷﻮد اﻣﺎ ﺑﻰﺧﺮدى ﺑﻮرﺑﻮنﻫﺎ )ﺧﺎﻧﺪان‬ ‫ﺳﻠﻄﻨﺘﻰ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﮐﻪ در اﻧﻘﻼب ﮐﺒﯿﺮ از ﮐﺎر ﺑﺮﮐﻨﺎر ﺷﺪه و ﭘﺲ از ﺗﺒﻌﯿﺪ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﻣﺠﺪدا ﺑﺎزﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ( ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﻣﺠﺪدا ﻗﺼﺪ‬ ‫ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ را ﺑﮑﻨﺪ‪ .‬وى در آورﯾﻞ ‪ 1815‬ﻗﺼﺪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ را ﮔﺮﻓﺖ و در ﻣﺎرس ‪ 1815‬او در ﺟﻨﻮب ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫اﻣﭙﺮاﺗﻮر و اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻫﻨﻮز ﺑﺮازﻧﺪهى ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺑﻮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در ﮐﻞ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻫﯿﭻ ﮐﺲ از ﺑﻮرﺑﻮنﻫﺎ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻧﮑﺮد و در ‪ 20‬ﻣﺎرس او‬ ‫در ﭘﺎرﯾﺲ ﺑﻮد و ﺑﻮرﺑﻮنﻫﺎ و ﺳﻠﻄﻨﺖﻃﻠﺒﺎن ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺳﻮراﺧﻰ ﺑﺮاى ﻓﺮار‪.‬‬ ‫ﺑﺴﯿﺞ ﻣﺠﺪد اروﭘﺎ ﻋﻠﯿﻪ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن‬ ‫اﮔﺮ ﭼﻪ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن در اﺑﺘﺪاى ﺑﻪ ﻗﺪرت رﺳﯿﺪن ﻣﺠﺪد ﺧﻮد ﻗﺼﺪ ﺟﻨﮓ ﻧﺪاﺷﺖ اﻣﺎ ﺑﺮاى ﺳﯿﺎﺳﺘﻤﺪاران اروﭘﺎ ﻣﺜﻞ روز روﺷﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن‬ ‫»ﺿﻌﯿﻒ ﺷﺪه« ﻧﯿﺰ ﺑﺮاى ﻧﻈﻢ اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ‪ ،‬اﺗﺮﯾﺸﻰ و روﺳﻰ ﺧﻄﺮﻧﺎك اﺳﺖ و اﮔﺮ ﻗﺪرت ﺑﮕﯿﺮد ﻣﻰﺗﻮاﻧﺪ ﻇﺮف ‪ 3‬ﺳﺎل ﻣﺠﺪدا ‪ 800‬ﻫﺰار‬

‫‪١٠٠‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﺳﺮﺑﺎز ﺑﺴﯿﺞ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺳﺮداران ﺑﺰرگ روس و ﭘﺮوﺳﻰ ﻣﺠﺪدا ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪه ﺷﺪﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻦ ﺑﺎر ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن را ﻗﺒﻞ از آن ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﺪرت ﺑﺮﺳﺪ‬ ‫درﻫﻢ ﺑﮑﻮﺑﻨﺪ ارﺗﺶﻫﺎى ﺑﺰرگ اروﭘﺎ ﺑﺎ ﻋﺠﻠﻪ ﺑﻪ ﺗﻘﻮﯾﺖ ﺧﻮد ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و در ژوﺋﻦ ‪ 1815‬ﻗﺮﯾﺐ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻧﻔﺮ را ﺑﺴﯿﺞ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ رﻗﻢ اﻓﺴﺎﻧﻪاى ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﺗﺠﻬﯿﺰ ﻧﯿﺮو ﺗﺎ آن ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫‪ 230‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز اﺗﺮﯾﺸﻰ‪ 310 ،‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﭘﺮوﺳﻰ‪ 100 ،‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ و ‪ 250‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز روﺳﻰ ﺷﺎﻟﻮدهى اﺻﻠﻰ اﯾﻦ ارﺗﺶ‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن از اﺧﺒﺎر ﺗﺮسآور ﺑﺴﯿﺞ اروﭘﺎ ﺑﺎﮐﻰ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬او ﻗﺒﻼ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﭼﻨﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮد درﮔﯿﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﻪ اﺳﺘﻘﺒﺎل ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪهﺗﺮﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ‬ ‫ﺳﺮﺑﺎزان ﻓﺮاﻧﺴﻮى ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﮐﻪ ﺑﺎﺧﺒﺮ ﺷﺪﻧﺪ ﻧﯿﻤﻰ از اروﭘﺎ ﻋﻠﯿﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﺴﯿﺞ ﺷﺪه ﺑﺎ وﺣﺸﺖ و دﻟﻬﺮه ﺑﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﻋﮑﺲاﻟﻌﻤﻞ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن‬ ‫ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﮐﻬﻨﻪ ﺳﺮﺑﺎزان ﻓﺮاﻧﺴﻮى ﻣﻰداﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ آنﻫﺎ ﺣﺘﺎ اﮔﺮ ﺑﺮ ﻓﺮض ﻣﺤﺎل اﯾﻦ ارﺗﺶ ﯾﮏ ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻧﻔﺮه را ﺷﮑﺴﺖ دﻫﻨﺪ ﺑﺎز ﻫﻢ ﺑﺮﻧﺪه‬ ‫ﻧﺒﺮد ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد ﭼﺮا ﮐﻪ روﺳﯿﻪ‪ ،‬ﭘﺮوس‪ ،‬اﺗﺮﯾﺶ‪ ،‬اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ و اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ آن ﻗﺪر ﺟﻤﻌﯿﺖ دارد ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ارﺗﺸﻰ را ﺑﺎ ﭘﻮل اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ ﻇﺮف ﯾﮏ‬ ‫ﺳﺎل ﻣﺠﺪدا ﺑﺎزﺳﺎزى ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺣﻀﻮر ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن در ﻣﯿﺎن ﺳﺮﺑﺎزان ﺑﻪ آنﻫﺎ ﻗﻮت ﻗﻠﺐ ﻣﻰﺑﺨﺸﯿﺪ و آنﻫﺎ را اﻣﯿﺪوار ﻣﻰﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫ﻣﺄﯾﻮس ﮐﻨﻨﺪه دﺳﺖ ﺑﺰﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﮐﻪ ﻋﺎدت ﻧﮑﺮده ﺑﻮد ﺑﻪ اﻧﺘﻈﺎر دﺷﻤﻦ ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ در ‪ 14‬ژوﺋﻦ ﺑﻰﻣﻬﺎﺑﺎ ﺑﻪ اوﻟﯿﻦ دﺳﺘﻪﻫﺎى ﻧﻈﺎﻣﻰ ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﺑﻠﻮﺧﺮ ﭘﺮوﺳﻰ‬ ‫و وﻟﯿﻨﮕﺘﻮن اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮد‪ .‬آنﻫﺎ در ﺷﻤﺎل ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻣﻮﺿﻊ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﭙﺮاﺗﻮر ﻃﺒﻖ ﻋﺎدت ﻫﻤﯿﺸﮕﻰ‪ ،‬ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﯿﺎن دو ﺳﭙﺎه‬ ‫دﺷﻤﻦ اﻧﺪاﺧﺘﻪ و ﻣﺎﻧﻊ اﺗﺼﺎل آنﻫﺎ ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺷﺪ‪ .‬وى ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﺑﻠﻮﺧﺮ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮد و ﺳﭙﺎه او را در ﺑﻠﮋﯾﮏ درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪ در اﯾﻦ‬ ‫ﻧﺒﺮد ‪ 20‬ﻫﺰار ﭘﺮوﺳﻰ ﺟﺎن ﺧﻮد را از دﺳﺖ دادﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ دو اﺗﻔﺎق ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن را از ﭘﯿﺮوزى ﻗﻄﻌﻰ ﺑﺎزداﺷﺖ او در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﻓﺮﺻﺖ داﺷﺖ ﺗﺎ ﭘﺮوﺳﻰﻫﺎ را ﮐﺎﻣﻼ ﻧﺎﺑﻮد ﮐﻨﺪ اﻣﺎ اول ﺧﯿﺎﻧﺖ ﯾﮏ ژﻧﺮال‬ ‫ﺳﻠﻄﻨﺖﻃﻠﺐ ﻓﺮاﻧﺴﻮى و دوم ﺗﻌﻠﻞ ﻣﺎرﺷﺎل ﻧﻰ در ﺗﺼﺮف ﺟﺎده ﺑﺮوﮐﺴﻞ ﺑﻠﻮﺧﺮ را ﻧﺠﺎت داد‪.‬‬ ‫اﮔﺮ ﭼﻪ ﻧﺒﺮد در اﯾﻦ ﻣﻘﻄﻊ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺑﺮده ﺑﻮد اﻣﺎ او ﻣﻰداﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻠﻮﺧﺮ ﻣﺮدى از ﺟﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ و ﺳﺮﺑﺎزان دﺳﺘﻮرﭘﺬﯾﺮ او ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‬ ‫ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ دوﺑﺎره ﮔﺮدﻫﻢ ﺟﻤﻊ ﺷﻮﻧﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ او ژﻧﺮال ﮔﺮوﺷﻰ را ﺑﺎ ‪ 36‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺑﻠﻮﺧﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎده و ﺑﻪ وى ﺗﺄﮐﯿﺪ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻊ‬ ‫اﺗﺼﺎل اﯾﻦ واﺣﺪﻫﺎى ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺑﻪ ﻗﻮاى اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ ﺷﻮد و ﭘﺲ از آن ﺑﺎ ﺧﯿﺎل راﺣﺖ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل وﻟﯿﻨﮕﺘﻮن رﻓﺖ‪.‬‬ ‫وﻟﯿﻨﮕﺘﻮن ﭘﺲ از آن ﮐﻪ درﯾﺎﻓﺖ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺑﻪ ﭼﻪ ﺳﺎدﮔﻰ ارﺗﺶ ﺑﺰرگ ﭘﺮوس را درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪه درﯾﺎﻓﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ‪ 70‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﺧﻮد ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺪ‬ ‫اﻣﯿﺪى ﺑﻪ ﭘﯿﺮوزى داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﻨﻬﺎ راه ﻧﺠﺎت ﺧﻮد را ﺳﻨﮕﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ در ﻣﺤﻼت ﻣﺮﺗﻔﻊ ﻣﻮن ﺳﻦ ژان در ﺟﻨﻮب واﺗﺮﻟﻮ )‪22‬‬ ‫ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮى ﺑﺮوﮐﺴﻞ( دﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﺟﺎﺳﻮﺳﺎن اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ ﻣﺮﺗﺒﺎ اﺧﺒﺎر ﻧﮕﺮان ﮐﻨﻨﺪهاى ﺑﻮد ﺑﺮاى وﻟﯿﻨﮕﺘﻮن ﻣﻰآوردﻧﺪ‪ .‬ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﻋﻠﻰرﻏﻢ وﺟﻮد ﺑﺎران ﺷﺪﯾﺪ و زﻣﯿﻦ ﮔﻞآﻟﻮد ﺧﻮد را‬ ‫ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ﻧﺰدﯾﮑﻰ واﺗﺮﻟﻮ رﺳﺎﻧﺪه ﺣﺎل آن ﮐﻪ ﺑﻠﻮﺧﺮ و ﭘﺮوﺳﻰﻫﺎ ﻫﻨﻮز ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﻗﻮاى ﺧﻮد را ﺟﻤﻊآورى ﮐﻨﻨﺪ و ﻗﻄﻌﺎ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﮐﺎر‬ ‫وﻟﯿﻨﮕﺘﻮن ﺗﻨﻬﺎ را ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺗﻘﺪﯾﺮ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ را ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاى دﯾﮕﺮ رﻗﻢ زده ﺑﻮد‪.‬‬ ‫واﺗﺮﻟﻮ‬ ‫در ﺻﺒﺢ ‪ 18‬ژوﺋﻦ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺑﺪون آن ﮐﻪ ﻣﻨﺘﻈﺮ رﺳﯿﺪن ﻗﻮاى ﮐﻤﮑﻰ ﺷﻮد ﺑﺎ ‪ 72‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﺧﻮد ﺣﻤﻠﻪ را آﻏﺎز ﮐﺮد‪ .‬ﺗﻮپﻫﺎى ﻓﺮاﻧﺴﻮى‬ ‫ﺟﻨﺎح ﭼﭗ اﻧﮕﻠﯿﺲ را زﯾﺮ آﺗﺶ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺳﺮﺑﺎزان ﻣﺎرﺷﺎل ﻧﻰ ﺑﻪ ﺷﺪت ﻣﺮﮐﺰ ﺳﭙﺎه اﻧﮕﻠﯿﺴﯿﺎن را ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻗﺮار دادﻧﺪ‪ ،‬اﻧﮕﻠﯿﺴﻰﻫﺎ‬ ‫ﻧﺎاﻣﯿﺪاﻧﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪١٠١‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻗﯿﻤﺘﻰ ﻧﺒﺮد را ﺑﺎ ﻧﺎﺑﻮدى ﺟﻨﺎح ﭼﭗ اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ اداﻣﻪ دﻫﺪ و ﻧﯿﺮوﻫﺎى ذﺧﯿﺮه ﺧﻮد آﻣﺎده روﺑﻪرو ﺑﻪ ﺟﺒﻬﻪ ﮐﺮد‬ ‫اﻣﺎ ﻧﺎﮔﻬﺎن وﺟﻮد ﺗﻮدهﻫﺎى ﺳﯿﺎﻫﻰ در ﺷﻤﺎل ﺷﺮﻗﻰ ﻣﯿﺪان ﻧﺒﺮدآه از ﻧﻬﺎد او ﺑﺮآورد‪ .‬ﺧﺒﺮ رﺳﺎﻧﺎن ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺧﻮدرا ﺑﻪ ﺳﺘﺎد ارﺗﺶ رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‬ ‫و ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﭙﺎه ﺑﻠﻮﺧﺮ در ﺣﺎل رﺳﯿﺪن اﺳﺖ اﯾﻦ ﺳﭙﺎه ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﮐﻤﮑﻰ ﺑﺎزﺳﺎزى ﺷﺪه واﮐﻨﻮن ﺑﻪ ‪ 80‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮرﺳﯿﺪه ﺑﻮد‪.‬‬ ‫وﻗﺖ اﮐﻨﻮن ﺣﮑﻢ ﻃﻼ را داﺷﺖ؛ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺑﺎﯾﺪ ﻇﺮف ﯾﮏ ﺳﺎﻋﺖ ﮐﺎر اﻧﮕﻠﯿﺴﻰﻫﺎ را ﺗﻤﺎم ﮐﺮد وﮔﺮﻧﻪ اﻟﺤﺎق اﯾﻦ دو ﻧﯿﺮو ﮐﺎر را ﺑﺮاى او ﺗﻤﺎم‬ ‫ﻣﻰﮐﺮد‪ .‬ﭘﯿﺎده ﻧﻈﺎم آرﻟﻮن ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎن ﻣﺎرﺷﺎل ﻧﻰ زﯾﺮ آﺗﺶ ﺳﻨﮕﯿﻨﻰ ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ ﺣﻤﻠﻪ را آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن‬ ‫ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰى ﻧﺒﺮد را اداﻣﻪ دﻫﺪ او ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮد ﺳﭙﺎه وﻟﯿﻨﮕﺘﻮن را ﺑﺸﮑﺎﻓﺪ! ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔﻰ از ﭘﯿﺎده ﻧﻈﺎم ﺷﺠﺎع‬ ‫ﻓﺮاﻧﺴﻮى را ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﺗﺤﺖﺗﺄﺛﯿﺮ ﻣﺮگ ﻫﻢﻗﻄﺎران ﺧﻮد ﻣﺼﻤﻢ ﺗﺮ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ از ﭘﺎى درآورد اﻣﺎ ﺳﺮﻋﺖ آن را ﮐﻢ ﻧﮑﺮد ﺗﻨﻬﺎ ورود ﺳﻮاران‬ ‫اﺳﮑﺎﺗﻠﻨﺪى ﺳﺒﺐ ﺗﻮﻗﻒ ﺣﺮﮐﺖ آنﻫﺎ ﺷﺪ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﮐﻪ ﺑﺎ ﻧﮕﺮاﻧﻰ ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﺑﻠﻮﺧﺮ را ﺗﻤﺎﺷﺎ ﻣﻰﮐﺮد آﺧﺮﯾﻦ واﺣﺪ ذﺧﯿﺮهى ﺧﻮد ﯾﻌﻨﻰ‬ ‫ﺳﻮاران زرﻫﭙﻮش ﻣﯿﻠﻮ« را وارد ﻣﯿﺪان ﮐﺮد ﺗﺎ ﺑﺎﻻﺧﺮه ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﻋﻘﺐ راﻧﺪن ﺳﻮاران اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺷﺪ اﻣﺎ ﭘﺲ از آن ﮐﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﺟﻨﺎح ﭼﭗ‬ ‫اﻧﮕﻠﯿﺲ اﮐﻨﻮن از ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﺻﻠﻰ ﺳﭙﺎه وﻟﯿﻨﮕﺘﻮن ﭘﺮ ﺷﺪه ﻧﺎﮔﻬﺎن رو ﺑﻪ ﺟﻨﺎح راﺳﺖ دﺷﻤﻦ ﮐﺮد و ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﺳﻮاران ﺧﻮد در اﯾﻦ‬ ‫ﺑﺨﺶ ﺑﻪ ﭘﯿﺮوزى رﺳﯿﺪ‪ .‬اﻧﮕﻠﯿﺴﻰﻫﺎ ﻋﻠﻰرﻏﻢ ﻣﻘﺎوﻣﺖ دﻟﯿﺮاﻧﻪ ﭼﯿﺰى ﺗﺎ از ﻫﻢ ﭘﺎﺷﯿﺪن ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ اﻣﺎ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺟﻨﺎح راﺳﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺧﻮد‬ ‫را رودروى ‪ 30‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﺗﺎزهﻧﻔﺲ ﭘﺮوﺳﻰ دﯾﺪ‪ .‬اﯾﻦﻫﺎ ﺑﺸﺨﻰ از ﺳﭙﺎه ﺑﻠﻮﺧﺮ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺧﻮد ﺑﻠﻮﺧﺮ ﻧﯿﺰ در ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن و ﮔﺎردش‬ ‫ﻣﻮﺿﻊ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﻫﻨﻮز ﻧﺎاﻣﯿﺪ ﻧﺒﻮد )ﺑﺎﻻﺧﺮه ﮔﺮوﺷﻰ ﺑﺎﯾﺪ ﺳﺮوﮐﻠﻪاش ﭘﯿﺪا ﻣﻰﺷﺪ( ﭘﺮوسﻫﺎ اﮐﻨﻮن ﮔﺎرد اﻣﭙﺮاﺗﻮر را زﯾﺮ آﺗﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ اﻣﺎ‬ ‫واﺣﺪﻫﺎى ورزﯾﺪه ﻓﺮاﻧﺴﻮى ﻋﻠﻰرﻏﻢ ﺗﻠﻔﺎت ﺳﻨﮕﯿﻦ‪ ،‬آراﯾﺶ ﻣﺮﺑﻌﻰ ﺧﻮد را ﻓﻘﻂ ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ آن ﮐﻪ وﻟﯿﻨﮕﺘﻮن ﺑﻪ ﭘﺸﺖ ﮔﺮﻣﻰ ﻧﯿﺮوﻫﺎى‬ ‫ﺗﺎزهﻧﻔﺲ ﺑﻠﻮﺧﺮ ﻓﺮﻣﺎن ﺣﻤﻠﻪ ﻋﻤﻮﻣﻰ در ﮐﻞ ﺟﺒﻬﻪ را ﺻﺎدر ﮐﺮد و از اﯾﻦ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ارﺗﺶ ﻓﺮاﻧﺴﻪ از وﺿﻌﯿﺖ ﺗﻬﺎﺟﻤﻰ ﺧﺎرج ﺷﺪه و‬ ‫ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺗﻮپﻫﺎى ﭘﺮوﺳﻰ ﺑﻰرﺣﻤﺎﻧﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎى در ﺣﺎل ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ را زﯾﺮ آﺗﺶ ﮔﺮﻓﺖ و در ﺳﺎﻋﺖ ‪ 8‬ﺷﺐ ﺑﻪ‬ ‫ﻧﻈﺮ ﻣﻰرﺳﯿﺪ ﮐﻪ دﯾﮕﺮ رﻣﻘﻰ ﺑﺮاى ﻣﺮدان ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﻧﻤﺎﻧﺪه ﺑﺎﺷﺪ و ﺗﻨﻬﺎ راه ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭘﺎرﯾﺲ ﺑﻮد‪ .‬ﻧﺒﺮد در ﻧﯿﻤﻪ ﺷﺐ ﭘﺎﯾﺎن ﯾﺎﻓﺖ‬ ‫در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﺟﻨﺎزه ‪ 50‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز در واﺗﺮﻟﻮ ﺑﺮﺟﺎى ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮد‬ ‫ﻧﺒﺮد واﺗﺮﻟﻮ از دﯾﺪﮔﺎه ﻧﻈﺎﻣﻰ ﯾﮏ ﺷﮑﺴﺖ ﻧﺒﻮد ﭼﺮا ﮐﻪ ﮐﺸﺘﻪﻫﺎى ﻓﺮاﻧﺴﻮى و اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ )ﭘﺮوﺳﻰ( ﺑﻪ ﯾﮏ اﻧﺪازه ﺑﻮد و ﻃﺒﻌﺎ ﻓﺸﺎر ‪ 150‬ﻫﺰار‬ ‫ﺳﺮﺑﺎز ﺑﺎﯾﺪ ﺳﺒﺐ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ‪ 72‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﺷﻮد اﻣﺎ از دﯾﺪ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﭘﯿﺎم اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮى ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ ﻣﺼﻤﻢ ﺑﻪ ﻧﺒﺮد ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺎر‬ ‫او ﺑﺎ ﺳﭙﺎهﻫﺎى ﮐﻢاﻧﮕﯿﺰه و ﻏﯿﺮﺣﺮﻓﻪاى ﻃﺮف ﻧﺒﻮد ﻣﺮدان ﺟﻨﮕﻰ ﻣﺎﻧﻨﺪ وﻟﯿﻨﮕﺘﻮن و ﺑﻠﻮﺧﺮ را ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﺳﺮداران در ﺳﻄﺢ ﺧﻮدﺷﺎن‬ ‫ﺷﮑﺴﺖ داد ﻧﻪ ﺑﺎ ﻣﺎرﺷﺎلﻫﺎى اﺣﻤﻖ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﺮوﺷﻰ ﮐﻪ ﺑﺎ ‪ 36‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﺧﻮد در ﻟﺤﻈﺎت ﺣﯿﺎﺗﻰ ﭘﺎﯾﺎن ﺟﻨﮓ در ﺟﻨﮕﻞﻫﺎى ﺷﻤﺎل ﻓﺮاﻧﺴﻪ‬ ‫ﮔﻢ ﺷﺪه ﺑﻮد! از ﺳﻮى دﯾﮕﺮ ﻣﺮگ ‪ 25‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻣﺮدان ﺟﻨﮕﻰ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺟﻠﻮى ﭼﺸﻢ اﻣﭙﺮاﺗﻮر او را ﺑﻪ ﺷﺪت اﻓﺴﺮده ﮐﺮد ﺑﺨﺶ‬ ‫ﺑﺰرﮔﻰ از اﯾﻦ ﺳﺮﺑﺎزان ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﮔﺎرد و ﻧﺎرﻧﺠﮏاﻧﺪازان ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ از ‪ 20‬ﺳﺎل ﻗﺒﻞ ﭘﺎ ﺑﻪ ﭘﺎى ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن در ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻮدﻧﺪ او‬ ‫ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﺸﺎﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﺮدان را در ﻫﯿﭻ ﮐﺠﺎى ﻋﺎﻟﻢ ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ ﺣﺎل آن ﮐﻪ ﺳﭙﺎهﻫﺎى اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ ‪ -‬ﭘﺮوﺳﻰ درﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺧﻮد ﺻﺪﻫﺎ ﻫﺰار‬ ‫ﺳﺮﺑﺎز ﮐﻤﮑﻰ داﺷﺘﻨﺪ و ﻧﯿﻢ ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺳﺮﺑﺎز اﺗﺮﯾﺸﻰ ‪ -‬روﺳﻰ ﻧﯿﺰ در ﺣﺎل ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻧﮑﺘﻪ ﻋﺠﯿﺐ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺗﺎرﯾﺨﻰ ﻣﺮدم ﻓﺮاﻧﺴﻪ‬ ‫از ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرده ﺑﻮد‪ .‬آنﻫﺎ از او ﻣﻰﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻤﺎﻧﺪ و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﮐﺎرﮔﺮان ﭘﺎرﯾﺲ اﻋﻼم آﻣﺎدﮔﻰ ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺟﺎى ﺳﺮﺑﺎزان‬ ‫ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪه را ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺟﻨﮓ و ﻣﺼﯿﺒﺖ را دﯾﺪه ﺑﻮد و ﻣﻰداﻧﺴﺖ رﻓﺘﻦ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎى ﭘﺎﯾﺎن ﺟﻨﮓ اﺳﺖ اﻣﺎ رﻓﺘﻦ اﯾﻦ ﻣﺮد‬ ‫ﺟﻨﮓﻃﻠﺐ را ﻧﻤﻰﺧﻮاﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺧﻮب ﻣﻰداﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ دﯾﮕﺮ ﺟﻮان ﺑﺮاى ﻗﺮﺑﺎﻧﻰ ﮐﺮدن ﻧﺪارد‪ .‬ﺟﻤﻌﯿﺖ ذﮐﻮر ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪه ﯾﺎ آن‬

‫‪١٠٢‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﻗﺪر ﺟﻮان اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺪ اﺳﻠﺤﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺑﮕﯿﺮد و ﯾﺎ آن ﮐﻪ آن ﻗﺪر ﻣﺴﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل او زﯾﺮ آﺗﺶ ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ ﺑﻪ ﭼﭗ و راﺳﺖ ﺑﺪود‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در ‪ 22‬ژوﺋﻦ ‪ 1815‬اﺳﺘﻌﻔﺎ و ﭼﻨﺪى ﺑﻌﺪ ﺗﺤﺖﻧﻈﺮ اﻧﮕﻠﯿﺲﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﻨﺖ ﻫﻠﻦ ﺗﺒﻌﯿﺪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫واﺗﺮﻟﻮ ﭘﺎﯾﺎن ﺑﻨﺎﭘﺎرﺗﯿﺴﻢ ﺑﻮد‪ .‬از ‪ 1795‬ﮐﻪ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺑﺰرگ را رﻫﺒﺮى ﮐﺮد ﺗﺎ ‪ 1815‬ﮐﻪ در واﺗﺮﻟﻮ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺗﻘﺪﯾﺮ ﺷﺪ وى ﻣﺘﺠﺎوز از‬ ‫‪ 60‬ﺟﻨﮓ را رﻫﺒﺮى ﮐﺮد ﮐﻪ ‪ 15‬ﺟﻨﮓ از ﺑﯿﻦ آنﻫﺎ ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﺟﻨﮓﻫﺎى ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻰرﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن را ﻣﻰﺗﻮان »ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﻧﺎﺑﻐﻪ‬ ‫ﻧﻈﺎﻣﻰدﻧﯿﺎ« داﻧﺴﺖ‪ .‬وى ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ اﺷﺘﺒﺎه ﺑﺰرگ ﮐﺮد و آن ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ روﺳﯿﻪ ﺑﻮد و اﮔﺮ زﻣﺴﺘﺎن ﺳﺮد روﺳﯿﻪ ﻧﺒﻮد ﮔﺮﻧﺪآرﻣﻪى او ﺣﺘﺎ از‬ ‫روسﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺷﮑﺴﺖ ﻧﻤﻰﺧﻮرد‪ .‬ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺧﺪاى ﺗﺎﮐﺘﯿﮏ در ﻣﯿﺪان ﻧﺒﺮد ﺑﻮد‪ .‬او آن ﻗﺪر در ﻧﺒﺮدﻫﺎ ﭘﯿﺮوز ﺷﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ دﻧﯿﺎ را ﺑﻪ اﯾﻦ اﻋﺘﻘﺎد‬ ‫رﺳﺎﻧﺪ‪» :‬اﮔﺮ اﻣﭙﺮاﺗﻮر ﻫﻤﺮاه ﺳﭙﺎه ﺑﺎﺷﺪ آن ﺳﭙﺎه ﺷﮑﺴﺖ ﻧﻤﻰﺧﻮرد« ﺳﺮﻋﺖ ﻋﻤﻞ او ﺣﯿﺮتآور ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺮف‪ ،‬ﺑﺎران‪ ،‬ﮐﺎﺳﺘﻰﻫﺎ و ﺑﻌﺪ ﻣﺴﺎﻓﺖ‬ ‫ﻫﯿﭻ ﮐﺪام او را از ﻫﺪف ﺑﺎز ﻧﻤﻰداﺷﺖ‪ .‬ﺣﺮﮐﺖ او ﺻﺎﻋﻘﻪوار ﺑﻮد‪ .‬ﺣﺮﮐﺖ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮﻧﻰ ﻫﻨﻮز ورود زﺑﺎنﻫﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺠﺎﻋﺘﺶ ﺑﻰﻫﻤﺘﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎرﻫﺎ‬ ‫در ﺻﻒ ﻣﻘﺪم ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺳﺮﺑﺎزاﻧﺶ در ﻫﺮ ردهاى ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ دﺷﻤﻦ رﻓﺘﻪ و ﺑﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﻣﺮگ ﻧﺸﺴﺖ اﻣﺎ ﺗﻘﺪﯾﺮ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺑﺴﺘﺮ ﺑﻤﯿﺮد‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﻣﺮد ﺑﺰرگ ﻧﻈﺎﻣﻰ )و اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺴﺌﻮل ﻣﺮگ ﻣﯿﻠﯿﻮنﻫﺎ ﻧﻔﺮ( ﺷﺎﯾﺪ اﮔﺮ ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﺘﺤﺪى ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاى ﺧﻮد دﺳﺖ و ﭘﺎ ﮐﻨﺪ ﺷﮑﺴﺖ‬ ‫ﻧﻤﻰﺧﻮرد اﻣﺎ ﺗﻘﺪﯾﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺰ ‪ 7‬ﻣﺎرﺷﺎل ﺑﺰرگ ﮐﻪ اﮐﺜﺮا در ﻣﯿﺪان ﺟﻨﮓ ﺟﺎن ﺑﺎﺧﺘﻨﺪ ﻫﻤﺮاه ﺑﺰرگ دﯾﮕﺮى ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ‬ ‫دﺷﻤﻨﺎن ﺑﺰرﮔﻰ ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ او را اﺣﺎﻃﻪ ﮐﺮدﻧﺪ‪ :‬ﻣﺘﺮﻧﯿﺦ زﯾﺮكﺗﺮﯾﻦ ﺳﯿﺎﺳﺘﻤﺪار اﺗﺮﯾﺶ‪ ،‬ﺗﺎﻟﯿﺮان ﻣﻐﺰ ﺑﺰرگ ﺗﻮﻃﺌﻪﮔﺮ ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ ،‬وﻟﯿﻨﮕﺘﻮن‬ ‫ﺳﺮﺳﺨﺖﺗﺮﯾﻦ ﺳﺮدار اﻧﮕﻠﯿﺲ‪ ،‬ﺑﻠﻮﺧﺮ ﺟﻨﮕﺠﻮى ﭘﺮوﺳﻰ‪ ،‬اﻟﮑﺴﺎﻧﺪر آﺷﺘﻰﻧﺎﭘﺬﯾﺮ‪...‬‬ ‫ﺣﻤﻠﻪ روﺳﯿﻪ ﺑﻪ آﺳﯿﺎى ﻣﯿﺎﻧﻪ‬ ‫ورود روسﻫﺎ ﺑﻪ آﺳﯿﺎى ﻣﯿﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺟﻨﮓﻫﺎى آﺳﯿﺎى ﻣﯿﺎﻧﻪ‬ ‫روسﻫﺎ در ‪ 1838‬در اوج ﻗﺪرت ﺧﻮد ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﯿﺮوزى آنﻫﺎ در ‪ 1815‬ﺑﺮ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن‪ ،‬درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪن ﭘﯿﺎﭘﻰ ﻗﻮاى ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ و ﺷﮑﺴﺖ‬ ‫اﯾﺮان در ﺟﻨﮓﻫﺎى ‪ 10‬ﺳﺎﻟﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ رﻗﯿﺒﻰ ﺑﺮاى اﯾﻦ ﻗﺪرت ﺑﺰرگ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻧﻤﻰرﻓﺖ‪ .‬در اروﭘﺎ ﻧﯿﺰ ﻣﻨﺎزﻋﺎت داﺋﻤﻰ ﻓﺮاﻧﺴﻪ و ﭘﺮوس و‬ ‫اﺗﺮﯾﺶ‪ ،‬دﺷﻤﻨﻰ ﺑﺮاى اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﭘﻬﻨﺎور ﻧﮕﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻫﺮ ﺣﺮﮐﺖ روسﻫﺎ را ﺑﺎ دﻗﺖ ﺗﻌﻘﯿﺐ ﻣﻰﮐﺮد و ﻫﻤﻮاره ﻣﺮاﻗﺐ‬ ‫ﺗﻮازن ﻗﻮا ﺑﻮد‪.‬‬ ‫اﻧﮕﻠﯿﺲﻫﺎ از ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﻫﺮ دوﻟﺘﻰ ﺑﻪ ﻫﻨﺪ )ﺷﺒﻪ ﻗﺎره ﻫﻨﺪ( وﺣﺸﺖ داﺷﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﻣﺤﺾ اﯾﻦ ﮐﻪ اﯾﺮان اﻗﺪام ﺑﻪ ﺗﺤﺮك در ﻣﺮزﻫﺎى‬ ‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻣﻰﮐﺮد ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ از ﺟﺎى دﯾﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر را ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻗﺮار ﻣﻰداد‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﺗﻨﺪ ﺑﺎدى ﮐﻪ در ‪ 1838‬روسﻫﺎ در آﺳﯿﺎى ﻣﯿﺎﻧﻪ ﺑﻪ راه اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ ﻣﻬﺎرﮐﺮدﻧﻰ ﻧﺒﻮد‪ .‬روسﻫﺎ از زﻣﺎن ﭘﺘﺮ ﮐﺒﯿﺮ ﭘﻰ ﺑﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ از‬ ‫ﺟﻤﻠﻪ ﻧﻘﺎط اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ و ﭘﺮﻧﻔﻮس دﻧﯿﺎ ﮐﻪ ﻗﺮنﻫﺎ ﻣﺮدﻣﺎﻧﻰ ﺟﻨﮕﺠﻮ و ﻣﻬﺎﺟﻢ ﭘﺮورش داده ﻣﺎورااﻟﻨﻬﺮ‪ ،‬آﺳﯿﺎى ﻣﯿﺎﻧﻪ و ﺷﺮق درﯾﺎى ﺧﺰر‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺠﻢ ﺷﻬﺮﻫﺎى ﺑﺰرگ در اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﮐﻢﻧﻈﯿﺮ ﺑﻮد و اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﻪ وﯾﮋه ﭘﺲ از ﻟﺸﮑﺮﮐﺸﻰﻫﺎى ﻧﺎدر و ﻗﺪرت ﯾﺎﻓﺘﻦ روس و اﻧﮕﻠﯿﺲ اﯾﻦ‬ ‫ﻧﻘﻄﻪ دﻧﯿﺎ در ﻻك دﻓﺎﻋﻰ ﻓﺮو رﻓﺘﻪ اﻣﺎ ﻫﺮ زﻣﺎن ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎن ﺳﻠﻄﺎن و ﯾﺎ ﺳﺮدارى ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﻣﺠﺪدا ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﺮون ‪ 13‬و ‪14‬‬ ‫ﻓﺮﺳﺘﻨﺪه اﻣﻮاﺟﻰ از ﺟﻨﮕﺠﻮﯾﺎن ﺷﻮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ روسﻫﺎ درﺳﺖ در زﻣﺎﻧﻰ ﮐﻪ اﯾﺮان در ﺿﻌﻒ ﻧﺎﺷﻰ از ﺷﮑﺴﺖﻫﺎى ﻗﻔﻘﺎز ﺑﻮد ﻋﻤﻠﯿﺎت‬ ‫ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺳﺎلﻫﺎى ‪ 1822‬ﺧﻮد را ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﺑﺰرگ و ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﺷﺪهاى ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻧﻔﻮذ روسﻫﺎ ﺑﻪ داﺧﻞ ﺳﺮزﻣﯿﻦﻫﺎى‬ ‫ازﺑﮏ‪ ،‬ﺗﺮﮐﻤﻦ‪ ،‬ﺗﺎﺟﯿﮏ‪ ،‬ﻗﺮﻗﯿﺰ و ﻗﺰاق ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻟﺸﮑﺮﮐﺸﻰ ﺧﯿﻮه‬ ‫ﮐﻨﺖ ﭘﺮوﺳﮑﻰ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﺷﺠﺎع روس در ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ 1839‬ﺑﺎ ﭘﯿﻤﻮدن ‪ 900‬ﻣﺎﯾﻞ از ارﻧﺒﻮرگ ﺗﺎ ﻫﺸﺘﺮﺧﺎن ﻧﺰدﯾﮏ درﯾﺎﭼﻪ آل را ﻃﻰ ﮐﺮد و‬ ‫اﮔﺮ ﭼﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺟﻨﮕﻰ او ﻣﻮﻓﻘﯿﺘﻰ ﻧﺪاﺷﺖ اﻣﺎ ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ روسﻫﺎ ﻗﺼﺪ درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪن ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻣﺤﻠﻰ از ﺟﻤﻠﻪ ﺧﺎن ﺧﯿﻮه را‬

‫‪١٠٣‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫دارﻧﺪ‪ .‬در ‪ 1840‬ازﺑﮏﻫﺎ ﺗﺴﻠﯿﻢ روسﻫﺎ ﺷﺪﻧﺪ و در ‪ 1842‬ﺧﺎن ﺧﯿﻮه ﻗﺒﻮل ﮐﺮد ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﮔﺎه ﺗﻬﺎﺟﻤﻰﺑﻪ داﺧﻞ روﺳﯿﻪ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﭘﺮاﮐﻨﺪه اﮔﺮ ﭼﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﺼﺮف ﺧﯿﻮه ﺷﺪ اﻣﺎ ﭘﺎى روسﻫﺎ را ﺑﻪ داﺧﻞ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪى آﺳﯿﺎى ﻣﺮﮐﺰى ﺑﺎز ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﺑﻪ ﺳﻮى اورال‬ ‫روسﻫﺎ در ‪ 1844‬ﻣﺠﺪدا ﺣﻤﻼت ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﺷﺪهى ﺧﻮد را آﻏﺎز ﮐﺮده و ﺑﺎ ﺗﺼﺮف ﺑﯿﺎﺑﺎنﻫﺎ اﻃﺮاف ﻗﺮﻗﯿﺰﺳﺘﺎن در ﻣﺴﯿﺮ »ﺳﯿﺮ درﯾﺎ«‬ ‫ﺣﺮﮐﺖ ﺧﻮ را اداﻣﻪ دادﻧﺪ و اﯾﻦ ﺑﺎر ﻧﻮك ﺣﻤﻠﻪ ﺧﻮد را ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺧﺎﻧﺎت ﻣﻨﻄﻘﻪ ﮐﺮدﻧﺪ اﻣﺎ ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﻰ ﻣﻰﺷﺪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ‬ ‫ﺳﺮﺳﺨﺘﺎﻧﻪ ﻣﺮدم ﺟﻨﮕﺎور ﻣﻨﻄﻘﻪ ﭘﯿﺸﺮوى را ﺑﺮاى روسﻫﺎ ﺳﺨﺖ ﻣﻰﮐﺮد‪.‬‬ ‫آنﻫﺎ در ‪ 1849‬ﺑﺎ ﺗﺼﺮف آﻗﺎ ﻣﺴﺠﺪ ﻣﻮاﺿﻊ ﺧﻮد را ﺑﻪ روى ﺧﻂ ﻣﺴﯿﺮ درﯾﺎ ﻣﺴﺘﺤﮑﻢ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻧﺒﺮدﻫﺎى اﺧﯿﺮ ﺗﻮان روسﻫﺎ را ﺗﺤﻠﯿﻞ‬ ‫ﺑﺮد و آﻏﺎز ﺟﻨﮓ ﮐﺮﯾﻤﻪ در درﯾﺎى ﺳﭙﺎه اوﺿﺎع را ﺑﺪﺗﺮ ﮐﺮد و روسﻫﺎ ﻣﻮﻗﺘﺎ دﺳﺖ از ﺣﻤﻼت ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻓﺘﺢ ﺧﯿﻮه‬ ‫روسﻫﺎ از ‪ 1856‬ﻣﺠﺪدا ﻧﺒﺮد را ﻋﻠﯿﻪ ﺧﺎﻧﺎت ﺧﻮﻗﻨﻪ آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ و در ‪ 1856‬ﺑﺎ ﺗﺼﺮف ﺗﺎﺷﮑﻨﺪ ﻋﻤﻼ ﺑﺨﺎرا را ﻣﻮرد ﺗﻬﺪﯾﺪ ﻗﺮاردادﻧﺪ و‬ ‫در ‪ 1866‬اﯾﻦ ﺑﺎر اﯾﻦ ﺑﺨﺎرا ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎ ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار ﻣﻰﮔﺮﻓﺖ و در ‪ 1868‬در ﯾﮏ ﻧﺒﺮد ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪه ارﺗﺶ ﺧﺎﻧﺎت ﺑﺨﺎرا را ﺑﻪ‬ ‫ﮐﻠﻰ ﻣﻐﻠﻮب ﺷﺪ و ﺳﻤﺮﻗﻨﺪ ﺑﻪ ﺗﺼﺮف روﺳﯿﻪ درآﻣﺪ‪ .‬روﺳﯿﻪ اﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﺳﯿﺤﻮن در ﺷﺮق اﯾﺮان رﺳﯿﺪه ﺑﻮد‪.‬‬ ‫روسﻫﺎ ﮔﺎم ﺑﻌﺪى را ﺑﺎ ﺗﺼﺮف ﺧﯿﻮه ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ اﻣﺎ آنﻫﺎ ﻣﻰداﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻓﺘﺢ ﺧﯿﻮه ﮐﺎرﺳﺎدهاى ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ 4‬ﻟﺸﮑﺮ ﺑﺰرگ را از ‪ 4‬ﺷﻬﺮ‬ ‫ﺑﺰرگ ﯾﻌﻨﻰ ﮐﺮاﺳﻨﻮدﺳﮏ‪ ،‬ﭘﺮوﺳﮑﻰ‪ ،‬ﺗﺎﺷﮑﻨﺪ و ارﻧﺒﻮرگ ﺗﺠﻬﯿﺰ و رواﻧﻪ ﺧﯿﻮه ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﯾﮑﻰ از اﯾﻦ ﺳﺘﻮنﻫﺎ ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ ﺧﯿﻮه ﻧﺮﺳﯿﺪ اﻣﺎ ﺳﻪ‬ ‫ﺳﺘﻮن دﯾﮕﺮ ﭘﺲ از ﻧﺒﺮدى ﺳﺮﯾﻊ ﺧﯿﻮه را ﺑﻪ ﺗﺼﺮف در آورده و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ روﺳﯿﻪ را ﺑﺮ ﮐﻠﯿﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻦﻫﺎى ﺳﻤﺖ راﺳﺖ آﻣﻮدرﯾﺎ‬ ‫ﻣﺴﻠﻂ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮد ﺷﺪن ﺗﺮﮐﻤﻦﻫﺎ‬ ‫روسﻫﺎ ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﮐﻠﯿﻪ ﻣﻠﻞ ﻗﺮﻗﯿﺰ‪ ،‬ﺗﺎﺟﯿﮏ و ازﺑﮏ را درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪه ﺑﻮد ﺑﺮاى ﻓﺘﺢ ﮐﺎﻣﻞ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﭘﯿﺮوزى ﻗﺎﻃﻊ ﺑﻪ‬ ‫ﺗﺮﮐﻤﻦﻫﺎ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬آنﻫﺎ ﺧﻮب ﻣﻰداﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﺮﮐﻤﻦﻫﺎ ﺳﻮار ﮐﺎراﻧﻰ ﺑﻰﻣﺎﻧﻨﺪ و ﺳﺮﮐﺶ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎ ﻋﻤﺪه ﻗﻮاى ﺧﻮد در ‪ 1877‬ﺑﻪ‬ ‫ﺳﻮى ﻗﺰل آروات ﺗﺎﺧﺘﻨﺪ اﻣﺎ ﺳﭙﺎه ژﻧﺮال ﻟﻮﻣﺎﻗﯿﻦ ﺑﺎ ﺗﻠﻔﺎت ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﺷﺪ و ﺣﻤﻠﻪ ﻣﺠﺪد روسﻫﺎ در ‪ 1878‬ﺑﻪ ﮔﻮگ‬ ‫ﺗﭙﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ رﺷﺎدت ﺗﺮﮐﻤﻨﺎن ﺑﻰﻓﺎﯾﺪه ﺑﻮد‪.‬در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد روسﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ﺗﻠﻔﺎت ﺳﻨﮕﯿﻨﻰ ﺑﺮ ﺳﻮاران ﺗﺮﮐﻤﻦ وارد ﮐﺮدﻧﺪ اﻣﺎ ﭘﺎﻓﺸﺎرى‬ ‫ﺗﺮﮐﻤﻨﺎن ﺳﺒﺐ ﺷﮑﺴﺖ روسﻫﺎ ﮔﺮدﯾﺪ‪.‬‬ ‫روسﻫﺎ اﯾﻦ ﺑﺎر ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺷﺒﮑﻪ راه آﻫﻦ ﻣﺮﮐﺰى ﺳﭙﺎه ﺧﻮد را ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ ﺗﻮپﻫﺎى ﺑﺰرگ و ﻣﺴﻠﺴﻞ ﺳﻨﮕﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در ژاﻧﻮﯾﻪ‬ ‫‪ 1881‬ژﻧﺮال اﺳﮑﻮﺑﻠﻮف روس ﺑﺎ ‪ 8‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز رزم دﯾﺪه و ﮐﻤﮏ ﮔﺮﻓﺘﻦ از ‪ 52‬ﺗﻮپ ﺑﺰرگ و ‪ 11‬ﻣﺴﻠﺴﻞ ﺳﻨﮕﯿﻦ در ﮔﻮگ ﺗﭙﻪ آﻣﺎده‬ ‫ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﺗﺮﮐﻤﻦﻫﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﺗﺮﮐﻤﻦﻫﺎ ﻧﯿﺰ در ﻗﻠﻌﻪ ﺧﻮد ﻣﺼﻤﻢ ﺑﻪ ﻧﺒﺮد ﺗﺎ آﺧﺮﯾﻦ ﻧﻔﺲ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫روسﻫﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺧﻮد را ﺑﺎ آﺗﺸﺒﺎرى ﺳﻨﮕﯿﻦ آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ اﻣﺎ ﺗﺮﮐﻤﻦﻫﺎ ﺑﺪون ﺗﺮس ﺣﻤﻠﻪ اول را ﺑﻪ ﻣﻬﺎﺟﻤﯿﻦ آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺷﺪت آﺗﺸﺒﺎرى‬ ‫آنﻫﺎ را ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﮐﺮد ﭘﺲ از آن روسﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ و ﻣﯿﻦﻫﺎى ﺑﺰرگ دﯾﻮار ﻗﻠﻌﻪ را ﻓﺮو رﯾﺨﺘﻨﺪ‪ .‬آن ﮔﺎه ﻣﺴﻠﺴﻞﻫﺎى‬ ‫ﻣﺨﻮف روﺳﻰ ﮐﻪ در آن زﻣﺎن ﺳﻼﺣﻰ ﺑﻰﺑﺪل ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﻰﺷﺪ آﺗﺶ ﻣﺮﮔﺒﺎر ﺧﻮد را ﺑﻪ روى ﺗﺮﮐﻤﻦﻫﺎ ﺑﺎرﯾﺪﻧﺪ و ‪ 8‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز روس در ‪4‬‬ ‫ﺳﺘﻮن ﺣﺮﮐﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ داﺧﻞ ﻗﻠﻌﻪ آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﺰاران ﺳﺮﺑﺎز ﺗﺮﮐﻤﻦﻫﺎ در ﻻﺑﻪﻻى ﺧﺮاﺑﻪﻫﺎى ﻗﻠﻌﻪ ﺟﺎن ﺳﭙﺮدﻧﺪ و ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ آﺧﺮﯾﻦ‬ ‫ﻣﻮﺿﻊ ﻣﺴﺘﺤﮑﻢ آﺳﯿﺎى ﻣﺮﮐﺰى در ﺑﺮاﺑﺮ روسﻫﺎ ﻓﺮو رﯾﺨﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮدﻫﺎى آﺳﯿﺎﯾﻰ ﻣﺮﮐﺰى‬ ‫ﺳﺮﭘﺮﺳﻰ ﺳﺎﯾﮑﺲ ژﻧﺮال و ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ ﻣﻰﻧﻮﯾﺴﺪ‪» :‬ﺳﻘﻮط ﮔﻮگ ﺗﭙﻪ و ﺳﻘﻮط ﻣﺮو ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺗﺰار آﻗﺎى آﺳﯿﺎى ﻣﺮﮐﺰى ﺷﻮد‪«.‬‬ ‫‪١٠٤‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫روﺳﯿﻪ ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪه ﺑﻮد در ﻃﻰ ﺳﻪ دﻫﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪاى وﺳﯿﻊ ﻧﻔﻮذ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ زﻣﺎﻧﻰ ﮐﻨﺘﺮل ﮐﻨﻨﺪهى ﺗﺎرﯾﺦ دﻧﯿﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﺷﻬﺮﻫﺎى ﻣﻌﺮوف ﺳﻤﺮﻗﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﺨﺎرا‪ ،‬ﺧﯿﻮه‪ ،‬ﺗﺎﺷﮑﻨﺪ‪ ،‬اورﮔﻨﺞ‪ ،‬ﻣﻠﻞ ﺗﺎﺟﯿﮏ‪ ،‬ﻗﺮﻗﯿﺰ‪ ،‬ﺗﺮﮐﻤﻦ و ازﺑﮏ ﺑﺎ ﺗﺎرﯾﺦ ﻫﺰار ﺳﺎﻟﻪﺷﺎن دﯾﮕﺮ از اﯾﻦ ﭘﺲ ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎن ﺗﺰار ﺑﻮدﻧﺪ و دﯾﮕﺮ‬ ‫ﻫﯿﭻ ﮔﺎه ﺑﻪ ﺷﮑﻮه ﮔﺬﺷﺘﻪى ﺧﻮد ﺑﺎزﻧﮕﺸﺘﻨﺪ‪ .‬روسﻫﺎ اﮐﻨﻮن ﻣﺮزﻫﺎى ﺧﻮد را ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاى ﺗﻬﺪﯾﺪآﻣﯿﺰ ﺑﻪ ﺳﻮى ﺟﻨﻮب ﮔﺴﺘﺮش داده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫در ﺷﺮق اﯾﺮان ﺑﻪ ﺟﺎى اﻗﻮام ﻣﺤﻠﻰ ﺧﺎﻧﺎت ﻣﺘﻌﺪد دوﻟﺘﻰ ﻗﺮارداﺷﺖ ﮐﻪ ﻗﺪرت اول ﺟﻬﺎن ﺑﻮد‪.‬‬ ‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺷﺪت از اﯾﻦ وﺿﻊ ﻧﮕﺮان ﺷﺪه و اﮐﻨﻮن روﺳﯿﻪ را در ﯾﮏ ﻗﺪﻣﻰ ﻫﻨﺪ ﻣﻰدﯾﺪ‪ .‬ﺻﺤﺮاى ﻣﻌﺮوف ﻗﺮه ﻗﻮم‪ ،‬رودﻫﺎى آﻣﻮدرﯾﺎ‬ ‫و ﺳﯿﺮدرﯾﺎ‪ ،‬درﯾﺎﭼﻪ آرال‪ ،‬اﺳﺘﭗ ﻗﺮﻗﯿﺰ و ﺻﺤﺮاى ﻗﺰل ﻗﻮم اﮐﻨﻮن دﯾﮕﺮ ﻣﺎواى ﻣﺮدم ﻣﺤﻠﻰ ﻧﺒﻮد ﺑﻠﮑﻪ از اﯾﻦ ﭘﺲ ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎن ﻣﺮداﻧﻰ از‬ ‫ﻧﮋاد اروﭘﺎﯾﻰ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻗﺼﺪ داﺷﺘﻨﺪ ﺑﺮاى ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖﻫﺎى ﻣﻠﻮكاﻟﻄﻮاﯾﻔﻰ و ﻣﺤﻠﻰ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﭘﺎﯾﺎن دﻫﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺟﻨﮓﻫﺎى اﻧﻔﺼﺎل‬ ‫در ‪ 1860‬اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﻗﺪرﺗﻰ ﺑﺰرگ از ﻧﻈﺮ اﻗﺘﺼﺎدى و ﻧﻈﺎﻣﻰ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﻫﻨﻮز در ﻻك دﻓﺎﻋﻰ ﺑﻪ‬ ‫ﺳﺮ ﻣﻰﺑﺮد‪ ،‬وﻟﻰ در اواﺳﻂ ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ ﺳﺮﻋﺖ رﺷﺪ آن ﺑﻪ درﺟﻪاى رﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ زودى اﯾﻦ ﮐﺸﻮر از ﻗﺪرتﻫﺎى‬ ‫ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬار ﺟﻬﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ در دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ 1860‬اﺗﻔﺎﻗﻰ رخ داد ﮐﻪ اﯾﻦ اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﺑﺰرگ را ﺑﺎ اﺿﻤﺤﻼل ﻣﻮاﺟﻪ ﮐﺮد‪ .‬اﻧﺘﺨﺎب اﺑﺮاﻫﺎم‬ ‫ﻟﯿﻨﮑﻠﻦ ﺑﻪ رﯾﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮرى آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ اﯾﺎﻟﺖﻫﺎى ﺟﻨﻮﺑﻰ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﻟﻐﻮ ﺑﺮدهدارى ﺑﻪ زودى ﺑﻪ آنﻫﺎ ﺗﺤﻤﯿﻞ ﺧﻮاﻫﺪ‬ ‫ﺷﺪ اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﻰ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻗﺘﺼﺎد ﮐﺸﺎورزى ‪ -‬ﺻﻨﻌﺘﻰ اﯾﺎﻻت ﺟﻨﻮﺑﻰ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﺎﮐﻤﮏ ﻣﯿﻠﯿﻮنﻫﺎ ﺑﺮده ﺳﯿﺎﻫﭙﻮﺳﺖ ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ در ﻣﻰآﻣﺪ‪.‬‬ ‫در ﭘﺎﯾﺎن دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ 1860‬اﯾﺎﻟﺖ ﮐﺎروﻟﯿﻨﺎى ﺟﻨﻮﺑﻰ از اﺗﺤﺎدﯾﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺧﺎرج ﺷﺪ و در ﻣﺎه ﺑﻌﺪ ‪ 6‬اﯾﺎﻟﺖ ﻣﻰﺳﻰﭘﻰ‪ ،‬ﻓﻠﻮرﯾﺪا‪ ،‬آﻻﺑﺎﻣﺎ‪ ،‬ﺟﺮﺟﯿﺎ‪،‬‬ ‫ﻟﻮﯾﯿﺰﯾﺎﻧﺎ و ﺗﮕﺰاس و ﭼﻨﺪى ﺑﻌﺪ وﯾﺮﺟﯿﻨﺎ‪ ،‬ارﮐﺎﻧﺰاس‪ ،‬ﮐﺎروﻟﯿﻨﺎى ﺷﻤﺎﻟﻰ و ﺗﻨﺴﻰ ﺑﻪ آنﻫﺎ ﻣﻠﺤﻖ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ اﯾﺎﻟﺖﻫﺎ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺷﻬﺮ رﯾﭽﻤﻮﻧﺪ‬ ‫را ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ ﻗﺮار داده و ﺟﻔﺮﺳﻦ دﯾﻮﯾﺲ را ﺑﻪ رﯾﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮرى ﺑﺮﮔﺰﯾﺪﻧﺪ‪ .‬دﯾﻮﯾﺲ اﻓﺴﺮ ﺟﻨﮓ آزﻣﻮده و ﻓﺎرغاﻟﺘﺤﺼﯿﻞ داﻧﺸﮕﺎه وﺳﺖ‬ ‫ﭘﻮﻧﯿﺖ ﺑﻮد‪ 4 .‬ﻣﺎرس ‪ 1861‬ﭘﺲ از آن ﮐﻪ ﻟﯿﻨﮑﻠﻦ زﻣﺎن اﻣﻮر را در واﺷﻨﮕﺘﻦ ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺖ رﺳﻤﺎ اﻋﻼم ﮐﺮد ﮐﻪ ﺧﺮوج ﻫﯿﭻ اﯾﺎﻟﺘﻰ را از‬ ‫اﺗﺤﺎدﯾﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻧﻤﻰﭘﺬﯾﺮد‪ .‬اﮐﻨﻮن ﺑﺮاى ﻫﻤﻪ ﻣﺴﻠﻢ ﺷﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﺒﺮد ﺑﯿﻦ اﯾﺎﻟﺖﻫﺎى ﺻﻨﻌﺘﻰ ﺷﻤﺎل و اﯾﺎﻟﺖﻫﺎى ﺑﺮدهدار و ﮐﺸﺎورز ﺟﻨﻮب‬ ‫اﺟﺘﻨﺎبﻧﺎﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اوﻟﯿﻦ ﻧﺒﺮد‬ ‫ﻗﻠﻌﻪ ﺳﻮﻣﺘﺮ در ﺑﻨﺪر ﭼﺎرﻟﺘﻮن در ﮐﺎروﻟﯿﻨﺎى ﺟﻨﻮﺑﻰ در آورﯾﻞ ‪ 1861‬ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﺟﻨﻮﺑﻰﻫﺎ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻣﺪاﻓﻊ ﻗﻠﻌﻪ ﯾﻌﻨﻰ ژﻧﺮال اﻧﺪرﺳﻦ‬ ‫ﺷﻤﺎﻟﻰ ﻗﺼﺪ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻧﺪاﺷﺖ اﻣﺎ ﺳﺮاﻧﺠﺎم در اﺛﺮ ﺷﺪت آﺗﺶ ﺟﻨﻮﺑﻰﻫﺎ ﻗﻠﻌﻪ را ﺑﻪ ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن واﮔﺬار ﮐﺮد‪ .‬ﻏﺮش اﯾﻦ ﺗﻮپﻫﺎ ﭼﻨﺪان اداﻣﻪ‬ ‫ﻧﯿﺎﻓﺖ و ﺟﻨﮓ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﺑﺎ ﺗﻠﻔﺎت اﻧﺪﮐﻰ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﯿﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻃﺮﻓﯿﻦ ﻗﺼﺪ ﻣﺒﺎرزه ﺗﺎ ﭘﺎى ﺟﺎن را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ اﻣﺎ ﺳﻘﻮط دژ ﺳﻮﻣﺘﺮ آﺗﺶ ﻧﺒﺮدى‬ ‫را ﺷﻌﻠﻪور ﺳﺎﺧﺖ ﮐﻪ ‪ 4‬ﺳﺎل ﺑﻪ ﻃﻮل اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ و ‪ 600‬ﻫﺰار ﺗﻦ را ﺑﻪ ﮐﺸﺘﻦ داد‪.‬‬ ‫ﺑﺴﯿﺞ ﻋﻤﻮﻣﻰ ﺷﻤﺎل‬ ‫در واﺷﻨﮕﺘﻦ ﻟﯿﻨﮑﻠﻦ از ﻣﺮدم درﺧﻮاﺳﺖ ‪ 75‬ﻫﺰار داوﻃﻠﺐ را ﮐﺮد اﻣﺎ ﻣﻮج اﺣﺴﺎﺳﺎت ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺎن آورﯾﻞ ‪ 300‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز زﯾﺮ‬ ‫ﭘﺮﭼﻢ ﮔﺮد آﯾﻨﺪ‪ .‬در ﺟﻨﻮب ﻧﯿﺰ اوﺿﺎع ﺑﻪ ﺷﺪت ﻣﺘﺸﻨﺞ ﺑﻮد‪ .‬دهﻫﺎ ﻫﺰار ﻣﺰرﻋﻪدار در ﮐﻨﺎر ﻓﺌﻮدالﻫﺎى ﺑﺰرگ در ﺣﺎل ﺷﮑﻞ دادن ارﺗﺸﻰ‬ ‫ﺑﺰرگ ﺑﺮاى ﺟﻠﻮﮔﯿﺮى از رﺧﻨﻪ ﺷﻤﺎﻟﻰﻫﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫در اﯾﻦ زﻣﺎن اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه ‪ 31‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻧﻔﺮ ﺟﻤﻌﯿﺖ داﺷﺖ ﮐﻪ ‪ 22‬ﻣﯿﻠﯿﻮن آن ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ اﯾﺎﻻت ﺷﻤﺎﻟﻰ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫در ژوﻻى ‪ 1861،30‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز آﻣﺮﯾﮑﺎى ﺷﻤﺎﻟﻰ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ رﯾﭽﻤﻮﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ دوﻟﺖ اﺋﺘﻼف ﺟﻨﻮب‪ ،‬را آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ اﻣﺎ در ﺟﻨﻮب‬ ‫ﻏﺮب واﺷﻨﮕﺘﻦ در اوﻟﯿﻦ درﮔﯿﺮى ﺑﺎ ژﻧﺮال ﺑﻮرﮔﺎرد ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﺟﻨﻮﺑﻰﻫﺎ از ﻫﻢ ﭘﺎﺷﯿﺪﻧﺪ وﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﺎﻣﻨﻈﻢ ﺑﻪ ﺳﻮى واﺷﻨﮕﺘﻦ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﺷﮑﺴﺖ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻟﯿﻨﮑﻠﻦ ﭘﻰ ﺑﺒﺮد ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ دراﯾﺖ و در ﻃﻮل ﯾﮏ ﺟﻨﮓ ﻓﺮﺳﺎﯾﺸﻰ ﺟﻨﻮﺑﻰﻫﺎ را ﻣﻐﻠﻮب ﮐﻨﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﺑﺘﺪا ﺗﺼﻤﯿﻢ‬ ‫‪١٠٥‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﮔﺮﻓﺖ ﺗﺎ اﯾﻦ اﯾﺎﻟﺖﻫﺎ را ﻣﺤﺎﺻﺮه درﯾﺎﯾﻰ ﮐﻨﺪ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺎن ﺟﻨﮓ در ‪ 1865‬اﯾﺎﻟﺖﻫﺎى ﺟﻨﻮب آﻣﺮﯾﮑﺎ از راه درﯾﺎ ارﺗﺒﺎﻃﻰ ﺑﺎ ﺟﻬﺎن‬ ‫ﺧﺎرج ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و ﻃﺒﯿﻌﺘﺎ از اﺳﻠﺤﻪ ﺑﻰﻧﺼﯿﺐ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﺣﺮﮐﺖ دوم ﻟﯿﻨﮑﻠﻦ اﻋﻼم آزادى ﻏﻼﻣﺎن و ﺳﯿﺎﻫﺎن ﺟﻨﻮب ﺑﻮد ﺗﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ وﺳﯿﻠﻪ از‬ ‫اﻧﺴﺠﺎم ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺟﻨﻮب ﺑﮑﺎﻫﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ اﻗﺪام ﺳﻮم او ﮔﺴﯿﻞ ﯾﮏ ارﺗﺶ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ آﻣﻮزش دﯾﺪه ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ژﻧﺮال ﮔﺮاﻧﺖ ﺑﻮد‪ .‬ﮔﺮاﻧﺖ در ﻓﻮرﯾﻪ ‪ 1862‬رود ﺗﻨﺴﻰ را ﮐﻪ ﺑﺮاى‬ ‫ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ﺟﻨﻮﺑﻰﻫﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎ اﻫﻤﯿﺖ ﺑﻮد ﺗﺴﺨﯿﺮ ﮐﺮد و در آورﯾﻞ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ژﻧﺮال ﺷﮑﺴﺖﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﺟﻨﻮﺑﻰﻫﺎ ﯾﻌﻨﻰ ﺑﻮرﮔﺎرد رﻓﺖ‪ .‬در ﺟﻨﻮب‬ ‫ﻏﺮب ﺗﻨﺴﻰ ﻧﺒﺮدى ﺳﻨﮕﯿﻦ در ﮔﺮﻓﺖ و ﺷﺠﺎﻋﺖ ﺟﻨﻮﺑﻰﻫﺎ ﭼﯿﺰى ﻧﻤﺎﻧﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﺷﮑﺴﺖ ﮔﺮاﻧﺖ ﺷﻮد اﻣﺎ در روز دوم ﻧﺒﺮد ﻗﻮاى‬ ‫ﺷﻤﺎﻟﻰ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻋﻈﯿﻢ اﻣﺪادى‪ ،‬ﺟﻨﻮﺑﻰﻫﺎ را ﺑﻪ ﻋﻘﺐ راﻧﺪﻧﺪ‪ .‬در ﻫﻤﯿﻦ زﻣﺎن ﻗﻮاى درﯾﺎﯾﻰ آﻣﺮﯾﮑﺎى ﺷﻤﺎﻟﻰ‪ ،‬ﻧﯿﻮاوﻟﺌﺎن در‬ ‫ﺟﻨﻮب را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺗﺼﺮف در آوردﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﮐﻨﻮن ﺷﻤﺎﻟﻰﻫﺎ ﺑﺮاى ﺗﺼﺮف ﮐﺎﻣﻞ ﻣﻰﺳﻰﺳﻰﭘﻰ ﺗﻨﻬﺎ ﺷﻬﺮ وﯾﮑﺴﺒﻮرگ را ﭘﯿﺶرو داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ژﻧﺮال ﮔﺮاﻧﺖ و ژﻧﺮال ﺷﺮﻣﻦ در ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪1862‬‬ ‫ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪاى ﮔﺎزاﻧﺒﺮى ﺑﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻣﺴﺘﻘﺮ در اﻃﺮاف ﺷﻬﺮ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮدﻧﺪ و ﺳﺮﺑﺎزان ﺟﻨﻮﺑﻰ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﺷﺪﯾﺪ ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ ﺑﻪ داﺧﻞ ﺷﻬﺮ‬ ‫ﭘﻨﺎه ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ‪ 8‬ﻣﺎه ﻧﺒﺮد ﺧﻮﻧﯿﻦ ﺳﺒﺐ ﻣﺮگ دهﻫﺎ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز و اﻓﺮاد ﻏﯿﺮﻧﻈﺎﻣﻰﺷﺪ اﻣﺎ در ﻧﻬﺎﯾﺖ در ژوﺋﯿﻪ ‪ 1863‬ﭘﺲ از ﯾﮏ ﭘﺎﯾﺪارى‬ ‫دﻟﯿﺮاﻧﻪ ﺷﻬﺮ ﺑﻪ ﺗﺼﺮف ﺷﻤﺎﻟﻰﻫﺎ درآﻣﺪ‪ .‬ﺳﻘﻮط وﯾﮑﺴﺒﻮرگ ﺳﺒﺐ ﺳﻘﻮط ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﺑﻨﺪر ﻫﻮدﺳﻦ ﻧﯿﺰ ﺷﺪ و ﻋﻤﻼ ارﺗﺒﺎط ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﺟﻨﻮﺑﻰ ﺑﺎ‬ ‫ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﮔﺴﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺷﮑﺴﺖ ﭼﺎﺗﺎﻧﻮﮔﺎ در ﭘﺎﯾﯿﺰ ‪ 1863‬ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺟﻨﻮﺑﻰﻫﺎ ﮐﻼ ﺟﻨﮓ را در ﺟﺒﻬﻪ ﻏﺮب ﺑﺒﺎزﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺟﻨﮓﻫﺎى ﺟﺒﻬﻪ ﺷﺮق‬ ‫در اﯾﻦ زﻣﺎن در ﺟﺒﻬﻪ ﺷﺮق ژﻧﺮال ﻣﮏ ﮐﻠﯿﻼن ﺑﺎ ‪ 100‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎ در ﺣﺎل ﺗﺎﺧﺖ ﺑﻪ ﺳﻮى رﯾﭽﻤﻮﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ ﺟﻨﻮﺑﻰﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ‬ ‫در ﻫﻤﯿﻦ وﻗﺖ واﺷﻨﮕﺘﻦ ﻧﯿﺰ از ﺳﻮى ﯾﮏ ﺳﭙﺎه ﺟﻨﻮﺑﻰ ﺗﻬﺪﯾﺪ ﻣﻰﺷﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﻪ ﻣﮏ ﮐﻠﯿﻼن اﻋﻼم ﺷﺪ ﮐﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﻗﻮاى ﮐﻤﮑﻰ ﻧﺪاﺷﺘﻪ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ژﻧﺮال ﻣﺤﺘﺎط در ﺣﺎل ﺗﺮدﯾﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ژﻧﺮال ﻟﻰ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﺷﺠﺎع ﺳﭙﺎه ﺟﻨﻮب‪ ،‬واﻗﻊ ﺷﺪ‪ .‬ﻧﺒﺮدى ﺳﺨﺖ درﮔﺮﻓﺖ و‬ ‫ژﻧﺮال ﻟﻰ‪ ،‬در ﭘﺎﯾﺎن ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺳﭙﺎه ‪ 100‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮه ﺷﻤﺎﻟﻰﻫﺎ را درﻫﻢ ﺑﮑﻮﺑﺪ‪ .‬وى ﻣﺠﺪدا در ﻫﻤﺎن ﻣﺤﻮرﻫﺎ )در ﻓﺮﯾﺪرﯾﮑﺮزﺑﻮرگ و‬ ‫ﭼﺎﻧﺴﺮوﯾﻞ( ﺳﭙﺎه ﮐﻤﮑﻰ ﺷﻤﺎﻟﻰﻫﺎ را ﺷﮑﺴﺖ داد و ﺳﺒﺐ ﯾﺄس ﺷﺪﯾﺪ ﺷﻤﺎﻟﻰﻫﺎ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد ﮔﺘﯿﺰﺑﻮرگ‬ ‫ﺟﻮﻻى ‪ 1863‬دره ﮔﺘﯿﺰﺑﻮرگ ﺷﺎﻫﺪ ﻋﻈﯿﻢﺗﺮﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﻗﺎره آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺮدان ژﻧﺮال ﻟﻰ ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭘﻨﺴﺴﯿﻠﻮاﻧﯿﺎ واﺷﻨﮕﺘﻦ‬ ‫را ﺑﺎ ﺧﻄﺮ ﺳﻘﻮط ﻣﻮاﺟﻪ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﻗﺼﺪ ﻋﺒﻮر از دو رﺷﺘﻪ ﮐﻮه را داﺷﺘﻨﺪ ﺣﺎل آن ﮐﻪ دهﻫﺎ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﺷﻤﺎﻟﻰ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﻧﺼﺐ ﺻﺪﻫﺎ ﺗﻮپ‬ ‫ﻣﺎﻧﻊ ﻋﺒﻮر ﻣﺮدان ﻟﻰ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ 48 .‬ﺳﺎﻋﺖ ﻧﺒﺮد ﺑﻰاﻣﺎن ﺳﺒﺐ ﻣﺮگ ﻫﺰاران ﺳﺮﺑﺎز در ﭘﺎى ﮐﻮهﻫﺎ ﺷﺪ اﻣﺎ در اﺑﺘﺪاى روز ﺳﻮم ﻫﻨﻮز‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺑﺮﻧﺪهاى ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ژﻧﺮال ﻟﻰ ﻣﻰداﻧﺴﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻧﺘﻮاﻧﺪ از اﯾﻦ ﻣﻌﺒﺮ ﮔﺬر ﮐﻨﺪ ﺑﺎ رﺳﯿﺪن ﻗﻮاى ﮐﻤﮑﻰ ﺷﻤﺎﻟﻰﻫﺎ دﯾﮕﺮ ﺑﺮاى ﻫﻤﯿﺸﻪ‬ ‫ﻓﺮﺻﺖ ﺗﺴﺨﯿﺮ واﺷﻨﮕﺘﻦ را از دﺳﺖ ﻣﻰدﻫﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ 15‬ﻫﺰار ﺳﻮار ﺷﺠﺎع ﺧﻮد را ﻣﺄﻣﻮر ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ داﻣﻨﻪ ﮐﻮه و دور زدن ﺳﺮﺑﺎزان ﺷﻤﺎﻟﻰ‬ ‫ﮐﺮد ﻫﺪف او از اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﯿﺮون ﮐﺸﯿﺪن ﺳﺮﺑﺎزان ﺷﻤﺎﻟﻰ از ﭘﺎى ﮐﻮه ﺑﻪ درون دره و دﺷﺖ و ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮدن آنﻫﺎ ﺑﻮد اﻣﺎ ﺷﻤﺎﻟﻰﻫﺎ ﻗﺼﺪ‬ ‫ﺑﯿﺮون آﻣﺪن از ﭘﺎى ﮐﻮهﻫﺎ را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ 15‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﺳﻮار ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺘﻰ ﺧﯿﺮه ﮐﻨﻨﺪه و ﻗﺪرﺗﻰ رﻋﺐآور ﺣﻤﻠﻪ را ﺑﻪ ﭘﺎى ﮐﻮه آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ و دﯾﻮارى از آﺗﺶ ﺷﻤﺎﻟﻰﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺳﺒﺐ‬ ‫ﺗﻮﻗﻒ آنﻫﺎ ﻧﺸﺪ‪ .‬اﻣﺎ در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﻋﻠﻰرﻏﻢ ﺷﺠﺎﻋﺖ زﯾﺎد ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺣﺠﻢ ﺷﺪﯾﺪ آﺗﺶ ﺷﻤﺎﻟﻰﻫﺎ و ﻧﺎﮐﺎرآﻣﺪى اﺳﺐ در ﺟﻨﮓ ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﻰ‬ ‫ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫‪١٠٦‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﺳﭙﺎه ﻟﻰ ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪ ﺷﺒﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ وﯾﺮﺟﯿﻨﯿﺎ ﻋﻘﺐ ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﺑﺎﺧﺒﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد ژﻧﺮال ﮔﺮاﻧﺖ ﺑﺎ ﺗﺼﺮف وﯾﮑﺴﺒﻮرگ ﺟﻨﮓ در‬ ‫ﺟﺒﻬﻪ ﻏﺮب را ﺗﻤﺎم ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺒﺮد ﮔﺘﯿﺰﺑﻮرگ ﺳﺒﺐ وارد آﻣﺪن ﺗﻠﻔﺎت ﺳﻨﮕﯿﻨﻰ ﺑﻪ دو ﻃﺮف ﺷﺪ اﻣﺎ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﺸﺨﺼﻰ ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﻓﺘﺢ ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ ﺟﻨﻮﺑﻰﻫﺎ‬ ‫ﺷﻤﺎﻟﻰﻫﺎ در ‪ 1864‬ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﺗﺼﺮف ﺑﻨﺎدر ﺟﻨﻮب ﺷﺮﻗﻰ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﮐﺎر اﺗﺤﺎدﯾﻪ ﺟﻨﻮب را ﯾﮑﺴﺮه ﮐﻨﻨﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﮔﺮاﻧﺖ از ﺷﻤﺎل و‬ ‫ﺷﺮﻣﻦ از ﻏﺮب ﭘﯿﺸﺮوى ﺑﻪ ﺳﻤﺖ رﯾﭽﻤﻮﻧﺪ را آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ژﻧﺮال ﻟﻰ ﺑﺮاى آن ﮐﻪ ﻏﻮل ﻧﻈﺎﻣﻰ ﺷﻤﺎل ﯾﻌﻨﻰ ﮔﺮاﻧﺖ را ﺷﮑﺴﺖ دﻫﺪ در ﺟﻨﮕﻠﻰ ﺑﺮ ﺳﺮ راه ﺷﻤﺎﻟﻰﻫﺎ ﻣﻮﺿﻊ ﮔﺮﻓﺖ و ﺗﻠﻔﺎت ﻫﻮﻟﻨﺎﮐﻰ ﺑﺮ‬ ‫آنﻫﺎ وارد ﮐﺮد در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﺮاﻧﺖ ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪ ﺗﺎ راه ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻏﺮب ﮐﺞ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ در ﻏﺮب ﺳﭙﺎه ﺷﺮﻣﻦ ﺑﺪون ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﻣﺎﻧﻊ ﺟﺪى‬ ‫آﺗﻼﻧﺘﺎ )ﺷﻬﺮ ﻣﻬﻢ ﺟﻨﻮﺑﻰﻫﺎ( را ﻓﺘﺢ ﮐﺮد و ‪ 60‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز او ﺑﻪ ﻫﯿﭻ ﮐﺲ و ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ رﺣﻢ ﻧﮑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺷﺮﻣﻦ ﺳﭙﺲ ﺷﻬﺮﻫﺎى ﺳﺎواﻧﺎ و‬ ‫ﭼﺎرﻟﺴﺘﻮن را ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺧﺎك ﯾﮑﺴﺎن ﮐﺮد و ﺑﻪ دروازهى رﯾﭽﻤﻮﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ ﺟﻨﻮب‪ ،‬رﺳﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﺴﻠﯿﻢ ژﻧﺮال ﻟﻰ و ﭘﺎﯾﺎن ﺟﻨﮓ‬ ‫اﮐﻨﻮن ﻟﻰ در ﺷﻤﺎل رودررو ﺑﺎ ﺻﺪﻫﺎ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﮔﺮاﻧﺖ و در ﺟﻨﻮب در ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 60‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﺷﺮﻣﻦ ﺑﻮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻧﺎﭼﺎرا رﯾﭽﻤﻮﻧﺪ را‬ ‫ﺗﺨﻠﯿﻪ و ﺑﻪ وﯾﺮﺟﯿﻨﯿﺎ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺴﺖ‪ .‬ﻟﻰ ﮐﻪ در زﻣﺎن ﺧﻮد ﯾﮏ ﻧﺎﺑﻐﻪى ﻧﻈﺎﻣﻰ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻰﺷﺪ در اﯾﻦ زﻣﺎن ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ اﺗﺨﺎذ ﯾﮏ ﺗﺼﻤﯿﻢ‬ ‫ﺣﯿﺎﺗﻰ ﺑﻮد‪ .‬ﺳﺮﺑﺎزان ﮔﺮﺳﻨﻪ و ﺧﺴﺘﻪ او ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﻧﺒﺮد ﺗﺎ ﭘﺎى ﺟﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ ارﺗﺶ ﻣﺠﻬﺰ ﺷﻤﺎﻟﻰ ﺑﻮدﻧﺪ اﻣﺎ ﭼﻪ ﺣﺎﺻﻞ؟‬ ‫ﻟﻰ ﻣﻰداﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺷﻤﺎﻟﻰﻫﺎ ﺑﺎ ﺑﺮﺧﻮردارى از ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪﻫﺎى ﺑﻰاﻧﺘﻬﺎ و ﻧﺎوﮔﺎن ﻗﻮى درﯾﺎﯾﻰ و ﺛﺮوت ﺑﻰﮐﺮان ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺑﺴﯿﺞ ﺻﺪﻫﺎ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز‬ ‫دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺣﺎل آن ﮐﻪ ﺟﻨﻮب دﯾﮕﺮ ﺣﺘﺎ ﯾﮏ ﺷﻬﺮ ﺑﺰرگ ﻧﯿﺰ در اﺧﺘﯿﺎر ﻧﺪارد و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاى آنﻫﺎ ﯾﮏ ژﻧﺮال و ﻣﺸﺘﻰ ﺳﺮﺑﺎز ﮔﺮﺳﻨﻪ‬ ‫ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در ‪ 9‬آورﯾﻞ ‪ 1865‬ﺷﺨﺼﺎ ﺧﻮد و ارﺗﺶاش را ﺑﻪ ﮔﺮاﻧﺖ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﮔﺮاﻧﺖ ﻧﯿﺰ ﺟﻮاﻧﻤﺮداﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﺮدان او اﺟﺎزه داد ﺗﺎ ﺑﺎ ﺗﺴﻠﯿﻢ اﺳﻠﺤﻪ ﺑﺎ اﺳﺐﻫﺎﯾﺸﺎن ﺑﻪ ﻫﺮ ﮐﺠﺎ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﺮوﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺒﺮ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻟﻰ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪى اﻋﻼم ﭘﺎﯾﺎن ﺟﻨﮓ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﭘﺲ از ‪ 4‬ﺳﺎل آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻃﻌﻢ ﺻﻠﺢ را ﺑﭽﺸﺪ اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﺷﺎدى دوام زﯾﺎدى ﻧﯿﺎﻓﺖ‬ ‫ﭼﺮا ﮐﻪ در ‪ 14‬آورﯾﻞ ﻟﯿﻨﮑﻠﻦ رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﻣﺤﺒﻮب آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰﻫﺎ ﺗﺮور ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺟﻨﮓﻫﺎى اﻧﻔﺼﺎل‬ ‫ﺟﻨﮓﻫﺎى اﻧﻔﺼﺎل آﺧﺮﯾﻦ ﻓﺮﺻﺖ ﺟﻬﺎﻧﻰ ﺑﺮاى رﻫﺎﯾﻰ از ﺷﺮ ﻗﻮىﺗﺮﯾﻦ ﻧﯿﺮوى اﻗﺘﺼﺎدى ‪ -‬ﻧﻈﺎﻣﻰ ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﻮد! ﻗﺪرﺗﻰ ﮐﻪ در ‪ 1776‬اﯾﺠﺎد‬ ‫ﺷﺪ و در ﺳﺎلﻫﺎى ‪ 1787‬و ‪ 1803‬ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺣﺘﻰ ﻣﻌﺎدل ﻧﯿﻤﻰ از آﻣﺮﯾﮑﺎى ﮐﻨﻮﻧﻰ رﺳﯿﺪ و در ﻧﯿﻤﻪ ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ ﺑﺎ ﻋﻘﺐ راﻧﺪن ﻣﮑﺰﯾﮏ و‬ ‫ﺧﺮﯾﺪ آﻻﺳﮑﺎ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﻮﻣﯿﻦ ﮐﺸﻮر وﺳﯿﻊ دﻧﯿﺎ ﺗﺜﺒﯿﺖ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﺗﻨﻬﺎ ﺟﻨﮓﻫﺎى اﻧﻔﺼﺎل ﺗﻮاﻧﺴﺖ روﻧﺪ ﭘﺮﺷﺘﺎب رﺷﺪ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر را ﮐﻨﺪ ﮐﻨﺪ اﮔﺮ ﭼﻪ اﯾﻦ روﻧﺪ ﻫﺮﮔﺰ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻧﺸﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻰﺗﻮان ﺗﺼﻮر ﮐﺮد اﮔﺮ اﯾﺎﻟﺖﻫﺎى ﺟﻨﻮﺑﻰ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ دﻓﻊ ﺣﻤﻼت ﺷﻤﺎﻟﻰﻫﺎ ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ و ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ اﺳﺘﻘﻼل ﯾﺎﺑﻨﺪ‪ ،‬و اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﭘﺮﭼﻢ ﮐﻨﻮﻧﻰ‬ ‫آﻣﺮﯾﮑﺎ ‪ 50‬ﺳﺘﺎره ﺑﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪ ‪ 50‬اﯾﺎﻟﺖ ﻧﺪاﺷﺖ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ ﻗﺪرت ﻓﻌﻠﻰ ﻧﻤﻰرﺳﯿﺪ‪ .‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﭘﯿﺮوزى ﺷﻤﺎﻟﻰﻫﺎ ﺑﺮاى ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻓﮑﺮ‬ ‫اﻋﻼن اﺳﺘﻘﻼل را از اﯾﺎﻟﺖﻫﺎى آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻪ ﻣﺮور ﻧﻈﺮات ‪ 22‬اﯾﺎﻟﺖ ﺻﻨﻌﺘﻰ ﻧﻈﺎﻣﻰ ﺷﻤﺎل را ﺑﻪ ﮐﻞ اﯾﺎﻟﺖﻫﺎى آﻣﺮﯾﮑﺎ )اﺗﺎزوﻧﻰ(‬ ‫ﺗﺤﻤﯿﻞ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﺣﺎل آن ﮐﻪ اﯾﺎﻟﺖﻫﺎى ﺟﻨﻮﺑﻰ اﮔﺮ ﭼﻪ از روشﻫﺎى ﺳﺎده اﺳﺘﺜﻤﺎرى ﻧﻈﯿﺮ ﺑﺮدهدارى و ﻓﺌﻮداﻟﻰ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ اﻣﺎ ﻫﺮﮔﺰ اﺷﺘﻬﺎى ﻣﺸﺎﺑﻪ‬ ‫اﯾﺎﻟﺖﻫﺎى ﺷﻤﺎﻟﻰ را ﺑﺮاى ورود ﺑﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎى ﺟﻬﺎﻧﻰ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻰﺗﻮان ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﻄﻊ ﺣﮑﻢ داد ﮐﻪ اﮔﺮ ﺟﻨﮓﻫﺎى اﻧﻔﺼﺎل ﺑﻪ ﺳﻮد ﺟﻨﻮب‬ ‫ﺗﻤﺎم ﻣﻰﺷﺪ روﻧﺪ ﺗﺎرﯾﺦ ﺷﮑﻠﻰ دﯾﮕﺮ ﻣﻰﯾﺎﻓﺖ و ﺳﯿﻞ ﺳﺮﺑﺎز و ﺳﻼح آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ ﺟﺮﯾﺎن دو ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎن را ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﻤﻰداد‪.‬‬

‫‪١٠٧‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﻧﺒﺮد ﮐﺮﯾﻤﻪ‬ ‫ﺟﻨﮓ ﮐﺮﯾﻤﻪ‬ ‫روﺳﯿﻪ ﭘﺲ از ﺷﮑﺴﺖ دادن ارﺗﺶﻫﺎى ﺑﺰرگ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن در ‪ 1814‬ﺑﻪ ﻗﺪرت درﺟﻪ اول ﻧﻈﺎﻣﻰ اروﭘﺎ ﻣﺒﺪل ﺷﺪ اﻣﺎ ﻧﮑﺘﻪ ﻧﮕﺮان ﮐﻨﻨﺪه ﺑﺮاى‬ ‫ﻗﺪرتﻫﺎى اﺳﺘﻌﻤﺎرى ﻓﺮاﻧﺴﻪ و اﻧﮕﻠﯿﺲ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖﻫﺎى ﭘﻰدرﭘﻰ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر در آﺳﯿﺎ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺷﮑﺴﺖﻫﺎى اﯾﺮان‪ ،‬ﺗﺮﮐﻤﻦﻫﺎ‪ ،‬ﻋﺜﻤﺎﻧﻰﻫﺎ‪ ،‬ازﺑﮏﻫﺎ و ﻗﺮﻗﯿﺰﻫﺎ در آﺳﯿﺎى ﻣﯿﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻗﻔﻘﺎز و ﺟﻨﻮب اروﭘﺎ ﺳﺒﺐ ﺷﺪه ﺑﻮد ﺗﺎ روسﻫﺎ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاى‬ ‫ﺧﻄﺮﻧﺎك ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﻮرد ﻋﻼﻗﻪ ﻏﺮب ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ اﻧﮕﻠﯿﺴﻰﻫﺎ و ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ ﺑﺮاى ﺟﻠﻮﮔﯿﺮى از ﭘﯿﺸﺮوى روسﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺟﻨﻮب‬ ‫ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ در ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ ﺷﺒﻪ ﻗﺎره ﻫﻨﺪ‪ ،‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪ ،‬اﯾﺮان و ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﻤﺮﺑﻨﺪى ﻣﺎﻧﻊ ﭘﯿﺸﺮوى روسﻫﺎ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﻋﻼﻗﻪ روسﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻗﻠﻤﺮوى ﺧﻮد ﺑﯿﺶ از اﯾﻦ ﺟﺪى ﺑﻮد ﮐﻪ دوﻟﺖﻫﺎى ﻣﺤﻠﻰ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪﻣﺎﻧﻊ آن ﺷﻮﻧﺪ‪.‬روسﻫﺎ ﻋﺜﻤﺎﯾﻦ را دوﻟﺖ ﺑﯿﺶ‬ ‫از اﻧﺪازه ﺑﺰرگ و ﮐﻢﺗﺮ از اﻧﺪازه ﻻﯾﻖ ﻣﻰداﻧﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻰ واﻗﻒ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ارﺗﺶ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﻗﺎدر ﺑﻪ دوام آن در ﺑﺮاﺑﺮ ارﺗﺶ ﺗﺰار ﻧﯿﺴﺖ‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﭘﺲ از دﺳﺘﯿﺎﺑﻰ ﺑﻪ ﻣﻮﻟﺪاوى و واﻻﮐﯿﻪ در ‪ 1849‬ﺑﻪ دﻧﺒﺎل دﺳﺘﯿﺎﺑﻰ ﺑﻪ ﺳﻮاﺣﻞ درﯾﺎى ﺳﯿﺎه ﮐﻪ ﻫﻨﻮز در اﺧﺘﯿﺎر ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺑﻮد رﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻬﺎﻧﻪ روسﻫﺎ ﺑﺮاى آﻏﺎز ﺟﻨﮓ ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻮﺑﻰ ﺑﻮد آنﻫﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ دﻟﯿﻞ ﮐﻪ اﻣﺘﯿﺎزات داده ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﺳﻠﻄﺎن ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺑﻪ ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏ‬ ‫درﺑﺎرهى ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﻧﺸﺎﻧﻰ در ﺑﯿﺖاﻟﻠﺤﻢ ﺑﻪ ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ارﺗﻮدﮐﺲ ﺷﺮﻗﻰ اﻋﻄﺎ ﻧﺸﺪه واﺣﺪﻫﺎى ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺟﻨﻮب ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ در آوردﻧﺪ‪.‬‬ ‫واﮐﻨﺶ ﻓﺮاﻧﺴﻪ و روﺳﯿﻪ‬ ‫ﺣﺮﮐﺖ ارﺗﺶ روﺳﯿﻪ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ زﻧﮓﻫﺎى ﺧﻄﺮ را در ﭘﺎرﯾﺲ و ﻟﻨﺪن ﺑﻪ ﺻﺪا در آورد آنﻫﺎ ﻣﻰداﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﺟﻠﻮى روﺳﯿﻪ را در ﺟﺎﯾﻰ در‬ ‫دوردﺳﺖﻫﺎ ﮔﺮﻓﺖ در ﻏﯿﺮ اﯾﻦ ﺻﻮرت ﮔﺎم ﺑﻌﺪى روﺳﯿﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت در آﻧﺎﺗﻮﻟﻰ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫در ‪ 4‬اﮐﺘﺒﺮ ‪ 1853‬ﻫﻢ زﻣﺎن ﺑﺎ اﻋﻼم ﺟﻬﺎد در اﺳﻼﻣﺒﻮل‪ ،‬ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ﻧﯿﺰ ﻧﺎوﮔﺎن درﯾﺎﯾﻰ ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ درﯾﺎى ﺳﯿﺎه ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ در ‪ 20‬اﮐﺘﺒﺮ ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ ﻧﯿﺰ اﺳﮑﺎدرانﻫﺎى درﯾﺎﯾﻰ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ اﻋﺰام ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬روسﻫﺎ ﮐﻪ ﮔﻤﺎن ﻧﻤﻰﺑﺮدﻧﺪﻓﺮاﻧﺴﻪ و اﻧﮕﻠﯿﺲ‬ ‫ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺣﺘﺎ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﮐﻤﮏ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻧﻈﺎﻣﻰ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل اداﻣﻪ ﻣﯿﺎﻧﺠﻰﮔﺮى اﺗﺮﯾﺶ ﺑﺮاى ﺟﻠﻮﮔﯿﺮى از ﺑﺮﺧﻮرد‬ ‫ﻧﻈﺎﻣﻰ رﻓﺘﻨﺪ اﻣﺎ اﻋﻼم ﺟﻬﺎد ﺷﯿﺦ اﻻﺳﻼم ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ و ﻋﺒﻮر ﮐﺸﺘﻰﻫﺎى اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ از دارداﻧﻞ ﻫﺮدو ﺑﺮﮔﺸﺖﻧﺎﭘﺬﯾﺮى ﻋﻤﻠﯿﺎت را ﻧﺸﺎن ﻣﻰداد‪.‬‬ ‫روسﻫﺎ ﮐﻪ ﻧﺎوﮔﺎن ﺑﺰرﮔﻰ را در ﺑﻨﺪر ﺳﺒﺎﺳﺘﭙﻮل در ﺟﻨﻮب ﺷﺒﻪ ﺟﺰﯾﺮه ﮐﺮﯾﻤﻪ در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺘﻨﺪ در ﻣﺎﻧﻮرى دﻟﻬﺮهآور ﻗﺪرت ﺧﻮد را در‬ ‫درﯾﺎى ﺳﯿﺎه ﺑﻪ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﯾﮏ ﻧﺎوﮔﺎن ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺮك ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻧﺸﺎن دادن آﻣﺎدﮔﻰ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰﻫﺎ در ﻫﻤﯿﻦ زﻣﺎن ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﻨﺪر ﺳﯿﻨﻮپ در ﺟﻨﻮب درﯾﺎى ﺳﯿﺎه ﺣﺮﮐﺖ‬ ‫ﮐﺮد اﻣﺎ ﻗﺒﻞ از رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﺑﻨﺪر‪ ،‬ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﺎوﻫﺎى ﺳﻨﮕﯿﻦ روس ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫روسﻫﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻋﺒﻮر ﻗﻮاى ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ از رود داﻧﻮب ﺧﻮد را در وﺿﻌﯿﺖ ﺟﻨﮕﻰ ﺑﺎ ﺗﺮكﻫﺎ ﻣﻰدﯾﺪﻧﺪ از ﻧﺎوﻫﺎى ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺮك ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺗﺎ‬ ‫ﺧﻮد را ﺗﺴﻠﯿﻢ ﮐﻨﻨﺪ اﻣﺎ درﯾﺎدار ﺗﺮك ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮔﺮﻓﺖ و از ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ و اﻧﮕﻠﯿﺴﻰﻫﺎ درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻤﮏ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﻧﺎوﻫﺎى روﺳﻰ اﻣﺎ اﯾﻦ ﻓﺮﺻﺖ را ﺑﻪ آنﻫﺎ ﻧﺪادﻧﺪ و ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻧﺎوﻫﺎى ﺗﺮك ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ در آﻣﺪﻧﺪ‪ .‬در ﻧﺎوﮔﺎن روﺳﯿﻪ ‪ 6‬رزم ﻧﺎو‬ ‫ﺑﺰرگ ﺑﻮد ﺣﺎل آن ﮐﻪ ﺗﺮكﻫﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺸﺘﻰﻫﺎى ﮐﻮﭼﮏ در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺘﻨﺪ در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺎ ﺷﻠﯿﮏ اوﻟﯿﻦ ﮔﻠﻮﻟﻪ از ﺳﻮى ﺗﺮكﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺎراﻧﻰ از آﺗﺶ‬ ‫ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺑﻪ روى ﮐﺸﺘﻰﻫﺎى ﺗﺮك ﺑﺎرﯾﺪن ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪ ﮐﻞ ﮐﺸﺘﻰﻫﺎى ﺗﺮك ﺑﻪ اﺳﺘﺜﻨﺎى ﯾﮑﻰ از ﺑﯿﻦ رﻓﺖ و ‪ 3‬ﻫﺰار ﻧﺎوى و‬ ‫ﺳﺮﺑﺎز ﺗﺮك ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮ روسﻫﺎ ﺗﻠﻔﺎت ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻰ ﻧﺪادﻧﺪ‪ .‬ﮐﺸﺘﺎر ﺳﯿﻨﻮپ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻣﻮﺗﻮر ﺟﻨﮓ ﻋﻈﯿﻢ ﮐﺮﯾﻤﻪ‬ ‫روﺷﻦ ﺷﻮد‪ .‬روسﻫﺎ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ در ﺑﻬﺎر ‪ 1854‬ﺑﺎ ارﺗﺸﻰ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺰرگ از داﻧﻮب ﻋﺒﻮر ﮐﺮده )ﺷﺮق داﻧﻮب( و وارد ﺧﺎك ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﺎ‬ ‫در ﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪن ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻣﺤﻠﻰ ﺗﺮك‪ ،‬دژ ﺳﯿﻠﯿﺴﺘﺮﯾﺎ را ﻣﺤﺎﺻﺮه ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬از آنﺳﻮ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻋﻈﯿﻢ ﻓﺮاﻧﺴﻮى و اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ ﻧﯿﺰ در ﺑﻨﺪر وارﻧﺎ‬ ‫)ﺑﻠﻐﺎرﺳﺘﺎن( ﭘﯿﺎده ﺷﺪه و راه روسﻫﺎ را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺟﻨﻮب ﺑﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪١٠٨‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﺣﻤﻼت ﭘﻰدرﭘﻰ روسﻫﺎ ﺑﻪ دژ راه ﺑﻪ ﺟﺎﯾﻰ ﻧﺒﺮد و ﺗﺮكﻫﺎ ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬دهﻫﺎ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهى ﺗﺮك ﯾﮑﻰ ﭘﺲ از دﯾﮕﺮى ﺑﺮ‬ ‫ﺑﻠﻨﺪىﻫﺎى ﺣﻠﻘﻪﻫﺎى اوﻟﯿﻪ دژ ﺟﺎن دادﻧﺪ اﻣﺎ ﻣﺎﻧﻊ ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن ﺑﺮاى رد ﺷﺪن از ﺣﺼﺎرﻫﺎى اوﻟﯿﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬دژ ﺳﯿﻠﯿﺴﺘﺮﯾﺎ ﺑﻪ اﻧﺘﻈﺎر رﺳﯿﺪن ﻗﻮاى‬ ‫ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ ﺑﻮد ﺣﺎل آن ﮐﻪ آنﻫﺎ در دهﻫﺎ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ دورﺗﺮ ﻫﻨﻮز ﻣﺮدد ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ وارد ﺷﻮﻧﺪ ﯾﺎ ﻧﻪ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ارﺗﺶﻫﺎى ﻣﻌﺎدل ﻧﯿﺮوﻫﺎى‬ ‫روس ﺑﻪ ﻣﯿﺪان ﻧﯿﺎورده و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﺳﻘﻮط دژ )در ﺷﻤﺎل وارﻧﺎ( را ﻗﻄﻌﻰ ﻣﻰداﻧﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻟﺮدﮐﯿﻦ راس ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ﮐﺘﺎب ﻗﺮون ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ‬ ‫ﻣﻰﻧﻮﯾﺴﺪ‪» :‬ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ ﻫﻨﻮز آﻣﺎدﮔﻰ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻧﺠﺎت را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ از اردوﮔﺎه ﺧﻮد ﻏﺮش ﻣﺪاوم ﺗﻮپﻫﺎى دژ را‬ ‫ﺑﺸﻨﻮﻧﺪ‪ .‬ﻟﯿﮑﻦ ﯾﮏ روز ﺻﺒﺢ در اواﺧﺮ ژوﺋﻦ ‪ 1854‬ﭘﺲ از ﮔﻠﻮﻟﻪﺑﺎراﻧﻰ ﮐﻪ ﺗﺎ ﻧﯿﻤﻪ ﺷﺐ ﺑﻪ درازا ﮐﺸﯿﺪ ﺳﮑﻮت ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻰ و ﮐﺎﻣﻠﻰ ﺑﺮﻗﺮار‬ ‫ﺷﺪ‪ .‬در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﮔﻤﺎن ﻣﻰﺑﺮدﻧﺪ دژ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺷﺪه‪ ،‬اﺗﻔﺎق ﮐﺎﻣﻼ ﺑﺮﻋﮑﺲ رخ داده ﺑﻮد‪ «.‬روسﻫﺎ ﭘﺲ از ﭘﻨﺞ ﻫﻔﺘﻪ ﺣﻤﻠﻪ و ﺑﻤﺒﺎران دﺳﺖ‬ ‫از ﻣﺤﺎﺻﺮه ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ از اﯾﻦ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ اﺑﺘﮑﺎر ﻋﻤﻞ از دﺳﺖ روسﻫﺎ ﺧﺎرج ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ رﺳﯿﺪن ﻗﻮاى اﻣﺪادى ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﻋﺒﻮر از داﻧﻮب‬ ‫آﻏﺎز ﺷﺪ و ﭘﯿﺸﺮوى ﺳﺮﯾﻊ ﺗﺮكﻫﺎ ﺑﺎ ﺣﻤﺎﯾﺖ آﺗﺶ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ﮐﺸﺘﻰﻫﺎ‪ ،‬روسﻫﺎ را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﺨﺎر اﺳﺖ )روﻣﺎﻧﻰ( ﻋﻘﺐ راﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻠﺪاوى و واﻻﮐﯿﻪ اﮐﻨﻮن از ﺗﺴﺨﯿﺮ روسﻫﺎ درآﻣﺪه و »ﻧﺒﺮد ﺧﺸﮑﻰ« ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﯿﺪ‪ .‬اﻣﺎ در درﯾﺎ ﺟﻨﮓ ﺗﺎزه آﻏﺎز ﺷﺪه ﺑﻮد ﭼﺮا ﮐﻪ ‪65‬‬ ‫ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎﯾﻰ و ﻓﺮاﻧﺴﻮى ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻧﺎوﮔﺎﻧﻰ ﻋﻈﯿﻢ و ‪ 1‬ﻟﺸﮑﺮ ﺗﺮك ﺑﻪ ﺷﺒﻪ ﺟﺰﯾﺮه ﮐﺮﯾﻤﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮده و ﺑﻨﺪر ﺳﺒﺎﺳﺘﻮﭘﻮل و دژ‬ ‫ﻣﺎﻻﺧﻮف را ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار دادﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ روسﻫﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺴﯿﺎر ﺳﻨﮕﯿﻨﻰ از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ اﻣﺎ روﺣﯿﻪ ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺴﺘﻰ و ﻣﺬﻫﺒﻰ‬ ‫ﻋﺜﻤﺎﻧﻰﻫﺎ در ﮐﻨﺎر ﺑﺮﺗﺮى ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ و درﯾﺎﯾﻰ ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ روسﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﺮور درﯾﺎﺑﻨﺪ ﮐﻪ ﻗﺎدر ﺑﻪ اداﻣﻪ ﻧﺒﺮد ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺮگ ﻧﯿﮑﻼى ﺗﺰار روس‪ ،‬ﺗﺴﺨﯿﺮ دژ ﻣﺎﻻﺧﻮف ﺑﻪ دﺳﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ و ورود ‪ 20‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﺟﺪﯾﺪ ﺗﺮك ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ژﻧﺮالﻫﺎى اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ‬ ‫در ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ 1855‬ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ روسﻫﺎ ﮐﻠﯿﻪى ﺷﺮاﯾﻂ را ﺑﭙﺬﯾﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ﻫﻨﻮز ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ اداﻣﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﻮد اﻣﺎ ﻓﺮاﻧﺴﻪ و ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺑﺎ اﯾﻦ اﺳﺘﺪﻻل ﮐﻪ ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ ﺑﻪ ﮐﻠﯿﻪى اﻫﺪاف ﺧﻮد رﺳﯿﺪهاﻧﺪ ﺗﻤﺎﯾﻠﻰ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ‬ ‫ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫در ﺑﻬﺎر ‪ 1856‬در ﭘﺎرﯾﺲ روﺳﯿﻪ ﺗﻌﻬﺪ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺣﺎﮐﻢﻧﺸﯿﻦﻫﺎى ﻣﻠﺪاوى و واﻻﮐﯿﻪ را ﻣﺴﺘﻘﻞ و ﺗﻤﺎﻣﯿﺖ ارﺿﻰ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ را ﻣﺤﺘﺮم ﺑﺪاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮد‬ ‫ﻧﺒﺮد ﮐﺮﯾﻤﻪ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺑﻪ ﺳﺰاﯾﻰ داﺷﺖ؛ روسﻫﺎ درﯾﺎﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ دﻧﯿﺎى ﻏﺮب ﺑﻪ ﻫﯿﭻ ﻋﻨﻮان اﺟﺎزهى ﺑﻠﻌﯿﺪن ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ راﺑﻪ او ﻧﺨﻮاﻫﺪ داد ﺣﺘﺎ اﮔﺮ‬ ‫ﻻزم ﺑﺎﺷﺪ ﻧﯿﻤﻰ از ﻧﺎوﮔﺎن درﯾﺎﯾﻰ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ‪ 65‬ﻫﺰار ﻣﻠﻮان را ﺑﻪ ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ و درﯾﺎى ﺳﯿﺎه ﺑﮑﺸﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد ﮐﺮﯾﻤﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻣﺮگ دهﻫﺎ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﺗﺮك‪ ،‬روس‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻮى و اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ ﺷﺪ و در ﻧﻮع ﺧﻮد اﺗﺤﺎدى ﻋﺠﯿﺐ ﺑﻮد‪ .‬زﻣﺎﻧﻰ‬ ‫ارﺗﻮدوﮐﺲﻫﺎ وﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏﻫﺎ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﻫﻢ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭘﯿﺸﺮوى ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﻰاﯾﺴﺘﺎدﻧﺪ اﻣﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ زﻣﺎﻧﻪ ﺷﺮاﯾﻂ را اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﮐﺮده ﺑﻮد ﮐﻪ‬ ‫ﮐﺎﺗﻮﻟﯿﮏﻫﺎ و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ ارﺗﻮدوﮐﺲﻫﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ و ﻣﺒﺎرزه ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺟﻨﮓ آﻣﺮﯾﮑﺎ و اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ‬ ‫ﺟﻨﮓ ﮐﻮﺑﺎ‬ ‫در اواﺧﺮ ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه آﻣﺮﯾﮑﺎ دﯾﮕﺮ ﻗﺪرﺗﻰ درﺟﻪ دو ﻧﺒﻮد ﺑﻠﮑﻪ ﮐﺸﻮرى ﺑﺎ ﺛﺮوت ﺑﻰﮐﺮان‪ ،‬دهﻫﺎ ﻫﺰار ﻫﮑﺘﺎر زﻣﯿﻦ ﺻﻨﻌﺘﻰ و‬ ‫ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﻨﻨﺪه ﺑﺰرگ ﻓﻮﻻد و ﻣﺎﺷﯿﻦآﻻت ﺟﻬﺎن ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺸﻮر از ﻧﯿﻤﻪ دوم ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ ﺑﺎ ﻗﺪرت‪ ،‬ﺗﺰ ﻣﻌﺮوف ﭘﺮزﯾﺪﻧﺖ ﻣﻮﻧﺮو را ﺑﻪ ﮐﺎر‬ ‫ﻣﻰﺑﺴﺖ‪ .‬ﺑﺮاﺳﺎس اﯾﻦ ﺗﺰ ﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻮﻧﺮو ﻣﻌﺮوف ﺷﺪ ﻗﺎرهى آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰﻫﺎ ﺗﻌﻠﻖ داﺷﺖ و اﯾﻦ وﻇﯿﻔﻪ اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه ﺑﻮد‬ ‫ﮐﻪ ﻗﺪرتﻫﺎى اروﭘﺎﯾﻰ اﺳﺘﻌﻤﺎرﮔﺮ را از ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﯿﺮون ﺑﺮاﻧﺪ‪ .‬ﯾﮑﻰ از اﯾﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺳﻨﺘﻰ از ‪ 4‬ﻗﺮن ﻗﺒﻞ در آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺣﻀﻮر‬ ‫داﺷﺖ اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪١٠٩‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫در ‪ 1886‬ﺑﺎ ﻇﻬﻮر ﻣﺮداﻧﻰ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺳﺘﺮاﻧﮓ و ﻣﺎﻫﺎن و ﭘﺲ از آن ﻫﺎﻧﺮى ﮐﺎﺑﻮت ﻻج ﺗﻔﮑﺮ ﺳﯿﺎﺳﺘﻤﺪاران آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ ﺑﻪ ﺳﻮى ﺟﻨﮓ ﺑﺎ اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ‬ ‫ﺑﺮاى ﺧﺎرج ﮐﺮدن آن ﮐﺸﻮر از ﮐﻮﺑﺎ و ﭘﻮرﺗﻮرﯾﮑﻮ ﻣﻌﻄﻮف ﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﻰ ﺑﻮد ﮐﻪ ﮐﻮﺑﺎ ﺑﻪ ﺷﺪت از ﺑﻰرﺣﻤﻰ ﺣﮑﺎم اﺳﭙﺎﻧﯿﻮﻟﻰ ﺧﻮد در رﻧﺞ ﺑﻮد و اﻧﺘﺸﺎر اﺧﺒﺎر ﺳﺮﮐﻮﺑﻰ ﻣﺮدم ﮐﻮﺑﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺤﺮﯾﮏ اﻓﮑﺎر‬ ‫ﻋﻤﻮﻣﻰ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻣﻰﺷﺪ‪ .‬ﮐﺸﺘﺎر ﺑﻰرﺣﻤﺎﻧﻪى ﻣﺮدم ﺑﻪ دﺳﺖ اﺳﭙﺎﻧﯿﺎﯾﻰﻫﺎ ﺑﻬﺎﻧﻪى ﻻزم را ﺑﻪ دوﻟﺖ آﻣﺮﯾﮑﺎ داد اﻣﺎ اﯾﻦ ﻫﻨﻮز ﮐﺎﻓﻰ ﻧﺒﻮد ﭼﺮا‬ ‫ﮐﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻫﻨﻮز اﺟﺎره اﻋﻼم ﺟﻨﮓ ﺑﻪ اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ را ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬ ‫اﻧﻔﺠﺎر ﻣﺸﮑﻮك ﻧﺎو »ﻣﯿﻦ« آﻣﺮﯾﮑﺎ ﮐﻪ در ﺳﻮاﺣﻞ ﻫﺎواﻧﺎ ﻟﻨﮕﺮ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮد و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن ﻣﺮگ ‪ 60‬ﻧﺎوى آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ اﯾﻦ ﺑﻬﺎﻧﻪ را ﺑﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ‬ ‫داد و ﻋﻠﻰرﻏﻢ آن ﮐﻪ دوﻟﺖ اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ از اﯾﻦ واﻗﻌﻪ اﺑﺮاز ﻧﺎراﺣﺘﻰ ﮐﺮد و ﺳﺮﺑﺎزان ﻣﻘﺘﻮل را ﺑﺎ رﻋﺎﯾﺖ ﺗﺸﺮﯾﻔﺎت ﻧﻈﺎﻣﻰ ﺑﻪ ﺧﺎك ﺳﭙﺮد اﻣﺎ‬ ‫روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﺤﺮﯾﮏ ﻣﺮدم ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ و اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﺑﻪ ﮔﺮدن اﺳﭙﺎﻧﯿﺎﯾﻰﻫﺎ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ دوﻟﺖ آﻣﺮﯾﮑﺎ در ‪ 28‬آورﯾﻞ ‪ 1898‬ﺑﻪ‬ ‫اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ اﻋﻼم ﺟﻨﮓ داد‪.‬‬ ‫در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ دﻧﯿﺎ ﮔﻤﺎن ﻣﻰﺑﺮد ﺟﻨﮕﻰ ﺳﺨﺖ در ﭘﯿﺶ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺌﻮدور روزوﻟﺖ )ﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر ﺷﺪ( ﺑﻪ ﺳﯿﺎﺳﺘﻤﺪاران آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ ﻗﻮل‬ ‫داد ﮐﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺮﯾﻊ ﺗﻤﺎم ﺷﻮد‪.‬او ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻌﺎون وزارت درﯾﺎﻧﻮردى آﻣﺮﯾﮑﺎ از ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ ﻧﺎوﮔﺎﻧﻰ را ﮔﺮد آورده ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎر‬ ‫ﻗﻮى و ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻮدﻧﺪ ﺣﺎل آن ﮐﻪ اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ دﯾﮕﺮ ﻫﯿﭻ ﺷﺒﺎﻫﺘﻰ ﺑﻪ »ﻗﺪرت اول درﯾﺎﯾﻰ ﺟﻬﺎن« ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬ ‫اﺳﭙﺎﻧﯿﺎى ‪ 1898‬ﻫﯿﭻ ﺷﺒﺎﻫﺘﻰ ﺑﻪ ﻗﺪرت اول درﯾﺎﯾﻰ ﺳﺎلﻫﺎى ‪ 1450‬ﺗﺎ ‪ 1700‬ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬در ﻣﻰ ‪ 1898‬ﻧﺎوﻫﺎى ﺑﺰرگ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاى‬ ‫ﺑﺮقآﺳﺎ ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎن درﯾﺎﺳﺎﻻر ﺟﺮج دﯾﻮﯾﻰ ﺑﻪ ﻧﺎوﮔﺎن اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ در ﺧﻠﯿﺞ ﻣﺎﻧﯿﻞ )ﻓﯿﻠﯿﭙﯿﻦ( ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮده و در ﻧﺒﺮدى ﺳﺮﯾﻊ ﮐﻞ ﻧﺎوﻫﺎى اﯾﻦ‬ ‫ﮐﺸﻮر را در ﻣﻨﻄﻘﻪى ﻣﺬﮐﻮر از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﺮﮐﺖ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰﻫﺎ آن ﻗﺪر ﺳﺮﯾﻊ ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮ ﮐﻨﻨﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎرى از ﮐﺸﺘﻰﻫﺎ ﻓﺮﺻﺖ ﮐﺸﯿﺪن ﻟﻨﮕﺮﻫﺎى ﺧﻮد را ﭘﯿﺪا ﻧﮑﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﻗﻌﺮ درﯾﺎ‬ ‫رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﻢ زﻣﺎن ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﺳﺮﯾﻊ‪ ،‬در ﺑﻨﺪر ﺳﺎﻧﺘﯿﺎﮔﻮ در ﮐﻮﺑﺎ ﻧﯿﺰ ﮐﺸﺘﻰﻫﺎى آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ ﮐﻠﯿﻪ ﺑﺤﺮﯾﻪى رﻗﯿﺐ را ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار داده و‬ ‫ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮدﻧﺪ دﻧﯿﺎ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﻗﺪرت ﻣﺎوراى ﺑﺤﺎر اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ ﮐﻼ از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻪ و از اﯾﻦ ﭘﺲ اﯾﻦ آﻣﺮﯾﮑﺎﺳﺖ ﮐﻪ در اﻗﯿﺎﻧﻮس آرام ﻗﺪرت‬ ‫ﺑﻼﻣﻨﺎزع اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﻫﻨﻮز دژ اﺻﻠﻰ اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ در ﺷﻬﺮ ﺳﺎﻧﺘﯿﺎﮔﻮ ﺑﻪ ﺷﺪت ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻰﮐﺮد‪ .‬ورود ﺷﺨﺺ ﺗﺌﻮدور روزوﻟﺖ ﺑﻪ ﺳﺮﮐﺮدﮔﻰ ﺳﺮﺑﺎزاﻧﻰ ﺑﻪ ﻧﺎم‬ ‫»ﺳﻮاران ﺑﻰﺑﺎك« ﺑﻪ ﺻﺤﻨﻪ ﺟﻨﮓ زﻣﯿﻨﻰ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ اﺳﭙﺎﻧﯿﺎﯾﻰﻫﺎ اﺳﻠﺤﻪ را زﻣﯿﻦ ﺑﮕﺬارﻧﺪ و اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ ﺗﻘﺎﺿﺎى ﺻﻠﺢ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ در ﭘﺎرﯾﺲ ﭘﺎى ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪاى را اﻣﻀﺎ ﮐﺮد ﮐﻪ دﻧﯿﺎ را ﺷﮕﻔﺖزده ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺨﺸﯿﺪن ﻓﯿﻠﯿﭙﯿﻦ ﺑﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ در ازاى ‪ 20‬ﻣﯿﻠﯿﻮن دﻻر‪،‬‬ ‫واﮔﺬارى ﭘﻮرﺗﻮرﯾﮑﻮ و ﺟﺰﯾﺮه ﮔﻮام ﺑﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ و دﺳﺖ آﺧﺮ اﻋﻼن اﺳﺘﻘﻼل ﮐﻮﺑﺎ و ﻗﺒﻮل ﺗﺤﺖاﻟﺤﻤﺎﯾﮕﻰ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺗﻮﺳﻂ آﻣﺮﯾﮑﺎ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮد‬ ‫ﺳﺮﻋﺖ ﻋﻤﻞ ﻧﻈﺎﻣﻰ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﺴﯿﺎرى از ﮐﺸﻮرﻫﺎى اروﭘﺎﯾﻰ و آﺳﯿﺎﯾﻰ را ﺑﻪ وﺣﺸﺖ اﻧﺪاﺧﺖ و ﺑﺴﯿﺎرى درﯾﺎﻓﺘﻨﺪ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﺟﻮان ﺑﻪ زودى‬ ‫داﻣﻨﻪى دﺧﺎﻟﺖﻫﺎى ﺧﻮد را ﺑﻪ اﻗﯿﺎﻧﻮس آﺗﻼﻧﺘﯿﮏ و اﻗﯿﺎﻧﻮس ﻫﻨﺪ ﻧﯿﺰ ﻣﻰﮐﺸﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﺳﭙﺎﻧﯿﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﭘﻮﺷﺎﻟﻰ و ﻇﺎﻫﺮى ﻗﺮنﻫﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ در آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺣﻀﻮر داﺷﺖ‪ .‬از ﮐﺸﻒ اﯾﻦ ﻗﺎره در ‪ 1492‬ﺗﺎ ﺗﺼﺮف ﮐﺎﻣﻞ ﻣﮑﺰﯾﮏ و‬ ‫آﻣﺮﯾﮑﺎى ﺟﻨﻮﺑﻰ و ﻣﺮﮐﺰى )ﻣﻨﻬﺎى ﺑﺮزﯾﻞ( در ﻗﺮون ﺷﺎﻧﺰدﻫﻢ و ﻫﻔﺪﻫﻢ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺣﺘﺎ زﺑﺎن و ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺗﺤﻤﯿﻞ ﮐﺮده ﺑﻮد‬ ‫اﻣﺎ ﺷﮑﺴﺖ ﺳﺮﯾﻊ آن در ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﺪرت آﻣﺮﯾﮑﺎ و ﺧﺮوج از ﻓﯿﻠﯿﭙﯿﻦ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻧﻈﺎﻣﻰ ﻣﻨﻤﻄﻘﻪ را ﮐﺎﻣﻼ ﺑﻪ ﻫﻢ زد‪ .‬ژاﭘﻨﻰﻫﺎ‪ ،‬اﻧﮕﻠﯿﺴﻰﻫﺎ‪،‬‬ ‫روسﻫﺎ و ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ اﺻﻼ از ﺧﺒﺮ ﭘﯿﺮوزى آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺧﻮﺷﺤﺎل ﻧﺸﺪﻧﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﭘﻰ ﺑﺮدﻧﺪ رﻗﯿﺐ ﺗﺎزهﻧﻔﺲ و ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪى از راه رﺳﯿﺪه ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﭼﯿﺰى ﮐﻢﺗﺮ از ﻏﻠﺒﻪى ﮐﺎﻣﻞ ﺷﺮق اﻗﯿﺎﻧﻮس آرام‪ ،‬ﺟﺰاﯾﺮ اﻗﯿﺎﻧﻮﺳﯿﻪ و ﻗﺎره آﻣﺮﯾﮑﺎ از ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﻧﯿﺮوى ﻏﯿﺮآﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ راﺿﻰ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬

‫‪١١٠‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﮐﻮﺑﺎ و ﻓﯿﻠﯿﭙﯿﻦ ﺑﺮاى ﯾﮏ ﻧﯿﺮوى درﯾﺎى ﮐﻮﭼﮏ ارزش ﭼﻨﺪاﻧﻰ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ اﻣﺎ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺗﺎرﯾﺦ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮد ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎى ﻣﻬﻤﻰ در ﻧﺒﺮدﻫﺎى‬ ‫ﻋﻈﯿﻢ درﯾﺎﯾﻰ ﻧﯿﻤﻪ اول ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺘﻢ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺗﺴﻮﺷﯿﻤﺎ‬ ‫آﻏﺎز ﻓﺮوﭘﺎﺷﻰ ﻧﻈﺎم ﺗﺰارى‬ ‫آﻏﺎز ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺘﻢ ﻧﻮﯾﺪ ﺻﻠﺢ را ﻧﻤﻰداد‪ .‬اﮔﺮ ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ ﻗﺮن ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺑﺰرگ در اروﭘﺎ ﺑﻮد اﮐﻨﻮن در ﻗﺮن ﺟﺪﯾﺪ‪ ،‬ﭘﻬﻨﻪى ﻧﺒﺮدﻫﺎ را ﺑﻪ‬ ‫ﺳﺮاﺳﺮ ﮐﺮه زﻣﯿﻦ ﮐﺸﯿﺪه ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻗﺪرتﻫﺎى ﺳﻨﺘﻰ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﺗﻤﺎم دﻧﯿﺎ را در ﭼﻨﮓ ﺧﻮد داﺷﺘﻨﺪ ﺣﺎل آن ﮐﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎى ﺗﺎزه ﺻﻨﻌﺘﻰ ﺷﺪه‬ ‫ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﺗﻐﯿﯿﺮ اﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن‪ ،‬روﺳﯿﻪ‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻪ و ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﺗﻤﺎم ﻗﺎرهﻫﺎ را )ﺑﻪ ﺟﺰ ﻗﺎره آﻣﺮﯾﮑﺎ( در اﺧﺘﯿﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﺎل آن ﮐﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎﯾﻰ ﭼﻮن ژاﭘﻦ‪ ،‬آﻟﻤﺎن و آﻣﺮﯾﮑﺎ ﮐﻪ ﻃﻰ ﺳﺎلﻫﺎى ‪ 1850‬ﺗﺎ ‪ 1900‬ﺑﻪ ﺷﺪت ﻗﻮى ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺳﻬﻢ ﺑﯿﺶﺗﺮى از ﺟﻬﺎن‬ ‫ﻣﻰﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ‪ .‬در ﺟﻨﻮب ﺷﺮق آﺳﯿﺎ آﺛﺎر اﯾﻦ درﮔﯿﺮى آرام آ رام ﺧﻮد را ﻧﺸﺎن ﻣﻰداد‪ .‬اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﻋﻈﯿﻢ روﺳﯿﻪ ﺑﻪ رﻏﻢ ﭘﻬﻨﺎورى و ﺟﻤﻌﯿﺖ‪،‬‬ ‫ﺗﺤﺮك ﻻزم را ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ اﯾﻦ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﺑﻪ رﻏﻢ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻫﻨﻮز ﺷﺮاﯾﻂ ﺟﺪﯾﺪ را ﺑﺎور ﻧﻤﻰﮐﺮد‪.‬‬ ‫زﻣﯿﻨﻪﻫﺎى ﺑﺮوز درﮔﯿﺮى‬ ‫ژاﭘﻦ در ‪ 1889‬ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎن اﻣﭙﺮاﺗﻮر ﻣﻮﺳﻮﻫﯿﺘﻮ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻰ ﺟﺪﯾﺪى را ﭘﺎﯾﻪ ﮔﺬاﺷﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻗﺎﻧﻮن از روى ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﻰ ﭘﺮوس ﻧﻮﺷﺘﻪ‬ ‫ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎى ﭘﺎﯾﺎن اﻧﺰواى اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ژاﭘﻦ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎى ﻣﻄﻠﻖ ﺑﻮد‪ .‬ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ دﻧﯿﺎ ﺑﻪ ژاﭘﻦ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮐﺸﻮرى ﻗﺮون وﺳﻄﺎﯾﻰ ﻧﮕﺎه‬ ‫ﻣﻰﮐﺮد ﻧﺎﮔﻬﺎن درﻫﺎى ﮔﺸﻮده ﺷﺪهى ژاﭘﻦ دﻧﯿﺎ را ﺑﺎ ﺣﯿﺮت ﻣﻮاﺟﻪ ﮐﺮد ژاﭘﻦ ﻃﻰ ﺳﺎلﻫﺎى ‪ 1867‬ﺗﺎ ‪ 1894 (27‬ﺳﺎل( ﭼﻬﺮه ﺧﻮد را‬ ‫ﮐﺎﻣﻼ دﮔﺮﮔﻮن ﮐﺮده ﺑﻮد ﺣﺎل آن ﮐﻪ ﺑﺮاى اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﮐﻮﭼﮏ و دور اﻓﺘﺎده ﻗﺪرتﻫﺎى ﻣﺤﻠﻰ و ﺟﻬﺎﻧﻰ ﺟﺎﯾﻰ در ﻧﻈﺮ ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در‬ ‫‪ 1894‬ارﺗﺶ ﮐﻮﭼﮏ ﻣﺠﻬﺰ ژاﭘﻦ ﺑﺮاى ورود ﺑﻪ اوﻟﯿﻦ ﺟﻨﮓ ﺟﺪى در ﺳﺪهﻫﺎى اﺧﯿﺮ ﺧﻮد آﻣﺎده ﺷﺪ و ﻃﻰ ﭼﻨﺪ ﻧﺒﺮد ﭘﯿﺎﭘﻰ ﭼﯿﺰن را از‬ ‫ﮐﺮه ﺑﯿﺮون ﮐﺮد و ﺗﻨﻬﺎ زﻣﺎﻧﻰ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ آﺗﺶﺑﺲ ﺑﺎ ﭼﯿﻦ ﺷﺪ ﮐﻪ ﭼﯿﻨﻰﻫﺎ ﺗﺎﯾﻮان را ﺑﻪ ژاﭘﻦ واﮔﺬار ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﻨﺠﻪ در ﭘﻨﺠﻪ روﺳﯿﻪ‬ ‫روﺳﯿﻪ در ﻧﯿﻤﻪ ﻗﺮن دوم ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﻗﺪرت ﺑﻼﻣﻨﺎزع در آﺳﯿﺎ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬روسﻫﺎ ﺑﺎ اﯾﺠﺎد ﯾﮏ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﺑﻪ اﺑﻌﺎد ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ‬ ‫ﻓﻀﺎﯾﻰ ﭘﺮ از رﻋﺐ و وﺣﺸﺖ ﺑﺮاى ﮐﻠﯿﻪ ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﺎن ﺧﻮد اﯾﺠﺎد ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬دﺳﺖاﻧﺪازﻫﺎى ﻣﺘﻌﺪد روﺳﯿﻪ ﺳﺒﺐ ﺗﻀﻌﯿﻒ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى‬ ‫ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ و اﯾﺮان در ﻏﺮب و ﺗﺼﺮف ﮐﺎﻣﻞ آﺳﯿﺎﯾﻰ ﻣﯿﺎﻧﻪ و ﺑﺨﺶﻫﺎﯾﻰ از ﺷﺮق آﺳﯿﺎ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﻇﺎﻫﺮا زﻧﮓ ﺗﻔﺮﯾﺢ روسﻫﺎ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﯿﺪ‬ ‫ﭼﻮن ﻏﻮﻟﻰ در ﺷﺮق در ﺣﺎل ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪن ﺑﻮد‪ .‬روﺳﯿﻪ ﺑﺮاى ﺧﻮد اﯾﻦ ﺣﻖ را ﻗﺎﯾﻞ ﺑﻮد ﮐﻪ در »ﺷﺮق« ﻫﺮ اﻗﺪاﻣﻰ را اﻧﺠﺎم دﻫﺪ و‬ ‫دﺳﺖاﻧﺪازى آن ﺑﻪ ﺑﺨﺸﻰ از ﻣﻨﭽﻮرى و ﺟﺰاﯾﺮ ﺳﺎﺧﺎﻟﯿﻦ در ﻫﻤﯿﻦ راﺳﺘﺎ ﺑﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ژاﭘﻦ دﯾﮕﺮ ﻧﺎﻇﺮى ﺑﺪون ﻋﻤﻞ ﻧﺒﻮد‪.‬‬ ‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﭘﻮرت آرﺗﻮر‬ ‫ﭘﻮرت آرﺗﻮر ﺑﻨﺪرى اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ در ﺟﻨﻮب ﺷﺮق آﺳﯿﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ روسﻫﺎ ﻇﺎﻫﺮا آن را از ﭼﯿﻦ اﺟﺎره ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪاﻣﺎ در واﻗﻊ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺣﮑﻮﻣﺖ‬ ‫ﺿﻌﯿﻒ ﻣﺮﮐﺰى ﭼﯿﻦ‪ ،‬روسﻫﺎ زا ﺗﺨﻠﯿﻪ آن ﺧﻮددارى ﮐﺮده و آن را در ﺗﺼﺮف ﺧﻮد ﻧﮕﺎه داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬روسﻫﺎ ﺑﺎ اﺣﺪاث ﯾﮏ ﭘﺎﮔﺎن ﺑﺰرگ در‬ ‫ﭘﻮرت آرﺗﻮر و اﯾﺠﺎد ﯾﮏ ﻧﺎوﮔﺎن ﺟﻨﮕﻰ ﻋﻤﻼ ﭘﻮرت آرﺗﻮر را ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ ﺧﻮد ﺑﺮاى اداره ﺷﺮق آﺳﯿﺎ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﻮرت آرﺗﻮر ﺑﺮاى ژاﭘﻦ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاى ﺧﻄﺮﻧﺎك »ﻧﮕﺮان ﮐﻨﻨﺪه« ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻰرﺳﯿﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ اﯾﻦ ﺑﻨﺪر )و ﭘﺎدﮔﺎن( ﺗﺎ ﺧﺎك ژاﭘﻦ اﻧﺪك‬ ‫ﺑﻮد‪ .‬ژاﭘﻦ ﺑﺎرﻫﺎ ﺑﻪ روﺳﯿﻪ درﺑﺎرهى ﺧﺮوج از ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻫﺸﺪار داده و از دوﻟﺖ ﭼﯿﻦ ﻧﯿﺰ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻮد ﺗﺎ روسﻫﺎ را از ﺑﻨﺪر ﻣﺬﮐﻮر ﺑﯿﺮون ﮐﻨﺪ‬ ‫اﻣﺎ ﻧﻪ ﭼﯿﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻮاﻧﻰ داﺷﺖ و ﻧﻪ روﺳﯿﻪ ﺗﻬﺪﯾﺪ ژاﭘﻦ را ﺟﺪى ﻣﻰﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺗﺎ آن ﮐﻪ در ‪ 10‬ﻓﻮرﯾﻪ ‪ 1904‬درﯾﺎﺳﺎﻻر ﺗﻮﮔﻮ ﻗﻬﺮﻣﺎن ژاﭘﻦ‬ ‫ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪاى ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮاﻧﻪ ﺳﻪ رزﻣﻨﺎو و روﺳﻰ را در ﺑﻨﺪر ﻣﺬﮐﻮر ﻏﺮق ﮐﺮد و ﺳﺘﻮن ﻓﻘﺮات ﻧﯿﺮوى درﯾﺎﯾﻰ روﺳﯿﻪ در ﺷﺮق آﺳﯿﺎ را درﻫﻢ‬ ‫ﺷﮑﺴﺖ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﭘﺎدﮔﺎن ﭘﻮرت آرﺗﻮر ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺤﺎﺻﺮه ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺎدﮔﺎن ﭘﻮرت آرﺗﻮر ﻧﯿﺮوﯾﻰ ﻣﺘﺠﺎوز از ‪ 50‬ﻫﺰار ﻧﻈﺎﻣﻰ را در ﺧﻮد ﺟﺎى داده و‬ ‫‪١١١‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫اﯾﻦ ﻧﯿﺮو ﭘﯿﺮوزى ﺑﺮ ژاﭘﻦ را آﺳﺎن ﻣﻰﮐﺮد‪ .‬اﺻﻮﻻ روسﻫﺎ ﺷﮑﺴﺖ درﯾﺎﯾﻰ ﭘﻮرت آرﺗﻮر را ﯾﮏ اﺗﻔﺎق ﻣﻰداﻧﺴﺘﻨﺪ ﻏﺎﻓﻞ از آن ﮐﻪ ژاﭘﻨﻰﻫﺎ‬ ‫آﻣﺎدهى ﺑﻠﻌﯿﺪن ﭘﺎدﮔﺎن روسﻫﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﺣﺮﮐﺖ درﯾﺎﯾﻰ ﺗﺎرﯾﺦ‬ ‫ﺑﺎ ﺣﺬف ﻧﺎوﮔﺎن درﯾﺎﯾﻰ روﺳﯿﻪ در ﺷﺮق ﭼﯿﻦ‪ ،‬ژاﭘﻦ‪ ،‬ﺣﺎﮐﻢ ﺑﻼﻣﻨﺎزع ﻣﻨﻄﻘﻪ درﯾﺎﯾﻰ ﻣﺬﮐﻮر ﺷﺪ‪ .‬درﯾﺎﺳﺎﻻر ﺗﻮﮔﻮ ﺳﭙﻬﺴﺎﻻر ژاﭘﻨﻰﻫﺎ‪ ،‬ﭘﺎدﮔﺎن‬ ‫روﺳﯿﻪ را در ﻣﺤﺎﺻﺮهى ﮐﺎﻣﻞ درﯾﺎﯾﻰ و زﻣﯿﻨﻰ ﮔﺮﻓﺖ و ﺗﻨﻬﺎ راه ﺧﺮوج از ﺑﻦﺑﺴﺖ ﺑﺮاى روسﻫﺎ اﻋﺰام ﻧﺎوﮔﺎن ﻋﻈﯿﻢ درﯾﺎﯾﻰ ﺑﺎﻟﺘﯿﮏ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﻧﺎوﮔﺎن ﻣﺨﻮف ﮐﻪ ﻗﺪرت اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ روﺳﯿﻪ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻰﺷﺪ ﻣﺮﮐﺐ از ‪ 120‬ﻧﺎو ﻋﻈﯿﻢ زرهﭘﻮش‪ 9 ،‬رزﻣﻨﺎو و ‪ 12‬اژدرﻓﮑﻦ و دهﻫﺎ‬ ‫ﮐﺸﺘﻰ ﺗﺪارﮐﺎﺗﻰ ﺑﻮد‪ .‬ﺗﺰار روﺳﯿﻪ ﺑﺮاى دﻓﻊ ﮐﺎﻣﻞ ژاﭘﻦ دﺳﺘﻮر ﺣﺮﮐﺖ اﯾﻦ ﻧﯿﺮو را ﺻﺎدر ﮐﺮد اﮔﺮ ﭼﻪ ﻣﻰداﻧﺴﺖ ﺗﺎ رﺳﯿﺪن اﯾﻦ ﻧﯿﺮو ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 4‬ﻣﺎه زﻣﺎن ﻧﯿﺎز اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺗﺴﻠﯿﻢ ﭘﺎدﮔﺎن روﺳﯿﻪ‬ ‫ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ روﺳﯿﻪ در ﺗﻤﺎم روزﻫﺎى ﻧﻮاﻣﺒﺮ و دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ 1904‬ﺑﺎ ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن ژاﭘﻨﻰ ﺟﻨﮕﯿﺪﻧﺪ اﻣﺎ ﺗﺤﻤﻞ ﻓﺸﺎر ﺑﻰاﻣﺎن ژاﭘﻨﻰﻫﺎ ﮐﺎر‬ ‫ﺳﺎدهاى ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﭼﻨﺪ ﻣﺎﻫﻪ ﺳﺒﺐ ﻣﺮگ ‪ 8‬ﻫﺰار روس و زﺧﻤﻰ ﺷﺪن ‪ 15‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ دﯾﮕﺮ ﺷﺪ و اﯾﻦ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎى از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻦ ﻧﯿﻤﻰ از‬ ‫ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﺑﻮد‪ .‬دوم ژاﻧﻮﯾﻪ ‪ 1905‬زﻣﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه روس از رﺳﯿﺪن ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻤﮑﻰ ﻗﻄﻊ اﻣﯿﺪ ﮐﺮد ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺑﻰﻗﯿﺪ و ﺷﺮط را ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ‪ .‬دﻧﯿﺎ‬ ‫ﻓﻬﻤﯿﺪ ﮐﻪ ﺷﮑﺴﺖ ﻗﺒﻠﻰ روﺳﯿﻪ از ژاﭘﻦ ﯾﮏ اﺗﻔﺎق ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد ﻣﻮﮐﺪن‬ ‫اﻗﺪاﻣﺎت ژاﭘﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺗﺼﺮف ﭘﻮرت آرﺗﻮر ﻣﺤﺪود ﻧﻤﻰﺷﺪ‪ .‬ﻧﻈﺎﻣﯿﺎن ژاﭘﻨﻰ در ‪ 10‬ﻣﺎرس ‪ 1905‬ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﻣﻮﮐﺪن در اﯾﺎﻟﺖ ﻣﻨﭽﻮرى ﭼﯿﻦ‬ ‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬روسﻫﺎ در ﻣﻮﮐﺪن دﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺷﺪﯾﺪى زدﻧﺪ اﻣﺎ ژاﭘﻦ ﻧﯿﺰ ﻣﺼﻤﻢ ﺑﻪ ﻓﺘﺢ ﺷﻬﺮ ﺑﻮد‪ .‬ﻧﺒﺮد ﺳﻨﮕﯿﻨﻰ آﻏﺎز ﺷﺪ‪ .‬ﻣﺪاﻓﻌﺎن‬ ‫در اﺑﺘﺪا ﮔﻤﺎن ﺑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ژاﭘﻨﻰﻫﺎ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺷﺪت ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻋﻘﺐ ﻣﻰﻧﺸﯿﻨﻨﺪ اﻣﺎ ﻇﺎﻫﺮا ژاﭘﻨﻰﻫﺎ از ﻣﺮگ ﻧﻤﻰﺗﺮﺳﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﺷﺪت ﻧﺒﺮد ﺑﻪ اﻧﺪازهاى‬ ‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺪاﻓﻌﺎن و ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن از ﺑﯿﻦ ﮐﺸﺘﻪﻫﺎ ﺑﺮاى ﻣﺒﺎرزه ﻣﻰﮔﺬﺷﺘﻨﺪ‪ 142.‬ﻫﺰار ﮐﺸﺘﻪ ﺣﺎﺻﻞ اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﻣﺮﮔﺒﺎر ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ روسﻫﺎ‬ ‫ﻏﻢاﻧﮕﯿﺰﺗﺮ ﺑﻮد‪ .‬روسﻫﺎ ﺑﻪ رﻏﻢ از دﺳﺖ دادن ‪ 92‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﺧﻮد ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﺗﺮك اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﻣﻬﻢ ﻣﻨﭽﻮرى ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﮐﻨﻮن ژاﭘﻦ در ﺧﺸﮑﻰ‬ ‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ روسﻫﺎ را ﺷﮑﺴﺖ داده ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪهى دﻓﺎع روسﻫﺎ در ﺟﺰﯾﺮهى ﺳﺎﺧﺎﻟﯿﻦ ﻧﯿﺰ درﻫﻢ ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺷﺪ و در ‪ 30‬ژوﺋﯿﻪ ‪1905‬‬ ‫ﺷﻬﺮ اﻟﮑﺴﺘﺎﻧﺪروﺳﮏ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ژاﭘﻦ ﺷﺪ‪ .‬اﮐﻨﻮن ژاﭘﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ ﮔﺎم دﯾﮕﺮ ﺗﺎ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﯾﻰ ﺷﺮق آﺳﯿﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ داﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد ﺗﺴﻮﺷﯿﻤﺎ‬ ‫دﻧﯿﺎ ﺑﺎ دﻗﺖ ﻧﺒﺮدﻫﺎى ژاﭘﻦ و روﺳﯿﻪ را دﻧﺒﺎل ﻣﻰﮐﺮد‪ .‬ﺗﺎﮐﻨﻮن ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻧﺪاﺷﺖ ﮐﻪ ﻗﺪرﺗﻰ ﻣﺤﻠﻰ ﯾﮑﻰ از دو اﺑﺮﻗﺪرت ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ را‬ ‫ﺷﮑﺴﺖ دﻫﺪ‪ .‬دﻧﯿﺎ ﺑﺎ ﺗﻌﺠﺐ ﻧﺒﺮدﻫﺎ را ﭘﯿﮕﯿﺮى ﻣﻰﮐﺮد اﻣﺎ اﻋﺘﻘﺎد ﺟﻬﺎﻧﯿﺎن اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ‪» :‬ژاﭘﻨﻰﻫﺎ ﺑﻪ رﻏﻢ رﺷﺎدت زﯾﺎد ﻗﺎدر ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺪارى در‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﺎوﮔﺎن ﺑﺎﻟﺘﯿﮏ ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻧﺎوﮔﺎن ﺑﺎﻟﺘﯿﮏ ﺑﻪ اﻧﺪازهاى ﻣﺮﮔﺒﺎر و ﻣﺨﻮف اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻊاﻟﺠﺰاﯾﺮ ژاﭘﻦ را ﻣﺒﺪل ﺑﻪ دﻫﮑﺪهﻫﺎى ﻗﺮون‬ ‫وﺳﻄﺎﯾﻰ ﻣﻰﮐﻨﺪ‪ «.‬از ﻃﺮﻓﻰ ﻏﺮب ﻧﯿﺰ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﭘﯿﺮوزى روسﻫﺎ ﺑﻮد ﭼﺮا ﮐﻪ ﺷﮑﺴﺖ روﺳﯿﻪ از ژاﭘﻦ ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻧﻈﻢ ﺳﻨﺘﻰ ﻣﻮردﻧﻈﺮ‬ ‫اﻧﮕﻠﯿﺲ و ﻓﺮاﻧﺴﻪ را از ﺑﯿﻦ ﺑﺒﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺗﻘﺪﯾﺮ ﻧﺎوﮔﺎن ﻋﻈﯿﻢ روﺳﯿﻪ در ‪ 27‬ﻣﻪ ‪ 1905‬ﺑﻪ آبﻫﺎى ﮐﺮه رﺳﯿﺪ‪ .‬درﯾﺎﺳﺎﻻر روﺳﯿﻪ ﺑﻪ ﮔﻤﺎن‬ ‫اﯾﻦ ﮐﻪ درﯾﺎ ﺳﺎﻻر ژاﭘﻨﻰ اﮐﻨﻮن ﺑﺎ »ﺑﺎﻻﭘﻮﺷﻰ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﭘﻨﺎﻫﮕﺎﻫﻰ اﻣﻦ ﻣﻰﮔﺮدد« وارد ﺗﻨﮕﻪ ﺗﺴﻮﺷﯿﻤﺎ ﺷﺪ‪ .‬ﺗﻮﮔﻮ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ژاﭘﻨﻰ ﻣﻨﺘﻈﺮ‬ ‫روسﻫﺎ ﺑﻮد‪ .‬در درﯾﺎى ﻣﺘﻼﻃﻢ آن روز ﻧﺎم او ﺟﺎوداﻧﻪ ﺷﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ روسﻫﺎ را ﺑﺮاى ﻫﻤﯿﺸﻪ از ﯾﮏ ﻧﯿﺮوى درﯾﺎﯾﻰ درﺟﻪ اول ﻣﺤﺮوم ﮐﺮد‪.‬‬ ‫روسﻫﺎ ﮐﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻣﺸﺘﻰ درﯾﺎﻧﻮرد ﺳﻨﺘﻰ و ﮐﺸﺘﻰﻫﺎى ﺳﺒﮏ را داﺷﺘﻨﺪ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺧﻮد را در ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ ‪ 12‬زرهﭘﻮش درﯾﺎﯾﻰ‪16 ،‬‬ ‫رزﻣﻨﺎو و ‪ 65‬اژدرﻓﮑﻦ دﯾﺪﻧﺪ‪ .‬ﻧﺒﺮدى ﻣﺮﮔﺒﺎر درﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻃﺮﻓﯿﻦ ‪ 48‬ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻪ روى ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ آﺗﺶ ﺑﺎرﯾﺪﻧﺪ اﻣﺎ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاى ﺷﮕﻔﺖآور‬

‫‪١١٢‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻮد‪ .‬در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ژاﭘﻨﻰﻫﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ ﮐﺸﺘﻰ ﮐﻮﭼﮏ و ‪ 113‬ﻧﺎوى را از دﺳﺖ دادﻧﺪ‪ ،‬روسﻫﺎ ‪ 5‬ﻫﺰار ﻧﺎوى و ‪ 20‬ﻓﺮوﻧﺪ ﮐﺸﺘﻰ ﺧﻮد‬ ‫را ﻧﺎﺑﻮد ﺷﺪه دﯾﺪﻧﺪ و ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ ﺑﻪ اﺳﺎرت ‪ 6‬ﻫﺰار ﻧﺎوى و ‪ 6‬ﮐﺸﺘﻰ ژاﭘﻨﻰﻫﺎ ﺗﻦ دادﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺷﻤﺎرش ﻣﻌﮑﻮس ﺑﺮاى ﺳﻘﻮط اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﺗﺰارﻫﺎ‬ ‫ﻧﺒﺮد ﺗﺴﻮﺷﯿﻤﺎ از ﺟﻬﺎﻧﻰ داراى اﻫﻤﯿﺖ ﺟﻬﺎﻧﻰ ﺑﻮد ﭼﺮا ﮐﻪ از ﺳﻮﯾﻰ دﺳﺖ ژاﭘﻦ را ﺑﺮاى اداﻣﻪ ﯾﮑﻰ در ﺷﺮق آﺳﯿﺎ )ﺑﻪ ﺟﺰ ﻧﻮاﺣﻰ ﺗﺤﺖ‬ ‫ﻓﺮﻣﺎن اﻧﮕﻠﯿﺲ( ﺑﺎز ﻣﻰﮔﺬاﺷﺖ و از ﺳﻮى دﯾﮕﺮ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺗﺰارﻫﺎ را ﺑﺎ ﭼﺎﻟﺸﻰ ﺟﺪى ﻣﻮاﺟﻪ ﮐﺮد‪ .‬اﻓﮑﺎر ﻋﻤﻮﻣﻰ روﺳﯿﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺷﮑﺴﺖ ﺳﺨﺘﻰ‬ ‫را از ﯾﮏ دوﻟﺖ ﺷﺮﻗﻰ ﻧﻤﻰﭘﺬﯾﺮﻓﺖ و اﻋﺘﺮاض ﻋﻠﯿﻪ دوﻟﺖ آﻏﺎز ﺷﺪ‪ .‬ﭘﯿﺮوزى ﻗﺎﻃﻊ ژاﭘﻦ ﺑﺮ روﺳﯿﻪ ﺳﺒﺐ ﺗﺤﺮﯾﮏ ﺑﺴﯿﺎرى از ﺳﯿﺎﺳﯿﻮن‬ ‫ﺷﺮق ﺷﺪ‪ .‬آنﻫﺎ اﻇﻬﺎر ﻣﻰداﺷﺘﻨﺪ‪» :‬اﮔﺮ ﻏﺮب ﺷﮑﺴﺖﻧﺎﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ ﭼﮕﻮﻧﻪ ژاﭘﻦ ﺳﺘﻮن ﻓﻘﺮات ﻗﺪرت اول ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ را ﺷﮑﺴﺖ؟« در‬ ‫ﻏﺮب ﻧﯿﺰ ﺑﺴﯿﺎرى از ﺗﺌﻮرىﻫﺎى ﻧﻈﺎﻣﻰ ﻣﻮرد ﺑﺎزﻧﮕﺮى ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ از ﺟﻤﻠﻪ آن ﮐﻪ »وزن« روﺳﯿﻪ در ﺟﺪالﻫﺎى اروﭘﺎﯾﻰ »ﺣﺪاﻗﻞ« در ﻧﻈﺮ‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﯿﻦ اﻣﺮ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ در ﺟﻨﮓ اول ﺟﻬﺎﻧﻰ اﺗﺮﯾﺶ و آﻟﻤﺎن ﺑﺮاى ﺟﺒﻬﻪى ﺷﺮق ارزش ﻗﺎﺋﻞ ﻧﺸﻮﻧﺪ و ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪ ﮐﻪ‬ ‫واﻗﻌﺎ روﺳﯿﻪ از ﻧﻈﺮ ﻧﻈﺎﻣﻰاﺻﻼ در اﻧﺪازه دوﻟﺖﻫﺎى ﻣﺪرن ﻏﺮﺑﻰ و ژاﭘﻦ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺻﻠﺢ روﺳﯿﻪ و ژاﭘﻦ‬ ‫اﮔﺮ ﭼﻪ روﺳﯿﻪ ﺑﺮاى اﻧﮕﻠﯿﺲ‪ ،‬آﻟﻤﺎن و آﻣﺮﯾﮑﺎ رﻗﯿﺐ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻰﺷﺪ اﻣﺎ آنﻫﺎ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﻟﮕﺪﻣﺎل ﺷﺪن ﻏﺮور اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﺘﻤﺪاران ﻏﺮﺑﻰ‪ ،‬ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﺣﻘﺎرت روﺳﯿﻪ‪ ،‬ﻣﺪﻋﻰ ﺷﺪن ﺑﯿﺶ از ﭘﯿﺶ ژاﭘﻦ را در ﭘﻰ داﺷﺖ‪ .‬ﻧﻪ اﻧﮕﻠﯿﺲ‪ ،‬ﻧﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ و ﻧﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻫﯿﭻ‬ ‫ﮐﺪام آﻣﺎدﮔﻰ ورود ﺑﻪ ﯾﮏ ﻧﺒﺮد ﺟﺪى و ﻃﻮﻻﻧﻰ ﺑﺎ ژاﭘﻦ را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاى آنﻫﺎ ﻣﺴﻠﻢ ﺑﻮد ﮐﻪ »ﺑﺎزﯾﮕﺮان« ﺷﺮق آﺳﯿﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺟﺪى‬ ‫ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ دﯾﭙﻠﻤﺎتﻫﺎى آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ و اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ ﺳﺮﯾﻌﺎ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻧﺸﺎﻧﺪن ژاﭘﻦ و روﺳﯿﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﯿﺰ ﻣﺬاﮐﺮه ﺑﻮدﻧﺪ‪ 5 .‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ‬ ‫‪ 1905‬روﺳﯿﻪ و ژاﭘﻦ ﺑﻪ دﻋﻮت ﺗﺌﻮدور روزوﻟﺖ در اوﻫﺎﯾﻮ ﭘﯿﻤﺎن آﺗﺶﺑﺲ و ﺻﻠﺢ اﻣﻀﺎ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭘﻮرت آرﺗﻮر‪ ،‬راه آﻫﻦ ﺟﻨﻮب ﻣﻨﭽﻮرى و‬ ‫ﺟﺰﯾﺮهى ﺳﺎﺧﺎﻟﯿﻦ ﺑﻪ ژاﭘﻦ واﮔﺬار ﺷﺪ و روﺳﯿﻪ از ادﻋﺎ در ﻣﻮرد ﮐﺮه و ﻣﻨﭽﻮرى ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﮐﺮد‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﻏﺮب ﺗﻼش ﺧﻮد را ﺑﺮاى‬ ‫ﺟﻠﻮﮔﯿﺮى از »ﺗﺤﻘﯿﺮ روﺳﯿﻪ« ﮐﺮد اﻣﺎ روسﻫﺎ در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﻄﻊ ﺗﺤﻘﯿﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ژاﭘﻦ ﻧﯿﺰ ﺑﺮاى ﺳﻪ دﻫﻪ ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﺳﻠﻄﺎن ﺑﻰرﻗﯿﺐ‬ ‫ﺟﻨﻮب و ﺷﺮق آﺳﯿﺎ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫درسﻫﺎى ﺟﻨﮓ ﺗﺴﻮﺷﯿﻤﺎ‬ ‫ﻧﺒﺮد ﺗﺴﻮﺷﯿﻤﺎ ﺑﺎ ﺧﻮد ﺗﺠﺎرب ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎ ارزﺷﻰ را ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه داﺷﺖ‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﻰ ﮐﻪ از اﯾﻦ ﻧﺒﺮد درس ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ در ﭼﺎﻟﺶﻫﺎى ﺟﻬﺎﻧﻰ ﺑﺮﻧﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‬ ‫و آنﻫﺎ ﮐﻪ درس ﻧﮕﺮﻓﺘﻨﺪ ﮐﻢﺗﺮاز ‪ 15‬ﺳﺎل ﺑﻌﺪ »دﻧﯿﺎى ﻗﺪرت« وداع ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ .‬درس اول ﻧﺒﺮد ژاﭘﻦ و روﺳﯿﻪ »ﺟﺎﺑﻪ ﺟﺎﯾﻰ ﻗﺪرت« ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﺮﺧﻼف ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻗﺪرتﻫﺎى ﻗﺪﯾﻤﻰ ﺳﻠﻄﺎن ﺑﻰﭼﻮن و ﭼﺮاى درﯾﺎﻫﺎ و ﺧﺸﮑﻰﻫﺎ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻗﺪرتﻫﺎى ﺟﻮان و ﻣﺪرن در ﺣﺎل ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﻈﻢ‬ ‫ﺳﻨﺘﻰ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬درس دوم اﯾﻦ ﻧﺒﺮدﻫﺎ‪ ،‬اﻫﻤﯿﺖ »ﺳﺮﺳﺨﺘﻰ ﻣﺒﺎرزان« ﺑﻮد‪ .‬ﺳﺮﺑﺎزان ﻣﺘﮑﺒﺮ روس ﺑﺎور ﻧﻤﻰﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﮐﺸﻮرى ﮐﻪ ﺑﺎ ‪ 2‬درﺻﺪ‬ ‫وﺳﻌﺖ روﺳﯿﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ آنﻫﺎ ﺿﺮﺑﻪ ﺑﺰﻧﺪ ﺣﺎل آن ﮐﻪ ﺳﺮﺑﺎزان ژاﭘﻨﻰ ﻧﻪ ﻣﺸﺘﻰ آدم ﺑﻠﮑﻪ »ﮔﺮوﻫﻰ ﺳﺮﺑﺎز« آﻣﺎده ﺑﺮاى ﻓﺪا ﮐﺮدن ﺟﺎن‬ ‫ﺧﺪو )در راه اﻣﭙﺮاﺗﻮر« ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ژاﭘﻨﻰﻫﺎ در ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﭘﻮرت آرﺗﻮر‪ ،‬ﻣﻮﮐﺪن و ﺗﺴﻮﺷﯿﻤﺎ در ﻫﻤﻪ ﺣﺎل ﺑﻪ ﻧﺒﺮد ﺑﺎ ﻧﯿﺮوى ﺑﺮﺗﺮ رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ وﯾﮋه‬ ‫آن ﮐﻪ ﻣﻮرﺧﺎن در ﻧﺒﺮد ﻣﻮﮐﺪن ﻧﻘﻞ ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ژاﭘﻨﻰﻫﺎ در زﯾﺮ آﺗﺶ ﺳﻨﮕﯿﻦ روسﻫﺎ و در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ اﺣﺘﻤﺎل »ﺟﺎن ﺑﻪ در ﺑﺮدن ﻧﺒﻮد« ﺧﻮد‬ ‫را ﺑﻪ ﻣﻮاﺿﻊ روسﻫﺎ رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫درس ﺳﻮم اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻔﮑﺮ و ﺗﺎﮐﺘﯿﮏ ﺑﻪ ﺟﺎى ﻗﺪرت ﺑﻮد اﮐﻨﻮن ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﻻزم ﺑﻮد ﺑﻪ ﺟﺎى ﺑﻬﺮهﮔﯿﺮى از ﻋﻨﺼﺮ ﺑﺮﺗﺮى ﺗﻌﺪاد )ﻧﻔﺮ‪،‬‬ ‫ﮐﺸﺘﻰ‪ ،‬و ﯾﺎ ﺗﻮپ( از ﻫﻮش و زﯾﺮﮐﻰ ﺑﻬﺮه ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ .‬درﯾﺎﺳﻼر ژاﭘﻨﻰ ﺗﻮﮔﻮ‪ ،‬از ﺗﻨﮕﻪى ﺗﺴﻮﺷﯿﻤﺎ ﺟﻠﻮى ﻧﺎوﮔﺎن روﺳﻰ را ﮔﺮﻓﺖ ﺗﺎ آنﻫﺎ ﻗﺎدر ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺎﻧﻮر ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪ .‬وى در ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﭘﻮرت آرﺗﻮر از ﻋﻨﺼﺮ ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮى ﻧﻬﺎﯾﺖ اﺳﺘﻔﺎده را ﮐﺮد‪ .‬ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﭘﻮرت آرﺗﻮر در اﺛﺮ ﺷﺪت ﺣﻤﻠﻪ ژاﭘﻨﻰﻫﺎ‬

‫‪١١٣‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻧﺸﺪﻧﺪ ﺑﻠﮑﻪ آنﻫﺎ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﮔﺮﺳﻨﮕﻰ و ﮐﻤﺒﻮد ﻣﻬﻤﺎت و ﻧﺎاﻣﯿﺪى ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﭘﯿﺎم ﻧﺒﺮد روﺳﯿﻪ و ژاﭘﻦ در ﯾﮏ ﮐﻼم اﯾﻦ‬ ‫ﺑﻮد‪» :‬ﺟﺴﺎرت ﺗﻮأم ﺑﺎ ﺗﻌﻘﻞ ﮐﻠﯿﺪ ﭘﯿﺮوزى در ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺘﻢ‪«.‬‬ ‫ﺟﻨﮓﻫﺎى ﺑﺎﻟﮑﺎن‬ ‫ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺑﺎﻟﮑﺎن‬ ‫آﻏﺎز ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺘﻢ ﻣﻘﺎرن ﺑﻮد ﺑﺎ ﻇﻬﻮر ﻗﺪرتﻫﺎى ﺻﻨﻌﺘﻰ و ﻧﻈﺎم ﺗﺎزهﻧﻔﺲ و ﺗﻀﻌﯿﻒ اﻣﭙﺮاﺗﻮرىﻫﺎى ﮐﻬﻨﺴﺎل‪ .‬ﯾﮑﻰ از اﯾﻦ اﻣﭙﺮاﺗﻮرىﻫﺎ ﮐﻪ‬ ‫ﻗﺮﯾﺐ ﺑﻪ ‪ 5‬ﻗﺮن ﻗﺪﻣﺖ داﺷﺖ و ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﺤﺖ ﺗﺼﺮف آن ﺑﺎ ﺗﻮان ﻧﻈﺎﻣﻰ و اﻗﺘﺼﺎدى آن ﺗﻄﺒﯿﻘﻰ ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﮐﻪ زﻣﺎﻧﻰ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن ﭘﺮﻗﺪرت ﯾﻨﻰﭼﺮى ﺧﻮد در ﺷﺮق ﺗﺎ ﻣﺮز اﯾﺮان‪ ،‬در ﺷﻤﺎل ﺗﺎ ﻣﺮﮐﺰ اروﭘﺎ و در ﻏﺮب ﺷﻤﺎل‬ ‫آﻓﺮﯾﻘﺎ‪ ،‬ﺷﺒﻪ ﺟﺰﯾﺮه ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن و ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ را ﺗﺤﺖ اﻧﻘﯿﺎد داﺷﺖ اﮐﻨﻮن در اﺛﺮ ﺿﻌﻒ ﺷﺪﯾﺪ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﻣﺘﺼﺮﻓﺎت ﺧﻮد را ﯾﮑﻰ ﭘﺲ از دﯾﮕﺮى از‬ ‫دﺳﺖ ﻣﻰداد‪ .‬واﻗﻊ ﻗﻀﯿﻪ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺑﺎﯾﺪ در ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ ﮐﺎﻣﻼ از ﻫﻢ ﻣﻰﭘﺎﺷﯿﺪ و دو ﻋﺎﻣﻞ ﺳﺨﺖ ﺟﺎﻧﻰ اﯾﻦ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى و ﺑﺎزى‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻗﺪرتﻫﺎى اروﭘﺎﯾﻰ ﺳﺒﺐ ﻣﺎﻧﺪن اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺗﺎ اﺑﺘﺪاى ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺘﻢ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ در دﻫﻪى اول ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺘﻢ ﭘﺲ از ﺷﮑﺴﺖﻫﺎى‬ ‫ﭘﻰدرﭘﻰ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰﻫﺎ از اﻋﺮاب‪ ،‬ﺑﻠﻐﺎرﻫﺎ‪ ،‬آﻟﺒﺎﻧﻰﻫﺎ‪ ،‬ﺻﺮبﻫﺎ و‪ ...‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻰرﺳﯿﺪ اﯾﻦ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﺗﮑﯿﺪه ﺣﺘﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺗﺸﺮﯾﻔﺎﺗﻰ ﻧﯿﺰ ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﻗﻰ‬ ‫ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ زﻣﺎﻧﻰ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳﯿﺎﺳﺘﻤﺪاران اروﭘﺎﯾﻰ ﺑﻪ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﻟﻘﺐ ﻣﺮد ﺑﯿﻤﺎر اروﭘﺎ را داده ﺑﻮدﻧﺪ‪) .‬ﺣﺎل آن ﮐﻪ ‪ 4‬ﻗﺮن ﻗﺒﻞ اروﭘﺎ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ‬ ‫ﺷﮑﺴﺖﻫﺎى ﻣﺘﻌﺪد از ارﺗﺶ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﻟﻘﺐ »ﺷﻤﺸﯿﺮ ﻗﻬﺮ ﺧﺪا« را ﺑﻪ آنﻫﺎ داده ﺑﻮد‪(.‬‬ ‫اﻫﻤﯿﺖ ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺑﺎﻟﮑﺎن‬ ‫ﺟﻨﮓﻫﺎى ﺑﺎﻟﮑﺎن داراى اﻫﻤﯿﺖ زﯾﺎدى ﺑﻮد ﭼﺮا ﮐﻪ ﻋﺎﻣﻞ اﺻﻠﻰ ﺑﺮﻫﻢ ﺧﻮردن ﺗﻌﺎدل ﻗﻮا در ﺟﻨﻮب و ﻣﺮﮐﺰ اروﭘﺎ ﺷﺪ و ﺑﺎ ﮐﺸﺎﻧﺪن ﭘﺎى‬ ‫اﺗﺮﯾﺶ و روﺳﯿﻪ ﺑﻪ ﻧﺒﺮد‪ ،‬ﺳﺒﺐ ﺷﺮوع ﺟﻨﮓ اول ﺟﻬﺎﻧﻰ ﺷﺪ‪ .‬ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﻣﺆﺛﺮ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻧﺒﻮد و از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﻣﻠﯿﺖﻫﺎى‬ ‫ﺟﻨﻮب اروﭘﺎ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل اﺳﺘﻘﻼل ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻗﺪرتﻫﺎى ﻏﺮﺑﻰ ﻧﯿﺰ در اﯾﻦ ﺑﯿﻦ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺑﻬﺮه ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫آﻏﺎز ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺑﺎﻟﮑﺎن‬ ‫ﺑﺎﻟﮑﺎن ﻣﺴﺘﻌﺪ ﺷﺮوع ﺟﻨﮓ ﺑﻮد و ﮐﺴﻰ را ﯾﺎراى ﺟﻠﻮﮔﯿﺮى از آﻏﺎز ﻧﺒﺮد ﻧﺒﻮد‪ .‬ﮐﺸﻮرﻫﺎى ﺗﺎزه اﺳﺘﻘﻼل ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎﻟﮑﺎن اﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻰ‬ ‫ﻣﻰداﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ از دوﻟﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ ﻧﺎم ﻣﺎﻧﺪه و ﺑﺎ ﯾﮏ ﺣﺮﮐﺖ ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﻣﻰﺗﻮان »ﺑﺮاى ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻋﺜﻤﺎﻧﯿﺎن را از اروﭘﺎ ﺑﯿﺮون راﻧﺪ‪ «.‬در‬ ‫‪ 18‬اﮐﺘﺒﺮ ﺳﺎل ‪ 1912‬ﻣﻮﻧﺘﻪﻧﮕﺮو ﺑﺎ ﭘﯿﺸﺮوى ﺑﻪ ﺳﻮى آﻟﺒﺎﻧﻰ‪ ،‬ﺷﻤﺎل و ﻧﯿﺰ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺳﻨﺠﺎق‪ ،‬ﻧﺒﺮد را ﻋﻤﻼ آﻏﺎز ﮐﺮد‪ .‬ﻧﺎﮔﻬﺎن آﺗﺶ ﺟﻨﮓ ﺑﻪ‬ ‫ﺳﺮاﺳﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺳﺮاﯾﺖ ﮐﺮد و ﯾﻮﻧﺎن‪ ،‬ﺑﻠﻐﺎرﺳﺘﺎن و ﺻﺮﺑﺴﺘﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﭘﯿﺸﺮوى ﺑﻪ ﺳﻮى ﺟﻨﻮب را آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺟﺮﻗﻪ در اﻧﺒﺎر ﺑﺎروت‬ ‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺎﻟﮑﺎن ﺗﺤﺖ اﺷﻐﺎل ﺑﻮد‪ .‬ﺗﺠﻤﻊ ﻗﻮﻣﯿﺖﻫﺎى ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎى ﻣﺘﻔﺎوت دول ﺑﺰرگ اروﭘﺎ در اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ ،‬ﺧﻼء ﻗﺪرت در ﻣﻨﻄﻘﻪ و‬ ‫زﺧﻢﻫﺎى ﭼﺮﮐﯿﻦ ﻣﺒﺎرزات ﻧﮋادى ﻫﻤﮕﻰ ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﺑﺸﮑﻪى ﺑﺎروت آﻣﺎده اﻧﻔﺠﺎر ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﺗﺮكﻫﺎ‪ ،‬ﯾﻮﻧﺎﻧﻰﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻠﻐﺎرﻫﺎ‪ ،‬ﺻﺮبﻫﺎ‪،‬‬ ‫آﻟﺒﺎﻧﻰﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻮﺳﻨﯿﺎﯾﻰﻫﺎ‪ ،‬ﮐﺮواتﻫﺎ و ﻣﻮﻧﺘﻪﻧﮕﺮوﯾﻰﻫﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺨﺸﻰ از ﻗﻮﻣﯿﺖﻫﺎى ﺣﺎﺿﺮ در ﺑﺎﻟﮑﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬روسﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺠﺎرﻫﺎ‪ ،‬ﭼﺮﮐﺲﻫﺎ و ارﻣﻨﻰﻫﺎ‬ ‫ﺑﺨﺶ دﯾﮕﺮى از ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺳﺎﮐﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺟﻨﮓ اﮐﻨﻮن آﻏﺎز ﺷﺪه و دوﻟﺖﻫﺎى ﺗﺎزه اﺳﺘﻘﻼل ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻣﺤﻮ آﺛﺎر‬ ‫ﻋﺜﻤﺎﻧﻰﻫﺎ از اروﭘﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ارﺗﺶ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﮐﻪ زﻣﺎﻧﻰ در رده ﭘﺮآوازهﺗﺮﯾﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺟﻬﺎن ﺑﻮد اﮐﻨﻮن دﯾﮕﺮ رﻣﻘﻰ ﺑﺮاى ﻣﺒﺎرزه ﻧﺪارد‪ .‬ﺻﺮبﻫﺎ‬ ‫و ﯾﻮﻧﺎﻧﻰﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﻣﻘﺪوﻧﯿﻪ را ﺗﺼﺮف ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬و ﺑﻠﻐﺎرﻫﺎ ﺧﻄﻮط دﻓﺎﻋﻰ ﺗﺮكﻫﺎ در ﺗﺮاﮐﯿﻪ ﺷﺮق را درﻫﻢ ﺷﮑﺴﺘﻨﺪ و ادرﻧﻪ را ﺑﻪ ﺗﺴﺨﯿﺮ‬ ‫در آوردﻧﺪ‪ .‬ﺗﺮكﻫﺎ ﺳﺮاﺳﯿﻤﻪ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ را آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪاى ﺟﻨﻮﺑﻰﺗﺮ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻟﻮﻟﻪ ﺑﻮرﻏﺎز ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﮐﺮدﻧﺪ اﻣﺎ ﺑﻠﻐﺎرﻫﺎ‬ ‫دﺳﺖﺑﺮدار ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬در ‪ 2‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ 1912‬آﺧﺮﯾﻦ ﺑﻘﺎﯾﺎى ارﺗﺶ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ را درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪه و ﺑﻪ ﺳﻮى ﻗﺒﺎﻟﺠﻪ )آﺧﺮﯾﻦ اﯾﺴﺘﮕﺎه ﻗﺒﻞ از ﻓﺘﺢ‬ ‫اﺳﻼﻣﺒﻮل( ﺗﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ ‪ 500‬ﺳﺎﻟﻪى ﻋﺜﻤﺎﻧﻰﻫﺎ ﭘﯿﺶ روى آنﻫﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﺻﺮبﻫﺎ ﻧﯿﺰ در ﺟﺒﻬﻪاى ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﻋﺒﻮر از ﺧﻄﻮط‬ ‫‪١١٤‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ در ﻏﺮب ﻣﻘﺪوﻧﯿﻪ ﺷﻤﺎل و ﮐﻮزوو را در ‪ 23‬اﮐﺘﺒﺮ ‪ 1912‬اﺷﻐﺎل ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﻧﯿﺮوى ﻣﻮﻧﺘﻪﻧﮕﺮو ﺑﺮاى ﺗﺼﺮف ﺑﺮﺷﺘﯿﻨﺎ ﭘﯿﻮﺳﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ از ‪ 24‬اﮐﺘﺒﺮ در ﮐﻮﻣﺎﺗﻮرا ﻣﻐﻠﻮب ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن ﺷﺪ‪ .‬در ﺟﻨﻮب ﻧﯿﺰ ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن ﺑﻪ ﺳﻮى ﻏﺮب و ﺷﻤﺎل ﻣﻘﺪوﻧﯿﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدﻧﺪ و‬ ‫ﺳﺎﻟﻮﻧﯿﮏ را ﻣﺘﺼﺮف ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻃﻰ دو ﻣﺎه ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺗﻤﺎم ﻗﻠﻤﺮو ﺧﻮد در اروﭘﺎ را از دﺳﺖ داد و ﺗﻨﻬﺎ ‪ 4‬ﺷﻬﺮ ﻣﺤﺎﺻﺮه ﺷﺪه در دﺳﺖ ﺳﻠﻄﺎن‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﺤﻤﯿﺪ ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد‪ .‬اﮐﻨﻮن دﯾﮕﺮ از ﺗﻮاﻧﺎﯾﻰﻫﺎى ﻧﻈﺎﻣﻰ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ اﺛﺮى ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺟﺎى ﺑﺎﯾﺰﯾﺪ‪ ،‬ﺳﻠﻄﺎن ﺳﻠﯿﻤﺎن‪ ،‬ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﺪ و ﺳﻠﻄﺎن‬ ‫ﺳﻠﯿﻢ را ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﺑﻰﮐﻔﺎﯾﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ك ﻗﺪرت اداره ﯾﮏ ﮐﺸﻮر ﮐﻮﭼﮏ را ﻧﯿﺰ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ اﮐﻨﻮن ﻣﻨﻄﻘﻪاى را از دﺳﺖ داده ﺑﻮد‬ ‫ﮐﻪ ‪ 5‬ﻗﺮن ﻗﺒﻞ ﻣﺮداﻧﻰ ﭼﻮن ﺑﺎﯾﺰﯾﺪ‪ ،‬و ﻣﺤﻤﺪ ﻓﺎﺗﺢ ﺑﺎ ﺿﺮب ﺷﻤﺸﯿﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ آورده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫دول اروﭘﺎﯾﻰ ﻧﺠﺎت دﻫﻨﺪه ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ‬ ‫ﺑﺮاى ﻧﺎﺑﻮدى ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ اﮐﻨﻮن ﺗﻤﺎم ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﻬﯿﺎ ﺑﻮد‪ .‬ارﺗﺶﻫﺎى ﺟﻨﻮب ﺑﺎﻟﮑﺎن ﺑﺎ اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﻧﻔﺲ و روﺣﯿﻪى ﻗﻮى در ﻧﺒﺮدﻫﺎى زﻣﯿﻨﻰ ﻗﺪرت‬ ‫ﺧﻮدرا ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاى آنﻫﺎ ﺗﺼﺮف اﺳﻼﻣﺒﻮل زﺣﻤﺘﻰ ﻧﺪاﺷﺖ اﻣﺎ اﮐﻨﻮن اﯾﻦ اﻧﮕﻠﯿﺲ و اﺗﺮﯾﺶ و آﻟﻤﺎن ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﻤﻰﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ‬ ‫دوﻟﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ از ﺑﯿﻦ ﺑﺮود‪ .‬آنﻫﺎ از ﻧﺎﺳﯿﻮﻧﺎﻟﯿﺴﻢ اﻓﺮاﻃﻰ اﺳﻼوﻫﺎ )ﺻﺮبﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻠﻐﺎرﻫﺎ و ﻣﻮﻧﺘﻪﻧﮕﺮوﯾﻰﻫﺎ( ﻧﮕﺮان ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﻀﺎﻓﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ‬ ‫اﺳﻼوﻫﺎ ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎ ﺳﺒﺐ اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻮان روﺳﯿﻪ ﻣﻰﺷﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﻠﺖﻫﺎ ﺑﺎ روسﻫﺎ ﻫﻢﻧﮋاد ﺑﻮدﻧﺪ و رواﺑﻂ ﻋﺎﻟﻰ آنﻫﺎ ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ دﺧﺎﻟﺖ‬ ‫روﺳﯿﻪ ﺗﺎ ﻣﺮاﮐﺰ اروﭘﺎ را ﺗﺤﻤﯿﻞ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺬاﮐﺮات ﺑﻰﻧﺘﯿﺠﻪ‬ ‫در ‪ 16‬دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ 1913‬ﻣﺬاﮐﺮات ﺻﻠﺢ در ﻟﻨﺪن ﺑﺮﮔﺰار ﺷﺪ‪ .‬ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن ﺑﺎﻟﮑﺎﻧﻰ ﺑﻪ ﭼﯿﺰى ﮐﻢﺗﺮ از ﺗﺨﻠﯿﻪى ﮐﺎﻣﻞ اروﭘﺎ از ﺳﻮى ﺗﺮكﻫﺎ‬ ‫راﺿﻰ ﻧﺒﻮدﻧﺪ اﻣﺎ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰﻫﺎ ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻰ اﯾﻦ ﺷﮑﺴﺖ را ﺑﭙﺬﯾﺮﻧﺪ‪ .‬ﺷﺮاﯾﻂ ﺗﺤﻤﯿﻠﻰ ﺑﺮاى ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﭘﺬﯾﺮش ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬ ‫ﻧﺒﺮد ﻣﺠﺪدا در ﻓﻮرﯾﻪ ‪ 1913‬آﻏﺎز ﺷﺪ‪ .‬ﺷﻬﺮﻫﺎى ﻣﺤﺎﺻﺮه ﺷﺪهى ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ در زﯾﺮ آﺗﺶ ﺷﺪﯾﺪ ﯾﻮﻧﺎﻧﻰﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻠﻐﺎرﻫﺎ و ﺻﺮبﻫﺎ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫در ‪ 18‬ﻣﺎرس ﺑﻠﻐﺎرﻫﺎ ﻫﺠﻮم دوﺑﺎره ﺑﻪ ﻗﺒﺎﻟﺠﻪ را آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاى آنﻫﺎ ﻓﺘﺢ اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎى ﺗﻬﺪﯾﺪ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ اﺳﻼﻣﺒﻮل ﺑﻮد اﻣﺎ ارﺗﺶ‬ ‫ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﻧﯿﺰ از آﺧﺮﯾﻦ ﺳﻨﮕﺮ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﻗﻮا دﻓﺎع ﻣﻰﮐﺮد‪ .‬در ﭘﺎﯾﺎن دو ﻫﻔﺘﻪ ﻧﺒﺮد ﺑﻠﻐﺎرﻫﺎ ﻣﺠﺪدا ﻋﻘﺐ راﻧﺪه ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ در ﺳﺎﯾﺮ ﺷﻬﺮﻫﺎى‬ ‫ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﻧﻈﯿﺮ ادرﻧﻪ‪ ،‬ﯾﺎﻧﯿﺎ و اﺳﮑﻮدار ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﻓﺮاد ﺳﻠﻄﺎن ﺑﻰﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﻮد و ﺷﻬﺮﻫﺎى ﻣﺬﮐﻮر ﺑﻪ ﺗﺼﺮف ﯾﻮﻧﺎﻧﻰﻫﺎ و ﺑﻠﻐﺎرﻫﺎ درآﻣﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺬاﮐﺮه ﺻﻠﺢ‬ ‫اﮐﻨﻮن ﻋﺜﻤﺎﻧﻰﻫﺎ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﭘﺬﯾﺮش ﮐﻠﯿﻪى ﺷﺮاﯾﻂ ﺗﺤﻤﯿﻠﻰ ﺑﻮدﻧﺪ در ‪ 30‬ﻣﻪ ‪ 1913‬آنﻫﺎ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﺮاﮐﯿﻪ و ادرﻧﻪ و ﮐﺮت در‬ ‫اﺧﺘﯿﺎر ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن ﺑﺎﺷﺪ و ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﺮزﻫﺎى آﻟﺒﺎﻧﻰ ﻧﯿﺰ ﺑﺮﻋﻬﺪهى ﻗﺪرتﻫﺎى ﺧﺎرﺟﻰ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦ زﻣﺎن ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺑﻪ ﺟﺰ اﺳﻼﻣﺒﻮل ﺷﻬﺮ ﻣﻬﻤﻰ‬ ‫در اروﭘﺎ ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﺟﻨﮓ دوم ﺑﺎﻟﮑﺎن‬ ‫ﻇﺎﻫﺮا ﻗﺮار ﻧﺒﻮد ﮐﻪ در ﺑﺎﻟﮑﺎن ﺻﻠﺢ ﭘﺎﯾﺪار ﺑﺎﺷﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﭘﺲ از اﻣﻀﺎى ﻗﺮارداد ﺻﻠﺢ ﺗﻨﻬﺎ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰﻫﺎ از ﻧﺒﺮد ﮐﻨﺎر رﻓﺘﻨﺪ و ﻓﺎﺗﺤﺎن ﺟﻨﮓ ﻫﺮ‬ ‫ﮐﺪام ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺪﻋﻰ ﻣﺘﺼﺮﻓﺎت ﺟﺪﯾﺪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺳﻬﻢ ﺑﯿﺶﺗﺮ ﺑﻪ ﻣﯿﺪان آﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻠﻐﺎرﻫﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﯿﺶﺗﺮﯾﻦ ﻓﺸﺎر را در ﻧﺒﺮد ﺑﺎ‬ ‫ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺗﺤﻤﻞ ﮐﺮدهاﻧﺪ اﻣﺎ ﺳﻬﻢ اﺻﻠﻰ ﻧﺼﯿﺐ ﺻﺮبﻫﺎ و ﯾﻮﻧﺎﻧﻰﻫﺎ ﺷﺪه و آنﻫﺎ ﻣﻘﺪوﻧﯿﻪ را ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻰ ﺑﻪ ﭼﻨﮓ آوردهاﻧﺪ‪ .‬روﺳﯿﻪ ﺑﺮاى‬ ‫ﺟﻠﻮﮔﯿﺮى از ﻧﺒﺮد ﺑﯿﻦ اﺳﻼوﻫﺎ ﮐﻮﺷﺶ ﺑﺴﯿﺎرى ﮐﺮد اﻣﺎ در ‪ 29‬ژوﺋﻦ ‪ 1913‬ﺑﻠﻐﺎرﻫﺎ در ﺣﻤﻠﻪاى ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮاﻧﻪ ﺳﭙﺎهﻫﺎى ﺻﺮﺑﺴﺘﺎن و ﯾﻮﻧﺎن را‬ ‫در ﻣﻘﺪوﻧﯿﻪ درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖﻫﺎﯾﻰ دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ اﻣﺎ ﺑﺎ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﻰ روﻣﺎﻧﻰ و ﻣﻮﻧﺘﻪﻧﮕﺮو از دو ﮐﺸﻮر ﻣﺬﮐﻮر ﺑﻠﻐﺎرﻫﺎ ﻣﺤﺎﺻﺮه ﺷﺪه‬ ‫و ﺑﻪ ﺷﺪت ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺎر ﺑﺎزى ﺑﻪ ﺷﮑﻠﻰ ﮐﻪ ﺗﺮكﻫﺎ ﻣﻰﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺟﻠﻮ ﻣﻰرﻓﺖ‪ .‬ﻟﺸﮑﺮﻫﺎى ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻰ وارد ﺗﺮاﮐﯿﻪ ﺷﺮﻗﻰ‬ ‫ﺷﺪه و ﺗﺎ ادوﻧﻪ ﭘﯿﺸﺮوى ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻠﻐﺎرﺳﺘﺎن درﮔﯿﺮ ﻧﺒﺮد‪ ،‬ﺗﻘﺎﺿﺎى ﺻﻠﺢ داد‪ .‬ﻧﺒﺮد دوم ﺑﺎﻟﮑﺎن ﯾﮏ ﺑﺮﻧﺪه ﺑﺰرگ و ﯾﮏ ﺑﺎزﻧﺪهى ﺑﺰرگ‬ ‫داﺷﺖ‪ .‬ﺑﻠﻐﺎرﺳﺘﺎن ﺑﺎزﻧﺪهى ﺑﺰرگ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺨﺶ اﻋﻈﻢ ﻣﺘﺼﺮﻓﺎت ﺧﻮد را از دﺳﺖ داد و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﮐﻮﭼﮑﻰ از ﻣﻘﺪوﻧﯿﻪ ﺷﺮﻗﻰ ﺗﺴﻠﻂ‬ ‫‪١١٥‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺻﺮبﻫﺎ ﺑﺮﻧﺪهى ﺑﺰرگ ﺑﻮدﻧﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﯿﺶﺗﺮ ﻧﻮاﺣﻰ ﻣﻘﺪوﻧﯿﻪ ﺷﻤﺎﻟﻰ را اﺷﻐﺎل ﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﺴﺎﺣﺖ ﮐﺸﻮرﺷﺎن دو ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺻﺮبﻫﺎ اﮐﻨﻮن ﺑﻪ آن اﻧﺪازهاى ﻗﻮى ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺳﺒﺐ وﺣﺸﺖ اﺗﺮﯾﺸﻰﻫﺎ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺑﺎﻟﮑﺎن اﮐﻨﻮن ﭘﺎﯾﺎن ﯾﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‬ ‫در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ‪ 500‬ﻫﺰار آواره و دهﻫﺎ ﻫﺰار ﮐﺸﺘﻪ دﺳﺘﺎورد اﯾﻦ ﻧﺒﺮدﻫﺎ ﺑﺮاى ﻣﺮدم ﺑﻰﮔﻨﺎه ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻓﺎﺟﻌﻪ در ﮐﻢﺗﺮ از ‪ 1‬ﺳﺎل ﺑﻪ‬ ‫وﻗﻮع ﭘﯿﻮﺳﺖ‪ .‬ﻗﺘﻞ وﻟﯿﻌﻬﺪ اﺗﺮﯾﺶ در ژوﺋﻦ ‪ 1914‬ﺳﺒﺐ آﻏﺎز ﺟﻨﮓ دوم ﺟﻬﺎﻧﻰ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﮔﺬﺷﺘﻪ ﭼﺮاغ راه آﯾﻨﺪه‬ ‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻰﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﺠﺎﯾﻊ ﺟﻨﮕﻰ ﺑﺎﻟﮑﺎن در ﺳﺎلﻫﺎى ‪ 1991‬ﺗﺎ ‪ 1999‬ﻧﮕﺎه ﻣﻰﮐﻨﯿﻢ در ﻣﻰﯾﺎﺑﯿﻢ ﮐﻪ ﮐﻠﯿﻪى رﺧﺪادﻫﺎى اﺧﯿﺮ رﯾﺸﻪ در ﻫﻤﺎن‬ ‫ﻣﺠﺎدﻻت اﺑﺘﺪاى ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺘﻢ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎزﯾﮕﺮان اﺻﻠﻰ ﮐﻤﺎﮐﺎن روسﻫﺎ‪ ،‬ﺻﺮبﻫﺎ‪ ،‬ﮐﺮواتﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻮﺳﻨﯿﺎﯾﻰﻫﺎ و آﻟﺒﺎﻧﻰﻫﺎ ﺑﻮدﻧﺪ و دول‬ ‫اروﭘﺎﯾﻰ ﻧﯿﺰ ﻫﺮ ﮐﺪام ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺧﻮد ﻣﻰاﻧﺪﯾﺸﯿﺪﻧﺪ و ﺗﻨﻬﺎ اﯾﻦ ﻣﻠﺖﻫﺎى ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ زﺟﺮ و رﻧﺞ و درد را ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺟﻨﮓﻫﺎى داﺧﻠﻰ روﺳﯿﻪ‬ ‫روﺳﯿﻪ ﺗﺰارى ﺑﻪ ﻣﺪد ﺑﺮﺧﻮردارى از ﻧﻔﻮس ﻓﺮاوان و وﺳﻌﺖ ﺧﺎك‪ 5 ،‬ﻗﺮن ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪ ﺗﺎ ﮐﻠﯿﻪى دﺷﻤﻨﺎن ﺷﺮﻗﻰ و ﻏﺮﺑﻰ ﺧﻮد را در‬ ‫ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺳﺮﻧﻮﺷﺖﺳﺎز ﺷﮑﺴﺖ دﻫﺪ‪ .‬اﻣﺎ در ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺘﻢ ﺷﺮاﯾﻂ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺗﺴﻮﺷﯿﻤﺎ و ﻣﻨﭽﻮرى در ﺷﺮق ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاى‬ ‫اﻋﺠﺎبآور ﺣﯿﺜﯿﺖ ﺗﺰارﻫﺎ را زﯾﺮ ﺳﺆال ﺑﺮده ﺑﻮد‪ .‬روﺳﯿﻪ از ﺗﻼﻓﻰ ﺿﺮﺑﺎت ژاﭘﻦ ﻧﺎﺗﻮان ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻀﺎﻓﺎ آن ﮐﻪ ﻓﻘﺮ‪ ،‬ﺗﺒﻌﺾ‪ ،‬اﺧﺘﻨﺎق و وﺟﻮد‬ ‫دﺷﻤﻨﺎن ﻗﻮى ﺑﻪ ﺷﺪت روﺳﯿﻪ را آﺑﺴﺘﻦ ﻓﺮوﭘﺎﺷﻰ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬از آن ﻃﺮف ﻧﯿﺰ ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺑﺰرگ آﻟﻤﺎن و روﺳﯿﻪ در ﺟﻨﮓ اول ﺟﻬﺎﻧﻰ ﺧﯿﻠﻰ‬ ‫ﺳﺮﯾﻊ ﮐﺎر اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﺗﺰارﻫﺎ را ﯾﮑﺴﺮه ﮐﺮده‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺎر ﺣﺘﺎ ﻃﺒﻘﻪ روﺷﻨﻔﮑﺮان و اﺷﺮاف ﻧﯿﺰ از ﻧﺎﺗﻮاﻧﻰ ﺗﺰار ﻧﯿﮑﻮﻻى دوم ﺑﻪ ﺧﺸﻢ آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫وﻗﻮع اﻧﻘﻼب اﮐﺘﺒﺮ وﻗﺎﯾﻊ ﺟﻨﮕﻰ ﭘﺲ از آن ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﺴﯿﺮ ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺮاى ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 70‬ﺳﺎل ﺷﺪ‪ ،‬و ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻧﺒﺮدﻫﺎﯾﻰ را رﻗﻢ زد ﮐﻪ از‬ ‫ﻧﻈﺮ ﻣﻮرﺧﺎن و ﺑﺮرﺳﻰ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺟﻨﮕﻰ‪ ،‬ﻫﻨﻮز ﺟﺰو ﻋﺠﺎﯾﺐ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮐﺸﻮرى ﻏﺮب در ﻣﺸﮑﻼت ﻧﺎﺷﻰ از اﻧﻘﻼب‪ ،‬ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﻗﺤﻄﻰ‪ ،‬ﻓﻘﺮ و‬ ‫ﻧﺎﺑﺴﺎﻣﺎﻧﻰ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ رﻏﻢ ﻣﯿﻞ ﻗﺪرتﻫﺎى ﺳﺮﻣﺎﯾﻪدارى ﺑﺎ اﻧﺠﺎم ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺑﺰرگ‪ ،‬دﺷﻤﻨﺎن داﺧﻠﻰ و ﺧﺎرﺟﻰ ﺧﻮد را ﺷﮑﺴﺖ دﻫﺪ؟‬ ‫ﺑﯿﺴﺖ و ﯾﮏ اﮐﺘﺒﺮ ‪1917‬‬ ‫ﻓﺮدى ﺑﺎ وﺟﻬﻪ آﮐﺎدﻣﯿﮏ ﺑﺎ ﻗﻄﺎر زرﻫﻰ آﻟﻤﺎﻧﻰ وارد ﺧﺎك روﺳﯿﻪ ﻣﻰﺷﻮد‪ .‬او ﮐﺴﻰ ﻧﯿﺴﺖ ﺟﺰ وﻻدﯾﻤﯿﺮ اﯾﻠﭻ اﻟﯿﺎﻧﻮف‪ .‬ﻣﺮدى ﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﺎ‬ ‫ﻧﺎم ﻟﻨﯿﻦ ﻣﻨﺸﺎء ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺑﺰرﮔﻰ در ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎى ﺳﯿﺎﺳﻰ ﺟﻬﺎن ﺷﺪ‪ .‬ﻟﻨﯿﻦ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﻼف ﻧﻈﺮ ﺳﯿﺎﺳﺘﻤﺪاران روﺳﯿﻪ ﺑﺮاى ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﺮاﯾﻂ‪ ،‬ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻪ‬ ‫ﺣﺮﮐﺖﻫﺎى ﺳﺮﯾﻊ و اﻧﻘﻼﺑﻰ ﺑﻮد‪ ،‬ﻗﯿﺎم ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪ را ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺨﺸﯿﺪ‪ .‬وى ﺣﺮﮐﺘﻰ را آﻏﺎز ﮐﺮد ﮐﻪ ﭘﺲ از ‪ 5‬ﺳﺎل ﻧﺒﺮد ﺧﻮﻧﯿﻦ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﯾﺠﺎد‬ ‫اﺗﺤﺎد ﺟﻤﺎﻫﯿﺮ ﺷﻮروى ﺳﻮﺳﯿﺎﻟﯿﺴﺘﻰ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪1917‬‬ ‫ﺳﺎﻋﺖ ‪ 2‬ﺑﺎﻣﺪاد روز ‪ 7‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ ،1917‬ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺑﻠﺸﻮﯾﮏ ﺗﺤﺖ اﻣﺮ ﺗﺮوﺗﺴﮑﻰ ﺑﺎ ورود ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﭘﺘﺮوﮔﺮاد )ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ ﺗﺰارﻫﺎ( ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺮاﮐﺰ‬ ‫ﺣﺴﺎس ﺷﻬﺮ را ﺑﻪ ﺗﺼﺮف در آورده و در ﻇﻬﺮ روز ﺑﻌﺪ وارد ﮐﺎخ زﻣﺴﺘﺎﻧﻰ ﺗﺰار ﻣﻰﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﮐﺮﻧﺴﮑﻰ رﺋﯿﺲ دوﻟﺖ ﻣﻮﻗﺖ روﺳﯿﻪ ﮐﻪ از‬ ‫ﺣﻤﻠﻪ ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻰ ﮐﻤﻮﻧﯿﺴﺖﻫﺎ ﺑﻪ ﮐﻠﯿﻪى ﻣﺮاﮐﺰ ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮى روﺳﯿﻪ ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد ﺑﺎ ﻟﺒﺎس ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﺟﺒﻬﻪﻫﺎى ﺟﻨﮓ رﻓﺖ ﺗﺎ ﻧﻈﺎﻣﯿﺎن‬ ‫روس را ﻣﺠﺎب ﺑﻪ ورود ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺑﻠﺸﻮﯾﮏﻫﺎ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺮاى ارﺗﺶ ﺷﮑﺴﺖﺧﻮردهى روﺳﯿﻪ )ﮐﻪ ﺷﺎﻫﺪ ﻓﺮار ‪ 2‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻧﻔﺮ از ﺟﺒﻬﻪ ﺗﺎ‬ ‫ﻣﺎرس ‪ 1917‬ﺑﻮد( اﻧﮕﯿﺰهاى ﺑﺮاى ﻣﺒﺎرزه وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ژﻧﺮال ﮐﺮاﻧﺴﻒ و ﻗﺰاقﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺷﻬﺮ را دوﺑﺎره از ﻟﻨﯿﻦ و‬ ‫ﺗﺮوﺗﺴﮑﻰ ﺑﺎزﭘﺲ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﮐﻠﯿﺪ ﻣﺒﺎرزه زده ﺷﺪه و ﺑﻠﺸﻮﯾﮏﻫﺎى ﺟﻮان ﻗﺼﺪ ﺗﺼﺮف ﮐﻞ روﺳﯿﻪ را داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬آنﻫﺎ در ﺷﺎﻧﺰدﻫﻢ ﻧﻮاﻣﺒﺮ‬ ‫‪ 1917‬ﭘﺲ از ‪ 10‬روز ﻧﺒﺮد‪ ،‬ﻣﺴﮑﻮ را ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻠﺸﻮﯾﮏﻫﺎ ﺗﺎ اﯾﻦ ﺟﺎى ﮐﺎر‪ ،‬ﺣﺮﯾﻒ را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻰ ﻋﻘﺐ راﻧﺪه ﺑﻮدﻧﺪ اﻣﺎ‪ ...‬ﻧﺒﺮدﻫﺎى اﺻﻠﻰ ﻫﻨﻮز‬ ‫در راه ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪١١٦‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫در ﻓﻮرﯾﻪ ‪ ،1918‬اﯾﺎﻟﺖﻫﺎى ﺑﺰرگ اوﮐﺮاﯾﻦ‪ ،‬اﺳﺘﻮﻧﻰ‪ ،‬ﻟﯿﺘﻮاﻧﻰ‪ ،‬ﻓﻨﻼﻧﺪ و ﻗﻔﻘﺎز ﺟﺪاﯾﻰ ﺧﻮد را از روﺳﯿﻪ اﻋﻼم ﮐﺮدﻧﺪ ﻟﻬﺴﺘﺎن ﻧﯿﺰ در اﺳﺎرت‬ ‫آﻟﻤﺎن ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ روﺳﯿﻪ ‪ 34‬درﺻﺪ ﺟﻤﻌﯿﺖ و ‪ 32‬درﺻﺪ زﻣﯿﻦﻫﺎى ﮐﺸﺎورزى ﺧﻮد را از دﺳﺖ داد و ﺑﺪﺗﺮ از ﻫﻤﻪ آن ﮐﻪ آﻟﻤﺎن ﮐﻪ‬ ‫اﮐﻨﻮن ﺑﺎ روﺳﯿﻪ در وﺿﻌﯿﺖ آﺗﺶﺑﺲ ﺑﻮد ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﻪ ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﮐﻠﯿﻪى اﯾﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻟﻨﯿﻦ اﮔﺮ ﭼﻪ اﯾﻦ اﻧﺘﻈﺎر را داﺷﺖ ﮐﻪ ارﺗﺶ‬ ‫آﻟﻤﺎن در ﻣﺮزﻫﺎى ﻏﺮﺑﻰ‪ ،‬ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ روسﻫﺎ را ﺗﻀﻌﯿﻒ ﮐﻨﺪ اﻣﺎ ﺑﺎور ﻧﺪاﺷﺖ ﮐﻪ »ﺻﻠﺢ ﺑﺮﺳﺖ ﻟﯿﺘﻮﻓﺴﮏ« ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ وى ﺑﺮ ﮐﻞ روﺳﯿﻪ را‬ ‫ﻣﺘﺰﻟﺰل ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﻣﺘﺤﺪ آﻟﻤﺎن ﻧﯿﺰ در ﻣﺎه ﻣﻪ ‪ 1918‬ﺑﺎ ﺗﺴﺨﯿﺮ ﺳﻮاﺣﻞ درﯾﺎى ﺳﯿﺎه ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻦﻫﺎى ادﻋﺎﯾﻰ ﺧﻮد دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺖ و ارﻣﻨﺴﺘﺎن و‬ ‫ﮔﺮﺟﺴﺘﺎن ﻧﯿﺰ ادﻋﺎى اﺳﺘﻘﻼل ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﯾﺠﺎد ﻧﻈﻢ در ‪ 20‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ‬ ‫ﻟﻨﯿﻦ را از ﺟﻤﻠﻪ اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﺴﯿﻦﻫﺎى ﺑﺰرگ ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﻰداﻧﻨﺪ‪ ،‬او ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭼﺮﭼﯿﻞ ﯾﮏ ﺳﯿﺎﺳﺘﻤﺪار اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﺴﺖ ﺑﻮد‪ .‬ﻟﻨﯿﻦ از ﻫﻤﺎن اﺑﺘﺪا‬ ‫ﻣﻰداﻧﺴﺖ ﮐﻪ واﺣﺪﻫﺎى ﺷﻮرﺷﻰ ﻧﻈﺎﻣﻰ‪ ،‬ﮐﺸﻮرﻫﺎى ﺧﺎرﺟﻰ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﺎ اﻧﻘﻼب ﮐﺎرﮔﺮى‪ ،‬دوﻟﺖﻫﺎى ﻣﺤﻠﻰ ﺗﺎزه اﺳﺘﻘﻼل ﯾﺎﻓﺘﻪ و راﻫﺰﻧﺎن در‬ ‫آﯾﻨﺪهاى ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﺮاى او دردﺳﺮ درﺳﺖ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﺮد‪) .‬اﮔﺮ ﭼﻪ اﺑﻌﺎد اﯾﻦ ﺑﻠﻮاﻫﺎ را ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮ از اﯾﻦ ارزﯾﺎﺑﻰ ﻣﻰﮐﺮد( اﻣﺎ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭼﻮن‬ ‫اﯾﻦ ﮔﺮوهﻫﺎ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ »ارﺗﺒﺎط ارﮔﺎﻧﯿﮏ« ﻧﺪارﻧﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺸﺘﻰ ﺟﺰاﯾﺮ ﺟﺪا از ﻫﻢ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ از ﻫﻢ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﭘﺎﺷﯿﺪ‪ .‬وى ﺑﺮ روى »ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ‬ ‫اﻧﻘﻼب« ﺣﺴﺎب ﺟﺪى ﺑﺎز ﮐﺮده و ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﯾﮏ ﻫﺴﺘﻪ ﻗﻮى ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻰﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻤﺎم دﺷﻤﻨﺎن اﺗﺤﺎد ﺷﻮروى را ﺷﮑﺴﺖ دﻫﺪ‪ .‬او ﺗﻨﻬﺎ در‬ ‫اﻧﺘﻈﺎر ﭘﺎﯾﺎن ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻰ اول ﺑﻮد‪ .‬ﺷﮑﺴﺖ آﻟﻤﺎن ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ دﺳﺖ او را ﺑﺮاى ﺿﺮﺑﻪ زدن ﺑﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎى ﻣﺘﺠﺎوز و ﺟﻤﻬﻮرىﻫﺎى ﺧﻮد‬ ‫ﻣﺨﺘﺎر ﺑﺎز ﺑﮕﺬارد‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﻣﺎهﻫﺎى دﺷﻮار ﻣﻪ‪ ،‬ژوﺋﻦ و ﺟﻮﻻى ﺑﻪ ﻟﻨﯿﻦ و ﺗﺮوﺗﺴﮑﻰ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺗﺎ ﭘﯿﺮوزى ﻫﻨﻮز راه درازى ﻣﺎﻧﺪه و ﺑﻠﺸﻮﯾﮏﻫﺎ ﺑﺮاى رﺳﯿﺪن ﺑﻪ‬ ‫ﻗﻠﻪى ﭘﯿﺮوزى ﺑﺎﯾﺪ از درﯾﺎى ﺧﻮن ﺑﮕﺬرﻧﺪ‪ .‬در ﻣﺎه ﻣﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺴﮑﻮ ﺧﺒﺮ رﺳﯿﺪ ﮐﻪ در اﻃﺮاف رود »دن« ﻗﺰاقﻫﺎ ﮔﺮد ﻫﻢ آﻣﺪه و ﺧﻮد را ﺑﺮاى‬ ‫ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﺑﻠﺸﻮﯾﮏﻫﺎ آﻣﺎده ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ژﻧﺮال روس ﺑﻪ اﺳﻢ دﻧﯿﮑﯿﻦ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺟﻤﻊآورى ﻧﯿﺮو ﻣﻨﻄﻘﻪ وﺳﯿﻌﻰ از وﻟﮕﺎ ﺗﺎ دن را ﺗﺤﺖ اﺷﻐﺎل ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬در اورال ﯾﮏ‬ ‫ﻟﮋﯾﻮن »ﭼﮏ« ﺷﻬﺮﻫﺎى ﻏﺮﺑﻰ روﺳﯿﻪ را ﺑﻪ ﺧﻄﺮ اﻧﺪاﺧﺘﻪ و در ﺷﺮق ﺳﯿﺒﺮى درﯾﺎﺳﺎﻻر ﮐﻮﻟﭽﺎك‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﺳﺎﺑﻖ ﻧﯿﺮوى درﯾﺎﯾﻰ روﺳﯿﻪ‪ ،‬در‬ ‫ﻏﺮب ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﺴﺘﻘﻠﻰ ﺗﺸﮑﯿﻞ داده اﺳﺖ‪ .‬از آن ﻃﺮف دول ﺧﺎرﺟﻰ ﻧﯿﺰ ﺑﻰﮐﺎر ﻧﻨﺸﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در اوت ‪ 1918‬اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن در ﻣﻮرﻣﺎﻧﺴﮏ در‬ ‫ﺷﻤﺎل ﻏﺮب روﺳﯿﻪ ﻧﯿﺮو ﭘﯿﺎده ﮐﺮد و ژاﭘﻦ ﻧﯿﺰ ﺑﺨﺶﻫﺎﯾﻰ از ﺑﻨﺪر وﻻدى وﺳﺘﮏ را در »ﺷﺮق« ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫آﻟﻤﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﺎاﺳﺘﻔﺎده از ﺿﻌﻒ ﻗﻮاى دوﻟﺖ ﻣﺮﮐﺰى روﺳﯿﻪ‪ ،‬ﺧﻮد را ﺗﺎ ﻣﺮزﻫﺎى اوﮐﺮاﯾﻦ در ﻗﻠﺐ روﺳﯿﻪ ﺟﻠﻮ ﮐﺸﺎﻧﺪه و اﮐﻨﻮن روسﻫﺎ را در‬ ‫ﻣﻮﻗﻌﯿﺘﻰ ﺑﺴﯿﺎر دﺷﻮار ﻗﺮار داده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد اوﮐﺮاﯾﻦ‬ ‫اوﮐﺮاﯾﻦ در ﻗﺮون ﻫﻔﺪه و ﻫﺠﺪه ﺑﻪ زور ﺳﺮﻧﯿﺰه ﺑﻪ روﺳﯿﻪ ﺗﺰارى ﻣﻠﺤﻖ ﺷﺪ اﻣﺎ اوﮐﺮاﯾﻨﻰﻫﺎ اﯾﻦ اﻟﺤﺎق را ﻫﯿﭻ ﮔﺎه ﻗﺒﻮل ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اوﮐﺮاﯾﻦ‬ ‫ﻣﻨﻄﻘﻪاى ﭘﺮﺟﻤﻌﯿﺖ‪ ،‬وﺳﯿﻊ و ﺑﺴﯿﺎر ﺣﺎﺻﻠﺨﯿﺮ ﺑﻮد‪ .‬زﻣﺎﻧﻰ ﮔﺮاﻧﺪوك ﮐﯿﻒ ﻗﻮىﺗﺮﯾﻦ واﺣﺪﻫﺎى ﻧﻈﺎﻣﻰ را در اﻃﺮاف درﯾﺎى ﺳﯿﺎه داﺷﺖ اﻣﺎ‬ ‫اﮐﻨﻮن ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻮد‪ .‬اوﮐﺮاﯾﻦ ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ آﻟﻤﺎن و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺿﻌﻒ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﺮﮐﺰى روﺳﯿﻪ ﺧﻮد را زﯾﺮﺑﺎر ﺳﻠﻄﻪ ‪300‬‬ ‫ﺳﺎﻟﻪ روسﻫﺎ ﻧﺠﺎت دﻫﺪ‪.‬‬ ‫ﺷﻮراى ﻣﺮﮐﺰى اوﮐﺮاﯾﻦ در ژوﺋﻦ ‪) 1917‬ﻫﻢ زﻣﺎن ﺑﺎ اﺳﺘﻌﻔﺎى ﻧﯿﮑﻮﻻى دوم( اﻋﻼم اﺳﺘﻘﻼل ﮐﺮده و در ‪ 20‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ 1917‬ﺟﻤﻬﻮرى‬ ‫اوﮐﺮاﯾﻦ را اﻋﻼم ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮاﻧﺴﻪ و اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ اوﮐﺮاﯾﻦ را ﺑﻪ رﺳﻤﯿﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ دوﻟﺖ ﮐﻤﻮﻧﯿﺴﺘﻰ ﻣﺴﮑﻮ اﮔﺮ ﭼﻪ‬ ‫ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺟﺪاﯾﻰ ﻫﺮ اﯾﺎﻟﺖ و ﯾﺎ ﺑﺨﺸﻰ از روﺳﯿﻪ را ﺑﭙﺬﯾﺮد اﻣﺎ اوﮐﺮاﯾﻦ ﺑﺮاى روسﻫﺎ »ﺧﻂ ﻗﺮﻣﺰ« ﺑﻮد‪.‬‬ ‫‪١١٧‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺿﺮباﻻﺟﻞ ﺗﺮوﺗﺴﮑﻰ و ﻟﻨﯿﻦ ﺑﻪ اوﮐﺮاﯾﻦ در دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ 1917‬ﻫﺰاران ﺳﺮﺑﺎز ﺳﺮخ ﺑﺎ ﻋﺒﻮر از ﻣﺮزﻫﺎى اوﮐﺮاﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺑﺎ دوﻟﺖ‬ ‫اوﮐﺮاﯾﻦ آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ و در ‪ 10‬ﻓﻮرﯾﻪ ‪) 1918‬ﮐﻢﺗﺮ از دو ﻣﺎه( ارﺗﺶ اوﮐﺮاﯾﻦ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرد‪.‬‬ ‫اﻣﺎ آﻟﻤﺎن در ﺷﺮاﯾﻂ ﺻﻠﺢ ﺗﺤﻤﯿﻠﻰ ﺧﻮد ﺑﻪ روﺳﯿﻪ‪ ،‬از ﺑﻠﺸﻮﯾﮏﻫﺎ ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ ﺧﺎك اوﮐﺮاﯾﻦ را ﺗﺨﻠﯿﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮﺳﺖ ﻟﯿﺘﻮﻓﺴﮏ ﻋﻤﻼ دﺳﺖ‬ ‫روسﻫﺎ را ﺑﺴﺖ و آﻟﻤﺎنﻫﺎ وارد ﮐﯿﻒ و ﻣﯿﻨﺴﮏ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ در اﮐﺘﺒﺮ ‪ 1918‬و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺧﺮوج ﻣﺤﻮر اﺗﺮﯾﺶ ‪ -‬آﻟﻤﺎن ‪ -‬ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ از ﺟﻨﮓ‬ ‫ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ اول‪ ،‬اﯾﻦ ﺑﺎر اﯾﻦ ﺳﺮخﻫﺎ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ اوﮐﺮاﯾﻦ را ﻣﺠﺪد اﺷﻐﺎل ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﻣﺮﮐﺰى‬ ‫ﺑﻪ دﻧﺒﺎل اﻋﻼم اﺳﺘﻘﻼل روﺳﯿﻪ ﺳﻔﯿﺪ در ‪ 24‬ﻣﺎرس ‪ 1918‬و اﻋﻼم اﺳﺘﻘﻼل ارﻣﻨﺴﺘﺎن ﮔﺮﺟﺴﺘﺎن و ﻗﻔﻘﺎز ﺑﻪ ﺗﺤﺮﯾﮏ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬ ‫ﻗﺮﻗﯿﺰ و ﺗﺮﮐﻤﻦ و ﭼﺮﮐﺲ ﻧﯿﺰ ﻋﻠﻢ ﻃﻐﯿﺎن ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ‪ .‬در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ 1918‬ارﺗﺶ ﻣﺰدور ﭼﮏ )ﮐﻪ در ﺟﻨﮓ اول ﻗﺮار ﺑﻮد ﮐﻨﺎر روﺳﯿﻪ‬ ‫ﺑﺠﻨﮕﺪ( در وﻟﮕﺎ »ﺑﺪﺟﻮر ﺟﺎ ﺧﻮش ﮐﺮده ﺑﻮد« و ﻗﺰاقﻫﺎ ﻧﯿﺰ اﻣﺘﺪاد دن را ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﻪ ﺳﻮى ﻣﺴﮑﻮ ﭘﯿﺶ ﺗﺎﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﺮوﺗﺴﮑﻰ‬ ‫ﺑﺴﯿﺎرى از ﻣﺮدم ﺟﻬﺎن ﻟﻨﯿﻦ‪ ،‬اﺳﺘﺎﻟﯿﻦ‪ ،‬ﺑﺮﯾﺎ‪ ،‬ﻣﺎﻟﻨﮑﻒ‪ ،‬و ﺧﺮوﺷﭽﻒ را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻰ ﻣﻰﺷﻨﺎﺳﻨﺪ اﻣﺎ ﮐﻢﺗﺮ ﮐﺴﻰ ﻣﻰداﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﻮروى ﺣﯿﺎت ﺧﻮد‬ ‫را ﻣﺪﯾﻮن ﺗﺮوﺗﺴﮑﻰ ﺑﻮد‪ .‬ﺗﺮوﺗﺴﮑﻰ از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺮداﻧﻰ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻫﻨﮕﺎم ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮى ﺑﻰﻧﻬﺎﯾﺖ ﺳﺮﯾﻊ و ﻗﺎﻃﻊ ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮى ﻣﻰﮐﺮد‪ .‬او در‬ ‫ﺗﺼﻤﯿﻤﺎﺗﺶ ﻣﺮگ ﻫﺰاران اﻧﺴﺎن را در ﻧﻈﺮ ﻧﻤﻰﮔﺮﻓﺖ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﺑﺮاى ﻧﺠﺎت دهﻫﺎ ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻧﻔﺮ ﻣﺮگ دهﻫﺎ ﻫﺰار اﻧﺴﺎن »ﺣﺪاﻗﻞ«‬ ‫ﻫﺰﯾﻨﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻌﺮوف او‪»:‬اﮔﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه اﺟﺎزه اﻋﺪام ﺳﺮﺑﺎزان را در ﺟﯿﺒﺶ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻤﻰ ﺗﻮاﻧﺪ اﻓﺮاد ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﻮى ﻣﺮگ ﻫﺪاﯾﺖ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﺮﺑﺎزان ﺑﺎﯾﺪ ﺑﯿﻦ ﻣﺮگ ﺣﺘﻤﻰ در ﺻﻮرت ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ و ﯾﺎ ﻣﺮگ اﺣﺘﻤﺎﻟﻰ در ﺻﻮرت ﻣﺒﺎرزه‪ ،‬ﯾﮑﻰ را اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﺪ‪ «.‬ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﺼﻤﻢ‬ ‫ﺑﻮدن او را ﻧﺸﺎن دﻫﺪ‪ .‬در ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ 1918‬ﺗﺮوﺗﺴﮑﻰ دﻗﯿﻘﺎ ﮐﺎرى را ﮐﺮد ﮐﻪ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن در اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ اﻧﺠﺎم داد‪ .‬وى از ﻣﺸﺘﻰ ﺟﻨﮕﺠﻮى ﭘﺮاﮐﻨﺪه‪،‬‬ ‫ارﺗﺸﻰ ﭘﺮﻗﺪرت را ﭘﺎﯾﻪ ﮔﺬاﺷﺖ‪.‬‬ ‫او ﺑﺎ اﺳﺮاى داوﻃﻠﺐ آﻟﻤﺎن‪ ،‬ﻣﺠﺎرى‪ ،‬اﺗﺮﯾﺸﻰ و ﺻﺮب )ﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﭘﺎﯾﻪﮔﺬار اﺣﺰاب ﮐﻤﻮﻧﯿﺴﺖ در اروﭘﺎ ﺷﺪﻧﺪ( ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﻣﺮﮔﺒﺎر را ﻋﻠﯿﻪ‬ ‫ﻟﮋﯾﻮنﻫﺎى ﭼﮏ آﻏﺎز ﮐﺮد‪ .‬ﻧﺘﯿﺠﻪى اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﻣﺮﮔﺒﺎر ﮐﻪ در آن ﺳﺮﺑﺎزان ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﮐﺸﻮرى ﻣﻰﺟﻨﮕﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬ﮐﻪ ﺗﻌﻠﻘﻰ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ آن ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪،‬‬ ‫آزادى ﺳﺎﺣﻞ دن و ﻋﻘﺐ رﻓﺘﻦ ﭼﮏﻫﺎ ﺗﺎ اورال ﺑﻮد‪.‬‬ ‫در ﭘﺎﯾﯿﺰ ‪ 1918‬ﺗﺮوﺗﺴﮑﻰ ارﺗﺶ ﺳﺮخ را ﺑﻪ ﺳﻪ ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻧﻔﺮ ﮔﺴﺘﺮش داد‪ .‬اﻧﻀﺒﺎط آﻫﻨﯿﻦ ارﺗﺶ ﺳﺮخ ﻫﻤﻪ را ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮ ﮐﺮد‪ .‬در اﯾﻦ ارﺗﺶ‬ ‫ﺑﺮﺧﻼف ﻧﯿﺮوى ﺗﺰارى ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﻣﻔﻬﻮﻣﻰ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﮐﻤﯿﺴﺮﻫﺎى روﺳﻰ‪ ،‬ﺑﺎ اﺳﻠﺤﻪى ﺷﺨﺼﻰ ﺧﻮد ﺳﺰاى ﺧﺎﺋﻦ را ﻣﻰدادﻧﺪ‪ .‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ آنﻫﺎ‬ ‫ارﺗﺶﻫﺎى ﺳﻔﯿﺪ ﺗﺤﺖ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎن رﻫﺒﺮان ﺟﺎهﻃﻠﺐ و آزﻣﻨﺪ ﺷﺎﻧﺴﻰ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ارﺗﺶ ﺳﺮخ ﺑﺎ درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪن اﺳﺘﻘﻼلﻃﻠﺒﺎن روﺳﯿﻪ ﺳﻔﯿﺪ‪ ،‬ﻗﺰاقﻫﺎى دن‪ ،‬ﭼﮏﻫﺎ و ﻋﻘﺐ راﻧﺪن ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ اﮐﻨﻮن ﺗﻨﻬﺎ ﺳﻪ دﺷﻤﻦ‬ ‫ﺑﺰرگ داﺷﺖ‪ :‬دوﻟﺖﻫﺎى ﻏﺮﺑﻰ‪ ،‬ﮐﻮﻟﭽﺎك و ژﻧﺮالﻫﺎى ﺳﻔﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﻄﺮ در ﮐﻤﯿﻦ ﻣﺴﮑﻮ و ﻟﻨﯿﻨﮕﺮاد‬ ‫ﺳﭙﺎﻫﻰ از داوﻃﻠﺒﺎن ﺿﺪ ﺑﻠﺸﻮﯾﮏ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ دو ژﻧﺮال ﺗﺰارى ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ ﯾﻮدﻧﯿﭻ و رزﯾﺎﻧﮑﻮ ﺑﺎ ﺣﻤﺎﯾﺖ آﺗﺶ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ﻗﺼﺪ ﺗﺴﺨﯿﺮ‬ ‫ﭘﺘﺮوﮔﺮاد )ﺳﻦ ﭘﺘﺮزﺑﻮرگ ﯾﺎ ﻟﻨﯿﻨﮕﺮاد( را داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬از آن ﺳﻮ درﯾﺎﺳﺎﻻر ﮐﻮﻟﭽﺎك ﮐﻪ درﻣﺮﮐﺰ ﺛﻘﻞ ﻗﺪرت در آﺳﯿﺎى ﻣﯿﺎﻧﻪ )اورال( ﻗﺮار‬ ‫داﺷﺖ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﺴﮑﻮ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫ارﺗﺶﻫﺎى ﺳﻔﯿﺪ ﺗﺤﺖ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ ﻧﯿﺰ اﮐﻨﻮن در ‪ 300‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮى ﻣﺴﮑﻮ ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻟﻨﯿﻦ در اﮐﺘﺒﺮ ‪ 1919‬ﺑﺎ اﻧﺘﻘﺎل ﻗﺪرت ﺑﻪ اﺳﺘﺎﻟﯿﻦ‬ ‫و ﺗﺮوﺗﺴﮑﻰ آنﻫﺎ را ﻣﺄﻣﻮر درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪن ﻗﻮاى دﺷﻤﻦ ﮐﺮد‪ .‬ﻧﺎﮔﻬﺎن ورق ﺑﺮﮔﺸﺖ‪ .‬ﺳﻮاره ﻧﻈﺎم ارﺗﺶ ﺳﺮخ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﺟﻮزف اﺳﺘﺎﻟﯿﻦ‬ ‫‪١١٨‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺿﺪ ﺑﻠﺸﻮﯾﮏ را )در ﺟﺒﻬﻪ ﻣﺮﮐﺰى ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﺴﮑﻮ رﺳﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ( ﺑﻪ ﺷﺪت ﺷﮑﺴﺖ داد و ﺗﺮوﺗﺴﮑﻰ ﻧﯿﺰ ﻧﯿﺮوﻫﺎى‬ ‫ﺳﻔﯿﺪ ﯾﻮدﻧﯿﭻ و رزﯾﺎﻧﮑﻮ را در ﺣﻮﻣﻪى ﺳﻦ ﭘﺘﺮزﺑﻮرگ درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪ‪.‬‬ ‫در ﻣﻨﻄﻘﻪ اورال ﻧﯿﺰ ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺳﺨﺖ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﻪ ﺑﻠﺸﻮﯾﮏﻫﺎ ﺗﻤﺎم ﺷﺪ و ﻧﯿﺮوﻫﺎى درﯾﺎﺳﺎﻻر ﮐﻮﻟﭽﺎك ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺷﺮق ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫از آن ﻃﺮف ﺧﺴﺘﮕﻰ ‪ 6‬ﺳﺎل ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺳﺮﺑﺎزان ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ را ﮐﻢ ﺗﺤﺮك ﮐﺮده ﺑﻮد و آنﻫﺎ اﻧﮕﯿﺰهاى ﺑﺮاى ﻧﺒﺮد در روﺳﯿﻪ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﮐﺸﻮرى‬ ‫وﺳﯿﻊ و ﻧﺎﺷﻨﺎس ﮐﻪ در آن ﺑﻪ ﺗﺎزﮔﻰ اﻧﻘﻼب رخ داده و ﻣﺮدﻣﺶ اﻧﮕﯿﺰهى زﯾﺎدى ﺑﺮاى ﻣﺒﺎرزه داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اوﻟﯿﻦ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﺗﻮﺳﻂ ارﺗﺶ‬ ‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ از ﺑﻨﺪر اودﺳﺎ در درﯾﺎى ﺳﯿﺎه روى داد‪ .‬در ژوﺋﻦ ‪ ،1919‬اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻣﻮرﻣﺎﻧﺴﮏ و آرﻓﺎﻧﮕﻠﺴﮏ را در ﺷﻤﺎل روﺳﯿﻪ و ﺑﺎﮐﻮ را در‬ ‫ﺟﻨﻮب ﺗﺨﻠﯿﻪ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﮐﻮﻟﭽﺎك ﻧﯿﺰ در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﭘﺲ از اﻧﺠﺎم ﭼﻨﺪ ﺟﻨﮓ ﻣﺨﻮف در ﻓﻮرﯾﻪ ‪ 1920‬در اﯾﺮ ﮐﻮﺗﺴﮏ در ﻣﺮﮐﺰ ﺷﻮروى و وراى ﮐﻮهﻫﺎى اورال ﺑﻪ دام‬ ‫اﻓﺘﺎد و اﻋﺪام ﺷﺪ‪ ..‬ارﺗﺶ ﭘﺮﻗﺪرت اﯾﻦ ژﻧﺮال ﻧﯿﺰ ﭘﺲ از اﯾﻦ ﻣﻀﻤﺤﻞ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮوج ﺑﻠﺸﻮﯾﮏﻫﺎ از ﻣﺮزﻫﺎى روﺳﯿﻪ‬ ‫ﻟﻬﺴﺘﺎﻧﻰﻫﺎ از اواﺧﺮ ﺳﺎل ‪ 1918‬ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ ﺑﺨﺶﻫﺎى ﻣﻬﻤﻰ از ﺷﻮروى ﻧﻈﯿﺮ اوﮐﺮاﯾﻦ‪ ،‬روﺳﯿﻪ ﺳﻔﯿﺪ و ﻟﯿﺘﻮاﻧﻰ را اﺷﻐﺎل ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬آنﻫﺎ ﺑﻪ‬ ‫دﻧﺒﺎل آن ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺿﻌﻒ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﺮﮐﺰى ﺷﻮروى و ﻫﺠﻮم ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ ﻋﻠﯿﻪ »ﺳﺮخﻫﺎ« ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن رﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺮزﻫﺎى ﺧﻮد‬ ‫را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺷﺮق اداﻣﻪ دﻫﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻠﺸﻮﯾﮏﻫﺎ ﭘﺲ از ﺷﮑﺴﺖ دادن روسﻫﺎى ﺳﻔﯿﺪ‪ ،‬ﮐﻮﻟﭽﺎك و اﻧﮕﻠﯿﺲ و ﻓﺮاﻧﺴﻪ اﮐﻨﻮن ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺗﺴﻮﯾﻪ‬ ‫ﺣﺴﺎب ﺑﺎ ﻟﻬﺴﺘﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻟﻬﺴﺘﺎﻧﻰﻫﺎ ﺧﯿﻠﻰ زود از ﺳﺮخﻫﺎ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻧﺪ‪ .‬ژﻧﺮال ﺳﺮخ ﺑﻮدﯾﻨﻰ در ژوﺋﻦ ‪ 1920‬ورﺷﻮ را ﻫﺪف ﻗﺮار داد و‬ ‫در اوت ‪ 1920‬ﻓﺎﺻﻠﻪى ارﺗﺶ ﺷﻮروى ﺑﺎ ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ ﻟﻬﺴﺘﺎن ﺗﻨﻬﺎ ‪ 50‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﺑﻮد اﻣﺎ اﯾﻦ ﺑﺎر ژﻧﺮال ﻟﻬﺴﺘﺎﻧﻰ ﭘﯿﻠﺴﻮدﺳﮑﻰ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ‬ ‫ژﻧﺮالﻫﺎى ﻓﺮاﻧﺴﻮى و اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪ ‪ 50‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز روس را در اﻃﺮاف ورﺷﻮ ﺗﺎروﻣﺎر ﮐﻨﺪ‪ .‬درﻧﻬﺎﯾﺖ ﻃﺮﻓﯿﻦ ﺧﺴﺘﻪ از ﺟﻨﮓ در ‪18‬‬ ‫ﻣﺎرس ‪ 1921‬ﭘﯿﻤﺎن ﺻﻠﺢ را اﻣﻀﺎ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﻀﺎى ﭘﯿﻤﺎن ﺻﻠﺢ ﻟﻬﺴﺘﺎن‪ ،‬ﭘﺎﯾﺎن ‪ 7‬ﺳﺎل ﺟﻨﮓ در اروﭘﺎ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫آﺧﺮﯾﻦ ﻧﺒﺮدﻫﺎ‬ ‫در ﻣﺎرس ‪ 1921‬ﻣﻠﻮاﻧﺎن ﺑﻠﺸﻮﯾﮏ ﺑﻨﺪر ﮐﺮوﻧﺸﺘﺎد ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ دﯾﮑﺘﺎﺗﻮرى ﻟﻨﯿﻦ اﻋﺘﺮاض داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺪت ﺗﻮﺳﻂ ﺗﺮوﺗﺴﮑﻰ‬ ‫ﺳﺮﮐﻮب ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﺮگ ﺻﺪﻫﺎ ﻣﻠﻮان روس ﮐﻪ زﻣﺎﻧﻰ »ﻗﻬﺮﻣﺎﻧﺎن اﻧﻘﻼﺑﻰ« ﻧﺎﻣﯿﺪه ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺮاى ﻫﻤﮕﺎن ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻋﺰم ارﺗﺶ‬ ‫ﺳﺮخ ﺑﺮاى ﺳﺮﮐﻮﺑﻰ ﻫﺮ ﻧﻮع ﻣﺨﺎﻟﻔﺘﻰ ﺟﺪى اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺳﯽ دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪1922‬‬ ‫ﭘﺎﯾﺎن ﻣﺨﺎﻟﻔﺖﻫﺎ ﻋﻠﯿﻪ ﺑﻠﺸﻮﯾﮏﻫﺎ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ آنﻫﺎ در ‪ 30‬دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ 1922‬ﺗﻮﻟﺪ اﺗﺤﺎد ﺷﻮروى را اﻋﻼم ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ زﻣﺎن ﻣﻮﺟﻮدﯾﺖ‬ ‫ﮐﺸﻮرى اﻋﻼم ﺷﺪ ﮐﻪ ﻗﺮﯾﺐ ﺑﻪ ‪ 70‬ﺳﺎل ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬارﺗﺮﯾﻦ ﻗﺪرت در ﻋﺮﺻﻪ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺳﻘﻮط دوﻟﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ‬ ‫ﭘﺎﯾﺎن ﺣﯿﺎت اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ‬ ‫ﺳﻘﻮط دوﻟﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ در اواﺧﺮ ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ ﮐﻠﯿﺪ ﺧﻮرده ﺑﻮد اﻣﺎ ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎى اروﭘﺎﯾﯿﺎن ﺳﺒﺐ دوام آوردن اﯾﻦ دوﻟﺖ ﺷﺪ ﺗﺎ آن ﮐﻪ در‬ ‫‪ 1914‬ﺟﻨﮓ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ اول ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﺮداﺑﻰ دوﻟﺖﻫﺎى ﺑﺴﯿﺎرى را در ﺧﻮد ﻓﺮو ﺑﺮد‪.‬‬ ‫ﺗﺮﮐﯿﻪ در اواﯾﻞ ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﻧﻘﺸﻰ ﺑﻰﻃﺮﻓﺎﻧﻪ داﺷﺖ اﻣﺎ در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺗﻀﺎد ﺷﺪﯾﺪ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺑﺎ روسﻫﺎ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﻣﺪاﺧﻠﻪ در ﺟﻨﮓ ﺷﺪ ﺣﺎل‬ ‫آن ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﺒﺮد آﺧﺮﯾﻦ ﻧﺒﺮد دوﻟﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﭘﺲ از ‪ 623‬ﺳﺎل ﺗﺎرﯾﺦ ﺳﯿﺎﺳﻰ و دﯾﺪن ‪ 37‬ﺳﻠﻄﺎن ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﺮاﯾﻂ ﺗﺎرﯾﺦ را ﻗﺒﻮل ﻧﺪاﺷﺖ در ﮐﻠﯿﻪى ﺟﺒﻬﻪﻫﺎ ﮐﺎر را ﺑﺎ ﺗﻬﺎﺟﻢ ﺷﺮوع ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪١١٩‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫اﻧﻮر ﭘﺎﺷﺎ ژﻧﺮال ﻣﻌﺮوفﺗﺮﯾﻦ در اواﺳﻂ ﺳﺎل ‪ 1914‬ﺑﺎ ﯾﮏ ﺳﭙﺎه ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻪ ﻗﻔﻘﺎز ﺗﺎﺧﺖ ﺗﺎ روسﻫﺎ را‪ ،‬ﮐﻪ ﮔﺮﻓﺘﺎر در ﺟﺒﻬﻪ ﻏﺮب ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫دام ﺑﯿﻨﺪازد‪ .‬ﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﻧﺎﺑﻮدى ﮐﺎﻣﻞ ارﺗﺶ ﺗﺮك ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺟﻤﺎل ﭘﺎﺷﺎ ﺣﺎﮐﻢ ﺳﻮرﯾﻪ ﻧﯿﺰ ﻗﺼﺪ ﻓﺘﺢ را از ﻃﺮﯾﻖ ﺻﺤﺮاى ﺳﯿﻨﺎ ﮐﺮد اﻣﺎ ﺷﮑﺴﺖﺧﻮرده و ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﺗﺮكﻫﺎ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ را در ﺑﺴﻔﻮر و دارداﻧﻞ از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ و اﺟﺎزه ﻧﺪادﻧﺪ ﮐﻤﮏﻫﺎى ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ ﺑﻪ روﺳﯿﻪ ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن در‬ ‫آورﯾﻞ ‪ 1915‬ﺑﺮاى ﻧﺠﺎت روﺳﯿﻪ اﻗﺪام ﺑﻪ اﻋﺰام ﻧﯿﺮو ﺑﻪ دارداﻧﻞ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﻘﺸﻪ در اﺑﺘﺪا ﺗﻮﺳﻂ وﯾﻨﺴﺘﻮن ﭼﺮﭼﯿﻞ رﯾﺨﺘﻪ ﺷﺪ‪ .‬وى ﺑﺎ‬ ‫دﻗﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪاى را ﻃﺮح ﮐﺮد ﮐﻪ در آن ﻃﻰ ﻧﺒﺮد درﯾﺎﯾﻰ و »ﺑﺎ ﮐﻤﮏ اﻧﺪك ﻧﯿﺮوﻫﺎى زﻣﯿﻨﻰ« دو ﺗﻨﮕﻪ اﻃﺮاف درﯾﺎى ﻣﺮﻣﺮه ﺑﻪ روى‬ ‫ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ ﺑﺎز ﻣﻰﺷﻮد‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﺳﺮﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ارﺗﺶ ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ﻃﺮح را ﺑﻪ ﯾﮏ ﻧﺒﺮد زﻣﯿﻨﻰ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﺮد و در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺣﻤﻠﻪى ﺑﺰرگ زﻣﯿﻨﻰ ﺑﺎ ﮔﺎﻟﯿﭙﻮﻟﻰ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﺟﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﺎم ﻣﺼﻄﻔﻰ ﮐﻤﺎل در ﺗﺎرﯾﺦ ﺟﻬﺎن ﻣﻄﺮح ﮔﺮدﯾﺪ‪ .‬وى ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺗﺮك‪ ،‬در ﻣﺎهﻫﺎى ﭘﺎﯾﺎن‬ ‫ﺳﺎل ‪ 1915‬دو ﺗﻬﺎﺟﻢ ﺑﺰرگ ارﺗﺶ ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ را درﻫﻢ ﺑﮑﻮﺑﺪ‪ .‬ﺷﮑﺴﺖ ﮔﺎﻟﯿﭙﻮل ﺗﻨﻬﺎ ﭘﯿﺮوزى ﺑﺰرگ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺑﺮ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﻮد و ﺑﻪ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰﻫﺎ‬ ‫ﻓﺮﺻﺖ داد ﺗﺎ ﺑﻪ ﺗﺠﺪﯾﺪ ﻗﻮا ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪.‬‬ ‫در ‪ 1916‬روسﻫﺎﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺟﺒﻬﻪ ﻗﻔﻘﺎز ﻓﺸﺎر ﺳﻨﮕﯿﻨﻰ ﺑﻪ اﺳﺘﺤﮑﺎﻣﺎت ارض روم واردﮐﺮدﻧﺪو اﮔﺮ اﻧﻘﻼب ‪ 1917‬رخ ﻧﻤﻰداد‪،‬روﺳﯿﻪ از‬ ‫ﺟﺒﻬﻪ آﺳﯿﺎ‪ ،‬ﺗﺮﮐﯿﻪ راﺗﺴﺨﯿﺮ ﻣﻰ ﮐﺮد اﻣﺎ ﭼﻨﺎن ﭼﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ اﻧﻘﻼب اﮐﺘﺒﺮ ﺳﻘﻮط ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ را ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﺑﻪ ﻋﻘﺐ اﻧﺪاﺧﺖ‪.‬در ﺷﺮق ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ‪،‬‬ ‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ را از ﻣﯿﺪان ﺑﻪ در ﮐﺮد‪.‬ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ﭘﺲ از ﻓﺘﺢ ﺑﻐﺪاد در اﻣﺘﺪاد دره دﺟﻠﻪ ﭘﯿﺸﺮوى ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﯾﮏ ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻣﺼﻄﻔﻰ ﮐﻤﺎل ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ در ﺑﻠﻨﺪىﻫﺎى ﺣﻠﺐ ﻣﺎﻧﻊ دﺳﺘﯿﺎﺑﻰ ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ اﻋﺰاﻣﻰ از ﻓﻠﺴﻄﯿﻦ‪ ،‬ﺳﻮرﯾﻪ‪ ،‬ﻋﺮاق و‬ ‫ﺣﺠﺎز ﺑﻪ ﺧﺎك اﺻﻠﻰ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ )ﺗﺮﮐﯿﻪ( ﺷﺪ‪.‬‬ ‫در اﮐﺘﺒﺮ ‪ 1918‬ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه آﻟﻤﺎن و اﺗﺮﯾﺶ ﭘﯿﻤﺎن ﺻﻠﺢ را ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ‪ .‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮد ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ اول ﺑﺮاى ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ از دﺳﺖ دادن ﮐﻞ‬ ‫ﻣﺘﺼﺮﻓﺎت آﺳﯿﺎﯾﻰ و اروﭘﺎﯾﻰ و آﻓﺮﯾﻘﺎﯾﻰ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺳﻮرﯾﻪ و ﻟﺒﻨﺎن ﺑﻪ اﺷﻐﺎل ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ ،‬اردن و ﻋﺮاق ﺑﻪ اﺷﻐﺎل اﻧﮕﻠﯿﺲ‪ ،‬ﺣﺠﺎز )ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن( در اﺧﺘﯿﺎر ﺷﺮﯾﻒ ﻣﮑﻪ و ﻓﻠﺴﻄﯿﻦ ﺑﻪ اﺷﻐﺎل ﯾﻬﻮدﯾﺎن‬ ‫درآﻣﺪ‪ .‬در ﺟﻨﻮب اروﭘﺎ اﻧﺒﻮﻫﻰ از دوﻟﺖﻫﺎى ﮐﻮﭼﮏ اﯾﺠﺎد ﺷﺪ و ﺧﺎك اﺻﻠﻰ ﻋﺜﻤﺎن در آﺳﯿﺎى ﺻﻐﯿﺮ ﮐﻪ اﻣﺮوز ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﻰﺷﻮد در‬ ‫زﯾﺮ ﭼﮑﻤﻪﻫﺎى ﺳﺮﺑﺎزان اروﭘﺎﯾﻰ ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاى اﻓﺴﺮان ﺟﻮان ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ و ﺟﻤﻬﻮرىﺧﻮاﻫﺎن ﺗﺮك اﯾﻦ وﺿﻊ ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻤﻞ ﺑﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ‬ ‫آنﻫﺎ ﻣﻰداﻧﺴﺘﻨﺪ ﻋﻈﻤﺖ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ دﯾﮕﺮ ﺑﺮﮔﺸﺖﻧﺎﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ اﻣﺎ ﻗﺒﻮل اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﺮاى آنﻫﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﻧﺒﻮد ﮐﻪ »ﺷﻤﺸﯿﺮ ﻗﻬﺮ ﺧﺪا«‬ ‫)اروﭘﺎﯾﯿﺎن در ﻗﺮون ﺷﺎﻧﺰده و ﻫﻔﺪه ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻓﺮاﻣﻮش ﺷﺪن ﻣﻌﻨﻮﯾﺎت‪ ،‬ﺧﺪا ﻋﺜﻤﺎﻧﯿﺎن را ﺑﺮاى ﮐﺸﺘﻦ آنﻫﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎده اﺳﺖ(‬ ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ اﮐﻨﻮن ﺣﺘﺎ ﻣﺎﻟﮏ ﺑﺮ ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ ‪ 500‬ﺳﺎﻟﻪى ﺧﻮد ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫ورود ﯾﻮﻧﺎن ﺑﻪ ﻋﺮﺻﻪ ﻧﺒﺮد‬ ‫در ﻣﺎه ﻣﻪ ‪ 20 ،1919‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﯾﻮﻧﺎن در ﺑﻨﺪر ازﻣﯿﺮ ﭘﯿﺎده ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺗﺮكﻫﺎ و ﯾﻮﻧﺎﻧﻰﻫﺎ از ﻧﻈﺮ ﺗﺎرﯾﺨﻰ ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 600‬ﺳﺎل ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻣﺒﺎرزاﺗﻰ‬ ‫ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ )اﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖ ﻫﻢ اﮐﻨﻮن ﻧﯿﺰ ﺟﺮﯾﺎن دارد( در ‪ 1453‬ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﻓﺎﺗﺢ ﺑﺮاى ﻫﻤﯿﺸﻪ ﯾﻮﻧﺎن را از ﻓﻬﺮﺳﺖ ﮐﺸﻮرﻫﺎى ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ‬ ‫ﺣﺬف ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬در ﻧﺒﺮدﻫﺎى اواﺧﺮ ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ و اواﯾﻞ ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺘﻢ ﻧﯿﺰ ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن ﻫﻤﻮاره ﭘﺎى ﺛﺎﺑﺖ ﻧﺒﺮد ﺑﺎ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﺣﻀﻮر‬ ‫ﯾﻮﻧﺎﻧﯿﺎن در ﺑﻨﺪر ازﻣﯿﺮ ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﺮاى ﻣﯿﻬﻦﭘﺮﺳﺘﺎن ﺗﺮك ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﻧﺒﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﯾﻮﻧﺎﻧﻰﻫﺎ از ﺿﻌﻒ ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺸﻢ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮده و در‬ ‫ﺳﻮاﺣﻞ آﻧﺎﺗﻮﻟﻰ ﻏﺮﺑﻰ ﭘﯿﺸﺮوى ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪١٢٠‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫آورﯾﻞ ‪1920‬‬ ‫ﻣﺼﻄﻔﻰ ﮐﻤﺎل رﻫﺒﺮى ﻣﺨﺎﻟﻔﺎت ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻋﺜﻤﺎن را ﺑﻪ ﺑﺮﻋﻬﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ و از ﺳﻠﻄﺎن ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ از ﻗﺪرت اﺳﺘﻌﻔﺎ دﻫﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺳﻠﻄﺎن ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫ﺷﺸﻢ آنﻫﺎ را »ﻣﺸﺘﻰ ﺷﻮرﺷﻰ« ﺧﻮاﻧﺪ و ﺑﻰاﻋﺘﻨﺎ ﺑﻪ اﻋﺘﺮاﺿﺎت ﻋﻤﻮﻣﻰ در ‪ 10‬اوت ‪ 1920‬ﭘﯿﻤﺎﻧﻰ را اﻣﻀﺎ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺿﺎﻣﻦ ﻗﻄﻌﻪ ﻗﻄﻌﻪ‬ ‫ﺷﺪن ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻣﺮگ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ‪ 700‬ﺳﺎﻟﻪ‬ ‫در ﺷﻬﺮى ﮐﻮﭼﮏ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺳﻮر ‪ Sevre‬ﭘﯿﻤﺎﻧﻰ ﺑﯿﻦ ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ و ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺑﺴﺘﻪ ﻣﻰﺷﻮد ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﻧﺎﺑﻮدى اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﻗﺪﯾﻤﻰ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﻣﻰﺷﻮد‪ .‬در‬ ‫اﯾﻦ ﭘﯿﻤﺎن ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ از ﮐﻠﯿﻪ ﻣﺘﺼﺮﻓﺎت اروﭘﺎى ﺧﻮد ﺑﻪ ﺟﺰ اﺳﻼﻣﺒﻮل )ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﯿﻪ( ﺻﺮفﻧﻈﺮ ﻣﻰﮐﻨﺪ و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ ﻧﯿﺰ ﻗﺒﻮل ﻣﻰﮐﻨﺪ‬ ‫ﮐﻪ ادﻋﺎﯾﻰ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﮐﺎﻫﺶ وﺳﻌﺖ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﺑﻪ ﮐﻢﺗﺮ از ‪ 20‬درﺻﺪ ﺳﺎل ‪ 1914‬اﺳﺖ‪ .‬در ‪ 1914‬اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﻋﺜﻤﺎن ﻗﺮﯾﺐ ﺑﻪ ‪ 3‬ﻣﯿﻠﯿﻮن‬ ‫ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ وﺳﻌﺖ داﺷﺖ‪ .‬اﯾﻦ رﻗﻢ ﭘﺲ از ﭘﯿﻤﺎن ﺳﻮر ﺑﻪ ‪ 600‬ﻫﺰار ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ رﺳﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺮاى آن ﮐﻪ ﭘﻰ ﺑﺒﺮﯾﻢ در ﻗﺮن ﻫﻔﺪﻫﻢ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﭼﻪ وﺳﻌﺘﻰ داﺷﺘﻪ ﮐﺎﻓﻰ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎى اﺷﻐﺎل ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ آن دوﻟﺖ‬ ‫اﺷﺎره ﺷﻮد‪.‬‬ ‫آﺳﯿﺎى ﺻﻐﯿﺮ‪ ،‬ﺻﺮﺑﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺑﻠﻐﺎرﺳﺘﺎن‪ ،‬ﻣﻘﺪوﻧﯿﻪ‪ ،‬ﯾﻮﻧﺎن‪ ،‬ﻣﺠﺎرﺳﺘﺎن‪ ،‬اﻟﺠﺰاﯾﺮ‪ ،‬ﻣﻮﻟﺪاوى ﺳﻮرﯾﻪ‪ ،‬ﻋﺮاق‪ ،‬اردن‪ ،‬ﻟﺒﻨﺎن‪ ،‬ﻣﺼﺮ‪ ،‬ﻓﻠﺴﻄﯿﻦ‪ ،‬ﻟﯿﺒﻰ‪ ،‬ﮐﺮت‪،‬‬ ‫ﻗﺒﺮس‪ ،‬ﮐﺮﯾﻤﻪ‪ ،‬ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‪ ،‬ﯾﻤﻦ‪ ،‬ﺷﻤﺎل درﯾﺎى ﺳﯿﺎه ﮐﻪ در ﺳﺮزﻣﯿﻦﻫﺎى ﺑﻪ وﺳﻌﺖ ‪ 6‬ﺗﺎ ‪ 7‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ از ‪ 3‬ﻗﺎره آﺳﯿﺎ‪ ،‬اروﭘﺎ و‬ ‫آﻓﺮﯾﻘﺎ ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ در ﺗﺼﺮف ﻋﺜﻤﺎﻧﯿﺎن ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺗﻘﺪﯾﺮ اﮐﻨﻮن ﭘﺎﯾﺎن ﻋﻤﺮ اﯾﻦ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﻓﺮا رﺳﯿﺪه ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻗﯿﺎم ﻣﻠﻰﮔﺮاﯾﺎن ﺗﺮك‬ ‫ﻣﻠﻰﮔﺮاﯾﺎن ﺗﺮك از ﻃﺮﻓﻰ ﺷﺎﻫﺪ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﺷﺪن اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﻋﺜﻤﺎن ﺑﺪون درﯾﺎﻓﺖ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ اﻣﺘﯿﺎزى ﺑﻮدﻧﺪ و از ﺳﻮى دﯾﮕﺮ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﺣﺘﺎ ﺧﺎك ﻣﻮرد ﺗﻮاﻓﻖ در ﭘﯿﻤﺎن ﺳﻮر ﻧﯿﺰ ﻣﻮرد ﺗﺎﺧﺖوﺗﺎز ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ ﺑﻪ وﯾﮋه ﯾﻮﻧﺎن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫آنﻫﺎ ﺑﻪ رﻫﺒﺮى ﮐﻤﺎل ﭘﺎﺷﺎ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺑﻪ ﻗﻮاى ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ در آﻧﺎﺗﻮﻟﻰ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮده و ﺑﺎ ﺿﺮﺑﺎت ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎى اروﭘﺎﯾﻰ را دﭼﺎر ﻣﺸﮑﻞ ﮐﺮدﻧﺪ و‬ ‫در ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ 1922‬ﻧﯿﺰ ﭘﺲ از اﻧﺠﺎم ﭼﻨﺪ ﻧﺒﺮد ﺧﻮﻧﯿﻦ ﺑﺎ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﯾﻮﻧﺎن در ازﻣﯿﺮ آنﻫﺎ را ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ از ﺑﻨﺪر ازﻣﯿﺮ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺷﮑﺴﺖ ﯾﻮﻧﺎن در ‪ 1922‬ﺑﺮاى ﻣﺮدم ﯾﻮﻧﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﺴﯿﺎر ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺑﻮد ﺗﺎ آن ﺟﺎ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﯾﻮﻧﺎن اﯾﻦ ﺷﮑﺴﺖ را ﺑﻪ ﮔﺮدن ﭘﺎدﺷﺎه آن ﮐﺸﻮر‬ ‫اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪ ،‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮐﻨﺴﺘﺎﻧﺘﯿﻦ در ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ 1922‬از ﺳﻠﻄﻨﺖ ﮐﻨﺎرهﮔﯿﺮى ﮐﺮد‪ .‬در ‪ 1923‬ﻣﺼﻄﻔﻰ ﮐﻤﺎل رﯾﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮرى را در ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﻋﻬﺪه ﮔﺮﻓﺖ و در ﻣﺎرس ‪ 1924‬رﺳﻤﺎ ﺧﻼﻓﺖ را ﻣﻠﻐﻰ اﻋﻼم ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﺳﻘﻮط اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﻣﻠﻘﺐ ﺑﻪ ﻣﺮد ﺑﯿﻤﺎر اروﭘﺎ در ‪ ،1923‬ﭘﺎﯾﺎن ‪ 700‬ﺳﺎل ﻧﺒﺮد اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺷﻤﺎل آﻓﺮﯾﻘﺎ و ﺟﻨﻮب اروﭘﺎ‬ ‫ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ »ﻣﻮﺟﻮدات ارزﺷﻤﻨﺪ ﺑﻼدﻓﺎع« در ﺑﺮاﺑﺮ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن و ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻗﺮار ﻣﻰﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﺎﯾﺎن ﺟﻨﮓ اول ﺟﻬﺎﻧﻰ ﻣﺮگ ‪ 3‬اﻣﭙﺮاﺗﻮرى را ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه داﺷﺖ‪ :‬اﻣﭙﺮاﺗﻮرى اﺗﺮﯾﺶ ﻫﻨﮕﺮى‪ ،‬اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﺗﺰارى و اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ‪.‬‬ ‫اﮔﺮ ﭼﻪ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ از اواﺧﺮ ﻗﺮن ﻧﻮزده ﺣﻀﻮرى »ﺷﺒﺢ ﮔﻮﻧﻪ« در ﻋﺮﺻﻪ ﺳﯿﺎﺳﻰ داﺷﺖ اﻣﺎ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪ ﻫﻤﯿﻦ ﺣﻀﻮر »ﺷﺒﺢ ﮔﻮﻧﻪ« ﺑﺎ‬ ‫ارزش ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬آن ﺟﺎ ﮐﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎى ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ ،‬اﻧﮕﻠﯿﺲ و اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاى ﺑﺮقآﺳﺎ ‪ 10‬ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ ﻣﻬﻢ اﺳﻼﻣﻰ را ﻓﺘﺢ ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ و ﻣﻌﻤﺎرى‬ ‫ﺟﺪﯾﺪى را ﺑﺮاى ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ و ﺷﻤﺎل آﻓﺮﯾﻘﺎ رﺳﻢ ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻘﺸﻪاى ﮐﻪ آنﻫﺎ در ‪ 1924‬ﺑﺮاى ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺗﺮﺳﯿﻢ ﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻨﻮز ﭘﺲ از ‪ 80‬ﺳﺎل ﺑﻪ ﻗﻮت ﺧﻮد ﺑﺎﻗﻰ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪١٢١‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﺟﻨﮓ اول ﺟﻬﺎﻧﻰ )ﺟﺒﻬﻪى ﻏﺮب(‬ ‫ﺟﻨﮓ اول ﺟﻬﺎﻧﻰ‪ ،‬ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺟﺒﻬﻪ ﻏﺮب‬ ‫ﺟﻨﮓ اول ﺟﻬﺎﻧﻰ از ﻧﻈﺮ ﺗﻠﻔﺎت و ﺧﺴﺎرات ﻣﺎﻟﻰ دﺳﺖ ﮐﻤﻰ از ﺟﻨﮓ دوم ﺟﻬﺎﻧﻰ ﻧﺪارد‪ .‬اﻣﺎ رواﯾﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﯾﻦ ﺟﻨﮓ آن ﻗﺪر ﺧﺴﺘﻪ‬ ‫ﮐﻨﻨﺪه ﻏﻢاﻧﮕﯿﺰ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻢﺗﺮ ﮐﺎرﮔﺮدان و ﻧﻮﯾﺴﻨﺪهاى ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪ ﺷﺪ ﺗﺎ در اﯾﻦ ﺑﺎرهى ﻓﯿﻠﻢ و ﯾﺎ اﺛﺮ ﻫﻨﺮى ﺧﻠﻖ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺴﯿﺎر ﺧﺴﺘﻪ‬ ‫ﮐﻨﻨﺪه اﯾﻦ ﺟﻨﮓ »ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺟﺒﻬﻪ ﻏﺮب« ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮدى ﮐﻪ ‪ 4‬ﺳﺎل ﺑﻪ ﻃﻮل اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ و ﻃﺮﻓﯿﻦ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﺑﺪون ﭘﯿﺮوزى ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻰ ﺗﻦ ﺑﻪ ﺟﻨﮓﻫﺎى زﻣﯿﻨﻰ در ﺷﻤﺎل ﻓﺮاﻧﺴﻪ دادﻧﺪ‪.‬‬ ‫آﺗﺶ در اﻧﺒﺎر ﺑﺎروت‬ ‫از اواﺧﺮ ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ ﺑﺎ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﺷﺪن آﻟﻤﺎن‪ ،‬اﻧﮕﻠﯿﺲ و ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺘﺤﺪ ﺟﺒﻬﻪ ﺟﺪﯾﺪى را در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﺗﺮﯾﺶ‪ ،‬آﻟﻤﺎن و ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ‬ ‫ﺗﺸﮑﯿﻞ دادﻧﺪ ﮐﻪ روﺳﯿﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﻌﺪ از ﻣﺪﺗﻰ ﺑﻪ آنﻫﺎ ﭘﯿﻮﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺿﻌﻒ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺳﺒﺐ ﺷﺪه ﺑﻮد ﺗﺎ ﻣﻠﻞ ﺑﺎﻟﮑﺎن ﻋﺜﻤﺎﻧﯿﺎن را ﻣﺮﺗﺐ ﻋﻘﺐ ﺑﺮاﻧﻨﺪ و اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﻰ ﺑﻮد ﮐﻪ اﺗﺮﯾﺶ‪ ،‬روﺳﯿﻪ و ﺻﺮﺑﺴﺘﺎن ﻣﺎﯾﻞ‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ ﺟﺎى اﯾﻦ ﻗﺪرت ﻗﺮن ﻫﯿﺠﺪﻫﻤﻰ را ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﺮور وﻟﯿﻌﻬﺪ اﺗﺮﯾﺶ در ژوﺋﻦ ‪ 1914‬ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ اﺗﺮﯾﺶ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪى اﯾﻦ ﺗﺮور ﺧﻮد را آﻣﺎده ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺻﺮﺑﺴﺘﺎن ﮐﻨﺪ ﺣﺎل آن ﮐﻪ روﺳﯿﻪ‬ ‫ﻧﯿﺰ اﻋﻼم ﮐﺮد ﺑﻪ ﻫﯿﭻ ﻋﻨﻮان ﺻﺮﺑﺴﺘﺎن را ﺑﺪون ﭘﺸﺘﯿﺒﺎن رﻫﺎ ﻧﻤﻰﮐﻨﺪ‪ .‬از آن ﻃﺮف ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ روﺳﯿﻪ اﻃﻤﯿﻨﺎن داد در ﺻﻮرت ﺣﻤﻠﻪ‬ ‫اﺗﺮﯾﺶ و آﻟﻤﺎن ﺑﻪ روﺳﯿﻪ ﮐﻤﮏ ﮐﻨﺪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﺗﺎ آﻟﻤﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﻪ روﺳﯿﻪ و ﻓﺮاﻧﺴﻪ اﻋﻼن ﺟﻨﮓ دﻫﺪ و در ﻣﺎه اوت اﻧﮕﻠﯿﺲ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ‬ ‫آﻟﻤﺎن اﻋﻼم ﺟﻨﮓ دﻫﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در ﻣﺎه اوت ‪ 1914‬ﻋﻤﻼ دو ﻣﺤﻮر ﺟﻨﮕﻰ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺖ ﻣﺤﻮر آﻟﻤﺎن‪ ،‬اﺗﺮﯾﺶ‪ ،‬ﻣﺠﺎرﺳﺘﺎن و‬ ‫ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺤﻮر روﺳﯿﻪ‪ ،‬اﻧﮕﻠﯿﺲ‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻪ و اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ‪.‬‬ ‫اﮔﺮ ﭼﻪ دﻟﯿﻞ ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﻣﺨﺎﺻﻤﺎت ﺑﺎﻟﮑﺎن ﺑﺎز ﻣﻰﮔﺸﺖ اﻣﺎ آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﺑﺮاى آن ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻊ ﻫﺠﻮم ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﻪ آﻟﻤﺎن ﺷﻮﻧﺪ اﺑﺘﺪا ﺣﻤﻠﻪ را در ‪19‬‬ ‫اوت آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ زﻣﺎن آﻟﻤﺎن از ‪ 94‬ﻟﺸﮑﺮ و اﺗﺮﯾﺶ از ﻟﺸﮑﺮ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ ﺣﺎل آن ﮐﻪ روسﻫﺎ ﺑﺎ ‪ 143‬ﻟﺸﮑﺮ‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ ﺑﺎ‬ ‫‪ 93‬ﻟﺸﮑﺮ‪ ،‬ﺻﺮبﻫﺎ ﺑﺎ ‪ 11‬ﻟﺸﮑﺮ‪ ،‬ﺑﻠﮋﯾﮑﻰﻫﺎ ﺑﺎ ‪ 7‬ﻟﺸﮑﺮ و اﻧﮕﻠﯿﺲﻫﺎ ﺑﺎ ‪ 5‬ﻟﺸﮑﺮ از ﺑﺮﺗﺮى ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻰ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ آﻟﻤﺎن ﺗﻨﻬﺎ در ﺻﻮرت ﺳﺮﻋﺖ ﻋﻤﻞ ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺟﻠﻮى ﻗﺪرت ﺗﻬﺎﺟﻤﻰ دﺷﻤﻦ را ﺑﮕﯿﺮد‪ .‬ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺟﻨﮕﻰ آﻟﻤﺎن ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻪ ﮐﺎر‬ ‫اﻓﺘﺎده و ﻗﻮاى ﻣﺪاﻓﻊ ﻓﺮاﻧﺴﻮى را ﺷﮕﻔﺖزده ﮐﺮد‪.‬‬ ‫در ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺑﻠﮋﯾﮏ ﺳﭙﺎه دوم آﻟﻤﺎن ﭘﺲ از ‪ 7‬روز ﺟﻨﮓ ﺑﻰوﻗﻔﻪ ﻗﻮاى دﻓﺎﻋﻰ ﺑﻠﮋﯾﮏ را درﻫﻢ ﺷﮑﺴﺖ و ﺑﺎ ﻋﺒﻮر از رود »ﻣﻮز« ﻧﯿﺮوﻫﺎى‬ ‫ﻓﺮاﻧﺴﻮى و آﻟﻤﺎﻧﻰ ﻣﺪاﻓﻊ ﺷﻬﺮ »ﻧﺎﻣﻮر« را ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫آﻟﻤﺎن در اﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﺑﺮاى اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر از آﺗﺸﺒﺎرﻫﺎى ‪ 420‬ﻣﯿﻠﻤﺘﺮى اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﺳﺒﺐ از دﺳﺖ رﻓﺘﻦ »اﻣﮑﺎن‬ ‫ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮى« ﻣﻰﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﻘﻮط ﺷﻬﺮﻫﺎى ﻣﻬﻤﻰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻟﯿﮋ ﺑﺎ دهﻫﺎ دژ ﻣﺤﮑﻢ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﻠﮋﯾﮏ درﺧﻮاﺳﺖ ﺟﺪى اﻋﺰام ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 500‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز را از ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ ﮐﻨﺪ‬ ‫ﭼﺮا ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﮐﻮﭼﮏ ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺟﻠﻮى ﻧﯿﻢ ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺳﺮﺑﺎز ورزﯾﺪهى آﻟﻤﺎﻧﻰ را ﺑﮕﯿﺮد‪.‬‬ ‫اﻣﺎ آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﭼﻨﺎن ﺳﺮﯾﻊ ﺣﺮﮐﺖ ﻗﻮاى ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﺴﯿﺮ دادﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﺎزه ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ ﭘﻰ ﺑﺮدﻧﺪ ﭘﺎرﯾﺲ در ﺧﻄﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻋﺪم رﺳﯿﺪن ﻗﻮاى ﮐﻤﮑﻰ ﺳﺒﺐ ﺳﻘﻮط ﺑﺮوﮐﺴﻞ ﺷﺪ اﻣﺎ در ﺷﻤﺎل ﻓﺮاﻧﺴﻪ در اوﻟﯿﻦ ﺟﻨﮓ ﺑﺰرگ ﺑﯿﻦ ﻃﺮﻓﯿﻦ در ﺳﺎﺣﻞ رود »ﻣﺎرن« در‬ ‫ﺷﺮق ﭘﺎرﯾﺲ آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﺷﮑﺴﺖ ﻣﻰﺧﻮرﻧﺪ‪ .‬ﺷﮑﺴﺖ ﻣﺎرن ﺳﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ آﻟﻤﺎنﻫﺎ از ﻣﺴﯿﺮ آﻟﺰاس و ﻟﻮرن ﺣﻤﻠﻪاى دﯾﮕﺮ را آﻏﺎز ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺿﺮﺑﺎت‬ ‫ﺟﺪﯾﺪ آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺷﻬﺮﻫﺎى ﺷﺮﻗﻰ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﺎ ﺧﻄﺮ ﺳﻘﻮط ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪١٢٢‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫اﻣﺎ رﺳﯿﺪن اﺧﺒﺎر ﺟﺪﯾﺪى ﻣﻮﺟﺐ ﻣﻰﺷﻮد ﮐﻪ آﻟﻤﺎنﻫﺎ در ﺣﻤﻠﻪ ﮔﺎزاﻧﺒﺮى ﺧﻮد ﺑﺮاى ﻓﺘﺢ ﭘﺎرﯾﺲ ﻣﻮﻓﻖ ﻧﺸﻮﻧﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺷﺪﯾﺪ‬ ‫ﺑﻠﮋﯾﮏ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ آﻟﻤﺎن ﻋﻠﻰرﻏﻢ ‪ 40‬ﻫﺰار ﮐﺸﺘﻪ در ﻧﺒﺮد‪ ،‬ﮐﻨﺎر رود »اﯾﺰر« ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﺳﭙﺎﻫﯿﺎن ﺷﻤﺎﻟﻰ ﺧﻮد را ﺗﻘﻮﯾﺖ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ اﻧﮕﻠﯿﺲ و ﻓﺮاﻧﺴﻪ در ﮐﻨﺎر دﻻورى ﺑﻠﮋﯾﮑﻰﻫﺎ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ آﻟﻤﺎن ‪ 3‬ﻣﺎه در ﺟﺒﻬﻪى ﺷﻤﺎل ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﻮد ﺗﺎ آن ﮐﻪ در ‪17‬‬ ‫ژاﻧﻮﯾﻪ ‪ 1915‬ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪى ﻣﺠﺪد دوﺑﺎره ﺷﻬﺮ ﺳﻮاﺳﻦ را ﺑﮕﯿﺮد و ﺿﺪ ﺣﻤﻠﻪى ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ را ﻧﯿﺰ دﻓﻊ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫آﻏﺎز ﺟﻨﮓ ﻓﺮﺳﺎﯾﺸﻰ‬ ‫ﮐﻨﺪ ﺷﺪن ﺳﺮﻋﺖ ﭘﯿﺸﺮوى آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ در آورﯾﻞ ‪ 1915‬ﺑﺎ ﮐﻤﮏ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن در ﻣﻨﻄﻘﻪى ﻣﻮزل و رود ﺷﻤﺎﻟﻰ ﺟﻨﻮب‬ ‫ﻣﻮز دﺳﺖ ﺑﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺑﺰﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺣﻤﻠﻪ در ‪ 6‬ﻣﻪ ﺑﺎ ﺻﺪﻫﺎ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﻣﺠﺪدا اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺖ اﻣﺎ آﺗﺸﺒﺎرﻫﺎى آﻟﻤﺎﻧﻰ و ﭘﺎﯾﺪارى ﺳﺮﺑﺎزان‬ ‫آﻟﻤﺎﻧﻰ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺣﺮﮐﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ ﺑﻰاﺛﺮ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺷﺪت ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺟﻨﮓ در ﺟﺒﻬﻪ ﺷﺮق‬ ‫وﯾﻠﻬﻠﻢ‪ ،‬ﻗﯿﺼﺮ آﻟﻤﺎن‪ ،‬ﭘﺲ از آن ﮐﻪ ﭘﻰ ﺑﺮد ﻣﺘﺤﺪان اﺗﺮﯾﺸﻰ ‪ -‬ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ او ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﻨﺪ از ﭘﺲ روﺳﯿﻪ و ﺻﺮﺑﺴﺘﺎن ﺑﺮﺑﯿﺎﯾﻨﺪ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ اﻋﺰام‬ ‫ﻟﺸﮑﺮﻫﺎى ﻣﺘﻌﺪدى ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﯿﻦ اﻣﺮ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ روسﻫﺎ ﺷﮑﺴﺖﺧﻮرده و در ﺟﺒﻬﻪﻫﺎى ﻟﻬﺴﺘﺎن و ﻟﯿﺘﻮاﻧﻰ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰﻫﺎى‬ ‫ﮔﺴﺘﺮدهاى ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﺳﺒﺐ ﮐﺎﻫﺶ ﻗﻮاى آﻟﻤﺎنﻫﺎ در ﺟﺒﻬﻪ ﻏﺮﺑﻰ ﻧﯿﺰ ﺷﺪ در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ و اﻧﮕﻠﯿﺲ در ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ 1915‬ﺑﺎ‬ ‫ﻫﺪف ﺑﯿﺮون راﻧﺪن آﻟﻤﺎنﻫﺎ از ﻓﺮاﻧﺴﻪ و ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ ﮐﺎﺳﺘﻦ از ﻓﺸﺎر ﺑﯿﺶﺗﺮ آﻟﻤﺎن ﺑﻪ روﺳﯿﻪ ﺣﻤﻠﻪاى را در ﺟﺒﻬﻪ ﻏﺮب ﺳﺎﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﮐﺮدﻧﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﻰﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد »وردن«‬ ‫آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﭘﺲ از آن ﮐﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﻧﺪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ و اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺗﻮان ﺗﻬﺎﺟﻢ ﻣﺠﺪد را ﻧﺪارﻧﺪ در ‪ 21‬ﻓﻮرﯾﻪ ‪ 1916‬ﺑﺎ ﺣﺮﮐﺖ در آوردن دهﻫﺎ ﻟﺸﮑﺮ‬ ‫ﺧﻮد در ﺟﺒﻬﻪ وردن ﺧﻄﻮط دﻓﺎﻋﻰ ﺷﻤﺎل ﺷﺮق ﻓﺮاﻧﺴﻪ را ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار دادﻧﺪ‪ .‬در اﺑﺘﺪا ﺣﻤﻼت ﻣﺘﻌﺪد آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ‬ ‫ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ ﻣﻰﺷﻮد اﻣﺎ ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﻰ ﻋﻤﻠﯿﺎت وردن ﻧﯿﺰ ﻋﻠﻰرﻏﻢ ﻣﺮگ ﺻﺪﻫﺎ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز از ﻃﺮﻓﯿﻦ ﺑﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﺸﺨﺼﻰ ﻧﻤﻰرﺳﺪ و در‬ ‫ژوﺋﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻣﻰﺷﻮد‪.‬‬ ‫از آن ﻃﺮف ﺣﻤﻼت ﻣﺎه ژوﺋﯿﻪ ﻧﯿﺰ ﺗﻮﺳﻂ اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺑﻪ آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﺑﻰﻓﺎﯾﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ورود ﺗﺎﻧﮏ ﺑﻪ ﺟﻨﮓﻫﺎى ﺟﺪﯾﺪ‬ ‫در ﺟﻨﮓ اول ﺟﻬﺎﻧﻰ ﺑﺮاى اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر از ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﻪ ﻣﻘﯿﺎس وﺳﯿﻊ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ اﮔﺮ ﭼﻪ ﺗﺄﺛﯿﺮ اﯾﻦ ﺟﻨﮓ اﻓﺰارﻫﺎ در ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻧﺒﺮدﻫﺎى زﻣﯿﻨﻰ‬ ‫اﻧﺪك ﺑﻮد اﻣﺎ در ‪ 15‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ 1916‬ﺑﺮاى اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن از وﺳﯿﻠﻪى ﺟﻨﮕﻰ ﺟﺪﯾﺪى ﺑﻪ ﻧﺎم »ﺗﺎﻧﮏ« اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﺗﺎﻧﮏﻫﺎ داراى‬ ‫‪ 8‬ﺳﺮﻧﺸﯿﻦ ﺑﻮده و ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﺣﺪود ‪ 10‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ وﺳﯿﻠﻪ ﺟﻨﮕﻰ ﺟﺪﯾﺪ در ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺧﻄﻮط آﻟﻤﺎنﻫﺎ اﻣﺘﺤﺎن ﺧﻮﺑﻰ‬ ‫ﭘﺲ داد اﻣﺎ ﭼﻮن ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﭘﯿﺎده ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﭘﺎﺑﻪﭘﺎى آنﻫﺎ ﺟﻠﻮ ﺑﯿﺎﯾﻨﺪ و ﺗﻌﺪاد ﺗﺎﻧﮏﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺗﻨﻬﺎ ‪ 9‬دﺳﺘﮕﺎه ﺑﻮد ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ‬ ‫ﺧﻄﻮط ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﻤﻼت ﻣﺠﺪد ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ‬ ‫در ﻣﺎهﻫﺎى اﮐﺘﺒﺮ و ﻧﻮاﻣﺒﺮ ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ دﺳﺖ ﺑﻪ ﺣﻤﻼت ﺷﺪﯾﺪى در ﺟﺒﻬﻪ ﺷﻤﺎل زدﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﻠﻰرﻏﻢ دﻓﺎع آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﭘﯿﺸﺮوى اﻧﺪﮐﻰ‬ ‫ﻧﯿﺰ ﺷﺪﻧﺪ اﻣﺎ اﯾﻦ ﭘﯿﺸﺮوىﻫﺎ ﺗﺄﺛﯿﺮى در وﺿﻌﯿﺖ ﮐﻠﻰ ﺟﺒﻬﻪﻫﺎى ﻏﺮﺑﻰ ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬ ‫ورود آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ‬ ‫آﻣﺮﯾﮑﺎ از اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻏﯿﺮرﺳﻤﻰ از ﻓﺮاﻧﺴﻪ و اﻧﮕﻠﯿﺲ در ﺟﻨﮓ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﻰﮐﺮد ﺑﺎﻻﺧﺮه در آورﯾﻞ ‪ 1917‬ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﻪ ورود ﺑﻪ ﺟﻨﮓ‬ ‫ﮔﺮﻓﺖ ورود آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺟﺒﻬﻪى ﻏﺮب ﻧﯿﺰ ﻣﺘﺤﻮل ﺷﻮد و ﺳﺮﺑﺎزان ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ روﺣﯿﻪاى ﺗﺎزه ﭘﯿﺪا ﮐﻨﻨﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ آنﻫﺎ ﻣﻰداﻧﺴﺘﻨﺪ‬ ‫‪١٢٣‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫اﻗﺘﺼﺎد ﻗﻮى آﻣﺮﯾﮑﺎ در ﮐﻨﺎر ﺗﺴﻠﯿﺤﺎت آن ﻣﻰﺗﻮاﻧﺪ آنﻫﺎ را ﺣﺪاﻗﻞ از ﻧﻈﺮ ﺗﺴﻠﯿﺤﺎت ﺑﻪ ﺑﺮﺗﺮى ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ از آن ﻃﺮف آﻟﻤﺎنﻫﺎ وﺿﻊ‬ ‫ﺧﻮﺑﻰ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﺗﺮﯾﺸﻰﻫﺎ ﮐﻪ ﺧﻮد آﻏﺎزﮐﻨﻨﺪهى ﺟﻨﮓ ﺑﻮدﻧﺪ اﮐﻨﻮن ﺗﻮان ﮐﺎر را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﻋﺜﻤﺎن ﻓﺮﺗﻮت وﺿﻌﯿﺖ ﻧﯿﺰ ﻗﺎدر ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ و روﺳﯿﻪ ﻧﺒﻮد اﮔﺮ ﭼﻪ در ﺑﺮﺧﻰ ﺟﺒﻬﻪﻫﺎ ﺧﻮب ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺮده ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ در ‪ 20‬اوت ‪ 1917‬ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ را ﻣﻨﺎﺳﺐ دﯾﺪه و ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ ﺧﻮد ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪاى ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ژﻧﺮال ﭘﺘﻦ در‬ ‫ﺟﺒﻬﻪاى ﺑﻪ ﻃﻮل ‪ 18‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ‪» ،‬وردن« را ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار دادﻧﺪ و ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﺷﮑﺎﻓﺘﻦ ﺧﻄﻮط دﻓﺎﻋﻰ آﻟﻤﺎنﻫﺎ در ﭼﻨﺪ ﻧﻘﻄﻪ ﺷﺪﻧﺪ اﻣﺎ‬ ‫آﻟﻤﺎنﻫﺎ در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻊ ﻓﺮوﭘﺎﺷﻰ ﺟﺒﻬﻪ ﺧﻮد ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ورود ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﻪ ﺟﺎى ﺑﺎﻟﻦ‬ ‫در اﺑﺘﺪاى ﺟﻨﮓ اول ﺟﻬﺎن ﻃﺮﻓﯿﻦ درﮔﯿﺮى ﺗﻨﻬﺎ ﺣﺪود ‪ 100‬ﺗﺎ ‪ 150‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎى ﺟﻨﮕﻰ در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺘﻨﺪ اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ ﮐﻪ ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ‬ ‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎى ‪ 2‬ﺑﺎﻟﻪ ﺑﻮد داراى ﺳﺮﻋﺘﻰ در ﺣﺪود ‪ 200‬ﺗﺎ ‪ 250‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ و ﯾﮏ ﻣﺴﻠﺴﻞ ﺑﻪ روى دﻣﺎﻏﻪى ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ‬ ‫در اﺧﺘﺮاع و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻃﺮحﻫﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺮﯾﻊﺗﺮ از ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻠﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺧﯿﻠﻰ ﺳﺮﯾﻊ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎى ﺧﻮد را ﮔﺴﺘﺮش داده و ﺗﻌﺪاد آن را ﺑﻪ ﺑﯿﺶ از‬ ‫‪ 1000‬ﻓﺮوﻧﺪ رﺳﺎﻧﺪه ﻋﻼوه ﺑﺮ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﻰ ﻗﻮاى زﻣﯿﻨﻰ ﺷﻬﺮﻫﺎى ﻟﻨﺪن‪ ،‬ﭘﺎرﯾﺲ و ﺑﻨﺪر دوﻧﮑﺮك را ﺑﻤﺒﺎران ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫در اﯾﻦ ‪ 4‬ﺳﺎل اروﭘﺎ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﺴﯿﺎر ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪى را ﺑﻪ ﺧﻮد دﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﺮﺗﺮﯾﻦ آﻧﻬﺎ ﻣﺎﻧﻔﺮد ﻓﻮن رﯾﺸﺘﻮﻓﻦ آﻟﻤﺎﻧﻰ ﺑﻮد وى ﮐﻪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺳﺮﻋﺖ‬ ‫ﻋﻤﻞ و ﻗﺪرﺗﺶ در ﺳﺎﻗﻂ ﮐﺮدن ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎى دﺷﻤﻦ ﺑﻪ ﺑﺎرون ﺳﺮخ ﻣﻌﺮوف ﺷﺪه ﺑﻮد ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪ در ﻣﺪﺗﻰ ﮐﻮﺗﺎه )‪ 1916‬ﺗﺎ ‪(1918‬‬ ‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎى دﺷﻤﻦ را ﺳﺎﻗﻂ ﮐﻨﺪ‪ .‬او در زﻣﺎن ﺧﻮد ﺣﺘﺎ در ﻣﺼﺎف ﺑﺎ ﻣﻌﺮوفﺗﺮﯾﻦ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ و ﻓﺮاﻧﺴﻮى ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺮوان ﻫﺎوﮐﺮ‬ ‫اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ و رودى ﺑﺮاون ﮐﺎﻧﺎداﯾﻰ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﯿﺮون آﻣﺪ اﻣﺎ در آورﯾﻞ ‪ 1918‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم در ﻧﺒﺮدى ﻫﻮاﯾﻰ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﺮوج روﺳﯿﻪ از ﺟﺮﮔﻪى ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ‬ ‫ﮐﻤﻮﻧﯿﺴﺖﻫﺎ ﺑﻪ رﻫﺒﺮى ﻟﻨﯿﻦ ﮐﻪ از اﮐﺘﺒﺮ ‪ 1917‬ﻗﺪرت را در روﺳﯿﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ در ﻣﺎرس ‪ 1918‬از آﻟﻤﺎن ﺗﻘﺎﺿﺎى ﺻﻠﺢ‬ ‫ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ و ﻋﻤﻼ ﺟﻨﮓ در ﺟﺒﻬﻪى ﺷﺮق ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﯿﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ اﯾﻦ آﺗﺶ ﺑﺲ ﺑﺮاى آﻟﻤﺎن دﯾﺮﻫﻨﮕﺎم ﺑﻮد اﻣﺎ آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﺳﻌﻰ‬ ‫ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ در ﺟﺒﻬﻪ ﻏﺮب از ﺧﻮد واﮐﻨﺶ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪ و در ‪ 21‬ﻣﺎرس ‪ 1918‬در ﭘﻨﺎه ‪ 6‬ﻫﺰار ﺗﻮپ ﺧﻤﭙﺎره‪ ،‬دهﻫﺎ ﻟﺸﮑﺮ آﻟﻤﺎن ﺑﻪ‬ ‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ژﻧﺮال ﻟﻮدﻧﺪورف در ﺟﺒﻬﻪى آراس ‪ -‬ﻓﺮ ﺑﻪ ﻃﻮل ‪ 75‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ رﺧﻨﻪ ﻣﻰﮐﻨﺪ و اﻧﮕﻠﯿﺲﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻟﺸﮑﺮﻫﺎى ﻓﺮاﻧﺴﻮى را‬ ‫ﺣﻤﺎﯾﺖ ﮐﻨﻨﺪ در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﭘﺎرﯾﺲ زﯾﺮ آﺗﺶ ﺗﻮپﻫﺎى آﻟﻤﺎﻧﻰ ﻗﺮار ﻣﻰﮔﯿﺮد اﻣﺎ در ‪ 26‬ﻣﺎرس ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻗﻮاى ﺗﺎزهﻧﻔﺲ آﻟﻤﺎن را‬ ‫ﻋﻘﺐ ﻣﻰراﻧﺪ‪.‬‬ ‫آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﻣﺠﺪدا در ‪ 2‬ﻣﺎه ﺑﻌﺪ )‪ 26‬ﻣﻰ ‪ (1918‬ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪاى ﺷﺪﯾﺪ در ﻣﺤﻮر ﺳﻮاﺳﻮن ‪ -‬رﻣﺲ )در ﺷﻤﺎل ﺷﺮق ﭘﺎرﯾﺲ( ﺣﻤﻠﻪاى ﺟﺪﯾﺪ را‬ ‫آﻏﺎز ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ و ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ ژﻧﺮال ﻫﯿﮓ ﭼﻮن ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮى از ﭘﯿﺸﺮوى آنﻫﺎ ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﻋﻘﺐ ﻣﻰروﻧﺪ‪ .‬آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎن‬ ‫ﻟﻮﻧﺪورف ﻣﺠﺪدا از رود ﻣﺎرن ﻣﻰﮔﺬرﻧﺪ و ﺧﻮد را ﺑﻪ ‪ 70‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮى ﭘﺎرﯾﺲ ﻣﻰرﺳﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺎرﺷﺎل ﭘﺘﻦ‪ .‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﮐﻞ ﻗﻮاى ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ ،‬در اﯾﻦ زﻣﺎن آن ﻗﺪر ﺧﻄﺮ را ﺟﺪى ﺣﺲ ﻣﻰﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻃﺮح اﻧﺘﻘﺎل ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﺑﻮردو را ﻣﻄﺮح‬ ‫ﻣﻰﮐﻨﺪ‪ .‬ﺳﺮاﻧﺠﺎم در ﻣﺎه ژوﺋﻦ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺿﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﺳﻨﮕﯿﻦ ژﻧﺮال ﻓﻮش ﻓﺮاﻧﺴﻮى‪ ،‬آﻟﻤﺎنﻫﺎ در ﻫﻤﺎن ﻧﻘﻄﻪ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻣﻰﺷﻮﻧﺪ و در ﺷﻬﺮ‬ ‫ﺳﻮاﺳﻮن ﻣﻮﺿﻊ ﻣﻰﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫آﻏﺎز ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰﻫﺎى آﻟﻤﺎن‬ ‫در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﻣﺘﺤﺪﯾﻦ آﻟﻤﺎن دﯾﮕﺮ ﺗﻮاﻧﻰ ﺑﺮاى اداﻣﻪ ﺟﻨﮓ ﻧﺪارﻧﺪ در ﺟﺒﻬﻪ ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﺎ اﻋﺰام ﺻﺪﻫﺎ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﺗﺎزهﻧﻔﺲ و ﻫﺰاران‬ ‫ﻓﺮوﻧﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ‪ ،‬ﺗﺎﻧﮏ و ﺧﻮدروﻫﺎى ﺟﻨﮕﻰ‪ ،‬ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻪ و اﻧﮕﻠﯿﺲ را از وﺿﻌﯿﺖ دﻓﺎﻋﻰ ﺑﻪ وﺿﻌﯿﺖ ﺗﻬﺎﺟﻤﻰ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﻰدﻫﺪ‪.‬‬

‫‪١٢٤‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ و آﻣﺮﯾﮑﺎ در ژوﻻى ‪ 1918‬در ﺟﺒﻬﻪاى ﺑﻪ ﻃﻮل ‪ 45‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺷﺎﻣﭙﺎﻧﻰ ﭘﯿﺸﺮوى ﺧﻮد را آﻏﺎز ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ اوﻟﯿﻦ ﺷﮑﺴﺖ‬ ‫ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻧﺼﯿﺐ آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﻣﻰﺷﻮد‪.‬‬ ‫در ‪ 8‬اوت ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﮐﻢﺗﺮ از ﯾﮏ ﻣﺎه ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ دوﻣﯿﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺧﻮد را در ﺟﺒﻬﻪى اﺳﻦ ‪ -‬آﻧﮑﺮ آﻏﺎز ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺑﺮاى اوﻟﯿﻦ‬ ‫ﺑﺎر از ﺗﺎﻧﮏ و زرﻫﭙﻮش ﺑﻪ ﻣﻘﯿﺎس ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻰﺷﻮد ﮐﻪ در ﻧﺘﯿﺠﻪ آن ﺷﮑﺎف ﺑﺰرﮔﻰ در ﺟﺒﻬﻪ آﻟﻤﺎن ﭘﺪﯾﺪ ﻣﻰآﯾﺪ‪ ..‬ﺑﺎ ﻓﺮا‬ ‫رﺳﯿﺪن ﻣﺎه ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ اﯾﻦ ﺑﺎر ﺑﻠﮋﯾﮏﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ اﻧﮕﻠﯿﺲ از ﺟﺒﻬﻪ ﺟﺪﯾﺪى در ﺷﻤﺎل ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻓﺸﺎر ﺑﻪ آﻟﻤﺎن را ﺑﺮاى ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ آنﻫﺎ‬ ‫آﻏﺎز ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ در ﻧﺘﯿﺠﻪ آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﺗﻦ ﺑﻪ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﻣﻰدﻫﻨﺪ‪.‬‬ ‫درﺧﻮاﺳﺖ ﺻﻠﺢ‬ ‫دول ﻣﺤﻮر )آﻟﻤﺎن ‪ -‬اﺗﺮﯾﺶ ‪ -‬ﻣﺠﺎﺳﺘﺎن و ﻋﺜﻤﺎن( ﺳﺮاﻧﺠﺎم در ‪ 5‬اﮐﺘﺒﺮ درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺘﺎرﮐﻪ دول را اﻋﻼم ﻣﻰﮐﻨﺪ ﮐﻪ از ﺳﻮى ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ اﯾﻦ‬ ‫درﺧﻮاﺳﺖ رد ﻣﻰﺷﻮد ﭼﺮا ﮐﻪ آنﻫﺎ ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﮐﻨﺎرهﮔﯿﺮى وﯾﻠﻬﻠﻢ دوم ﻗﯿﺼﺮ آﻟﻤﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﻔﺘﻪى ﺑﻌﺪ ﺣﻤﻠﻪى ﻣﺠﺪد ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ ﺳﺒﺐ ﺧﺎرج ﺷﺪن ﺷﻤﺎل ﻓﺮاﻧﺴﻪ از دﺳﺖ آﻟﻤﺎن ﻣﻰﺷﻮد‪ .‬دراﯾﻦ زﻣﺎن ﺑﺮاى آﻟﻤﺎن راﻫﻰ ﺟﺰ ﻗﺒﻮل‬ ‫ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ ﻧﻤﺎﻧﺪ و آنﻫﺎ در ‪ 11‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ﮐﻠﯿﻪ ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺟﺒﻬﻪ ﻏﺮب‬ ‫ﺟﻨﮓ اول ﺟﻬﺎﻧﻰ ﯾﮑﻰ از ﺑﻰرﺣﻤﺎﻧﻪﺗﺮﯾﻦ و ﺧﺴﺘﻪ ﮐﻨﻨﺪهﺗﺮﯾﻦ ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻣﺮگ ‪ 9 / 5‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻧﻔﺮ و ﻣﺠﺮوح ﺷﺪن ‪20‬‬ ‫ﻣﯿﻠﯿﻮن دﯾﮕﺮ ﺷﺪ‪ 1 / 8 .‬ﻣﯿﻠﯿﻮن آﻟﻤﺎﻧﻰ‪ 1 / 7 ،‬ﻣﯿﻠﯿﻮن روس‪ 1 / 3 ،‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻓﺮاﻧﺴﻮى‪ 1 / 2 ،‬ﻣﯿﻠﯿﻮن اﺗﺮﯾﺸﻰ‪ 1 / 2 ،‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺻﺮب‪،‬‬ ‫‪974‬ﻫﺰار اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ‪ 640 ،‬ﻫﺰار اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﻰ‪ 500 ،‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﻟﻬﺴﺘﺎﻧﻰ و ‪ 115‬ﻫﺰار آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺟﺎن ﺧﻮد را از دﺳﺖ دادﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﭙﺮاﺗﻮرىﻫﺎى روﺳﯿﻪ‪ ،‬ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ‪ ،‬اﺗﺮﯾﺶ و آﻟﻤﺎن در اﺛﺮ اﯾﻦ ﻧﺒﺮدﻫﺎ از ﭘﻬﻨﻪ ﮔﯿﺘﻰ ﻣﺤﻮ ﺷﺪﻧﺪ و دﻧﯿﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ اﻧﮕﻠﻮﺳﺎﮐﺴﻮنﻫﺎ اﻓﺘﺎد‪.‬‬ ‫اﻣﺎ در ﺟﺒﻬﻪى ﻏﺮب آن ﭼﻪ در ﺧﻮر ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻮد ‪ 4‬ﺳﺎل ﺟﻨﮓ در ﻣﺤﻮر ﮐﻮﭼﮑﻰ در ﺣﺪود ‪ 200‬ﻫﺰار ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ ﺑﻮد و زﻣﯿﻨﮕﯿﺮ ﺷﺪن‬ ‫ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻃﺮﻓﯿﻦ و ﺟﻨﮓ ﺧﻨﺪق ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻃﺮﻓﯿﻦ ﻣﺠﺎل ﭘﯿﺸﺮوى و ﻧﻔﻮذ را ﭘﯿﺪا ﻧﮑﻨﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺟﻨﮓ آﻟﻤﺎن ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاى ﻋﺠﯿﺐ ﻗﺪرت‬ ‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺧﻮد را از دﺳﺖ داد ﭼﺮا ﮐﻪ ﻫﻤﻮاره ﻃﻰ اﯾﻦ ﭼﻬﺎر ﺳﺎل در ﺣﺎل ﺣﻤﻠﻪ و ﺿﺮﺑﻪ ﺑﻪ دﺷﻤﻦ ﺑﻮد ﺣﺎل آن ﮐﻪ ﻇﺮف ‪ 6‬ﻣﺎه ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺑﺎ‬ ‫ﻓﺮوﭘﺎﺷﻰ در ﺟﺒﻬﻪﻫﺎى ﺧﻮد ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﺪ ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ ورﺳﺎى اﮔﺮ ﭼﻪ ﺳﺒﺐ ﭘﺎﯾﺎن ﺟﻨﮓ ﺷﺪ اﻣﺎ آﺗﺶ زﯾﺮ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮى را اﯾﺠﺎد ﮐﺮد ﮐﻪ ‪ 21‬ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﻣﺠﺪدا دﻧﯿﺎ را ﺑﻪ آﺗﺶ‬ ‫ﮐﺸﯿﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﺎ آﻟﻤﺎن ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاى رﻓﺘﺎر ﺷﺪ ﮐﻪ ﮔﻮﯾﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﻋﺎﻣﻞ آﻏﺎز ﺟﻨﮓ اﺳﺖ آﻟﻤﺎن ﮐﻠﯿﻪى ﻣﺘﺼﺮﻓﺎت ﺧﻮد را در دﻧﯿﺎ از دﺳﺖ داد و‬ ‫ﺑﺎ واﮔﺬارى اﯾﺎﻟﺖ ﺑﺎ ارزش آﻟﺰاس و ﻟﻮرن ﺑﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﺑﺎزﻧﺪهى ﻣﻄﻠﻖ ﺟﻨﮓ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﺪ ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ ورﺳﺎى ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ اﻓﺮادى ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻮﺳﻮﻟﯿﻨﻰ در اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ و ﻫﯿﺘﻠﺮ در آﻟﻤﺎن ﻗﺪرت ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺟﻨﮓﻫﺎى اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ و اﺗﯿﻮﭘﻰ‬ ‫ﻧﺒﺮد اﺗﯿﻮﭘﻰ‬ ‫ﻧﺒﺮد اﺗﯿﻮﭘﻰ از ﺟﻬﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﻧﺒﺮدى ﺟﺎﻟﺐ ﺗﻮﺟﻪ در ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﻮده و ﻫﺴﺖ‪ .‬ﺟﻨﮓ ﺑﯿﻦ ﺗﯿﺮ و ﮐﻤﺎن و ﻧﯿﺰه و ﺗﻮپ‪ .‬در آﻓﺮﯾﻘﺎى اواﺧﺮ ﻗﺮن‬ ‫ﻧﻮزدﻫﻢ و ﻧﯿﻤﻪ اول ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺘﻢ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺟﺪﯾﺪى ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺑﺎرﻫﺎ ﺳﺮﺑﺎزان ﺑﻰرﺣﻢ اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ‪ ،‬ﺑﻠﮋﯾﮑﻰ‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻮى و ﭘﺮﺗﻐﺎﻟﻰ ﻣﺮدم ﻣﺒﺎرز اﯾﻦ‬ ‫ﮐﺸﻮرﻫﺎى ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪه را ﺑﻪ ﻣﺴﻠﺴﻞ ﺑﺴﺘﻪ و دﺳﺘﻪ دﺳﺘﻪ آنﻫﺎ را ﮐﺸﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ اﻣﺎ ﻧﺒﺮد اﺗﯿﻮﭘﻰ از ﻣﻨﻈﺮى دﯾﮕﺮ داراى ارزش ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﮐﻪ‬ ‫اﺗﯿﻮﭘﻰ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﺎ ﺟﻨﮕﺠﻮﯾﺎن ﻗﺮون وﺳﻄﺎﯾﻰ ﺧﻮد ﯾﮏ ﺑﺎر اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ را ﺷﮑﺴﺖ دﻫﺪ و ﯾﮏ ﺑﺎر دﯾﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر را ﺗﺎ ﻣﺮز ﺷﮑﺴﺖ ﻋﻘﺐ‬ ‫ﺑﺮاﻧﺪ‪ ،‬ﻧﮑﺘﻪ ﺑﻪ ﯾﺎد ﻣﺎﻧﺪﻧﻰ در ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﻰآﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﺰار و ﻧﻬﺼﺪ و ﺳﯽ و ﭘﻨﺞ‬ ‫‪١٢٥‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫در اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ‪ ،‬ﺑﻨﯿﺘﻮ ﻣﻮﺳﻮﻟﯿﻨﻰ ﻗﺪرت را در دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻗﺴﻢ ﯾﺎد ﮐﺮده ﺑﻮد ﮐﻪ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ را ﺑﻪ دوران ﺗﺎرﯾﺨﻰ »اﻣﭙﺮاﺗﻮرى رم« ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻄﻖﻫﺎى آﺗﺸﯿﻦ او اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﺑﻪ ﻣﺮدم ﺑﺎوراﻧﺪه ﺑﻮد‪ .‬اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﮐﺸﻮرى ﺑﻮد ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺘﻪى ﻧﻈﺎﻣﻰ ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ‪ .‬در ‪ 1896‬ارﺗﺶ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ‬ ‫ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻧﺎﻣﻨﻈﻢ اﺗﯿﻮﭘﻰ را ﺷﮑﺴﺖ دﻫﺪ و ﭘﺲ از ﺷﮑﺴﺖ آﻓﺮﯾﻘﺎى ﺷﻤﺎﻟﻰ را ﺗﺮك ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬در ‪ 1918‬ﻧﯿﺰ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﻋﻠﻰرﻏﻢ ﻣﺒﺎرزه دو‬ ‫ﺷﺎدوش ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ ﻫﯿﭻ ﺳﻬﻤﻰ از ﭘﯿﻤﺎن ورﺳﺎى ﻧﺒﺮده ﺑﻮد‪ .‬اﮐﻨﻮن ﻣﻮﺳﻮﻟﯿﻨﻰ ﺑﻪ ﻣﺮدم اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ وﻋﺪه ﻣﻰداد ﮐﻪ »ﻋﻈﻤﺖ ﮔﺬﺷﺘﻪ« را ﺑﻪ آنﻫﺎ‬ ‫ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻮﺳﻮﻟﯿﻨﻰ ﭘﺲ از ﺟﻠﺐ ﻧﻈﺮ اﻧﮕﻠﯿﺲ و ﻓﺮاﻧﺴﻪ در ﻓﻮرﯾﻪ ‪ 2 ،1935‬ﻟﺸﮑﺮ ﮐﺎﻣﻞ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ را ﺑﻪ ﺳﻮﻣﺎﻟﻰ )در ﺷﺮق اﺗﯿﻮﭘﻰ( ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﻣﺘﺮﺻﺪ‬ ‫زﻣﺎن ﺑﺮاى ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ اﺗﯿﻮﭘﻰ ﺷﺪ اﻣﺎ ژﻧﺮالﻫﺎى اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﻰ ﺑﻪ او ﮔﻮﺷﺰد ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﭘﯿﺮوزى ﻗﻄﻌﻰ در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد اﺳﺖ ﺑﺎﯾﺪ‬ ‫ﺳﭙﺎهﻫﺎى ﺑﯿﺶﺗﺮى ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ اﻋﺰام ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ اﺗﯿﻮﭘﻰ‬ ‫در ‪ 3‬اﮐﺘﺒﺮ ‪) ،1935‬ﻣﻮﺳﻮﻟﯿﻨﻰ( دﯾﮑﺘﺎﺗﻮر اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﻓﺮﻣﺎن ﺣﻤﻠﻪ را ﺑﻪ اﺗﯿﻮﭘﻰ داد‪ .‬ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﻰ ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد و در ﺣﺪ دو ﺳﭙﺎه ﺑﺰرگ ﺑﻪ‬ ‫اﺗﯿﻮﭘﻰ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﻰﻫﺎ ﺑﺎ ‪ 18‬ﻟﺸﮑﺮ از دو ﻣﺤﻮر ورود ﺑﻪ ﺧﺎك اﺗﯿﻮﭘﻰ را آﻏﺎز ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺨﺸﻰ از اﯾﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎ از ﺷﻤﺎل ﻏﺮﺑﻰ اﺗﯿﻮﭘﻰ‬ ‫)ﻟﯿﺒﻰ ﮐﻨﻮﻧﻰ( و ﺑﺮﺧﻰ دﯾﮕﺮ از ﺷﺮق اﺗﯿﻮﭘﻰ )ﺳﻮﻣﺎﻟﻰ( ﺑﻪ داﺧﻞ اﺗﯿﻮﭘﻰ وارد ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫در اﺑﺘﺪاى ﮐﺎر ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﻰ در ﮐﻠﯿﻪ ﺟﺒﻬﻪﻫﺎى ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﭘﯿﺮوزى دﺳﺖ ﻣﻰﯾﺎﺑﻨﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺳﺮﺑﺎزان آﻓﺮﯾﻘﺎﯾﻰ ﻋﺎدت ﺑﻪ ﻧﺒﺮدﻫﺎى از راه‬ ‫دور ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬آنﻫﺎ ﻋﺎدت ﮐﺮدهاﻧﺪ ﮐﻪ ﺣﺮﯾﻒ را ﺑﺎ ﺷﻤﺸﯿﺮ و ﮐﻤﺎن ﺑﮑﺸﻨﺪ ﺣﺎل آن ﮐﻪ ﺳﺮﺑﺎزان اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﻰ از ﻓﺎﺻﻠﻪ ﭼﻨﺪ ﺻﺪﻣﺘﺮى آنﻫﺎ را‬ ‫ﻣﻮرد اﺻﺎﺑﺖ ﻗﺮار ﻣﻰدﻫﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﺎﯾﻠﻪ ﺳﻼﺳﻰ‪ ،‬اﻣﭙﺮاﺗﻮر اﺗﯿﻮﭘﻰ‪ ،‬ﻫﻢ زﻣﺎن ﺑﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ اﺷﻐﺎﻟﮕﺮان‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎ ﻣﻠﻞ ﺷﮑﺎﯾﺖ ﻣﻰﺑﺮد و از آنﻫﺎ ﻣﻰﺧﻮاﻫﺪ ﺗﺎ ﺑﺎاﻋﺰام ﻧﯿﺮو‬ ‫ﺑﻪ اﺗﯿﻮﭘﻰ ﻣﺎﻧﻊ ﭘﯿﺸﺮوى اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﻰﻫﺎ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺟﻨﮓ اﺗﯿﻮﭘﻰ ﺑﻪ آن ﺳﺎدﮔﻰ ﮐﻪ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﻰﻫﺎ ﻓﮑﺮ ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ ﻧﺒﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﻰ از‬ ‫ﺑﺮﺗﺮى ﺗﺠﻬﯿﺰات ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ اﻣﺎ ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﻧﯿﺰ از اﻧﮕﯿﺰهى ﮐﺎﻓﻰ ﺑﺮﺧﻮردار ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬آنﻫﺎ در دو ﺟﺒﻬﻪ ﺷﺮق و ﺷﻤﺎل در‬ ‫ﮐﻤﺎل ﻧﺎﺑﺎورى ﺑﻪ ﺳﭙﺎﻫﻰ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎى ﺷﺒﯿﺨﻮن ﻣﻰزﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫در ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ ،1935‬ﻣﻮﺳﻮﻟﯿﻨﻰ از ﻧﺤﻮه ﭘﯿﺸﺮوى ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﻰ راﺿﻰ ﻧﯿﺴﺖ و ﻣﺎرﺷﺎل ﭘﯿﺘﺮو ﺑﺎدوﮔﻠﯿﻮ را ﺑﻪ ﺟﺎى اﻣﯿﻠﯿﻮدوﺑﻮﻧﻮ ﺑﻪ‬ ‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﻰ ﻣﻨﺼﻮب ﻣﻰﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎدوﮔﻠﯿﻮ ﺑﺎ ارﺳﺎل ﮔﺰارﺷﻰ ﺑﺮاى ﻣﻮﺳﻮﻟﯿﻨﻰ ﺑﻪ او ﮔﻮﺷﺰد ﻣﻰﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺮوزى در اﺗﯿﻮﭘﻰ ﻧﯿﺎز‬ ‫ﺑﻪ ارﺳﺎل ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺑﯿﺶﺗﺮى دارد‪.‬‬ ‫ﻣﻮﺳﻮﻟﯿﻨﻰ ﮐﻪ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﯾﮏ ﭘﯿﺮوزى ﺑﺮقآﺳﺎ داﺷﺖ‪،‬درﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺎدوﮔﻠﯿﻮ راﻣﻰﭘﺬﯾﺮدوﺑﺎ اﻋﺰام ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺗﺎزهﻧﻔﺲ ژﻧﺮال ﺧﻮدرا ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﻰﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫از اﯾﻦ ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺳﺮﻋﺖ ارﺗﺶ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ زﯾﺎد ﻣﻰﺷﻮد و رﺷﺎدت ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﻓﺎﯾﺪه ﻧﻤﻰﮐﻨﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ در ﻧﺒﺮد ﺑﯿﻦ ﮔﻠﻮﻟﻪ و ﻧﯿﺰه‪ ،‬اوﻟﻰ ﺑﺴﯿﺎر‬ ‫ﺳﺮﯾﻊﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ اﺗﯿﻮﭘﻰ ﮐﺸﻮرى وﺳﯿﻊ اﺳﺖ و ﻓﺘﺢ آن ﺑﻪ ﻣﺎهﻫﺎ زﻣﺎن ﻧﯿﺎز دارد‪.‬‬ ‫ﺳﺎل ‪ 1935‬در ﺣﺎﻟﻰ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﻣﻰرﺳﺪ ﮐﻪ ﺳﺮﺑﺎزان اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﻰ ﺗﺎ ادﯾﺲ آﺑﺎﺑﺎ‪ ،‬ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ اﺗﯿﻮﭘﻰ‪ ،‬ﻓﺎﺻﻠﻪ زﯾﺎدى دارﻧﺪ‪ .‬ﻧﯿﺰهداران‪ ،‬ﺗﻔﻨﮕﺪاران و‬ ‫ﺷﻤﺸﯿﺮ زﻧﺎن اﺗﯿﻮﭘﻰﻫﺎﯾﻰ ﺑﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺧﻮد در ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﻤﻼت ﮔﺎزاﻧﺒﺮى اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﻰﻫﺎ‪ ،‬اﯾﻦ واﻫﻤﻪ را ﺑﺮاى ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن اﯾﺠﺎد ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺪ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎل ‪ 1896‬اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ ﺷﮑﺴﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫در اواﯾﻞ ‪ 1936‬ﻣﺎرﺷﺎل ﮔﺮادزﯾﺎﻧﻰ ﻧﯿﺰ از »ﺟﻨﻮب« ﻓﺸﺎر را ﺑﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﺗﯿﻮﭘﻰﻫﺎﯾﻰ ﺗﺸﺪﯾﺪ ﻣﻰﮐﻨﺪ‪ .‬ﮔﺮادزﯾﺎﻧﻰ ﻣﺎرﺷﺎل ﻓﺎﺗﺢ ﻟﯿﺒﻰ و ﻋﺎﻣﻞ‬ ‫از ﻣﯿﺪان ﺑﻪ در ﺑﺮدن ﻋﻤﺮ ﻣﺨﺘﺎر ﺑﻮد(‬ ‫در ﻣﺎه ﻣﻪ ‪ 1936‬ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺑﺎدوﮔﻠﯿﻮ وارد آدﯾﺲ آﺑﺎﺑﺎ ﻣﻰﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﻰﻫﺎ ﺑﻰﺗﺮدﯾﺪ در ﻧﺒﺮد اﺗﯿﻮﭘﻰ از ﮔﺎزﻫﺎى ﺳﻤﻰ‪ ،‬روشﻫﺎى‬ ‫ﻏﯿﺮﻗﺎﻧﻮﻧﻰ و ﺧﻼف ﮐﻨﻮاﻧﺴﯿﻮنﻫﺎى ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪١٢٦‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﺑﺴﯿﺎرى از اﺳﺮا ﭘﺲ از ﻧﺒﺮد ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ و ﻧﺒﺮد اﺗﯿﻮﭘﻰ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﭼﻬﺮه ﮐﺜﯿﻔﻰ از اﯾﺘﺎﻟﯿﺎى ﻣﻮﺳﻮﻟﯿﻨﻰ در ﻧﺰد اﻓﮑﺎر ﻋﻤﻮﻣﻰ ﺟﻬﺎن ﺑﻪ‬ ‫ﻧﻤﺎﯾﺶ در آﯾﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ اﻧﮕﻠﯿﺲ و ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻈﺎرت و »ﮔﺎﻫﻰ اﻋﺘﺮاض ﻟﻔﻈﻰ« ﺑﻮد‪.‬‬ ‫اﮔﺮ ﭼﻪ آدﯾﺲ آﺑﺎﺑﺎ اﺷﻐﺎل ﺷﺪ اﻣﺎ ﻣﺮدم اﺗﯿﻮﭘﻰ ‪ 3‬ﺳﺎل در ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﺠﺎوز اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﻰﻫﺎ و ﺳﺎﯾﺮ ﻧﻘﺎط ﮐﺸﻮرﺷﺎن ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮآورد ﺷﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 500‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ از ﻣﺮدم اﺗﯿﻮﭘﻰ در اﺛﺮ اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺑﯿﻬﻮده ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﺗﻠﻔﺎت اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ‪ 5‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز اﻋﻼم ﺷﺪ‪ .‬اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ از‬ ‫ﻃﺮﻓﯿﻦ اﯾﻦ ﭘﯿﺮوزى ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻣﺴﺘﻌﻤﺮات ﺧﻮد در ﺷﻤﺎل آﻓﺮﯾﻘﺎ )ﻟﯿﺒﻰ( را ﺑﻪ ﺷﺎخ آﻓﺮﯾﻘﺎ )ﺳﻮﻣﺎﻟﻰ و ارﯾﺘﺮه( ﺑﭽﺴﺒﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫در ژوﺋﻦ ‪ 1936‬ﺗﻤﺎم ﺧﺎك اﺗﯿﻮﭘﻰ در اﺷﻐﺎل اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﻫﺎﯾﻠﻪ ﺳﻼﺳﻰ از ﮐﺸﻮر ﺑﯿﺮون راﻧﺪه ﺷﺪ و ﺣﮑﻮﻣﺖ دﺳﺖ ﻧﺸﺎﻧﺪهى ادارهى اﺗﯿﻮﭘﻰ‬ ‫را ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪ ﮐﻪ اﺗﯿﻮﭘﻰ ﻟﻘﻤﻪاى »ﺧﺎردار« ﺑﻮده ﮐﻪ ﺑﻠﻌﯿﺪن آن ﺑﺮاى اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﻰﻫﺎ ﺳﺨﺖ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬در ‪1941‬‬ ‫ﭘﯿﺮوزىﻫﺎى اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺑﺮ ﻗﻮاى اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﻰ در ﻟﯿﺒﻰ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ اﺗﯿﻮﭘﻰ از اﺷﻐﺎل اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﺑﯿﺮون آﯾﺪ‪ .‬ﻫﺎﯾﻠﻪ ﺳﻼﺳﻰ ﭘﺲ از ‪ 5‬ﺳﺎل ﻣﺠﺪدا ﺑﻪ‬ ‫ﻗﺪرت ﺑﺎزﮔﺸﺖ وى ﺗﺎ ‪ 1975‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواى اﺗﯿﻮﭘﻰ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد ﺗﻮپ و ﺷﻤﺸﯿﺮ از ﺟﻤﻠﻪ ﺑﻰرﺣﻤﺎﻧﻪﺗﺮﯾﻦ ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﻮده ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺤﺪود ﺑﻪ ﺟﻨﮓ اﺗﯿﻮﭘﻰ ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻧﺒﺮد ﻣﻤﺎﻟﯿﮏ ﻣﺼﺮ ﺑﺎ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن‪،‬‬ ‫ﻧﺒﺮد زوﻟﻮﻫﺎ ﺑﺎ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى اﻧﮕﻠﯿﺲ‪ ،‬ﻧﺒﺮد ﺳﻮاره ﻧﻈﺎم رﯾﻒ ﺑﺎ اﺳﭙﺎﻧﯿﺎﯾﻰﻫﺎ و ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﻋﻤﺮ ﻣﺨﺘﺎر ﻫﻤﮕﻰ ﺷﺎﻫﺪ دﻻورى ﺳﻮران ﻋﺮب و‬ ‫آﻓﺮﯾﻘﺎﯾﻰ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﺪرت ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ﻏﺮﺑﻰ ﺑﻮدهاﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﻧﺒﺮد اﺗﯿﻮﭘﻰ اﮔﺮ ﭼﻪ در ﻇﺎﻫﺮ ﺑﺮاى اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﭘﯿﺮوزى ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه داﺷﺖ‪ ،‬ﺳﺒﺐ دﺳﺖ ﮐﻢ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪن ارﺗﺶ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪ‬ ‫ﮐﻪ اﯾﻦ »دﺳﺖ ﮐﻢ ﮔﺮﻓﺘﻦ« ﻗﺪرت ﻧﻈﺎﻣﻰ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ درﺳﺖ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ارﺗﺸﻰ ﭘﺮ ﺳﺮوﺻﺪا ﺑﻮد ﮐﻪ در ‪ 1941‬ﺣﺘﺎ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺣﺮﯾﻒ ارﺗﺶﻫﺎى درﺟﻪ ‪ 2‬ﻧﻈﯿﺮ ﯾﻮﻧﺎن ﺷﻮد و در ﭘﺮده اول »ﻧﺒﺮد ﺻﺤﺮا«‬ ‫‪ 1940‬ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﻣﻘﻬﻮر ارﺗﺶ ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫آﻏﺎز ﺟﻨﮓ دوم ﺟﻬﺎﻧﻰ‪ -‬ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻟﻬﺴﺘﺎن‬ ‫ﻧﺒﺮد ﻟﻬﺴﺘﺎن‬ ‫در اﺑﺘﺪاى ﺳﺎل ‪ 1939‬دﻧﯿﺎ ﺳﺎﯾﻪﻫﺎى ﯾﮏ ﻧﺒﺮد وﯾﺮاﻧﮕﺮ را ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻰ اﺣﺴﺎس ﻣﻰﮐﺮد‪ .‬آدوﻟﻒ ﻫﯿﺘﻠﺮ ﻧﺠﺎت دﻫﻨﺪه آﻟﻤﺎن ورﺷﮑﺴﺘﻪ و‬ ‫ﻣﻐﻠﻮب ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻰ اول ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﺪون ﺷﻠﯿﮏ ﮔﻠﻮﻟﻪاى‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ را ﻣﺮﻋﻮب ﮐﺮده و اﺗﺮﯾﺶ و ﭼﮑﺴﻠﻮاﮐﻰ را ﺑﻪ ﺧﺎك‬ ‫آﻟﻤﺎن ﻣﻨﻈﻢ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ دﻋﺎى او ﺑﺮ ﮐﺎﻧﺎل داﻧﺘﺰﯾﮏ ﻟﻬﺴﺘﺎن ﻣﻮرد ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺷﺪﯾﺪ دوﻟﺘﻤﺮدان اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ و ﻓﺮاﻧﺴﻮى ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬دو ﮐﺸﻮر‬ ‫ﻓﻮق اوﻟﺘﯿﻤﺎﺗﻮم داده ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ آﻟﻤﺎن ﺑﻪ ﻟﻬﺴﺘﺎن ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮد ﺑﻰدرﻧﮓ ﺑﻪ آن ﮐﺸﻮر اﻋﻼن ﺟﻨﮓ ﻣﻰدﻫﻨﺪ‪ .‬ﻫﯿﺘﻠﺮ ﺣﺮﮐﺖ اﻧﮕﻠﯿﺲ و‬ ‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ را ﻧﻮﻋﻰ ﺑﻠﻮف ﺳﯿﺎﺳﻰ ﻣﻰداﻧﺴﺖ ﮔﻤﺎن ﻧﻤﻰﺑﺮد ﮐﻪ اﯾﻦ دو ﮐﺸﻮر اﺳﺘﻌﻤﺎرﮔﺮ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ »ﻣﺸﺘﻰ اﺳﻼو« ﺧﻮد را درﮔﯿﺮ‬ ‫ﻧﺒﺮد ﺑﺎ ارﺗﺶ ‪ 2‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻧﻔﺮى آﻟﻤﺎن ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﺮﻋﺖ ﻋﻤﻞ ﻫﯿﺘﻠﺮ‬ ‫ﻫﯿﺘﻠﺮ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮد ﻟﻬﺴﺘﺎن را ﺗﺴﺨﯿﺮ ﮐﻨﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ وﻋﺪه آن را ﭘﯿﺶ از اﯾﻦ داده ﺑﻮد از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﻋﻼﻗﻪاى ﺑﻪ ﻧﺒﺮد ﺗﻤﺎم ﻋﯿﺎر ﺑﺎ دو ﻗﺪرت‬ ‫ﺑﺰرگ زﻣﯿﻨﻰ و درﯾﺎﯾﻰ اروﭘﺎ آن ﻫﻢ در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ 1939‬ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﺗﻨﻬﺎ راه ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺮاى او ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮقآﺳﺎ ﺑﻪ ﻟﻬﺴﺘﺎن و از ﮐﺎر اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺟﻨﮕﻰ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺑﻮد ﻗﺒﻞ از آن ﮐﻪ دﯾﮕﺮان ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﮐﺸﻮر ﮐﻤﮑﻰ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در ﻣﯿﺎن ﺑﻬﺖ و ﻧﺎﺑﺎورى دﻧﯿﺎ در اول ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ 50‬ﻟﺸﮑﺮ راﯾﺶ آﻟﻤﺎن ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺘﻰ ﺧﯿﺮه ﮐﻨﻨﺪه از ﺳﻪ ﻣﺤﻮر‬ ‫اﺻﻠﻰ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻟﻬﺴﺘﺎن را آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ‪) .‬ﻓﺮاﻧﺴﻪ و اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻪ آﻟﻤﺎن اﻋﻼم ﺟﻨﮓ دادﻧﺪ و آﺗﺶ ﺟﻨﮕﻰ اﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ‪ 6‬ﺳﺎل‬ ‫ﻃﻮل ﮐﺸﯿﺪ و ‪ 52‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻧﻔﺮ در آن ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ (.‬اﻟﺒﺘﻪ ﻟﻬﺴﺘﺎن ﻧﯿﺰ دﺳﺖ ﮐﻢ ﺑﺮ روى ﮐﺎﻏﺬ ﯾﮏ ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺳﺮﺑﺎز )‪ 80‬ﻟﺸﮑﺮ( در اﺧﺘﯿﺎر‬ ‫داﺷﺖ و دﻧﯿﺎ ﮔﻤﺎن ﻣﻰﮐﺮد ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻣﺪتﻫﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﻗﻮاى ﮐﻤﮑﻰ از ﻃﺮف ﻓﺮاﻧﺴﻪ و اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺑﻪ او ﺑﺮﺳﺪ‪.‬‬ ‫‪١٢٧‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫اﺳﺘﺮاﺗﮋى ﺣﺮﮐﺖ ﺳﺮﯾﻊ ﺗﺎﻧﮏﻫﺎ‬ ‫ﮔﻮدرﯾﺎن‪ ،‬ﻣﺎرﺷﺎل زرﻫﻰ آﻟﻤﺎن‪ ،‬در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺑﺮاى اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر ﻗﺪرت ﺗﺎﻧﮏﻫﺎ را ﺑﻪ دﻧﯿﺎ ﻧﺸﺎن داد در اﯾﻦ ﺟﻨﮓ آﻟﻤﺎن از ‪ 9‬ﻟﺸﮑﺮ زرﻫﻰ‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮدوﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎﭘﯿﻤﻮدن ﻣﺴﺎﻓﺖ ﻃﻮﻻﻧﻰ‪،‬واﺣﺪﻫﺎى ﻟﻬﺴﺘﺎﻧﻰ را ﮐﻪ در ﮐﺎﻧﺎل داﻧﺘﺰﯾﮏ در ﻏﺮب ﻟﻬﺴﺘﺎن ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﺑﻮدﻧﺪ ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ارﺗﺶﻫﺎى ﺳﻮم و ﭼﻬﺎرم از ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺟﻨﻮب ﻟﻬﺴﺘﺎن و ﺟﻨﻮب ﻏﺮب ﺣﻤﻠﻪ را آﻏﺎز ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ارﺗﺶ دﻫﻢ ﺳﺮﯾﻌﺎ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ‬ ‫ورﺷﻮ ﻣﻰﺗﺎﺧﺖ‪ .‬ﺗﺎﻧﮏﻫﺎى آﻟﻤﺎﻧﻰ ﭼﻨﺎن ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺧﻄﻮط دﻓﺎﻋﻰ ﻟﻬﺴﺘﺎﻧﻰﻫﺎ رادرﻫﻢ ﺷﮑﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﯾﮏ ﺳﻮم واﺣﺪﻫﺎى ﻧﻈﺎﻣﻰ ﻟﻬﺴﺘﺎن اﺻﻼ‬ ‫ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻧﺰدﯾﮑﻰ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﻨﮕﻰ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ 12‬ﺗﯿﭗ ﻟﻬﺴﺘﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﻫﻤﮕﻰ ﺳﻮار ﻧﻈﺎم ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﺷﺠﺎﻋﺖ )اﻣﺎ ﺑﺎ ﺗﻔﻨﮓ و ﺷﻤﺸﯿﺮ( ﺟﻠﻮى ﺗﺎﻧﮏﻫﺎى آﻟﻤﺎﻧﻰ را ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ اﻣﺎ در‬ ‫ﻧﺒﺮدى ﻏﻢاﻧﮕﯿﺰ و ﺑﻰﺣﺎﺻﻞ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﭼﻬﺮهى ﻧﺒﺮدﻫﺎ دﯾﮕﺮ ﻋﻮض ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬ ‫‪ 1500‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎى آﻟﻤﺎﻧﻰ ‪ 900‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎى ﻗﺪﯾﻤﻰ ﻟﻬﺴﺘﺎن را ﻗﺒﻞ از آن ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ واﮐﻨﺸﻰ از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪ ﻣﻨﻬﺪم ﮐﺮدﻧﺪ و ﻇﺮف ‪ 2‬روز‬ ‫ﻧﯿﺮوى ﻫﻮاﯾﻰ ﻟﻬﺴﺘﺎن ﮐﺎﻣﻼ از ﮔﺮدوﻧﻪى ﻣﺒﺎرزه ﺧﺎرج ﺷﺪ‪ .‬در ‪ 8‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﻟﺸﮑﺮﻫﺎى ﻣﮑﺎﻧﯿﺰه آﻟﻤﺎﻧﻰ ﺗﻤﺎم ﺧﻄﻮط دﻓﺎﻋﻰ ﻟﻬﺴﺘﺎن را ﭘﺸﺖ‬ ‫ﺳﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻪ و ﺳﺘﻮن ﻓﻘﺮات ارﺗﺶ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر را درﻫﻢ ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬واﺣﺪﻫﺎى ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪهى ﻟﻬﺴﺘﺎﻧﻰ در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ روﻣﺎﻧﻰ در‬ ‫ﺣﺎل ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎزه درﯾﺎﻓﺘﻨﺪ ارﺗﺶ ﭼﻬﺎردﻫﻢ آﻟﻤﺎن ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻣﺘﻼﺷﻰ ﮐﺮدن آنﻫﺎﺳﺖ‪ .‬آن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﭼﺮﭼﯿﻞ در ﺧﺎﻃﺮات ﺧﻮد‬ ‫ﻣﻰﻧﻮﯾﺴﺪ از ﻫﻔﺘﻪى دوم ﻧﺒﺮد‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻟﻬﺴﺘﺎﻧﻰﻫﺎ ﮐﺎﻣﻼ ﻣﻨﻔﻌﻼﻧﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺣﻤﻠﻪى ارﺗﺶ دﻫﻢ آﻟﻤﺎن واﺣﺪﻫﺎى در ﺣﺎل ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﻏﺮب‬ ‫ورﺷﻮ را ﺑﻪ دو ﻧﯿﻢ ﮐﺮد و از ﺷﮑﺎف اﯾﺠﺎد ﺷﺪهى ﻟﺸﮑﺮ دوم زرهﭘﻮش آﻟﻤﺎن ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ورﺷﻮ ﭘﯿﺶ رﻓﺖ‪.‬‬ ‫ارﺗﺶ ﭼﻬﺎرم آﻟﻤﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﻋﺒﻮر از رود وﯾﺴﺘﻮل ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ورﺷﻮ ﻣﻰﺗﺎﺧﺖ‪ «.‬ورﺷﻮ در ﻣﺮﮐﺰ ﻟﻬﺴﺘﺎن واﻗﻊ ﺑﻮد و ﮔﻤﺎن ﻣﻰرﻓﺖ‬ ‫آﻟﻤﺎن ﺣﺪاﻗﻞ ﯾﮏ ﻣﺎه ﻃﻮل ﺑﮑﺸﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ آن ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬اﻣﺎ ‪ 10‬روز ﭘﺲ از ﺣﻤﻠﻪ‪ ،‬اﮐﻨﻮن واﺣﺪﻫﺎى رزﻣﻰ آﻟﻤﺎﻧﻰ در ﺣﻮﻣﻪ ورﺷﻮ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﻪ‬ ‫دﻟﯿﻞ ﻧﺒﻮدن ﻫﯿﭻ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﺷﺪه ﻣﺮدم ﻧﮕﻮنﺑﺨﺖ ﺷﻬﺮ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﻪ »ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺷﻬﺮى« ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻟﺸﮑﺮﻫﺎى ﻋﻘﺐ اﻓﺘﺎده از ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺟﻨﮕﻰ ﻟﻬﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺳﻌﻰ ﮐﺮدد ﺣﺮﮐﺖ ﮔﺎزاﻧﺒﺮى واﺣﺪﻫﺎى زرﻫﻰ و ارﺗﺶ ﭼﻬﺎرم آﻟﻤﺎن ﻋﻠﯿﻪ ورﺷﻮ را‬ ‫ﺑﺸﮑﻨﻨﺪ و ﺧﻮد را ﺑﻪ ورﺷﻮ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ اﻣﺎ ارﺗﺶ دﻫﻢ آﻟﻤﺎن ﻣﺎﻧﻊ اﯾﻦ ﮐﺎر ﺷﺪ‪.‬‬ ‫واﺣﺪ ﭘﻮزﻧﺎن‬ ‫ﻟﻬﺴﺘﺎﻧﻰﻫﺎ ﺗﺎ ‪ 10‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﻋﻤﻼ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﭙﺮدازﻧﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ اﺻﻼ وﻗﺖ ﭘﯿﺪا ﻧﮑﺮدﻧﺪ! اﻣﺎ در اﯾﻦ روز ژﻧﺮال ﻟﻬﺴﺘﺎﻧﻰ »ﮐﻮﺗﺮزوا« ﺑﺎ‬ ‫ﺟﻤﻊ ﮐﺮدن ﺗﮑﻪ ﭘﺎرهﻫﺎى ارﺗﺶ ﻟﻬﺴﺘﺎن در ﺟﻨﻮب ورﺷﻮ و اﺳﺘﻔﺎده از ﻟﺸﮑﺮ ﭘﺰﻧﺎن ﻣﺎﻧﻊ ﮐﺎﻣﻞ ﺷﺪن ﺣﻠﻘﻪ ﻣﺤﺎﺻﺮه ورﺷﻮ ﺷﺪ در ﻧﺘﯿﺠﻪ‬ ‫ارﺗﺶ دﻫﻢ و ﻫﺸﺘﻢ ﺣﺮﮐﺖ ﺧﻮد را ﻣﺘﻮﻗﻒ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺣﻤﻠﻪى ﺟﺴﻮراﻧﻪى ﮐﻮﺗﺮزوا ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ اوﻟﯿﻦ ﺗﻮﻗﻒ آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﭘﺲ از ‪ 10‬روز ﭘﯿﺸﺮوى‬ ‫ﺷﺪه ﺑﻮد ﺑﺎ ﺣﻤﻼت ﭘﻰدرﭘﻰ ﺻﺪﻫﺎ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎى آﻟﻤﺎﻧﻰ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪ و اﯾﻦ واﺣﺪﻫﺎ ‪ 10‬روز ﺑﻰوﻗﻔﻪ ﺑﻤﺒﺎران ﺷﺪﻧﺪ ﺗﺎ آن ﮐﻪ در ‪ 19‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ‬ ‫ﮐﺎﻣﻼ درﻫﻢ ﺷﮑﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ورﺷﻮ‬ ‫ورﺷﻮ در ﺟﻨﮓ ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﻰ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻣﻮﻓﻖ ﻋﻤﻞ ﮐﺮد‪ .‬دهﻫﺎ ﻫﺰار ﻧﻈﺎﻣﻰ ﻏﯿﺮﻧﻈﺎﻣﻰ در ﺑﯿﻦ ﺧﺮاﺑﻪﻫﺎى ﺷﻬﺮ ﺑﺪون اﻣﯿﺪ ﺑﻪ رﺳﯿﺪن ﮐﻤﮏ ﻋﻤﺪه از‬ ‫ﻧﻈﺎﻣﯿﺎن ﺑﻪ دﻓﺎع از ﺷﻬﺮ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﺑﺎ ﺳﻨﮕﯿﻦﺗﺮﯾﻦ ﺑﻤﺒﺎرانﻫﺎ‪ ،‬از ﻫﻮا و زﻣﯿﻦ ﺷﻬﺮ را ﻧﺎﺑﻮد ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﺟﻠﻮ ﻣﻰرﻓﺘﻨﺪ‪ .‬در ﮐﻞ‬ ‫ﻟﻬﺴﺘﺎن ﺗﻨﻬﺎ ورﺷﻮ و دژ »ﻣﻮدﻟﻦ« در ﮐﻨﺎر رود وﯾﺴﺘﻮل ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻰﮐﺮد ﮐﻪ ﻫﺮ دو در ‪ 28‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﭼﺮﭼﯿﻞ در ﮐﺘﺎب ﺧﺎﻃﺮات ﺧﻮد ﻣﻰﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﺟﻨﮓ ﻟﻬﺴﺘﺎن ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮐﺎﻣﻞ ﯾﮏ ﺟﻨﮓ ﺟﺪﯾﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻤﮑﺎرى ارﺗﺶ زﻣﯿﻨﻰ و ﻧﯿﺮوى ﻫﻮاﯾﻰ در‬ ‫ﻣﯿﺪانﻫﺎى ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺑﻤﺒﺎران ﺷﺪﯾﺪ ﺗﻤﺎم راهﻫﺎى ارﺗﺒﺎﻃﻰ و ﺷﻬﺮﻫﺎى ﺻﻨﻌﺘﻰ‪ ،‬ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺳﺘﻮن ﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎدهى ﻋﻈﯿﻢ از ﺟﺎﺳﻮس و ﭼﺘﺮﺑﺎز و‬ ‫ﺧﺼﻮﺻﺎ ﺣﻤﻠﻪى ﺷﺪﯾﺪ ﻧﯿﺮوﻫﺎى زرهﭘﻮش ﻟﻬﺴﺘﺎن آﺧﺮﯾﻦ ﻗﺮﺑﺎﻧﻰ ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺟﻨﮓ ﺟﺪﯾﺪ ﻧﺒﻮد‪«.‬‬ ‫‪١٢٨‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮد‬ ‫ﻟﻬﺴﺘﺎن ﻧﻪ ﮐﺸﻮرى ﮐﻮﭼﮏ ﺑﻮد و ﻧﻪ ﮐﻢ ﺟﻤﻌﯿﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺸﻮر در ﺳﺎل ‪ 35 ،1939‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻧﻔﺮ ﺟﻤﻌﯿﺖ داﺷﺖ‪.‬‬ ‫ارﺗﺶ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﻣﺮﮐﺐ از ‪ 30‬ﻟﺸﮑﺮ ﺑﺎ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻣﻨﺎﺳﺐ و ‪ 50‬ﻟﺸﮑﺮ داوﻃﻠﺐ ﺑﻮد اﻣﺎ ﭼﺮا در ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 14‬ﻫﺰار ﮐﺸﺘﻪ آﻟﻤﺎنﻫﺎ‪ 300 ،‬ﻫﺰار‬ ‫ﻧﻔﺮ ﺗﻠﻔﺎت داد؟‬ ‫»ﺑﻠﯿﺘﺰﮔﺮﯾﮏ« ﯾﺎ ﺟﻨﮓ ﺑﺮقآﺳﺎ اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر درﻧﺒﺮد ﻟﻬﺴﺘﺎن ﺑﻪ اﺟﺮا درآﻣﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺷﯿﻮه ﻣﺒﺎرزه ﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﺎرﻫﺎ و ﺑﺎرﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ ارﺗﺶﻫﺎى آﻟﻤﺎن‪،‬‬ ‫اﺳﺮاﯾﯿﻞ و آﻣﺮﯾﮑﺎ )ﻋﻠﯿﻪ ﻋﺮاق( ﺑﻪ اﺟﺮا درآﻣﺪ از ﯾﮏ اﺻﻞ ﻃﻼﯾﻰ در ﻧﺒﺮدﻫﺎ ﭘﯿﺮوى ﻣﻰﮐﻨﺪ‪» .‬دﺳﺖ و ﭘﺎى ﺣﺮﯾﻒ را ﻗﺒﻞ از آن ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺘﻮاﻧﺪ آن را ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﯿﻨﺪازد از ﮐﺎر ﺑﯿﻨﺪاز«‪.‬‬ ‫ﭼﻤﺒﺮﻟﻦ و داﻻدﯾﻪ‪ ،‬رﻫﺒﺮان اﻧﮕﯿﺲ و ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﺧﻮد را آﻣﺎده ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ آﻟﻤﺎن در ﻟﻬﺴﺘﺎن ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ وﺣﺸﺖزده ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﻧﺪ‬ ‫ﻟﻬﺴﺘﺎﻧﻰ دﯾﮕﺮ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬اﻣﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺟﻨﮓ دوم ﺟﻬﺎﻧﻰ ﺗﺎزه آﻏﺎز ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬ ‫اﮔﺮ ﻧﺒﺮد ﻟﻬﺴﺘﺎن ﺑﺪان ﺳﺮﻋﺖ ﺣﯿﺮتاﻧﮕﯿﺰ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﻧﻤﻰرﺳﯿﺪ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن و ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ارﺗﺸﻰ ﺑﺰرگ را در ﻏﺮب اروﭘﺎ ﺳﺎﻣﺎن‬ ‫دﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻊ ﭘﯿﺸﺮوىﻫﺎى ﺑﻌﺪى آﻟﻤﺎن ﺷﻮد اﻣﺎ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻧﺸﺪ و ﻟﻬﺴﺘﺎن ﻋﻤﻼ ﻇﺮف دو ﻫﻔﺘﻪ و رﺳﻤﺎ ﻇﺮف ﯾﮏ ﻣﺎه ﮐﺎﻣﻼ ﺧﺮد ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد ﻓﺮاﻧﺴﻪ‬ ‫اﻧﻬﺪام ارﺗﺶ ﻟﻬﺴﺘﺎن درﺳﺖ زﯾﺮ ﻧﮕﺎهﻫﺎى ﻣﻀﻄﺮب ﻗﺪرتﻫﺎى ﻓﺮاﻧﺴﻪ و اﻧﮕﻠﯿﺲ در ﺣﺎﻟﻰ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ وﯾﮋه ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻫﯿﭻ اﻗﺪاﻣﻰ‬ ‫ﺑﺮاى ﻧﺠﺎت اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﻧﯿﺎورد‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ارﺗﺶ آﻟﻤﺎن ﭘﻰ ﺑﺒﺮد ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ و اﻧﮕﻠﯿﺴﻰﻫﺎ ﺟﺮأت دﺳﺖ زدن ﺑﻪ‬ ‫»ﺣﻤﻠﻪ اول« را ﻧﺪارﻧﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در ﻣﺎهﻫﺎى ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ 1939‬ﺗﺎ آورﯾﻞ ﺳﺮﯾﻌﺎ ﺑﻪ ﺗﻘﻮﯾﺖ ارﺗﺶ ﺧﻮد ﭘﺮداﺧﺖ و ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪ آن را از ‪116‬‬ ‫ﻟﺸﮑﺮ ﺑﻪ ‪ 190‬ﻟﺸﮑﺮ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﻰ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ )اﻧﮕﻠﯿﺲ و ﻓﺮاﻧﺴﻪ( ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﻮان ﺧﻮد را در ﺟﺒﻬﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﻪ ﺑﯿﺶ از‬ ‫‪ 100‬ﻟﺸﮑﺮ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ )ﺗﻨﻬﺎ ‪ 10‬ﻟﺸﮑﺮ از اﯾﻦ ﺗﻌﺪاد اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ ﺑﻮدﻧﺪ( اﻣﺎ ﻫﯿﺘﻠﺮ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ وﺟﻮد ﺧﻄﺮ روﺳﯿﻪ و ﺟﻨﮓ ﻧﺮوژ )ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻓﺘﺢ آن‬ ‫ﮐﺸﻮر ﺷﺪ( در ﻣﻪ ‪ 1940‬ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺑﯿﺶ از ‪ 126‬ﻟﺸﮑﺮ را در ﺟﺒﻬﻪ ﻏﺮب ﺑﻪ ﻣﯿﺪان ﺑﯿﺎورد ﺣﺎل آن ﮐﻪ ﻋﺒﻮر از ﺧﻂ ﻣﻌﺮوف دﻓﺎﻋﻰ‬ ‫ﻣﺎژﯾﻨﻮ ﻧﯿﺮوﯾﻰ ﺑﯿﺶ از اﯾﻦ را ﻣﻰﻃﻠﺒﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻫﻠﻨﺪ و ﺑﻠﮋﯾﮏ‬ ‫ﻫﯿﺘﻠﺮ ﺑﺮاى آن ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ را ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ زاﻧﻮ در آورد ﻣﺠﺪدا ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﻋﻤﻞ داﺷﺖ در ‪ 10‬ﻣﻪ‪ 126 ،‬ﻟﺸﮑﺮ آﻟﻤﺎﻧﻰ ﺑﺎ‬ ‫ﺑﻬﺮهﺑﺮدارى از ﺳﺮﻋﺖ ﻋﻤﻞ واﺣﺪﻫﺎى زرﻫﻰ ﺧﻮد ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻫﻠﻨﺪ را آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﯿﺘﻠﺮ ﺗﺮﺟﯿﺢ داد ﺑﻪ ﺟﺎى ﺣﻤﻠﻪ از ﻃﺮﯾﻖ ﻣﺮز آﻟﻤﺎن ﺑﻪ‬ ‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ و دﺷﻮارى »ﻋﻮارض زﻣﯿﻦ« از ﺷﻤﺎل ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﺎ ﭘﯿﻤﻮدن ﻋﺮض ﮐﺸﻮرﻫﺎى ﻫﻠﻨﺪ و ﺑﻠﮋﯾﮏ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﭘﺎرﯾﺲ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻠﮋﯾﮏ و ﻫﻠﻨﺪ درﯾﺎﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺑﺰرگ ﻧﻘﺶ ﭼﻨﺪان ﺑﺰرﮔﻰ ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﻨﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ اﻣﺎ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﻠﻨﺪىﻫﺎ ﺳﻌﻰ ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﺎ ﺷﮑﺴﺘﻦ ﺳﺪﻫﺎى ﺧﻮد ﻣﺎﻧﻊ ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ارﺗﺶﻫﺎى آﻟﻤﺎﻧﻰ ﺷﻮﻧﺪ اﻣﺎ ﻗﺒﻞ از آن ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻧﯿﺖ ﺧﻮد را ﻋﻤﻠﻰ ﮐﻨﻨﺪ‬ ‫ﺑﯿﺶﺗﺮ ﭘﻞﻫﺎى ﻫﻠﻨﺪ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻟﻤﺎنﻫﺎ اﻓﺘﺎده ﺑﻮد و ‪ 10‬ﻟﺸﮑﺮ زرﻫﻰ آﻟﻤﺎن ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺘﻰ ﻓﻮق ﺗﺼﻮر )ﺑﺮاى دﻧﯿﺎى آن روز( ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﺮز‬ ‫ﺑﻠﮋﯾﮏ رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﭼﺮﭼﯿﻞ و ژﻧﺮالﻫﺎى ﻓﺮاﻧﺴﻮى از ﺑﻠﮋﯾﮏ ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ ﻣﺎه ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻰﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺗﺎ آنﻫﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺧﻂ ﺟﺒﻬﻪ ﺧﻮد را در ﺷﻤﺎل‬ ‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻣﺤﮑﻢ ﮐﻨﻨﺪ اﻣﺎ ﻓﺸﺎر ارﺗﺶ آﻟﻤﺎن آن ﻗﺪرزﯾﺎد ﺑﻮد ﮐﻪ ارﺗﺶ ﺑﻠﮋﯾﮏ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ازرود »ﻣﻮز« درﻣﺮﮐﺰ ﺑﻠﮋﯾﮏ ﺑﻪ ﺟﻨﻮب راﻧﺪه ﺷﺪ‪.‬‬ ‫در ﻫﻤﯿﻦ زﻣﺎن ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﺳﯿﺎﺳﻰ اﻧﮕﻠﻮﺳﺎﮐﺴﻮنﻫﺎ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﯾﮏ ﺿﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺰرگ ﺑﺮاى ﻋﻘﺐ راﻧﺪن آﻟﻤﺎن از ﺑﻠﮋﯾﮏ و‬ ‫ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﻫﻠﻨﺪ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬اﻣﺎ ﺧﺮد ﺷﺪن ارﺗﺶ ﻫﻠﻨﺪﻇﺮف ﺳﻪ روز وﺷﮑﺴﺖﻫﺎى ﭘﻰدرﭘﻰ ﺑﻠﮋﯾﮏﻫﺎ ﮐﺎﻣﻼ ﺷﺮاﯾﻂ راﺗﻐﯿﯿﺮ داد‪.‬‬ ‫اﮐﻨﻮن ‪ 2‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺳﺮﺑﺎز ﻓﺮاﻧﺴﻮى و ‪ 330‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ ﺑﺎﯾﺪ ﺧﻂ دﻓﺎﻋﻰ ﺟﺪﯾﺪى را در داﺧﻞ ﺧﺎك ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ و‬ ‫آنﻫﺎ ﺑﻪ ﺧﻂ دﻓﺎﻋﻰ ﻣﺎژﯾﻨﻮ در ﺷﻤﺎل ﺷﺮق ﻓﺮاﻧﺴﻪ و ﻣﻨﻄﻘﻪ آردن در ﺷﻤﺎل ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﮑﯿﻪ ﮔﺎه اﺻﻠﻰ ارﺗﺶ ﻧﮕﺎه ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪١٢٩‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﻫﻤﮕﺎن ﺗﻮﻗﻒ ارﺗﺶ زﻣﯿﻨﻰ آﻟﻤﺎن )ورﻣﺎﺧﺖ( در ﭘﺸﺖ اﯾﻦ ﺧﻂ ﺑﻮد اﻣﺎ ﻧﮕﺎه ﺗﯿﺰﺑﯿﻦ ژﻧﺮالﻫﺎى آﻟﻤﺎﻧﻰ ﻧﻈﯿﺮ ﻓﻮن روﻧﺪ‬ ‫ﺷﺘﺖ‪،‬ﻫﺎﻟﺪرو ﮔﻮدرﯾﺎن‪ ،‬ﺷﮑﺎﻓﻰ ‪ 80‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮى را در اﯾﻦ ﺧﻂ دﻓﺎﻋﻰ ﻣﻰدﯾﺪ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ‪ 2‬ﻟﺸﮑﺮ از آن ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ آن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ‬ ‫ﭼﺮﭼﯿﻞ در ﺧﺎﻃﺮات ﺧﻮد ﻣﻰﻧﻮﯾﺴﺪ اﻧﮕﻠﯿﺴﻰﻫﺎ ﺑﺎرﻫﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ )آردن( ﻫﺸﺪار داده ﺑﻮدﻧﺪ اﻣﺎ ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ ﻣﻨﻄﻘﻪى آردن را‬ ‫ﻗﺒﺎل ﭘﯿﺸﺮوى ﻧﻤﻰداﻧﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﺎل آن ﮐﻪ از ﯾﺎد ﺑﺮده ﺑﻮدﻧﺪ وﺳﺎﯾﻞ ﻣﻮﺗﻮرﯾﺰه ﺟﺪﯾﺪ ﺑﻪ وﯾﮋه زرﻫﭙﻮشﻫﺎ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺻﻌﺐاﻟﻌﺒﻮر را ﺗﻐﯿﯿﺮ داده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﻰ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﻋﻤﻞ آﻟﻤﺎنﻫﺎ آن ﻗﺪر زﯾﺎد ﺑﻮد ﮐﻪ اﺟﺎزهى ﺟﻤﻊ ﺷﺪن ﻣﺠﺪد ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻣﺘﻔﺮق ﺷﺪه در ﺑﻠﮋﯾﮏ را ﻧﯿﺰ ﻧﺪاد‪.‬‬ ‫ﭼﺮﭼﯿﻞ ﻣﻰﻧﻮﯾﺴﺪ‪» :‬واﺣﺪﻫﺎى رزﻫﻰ ژﻧﺮال آﻟﻤﺎﻧﻰ‪ ،‬ﮐﻼﺳﯿﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ واﺣﺪﻫﺎى ﻓﺮاﻧﺴﻮى ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﻮد را ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮده و ﯾﺎ ﻣﺘﻔﺮق‬ ‫ﻣﻰﮐﺮد ﮐﻪ ﺗﺎﮐﻨﻮن در ﻫﯿﭻ ﺟﻨﮕﻰ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﻧﺪاﺷﺖ«‪.‬‬ ‫ﺷﮑﺎف اﯾﺠﺎد ﺷﺪه ﺑﯿﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻓﺮاﻧﺴﻮى ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﮔﺴﺘﺮش ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔﻰ از ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻓﺮاﻧﺴﻮى ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺳﻮاﺣﻞ درﯾﺎى ﻣﺎﻧﺶ‬ ‫راﻧﺪه ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده اﻧﮕﻠﯿﺴﻰﻫﺎ از ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﺮاى ﮐﺎﺳﺘﻦ از ﺳﺮﻋﺖ ﺣﺮﮐﺖ آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﻓﺎﯾﺪهاى ﻧﮑﺮد و از ‪ 486‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎى اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ در‬ ‫ﺟﺒﻬﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ‪ 286‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ از ﺑﯿﻦ رﻓﺖ آﻟﻤﺎن ﺿﺮﺑﻪ ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮ ﮐﻨﻨﺪه و ﻣﺮﮔﺒﺎر ﺧﻮد را در ﻣﻨﻄﻘﻪ »ﺳﺪان« زد )ﻣﻨﻄﻘﻪاى در ﻣﺜﻠﺚ ﻣﺮزى‬ ‫ﺑﻠﮋﯾﮏ ‪ -‬ﻟﻮﮔﺰاﻣﺒﻮرگ و ﻓﺮاﻧﺴﻪ( زرهﭘﻮشﻫﺎى آﻟﻤﺎن در ﺳﺪان ﺟﺒﻬﻪ را ﺷﮑﺎﻓﺘﻪ و ﺑﺎ ﺣﺮﮐﺘﻰ ﺳﺮﯾﻊ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ را ﮐﻪ در ﺑﻠﮋﯾﮏ و‬ ‫ﺷﻤﺎل ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﮔﯿﺮ اﻓﺘﺎده ﺑﻮدﻧﺪ دور زد‪ .‬در ‪ 15‬ﻣﻪ آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﺑﻪ ‪ 96‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮى ﭘﺸﺖ ﺟﺒﻬﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ رﺳﯿﺪه و ارﺗﺶ ﻧﻬﻢ ﻓﺮاﻧﺴﻪ را ﻣﺘﻼﺷﻰ‬ ‫ﮐﺮدﻧﺪ ارﺗﺶﻫﺎى ﻫﻔﺘﻢ و ﺷﺸﻢ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺧﻄﻮط دﻓﺎﻋﻰ ﺟﺪﯾﺪى در آﻧﻮر ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺷﺎﻫﮑﺎر ﻧﻈﺎﻣﻰ آﻟﻤﺎن‬ ‫ژﻧﺮالﻫﺎى آﻟﻤﺎن ﻧﻈﯿﺮ روﻣﻞ‪ ،‬روﻧﺪﺷﺘﺖ‪ ،‬ﮔﻮدرﯾﺎن و ﻣﺎرﺷﺎل ﻫﻮاﯾﻰ‪ ،‬ﮔﻮرﯾﻨﮓ‪ ،‬در ﺟﺮﯾﺎن ﻧﺒﺮد ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﻋﻤﻠﻰ را از ﺧﻮد ﺑﻪ ﺟﺎى‬ ‫ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ در ﺗﺎرﯾﺦ ﺗﮑﺮار ﻧﺸﺪ‪ .‬آنﻫﺎ ﻇﺮف ‪ 10‬روز ﻋﺮض ﻓﺮاﻧﺴﻪ )در ﺷﻤﺎل اﯾﻦ ﮐﺸﻮر( ﻃﻰ ﮐﺮده و ﺑﺎ ﭘﯿﻤﻮدن روزى ‪100‬‬ ‫ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎى »آﻣﯿﺘﻦ« »اراس« رﺳﺎﻧﺪه و ‪ 8‬ﻟﺸﮑﺮ اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ و ﯾﮏ ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺳﺮﺑﺎز ﻓﺮاﻧﺴﻮى را ﺑﻪ ﺧﻄﺮ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﺘﻮنﻫﺎى زرﻫﻰ آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﺑﻪ اﻧﺪازهاى ﺳﺮﯾﻊ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ واﺣﺪﻫﺎى ﻣﻮﺗﻮرﯾﺰه‪ ،‬ﮐﺎﻣﯿﻮنﻫﺎ و زرﻫﭙﻮشﻫﺎى ﭼﺮﺧﺪار آﻟﻤﺎن‬ ‫ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺧﻮد را ﺑﻪ آنﻫﺎ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ آﻧﺎن ﺳﭙﺲ ﺧﻂ ﺳﯿﺮ ﺧﻮد را اداﻣﻪ داده و ﺑﺎ ﺗﺼﺮف ﺑﻨﺪر ﺑﻮﻟﻮﻧﻰ در ﺟﻨﻮب ﺑﻨﺪر ﻣﻌﺮوف دﻧﮑﺮك ﻋﻤﻼ‬ ‫ارﺗﺶﻫﺎى ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ را ﺑﻪ دام اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫داﻻدﯾﻪ‪ ،‬وزﯾﺮ دﻓﺎع ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ ،‬ﭘﻞ رﻧﻮ‪ ،‬وزﯾﺮ ﺧﺎرﺟﻪ‪ ،‬و ژﻧﺮال ﮔﺎﻣﻠﻦ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﮐﻞ ارﺗﺶ ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ ،‬در اﯾﻦ زﻣﺎن )‪ 18‬ﻣﻪ( ﻋﻤﻼ ﺟﻨﮓ را ﺑﺎﺧﺘﻪ‬ ‫ﺗﻠﻘﻰ ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﭼﺮﭼﯿﻞ در ﺧﺎﻃﺮات ﺧﻮد ﻧﻘﻞ ﻣﻰﮐﻨﺪ ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺳﺮاﺳﯿﻤﻪ ﺑﻪ ﭘﺎرﯾﺲ رﻓﺖ و ﻧﻘﺸﻪى ﺑﺰرگ ﻣﯿﺪان ﺟﻨﮓ را‬ ‫در اﺗﺎق ﺟﻨﮓ وزارت ﺧﺎرﺟﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ دﯾﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ ﺟﻤﻠﻪ ﭘﺮﺳﯿﺪ‪» :‬ذﺧﺎﯾﺮ اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ )ﻧﯿﺮوﻫﺎى ذﺧﯿﺮه( ﺷﻤﺎ ﮐﺠﺎﺳﺖ؟« و ﮔﺎﻣﻠﻦ ﭘﺎﺳﺦ‬ ‫داد‪» :‬اﺻﻼ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪«.‬‬ ‫ﺗﻮﻗﻒ اﺣﻤﻘﺎﻧﻪ ارﺗﺶ آﻟﻤﺎن‬ ‫ارﺗﺶ آﻟﻤﺎن وﻗﺖ داﺷﺖ ﺗﺎ ﻇﺮف ‪ 48‬ﺳﺎﻋﺖ ‪ 300‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ را ﻧﺎﺑﻮد ﮐﻨﺪ اﻣﺎ ﺑﺎ دﺳﺘﻮر ﺷﺨﺺ ﻫﯿﺘﻠﺮ اﯾﻦ ﮐﺎر را ﻧﮑﺮد و اﺟﺎزه‬ ‫داد ﺗﺎ از ﻃﺮﯾﻖ دﻧﮑﺮك ﺑﻪ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﻓﺮار ﮐﻨﻨﺪ ﺣﺎل آن ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﺮدان ﺑﻌﺪﻫﺎ ﭘﺎﯾﻪى اﺻﻠﻰ ارﺗﺶ اﻧﮕﻠﯿﺲ در اداﻣﻪ ﺟﻨﮓ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ اﻧﮕﻠﯿﺴﻰﻫﺎ از ﺗﻮﻗﻒ ‪ 48‬ﺳﺎﻋﺘﻪ آﻟﻤﺎنﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮده و ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ‪ 700‬ﮐﺸﺘﻰ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺧﻮد را از ﻃﺮﯾﻖ ﮐﺎﻧﺎل ﻣﺎﻧﺶ ﺑﻪ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن‬ ‫ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪١٣٠‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻮﯾﺎن‬ ‫ﺻﺪﻫﺎ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﻓﺮاﻧﺴﻮى ﭘﺲ از آن ﮐﻪ اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن داﻣﻦ ﺧﻮد را از ﻧﺒﺮد ﺑﻰﻧﺘﯿﺠﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﮐﻨﺎر ﮐﺸﯿﺪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺟﻨﻮب ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ در‬ ‫آﻣﺪﻧﺪ اﻣﺎ زرﻫﭙﻮشﻫﺎى آﻟﻤﺎﻧﻰ ﺻﺎﻋﻘﻪوار ﺑﺮ ﺳﺮﺷﺎن ﻓﺮود آﻣﺪه و آنﻫﺎ را ﻧﺎﺑﻮد و ﯾﺎ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫در ‪ 27‬ﻣﻪ ارﺗﺶ ﺑﻠﮋﯾﮏ رﺳﻤﺎ اﺳﻠﺤﻪ رازﻣﯿﻦ ﮔﺬاﺷﺖ وارﺗﺶﻫﺎى ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﻓﺮاﻧﺴﻮى ﺑﺮاى دﻓﺎع از ﭘﺎرﯾﺲ ﺑﺴﻮى ﺟﻨﻮب درﺣﺮﮐﺖ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﺮﮐﺖ ﺳﺮﯾﻊ آﻟﻤﺎنﻫﺎ از ﺷﺮق ﺑﻪ ﻏﺮب ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ‪ 7‬ﻫﺰارﺗﻦ ﻣﻬﻤﺎت‪ 120 ،‬ﻫﺰار ﺧﻮدرو‪ 8 ،‬ﻫﺰار ﻣﺴﻠﺴﻞ ﺳﻨﮕﯿﻦ‪ 400 ،‬ﺗﻔﻨﮓ‬ ‫ﺿﺪ ﺗﺎﻧﮏ‪ ،‬و ‪ 230‬ﺗﻮپ ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﺑﯿﻔﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ 5‬ژوﺋﻦ ﻧﺒﺮد ﻧﻬﺎﯾﻰ آﻏﺎز ﺷﺪ‪ .‬ارﺗﺶﻫﺎى دوم‪ ،‬ﺳﻮم و ﭼﻬﺎرم ﻓﺮاﻧﺴﻪ آﺧﺮﯾﻦ آراﯾﺶ ﻧﻈﺎﻣﻰ ﺧﻮد را در ﻣﻨﻄﻘﻪ رن ‪ -‬ﻣﺎژﯾﻨﻮ را ﺗﺮﺗﯿﺐ‬ ‫دادﻧﺪ در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ دﯾﮕﺮ ﻧﻪ ﺧﺒﺮى از ﮐﻤﮏ اﻧﮕﻠﯿﺴﻰﻫﺎ ﺑﻮد و ﻧﻪ ﺧﺒﺮى از ﮐﻤﮏﻫﺎى ارﺗﺶﻫﺎى ﺷﻤﺎل ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ .‬ﺧﻄﻮط دﻓﺎﻋﻰ ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ‬ ‫از ﺷﺸﻢ ژوﺋﻦ ‪ 1940‬ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪى ﺳﻪ ارﺗﺶ ﺑﺰرگ آﻟﻤﺎن ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﻣﺎرﺷﺎل ﺑﻮك‪ ،‬ﻣﺎرﺷﺎل روﻧﺪﺷﺘﺖ و ژﻧﺮال ﻟﯿﺐ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﺳﯿﻞ واﺣﺪﻫﺎى زرﻫﻰ آﻟﻤﺎن ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﺑﯿﻦ ﺳﻮاﺣﻞ ﻏﺮﺑﻰ ﻓﺮاﻧﺴﻪ و ﭘﺎرﯾﺲ ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ ﭼﻨﺎن رﻋﺐ و وﺣﺸﺘﻰ در دل ﻓﺮاﻧﺴﻮﯾﺎن اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‬ ‫ﮐﻪ ‪ 1 / 5‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺳﺮﺑﺎز ﻓﺮاﻧﺴﻮى از ﺑﺮﺗﺮى »ﻋﺪدى« ﺧﻮد ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻬﺮه ﺑﺒﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪهى ارﺗﺶﻫﺎى ﻓﺮاﻧﺴﻮى در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻏﺮب ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﻣﺎﻧﻊ ﭘﯿﺸﺮوى آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﻨﺪر ﻟﻮﻫﺎوردر ﻏﺮب ﭘﺎرﯾﺲ ﺷﻮﻧﺪ در ﺣﺎﻟﻰ‬ ‫ﮐﻪ اﻧﮕﻠﯿﺴﻰﻫﺎ ﻧﯿﺰ از ‪ 3‬ﻟﺸﮑﺮ ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪهى ﺧﻮد اﺳﺘﻔﺎده ﻧﮑﺮده و از ﻃﺮﯾﻖ اﯾﻦ ﺑﻨﺪر ﺑﻪ اﻧﮕﻠﯿﺲ ﻓﺮار ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫در ﺷﻤﺎل ﭘﺎرﯾﺲ ﻧﯿﺰ ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰى ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﺎﻧﻊ ﭘﯿﺸﺮوى ‪ 100‬ﻟﺸﮑﺮ آﻟﻤﺎﻧﻰ ﺑﺸﻮد ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ در ‪ 14‬ژوﺋﻦ در ﺑﯿﻦ دو اﻧﺘﺨﺎب »آزاد«‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ‪ :‬ﻧﺎﺑﻮدى ﭘﺎرﯾﺲ زﯾﺒﺎ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اداﻣﻪ ﻧﺒﺮدى ﺑﯿﻬﻮده و ﯾﺎ اﻋﻼم ﭘﺎرﯾﺲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان »ﺷﻬﺮ ﺑﻰدﻓﺎع« و آنﻫﺎ ﻋﺎﻗﻼﻧﻪ ﺗﺼﻤﯿﻢ دوم را ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‬ ‫و ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﯿﺶ ﻗﺮاوﻻن آﻟﻤﺎﻧﻰ وارد »ﻋﺮوس اروﭘﺎ« ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﻘﻮط ﭘﺎرﯾﺲ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻣﺪاﻓﻊ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﻪ ‪ 40‬ﻟﺸﮑﺮ ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﺑﺪ و آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﺳﺮﻋﺖ ﺧﯿﺮه ﮐﻨﻨﺪه ﺑﻪ ﺷﻬﺮ اورﻟﺌﺎن در‬ ‫ﻗﻠﺐ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﺮﺳﻨﺪ‪.‬‬ ‫در ‪ 17‬ژوﺋﻦ آﻟﻤﺎنﻫﺎ در ﻟﯿﻮن )ﺟﻨﻮب ﻓﺮاﻧﺴﻪ( ﺑﻮدﻧﺪ و دﯾﮕﺮ ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻮد ﮐﻪ دﻓﺎع ﻓﺎﯾﺪهاى ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫ﻣﺎرﺷﺎل ﭘﺘﻦ ﻓﺎﺗﺢ ﺟﻨﮓﻫﺎى ﺟﺒﻬﻪ ﻏﺮب در ‪ 1918‬اﮐﻨﻮن در ﻓﺮاﻧﺴﻪ زﻣﺎن اﻣﻮر را ﺑﺮﻋﻬﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ و از ﻫﯿﺘﻠﺮ ﺗﻘﺎﺿﺎى ﻣﺘﺎرﮐﻪ ﮐﺮد‪ ،‬ﻫﯿﺘﻠﺮ‬ ‫ﻧﯿﺰ در ‪ 22‬ژوﺋﻦ آن را ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ‪ .‬ﺟﻨﮕﻰ ﮐﻪ در ‪ 10‬ﻣﻪ آﻏﺎز ﺷﺪ ﭘﺲ از ‪ 42‬روز ﺑﺎ اﺷﻐﺎل ‪ 3‬ﮐﺸﻮر )ﻫﻠﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮋﯾﮏ‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻪ( ﭘﺎﯾﺎن ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮد‬ ‫ﻧﺒﺮد ﻓﺮاﻧﺴﻪ از ﻧﺎدرﺗﺮﯾﻦ ﻧﺒﺮدﻫﺎى دﻧﯿﺎ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻰﺷﻮد‪ .‬ﺳﺮﻋﺖ ﻋﻤﻞ ارﺗﺶ راﯾﺶ در ﺗﺴﺨﯿﺮ ﻓﺮاﻧﺴﻪ و ﺑﻪ زاﻧﻮ در آوردن ﻓﺮاﻧﺴﻪ دﯾﮕﺮ‬ ‫ﻫﺮﮔﺰ در ﺗﺎرﯾﺦ ﺗﮑﺮار ﻧﺸﺪ‪ .‬آﻟﻤﺎن و ﻓﺮاﻧﺴﻪ از ﻧﻈﺮ ﻧﻈﺎﻣﻰ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﺮاﺑﺮ )ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ( ﺑﻮدﻧﺪ و ﮐﺴﻰ ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺣﺪس ﺑﺰﻧﺪ ﻇﺮف ﺷﺶ‬ ‫ﻫﻔﺘﻪ دﯾﮕﺮ ﻗﺪرت دﯾﮕﺮ را ﮐﻼ ﺣﺬف ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻧﯿﺮوﻫﺎى درﮔﯿﺮ در ﻧﺒﺮد ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﺣﺪود ‪ 250‬ﻟﺸﮑﺮ ﺑﻮدﻧﺪ و اﯾﻦ ﺣﺠﻢ ﻧﯿﺮو )ﺣﺪود ‪ 5‬ﻣﯿﻠﯿﻮن‬ ‫ﺳﺮﺑﺎز( ﺗﺎ آن ﺗﺎرﯾﺦ در ﯾﮏ ﺟﺒﻬﻪ ﺟﻤﻊ ﻧﺸﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﻓﺮاﻧﺴﻪ دوﻣﯿﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ از ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺑﺮقآﺳﺎ )ﺑﯿﻠﺘﺰ( ﺑﻮد ﮐﻪ آﻟﻤﺎنﻫﺎ اﺟﺮا ﮐﺮدﻧﺪ اﻣﺎ ﻣﻘﯿﺎس اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﺒﺮد ﻟﻬﺴﺘﺎن ﺳﻪ ﺑﺮ‬ ‫ﯾﮏ ﺑﻮد‪ .‬ﮐﺴﻰ اﻧﺘﻈﺎر ﻧﺪاﺷﺖ ارﺗﺶ ﭘﺮﺳﺘﺎرهى ﻓﺮاﻧﺴﻪ )ژﻧﺮال ﻧﻈﯿﺮ ژﯾﺮو‪ ،‬دو ﮔﻞ‪ ،‬ﮔﺎﻣﻠﻦ‪ ،‬وﯾﮕﺎن و ﭘﺘﻦ( ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻰ ارﺗﺶ ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻤﻰ‬ ‫ﻟﻬﺴﺘﺎن از ﻫﻢ ﺑﭙﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد »ﺣﺮﮐﺖ ﺳﺮﯾﻊ واﺣﺪﻫﺎى زرﻫﻰ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ اﺻﻞ ﻣﺴﻠﻢ در ﻧﺒﺮدﻫﺎ« ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﯾﮏ دﮐﺘﺮﯾﻦ ﻧﻈﺎﻣﻰ درآﻣﺪ و ﻫﻤﻪ ﭘﻰ‬ ‫ﺑﺮدﻧﺪ از اﯾﻦ ﭘﺲ ﺗﻌﺪاد ﺳﺮﺑﺎزان و ﺗﻮپﻫﺎ ﻣﻬﻢ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﻗﺪرت از آن ارﺗﺸﻰ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﺶﺗﺮﯾﻦ واﺣﺪ زرﻫﻰ و ﻣﻮﺗﻮرﯾﺰه را دارد‪.‬‬

‫‪١٣١‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﻧﺒﺮد ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﯾﻦ ﭘﯿﺎم ﺗﻠﺦ را ﺑﺮاى اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ از اﯾﻦ ﭘﺲ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺠﻨﮕﺪ و اروﭘﺎ را »واﮔﺬار ﺷﺪه« ﺗﻠﻘﻰ ﮐﻨﺪ‪ .‬از ‪22‬‬ ‫ژوﺋﻦ ‪ 1940‬ﺗﺎ ‪ 1943‬ﮐﻪ ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ ﺑﻪ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﺳﺮازﯾﺮ ﺷﺪﻧﺪ در اروﭘﺎ ﻋﻤﻼ ﻫﯿﭻ ﻣﺎﻧﻌﻰ ﺑﺮ ﺳﺮ راه ﻫﯿﺘﻠﺮ ﻧﺒﻮد و او ﻣﺎﻟﮏ ﺑﻰﭼﻮن و ﭼﺮاى‬ ‫اروﭘﺎ ﺷﺪ‪ .‬ﻓﺮاﻧﺴﻪ را در ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺘﻢ ﻫﻤﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻗﺪرت اول زﻣﯿﻨﻰ اروﭘﺎ ﻣﻰﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ اﻣﺎ اﺗﮑﺎى ژﻧﺮالﻫﺎى اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺑﻪ دﺳﺘﺎوردﻫﺎ و‬ ‫ﺗﺠﺮﺑﯿﺎت ﺟﻨﮓ اول ﺟﻬﺎﻧﻰ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ارﺗﺶ از ﺗﻐﯿﯿﺮات اﯾﺠﺎد ﺷﺪه در داﻧﺶ ﻧﻈﺎﻣﻰ ﺑﻰﺑﻬﺮه ﺑﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫آﻟﻤﺎن ﺑﺎ ‪ 45‬ﻫﺰار ﮐﺸﺘﻪ در ‪ 42‬روز ﻧﺒﺮد ﻋﻤﻼ اﻧﮕﻠﯿﺴﻰﻫﺎ را ﺑﻪ درﯾﺎ رﯾﺨﺖ و ﺳﻪ ﮐﺸﻮر ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ ،‬ﻫﻠﻨﺪ و ﺑﻠﮋﯾﮏ را ﺑﺎ ‪ 2 / 5‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺳﺮﺑﺎز‬ ‫درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪ‪ .‬ﺷﺎﯾﺪ ﻫﻤﯿﻦ ﭘﯿﺮوزى درﺧﺸﺎن ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻫﯿﺘﻠﺮ ﮔﻤﺎن ﮐﻨﺪ ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮدن اﺗﺤﺎد ﺷﻮروى ﻧﯿﺰ اﻣﺮى اﻣﮑﺎنﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد ﻫﻮاﯾﻰ اﻧﮕﻠﯿﺲ و آﻟﻤﺎن‬ ‫اﻣﺮوزه ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ ﻧﻘﺶ ﻓﺮﻋﻰ در ﺟﻨﮓ دارﻧﺪ اﻣﺎ در ‪ 1939‬ﺣﺘﺎ ﮐﺴﻰ ﻧﻘﺶ ﻓﺮﻋﻰ ﺑﺮاى آنﻫﺎ ﻗﺎﺋﻞ ﻧﺒﻮد‪ .‬اﺳﺘﺮاﺗﮋى آﻟﻤﺎن ﻣﺒﻨﻰ ﺑﺮ‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺑﺮقآﺳﺎ اﯾﻦ ﻧﻈﺮ را ﺗﻐﯿﯿﺮ داد‪ .‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎى اﺷﺘﻮﮐﺎو ﻫﺎﯾﻨﮑﻞ آﻟﻤﺎن ﮐﻪ داراى ﻗﺪرت ﺑﻤﺒﺎران ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺮﯾﻊ و ﻗﻮى ﺑﻮدﻧﺪ در ﻧﺎﺑﻮد‬ ‫ﮐﺮدن ﻗﺪرت دﻓﺎﻋﻰ ﻓﺮاﻧﺴﻪ و ﻟﻬﺴﺘﺎن ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﻰ را ﺑﺎزى ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﺑﺎر ﻧﻘﺶ ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﺗﻮﺳﻂ ﻫﯿﺘﻠﺮ ﺑﺮاى آنﻫﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ‬ ‫ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬ ‫در ژوﻻى ‪ 1940‬ﭘﺲ از ﺷﮑﺴﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻫﯿﺘﻠﺮ دﯾﮕﺮ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺧﺎﺻﻰ ﺑﺮاى ﻧﺒﺮد ﻧﺪاﺷﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺻﻠﺢ ﺑﺎ اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺷﮑﺴﺖﺧﻮرده‬ ‫رﻓﺖ اﻣﺎ ﭼﺮﭼﯿﻞ ﺳﺮﺳﺨﺘﺎﻧﻪ اﯾﻦ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد را رد ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺮاى ﻫﯿﺘﻠﺮ ﺑﺎ ‪ 200‬ﻟﺸﮑﺮ داراى روﺣﯿﻪ ﻋﺎﻟﻰ ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ راه ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪ‪ :‬ﻋﺒﻮر از‬ ‫دوﻧﮑﺮك و درﯾﺎى ﻣﺎﻧﺶ و ورود ﺑﻪ اﻧﮕﻠﯿﺲ‪.‬‬ ‫اﻧﮕﻠﯿﺲ در اﯾﻦ زﻣﺎن در ﺧﺎك اﺻﻠﻰ ﺧﻮد از ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﻧﯿﺮوى دﻓﺎﻋﻰ ﺑﻰﺑﻬﺮه ﺑﻮد‪ 300 .‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﺑﻰﺳﺎز و ﺑﺮگ ﮐﻪ از ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺗﺨﻠﯿﻪ‬ ‫دوﻧﮑﺮك ﺟﺎن ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻪ در ﺑﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﺣﺘﺎ ﺳﺎزﻣﺎن درﺳﺖ ﻧﻈﺎﻣﻰ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﺟﺰ آنﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﻧﯿﺮوﻫﺎ اﮐﺜﺮا ﻣﺤﻠﻰ‪ ،‬و ﻓﺎﻗﺪ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻧﮕﻠﯿﺲ اﺻﻼ ﮔﻤﺎن ﻧﻤﻰﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﺮﻋﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻪ از ﭘﺎ درآﯾﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ژﻧﺮالﻫﺎى آﻟﻤﺎﻧﻰ ﮐﻪ اﮐﻨﻮن از ﺳﻮاﺣﻞ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﭼﺮاغﻫﺎى ﺳﻮاﺣﻞ ﺷﺮﻗﻰ اﻧﮕﻠﯿﺲ را ﻣﻰدﯾﺪﻧﺪ ﺑﻪ ﻫﯿﺘﻠﺮ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﻗﺪرت ﻋﻈﯿﻢ درﯾﺎﯾﻰ اﻧﮕﻠﯿﺲ اﯾﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ ‪ 90‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮى )ﺧﺎك اروﭘﺎ ﺗﺎ اﻧﮕﻠﯿﺲ( ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﻋﺒﻮر اﺳﺖ ﻣﮕﺮ آن ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﻧﯿﺮوى ﻫﻮاﯾﻰ‬ ‫اﻧﮕﻠﯿﺲ از ﺑﯿﻦ ﺑﺮود و ﺑﻪ ﺟﺎى آن آﻟﻤﺎن ﺑﺎ ﻗﺪرت ﻫﻮاﯾﻰ ﮐﺸﺘﻰﻫﺎى ﺟﻨﮕﻰ اﻧﮕﻠﯿﺲ را از ﮐﺎﻧﺎل ﻣﺎﻧﺶ دور ﮐﻨﺪ و آن ﮔﺎه در ﭘﻨﺎه آﺗﺶ‬ ‫ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ و ﻫﻮاﯾﻰ ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 50‬ﻟﺸﮑﺮ آﻟﻤﺎﻧﻰ در ﺟﻨﻮب اﻧﮕﻠﯿﺲ ﭘﯿﺎده ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﻧﻘﺸﻪى ﻣﺘﻬﻮراﻧﻪ از ﻧﻈﺮ ﻫﯿﺘﻠﺮ اﺟﺮاﯾﻰ ﻧﺒﻮد اﻣﺎ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﺳﺘﺎد ارﺗﺶ آﻟﻤﺎن و ﮔﻮرﯾﻨﮓ دﺳﺘﻮر ﻧﺎﺑﻮدى ﻧﯿﺮوى ﻫﻮاﯾﻰ‬ ‫اﻧﮕﻠﯿﺲ داده ﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺒﺮد در دو ﻣﻘﻄﻊ ﺷﺪت ﮔﺮﻓﺖ‪ 10 :‬ژوﻻى ﺗﺎ ‪ 18‬اوت و ‪ 24‬اوت ﺗﺎ ‪ 27‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ‪.‬‬ ‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺎ ‪ 4670‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ‬ ‫در اواﯾﻞ ژوﻻى آﻟﻤﺎن ‪ 4669‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﻣﺮﮐﺐ از ‪ 1390‬ﺑﻤﺐاﻓﮑﻦ‪ 364 ،‬ﺷﮑﺎرى ﺑﻤﺐ اﻓﮑﻦ ﻋﻤﻮد ﭘﺮواز و ‪ 933‬ﺷﮑﺎرى را در ﻓﺮودﮔﺎهﻫﺎى‬ ‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ ،‬ﺑﻠﮋﯾﮏ و ﻫﻠﻨﺪ ﻣﺴﺘﻘﺮ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﺪت اﻧﮕﻠﯿﺲ را ﺗﺤﺖ ﺿﺮﺑﺎت ﺧﻮد ﻗﺮار دادﻧﺪ از ﺟﻤﻠﻪ آن ﮐﻪ در ‪ 15‬اوت دﺳﺖ ﺑﻪ ﺣﻤﻠﻪاى ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ و ﻣﺮﮔﺒﺎر ﻋﻠﯿﻪ‬ ‫ﺑﻨﺎدر و ﺳﻮاﺣﻞ اﻧﮕﻠﯿﺲ زدﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ روز ‪ 900‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎى آﻟﻤﺎﻧﻰ ﺑﺎ ﻫﻤﯿﻦ ﺗﻌﺪاد ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎى اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ درﮔﯿﺮ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪى آن ﺳﻘﻮط‬ ‫‪ 76‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎى آﻟﻤﺎنﻫﺎ و ‪ 36‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎى اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺑﻮد‪ .‬در ﻫﻤﯿﻦ زﻣﺎن ﺣﻤﻼت ﺑﻪ ﻟﻨﺪن ﻧﯿﺰ ﺷﺪت ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ در آن ﻫﺰاران اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ ﺟﺎن‬ ‫ﺧﻮد را از دﺳﺖ دادﻧﺪ‪.‬‬

‫‪١٣٢‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﻣﻮج ﺑﻌﺪى ﺣﻤﻼت در ‪ 24‬اوت آﻏﺎز ﺷﺪ و ﺗﺎ ‪ 6‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ اداﻣﻪ داﺷﺖ در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺗﻠﻔﺎت ﺳﻨﮕﯿﻨﻰ را ﻣﺘﻘﺒﻞ ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ اﻣﺎ‬ ‫اﻧﮕﻠﯿﺴﻰﻫﺎ ﻧﯿﺰ در اﯾﻦ ﻣﺪت ﺑﻪ ﺷﺪت ﻓﺮﺳﻮده ﺷﺪﻧﺪ‪) .‬ﯾﮏ ﮔﺰارش ﻧﻈﺎﻣﻰ ﻧﺸﺎن ﻣﻰدﻫﺪ ﮐﻪ در اﯾﻦ زﻣﺎن اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺑﺎ ﮐﻤﺒﻮد‬ ‫ﺧﻠﺒﺎن روﺑﻪرو ﺷﺪه ﺑﻮد ﺗﺎ آن ﺟﺎ ﮐﻪ ﺧﻠﺒﺎن ﺑﺴﯿﺎر ﺗﺎزه ﮐﺎرﭘﺸﺖ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ ﻣﻰﻧﺸﺴﺘﻨﺪ‪(.‬‬ ‫در ﻃﻮل ﻣﺎه اوت ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ آﻟﻤﺎنﻫﺎ ‪ 1115‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎى اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ از ﺑﯿﻦ رﻓﺖ ﺣﺎل آن ﮐﻪ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪى اﻧﮕﻠﯿﺲ اﯾﻦ رﻗﻢ ﺣﺪود ‪ 500‬دﺳﺘﮕﺎه‬ ‫ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﻣﺎه اوت ﺗﺎ ‪ 6‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﻋﻤﺪﺗﺎ ﺑﺮ دوش ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎى ام ‪ 109‬و ‪ 110‬آﻟﻤﺎن‪ ،‬آﺷﺘﻮﮐﺎ و ﻫﺎﯾﻨﮑﻞ ﺑﻮد و اﻧﮕﻠﯿﺲ ﻧﯿﺰ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺘﮑﻰ ﺑﺮ‬ ‫اﺳﭙﯿﺖ ﻓﺎﯾﺮ و ﻫﺎرﯾﮑﻦ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺣﻤﻠﻪ ‪ 15‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ‬ ‫در ‪ 15‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ آﻟﻤﺎن آﺧﺮﯾﻦ ﺣﻤﻠﻪى ﺑﺴﯿﺎر ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺧﻮد را ﺑﻪ اﻧﮕﻠﯿﺲ اﻧﺠﺎم داد‪.‬در اﯾﻦ ﺣﻤﻠﻪ ‪ 3‬ﻫﺰار ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺗﻤﺎم ﺑﻨﺎدر‪ ،‬ﻓﺮودﮔﺎهﻫﺎ و‬ ‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎى اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ را ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار دادﻧﺪ‪ .‬ﺟﻨﮓ ﻫﻮاﯾﻰ ﻣﺬﮐﻮر ﮐﻪ ﯾﮏ روز ﺗﻤﺎم ﺑﻪ ﻃﻮل ﮐﺸﯿﺪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺳﻘﻮط ‪ 56‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎى آﻟﻤﺎﻧﻰ‬ ‫و اﻧﻬﺪام دهﻫﺎ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎى اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ ﺑﺮ روى زﻣﯿﻦ و ‪ 30‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﺮ روى ﻫﻮا ﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻧﺘﯿﺠﻪى دﻟﺨﻮاه آﻟﻤﺎن ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﯿﺎﻣﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ اﻧﮕﻠﯿﺲ‬ ‫ﺑﺮاى آن ﮐﻪ ﻗﺪرت ﺿﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﺧﻮد را ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﺷﺐ ﭘﺎﻧﺰدﻫﻢ ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﺑﺎ دهﻫﺎ ﺑﻤﺐ اﻓﮑﻦ ﺑﻨﺎدر ﻏﺮب ﻓﺮاﻧﺴﻪ را ﺑﺎ ﮐﺸﺘﻰﻫﺎى آﻟﻤﺎﻧﻰ‬ ‫ﻟﻨﮕﺮ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار دادﻧﺪ‪ .‬ﺣﻤﻼت ﻫﻮاﯾﻰ آﻟﻤﺎن ﺑﻪ اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺗﺎ اواﺧﺮ ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺖ و ﺣﺘﺎ در اﮐﺘﺒﺮ ‪ 1940‬دوﺑﺎره ﺗﮑﺮار‬ ‫ﺷﺪ اﻣﺎ آن ﭼﻪ ﮐﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﻣﻰرﻓﺖ ﻫﺮﮔﺰ رخ ﻧﺪاد‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮد‬ ‫آﻣﺎر ﺗﻠﻔﺎت ﻫﻮاﯾﻰ ‪ 2‬ﮐﺸﻮر در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ‪ 80‬روزه ﺑﺴﯿﺎر ﺳﻨﮕﯿﻦ ﮔﺰارش ﺷﺪ اﮔﺮ ﭼﻪ ﻫﯿﭻ دﻗﯿﻖ اﻋﻼم ﻧﺸﺪ‪ .‬ﮔﻤﺎن ﻣﻰرود ‪ 1000‬ﺧﻠﺒﺎن و‬ ‫‪ 2‬ﻫﺰار ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ در اﯾﻦ ﻧﺒﺮدﻫﺎ ﮐﺸﺘﻪ و ﯾﺎ ﺻﺪﻣﻪ دﯾﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫در ‪ 17‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ 1940‬ﻫﯿﺘﻠﺮ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ اﻧﮕﻠﯿﺲ را ﺗﺎ اﮐﺘﺒﺮ و ﺳﭙﺲ ژوﻻى ‪ 1941‬ﻋﻘﺐ اﻧﺪاﺧﺖ و ﺑﺎ روﯾﺪاد ﺣﻤﻠﻪ ﻋﻈﯿﻢ ﺑﻪ روﺳﯿﻪ در‬ ‫ژوﺋﻦ ‪ 1941‬اﯾﻦ ﻃﺮح ﺑﺮاى ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﻪ ﺑﺎﯾﮕﺎﻧﻰ رﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﭼﺮﭼﯿﻞ درﺑﺎه از ﺟﺎنﮔﺬﺷﺘﮕﻰ ﭼﻨﺪ ﻫﺰار ﺧﻠﺒﺎن اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﻣﻰﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﻫﺮﮔﺰ در ﺗﺎرﯾﺦ ﺟﻨﮓﻫﺎ دهﻫﺎ ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻧﻔﺮ اﯾﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺪﯾﻮن‬ ‫ﭼﻨﺪ ﺻﺪ ﻧﻔﺮ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬واﻗﻌﯿﺖ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﭼﻨﺪ ﻫﺰار ﺧﻠﺒﺎن اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺣﺪود ‪ 4‬ﻫﺰار ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﯾﺸﺎن ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺟﻨﮓ )و‬ ‫ﺗﺎرﯾﺦ( را ﺗﻐﯿﯿﺮ داد‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ اﮔﺮ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺻﻮرت ﻣﻰﮔﺮﻓﺖ ﻻزم ﻧﺒﻮد ﻫﯿﺘﻠﺮ ‪ 5‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺳﺮﺑﺎز آﻟﻤﺎﻧﻰ را در دﺷﺖﻫﺎى ﭘﻬﻨﺎور‬ ‫روﺳﯿﻪ ﺑﻪ ﮐﺸﺘﻦ ﺑﺪﻫﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﺎرﺑﺎروﺳﺎ‬ ‫ﺑﺎرﺑﺎروﺳﺎ‬ ‫ﺗﺎرﯾﺦ ﺟﻨﮓﻫﺎى ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺰرﮔﻰ را ﺑﻪ ﺧﻮد دﯾﺪه اﺳﺖ‪ .‬از ﻫﺠﻮم ﺳﯿﻞآﺳﺎى ﻧﯿﻢ ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺳﺮﺑﺎز ﻣﻐﻮل ﺑﻪ آﺳﯿﺎى ﻏﺮﺑﻰ ﺗﺎ ﺣﻤﻠﻪ ارﺗﺶﻫﺎى‬ ‫‪ 300‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮه ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺑﻪ ﺟﻨﻮب اروﭘﺎ از ﺣﻤﻠﻪ ﮔﺮاﻧﺪآرﻣﻪ ‪ 700‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮه ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺑﻪ روﺳﯿﻪ در ‪ 1812‬ﺗﺎ ﻧﺒﺮدﻫﺎى اﻧﻔﺼﺎل آﻣﺮﯾﮑﺎ ﮐﻪ‬ ‫ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻣﺮگ ‪ 600‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻧﺒﺮد ﺑﺎرﺑﺎروﺳﺎ ﻧﻪ ﻣﺸﺎﺑﻬﻰ ﺗﺎ آن ﺗﺎرﯾﺦ داﺷﺖ و ﻧﻪ آن ﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺗﮑﺮار ﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺒﺮد از ﭼﻨﺎن‬ ‫وﺳﻌﺖ و ﺣﺠﻤﻰ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳﺎﯾﺮ ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺟﻨﮓ دوم ﺟﻬﺎﻧﻰ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﻋﻈﻤﺖﺷﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ آن ﻣﺸﺘﻰ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻓﺮﻋﻰ ﻣﺤﺴﻮب‬ ‫ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫‪١٣٣‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫زﻣﯿﻨﻪى ﺑﺮوز ﻧﺒﺮد‬ ‫ﻗﺒﻞ از ﺷﺮوع ﺟﻨﮓ دوم ﺟﻬﺎﻧﻰ ﻫﯿﺘﻠﺮ در ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﻣﺤﺮﻣﺎﻧﻪ ﺑﯿﻦ ﻣﻮﻟﻮﺗﻮف و رﯾﺒﻦ ﺗﺮوپ )وزراى ﺧﺎرﺟﻪ آﻟﻤﺎن و ﺷﻮروى( ﺗﻮاﻓﻖ ﮐﺮد‬ ‫ﺗﺎ دﺳﺖ روسﻫﺎ را در ﺷﺮق اروﭘﺎ ﺑﺎز ﺑﮕﺬارد و در ﺑﺮاﺑﺮ آن ﭼﻪ ﮐﻪ ﻣﻰﺧﻮاﻫﺪ در ﻏﺮب دﺳﺖ ﺑﺰﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﺷﺘﻬﺎى »ﺧﺮس ﺳﺮخ« در‬ ‫ﺑﻠﻌﯿﺪن ﺷﺮق ﻟﻬﺴﺘﺎن در ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ ،1939‬ﺣﻤﻼت ﺑﻪ ﻓﻨﻼﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺼﺮف ﺷﺮق روﻣﺎﻧﻰ و ﺗﺼﺮف ‪ 3‬ﮐﺸﻮر ﻟﯿﺘﻮاﻧﻰ‪ ،‬ﻻﺗﻮﯾﺎ و اﺳﺘﻮﻧﻰ در ‪1940‬‬ ‫ﺑﻪ ﻫﯿﺘﻠﺮ ﻓﻬﻤﺎﻧﺪ ﮐﻪ اﺳﺘﺎﻟﯿﻦ ﺑﻪ ﻫﯿﭻ ﻋﻨﻮان ﺷﺮﯾﮑﻰ ﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﻤﺎد ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫در واﻗﻊ در ﺳﺮاﺳﺮ ﺑﻬﺎر ‪ -‬ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ 1940‬ﮐﻪ آﻟﻤﺎن در ﺣﺎل ﻣﻨﻬﺪم ﮐﺮدن ﻟﺸﮑﺮﻫﺎى ﻣﺪاﻓﻊ دوﻟﺖﻫﺎى ﻏﺮﺑﻰ ﺑﻮد ﺷﻮروى ﻧﯿﺰ ﺑﻰﮐﺎر‬ ‫ﻧﻨﺸﺴﺘﻪ و در ﺣﺎل ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﺑﻪ ﻣﺮزﻫﺎى ﺷﺮﻗﻰ آﻟﻤﺎن ﺑﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ در ‪ 1941‬دﻧﯿﺎ از ﺣﻤﻠﻪ آﻟﻤﺎن ﺑﻪ ﺷﻮروى ﻣﺘﻌﺠﺐ ﺷﺪ وﻟﻰ اﻣﺮوز‬ ‫ﺑﺮاى ﺑﺴﯿﺎرى واﺿﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺼﺎدم ﺑﯿﻦ اﯾﻦ دو ﻗﺪرت ﻣﻬﺎﺟﻢ دﯾﺮ ﯾﺎ زود رخ ﻣﻰداد ﺣﺎل ژوﺋﻦ ‪ 1941‬ﻧﻪ اﻣﺎ در ژوﺋﻦ ‪ 1943‬ﭼﻪ ﻃﻮر؟‬ ‫ﻫﯿﺘﻠﺮ از ﻃﺮﯾﻖ ﺟﺎﺳﻮسﻫﺎى ﺧﻮد ﺑﺎﺧﺒﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 2‬ﺳﺎل ﻃﻮل ﻣﻰﮐﺸﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺣﺘﺎ ﯾﮏ ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺳﺮﺑﺎز ﻣﺠﻬﺰ را ﺑﻪ‬ ‫ﺟﺒﻬﻪ اروﭘﺎ ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ و از آن ﻃﺮف روسﻫﺎ ﻣﺮﺗﺐ در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ارﺗﺶ ﺧﻮد ﺑﻮدﻧﺪ و اﮔﺮ ﭼﻪ در ‪ 1940‬ﺳﺎزﻣﺎن ارﺗﺶ آنﻫﺎ ﺑﺎ‬ ‫آﻟﻤﺎن ﯾﮑﻰ ﺑﻮد اﻣﺎ ﻣﺴﻠﻢ ﺑﻮد اﮔﺮ اﯾﻦ ﺳﺎزﻣﺎن در ﺣﺎل ﺻﻠﺢ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ارﺗﺶ آﻟﻤﺎن اﺳﺖ در زﻣﺎن ﺟﻨﮓ ﭼﻪ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺟﻬﻨﻤﻰ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ؟‬ ‫ﮐﻤﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪ‪ .‬روسﻫﺎ در ‪ 1944‬ﺳﻄﺢ ارﺗﺶ ﺳﺮخ را ﺑﻪ ‪ 15‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻧﻔﺮ در ﻗﺎﻟﺐ ‪ 1000‬ﻟﺸﮑﺮ )!( اﻓﺰاﯾﺶ دادﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻓﺮﺻﺖ در ﺣﺎل از دﺳﺖ رﻓﺘﻦ ﺑﻮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻫﯿﺘﻠﺮ ﺑﺎﯾﺪ دﺳﺖ ﺑﻪ ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﻗﻤﺎر زﻧﺪﮔﻰ ﺧﻮد ﻣﻰزد‪ .‬ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺷﻮروى و ﺗﺼﺮف ﻣﺴﮑﻮ‬ ‫ﻗﺒﻞ از زﻣﺴﺘﺎن ﺳﺮد روﺳﯿﻪ‪ .‬ﻗﻤﺎرى ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﯿﻤﺖ ﺣﯿﺎت ﺳﯿﺎﺳﻰ و ﻧﻈﺎﻣﻰ او‪ ،‬آﻟﻤﺎن وﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﻘﺸﻪ ﺳﯿﺎﺳﻰ ﺟﻬﺎن ﺑﻪ ﻣﺪت ﻧﯿﻢ ﻗﺮن ﺗﻤﺎم ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﯿﺴﺖ و دو ژوﺋﻦ ‪1941‬‬ ‫درﺳﺖ ﯾﮏ ﺳﺎل ﭘﺲ از ﺷﮑﺴﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻪ در ژوﺋﻦ ‪) ،1941‬و درﺳﺖ ‪ 129‬ﺳﺎل ﭘﺲ از ﺣﻤﻠﻪ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ﺑﻪ روﺳﯿﻪ در ‪ 24‬ژوﺋﻦ ‪/ 5 (1812‬‬ ‫‪ 3‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺳﺮﺑﺎز آﻟﻤﺎﻧﻰ و ﯾﮏ ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺳﺮﺑﺎز روﻣﺎﻧﯿﺎﯾﻰ‪ ،‬ﻓﻨﻼﻧﺪى و اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﻰ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ‪ 18‬ﻫﺰار ﺗﺎﻧﮏ و ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﻰ ‪ 10‬ﻫﺰار ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﺷﻮروى را آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ارﺗﺶ ﺷﻮروى ﻧﯿﺰ در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد از ﻧﯿﺮوى ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪى ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد‪ 4 .‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺳﺮﺑﺎز‪ 10 ،‬ﻫﺰار ﺗﺎﻧﮏ و ﺣﺪود ﻫﻤﯿﻦ ﺗﻌﺪاد ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ‪ .‬اﻣﺎ در‬ ‫اﯾﻦ زﻣﺎن ﻫﻤﻪ ﻣﻰداﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻗﺪرت رزﻣﻰ ﻟﺸﮑﺮﻫﺎى آﻟﻤﺎﻧﻰ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺸﺎﺑﻪ روﺳﻰ آنﻫﺎﺳﺖ‪.‬‬ ‫ارﺗﺶ ‪ 4 / 5‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻧﻔﺮى راﯾﺶ در اﯾﻦ زﻣﺎن زﯾﺮﻧﻈﺮ دو ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺰرگ آﻟﻤﺎﻧﻰ ﯾﻌﻨﻰ ﻓﻮن روﻧﺪﺷﺘﺖ )ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﺳﭙﺎه ﺟﻨﻮب( و ﻓﻮن‬ ‫ﺑﻮك )ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﺳﭙﺎه ﻣﺮﮐﺰى( ﻗﺮار داﺷﺖ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ دو ﺳﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهى آﻟﻤﺎﻧﻰ ﻣﺠﺪدا از روش ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮقآﺳﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮده و ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﻧﯿﺮوﻫﺎى رزﻣﻰ و ﻣﻮﺗﻮرﯾﺰه ﺧﻮد را در ﺧﺎك‬ ‫اروﭘﺎﯾﻰ ﺷﻮروى ﭘﯿﺶ راﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﻢ زﻣﺎن ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪ اﯾﻦ واﺣﺪﻫﺎى ﻋﻈﯿﻢ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎى آﻟﻤﺎﻧﻰ ﺗﻤﺎم ﺧﻄﻮط ﻣﺨﺎﺑﺮاﺗﻰ و ﻣﻮاﺻﻼﺗﻰ روسﻫﺎ را ﺑﻤﺒﺎران ﮐﺮده ﻣﺎﻧﻊ ﺑﻪ ﻫﻢ ﭘﯿﻮﺳﺘﻦ‬ ‫ﻟﺸﮑﺮﻫﺎى روس ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﺮﻋﺖ ﻋﻤﻞ آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺮﯾﻊﺗﺮ از آن ﭼﻪ ﻫﻤﻪ ﮔﻤﺎن ﻣﻰﺑﺮدﻧﺪ ﺧﻄﻮط دﻓﺎﻋﻰ روسﻫﺎ از ﻫﻢ ﺑﭙﺎﺷﺪ و ﻧﯿﻤﻰ از ارﺗﺶ‬ ‫ﺳﺮخ ﺑﺪون ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻧﯿﻤﻪى ﻓﻌﺎل ﺧﻮد ﺑﻪ ﺟﺎى ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰى ﺷﺪه ﺑﻪ دﻓﺎع ﻣﻨﻔﻌﻼﻧﻪ دﺳﺖ ﺑﺰﻧﺪ‪.‬‬ ‫در ﺟﻨﻮب ﻟﺸﮑﺮﻫﺎى آﻟﻤﺎﻧﻰ ﺑﺎ ﭼﺮﺧﺸﻰ ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻰ روسﻫﺎ را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ درﯾﺎى ﺳﯿﺎه و اﮐﺮاﯾﻦ ﻋﻘﺐ راﻧﺪﻧﺪ و ﻓﻮن روﻧﺪﺷﺘﺖ ﺧﯿﻠﻰ ﺳﺮﯾﻊ‬ ‫اﻋﻼم ﮐﺮد ﮐﻪ در ﺟﻨﻮب و اﮐﺮاﯾﻦ ﺑﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖﻫﺎى ﺳﺎزﻣﺎن ﯾﺎﻓﺘﻪ روﺑﻪرو ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻓﺘﺢ اﮐﺮاﯾﻦ وارد ﻋﻤﻞ ﻣﻰﺷﻮد‪.‬‬ ‫در ﺟﺒﻬﻪ ﻣﺮﮐﺰى ﻓﻮن ﺑﻮك ﭘﺲ از درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪن واﺣﺪﻫﺎى ﺧﻂ ﻣﻘﺪم روﺳﯿﻪ در ‪ 6‬ژوﻻى در ﻣﯿﻨﺴﮏ در ‪ 300‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮى ﻏﺮب ﻣﺴﮑﻮ‬ ‫ارﺗﺶ ﺷﻮروى را ﺑﺎ ﺿﺮﺑﻪاى ﺧﺮدﮐﻨﻨﺪه ﺑﻪ ﻋﻘﺐ راﻧﺪ‪ .‬در ﻧﺒﺮد ﻣﯿﻨﺴﮏ ﺻﺪﻫﺎ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﺳﺮخ ﮐﺸﺘﻪ و ‪ 324‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ اﺳﯿﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫‪١٣٤‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﻧﺒﺮد ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪه ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﺴﺨﯿﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﺰرگ ﻧﻈﺎﻣﻰ روسﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﯿﺰان ‪ 1800‬ﺗﻮپ و ‪ 3330‬ﺗﺎﻧﮏ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﺷﺪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ‬ ‫ﻣﺴﮑﻮ را ﺑﻼدﻓﺎع در ﺑﺮاﺑﺮ آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﻗﺮار داد‪.‬‬ ‫اﺳﺘﺎﻟﯿﻦ در ﭘﻰ ﺷﮑﺴﺖ ﻣﯿﻨﺴﮏ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ژﻧﺮال ﺗﯿﻤﻮﭼﻨﮑﻮ را ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﻗﻮاى ارﺗﺶ ﻣﻨﺼﻮب ﮐﺮد و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻓﺮاﺧﻮان ‪ 100‬ﻟﺸﮑﺮ‬ ‫روﺳﻰ در ﻣﺮزﻫﺎى ﺷﺮﻗﻰ آﺳﯿﺎﯾﻰ )و ﺳﯿﺒﺮى( رﻓﺖ‪ .‬در ‪ 28‬ژوﻻى ﺳﭙﺎه ﻫﻔﺘﻢ آﻟﻤﺎن ﮐﻪ ورزﯾﺪهﺗﺮﯾﻦ واﺣﺪﻫﺎى زرﻫﻰ آﻟﻤﺎن را در ﺧﻮد‬ ‫ﺟﺎى داده ﺑﻮد ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ژﻧﺮال ﮔﻮدرﯾﺎن )ﻣﺪرس اﺻﻠﻰ ﺗﺰ اﺳﺘﻔﺎده از زرهﭘﻮشﻫﺎى اﻧﺒﻮه( ﺑﺎ ﺗﺼﺮف اﺳﻤﻮﻟﻨﺴﮏ در ﻣﺎه اوت ﺑﻪ ‪150‬‬ ‫ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮى ﻏﺮب ﻣﺴﮑﻮ رﺳﯿﺪ‪.‬‬ ‫اﺷﺘﺒﺎه ﻣﺮﮔﺒﺎر ﻫﯿﺘﻠﺮ‬ ‫در ﭼﻨﯿﻦ زﻣﺎﻧﻰ ﺣﯿﺎﺗﻰ ﮐﻪ ارﺗﺶ اﺳﺘﺎﻟﯿﻦ ﭘﺎره ﭘﺎره ﺷﺪه ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻈﺮ ﺳﺘﺎد ارﺗﺶ آﻟﻤﺎن و ﺷﺨﺺ ﻫﺎﻟﺪر‪ ،‬رﺋﯿﺲ ﺳﺘﺎد‪ ،‬ﺣﺮﮐﺖ ﺑﺪون ﻓﻮت‬ ‫وﻗﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻣﺴﮑﻮ )ﻗﺒﻞ از ﺳﺮد ﺷﺪن ﻫﻮا( ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﻫﯿﺘﻠﺮ ﮐﻪ ﺧﻮد ﻧﯿﺰ از ﭼﻨﯿﻦ ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻰ ﺑﻪ وﺣﺸﺖ اﻓﺘﺎده ﺑﻮد ﺗﺮﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻋﻤﻖ‬ ‫ﺧﺎك روﺳﯿﻪ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ واﺣﺪﻫﺎى ﭘﺮاﮐﻨﺪه روس ﻧﯿﺮوﻫﺎى او را دور ﺑﺰﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﺎل آن ﮐﻪ ژﻧﺮالﻫﺎى ﮐﻬﻨﻪ ﮐﺎر آﻟﻤﺎﻧﻰ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻰ ﻣﻰداﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮى ارﺗﺶ ﺳﺮخ آنﻫﺎ را در ﻧﻮﻋﻰ ﺑﻬﺖ و وﺣﺸﺖ ﻓﺮو ﺑﺮده اﺳﺖ‬ ‫و اﮐﻨﻮن زدن ﺿﺮﺑﻪ ﺑﻪ »ﺳﺮ ﻣﺎر ﯾﻌﻨﻰ ﻣﺴﮑﻮ« ﺿﺮورى اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺗﻘﺪﯾﺮ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﺷﺨﺺ ﻫﯿﺘﻠﺮ ارﺗﺶﻫﺎى ﻣﺮﮐﺰى ﻣﻮﻗﺘﺎ ﻣﺴﮑﻮ را‬ ‫رﻫﺎ ﮐﺮده و ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻟﻨﯿﻨﮕﺮاد )ﺳﻦ ﭘﯿﺘﺮزﺑﻮرگ( در ﺷﻤﺎل روﺳﯿﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدﻧﺪ و ارﺗﺶﻫﺎى ﺟﻨﻮﺑﻰ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ اﻫﺪاف ﮐﻢ اﻫﻤﯿﺖ ﺗﺼﺮف‬ ‫ﮐﯿﻒ‪ ،‬ﺧﺎر ﮐﻒ‪ ،‬ﺑﻨﺎدر اودﺳﺎ و ﺳﻮاﺳﺘﻮﭘﻮل ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫در اواﯾﻞ ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﻟﻨﯿﻨﮕﺮاد ﻣﺤﺎﺻﺮه ﺷﺪ و در ‪ 19‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﮐﯿﻒ ﺳﻘﻮط ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد ﻣﺴﮑﻮ‬ ‫ﻧﺒﺮد ﻣﺴﮑﻮ را ﻣﻰﺗﻮان ﻧﻘﻄﻪى ﻋﻄﻒ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻋﻈﯿﻢ ﺑﺎرﺑﺎروﺳﺎ داﻧﺴﺖ‪ 300 .‬ﻟﺸﮑﺮ آﻟﻤﺎﻧﻰ ﭘﺲ از ﺟﺎرو ﮐﺮدن ﻟﺸﮑﺮﻫﺎى درﻫﻢ ﭘﺎﺷﯿﺪهى‬ ‫ارﺗﺶ ﺳﺮخ در ﺟﻨﻮب و ﺷﻤﺎل اﮐﻨﻮن ﺑﺎ ﻓﺮﻣﺎن ﻫﯿﺘﻠﺮ در ‪ 30‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ ﺗﻮﻓﺎن را آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻄﺎﺑﻖ اﯾﻦ ﻓﺮﻣﺎن ﻣﺴﮑﻮ‬ ‫ﺑﺎﯾﺪ از ﺷﻤﺎل و ﺟﻨﻮب ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار ﻣﻰﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫در ‪ 16‬اﮐﺘﺒﺮ ‪ 14‬ﻟﺸﮑﺮ زرﻫﻰ آﻟﻤﺎﻧﻰ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ‪ 44‬ﻟﺸﮑﺮ ﭘﯿﺎده و ‪ 8‬ﻟﺸﮑﺮ ﻣﻮﺗﻮرﯾﺰه از ﺳﻤﺖ ﮐﯿﻒ در ﺟﻨﻮب ﻏﺮﺑﻰ ﻣﺴﮑﻮ ﺣﻤﻠﻪ را ﺑﻪ‬ ‫ﺳﻤﺖ اﯾﻦ ﺷﻬﺮ آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ارﺗﺶﻫﺎى ﺷﻤﺎﻟﻰ آﻟﻤﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺗﺼﺮف ﮐﺎﻟﯿﻨﯿﻦ در ‪ 160‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮى ﺷﻤﺎل ﻣﺴﮑﻮ اﯾﻦ ﺷﻬﺮ را در آﺳﺘﺎﻧﻪ ﺳﻘﻮط‬ ‫ﻗﺮار دادﻧﺪ‪.‬‬ ‫دﯾﮕﺮ ﻫﯿﭻ ﮐﺲ در ‪ 14‬اﮐﺘﺒﺮ اﻣﯿﺪى ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺪارى ﻣﺴﮑﻮ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﻧﯿﻤﻰاز ﻣﺮدم ﺷﻬﺮ ﺑﻪ اﺿﺎﻓﻪ ﺗﻤﺎﻣﻰ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺳﯿﺎﺳﻰ )ﺑﻪ ﺟﺰ اﺳﺘﺎﻟﯿﻦ( ﺷﻬﺮ‬ ‫را ﺗﺮك ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎرﺷﺎل ژوﮐﻮف ﻣﺪاﻓﻊ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻟﻨﯿﻨﮕﺮاد )ﮐﻪ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﮐﺮدن آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﺷﺪه ﺑﻮد( ﺳﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ارﺗﺶ ﺷﻮروى را‬ ‫در دﻓﺎع از ﻣﺴﮑﻮ ﺑﺮﻋﻬﺪه ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫ژوﮐﻮف ﻓﻮرا دﺳﺘﻮر داد ﮐﻪ اﻃﺮاف ﻣﺴﮑﻮ ﭘﺮ از ﮔﻮدال و ﺧﻨﺪق ﺷﻮد‪ .‬ﮔﺰارشﻫﺎى ﻣﺘﻌﺪد از ﺗﻤﺮﮐﺰ ﺷﺪﯾﺪ ﻧﯿﺮوﻫﺎى روﺳﻰ در ﭘﺸﺖ‬ ‫دروازهﻫﺎى ﻣﺴﮑﻮ ﻣﻰداد‪ .‬اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﻰ ﺑﻮد ﮐﻪ زرﻫﭙﻮشﻫﺎى اﻟﻤﺎﻧﻰ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ از ﺳﻪ ﺟﺎده ﺑﺮﯾﺎﯾﻨﮏ ‪ -‬ﻣﺴﮑﻮ‪ ،‬اﺳﻤﻮﻟﻨﺴﮏ ‪ -‬ﻣﺴﮑﻮ و‬ ‫ﮐﺎﻟﯿﻨﯿﻦ ‪ -‬ﻣﺴﮑﻮ در ﺣﺎل ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫در ‪ 19‬اﮐﺘﺒﺮ ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ روﺳﯿﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻮﻗﺖ ﺑﻪ ﮐﻮى ﺑﯿﺸﻒ در ﻫﺰار ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮى ﺷﺮق ﻣﺴﮑﻮ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪ اﻣﺎ اﺳﺘﺎﻟﯿﻦ ﮐﻪ ﺧﻮد را در‬ ‫ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮى ﺷﻮروى ﻣﻘﺼﺮ ﻣﻰداﻧﺴﺖ ﻗﺴﻢ ﺧﻮرد ﮐﻪ ﻣﺴﮑﻮ و ﮐﺮﻣﻠﯿﻦ را ﺗﺮك ﻧﮑﻨﺪ‪.‬‬

‫‪١٣٥‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﺧﻄﻮط اوﻟﯿﻪى دﻓﺎﻋﻰ روسﻫﺎ در اﯾﻦ زﻣﺎن ﻗﺎدر ﺑﻪ دﻓﺎع از ﻣﺴﮑﻮ ﻧﺒﻮد اﻣﺎ دو اﺗﻔﺎق ﻫﻢ زﻣﺎن ﺑﺎﻋﺚ ﻧﮕﺮاﻧﻰ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن آﻟﻤﺎﻧﻰ و‬ ‫ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻰ ژوﮐﻮف روﺳﻰ ﻣﻰﺷﺪ؛ ﺑﺎرانﻫﺎى ﺳﯿﻞآﺳﺎ ﮐﻪ ﻧﻮﻣﯿﺪ زﻣﺴﺘﺎن زودرس ﻣﺴﮑﻮ راﻣﻰداد ﺣﺮﮐﺖ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻣﻮﺗﻮرﯾﺰه آﻟﻤﺎن را ﮐﻨﺪ‬ ‫ﮐﺮد و از آن ﺳﻮ ﻣﯿﻠﯿﻮنﻫﺎ ﺳﺮﺑﺎز و داوﻃﻠﺐ روﺳﻰ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺧﻮد را از ﺷﺮق‪ ،‬ﺷﻤﺎل ﺷﺮق و ﺟﻨﻮب ﺷﺮق ﺑﻪ ﻣﺴﮑﻮ ﻣﻰرﺳﺎﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ آﻟﻤﺎن در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﻨﻬﺎ ‪ 70‬ﻟﺸﮑﺮ را در ﺣﺎل ﺗﻬﺎﺟﻢ ﺑﻪ ﻣﺴﮑﻮ داﺷﺖ و ﻗﺎدر ﻧﺒﻮد ﺑﻪ آنﻫﺎ ﻗﻮاى ﮐﻤﮑﻰ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ .‬در اول‬ ‫دﺳﺎﻣﺒﺮ آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﺑﻪ ‪ 30‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮى ﻣﺴﮑﻮ رﺳﯿﺪﻧﺪ و اﮐﻨﻮن ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻏﺮش ﺗﻮپﻫﺎى آﻟﻤﺎﻧﻰ ﮐﺮﻣﻠﯿﻦ را ﻣﻰﻟﺮزاﻧﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺮدم ﺣﻮﻣﻪ ﻣﺴﮑﻮ‬ ‫ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﭘﯿﺶ ﻗﺮاوﻻن آﻟﻤﺎﻧﻰ را ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﻓﻮن ﺑﻮك ﻧﺎﺑﻐﻪى ﻧﻈﺎﻣﻰ آﻟﻤﺎﻧﻰ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻋﮑﺲﻫﺎى ﻫﻮاﯾﻰ و وﺿﻌﯿﺖ واﺣﺪﻫﺎى ﺧﺴﺘﻪى ﺧﻮد ﺑﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ دﯾﮕﺮى رﺳﯿﺪه ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﮔﻞوﻻى اﺟﺎزه ﻧﺪاده ﺑﻮد ﮐﻪ واﺣﺪﻫﺎى ﻣﻮﺗﻮرﯾﺰه ﻣﺴﮑﻮ را ﻗﺒﻞ از رﺳﯿﺪن ﻗﻮاى ﮐﻤﮑﻰ ﺗﺼﺮف ﮐﻨﺪ و اﮐﻨﻮن ژوﮐﻮف ﻣﺴﮑﻮ را ﺑﻪ ﺷﺪت‬ ‫ﺗﺠﻬﯿﺰ ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎرانﻫﺎى ﺳﯿﻞآﺳﺎ و ﺳﺮﻣﺎ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﻗﻮاى آﻟﻤﺎﻧﻰ ‪ 15‬روز دﯾﺮ ﺑﻪ ﻣﺴﮑﻮ ﺑﺮﺳﻨﺪ‪ .‬و ﻫﻤﯿﻦ ‪ 15‬روز ﺣﯿﺎﺗﻰ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﮐﻪ‬ ‫‪ 100‬ﻟﺸﮑﺮ ﻋﻤﺪﺗﺎ از ﺷﺮق و ﺳﯿﺒﺮى و ﺷﺮق اورال ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﻣﺴﮑﻮ ﺑﯿﺎﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫او در دوم دﺳﺎﻣﺒﺮ در درﺧﻮاﺳﺘﻰ ﻣﺤﺮﻣﺎﻧﻪ از ﻫﯿﺘﻠﺮ ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﻧﻬﺎﯾﻰ ﻣﺴﮑﻮ را ﺗﺎ ﺑﻬﺎر ﺑﻪ ﺗﻌﻮﯾﻖ ﺑﯿﻨﺪازد اﻣﺎ ﻫﯿﺘﻠﺮ دﯾﻮاﻧﻪوار ﺑﺎ اﯾﻦ‬ ‫درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﮐﺮد و در ‪ 15‬دﺳﺎﻣﺒﺮ ﻓﺮﻣﺎن ﺣﻤﻠﻪى ﻧﻬﺎﯾﻰ ﺑﻪ ﻣﺴﮑﻮ را ﺻﺎدر ﮐﺮد‪.‬‬ ‫اﻣﺎ زﻣﺎن از دﺳﺖ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﺣﻤﻼت آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺑﺎ ﺿﺪ ﺣﻤﻠﻪﻫﺎى ﺷﺪﯾﺪ ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ و در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﺑﺎرش ﺑﺮف آﻏﺎز ﺷﺪه ﺑﻮد‪،‬‬ ‫ﺣﻤﻠﻪى ﮐﻢ رﻣﻖ زرﻫﭙﻮشﻫﺎى درﮔﻞ ﻣﺎﻧﺪهى آﻟﻤﺎنﻫﺎﺑﺎ ﺿﺪﺣﻤﻠﻪ ﺳﻨﮕﯿﻦ واﺣﺪﻫﺎى ﺗﻌﻠﯿﻢ دﯾﺪه وآﺷﻨﺎ ﺑﻪ ﺳﺮﻣﺎى ﺷﺮق روﺳﯿﻪ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫در ﻧﺒﺮد ﺑﻰرﺣﻤﺎﻧﻪ ﻣﺴﮑﻮ ‪ 3‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺳﺮﺑﺎز از دو ﻃﺮف ﺷﺮﮐﺖ داﺷﺘﻨﺪ و ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﺠﺪدا ﺗﮑﺮار ﺷﺪ‪.‬ﺳﺮﺑﺎزان ﺳﺮﻣﺎزدهى آﻟﻤﺎﻧﻰ ﺑﺪون آن ﮐﻪ‬ ‫ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ از ﺣﺮﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺮقآﺳﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﻨﺪ ﻫﺪف ﺣﻤﻼت ﺟﻨﮕﺠﻮﯾﺎن ﺳﯿﺒﺮﯾﺎﯾﻰ وﺳﻮاران ﻗﺰاق ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬آنﻫﺎ ﻫﺮﮔﺰ ﮔﻤﺎن ﻧﻤﻰﮐﺮدﻧﺪ‬ ‫ارﺗﺶ آﺳﯿﺎﯾﻰ روﺳﯿﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺮاى آنﻫﺎ ﻣﺸﮑﻞ آﻓﺮﯾﻦ ﺑﺎﺷﺪ اﻣﺎ زﻣﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺗﻮپﻫﺎ در ﮔﻞ از ﺣﺮﮐﺖ ﻣﻰﻣﺎﻧﻨﺪ و ﺧﻮدروﻫﺎ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺳﺮﻣﺎ‬ ‫روﺷﻦ ﻧﻤﻰﺷﻮﻧﺪ و اﻧﮕﺸﺘﺎن ﯾﺦزده ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻓﺸﺮدن ﻣﺎﺷﻪ اﺳﻠﺤﻪ ﻧﯿﺴﺖ آﻧﮕﺎه اﺳﮑﻰ ﺑﺎزان و ﺳﻮاران آﺳﯿﺎﯾﻰ ﯾﮑﻪﺗﺎز ﻣﯿﺪان ﻣﻰﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﺗﺎ ‪ 8‬دﺳﺎﻣﺒﺮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻋﻠﻰرﻏﻢ دﺳﺘﻮر ﭘﯿﺸﻮاى ﺑﺮاى ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺗﺎ ‪ 16‬دﺳﺎﻣﺒﺮ ﯾﮑﺴﺮه ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻇﺮف دو ﻫﻔﺘﻪ‬ ‫آﻟﻤﺎنﻫﺎ ‪ 250‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﻋﻘﺐ راﻧﺪه ﺷﺪﻧﺪ و دﯾﮕﺮ ﻣﺴﮑﻮ در ﺧﻄﺮ ﻧﺒﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﺎرﺑﺎروﺳﺎ ﺑﺎ ﺷﮑﺴﺖ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻫﯿﺘﻠﺮ اﺣﻤﻘﺎﻧﻪ ﺳﻌﻰ ﮐﺮد ژﻧﺮالﻫﺎى ﻣﻌﺮوف ﺧﻮد را ﺗﻮﺑﯿﺦ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻓﻮن ﺑﻮك و ﺑﺮاﺧﻮوﯾﭻ اﺳﺘﻌﻔﺎ دادﻧﺪ‬ ‫و ﮔﻮدرﯾﺎن و ﻫﻮﭘﻨﺮ ﺑﺮﮐﻨﺎر ﮔﺮدﯾﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫روﻧﺪﺷﺘﺎت ﻧﯿﺰ ﻣﺎه ﺑﻌﺪ اﺳﺘﻌﻔﺎ داد و ﻋﻤﻼ ارﺗﺶ آﻟﻤﺎن ﻧﻮاﺑﻎ ﺟﻨﮕﻰ ﺧﻮد را از دﺳﺖ داد‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮد‬ ‫ژﻧﺮال ﻓﻮن رون‪ ،‬اﻓﺴﺮ ارﺷﺪ ﺳﺘﺎد ارﺗﺶ آﻟﻤﺎن‪ ،‬در ﺟﻨﮓ دوم ﺟﻬﺎﻧﻰ در ﮐﺘﺎب ﺧﻮد ﺑﻪ ﻧﺎم اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﮔﻤﺸﺪهى ﺟﻬﺎن ﻣﻰﻧﻮﯾﺴﺪ‪ :‬در‬ ‫دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ 1941‬ﻣﺎ ﻗﺎره اروﭘﺎ را در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺘﯿﻢ و در ﻫﯿﭻ ﺟﻨﮕﻰ ﺷﮑﺴﺖ ﻧﺨﻮرده ﺑﻮدﯾﻢ اﻣﺎ ﻣﻦ در ﺑﺎزدﯾﺪى ﮐﻪ از ﺟﺒﻬﻪ ﻣﺴﮑﻮ داﺷﺘﻢ‬ ‫درﯾﺎﻓﺘﻢ ﮐﻪ در ﻫﻤﺎن زﻣﺎن ﻣﺎ ﻣﺤﮑﻮم ﺑﻪ ﺑﺎﺧﺘﻦ ﺑﻮدﯾﻢ‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﻦ ﻣﻰدﯾﺪم ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺳﺮﺑﺎزان ﻣﺎ ﺑﺮاى ﺳﯿﺮ ﮐﺮدن ﺷﮑﻢ ﺧﻮد ﮔﻮﺷﺖ ﯾﺦ‬ ‫زده اﺳﺐﻫﺎﯾﺸﺎن را ﺑﻪ دﻧﺪان ﻣﻰﮐﺸﯿﺪﻧﺪ و ﺑﺮاى ﮔﺮم ﮐﺮدن ﺧﻮد از ﻟﺒﺎسﻫﺎى دﺳﺖ دوم )؟ زﻧﺎﻧﻪ( اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ‪«.‬‬ ‫ارﺗﺶ آﻟﻤﺎن در دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ 200 ،1941‬ﻟﺸﮑﺮ روس را ﺑﻪ ﮐﻠﻰ ﻣﻨﻬﺪم ﮐﺮده و ﯾﺎزده ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ اروﭘﺎﯾﻰ را ﻓﺘﺢ ﮐﺮده ﺑﻮد اﻣﺎ اﮐﻨﻮن در‬ ‫دﺷﺖﻫﺎى وﺳﯿﻊ روﺳﯿﻪ ﭘﺨﺶ ﺷﺪه و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻫﯿﻮﻻى در ﺑﺮف ﻣﺎﻧﺪهاى درآﻣﺪه ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪١٣٦‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﺷﮑﺴﺖ ﻣﺴﮑﻮ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﮐﻞ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﺎرﺑﺎروﺳﺎ ﺑﻰﻧﺘﯿﺠﻪ از آب درآﯾﺪ‪ .‬روسﻫﺎ در ﻣﺎه ﻧﻮاﻣﺒﺮ ﺿﺪ ﺣﻤﻠﻪاى ﺑﺰرگ زدﻧﺪ و آﻟﻤﺎنﻫﺎ را‬ ‫از وﺿﻌﯿﺖ ﺗﻬﺎﺟﻤﻰ ﺑﻪ ﺗﺪاﻓﻌﻰ در آوردﻧﺪ و ‪ 3‬ﺳﺎل ﺑﻌﺪ آﻟﻤﺎن را ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﮐﻠﻰ از ﺷﻮروى ﺑﯿﺮون راﻧﺪﻧﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ ﺗﺼﺮف ﺷﺮق آﻟﻤﺎن و‬ ‫ﺑﺮﻟﻦ ﺑﺮاى ﻧﯿﻢ ﻗﺮن اﯾﻦ ﮐﺸﻮر را دو ﭘﺎره ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﺎرﺑﺎروﺳﺎ در ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﺸﺎﺑﻬﻰ ﻧﺪارد و ﺑﻌﯿﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ در آﯾﻨﺪه ﻧﯿﺰ ﻣﺸﺎﺑﻬﻰ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎرﺑﺎروﺳﺎ ﮐﻤﺮ ارﺗﺶ آﻟﻤﺎن را ﺷﮑﺴﺖ‪.‬‬ ‫آﻟﻤﺎن ﻗﺪرت ﺧﻮد را ﺗﺎ آن زﻣﺎن ﺑﻪ وﺟﻮد ژﻧﺮالﻫﺎى ﺑﺰرﮔﺶ ﻣﺪﯾﻮن ﺑﻮد‪ .‬ﻫﺎﻟﺪر‪ ،‬ﮔﻮدرﯾﺎن‪ ،‬روﻧﺪﺷﺘﺖ و ﻓﻮن ﺑﻮك ﻣﺮداﻧﻰ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﺧﺪاى ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻧﻈﺎﻣﻰ و ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ در آوردن واﺣﺪﻫﺎى ﺑﺰرگ زرﻫﻰ و ﭘﯿﺎده ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻫﯿﺘﻠﺮ ﺑﺎ ﺑﺮﮐﻨﺎرى آنﻫﺎ و ﺑﻪ دﺳﺖ‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﺟﺒﻬﻪ ﺷﺮق ﺗﯿﺮ ﺧﻼص را ﺑﻪ ﻣﻐﺰ ارﺗﺶ آﻟﻤﺎن ﺷﻠﯿﮏ ﮐﺮد‪) .‬اﮔﺮ ﭼﻪ او ‪ 3‬ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪ ﻣﺮداﻧﻰ ﭼﻮن‬ ‫روﻧﺪﺷﺘﺖ و ﮔﻮدرﯾﺎن را ﺑﻪ ارﺗﺶ ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪ اﻣﺎ آن زﻣﺎن ﺑﺴﯿﺎر دﯾﺮ ﺑﻮد‪(.‬‬ ‫ﺷﮑﺴﺖ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﺴﮑﻮ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻟﻨﺪن و واﺷﻨﮕﺘﻦ ﻧﻔﺲ راﺣﺘﻰ ﺑﮑﺸﻨﺪ و ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ آﻟﻤﺎن از ﮔﺮداب روﺳﯿﻪ ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻪ ﺑﯿﺮون‬ ‫ﻧﺨﻮاﻫﺪ آﻣﺪ و دو ﻏﻮل ﮐﻤﻮﻧﯿﺴﺘﻰ و ﻧﺎزﯾﺴﺘﻰ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را ﺧﺮد و ﻧﺎﺑﻮد ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد اﺳﺘﺎﻟﯿﻨﮕﺮاد‬ ‫اﻣﮑﺎن ﻧﺪارد ﮐﻪ ﮐﺴﻰ ﺗﺎرﯾﺦ را ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ اﻣﺎ ﺑﺎ ﻧﺎم اﺳﺘﺎﻟﯿﻨﮕﺮاد ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﺳﺘﺎﻟﯿﻨﮕﺮاد ﻧﺎم ﯾﮑﻰ از ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ‪ ،‬ﺑﻰرﺣﻤﺎﻧﻪﺗﺮﯾﻦ و‬ ‫ﺧﻮﻧﯿﻦﺗﺮﯾﻦ ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺗﺎرﯾﺦ اﺳﺖ‪ 6 .‬ﻣﺎه درﮔﯿﺮى ﺷﺪﯾﺪ ﺑﯿﻦ ﯾﮏ ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺳﺮﺑﺎز ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﮐﺪام »ﭘﺎى ﻋﻘﺐ رﻓﺘﻦ« ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫زورآزﻣﺎﯾﻰ دو ارﺗﺶ ﺑﺰرگ ﺗﺎرﯾﺦ‪ :‬ورﻣﺎﺧﺖ )ﻧﯿﺮوى زﻣﯿﻨﻰ آﻟﻤﺎﻧﻰ( و ارﺗﺶ ﺳﺮخ‪ .‬اراده دو ﻣﻠﺖ در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻗﺮار‬ ‫ﮔﺮﻓﺖ و ﺷﺎﻫﮑﺎر ﺧﻮﻧﯿﻦ ﻧﺒﺮدﻫﺎى زﻣﯿﻨﻰ را ﺧﻠﻖ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﺣﻤﻠﻪ ﻣﺠﺪد آﻟﻤﺎنﻫﺎ‬ ‫ﭘﺲ از ﺿﺪ ﺣﻤﻠﻪى ﻣﺮﮔﺒﺎر روسﻫﺎ در ﺟﺒﻬﻪ ﻣﺴﮑﻮ ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﮔﺴﺘﺮدهى آﻟﻤﺎنﻫﺎ از ﺟﺒﻬﻪ ﻣﺮﮐﺰى ﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻮك ﭘﯿﮑﺎن ارﺗﺶ‬ ‫راﯾﺶ اﮐﻨﻮن ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﻮب ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻗﺒﻼ روسﻫﺎ در ﺟﻨﻮب ﺑﺎ ﺗﺤﻤﻞ ﺳﻨﮕﯿﻦﺗﺮﯾﻦ ﺷﮑﺴﺖﻫﺎ‪ ،‬اﮐﺮاﯾﻦ و اﻃﺮاف درﯾﺎى ﺳﯿﺎه را ﺑﻪ‬ ‫ﺣﺮﯾﻒ واﮔﺬار ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ و اﮐﻨﻮن زﻣﺎن آن ﺑﻮد ﺗﺎ ارﺗﺶ آﻟﻤﺎن ﺑﺎ ﭘﯿﺸﺮوى در ﺟﻨﻮب ﺧﻄﻮط ﻣﺴﺘﺤﮑﻢ دﻓﺎﻋﻰ روسﻫﺎ را در ﻣﺮﮐﺰ‬ ‫)ﻣﺴﮑﻮ( دور ﺑﺰﻧﺪ و ﺿﺮﺑﻪى ﻗﻄﻌﻰ را ﺑﻪ روﺳﯿﻪ ﺑﺎ ﻓﺘﺢ ﻣﺮاﮐﺰ ﻧﻔﺘﻰ ﺑﺎﮐﻮ و ﻗﻔﻘﺎز ﺑﺰﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ وﻟﮕﺎ و ﻗﻔﻘﺎز ﺣﺮﮐﺘﻰ ﻣﻬﻢ وﻣﺨﺎﻃﺮهآﻣﯿﺰ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻰﺷﺪﭼﺮا ﮐﻪ ﺣﺘﺎ ﻧﺎﭘﻠﺌﻮن ازورودﺑﻪ ﻋﻤﻖ ﺧﺎك روﺳﯿﻪ وﺣﺸﺖ داﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﻫﺸﺪار ﺳﺘﺎد ارﺗﺶ آﻟﻤﺎن‬ ‫ﻫﯿﺘﻠﺮ ﮐﻪ رؤﯾﺎى رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻣﻨﺒﻊ اﺻﻠﻰ اﻧﺮژى ﺟﻬﺎن ﯾﻌﻨﻰ اﯾﺮان‪ ،‬ﻋﺮاق و ﻗﻔﻘﺎز را در ﺳﺮ ﻣﻰﭘﺮوراﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﺎرﺷﺎﻫﺎى ﺑﺰرگ ﺧﻮد ﻓﺮﻣﺎن‬ ‫ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻪ ﺳﻮى وﻟﮕﺎ را داد اﻣﺎ ﺑﺮرﺳﻰﻫﺎى اوﻟﯿﻪى دو ژﻧﺮال ﺑﺰرگ آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﯾﻌﻨﻰ ﻫﺎﻟﺪر و ﻓﻮن ﻟﯿﺴﺖ ﻧﺸﺎن ﻣﻰداد ورود ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ‬ ‫ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻄﺮﻧﺎك اﺳﺖ ﭼﺮا ﮐﻪ اﺣﺘﻤﺎل ﻣﺤﺎﺻﺮه ﺷﺪن ﻗﻮاى آﻟﻤﺎن زﯾﺎد و اﻣﮑﺎن ﯾﮏ ﺗﺮاﺑﺮى ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻢ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻫﯿﺘﻠﺮ ﺑﺎ ﻋﺼﺒﺎﻧﯿﺖ‬ ‫اﯾﻦ ﮔﺰارشﻫﺎى ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﻰ را رد ﮐﺮد و ﺑﺎ اﻧﺘﺼﺎب ژﻧﺮال ﻓﻮنﭘﺎوﻟﻮس ﺑﻪ ﺳﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ارﺗﺶﻫﺎى ﺟﻨﻮب ﻋﺰم ﺧﻮد را ﺑﺮاى ﺣﻤﻠﻪى‬ ‫ﻧﻬﺎﯾﻰ ﺑﻪ ﻗﻔﻘﺎز و وﻟﮕﺎ ﺟﺰم ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ورود ﺑﻪ ﻋﻤﻖ ﺧﺎك روﺳﯿﻪ‬ ‫در ژوﺋﻦ ‪ 1942‬و ﺑﺎ ﻓﺮا رﺳﯿﺪن ﮔﺮﻣﺎ‪ ،‬ارﺗﺶ آﻟﻤﺎن از ﻻك دﻓﺎﻋﻰ ﺧﻮد ﺑﯿﺮون آﻣﺪه و در ﻗﺎﻟﺐ ‪ 90‬ﻟﺸﮑﺮ در ﻣﺤﻮر ﮐﻮرﺳﮏ ‪ -‬ﺧﺎرﮐﻒ‬ ‫)در ﺟﻨﻮب ﻏﺮب ﻣﺴﮑﻮ( ﺑﻪ ﭘﯿﺸﺮوى ﺑﺰرﮔﻰ دﺳﺖ زد‪ .‬ارﺗﺶ ﺷﺸﻢ آﻟﻤﺎن در ﭼﻨﺪ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺎ درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪن ﻣﻘﺎوﻣﺖﻫﺎى اوﻟﯿﻪ ارﺗﺶ ﺳﺮخ‬ ‫ﺑﻪ ﺷﮑﻠﻰ ﺳﯿﻞآﺳﺎ از رود وﻟﮕﺎ و دن ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﺑﻪ روﺳﺘﻮف )‪ 1000‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮى ﺗﻔﻠﯿﺲ و ‪ 6000‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮى ﻗﻔﻘﺎز( رﺳﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫‪١٣٧‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫آﻟﻤﺎنﻫﺎ در ﻗﻔﻘﺎز‬ ‫ارﺗﺶﻫﺎى ﺟﻨﻮب ﺷﻮروى ﮐﻪ در ﭘﻰ ﭼﻨﺪ ﺿﺮﺑﻪ ﺧﺮدﮐﻨﻨﺪه ﮐﺎﻣﻼ ﻣﻨﻔﻌﻞ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺳﺮاﺳﯿﻤﻪ از ﺳﺮ راه ارﺗﺶ آﻟﻤﺎن ﮐﻨﺎر رﻓﺘﻪ و ﺑﻪ‬ ‫ﺷﺮق وﻟﮕﺎ و اﻃﺮاف اﺳﺘﺎﻟﯿﻨﮕﺮاد ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﻰ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﻈﺎﻣﯿﺎن آﻟﻤﺎﻧﻰ ﺑﻪ ﻏﺮب ﮐﻮهﻫﺎى ﻗﻔﻘﺎز رﺳﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﺟﺎﯾﻰ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ‬ ‫ﯾﮏ ﺳﺎﻋﺖ ﭘﺮواز ﻫﻮاﯾﻰ ﺗﺎ ﺗﺒﺮﯾﺰ ﻓﺎﺻﻠﻪ داﺷﺖ‪ .‬آنﻫﺎ ﺻﻠﯿﺐ ﺷﮑﺴﺘﻪ )ﻋﻼﻣﺖ راﯾﺶ( را ﺑﺮ ﻓﺮاز ﻗﻠﻪى ‪ 5600‬ﻣﺘﺮى اﻟﺒﺮز »ﺑﺎ اﻟﺒﺮز اﯾﺮان‬ ‫ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ« ﺑﻪ اﻫﺘﺰاز در آوردﻧﺪ و ﺑﻪ اﻧﺘﻈﺎر رﺳﯿﺪن ﻗﻮاى اﺻﻠﻰ ارﺗﺶ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در ‪ 19‬اوت ‪ 1942‬ﻟﺸﮑﺮﻫﺎى اول و ﭼﻬﺎرم آﻟﻤﺎن از‬ ‫ارﺗﺶ ﺷﺸﻢ ﮐﻪ داراى ﺗﺠﻬﯿﺰات ﮐﻮﻫﻨﻮردى ﺑﻮدﻧﺪ در ﻗﻔﻘﺎز ﻓﺎﺗﺤﺎﻧﻪ ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺷﺪﻧﺪ ﻏﺎﻓﻞ از آن ﮐﻪ ﻧﺒﺮد اﺻﻠﻰ در ﺻﺪﻫﺎ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﺑﺎﻻ در‬ ‫وﻟﮕﺎ ﮔﺮاد )اﺳﺘﺎﻟﯿﻨﮕﺮاد( در ﺟﺮﯾﺎن ﺑﻮد‪.‬‬ ‫اﺳﺘﺎﻟﯿﻨﮕﺮاد در ﻣﺤﺎﺻﺮه‬ ‫ارﺗﺶﻫﺎى اﺻﻠﻰ آﻟﻤﺎن از ﻣﺤﻮر روﺳﺘﻮف ‪ -‬وﻟﮕﺎ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ اﺳﺘﺎﻟﯿﻨﮕﺮاد ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻗﺪرت ﻋﻈﯿﻢ ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺟﻨﮕﻰ‬ ‫آﻟﻤﺎن ﮐﻠﯿﻪى ﻧﯿﺮوﻫﺎى روﺳﻰ را ﻣﺠﺒﻮر ﮐﺮده ﺑﻮد ﺗﻨﻬﺎ اﺳﺘﺮاﺗﮋى ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﺗﻮأم ﺑﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ را ﭘﯿﺸﻪ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﺎ آن ﮐﻪ در ‪ 11‬اوت‬ ‫ﻓﻮنﭘﺎوﻟﻮس ﺑﺎ ﺗﺴﻠﻂ ﺑﺮ دور رود دن و وﻟﮕﺎ ﻋﻤﻼ اﺳﺘﺎﻟﯿﻨﮕﺮاد در ﻣﺤﺎﺻﺮه ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫در اﯾﻦ زﻣﺎن ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻓﻮنﭘﺎوﻟﻮس ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺮ ‪ 300‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ از ﻋﻘﺒﻪاى ‪ 700‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮى‪ 5 ،‬ﻫﺰار ﺗﺎﻧﮏ و زرهﭘﻮش و ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﻰ ‪3‬‬ ‫ﻫﺰار ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺴﯿﺞ ﻗﻮاى روﺳﯿﻪ‬ ‫ﺑﺮاى اﺳﺘﺎﻟﯿﻦ از دﺳﺖ دادن اﺳﺘﺎﻟﯿﻨﮕﺮاد )ﮐﻪ ﻗﺒﻼ و ﺑﻌﺪ از ﺟﻨﮓ وﻟﮕﺎ ﮔﺮاد ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﻰﺷﺪ( ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻤﻞ ﻧﺒﻮد‪ .‬وى در ﻣﺎه اوت ﺑﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎدن‬ ‫ارﺗﺶﻫﺎى ‪ 62‬و ‪ 63‬ﺷﻮروى ﻣﺘﺸﮑﻞ از ﺻﺪﻫﺎ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﺣﺮﻓﻪاى ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن واﺳﯿﻠﻰ ﭼﻮﯾﮑﻮف و ﺻﺪﻫﺎ ﻫﺰار ﻧﯿﺮوى داوﻃﻠﺐ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﻪ‬ ‫ﺗﻘﻮﯾﺖ ﺧﻂ دﻓﺎﻋﻰ اﺳﺘﺎﻟﯿﻨﮕﺮاد ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ورود ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺟﺪﯾﺪ ﺻﺤﻨﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت را ﮐﺎﻻ ﺗﻐﯿﯿﺮ داد‪.‬‬ ‫ﺑﻤﺒﺎرانﻫﺎى ﺳﻨﮕﯿﻦ ‪ 3‬ﻫﺰار ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎى آﻟﻤﺎن ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺟﻠﻮى ﭘﯿﺸﺮوى ﻗﻮاى ﮐﻤﮑﻰ روسﻫﺎ را ﺑﮕﯿﺮد و ﺑﻤﺒﺎران ﺷﺪﯾﺪ ﺷﻬﺮ ﻧﯿﺰ ﻋﻠﻰرﻏﻢ‬ ‫‪ 40‬ﻫﺰار ﺗﻠﻔﺎت ﻧﻈﺎﻣﻰ و ﻏﯿﺮﻧﻈﺎﻣﻰ ﺗﻨﻬﺎ اراده روسﻫﺎ را ﺑﺮاى ﻣﺒﺎرزه ﺳﺨﺖﺗﺮ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﺣﻤﻼت ﭘﻰدرﭘﻰ ﻓﻮنﭘﺎوﻟﻮس در ﻣﺎهﻫﺎى ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ و ا ﮐﺘﺒﺮ ‪ 1942‬ﻫﯿﭻ اﺛﺮى در روﺣﯿﻪى ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﻧﺪاﺷﺖ و ﺟﻨﮓ ﺷﻬﺮى اﺳﺘﺎﻟﯿﻨﮕﺮاد‬ ‫ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﯾﮑﻰ از ﺧﻮﻧﯿﻦﺗﺮﯾﻦ ﺟﻨﮓﻫﺎى ﺷﻬﺮى ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﻰﺷﺪ‪ .‬دهﻫﺎ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز آﻟﻤﺎﻧﻰ ﺷﮑﺎر ﺗﮏ ﺗﯿﺮاﻧﺪازان روس ﻣﻰﺷﻮﻧﺪ و ﻓﺮا رﺳﯿﺪن‬ ‫ﺳﺮﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﻣﺠﺪدا روﺣﯿﻪ روسﻫﺎ را ﻗﻮى و روﺣﯿﻪ آﻟﻤﺎنﻫﺎ را ﺗﻀﻌﯿﻒ ﻣﻰﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫در ‪ 19‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ﺿﺪ ﺣﻤﻠﻪى روسﻫﺎ ﺟﻨﺎحﻫﺎى اﺻﻠﻰ اﻃﺮاف ارﺗﺶ ﺷﺸﻢ را درﻫﻢ ﻣﻰﺷﮑﻨﺪ و دهﻫﺎ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﻣﺠﺎرى‪ ،‬رﻣﺎﻧﯿﺎﯾﻰ و اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﻰ‬ ‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﻣﻰﺷﻮﻧﺪ در ‪ 22‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ﻗﺮﯾﺐ ﺑﻪ ‪ 200‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮى ﺷﻤﺎل ﻏﺮب اﺳﺘﺎﻟﯿﻨﮕﺮاد روسﻫﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺗﻘﻮﯾﺘﻰ ﺟﻨﻮب ﻣﺴﮑﻮ و‬ ‫ﻟﺸﮑﺮﻫﺎى ﻣﺤﻠﻰ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﮐﺎﻻچ )ﮐﻨﺎر رودن دن( واﺣﺪﻫﺎى آﻟﻤﺎﻧﻰ را ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﻣﻰراﻧﻨﺪ و ﻋﻤﻼ ﺑﺎ اﯾﺠﺎد ﯾﮏ ﺣﻠﻘﻪى ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺰرگ‪ ،‬ارﺗﺶ‬ ‫‪ 300‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮه ﻓﻮنﭘﺎوﻟﻮس را در ﻣﺤﺎﺻﺮه ﻣﻰاﻧﺪازﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﺸﺪار ﻓﻮنﭘﺎوﻟﻮس‬ ‫در اواﺧﺮ ﻧﻮاﻣﺒﺮ‪ ،‬ﻓﻮنﭘﺎوﻟﻮس‪ ،‬ژﻧﺮال ﮐﻬﻨﻪﮐﺎر آﻟﻤﺎﻧﻰ‪ ،‬ﭘﻰ ﺑﺮد ﮐﻪ ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻧﯿﺮوﻫﺎى روﺳﻰ در ﺷﺮق وﻟﮕﺎ و اﺳﺘﺎﻟﯿﻨﮕﺮاد از ﯾﮏ ﺳﻮ و ﻣﺤﺎﺻﺮه‬ ‫ﺷﺪن وى از ﻣﺤﻮر ﺷﻤﺎل و ﺷﺮق ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاى ﺧﻄﺮﻧﺎك ﻣﺮدان از ﺟﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪى او را ﺗﻬﺪﯾﺪ ﻣﻰﮐﻨﺪ‪ .‬او ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ از ﺳﺘﺎد ارﺗﺶ درﺧﻮاﺳﺖ‬ ‫ﻣﻰﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺟﻨﻮب ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﮐﻨﻨﺪ اﻣﺎ ﻫﯿﺘﻠﺮ اﯾﻦ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد را اﺣﻤﻘﺎﻧﻪ رد ﻣﻰﮐﻨﺪ و در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻗﻮل ﻣﻰدﻫﺪ ﮐﻪ ﺣﺘﺎ در ﺻﻮرت ﻣﺤﺎﺻﺮهى‬ ‫ﮐﺎﻣﻞ از راه ﻫﻮاﯾﻰ ﺑﻪ او ﻣﻬﻤﺎت ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪.‬در دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ 1942‬ﻓﺸﺎر ﺳﻨﮕﯿﻦ روسﻫﺎ آﻏﺎز ﻣﻰﺷﻮد و ﺳﺮﺑﺎزان ﺧﺴﺘﻪى دو ﻃﺮف ﺑﻪ ﺷﺪت‬ ‫درﮔﯿﺮ ﻣﻰﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﮐﻨﻮن دﯾﮕﺮ ﻧﻪ ﺗﻮپ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﺎﻧﮏ و ﻧﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﻫﯿﭻ ﮐﺪام ﺑﻪ ﮐﺎر ﻧﻤﻰآﻣﺪﻧﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺧﻄﻮط ﺟﻨﮕﻰ ﺑﻪ ﻫﻢ رﯾﺨﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻨﻬﺎ‬ ‫‪١٣٨‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫دﻻورى ﺳﺮﺑﺎزان ﺣﺮف اول و آﺧﺮ را ﻣﻰزد‪ .‬ﺻﺪﻫﺎ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز از ﻻﺑﻼى ﺧﺮاﺑﻪﻫﺎ و ﮔﻮدالﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﻮى ﻫﻢ ﺷﻠﯿﮏ ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ و در ﺷﺐﻫﺎ‬ ‫ﻣﺮدان ﭘﺮﻗﺪرتﺗﺮ دﺳﺖ ﺑﻪ ﺷﮑﺎر ﻣﻰزدﻧﺪ‪» :‬ﺷﮑﺎر اﻧﺴﺎن« اﻣﺎ از اواﯾﻞ دﺳﺎﻣﺒﺮ ﻫﻤﻪ ﻗﺮاﯾﻦ ﺣﮑﺎﯾﺖ از ﻗﺮﯾﺐاﻟﻮﻗﻮع ﺑﻮدن ﭘﺎﯾﺎن ﻣﻘﺎوﻣﺖ‬ ‫آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﻣﻰﮐﺮد‪ .‬ﮔﺮﺳﻨﮕﻰ‪ ،‬ﺑﻰ ﺧﻮاﺑﻰ‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎ و ﮐﻤﺒﻮد ﻗﻮا و ﺳﺮﺳﺨﺘﻰ ﻣﺮدان روس اﺳﺘﺎﻟﯿﻨﮕﺮاد را ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﻗﺒﺮﺳﺘﺎن ﺑﺰرگ دﻻوران آﻟﻤﺎﻧﻰ‬ ‫ﮐﺮده ﺑﻮد‪.‬‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ ﺗﻠﻔﺎت روسﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﮐﻢ ﻧﺒﻮد و ﻫﻨﻮز ﮐﺴﻰ ﻧﻤﻰداﻧﺪ اﺳﺘﺎﻟﯿﻦ ﭼﻨﺪ ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺳﺮﺑﺎز و ﮐﺎرﮔﺮ را ﺑﻪ ﻣﯿﺪان اﺳﺘﺎﻟﯿﻨﮕﺮاد آورده ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﮔﻮرﯾﻨﮓ ﻋﻠﻰرﻏﻢ وﻋﺪهﻫﺎى ﻓﺮاوان ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻮاﻧﺴﺖ روزى ‪ 150‬ﺗﻦ ﻣﻬﻤﺎت و ﻏﺬا ﺑﻪ ارﺗﺶ ﻓﻮنﭘﺎوﻟﻮس ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ ﺣﺎل آن ﮐﻪ وى ﺣﺪاﻗﻞ ﻧﯿﺎز‬ ‫ﺑﻪ ‪ 1000‬ﺗﻦ ﻣﻠﺰوﻣﺎت در روز داﺷﺖ اﻣﺎ ﭘﯿﺸﻮا ﻗﻮل رﺳﯿﺪن ﻗﻮاى ﮐﻤﮑﻰ ﺑﻪ وى را داد‪.‬‬ ‫ژﻧﺮال ﻓﻮن ﻣﺎﻧﺸﺘﺎﯾﻦ در دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ 1942‬ﺑﺎ ‪ 150‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﺣﺮﮐﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻓﻮنﭘﺎوﻟﻮس را آﻏﺎز ﮐﺮد‪ .‬اﺧﺒﺎر ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ‬ ‫اﯾﻦ ﺣﺮﮐﺖ ﺧﻮن ﺗﺎزهاى در رگﻫﺎى ﺳﺮﺑﺎزان راﯾﺶ داﺷﺖ و آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﺑﺎ اﻣﯿﺪوارى ﺣﻤﻼت ﭘﻰدرﭘﻰ روسﻫﺎ را دﻓﻊ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﺗﺤﺎد‬ ‫ﺷﻮروى ﻇﺎﻫﺮا ﻗﺼﺪ داﺷﺖ ﻗﺪرت ﻋﻈﯿﻢ اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ ﺧﻮد را ﻧﺸﺎن دﻫﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎدن دهﻫﺎ ﻟﺸﮑﺮ ﭘﺮﻗﺪرت راه ﺳﭙﺎه ﻣﺎﻧﺸﺘﺎﯾﻦ را‬ ‫ﺑﺴﺖ و ﻫﻢ زﻣﺎن ﻓﺸﺎر ﺧﻮد را ﺑﺮ ﺳﺮﺑﺎزان ﮔﺮﺳﻨﻪى ﻓﻮﻣﻦﭘﺎوﻟﻮس اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮد‪ .‬ﻫﯿﺘﻠﺮ در ژاﻧﻮﯾﻪ ‪ 1943‬ﻓﻮنﭘﺎوﻟﻮس را ﺑﻪ درﺟﻪى ﻓﯿﻠﺪ‬ ‫ﻣﺎرﺷﺎﻟﻰ ارﺗﻘﺎ داد و از او ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ آﺧﺮﯾﻦ ﻗﻄﺮهى ﺧﻮن ﺑﺠﻨﮕﺪ و ﯾﺎ آن ﮐﻪ ﺧﻮدﮐﺸﻰ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫در ‪ 8‬ژاﻧﻮﯾﻪ ژوﮐﻮف )ﻣﺎرﺷﺎل ﻓﺎﺗﺢ روس ﮐﻪ آﻟﻤﺎنﻫﺎى ﻣﻐﺮور را از دو ﺟﺒﻬﻪى ﺑﺰرگ ﻟﻨﯿﻨﮕﺮاد و ﻣﺴﮑﻮ ﻋﻘﺐ راﻧﺪه ﺑﻮد( ﺑﺎ ﻗﺒﻮل ﺳﺮ‬ ‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﺟﻨﻮب اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﻓﻮنﭘﺎوﻟﻮس ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﺗﺴﻠﯿﻢ داد و ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ از ﺟﻮاب رد ﺑﺎ ﺗﺎﻧﮏﻫﺎى ﺧﻮد ﻗﻮاى آﻟﻤﺎن را ﺑﻪ دو ﻧﯿﻢ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ارﺗﺶ ﺷﺸﻢ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ارﺗﺶ ﺳﺮخ ﭘﺲ از ﺗﺤﻤﻞ آﺧﺮﯾﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖﻫﺎ و ﺟﻨﮕﻰ ﻣﺮداﻧﻪ در ‪ 2‬ﻓﻮرﯾﻪ ‪ 1943‬ﺧﻮد را ﺗﺴﻠﯿﻢ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﻄﺎﺑﻖ‬ ‫ﮔﺰارشﻫﺎ از ارﺗﺶ ‪ 300‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮه ﻓﻮنﭘﺎوﻟﻮس ﺗﻨﻬﺎ ‪ 20‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﺟﺎن ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻪ در ﺑﺮدﻧﺪ‪ 90 .‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز‪ 2400 ،‬اﻓﺴﺮ و ‪ 24‬ژﻧﺮال در‬ ‫اﺛﺮ ﮔﺮﺳﻨﮕﻰ و ﺳﺮﻣﺎ ﻣﺮدﻧﺪ و ‪ 40‬ﻫﺰار اﺳﯿﺮ در ﻣﺮﺣﻠﻪى اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻪ اردوﮔﺎهﻫﺎ ﻗﺒﻞ از آن ﮐﻪ ﺑﻪ ﻏﺬا و آب ﺑﺮﺳﻨﺪ ﺗﻠﻒ ﺷﺪﻧﺪ‪ 150 .‬ﻫﺰار‬ ‫ﻧﻔﺮ ﮐﺸﺘﻪ و ‪ 34‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﻣﻌﻠﻮل و ﻣﺠﺮوح ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﻰرﺣﻤﺎﻧﻪﺗﺮﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪى ﻧﺒﺮد‬ ‫ﺷﺎﯾﺪ رﻧﺞ ﺳﺮﺑﺎزان دو ﻃﺮف ﺑﻪ وﯾﮋه ﺳﺮﺑﺎزان آﻟﻤﺎﻧﻰ را در ﻧﺒﺮد اﺳﺘﺎﻟﯿﻨﮕﺮاد ﻧﺘﻮان ﺣﺘﺎ ﺑﺎ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻫﺰاران ﺻﻔﺤﻪ ﮐﺘﺎب ﺗﺸﺮﯾﺢ ﮐﺮد‪ .‬ﻣﺮور‬ ‫ﻧﺎﻣﻪى ﺳﺮﺑﺎزان در ﻣﺤﺎﺻﺮه‪ ،‬اﻓﺴﺮان آﻟﻤﺎﻧﻰ و ﻣﺮدان روس ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ وﻃﻦ ﺧﻮد ﯾﮏ ﻗﺪم ﻋﻘﺐ ﻧﻨﺸﺴﺘﻨﺪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻣﺎ را ﺣﺪاﻗﻞ ذرهاى‬ ‫وارد ﻓﻀﺎى ﺟﻨﮓ ﻣﺬﮐﻮر ﮐﻨﺪ اﻣﺎ ﺑﻰﺷﮏ ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺪ ﺣﺘﺎ ﯾﮏ درﺻﺪ ﺳﺨﺘﻰ ﻣﺮدان درﮔﯿﺮ در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد را ﺑﻪ اﻧﺴﺎن ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺖ و ﯾﮑﻢ‬ ‫ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﺳﺘﺎﻟﯿﻨﮕﺮاد آﻏﺎز ﯾﮏ ﭘﺎﯾﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﺗﻮﻗﻒ ارﺗﺶ آﻟﻤﺎن در آﺧﺮﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪى اروﭘﺎ‪ ،‬اﺳﺘﺎﻟﯿﻨﮕﺮاد ﯾﮏ ﻧﺒﺮد ﺳﺎده ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻧﻤﺎد ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ دو ﺳﯿﺴﺘﻢ‬ ‫ﺑﻰرﺣﻢ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺒﺎرزهى ﮐﻤﻮﻧﯿﺴﻢ و ﻓﺎﺷﯿﺴﻢ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺒﺎرزه ژرﻣﻦﻫﺎ و اﺳﻼوﻫﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺮگ و زﻧﺪﮔﻰ دو ﻗﺪرت ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺑﻮد‪ .‬دو ﻣﯿﻠﯿﻮن‬ ‫روس و ﯾﮏ ﻣﯿﻠﯿﻮن آﻟﻤﺎﻧﻰ در داﯾﺮهاى ﺑﻪ ﺷﻌﺎع ‪ 400‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﻃﺒﻖ دﺳﺘﻮر ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﺧﻮد ﺗﺎ آﺧﺮﯾﻦ ﻗﺪرت ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺮدﻧﺪ و زﻣﺎﻧﻰ ﮐﻪ‬ ‫آﻟﻤﺎنﻫﺎ دﯾﮕﻪ ﺣﺘﺎ ﯾﺎراى ﻓﺸﺮدن ﻣﺎﺷﻪى اﺳﻠﺤﻪ اﻧﻔﺮادى ﺧﻮد را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﺗﻦ ﺑﻪ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺑﻪ ارﺗﺶ ﺳﺮخ دادﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﮔﺮ ﺧﻮشﺷﺎﻧﺴﻰﻫﺎى ﻫﯿﺘﻠﺮ اداﻣﻪ ﻣﻰﯾﺎﻓﺖ و ﻧﯿﺮوﻫﺎى او ﺑﺎ ﺗﺴﺨﯿﺮ ﺳﺮﯾﻊ اﺳﺘﺎﻟﯿﻨﮕﺮاد ﺣﺮﮐﺖ ﺧﻮد را در اﻣﺘﺪاد ﺧﺰر اداﻣﻪ ﻣﻰدادﻧﺪ آﻧﮕﺎه‬ ‫ﺷﮑﻞ ﺟﻨﮓ ﮐﺎﻣﻼ ﻓﺮق ﻣﻰﮐﺮد‪ .‬آﻟﻤﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪى ﺟﺪى ﺑﺮاى ﺗﺴﺨﯿﺮ ﻋﺮاق و ﻫﻤﮑﺎرى ﺑﺎ دوﻟﺖ اﯾﺮان )ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ اﺷﻐﺎل ﺷﺪه‬ ‫ﺑﻮد( داﺷﺖ‪.‬‬

‫‪١٣٩‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﭘﯿﺮوزى ﺳﺮﯾﻊ در اﯾﻦ ﺟﺒﻬﻪ ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ارﺗﺶ ﻣﺮدد ﺗﺮﮐﯿﻪ را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﺑﮑﺸﺎﻧﺪ‪ .‬آن ﮔﺎه ﺻﺤﻨﻪ ﺑﺎزى ﻓﺮق ﻣﻰﮐﺮد‪ .‬ﺷﺮﯾﺎن‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﺖ اﻧﺮژى اﻧﮕﻠﯿﺲ در ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ ﺑﻮد و ﺣﻀﻮر ﺣﺘﺎ ‪ 5‬ﻟﺸﮑﺮ آﻟﻤﺎنﻫﺎ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺳﺒﺐ ﮐﺎﺑﻮس ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎﯾﻰﻫﺎ ﺷﻮد‪ .‬اﻧﮕﻠﯿﺴﻰﻫﺎ‬ ‫ﺑﺎ ﻧﯿﺮوى ﺑﺴﯿﺎر اﻧﺪك اﯾﺮان را ﺗﺴﺨﯿﺮ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ و ﻓﻠﺴﻄﯿﻦ و ﺳﻮرﯾﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﻫﻤﯿﻦ ﺗﻌﺪاد اﻧﺪك ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎن درآﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺗﻘﺪﯾﺮ ﺷﮑﺴﺖ اﺳﺘﺎﻟﯿﻨﮕﺮاد ﺳﺒﺐ ﺧﺸﻢ ﺷﺪﯾﺪ ﻫﯿﺘﻠﺮ و ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﺑﻪ ﻏﺮب دن ﺷﺪ‪ .‬آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﭘﺲ از ﻧﺒﺮد اﺳﺘﺎﻟﯿﻨﮕﺮاد‬ ‫دﯾﮕﺮ در ﺟﺒﻬﻪ ﺷﺮق ﺑﻪ ﻣﻮﻓﻘﯿﺘﻰ دﺳﺖ ﻧﯿﺎﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد ﮐﻮرﺳﮏ‬ ‫ﺷﮑﺴﺖ ارﺗﺶ ﺷﺸﻢ آﻟﻤﺎن در اﺳﺘﺎﻟﯿﻨﮕﺮاد ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺟﻨﺎح ﺟﻨﻮﺑﻰ ارﺗﺶ آﻟﻤﺎن در ﺷﻮروى ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﻋﻘﺐﮔﺮد ﺷﻮد اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﻰ ﺑﻮد‬ ‫ﮐﻪ در ﺟﺒﻬﻪ ﻣﺮﮐﺰى و ﻏﺮب ﻣﺴﮑﻮ ﻧﯿﺰ ﻧﯿﺮوﻫﺎى روﺳﻰ در ﺣﺎل ﭘﯿﺸﺮوى ﻣﺪاوم ﺑﺮاى ﺑﯿﺮون راﻧﺪن ﻧﯿﺮوﻫﺎى آﻟﻤﺎﻧﻰ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﺑﺎ ﮔﺮم ﺷﺪن ﻫﻮا‪ ،‬در ﻣﺎه ژوﺋﯿﻪ ارﺗﺶ آﻟﻤﺎن ﺑﻪ ﻓﮑﺮ ﺿﺪ ﺣﻤﻠﻪى ﺟﺪﯾﺪى در ﻣﺤﻮر ﻣﺮﮐﺰى اﻓﺘﺎد ﻫﺪف اﯾﻦ ﺿﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﺷﮑﺴﺘﻦ ﺧﻄﻮط‬ ‫دﻓﺎﻋﻰ ارﺗﺶ ﺳﺮخ و دﺳﺘﯿﺎﺑﻰ ﺑﻪ ﺧﻄﻮط دﻓﺎﻋﻰ ﺟﺪﯾﺪى در ﻗﻠﺐ ﺧﺎك ﺷﻮروى ﺑﻮد‪ .‬در اﯾﻦ زﻣﺎن آﻟﻤﺎن دﺳﺖ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺗﻤﺮﮐﺰ ﻧﯿﺮوى‬ ‫ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺰرگ در ﺟﺒﻬﻪ ﻣﺮﮐﺰى زده ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺣﻤﻠﻪ ‪ 3‬ﻫﺰار ﺗﺎﻧﮏ‬ ‫ﻧﺒﺮد ﮐﻮرﺳﮏ را ﺑﺴﯿﺎرى از ﺟﻤﻠﻪ ﭘﻞ ﮐﺎرل‪ ،‬ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه آﻟﻤﺎﻧﻰ‪ ،‬ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﻰداﻧﺪ اﻣﺎ اﮔﺮ ﮐﻮرﺳﮏ را ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺗﺎرﯾﺦ‬ ‫ﻧﺪاﻧﯿﻢ ﻻاﻗﻞ ﺑﺎﯾﺪ آن را ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﻧﺒﺮد زرﻫﻰ ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺪاﻧﯿﻢ ﭼﺮا ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺑﺰرگ ‪ 3‬ﻫﺰار ﺗﺎﻧﮏ آﻟﻤﺎﻧﻰ و ‪ 2‬ﻫﺰار ﺗﺎﻧﮏ و زرﻫﭙﻮش‬ ‫روسﻫﺎ ﺷﺮﮐﺖ داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﺪف آﻟﻤﺎنﻫﺎ از اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪى ﮐﻮرﺳﮏ واﻗﻊ در ﺧﻂ ﺷﻤﺎل ‪ -‬ﺟﻨﻮﺑﻰ اورال ‪ -‬ﺧﺎرﮐﻮف ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺮﻧﺪهى اﯾﻦ ﻧﺒﺮد‬ ‫ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ در اداﻣﻪ ﺟﻨﮓ وﯾﺮاﻧﮕﺮ ﺷﻮروى ‪ -‬آﻟﻤﺎن دﺳﺖ ﺑﺎﻻ را ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻃﻮل اﯾﻦ ﺟﺒﻬﻪ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ‪500‬‬ ‫ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﺑﻮد و اﮔﺮ آﻟﻤﺎن در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﻣﻮﻓﻖ ﻣﻰﺷﺪ ﺑﯿﻦ ﺳﭙﺎهﻫﺎى ﺟﻨﻮﺑﻰ و ﺷﻤﺎﻟﻰ ﺷﻮروى ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﻰاﻧﺪاﺧﺖ و ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ اﺛﺮ ﺷﮑﺴﺖ ‪6‬‬ ‫ﻣﺎه ﮔﺬﺷﺘﻪى اﺳﺘﺎﻟﯿﻨﮕﺮاد را ﺧﻨﺜﻰ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻟﻮ رﻓﺘﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت‬ ‫ارزش اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺗﻬﺎﺟﻤﻰ در »ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮى ﻣﻄﻠﻖ« دﺷﻤﻦ ﺑﻮد اﻣﺎ ﯾﮏ ﺟﺎﺳﻮس زﺑﺮدﺳﺖ روس ‪ 3‬روز ﻗﺒﻞ از ﻋﻤﻠﯿﺎت‪ ،‬ﺳﺘﺎد ارﺗﺶ ﺳﺮخ‬ ‫را در ﺟﺮﯾﺎن ﮔﺬاﺷﺖ در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺷﺐ ﻗﺒﻞ از ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺰرگ آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﺻﺪﻫﺎ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز روس ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ‪ 2‬ﻫﺰار ﺗﺎﻧﮏ و ﺟﺪﯾﺪﺗﺮﯾﻦ وﺳﺎﯾﻞ‬ ‫ﺿﺪ ﺗﺎﻧﮏ در اﻧﺘﻈﺎر ورود ارﺗﺶ آﻟﻤﺎن ﺑﻪ ﻣﻌﺒﺮ ﮐﻮرﺳﮏ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫روسﻫﺎ ﺳﺘﺎد ارﺗﺶ ﺧﻮد را در ﻣﻨﻄﻘﻪاى در ﺷﺮق ﺟﺒﻬﻪ ﻣﺬﮐﻮر ﻣﺴﺘﻘﺮ ﮐﺮده و ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﻮاﺿﻊ ﺧﻮد ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﻤﻠﯿﺎت دژ‬ ‫ﻧﺒﺮد ﮐﻮرﺳﮏ ﺑﺎ ﻧﺎم رﻣﺰ »دژ« در ﺳﺎﻋﺖ ‪ 3‬ﻧﯿﻤﻪ ﺷﺐ ﺳﻮم ژوﻻى آﻏﺎز ﻣﻰﺷﻮد و ‪ 500‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز آﻟﻤﺎنﻫﺎ در ﭘﻨﺎه ‪ 3‬ﻫﺰار ﺗﺎﻧﮏ‬ ‫ﺣﻤﻠﻪى ﺑﺰرگ را آﻏﺎز ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ارﺗﺶ ﻧﻬﻢ آﻟﻤﺎن ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ژﻧﺮال ﻣﻮدل ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﻟﺸﮑﺮﻫﺎى ﻣﺘﻌﺪد زرﻫﻰ ﺑﺎ ﻋﺒﻮر از ﺳﯿﻢﻫﺎى ﺧﺎردار و‬ ‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﯿﻦﮔﺬارى ﺷﺪه ﺑﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻣﺪاﻓﻊ روسﻫﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻧﮑﺘﻪى ﺟﺎﻟﺐ ﺗﻮﺟﻪ آن ﮐﻪ از ﻫﻤﺎن اول ﺑﺮاى آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﻋﻤﻠﯿﺎت »دژ« ﯾﮏ راز ﻧﯿﺴﺖ و ﺗﻤﺎم ﻣﺪاﻓﻌﺎن روس از آن ﺑﺎﺧﺒﺮﻧﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﺎراﻧﻰ از آﺗﺶ ﺗﻮپ‪ ،‬ﺧﻤﭙﺎره و ﻧﺎرﻧﺠﮏ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺳﺮﺑﺎزان آﻟﻤﺎﻧﻰ‬ ‫ﻣﻰﺑﺎرد اﻣﺎ ﺷﺪت ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاى اﺳﺖ ﮐﻪ روسﻫﺎ در اﯾﻦ ﺟﺒﻬﻪ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﻣﻰﺷﻮﻧﺪ‪ .‬آﻟﻤﺎن در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺗﺎﻧﮏﻫﺎى‬ ‫ﺟﺪﯾﺪ ﻓﺮدﯾﻨﺎﻧﺪ ﺧﻮد را وارد ﻋﻤﻞ ﻣﻰﮐﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎﻧﮏﻫﺎى ﻓﺮدﯾﻨﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﺪام ‪ 68‬ﺗﻦ وزن و ﻟﻮﻟﻪ ﺑﻪ ﻃﻮل ‪ 6 / 5‬ﻣﺘﺮ دارﻧﺪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ روﯾﯿﻦ‬ ‫ﺗﻦاﻧﺪ و ﮔﻠﻮﻟﻪﻫﺎى ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﺑﺮ آنﻫﺎ اﺛﺮ ﻧﻤﻰﮔﺬارد‪.‬‬ ‫‪١٤٠‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﺷﺸﻢ ژوﺋﻦ ﭘﺲ از ﺳﻪ روز ﭘﯿﺸﺮوى‪ ،‬ﻧﯿﺮوﻫﺎى آﻟﻤﺎﻧﻰ از »ﺿﺨﺎﻣﺖ ﺧﻂ دﻓﺎﻋﻰ« روسﻫﺎ ﻣﺘﻌﺠﺐ ﻣﻰﺷﻮﻧﺪ و ژﻧﺮال »ﻣﻮرل« ﻣﺮدد ﻣﻰﻣﺎﻧﺪ‬ ‫ﮐﻪ آﯾﺎ ﭘﯿﺸﺮوى را اداﻣﻪ دﻫﺪ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ ﭼﺮا ﮐﻪ اﺣﺴﺎس ﺑﻪ او ﻣﻰﮔﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﺿﺪ ﺣﻤﻠﻪاى ﺑﺰرگ در راه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻇﻬﺮ ﺷﺸﻢ ژوﺋﯿﻪ ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﻰ او ﺑﻪ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻣﻰﭘﯿﻮﻧﺪد ﭼﺮا ﮐﻪ ‪ 1200‬ﺗﺎﻧﮏ روﺳﻰ در ﭘﻨﺎه آﺗﺶ ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺗﻮپﻫﺎى روﺳﻰ ﺿﺪ ﺣﻤﻠﻪاى ﺑﺰرگ‬ ‫را ﻋﻠﯿﻪ ﺗﺎﻧﮏﻫﺎى آﻟﻤﺎﻧﻰ آﻏﺎز ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻫﺪف اﯾﻦ ﺿﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ از دﺳﺘﯿﺎﺑﻰ آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﺑﻪ ارﺗﻔﺎﻋﺎت ﻣﻨﻄﻘﻪ اﺳﺖ در ﺧﻂ ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪى‬ ‫روسﻫﺎ‪ ،‬آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﺑﺎ ‪ 1000‬ﺗﺎﻧﮏ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﻣﺸﻐﻮل ﻣﻰﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻧﺒﺮد در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭼﻬﺎر روز ﺑﻪ ﻃﻮل ﻣﻰﮐﺸﺪ و از ﻃﺮﻓﯿﻦ ﺻﺪﻫﺎ ﺗﺎﻧﮏ ﺑﻪ‬ ‫آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪه ﻣﻰﺷﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﻰرﺳﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ »ﺗﭙﻪ ‪ (274‬را ﮐﻪ ﮐﻠﯿﺪ دﺳﺘﯿﺎﺑﻰ ﺑﻪ ﭘﯿﺮوزى در ﺟﺒﻬﻪ ﮐﻮرﺳﮏ اﺳﺖ‬ ‫ﻓﺘﺢ ﮐﻨﻨﺪ اﻣﺎ اﯾﻦ ﺗﭙﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺟﻨﮕﻠﻰ ﮐﻮﭼﮏ ﮐﻪ ﻣﻘﺮ ﺻﺪﻫﺎ ﺗﻮپ روﺳﻰ و آﺗﺸﺒﺎر و ﮐﺎﺗﯿﻮﺷﺎ اﺳﺖ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﻣﻰﺷﻮد‪ .‬ﺣﻤﻠﻪى ﺻﺪﻫﺎ ﺗﺎﻧﮏ‬ ‫آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﺑﻪ ﺟﻨﮕﻞ و ﺗﭙﻪ ﻣﺬﮐﻮر ﺑﻰﻓﺎﯾﺪه اﺳﺖ و ﻣﺪام ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد ﻣﺪاﻓﻌﺎن اﻓﺰوه ﻣﻰﺷﻮد ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎى آﻟﻤﺎﻧﻰ ﻧﯿﺰ ﮐﻤﮏ ﭼﻨﺪاﻧﻰ ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ‬ ‫ﺑﻪ وﺿﻌﯿﺖ ﻗﻮاى زﻣﯿﻦ ﺑﮑﻨﻨﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﻌﺎدل ﻫﻤﯿﻦ ﺗﻌﺪاد ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ را روسﻫﺎ وارد ﻣﯿﺪان ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬ ‫در ﺑﺨﺶ دﯾﮕﺮى از ﺟﺒﻬﻪ ژﻧﺮال زرﻫﻰ آﻟﻤﺎن ﻫﻮﺳﺮ ﺑﺎ ﺗﺎﻧﮏﻫﺎى ﺧﻮد ﻋﻠﻰرﻏﻢ ﻣﻘﺎوﻣﺖ روسﻫﺎ‪ 20 ،‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﭘﯿﺸﺮوى ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬ژﻧﺮال‬ ‫روﺳﻰ ﭼﺲ ﭼﺎﮐﻒ ﮐﻪ ﻣﺘﻼﺷﻰ ﺷﺪن ﺟﺒﻬﻪ ﺧﻮد را ﻗﻄﻌﻰ ﻣﻰﺑﯿﻨﺪ از ﺳﺘﺎد ﻋﺎﻟﻰ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﺷﻮروى درﺧﻮاﺳﺖ ﻗﻮاى ﮐﻤﮑﻰ ﻣﻰﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺻﺪﻫﺎ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﮐﻤﮑﻰ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺻﺪﻫﺎ ﺗﺎﻧﮏ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ وى اﻋﺰام ﻣﻰﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﻮﺳﺮ ﻧﯿﺮ ﺗﻘﺎﺿﺎى ﻗﻮاى ﮐﻤﮑﻰ ﻣﻰﮐﻨﺪ اﻣﺎ ﻧﯿﺮوﯾﻰ ﺑﺮاى او ﻧﻤﻰرﺳﺪ‪ .‬در ﺑﺨﺶ دﯾﮕﺮى از ﺟﺒﻬﻪ ﮔﺰارش ﻣﻰﺷﻮد ﮐﻪ ﯾﮏ ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺳﺮﺑﺎز‬ ‫روس وارد ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺷﺪه و ﻣﺎﻧﻊ ﺑﻪ ﻫﻢ ﭘﯿﻮﺳﺘﻦ ﺑﺨﺶﻫﺎى ﻣﺨﺘﻠﻒ ارﺗﺶ آﻟﻤﺎن ﺑﻪ ﻫﻢ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﮔﺮوه زرﻫﻰ ژﻧﺮال ﮐﻤﯿﻒ و ﮔﺮوه‬ ‫ﺳﻮم زرﻫﻰ ﺑﺎﯾﺪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﭘﺮوﺧﻮروﻓﮑﺎ ﮐﻪ داﻻﻧﻰ در ﺷﺮق ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﻮد ﻣﻰرﺳﯿﺪﻧﺪ اﻣﺎ اﯾﻦ اﺗﻔﺎق ﻫﺮﮔﺰ ﻧﯿﻔﺘﺎد‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ در‬ ‫ﯾﺎزدﻫﻢ ژوﺋﯿﻪ ژﻧﺮال روس روﺗﻤﯿﺴﺘﺮوف ﺑﺎ ﺳﭙﺎه ﻋﻈﯿﻢ ﺧﻮد ﻣﺮﮐﺐ از ‪ 850‬ﺗﺎﻧﮏ و ﺻﺪﻫﺎ ﺗﻮپ ‪ 122‬و ‪ 155‬ﻣﯿﻠﻰﻣﺘﺮى آﺗﺶ ﺳﻨﮕﯿﻦ‬ ‫ﺧﻮد را ﺑﻪ روى ﺗﺎﻧﮏﻫﺎى آﻟﻤﺎﻧﻰ ﮐﻪ ‪ 650‬دﺳﺘﮕﺎه ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﻰﮔﺸﺎﯾﺪ‪.‬‬ ‫روسﻫﺎ در اﯾﻦ زﻣﺎن از ﺗﺎﻧﮏ ﭘﺮﻗﺪرﺗﻰ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺗﻰ ‪ 34 -‬ﺑﺮﺧﻮردار ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ اﯾﻦ ﺗﺎﻧﮏ در زﻣﺎن ﺧﻮد ﺑﺮاى اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮد در‬ ‫ﻧﺒﺮدﻫﺎى رودروى ﺗﺎﻧﮏ‪ ،‬ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻣﺸﺎﺑﻪ آﻟﻤﺎﻧﻰ از ﺟﻤﻠﻪ ﺗﺎﻧﮏ ﻣﻌﺮوف ﺑﺒﺮ را ﺷﮑﺴﺖ دﻫﺪ‪.‬‬ ‫اﮐﺜﺮ ﺳﺮﺑﺎزان اﯾﻦ ژﻧﺮال روس از ﻧﺒﺮد اﺳﺘﺎﻟﯿﻨﮕﺮاد ﺟﺎن ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻪ در ﺑﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻗﻮاى ﮔﺮوه ﺳﻮم زرﻫﻰ آﻟﻤﺎن ﻋﻠﻰرﻏﻢ ﺗﻼش زﯾﺎد در زﯾﺮ‬ ‫ﺿﺮﺑﺎت روسﻫﺎ ﻣﺘﻼﺷﻰ ﻣﻰﺷﻮﻧﺪ و اﮔﺮ ورود ژﻧﺮال »ﻫﻮت« »ﻃﺮاح ﻋﻤﻠﯿﺎت ﮐﻮرﺳﮏ« ﻧﺒﻮد آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﺗﺎ ﻧﻔﺮ آﺧﺮ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ‬ ‫واﺣﺪﻫﺎى زرﻫﻰ ﻫﻮت ﭘﻰ ﻣﻰﺑﺮﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﮐﻮرﺳﮏ ﮐﺎر ﺳﺎدهاى ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ژﻧﺮال ﻣﺎﻧﺸﺘﺎﯾﻦ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ارﺗﺶﻫﺎى ﺟﻨﻮب ﮐﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎى‬ ‫ﺧﻮد را در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ ﻣﻰﺑﯿﻨﺪ ﺑﺎ ﺟﻤﻊآورى ﻗﻮاى ﻣﺤﺪود ﺧﻮد دﺳﺖ ﺑﻪ آﺧﺮﯾﻦ ﯾﻮرش ﻣﻰزﻧﺪ اﻣﺎ ﺿﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﻋﻈﯿﻢ روسﻫﺎ در ‪12‬‬ ‫ژوﺋﯿﻪ ﮐﻪ در آن دهﻫﺎ ﻟﺸﮑﺮ زرﻫﻰ ﺗﺎزهﻧﻔﺲ و ﺑﯿﺶ از ﯾﮏ ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺳﺮﺑﺎز ﺷﺮﮐﺖ داﺷﺘﻪ و ﺗﻮﺳﻂ ﻫﺰاران ﺗﻮپ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﻰ ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ ﺻﺤﻨﻪ‬ ‫ﻧﺒﺮد ﮐﻮرﺳﮏ را ﻣﺒﺪل ﺑﻪ »ﻗﺘﻞ ﮔﺎه« آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﮐﺮد‪ .‬ﺷﮑﺎﻓﻰ ﮐﻪ در ﺧﻂ دﻓﺎﻋﻰ آﻟﻤﺎن اﻓﺘﺎد ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ روسﻫﺎ ﻃﻰ ‪ 10‬روز آﻟﻤﺎنﻫﺎ را ﺑﻪ‬ ‫ﻋﻘﺐ ﺑﺮاﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮد‬ ‫در ﻧﺒﺮد ﮐﻮرﺳﮏ‪ 2 ،‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺳﺮﺑﺎز‪ 5 ،‬ﻫﺰار ﺗﺎﻧﮏ و ‪ 4‬ﻫﺰار ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺷﺮﮐﺖ داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﻋﻈﯿﻢ درسﻫﺎى ﺑﺰرﮔﻰ ﺑﺮاى آﻟﻤﺎن‬ ‫درﺑﺮداﺷﺖ‪:‬‬ ‫‪ -1‬آﻟﻤﺎن ﺑﺮاى اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر ﺷﺎﻫﺪ ﯾﮏ ﺿﺪ ﺣﻤﻠﻪى ﻋﻈﯿﻢ زرﻫﻰ از ﺟﺎﻧﺐ دﺷﻤﻨﺎﻧﺶ ﺑﻮد و ﭘﻰ ﺑﺮد ﮐﻪ »اﺑﺘﮑﺎر اﺳﺘﻔﺎده از ﻟﺸﮑﺮﻫﺎﻫﻰ اﻧﺒﻮه‬ ‫زرﻫﻰ« ﺣﺮﺑﻪاى ﮐﻬﻨﻪ اﺳﺖ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻟﺸﮑﺮﻫﺎى زرﻫﻰ روس‪ ،‬اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ و آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ دﯾﮕﺮ ﻗﺪرت اول زرﻫﻰ ﺟﻬﺎن اﯾﻦ ﺳﻪ ﮐﺸﻮر‬ ‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪١٤١‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫‪ -2‬در ﻧﺒﺮد ﮐﻮرﺳﮏ ﺗﻠﻔﺎت روسﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﮐﻢ ﻧﺒﻮد اﻣﺎ در اﯾﻦ ﻣﻘﻄﻊ از ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﻫﺮ ﺗﺎﻧﮏ و ﯾﺎ ﺳﺮﺑﺎز آﻟﻤﺎﻧﻰ ﮐﻪ از ﺑﯿﻦ ﻣﻰرﻓﺖ ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﻰ‬ ‫ﻧﺪاﺷﺖ ﺣﺎل آن ﮐﻪ روسﻫﺎ ﺑﺎ ﺑﺮﺧﻮردارى از ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺳﺮﺳﺨﺖ و ﻗﺪرت ﺻﻨﻌﺘﻰ ﺧﻮد ﻣﺮﺗﺐ ﺧﻮد را ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺮﺗﺮى ﺧﻮد را‬ ‫ﺑﺮ آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﺑﺮ ﯾﮏ رﺳﺎﻧﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و اﯾﻦ اﻣﺮ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﮐﻮرﺳﮏ ﺷﮑﺴﺖ ﺗﻠﻘﻰ ﺷﻮد ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن ﻧﯿﺰ اﯾﻦ را ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮد‬ ‫ﭼﺮا ﮐﻪ دﯾﮕﺮآﻟﻤﺎنﻫﺎ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ در ﺟﺒﻬﻪ روﺳﯿﻪ »ﺣﻤﻠﻪ« ﮐﻨﻨﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﭘﺲ از اﯾﻦ ﮐﺎر آنﻫﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻧﮑﺘﻪى دﯾﮕﺮ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﺑﺮاى اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر ﭘﻰ ﺑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ ﻫﻮاﯾﻰ و ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ﻧﯿﺰ دﯾﮕﺮ »دﺳﺖ ﺑﺎﻻ« را ﻧﺪارﻧﺪ‪.‬‬ ‫آﻟﻤﺎنﻫﺎ در ﻧﺒﺮد ﻣﺴﮑﻮ و ﮐﻮرﺳﮏ ﺿﺮﺑﻪى اﺻﻠﻰ را از ﺟﺎﺳﻮﺳﺎن اﺗﺤﺎد ﺷﻮروى ﺗﺤﻤﻞ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻟﻦ ﺳﻮروس در اﮐﺘﺒﺮ ‪ 1941‬و ﺟﺎﺳﻮﺳﺎن‬ ‫ﺷﻮروى در ﺳﻮﺋﯿﺲ در ژوﻻى ‪ 1943‬ﺑﺎ دو ﮔﺰارش ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﮐﻤﺮ ارﺗﺶ آﻟﻤﺎن را ﺷﮑﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺣﺘﺎ ﻧﺒﺎﯾﺪ از ﯾﺎد ﺑﺮد ﮐﻪ دهﻫﺎ ﺟﺎﺳﻮس روس‬ ‫در ﻓﺎﺻﻠﻪى ﻣﺎهﻫﺎى ژاﻧﻮﯾﻪ ﺗﺎ ژوﺋﻦ ‪) 1941‬ﺗﺎرﯾﺦ ﺣﻤﻠﻪ آﻟﻤﺎن ﺑﻪ ﺷﻮروى( ﺑﻪ اﺳﺘﺎﻟﯿﻦ ﺧﺒﺮ داده ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ آﻟﻤﺎن در ﺣﺎل ﺗﺠﻬﯿﺰ ﻗﻮا ﺑﺮاى‬ ‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺷﻮروى اﺳﺖ اﻣﺎ دﯾﮑﺘﺎﺗﻮر روس »اﺣﻤﻘﺎﻧﻪ« ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺧﻮشﺧﯿﺎﻟﻰ زده ﺑﻮد و ﮔﺰارش ﺟﺎﺳﻮﺳﺎن را اﻗﺪام ﻣﺬﺑﻮﺣﺎﻧﻪ اﻧﺘﻠﯿﺠﻨﺲ‬ ‫ﺳﺮوﯾﺲ اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺧﻮاﻧﺪه ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد ﮐﻮرﺳﮏ از ﻧﻈﺮ ﺣﺠﻢ ﺗﺠﻬﯿﺰات ﺟﻨﮕﻰ ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺗﺎرﯾﺦ اﺳﺖ »ﮔﺮﭼﻪ اﺳﺘﺎﻟﯿﻨﮕﺮاد از ﻧﻈﺮ ﺗﻌﺪاد ﺳﺮﺑﺎران و ﻃﻮﻻﻧﻰ ﺑﻮد« اول‬ ‫ﺑﻮد اﻣﺎ ﻧﺒﺮد ﮐﻮرﺳﮏ ﮐﻪ ‪ 18‬روز ﺑﻪ ﻃﻮل اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ‪ ،‬ﻫﺮﮔﺰ در ﺗﺎرﯾﺦ ﺗﮑﺮار ﻧﺸﺪ‪.‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺻﺤﺮا‬ ‫ﻧﺒﺮد اﻟﻌﻠﻤﯿﻦ‬ ‫در اوج ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻰ دوم اﻗﺪاﻣﺎت اﺣﻤﻘﺎﻧﻪى اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﻣﮑﺮرا ﺳﺒﺐ ﻣﻰﺷﺪ ﺗﺎ ﻫﯿﺘﻠﺮ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ دﺧﺎﻟﺖ در ﺟﺒﻬﻪﻫﺎﯾﻰ ﺷﻮد ﮐﻪ اﺻﻼ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ‬ ‫ورود ﺑﻪ آن ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻣﻮﺳﻮﻟﯿﻨﻰ‪ ،‬دﯾﮑﺘﺎﺗﻮر اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﻏﻠﺖ ﮔﻤﺎن ﻣﻰﺑﺮد ﮐﻪ ﻣﻰﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﻫﺠﻮم ﺑﺮقآﺳﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ارﺗﺶ آﻟﻤﺎن ﮐﺸﻮرﻫﺎ را ﺗﺼﺮف‬ ‫ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺣﻤﻠﻪى اﮐﺘﺒﺮ ‪ 1940‬او ﺑﻪ ﯾﻮﻧﺎن از ﺟﻤﻠﻪ اﺷﺘﺒﺎﻫﺎت اﺣﻤﻘﺎﻧﻪى ﻣﻮﺳﻮﻟﯿﻨﻰ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻰﺷﻮد‪ .‬ﻗﺪرت دﻓﺎﻋﻰ ﯾﻮﻧﺎن اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ را ﺑﻪ زﺣﻤﺖ‬ ‫اﻧﺪاﺧﺖ ﺗﺎ آن ﮐﻪ ﻫﯿﺘﻠﺮ ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪ در آورﯾﻞ ‪ 1941‬ﺑﺎ ورود ﺑﻪ ﺟﺒﻬﻪى ﻧﺒﺮد ﯾﻮﻧﺎن ﮐﺎر را ﯾﮑﺴﺮه ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﻣﻮﺳﻮﻟﯿﻨﻰ دﺳﺖ ﮔﻞ دﯾﮕﺮى ﻧﯿﺰ ﺑﻪ آب داده ﺑﻮد! ورود ﺑﻪ ﻗﻠﻤﺮو ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ در ﺷﻤﺎل آﻓﺮﯾﻘﺎ‪ .‬اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﮐﻪ ﻟﯿﺒﻰ را در دﺳﺖ داﺷﺖ در‬ ‫دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ 1940‬ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﺧﻮدرا ﺑﻪ اﺳﮑﻨﺪرﯾﻪ و ﻗﺎﻫﺮه ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺗﺴﻠﻂ ﺑﻪ ﮐﺎﻧﺎل ﺳﻮﺋﺰ ﻧﺎوﮔﺎن درﯾﺎﯾﻰ اﻧﮕﻠﯿﺲ را ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻞ ﻣﻮاﺟﻪ‬ ‫ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻏﺎﻓﻞ از آن ﮐﻪ ارﺗﺶ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ درد ﻧﺒﺮد ﺑﺎ ﮐﺸﻮرﻫﺎى ﺟﻬﺎن ﺳﻮﻣﻰ و ﯾﺎ ارﺗﺶﻫﺎى درﺟﻪ دوم اروﭘﺎ ﻣﻰﺧﻮرد‪ .‬در ﺷﺮق ﻟﯿﺒﻰ ﻧﯿﺮوﻫﺎى‬ ‫اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ژﻧﺮال وﯾﻮل و اوﮐﺎﻧﺮ ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ در ﻣﺤﺎﺻﺮه ﮐﺮده و وادار ﺑﻪ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﻘﻮط دژ ﻃﺒﺮوق )ﺗﻮﺑﺮوك( در ‪ 22‬ژاﻧﻮﯾﻪ ‪ 1941‬ﺳﺒﺐ ﻓﺮوﭘﺎﺷﻰ دﻓﺎع اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ در ﺟﺒﻬﻪى ﻟﯿﺒﻰ ﺷﺪ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﻗﻮاى ﻓﺮاﻧﺴﻪ آزاد ﺑﻪ رﻫﺒﺮى‬ ‫ژﻧﺮال ﺷﺎرل دو ﮔﻞ ﻧﯿﺰ وارد ﺻﺤﻨﻪ ﺷﻤﺎل آﻓﺮﯾﻘﺎ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺮاى آﻟﻤﺎن دﯾﮕﺮ درﻧﮓ ﺟﺎﯾﺰ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻻزم ﺑﻪ ذﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ارﺗﺶ ﻓﺮاﻧﺴﻪ‬ ‫آزاد ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ژﻧﺮال ﻟﮑﻠﺮك )ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﺷﺠﺎﻋﻰ ﮐﻪ ‪ 4‬ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﺟﺰو اوﻟﯿﻦ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﻣﻬﺎﺟﻢ وارد ﭘﺎرﯾﺲ ﺷﺪ( ﺑﺮاى از ﭘﺎى در آوردن‬ ‫اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﻰﻫﺎ ﺑﯿﺎﺑﺎنﻫﺎى ﺑﻰآب و ﻋﻠﻒ ﭼﺎد‪ ،‬ﺟﻨﻮب ﻟﯿﺒﻰ‪ ،‬را ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ورود روﻣﻞ‬ ‫ﺳﻘﻮط ﺑﻨﺎدر ﺑﻨﻐﺎرى و ﻃﺒﺮوق ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻫﯿﺘﻠﺮ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﮕﯿﺮد ﺑﺎ ﻗﺪرت ﻣﺎﻧﻊ ﭘﯿﺸﺮوى اﻧﮕﻠﯿﺴﻰﻫﺎ و ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ در ﺷﻤﺎل آﻓﺮﯾﻘﺎ ﺷﻮد ﺑﻪ‬ ‫ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ در ﻓﻮرﯾﻪ ‪ 1941‬روﻣﻞ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻻﯾﻖ و ﻣﻮﻓﻖ آﻟﻤﺎنﻫﺎ )ﮐﻪ ﭘﯿﺶ از اﯾﻦ ﻧﺒﺮد در ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺟﺒﻬﻪ ﻏﺮب ﻗﺪرت ﺧﻮد را ﻧﺸﺎن‬ ‫داده ﺑﻮد( را ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ‪ 2‬ﻟﺸﮑﺮ زرﻫﻰ و ﻣﻮﺗﻮرﯾﺰه ﺑﻪ ﻃﺮاﺑﻠﺲ )ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ ﻟﯿﺒﻰ( واﻗﻊ در ﻏﺮب ﻟﯿﺒﻰ اﻋﺰام ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪١٤٢‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫روﻣﻞ ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ورود ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻗﻮاى اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﺑﻪ ﺷﺪت روﺣﯿﻪى ﺧﻮد را از دﺳﺖ دادهاﻧﺪ ﺑﻪ ﻃﻮرى ﮐﻪ ﻣﺎرﺷﺎل ﮔﺮاد زﯾﺎﻧﻰ‬ ‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﮐﻞ ﻗﻮاى اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ در ﺷﻤﺎل آﻓﺮﯾﻘﺎ ﻓﺎﺗﺢ ﻟﯿﺒﻰ در ‪ 15‬ﺳﺎل ﻗﺒﻞ )وى ﮐﺴﻰ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪ ﻋﻤﺮ ﻣﺨﺘﺎر ﻣﺒﺎرز ﺑﺰرگ ﻟﯿﺒﻰ را‬ ‫ﺷﮑﺴﺖ دﻫﺪ( ﭼﻨﺪ روز ﻗﺒﻞ‪ ،‬اﺳﺘﻌﻔﺎى ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﻮﺳﻮﻟﯿﻨﻰ ﺗﻘﺪﯾﻢ ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬وى ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺷﯿﻮهى ﺟﻨﮓﻫﺎى ﻧﻮﯾﻦ در ﻏﺮب را‬ ‫در آﻓﺮﯾﻘﺎ دﻧﺒﺎل ﮐﻨﺪ و ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺳﺘﺎد ﺧﻮد را ﺗﺠﻬﯿﺰ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﺗﻮﻗﻒ اﻧﮕﻠﯿﺴﻰﻫﺎ‬ ‫ﺷﮑﺴﺖﻫﺎى ﻣﺘﻌﺪد اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﺳﺒﺐ ﺷﺪه ﺑﻮد ﺗﺎ ﺷﮑﺎف ﺑﺰرﮔﻰ در ﺧﻄﻮط دﻓﺎﻋﻰ ﻗﻮاى ﻣﺤﻮر اﯾﺠﺎد ﺷﻮد ﮐﻪ در اﺑﺘﺪا ﺣﺘﺎ ﺧﻮد ﻃﺮاﺑﻠﺲ را در‬ ‫ﺧﻄﺮ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ذﮐﺮ ﺷﺪ آنﻫﺎ ﺑﺮاى اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر در ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ 1941‬ﺑﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖﻫﺎى ﺟﺪى روﺑﻪرو ﺷﺪﻧﺪ و در ﺷﺮق ﻃﺮاﺑﻠﺲ در ﻧﺒﺮدى ﺳﻨﮕﯿﻦ‬ ‫در اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺿﺮﺑﻪ ﻧﺎﺑﻮد ﮐﻨﻨﺪهاى را از ﻗﻮاى زرﻫﻰ روﻣﻞ ﺗﺤﻤﻞ ﮐﺮدﻧﺪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻰﺷﻮد آنﻫﺎ در ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﺎهﻫﺎى اﮐﺘﺒﺮ و ﻧﻮاﻣﺒﺮ ﺧﻮد ‪75‬‬ ‫درﺻﺪ ﻗﻮاى زرﻫﻰ ﺧﻮد را از دﺳﺖ دادهاﻧﺪ‪.‬‬ ‫از اﯾﻦ زﻣﺎن ﺑﻪ ﺑﻌﺪ اﯾﻦ آﻟﻤﺎن ﻫﺎ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎن روﻣﻞ ﭘﯿﺸﺮوى را ﺷﺮوع ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬از ژاﻧﻮﯾﻪ ﺗﺎ ژوﺋﻦ ‪ 1942‬روﻣﻞ در ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫ﭘﯿﺎﭘﻰ اﻧﮕﻠﯿﺴﻰﻫﺎ و ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ را از ﺧﺎك ﻟﯿﺒﻰ ﺑﯿﺮون ﮐﺮد و در ﻧﺒﺮد ﺑﺤﺮاﻟﺤﮑﯿﻢ اﮔﺮ دﻻورى ‪ 5500‬ﺳﺮﺑﺎز ﻓﺮاﻧﺴﻮى ﻧﺒﻮد ﺳﺘﻮنﻫﺎى‬ ‫اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ورود ﺑﻪ ﻣﺼﺮ‬ ‫در ‪ 24‬ژوﺋﻦ روﻣﻞ آﻣﺎده ورود ﺑﻪ ﻣﺼﺮ ﺑﻮد و ﭘﯿﺸﻮا اﯾﻦ اﺟﺎزه را ﺑﻪ او داد‪ .‬ﻗﻮاى آﻟﻤﺎن ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ در ﻣﺤﻮر ﺳﯿﺪى ﺑﺮاﻧﻰ ‪ -‬اﻟﻌﻠﻤﯿﻦ‬ ‫ﺷﺮوع ﺑﻪ ﭘﯿﺸﺮوى ﮐﺮد و در ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﻗﻮاى اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺳﺮﺑﺎزان اﺳﺘﺮاﻟﯿﺎﯾﻰ و ﻧﯿﻮزﯾﻠﻨﺪى را ﻋﻘﺐ زد‪ .‬در ‪ 28‬ژوﺋﻦ ﺑﺎ ﻋﻘﺐ ﮐﺸﯿﺪن‬ ‫ﺳﭙﺎهﻫﺎى ﻫﺸﺘﻢ و دﻫﻢ اﻧﮕﻠﯿﺲ روﻣﻞ ﺑﻪ ‪ 201‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮى اﺳﮑﻨﺪرﯾﻪ رﺳﯿﺪ‪.‬‬ ‫اوﻟﯿﻦ ﺗﻮﻗﻒ‬ ‫ﻃﻮﻻﻧﻰ ﺷﺪن ﺧﻄﻮط ﺗﺪارﮐﺎﺗﻰ روﻣﻞ ازﯾﮏ ﺳﻮو ورود ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺗﺎزهﻧﻔﺲ اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ از ﺷﺮق ﻣﺼﺮﺳﺒﺐ ﺷﺪﺗﺎ وﺿﻌﯿﺖ ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﺗﻘﻮﯾﺖ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫در ژوﻻى ‪ 1942‬ﻧﺒﺮد ﺳﺮﻧﻮﺷﺖﺳﺎز اﻟﻌﻠﻤﯿﻦ ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ دﺳﺘﯿﺎﺑﻰ ﺑﻪ ﮐﺎﻧﺎل ﺳﻮﺋﺰ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻏﯿﺮﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺪاﻓﻌﺎن اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﮐﻮﭼﮏ ﮐﻪ‬ ‫در ‪ 88‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮى ﻗﺎﻫﺮه ﻗﺮار دارد‪ ،‬دو ﺣﻤﻠﻪى ﭘﯿﺎﭘﻰ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﻰﻫﺎ و روﻣﻞ را ﺳﺮﮐﻮب ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬رﺳﯿﺪن دهﻫﺎ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﮐﻤﮑﻰ اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ در‬ ‫ﻣﺎه اوت ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ روﻣﻞ ﻧﺘﻮاﻧﺪ از ﺣﻤﻼت ﭘﻰدرﭘﻰ ﺧﻮد ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﮕﯿﺮد‪.‬‬ ‫اﺷﺘﺒﺎه ﻫﯿﺘﻠﺮ‬ ‫ﻫﯿﺘﻠﺮ ﮐﻪ ﺳﺨﺖ درﮔﯿﺮ ﻧﺒﺮد ﺳﺮﻧﻮﺷﺖﺳﺎز و ﺑﻰرﺣﻤﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﺷﻮروى ﺑﻮد ﺑﻪ درﺧﻮاﺳﺖﻫﺎى ﻣﮑﺮر روﻣﻞ ﺑﺮاى ﻗﻮاى ﮐﻤﮑﻰ ﺟﻮاﺑﻰ ﻧﺪاد ﺣﺎل‬ ‫آن ﮐﻪ اﯾﻦ ﺳﺮدار ﺷﺠﺎع آﻟﻤﺎﻧﻰ ﺑﺎ ﮐﻢﺗﺮ از ‪ 100‬ﺗﺎﻧﮏ در ‪ 300‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮى ﮐﺎﻧﺎل ﺳﻮﺋﺰ ﺑﻮد‪ .‬او در آن ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪى ﺳﭙﺎه‬ ‫ﮐﻤﮑﻰ ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ را ﻣﻮرد ﻫﺠﻮم ﻗﺮار دﻫﺪ و در ﮐﺸﻮرﻫﺎى ﻧﻈﯿﺮ روﺳﯿﻪ‪ ،‬ﻋﺮاق و اﯾﺮان ﺟﻨﺒﺶﻫﺎى ﺿﺪ اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ را ﺗﻘﻮﯾﺖ ﮐﻨﺪ ﻣﻀﺎﻓﺎ آن‬ ‫ﮐﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻧﻔﺖ ﺧﯿﺰ ﻣﻮرد ﻋﻼﻗﻪ اﻧﮕﻠﯿﺲ در ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس را ﺑﻪ ﺧﻄﺮ ﺑﯿﻨﺪازد‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﭼﺮﭼﯿﻞ ﻗﺒﻞ از ﻫﯿﺘﻠﺮ از وﺿﻌﯿﺖ ﺣﺴﺎس ﺟﺒﻬﻪى ﻣﺼﺮ ﺑﺎﺧﺒﺮ ﺷﺪه و ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﯾﮏ ژﻧﺮال ﺑﺎ روﺣﯿﻪ و ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﻮﻧﺘﮕﻤﺮى را‬ ‫ﻫﻤﺮاه واﺣﺪﻫﺎى ﺟﺪﯾﺪ ﮐﻤﮑﻰ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ روﻣﻞ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد ﻣﻮش ﺻﺤﺮا و روﺑﺎه ﺻﺤﺮا‬ ‫ﻣﻮﻧﺘﮕﻤﺮى ﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻮش ﺻﺤﺮا ﻣﻌﺮوف ﺷﺪ از ﻫﻤﺎن اﺑﺘﺪا ﺗﺎﮐﺘﯿﮏ ﺧﻮد را ﺑﺮ »ﺣﻤﻠﻪ و ﺑﺎزﻫﻢ ﺣﻤﻠﻪ« ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﮐﺮد و روﻣﻞ روﺑﺎه‬ ‫ﺻﺤﺮا را ﻋﺎﺻﻰ ﮐﺮد‪ .‬در ﻣﺎه ﻧﻮاﻣﺒﺮ ﺣﻤﻼت ﻣﮑﺮر اﻧﮕﻠﯿﺴﻰﻫﺎ روﻣﻞ را ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ از ﻣﺼﺮ ﮐﺮد‪ .‬دﺳﺘﻮرات اﺷﺘﺒﺎه ﻫﯿﺘﻠﺮ ﺳﺒﺐ‬ ‫‪١٤٣‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﺷﺪ ﺗﺎ ﺳﭙﺎه آﻟﻤﺎن و اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﻧﺎﻣﻨﻈﻢ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﮐﻨﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ 30‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز دول ﻣﺤﻮر اﺳﯿﺮ اﻧﮕﻠﯿﺴﻰﻫﺎ ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻧﺒﺮد ‪6‬‬ ‫ﻣﺎﻫﻪى اﻟﻌﻠﻤﯿﻦ ﺑﺎ ﺷﮑﺴﺖ آﻟﻤﺎن ﭘﺎﯾﺎن ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﺷﮑﺴﺖ ﮐﺎﻣﻞ آﻟﻤﺎنﻫﺎ در ﺷﻤﺎل آﻓﺮﯾﻘﺎ‬ ‫دوﻟﺖ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻋﻠﻰرﻏﻢ ورود ﺑﻪ ﺟﻨﮓ دوم ﺟﻬﺎﻧﻰ در ﻣﺎه دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ 1941‬ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ ﯾﮏ ﺳﺎل ﻫﻨﻮز ﻫﯿﭻ اﻗﺪام ﺑﺮاى اﻋﺰام ﻧﯿﺮوى ﺟﻨﮕﻰ‬ ‫ﺑﺮاى ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ ﺧﻮد ﻧﮑﺮده ﺑﻮد و ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ در ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ 1942‬در ﮐﻨﺎر اﻧﮕﻠﯿﺴﻰﻫﺎ ‪ 75‬ﻫﺰار ﻧﯿﺮو در اﻟﺠﺰاﯾﺮ ﮐﻪ در آن‬ ‫زﻣﺎن ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎن دوﻟﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻪ )دﺳﺖ ﻧﺸﺎﻧﺪهى آﻟﻤﺎنﻫﺎ( ﺑﻮد ﭘﯿﺎده ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﮐﻨﻮن روﻣﻞ از ﺷﺮق و ﻏﺮب ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﺑﻮد ﭼﺮا ﮐﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﭘﯿﺎده ﺷﺪه در ﻣﺮاﮐﺶ و اﻟﺠﺰاﯾﺮ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻪ ﺗﻮﻧﺲ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫روﻣﻞ ﺑﺮاى آن ﮐﻪ ﻣﺤﺎﺻﺮه ﻧﺸﻮد ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺗﻮﻧﺲ رﺳﺎﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﻗﻮاى ﺗﺎزهﻧﻔﺲ ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ ﺑﺠﻨﮕﺪ‪ .‬وى ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪ در ﻧﺒﺮد در‬ ‫ﻣﻨﻄﻘﻪاى ﺑﻪ ﻧﺎم »ﮐﺎﺳﺮﯾﻦ« ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ را ﺷﮑﺴﺖ دﻫﺪ اﻣﺎ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ ﺑﺎ ﺑﻬﺮهﮔﯿﺮى از ﺻﺪﻫﺎ ﺗﻮپ‪ ،‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ و ﺗﺎﻧﮏ ﺣﻤﻠﻪاى ﺳﻨﮕﯿﻦ را ﺑﻪ‬ ‫اﯾﻦ ﻗﺮﯾﻪ آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﻠﻰرﻏﻢ دﻓﺎع ﺟﺎﻧﺎﻧﻪى آﻟﻤﺎنﻫﺎ‪ ،‬ﻧﻬﺎﯾﺘﺎ ﺑﺎ ﺗﺤﻤﻞ ‪ 10‬ﻫﺰار ﮐﺸﺘﻪ روﻣﻞ را ﻋﻘﺐ راﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﺗﻠﻔﺎت روﻣﻞ در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد‬ ‫ﺗﻨﻬﺎ ‪ 2‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﺑﻮد اﻣﺎ اﯾﻦ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﻧﺸﺎن دادﮐﻪ آﻟﻤﺎنﻫﺎ »دﺳﺖ ﺑﺎﻻ« را ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﭘﯿﺸﺮوى ﻣﺠﺪد ﻣﻮﻧﺘﮕﻤﺮى در ﻣﺎرس ‪ 1943‬ﺑﻪ‬ ‫ﺳﻤﺖ ﻃﺮاﺑﺲ روﻣﻞ را ﻣﻄﻤﺌﻦ ﻣﻰﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﻤﺎل آﻓﺮﯾﻘﺎ دﯾﮕﺮ ﺟﺎى ﻣﺎﻧﺪن ﻧﯿﺴﺖ و از ﻫﯿﺘﻠﺮ ﻣﻰﺧﻮاﻫﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﮐﻨﺪ اﻣﺎ‬ ‫ﻫﯿﺘﻠﺮ ﺑﻪ ﺟﺎى اﯾﻦ ﮐﺎر او را از ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﮐﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪ و ژﻧﺮال ﻓﻦ آرﻧﯿﻢ را ﻣﺴﺌﻮل ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﻰﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰﻫﺎ ﺑﺎ اﻋﺰام ﺻﺪﻫﺎ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﺟﺪﯾﺪ و اﺳﮑﺎدرانﻫﺎى ﻣﺘﻌﺪد ﻫﻮاﯾﻰ ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﻰدﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﻋﺰﻣﺸﺎن ﺑﺮاى ﺷﮑﺴﺖ دادن‬ ‫آﻟﻤﺎﻧﻰﻫﺎ ﺟﺪى اﺳﺖ‪.‬‬ ‫درﻣﻰ ‪ 1943‬ﻗﻮاى آﻟﻤﺎن واﯾﺘﺎﻟﯿﺎ ﮐﻪ درﮔﺎزاﻧﺒﺮ ﺑﺰرگ ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ )ﻣﻮﻧﺘﮕﻤﺮى ازﺷﺮق وآﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰﻫﺎ درﻏﺮب( ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪهاﻧﺪ ﺗﻦ ﺑﻪ ﺗﺴﻠﯿﻢ‬ ‫ﻣﻰدﻫﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪى ﻧﺒﺮد‬ ‫ﺷﺎهﺑﯿﺖ ﻧﺒﺮد ﺻﺤﺮا ﮐﻪ ﺣﺪود ‪ 3‬ﺳﺎل ﺑﻪ ﻃﻮل اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ ﻧﺒﺮداﻟﻌﻠﻤﯿﻦ ﺑﻮد و اﮔﺮ آﻟﻤﺎنﻫﺎ در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺑﻪ ﭘﯿﺮوزى ﻣﻰرﺳﯿﺪﻧﺪ ﻣﻮﻓﻖ ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ‬ ‫ﺗﺎ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ در ﺷﺒﻪ ﺟﺰﯾﺮه ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‪ ،‬ﻣﺼﺮ‪ ،‬ﺳﻮرﯾﻪ‪ ،‬ﻋﺮاق و ﺣﺘﺎ اﯾﺮان ﭘﯿﺸﺮوى ﮐﻨﻨﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻗﻮاى اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﺗﻀﻌﯿﻒ ﺷﺪهى ﺑﺮﯾﺘﺎﻧﯿﺎ در‬ ‫اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ اﻧﺪك ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺣﺘﺎ اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﺼﺮ ﺑﭙﺮدازﯾﻢ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮕﻮﯾﯿﻢ ﮐﻪ ﺗﺴﻠﻂ ﺑﻪ آﺑﺮاه ﺳﻮﺋﺰ ﺳﺒﺐ ﻣﻰﺷﺪ ﮐﻪ ﮐﺸﺘﻰﻫﺎى اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ ﻣﺠﺒﻮر ﺷﻮﻧﺪ دهﻫﺎ ﻫﺰار‬ ‫ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ راه ﺧﻮد را دور ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﺟﺎى ﻃﻰ ﮐﺮدن ﻣﺴﯿﺮ ﮐﻮﺗﺎه درﯾﺎى ﺳﺮخ ‪ -‬ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ ‪ -‬اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺧﻮد را از اﻗﯿﺎﻧﻮس ﻫﻨﺪ ﺑﻪ دﻣﺎﻏﻪى‬ ‫اﻣﯿﺪ ﻧﯿﮏ در ﺟﻨﻮب آﻓﺮﯾﻘﺎ رﺳﺎﻧﺪه و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﭘﯿﻤﻮدن ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻫﺰار ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ از اﻗﯿﺎﻧﻮس اﻃﻠﺲ ﺟﻨﻮﺑﻰ ﺑﻪ اﻃﻠﺲ ﺷﻤﺎﻟﻰ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﻮد ﺗﺎ ﻋﻤﻼ ارﺗﺒﺎط اﻧﮕﻠﯿﺴﻰﻫﺎ و اﻣﭙﺮاﺗﻮرى ﻋﻈﯿﻢﺷﺎن در ﺷﺮق )ﺑﻪ وﯾﮋه ﺷﺒﻪ ﻗﺎره ﻫﻨﺪ( از ﺑﯿﻦ ﺑﺮود‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮدﻫﺎى اﻗﯿﺎﻧﻮس آرام‬ ‫در زﻣﺎﻧﻰ ﮐﻪ اروﭘﺎ درﮔﯿﺮ ﺷﺪﯾﺪﺗﺮﯾﻦ ﺟﻨﮓﻫﺎى ﺗﺎرﯾﺦ ﺧﻮد ﺑﻮد اﻗﯿﺎﻧﻮس آرام‪» ،‬آراﻣﺸﻰ ﻋﺠﯿﺐ« را ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﻰﮐﺮد ﺣﺎل آن ﮐﻪ اﯾﻦ‬ ‫آراﻣﺶ‪ ،‬آراﻣﺶ ﻗﺒﻞ از ﺗﻮﻓﺎن ﺑﻮد‪ .‬ژاﭘﻦ از اواﯾﻞ ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺘﻢ ﺑﻪ ﻗﺪرت ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻰ در ﻋﺮﺻﻪ ﻧﻈﺎﻣﻰ دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺖ ﺑﻪ وﯾﮋه ﭘﺲ از ﭘﯿﺮوزى‬ ‫در ﻧﺒﺮد ﺗﺴﻮﺷﯿﻤﺎ در ‪ 1905‬و ﺗﺼﺮف ﻣﺴﺘﻌﻤﺮات آﻟﻤﺎن در ﻃﻮل ﺟﻨﮓ اول ﺟﻬﺎﻧﻰ‪ ،‬اﮐﻨﻮن دﯾﮕﺮ ﻗﺪرت ﻣﻬﻤﻰ ﺑﻮد‪ .‬درﮔﯿﺮى اﻧﮕﻠﯿﺲ در‬ ‫ﺟﻨﮓ ﻃﺎﻗﺖﻓﺮﺳﺎى اروﭘﺎ ﻓﺮﺻﺘﻰ ﻃﻼﯾﻰ را ﺑﻪ ژاﭘﻦ ﺑﺮاى ﺑﻠﻌﯿﺪن ﻣﻨﺎﻃﻖ آﺑﺎد ﺷﺮق آﺳﯿﺎ داد‪ .‬اﻣﺎ ﻫﻨﻮز ﻣﺎﻧﻊ ﺟﺪى دﯾﮕﺮى ﺑﺮ ﺳﺮ راه ژاﭘﻦ‬ ‫ﻗﺮار داﺷﺖ‪ :‬آﻣﺮﯾﮑﺎ‪ .‬اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه آﻣﺮﯾﮑﺎ از اواﺧﺮ ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ ﺑﻪ ﻣﺮور داﻣﻨﻪى ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺧﻮد را ﺣﺘﺎ ﺑﻪ درﯾﺎى ﭼﯿﻦ ﮔﺴﺘﺮش داده ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪١٤٤‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﻣﻀﺎﻓﺎ آن ﮐﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﻗﻮىﺗﺮﯾﻦ ﻧﺎوﮔﺎن ﻣﻨﻄﻘﻪ را در ﺷﺮق اﻗﯿﺎﻧﻮس در ﻣﻨﻄﻘﻪاى ﺑﻪ ﻧﺎم ﭘﺮلﻫﺎرﺑﺮ )در ﻧﺰدﯾﮑﻰ ﻫﺎواﯾﻰ(‬ ‫ﻣﺴﺘﻘﺮ ﮐﺮده ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﭘﺮلﻫﺎرﺑﺮ‬ ‫آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰﻫﺎ ﻗﺒﻼ از ﻃﺮﯾﻖ ﺟﺎﺳﻮﺳﺎن ﺧﻮد ﻣﻄﻠﻊ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ژاﭘﻦ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺣﻤﻠﻪاى ﺑﺮقآﺳﺎ ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪاى در ﺷﺮقﺗﺮﯾﻦ ﺑﺨﺶﻫﺎى آﺳﯿﺎ‬ ‫اﺳﺖ اﻣﺎ آنﻫﺎ ﻧﻤﻰداﻧﺴﺘﻨﺪ ﻫﺪف اﯾﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار اﺳﺖ ﭘﺎﯾﮕﺎه اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ آنﻫﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫در ‪ 7‬دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ 1941‬ﺻﺪﻫﺎ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ‪ ،‬ﻧﺎوﭼﻪ و رزﻣﻨﺎ و ژاﭘﻨﻰ در »اﺧﺘﻔﺎى ﮐﺎﻣﻞ« درﯾﺎﯾﻰ ﺑﻪ ﭘﺮلﻫﺎرﺑﺮ ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪه و ﺑﺎ ﺿﺮﺑﻪاى ﻧﺎﮔﻬﺎن‬ ‫ﺗﻤﺎم ﺷﻨﺎورﻫﺎى ﻣﺴﺘﻘﺮ در ﭘﺎﯾﮕﺎه را ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ‪ 188‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎى آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺷﺪت و دﻗﺖ ﺑﻤﺒﺎران ﺑﻪ ﺣﺪى ﺑﻮد ﮐﻪ ﻋﻤﻼ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰﻫﺎ ﻗﺎدر ﺑﻪ دﻓﺎع از ﺧﻮد ﻧﺸﺪﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺣﻤﻠﻪى ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮاﻧﻪ از ‪ 8‬ﻧﺒﺮد ﻧﺎو ﺑﺰرگ‬ ‫آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ‪ 5 ،‬ﻧﺎو ﻏﺮق و ‪ 3‬ﻧﺎو ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻪ ژاﭘﻦ اﻋﻼم ﺟﻨﮓ داد )‪ 4‬روز ﺑﻌﺪ آﻟﻤﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ اﻋﻼم ﺟﻨﮓ داد(‬ ‫ﻓﺘﺢ ﻫﻨﮓ ﮐﻨﮓ‬ ‫ﺑﻨﺪر اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ ﻫﻨﮓ ﮐﻨﮓ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ از اﻧﻬﺪام ﻧﺎوﮔﺎن آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻣﻮرد ﻫﺠﻮم ﻟﺸﮑﺮﻫﺎى ﺑﻰﺷﻤﺎر ﺑﯿﺴﺖ و ﺳﻮم ژاﭘﻦ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬در ‪13‬‬ ‫دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ 1941‬ﻣﺪاﻓﻌﺎن اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﺷﺪه و ﭘﺎدﮔﺎن ﺟﺰﯾﺮه ﭘﻨﺎه ﺑﺮدﻧﺪ اﻣﺎ ژاﭘﻨﻰﻫﺎ ﭘﺎدﮔﺎن را از زﻣﯿﻦ‪ ،‬درﯾﺎ و ﻫﻮا ﺑﻪ‬ ‫ﮔﻮﻧﻪاى ﺑﻤﺒﺎران ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ اﻧﮕﻠﯿﺴﻰﻫﺎ ﭘﻰ ﺑﺮدﻧﺪ در ﺻﻮرت اداﻣﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻫﻨﮓ ﮐﻨﮓ در ‪ 25‬دﺳﺎﻣﺒﺮ‬ ‫ﺳﻘﻮط ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﺳﯿﻞ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ژاﭘﻨﻰ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ﺑﻨﺎدر و ﻣﺮاﮐﺰ ﻣﻬﻢ آﺳﯿﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮد و اﯾﻦ ﺣﺮﮐﺖ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ آﺳﯿﺎ ﺷﺒﯿﻪ اﺗﻔﺎﻗﻰ ﮐﻪ در اروﭘﺎ اﻓﺘﺎد ﯾﻌﻨﻰ‬ ‫ﺳﻘﻮط ﺳﺮﯾﻊ دوﻟﺖﻫﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﯿﺮوﻫﺎى آﻟﻤﺎﻧﻰ را ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﻨﺪ در ‪ 7‬دﺳﺎﻣﺒﺮ ژاﭘﻦ ﻫﻢ زﻣﺎن ﺑﺎ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﭘﺮلﻫﺎرﺑﺮ ﺑﻪ ﺗﺎﯾﻠﻨﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮد و‬ ‫ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎى اﻧﺪوﻧﺰى و ﻣﺎﻟﺰى ﺗﺴﺨﯿﺮ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻫﻠﻨﺪ ﺑﻮد و دوﻣﻰ در اﺧﺘﯿﺎر اﻧﮕﻠﯿﺲ‪.‬‬ ‫ﻣﺎﻟﺰى ﻧﯿﺰ در ‪ 15‬ژاﻧﻮﯾﻪ ‪ 1942‬ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و آن ﮔﺎه ﺑﻮد ﮐﻪ اﻧﮕﻠﯿﺴﻰﻫﺎ درﯾﺎﻓﺘﻨﺪ اﮔﺮ دﯾﺮ ﺑﺠﻨﺒﻨﺪ ﻫﻨﺪ از دﺳﺖ ﻣﻰرود‪.‬‬ ‫اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻗﻮاى ﺧﻮد را از ﻣﺎﻟﺰى ﺷﺮوع ﮐﺮد اﻣﺎ ﻓﺸﺎر ﺑﻰاﻣﺎن ﻧﯿﺮوﻫﺎى ژاﭘﻨﻰ اﯾﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎ را وادار ﺑﻪ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﺑﻪ ﺟﻨﻮﺑﻰﺗﺮﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ‬ ‫ﻣﺎﻟﺰى ﯾﻌﻨﻰ دژ ﺳﻨﮕﺎﭘﻮر ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﺳﻘﻮط ﺳﻨﮕﺎﭘﻮر‬ ‫دژ ﺳﻨﮕﺎﭘﻮر‪ ،‬ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻋﻤﻠﯿﺎت اﻧﮕﻠﯿﺲ در ﺷﺮق آﺳﯿﺎ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻰﺷﺪ و ﭼﺮﭼﯿﻞ در ﻣﻮرد ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﯾﻦ دژ ﺧﯿﻠﻰ ﺣﺴﺎب ﻣﻰﮐﺮد‪.‬‬ ‫اﻧﮕﻠﯿﺲ از دهﻫﺎ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ ﭘﺎدﮔﺎنﻫﺎى ﺑﺰرﮔﻰ در ﺳﻨﮕﺎﭘﻮر اﯾﺠﺎد ﮐﺮده ﺑﻮد و ﭼﻮن ﺣﺪس ﻣﻰزد ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ زﻣﺎﻧﻰ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺗﻨﻬﺎ اﯾﻦ دژ‬ ‫دﻓﺎﻋﻰ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاى آن را ﺳﺎﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻣﺎهﻫﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن آﺳﯿﺎﯾﻰ دﻓﺎع ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺳﻨﮕﺎﭘﻮر ﭼﻮن ﯾﮏ ﺟﺰﯾﺮه‬ ‫ﮐﻮﭼﮏ در اﻧﺘﻬﺎى ﻣﺎﻟﺰى ﺑﻮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎى زﻣﯿﻨﻰ ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻰ ﻗﺎدر ﺑﻪ رﺧﻨﻪ ﺑﻪ آن ﻧﺒﻮدﻧﺪ اﻣﺎ اﺗﻔﺎق ﻋﺠﯿﺐ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ژاﭘﻨﻰﻫﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﻗﺪرى ﺳﺮﯾﻊ ﻧﯿﺮوﻫﺎى در ﺣﺎل ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ اﻧﮕﻠﯿﺲ را ﺗﻌﻘﯿﺐ ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ آنﻫﺎ ﻓﺮﺻﺖ ﺳﻨﮕﺮﺑﻨﺪى و ﺗﺤﮑﯿﻢ ﻣﻮاﺿﻊ ﺧﻮد را ﻧﯿﺎﻓﺘﻨﺪ‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در ‪ 15‬ﻓﻮرﯾﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻬﺖ و ﺣﯿﺮت ﺟﻬﺎن دژ ﻣﺬﮐﻮر ﺳﻘﻮط ﮐﺮد‪.‬‬ ‫اﮐﻨﻮن ژاﭘﻦ در آﺳﺘﺎﻧﻪى ﻫﺠﻮم ﺑﻪ اﺳﺘﺮاﻟﯿﺎ‪ ،‬زﻻﻧﺪﻧﻮ و ﺗﺴﺨﯿﺮ ﻫﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺿﺮﺑﺎت ﮔﯿﺞ ﮐﻨﻨﺪهى ژاﭘﻨﻰﻫﺎ در درﯾﺎ ﻧﯿﺰ اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬آنﻫﺎ در‬ ‫ﻧﺒﺮدى ﺳﻨﮕﯿﻦ در ﺷﺮق ﺟﺎوه )اﻧﺪوﻧﺰى( ‪ 12‬ﻧﺎوﺷﮑﻦ‪ ،‬ﯾﮏ ﻧﺎو ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﺑﺮ و ‪ 6‬رزﻣﻨﺎ و اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ و آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ را ﻏﺮق ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪١٤٥‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﺳﻘﻮط ﻓﯿﻠﯿﭙﯿﻦ‬ ‫در ‪ 11‬ﻣﺎرس ﻣﺠﻤﻊاﻟﺠﺰاﯾﺮ ﻓﯿﻠﯿﭙﯿﻦ در ﺣﻤﻼت ﺑﻰاﻣﺎن ژاﭘﻨﻰﻫﺎ ﺳﻘﻮط ﮐﺮد و ﺳﺮﺑﺎزان آﻣﺮﯾﮑﺎ اﯾﻦ ﺟﺰﯾﺮه را ﺗﺮك ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﺑﯿﻦ‬ ‫ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردهى آﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬ﻣﺮدى ﺑﻪ ﻧﺎم داﮔﻼس ﻣﮏآرﺗﻮر در ﮐﻤﺎل ﺣﯿﺮت‪ ،‬ﻗﺴﻢ ﺧﻮرد ﮐﻪ ﺟﺰﯾﺮهى ﻣﺬﮐﻮر را ﺑﻪ زودى از‬ ‫ﭼﻨﮓ ژاﭘﻨﻰﻫﺎ در ﻣﻰآورد و از اﯾﻦ ﻣﺮدم )ژاﭘﻨﻰﻫﺎ( اﻧﺘﻘﺎم ﻣﻰﮔﯿﺮد و از اﯾﻦ ﻣﺮدم )ژاﭘﻨﻰﻫﺎ( آن ﻗﺪر ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺸﺖ ﮐﻪ آرزو ﮐﻨﻨﺪ ﮐﺎش‬ ‫ﻫﺮﮔﺰ ﺟﻨﮓ را آﻏﺎز ﻧﻤﻰﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫او ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻗﻮاى ﻣﺪاﻓﻊ ﻓﯿﻠﯿﭙﯿﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻫﻔﺘﻪى ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﻣﻘﺎم ﺳﺮﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﮐﻞ ﻗﻮاى آﻣﺮﯾﮑﺎ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻨﺼﻮب ﺷﺪ‪ .‬ﻣﮏآرﺗﻮر ﮐﻪ ﻃﺮﻓﺪار‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ﭘﯿﺮوزى ﺑﻪ ﻫﺮ ﻗﯿﻤﺖ ﺑﻮد )‪ 10‬ﺳﺎل ﺑﻌﺪ او از رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ ﭼﯿﻦ را ﺑﺎ ﺑﻤﺐ اﺗﻢ ﺑﺎ ﺧﺎك ﯾﮑﺴﺎن ﮐﻨﺪ( در‬ ‫آورﯾﻞ ‪ 1942‬در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﺑﺮاى ﮐﺴﻰ رﻣﻘﻰ ﻧﻤﺎﻧﺪه ﺑﻮد و ﺳﺮﺑﺎزان اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ و آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻗﻮاى ژاﭘﻨﻰ در ﺣﺎل ﻣﺘﻼﺷﻰ ﺷﺪن‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎى ﻧﺎو ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﺑﺮ ﻫﻮرﻧﺖ دﺳﺘﻮر داد ﺑﻪ ﺟﺎى ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﺳﺮﺑﺎزان ﺧﻮدى ‪ 800‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ راه ﻃﻰ ﮐﺮده و ﺗﻮﮐﯿﻮ را ﺑﻤﺒﺎران‬ ‫ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺣﻤﻠﻪ اﮔﺮ ﭼﻪ ﺧﺴﺎرت ﺟﺪى ﺑﻪ ﺷﻬﺮ وارد ﻧﮑﺮد اﻣﺎ ژاﭘﻨﻰﻫﺎ را ﮐﺎﻣﻼ ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫اوﻟﯿﻦ ﺿﺮﺑﻪ ﺷﺪﯾﺪ ﺑﻪ ژاﭘﻦ‬ ‫ﭼﺮﭼﯿﻞ در ﺗﻤﺎسﻫﺎى ﻣﺘﻌﺪد ﺑﻪ روزوﻟﺖ‪ ،‬رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر آﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬رﺳﻤﺎ اﻋﻼم ﮐﺮد ﮐﻪ ﮔﺮﻓﺘﺎرىﻫﺎى اﻧﮕﻠﯿﺲ در اروﭘﺎ آن ﻗﺪر ﻫﺴﺖ ﮐﻪ او‬ ‫ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺪ در ﺑﺮاﺑﺮ اﯾﻦ ﻗﺪرت ﺟﻬﻨﻤﻰ ﺟﺪﯾﺪ از ﺧﻮد دﻓﺎع ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﻗﺒﻞ از آن ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﮐﺎﻣﻼ از دﺳﺖ ﻣﻰرﻓﺖ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ژاﭘﻦ ﻣﻰرﻓﺖ‪ .‬در ژوﺋﻦ ‪ 1942‬ﭘﺲ از آن ﮐﻪ ﻧﺎوﮔﺎن ﻋﻈﯿﻢ ژاﭘﻦ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﮐﺸﺘﻰ ﯾﺎﻣﺎﻣﻮﺗﻮ )ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﻧﺎو ﺗﺎرﯾﺦ( و ﭼﻬﺎر‬ ‫ﻧﺎو ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﺮ ﺑﺮاى ﻓﺘﺢ ﻫﺎواﯾﻰ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدﻧﺪ در ﺷﻤﺎل ﺷﺮق اﺳﺘﺮاﻟﯿﺎ در اﻗﯿﺎﻧﻮس آرام ﻧﯿﺮوى درﯾﺎى آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ در ﺟﺰﯾﺮه‬ ‫»ﻣﯿﺪوى« ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫در ‪ 3‬ژاﻧﻮﯾﻪ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﻣﮏآرﺗﻮر ﺻﺪﻫﺎ ﺑﻤﺐ اﻓﮑﻦ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻧﺎوﻫﺎى ژاﭘﻨﻰ را آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ ﺑﺎ ﺑﻬﺮهﮔﯿﺮى از‬ ‫ﺟﺪﯾﺪﺗﺮﯾﻦ ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژى ﻫﺎى ﭘﺮﺗﺎب اژدر ﻧﻮﻫﺎى ﻣﻬﺎﺟﻢ را ﺑﻪ ﺷﺪت دﭼﺎر ﻣﺸﮑﻞ ﮐﺮدﻧﺪ اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﻰ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳﻪ ﻧﺎو ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﺑﺮ ﯾﻮرك ﺗﺎون‪،‬‬ ‫ﻫﻮرﻧﺖ و اﯾﻨﺘﺮﭘﺮاﯾﺰ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ در ﺣﺎل ﺗﺠﻬﯿﺰ ‪ 100‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎى دﯾﮕﺮى ﺑﺮاى ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻧﺎوﻫﺎى ژاﭘﻨﻰ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫از آن ﻃﺮف درﯾﺎﺳﺎﻻر ﻧﯿﻤﯿﺘﺰ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ ﺑﺎ ﺑﻬﺮهﮔﯿﺮى از ﻧﺎوﺷﮑﻦﻫﺎى ﺧﻮد ﮐﺸﺘﻰﻫﺎى ﮔﺮﻓﺘﺎر ژاﭘﻨﻰ را ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار داد‪ ،‬ﻫﺮ ‪ 4‬ﻧﺎو‬ ‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﺑﺮ درﯾﺎﺳﺎﻻر ﯾﺎﻣﺎﻣﻮﺗﻮ را ﻏﺮق ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ ﻧﺎو ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﺮ ﺧﻮد را از دﺳﺖ داد و ژاﭘﻨﻰﻫﺎ ﭘﺲ از آن ﮐﻪ ﭘﻰ‬ ‫ﺑﺮدﻧﺪ ﺑﺪون ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ »ﭘﻮﺷﺶ ﻫﻮاﯾﻰ آﻣﺮﯾﮑﺎ« ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﻧﺎوﻫﺎى درﯾﺎﺳﺎﻻر آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻓﯿﻠﯿﭙﯿﻦ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد درﯾﺎى ﻣﺮﺟﺎن )ﮐﻮرال ﺳﻰ(‬ ‫در ﻣﻰ ‪ 1942‬ﺳﻪ ﻣﺎه ﭘﺲ از ﺷﮑﺴﺖ ﻣﯿﺪوى‪ ،‬ژاﭘﻦ ﺑﺮاى ﺗﻼﻓﻰ‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﺴﯿﺞ ﻧﺎو ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﺑﺮ‪ 24 ،‬رزﻣﻨﺎو وﮐﺸﺘﻰ ﺟﻨﮕﻰ و ‪ 125‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﺟﺰﯾﺮه ﮔﯿﻨﻪ را آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ اﻣﺎ ﻗﻮاى ﻣﺸﺘﺮك آﻣﺮﯾﮑﺎ و اﻧﮕﻠﯿﺲ ﻣﺘﺸﮑﻞ از ‪ 2‬ﻧﺎو ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﺑﺮ‪ 24 ،‬ازﻣﻨﺎو‪ ،‬ﻧﺒﺮد ﻧﺎو و ‪ 143‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﻣﺎﻧﻊ آنﻫﺎ‬ ‫ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻧﺒﺮد ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺑﯿﻦ ﻃﺮﻓﯿﻦ آﻏﺎز ﺷﺪ ﮐﻪ ‪ 5‬روز ﺑﻪ ﻃﻮل اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ و اﮔﺮ ﭼﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻧﺎﺑﻮدى ﯾﮏ ﻧﺎو ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﺑﺮ آﻣﺮﯾﮑﺎ و ‪ 46‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎى‬ ‫ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ ﺷﺪ اﻣﺎ ﭼﻮن ژاﭘﻦ ﻧﺒﺮد ‪ 20‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ و ﯾﮏ ﻧﺎو ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﺑﺮ ﺧﻮد را از دﺳﺖ داد و ﻣﻀﺎﻓﺎ آن ﮐﻪ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﭘﯿﺎده ﮐﺮدن ﻧﯿﺮو در ﮔﯿﻨﻪ‬ ‫ﻧﺸﺪ ﻣﻰﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻧﺒﺮد ﻣﺬﮐﻮر ﺑﺪون ﺑﺮﻧﺪه ﺑﻮد‪.‬‬ ‫اوﻟﯿﻦ ﺣﺮﮐﺖ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﺮاى ﺗﺼﺮف ﺟﺰاﯾﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ‬ ‫از دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ 1941‬ﺗﺎ اوت ‪ ،1942‬ﻇﺮف ‪ 9‬ﻣﺎه آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﺎ اﻋﺰام دهﻫﺎ ﻫﺰار ﻧﯿﺮوى ﺗﺎزهﻧﻔﺲ‪ ،‬ﺻﺪﻫﺎ ﻧﺎو ﺟﻨﮕﻰ و ﻫﺰاران ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ دو ﺗﺎ ﺳﻪ‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﯿﺮوﻫﺎﯾﻰ را ﮐﻪ در ﭘﺮلﻫﺎرﺑﺮ از دﺳﺖ داده ﺑﻮد ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ آورد اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﻰ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺟﺒﻬﻪى ﺑﺮﻣﻪ ﻧﯿﺰ ﭘﯿﺸﺮوى ژاﭘﻦ ﺑﺮاى‬ ‫ﺗﺼﺮف ﺷﺮق ﻫﻨﺪ ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻞ ﺟﺪى ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬ ‫‪١٤٦‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫اﻧﮕﻠﯿﺴﻰﻫﺎ ﺑﺎ اﻋﺰام ﺻﺪﻫﺎ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز از ﺳﺮاﺳﺮ ﻣﺴﺘﻌﻤﺮات آﺳﯿﺎى ﺧﻮد ﺑﺎ ﭼﻨﮓ و دﻧﺪان از »ﻣﺮوارﯾﺪ« ﺧﻮد ﯾﻌﻨﻰ ﻫﻨﺪ دﻓﺎع ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫در ﻣﺎه اوت ﺗﻔﻨﮕﺪاران آﻣﺮﯾﮑﺎ در ﺟﺰاﯾﺮ ﺳﻠﯿﻤﺎن ﭘﯿﺎده ﺷﺪﻧﺪ و ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ ﮐﻪ دوران ﭘﯿﺸﺮوىﻫﺎى ﺳﺮﯾﻊ ژاﭘﻦ ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫آﻏﺎز ﻧﺒﺮد ﻓﺮﺳﺎﯾﺸﻰ‬ ‫در ﺳﺮاﺳﺮ زﻣﺴﺘﺎن ‪ 1942‬ﺗﺎ زﻣﺴﺘﺎن ‪ 1943‬ﺳﺮﺑﺎزان‪ ،‬ﻧﺎوﻫﺎ و ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎى آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ و اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ ﺣﺮﮐﺖ ژاﭘﻦ را در ﮐﻠﯿﻪى ﺟﺒﻬﻪﻫﺎ ﻣﺘﻮﻗﻒ‬ ‫ﮐﺮده و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺷﯿﻮه ﺑﻤﺒﺎرانﻫﺎى ﺑﻰ وﻗﻔﻪ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺣﻤﻼت ﻫﻮاﯾﻰ ﺧﻮد‪ ،‬ﻧﯿﺮوﻫﺎى ژاﭘﻨﻰ را ﺧﺴﺘﻪ ﮐﺮده و آنﻫﺎ را ﺑﻪ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﮐﻨﻮن ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﻼﯾﻰ ﮐﻪ ﺳﺮ آﻟﻤﺎن در اروﭘﺎ ﻣﻰآﻣﺪ ﺑﺮ ﺳﺮ ژاﭘﻦ ﻧﺎزل ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﭼﺮخﻫﺎى ﺻﻨﻌﺖ ﻧﻈﺎﻣﻰ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻪ ﮔﺮدش در آﻣﺪه و در‬ ‫ﺣﺎل ﺧﺮد ﮐﺮدن ﺗﻮان اﻗﺘﺼﺎدى ‪ -‬ﻧﻈﺎﻣﻰ ژاﭘﻦ و آﻟﻤﺎن ﺑﻮد‪.‬‬ ‫در ‪ 30‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ 1943‬ﭘﺎﻧﺰده ﻫﺰار ﻧﺎوى آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ در ﭘﻨﺎه آﺗﺶ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﻰ ‪ 900‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ دو ﺟﺰﯾﺮه ﺗﺎراوﻟﻮ و ﻣﺎﮐﯿﻦ در ﻣﺮﮐﺰ اﻗﯿﺎﻧﻮس آرام‬ ‫را ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار داده وﻋﻠﻰرﻏﻢ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺳﺮﺳﺨﺘﺎﻧﻪى ژاﭘﻨﻰ ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮﺑﻪ ﻏﺮق ﺷﺪن ﯾﮏ ﻧﺎو ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﺮآﻣﺮﯾﮑﺎ ﺷﺪدو ﺟﺰﯾﺮه ﺳﻘﻮط ﮐﺮد‪.‬‬ ‫آﺧﺮﯾﻦ ﺗﻼش ژاﭘﻦ ﺑﺮاى ﺗﺼﺮف ﺑﺮﻣﻪ‬ ‫در ﻣﺎرس ‪ 1944‬در ‪ 60‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮى ﻣﺮز ﻫﻨﺪ )ﺷﺮق ﻫﻨﺪ( ﺻﺪﻫﺎ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ژاﭘﻨﻰ در ﺧﺎك ﺑﺮﻣﻪ دﺳﺖ ﺑﻪ آﺧﺮﯾﻦ ﺗﻼش ﺑﺮاى ﻧﺰدﯾﮏ‬ ‫ﺷﺪن ﺑﻪ ﻫﻨﺪ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻫﻨﺪ و اﻧﮕﻠﯿﺲ در دﻓﺎﻋﻰ ﺳﺮﺳﺨﺘﺎﻧﻪى ژاﭘﻨﻰﻫﺎ را ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﻰ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﯿﺎنﮐﺎى ﺷﮏ‪،‬‬ ‫رﻫﺒﺮ ﭼﯿﻦ ﻣﻠﻰ‪ ،‬ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﻓﺸﺎر وارد ﮐﺮدن ﺑﺮ ﺑﺨﺶ ﺷﺮﻗﻰ ﺳﭙﺎه ژاﭘﻦ ﻣﺎﻧﻊ ﺗﻘﻮﯾﺖ آنﻫﺎ ﻣﻰﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺳﯿﻞ ﮐﻤﮏﻫﺎى ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ در آورﯾﻞ ‪ 1944‬ﺳﺒﺐ ﻣﻰﺷﻮد ﺗﺎ آﺧﺮﯾﻦ ﺗﻼش ژاﭘﻦ ﺑﺮاى ﭘﯿﺸﺮوى ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرده و ﻫﺰاران ﺳﺮﺑﺎز‬ ‫اﯾﻦ ﮐﺸﻮر در ﻣﺤﺎﺻﺮه ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ورق ﺑﺮﻣﻰﮔﺮدد‬ ‫ﭘﺲ از آن ﮐﻪ ژاﭘﻦ ﻧﯿﺮوى ﺗﻬﺎﺟﻤﻰﺧﻮد را از دﺳﺖ ﻣﻰدﻫﺪ‪ ،‬ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ ﭘﯿﺸﺮوى ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ اﺳﺖ در ‪ 15‬ژوﺋﻦ ‪) 1944‬ﯾﮏ ﻫﻔﺘﻪ ﭘﺲ از آن‬ ‫ﮐﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻋﻈﯿﻢ آﺑﻰ ﺧﺎﮐﻰ در اروﭘﺎى ﻏﺮﺑﻰ ﺑﺎ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﻣﻰرﺳﺪ( ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ ﺑﺎ ﮔﺸﻮدن ﻫﻢ زﻣﺎن ﺳﻪ ﺟﺒﻬﻪ ﺑﺰرگ ﻋﻠﯿﻪ ژاﭘﻦ‬ ‫ﺿﺮﺑﺎت ﻣﺮﮔﺒﺎر ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﺮﺑﺎزان »ﺳﺮزﻣﯿﻦ آﻓﺘﺎب ﺗﺎﺑﺎن«وارد ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در اﻗﯿﺎﻧﻮس آرام داﮔﻼس ﻣﮏآرﺗﻮر و درﯾﺎﺳﺎﻻر ﻧﯿﻤﯿﺘﺰ ﻗﻮاى‬ ‫درﯾﺎﯾﻰ ژاﭘﻦ را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺷﺮق اﻗﯿﺎﻧﻮس ﻋﻘﺐ ﻣﻰراﻧﻨﺪ‪ .‬در ﺟﺒﻬﻪى دوم ﻟﺮد ﻣﻮﻧﺖ ﺑﺎﺗﻦ اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪهى ﺳﭙﺎه ژاﭘﻦ را در ﺑﺮﻣﻪ و‬ ‫ﻫﻨﺪ و ﭼﯿﻦ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺟﻨﻮب و ﺷﺮق ﺟﺎرو ﻣﻰﮐﻨﺪ و در ﭼﯿﻦ ﻣﯿﻠﯿﻮنﻫﺎ داوﻃﻠﺐ ﭼﯿﻨﻰ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ژﻧﺮال ﭼﯿﺎنﮐﺎى ﭼﮏ ﺟﻬﻨﻤﻰ از ﻣﺸﮑﻼت‬ ‫را ﻧﺼﯿﺐ ژاﭘﻨﻰﻫﺎ ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫در ﭘﯿﮑﺎر ﺑﺮاى ﮔﺮﻓﺘﻦ ﯾﮏ رﺷﺘﻪ ﻣﺠﻤﻊاﻟﺠﺰاﯾﺮ ﮐﻮﭼﮏ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﺎ ‪ 93‬رزﻣﻨﺎو و ‪ 1000‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ‪ 100 ،‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز را در ﺟﺰاﯾﺮ ﻣﺬﮐﻮر ﭘﯿﺎده‬ ‫ﮐﺮد و ﻗﺪرت ﻋﻈﯿﻢ ﺗﺴﻠﯿﺤﺎت ﺧﻮد را ﻧﺸﺎن داد‪.‬‬ ‫ﮐﺎﻣﯿﮑﺎزهﻫﺎ‬ ‫‪ 8‬ﻗﺮن ﻗﺒﻞ ﻫﻨﮕﺎﻣﻰﮐﻪ ﻣﻐﻮﻻن ﺳﺮاﺳﺮ آﺳﯿﺎ را ﺑﻪ ﺗﺴﺨﯿﺮ ﺧﻮد در آورده ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﺮدى ﻣﻘﺘﺪر ﺑﻪ ﻧﺎم ﻗﻮﺑﯿﻼى ﺧﺎن از ﻃﻮاﯾﻒ ﻣﻐﻮل ﺳﺮاﺳﺮ‬ ‫ﺧﺎك ﭼﯿﻦ‪ ،‬ﮐﺮه‪ ،‬اﻧﺪوﻧﺰى و ﻫﻨﺪ را در ﺗﺼﺮف ﺧﻮد داﺷﺖ و ﺗﻨﻬﺎ ﺟﺰﯾﺮهاى ﮐﻮﭼﮏ ﺑﻪ ﻧﺎم »ژاﭘﻦ« را ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮد ﺗﺼﺮف ﮐﻨﺪ اﯾﻦ‬ ‫اﻣﭙﺮاﺗﻮر اﻓﺴﺎﻧﻪاى در اوج ﻗﺪرت ﺧﻮد ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ اﯾﻦ »ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺧﻮرﺷﯿﺪ« را ﻧﯿﺰ ﺗﺼﺮف ﮐﻨﺪ‪ .‬او ﺑﺎ ﺑﺴﯿﺞ ﻫﺰاران ﻗﺎﯾﻖ و ﮐﺸﺘﻰ ﺑﺎدﺑﺎﻧﻰ‬ ‫ﻧﺎوﮔﺎن ﻋﻈﯿﻢ ﺧﻮد را رواﻧﻪ ﺳﻮاﺣﻞ ژاﭘﻦ ﮐﺮد‪ .‬در اﯾﻦ زﻣﺎن در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﻣﺮدم وﺣﺸﺖزدهى ژاﭘﻦ دﯾﮕﺮ اﻣﯿﺪى ﺑﻪ ﻧﺠﺎت ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎد‬ ‫ﻣﻘﺪس ﯾﺎ ﮐﺎﻣﯿﮑﺎزه )ﻣﻮﺟﻮدى اﻓﺴﺎﻧﻪاى( وزﯾﺪن ﮔﺮﻓﺖ و ﮐﻠﯿﻪى ﻧﺎوﮔﺎن ﻗﻮﺑﯿﻼى را ﺑﻪ ﺻﺨﺮهﻫﺎ ﮐﻮﺑﯿﺪ و ﯾﺎ در ﻣﻮج اﻗﯿﺎﻧﻮس ﻣﺪﻓﻮن‬ ‫ﺳﺎﺧﺖ‪.‬‬

‫‪١٤٧‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫اﮐﻨﻮن ژاﭘﻨﻰﻫﺎ ﺑﺮاى آن ﮐﻪ ﮐﺸﻮر اﻓﺴﺎﻧﻪاى ﺧﻮد را از دﺳﺖ اﯾﻦ ﻫﯿﻮﻻى آﻫﻨﯿﻦ )اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه( رﻫﺎ ﮐﻨﻨﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻣﻌﺠﺰه ﯾﺎ ﻧﯿﺮوى‬ ‫ﻣﻘﺪس اﺣﺘﯿﺎج داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬در ‪ 1943‬دﯾﮕﺮ از ﺗﻮﻓﺎن ﻣﻘﺪس ﺧﺒﺮ ﻧﺒﻮد اﻣﺎ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺷﺠﺎع ژاﭘﻨﻰ ﺑﺎ ﮐﺴﺐ اﺟﺎزه از ﻫﯿﺮوﻫﯿﺘﻮ‪ ،‬اﻣﭙﺮاﺗﻮر ژاﭘﻦ‪،‬‬ ‫ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﮐﻮﺑﯿﺪن ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎى ﺧﻮد ﻧﺎوﻫﺎى آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ را در اﻗﯿﺎﻧﻮس ﺑﻪ آﺗﺶ ﺑﮑﺸﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﺪ ﻣﻮرد ﺑﺮﺧﻮرد اوﻟﯿﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎى ژاﭘﻨﻰ ﺑﺎ‬ ‫رزﻣﻨﺎو و ﻧﺎوﻫﺎى ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﺮ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ را درﯾﺎﺳﺎﻻر ﻧﯿﻤﯿﺘﺰ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب اﺗﻔﺎق و ﯾﺎ ﺑﺪﺷﺎﻧﺴﻰ ﮔﺬاﺷﺖ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﺮاى او و ﻣﺮداﻧﺶ ﺑﺎورﮐﺮدﻧﻰ‬ ‫ﻧﺒﻮد ﮐﺴﻰ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮاى ﮐﺸﻮرش ﭼﻨﯿﻦ از ﺟﺎنﮔﺬﺷﺘﮕﻰ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ اﯾﻦ ﯾﮏ اﺗﻔﺎق ﻧﺒﻮده و ﻣﻮج اﺻﻠﻰ ﺣﻤﻼت ﮐﺎﻣﯿﮑﺎزهﻫﺎ در راه ﺑﻮد‪.‬‬ ‫در ژوﺋﻦ ‪ 1944‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﮐﻪ رزﻣﻨﺎوﻫﺎى ﻋﻈﯿﻢ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ در ﺣﺎل ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﻰ ‪ 550‬ﮐﺸﺘﻰ ﻧﻔﺮﺑﺮ ﺑﺮاى اﻧﺘﻘﺎل ﻧﯿﺮو ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻓﯿﻠﯿﭙﯿﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‬ ‫ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺧﻮد را ﻣﻮاﺟﻪ ﺑﺎ دﺳﺘﻪﻫﺎى ﮐﺎﻣﯿﮑﺎزه دﯾﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﮐﺸﺘﻰﻫﺎى ﻣﺬﮐﻮر ﺑﺎاﺳﺘﻔﺎده از ﻫﺰاران ﻗﺒﻀﻪ ﺗﻮپ و ﻣﺴﻠﺴﻞ ﺧﻮد دﯾﻮارى از آﺗﺶ را در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن اﯾﺠﺎد ﮐﺮدﻧﺪ و ﮔﻤﺎن ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ‬ ‫اﯾﻦ ﺗﻌﺪاد ﻗﻠﯿﻞ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ از ﺳﺮ راه آنﻫﺎ ﮐﻨﺎر ﺧﻮاﻫﻨﺪ رﻓﺖ اﻣﺎ در ﮐﻤﺎل ﻧﺎﺑﺎورى ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﺮﻧﺪهﻫﺎى ﻣﺬﮐﻮر ﮐﻪ از ﻧﻮع ﺑﻤﺐ‬ ‫اﻓﮑﻦ »زﯾﺮو« ﺑﻮدﻧﺪ ارﺗﻔﺎع ﺧﻮد را ﮐﻢ ﮐﺮده و ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ رزﻣﻨﺎوﻫﺎ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎرش آﺗﺶ ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺗﻮپﻫﺎى درﯾﺎﯾﻰ دﺳﺘﻪ‬ ‫دﺳﺘﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎى ﮐﺎﻣﯿﮑﺎز را ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﻣﻰرﯾﺨﺖ اﻣﺎ از ﻫﺮ دﺳﺘﻪ ﯾﮏ ﯾﺎ دو ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﻓﺮﺻﺖ ﻣﻰﯾﺎﻓﺖ ﺗﺎ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻧﺎوﻫﺎى ﭼﻨﺪ ده ﻫﺰارﺗﻨﻰ‬ ‫آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ ﺑﮑﻮﺑﺪ و ﻫﻤﯿﻦ ﺑﺮاى ﻏﺮق ﮐﺮدن آنﻫﺎ ﮐﺎﻓﻰ ﺑﻮد‪ .‬ﻫﺰاران ﻧﺎوى آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ در ﺣﺮﮐﺖ ﻣﻬﯿﺐ ﮐﺎﻣﯿﮑﺎزهﻫﺎ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻌﺪﻫﺎ ﮐﺎﻣﯿﮑﺎزهﻫﺎ در ارﺗﻔﺎع ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻫﻢ ﺳﻄﺢ آب ﻗﺮار ﻣﻰﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﺑﺮ روى آنﻫﺎ اﺛﺮ ﻧﮑﻨﺪ و ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺗﻨﻪ ﻧﺎو زده و آنﻫﺎ را دو‬ ‫ﻧﯿﻢ ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻓﺘﺢ ﻓﯿﻠﯿﭙﯿﻦ‬ ‫ﻣﮏآرﺗﻮر ﮐﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪى ﺷﺮاﯾﻂ ﺳﺨﺖ ﺟﻨﮓ ﺷﺪه ﺑﻮد ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﻫﺮ ﭼﻪ زودﺗﺮ ﺑﺎ ﺗﺼﺮف ﻓﯿﻠﯿﭙﯿﻦ ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎى ﻫﻮاﯾﻰ ژاﭘﻦ را از او ﺑﮕﯿﺮد‬ ‫ﭼﺮا ﮐﻪ دﯾﮕﺮ ژاﭘﻦ ﻧﺎو ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﺑﺮ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪى ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در ‪ 23‬اﮐﺘﺒﺮ ﺑﺎ ‪ 218‬ﮐﺸﺘﻰ ﺑﻪ ﻓﯿﻠﯿﭙﯿﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫در اﯾﻦ زﻣﺎن ژاﭘﻨﻰﻫﺎ ﺗﻨﻬﺎ ‪ 64‬ﮐﺸﺘﻰ در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ آﻏﺎز ﺟﻨﮓ از ﻃﺮف آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰﻫﺎ‪ ،‬ﻧﺎوﻫﻬﺎى ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﺑﺮ ﮐﻮﭼﮏ ژاﭘﻦ ﯾﮑﻰ ﭘﺲ از‬ ‫دﯾﮕﺮى ﻏﺮق ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻤﺐ اﻓﮑﻦﻫﺎى ﺳﻨﮕﯿﻦ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪن رزﻣﻨﺎوﻫﺎى ژاﭘﻨﻰ ﺷﮑﺴﺘﻰ ﺳﺨﺖ ﺑﺮ ﻧﺎوﮔﺎن ژاﭘﻦ وارد ﮐﺮد‬ ‫در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺎﻣﯿﮑﺎزهﻫﺎ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺿﺮﺑﺎت ﻣﺮﮔﺒﺎر ﺧﻮد را ﺑﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰﻫﺎ وارد ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬دﺳﺘﻪﻫﺎى ﮐﺎﻣﯿﮑﺎزه اﯾﻦ‬ ‫ﺑﺎر ﺑﺎ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ دﺷﻮارﺗﺮى ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪﻧﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ اﻧﺒﻮه ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎى آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ اﺟﺎزه ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﺑﻪ ﻧﺎوﻫﺎ را ﺑﻪ آنﻫﺎ ﻧﻤﻰدادﻧﺪ و ﺷﻠﯿﮏ‬ ‫ﺑﺪون اﻧﻘﻄﺎع ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻧﯿﺰ ﻓﺮﺻﺘﻰ ﺑﺮاى ورود ﺑﻪ ﺣﺮﯾﻢ ﻧﺎوﻫﺎ را ﻧﻤﻰداد اﻣﺎ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن از ﺟﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺎ ﺣﺮﮐﺎﺗﻰ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﻮدﮐﺸﻰ ﻓﺮﻗﻰ ﻧﺪاﺷﺖ‬ ‫ﺧﻮد را ﺑﻰﻣﻬﺎﺑﺎ ﺑﻪ ﻧﺎوﻫﺎ ﻧﺰدﯾﮏ ﮐﺮده و ﺳﻌﻰ ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ ﺣﺪاﻗﻞ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎى در ﺣﺎل ﺳﻘﻮط ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻧﺎوﻫﺎى ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﺑﺮ ﺑﮑﻮﺑﻨﺪ‪ .‬ﺳﺎلﻫﺎى‬ ‫ﺳﺎل ﻧﯿﺮوى درﯾﺎﯾﻰ آﻣﺮﯾﮑﺎ اﺟﺎزه ﭘﺨﺶ ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﻣﺴﺘﻨﺪ از ﻋﻤﻠﯿﺎت ﮐﺎﻣﯿﮑﺎزهﻫﺎ را ﻧﻤﻰداد اﻣﺎ اﯾﻦ ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ آن ﺑﻮد ﮐﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎى‬ ‫ﻣﺬﮐﻮر در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ وارد »آﺗﺶ دﻓﺎﻋﻰ« ﻧﺎوﻫﺎ ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ ﺑﻪ ﻫﺰاران ذره رﯾﺰ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﻰﮔﺸﺘﻨﺪ واز ﻣﯿﺎن آنﻫﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ ﯾﺎ دو ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺧﻮد را‬ ‫درﺳﺖ ﺑﻪ وﺳﻂ ﻋﺮﺷﻪ ﻧﺎو ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﺑﺮ ﻣﻰزد‪.‬‬ ‫در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﻧﻔﺲﮔﯿﺮ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰﻫﺎ ﺳﻪ ﻧﺎو ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﺑﺮ ﺧﻮد را از دﺳﺖ دادﻧﺪ اﻟﺒﺘﻪ دهﻫﺎ ﺧﻠﺒﺎن ﮐﺎﻣﯿﮑﺎزه ﻧﯿﺰ ﺟﺎن ﺧﻮد را از دﺳﺖ دادﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم ارﺗﺶ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﺎ ﻗﺪرت »آﺗﺶ و زره« در ﺳﻮاﺣﻞ ﻓﯿﻠﯿﭙﯿﻦ ﭘﯿﺎده ﺷﺪه و ﺑﺎ زﺣﻤﺖ ﻓﺮاوان ﺷﻬﺮ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ در ﻓﯿﻠﯿﭙﯿﻦ ﭘﯿﺶ رﻓﺘﻪ و در‬ ‫ﻣﺎﻧﯿﻞ ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر درﮔﯿﺮ ﺟﻨﮓﻫﺎى ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﻰ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬

‫‪١٤٨‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫در ﺟﺰﯾﺮه ﮐﺮوﺟﯿﺪور )ﻓﯿﻠﯿﭙﯿﻦ( از ﯾﮏ ﭘﺎدﮔﺎن ‪ 4‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮه ﺣﺘﺎ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﺗﺴﻠﯿﻢ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻧﺸﺪ و در ﺟﺰﯾﺮه اﯾﻮﺟﯿﻤﺎ ﭘﺎدﮔﺎن ‪ 21‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮه‬ ‫ژاﭘﻨﻰﻫﺎ ﺗﺎ آﺧﺮﯾﻦ ﻧﻔﺮ ﺟﻨﮕﯿﺪ و زﯾﺮ ﺑﻤﺒﺎران ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻫﻮاﯾﻰ و درﯾﺎﯾﻰ ﭼﻨﺪ ﻫﻔﺘﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺮد و در ﻧﻬﺎﯾﺖ ‪ 213‬ﺳﺮﺑﺎز ﺑﻪ اﺳﺎرت‬ ‫آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰﻫﺎ در آﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد ﻓﯿﻠﯿﭙﯿﻦ ﺗﺎ ﻓﻮرﯾﻪ ﺑﻪ ﻃﻮل اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ و ﻣﮏآرﺗﻮر اﻋﻼم ﮐﺮد ﮐﻪ در درﮔﯿﺮىﻫﺎى اﺧﯿﺮ ‪ 50‬ﻫﺰار آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﻤﺐ اﺗﻢ‬ ‫ﮐﺎﻣﯿﮑﺎزهﻫﺎ در درﯾﺎ ﻟﺤﻈﻪاى ﺣﻤﻼت ﺧﻮد را ﻗﻄﻊ ﻧﮑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻋﻠﻰرﻏﻢ از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻦ ‪ 360‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺧﻠﺒﺎﻧﺎنﺷﺎن‪ ،‬ﺳﯿﻞ داوﻃﻠﺒﺎن ﺧﻠﺒﺎن‬ ‫ﺑﺮاى ﻋﻤﻠﯿﺎت ﮐﺎﻣﯿﮑﺎزه ﺳﺮﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ژاﭘﻦ را ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻞ ﮐﻤﺒﻮد ﺧﻠﺒﺎن ﺑﺮاى ﻋﻤﻠﯿﺎت »ﻋﺎدى« ﻫﻮاﯾﻰ ﻣﻮاﺟﻪ ﮐﺮده ﺑﻮد‪.‬‬ ‫در ﻣﺎه اوت ﻧﯿﺮوﻫﺎى زﻣﯿﻨﻰ‪ ،‬آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﺮاى ﺗﺴﺨﯿﺮ اوﮐﯿﻨﺎوا‪ 7600 ،‬ﮐﺸﺘﻪ و ‪ 32‬ﻫﺰار زﺧﻤﻰ دادﻧﺪ‪ .‬ﺳﺮﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﻗﻮاى آﻣﺮﯾﮑﺎ در ﯾﮏ‬ ‫ﺑﺮآورد اوﻟﯿﻪ ﺑﻪ ﺗﺮوﻣﻦ اﻃﻼع داد ﮐﻪ ﻓﺘﺢ ژاﭘﻦ ﺑﻪ ‪ 2‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺳﺮﺑﺎز ﺟﺪﯾﺪ و ﻣﺎهﻫﺎ وﻗﺖ اﺣﺘﯿﺎج ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﻰ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺟﻨﮓ‬ ‫در اروﭘﺎ در ﻣﺎه ﻣﻰ )‪ 3‬ﻣﺎه ﻗﺒﻞ( ﺗﻤﺎم ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺗﺮوﻣﻦ‪ ،‬رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر آﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬ﻏﯿﺮاﻧﺴﺎﻧﻰﺗﺮﯾﻦ دﺳﺘﻮر ﺗﺎرﯾﺦ را ﺷﺨﺼﺎ ﺻﺎدر ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﺑﻤﺒﺎران اﺗﻤﻰ‬ ‫در ﺳﺎﻋﺖ ‪ 8 / 13‬ﺻﺒﺢ روز ‪ 6‬اوت ‪ ،1945‬ﭘﻞ ﺗﻰﺑﺘﺰ ﺧﻠﺒﺎن ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎى ﻏﻮلﭘﯿﮑﺮ ﺑﻰ ‪ 29 -‬آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﺮ روى ﻫﯿﺮوﺷﯿﻤﺎ )ﺷﻬﺮ ﺻﻨﻌﺘﻰ و‬ ‫ﭘﺮﺟﻤﻌﯿﺖ ژاﭘﻦ( ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺎ دﺳﺘﻮر ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﺧﻮد ﺑﻤﺐ اﺗﻤﻰ را ﺑﺮ روى اﯾﻦ ﺷﻬﺮ رﻫﺎ ﻣﻰﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﻤﺐ ﻣﺬﮐﻮر در ارﺗﻔﺎع ‪ 600‬ﻣﺘﺮى از‬ ‫ﺳﻄﺢ زﻣﯿﻦ ﻣﻨﻔﺠﺮ ﺷﺪه و ﮐﻮره آﺗﺸﯿﻨﻰ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ‪ 1200‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ در ﺳﺎﻋﺖ ﺷﻬﺮ را در ﭼﻨﺪ دﻗﯿﻘﻪ ﺑﺎ ﺧﺎك ﯾﮑﺴﺎن ﻣﻰﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ 78‬ﻫﺰار ﻏﯿﺮﻧﻈﺎﻣﻰ و ‪ 20‬ﻫﺰار ﻧﻈﺎﻣﻰدر ﺟﺎ ﮐﺸﺘﻪ و ‪ 14‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﻣﻔﻘﻮد ﻣﻰﺷﻮد اﻣﺎ ژاﭘﻦ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻧﻤﻰﺷﻮد‪ .‬در ‪ 8‬اوت ﺷﻮروى‬ ‫ﻧﯿﺰ ﻋﻠﯿﻪ ژاﭘﻦ وارد ﺟﻨﮓ ﺷﺪه و ﺟﺰاﯾﺮ ﺳﺎﺧﺎﻟﯿﻦ را ﺗﺼﺮف ﻣﻰﮐﻨﺪ‪ .‬در ‪ 9‬اوت ﺑﺎ اﻧﻔﺠﺎر دوﻣﯿﻦ ﺑﻤﺐ اﺗﻤﻰدر ﻧﺎﮐﺎزاﮐﻰ ژاﭘﻨﻰﻫﺎ ﭘﻰ ﻣﻰﺑﺮﻧﺪ‬ ‫ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ اداﻣﻪ دﻫﻨﺪ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﮐﻞ ﺳﻪ ﺟﺰﯾﺮه اﺻﻠﻰ ژاﭘﻦ )ﻫﻮﻧﺸﻮ‪ ،‬ﻫﻮﮐﺎﯾﺪو‪ ،‬و ﮐﯿﻮﺷﻮ( را ﺑﺎ ﺑﻤﺐ اﺗﻤﻰ ﺑﺎ ﺧﺎك ﯾﮑﺴﺎن ﻣﻰﮐﻨﺪ از‬ ‫آن ﻃﺮف ارﺗﺶ ﺳﺮخ از ﺿﻌﻒ ﻗﻮاى ژاﭘﻦ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮده و در ﺣﺎل ﭘﯿﺸﺮوى ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺷﻤﺎل ژاﭘﻦ ﺑﻮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در ‪ 15‬اوت ژاﭘﻦ ﺷﮑﺴﺖ‬ ‫را ﻗﺒﻮل ﻣﻰﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮد‬ ‫ﻧﺒﺮدﻫﺎى اﻗﯿﺎﻧﻮس آرام ﺣﺪود ‪ 4‬ﺳﺎل ﺑﻪ ﻃﻮل اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ و ﻣﻮﺟﺐ ﻣﺮگ ﻣﯿﻠﯿﻮنﻫﺎ ﺳﺮﺑﺎز و ﻧﺎﺑﻮدى ﺻﺪﻫﺎ ﺷﻬﺮ ﺷﺪ‪ .‬ژاﭘﻦ ﮐﻪ از اواﺧﺮ ﻗﺮن‬ ‫ﻧﻮزدﻫﻢ ﻣﺮﺗﺒﺎ در ﺣﺎل ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﻮد و در اواﯾﻞ ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺘﻢ ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﯾﮏ ﻗﺪرت اﺳﺘﻌﻤﺎرى ﺷﺪ ﺑﺎ ﺷﮑﺴﺖ در ﺟﻨﮓ دوم ﺟﻬﺎﻧﻰ ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫ﮐﺸﻮرﻫﺎى ﭼﻮن اﻧﮕﻠﯿﺲ‪ ،‬آﻟﻤﺎن و ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﻗﺪرﺗﻰ ﻣﻨﻄﻘﻪاى ﺷﺪ و ﻓﻀﺎ را ﺑﺮاى آﻣﺮﯾﮑﺎ ﮐﺎﻣﻼ ﺧﺎﻟﻰ ﮔﺬاﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﺷﺪت ﻧﺒﺮدﻫﺎى اﻗﯿﺎﻧﻮس آرام دﺳﺖ ﮐﻤﻰ از ﻧﺒﺮدﻫﺎى اروﭘﺎ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ در درﺟﻪى اول ﻧﺒﺮدى درﯾﺎﯾﻰ ‪ -‬ﻫﻮاﯾﻰ ﺑﻮد‪ .‬ﺟﺎﻧﻔﺸﺎﻧﻰ‬ ‫ﺳﺮﺑﺎزان ژاﭘﻨﻰ ﻧﯿﺰ اﮔﺮ ﭼﻪ ﺗﻠﻔﺎت و ﺧﺴﺎرات آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰﻫﺎ را اﻓﺰاﯾﺶ داد اﻣﺎ دﻧﯿﺎ ﭘﻰ ﺑﺮد آﻣﺮﯾﮑﺎ اﮔﺮ ﻻزم ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮاى ﭘﯿﺮوزى‪ ،‬دﺳﺖ ﺑﻪ ﻫﺮ‬ ‫اﻗﺪاﻣﻰ ﻣﻰزﻧﺪ‪ .‬ﺑﻤﺒﺎران اﺗﻤﻰ‪ ،‬ﺑﻤﺒﺎران ﻫﻮاﯾﻰ و ﯾﺎ ﻫﺮ ﺣﺮﮐﺖ ﺿﺪ ﺑﺸﺮى دﯾﮕﺮ‪ .‬آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﺟﺎى ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺑﻰﻗﯿﺪ و ﺷﺮط ﺧﻮاﺳﺘﺎر‬ ‫ﭘﺎﯾﺎن ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺷﺮاﯾﻄﻰ ﮐﻪ ﺧﻮد ﻣﻰﺧﻮاﺳﺖ ﺷﻮد و ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ژاﭘﻦ ﻧﯿﺰ ﻗﺒﻮل ﻣﻰﮐﺮد اﻣﺎ ﺗﺮﺟﯿﺢ داد ﺗﺎ ﺑﺎ درﻫﻢ ﺷﮑﺴﺖ اﯾﻦ ﻣﻠﺖ‬ ‫ﻣﻘﺎوم ﭘﯿﺎﻣﻰ واﺿﺢ ﺑﻪ دﻧﯿﺎ ﺑﺪﻫﺪ‪.‬‬

‫‪١٤٩‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻧﺮﻣﺎﻧﺪى‬ ‫ﻧﺒﺮد ﻧﺮﻣﺎﻧﺪى‬ ‫ﭘﺲ از آن ﮐﻪ در دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ 1941‬ارﺗﺶ ﺳﺮخ ﭘﯿﺸﺮوى آﻟﻤﺎنﻫﺎ را در ‪ 35‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮى ﻣﺴﮑﻮ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﮐﺮد اﺳﺘﺎﻟﯿﻦ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ از اﻧﮕﻠﯿﺲ و‬ ‫آﻣﺮﯾﮑﺎ ﮐﻪ ﺗﺎزه وارد ﺟﻨﮓ ﺑﺎ آﻟﻤﺎن ﺷﺪه ﺑﻮد درﺧﻮاﺳﺖ ﮔﺸﻮدن ﺟﺒﻬﻪ دوم را ﮐﺮد‪ .‬اﻣﺎ در اوت ‪ 1942‬ﭼﺮﭼﯿﻞ و روزوﻟﺖ ﺑﺎ ﺷﮑﺴﺖ‬ ‫ﻋﻤﻠﯿﺎت »دﯾﭗ« درﯾﺎﻓﺘﻨﺪ ﺗﻮان دﻓﺎﻋﻰ آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﺑﺎﻻﺗﺮ از آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ آنﻫﺎ اﺟﺎزه ورود ﺑﻪ ﻏﺮب اروﭘﺎ را ﺑﺪﻫﺪ‪.‬‬ ‫در اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت‪ ،‬از ‪ 7‬ﻫﺰار ﭼﺘﺮﺑﺎز و ﻧﯿﺮوى ﮐﻤﺎﻧﺪوﯾﻰ ‪ 60‬درﺻﺪﺷﺎن در ﺳﺎﺣﻞ اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﻓﺮاﻧﺴﻮى ﺟﺎن ﺧﻮد را از دﺳﺖ دادﻧﺪ‪ .‬آنﻫﺎ ﺣﺘﺎ‬ ‫ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ ﻫﻢ ﺑﻨﺪر ﻣﺬﮐﻮر ﺗﺤﺖ اﺷﻐﺎل ﺧﻮد ﻧﮕﺎه دارﻧﺪ‪.‬‬ ‫در ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ ﺳﺎل ‪ 1943‬و ﻧﯿﻤﻪى اول ﺳﺎل ‪ 1944‬ﻋﻠﻰرﻏﻢ درﺧﻮاﺳﺖﻫﺎى اﺳﺘﺎﻟﯿﻦ‪ ،‬ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ از ورود ﺑﻪ ﻏﺮب اروﭘﺎ ﺧﻮددارى ﮐﺮدﻧﺪ ﭼﺮا‬ ‫ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر را اﻗﺪاﻣﻰ ﭘﺮﺗﻠﻔﺎت ﻣﻰداﻧﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﮐﻪ ﭘﻰ ﺑﺮدﻧﺪ آﻟﻤﺎن دﯾﮕﺮ ﺗﻮان ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ارﺗﺶ ﺳﺮخ را ﻧﺪارد و‬ ‫ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ارﺗﺶ ﺳﺮخ اروﭘﺎى ﻏﺮﺑﻰ را در ﻧﺒﻮد ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ اﻧﮕﻠﻮﺳﺎﮐﺴﻮن ﺑﺒﻠﻌﺪ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﺗﺎ در ﻏﺮب ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻧﯿﺮو ﭘﯿﺎده ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺣﺎل آن‬ ‫ﮐﻪ دراﯾﻦ ﻣﺪت آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﺑﺎ ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﯿﺮى ‪ 13‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻣﺘﺮ ﻣﻌﮑﺐ ﺑﺘﻮن‪ 1 / 2 ،‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺗﻦ ﻓﻮﻻد و ‪ 175‬ﻫﺰار ﮐﺎرﮔﺮ ﻋﻈﯿﻢﺗﺮﯾﻦ دژ اروﭘﺎ ﺑﻌﺪ‬ ‫از ﻣﺎژﯾﻨﻮرا در ﺳﻮاﺣﻞ ﻣﺎﻧﺶ )ﺟﻨﻮب اﻧﮕﻠﯿﺲ و ﺷﻤﺎل ﻏﺮب ﻓﺮاﻧﺴﻪ( اﯾﺠﺎد ﮐﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﺑﻪ ‪ 24‬ﺳﺎﻋﺖ اول ﺑﺴﺘﮕﻰ دارد‬ ‫در اﺻﻮل اوﻟﯿﻪى ﻧﻈﺎﻣﻰﺑﺮاى ﮔﺬر از رود ﯾﺎ ﻓﺮود در ﺳﺎﺣﻞ ﯾﮏ ﭼﯿﺰ ﺑﯿﺶﺗﺮﯾﻦ اﻫﻤﯿﺖ را دارد ﯾﺎ ﻣﻰﺗﻮان ﮔﻔﺖ در واﻗﻊ ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ ﭼﯿﺰ‬ ‫اﻫﻤﯿﺖ دارد‪ :‬ﺳﺮﭘﻞ‪:‬‬ ‫اﮔﺮ ﺳﺮﭘﻞ در ﺳﺎﺣﻞ و ﯾﺎ ﺳﺎﺣﻞ ﻣﻘﺎﺑﻞ رودﺧﺎﻧﻪ ﺗﺴﺨﯿﺮ ﺷﻮد و ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﭘﺎﺗﮏﻫﺎى دﺷﻤﻦ آن را ﻧﮕﺎه دارﻧﺪ ﻧﯿﺮوﻫﺎى‬ ‫ﺗﻘﻮﯾﺘﻰ ﻗﺎدرﻧﺪ در ﺳﺎﺣﻞ ﭘﯿﺎده ﺷﻮﻧﺪ در ﻏﯿﺮ اﯾﻦ ﺻﻮرت اﻣﮑﺎن ﻧﺪارد ﺑﺘﻮان از رود و ﯾﺎ ﺳﺎﺣﻠﻰ ﮔﺬﺷﺖ‪.‬‬ ‫در ‪ 6‬ژوﺋﻦ ‪ 1944‬آﯾﺰﻧﻬﺎور‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﮐﻞ ﻗﻮاى ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ در اروﭘﺎ‪ ،‬اﺣﺘﯿﺎج ﺑﻪ ‪ 100‬ﺗﺎ ‪ 150‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز داﺷﺖ ﮐﻪ از ﺟﺎن ﺧﻮد ﮔﺬﺷﺘﻪ‬ ‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺮدان ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ دژﻫﺎى آﻟﻤﺎﻧﻰ در ﺳﺎﺣﻞ آنﻫﺎ را ﺗﺴﺨﯿﺮ ﮐﺮده و در ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﻤﻼت ﻣﺘﻌﺪد آنﻫﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫آﻏﺎز ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت آﺑﻰ ‪ -‬ﺧﺎﮐﻰ ﺟﻬﺎن‬ ‫در ‪ 6‬ژوﺋﻦ ﺳﺎﻋﺖ ‪ 6،30‬ﺻﺒﺢ ‪ 57‬ﻫﺰار ﺗﻔﻨﮕﺪار و ﭼﺘﺮﺑﺎز آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻟﺸﮑﺮﻫﺎى ﻣﻌﺮوف ﯾﮑﻢ‪ 82 ،‬و ‪ 101‬و ‪ 75‬ﻫﺰار اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ‬ ‫ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺳﭙﺎه ﻣﻮﻧﺘﮕﻤﺮى و ﻟﺸﮑﺮ ﺷﺸﻢ در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﻰ ﺗﺎرﯾﺦ را در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺘﻨﺪ ﺑﺎﮔﻼﯾﺪر‪ ،‬ﮐﺸﺘﻰﻫﺎى ﻧﻔﺮﺑﺮ و ﻗﺎﯾﻖ‬ ‫در ﻧﺮﻣﺎﻧﺪى ﭘﯿﺎده ﺷﺪﻧﺪ در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ‪ 14‬ﻫﺰار و ‪ 600‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ‪ 6700 ،‬ﮐﺸﺘﻰ آنﻫﺎ را ﻫﻤﺮاﻫﻰ ﻣﻰﮐﺮد در ﺑﺮاﺑﺮ اﯾﻦ ﻧﯿﺮوى ﺟﻬﻨﻤﻰ‪ ،‬آﻟﻤﺎن‬ ‫ﺗﻨﻬﺎ ‪ 40‬ﮐﺸﺘﻰ‪ 34 ،‬زﯾﺮدرﯾﺎﯾﻰ و ‪ 350‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮدى ﺑﺴﯿﺎر ﺑﻰرﺣﻤﺎﻧﻪ آﻏﺎز ﺷﺪ‪ ،‬ﮐﺸﺘﻰﻫﺎ و ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎى ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ ﺳﺎﺣﻞ را زﯾﺮ آﺗﺶ ﺷﺪﯾﺪ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺴﯿﺎرى از واﺣﺪﻫﺎى آﻟﻤﺎﻧﻰ را درﺟﺎ‬ ‫ﻣﻨﻬﺪم ﮐﺮدﻧﺪ ﺣﺎل آن ﮐﻪ از ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﻧﯿﺰ ﮐﺎرى ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﺗﺎﮐﻨﻮن اﯾﻦ ﺗﻌﺪاد اﺑﺰار ﺟﻨﮕﻰ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺠﻤﻌﻰ ﻧﺪﯾﺪه ﺑﻮد اﻣﺎ‬ ‫آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﺿﺮﺑﻪى ﺧﻮد را ﻫﻨﮕﺎم ﭘﯿﺎده ﺷﺪن ﻧﯿﺮوﻫﺎى آﺑﻰ ‪ -‬ﺧﺎﮐﻰ ﻓﺮود آوردﻧﺪ‪ .‬ﺑﺴﯿﺎرى از ﺳﺮﺑﺎزان آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ ﺣﺘﺎ ﻓﺮﺻﺖ رﺳﯿﺪن ﺑﻪ‬ ‫ﺳﺎﺣﻞ را ﻧﯿﺎﻓﺘﻨﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﺴﻠﺴﻞﻫﺎى آﻟﻤﺎﻧﻰ و ﺗﮏ ﺗﯿﺮاﻧﺪازان آنﻫﺎ را ﺑﺮ روى ﻗﺎﯾﻖﻫﺎى آﺑﻰ ‪ -‬ﺧﺎﮐﻰ ﻣﻰزدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﮐﻪ ﭘﻞﻫﺎ ﮔﺸﻮده ﺷﺪ و ﺳﺮﺑﺎزان ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ ﭘﺎ ﺑﺮ روى ﺳﺎﺣﻞ اوﻣﺎﻫﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ ﺗﺎزه ﭘﻰ ﺑﺮدﻧﺪ ﺳﺮﺳﺨﺖﺗﺮﯾﻦ ﻣﺮدان ارﺗﺶ آﻟﻤﺎن ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﺗﺎزﮔﻰ از ﺟﺒﻬﻪ روﺳﯿﻪ ﺑﻪ ﻏﺮب اﻋﺰام ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ در ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﭼﻪ اﻧﺪازه ﺟﺪى ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در ﻫﻤﺎن اﺑﺘﺪاى ﮐﺎر ﻗﻮاى آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ در ﻧﻮار‬ ‫ﺳﺎﺣﻠﻰ زﻣﯿﻨﮕﯿﺮ ﺷﺪ اﻣﺎ ﻗﻮاى ﮐﺎﻧﺎداﯾﻰ ‪ -‬اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ ﺑﺎ ﺳﺮﺳﺨﺘﻰ ﺗﻮاﻧﺴﺖ زﻣﯿﻦ ﺗﺼﺮف ﺷﺪه را ﻧﮕﺎه دارد و ﻋﻘﺐ ﻧﺮود‪ .‬در اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﮐﻪ ﺑﺎ‬ ‫ﻧﺎم روز دى ﯾﺎ ‪ D - Day‬ﻣﻌﺮف ﺷﺪ‪ .‬آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﻧﻤﻰﮐﺮدﻧﺪ ﯾﺎ ﮐﺸﺘﻪ ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ و ﯾﺎ آن ﮐﻪ ﺳﺪ راه ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﺟﺎ ﮐﻪ‬ ‫‪١٥٠‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ آنﻫﺎ ﺷﺪﯾﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ ﺑﺎ دﺳﺘﮕﺎه »ﭘﺮﺗﺎب ﺷﻌﻠﻪ« آنﻫﺎ را در ﺳﻨﮕﺮﻫﺎ ﻣﻰﺳﻮزاﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ ﻓﺮﺻﺘﻰ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ آنﻫﺎ ﻇﺮف‬ ‫‪ 24‬ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻪ ﺳﺮﭘﻠﻰ ﻣﻬﻢ دﺳﺖ ﻧﻤﻰﯾﺎﻓﺘﻨﺪ و ﺗﺮﺗﯿﺐ ورود ‪ 86‬ﻟﺸﮑﺮى را ﮐﻪ در درﯾﺎ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻧﺘﯿﺠﻪى ﻋﻤﻠﯿﺎت آنﻫﺎ ﺑﻮدﻧﺪ را ﻧﻤﻰدادﻧﺪ‬ ‫ﻟﺸﮑﺮﻫﺎى زرﻫﻰ ژﻧﺮال روﻣﻞ )ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه دﻓﺎع ﺷﻤﺎل ﻏﺮب ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﻮد( آنﻫﺎ را ﺑﻪ درﯾﺎ ﻣﻰرﯾﺨﺘﻨﺪ و زﯾﺮدرﯾﺎﯾﻰﻫﺎى آﻟﻤﺎﻧﻰ ﻧﯿﺰ‬ ‫ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﻣﺸﻐﻮل ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻗﺮﺑﺎﻧﻰ از ﺑﯿﻦ ﮐﺸﺘﻰﻫﺎى ﻋﻈﯿﻢ ﻧﻔﺮﺑﺮ و ﺗﺎﻧﮏﺑﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﺿﺮﺑﺎت ﺧﻮد را اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﻰدادﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﺮﺳﺨﺘﻰ ﻃﺮﻓﯿﻦ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اﻫﻤﺎل ﻫﯿﺘﻠﺮ در اﻋﺰام ﻧﯿﺮو ﺑﻪ ﺳﻮى واﺣﺪﻫﺎى ﻣﺪاﻓﻊ در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑﻪ زﯾﺎن آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﺗﻤﺎم ﺷﺪ و آنﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﺤﻤﻞ‬ ‫ﺣﺪود ‪ 9‬ﻫﺰار ﮐﺸﺘﻪ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰﻫﺎ ﮐﺎﻧﺎداﯾﻰﻫﺎ و اﻧﮕﻠﯿﺴﻰﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﻣﺘﺤﻤﻞ ‪ 15‬ﻫﺰار ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫در ﭘﺎﯾﺎن روز ﺟﻨﮓ اول ﺣﻤﻠﻪ‪ ،‬ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ ﻧﻮار ﺳﺎﺣﻠﻰ ﺑﻪ ﻃﻮل ‪ 30‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ و ﻋﻤﻖ ‪ 10‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ را ﺗﺼﺮف ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در واﻗﻊ آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﻫﻨﻮز‬ ‫ﺧﯿﺎل ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺣﻤﻠﻪى اﺻﻠﻰ ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ در ﭼﻨﺪ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﺟﻨﻮﺑﻰﺗﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻤﯿﻦ اﺷﺘﺒﺎه آنﻫﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﺗﺎ ﮐﻤﮏﻫﺎى ﺿﺮورى ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﻫﺮﮔﺰ ﻧﺮﺳﺪ و ﻟﺸﮑﺮﻫﺎى زرﻫﻰ آﻟﻤﺎﻧﻰ زﻣﺎﻧﻰ وارد ﻧﺒﺮد ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ ﻇﺮف ‪ 10‬روز ‪ 95‬ﻫﺰار ﺗﺎﻧﮏ و زرﻫﭙﻮش )ارﻗﺎم ﺻﺤﯿﺢ‬ ‫اﺳﺖ!( را در ﺳﺎﺣﻞ ﭘﯿﺎده ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬رﻫﺒﺮان اﻧﮕﻠﯿﺲ و ﻓﺮاﻧﺴﻪ اﮐﻨﻮن ‪ 619‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز را ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن اﯾﺰﻧﻬﺎور و ﻣﻮﻧﺘﮕﻤﺮى در آورده ﺑﻮدﻧﺪ و از‬ ‫آنﻫﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ ﭼﯿﺰ را ﻣﻰﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ‪ :‬آزادﺳﺎزى ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪.‬‬ ‫اﮔﺮ ﭼﻪ آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﻣﻘﺎوﻣﺖﻫﺎى دﻻوراﻧﻪاى از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن ﻣﻰدادﻧﺪ اﻣﺎ ﺑﻤﺒﺎرانﻫﺎى ﻋﻈﯿﻢ ﻫﻮاﯾﻰ در ﮐﻨﺎر ﺣﻤﻼت ﺟﺒﻬﻪى‬ ‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﮐﻤﮏ ﺑﺎ ﺳﻪ ﻫﻔﺘﻪ ﺗﺄﺧﯿﺮ ﺑﻪ آنﻫﺎ رﺳﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮد‬ ‫ﻧﺒﺮد ﻧﺮﻣﺎﻧﺪى در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑﺮاى آﻣﺮﯾﮑﺎ و اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺑﯿﺶ از ‪ 50‬ﻫﺰار ﮐﺸﺘﻪ در ﺑﺮداﺷﺖ اﻣﺎ ﻣﻘﺪﻣﻪاى ﺷﺪ ﺑﺮاى ورود ‪ 2‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺳﺮﺑﺎز‪500 ،‬‬ ‫ﻫﺰار ﺗﺎﻧﮏ و زرﻫﭙﻮش و ﻧﻔﺮﺑﺮ و ‪ 3‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺗﻦﺳﺎز و ﺑﺮگ ﻧﻈﺎﻣﻰ‪ .‬اﮐﻨﻮن دﯾﮕﺮ ﻣﺴﻠﻢ ﺑﻮد ﮐﻪ آﻟﻤﺎن ﻫﺮﮔﺰ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﭘﯿﺮوزى در ﺟﻨﮓ ﻧﯿﺴﺖ‬ ‫ﭼﺮا ﮐﻪ در ﺟﺒﻬﻪ ﺷﺮق ﻧﯿﺰ ‪ 10‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺳﺮﺑﺎز روس ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ در ﺣﺎل ﻋﻘﺐ راﻧﺪن آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫در ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻧﺮﻣﺎﻧﺪى ﺑﺎز ﻫﻢ دﺧﺎﻟﺖﻫﺎى ﺑﻰﻣﻮرد ﻫﯿﺘﻠﺮ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﭼﻨﺪ روز ﺣﯿﺎﺗﻰ را از دﺳﺖ ﺑﺪﻫﻨﺪ و ﻧﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺎﻧﻊ رﺧﻨﻪ‬ ‫ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﮐﻢﺗﺮ از ﯾﮏ ﻣﺎه ﺑﻌﺪ ﯾﻌﻨﻰ در اوت ‪ 1944‬ﭘﺎرﯾﺲ ﺳﻘﻮط ﮐﺮد و ‪ 9‬ﻣﺎه ﺑﻌﺪ آﻟﻤﺎن ﮐﺎﻣﻼ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد آردن‬ ‫ﻣﺘﻔﯿﻦ ﭘﺲ از آن ﮐﻪ در اوت ‪ 1944‬ﭘﺎرﯾﺲ را آزاد ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ در ﺷﻤﺎل اروﭘﺎ و ﻏﺮب ﭘﺨﺶ ﺷﺪه و ﺑﺎ آزاد ﮐﺮدن ﺑﻠﮋﯾﮏ و‬ ‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ ،‬از راﯾﻦ ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﺧﺎك اﺻﻠﻰ آﻟﻤﺎن را ﻣﻮرد ﺗﻬﺪﯾﺪ ﻗﺮار دادﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ زﻣﺎن ﭘﺲ از ﺷﮑﺴﺖ ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ در ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻫﻮاﺑﺮد ﻣﺎه ﻗﺒﻞ‪،‬‬ ‫ﻫﯿﺘﻠﺮ ﻃﺮح ﺿﺪ ﺣﻤﻠﻪى ﺑﺰرﮔﻰ را ﺗﺪارك دﯾﺪ ﮐﻪ در آن آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﺑﺎ ﻋﺒﻮر از راﯾﻦ ﻗﻮاى ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ را در ﻫﻠﻨﺪ دﭼﺎر ﻣﺸﮑﻞ ﮐﺮده و ﺑﻪ دوﻧﯿﻢ‬ ‫ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﺪف دﯾﮕﺮ اﯾﻦ ﻃﺮح اﺷﻐﺎل ﻣﻨﻄﻘﻪى ﺑﺎﺳﺘﻮﻧﻰ و دﺳﺘﯿﺎﺑﻰ ﺑﻪ ﻣﺨﺎزن ﺳﻮﺧﺖ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰﻫﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺮاﺳﺎس اﯾﻦ ﻃﺮح دو ﻟﺸﮑﺮ‬ ‫زرهﭘﻮش اس اس ﺑﺎ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﯾﻦ ﻣﺨﺎزن ﻫﻢ زﻣﺎن ﻫﻢ ﻣﺸﮑﻞ ﺳﻮﺧﺖ ﺗﺎﻧﮏﻫﺎى آﻟﻤﺎﻧﻰ را )ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻧﺒﻮد ﺳﻮﺧﺖ ﺑﺪون اﺳﺘﻔﺎده‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ( ﺣﻞ ﻣﻰﮐﺮد و ﻫﻢ ﺗﺎﻧﮏﻫﺎ و ﻧﻔﺮﺑﺮﻫﺎى آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ را ﺗﺎ ﻣﺎهﻫﺎ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻧﺪاﺷﺘﻦ ﺳﻮﺧﺖ زﻣﯿﻨﮕﯿﺮ ﻣﻰﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺳﺘﺎد ارﺗﺶ آﻟﻤﺎن‬ ‫ﻓﻮن روﻧﺪﺷﺘﺖ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﮐﻞ ﻗﻮاى آﻟﻤﺎن در ﻏﺮب‪ ،‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﻤﻠﻪ از ﻫﻤﺎن اﺑﺘﺪا ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد او‪ ،‬از اﯾﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻣﻬﺎﺟﻢ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮاى‬ ‫اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﻬﻢﺗﺮى اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪ .‬ﺳﺘﺎد ارﺗﺶ آﻟﻤﺎن ﻧﯿﺰ اﯾﻦ ﺣﻤﻠﻪ را ﻧﻮﻋﻰ ﺧﻮدﮐﺸﻰ ﻣﻰداﻧﺴﺖ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد آﻣﺮﯾﮑﺎ و اﻧﮕﻠﯿﺲ در‬ ‫ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ آن ﻗﺪر ﺗﺎﻧﮏ‪ ،‬ﺳﺮﺑﺎز و ﺗﻮپ در اﺧﺘﯿﺎر دارﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﺣﻤﻠﻪاى ﺑﻪ اﯾﻦ واﺣﺪﻫﺎ در ﻧﻄﻘﻪ ﺧﻔﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﻫﯿﺘﻠﺮ اﯾﻦ ﻧﮑﺎت را ﻗﺒﻮل ﻧﮑﺮد و ﺑﻪ اﯾﻦ اﺳﺘﺮاﺗﮋى ﺗﺄﮐﯿﺪ داﺷﺖ ﮐﻪ »ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ دﻓﺎع ﺣﻤﻠﻪ اﺳﺖ« ﻫﯿﺘﻠﺮ ﻋﻠﻰرﻏﻢ ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﺧﻮد در‬ ‫ﻧﻬﺎﯾﺖ در ‪ 16‬دﺳﺎﻣﺒﺮ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺧﻂ دﻓﺎﻋﻰ آﻣﺮﯾﮑﺎ در آردن و رن ﻋﻠﯿﺎ را آﻏﺎز ﮐﺮد‪.‬‬ ‫‪١٥١‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺳﺮﻧﻮﺷﺖﺳﺎز ﺑﺎزوان ارﺗﺶ آﻟﻤﺎن را ارﺗﺶ ﺷﺸﻢ زرﻫﻰ آﻟﻤﺎن و واﺣﺪﻫﺎى ورزﯾﺪهى اس اس ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﻰدادﻧﺪ‪ .‬اس اسﻫﺎ‬ ‫در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻗﻮاى ذﺧﯿﺮهى اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ ﻫﯿﺘﻠﺮ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ و وى از آنﻫﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاى ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺳﺮﻧﻮﺷﺖﺳﺎز اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻰﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺸﺮوى اوﻟﯿﻪ‬ ‫در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﻫﯿﺘﻠﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﻤﺎرﺑﺎز ﺑﺰرﮔﻰ ﺗﻤﺎم ﻫﺴﺘﻰ ﺧﻮد را ﺑﺮ ﺻﻔﺤﻪ ﺑﺎزى رﯾﺨﺖ‪ .‬ﻫﺰاران ﺗﺎﻧﮏ آﻟﻤﺎﻧﻰ در ﭘﻨﺎه آﺗﺶ ‪ 2000‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎى‬ ‫ﺑﻤﺐ اﻓﮑﻦ ﺣﻤﻠﻪ را آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰﻫﺎ ﮐﻪ اﺻﻼ اﻧﺘﻈﺎر ﭼﻨﯿﻦ ﺿﺪ ﺣﻤﻠﻪاى را از ارﺗﺶ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردهى آﻟﻤﺎن ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﮐﺎﻣﻼ‬ ‫ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮ ﺷﺪه و ﺧﻄﻮط دﻓﺎﻋﻰ آنﻫﺎ ﺷﮑﺎﻓﺘﻪ ﺷﺪ آﻟﻤﺎنﻫﺎ از آردن ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﺑﺎﺳﺘﻮﻧﻰ در ‪ 150‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮى ﺑﺮوﮐﺴﻞ )ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ‬ ‫ﺑﻠﮋﯾﮏ( رﺳﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﻘﻮط ﺑﺎﺳﺘﻮﻧﻰ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎى در ﺧﻄﺮ اﻓﺘﺎدن ﺑﻠﮋﯾﮏ ﺗﺎزه رﻫﺎ ﺷﺪه ﻧﯿﺰ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻟﺸﮑﺮ ‪ 101‬ﻫﻮاﺑﺮد آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﺎ ‪ 15‬ﻫﺰار ﭼﺘﺮﺑﺎز ﺑﺮاى دﻓﺎع از ﺷﻬﺮ ﻣﺤﺎﺻﺮه ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻗﻮاى آﻟﻤﺎنﻫﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ورود ژﻧﺮال ﭘﺎﺗﻮن‬ ‫آﯾﺰﻧﻬﺎور‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهى ﻗﻮاى آﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﺎرﺷﺎل زرﻫﻰ ﭘﺎﺗﻮن دﺳﺘﻮر داد ﺑﻪ ﻫﺮ ﻗﯿﻤﺖ ﻣﺎﻧﻊ ورود ﻗﻮاى زرﻫﻰ آﻟﻤﺎن ﺑﻪ ﺑﺎﺳﺘﻮﻧﻰ‬ ‫ﺷﻮد‪ .‬اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﻰ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻟﺸﮑﺮﻫﺎى زرﻫﻰ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ﯾﮏ ﻫﻔﺘﻪ ﺑﺎ ﺷﻬﺮ ﻣﺬﮐﻮر ﻓﺎﺻﻠﻪ داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اس اسﻫﺎ ﻣﺪت ﮐﻤﻰ وﻗﺘﻰ داﺷﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﭼﺘﺮﺑﺎزان ﻣﻌﺮوف ﻟﺸﮑﺮ ‪ 101‬را ﺷﮑﺴﺖ دﻫﻨﺪ )ﻟﺸﮑﺮ ‪ 101‬ﻫﻮاﺑﺮ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻫﻨﻮز ﻫﻢ واﺣﺪ‬ ‫ﭘﯿﺸﺮو آﻣﺮﯾﮑﺎ در ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﻗﺮن ‪ 21‬اﺳﺖ(‬ ‫اس اسﻫﺎ در ﭘﻨﺎه ﺗﺎﻧﮏﻫﺎى ﺧﻮد ﺑﺎ ﻗﺪرت ﺗﻤﺎم ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ در ﺑﺎﺳﺘﻮﻧﻰ ﭘﯿﺶ رﻓﺘﻪ اﻣﺎ از ﺑﺨﺖ ﺑﺪ ﺳﺮوﮐﺎرانﺷﺎن ﺑﺎ ﻣﺸﺘﻰ ﺳﺮﺑﺎز‬ ‫ﻣﻌﻤﻮﻟﻰ ﻧﺒﻮد ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ رﻧﺠﺮﻫﺎى آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ ﻃﺮف ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ راه ﻣﺎﻧﺪن و ﻣﺮدن را اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫در ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﻣﺬﮐﻮر ﮐﺎر ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺳﺮﻧﯿﺰه و اﺳﺘﻔﺎده از ﮐﺎرد و ﺳﺎﯾﺮ ﺳﻼحﻫﺎى ﺳﺒﮏ ﻧﯿﺰ رﺳﯿﺪ اﻣﺎ ﻋﻠﻰرﻏﻢ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪن ‪ 4‬ﻫﺰار ﺗﻔﻨﮕﺪار‬ ‫آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ آن اﺳﻠﺤﻪ را زﻣﯿﻦ ﻧﮕﺬاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﻰ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهﻫﺎن ﻟﺸﮑﺮﻫﺎى اس اس ﺧﺒﺮ رﺳﯿﺪ ﻗﻮاى ﭘﺎﺗﻮن در راه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﻤﺎﯾﺶ ﺳﺘﻮنﻫﺎى ﻓﻮﻻدﯾﻦ‬ ‫آﻣﺮﯾﮑﺎ در ﻧﺒﺮد ﺑﺎ دﺷﻤﻨﺎﻧﺶ ﭼﻨﺪان ﻧﯿﺎز ﺑﻪ »ﺷﺠﺎﻋﺖ ﺳﺮﺑﺎزان« ﻧﺪاﺷﺖ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﺠﺎ ﺣﺮﯾﻒ را ﻣﻘﺎوم ﻣﻰدﯾﺪ ﺑﺎ ﺑﺴﯿﺞ اﻧﺒﻮﻫﻰ ﺗﺎﻧﮏ‪،‬‬ ‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ و ﮐﺸﺘﻰ آنﻫﺎ را درﻫﻢ ﻣﻰﮐﻮﺑﯿﺪ‪.‬‬ ‫ژﻧﺮال ﭘﺎﺗﻮن ﻧﯿﺰ در ‪ 26‬دﺳﺎﻣﺒﺮ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از دهﻫﺎ ﻫﺰار ﺗﺎﻧﮏ و زرﻫﭙﻮش )ﺑﺮﺧﻰ ﻣﻨﺎﺑﻊ واﺣﺪﻫﺎى ﻣﻮﺗﻮرﯾﺰه وى و ﺗﺎﻧﮏﻫﺎﯾﺶ را ﺗﺎ ‪130‬‬ ‫ﻫﺰار دﺳﺘﮕﺎه ﻧﯿﺰ ذﮐﺮ ﮐﺮدﻧﺪ( اﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﭘﺎى ﺑﻠﻨﺪىﻫﺎى اردن رﺳﯿﺪه ﺑﻮد و ﺗﺎﻧﮏﻫﺎى ﺷﺮﻣﻦ در ﻣﺼﺎف ﺑﺎ ﺗﺎﻧﮏﻫﺎى ﭘﺎﻧﺰر آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﺑﺎ‬ ‫ﺑﺮﺧﻮردارى از ﺑﺮﺗﺮى وﺣﺸﺘﻨﺎك ﻋﺪدى‪ ،‬آنﻫﺎ را از ﺳﺮ راه ﮐﻨﺎر ﻣﻰراﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن واﺣﺪﻫﺎى اس اس ﮐﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎى وى در ﺣﺎل ﻧﺒﺮد ﺗﻦ ﺑﻪ ﺗﻦ در ﺷﻬﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ارﺗﺶ ﺷﺸﻢ زﻫﺮى آﻟﻤﺎﻧﻰ ﻗﺎدر ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺳﺘﻮنﻫﺎى ﻓﻮﻻدﯾﻦ ﭘﺎﺗﻮن ﻧﯿﺴﺖ و ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﺣﺎل آن ﮐﻪ ﺑﺮاى آﻧﻬﺎ ﺗﻨﻬﺎ راه‪ ،‬ﺟﻨﮕﯿﺪن و ﯾﺎ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد‪ .‬اس‬ ‫اسﻫﺎ »ﺟﻨﮕﯿﺪن و ﻣﺮدن« را اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮدﻧﺪ و ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ از واﺣﺪﻫﺎى ﻣﺬﮐﻮر ﮐﺴﻰ زﻧﺪه ﻧﻤﺎﻧﺪ ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪه زرﻫﭙﻮشﻫﺎ و ﺗﺎﻧﮏﻫﺎى آﻟﻤﺎﻧﻰ ﻧﯿﺰ‬ ‫ﺑﻪ ﺷﺮق راﯾﻦ و داﺧﻞ ﺧﺎك آﻟﻤﺎن ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪى ﻧﺒﺮد‬ ‫ﻧﺒﺮد آردن را ﻣﻰﺗﻮان آﺧﺮﯾﻦ ﺗﺤﺮك آﻟﻤﺎن ﺑﺮاى ﻋﻘﺐ اﻧﺪاﺧﺘﻦ »ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻣﺤﺘﻮم ﺷﮑﺴﺖ« داﻧﺴﺖ اﻣﺎ ﺷﮑﺴﺖ اردن ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ‬ ‫آﻟﻤﺎن ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺳﺮﺑﺎزاﻧﺶ را ﺑﺮاى ﺣﻤﻠﻪ ﺑﯿﻬﻮده از دﺳﺖ ﺑﺪﻫﺪ و ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ دﺳﺘﺮﺳﻰ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺳﻮﺧﺖ ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ ﻧﺸﻮد ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎﻗﻰ‬

‫‪١٥٢‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﻣﺎﻧﺪهى ﺳﻮﺧﺖ ﺗﺎﻧﮏﻫﺎﯾﺶ را ﻧﯿﺰ ﺑﺮ ﺳﺮ اﯾﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﮕﺬارد ﺗﺎ آن ﺟﺎ ﮐﻪ ژﻧﺮال ﻣﺎﻧﺘﻮﻓﻞ‪ ،‬ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهى ﻗﻮاى آﻟﻤﺎن در ﺟﺒﻬﻪ ﻏﺮب‪،‬‬ ‫ﻋﻠﻞ ﻓﺮوﭘﺎﺷﻰ ارﺗﺶ آﻟﻤﺎن در ﻣﺎهﻫﺎى آﺧﺮ ﺟﻨﮓ را اﻧﺠﺎم ﻫﻤﯿﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻏﯿﺮﻣﻨﻄﻘﻰ ﻣﻰداﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﺷﮑﺴﺖ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰﻫﺎ در ‪ 7‬ﻣﺎرس ‪1945 (3‬ﻣﺎه ﺑﻌﺪ( از رود رن ﮔﺬﺷﺘﻪ و ‪ 50‬روز ﺑﻌﺪ در ﺑﺮﻟﻦ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬آرﻧﻬﺎﯾﻢ ﯾﺎ آردن‬ ‫آﺧﺮﯾﻦ ﻣﯿﺦﻫﺎ ﺑﺮ ﺗﺎﺑﻮت ﺟﺎهﻃﻠﺒﻰﻫﺎى ﻫﯿﺘﻠﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ ﻧﺒﺎﯾﺪ از ﯾﺎد ﺑﺮد ﮐﻪ ﺳﺮﺑﺎزان آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﻧﯿﺰ در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺑﺴﯿﺎر دﻟﯿﺮاﻧﻪ ﺟﻨﮕﯿﺪﻧﺪ و آن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ آنﻫﺎ اﻃﻼع داده ﺷﺪه ﺑﻮد ﻗﺮار ﺑﻮد‬ ‫آنﻫﺎ ﺗﻨﻬﺎ »ﭘﯿﺸﻘﺮاول« ﺑﺎﺷﻨﺪ اﻣﺎ ﺑﻌﺪ ﺣﺘﺎ ﺑﻪ آنﻫﺎ ﮔﻠﻮﻟﻪ ﻫﻢ ﻧﺮﺳﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﮐﺮه‬ ‫درﺳﺖ از ﻓﺮداى ﭘﺎﯾﺎن ﺟﻨﮓ دوم ﺟﻬﺎﻧﻰ‪ ،‬دﻧﯿﺎى ﻏﺮب ﺑﺎ ﻗﺪرت ﻣﻬﺎﺟﻤﻰ روﺑﻪرو ﺷﺪ ﮐﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺿﻌﯿﻒﺗﺮ از ارﺗﺶ راﯾﺶ ﻧﺒﻮد ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ‬ ‫ﺑﻬﺮهﮔﯿﺮى از ﺗﺠﺎرب ﺟﻨﮓ ﺑﺎ آﻟﻤﺎن و ﺑﻠﻌﯿﺪن ﻧﯿﻤﻰاز اروﭘﺎ و ﺷﻤﺎل ژاﭘﻦ اﮐﻨﻮن ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﻗﺪرت زﻣﯿﻨﻰ اول ﺟﻬﺎﻧﻰ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ :‬ارﺗﺶ ﺳﺮخ‪.‬‬ ‫ﻧﺎﻣﻰ ﮐﻪ در ﮐﻠﯿﻪ دﻫﻪﻫﺎى ‪ 70 ،60 ،50‬و ﺣﺘﺎ ‪ ،80‬ﭘﺸﺖ ژﻧﺮالﻫﺎى ﻏﺮﺑﻰ را ﻣﻰﻟﺮزاﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﺳﺘﺎﻟﯿﻦ در ‪ 1950‬را در ﮐﻠﯿﻪى ﺟﺒﻬﻪﻫﺎى ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺟﺰ اروﭘﺎى ﻏﺮﺑﻰ ﺗﺴﻠﻂ ﮐﺎﻣﻞ داﺷﺖ‪ .‬ﮐﻤﻮﻧﯿﺴﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ آﺗﺸﻰ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﺎﻏﺬ روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎى‬ ‫ﺧﺸﮑﯿﺪه ﺳﺮاﯾﺖ ﮐﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ در ﺣﺎل ﮔﺴﺘﺮش ﺑﻮد‪ .‬در ‪ 1949‬ﻣﺎﺋﻮﺗﺴﻪ دوﻧﮓ در ﭼﯿﻦ ﺑﺎ ﺑﯿﺮون راﻧﺪن ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻣﻠﻰﮔﺮا ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ‬ ‫ﭼﯿﺎﻧﮏﮐﺎىﺷﮏ ﻋﻤﻼ ﭘﺮﺟﻤﻌﯿﺖﺗﺮﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺟﻬﺎن ﯾﻌﻨﻰ ﭼﯿﻦ را ﺑﻪ اردوى »ﺳﺮخﻫﺎ« ﮐﺸﺎﻧﺪه و وﺿﻌﯿﺖ دول اﺳﺘﻌﻤﺎرى ﻧﻈﯿﺮ آﻣﺮﯾﮑﺎ‪،‬‬ ‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ و اﻧﮕﻠﯿﺲ را در ﺷﺒﻪ ﺟﺰﯾﺮه ﮐﺮه‪ ،‬ﻫﻨﺪ و ﭼﯿﻦ و ﮐﻼ ﺷﺮق آﺳﯿﺎ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺗﻀﻌﯿﻒ ﮐﺮده ﺑﻮد‪.‬‬ ‫در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن وﺿﻌﯿﺖ ﺷﺒﻪ ﺟﺰﯾﺮهى ﮐﺮه از ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺣﺴﺎسﺗﺮ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺷﺒﻪ ﺟﺰﯾﺮه از ‪ 1945‬ﺑﻪ دو ﻗﺴﻤﺖ ﺷﺎﻟﻰ )ﺗﺤﺖ ﻧﻔﻮذ روسﻫﺎ و ﺟﻨﻮﺑﻰ ﺗﺤﺖ ﻧﻔﻮذ آﻣﺮﯾﮑﺎ( ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪه ﺑﻮد اﻣﺎ ﺳﯿﺎﺳﺘﻤﺪاران ﻗﺴﻤﺖ‬ ‫ﺷﻤﺎﻟﻰ ﺑﺎ ﺗﺤﺮﯾﮏ روسﻫﺎ و ﭼﯿﻨﻰﻫﺎ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﻣﺮز ﻗﺮاردادى را از ﺑﯿﻦ ﺑﺒﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﺒﻮر از ﻣﺪار ‪ 38‬درﺟﻪ‬ ‫ﻣﺪار ‪ 38‬درﺟﻪ ﺧﻂ ﺟﻐﺮاﻓﯿﺎﯾﻰ ﺳﯿﺎﺳﻰ دو ﮐﺸﻮر را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﻰﮐﺮد و ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻧﯿﺰ از ﺧﻂ ﻓﺮﺿﻰ ﻣﺬﮐﻮرﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﻰﮐﺮد‪.‬اﻣﺎ رﻫﺒﺮى ﮐﺮه‬ ‫ﺷﻤﺎﻟﻰ دراﯾﻦ زﻣﺎن ﺑﺮﻋﻬﺪهى ﻣﺮدى ﻗﺪرتﻃﻠﺐ ﺑﻪ ﻧﺎم ﮐﯿﻢاﯾﻞﺳﻮﻧﮓ ﺑﻮدﮐﻪ ﺗﺎ ﻧﯿﻢ ﻗﺮن ﺑﻌﺪ ﻧﯿﺰدرﻋﺮﺻﻪى ﺳﯿﺎﺳﻰ ﮐﺮه ﺣﻀﻮر داﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ دﺳﺘﻮر وى ‪ 7‬ﻟﺸﮑﺮ آﻣﻮزش دﯾﺪهى ﮐﺮه ﺷﻤﺎﻟﻰ در ‪ 25‬ژوﺋﻦ ‪ 1950‬ﺑﺎ ﻋﺒﻮر از ﻣﺪار ‪ 38‬درﺟﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺿﻌﯿﻒ و ﭘﺮاﮐﻨﺪهى ﮐﺮه‬ ‫ﺟﻨﻮﺑﻰ را از ﻫﻢ ﭘﺎﺷﯿﺪه و ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺴﯿﺮ ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ ﮐﺮه ﺟﻨﻮﺑﻰ ﯾﻌﻨﻰ ﺳﺌﻮل را ﭘﻰ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺘﺤﺪ اﺻﻠﻰ ﮐﺮه ﺟﻨﻮﺑﻰ در‬ ‫اﯾﻦ زﻣﺎن ﻧﯿﺮوى ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻰ ﺑﺮاى ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن ﺷﻤﺎﻟﻰ ﻧﺪاﺷﺖ و ﺗﻨﻬﺎ ﺳﻌﻰ ﮐﺮد ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﯿﺮوى ﻫﻮاﯾﻰ ﺳﺮﻋﺖ ﻫﺠﻮم آنﻫﺎ را‬ ‫ﮐﻨﺪ ﺳﺎزد‪ .‬در روزﻫﺎى ‪ 27‬و ‪ 28‬ژوﺋﻦ ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎى ﺟﺖ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ ﺑﺎ ﺳﺎﻗﻂ ﮐﺮدن ﻫﻔﺖ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎى ﮐﺮهاى از ﻧﻮع ﯾﺎك ‪ 9 -‬و ال ‪ -‬اى ‪-‬‬ ‫‪ 7‬ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺿﺮﺑﻪ را ﺑﻪ ﻧﯿﺮوى ﻫﻮاﯾﻰ ﮐﺮه زدﻧﺪ در ‪ 28‬ژوﺋﻦ داﮔﻼس ﻣﮏآرﺗﻮر‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻗﻮاى آﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬در ﺧﺎور دور دﺳﺘﻮر ﺑﻤﺒﺎران‬ ‫ﺧﻄﻮط ﺗﻬﺎﺟﻤﻰ ﺷﻤﺎﻟﻰﻫﺎ را داد‪ .‬در روزﻫﺎى ‪ 28‬و ‪ 29‬ژوﺋﻦ ﺑﻤﺐ اﻓﮑﻦﻫﺎى ﻣﻬﯿﺐ ب ‪ 29 -‬و ب ‪ 26 -‬ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ دژ ﭘﺮﻧﺪه ﺑﺎ ﺑﻤﺒﺎران‬ ‫ﻫﻢ زﻣﺎن ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎى ﻧﻈﺎﻣﻰ و ﻫﻮاﯾﻰ ﮐﺮه ﺷﻤﺎﻟﻰ ﺿﺮﺑﺎت ﺳﻨﮕﯿﻨﻰ ﺑﻪ آنﻫﺎ وارد ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﻪ وﯾﮋه آن ﮐﻪ ‪ 25‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎى ﮐﺮهاى در ﭘﯿﻮﻧﮓ‬ ‫ﯾﺎﻧﮓ ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ ﮐﺮه ﺷﻤﺎﻟﻰ ﺑﺮ روى زﻣﯿﻦ ﻣﻨﻬﺪم ﺷﺪﻧﺪ اﻣﺎ اﯾﻦ وﻗﺎﯾﻊ ﺗﺄﺛﯿﺮى ﺑﺮ ﺗﻮان زﻣﯿﻨﻰ ﺷﻤﺎﻟﻰﻫﺎ ﻧﺪاﺷﺖ و آنﻫﺎ در ‪ 30‬ژوﺋﻦ دﯾﻮار‬ ‫دﻓﺎﻋﻰ ﺟﻨﻮﺑﻰﻫﺎ را در رودﺧﺎﻧﻪى ﻣﺎن ﺷﮑﺴﺘﻪ و ﺑﻪ ﺟﻨﻮب ﺳﺮازﯾﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ورود ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ‬ ‫در اول ژوﻻى ‪ 1950‬ﺑﺎ دﺳﺘﻮر ﺗﺮوﻣﻦ‪ ،‬رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر آﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬دهﻫﺎ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ در ﺑﻨﺪر ﭘﻮﺳﺎن ﮐﺮه ﺟﻨﻮﺑﻰ )در ﺟﻨﻮب ﺷﺮق‬ ‫اﯾﻦ ﮐﺸﻮر( ﭘﯿﺎده ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﻰ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺷﻮراى اﻣﻨﯿﺖ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻧﯿﺰ در ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪاى ﮐﻪ از ﺳﻮى روسﻫﺎ و ﭼﯿﻨﻰﻫﺎ وﺗﻮ ﻧﺸﺪ از‬ ‫‪١٥٣‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﮐﺸﻮرﻫﺎى ﻣﺨﺘﻠﻒ درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﮐﺮه ﺟﻨﻮﺑﻰ ﺑﺸﺘﺎﺑﻨﺪ‪ .‬ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎى اف ‪ 80 -‬آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ ﮐﻪ اوﻟﯿﻦ ﻧﺴﻞ از ﺟﺖﻫﺎى ﺑﺎ‬ ‫ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺎﻓﻮق ﺻﻮت ﺑﻮدﻧﺪ در ﮐﻨﺎر ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎى ﻣﻮﺳﺘﺎﻧﮏ و ﺑﻰ ‪ 26 -‬در ﯾﮏ ﮔﺮوه ﻋﻈﯿﻢ ‪ 140‬ﻓﺮوﻧﺪى از روى ﻧﺎوﻫﺎى ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﺑﺮ و‬ ‫ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎى ﻣﺤﻠﻰ ﻋﻠﯿﻪ اﻫﺪاف ﮐﺮه ﺷﻤﺎﻟﻰ ﺑﻪ ﭘﺮواز در آﻣﺪﻧﺪ‪ .‬ﺷﺪت ﺑﻤﺒﺎران ﺑﻪ اﻧﺪازهاى ﺑﻮد ﮐﻪ ﮐﺮهاى ﺑﺮاى ﻣﺪﺗﻰ دﭼﺎر اﻧﻔﻌﺎل ﺷﺪﻧﺪ ﺑﻪ‬ ‫وﯾﮋه آن ﮐﻪ ﺑﻤﺐ اﻓﮑﻦﻫﺎى ﺳﻨﮕﯿﻦ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ از ارﺗﻔﺎع ﺑﺎﻻ ﺑﻤﺒﺎران ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ و ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎى ﺟﺖ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺳﺮﻋﺖ ﻋﻤﻞ ﻗﺎﺑﻞ رهﮔﯿﺮى‬ ‫ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﺳﺌﻮل‪ ،‬ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ ﮐﺮه ﺟﻨﻮﺑﻰ‪ ،‬ﺳﻘﻮط ﮐﺮد و ﻇﺮف ‪ 10‬روز ﮐﻞ ﮐﺮه ﺟﻨﻮﺑﻰ ﺑﻪ ﺟﺰ ﺑﻨﺪر ﭘﻮﺳﺎن ﺑﻪ اﺷﻐﺎل ﺷﻤﺎﻟﻰﻫﺎ درآﻣﺪ‪.‬‬ ‫ﺿﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﺘﺤﺪان‬ ‫ﺑﺎ ورود اﺳﺘﺮاﻟﯿﺎ‪ ،‬ژاﭘﻦ‪ ،‬اﻧﮕﻠﯿﺲ و ﯾﺎزده ﮐﺸﻮر دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﺳﻮد ﮐﺮه ﺟﻨﻮﺑﻰ ورق ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺷﻬﺮ ﭘﻮﺳﺎن ﮐﻪ ﭘﺲ از ﯾﮏ ﻫﻔﺘﻪ ﻧﺒﺮد ﺗﺎ ﺳﻘﻮط‬ ‫ﻓﺎﺻﻠﻪاى ﻧﺪاﺷﺖ ﺑﯿﺶ از ‪ 50‬روز ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﯾﮑﻰ از دﻻﯾﻞ ﻃﻮﻻﻧﻰ ﺷﺪن اﯾﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻤﺒﺎران ﺑﻰوﻗﻔﻪ ﺑﻤﺐ اﻓﮑﻦﻫﺎى ﻋﻈﯿﻢ ﺑﻰ ‪-‬‬ ‫‪ 29‬ﺑﺮ روى ﻗﻮاى ﮐﺮه ﺷﻤﺎﻟﻰ در اﻃﺮاف ﭘﻮﺳﺎن ﺑﻮد ﺑﻪ ﻃﻮرى ﮐﻪ در ﯾﮏ ﺣﻤﻠﻪ در ‪ 16‬اوت ‪ 98 ،1950‬ﻓﺮوﻧﺪ از اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎى‬ ‫ﻏﻮلﭘﯿﮑﺮ ‪ 40‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﺷﻤﺎﻟﻰﻫﺎ را ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاى زﯾﺮ ﺑﻤﺒﺎران ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ از ﺑﯿﻦ آنﻫﺎ ﮐﺴﻰ ﺣﺘﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺠﺮوح ﺟﺎن ﺑﻪ در ﻧﺒﺮد‪.‬‬ ‫ﺑﺮرﺳﻰﻫﺎى ﺑﻌﺪى ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ ﺑﻤﺒﺎران اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ ﺗﺄﺛﯿﺮى ﻣﻌﺎدل ‪ 30‬ﻫﺰار ﮔﻠﻮﻟﻪ ﺗﻮپ ﺳﻨﮕﯿﻦ را ﺑﺮ ﻧﯿﺮوى ﻣﻬﺎﺟﻢ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﺣﻤﻼت ﻣﺘﻌﺪ ﺑﻪ ﭘﻮﺳﺎن ﺑﻰﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﺎﻧﺪ و در ‪ 19‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ در ﭘﻨﺎه ﺑﻤﺒﺎران ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎى‬ ‫آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ ﺧﻂ ﻣﺤﺎﺻﺮهى ﭘﻮﺳﺎن را ﺷﮑﺴﺘﻪ و ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻣﻀﻤﺤﻞ ﺷﺪهى ﺷﻤﺎﻟﻰ را ﻋﻘﺐ راﻧﺪﻧﺪ‪ .‬از آن ﻃﺮف ﻣﮏآرﺗﻮر ﺑﺎ اﻧﺠﺎم ﯾﮏ‬ ‫ﻋﻤﻠﯿﺎت آﺑﻰ ‪ -‬ﺧﺎﮐﻰ ﺳﺌﻮل را آزاد ﮐﺮده و واﺣﺪﻫﺎى ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺷﻤﺎﻟﻰ ﺑﻪ آن ﺳﻮى ﻣﺮز ﻋﻘﺐ رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﺑﺎر ﻧﻮﺑﺖ ﺟﻨﻮﺑﻰﻫﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ‬ ‫ﭘﺸﺘﮕﺮﻣﻰ ﻣﺘﺤﺪان ﺑﻪ داﺧﻞ ﮐﺮه ﺷﻤﺎﻟﻰ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺸﺮوى ﺑﻪ داﺧﻞ ﮐﺮه ﺷﻤﺎﻟﻰ در اﺑﺘﺪا ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺎده ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ اﻣﺎ ﺧﺒﺮ وﺣﺸﺘﻨﺎﮐﻰ در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺑﻪ ﺳﺘﺎد ارﺗﺶ آﻣﺮﯾﮑﺎ رﺳﯿﺪ‪.‬‬ ‫ورود ﭼﯿﻦ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ‬ ‫ﻣﺎﺋﻮ دراﯾﻦ زﻣﺎن درﻧﮓ را ﺟﺎﯾﺰ ﻧﺪﯾﺪ و ﺑﻪ واﺣﺪﻫﺎى ﺑﺰرگ زرﻫﻰ و ﭘﯿﺎده ﺧﻮد ﮐﻪ در ﺷﺮق ﭼﯿﻦ ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺑﻮدﻧﺪ دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ از ﺷﻤﺎل‬ ‫وارد ﮐﺮه ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﮐﻪ ﺗﻔﻨﮕﺪاران و ﭼﺘﺮﺑﺎزان واﺣﺪ ‪ 118‬آﻣﺮﯾﮑﺎ آﻣﺎده ورود ﺑﻪ ﭘﯿﻮﻧﮓ ﯾﺎﻧﮓ ﺑﻮدﻧﺪ ﻧﺎﮔﻬﺎن اﺣﺴﺎس ﮐﺮدﻧﺪ ﭘﺎﺳﺦ‬ ‫آﺗﺶ آنﻫﺎ را ﺣﺮﯾﻒ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪى ﺟﻮاب ﻣﻰدﻫﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺣﺮﯾﻒ واﺣﺪﻫﺎى ارﺗﺶ ﺧﻠﻖ ﭼﯿﻦ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫در ﻣﺎه ﻧﻮاﻣﺒﺮ ﻣﺠﺪدا ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ ﺑﻪ زﯾﺎن ﺟﻨﻮﺑﻰﻫﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﺮد‪ .‬ژﻧﺮال ﭘﯿﺎاو ‪ 18‬ﻟﺸﮑﺮ ﻧﯿﺮوى ﭼﯿﻨﻰ را وارد ﮐﺎرزار ﮐﺮد و در اوﻟﯿﻦ ﺑﺮﺧﻮرد‬ ‫ﻗﻮاى ﻣﺘﺤﺪﯾﻦ را ﮐﺎﻣﻼ ﺧﺮد و ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺎر از ﻧﯿﺮوى ﻫﻮاﯾﻰ ﻧﯿﺰ ﮐﺎرى ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻧﺒﻮد ﭼﺮا ﮐﻪ ﺟﺘﻰ ﺟﺪﯾﺪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﯿﮓ ‪ 15‬ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎى‬ ‫ﻧﺴﻞ ﻗﺒﻠﻰ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻧﻈﯿﺮ اف ‪ 80 -‬و ﻣﻮﺳﺘﺎﻧﮓ را ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺮگ ﺧﺰان ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﻣﻰرﯾﺨﺖ‪.‬‬ ‫ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ورزﯾﺪهى ﻣﯿﮓ در ﻣﻮج ﺑﻌﺪى ﺣﻤﻼت ﺧﻮد ﺑﻤﺐ اﻓﮑﻦﻫﺎى ﺑﺰرگ ﺑﻰ ‪ 29 -‬را ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار دادﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻏﻮلﻫﺎى ﭘﺮﻧﺪه‬ ‫ﻋﻠﻰرﻏﻢ ﺑﺰرﮔﻰ ﺟﺜﻪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﮐﻨﺪى ﻋﻤﻞ ﺑﻪ ﺷﺪت آﺳﯿﺐﭘﺬﯾﺮ ﺑﻮدﻧﺪ و اﮔﺮ ﺑﺪون ﺟﻨﮕﻨﺪه ﻣﺤﺎﻓﻆ ﺣﺮﮐﺖ ﻧﻤﻰﮐﺮدﻧﺪ اﻧﻬﺪام آنﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ‬ ‫ﻣﯿﮓ ‪ 15‬ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻰ اﻧﺠﺎم ﻣﻰﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ از ﻣﺎه دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ 1950‬ﺑﺎ ورود ﺟﻨﮕﻨﺪه ﻣﺪرن اف ‪ 86 -‬ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ ﺳﯿﺒﺮ‪ ،‬آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰﻫﺎ ﺗﺎ ﺣﺪودى ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﻋﻘﺐ راﻧﺪن ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻫﻮاﯾﻰ‬ ‫ﭼﯿﻦ و ﮐﺮه ﺷﻤﺎﻟﻰ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬از اﯾﻦ زﻣﺎن ﺑﻪ ﺑﻌﺪ آﻣﺮﯾﮑﺎ در ﭘﻨﺎه اﯾﻦ ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎ ﺑﻤﺐ اﻓﮑﻦﻫﺎى ﺑﺰرگ ﺧﻮد را ﺑﺮﻓﺮاز ﻗﻮاى زﻣﯿﻨﻰ ﭼﯿﻦ‬ ‫ﻣﻰﻓﺮﺳﺘﺎد‪ .‬در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎى ﻣﯿﮓ ﺑﺎ ﺳﯿﺒﺮﻫﺎى ﻣﺤﺎﻓﻆ درﮔﯿﺮ ﻧﺒﺮد ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻰ ‪ 29 -‬ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺑﻤﺒﺎران اﻫﺪاف ﺧﻮد ﻣﻰﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪١٥٤‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﺗﺴﺨﯿﺮ ﻣﺠﺪد ﺳﺌﻮل‬ ‫در ژاﻧﻮﯾﻪ ‪ 1951‬ﭼﯿﻨﻰﻫﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﺮﺗﺮى ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪى ﻗﻮاى ﺧﻮد ﻣﺘﺤﺪﯾﻦ را از ﺳﺌﻮل ﻋﻘﺐ راﻧﺪﻧﺪ و ﺣﺘﺎ ﺑﻤﺒﺎرانﻫﺎى ﺷﺪﯾﺪ آنﻫﺎ‬ ‫ﺗﻮﺳﻂ واﺣﺪﻫﺎى ﭘﺮوازى آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﭘﯿﺸﺮوى آنﻫﺎ را ﮐﻢ ﻧﮑﺮد‪ .‬آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺗﻨﻬﺎ در ‪ 5‬روز ‪ 2600‬ﺳﻮرﺗﻰ ﭘﺮواز ﻋﻠﯿﻪ آنﻫﺎ اﻧﺠﺎم داد ﮐﻪ‬ ‫ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﮐﺸﺘﻪ و زﺧﻤﻰ ﺷﺪن ﺣﺪود ‪ 38‬ﻫﺰار ﭼﯿﻨﻰ )در ﻣﺎه دﺳﺎﻣﺒﺮ ﻧﯿﺰ ‪ 33‬ﻫﺰار ﭼﯿﻨﻰ در اﺛﺮ ﺑﻤﺒﺎران ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ( اﯾﻦ ﺑﻤﺒﺎرانﻫﺎ‬ ‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم در ﻣﺎه ﻓﻮرﯾﻪ ﮐﺎر ﺧﻮد را ﮐﺮد ﭼﯿﻨﻰﻫﺎ و ﺷﻤﺎﻟﻰﻫﺎ در ﺟﻨﻮب ﻏﺮب ﮐﺮه ﺟﻨﻮﺑﻰ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺗﻠﻔﺎت ﻫﻮاﯾﻰ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻧﯿﺰ در‬ ‫اﯾﻦ ﻣﺪت ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺑﻮد‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﺳﻘﻮط ‪ 3‬ﻓﺮوﻧﺪ ﺑﻰ ‪ 29‬و از ﮐﺎراﻓﺘﺎدن ‪ 5‬ﻓﺮوﻧﺪ دﯾﮕﺮ آنﻫﺎ‪.‬‬ ‫آﻏﺎز ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻫﻮاﯾﻰ‬ ‫از اواﯾﻞ ﺳﺎل ‪ 1951‬ﺑﺎ ورود ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺟﺪﯾﺪ و ورزﯾﺪهى آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ‪ ،‬ﺗﻠﻔﺎت ﺷﻤﺎﻟﻰﻫﺎ رو ﺑﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﮔﺬاﺷﺖ ﺑﻪ ﻃﻮرى ﮐﻪ ﺷﻤﺎرهى ﻣﯿﮓﻫﺎى‬ ‫ﺳﺎﻗﻂ ﺷﺪه از ‪ 100‬ﻓﺮوﻧﺪ ﮔﺬﺷﺖ )در ﺟﻨﮓ ﮐﺮه در ﻣﺠﻤﻮع ‪ 790‬ﻣﯿﮓ ‪ 15‬ﺳﻘﻮط ﮐﺮد( و از آن ﻃﺮف ﺣﻤﻼت ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﻣﺘﺤﺪان ﺧﻄﻮط‬ ‫آﻫﻦ‪ ،‬ﺟﺎدهﻫﺎ و ﭘﻞﻫﺎى ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻤﻮﻧﯿﺴﺖﻫﺎ را ﺑﻪ ﺷﺪت ﺗﺨﺮﯾﺐ ﮐﺮد‪ .‬اﻣﺎ ﺷﻤﺎﻟﻰﻫﺎ ﻫﻢ زﻣﺎن ﺑﺎ ﺗﻘﻮﯾﺖ ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﺧﻮد و ﺳﺮﻋﺖ دادن‬ ‫ﺑﻪ ﺑﺎزﺳﺎزىﻫﺎ‪ ،‬ﺣﻤﻼت ﻫﻮاﯾﻰ ﻣﺘﺤﺪﯾﻦ را ﺧﻨﺜﻰ ﮐﺮده و ﺗﻨﻬﺎ در ‪ 3‬ﻣﺎه ‪ 81‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎى آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ و ﻣﺘﺤﺪﯾﻦ آنﻫﺎ را ﺳﺎﻗﻂ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫از ﺳﻮى دﯾﮕﺮ ژوﺋﻦ ‪ 1951‬روسﻫﺎ رﺳﻤﺎ ﺑﺎ آﻣﻮزش ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﭼﯿﻨﻰ ﻣﺤﻮر ﭘﮑﻦ ‪ -‬ﭘﯿﻮﻧﮓ ﯾﺎﻧﮓ را ﺗﻘﻮﯾﺖ ﮐﺮده و از ﻣﺎه ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﻧﯿﺮوى‬ ‫ﻫﻮاﯾﻰ آﻣﺮﯾﮑﺎ را ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺑﺰرگ اﯾﻦ دوره ﻧﺒﺮد ﻣﺎه اﮐﺘﺒﺮ ﺑﻮد در اﯾﻦ ﺣﻤﻠﻪ ‪ 8‬ﺑﻤﺐ اﻓﮑﻦ ﺑﻰ ‪29 -‬‬ ‫ﺗﺤﺖ ﺣﻔﺎﻇﺖ ‪ 50‬ﺟﺖ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ اف ‪ 84 -‬ﺑﺎ ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎى ﻫﻮاﯾﻰ ﺷﻤﺎل ﮐﺮه ﺳﻌﻰ ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﺎزوان اﺻﻠﻰ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻫﻮاﯾﻰ‬ ‫ﺷﻤﺎل را از ﮐﺎر ﺑﯿﺎﻧﺪازﻧﺪ اﻣﺎ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺑﺎ ‪ 100‬ﻣﯿﮓ ‪ 15‬آﻣﺎده ﻣﺒﺎرزه ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬اف ‪84 -‬ﻫﺎ از ﮔﺮوه ﺟﺪا ﺷﺪه و ﺑﻪ ﻧﺒﺮد ﺑﺎ واﺣﺪﻫﺎى‬ ‫ﺷﻤﺎﻟﻰ رﻓﺘﻨﺪ ﻏﺎﻓﻞ از آن ﮐﻪ ‪ 50‬ﻣﯿﮓ دﯾﮕﺮ آﻣﺎده ﺑﺮاى ورود ﺑﻪ ﺻﺤﻨﻪ و ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺑﻤﺐ اﻓﮑﻦﻫﺎى ﺑﻰ ‪ 29‬ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ‪ .‬در آن روز‬ ‫آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰﻫﺎ ﯾﮑﻰ از ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﺷﮑﺴﺖﻫﺎى ﻫﻮاﯾﻰ اﯾﻦ ﺟﻨﮓ را ﺗﺤﻤﻞ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬از ‪ 8‬ﺑﻤﺐ اﻓﮑﻦ ﺑﻰ ‪ 3 ،29 -‬ﺑﻤﺐ اﻓﮑﻦ ﺳﺎﻗﻂ و ‪ 5‬ﻓﺮوﻧﺪ‬ ‫دﯾﮕﺮ ﺑﺎ وﺿﻌﯿﺘﻰ دﺷﻮار در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﻧﯿﻤﻰ از ﺧﺪﻣﻪى ﺧﻮد را از دﺳﺖ داده ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﺟﻨﻮب ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫آﻣﺮﯾﮑﺎ در اﯾﻦ زﻣﺎن ﭘﻰ ﺑﺮد ﮐﻪ ﻧﺒﺮد ﺷﺒﻪ ﺟﺰﯾﺮه ﮐﺮه ﻧﺒﺮدى درﺟﻪ دو ﺑﺎ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺟﻬﺎن ﺳﻮم ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﮐﺮه ﺷﻤﺎﻟﻰ و ﭼﯿﻦ ﺑﺎ‬ ‫اﺑﺮاز ﺷﺠﺎﻋﺖ ﺧﻮد دﺳﺖ ﮐﻤﻰ از آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰﻫﺎ ﻧﺪارﻧﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در ﻣﺎه ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ 1951‬دﺳﺖ ﺑﻪ آﺧﺮﯾﻦ ﺗﻼش ﺧﻮد زد‪ :‬اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﯿﭗ‬ ‫ﺷﮑﺎرى ﭘﻨﺠﺎه و ﯾﮑﻢ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﻓﺮاﻧﺴﯿﺲ ﮔﺎﺑﺮﺳﮑﻰ‪ .‬اﯾﻦ ﺳﺮﻫﻨﮓ ﺧﻠﺒﺎن ﮐﻪ از ﺗﮏ ﺧﺎلﻫﺎى ﺟﻨﮓ دوم ﺟﻬﺎﻧﻰ ﺑﻮد ﺑﺎ ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﯿﺮى‬ ‫ﺷﯿﻮهﻫﺎى ﺟﺪﯾﺪ و ﺑﻬﺮهﮔﯿﺮى از ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻣﺠﺮب ﻇﺮف ‪ 3‬ﻣﺎه ﺑﺎزى را ﻣﺠﺪدا ﺑﻪ ﺳﻮد آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ در ﻣﺎهﻫﺎى ژاﻧﻮﯾﻪ و ﻓﻮرﯾﻪ‬ ‫‪ 83 ،1952‬ﻣﯿﮓ ‪ 15‬ﺗﻮﺳﻂ واﺣﺪ او ﻣﻨﻬﺪم ﺷﺪﻧﺪ در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ‪ 6‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ از دﺳﺖ داد‪ .‬در واﺣﺪﻫﺎى ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎن او ﺧﻠﺒﺎﻧﺎﻧﻰ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫ﺳﺮوان ﺟﻮزف ﻣﮏ داﻧﻞ ﺑﺎ ‪ 16‬ﭘﯿﺮوزى ﻫﻮاﯾﻰ‪ ،‬ﺳﺮﻫﻨﮓ ﺟﺎﺑﺎرا ﺑﺎ ‪ 15‬ﭘﯿﺮوزى‪ ،‬ﺳﺮوان ﻓﺮﻧﺎﻧﺪز ﺑﺎ ‪ 14‬ﭘﯿﺮوزى و ﺳﺮﻫﻨﮓ دوم دﯾﻮس ﺑﺎ ‪14‬‬ ‫ﭘﯿﺮوزى ﺷﺮاﯾﻄﻰ را ﺑﺮاى ﭼﯿﻨﻰﻫﺎ و ﺷﻤﺎﻟﻰﻫﺎ ﺑﻪ وﺟﻮد آوردﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﺲ از آن ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎى ﺧﻮد را ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاى ﻣﻮاﻗﻊ ﺿﺮورى ﺑﻪ ﮐﺎر‬ ‫ﻣﻰﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺬاﮐﺮات ﺻﻠﺢ‬ ‫اﻣﺎ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ اﻣﺎ در زﻣﯿﻦ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﭘﯿﺸﺮوى ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪاى ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺳﯿﻞ داوﻃﻠﺒﺎن ﭼﯿﻨﻰ در ﮐﻨﺎر ﻣﺒﺎرزه ﺷﺠﺎﻋﺎﻧﻪ‬ ‫ﺷﻤﺎﻟﻰﻫﺎ ﺑﻪ آنﻫﺎ اﺟﺎزه ﻧﻔﺲ ﮐﺸﯿﺪن ﻧﻤﻰداد‪ .‬آنﻫﺎ ﺧﻮاﺳﺘﺎر آﺗﺶﺑﺲ ﺑﻮدﻧﺪ ﺣﺎل آن ﮐﻪ ﺷﻤﺎﻟﻰﻫﺎ ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺬاﮐﺮه را ﻧﻤﻰﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬در‬ ‫ﺑﻬﺎر ‪ 1952‬آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺳﻌﻰ ﮐﺮد ﺑﺎ ﺑﻤﺒﺎرانﻫﺎى ﺷﺪﯾﺪ ﮐﺮه را ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﻗﺒﻮل آﺗﺶﺑﺲ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺷﺒﮑﻪﻫﺎى راه آﻫﻦ‪ ،‬ﻧﯿﺮوﮔﺎهﻫﺎ‪ ،‬ﭘﻞﻫﺎ‪ ،‬ﺧﻄﻮط‬ ‫ﺗﺪارﮐﺎﺗﻰ ﮐﺎﻣﻼ ﻣﻨﻬﺪم ﺷﺪﻧﺪ و ﮐﺎرى از ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎى ﺷﻤﺎﻟﻰ ﻧﯿﺰ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻧﺒﻮد ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﺴﺘﺸﺎران روس ﻧﯿﺰ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻰ از ﮐﺮه‬ ‫ﺷﻤﺎﻟﻰ رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬آﻣﺮﯾﮑﺎ زﻣﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺮه ﺷﻤﺎﻟﻰ را دﯾﺪ در ﻣﺎه ﻣﻪ ‪ 1953‬ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺳﺪﻫﺎى اﯾﻦ ﮐﺸﻮر دﺳﺖ ﺑﻪ اﻗﺪاﻣﻰ زد ﮐﻪ‬ ‫‪١٥٥‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﺑﻪ ﻧﻮﻋﻰ ﺟﻨﺎﯾﺖ ﺟﻨﮕﻰ ﺑﻮد ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﺎ از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن ﺳﺪﻫﺎى ﻣﺬﮐﻮر ﻋﻤﻼ ﺗﻼش ﯾﮏ ﺳﺎل ﻣﺮدم اﯾﻦ ﮐﺸﻮر در ﮐﺎﺷﺖ ﻣﺤﺼﻮل ﺑﺮﻧﺞ‪ ،‬ﮐﻪ‬ ‫ﻏﺬاى اﺻﻠﻰ آنﻫﺎ ﺑﻮد‪ ،‬از ﺑﯿﻦ رﻓﺖ ﻣﻀﺎﻓﺎ آن ﮐﻪ ﺟﺎدهﻫﺎ‪ ،‬روﺳﺘﺎﻫﺎ و ارﺗﺒﺎﻃﺎت‪ ،‬زﻣﯿﻨﻰ آنﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﮐﻼ ﻗﻄﻊ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫آﺗﺶ ﺑﺲ‬ ‫در ‪ 28‬ﻣﺎه ﻣﻪ ﺻﺪﻫﺎ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﭼﯿﻨﻰ و ﮐﺮهاى دﺳﺖ ﺑﻪ آﺧﺮﯾﻦ ﺗﻼش ﺑﺮاى ﺑﯿﺮون رﯾﺨﺘﻦ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰﻫﺎ زدﻧﺪ اﻣﺎ ﺻﺪﻫﺎ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎى ﺟﻨﮕﻰ‬ ‫ﺑﺎراﻧﻰ از آﺗﺶ را ﺑﺮ ﺳﺮ آنﻫﺎ ﻓﺮو رﯾﺨﺘﻨﺪ و ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﺬﮐﻮر را ﺑﺎ ﺷﮑﺴﺖ ﻣﻮاﺟﻪ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻧﺒﺮدﻫﺎ ‪ 72‬ﻫﺰار ﺷﻤﺎﻟﻰ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﮐﺮه ﺷﻤﺎﻟﻰ در ‪ 27‬ژوﺋﯿﻪ ﺗﻦ ﺑﻪ آﺗﺶﺑﺲ داد ﭼﺮا ﮐﻪ ﭼﺎرهاى ﻧﺪاﺷﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻃﺮﻓﯿﻦ ﺑﻪ ﻣﺪار ‪ 38‬درﺟﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﺎﯾﺞ اﯾﻦ ﻧﺒﺮد‬ ‫ﻧﺒﺮد ﮐﺮه از ﺟﻤﻠﻪ ﭘﺮﺗﻠﻔﺎتﺗﺮﯾﻦ ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﻧﯿﻤﻪ دوم ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺘﻢ اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ‪ 54‬ﻫﺰار آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ ﮐﺸﺘﻪ و ﺣﺪود ‪ 300‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ‬ ‫زﺧﻤﻰ‪ ،‬ﻣﻔﻘﻮد و اﺳﯿﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻧﺒﺮد ﮐﺮه »ﭘﯿﺮوزى« ﺑﺮاى ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﻧﺒﻮد و ﻓﻘﻂ ﺗﻠﻔﺎت در ﭘﻰ داﺷﺖ ‪ 20‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ‪900 ،‬‬ ‫ﻫﺰار ﭼﯿﻨﻰ و ﮐﺮه ﺷﻤﺎﻟﻰ و ‪ 400‬ﻫﺰار ﻏﯿﺮﻧﻈﺎﻣﻰ ﺗﻠﻔﺎت دﯾﮕﺮ اﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﺟﻨﮓ ﮐﺮه را ﻣﻰﺗﻮان اوﻟﯿﻦ ﻗﺪم ﺟﺪى ﭼﯿﻨﻰﻫﺎ ﺑﺮاى ورود ﺑﻪ ﻋﺮﺻﻪ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ داﻧﺴﺖ آن ﻫﻢ در ﻣﻨﻄﻘﻪاى ﮐﻪ ﺑﺮاى آﻣﺮﯾﮑﺎ اﻫﻤﯿﺖ‬ ‫ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎدى داﺷﺖ‪ .‬ﺷﮑﻰ ﻧﯿﺴﺖ اﮔﺮ ﺷﻤﺎﻟﻰﻫﺎ در ﻫﻮا ﺟﻨﮓ را ﻧﻤﻰﺑﺎﺧﺘﻨﺪ ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺳﻮد آنﻫﺎ ﺗﻤﺎم ﻣﻰﺷﺪ‪ .‬ﮐﺮه ﺷﻤﺎﻟﻰ در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل‬ ‫اوﻟﯿﻦ ﻣﯿﺪان آزﻣﺎﯾﺶ ﻗﺪرت ﺟﺖﻫﺎى ﺟﺪﯾﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺟﺖﻫﺎﯾﻰ ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ ﭼﺎﺑﮑﻰ و ﺳﺮﻋﺖ اﺻﻼ ﺑﺎ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎى ‪ 2‬ﻣﻮﺗﻮره ﺟﻨﮓ دوم ﺟﻬﺎن‬ ‫ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺳﻮﺋﺰ‬ ‫در دﻫﻪ ‪ 50‬ﻣﯿﻼدى ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ ﻋﺮﺑﻰ آﺑﺴﺘﻦ ﺣﻮادث ﺑﻮد‪ .‬ﺣﻀﻮر دوﻟﺖ اﺷﻐﺎﻟﮕﺮ اﺳﺮاﯾﯿﻞ از ‪ 1948‬از ﯾﮏ ﻃﺮف و اداﻣﻪ رﻓﺘﺎرﻫﺎى‬ ‫اﺳﺘﻌﻤﺎرى اﻧﮕﻠﯿﺲ و ﻓﺮاﻧﺴﻪ در ﻣﻨﻄﻘﻪ زﻣﯿﻨﻪ را ﺑﺮاى ﺗﻐﯿﯿﺮ دوﻟﺖﻫﺎ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻓﺮاﻫﻢ آورده ﺑﻮد و دوﻟﺖﻫﺎى ﭘﺎدﺷﺎﻫﻰ ﯾﮑﻰ ﭘﺲ از‬ ‫دﯾﮕﺮى ﺳﻘﻮط ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ اﺗﻔﺎق در ﻣﺼﺮ ﺳﺎل ‪ 1953‬رخ داد و ژﻧﺮال ﻧﺠﯿﺐ ﻗﺪرت را از ﺧﺎﻧﺪان ﻣﻠﮏ ﻓﺎروق ﮔﺮﻓﺖ اﻣﺎ ﺧﻮد وى ﻧﯿﺰ در ‪ 1954‬ﺗﻮﺳﻂ ژﻧﺮال‬ ‫ﺟﻮان و ﻣﻠﻰﮔﺮاى ﻣﺼﺮى ﯾﻌﻨﻰ ﺟﻤﺎل ﻋﺒﺪاﻟﻨﺎﺻﺮ ﺑﺮﮐﻨﺎر ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻠﻰ ﺷﺪن ﮐﺎﻧﺎل ﺳﻮﺋﺰ‬ ‫ﻧﺎﺻﺮ اﺑﺘﺪا در ژوﻻى ‪ 1956‬ﮐﺎﻧﺎل ﺳﻮﺋﺰ را ﻣﻠﻰ اﻋﻼم ﮐﺮد ﻏﺎﻓﻞ از آن ﮐﻪ ﺳﻮﺋﺰ ﺑﺮاى ﻓﺮاﻧﺴﻪ و اﻧﮕﻠﯿﺲ ﻣﻨﻄﻘﻪاى ﻓﻮق ﺣﯿﺎﺗﻰ اﺳﺖ‪ .‬دو‬ ‫ﮐﺸﻮر ﻣﺬﮐﻮر ﭘﺲ از آن ﮐﻪ داراﯾﻰﻫﺎى ﻣﺼﺮ را در ﺑﺎﻧﮏﻫﺎى اروﭘﺎﯾﻰ ﺑﻠﻮﮐﻪ ﮐﺮدﻧﺪ ﻧﺸﺴﺖ وﯾﮋهاى را ﺑﺮاى ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﺼﺮ ﺑﺮﮔﺰار ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫آﻧﺘﻮﻧﻰ اﯾﺪن‪ ،‬ﻧﺨﺴﺖوزﯾﺮ اﻧﮕﻠﯿﺲ‪ ،‬ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﮐﺎﻧﺎل ﺳﻮﺋﺰ ﺑﺮاى »ﻏﺮب ﻣﺮگ و زﻧﺪﮔﻰ اﺳﺖ« ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻧﯿﺰ از ﻣﺪتﻫﺎ ﻗﺒﻞ ﺑﻪ‬ ‫دﻟﯿﻞ ﺗﺮس از ﺧﻄﺮ ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬارى ﺟﻨﺒﺶ ﻣﻠﻰ ﻣﺼﺮ ﺑﻪ اﻧﻘﻼب اﻟﺠﺰاﯾﺮ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل زدن ﺿﺮﺑﻪ ﺑﻪ دوﻟﺖ ﻧﺎﺻﺮ ﺑﻮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﮔﻰﻣﻮﻟﻪ‪،‬‬ ‫ﻧﺨﺴﺖوزﯾﺮ ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ ،‬ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﺧﻮد را ﺑﺮاى اﻧﺠﺎم ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﺸﺘﺮك ﺑﻪ اﻃﻼع دوﻟﺖ اﻧﮕﻠﯿﺲ رﺳﺎﻧﺪ اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﻰ ﺑﻮد ﮐﻪ دﯾﻮﯾﺪ ﺑﻦ ﮔﻮرﯾﻦ‪،‬‬ ‫ﻧﺨﺴﺖوزﯾﺮ اﺳﺮاﯾﯿﻞ‪ ،‬ﻧﯿﺰ در ﻧﺸﺴﺘﻰ ﻣﺤﺮﻣﺎﻧﻪ در ﭘﺎرﯾﺲ آﻣﺎدﮔﻰ ﺧﻮد را ﺑﺮاى ورود ﺑﻪ »ﺑﺎزى ﺟﺪﯾﺪ« اﻋﻼم ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺻﺤﺮاى ﺳﯿﻨﺎ‬ ‫آﻣﺎدﮔﻰ اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﺑﺮاى ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺻﺤﺮاى ﺳﯿﻨﺎ و ﺗﺴﻠﻂ ﺑﺮ ﺳﺎﺣﻞ ﺷﺮﻗﻰ ﮐﺎﻧﺎل ﺳﻮﺋﺰ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ دو ﮐﺸﻮر اروﭘﺎﯾﻰ درﻧﮓ ﻧﮑﻨﻨﺪ و ﭼﺮاغ‬ ‫ﺳﺒﺰ را ﺑﻪ اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪ‪ .‬در ‪ 29‬اﮐﺘﺒﺮ ‪ 1956‬ژﻧﺮال ﻣﻮﺷﻪداﯾﺎن‪ ،‬رﺋﯿﺲ ﺳﺘﺎد ارﺗﺶ اﺳﺮاﯾﯿﻞ‪ ،‬ﺑﺎ اﺗﺨﺎذ ﻧﻘﺸﻪاى ﻣﺘﻬﻮراﻧﻪ ﺗﺼﻤﯿﻢ‬ ‫ﮔﺮﻓﺖ ﺑﺎ ﭘﯿﺎده ﮐﺮدن ﻫﺰاران ﭼﺘﺮﺑﺎز در ﭘﺸﺖ ﺧﻄﻮط ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻣﺼﺮى راه آنﻫﺎ را ﺑﺮاى ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﺑﻪ ﻏﺮب ﺑﺒﻨﺪد واز ﺳﻤﺖ ﺷﺮق ﺑﺎ‬ ‫واﺣﺪﻫﺎى ﺑﺰرگ زرﻫﻰ و ﭘﯿﺎده آنﻫﺎ را در ﻣﻨﮕﻨﻪ ﻗﺮار دﻫﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﻫﺪف‪ ،‬ﺳﺘﻮن زرﻫﻰ و ﭘﯿﺎده اﺳﺮاﯾﯿﻞ در ﺷﺐ ‪ 29‬اﮐﺘﺒﺮ از ﻣﺮز ﮔﺬﺷﺘﻪ‬ ‫‪١٥٦‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫و ﭘﺲ از ﺷﮑﺴﺖ ﻣﺼﺮﯾﺎن در ﻣﺘﯿﻼ )‪ 40‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮى ﮐﺎﻧﺎل ﺳﻮﺋﺰ( ﺑﻪ ﭼﺘﺮﺑﺎزان رﺳﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﺳﺘﻮن دﯾﮕﺮ اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﻧﯿﺰ در ﻫﻤﺎن روز ﺑﺎ ﺣﺮﮐﺖ‬ ‫از ﺑﻨﺪر اﯾﻼت ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺬﮐﻮر رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫در درﯾﺎ ﻧﯿﺰ رزﻣﻨﺎو ﻓﺮاﻧﺴﻮى ﮐﺮﻧﺲ‪ ،‬ﻧﺎوﺷﮑﻦ ﻣﺼﺮى اﺑﺮاﻫﯿﻢ اول را زﯾﺮ آﺗﺶ ﮔﺮﻓﺖ و ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﮐﺮد‪ 31 .‬اﮐﺘﺒﺮ ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﺳﺮاﯾﯿﻞ‬ ‫ﺷﻬﺮ اﺑﻮﻋﻘﯿﻠﻪ را ﻣﺤﺎﺻﺮه و ﭘﺲ از ‪ 40‬ﺳﺎﻋﺖ ﻧﺒﺮد ﺗﺼﺮف ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫در اﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﻧﯿﺮوى ﻫﻮاﯾﻰ اﺳﺮاﺋﯿﻞ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺿﻌﯿﻒ ﺑﻮدن در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﯿﺮوى ﻫﻮاﯾﻰ ﻣﺼﺮى )ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺎزﮔﻰ از ﺷﻮروى ﺿﺮﺑﻪاى ﺷﺪه ﺑﻮد(‬ ‫ﺣﻀﻮر ﻓﻌﺎﻟﻰ ﻧﺪاﺷﺖ اﻣﺎ ﺿﻌﻒ ﻫﻮاﯾﻰ و درﯾﺎﯾﻰ اﺳﺮاﯾﯿﻞ را دوﻟﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻪ و اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺟﺒﺮان ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫در ﭘﻨﺠﻢ ﻧﻮاﻣﺒﺮ ﻟﺸﮑﺮﻫﺎى اﺳﺮاﯾﯿﻠﻰ ﺑﺎ ﭘﯿﺸﺮوى ﻣﺪاوم ﺑﻪ ﺳﻮى ﮐﺎﻧﺎل ﺳﻮﺋﺰ در ﺷﺮماﻟﺸﯿﺦ ﺑﺎ اوﻟﯿﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺟﺪى ﻣﺼﺮىﻫﺎ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪﻧﺪ‬ ‫اﻣﺎ ﺑﺮﺗﺮى ﻧﻔﺮات و ﺗﺠﻬﯿﺰات اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﻣﺼﺮى‪ ،‬ﮐﻪ ﻧﺎاﻣﯿﺪاﻧﻪ اﻣﺎ دﻟﯿﺮاﻧﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ‪ ،‬را وادار ﺑﻪ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﻏﺰه و اﻟﻌﺮﯾﺶ در ﻧﺰدﯾﮑﻰ ﺳﻮﺋﺰ ﻧﯿﺰ ﺗﺼﺮف ﺷﺪ و در ﻫﻔﺘﻤﯿﻦ روز ﺟﻨﮓ واﺣﺪﻫﺎى اﺳﺮاﯾﯿﻠﻰ در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ از ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﻰ ﻫﻮاﯾﻰ ﺟﺖﻫﺎى‬ ‫ﻧﯿﺮوى ﻫﻮاﯾﻰ ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮى ﺳﻮﺋﺰ رﺳﯿﺪﻧﺪ‪ ،‬آنﻫﺎ در اﯾﻦ زﻣﺎن ﮐﻞ ﺻﺤﺮاى ﺳﯿﻨﺎ را اﺷﻐﺎل ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ورود ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻣﻨﻈﻢ ﻓﺮاﻧﺴﻪ و اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ‬ ‫اﮐﻨﻮن ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﮐﺎر ﺧﻮد را اﻧﺠﺎم داده ﺑﻮدﻧﺪ و ﻧﻮﺑﺖ اﻧﮕﻠﯿﺲ و ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﻗﺪرت ﺣﻤﻠﻪ ﻧﻬﺎﯾﻰ را آﻏﺎز ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در ‪ 31‬اﮐﺘﺒﺮ‬ ‫دو ﮐﺸﻮر ﻓﻮق ﺑﺎ ورود ﻋﻈﯿﻢﺗﺮﯾﻦ ﻧﯿﺮوى ﻧﻈﺎﻣﻰ ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ دوم ﺟﻬﺎﻧﻰ ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل »ﮐﺴﺐ ﭘﯿﺮوزى درﺧﺸﺎن« در ﯾﮏ ﮐﺸﻮر‬ ‫ﺟﻬﺎن ﺳﻮﻣﻰ رﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﻰ ﺑﻮد ﮐﻪ ارﺗﺶ ﻣﺼﺮ اﺻﻼ ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎﯾﻰ را ﻧﺪاﺷﺖ‪ 30 .‬رزﻣﻨﺎو‪ 2 ،‬ﻧﺎو ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﺑﺮ‪ 8 ،‬ﻧﺎو ﮐﻤﮑﻰ‪ 30 ،‬ﮐﺸﺘﻰ‬ ‫ﻧﯿﺮوﺑﺮ‪ 52 ،‬ﮐﺸﺘﻰ ﺗﺮاﺑﺮى‪ 200 ،‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ‪ 9 ،‬ﻫﺰار ﺗﺎﻧﮏ و ﻧﻔﺮﺑﺮ و ‪ 30‬ﻫﺰار ﺗﻔﻨﮕﺪار ﻓﺮاﻧﺴﻮى در ‪ 31‬اﮐﺘﺒﺮ ﺑﻪ ‪ 100‬ﻧﺎو ﺟﻨﮕﻰ‪ 30 ،‬رزﻣﻨﺎو‪،‬‬ ‫‪ 4‬ﻧﺎو ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﺑﺮ‪ 300 ،‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ و ‪ 45‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ ﭘﯿﻮﺳﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﭼﺸﻢﻫﺎى ﮐﺸﻮرﻫﺎى اﺳﺘﻘﻼلﻃﻠﺐ آﻓﺮﯾﻘﺎﯾﻰ ‪ -‬آﺳﯿﺎﯾﻰ ﺧﯿﺮه ﺷﻮد و‬ ‫ﮔﻤﺎن ﻧﮑﻨﻨﺪ ﮐﻪ دﻧﯿﺎى ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ ﺗﻐﯿﯿﺮى ﮐﺮده اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺗﻘﺪﯾﺮ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮى ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ورود ﺷﻮروى ﺑﻪ ﻣﻌﺎدﻻت ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ‬ ‫ﻣﺠﻤﻊ ﻋﻤﻮﻣﻰ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ در ﭼﻬﺎرم ﻧﻮاﻣﺒﺮ در ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪاى ﺧﻮاﺳﺘﺎر آﺗﺶﺑﺲ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻗﺪرت ﺑﻮدﻧﺪ اﻣﺎ اﻧﮕﻠﯿﺲ و ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮدن ﻧﻨﻬﺎدﻧﺪ و در ‪ 5‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﭼﺘﺮﺑﺎز آنﻫﺎ در ﺑﻨﺎدر ﻓﻮاد و ﺳﻮﺋﺰ ﭘﯿﺎده ﺷﺪﻧﺪ اﻣﺎ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﺮدم ﭘﺮت ﺳﻌﯿﺪ‬ ‫ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺑﻨﺪر وارد ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺨﺴﺖوزﯾﺮ ﺷﻮروى ﮐﻪ ﺗﺎ اﯾﻦ زﻣﺎن ﻫﻨﻮز رﺳﻤﺎ ﺑﻪ درﮔﯿﺮىﻫﺎى ﻣﻨﻄﻘﻪ وارد ﻧﺸﺪه و ﺗﻨﻬﺎ ﻧﺎﻇﺮ ﺑﻮد ﭘﺲ از آن ﮐﻪ ﭘﻰ ﺑﺮد آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻧﯿﺰ‬ ‫ﻋﻼﻗﻪاى ﺑﻪ ﻗﺪرتﻃﻠﺒﻰ اﺳﺘﻌﻤﺎرى دو دوﻟﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻪ و اﻧﮕﻠﯿﺲ ﻧﺪارد در ﭘﯿﺎﻣﻰ ﮐﻮﺗﺎه اﻣﺎ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺗﻬﺪﯾﺪآﻣﯿﺰ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎت اﻧﮕﻠﯿﺲ‬ ‫و ﻓﺮاﻧﺴﻪ اﻋﻼم ﮐﺮد ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﺼﺮ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻧﺸﺪ‪ ،‬ﻟﻨﺪن و ﭘﺎرﯾﺲ ﺑﻤﺒﺎران اﺗﻤﻰ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ!‬ ‫ﻧﯿﮑﺘﺎ ﺳﺮﮔﻮﯾﭻ ﺧﺮوﺷﭽﻒ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺎزﮔﻰ زﻣﺎم اﻣﻮر در ﮐﺮﻣﻠﯿﻦ ﺑﻪ دﺳﺜﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد در ﭘﯿﺎم ﺧﻮد ﮐﻪ اﺻﻼ ﺑﻮى ﺷﻮﺧﻰ و ﯾﺎ ﺑﻠﻮف ﻧﻤﻰداد‬ ‫ﺗﻠﻮﯾﺤﺎ ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﻧﯿﺰ ﺷﺪ‪ .‬ﻓﺮداى آن روز ﯾﻌﻨﻰ ‪ 6‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ اﻧﮕﻠﯿﺲ و ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﭘﺲ از آن ﮐﻪ در اﻟﻘﻨﻄﺮه ﻧﯿﺰ ﺑﺎ‬ ‫ﻣﻘﺎوﻣﺖﻫﺎى ﺷﺪﯾﺪ ﻣﺮدﻣﻰ روﺑﻪرو ﺷﺪﻧﺪ آﺗﺶﺑﺲ را ﻗﺒﻮل ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﻧﻬﻢ ﻧﻮاﻣﺒﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﻦ ﮔﻮرﯾﻮن ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﺗﺨﻠﯿﻪى ﺻﺤﺮاى ﺳﯿﻨﺎ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫در ‪ 14‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ﺑﺎ ورود ﻧﺎﻇﺮان ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻣﺘﺠﺎوز ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ از ﮐﻠﯿﻪى ﻣﻨﺎﻃﻖ اﺷﻐﺎﻟﻰ ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪١٥٧‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮد‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺳﻮﺋﺰ در درﺟﻪى اول ﯾﮏ ﺷﮑﺴﺖ ﺑﺰرگ ﺑﺮاى دوﻟﺖﻫﺎى اروﭘﺎﯾﻰ ﺑﻮد و اﻧﮕﻠﯿﺲ و ﻓﺮاﻧﺴﻪ اﯾﻦ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺗﻠﺦ را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ دﯾﮕﺮ‬ ‫ﭘﺎرﯾﺲ‪ ،‬ﻟﻨﺪن و ﯾﺎ ﺑﺮﻟﯿﻦ و رم ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮﻧﺪهﻫﺎى اول دﻧﯿﺎ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺴﮑﻮ و واﺷﻨﮕﺘﻦ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ ﮐﺴﻰ در ﮐﺠﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﻧﯿﺮو‬ ‫ﭘﯿﺎده ﮐﻨﺪ و ﯾﺎ آن ﮐﻪ ﻗﻮاى ﺧﻮد را ﻋﻘﺐ ﺑﮑﺸﺪ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﺷﮑﺴﺖ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﻮﺟﺐ اﺳﺘﻌﻔﺎى آﻧﺘﻮﻧﻰ اﯾﺪن ﻧﯿﺰ ﺷﺪ ﻣﻀﺎﻓﺎ آن ﮐﻪ در ﻋﺮﺻﻪى ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ ﺑﻪ ﺣﯿﺜﯿﺖ اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺿﺮﺑﻪاى ﺷﺪﯾﺪ زد‪.‬‬ ‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ در دﯾﻦﺑﯿﻦﻓﻮ )وﯾﺘﻨﺎم( ﺿﺮب ﺷﺴﺖ ﻧﻈﺎﻣﻰ ﺑﺪى از ﺟﻬﺎن ﺳﻮﻣﻰﻫﺎ ﺧﻮرده ﺑﻮد در اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻧﯿﺰ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﺗﺤﻤﻞ ﺷﮑﺴﺘﻰ‬ ‫دﯾﮕﺮ ﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﯿﻦ ﺷﮑﺴﺖ ﻣﻘﺪﻣﻪى اﺳﺘﻘﻼل اﻟﺠﺰاﯾﺮ در ﮐﻢﺗﺮ از ‪ 6‬ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫اﻣﺎ از ﻧﻘﻄﻪﻧﻈﺮ ﻧﻈﺎﻣﻰ ﭘﯿﺸﺮوى ﺳﺮﯾﻊ اﺳﺮاﯾﯿﻞ در ﺻﺤﺮاى ﺳﯿﻨﺎ ﺟﻤﺎل ﻋﺒﺪاﻟﻨﺎﺻﺮ را ﺑﻪ ﻓﮑﺮ اﯾﺠﺎد ﯾﮏ ارﺗﺶ ﻣﻠﻰ ﻗﺪرﺗﻤﺪ اﻧﺪاﺧﺖ ﭼﺮا ﮐﻪ‬ ‫ﻫﻤﻪ ﭘﻰ ﺑﺮدﻧﺪ اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﺑﻪ ﺷﺪت ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪ ﺑﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪﻃﻠﺒﻰ اﺳﺖ و اﯾﺪهى »اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ از ﻧﯿﻞ ﺗﺎ ﻓﺮات« واﻗﻌﯿﺖ دارد‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد دﯾﻦﺑﯿﻦﻓﻮ‬ ‫در ﺑﯿﻦ ﻣﻠﻞ ﺟﻬﺎن ﺑﻰﺷﮏ ﻫﯿﭻ ﻣﻠﺘﻰ ﺳﺨﺘﻰ ﻣﺮدم وﯾﺘﻨﺎم را ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻧﮑﺮده اﺳﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻠﺖ ﺳﺮﺳﺨﺖ از ﺻﺪﻫﺎ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﻮ ﻫﻤﻮاره‬ ‫ﺑﺮاى ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن اﺳﺘﻘﻼل ﺧﻮد ﻣﺒﺎرزه ﮐﺮدهاﻧﺪ‪ .‬از ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﻃﻮﻻﻧﻰ ﺑﺎ اﻣﭙﺮاﺗﻮران ﭼﯿﻨﻰ و ﻣﻐﻮﻟﻰ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ اﻣﭙﺮاﺗﻮرى‬ ‫اﺳﺘﻌﻤﺎرى ﻓﺮاﻧﺴﻪ در ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ‪.‬‬ ‫ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ از ‪ 1848‬ﮐﻪ ﺟﺎى ﭘﺎى ﺧﻮد را در ﻫﻨﺪ و ﭼﯿﻦ ﻣﺤﮑﻢ ﮐﺮدﻧﺪ آرام آرام رﺧﻨﻪ ﺑﻪ داﺧﻞ وﯾﺘﻨﺎم را ﻧﯿﺰ آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ آن ﮐﻪ در‬ ‫اواﺧﺮ ﻗﺮن ﻣﺬﮐﻮر ﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺑﻪ اﺷﻐﺎل ﻓﺮاﻧﺴﻪ درآﻣﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺮدم وﯾﺘﻨﺎم ﺑﺎرﻫﺎ ﻋﻠﯿﻪى اﺷﻐﺎﻟﮕﺮان ﺟﻨﮕﯿﺪه و ﻫﯿﭻ ﮔﺎه در در ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫اﺳﺘﻘﺮار ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن ﺳﺎﮐﺖ ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﺗﺎ آن ﮐﻪ در ‪ 1945‬ﺗﻈﺎﻫﺮات ﺳﺎزﻣﺎن ﯾﺎﻓﺘﻪاى ﺗﻮﺳﻂ ﺳﺎزﻣﺎن »وﯾﺖﻣﯿﻦ« ﻋﻠﯿﻪى ﻓﺮاﻧﺴﻮﯾﺎن ﺑﺮﮔﺰار ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ‬ ‫ﺳﺎل ‪ 1945‬ﭘﺲ از آن ﮐﻪ ﺑﺮﻟﻦ و ﺗﻮﮐﯿﻮ ﺗﺤﺖ اﺷﻐﺎل ﻗﻮاى آﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ‪ ،‬روﺳﻰ و ﻓﺮاﻧﺴﻮى درآﻣﺪ‪ ،‬اﻧﺘﻈﺎر ﺑﺴﯿﺎرى از ﮐﺸﻮرﻫﺎى ﺗﺤﺖ‬ ‫ﺳﻠﻄﻪ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ »دﻧﯿﺎ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق اﯾﻦ آزادى از ﭼﻨﮕﺎل ﻓﺎﺷﯿﺴﺖﻫﺎ را ﺟﺸﻦ ﺑﮕﯿﺮد« اﻣﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﻫﺮ دو دوﻟﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻪ و اﻧﮕﻠﯿﺲ از ﺗﻤﺎم‬ ‫ﺗﻼش ﺧﻮد ﺑﺮاى ﻧﮕﻪدارى ﻣﺴﺘﻌﻤﺮات اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮدﻧﺪ از ﺟﻤﻠﻪ دوﻟﺖ ﭘﺎرﯾﺲ ﺑﻪ ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻗﻮاى ﺧﻮد در ﻫﻨﺪ و ﭼﯿﻦ ﭘﺮداﺧﺖ‪.‬‬ ‫ﻇﻬﻮر ﺟﯿﺎپ‬ ‫در ‪ 1945‬اﻓﺴﺮ ﺟﻮاﻧﻰ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻧﮕﻮﯾﻦ ﺟﯿﺎپ ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺳﯿﺎﺳﻰ وﯾﺖﻣﯿﻦ را ﺑﺮﻋﻬﺪه ﮔﺮﻓﺖ و ﭘﺲ از آن ﮐﻪ از ﻋﺰم دوﻟﺖ‬ ‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺑﺮاى اداﻣﻪ اﺷﻐﺎل وﯾﺘﻨﺎم ﺑﺎﺧﺒﺮ ﺷﺪ در ‪ 16‬اوت ﺑﺎ دهﻫﺎ ﻫﺰار ﻧﯿﺮوى رزﻣﻰ ﺧﻮد ﮐﻪ از ﮐﻤﮏ ﺷﻮروى ﻧﯿﺰ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ ﺷﻤﺎل‬ ‫وﯾﺘﻨﺎم را ﺗﺴﺨﯿﺮ ﮐﺮده و در دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ 1945‬رﺳﻤﺎ اﺳﺘﻘﻼل وﯾﺘﻨﺎم را اﻋﻼم ﮐﺮد‪ .‬ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ ﮐﻪ از اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻧﺎراﺿﻰ ﺑﻮدﻧﺪ در ‪ 23‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ‬ ‫‪ 1946‬ﺷﻬﺮ ﻓﻮﻧﮓ در ﺷﻤﺎل وﯾﺘﻨﺎم را ﺑﻪ ﺗﻮپ ﺑﺴﺘﻨﺪ و ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺟﯿﺎپ ﺑﺎ ﻋﺒﻮر از دﻟﺘﺎى رود ﺳﺮخ ﻫﺎﻧﻮى )ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ ﻓﻌﻠﻰ وﯾﺘﻨﺎم( ﻧﯿﺮوﻫﺎى‬ ‫ﻓﺮاﻧﺴﻮى را دﭼﺎر ﻣﺸﮑﻞ ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﺣﻤﻠﻪ آﻏﺎز »‪ 10‬ﻫﺰار روز ﺟﻨﮓ« وﯾﺘﻨﺎم ﺑﺎ ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن ﻓﺮاﻧﺴﻮى و آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ ﺑﻮد‪ .‬در اﺑﺘﺪا ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ ﺑﻪ‬ ‫دﻟﯿﻞ در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺘﻦ ارﺗﺶﻫﺎى ﻣﻨﻈﻢ و ﺳﺎزﻣﺎن ﯾﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬ﻗﻮاى ﺟﯿﺎپ را ﺷﮑﺴﺖ داده و وادار ﺑﻪ »دﻓﺎع ﺻﺮف« ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﺑﯿﻦ ﺳﺎﻟﻬﺎى‬ ‫‪ 1949‬ﺗﺎ ‪ 1951‬ﺟﯿﺎپ ﺑﺎ ﺗﻌﻠﯿﻢ ﻧﯿﺮوﻫﺎﯾﺶ و ﺗﻬﯿﻪ ﺗﺠﻬﯿﺰات ﺟﺪﯾﺪ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﺗﻬﯿﻪ ارﺗﺸﻰ ﻣﻨﻈﻢ ﺷﺪ ﮐﻪ در ‪ 13‬ژاﻧﻮﯾﻪ ‪ 1951‬در ‪50‬‬ ‫ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮى ﺷﻤﺎل ﻏﺮﺑﻰ ﻫﺎﻧﻮى ﺑﺎ ﻗﻮاى ﻓﺮاﻧﺴﻮى ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ژﻧﺮال دوﻻﺗﺮ درﮔﯿﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪى اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺷﺪﯾﺪ ﻣﺮگ دﺳﺖ ﮐﻢ ‪ 60‬ﻫﺰار وﯾﺘﻨﺎﻣﻰ و ﻫﺰاران ﻓﺮاﻧﺴﻮى ﺑﻮد؛ ژﻧﺮال دوﻻﺗﺮ ﻧﯿﺰ دراﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺟﺎن ﺧﻮدرا از دﺳﺖ داد‪.‬‬

‫‪١٥٨‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ ﮐﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﭼﻨﯿﻦ ﺣﻤﻠﻪاى از ﺷﻤﺎﻟﻰﻫﺎ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ در ﺗﺪارك اﯾﺠﺎد ﺧﻂ دﻓﺎﻋﻰ ﺟﺪﯾﺪ ﺑﺮاى ﺟﻠﻮﮔﯿﺮى از رﺧﻨﻪى وﯾﺖﻣﯿﻦﻫﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﺳﺎﯾﺮ ﻧﻘﺎط ﻫﻨﺪ و ﭼﯿﻦ ﺷﺪﻧﺪ اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﻰ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻫﺰاران وﯾﺖﻣﯿﻦ از ‪ 1951‬رﺧﻨﻪ ﺑﻪ ﻻﺋﻮس در ﻏﺮب وﯾﺘﻨﺎم را ﺷﺮوع ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ‬ ‫ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ از دو ﺟﻬﺖ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻗﺮار دﻫﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد دﯾﻦﺑﯿﻦﻓﻮ‬ ‫از ژوﻻى ‪ 1953‬ﻓﺮاﻧﺴﻮﯾﻬﺎ ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎب دژ دﯾﻦﺑﯿﻦﻓﻮ در ﻣﺮز ﻻﺋﻮس ‪ -‬وﯾﺘﻨﺎم ﺳﻌﻰ ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺿﻤﻦ ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺧﻮد‪ ،‬ﻣﺎﻧﻊ رﺳﯿﺪن‬ ‫ﻗﻮاى ﮐﻤﮑﻰ ﺑﻪ وﯾﺖﻣﯿﻦﻫﺎى ﻣﺤﻠﻰ ﺷﻮد و در ‪ 20‬ﺗﺎ ‪ 22‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ 1953‬ﻧﯿﺰ ﺗﺎ ﺣﺪ زﯾﺎدى ﺑﻪ ﻫﺪف ﺧﻮد رﺳﯿﺪﻧﺪ ﺑﻪ ﻃﻮرى ﮐﻪ ﻗﻮاى ﺷﻤﺎﻟﻰ‬ ‫وﯾﺘﻨﺎم ﻣﻬﺎﺟﻢ ﺑﻪ ﻻﺋﻮس ﺑﻪ ﮐﻠﻰ ﺗﺎر و ﻣﺎر ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ از ‪ 30‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ﺑﺎ رﺳﯿﺪن ﻗﻮاى ژﻧﺮال ﺟﯿﺎپ ﺑﻪ ﻧﺰدﯾﮑﻰ دژ دﯾﻦﺑﯿﻦﻓﻮ روﻧﺪ ﻣﺒﺎرزه ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﺮد‪ .‬ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ دژ ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ و‬ ‫ﻧﻈﺎرهﮔﺮ ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻗﻮاى ﺟﯿﺎپ ﺷﺪﻧﺪ در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﮐﺎﻣﻼ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺼﺮف دژ ﻣﺬﮐﻮر ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ارﺗﻔﺎﻋﻰ ﮐﻪ از ﻧﻘﺎط اﻃﺮاف داﺷﺖ ﻣﻤﮑﻦ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬در ﻣﺎرس ‪ 1954‬ﭘﺲ از آن ﮐﻪ ﻗﻮاى ﺟﯿﺎپ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺗﻮپﻫﺎﯾﺸﺎن ﺑﻪ اﻃﺮاف دژ دﯾﻦﺑﯿﻦﻓﻮ رﺳﯿﺪﻧﺪ ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺧﻄﺮ را‬ ‫ﺟﺪى دﯾﺪﻧﺪ‪) .‬اﻗﺪام ﺟﯿﺎپ در رﺳﺎﻧﺪن آذوﻗﻪ‪ ،‬ﻣﻬﻤﺎت و ﺗﻮپﻫﺎى ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺑﻪ ﭘﺎى دژ دﯾﻦﺑﯿﻦﻓﻮ از ﺟﻤﻠﻪ ﺷﺎﻫﮑﺎرﻫﺎى ﻧﻈﺎﻣﻰ ﻣﺤﺴﻮب‬ ‫ﻣﻰﺷﻮد‪ .‬ﻣﺮدان وى اﯾﻦ اﻗﺪاﻣﺎت را زﯾﺮ ﺑﺎرانﻫﺎى ﺳﯿﻞآﺳﺎى ﺟﻨﻮﺑﻰ و زﻣﯿﻦﻫﺎى ﮔﻞوﻻى اﻧﺠﺎم ﻣﻰدادﻧﺪ( اﮔﺮ ﭼﻪ دﯾﮕﺮ ﻓﺮﺻﺘﻰ ﺑﺮاى‬ ‫ارﺳﺎل ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺑﯿﺶﺗﺮ ﺑﻪ دژ ﻧﺒﻮد‪.‬‬ ‫در ﻏﺮوب ‪ 13‬ﻣﺎرس ‪ 1954‬دهﻫﺎ ﻫﺰار وﯾﺘﻨﺎﻣﻰ ﺑﺪون واﻫﻤﻪ از ﻣﺮگ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺧﻄﻮط اول اﺳﺘﺤﮑﺎﻣﺎت ﻓﺮاﻧﺴﻮى را آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬آﺗﺶ‬ ‫ﺷﺪﯾﺪ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ ﺻﺪﻫﺎ ﻧﻔﺮ از ﺳﺮﺑﺎزان ﺧﻂ ﻣﻘﺪم ﺟﯿﺎپ را ﻗﺒﻞ از آن ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻨﮕﺮﻫﺎى ﻓﺮاﻧﺴﻮى ﺑﺮﺳﻨﺪ از ﭘﺎى اﻧﺪاﺧﺖ اﻣﺎ‬ ‫اﻣﻮاج ﺳﺮﺑﺎزان وﯾﺖﻣﯿﻦ ﺑﺪون ﺑﯿﻢ از ﺗﻠﻔﺎت ﺑﯿﺶﺗﺮ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎﻧﺸﺎن در زﻣﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺣﺘﺎ ﺗﻮپﻫﺎ و ﻣﺴﻠﺴﻞﻫﺎ ﻓﺮاﻧﺴﻮى اﺣﺘﯿﺎج ﺑﻪ‬ ‫اﺳﺘﺮاﺣﺖ داﺷﺘﻨﺪ ﺣﻤﻠﻪ را ﻗﻄﻊ ﻧﮑﺮدﻧﺪ و ﺑﺎﻻﺧﺮه ردﯾﻒ اول اﺳﺘﺤﮑﺎﻣﺎت ﻣﺪاﻓﻌﺎن اﺷﻐﺎل ﺷﺪ‪.‬‬ ‫وﯾﺘﻨﺎﻣﻰﻫﺎ ﻓﺮﺻﺖ را از دﺳﺖ ﻧﺪادﻧﺪ و در ﺷﺐ دوم ﺣﻤﻠﻪ را ﺑﺎ ﺷﺪت ﺑﯿﺶﺗﺮى ﭘﻰ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ اﮔﺮ ﭼﻪ دﻓﺎع ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺟﺎﻧﺎﻧﻪ ﺑﻮد اﻣﺎ‬ ‫ﭘﯿﻮﺳﺘﻦ دهﻫﺎ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز وﯾﺘﻨﺎﻣﻰ ﺑﻪ ﻗﻮاى ﺟﯿﺎپ روﺣﯿﻪى آنﻫﺎ را ﺑﻪ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺑﺮد‪ .‬دﯾﻦﺑﯿﻦﻓﻮ در ﻃﻮل ‪ 15‬روز ﻣﺎرس و آورﯾﻞ ‪1954‬‬ ‫ﺷﺎﻫﺪ ﺑﻰرﺣﻤﺎﻧﻪﺗﺮﯾﻦ ﺟﻨﮓﻫﺎى ﺗﻦ ﺑﻪ ﺗﻦ ﺑﻮد‪ .‬در ﺟﻨﮓﻫﺎى ﺗﻦ ﺑﻪ ﺗﻦ ﺷﺠﺎﻋﺖ‪ ،‬ﺟﺴﺎرت و از ﺟﺎنﮔﺬﺷﺘﮕﻰ وﯾﺘﻨﺎﻣﻰﻫﺎ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻗﺪرت و‬ ‫ﺳﻼح ﺑﺮﺗﺮ ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ را ﻣﻘﻬﻮر داد و ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎى ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻮىﻫﺎ روزﺑﻪروز ﮐﻢﺗﺮ ﻣﻰﺷﺪ‪ .‬ﻓﺮاﻧﺴﻪ در ﺗﻤﺎم روزﻫﺎى ﺟﻨﮓ ﻣﺬﮐﻮر ﺳﻌﻰ‬ ‫ﮐﺮد ﭘﺎى آﻣﺮﯾﮑﺎ را ﺑﻪ ﻧﺒﺮد ﺑﮑﺸﺪ در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﺷﻮروى رﺳﻤﺎ از آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻮد ﺗﺎ در ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﻣﻨﻄﻘﻪ )از ﻧﻈﺮ ﻧﻈﺎﻣﻰ( ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﻧﮑﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﭘﺲ از ﻫﺸﺖ ﻫﻔﺘﻪ دژ دﯾﻦﺑﯿﻦﻓﻮ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺟﯿﺎپ ﺳﻘﻮط ﮐﺮد و دﻧﯿﺎ ﺑﺎ ﺑﻬﺖ و ﺣﯿﺮت ﺷﺎﻫﺪ اﺳﺎرت ﻫﺰاران ﺳﺮﺑﺎز ﻓﺮاﻧﺴﻮى ﺑﻪ‬ ‫دﺳﺖ وﯾﺘﻨﺎﻣﻰﻫﺎ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮد‬ ‫ﺳﻘﻮط دﯾﻦﺑﯿﻦﻓﻮ ﺑﻪ ‪ 1‬ﻗﺮن ﻧﻔﻮذ ﻓﺮاﻧﺴﻪ در ﻫﻨﺪ و ﭼﯿﻦ ﭘﺎﯾﺎن داد‪ .‬و دﻧﯿﺎ ﭘﻰ ﺑﺮد ﮐﻪ ﻗﺪرتﻫﺎى اروﭘﺎﯾﻰ دﯾﮕﺮ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻧﮕﻪدارى‬ ‫اﻣﭙﺮاﺗﻮرىﻫﺎى ﺑﺰرگ ﺧﻮد ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ )ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﺗﺘﻤﻪى اﻋﺘﺒﺎر ﺧﻮد را ﻧﯿﺰ در ﺟﻨﮓ ﺳﻮﺋﺰ از دﺳﺖ داد(‬ ‫اﻣﺎ ﺧﺮوج ﻓﺮاﻧﺴﻪ از ﮔﺮدوﻧﻪى ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﻫﻨﺪ و ﭼﯿﻦ اﺛﺮ دﯾﮕﺮى ﻧﯿﺰ داﺷﺖ؛ ورود آﻣﺮﯾﮑﺎ و ﺷﻮروى ﺑﻪ ﻋﺮﺻﻪى ﻣﻨﺎزﻋﺎت ﻣﻨﻄﻘﻪ‪.‬‬ ‫ﺳﻘﻮط دﯾﻦﺑﯿﻦﻓﻮ ﯾﮏ ﺳﺎل ﭘﺲ از ﭘﺎﯾﺎن ﺟﻨﮓ ﮐﺮه و ‪ 7‬ﺳﺎل ﭘﺲ از ﻣﻮج اﺳﺘﻘﻼلﻃﻠﺒﻰﻫﺎى ﺷﺒﻪ ﻗﺎره ﻫﻨﺪ ﺑﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻓﻬﻤﺎﻧﺪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻄﺮ‬ ‫ﻧﻔﻮذ ﮐﻤﻮﻧﯿﺴﺖﻫﺎ و اﻣﻮاج اﺳﺘﻘﻼلﻃﻠﺒﻰ دﯾﮕﺮ ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺪ روى اﻧﮕﻠﯿﺲ‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻪ و ﯾﺎ ﻫﻠﻨﺪ ﺣﺴﺎب ﮐﻨﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﻰ اﯾﻦ ﺑﺎر را ﺑﺮ‬ ‫دوش ﺑﮑﺸﺪ‪ .‬ﻫﻤﯿﻦ اﻣﺮ ﻧﯿﺰ ﺳﺒﺐ ﺑﺎز ﺷﺪن ﭘﺎى آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﺠﻼﺑﻰ ﺷﺪ ﮐﻪ در ‪ 20‬ﺳﺎل آﺑﺮو و ﺣﯿﺜﯿﺖ‪ ،‬ﺟﺎن ‪ 60‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز و ﺳﻼﻣﺘﻰ‬ ‫‪ 300‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز دﯾﮕﺮ را ﺑﺮاى آن ﺑﻪ ﻫﺪر داد‪.‬‬ ‫‪١٥٩‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﺳﻘﻮط دﯾﻦﺑﯿﻦﻓﻮ آﻏﺎز ﯾﮏ ﻧﺒﺮد ﺑﺰرگﺗﺮ ﺑﻮد‪ .‬دﯾﮕﺮ ارﺗﺶﻫﺎى ﺟﻬﺎن ﺳﻮم ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺿﻌﯿﻔﻰ ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ‬ ‫ﭘﻨﺠﻪ در ﭘﻨﺠﻪ ارﺗﺶﻫﺎى اول دﻧﯿﺎ ﺑﯿﻨﺪازﻧﺪ‪ .‬ژﻧﺮال ﺟﯿﺎپ ﻧﯿﺰ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻰ ﻣﻰداﻧﺴﺖ ﺷﮑﺴﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻪ آﻏﺎز راه اﺳﺘﻘﻼل اﺳﺖ از ﻓﺮداى‬ ‫ﻋﻬﺪﻧﺎﻣﻪ ‪ 21‬ژوﻻى ‪) 1954‬ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢ وﯾﺘﻨﺎم ﺑﻪ دو ﻗﺴﻤﺖ ﺷﻤﺎﻟﻰ و ﺟﻨﻮﺑﻰ ﺷﺪ( ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺗﺪارك ارﺗﺸﻰ رﻓﺖ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺎ آن‬ ‫آﻣﺮﯾﮑﺎ را ﺑﻪ زاﻧﻮ در آورد‪.‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺧﻠﯿﺞ ﺧﻮكﻫﺎ‬ ‫در ‪ 1959‬ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﭘﯿﺮوزى ﭼﭙﮕﺮاﻫﺎ ﺑﻪ رﻫﺒﺮى ﻓﯿﺪل ﮐﺎﺳﺘﺮو در ﮐﻮﺑﺎ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﭘﺲ از ‪ 60‬ﺳﺎل در ﻧﺰدﯾﮑﻰ ﻣﺮزﻫﺎى ﺧﻮد ﺑﺎ ﯾﮏ ﺧﻄﺮ‬ ‫ﺟﺪى روﺑﻪرو ﺷﺪ ﺑﻪ وﯾﮋه آن ﮐﻪ ﻓﯿﺪل ﺟﻮان ﻋﻼﻗﻪ زﯾﺎدى ﺑﻪ ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن اﺗﺤﺎد ﺟﻤﺎﻫﯿﺮ ﺷﻮروى داﺷﺖ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖ ﺑﺮاى اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻤﻞ ﻧﺒﻮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در اواﺧﺮ ﺳﺎل ‪ 1960‬دوﻟﺖ ﮐﻨﺪى ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻃﺮﻓﺪار‬ ‫رﻫﺒﺮ ﻗﺒﻠﻰ ﮐﻮﺑﺎ )ﺑﺎﺗﯿﺴﺘﺎ( و ﻋﻮاﻣﻞ ‪ CIA‬ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺳﻮاﺣﻞ ﮐﻮﺑﺎ را ﺗﺮﺗﯿﺐ دﻫﺪ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎ ﺣﺪود ‪ 6‬ﻣﺎه در ﮔﻮاﺗﻤﺎﻻ آﻣﻮزش ﺟﻨﮓﻫﺎى ﭼﺮﯾﮑﻰ دﯾﺪه و ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ آﻣﺎده اﺟﺮاى ﯾﮏ ﺟﻨﮓ ﮐﻼﺳﯿﮏ ﺷﺪﻧﺪ در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ در‬ ‫‪ 11‬آورﯾﻞ ‪ 1961‬ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺮ‪ 5‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﻣﻰﺷﺪﻧﺪﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ‪ 7‬ﮐﺸﺘﻰ ﮐﻮﭼﮏ ازﮔﻮاﺗﻤﺎﻻ و ﻟﻮﯾﺰﯾﯿﺎﻧﺎى آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻋﺎزم ﺧﻠﯿﺞ ﺧﻮكﻫﺎدر ﮐﻮﺑﺎ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﻫﺸﺖ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎى ﺑﺰرگ ﺑﻰ ‪ 26 -‬آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺧﺪﻣﻪى ﮐﻮﺑﺎﯾﻰ )ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﻓﯿﺪل ﮐﺎﺳﺘﺮو( از ﻧﯿﮑﺎراﮔﻮﺋﻪ ﺑﻪ ﭘﺮواز درآﻣﺪه و ﺳﻪ‬ ‫ﻓﺮودﮔﺎه اﺻﻠﻰ ﮐﻮﺑﺎ را ﺑﻤﺒﺎران ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫واﮐﻨﺶ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ‬ ‫ﻋﻠﻰرﻏﻢ آن ﮐﻪ ﮐﺎﺳﺘﺮو اﺻﻼ اﻧﺘﻈﺎر ﭼﻨﯿﻦ ﺣﺮﮐﺖ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰى ﺷﺪهاى را ﻧﺪاﺷﺖ )او در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﻤﺎم ﺗﻼش ﺧﻮد را وﻗﻒ اﯾﺠﺎد‬ ‫واﺣﺪﻫﺎى آﻣﻮزﺷﻰ و اﻋﺰام آن ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻓﻘﯿﺮ ﮐﻮﺑﺎ ﮐﺮده ﺑﻮد( اﻣﺎ ﻣﻮﻓﻖ ﺷﺪ ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﻧﻘﻼﺑﻰ ﺧﻮد را ﺳﺮﯾﻊ ﺑﺴﯿﺞ ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺧﻮد را‬ ‫ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﺗﻬﺎﺟﻢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ .‬از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ﺑﻤﺒﺎران ﻫﻮاﯾﻰ ﺑﻰ ‪26 -‬ﻫﺎ ﻫﯿﭻ اﺛﺮى ﺑﺮ ﻗﺪرت ﻧﺎوﮔﺎن ﻫﻮاﯾﻰ ﮐﻮﺑﺎ ﻧﮕﺬاﺷﺖ‪.‬‬ ‫از روز ‪ 12‬آورﯾﻞ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺟﻬﺎن ﺑﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖﻫﺎى ﺳﺎزﻣﺎن ﯾﺎﻓﺘﻪى اﻧﻘﻼﺑﯿﻮن در ﻣﺤﻮرﻫﺎى اﺻﻠﻰ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪﻧﺪ و ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن ﮐﻪ ﺑﺮاى ﯾﮏ‬ ‫ﻣﺒﺎرزه ﺳﻬﻞ و آﺳﺎن ﺧﻮد را آﻣﺎده ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ درﯾﺎﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﻧﻘﻼﺑﯿﻮن اﮔﺮ ﭼﻪ از ﯾﮏ ارﺗﺶ ﻣﻨﻈﻢ ﺑﻰﺑﻬﺮهاﻧﺪ اﻣﺎ ﻣﻰﺗﻮاﻧﻨﺪ از ﭘﺲ ‪ 5‬ﻫﺰار‬ ‫ﻧﯿﺮوى ﻣﺰدور ﺑﺮآﯾﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺷﺪت ﻧﺒﺮد در روزﻫﺎى ﺑﻌﺪ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺖ اﻣﺎ ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ از ﺳﺎﺣﻞ ﺧﻠﯿﺞ ﺧﻮكﻫﺎ ﺟﻠﻮﺗﺮ ﺑﺮوﻧﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ورود ﺷﺶ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎى‬ ‫ﻗﺪﯾﻤﻰ دوﻟﺖ ﮐﻮﺑﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ زﺣﻤﺖ راهاﻧﺪازى ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﺎﻧﻊ ﭘﯿﺸﺮوى ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻣﻮﺗﻮرﯾﺰه و ﺗﺎﻧﮏ ﻣﺰدوران ﺷﺪ‪.‬‬ ‫در روز ‪ 17‬آورﯾﻞ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎى اﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ )ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎن ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻣﺰدور( آﺧﺮﯾﻦ ﺗﻼش را ﺑﺮاى ﭘﺎﮐﺴﺎزى ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺑﺮ ﺳﺮ راه ارﺗﺶ ﺑﺎ‬ ‫اﺻﻄﻼح آزادىﺑﺨﺶ )ﺿﺪ دوﻟﺖ ﮐﺎﺳﺘﺮو( ﮐﺮد اﻣﺎ ﻧﺘﯿﺠﻪى اﯾﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﺳﻘﻮط ﭼﻨﺪ ﻓﺮوﻧﺪ از اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ ﺑﻮد و ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ اﻧﻘﻼﺑﯿﻮن ﺑﺎ‬ ‫ﺣﻤﻠﻪى ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن را ﺑﻪ درﯾﺎ رﯾﺨﺘﻨﺪ‪ .‬در آﺧﺮﯾﻦ ﺳﺎﻋﺎت ﺟﻨﮓ روﺳﺎى »ﺳﯿﺎ« و ﺳﺘﺎد ارﺗﺶ آﻣﺮﯾﮑﺎ از ﮐﻨﺪى ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺗﺎ اﺟﺎزه‬ ‫دﻫﺪ ﺗﺎ رزﻣﻨﺎوﻫﺎى آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ ﺑﺎ آﺗﺶﺑﺎرى اﻧﻘﻼﺑﯿﻮن را ﻋﻘﺐ ﺑﺮاﻧﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن ﻓﺮﺻﺖ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﺑﯿﺎﺑﻨﺪ اﻣﺎ ﮐﻨﺪى »ﻋﺎﻗﻼﻧﻪ« ﺑﺎ اﯾﻦ‬ ‫اﻗﺪام ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﮐﺮد‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﺎﺧﺒﺮ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺧﺮوﺷﭽﻒ ﻋﻠﻨﺎ اﻋﻼم ﮐﺮده‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﺮ اﻗﺪام ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻧﻈﺎﻣﻰ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻋﻠﯿﻪ ﮐﻮﺑﺎ ﻣﺨﺎﻟﻒ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺧﻠﯿﺞ ﺧﻮكﻫﺎ در ‪ 17‬آورﯾﻞ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﯿﺪ در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ‪ 300‬ﮐﺸﺘﻪ و ‪ 1113‬اﺳﯿﺮ ﺑﺮاى ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن در ﺑﺮداﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮد‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺧﻠﯿﺞ ﺧﻮكﻫﺎ ﺟﻨﮕﻰ ﮐﻮﺗﺎه و ﮐﻮﭼﮏ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻰﺷﻮد اﻣﺎ ﺑﻰﺗﺮدﯾﺪ اﺛﺮ ﺳﯿﺎﺳﻰ آن ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد ﺑﻮد‪ .‬ﻫﻨﻮز ﭘﺲ از ﻧﯿﻢ ﻗﺮن از آن‬ ‫ﺗﺎرﯾﺦ ﮐﻮﺑﺎ در »زﯾﺮﺑﯿﻨﻰ« اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه ﺑﻪ رﻫﺒﺮى ﻓﯿﺪل ﮐﺎﺳﺘﺮو ﻣﺎﻫﯿﺖ ﺿﺪ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ ﺧﻮد را ﺣﻔﻆ ﮐﺮده و آﻣﺎده اﺳﺖ ﺗﺎ ﻫﺮ ﺗﻬﺎﺟﻤﻰ را‬ ‫ﭘﺎﺳﺦ دﻫﺪ‪.‬‬ ‫‪١٦٠‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﮐﻮﺑﺎ در زﻣﺎن ﺧﻮد ﯾﮏ »ﺳﻤﺒﻞ« ﺑﻮد و اﮔﺮ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ در ﻧﺒﺮد ﺧﻠﯿﺞ ﺧﻮكﻫﺎ ﮐﺎﺳﺘﺮو را ﺳﺮﻧﮕﻮن ﮐﻨﺪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﺎ ﺟﻨﺒﺶﻫﺎى‬ ‫ﭼﭙﮕﺮاﯾﺎﻧﻪ در ﻧﯿﮑﺎراﮔﻮﺋﻪ‪ ،‬ﺷﯿﻠﻰ و الﺳﺎﻟﻮادور ﻣﻮاﺟﻪ ﻧﻤﻰﺷﺪ‪ .‬ﮐﻮﺑﺎ در ﺗﻤﺎم ﺳﺎلﻫﺎى ﺟﻨﮓ ﺳﺮد اﺳﺘﺨﻮان ﻻى ﮔﻠﻮى آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺸﻮر‬ ‫در ‪ 1962‬در ﭘﻰ ﺑﺤﺮان ﻣﻮﺷﮑﻰ ﮐﻮﺑﺎ )اﺳﺘﻘﺮار ﻣﻮﺷﮏﻫﺎى روس در ﺧﺎك اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ واﮐﻨﺶ ﺳﺮﯾﻊ ﮐﻨﺪى ﺷﺪ و ﺟﻬﺎن را ﺑﻪ‬ ‫آﺳﺘﺎﻧﻪى ﯾﮏ ﺟﻨﮓ ﺑﺮد( ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ آﻣﺎده اﺳﺖ ﺗﺎ ﻫﺮ ﮐﺠﺎ ﮐﻪ ﻃﺮف روس ﻣﺎﯾﻞ ﺑﺎﺷﺪ ﺟﻠﻮ ﺑﺮود‪.‬‬ ‫ﮐﻮﺑﺎ ﺑﯿﻦ ﺳﺎلﻫﺎى ‪ 1970‬ﺗﺎ ‪ 1989‬ﺑﻪ ‪ 15‬ﮐﺸﻮر ﺟﻬﺎن ﻧﯿﺮو ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ ﻣﺎﻧﻊ ﭘﯿﺮوزى دوﻟﺖﻫﺎى راﺳﺖﮔﺮا و ﯾﺎ ﮐﻮدﺗﺎﭼﯿﺎن ﺷﻮد اﯾﻦ ﮐﺸﻮر‬ ‫در ﺟﻨﮓ ﺳﺮد ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﺑﺎزوﻫﺎى اﺗﺤﺎد ﺷﻮروى ﺷﺪ و ﺷﺎﯾﺪ دﻟﯿﻞ اﯾﻦ ﺗﻨﺪروىﻫﺎ ﻫﻤﺎن ﺣﺮﮐﺖ ﻧﺎﺟﻮاﻧﻤﺮداﻧﻪ ﺧﻠﯿﺞ ﺧﻮكﻫﺎ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺷﮑﺴﺖ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺧﻠﯿﺞ ﺧﻮكﻫﺎ اﺛﺮ ﺑﺪى ﺑﺮاى دوﻟﺖ ﮐﻨﺪى داﺷﺖ اﮔﺮ ﭼﻪ ﮐﻨﺪى ﺑﺎ ﻗﺒﻮل ﺷﮑﺴﺖ ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻌﺮوﻓﻰ ﮔﻔﺖ‪» :‬ﭘﯿﺮوزى ﺻﺪ ﭘﺪر‬ ‫داد اﻣﺎ ﺷﮑﺴﺖ ﯾﺘﯿﻢ اﺳﺖ ﻣﻦ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ اﻗﺪاﻣﺎت دوﻟﺖ را ﺑﺮﻋﻬﺪه ﻣﻰﮔﯿﺮم‪«.‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن و ﻫﻨﺪ‬ ‫در ﺷﺒﻪ ﻗﺎره ﻫﻨﺪ از ‪ 60‬ﺳﺎل ﻗﺒﻞ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﻮ ﺑﯿﻦ دو ﮐﺸﻮر ﭘﺮﺟﻤﻌﯿﺖ ﻫﻨﺪ و ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن درﮔﯿﺮى ﺑﻮده ﮐﻪ رﯾﺸﻪى اﯾﻦ ﻣﻨﺎزﻋﻪ ﺑﻪ ﮐﺸﻤﯿﺮ‬ ‫ﺑﺎزﻣﻰﮔﺮدد‪ .‬در ﻣﺎه ﻣﻪ ‪ 1965‬ﺑﺎ ﺗﻮﺳﻞ ﺑﻪ زور ﺗﻮﺳﻂ ﻫﻨﺪ ﺑﺤﺮان ﮐﺸﻤﯿﺮ از ﻓﺎز ﺳﯿﺎﺳﻰ وارد ﻓﺎز ﻧﻈﺎﻣﻰ ﺷﺪ‪ .‬اﺑﺘﺪا ﯾﮏ ﮔﺮدان ﻧﯿﺮوى‬ ‫ﻫﻨﺪى ﺑﺎ ﻋﺒﻮر از ﺧﻂ آﺗﺶﺑﺲ ﺳﺎل ‪ ،1949‬ﭼﻨﺪ ﭘﺎﺳﮕﺎه ﭘﺎﮐﺴﺘﺎﻧﻰ را در ﮐﺎرﮔﯿﻞ اﺷﻐﺎل ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل اﻋﺘﺮاض ﻣﺮدم ﻣﺴﻠﻤﺎن ﮐﺸﻤﯿﺮ‬ ‫در ﻣﺎه ژوﺋﻦ‪ ،‬ﻫﻨﺪ ‪ 150‬ﻫﺰارﻧﯿﺮوى ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺷﻤﺎل ﻫﻨﺪ اﻋﺰام ﮐﺮد‪.‬‬ ‫اﯾﻦ اﻗﺪام ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻫﺰاران ﻧﯿﺮوى داوﻃﻠﺐ از ﮐﺸﻤﯿﺮ آزاد و ﻣﺮز ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﺑﮕﺬرﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﻣﺮدم ﮐﺸﻤﯿﺮ ﻫﻨﺪ ﺑﺸﺘﺎﺑﻨﺪ‪ .‬از اﯾﻦ زﻣﺎن‬ ‫ﺑﻪ ﺑﻌﺪ دو ﮐﺸﻮر ﮐﻠﯿﻪ ﻣﺬاﮐﺮات را ﮐﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪ و ﺟﻨﮕﻰ ﺗﻤﺎم ﻋﯿﺎر را آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ ﻧﺒﺎﯾﺪ از ﯾﺎد ﺑﺮد ﮐﻪ اﮔﺮ ﭼﻪ در ﻧﺒﺮد ‪ 1965‬ﻫﻨﺪ آﻏﺎز ﮐﻨﻨﺪهى ﺟﻨﮓ ﺑﻮد اﻣﺎ ﻫﻨﺪىﻫﺎ در دو دﻫﻪ ﻗﺒﻞ از آن ﻫﻤﻮاره در ﺑﺤﺚ ﮐﺸﻤﯿﺮ‬ ‫ﮐﻮﺗﺎه آﻣﺪه و ﻋﻠﻰرﻏﻢ ﺑﺮﺗﺮى ﻗﻮا ﺗﻦ ﺑﻪ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ در ﺑﺮاﺑﺮ ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن در دﻫﻪ ‪ 50‬داده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺮدم ﻣﺴﻠﻤﺎن ﮐﺸﻤﯿﺮ ﻧﯿﺰ در اﯾﻦ‬ ‫ﺳﺎلﻫﺎ ﻫﻤﻮاره ﺧﻮاﺳﺘﺎر اﺳﺘﻘﻼل از دوﻟﺖ ﻫﻨﺪوى ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﺑﻮدهاﻧﺪ‪.‬‬ ‫آﻏﺎز ﺟﻨﮓ‬ ‫ﭘﺲ از آن ﮐﻪ ﻫﻨﺪىﻫﺎ اﻋﻼم ﮐﺮدﻧﺪ ﺑﺨﺸﻰ از ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن ﮐﺸﻤﯿﺮى ﻧﻈﺎﻣﯿﺎن ﭘﺎﮐﺴﺘﺎﻧﻰ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻟﺒﺎس ﻣﺤﻠﻰ ﭘﻮﺷﯿﺪهاﻧﺪ‪ 150 ،‬ﻫﺰار ﻧﯿﺮوى‬ ‫ﺧﻮد را در ﭼﻨﺪ ﻣﺤﻮر ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ در آوردﻧﺪ و ﺑﺎ درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪن ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻣﺮزﺑﺎن و ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن وارد ﺑﺨﺶ ﮐﺸﻤﯿﺮ آزاد )ﺗﺤﺖ‬ ‫ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن( ﺷﺪﻧﺪ و ﻇﺮف ﻣﺪت ﮐﻮﺗﺎﻫﻰ ﺑﻪ ﻋﻤﻖ ‪ 40‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮى ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن رﺳﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ژﻧﺮال اﯾﻮب ﺧﺎن رﻫﺒﺮ ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن در اﯾﻦ زﻣﺎن دﺳﺘﻮر ﺑﺴﯿﺞ ﻗﻮا ﺑﺮاى ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻫﻨﺪى را داد ﺣﺎل آن ﮐﻪ زﻣﺎن ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻫﻨﺪى‬ ‫ﺑﻪ ‪ 21‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮى ﻣﻈﻔﺮآﺑﺎد )ﻣﺮﮐﺰ ﮐﺸﻤﯿﺮ ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن( رﺳﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫در اول ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ 1965‬ﻫﺰاران ﻧﯿﺮوى ﭘﺎﮐﺴﺘﺎﻧﻰ در ﺟﻨﻮب اﺳﻼم آﺑﺎد )راوﻟﭙﻨﺪى( ﺑﺎ ﻋﺒﻮراز ﻣﺮز ﭘﺎﺳﮕﺎهﻫﺎى ﻣﺮزى ﻫﻨﺪ را ﺗﺼﺮف ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﻨﺪ ﮐﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﺣﻤﻠﻪى ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن در ﭼﻨﺪ ﺻﺪ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮى ﮐﺸﻤﯿﺮ را ﻧﺪاﺷﺖ از ﻧﯿﺮوى ﻫﻮاﯾﻰ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد و در ﺣﻤﻼﺗﻰ وﺳﯿﻊ ﺻﺪﻫﺎ ﺗﺎﻧﮏ‬ ‫و ﺧﻮدروى ﭘﺎﮐﺴﺘﺎﻧﻰ را ﺑﻪ آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﻋﻤﻞ و ﭘﺎﯾﺪارى ﭘﺎﮐﺴﺘﺎﻧﻰﻫﺎ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ آﻧﻬﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺮ ﺟﺎدهﻫﺎى ﺟﺎﻣﻮ ‪ -‬ﺳﺮىﻧﮕﺮ‬ ‫ﮐﻪ راه ورود ﻫﻨﺪىﻫﺎ ﺑﻪ ﮐﺸﻤﯿﺮ ﻫﻨﺪ ﺑﻮد ﻣﺴﻠﻂ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻫﻨﺪ از اﯾﻦ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ درﻧﮓ را ﺟﺎﯾﺰ ﻧﺪاﻧﺴﺖ و ﺑﺎ ﺗﺠﻬﯿﺰ ﻗﻮا در ﻧﺰدﯾﮑﻰ ﻻﻫﻮر‬ ‫ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﺟﺒﻬﻪ را ﺑﺎز ﮐﺮد و از ﺳﻪ ﺟﻨﺎح ﺣﻤﻠﻪاى ﮔﺎزاﻧﺒﺮى را ﺑﺮاى ﺗﺴﺨﯿﺮ اﯾﻦ ﺷﻬﺮ ﻣﻬﻢ ﻫﻨﺪ آﻏﺎز ﮐﺮد‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﺮﺗﺮى ﻗﻮاى ﭼﻬﺎر ﺑﺮ ﯾﮏ ﺧﻮد در ﺑﺮاﺑﺮ ﭘﺎﮐﺴﺘﺎﻧﻰﻫﺎ ﺑﻪ ﭘﯿﺮوزى اوﻟﯿﻪ رﺳﯿﺪه وﻟﻰ در ﺣﻮاﻟﻰ ﻻﻫﻮر در ﭘﻰ ﺷﮑﺴﺖ‬ ‫ﻧﯿﺮوى ﻫﻮاﯾﻰ ﻫﻨﺪ از ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن واز دﺳﺖ دادن ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﻰ ﻫﻮاﯾﻰ از ﯾﮏ ﻃﺮف و ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﻣﺮداﻧﻪ و ﻣﺆﺛﺮ ﭘﺎﮐﺴﺘﺎﻧﻰﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻦ ﺑﻪ ﺗﻮﻗﻒ دادﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ‬ ‫ﻫﻨﺪىﻫﺎ ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺟﺎده ﻻﻫﻮر ﺑﻪ ﺣﯿﺪرآﺑﺎد )در ﺟﻨﻮب ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن( را ﻗﻄﻊ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪى ﻣﻨﺎﺳﺒﻰ رﺳﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪١٦١‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫اﻣﺎ ﺗﻮﻓﻖ آنﻫﺎ در ‪ 6‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﺗﻦ دادن ﺑﻪ ﻓﺸﺎرﻫﺎى ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻰ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻫﻨﺪىﻫﺎ در اﯾﻦ زﻣﺎن از ﺳﻮى دﻧﯿﺎ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ‬ ‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻰدﻟﯿﻞ ﺑﻪ ﻻﻫﻮر ﻣﻮرد ﻣﻼﻣﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﭼﯿﻨﻰﻫﺎ ﮐﻪ در ‪ 1962‬ﺑﺎ ﻫﻨﺪ ﺟﻨﮕﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر را ﺗﻬﺪﯾﺪ ﺑﻪ ﻣﺪاﺧﻠﻪى‬ ‫ﻧﻈﺎﻣﻰ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در ‪ 23‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ دو ﻃﺮف ﺑﺪون آن ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪاى دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ آﺗﺶﺑﺲ را ﻗﺒﻮل ﮐﺮدﻧﺪ ﺣﺎل آن ﮐﻪ »ﮔﺮﻓﺘﺎرى ﮐﺸﻤﯿﺮ«‬ ‫ﺣﻞ ﻧﺸﺪه ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد‪ .‬در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﻫﻨﺪىﻫﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﻘﻮط ‪ 70‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺗﻨﻬﺎ ‪ 19‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎى ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن را ﺳﺎﻗﻂ ﮐﺮدﻧﺪ ﺣﺎل آن ﮐﻪ در‬ ‫ﻧﺒﺮدﻫﺎى زﻣﯿﻨﻰ ﺗﺎﻧﮏﻫﺎى ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﺿﺮﺑﺎت ﺳﺨﺘﻰ از ﻫﻨﺪىﻫﺎ ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮد‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ 1965‬ﻫﻨﺪ و ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 7‬ﺗﺎ ‪ 10‬ﻫﺰار ﮐﺸﺘﻪ ﺑﺮﺟﺎ ﮔﺬاﺷﺖ و ﺷﺎﯾﺪ اﮔﺮ ﻓﺸﺎر دهﻫﺎ ﺳﯿﺎﺳﺘﻤﺪار ﻣﻌﺮوف ﺟﻬﺎن ﻧﻈﯿﺮ‬ ‫ﻧﺎﺻﺮ‪ ،‬ﮔﺎﺳﯿﮑﯿﻦ‪ ،‬ﭼﻮﺋﻦﻻى‪ ،‬ﺟﺎﻧﺴﻮن‪ ...،‬و ﺗﻬﺪﯾﺪ ﭼﯿﻦ ﻧﺒﻮد ﻧﺒﺮد ﻣﺬﮐﻮر ﺷﺪت ﻣﻰﯾﺎﻓﺖ و ﺻﺪﻫﺎ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ از ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﯾﻦ دو ﮐﺸﻮر ﻓﻘﯿﺮ‬ ‫ﺟﻨﻮب آﺳﯿﺎ ﮐﺸﺘﻪ ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﮔﺮ ﭼﻪ اﯾﻦ ﺟﻨﮓ اﺛﺮ ﻓﻮرى ﺑﺮاى ﻫﯿﭻ ﯾﮏ از دو ﻃﺮف ﻧﺪاﺷﺖ اﻣﺎ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ دﻧﯿﺎ ﺷﺎﻫﺪ رﺷﺪ ارﺗﺶﻫﺎى دو ﮐﺸﻮر ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاى ﮐﻪ‬ ‫ﻫﻢ اﮐﻨﻮن ﻫﺮ دو ﮐﺸﻮر ﭘﺮﺟﻤﻌﯿﺖﺗﺮﯾﻦ ارﺗﺶﻫﺎى ﺟﻬﺎن را در اﺧﺘﯿﺎر دارﻧﺪ‪) .‬ارﺗﺶ ﻫﻨﺪ ارﺗﺶ ﭼﻬﺎرم ﺟﻬﺎن و ارﺗﺶ ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ارﺗﺶ‬ ‫ﻫﻔﺘﻢ ﺟﻬﺎن اﺳﺖ( ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ دو ﮐﺸﻮر ﺑﻪ ﺑﻤﺐ اﺗﻢ دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ دو ﮐﺸﻮر در ‪ 1971‬ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺟﻨﮕﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺟﺪاﯾﻰ ﺑﻨﮕﻼدش )ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﺷﺮﻗﻰ( از ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﺷﺪ‪ .‬در دﻫﻪى ‪ 90‬ﻧﯿﺰ ﻃﺮﻓﯿﻦ در‬ ‫ﮐﺎرﮔﯿﻞ ﺑﻪ ﺟﻨﮕﻰ ﮔﺴﺘﺮده دﺳﺖ زدﻧﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﻪ وﺳﻌﺖ درﮔﯿﺮىﻫﺎى ﻗﺒﻠﻰ ﻧﺒﻮد اﻣﺎ ﺑﻪ ﺟﻬﺎن اﯾﻦ ﻫﺸﺪار را داد ﮐﻪ »ﺑﻤﺐ ﺳﺎﻋﺘﻰ‬ ‫ﮐﺸﻤﯿﺮ« ﻫﻨﻮز ﻓﻌﺎل اﺳﺖ و دﻧﯿﺎ را ﺗﻬﺪﯾﺪ ﻣﻰﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺟﻨﮓ وﯾﺘﻨﺎم‬ ‫ﻣﺮدم آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻫﺮﮔﺰ ﮔﻤﺎن ﻧﻤﻰﺑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ وﯾﺘﻨﺎم ﺳﺮزﻣﯿﻨﻰ دوردﺳﺖ در آﺳﯿﺎ و در ‪ 14‬ﻫﺰار ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮى آﻣﺮﯾﮑﺎ روزى ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ‬ ‫ﻣﻨﺠﻼب ﻧﻈﺎﻣﻰ اﻗﺘﺼﺎدى آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺷﻮد و ﺳﯿﺎﺳﺘﻤﺪاران واﺷﻨﮕﺘﻦ ﻣﺠﺒﻮر ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ »ﻫﺴﺖ و ﻧﯿﺴﺖ« ﺧﻮد را ﺑﺮ روى ﻣﯿﺰ وﯾﺘﻨﺎم ﺑﻪ ﻗﻤﺎر‬ ‫ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪ .‬ﺷﺮوع اﯾﻦ اﺷﺘﺒﺎه ﺑﺰرگ ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 1955‬ﺑﺎز ﻣﻰﮔﺸﺖ ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﮐﻪ ارﺗﺶ ﻓﺮاﻧﺴﻪ در اﺛﺮ ﺷﮑﺴﺖ از ﻧﯿﺮوﻫﺎى وﯾﺖﻣﯿﻦ ﺗﺤﺖ‬ ‫ﻓﺮﻣﺎن ﻣﺮدان ﺳﯿﺎﺳﻰ و ﻧﻈﺎﻣﻰ ﻫﺎﻧﻮى )ﺑﻪ وﯾﮋه ﭘﺲ از ﻧﺒﺮد دﯾﻦﺑﯿﻦﻓﻮ( ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﺗﺮك وﯾﺘﻨﺎم ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ آﻣﺮﯾﮑﺎ در آن ﺳﺎلﻫﺎ از ﺗﺮس‬ ‫ﺳﻘﻮط ﮐﻞ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻪ داﻣﺎن ﭼﯿﻦ و ﺷﻮروى ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ دوﻟﺖ وﯾﺘﻨﺎم ﺟﻨﻮﺑﻰ را ﺣﻤﺎﯾﺖ ﮐﻨﺪ ﺣﺎل آن ﮐﻪ ﺣﮑﺎم ﻧﺎﻻﯾﻖ ﺟﻨﻮﺑﻰ ﻧﻈﯿﺮ‬ ‫ﻧﮕﻮدﯾﻦ دﯾﻢ و ژﻧﺮال ﺧﻮان ﻫﺮﮔﺰ ﻣﺤﺒﻮﺑﯿﺘﻰ در ﺑﯿﻦ ﻣﺮدم ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ورود آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ‬ ‫آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﯿﻦ ﺳﺎلﻫﺎى ‪ 1955‬ﺗﺎ ‪ 1960‬ﯾﮏ ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر ﮐﻤﮏ و ﺻﺪﻫﺎ ﮐﺎرﺷﻨﺎس ﻧﻈﺎﻣﻰ ﺑﻪ وﯾﺘﻨﺎم ﺟﻨﻮﺑﻰ اﻋﺰام ﮐﺮد اﻣﺎ اﯾﻦ اﻗﺪاﻣﺎت‬ ‫ﻓﺎﯾﺪهاى ﻧﺪاﺷﺖ و در ‪ ،1960‬ﮐﻨﺘﺮل ‪ 80‬درﺻﺪ روﺳﺘﺎﻫﺎى وﯾﺘﻨﺎم ﺟﻨﻮﺑﻰ ﺑﻪ دﺳﺖ وﯾﺖﮐﻨﮓﻫﺎ )ﭼﺮﯾﮏﻫﺎﯾﻰ ﮐﻪ از ﺳﻮى وﯾﺘﻨﺎم ﺷﻤﺎﻟﻰ‪،‬‬ ‫ﺷﻮروى و ﭼﯿﻦ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ( اﻓﺘﺎد‪.‬‬ ‫ﻟﯿﻨﺪون ﺟﺎﻧﺴﻮن‪ ،‬رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر وﻗﺖ آﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬در ‪ 1961‬دﺳﺘﻮر ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻗﻮاى آﻣﺮﯾﮑﺎ را در ﻣﻨﻄﻘﻪ داد و ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ‪ 15‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻨﻄﻘﻪ اﻋﺰام ﮐﺮد‪ .‬اوﻟﯿﻦ ﻧﺒﺮد ﺟﺪى ﺑﯿﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻃﺮﻓﯿﻦ در ‪ 12‬ﻣﺎرس ‪ 1962‬آﻏﺎز ﻣﻰﺷﻮد و در آن دهﻫﺎ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ و وﯾﺘﻨﺎم‬ ‫ﺟﻨﻮﺑﻰ در ﭘﻨﺎه آﺗﺶ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰﻫﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﭼﺮﯾﮏﻫﺎ را آﻏﺎز ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ اﻣﺎ ﭼﺮﯾﮏﻫﺎ ﺑﺎ ﭘﺎﯾﺪارى و از ﺟﺎنﮔﺬﺷﺘﮕﻰ ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن را ﻋﻘﺐ ﻣﻰراﻧﻨﺪ‬ ‫و ﻋﻤﻼ ﮐﻨﺘﺮل روﺳﺘﺎﻫﺎ و راهﻫﺎى ﺧﺎرج ﺷﻬﺮى در ﺗﺼﺎﺣﺐ آنﻫﺎ ﺑﺎﻗﻰ ﻣﻰﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﻧﺒﺮد ﺑﻌﺪى در اﮐﺘﺒﺮ ‪ 1963‬رخ ﻣﻰدﻫﺪ ﮐﻪ در آن ارﺗﺸﻰ‬ ‫دوﻟﺘﻰ وﯾﺘﻨﺎم ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﻣﻘﻬﻮر ﻗﺪرت و ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻰ وﯾﺖﮐﻨﮓﻫﺎ ﻣﻰﺷﻮد ﺑﺎ روى ﮐﺎر آﻣﺪن ژﻧﺮالﻫﺎ در دوﻟﺖ وﯾﺘﻨﺎم ﺟﻨﻮﺑﻰ در ﻧﻮاﻣﺒﺮ‬ ‫‪١٦٢‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫‪ ،1963‬ﻧﻈﺎﻣﯿﺎن ﻋﻤﻠﯿﺎت ﮔﺴﺘﺮدهاى را ﻋﻠﯿﻪ ﻣﺮدم ﺑﻰدﻓﺎع و وﯾﺖﮐﻨﮓﻫﺎ آﻏﺎز ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﻣﺮگ دهﻫﺎ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﻣﻰﺷﻮد‪ .‬ﺟﺎﻧﺴﻮن‬ ‫رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر آﻣﺮﯾﮑﺎ در ‪ 1964‬در ﻧﻄﻘﻰ اﻋﻼم ﻣﻰﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﮕﺬارد آﺳﯿﺎى ﺟﻨﻮب ﺷﺮﻗﻰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭼﯿﻦ از دﺳﺖ ﺑﺮود‪.‬‬ ‫اﻓﺰاﯾﺶ ﺣﻀﻮر آﻣﺮﯾﮑﺎ در وﯾﺘﻨﺎم‬ ‫ﮐﻤﮏﻫﺎى ﭘﺮاﮐﻨﺪه و ﻫﻮاﯾﻰ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ 1964‬دردى را از ﻗﻮاى وﯾﺘﻨﺎم ﺟﻨﻮﺑﻰ دوا ﻧﮑﺮد و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﺗﺎ وﯾﺖﮐﻨﮓﻫﺎ ﺑﺎ ﺣﻤﺎﯾﺖ‬ ‫ﺟﺪىﺗﺮى از ﺳﻮى ﺷﻤﺎﻟﻰﻫﺎ و روسﻫﺎ ﺑﻪ ﻗﺪرت ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪاى ﺑﺮﺳﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﮐﻪ در آن زﻣﺎن ﺧﻄﺮ ﺳﻘﻮط ﺳﺎﯾﮕﻮن را ﺟﺪى‬ ‫ﻣﻰدﯾﺪ از ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ 1964‬ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﺣﻀﻮر ﺧﻮد را در وﯾﺘﻨﺎم ﺗﻘﻮﯾﺖ ﮐﻨﺪ و از آن زﻣﺎن ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳﯿﻞ ﺳﺮﺑﺎزان آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺳﺮازﯾﺮ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﻢ زﻣﺎن ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﻧﯿﺮوﻫﺎى آﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﻣﺸﺘﺮك ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻧﻈﺎﻣﯿﺎن آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ ﺳﭙﺮده ﺷﺪ‪ .‬در ﻋﻤﻠﯿﺎت »آﻟﻔﺎ ‪»34‬ﺑﻨﺎدر ﺷﻤﺎل‬ ‫وﯾﺘﻨﺎم ﺗﻮﺳﻂ ﻧﺎوﻫﺎى ﻣﺸﺘﺮك آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ و وﯾﺘﻨﺎم ﺟﻨﻮﺑﻰ درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪه ﺷﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﮐﻤﺎﻧﺪوﻫﺎى ﺟﻨﻮﺑﻰ در ﭘﻨﺎه آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰﻫﺎ دو‬ ‫ﺟﺰﯾﺮه در ﺧﻠﯿﺞ ﺗﻮﻧﮑﻦ را ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار دادﻧﺪ‪ .‬ﻧﺎوﭼﻪﻫﺎى ﺳﺮﯾﻊاﻟﺴﯿﺮ ﺷﻤﺎﻟﻰ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺗﻼﻓﻰ ﮐﺸﺘﻰﻫﺎى ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﻰ ﮐﻨﻨﺪه در ﻣﻨﻄﻘﻪ را‬ ‫ﻫﺪف ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺎوﺷﮑﻦ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﺎدوﮐﺲ از ﺑﯿﻦ رﻓﺖ‪ .‬ﺗﺎ آن زﻣﺎن آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻫﻨﻮز رﺳﻤﺎ ﺑﺎ وﯾﺘﻨﺎم ﺷﻤﺎﻟﻰ درﮔﯿﺮ ﺟﻨﮓ‬ ‫ﻧﺸﺪه ﺑﻮد و ﺻﺮﻓﺎ ﻋﻠﯿﻪ ﭼﺮﯾﮏﻫﺎى وﯾﺖﮐﻨﮓ ﻣﻰﺟﻨﮕﯿﺪ‪ .‬ﺷﻤﺎﻟﻰﻫﺎ ﻧﯿﺰ در آن زﻣﺎن ﻋﻼﻗﻪاى ﺑﻪ درﮔﯿﺮ ﺷﺪن ﺑﺎ اﯾﻦ ﻏﻮل ﻧﻈﺎﻣﻰ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‬ ‫ﺣﺘﺎ ﺣﻤﻠﻪى آنﻫﺎ ﺑﻪ ﻧﺎوﺷﮑﻦ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ ﻧﯿﺰ از روى ﻋﻤﺪ ﻧﺒﻮد آنﻫﺎ ﮔﻤﺎن ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ ﻧﺎوﭼﻪﻫﺎى ﺟﻨﻮﺑﻰ را ﻫﺪف ﻗﺮار ﻣﻰدﻫﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ آﻣﺮﯾﮑﺎ اﻣﺎ ﻇﺎﻫﺮا ﻣﻨﺘﻈﺮ اﯾﻦ اﺷﺘﺒﺎه ﺷﻤﺎﻟﻰﻫﺎ ﺑﻮد ﭼﺮا ﮐﻪ در ﮐﻢﺗﺮ از ‪ 12‬ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻌﺪ ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﺣﻤﻠﻪﻫﺎى ﻫﻮاﯾﻰ را ﻋﻠﯿﻪ ﺷﻤﺎﻟﻰﻫﺎ‬ ‫ﺗﺮﺗﯿﺐ داد و ﻫﺰاران ﺗﻦ ﺑﻤﺐ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺷﻤﺎل رﯾﺨﺖ‪ .‬در ‪ 7‬اوت ﺟﺎﻧﺴﻮن از ﻣﺠﻠﺲ و ﺳﻨﺎى آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻣﺠﻮز ورود ﺑﻪ ﺟﻨﮓ را ﮔﺮﻓﺖ و در‬ ‫ژاﻧﻮﯾﻪ ‪ 1965‬ﭘﺲ از آن ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﺑﻪ رﯾﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮرى اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪ ﺑﺎ اﻋﺰام ‪ 185‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﺑﻪ وﯾﺘﻨﺎم ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫در ﻣﺎرس ‪ 1965‬در ﻋﻤﻠﯿﺎت رﻋﺪ ﺧﺮوﺷﺎن ﻫﺰاران ﺳﻮرﺗﻰ ﭘﺮواز ﺗﻮﺳﻂ ﺑﻤﺐ اﻓﮑﻦﻫﺎى ﺑﻰ ‪ ،52‬اف ‪ ،4 -‬اف ‪ ،5 -‬و اف ‪ 111‬ﺑﺎراﻧﻰ از‬ ‫آﺗﺶ ﺑﺮاى ﻣﺮدم ﺷﻤﺎﻟﻰ ﺑﻪ ارﻣﻐﺎن آورد‪ .‬آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰﻫﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻗﺼﺪ دارﻧﺪ در اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺷﻤﺎﻟﻰﻫﺎ را ﺑﻪ ﻋﺼﺮ ﺣﺠﺮ ﺑﺎزﮔﺮداﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ دﻓﺎع ﻫﻮاﯾﻰ ﺷﻤﺎﻟﻰﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﮐﻢ ﺗﻮان ﻧﺒﻮد و ﺣﻤﻼت ﻫﻮاﯾﻰ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﻠﻔﺎت ﺷﺪﯾﺪ ﻫﻤﺮاه ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﺮﻓﺮﻣﺎﻧﺪه آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰﻫﺎ ﺟﻨﮓ وﯾﺘﻨﺎم‪ ،‬ژﻧﺮال وﺳﺘﻤﻮرﻟﻨﺪ‪ ،‬در اﯾﻦ زﻣﺎن ﻓﺮﻣﺎﻧﻰ را از واﺷﻨﮕﺘﻦ درﯾﺎﻓﺖ ﮐﺮد ﻣﺒﻨﻰ ﺑﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ ﻧﯿﺮو و‬ ‫ﺗﺠﻬﯿﺰات ﻫﯿﭻ ﻧﮕﺮاﻧﻰ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﺨﻮاﻫﺪ در اﺧﺘﯿﺎر او ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰﻫﺎ در ‪ 1966‬ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺧﻮد را ﺑﻪ ‪542‬‬ ‫ﻫﺰار ﻧﻔﺮ اﻓﺰاﯾﺶ دادﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد ﺟﺎﻧﮑﺸﻦ ﺳﯿﺘﻰ‬ ‫رﺷﺪ ﻫﺮاسآور ﻗﻮاى ﻧﻈﺎﻣﻰ آﻣﺮﯾﮑﺎ آنﻫﺎ را در وﺿﻌﯿﺖ ﺑﺮﺗﺮ ﻗﺮار داد و در اواﺧﺮ ‪ ،1966‬ﺻﺪه ﻫﺰار ﻧﯿﺮوى ﺟﻨﻮﺑﻰ در ﮐﻨﺎر ‪ 45‬ﻫﺰار‬ ‫آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ ﺣﻤﻼت ﺳﻨﮕﯿﻰ را در ﭘﻨﺎه آﺗﺶ ﻫﻠﻰﮐﻮﭘﺘﺮﻫﺎى آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﻣﺮﮔﺒﺎر ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺎل ‪ 1967‬ﻧﯿﺰ ﮐﺸﯿﺪه ﺷﺪ‬ ‫ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺮ ‪ 100‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ از ﻃﺮﻓﯿﻦ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ اﻣﺎ وﯾﺖﮐﻨﮓﻫﺎ اﺟﺎزهى ﭘﯿﺸﺮوى ﺑﻪ دﺷﻤﻦ را ﻧﺪادﻧﺪ و ﺣﻤﻼت ﺑﺎ ﺷﮑﺴﺖ روﺑﻪرو ﺷﺪ اﮔﺮ‬ ‫ﭼﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎى وﯾﺖﮐﻨﮓ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺿﺮﺑﻪ ﺧﻮردﻧﺪ و ﺗﻌﺪاد آنﻫﺎ ﺑﻪ ‪ 20‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ رﺳﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﻠﻔﺎت ﺳﺮﺑﺎزان آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ در ‪ 1967‬ﺑﻪ ‪ 15‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ رﺳﯿﺪ و اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﻰ ﺑﻮد ﮐﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺗﻨﻬﺎ در ﻫﻤﺎن ﺳﺎل ‪ 25‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺑﺮاى‬ ‫ﺟﻨﮓ ﻣﺬﮐﻮر ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬اﻋﺘﺮاﺿﺎت در آﻣﺮﯾﮑﺎ ﮐﻢ ﮐﻢ ﺷﺮوع ﺷﺪه ﺑﻮد و ﻣﺮدم ﮐﻪ ﻧﮕﺮان ﺟﺎن ﺟﻮاﻧﺎن ﻧﻮزده ﺳﺎﻟﻪى ﺧﻮد ﺑﻮدﻧﺪ‬ ‫)ﻋﻤﺪهى ﮐﺸﺘﻪﻫﺎ ﻧﯿﺮوﻫﺎى وﻇﯿﻔﻪ ﺑﻮدﻧﺪ( ﺗﻈﺎﻫﺮات را آرام آرام ﺷﺮوع ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪١٦٣‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﻫﻮاﯾﻰ‬ ‫ﺗﻨﻬﺎ ﮐﺎرت ﺑﺮﻧﺪهى آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻧﯿﺮوى ﻫﻮاﯾﻰ ﺑﻮد‪ .‬ﮐﺴﻰ ﻧﻤﻰداﻧﺪ آﻣﺮﯾﮑﺎ در ﺟﻨﮓ وﯾﺘﻨﺎم از ﭼﻪ ﺗﻌﺪاد ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺮﺧﻰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﺎن‬ ‫ﮔﺮﻧﻮﯾﻞ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه ﺗﺎرﯾﺦ ﺟﻬﺎن در ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺘﻢ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﺑﻤﺐﻫﺎﯾﻰ ﮐﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻋﻠﯿﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎى ﺷﻤﺎﻟﻰ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮد ﭘﯿﺶ از ﮐﻞ ﺑﻤﺒﺎرانﻫﺎى‬ ‫ﺟﻨﮓ دوم ﺟﻬﺎﻧﻰ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻧﻈﺎﻣﯿﺎن ﺷﻤﺎﻟﻰ ﻧﯿﺰ ﺣﺠﻢ اﯾﻦ ﺑﻤﺒﺎرانﻫﺎ را ﭼﯿﺰى در ﺣﺪود ‪ 7‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺗﻦ )ﻣﻌﺎدل ‪ 50‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻤﺐ ﻫﯿﺮوﺷﯿﻤﺎ( ﻣﻰداﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺷﻮروى ﮐﻪ در آن ﺳﺎلﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺷﮑﺴﺖ اﻋﺮاب از اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﻣﻮرد اﻧﺘﻘﺎد ﻣﺘﺤﺪاﻧﺶ ﺑﻮد ﺗﺼﻤﯿﻢ داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻗﯿﻤﺖ ﻣﺎﻧﻊ‬ ‫ﻓﺮوﭘﺎﺷﻰ ارﺗﺶ وﯾﺘﻨﺎم ﺷﻤﺎﻟﻰ ﺷﻮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ وﻗﺘﻰ دﯾﺪ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻪ ﻫﺸﺪارﻫﺎى ﻣﺴﮑﻮ و ﺟﻬﺎن درﺑﺎرهى ﺟﻨﮓ ﻣﺬﮐﻮر ﺗﻮﺟﻬﻰ ﻧﺪارد و ﻗﺼﺪ‬ ‫دارد ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﻨﮓﻫﺎى ﻗﺒﻠﻰ ﺑﺎ ﺑﻤﺒﺎرانﻫﺎى ﮔﺴﺘﺮده ﺗﻮان ﻣﺪاﻓﻌﺎن را از درون ﺑﺸﮑﻨﺪ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﻗﻮا از ﺷﻤﺎﻟﻰﻫﺎ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﯿﻞ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎى ﺟﻨﮕﻰ ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪى ﻣﯿﮓ و ﺳﻮﺧﻮ در ﮐﻨﺎر ﻣﻮﺷﮏﻫﺎى ﺳﺎم و ﺗﻮپﻫﺎى ﺿﺪﻫﻮاﯾﻰ ‪ 23‬و ‪ 30‬ﻣﯿﻠﻰﻣﺘﺮى در ﮐﻨﺎر ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ‬ ‫ﺑﻪ وﯾﺘﻨﺎم اﻋﺰام ﺷﺪ و ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻓﻀﺎى وﯾﺘﻨﺎم ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﺟﻬﻨﻤﻰ ﭘﺮﺧﻄﺮ و ﺳﻮزﻧﺪه ﺑﺮاى ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ ﺷﻮد )ﯾﮏ ﺳﻮم ﺗﻠﻔﺎت آﻣﺮﯾﮑﺎ‬ ‫را در ﺟﻨﮓ وﯾﺘﻨﺎم ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ و ﻫﻠﻰﮐﻮﭘﺘﺮ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﻰدادﻧﺪ(‪.‬‬ ‫در دﻫﻪى ‪ 60‬ﻧﯿﺮوى ﻫﻮاﯾﻰ ﺷﻤﺎل ﺑﻪ ﻗﺪرت اول ﻫﻮاﯾﻰ ﻣﻨﻄﻘﻪ )و ﺣﺘﺎ آﺳﯿﺎ( ﺗﺒﺪل ﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺒﺮد در آن زﻣﺎن ﺑﺎ در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺘﻦ ﻫﺰار‬ ‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﯿﮓﻫﺎى ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪى ‪) 21‬ﺑﺮاى آن زﻣﺎن( ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﮐﺎﺑﻮﺳﻰ ﺑﺮاى ﺑﻰ ‪ 52‬و اف ‪105 -‬ﻫﺎى آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﻘﻮط دهﻫﺎ ﺑﻰ‪ 52 -‬ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﺪام ﭼﻨﺪ ﺻﺪ ﻣﯿﻠﯿﻮن دﻻر ﻗﯿﻤﺖ داﺷﺘﻪ و ﻫﺸﺖ ﺧﺪﻣﻪ ﺑﺎﺗﺠﺮﺑﻪ در آن ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﺳﺒﺐ روى آورى‬ ‫آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻪ ﺑﻤﺐ اﻓﮑﻦﻫﺎى ﺳﺒﮏ و ﺳﺮﯾﻊ ﻧﻈﯿﺮ ﻓﺎﻧﺘﻮم و ﺗﺎﯾﮕﺮ )اف ‪ (5 -‬ﺷﺪ اﻣﺎ ﻣﻮﺷﮏﻫﺎى رﻫﮕﯿﺮى ﺳﺎم ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻌﻘﯿﺐ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺗﺎ ﺳﻘﻮط‬ ‫دﺳﺖ از ﺳﺮ آنﻫﺎ ﺑﺮﻧﻤﻰداﺷﺘﻨﺪ ﻣﺸﮑﻞ آﻓﺮﯾﻦ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬در ارﺗﻔﺎع ﭘﺎﯾﯿﺰ ﻧﯿﺰ ﺗﻮپﻫﺎى ﺿﺪﻫﻮاﯾﻰ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎى آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ را ﻏﺮﺑﺎل ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﺮ ﺧﻠﺒﺎن ﺷﺠﺎﻋﻰ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ از ﻣﯿﺎن ﺑﺮدن ﺗﻮپﻫﺎى ﺿﺪﻫﻮاﯾﻰ ﺑﻪ آنﻫﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻰﺑﺮد و در اﺛﺮ ﺗﻤﺮﮐﺰ آﺗﺶ »ﭘﻮدر« ﻣﻰﺷﺪ‪.‬‬ ‫روسﻫﺎ آﺧﺮﯾﻦ ﺗﮑﻨﯿﮏﻫﺎى دﻓﺎﻋﻰ ﺧﻮد را در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺑﻪ ﺷﻤﺎﻟﻰﻫﺎ ﯾﺎد ﻣﻰدادﻧﺪ و ﺷﺪت ﻫﻤﯿﻦ ﻧﺒﺮدﻫﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ در اواﺧﺮ ‪ 1967‬ﺟﺎﻧﺴﻮن‬ ‫را وادار ﺑﻪ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ ﺑﻰاﺛﺮ ﺑﻮدن ﺑﻤﺒﺎرانﻫﺎ ﮐﺮد‪ .‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻰﺷﻮد آﻣﺮﯾﮑﺎ در ﺟﻨﮓ وﯾﺘﻨﺎم ‪ 4‬ﻫﺰار ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ را از دﺳﺖ داد‪.‬‬ ‫ﻫﻠﻰﮐﻮﭘﺘﺮﻫﺎ‬ ‫در ﻫﯿﭻ ﺟﻨﮕﻰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﻨﮓ وﯾﺘﻨﺎم از ﻫﻠﻰﮐﻮﭘﺘﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮔﺴﺘﺮده اﺳﺘﻔﺎده ﻧﺸﺪ‪ .‬ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻫﻠﻰﮐﻮﭘﺘﺮ ﺳﺎزى آﻣﺮﯾﮑﺎ در آن ﺳﺎلﻫﺎ ﺑﺎ ﻋﺮﺿﻪى‬ ‫ﻣﺪلﻫﺎى ﺟﺪﯾﺪ ﺑﻞ ‪ 214‬و ‪ 212‬و ﺳﯿﮑﻮرﺳﮑﻰ در ﮐﻨﺎر ﺟﺖ رﻧﺠﺮ ﺧﻮب درﺧﺸﯿﺪ اﻣﺎ ﺷﺠﺎﻋﺖ ﺟﻨﮕﺠﻮﯾﺎن وﯾﺘﻨﺎﻣﻰ در ﮐﻨﺎر ﺳﻼحﻫﺎى‬ ‫ﻧﯿﻤﻪ ﺳﻨﮕﯿﻦ و ﺳﺒﮏ آﻧﻬﺎ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻫﺰاران ﻫﻠﻰﮐﻮﭘﺘﺮ و ﺧﻠﺒﺎن آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ در ﻧﺒﺮد وﯾﺘﻨﺎم از ﺑﯿﻦ ﺑﺮوﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ وﺟﻮد ﻫﻠﻰﮐﻮﭘﺘﺮﻫﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان »ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﻰ ﻧﺰدﯾﮏ ﻫﻮاﯾﻰ« ﺑﺎرﻫﺎ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺑﻪ دام اﻓﺘﺎدهى آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ رﺳﯿﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاى ﮐﻪ اﮔﺮ اﯾﻦ ﻫﻠﻰﮐﻮﭘﺘﺮﻫﺎ ﻧﺒﻮدﻧﺪ ﺑﻪ‬ ‫دﻓﻌﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰﻫﺎ در ﺗﻠﻪى وﯾﺖﮐﻨﮓﻫﺎ و ﺷﻤﺎﻟﻰﻫﺎ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﻤﻠﻪ ﺗﺖ‬ ‫ﺑﻰﻓﺮﺟﺎم ﺑﻮدن ﺣﻤﻼت آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ژﻧﺮال ﺟﯿﺎپ در ‪ 31‬ژاﻧﻮﯾﻪ ‪ 1968‬در ﺟﺒﻬﻪاى ﺑﻪ ﻃﻮل ‪ 50‬ﺷﻬﺮ و ﻣﺮﮐﺰ ﻣﻬﻢ در ﺟﻨﻮب‬ ‫وﯾﺘﻨﺎم ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺷﻤﺎﻟﻰ و وﯾﺖﮐﻨﮓﻫﺎ دﺳﺖ ﺑﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺰﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد ﺗﺖ از ﺟﻤﻠﻪ ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺳﻨﮕﯿﻨﻰ ﺑﻮد ﮐﻪ در آن ‪ 700‬ﻫﺰار ﻧﯿﺮوى ﮐﻤﻮﻧﯿﺴﺖ و ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻘﺪار ﻧﯿﺮوى آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ و ﺟﻨﻮﺑﻰ ﺷﺮﮐﺖ داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫وﯾﺖﮐﻨﮓﻫﺎ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺟﻨﺎﯾﺎت آﻣﺮﯾﮑﺎ در اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻗﺴﺎوتﻫﺎى زﯾﺎدى ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ و در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺑﺰرگ از »اﺳﺎرت« ﺧﺒﺮى ﻧﺒﻮد‪.‬‬ ‫ﺣﻤﻼت ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮاﻧﻪى وﯾﺘﻨﺎﻣﻰ در ﺑﺴﯿﺎرى از ﻧﻘﺎط ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺳﺮﺑﺎزان آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ ﺑﺎ ﺑﻰﻧﻈﻤﻰ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﮐﻨﻨﺪ واﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ در رﺳﺎﻧﻪﻫﺎى‬ ‫ﺟﻬﺎن و ﺑﻪ وﯾﮋه آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺑﺪى از ﺧﻮد ﺑﻪ ﺟﺎى ﮔﺬاﺷﺖ‪.‬‬ ‫‪١٦٤‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫آﻏﺎز ﻗﺒﻮل ﺷﮑﺴﺖ‬ ‫ﺷﮑﺴﺖ ﻧﺒﺮد »ﺗﺖ« در ﮐﻨﺎر اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻠﻔﺎت ﻫﻮاﯾﻰ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﻧﺴﻮن ﺑﻪ ﺻﻮرت ﯾﮏ ﻃﺮﻓﻪ ﺣﻤﻼت ﻫﻮاﯾﻰ را از ﻣﺎرس ‪ 1968‬ﮐﺎﻫﺶ‬ ‫دﻫﺪ و درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺬاﮐﺮه ﺑﺎ ﺳﺮان وﯾﺘﻨﺎم ﺷﻤﺎل را ﺑﮑﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ در اﯾﻦ زﻣﺎن ﻧﯿﺮوﻫﺎى آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ در وﯾﺘﻨﺎم از ﻣﺮز ‪ 700‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﮔﺬﺷﺘﻪ‬ ‫ﺑﻮد‪ .‬آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺗﻨﻬﺎ در ﺳﺎلﻫﺎى ‪ 1965‬ﺗﺎ ‪ 1968‬ﺑﺎ ‪ 107‬ﻫﺰار ﺣﻤﻠﻪ )ﺳﻮرﺗﻰ ﭘﺮواز( ‪ 2 / 6‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺗﻦ ﺑﻤﺐ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﺮدم وﯾﺘﻨﺎم ﺷﻤﺎﻟﻰ‬ ‫رﯾﺨﺘﻨﺪ‪ .‬در ‪ 1969‬آﻣﺮﯾﮑﺎ ﮐﺎﻣﻼ در اﻧﻔﻌﺎل ﺑﻮد ﺗﺎ آن ﮐﻪ در آورﯾﻞ ‪ 1970‬وﯾﺘﻨﺎم ﺷﻤﺎﻟﻰ و وﯾﺖﮐﻨﮓﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﺠﻬﯿﺰ ﻗﻮا دﺳﺖ ﺑﻪ ﺣﻤﻠﻪ‬ ‫ﺳﺮاﺳﺮى ﺑﻪ ‪ 424‬ﭘﺎﯾﮕﺎه و ﻣﺮﮐﺰ ﻧﻈﺎﻣﻰ آﻣﺮﯾﮑﺎ زدﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﻧﺸﺎن داد آﻣﺮﯾﮑﺎ دﯾﮕﺮ ﺑﺮﻧﺪه اﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫در ‪ 1970‬آﻣﺮﯾﮑﺎ و وﯾﺘﻨﺎم ﺟﻨﻮﺑﻰ ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻻﺋﻮس در ﻏﺮب وﯾﺘﻨﺎم ﺳﻌﻰ ﮐﺮدﻧﺪ ﺧﻄﻮط ﻣﻮاﺻﻼﺗﻰ ﺷﻤﺎﻟﻰﻫﺎ را از ﺑﯿﻦ ﺑﺒﺮﻧﺪ اﻣﺎ در اﯾﻦ‬ ‫ﮐﺎر ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﺎ آﻏﺎز ﺧﺮوج ﻧﯿﺮوﻫﺎى آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ از ﻣﻨﻄﻘﻪى ﺷﻤﺎﻟﻰﻫﺎ ﻣﺠﺪدا ﺑﻪ ﻻﺋﻮس ﻣﺴﻠﻂ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻗﺒﻮل ﺷﮑﺴﺖ‬ ‫آﻏﺎز ﺧﺮوج آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰﻫﺎ از وﯾﺘﻨﺎم ﺳﻪ دﻟﯿﻞ ﻋﻤﺪه داﺷﺖ‪ :‬ﻧﺨﺴﺖ آن ﮐﻪ رﯾﭽﺎرد ﻧﯿﮑﺴﻮن رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮرى ﺟﺪﯾﺪ آﻣﺮﯾﮑﺎ اﯾﻦ ﺟﻨﮓ را‬ ‫اﺷﺘﺒﺎه ﮔﺬﺷﺘﮕﺎن ﻣﻰداﻧﺴﺖ و ﻋﻼﻗﻪاى ﺑﻪ اداﻣﻪ آن ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬دوم آن ﮐﻪ ﻣﺮدم آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻣﺮﺗﺐ ﺑﺎ ﺑﺮﮔﺰارى ﺗﻈﺎﻫﺮات ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﭘﺎﯾﺎن ﺟﻨﮓ‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ و ﺳﻮم آن ﮐﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ از ﻧﻈﺮ ﻧﻈﺎﻣﻰ اﻣﯿﺪى ﺑﻪ ﭘﯿﺮوزى در وﯾﺘﻨﺎم ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﺬاﮐﺮات ﺻﻠﺢ ﻋﻠﻰرﻏﻢ ﻣﻮﺿﻊ ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺨﺖ ﺷﻤﺎﻟﻰﻫﺎ ﺑﺎر دﯾﮕﺮ آﻏﺎز ﺷﺪ و در ژاﻧﻮﯾﻪ ‪ 1973‬ﺑﺎﻻﺧﺮه آﻣﺮﯾﮑﺎ ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﺎﻣﻞ از »ﺟﻨﻮب« ﺧﺎرج ﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﻰ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺳﺎلﻫﺎى ‪ 1971‬ﺗﺎ ‪ 1973‬در اﺛﺮ ﮐﻨﺎر ﮐﺸﯿﺪن ﺗﺪرﯾﺠﻰ‬ ‫ارﺗﺶ آﻣﺮﯾﮑﺎ وﯾﺘﻨﺎﻣﻰﻫﺎ ﺟﻨﻮﺑﻰ ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ ﺗﻮان ﺧﻮد را از دﺳﺖ داده ﺑﻮدﻧﺪ و در ‪ 1974‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﮐﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﻫﻤﻪ ﻧﯿﺮوى‬ ‫ﺧﻮد را از ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺧﺎرج ﮐﻨﺪ ارﺗﺶ ﺟﻨﻮب ﮐﺎﻣﻼ از ﻫﻢ ﭘﺎﺷﯿﺪ و ﺻﺪﻫﺎ ﻫﺰار وﯾﺖﮐﻨﮓ در ﮐﻨﺎر ارﺗﺶ ﯾﮏ ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻧﻔﺮى ﺷﻤﺎل ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ‬ ‫ﺗﻤﺎم ﺷﻬﺮﻫﺎ را در ﺟﻨﻮب ﻓﺘﺢ ﮐﺮده و در ‪ 30‬آورﯾﻞ ‪ 1975‬ﺳﺎﯾﮕﻮن ﻧﯿﺰ ﺳﻘﻮط ﮐﺮد‪.‬‬ ‫در ﺣﻘﯿﻘﺖ ارﺗﺶ ﺟﻨﻮب ﺑﺪون آﻣﺮﯾﮑﺎ »ﻫﺮﮔﺰ ﭼﯿﺰى ﻧﺒﻮد‪«.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮد‬ ‫ﻧﺒﺮد وﯾﺘﻨﺎم ﭘﺮﺗﻠﻔﺎتﺗﺮﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎن ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ دوم ﺟﻬﺎﻧﻰ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﺟﻨﮓ ‪ 2 / 5‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﮐﺸﺘﻪ ﺑﺮﺟﺎى ﮔﺬاﺷﺖ ﮐﻪ ‪ 57‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ از آنﻫﺎ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬آﻣﺮﯾﮑﺎ از اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ‪ 300‬ﻫﺰار زﺧﻤﻰ و ﻣﻌﻠﻮل‬ ‫ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﯾﺎدﮔﺎر ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﺳﻘﻮط ‪ 6‬ﻫﺰار ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ و ﻫﻠﻰﮐﻮﭘﺘﺮ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ ﺣﮑﺎﯾﺖ از ﺷﺪت اﯾﻦ ﻧﺒﺮد در ﺑﺨﺶ ﻫﻮاﯾﻰ داﺷﺖ )ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺷﻤﺎﻟﻰ اﯾﻦ‬ ‫رﻗﻢ را ‪ 5‬ﻫﺰار ﻫﻠﻰﮐﻮﭘﺘﺮ و ‪ 4‬ﻫﺰار ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ذﮐﺮ ﮐﺮدهاﻧﺪ( ﻫﻨﻮز ﺟﻨﺎزهى ﻫﺰاران ﺧﻠﺒﺎن آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ در وﯾﺘﻨﺎم ﭘﯿﺪا ﻧﺸﺪه اﺳﺖ‪ .‬وﯾﺘﻨﺎم ﺟﻨﻮﺑﻰ‬ ‫و ﺷﻤﺎﻟﻰ در ‪ 1976‬رﺳﻤﺎ ﻣﺘﺤﺪ ﺷﺪﻧﺪ و ﺟﺒﻬﻪ ﮐﻤﻮﻧﯿﺴﺖﻫﺎ را در ﺷﺮق و ﺟﻨﻮب آﺳﯿﺎ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺗﻘﻮﯾﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد وﯾﺘﻨﺎم دهﻫﺎ اﺛﺮ ﻣﻬﻢ داﺷﺖ اﻣﺎ ﺳﻪ اﺛﺮ آن ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪﺗﺮ از ﺑﻘﯿﻪ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫‪ -1‬ﺷﮑﺴﺖ ﻗﻄﻌﻰ ارﺗﺶ آﻣﺮﯾﮑﺎ‪ .‬آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺗﺎ آن زﻣﺎن در ﻫﯿﭻ ﺟﻨﮕﻰ ﺷﮑﺴﺖ ﻗﻄﻌﻰ ﻧﺨﻮرده ﺑﻮد و اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺣﯿﺜﯿﺖ آﻣﺮﯾﮑﺎ و اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ‬ ‫ﻧﻔﺲ ﻣﺮدم آن را ﺑﻪ اﻧﺪازهاى ﮐﺎﻫﺶ داد ﮐﻪ ﺗﺎ ﺳﺎلﻫﺎى ﺳﺎل ﺳﯿﺎﺳﺘﻤﺪاران و ﻣﺮدم آن ﺟﺮأت ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﮐﺸﻮر دﯾﮕﺮى را ﻧﯿﺎﻓﺘﻨﺪ و ﺗﻨﻬﺎ‬ ‫ﭘﯿﺮوزى ﺻﺮﯾﺢ ﺟﻨﮓ ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس در ‪ 1991‬اﯾﻦ ﺧﺎﻃﺮه ﺗﻠﺦ را از ﯾﺎد آنﻫﺎ ﺑﺮد‪.‬‬ ‫‪ -2‬ورود ﻏﻮل ﺳﯿﺎﺳﻰ ﺷﻮروى ﺑﻪ ﻋﺮﺻﻪى ﺟﻬﺎﻧﻰ ﮐﻪ از ﺳﺎل ‪ 1945‬آﻏﺎز ﺷﺪه ﺑﻮد در ‪ 1975‬ﺑﻪ اوج ﺧﻮد رﺳﯿﺪ و روسﻫﺎ از ﺷﮑﺴﺖ‬ ‫واﺷﻨﮕﺘﻦ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺑﻬﺮه را ﺑﺮدﻧﺪ اﮐﻨﻮن ﻣﺘﺤﺪان آنﻫﺎ از ﮐﻮﺑﺎ در ‪ 90‬ﻣﺎﯾﻠﻰ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺗﺎ وﯾﺘﻨﺎم در ‪ 14‬ﻫﺰار ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮى آن ﮐﺸﻮر ﮔﺴﺘﺮده‬ ‫ﺷﺪه و آنﻫﺎ در ﺟﻨﻮب آﺳﯿﺎ‪ ،‬ﺷﺎخ آﻓﺮﯾﻘﺎ و ﺷﺮق اروﭘﺎ دﺳﺖ ﺑﺎﻻ را داﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪١٦٥‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫‪ -3‬ﺟﻨﺎﯾﺖﻫﺎى آﻣﺮﯾﮑﺎ در اﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﺷﺪﯾﺪا ﺷﻌﺎرﻫﺎى ﻓﺮﯾﺒﻨﺪه آنﻫﺎ را زﯾﺮ ﺳﺆال ﺑﺮد‪ .‬ﻣﺮگ ﺣﺪاﻗﻞ ﯾﮏ ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻏﯿﺮﻧﻈﺎﻣﻰو رﯾﺨﺘﻦ‬ ‫ﻣﯿﻠﯿﻮنﻫﺎ ﺗﻦ ﺑﻤﺐ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻏﯿﺮﻧﻈﺎﻣﯿﺎن‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﯿﭻ ﺗﻮﺟﯿﻬﻰ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﻰ ﻧﺒﻮد ﻣﻀﺎﻓﺎ آن ﮐﻪ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم دﻫﮑﺪهى ﻣﯿﻼ در ‪ 1969‬در ﮐﻨﺎر ﮔﻔﺘﻪﻫﺎى‬ ‫ﻣﺮدان از ﺟﻨﮓ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻪى آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ ﺑﻪ دﻧﯿﺎ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ در وﯾﺘﻨﺎم دﺳﺖ ﺑﻪ »ﺟﻨﮓ ﮐﺜﯿﻒ« زده اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻨﮕﻰ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺨﺼﻮص‬ ‫ﻣﺰدوران ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻤﻰ و ﯾﺎ ﻧﺎزىﻫﺎ و ﻓﺎﺷﯿﺴﺖﻫﺎ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺟﻨﮓ وﯾﺘﻨﺎم ﺑﻪ ﻫﺮ ﺷﮑﻞ در ‪ 1975‬ﺗﻤﺎم ﺷﺪ اﻣﺎ ﮐﺎﺑﻮس وﯾﺘﻨﺎم ﻫﻨﻮز ﭘﺲ از ﺳﻪ دﻫﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ را رﻫﺎ ﻧﮑﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻮﯾﺴﻨﺪهﻫﺎ و ﻓﯿﻠﻢﺳﺎزان‬ ‫ﻣﺴﺘﻘﻞ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ ﻫﻨﻮز ﻫﻢ ﺑﺎ ﺧﻠﻖ آﺛﺎر ﺟﺪﯾﺪ ﺳﻌﻰ ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ از اﺷﺘﺒﺎﻫﺎت آن دوران ﺑﺮاﺋﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺷﺶ روزه‬ ‫از ﺟﻤﻠﻪ ﺟﻨﮓﻫﺎى ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻌﺮوف دﻧﯿﺎ‪ ،‬ﺟﻨﮓ ﺷﺶ روزه اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﻣﺒﺪع ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺑﺮقآﺳﺎ ارﺗﺶ آﻟﻤﺎن در ﺟﻨﮓ دوم ﺟﻬﺎن ﺑﻮد و‬ ‫آﻟﻤﺎنﻫﺎ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻇﺮف ﮐﻢﺗﺮ از ﯾﮏ ﻣﺎه ﻟﻬﺴﺘﺎن را ﺑﺎ اﯾﻦ ﺷﯿﻮه از ﭘﺎى در آوردﻧﺪ و اﯾﻦ روش در ﻗﺒﺎل ارﺗﺶﻫﺎى ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪،‬‬ ‫ﻫﻠﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮋﯾﮏ‪ ،‬ﻧﺮوژ‪ ،‬ﯾﻮﻧﺎن‪ ..‬اداﻣﻪ دﻫﻨﺪ اﻣﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﺘﻮان ﻫﻢ زﻣﺎن ﭼﻬﺎر ﮐﺸﻮر را ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار داد و در ﮐﻢﺗﺮ از ﯾﮏ ﻫﻔﺘﻪ آنﻫﺎ را‬ ‫وادار ﺑﻪ ﻗﺒﻮل ﺻﻠﺢ ﮐﺮد اﺗﻔﺎﻗﻰ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﺗﺎرﯾﺦ ﺟﻨﮓﻫﺎى ﻣﻬﻢ ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ ﺑﺎر رخ داد‪.‬‬ ‫زﻣﯿﻨﻪ ﺟﻨﮓ ﺷﺶ روزه‬ ‫ﭘﯿﺮوزى ﺑﺰرگ ﺳﯿﺎﺳﻰ ﻧﺎﺻﺮ ﭘﺲ از ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﺑﻰﻗﯿﺪ و ﺷﺮط ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ ،‬اﻧﮕﻠﯿﺲ و اﺳﺮاﯾﯿﻞ در ‪ 1956‬ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل زﻣﺎن‬ ‫ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاى ﺗﻼﻓﻰ ﺑﺎﺷﺪ و ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺗﻘﻮﯾﺖ ارﺗﺶ اﯾﻦ ﮐﺸﻮرﺑﻪ وﯾﮋه ﻧﯿﺮوى ﻫﻮاﯾﻰ آن ﻣﻰﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ ﺿﺮﺑﻪى ﻧﺎﺻﺮ را ﺗﻼﻓﻰ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ از آن ﻃﺮف ﻣﺼﺮ‪ ،‬ﺳﻮرﯾﻪ و اردن در ﻃﻮل ﺳﺎلﻫﺎى ‪ 1956‬ﺗﺎ ‪ 1966‬ﻣﯿﻼدى ﺑﻪ ﻃﻮل داﺋﻢ در ﺣﺎل ﺗﻘﻮﯾﺖ ﺗﻮان ﻧﻈﺎﻣﻰ ﺧﻮد ﺑﻪ وﯾﮋه‬ ‫ﻧﯿﺮوى ﻫﻮاﯾﻰ ﺑﻮدﻧﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﺮاى آنﻫﺎ ﺷﮑﻰ ﺑﺎﻗﻰ ﻧﻤﺎﻧﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﺑﻪ ﻣﺮزﻫﺎى ‪» 1948‬ﻗﻨﺎﻋﺖ« ﻧﻤﻰﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫در ‪ 1966‬در ﺟﺒﻬﻪى اﻋﺮاب اردن و ﻣﺼﺮ ﻃﺮﻓﺪار ﺟﻨﮓ ﻧﺒﻮدﻧﺪ اﻣﺎ ﺳﻮرﯾﻪ و ﻓﻠﺴﻄﯿﻨﯿﺎن ﻗﺼﺪ ﺟﻨﮓ را داﺷﺘﻪ از آن ﻃﺮف در اﺳﺮاﯾﯿﻞ‬ ‫ﻧﯿﺰ ﺟﺒﻬﻪى ژﻧﺮالﻫﺎﯾﻰ ﻧﻈﯿﺮ اﺳﺤﺎق راﺑﯿﻦ‪ ،‬ﻣﻮﺷﻪ داﯾﺎن و ﺑﻨﮕﻮرﯾﻦ‪ ،‬ﮐﻪ ﻃﺮﻓﺪار آﻏﺎز ﺟﻨﮓ ﻗﺒﻞ از آن ﮐﻪ اﻋﺮاب دﺳﺖ ﺑﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺰﻧﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﻗﻮى ﺑﻮد ﺣﺎل آن ﮐﻪ ﻟﻮى اﺷﮑﻮل ﻧﺨﺴﺖوزﯾﺮ اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﺑﺎ اﺳﺘﻨﺎد ﺑﻪ ﺑﺮﺗﺮى ﻫﻮاﯾﻰ و زﻣﯿﻨﻰ اﻋﺮاب ﺧﻮاﺳﺘﺎر ﻣﺸﻰ اﻋﺘﺪاﻟﻰ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻣﺮگ ﺳﻪ اﺳﺮاﯾﯿﻠﻰ در ‪ 13‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ 1966‬و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن ﺣﻤﻠﻪ اﺳﺮاﯾﯿﻠﻰﻫﺎ ﺑﻪ ﯾﮏ روﺳﺘﺎ و ﮐﺸﺘﻦ ﻫﺠﺪه ﻋﺮب اوﺿﺎع را ﺑﻪ ﺷﺪت ﺗﯿﺮه‬ ‫ﮐﺮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺑﻰﻋﻼﻗﮕﻰ ﻧﺎﺻﺮ و ﻧﺨﺴﺖوزﯾﺮ اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﺑﺎز ﻫﻢ درﮔﯿﺮى رخ ﻧﺪاد ﺗﺎ آن ﮐﻪ در ﯾﮏ ﻧﺒﺮد ﻫﻮاﯾﻰ در ‪ 6‬آورﯾﻞ ‪1967‬‬ ‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎى اﺳﺮاﯾﯿﻠﻰ ﺑﺪون آن ﮐﻪ ﺗﻠﻔﺎﺗﻰ ﺑﺪﻫﻨﺪ ﺷﺶ ﻣﯿﮓ ﺳﻮرى را ﺳﺎﻗﻂ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎى اردن و ﺳﻮرﯾﻪ ﻧﺎﺻﺮ را ﺑﻪ ﺑﺎد ﺣﻤﻠﻪ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ از اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﻣﻰﺗﺮﺳﺪ و ﻗﺎدر ﺑﻪ اﺗﺨﺎذ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻧﯿﺴﺖ اﻣﺎ ﻧﺎﺻﺮ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻰ‬ ‫ﻣﻰداﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﺎﯾﺪ در ﺷﺮاﯾﻄﻰ ﮐﻪ اﺳﺮاﯾﯿﻞ دﺳﺖ ﺑﺎﻻ را در ﺟﻨﮓﻫﺎى ﻫﻮاﯾﻰ درد وارد ﻋﻤﻞ ﺷﺪ‪ .‬از آن ﻃﺮف ژﻧﺮالﻫﺎى اﺳﺮاﯾﯿﻠﻰ ﻣﺮﺗﺒﺎ‬ ‫ﺳﻮرﯾﻪ را ﺗﻬﺪﯾﺪ ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ و اﯾﻦ اﺻﻼ ﺧﻮﺷﺎﯾﻨﺪ اﻋﺮاب ﻧﺒﻮد‪.‬‬ ‫ﺟﺮﻗﻪ در اﻧﺒﺎر آﺗﺶ‬ ‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻓﺸﺎرﻫﺎى ﻧﻈﺎﻣﻰ اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﺑﻪ ﺳﻮرﯾﻪ و ﻓﺸﺎر روزﻧﺎﻣﻪﻫﺎى ﻋﺮب ﺑﻪ ﺟﻤﺎل ﻋﺒﺪاﻟﻨﺎﺻﺮ او را ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ واﮐﻨﺶ ﻧﻈﺎﻣﻰ ﻣﺤﺪود ﻣﻰﮐﺮد‬ ‫ﻏﺎﻓﻞ از آن ﮐﻪ اﯾﻦ اﻗﺪام ﻫﻤﺎن ﭼﯿﺰى اﺳﺖ ﮐﻪ اﺳﺮاﯾﯿﻠﻰﻫﺎ ﻣﻰﺧﻮاﻫﻨﺪ‪ .‬ﺻﻬﯿﻮﻧﯿﺴﺖﻫﺎ از ﻫﻤﺎن اﺑﺘﺪا از ﺑﺎﺑﺖ اردن و ﺳﻮرﯾﻪ ﻧﮕﺮاﻧﻰ‬ ‫ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ اﯾﻦ دو ﮐﺸﻮر ﻧﻪ ﺟﻤﻌﯿﺖ و ﻧﻪ وﺳﻌﺖ و ﻧﻪ ﻗﺪرت ﻧﻈﺎﻣﻰ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪاى ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮاس اﺳﺮاﯾﯿﻞ ارﺗﺶ ﺑﺰرگ ﻣﺼﺮ ﺑﻮد‬ ‫ﮐﻪ دو ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ و ﻣﻌﺎدل آن ﺗﺎﻧﮏ و ﺳﺮﺑﺎز داﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﻨﺎﺻﺮ در آﺧﺮﯾﻦ ﺣﺮﮐﺖ ﺧﻮد ﮐﻪ ﺑﯿﺶﺗﺮ ﺑﺎ ﻫﺪف ﺗﺮﺳﺎﻧﺪن اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﺑﻮد ﺗﺎ آﻏﺎز ﺟﻨﮓ از ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ از‬ ‫ﺻﺤﺮاى ﺳﯿﻨﺎ ﻋﻘﺐ ﺑﺮوﻧﺪ ﺗﺎ ﭼﻨﺪ واﺣﺪ ﻧﻈﺎﻣﻰ ﻣﺼﺮى را ﺑﻪ ﺻﺤﺮا ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ‪.‬‬ ‫‪١٦٦‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫روز اول ﺟﻨﮓ‬ ‫ﺑﺮﺧﻼف آﻧﭽﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﻰﭘﻨﺪارﻧﺪ ﺟﻨﮓ ژوﺋﻦ‪ ،‬ﺟﻨﮕﻰ ﺷﺶ روزه ﻧﺒﻮد ﺑﻠﮑﻪ ﺟﻨﮕﻰ دوازده ﺳﺎﻋﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ژﻧﺮال ﻣﻮﺷﻪ داﯾﺎن‪ ،‬وزﯾﺮ دﻓﺎع اﺳﺮاﯾﯿﻞ‪،‬‬ ‫ﭘﺲ از آن ﮐﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﻋﻤﻠﯿﺎت را ﺑﻪ ﺑﺮﻋﻬﺪه ﮔﺮﻓﺖ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﺮ روى ﮐﺎﻏﺬ اﺣﺘﻤﺎل ﭘﯿﺮوزى او ﺑﺮ اﻋﺮاب ﭼﯿﺰى در »ﺣﺪ ﺻﻔﺮ«‬ ‫اﺳﺖ ﻣﮕﺮ آن ﮐﻪ اﺑﺘﮑﺎر ﻋﻤﻞ را ﻇﺮف ﻧﺼﻒ روز از ﻃﺮف ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﮕﯿﺮد‪ .‬در اﯾﻦ زﻣﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1000‬ﺗﺎﻧﮏ و ‪ 350‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎى اﺳﺮاﯾﯿﻠﻰ‬ ‫اﻋﺮاب از ‪ 2‬ﻫﺰار ﺗﺎﻧﮏ‪ 800 ،‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ و ﺷﺒﮑﻪﻫﺎى ﭘﺮﻗﺪرت ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﺳﺎم ‪ 2‬ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ‪) .‬در وﯾﺘﻨﺎم ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﺳﺎم ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﮐﺎﺑﻮﺳﻰ‬ ‫ﺑﻰﭘﺎﯾﺎن ﺑﺮاى ﻧﯿﺮوى ﻫﻮاﯾﻰ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺷﺪه ﺑﻮد‪(.‬‬ ‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎى داﯾﺎن را در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺟﺖﻫﺎى ﻣﯿﺮاژ ‪ 3‬و ﻣﯿﺴﺘﺮ ﻓﺮاﻧﺴﻮى ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﻰداد وى ﺑﺮاى آن ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻫﻮاﯾﻰ اﻋﺮاب را‬ ‫در اردن‪ ،‬ﺳﻮرﯾﻪ و ﺣﺘﺎ ﻋﺮاق از ﮐﺎر ﺑﯿﻨﺪازد ﻓﺮﺻﺖ زﯾﺎدى ﻧﺪاﺷﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﻣﻰﺗﻮاﻧﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ اﻋﺮاب را ﺑﻪ روى زﻣﯿﻦ‬ ‫ﻧﺎﺑﻮد ﮐﻨﺪ و ﺑﺎ ﺗﺨﺮﯾﺐ ﺑﺎﻧﺪ ﻓﺮودﮔﺎهﻫﺎ ﻣﺎﻧﻊ ﺑﺮﺧﻮاﺳﺘﻦ ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪهى آنﻫﺎ ﻋﻠﯿﻪ اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫در ﺳﺎﻋﺖ ‪ 8،45‬دﻗﯿﻘﻪ ﺻﺒﺢ ﭘﻨﺠﻢ ژوﺋﻦ داﯾﺎن در ﺣﺮﮐﺘﻰ ﮐﻢﻧﻈﯿﺮ ‪ 346‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎى اﺳﺮاﯾﯿﻠﻰ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻫﻢ زﻣﺎن از ﻓﺮودﮔﺎهﻫﺎى‬ ‫اﺳﺮاﯾﯿﻠﻰ ﺑﻪ ﭘﺮواز در آورد‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﭼﻬﺎر ﻣﯿﺮاژ ‪ 3‬ﺑﺮاى دﻓﺎع از ﺗﻞ آوﯾﻮ ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎى ﻣﺬﮐﻮر ﺑﺎ ﻗﻄﻊ ﮐﻠﯿﻪ ارﺗﺒﺎﻃﺎت رادارى ﺧﻮد‬ ‫ﺳﻌﻰ ﮐﺮدﻧﺪ در اﺧﺘﻔﺎى ﮐﺎﻣﻞ ﻋﻤﻞ ﮐﺮده و ﺑﺎ ﮐﺞ ﮐﺮدن راه ﺧﻮد )ﺑﺮاى ﮔﻤﺮاه ﮐﺮدن رادارﻫﺎ( از ﻣﺪﯾﺘﺮاﻧﻪ ﭼﺮخ زده و ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ از ﺷﻤﺎل‬ ‫ﻣﺼﺮ وارد ﺧﺎك اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ آنﻫﺎ ارﺗﻔﺎع ﺧﻮد را ﺑﻪ ﮐﻤﺘﺮ از ‪ 20‬ﺗﺎ ‪ 30‬ﻣﺘﺮ رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺳﻄﺢ دﯾﮕﺮاز ﻣﻮﺷﮏﻫﺎى ﻣﻬﯿﺐ ﺳﺎم ﮐﺎرى ﺳﺎﺧﺘﻪ‬ ‫ﻧﺒﻮد و رادارﻫﺎ ﻧﯿﺰ آنﻫﺎ را ﻧﻤﻰﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎى ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎن داﯾﺎن ﺑﺎ ورود ﺑﻪ درهى ﻧﯿﻞ در اﺑﺘﺪاى اﯾﻦ رود ﻋﻈﯿﻢ ﻓﺮودﮔﺎهﻫﺎى ﻣﻬﻢ ﻣﺼﺮى را ﺑﻪ ﺷﺪت ﺑﻤﺒﺎران ﮐﺮده و‬ ‫ﺻﺪﻫﺎ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎى ﭘﺎرك ﺷﺪه ﺑﺮ روى ﺑﺎﻧﺪ را از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﺴﯿﺎرى از ﻣﯿﮓﻫﺎى ‪ 19 ،21‬و ﺗﻮﭘﻮﻟﻒﻫﺎى ‪ 16‬و اﯾﻠﯿﻮﻧﺘﯿﻦﻫﺎ ﻗﺒﻞ از آن ﮐﻪ‬ ‫ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺮ ﮐﺎﺑﯿﻦ ﭘﺮواز ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺷﻮﻧﺪ ﺑﺮ روى زﻣﯿﻦ از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻮج ﺣﻤﻼت اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﺣﺘﺎ ﺑﻪ ﻓﺮودﮔﺎه ﺟﻨﻮﺑﻰ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر در اﻗﺼﺮ ﻧﯿﺰ رﺳﯿﺪ‪ .‬ﻣﺪاﻓﻌﺎن اﯾﻦ ﻓﺮودﮔﺎه ﮐﻪ در ‪ 600‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮى ﺟﻨﻮب ﺳﻮﺋﺰ‬ ‫ﻗﺮار دارد اﺻﻼ ﮔﻤﺎن ﻧﻤﻰﺑﺮدﻧﺪ ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧﺪ‪ 15) .‬ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﻧﯿﺮوى ﻫﻮاﯾﻰ اﯾﺮان در ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه اچ ‪ 3‬در ﻏﺮب ﻋﺮاق دﺷﻤﻦ‬ ‫را ﮐﺎﻣﻼ ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮ ﮐﺮد و ﺑﺴﯿﺎرى ﺑﻪ ﺧﻄﺎ ﻓﮑﺮ ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﻣﺬﮐﻮر ﻃﺮاﺣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﻏﯿﺮ اﯾﺮاﻧﻰ اﺳﺖ( داﯾﺎن در ﻇﺮف ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ‬ ‫‪ 300‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎى ﻣﺼﺮى و ‪ 19‬ﭘﺎﯾﮕﺎه ﺿﺪﻫﻮاﯾﻰ و ﻓﺮودﮔﺎه آنﻫﺎ را ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮد و ﺳﭙﺲ اﻣﻮاج ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎى اﺳﺮاﯾﯿﻠﻰ ﺑﺎﺧﯿﺎل راﺣﺖ ﺑﻪ ﺳﺮاغ‬ ‫ﺳﺎﯾﺮ ﻓﺮودﮔﺎهﻫﺎى ﻣﻨﻄﻘﻪ رﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻇﺮف ‪ 90‬دﻗﯿﻘﻪ ﻣﺼﺮ دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺮوى ﻫﻮاﯾﻰ ﻧﺪاﺷﺖ )ﻧﺎﺻﺮ ﺑﺮاى اﯾﺠﺎد اﯾﻦ ﻧﯿﺮو ‪ 10‬ﺳﺎل زﺣﻤﺖ ﮐﺸﯿﺪه ﺑﻮد(‬ ‫در اردن و ﺳﻮرﯾﻪ ﻧﯿﺰ ﻇﺮف ‪ 6‬ﺳﺎﻋﺖ ﻓﺮودﮔﺎﻫﻰ ﺳﺎﻟﻢ ﺑﺎﻗﻰ ﻧﻤﺎﻧﺪ و ﺣﺘﺎ اﺳﺮاﯾﯿﻠﻰﻫﺎ ﻓﺮودﮔﺎهﻫﺎى ﻣﺘﺮوك را ﻣﺤﺾ اﺣﺘﯿﺎط ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮدﻧﺪ‬ ‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻧﯿﺮوى ﻫﻮاﯾﻰ اﺳﺮاﯾﯿﻞ از ﺻﺒﺢ روز ﭘﻨﺠﻢ ژوﺋﻦ ﭘﯿﺎﻣﻰ ﺑﺪﯾﻦ ﺷﺮح ﺑﻪ ﺳﺘﺎد ارﺗﺶ ﺻﻬﯿﻮﻧﯿﺴﺖﻫﺎ ﻣﺨﺎﺑﺮه ﮐﺮد‪» :‬ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﺎ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ‬ ‫اﻧﺠﺎم ﺷﺪ دﺳﺘﻮر ﻣﺮاﺟﻌﺖ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ را دادم« وى در ﺑﺮاﺑﺮ از دﺳﺖ دادن ‪ 16‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ‪ 340 ،‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ را از ﺑﯿﻦ ﺑﺮده و ﺻﺪﻫﺎ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ را‬ ‫ﺻﺪﻣﻪ زده ﺑﻮد‪.‬‬ ‫اﮐﻨﻮن ﻧﻮﺑﺖ ژﻧﺮال اﺳﺤﺎق راﺑﯿﻦ ﺑﻮد ﺗﺎ ﺑﺎ ﻓﺮﻣﺎن او ﻧﯿﺮوى زﻣﯿﻨﻰ ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ درآﯾﺪ اﮔﺮﭼﻪ ﻣﺼﺮىﻫﺎ اﻧﺘﻈﺎر ﺣﻤﻠﻪى ﻧﯿﺮوى زﻣﯿﻨﻰ اﺳﺮاﯾﯿﻞ‬ ‫را داﺷﺘﻨﺪ اﻣﺎ ﮔﻤﺎن ﻧﻤﻰﮐﺮدﻧﺪ اﯾﻦ ﺣﻤﻠﻪ از ﺷﻤﺎل ﺻﺤﺮاى ﺳﯿﻨﺎ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ .‬ژﻧﺮال ﺗﺎل‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه اﺳﺮاﯾﯿﻠﻰ‪ ،‬در ﺷﺸﻢ ژوﺋﻦ ﺣﻤﻠﻪ را ﺑﺎ‬ ‫ﻟﺸﮑﺮﻫﺎى زرﻫﻰ ﺧﻮد آﻏﺎز ﮐﺮد و در ﮐﻢﺗﺮ از ‪ 24‬ﺳﺎﻋﺖ ﻗﻮاى ﻣﺼﺮى ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﺷﺪﻧﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻫﻮاﯾﻰ از ﺣﻤﻼت‬ ‫اﺳﺮاﯾﯿﻠﻰﻫﺎ در دﺷﺖ ﺑﺎز ﻣﻨﻄﻘﻪ راﻫﻰ ﺟﺰ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﻧﻤﻰﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﺷﺮماﻟﺸﯿﺦ ﻧﯿﺰ ﺑﺪون دﻓﺎع ﻣﻼﺣﻈﻪاى ﺳﻘﻮط ﮐﺮد و در ﻫﺸﺘﻢ ژوﺋﻦ‬ ‫‪١٦٧‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﮐﻞ ﺷﺒﻪ ﺟﺰﯾﺮه ﺳﯿﻨﺎ ﺑﻪ اﺷﻐﺎل ﺻﻬﯿﻮﻧﯿﺴﺖﻫﺎ درآﻣﺪ‪ .‬از آن ﻃﺮف ﻗﻮاى اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ارﺗﻔﺎﻋﺎت ﺟﻮﻻن را ﺗﺼﺮف ﮐﺮده و ﻧﯿﺮوﻫﺎى‬ ‫ﺳﻮرى را ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﺷﺪﯾﺪ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ ﺳﻮرﯾﻰﻫﺎ اﺑﺘﺪا ﺳﻌﻰ ﮐﺮدﻧﺪ ﺟﻠﻮى ﭘﯿﺸﺮوى اﺳﺮاﯾﯿﻞ را ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ اﻣﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ آنﻫﺎ ﺑﻰﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﻮد و‬ ‫آنﻫﺎ ﺑﺎ واﮔﺬارى ﺷﻬﺮ ﻗﻨﯿﻄﺮه در ﻧﻬﻢ ژوﺋﻦ ﻋﻤﻼ دﻣﺸﻖ را ﮐﻪ در ‪ 100‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮى ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺟﻨﮕﻰ واﻗﻊ ﺑﻮد ﺑﺪون ﺣﻔﺎظ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﺳﺮاﯾﯿﻞ در ﺟﺒﻬﻪ اردن ﻧﯿﺰ ﺑﺎ درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪن ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﺎﭼﯿﺰ ﻣﺪاﻓﻌﺎن‪ ،‬ﺳﺎﺣﻞ ﻏﺮﺑﻰ رود اردن و ﺑﯿﺖاﻟﻤﻘﺪس را ﺗﺼﺮف ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﺳﺮاﯾﯿﻞ‬ ‫ﻫﻢ زﻣﺎن ﺷﻬﺮ ﺑﻰدﻓﺎع اﻣﺎن )ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ اردن( را ﺑﻤﺒﺎران ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﭘﺎﯾﺎن ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﻋﺮاب‬ ‫در ﻋﺮﯾﺶ و ﻧﻮار ﻏﺰه ﻧﯿﺰ اﺳﺮاﯾﯿﻠﻰﻫﺎ ﺑﺎ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ارﺗﺶ آزادى ﺑﺨﺶ ﻓﻠﺴﻄﯿﻦ درﮔﯿﺮ ﺷﺪه وﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﺗﺎﻧﮏ و آﺗﺸﺒﺎرى ﺳﻨﮕﯿﻦ در ﺟﻬﺖ‬ ‫ﺷﻬﺮى ﻋﻠﯿﻪ ﻣﺒﺎرزان ﻓﻠﺴﻄﯿﻨﻰ ﭘﯿﺮوز ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻣﺼﺮىﻫﺎ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺘﻔﺮق در ﺻﺤﺮاى ﺳﯿﻨﺎ و ﻧﻮار ﺷﻤﺎﻟﻰ آن ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ‬ ‫در آﺧﺮﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺗﻼش ﺧﻮد ﺑﺎ ﺗﺪارك ﯾﮏ ﺿﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﺷﻬﺮ اﻟﻌﺮﯾﺶ را ﺑﺮاى ﻣﺪﺗﻰ از دﺳﺖ اﺳﺮاﯾﯿﻠﻰﻫﺎ ﺧﺎرج ﮐﺮدﻧﺪ اﻣﺎ ورود ﺗﺎﻧﮏﻫﺎ و‬ ‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎى ﮐﻤﮑﻰ واﺣﺪﻫﺎى ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﻣﺼﺮى را ﺑﻪ ﻋﻘﺐ راﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ ‪ 5‬روز از ﺟﻨﮓ‪ ،‬اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﻧﯿﺮوﻫﺎى اردﻧﻰ را در ﺟﺒﻬﻪ ﻣﺮﮐﺰى ﺑﻪ ﮐﻠﻰ ﻣﻨﻬﺪم ﮐﺮده و ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻣﺼﺮى را ﻣﺘﻔﺮق و ﺻﺤﺮاى ﺳﯿﻨﺎ‬ ‫را اﺷﻐﺎل ﮐﺮده و در ‪ 20‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮى ﮐﺎﻧﺎل ﺳﻮﺋﺰ در اﻧﺘﻈﺎر دﺳﺘﻮر ﺑﺮاى ﻋﺒﻮر از ﮐﺎﻧﺎل ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖ را ﺳﻮرﯾﻪ داﺷﺖ‪ .‬واﺣﺪﻫﺎى‬ ‫زرﻫﻰ اﺳﺮاﯾﯿﻠﻰ در ﺟﺎده دﻣﺸﻖ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ ﺳﻮرﯾﻪ ﻣﻰرﻓﺘﻨﺪ و اﮔﺮ ﻓﺸﺎر ﺷﻮروى ﺑﺮاى ﺗﻮﻗﻒ ﺟﻨﮓ ﻧﺒﻮد ﺳﻘﻮط دﻣﺸﻖ دور‬ ‫از دﺳﺘﺮس ﻧﺒﻮد‪.‬‬ ‫اﮐﻨﻮن زﻣﺎن ﻗﺒﻮل آﺗﺶﺑﺲ از ﺳﻮى اﻋﺮاب ﻓﺮا رﺳﯿﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﺗﺴﻠﯿﻢ اﻋﺮاب و ﻗﺒﻮل ﻧﻈﺮات ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ در ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪1967‬‬ ‫ﺷﻮراى اﻣﻨﯿﺖ از اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﺳﺮزﻣﯿﻦﻫﺎى اﺷﻐﺎﻟﻰ در ﺟﻨﮓ اﺧﯿﺮ را ﺑﻪ اﻋﺮاب ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪ و در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻧﺘﻘﺎل و ﺗﻤﺎﻣﯿﺖ ارﺿﻰ ﺗﻤﺎم‬ ‫ﮐﺸﻮرﻫﺎى ﻣﻨﻄﻘﻪ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد )اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﺘﻀﻤﻦ ﺑﻪ رﺳﻤﯿﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻦ اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﻧﯿﺰ ﺑﻮد‪(.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮد‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺷﺶ روزه ﭼﻨﺪ اﺛﺮ ﻓﻮرى داﺷﺖ‪.‬اﺑﺘﺪا اﺳﺘﻌﻔﺎى ﺟﻤﺎل ﻋﺒﺪاﻟﻨﺎﺻﺮ ﻗﻬﺮﻣﺎن ﻣﻠﻰ ﻋﺮب ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﻮد را ﻣﻘﺼﺮ اﺻﻠﻰ ﺷﮑﺴﺖ ارﺗﺶ‬ ‫ﻣﺼﺮ ﻣﻰداﻧﺴﺖ اﮔﺮ ﭼﻪ اﯾﻦ اﺳﺘﻌﻔﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﯿﻠﯿﻮنﻫﺎ ﺗﻈﺎﻫﺮ ﮐﻨﻨﺪهى ﻣﺼﺮى و ﻋﺮب ﺳﺎﯾﺮ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻧﺸﺪ‪ .‬اﺛﺮ دوم اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ‬ ‫ﺗﻮﺳﻂ ﺟﻬﺎن ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﻋﻤﻞ واﺣﺪﻫﺎى اﺳﺮاﯾﯿﻠﻰ در ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻰ ﺑﯿﻦ ﻧﯿﺮوى ﻫﻮاﯾﻰ و ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻣﻮﺗﻮرﯾﺰه و زرﻫﻰ ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﻣﻔﻬﻮم ﺟﻨﮓ‬ ‫ﺑﺮقآﺳﺎ را ﺟﺎﻧﻰ دوﺑﺎره ﺑﺨﺸﯿﺪ‪ .‬ﻧﮑﺘﻪى دوم ﺗﺼﺮف ﺗﻤﺎم ﻣﻨﺎﻃﻖ اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ ﻏﺮب ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ ﺗﻮﺳﻂ اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﺑﻮد‪ .‬ارﺗﻔﺎﻋﺎت ﺟﻮﻻن‪،‬‬ ‫ﻗﻨﯿﻄﺮه‪ ،‬ﻏﺮب رود اردن‪ ،‬ﺑﯿﺖاﻟﻤﻘﺪس‪ ،‬ﺻﺤﺮاى ﺳﯿﻨﺎ‪ ،‬ﺗﺴﻠﻂ ﺑﺮ ﺧﻠﯿﺞ ﻋﻘﺒﻪ و ﮐﺎﻧﺎل ﺳﻮﺋﺰ و ﻏﺰه ﻫﻤﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺟﻨﮓ ﺷﺶ روزه ﺑﻮد‪.‬‬ ‫روﺣﯿﻪ اﻋﺮاب از اﯾﻦ ﺷﮑﺴﺖ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺻﺪﻣﻪ ﺧﻮرد و از اﯾﻦ زﻣﺎن ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﮐﻪ ﺷﻮروى ﺑﺎ ﻗﺪرت ﺑﯿﺶﺗﺮى ﭘﺎى ﺑﻪ ﺻﺤﻨﻪ ﺷﻄﺮﻧﺞ‬ ‫ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ ﮔﺬاﺷﺖ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺳﻮرﯾﻪ‪ ،‬ﻋﺮاق‪ ،‬ﻣﺼﺮ‪ ،‬ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﯾﻤﻦ و ﺣﺘﺎ ﮐﻮﯾﺖ در ﻃﻰ ﺳﺎلﻫﺎى ‪ 67‬ﺗﺎ ‪ 73‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻰاﻧﺪﯾﺸﯿﺪﻧﺪ و‬ ‫آن آزادى ﺑﯿﺖاﻟﻤﻘﺪس و ﺧﺮوج اﺳﺮاﯾﯿﻞ از ﺳﺮزﻣﯿﻦﻫﺎ اﺷﻐﺎﻟﻰ ﺑﻮد‪ .‬زﻣﺎن ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﻋﻼﻗﻪاى ﺑﻪ رﻋﺎﯾﺖ ﻣﺼﻮﺑﺎت ﺷﻮراى‬ ‫اﻣﻨﯿﺖ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻧﺪارد و ﻫﻤﯿﻦ اﻣﺮ زﻣﯿﻨﻪى ﺑﺮوز ﺟﻨﮓ ﭼﻬﺎرم اﻋﺮاب و اﺳﺮاﯾﯿﻞ را در ‪ 1973‬ﻓﺮاﻫﻢ آورد‪.‬‬ ‫ﺟﻨﮓ اﮐﺘﺒﺮ‬ ‫ﺟﻨﮓ اﮐﺘﺒﺮ ﯾﮑﻰ از ﺷﮕﻔﺘﻰﻫﺎى ﺑﺰرگ ﻧﻈﺎﻣﻰ ﺗﺎرﯾﺦ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻨﮕﻰ ﮐﻪ در آن ﺑﻄﻼن ﺷﮑﺴﺖﻧﺎﭘﺬﯾﺮى ارﺗﺶ اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪ‪ .‬اﻋﺮاب در‬ ‫اﯾﻦ ﻧﺒﺮد آن ﭼﻪ ﮐﻪ از اﺑﺘﮑﺎر و ﻗﺪرت ﻧﻈﺎﻣﻰ در ﭼﻨﺘﻪ داﺷﺘﻨﺪ وارد ﮐﺎرزار »ﻣﺮگ و زﻧﺪﮔﻰ« ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﻨﻮز ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ ﺳﻪ دﻫﻪ از اﯾﻦ ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺗﺎﮐﺘﯿﮏﻫﺎى ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺼﺮىﻫﺎ ﺑﺮاى ﮔﺬر از ﮐﺎﻧﺎل ﺳﻮﺋﺰ و ورود ﺑﻪ ﺻﺤﺮاى‬ ‫ﺳﯿﻨﺎى ﺗﻌﺠﺐآور و ﺑﺴﯿﺎر ﺟﺴﻮراﻧﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻰرﺳﺪ‪ .‬ﭘﺲ از آن ﮐﻪ ارﺗﺶ اﺳﺮاﯾﯿﻞ در ژوﺋﻦ ‪ 1967‬ﻇﺮف ﺷﺶ روز ﺗﻮان ﻧﻈﺎﻣﻰ اﻋﺮاب را‬ ‫‪١٦٨‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪ و ﻧﻮار ﻏﺰه ﺻﺤﺮاى ﺳﯿﻨﺎ‪ ،‬ارﺗﻔﺎﻋﺎت ﺟﻮﻻن‪ ،‬ﺑﯿﺖاﻟﻤﻘﺪس و ﻏﺮب اردن را اﺷﻐﺎل ﮐﺮد‪ ،‬اﻋﺮاب ﻣﺼﻤﻢ ﺷﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻃﺮﯾﻘﻰ‬ ‫ﮐﻪ ﺷﺪه اﻧﺘﻘﺎم ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮد را ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ‪ .‬ﺧﻮددارى اﺳﺮاﯾﯿﻞ از ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ در ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ 1973‬ﺣﺎﻓﻆ اﺳﺪ و اﻧﻮر ﺳﺎدات ﺑﻪ اﯾﻦ‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺮﺳﻨﺪ ﮐﻪ ﺟﻨﮓ ﺗﻨﻬﺎ راه ﻋﻘﺐ راﻧﺪن ﻣﺘﺠﺎوز اﺳﺖ‪ .‬در ﺗﻤﺎم ﻃﻮل ﻣﺎه ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﺣﺪاﻗﻞ ﭘﻨﺞ رﻫﺒﺮ دﯾﮕﺮ ﻋﺮب ﻧﯿﺰ در ﺟﺮﯾﺎن اﯾﻦ‬ ‫ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﺰرگ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻓﯿﺼﻞ ﭘﺎدﺷﺎه ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺷﺎه ﺣﺴﯿﻦ‪ ،‬ﻣﻌﻤﺮ ﻗﺰاﻓﻰ‪ ،‬ﯾﺎﺳﺮ ﻋﺮﻓﺎت و ﺷﺎه ﺣﺴﻦ ﻣﺮاﮐﺸﻰ‪ .‬ﺷﮑﺴﺖ ﺳﺎل ‪ 1967‬اﻋﺘﺒﺎر اﻋﺮاب را در ﺟﻬﺎن از‬ ‫ﺑﯿﻦ ﺑﺮده ﺑﻮد و ﻻزم ﺑﻮد و ﺑﻪ وﯾﮋه ﺑﺮاى ﻣﻠﺖ ﺑﺰرگ ﻣﺼﺮ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺷﮑﺴﺖ ﺟﺒﺮان ﺷﻮد‪.‬‬ ‫اﻋﺮاب ﺗﻤﺎم ﺗﻼش ﺧﻮد را ﺑﺮاى ﻣﺨﻔﻰ ﮐﺮدن اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﺰرگ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮدﻧﺪ و ﺑﺎﯾﺪ اذﻋﺎن ﮐﺮد ﮐﻪ در اﯾﻦ ﮐﺎر ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻮدﻧﺪ‪) .‬ﻋﻠﻰرﻏﻢ‬ ‫ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﮔﺴﺘﺮده آنﻫﺎ ﺑﺎ ﻏﺮب(‬ ‫ﻣﺮدى ﺑﻪ ﻧﺎم ﺷﺎذﻟﻰ‬ ‫ژﻧﺮال ﺳﻌﯿﺪاﻟﺪﯾﻦ ﺷﺎذﻟﻰ را ﺷﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﺗﻮان ﻃﺮح اﺻﻠﻰ ﻋﺒﻮر از ﮐﺎﻧﻞ ﺳﻮﺋﺰ داﻧﺴﺖ‪ .‬اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﭘﺲ از رﺳﯿﺪن ﺑﻪ اﻫﺪاف دﻟﺨﻮاه ﺧﻮد در‬ ‫‪ 1967‬ﺻﺤﺮاى ﺳﯿﻨﺎ را ﻣﺒﺪل ﺑﻪ دژى ﺗﺴﺨﯿﺮﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﺎرﻟﻮ‪ ،‬ﻣﻬﻨﺪس ﯾﻬﻮدى‪ ،‬در ﻃﻰ ‪ 3‬ﺳﺎل ﺧﻂ دﻓﺎﻋﻰ در ﮐﺎﻧﺎل ﺳﻮﺋﺰ و ﺻﺤﺮاى‬ ‫ﺳﯿﻨﺎ اﯾﺠﺎد ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ »دﯾﻮار دﻓﺎﻋﻰ ﺑﺎرﻟﻮ« ﺷﺪ‪ .‬ﻓﮑﺮ ﻋﺒﻮر از اﯾﻦ ﺧﻂ دﻓﺎﻋﻰ )در ﺣﺎﻟﻰ ورزﯾﺪهﺗﺮﯾﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺟﻬﺎن ﻧﯿﺰ ﻣﺪاﻓﻊ آن‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ( ﺑﻪ ﻣﺨﯿﻠﻪ ﻫﯿﭻ ژﻧﺮاﻟﻰ ﻧﻤﻰﮔﻨﺠﯿﺪ اﻣﺎ ژﻧﺮال ﻣﺼﺮى ﺑﺮاى ﻋﺒﻮر از اﯾﻦ ﺧﻂ ﻧﻘﺸﻪ داﺷﺖ‪ .‬ﺷﺎذﻟﻰ ﮐﻪ در ‪ 1972‬از ﻃﺮف اﻧﻮر ﺳﺎدات‬ ‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺄﻣﻮر اﺻﻠﻰ ﺗﺠﺪﯾﺪ ﺳﺎﺧﺘﺎر ارﺗﺶ ﻣﺼﺮ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه ﺑﻮد )و در ‪ 1973‬ﺑﻪ رﯾﺎﺳﺖ ﺳﺘﺎد ﮐﻞ ارﺗﺶ ﻣﺼﺮ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪ( دورهﻫﺎى‬ ‫رﻧﺠﺮى را دﯾﺪه و در ‪ 1967‬در ﻗﺎﻟﺐ ﯾﮏ ﮔﺮوه ﻫﻮاﺑﺮد ﮐﻤﺎﻧﺪوﯾﻰ در ﭘﺸﺖ ﺧﻄﻮط اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﭘﯿﺎده ﺷﺪه ﺑﻮد و ﭘﺲ از زدن ﺿﺮﺑﺎت ﻣﺘﻌﺪد‬ ‫ﺑﻪ دﺷﻤﻦ در اﺛﺮ ﻓﻘﺪان ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﻰ ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪ در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم دﺳﺘﻪاش از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺎ ﭘﺎى ﭘﯿﺎده ﻋﺮض ﺻﺤﺮاى ﺳﯿﻨﺎ را ﻃﻰ ﮐﻨﺪ و‬ ‫ﺑﺎ ﺷﻨﺎ از ﻋﺮض ﺳﻮﺋﺰ ﺑﮕﺬرد از ﻫﻤﻪ ﺟﻬﺎت ﯾﮏ ﻧﺎﺑﻐﻪ ﻧﻈﺎﻣﻰ ﺑﻮد‪ .‬او ﺑﺮﺧﻼف ﺳﺎﯾﺮ ژﻧﺮالﻫﺎ ﺑﺎ ﺳﺮﺑﺎزان ﻏﺬا ﻣﻰﺧﻮرد و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﯾﮏ ﻧﻈﺎﻣﻰ‬ ‫واﻗﻌﻰ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ ﻣﻰاﻧﺪﯾﺸﯿﺪ‪ .‬ﺷﺎذﻟﻰ ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ‪ ،‬ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻋﻤﻠﻰ از ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﮐﻨﮕﻮ و ﯾﻤﻦ داﺷﺖ و اواﺧﺮ دﻫﻪ ‪ 60‬در رﺳﺘﻪى‬ ‫ﺗﻔﻨﮕﺪاران آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ ﮐﺎرآﻣﻮزى ﮐﺮده ﺑﻮد‪ .‬ادﻣﯿﺮال ﮔﻮرﭼﮑﻮف‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻣﻌﺮوف ﺳﺘﺎد ﺷﻮروى دردوران ﺟﻨﮓ ﺳﺮد‪ ،‬روزى ﺑﻪ ﻋﺒﺪاﻟﻨﺎﺻﺮ‬ ‫ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ اﻓﺴﺮ ﺟﻮان )ﺷﺎذﻟﻰ( ﻧﺒﻮغ ﮐﺎﻣﻞ ﯾﮏ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﮐﺎردان را دارد ﺳﺎدات درﻣﺎرس ‪ 1973‬ﺑﻪ ﺷﺎذﻟﻰ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ارﺗﺶ را‬ ‫ﺑﺮاى ﻧﺒﺮد »ﻣﺮگ و زﻧﺪﮔﻰ« آﻣﺎده ﮐﻨﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ راهﻫﺎى دﯾﭙﻠﻤﺎﺗﯿﮏ ﻫﻤﻪ ﺑﻪ ﺑﻦﺑﺴﺖ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ‪ .‬از اﯾﻦ ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺷﺎذﻟﻰ‬ ‫ﻃﺮاﺣﻰﻫﺎى ﺧﻮد را آﻏﺎز ﮐﺮد‪ .‬او اﺣﺘﯿﺎج ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﯾﮏ ﮔﺮدان ﻧﯿﺮوى ﮐﻤﺎﻧﺪوﯾﻰ از ﺟﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ داﺷﺖ ﮐﻪ در ﻣﻮج اول ﺣﻤﻠﻪ ﺷﺮﮐﺖ‬ ‫ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺎ ﺗﺴﺨﯿﺮ ﺳﺮﭘﻞﻫﺎى ﻣﻨﺎﺳﺐ در ﺷﺮق ﺳﻮﺋﺰ راه را ﺑﺮاى ورود ﻋﻤﺪه ﻗﻮا ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﺎﯾﺪ راﻫﻰ را ﺑﺮاى ورود ﺗﺎﻧﮏﻫﺎى‬ ‫ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻣﺼﺮى )ﺑﺎ ﮔﺬر از ﮐﺎﻧﺎل( ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻰﮐﺮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺗﻤﺎمﺗﺮ از دﻓﺎع ﭼﻨﺪ ﻻﯾﻪ ﺑﺎرﻟﻮ ﻣﻰﮔﺬﺷﺖ و ﺗﺎزه آن ﮔﺎه‬ ‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ارﺗﺶ اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﻣﺴﺘﻘﺮ در ﺻﺤﺮاى ﺳﯿﻨﺎ ﻗﺮار ﻣﻰﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺴﺌﻠﻪى ﻣﻬﻢ ﺑﻌﺪى ﺣﻤﻠﻪ ﻧﯿﺮوى ﻫﻮاﯾﻰ اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻮج ﺗﻮﻓﻨﺪهاى ﮐﻪ ﻣﻬﺎر آن ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻏﯿﺮﻣﻤﮑﻦ ﻣﻰآﻣﺪ اﻣﺎ در ﺻﻮرﺗﻰ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﯿﺮو‬ ‫ﺑﺮﺟﺎى ﻣﻰﻣﺎﻧﺪ اﻣﮑﺎن ﻧﺪاﺷﺖ ﮐﻪ ﺗﺎﻧﮏﻫﺎى ﻣﺼﺮى ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻋﺮض ﺻﺤﺮاى ﺳﯿﻨﺎ را ﻃﻰ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ او ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻣﻮﺷﮏﻫﺎى ﺳﺎم‬ ‫روﺳﻰ اﻋﺘﻤﺎد ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﺷﺶ اﮐﺘﺒﺮ‬ ‫اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﻫﺮﮔﺰ ﺑﺎور ﻧﻤﻰﮐﺮد ﮐﺸﻮرﻫﺎﯾﻰ ﮐﻪ ‪ 6‬ﺳﺎل ﻗﺒﻞ زﯾﺮ ﺿﺮﺑﺎت او »ﻟﻪ« ﺷﺪهاﻧﺪ ﺟﺴﺎرت ﺣﻤﻠﻪ ﻣﺠﺪد را ﺑﻪ ﺧﻮد ﺑﺪﻫﻨﺪ اﻣﺎ در ارﺗﺶ‬ ‫اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﻧﯿﺰ دو ﻧﺎﺑﻐﻪ ﺑﺰرگ ﻧﻈﺎﻣﻰ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ از اواﺧﺮ ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﻣﻰداﻧﺴﺘﻨﺪ ﺗﻮﻓﺎن در راه اﺳﺖ‪ .‬ژﻧﺮال ﻣﻮﺷﻪ داﯾﺎن ﻃﺮاح ﺣﻤﻼت ﺟﻨﮓ‬ ‫ﺷﺶ روزه )و وزﯾﺮ دﻓﺎع ﮔﻠﺪاﻣﺎﯾﺮ ﻧﺨﺴﺖوزﯾﺮ وﻗﺖ اﺳﺮاﯾﯿﻞ( و دوم ژﻧﺮال زرﻫﻰ آرﯾﻞ ﺷﺎرون‪ .‬ﻧﺎﻟﻪﻫﺎى اﯾﻦ دو ﻧﻔﺮ درﺑﺎرهى ﻧﻘﻞ و‬ ‫‪١٦٩‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫اﻧﺘﻘﺎﻻت ﻣﺼﺮ در ﺟﺒﻬﻪى ﻏﺮب ﺑﻪ ﺟﺎﯾﻰ ﻧﺮﺳﯿﺪ اﻣﺎ آنﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﻃﺮحﻫﺎى ﺧﻮد را داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﺷﺎرون ﺑﺎ ﻋﻼﻣﺖﮔﺬارى ﺻﺤﺮاى ﺳﯿﻨﺎ ﺧﻮد را‬ ‫ﺑﺮاى روزى آﻣﺎده ﮐﺮد ﮐﻪ ﺻﺤﺮا ﺑﻪ ﺗﺼﺮف ﻣﺼﺮىﻫﺎ در آﯾﺪ و داﯾﺎن ﻧﯿﺰ ﻧﯿﺮوى ﻫﻮاﯾﻰ را ﮐﺎﻣﻼ آﻣﺎده ﻧﮕﻪ داﺷﺖ ﺗﺎ ﻫﯿﭻ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﯾﻰ ﺑﺮ‬ ‫روى زﻣﯿﻦ ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮ ﻧﺸﻮد ﺣﺎل آن ﮐﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺼﺮىﻫﺎ و ﺳﻮرﯾﻪ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮى ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻋﯿﺪ ﯾﻮم ﮐﯿﭙﻮر‬ ‫ﯾﻮم ﮐﯿﭙﻮر ﺑﺰرگ ﻣﺬﻫﺒﻰ اﺳﺮاﯾﯿﻞ روزى ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻋﯿﺪ ﻧﻮروز ﻣﺎ اﯾﺮاﻧﻰﻫﺎ اﺳﺖ‪ .‬در اﯾﻦ زﻣﺎن ارﺗﺶ اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ در ﺣﺎﻟﺖ اﻧﻔﻌﺎل‬ ‫ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻮد‪) .‬ﺣﺘﺎ رادﯾﻮ ﺗﻞ آوﯾﻮ ﻧﯿﺰ در ﺣﺎﻟﺖ ﺳﮑﻮت ﺑﻮد‪(.‬‬ ‫ژﻧﺮال ﻣﺼﺮى ﭼﻨﯿﻦ روزى را ﺑﺮاى ﺣﻤﻠﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮد و ﻗﺒﻞ از ﺷﺮوع ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎﻧﺶ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻃﻠﻮع آﻓﺘﺎب روز ‪ 6‬ژوﺋﻦ‬ ‫ﻧﯿﺰ اﺳﺮاﯾﯿﻠﻰﻫﺎ ﻣﺎ را در ﺑﻰﺧﺒﺮى ﮐﺎﻣﻞ ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺎ ﺷﺮوع دﺳﺘﻮر ﺣﻤﻠﻪ‪ ،‬ﺻﺪﻫﺎ ﻏﻮاص ﺑﺎ ﻟﺒﺎس ﻗﻮرﺑﺎﻏﻪاى از ﻋﺮض ﮐﺎﻧﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﺿﻤﻦ ﺧﻨﺜﻰﺳﺎزى ﻣﯿﻦﻫﺎ ﺑﺎ دﯾﻨﺎﻣﯿﺖﻫﺎ ﺑﺨﺸﻰ از دﯾﻮار‬ ‫ﺑﺎرﻟﻮ را ﻣﻨﺠﺮ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﮐﻤﺎﻧﺪوﻫﺎى زﻣﯿﻨﻰ وارد ﻋﻤﻞ ﺷﺪه و ﺳﺮﺑﺎزان ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮ ﺷﺪه اﺳﺮاﯾﯿﻠﻰ را از ﺳﺮ راه ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ‪ .‬ﻇﺮف ‪6‬‬ ‫ﺳﺎﻋﺖ ‪ 25‬دژ از ‪ 33‬ﻣﺴﺘﺤﮑﻢ ﺑﺎرﻟﻮ ﺳﻘﻮط ﮐﺮد‪ .‬ﻗﺒﻞ از آن ﮐﻪ اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ذﺧﯿﺮه ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﯿﺪان ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ‪ ،‬ﺷﺎذﻟﻰ ﺑﺎ اﯾﺠﺎد‬ ‫‪ 8‬ﭘﻞ ﺑﺰرگ در ﺷﺐ ﻫﺰاران ﺳﺮﺑﺎز و ﺻﺪﻫﺎ ﺗﺎﻧﮏ را در ﺷﺮق ﺳﻮﺋﺰ ﭘﯿﺎده ﮐﺮد‪.‬‬ ‫داﯾﺎن ﮐﻪ ﻧﯿﺮوى ﻫﻮاﯾﻰ را ﮐﺎﻣﻼ آﻣﺎده ﻧﮕﺎه داﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎن ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎى ﺟﺪﯾﺪ و ﻣﯿﺮاژﻫﺎ ﺳﻌﻰ ﮐﺮد ﺗﺎ ‪ 60‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﻣﺼﺮى را در‬ ‫روى ﻫﻤﺎن ﺧﻂ از ﺑﯿﻦ ﺑﺒﺮد‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﺰدﯾﮑﻰ ﭘﯿﺶ از اﻧﺪازه ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻣﺼﺮى ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ از ﻧﻈﺮ داﯾﺎن ‪ 100‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﺮاى ﮐﻮﺑﯿﺪن آنﻫﺎ‬ ‫ﮐﺎﻓﻰ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻣﻮﺷﮏ ﺳﺎم‬ ‫ﻣﻮﺷﮏ ﺳﺎم در وﯾﺘﻨﺎم ﻗﺪرت ﺧﻮد را ﻧﺸﺎن داده ﺑﻮد اﻣﺎ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﺳﺮاﯾﯿﻠﻰ ﻧﻪ ﺧﻠﺒﺎن آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ را ﻗﺒﻮل داﺷﺘﻨﺪ و ﻧﻪ ﺗﺎﮐﺘﯿﮏﻫﺎى آنﻫﺎ را و‬ ‫ﮔﻤﺎن ﻧﻤﻰﺑﺮدﻧﺪ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺗﻮر دﻓﺎع ﺿﺪﻫﻮاﯾﻰ ﻣﺼﺮ ﺷﻮﻧﺪ اﻣﺎ ﺷﺎذﻟﻰ ﺑﺎ ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﯿﺮى دﻗﯿﻖ ﺳﺎﯾﺖﻫﺎى ﺳﺎم )اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﻫﺰاران ﻣﺴﺘﺸﺎر‬ ‫روس( ﭼﻨﺎن ﺿﺮﺑﻪاى در روز اول ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﻧﯿﺮوى ﻫﻮاﯾﻰ اﺳﺮاﯾﯿﻞ زد ﮐﻪ داﯾﺎن را از اداﻣﻪ ﻓﺸﺎر ﺑﻪ ﻧﯿﺮوى زﻣﯿﻨﻰ ﻣﺼﺮ ﻣﻨﺼﺮف ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻰﺷﻮد ‪ 11‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎى اﺳﺮاﯾﯿﻠﻰ در ﺳﺎﻋﺖ اوﻟﯿﻪى ﺟﻨﮓ از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫در ﺑﻘﺎﯾﺎى دژ ﺑﺎرﻟﻮ ‪ 8‬ﻫﺰار ﻣﺪاﻓﻊ اﺳﺮاﯾﯿﻠﻰ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﻗﻮا ﻣﻰﺟﻨﮕﯿﺪﻧﺪ اﻣﺎ ﮐﻤﺎﻧﺪوﻫﺎى ﻣﺼﺮى ﺑﺮاى ﺟﻨﮓﻫﺎى ﺗﻦ ﺑﻪ ﺗﻦ و ﺳﺮﻧﯿﺰه آﻣﻮزش‬ ‫دﯾﺪه و ﻣﺪاﻓﻌﺎن را ﺗﺎروﻣﺎر ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﻣﺮﺗﺐ ﺗﻘﺎﺿﺎى رﺳﯿﺪن ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﻰ ﻫﻮاﯾﻰ را ﮐﺮده و ﻫﺸﺪار ﻣﻰدادﻧﺪ ﺳﻘﻮط ﺧﻄﻮط اوﻟﯿﻪى اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﻧﺰدﯾﮏ اﺳﺖ در‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﯿﺮوى ﻫﻮاﯾﻰ ﻣﺠﺪدا ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺗﺎﮐﺘﯿﮏ ﺑﻪ ﻣﯿﺪان اﻋﺰام ﺷﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎى اﺳﮑﺎن ﻫﺎوك اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ دﭼﺎر ﺷﺪه و‬ ‫ﺗﺎ روز ﺑﻌﺪ ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 30‬ﻓﺮوﻧﺪ از آنﻫﺎ ﺳﻘﻮط ﮐﺮد‪ .‬ﻧﺼﺐ ‪ 50‬ﺳﺎﯾﺖ ﻣﻮﺷﮑﻰ ﺳﺎم ‪ 3‬و ﺳﺎم ‪ 6‬ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎدر روز ﺳﻮم ﻧﺒﺮد دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺮوى‬ ‫ﻫﻮاﯾﻰ اﺳﺮاﯾﯿﻞ وارد ﻋﻤﻞ ﻧﺸﻮد و ﻣﺼﺮىﻫﺎ ﺗﻌﺪاد ﻧﻔﺮات و ﺗﺎﻧﮏﻫﺎى ﺧﻮد را ﺑﻪ ‪ 70‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ و ‪ 600‬ﺗﺎﻧﮏ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫اوﻟﯿﻦ اﺷﺘﺒﺎه ﻣﺼﺮىﻫﺎ‬ ‫در ﺟﻨﮓ ‪ 1973‬ﻧﯿﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﮐﺜﺮ ﺟﻨﮓﻫﺎى ﺑﺮقآﺳﺎ‪ ،‬ﺗﮑﻠﯿﻒ ﺟﻨﮓ در ﻫﻤﺎن ‪ 72‬ﺳﺎﻋﺖ اول ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬ژﻧﺮال ﺷﺎذﻟﻰ ﻣﻰداﻧﺴﺖ ﮐﻪ‬ ‫ﺟﺒﻬﻪ اﺻﻠﻰ ﻧﺒﺮد ﻏﺮب ﺻﺤﺮاى ﺳﯿﻨﺎ و ﺧﻂ ﺑﺎرﻟﻮ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺒﻬﻪﻫﺎى اردن و ﺟﻮﻻن )در ﺟﻨﻮب روﺳﯿﻪ( ﻫﻤﻪ ﺟﺒﻬﻪﻫﺎى ﻓﺮﻋﻰ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬ ‫او ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺼﺮ ﺑﺎﯾﺪ از اﯾﻦ ﻓﺮﺻﺖ ﻃﻼﯾﻰ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮده و ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺟﻨﻮب اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ ﺗﺎ دﺳﺖ ﺑﺎﻻ را در ﺟﻨﮓ داﺷﺘﻪ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ در ﻗﺎﻫﺮه ﺳﺎدات اﺻﻼ ﭼﻨﯿﻦ ﺧﯿﺎﻟﻰ ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬او ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻗﻮاى ﻣﺼﺮى ﺑﺎ ﻧﻔﻮذ ﺑﻪ ﻋﻤﻖ ‪ 20‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮى ﺻﺤﺮاى ﺳﯿﻨﺎ‬ ‫ﻣﻮﺿﻊ ﭘﺪاﻓﻨﺪى اﺗﺨﺎذ ﮐﻨﺪ‪ .‬درﺧﻮاﺳﺖﻫﺎى ﻣﮑﺮر ژﻧﺮال ﻣﺼﺮى ﺑﺮاى اﺟﺎزه ﻓﺘﺢ ﺳﻪ ﮔﺬرﮔﺎه ﻗﻔﻘﻔﻪ‪ ،‬ﻗﯿﺪى و ﻣﺘﯿﻼ ﮐﻪ ﺷﺎه ﮐﻠﯿﺪ ﻓﺘﺢ ﮐﻞ‬ ‫‪١٧٠‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﺻﺤﺮا ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﻮرد ﺑﻰﺗﻮﺟﻬﻰ ﻗﺎﻫﺮه ﻗﺮارﮔﺮﻓﺖ و ‪ 3‬ﻫﺰار ﮐﻤﺎﻧﺪوى ﻣﺼﺮى در روز ‪ 8‬اﮐﺘﺒﺮ ﺑﻪ ﺟﺎى ﺗﺼﺮف ﻣﻨﺎﻃﻖ اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ ﻣﺬﮐﻮر‬ ‫دﺳﺘﻮر اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﮐﻨﻮن زﻣﺎن ﺿﺪ ﺣﻤﻠﻪ اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﺑﻮد‪ .‬در ‪ 9‬اﮐﺘﺒﺮ دو واﺣﺪ زرﻫﻰ اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﺼﺮىﻫﺎ را آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ اﻣﺎ ﺗﻠﻔﺎت ﺳﻨﮕﯿﻦ‬ ‫آنﻫﺎ ﺳﺒﺐ ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ ﻣﺎﻧﺪن ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺷﺪ‪ .‬اﺳﺮاﯾﯿﻠﻰﻫﺎ در روزﻫﺎى ﺑﻌﺪ ﻧﯿﺰدر ﭼﻨﺪ ﻧﻮﺑﺖ ﺣﻤﻼت زرﻫﻰ ﻋﻈﯿﻤﻰ را ﻋﻠﯿﻪ ﻣﺼﺮىﻫﺎ ﺳﺎﻣﺎن‬ ‫دادﻧﺪ‪ .‬ﮐﺴﻰ ﮔﻤﺎن ﻧﻤﻰﮐﺮد واﺣﺪﻫﺎى زرﻫﻰ ﻣﺼﺮى از اﯾﻦ ﻧﺒﺮدﻫﺎ ﺟﺎن ﺑﻪ در ﺑﺒﺮﻧﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ اﺳﺮاﯾﯿﻞ در اﯾﻦ ﻧﺒﺮدﻫﺎ ازﺗﺎﻧﮏﻫﺎى ام ‪ 60‬و‬ ‫ام ‪ 48‬آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ ﺑﻬﺮه ﻣﻰﺑﺮد ﮐﻪ ﺟﺪﯾﺪﺗﺮﯾﻦ ﻣﺤﺼﻮﻻت زرﻫﻰ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﻮﺷﮏﻫﺎى آزﭘﻰ‪.‬ﺟﻰ و ﺳﺎﮔﺮ روﺳﻰ ﺟﻬﻨﻤﻰ واﻗﻊ را‬ ‫ﺑﺮاى ﺗﺎﻧﮏﻫﺎى ﻣﺬﮐﻮر اﯾﺠﺎد ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﻣﺠﻤﻮع ﻇﺮف ﯾﮏ ﻫﻔﺘﻪ اول ﺟﻨﮓ اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﯾﮏ ﺳﻮم ﺗﺎﻧﮏﻫﺎى ﺧﻮد را از دﺳﺖ داد ﺣﺎل آن ﮐﻪ‬ ‫ﻣﺼﺮىﻫﺎ در ﻫﻤﯿﻦ زﻣﺎن ﺗﻌﺪاد ﺗﺎﻧﮏﻫﺎى ﺧﻮد در ﺻﺤﺮا را ﺑﻪ ‪ 1250‬دﺳﺘﮕﺎه رﺳﺎﻧﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫در ‪ 14‬اﮐﺘﺒﺮ ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﺗﺎﻧﮏﻫﺎ در ﺗﺎرﯾﺦ )ﭘﺲ از ﻧﺒﺮد ﮐﻮرﺳﮏ در ﺟﺒﻬﻪ ﺷﻮروى ‪ (1943‬در ﻗﺒﻞ از ﮔﺬرﮔﺎه ﻣﺘﯿﻼ ﺑﯿﻦ ‪2500‬‬ ‫ﺗﺎﻧﮏ و زرﻫﭙﻮش از ﻃﺮﻓﯿﻦ آﻏﺎز ﺷﺪ‪ .‬در ‪ 14‬اﮐﺘﺒﺮ وﻗﺘﻰ ﺑﺎﻻﺧﺮه ﻗﺎﻫﺮه ﺑﺎ درﺧﻮاﺳﺖ ﺷﺎذﻟﻰ ﺑﺮاى ﻋﺒﻮر از ﮔﺬرﮔﺎهﻫﺎى اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ ﻣﺘﯿﻼ و‬ ‫ﻗﻔﻘﻔﻪ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﮐﺮد‪ 800 .‬ﺗﺎﻧﮏ و ‪ 70‬ﻫﺰار ﻧﯿﺮوى ﻣﺼﺮى ﺧﻮد را در ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 600‬ﺗﺎﻧﮏ و ‪ 150‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز دﯾﺪﻧﺪ‪ .‬ژﻧﺮال آرﯾﻞ ﺷﺎرون در‬ ‫ﮔﺬرﮔﺎه ﺻﻌﺐاﻟﻌﺒﻮر ﻣﺬﮐﻮر ﻣﻨﺘﻈﺮ اﯾﻦ اﺷﺘﺒﺎه ﻣﺼﺮىﻫﺎ ﺑﻮد‪ .‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻣﺼﺮ ‪ 6‬روز ﺣﯿﺎﺗﻰ را از دﺳﺖ داده ﺑﻮد و اﮐﻨﻮن ﻗﻮاى ﻣﺼﺮ در‬ ‫ﻣﻨﻄﻘﻪ دﺳﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ را داﺷﺖ‪ .‬ﻇﺮف ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻋﺖ ‪ 1000‬ﺗﺎﻧﮏ از ﻃﺮﻓﯿﻦ ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﯾﮏ ﺑﻪ ﺳﻪ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ اﺳﺮاﯾﯿﻞ در آﺗﺶ ﺳﻮﺧﺘﻨﺪ و‬ ‫ﻣﺼﺮىﻫﺎ درﯾﺎﻓﺘﻨﺪ آنﻫﺎ ﻧﯿﺰ دﯾﮕﺮ اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﭘﯿﺸﺮوى ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻃﺮح ﺷﺎرون‬ ‫آرﯾﻞ ﺷﺎرون )ﻧﺨﺴﺖوزﯾﺮ ﺳﺎﺑﻖ اﺳﺮاﯾﯿﻞ( ﻣﺮدى ﺑﺴﯿﺎر اﻓﺮاﻃﻰ و ﻗﺎﺗﻞ ﻫﺰاران ﻋﺮب ﻓﻠﺴﻄﯿﻨﻰ‪ ،‬ﻟﺒﻨﺎﻧﻰ و ﻣﺼﺮى ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻰﺷﻮد اﻣﺎ ﻫﯿﭻ‬ ‫ﮐﺪام از اﯾﻦ ﻣﻮارد ﺳﺒﺐ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻧﻘﺶ ﺑﺰرگ او در ﻋﻤﻠﯿﺎت ‪ 1973‬ﻧﺎدﯾﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬در ‪ 15‬اﮐﺘﺒﺮ زﻣﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺟﻨﮓ در ﺟﺒﻬﻪ ﺳﯿﻨﺎ‬ ‫ﺑﻪ ﺑﻦﺑﺴﺖ رﺳﯿﺪ وى در ﺳﺘﺎد ارﺗﺶ اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﺑﺎ ﺑﯿﺮون آوردن ﻧﻘﺸﻪاى ﻋﻼﻣﺖﮔﺬارى ﺷﺪه اﻋﻼم ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﻰﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ‪ 4‬ﺗﯿﭗ ازﺑﯿﻦ‬ ‫دو ﺳﭙﺎه ﻣﺼﺮى ﺑﮕﺬرد و ﺑﺎ ﻋﺒﻮر از ﮐﺎﻧﺎل ﺳﻮﺋﺰ در ﺟﻬﺖ ﻋﮑﺲ ﻣﯿﺪان ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺷﻤﺎل ﻣﺼﺮ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ وﺑﺎ ﺗﻬﺪﯾﺪ اﺳﮑﻨﺪرﯾﻪ ﻗﺎﻫﺮه را‬ ‫ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﻗﺒﻮل آﺗﺶﺑﺲ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫داﯾﺎن و ﺳﺎﯾﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن اﺳﺮاﯾﯿﻠﻰ ﮐﻪ در آن زﻣﺎن در اﺛﺮ از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻦ ‪ 35‬درﺻﺪ ﺗﻮان زرﻫﻰ و ‪ 100‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ و ﻫﺰاران ﻧﻔﺮ از ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ‬ ‫ﺳﺮﺑﺎزان اﺳﺮاﯾﯿﻠﻰ اﻣﯿﺪى ﺑﻪ ﺣﻤﻠﻪى ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎ روشﻫﺎى ﮐﻼﺳﯿﮏ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﻧﺎﭼﺎرا ﺑﺎ ﺣﺮﮐﺖ ﺷﺎرون ﮐﻪ ﻧﻮﻋﻰ ﺣﻤﻠﻪى ﻧﺎﭘﻠﺌﻮﻧﻰ و در ﺣﺪ‬ ‫ﺧﻮدﮐﺸﻰ ﺑﻮد ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺮوز ﮐﻪ ﺟﻨﮓ اﮐﺘﺒﺮ را ﻣﺮور ﻣﻰﮐﻨﯿﻢ درﻣﻰﯾﺎﺑﯿﻢ ﺟﻨﮓ ﻣﺬﮐﻮر ﻧﺒﺮد ﺑﯿﻦ دو ژﻧﺮال ﺑﻠﻨﺪ ﭘﺎﯾﻪ ﻣﺼﺮى و‬ ‫اﺳﺮاﯾﯿﻠﻰ )ﺷﺎذﻟﻰ و ﺷﺎرون( ﺑﻮد اﻣﺎ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﻣﺼﺮىﻫﺎ ﺑﻪ ژﻧﺮال ﺧﻮد اﺟﺎزه رﯾﺴﮏ ﻧﺪادﻧﺪ ﺣﺎل آن ﮐﻪ ﺳﺮﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ اﺳﺮاﯾﯿﻞ در آن‬ ‫ﺷﺮاﯾﻂ ﺳﺨﺖ اﺧﺘﯿﺎر ‪ 12‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز را ﺑﻪ ﺷﺎرون ﺑﺮاى »ﻃﺮاﺣﻰ ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ ﺧﻮدﮐﺸﻰ« داد‪.‬‬ ‫در ﺳﺎﻋﺖ ‪ 5‬ﺻﺒﺢ ‪ 15‬اﮐﺘﺒﺮ ﺳﺮﺑﺎزان ﺷﺎرون در اﺧﺘﻔﺎى ﮐﺎﻣﻞ ﺳﻮار ﺑﺮ ﺗﺎﻧﮏﻫﺎى روﺳﻰ ﺑﻪ ﻏﻨﯿﻤﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ از ﺟﻨﮓ ﻗﺒﻠﻰ ﺷﺪه و ﺣﺘﺎ‬ ‫در ارﺗﺒﺎﻃﺎت رادﯾﻮﯾﻰ ﺧﻮد ﺑﻪ زﺑﺎن ﻋﺮﺑﻰ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺎ ﻋﺒﻮر از ﺳﻮﺋﺰ در ‪ 40‬ﺳﺎﻋﺖ ﺑﺎ از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن دهﻫﺎ ﭘﺎﯾﮕﺎه ﻣﻮﺷﮑﻰ ﻣﺼﺮى‬ ‫)ﺑﺮاى آن ﮐﻪ از آﺗﺶ ﻣﺆﺛﺮ ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ ﻧﯿﺰ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﻨﺪ‪ (.‬ﺣﻤﻠﻪ را آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬در ‪ 18‬اﮐﺘﺒﺮ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﻣﺮدم ﻣﺼﺮ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﻧﺪ اﺳﺮاﯾﯿﻠﻰﻫﺎ‬ ‫در ﻣﺼﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ! ﺣﻤﻼت ﻣﺘﻌﺪد ﻣﯿﮓﻫﺎى ﻣﺼﺮى ﻧﯿﺰ ﺑﺮاى درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪن ﺳﺮ ﭘﻞﻫﺎى اﺳﺮاﯾﯿﻞ در ﻏﺮب ﺳﻮﺋﺰ ﺑﻰﻓﺎﯾﺪه ﺑﻮد و آنﻫﺎ دﺳﺘﻪ‬ ‫دﺳﺘﻪ ﻣﻘﻬﻮر ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎى اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ دﯾﮕﺮ از ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﻰ ﻣﻮﺷﮏﻫﺎى ﺳﺎم اﺛﺮى ﻧﺒﻮد‪.‬‬

‫‪١٧١‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫در ‪ 22‬اﮐﺘﺒﺮ ﺗﻌﺪاد ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﺳﺮاﯾﯿﻞ در ﺷﻤﺎل ﻣﺼﺮ ﺑﻪ ‪ 20‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز و ‪ 500‬ﺗﺎﻧﮏ و ﻧﻔﺮﺑﺮ زرﻫﻰ رﺳﯿﺪ اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﻰ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻋﻤﺪه‬ ‫ﻗﻮاى ﻣﺼﺮ در ﺻﺤﺮا ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در روز ‪ 23‬اﮐﺘﺒﺮ اﺳﺮاﯾﯿﻠﻰﻫﺎ ﺑﺎ ﮐﻨﺘﺮل ﺑﺮ ﻣﺤﻮر ﺳﻮﺋﺰ ‪ -‬ﻗﺎﻫﺮه ﺑﻪ ‪ 101‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮى ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ ﻣﺼﺮ‬ ‫رﺳﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﻣﺼﺮىﻫﺎ آﺗﺶﺑﺲ را ﻗﺒﻮل ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ در اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﮔﻮش ﺷﻨﻮاﯾﻰ ﻧﺒﻮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در ‪ 24‬اﮐﺘﺒﺮ ﻣﺼﺮ ﺧﻮد را ﺑﺮاى ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪن‬ ‫ﻟﺸﮑﺮﻫﺎى ﺟﺪﯾﺪ آﻣﺎده ﮐﺮد اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﻰ ﺑﻮد ﮐﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ و ﺷﻮروى دﯾﮕﺮ ﻣﻮاﻓﻖ اداﻣﻪ ﺟﻨﮓ ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺟﺒﻬﻪ ﺟﻮﻻن‬ ‫اﮔﺮ ﭼﻪ ﻫﻤﻪ ﺟﻨﮓ اﮐﺘﺒﺮ را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺻﺤﺮاى ﺳﯿﻨﺎ ﻣﻬﻢ ﻣﻰداﻧﻨﺪ اﻣﺎ در ﺟﺒﻬﻪى ﺷﻤﺎل اﺳﺮاﯾﯿﻞ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺟﻮﻻن ﻧﯿﺰ ﺟﻨﮓﻫﺎى‬ ‫ﻣﻬﻤﻰ ﺑﯿﻦ ﻃﺮﻓﯿﻦ درﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫اﻋﺮاب ﮐﻪ ﻣﻰداﻧﺴﺘﻨﺪ در اﺗﺤﺎد ﺳﻮرﯾﻪ ‪ -‬ﻣﺼﺮ ﻃﺮف ﺿﻌﯿﻒ ﺳﻮرﯾﻪ اﺳﺖ ﻧﯿﺮوﻫﺎﯾﻰ ﺑﻪ اﺳﺘﻌﺪاد دو ﺗﺎ ﺳﻪ ﻟﺸﮑﺮ )ﻋﺮاﻗﻰ‪ ،‬ﻣﺮاﮐﺸﻰ‪،‬‬ ‫ﺳﻌﻮدى‪ ،‬ﮐﻮﯾﺘﻰ و ﻓﻠﺴﻄﯿﻨﻰ( را ﺑﻪ ﺳﻮرﯾﻪ اﻋﺰام ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺎ ﺗﻘﻮﯾﺖ ‪ 60‬ﻫﺰار ﻧﯿﺮوى ﺳﻮرى ﺑﺎ ‪ 930‬ﺗﺎﻧﮏ ﻣﻮاﺿﻊ اﺳﺮاﯾﯿﻞ را در ﺟﻮﻻن‬ ‫)ﮐﻪ از ‪ 1967‬اﺷﻐﺎل ﺷﺪه ﺑﻮد( ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار دادﻧﺪ‪ .‬ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺳﻮرى در روزﻫﺎى اول ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻋﺒﻮر از ﻣﯿﺎدﯾﻦ ﻣﯿﻦ ‪ 23‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ داﺧﻞ‬ ‫ﺧﻄﻮط دﺷﻤﻦ ﻧﻔﻮذ ﮐﺮده و ﺑﻪ ﭘﺸﺖ دروازهى ﺷﻬﺮ ال ﻋﺎل در ﺷﻤﺎل ﻓﻠﺴﻄﯿﻦ رﺳﯿﺪﻧﺪ‪ 15 .‬ﻫﺰار ﻧﯿﺮوى اﺳﺮاﯾﯿﻠﻰ در اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت از ﻫﻢ‬ ‫ﭘﺎﺷﯿﺪﻧﺪ و اﻣﻮاج ﺣﻤﻼت ﻫﻮاﯾﻰ اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﻧﯿﺰ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻮﺷﮏﻫﺎى ﺳﺎم ﻣﺘﺤﻤﻞ ‪ 35‬ﻓﺮوﻧﺪ ﺗﻠﻔﺎت ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﺳﺮاﯾﯿﻠﻰﻫﺎ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺟﺒﻬﻪ ﺟﺎﯾﻰ‬ ‫ﺑﺮاى ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﺎ اوﻟﯿﻦ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﺷﻤﺎل اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﺑﻪ دﺳﺖ اﻋﺮاب ﻣﻰاﻓﺘﺎد ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺗﻤﺎم ﻗﻮاى ﺧﻮد را ﻣﻌﻄﻮف ﺑﻪ‬ ‫ﺟﺒﻬﻪ ﺷﻤﺎل ﮐﺮدﻧﺪ و ﺣﺘﺎ ﻣﺎﺷﯿﻦﻫﺎى ﻣﺮدم را ﻣﺼﺎدره ﮐﺮده و ﺑﺎ آنﻫﺎ ﺑﻪ اﻧﺘﻘﺎل ﻧﯿﺮو ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﺳﺮﺑﺎزان اﺳﺮاﯾﯿﻠﻰ ﺗﻦ ﺑﻪ ﺧﻮﻧﯿﻦﺗﺮﯾﻦ‬ ‫ﻧﺒﺮدﻫﺎ در ﺟﺒﻬﻪ ﻣﺬﮐﻮر داده و ﺑﺎ وارد ﮐﺮدن ﺻﺪﻫﺎ ﺗﺎﻧﮏ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﭘﯿﺸﺮوى ﺳﻮرى را درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﻫﻢ زﻣﺎن ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎى اﺳﺮاﯾﯿﻞ اﻗﺪام‬ ‫ﺑﻪ ﺑﻤﺒﺎران ﺷﻬﺮﻫﺎ و ﻣﺮاﮐﺰ اﻗﺘﺼﺎدى ﺳﻮرﯾﻪ ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ روﺣﯿﻪى ﻣﺮدم اﯾﻦ ﮐﺸﻮر را ﺑﺮاى اداﻣﻪ ﺟﻨﮓ ﺗﻀﻌﯿﻒ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺳﻮرﯾﻪ ﮐﻪ ﻧﯿﺮوى‬ ‫ذﺧﯿﺮهى ﭼﻨﺪان ﺑﺮاى ورود ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻧﺪاﺷﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﻤﻼت ﻣﺘﻌﺪد اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﺗﻮﻗﻒ ﺷﺪ و ‪ 18‬اﮐﺘﺒﺮ در ﻗﻨﯿﻄﺮه در ﯾﮏ ﻧﺒﺮد‬ ‫‪ 14‬ﺳﺎﻋﺘﻪ ﺑﺎ از دﺳﺖ دادن ‪ 500‬ﺗﺎﻧﮏ اﺑﺘﮑﺎر ﻋﻤﻞ را از دﺳﺖ داد‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ درﺳﺖ ﻫﻢ زﻣﺎن ﺑﻮد ﺑﺎ ﺗﻮﻗﻒ ارﺗﺶ ﻣﺼﺮ و ﻣﻰﺗﻮان درﯾﺎﻓﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺳﺎدات اﺣﻤﻘﺎﻧﻪ دﺳﺘﻮر ﺗﻮﻗﻒ را ﺑﻪ ﺷﺎذﻟﻰ در ﺟﺒﻬﻪ‬ ‫ﻏﺮب ﻧﺪاده ﺑﻮد ﺳﻮرﯾﻪ و اﻋﺮاب ﻣﺘﻔﻘﺎ در ﺟﻮﻻن ﺑﻪ آن وﺿﻊ آﺷﻔﺘﻪ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻧﻤﻰﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫در ﺿﺪ ﺣﻤﻠﻪى ﺑﻌﺪى اﺳﺮاﯾﯿﻠﻰﻫﺎ در ‪ 12‬اﮐﺘﺒﺮ ﺑﺎ ﻧﻔﻮذ ﺑﻪ داﺧﻞ ﺳﻮرﯾﻪ‪ ،‬دﻣﺸﻖ را در ﺗﯿﺮرس ﻗﺮار دادﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺣﻤﻠﻪى ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﻣﺼﺮىﻫﺎ در‬ ‫ﺻﺤﺮاى ﺳﯿﻨﺎ ﻧﺒﻮد ﺑﺮاى اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﺗﺴﺨﯿﺮ دﻣﺸﻖ ﮐﺎر دﺷﻮارى ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻧﻤﻰآﻣﺪ‪ .‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻋﺮب در ﺟﺒﻬﻪى ﺟﻮﻻن ﺑﺴﯿﺎر‬ ‫ﺿﻌﯿﻒ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪﻧﺪ و اﺻﻼ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺼﺮ ﺿﺮﺑﺎت ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻰ ﺑﻪ دﺷﻤﻦ وارد ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬در ‪ 13‬اﮐﺘﺒﺮ در ﺟﺒﻬﻪى ﺟﻮﻻن ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ‬ ‫آراﻣﺶ ﺑﺮﻗﺮار ﺷﺪ‪.‬‬ ‫آﻏﺎز دﯾﭙﻠﻤﺎﺳﻰ‬ ‫ﺗﺪاوم آﺗﺶﺑﺲ در ﺟﺒﻬﻪﻫﺎ ﺳﺒﺐ ﻓﻌﺎلﺗﺮ ﺷﺪن ﻧﯿﺮوﻫﺎى دﯾﭙﻠﻤﺎت ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ وﯾﮋه آن ﮐﻪ ﺑﺎ آﻏﺎز ﺗﺤﺮﯾﻢ ﻧﻔﺘﻰ ﻏﺮب در ‪ 21‬اﮐﺘﺒﺮ از ﺟﺎﻧﺐ‬ ‫ﮐﺸﻮرﻫﺎى ﻧﻔﺖﺧﯿﺮ ﻋﺮب دﻧﯿﺎ ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻞ ﺟﺪﯾﺪى روﺑﻪرو ﺷﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ اﺑﻌﺎد آن ﻓﺮاﺗﺮ از ﺟﺒﻬﻪ ﺳﻮﺋﺰ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ ورود ﮐﯿﺴﻨﯿﺠﺮ ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻓﺸﺎر‬ ‫ﺑﺮاى وادار ﮐﺮدن اﺳﺪ و ﺳﺎدات ﺑﻪ ﻗﺒﻮل آﺗﺶﺑﺲ داﺋﻤﻰ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺼﺮىﻫﺎ ﯾﮏ ﺳﻮم ﺻﺤﺮاى ﺳﯿﻨﺎ را در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺘﻨﺪ‪ .‬و ﺿﺮﺑﺎت ﺟﺒﺮانﻧﺎﭘﺬﯾﺮى را ﺑﻪ اﺳﺮاﯾﯿﻞ وارد ﮐﺮدﻧﺪ اﻣﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺷﺎرون ﺑﺎ ‪20‬‬ ‫ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز و ﺻﺪﻫﺎ ﺗﺎﻧﮏ در ﺷﺮق ﻗﺎﻫﺮه ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ‪ 5‬ﻟﺸﮑﺮ ذﺧﯿﺮه و اﺻﻠﻰ ﻣﺼﺮى ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ او در ﺣﺎل ﺣﺮﮐﺖ‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻋﻨﺼﺮ زﻣﺎن ﺑﻪ زﯾﺎن اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﺑﻮد‪ .‬از آن ﻃﺮف ﺳﯿﻞ ﮐﻤﮏﻫﺎى آﻣﺮﯾﮑﺎ ﮐﻤﺒﻮدﻫﺎى اﺳﺮاﯾﯿﻞ را ﺟﺒﺮان ﻣﻰﮐﺮد‪ .‬ﻧﺒﺎﯾﺪ از ﯾﺎد‬ ‫‪١٧٢‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﺑﺮد ﮐﻪ در ‪ 15‬دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ 1973‬ﮐﻨﮕﺮه آﻣﺮﯾﮑﺎ ﭘﺮداﺧﺖ ‪ 2 / 2‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر ﮐﻤﮏ ﻧﻈﺎﻣﻰ ﺑﻪ اﺳﺮاﯾﯿﻞ را ﺗﺼﻮﯾﺐ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ آﺗﺶﺑﺲ‬ ‫اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺟﻨﮓ اﮐﺘﺒﺮ‬ ‫ﺟﻨﮓ اﮐﺘﺒﺮ )ﯾﺎ رﻣﻀﺎن( ﻧﺒﺮدى اﺳﺘﺜﻨﺎﯾﻰ ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎدى داﺷﺖ از ﺟﻤﻠﻪ آن ﮐﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪ در ﺻﻮرت وﺟﻮد‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰى و ﻫﻤﺖ‪ ،‬ارﺗﺶ اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﻧﯿﺰ »ﺷﮑﺴﺖﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ«‬ ‫دوم آن ﮐﻪ در ﺑﯿﻦ ﮐﺸﻮرﻫﺎى ﻋﺮﺑﻰ ﻣﺼﺮ اﯾﻦ ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ را دارد ﮐﻪ اﺳﺮاﯾﯿﻞ را ﺷﮑﺴﺖ دﻫﺪ‪ .‬اﻣﺮوز ﻣﻰﺗﻮان ﻗﻀﺎوت ﮐﺮد ﮐﻪ اﮔﺮ ﺗﺮس )و‬ ‫ﯾﺎ ﺧﯿﺎﻧﺖ( ﺳﺎدات ﻧﺒﻮد اﺳﺮاﯾﯿﻞ در اﮐﺘﺒﺮ ‪ 1973‬ﺷﮑﺴﺖ ﻣﻰﺧﻮرد‪ .‬ﻣﺮداﻧﻰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ژﻧﺮال ﺷﺎذﻟﻰ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﺳﻪ ﮔﺮدان ﮐﻤﺎﻧﺪوى از ﺟﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﭼﻨﺪ واﺣﺪ ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﺳﺎم ﺳﺘﻮن ﻓﻘﺮات ارﺗﺶ اﺳﺮاﯾﯿﻞ را ﺷﮑﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﮐﻪ ﭼﻨﺪى ﺑﻌﺪ ﺳﺎدات وى را ﻣﺠﺒﻮر ﮐﺮد ﺗﺎﻧﮏﻫﺎﯾﺶ را ﺑﻪ ﺳﺎﺣﻞ ﻏﺮﺑﻰ ﺳﻮﺋﺰ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬اﯾﻦ ژﻧﺮال ﻣﺼﺮى ﺑﺎ ﭼﺸﻤﺎﻧﻰ اﺷﮑﺒﺎر از‬ ‫ﺳﺎدات ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ ﺣﺪاﻗﻞ اﯾﻦ درﺧﻮاﺳﺖ اﺳﺮاﯾﯿﻠﻰﻫﺎ را ﻧﭙﺬﯾﺮد اﻣﺎ ﺳﺎدات ﻗﺒﻼ ﻗﻮل اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﺑﻪ ﮐﯿﺴﯿﻨﺠﺮ داده ﺑﻮد‪ .‬اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ‬ ‫ﺧﻮﺑﻰ درﯾﺎﻓﺖ ﻣﺼﺮ ﺣﺮﯾﻔﻰ ﻣﺘﻔﺎوﺗﻰ اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎﯾﺪ ﺣﺘﻤﺎ از ﺻﻒ ﻣﺒﺎرزان دﯾﮕﺮ ﺧﺎرج ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﮕﯿﻦ در ‪ 1977‬ﺳﺎدات را ﺑﻪ ﮔﺮﻣﻰ ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ و ‪ 2‬ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﺑﺎ ﻗﺒﻮل ﻗﺮارداد ﮐﻤﭗ دﯾﻮﯾﺪ ﺧﺮوج ﮐﺎﻣﻞ از ﺻﺤﺮا را ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ )در ﮐﻤﺎل‬ ‫ﻧﺎﺑﺎورى( ﻧﮑﺘﻪى ﺳﻮم آن ﮐﻪ اﺑﺪاﻋﺎت ژﻧﺮال ﺷﺎذﻟﻰ و ژﻧﺮال ﺷﺎرون ﻫﺮ دو از ﻧﻘﻄﻪﻧﻈﺮ ﻧﻈﺎﻣﻰ ﺑﺴﯿﺎر ارزﺷﻤﻨﺪ و ﺑﻰﺑﺪﯾﻞ ﺑﻮد و ﯾﮏ اﺻﻞ را‬ ‫ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻰﮐﻨﺪ و آن اﯾﻦ ﮐﻪ ﺗﺮس دﺷﻤﻦ واﻗﻌﻰ رزﻣﻨﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻧﮑﺘﻪ ﭼﻬﺎرم ﺿﻌﻒ ﻋﻤﻠﮑﺮد روسﻫﺎ در اﯾﻦ ﺳﻪ ﻫﻔﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ‬ ‫آﻣﺮﯾﮑﺎ از ﺗﻤﺎم اﻋﺘﺒﺎر و ﺗﻮان ﺧﻮد ﺑﺮاى ﺳﺮﭘﺎ ﻧﮕﺎه داﺷﺘﻦ اﺳﺮاﯾﯿﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد )اﯾﺠﺎد ﭘﻞ ﻫﻮاﯾﻰ ﺑﺮاى ﮐﻤﮏ رﺳﺎﻧﺪن ﺑﻪ اﺳﺮاﯾﯿﻞ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده‬ ‫از ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎى ﺟﺎﺳﻮﺳﻰ اس آر ‪ 71‬ﺑﺮاى راﻫﻨﻤﺎﯾﻰ ﺷﺎرون و ﮐﻤﮏ ‪ 2 / 2‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻرى ﺗﺴﻠﯿﺤﺎﺗﻰ ﺑﻪ ﺗﻞ آوﯾﻮ( روسﻫﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ رﻓﻘﺎى‬ ‫ﻋﺮب ﺧﻮدﺗﻀﻤﯿﻦ دادﻧﺪ ﮐﻪ دﻣﺸﻖ و ﻗﺎﻫﺮه ﺗﻮﺳﻂ اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﺗﺼﺮف ﻧﻤﻰﺷﻮد )!( در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﺼﺮ را ﻇﺮف ‪ 7‬ﺳﺎل ﮐﺎﻣﻼ ﺑﻪ داﻣﻦ ﻏﺮب‬ ‫ﻏﻠﺘﺎﻧﺪﻧﺪ و ﻇﺮف ‪ 15‬ﺳﺎل ﮐﺎﻣﻼ ﺑﺎزى را در ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ ﻋﺮﺑﻰ واﮔﺬار ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺟﻨﮓ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬ ‫ﺳﺎل ‪ 1979‬را ﻣﻰﺗﻮان ﻣﺮگ ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎى آﻣﺮﯾﮑﺎ در اﯾﺮان و آﺳﯿﺎى ﻣﺮﮐﺰى داﻧﺴﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﯾﮏ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰﻫﺎى ﮔﺴﺘﺮده‬ ‫آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰﻫﺎ از وﯾﺘﻨﺎم‪ ،‬ﻻﺋﻮس‪ .‬ﮐﺎﻣﺒﻮج از ﯾﮏ ﻃﺮف و روﯾﮑﺮد ﻫﻨﺪ و ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﻗﺪرتﻫﺎى ﺷﺮﻗﻰ ﻧﻈﯿﺮ ﭼﯿﻦ و ﺷﻮروى از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎى ﻏﺮب و آﻣﺮﯾﮑﺎ را در آﺳﯿﺎ ﺑﺎ ﭼﺎﻟﺶ ﺟﺪى روﺑﻪرو ﮐﺮده ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﻘﻮط ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻰ رژﯾﻢ ﺷﺎه ﻧﯿﺰ در ژاﻧﻮﯾﻪ ‪) 1979‬ﺑﻬﻤﻦ ‪(57‬‬ ‫ﺿﺮﺑﻪاى ﺑﻮد ﮐﻪ ﻫﻀﻢ آن ﺳﺎلﻫﺎ ﻃﻮل ﮐﺸﯿﺪ اﻣﺎ اﯾﻦ ﻫﻤﻪى ﻣﺎﺟﺮا ﻧﺒﻮد‪ .‬در ﻣﺎهﻫﺎى ﻣﺎرس ﺗﺎ ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ 1979‬روسﻫﺎ ﺑﺎ ﺣﻀﻮر ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ در‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﺖ ﮐﺎﻣﻞ و اﻋﺰام ‪ 7500‬ﻧﻔﺮ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﻣﺴﺘﺸﺎر ﻧﻈﺎﻣﻰ ﻣﻘﺪرات ﮐﺎﺑﻞ را رأﺳﺎ در دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫روى ﮐﺎر آﻣﺪن اﻣﯿﻦ ﻧﺨﺴﺖوزﯾﺮ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺳﺒﺐ ﻣﻰﺷﻮد ﺗﺎ ﺷﻮروى ﻧﮕﺮان ﺧﺎرج ﺷﺪن اوﺿﺎع از ﮐﻨﺘﺮل ﺧﻮد ﺷﻮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﭘﺲ از‬ ‫ﻣﺮگ ﻧﻮرﻣﺤﻤﺪ ﺗﺮﮐﻰ ﺧﻮد را آﻣﺎده ﻣﻰﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺑﺒﺮك ﮐﺎرﻣﻞ رﻗﯿﺐ ﺳﯿﺎﺳﻰ اﻣﯿﻦ وارد ﻋﻤﻞ ﺷﻮد اﻣﺎ ﻫﻨﻮز اوﺿﺎع آﻣﺎده ﺑﺮاى‬ ‫ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﻧﺒﻮد‪.‬‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﺎرى آﻣﺮﯾﮑﺎ در ﺑﺤﺮان اﯾﺮان‬ ‫ﺑﺮژﻧﻒ‪ ،‬رﻫﺒﺮ ﺷﻮروى در دﻫﻪ ‪ 70‬و اواﯾﻞ دﻫﻪ ‪ ،80‬را ﻣﻰﺗﻮان آﺧﺮﯾﻦ رﻫﺒﺮ آﻫﻨﯿﻦ اﺗﺤﺎد ﺟﻤﺎﻫﯿﺮ ﺷﻮروى در ﺟﻨﮓ ﺳﺮد داﻧﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎى اﯾﻦ ﮐﻬﻨﻪى ﮐﺎر ﺳﯿﺎﺳﻰ ﺟﻨﮓ ﺳﺮد ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ در ﮐﻠﯿﻪى ﺟﺒﻬﻪﻫﺎى ﺳﯿﺎﺳﻰ ﺷﻮروى در ﺑﺮاﺑﺮ آﻣﺮﯾﮑﺎ دﺳﺖ ﺑﺎﻻ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫)ﺑﻪ ﺟﺰ ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ ﻋﺮﺑﻰ(‪.‬‬

‫‪١٧٣‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﺑﻪ ﻣﺤﺾ آن ﮐﻪ درﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪) 1979‬آﺑﺎن ‪ (1358‬داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن اﯾﺮان ﺳﻔﺎرت آﻣﺮﯾﮑﺎ در ﺗﻬﺮان را ﺗﺴﺨﯿﺮ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﻌﺎﻫﺪهى اﻣﻨﯿﺘﻰ ﺑﯿﻦ‬ ‫اﯾﺮان و آﻣﺮﯾﮑﺎ )ﺑﺮﺟﺎى ﻣﺎﻧﺪه از رژﯾﻢ ﻗﺒﻠﻰ( ﺑﺎﻃﻞ ﺷﺪ ﺑﺮژﻧﻒ درﯾﺎﻓﺖ ﮐﻪ زﻣﺎن ﻋﻤﻞ ﻓﺮا رﺳﯿﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬ ‫ﮐﺎرﺗﺮ‪ ،‬رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر آﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬در ﻣﺎه دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ 1979‬ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ ﭼﯿﺰ را ﻣﺪﻧﻈﺮ ﻗﺮار داده ﺑﻮد‪ :‬آزاد ﮐﺮدن ﮔﺮوﮔﺎنﻫﺎى آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬ ‫ارﺗﺶ ﭼﻬﻠﻢ ﺷﻮروى ﻣﺮﮐﺐ از ‪ 2‬ﻟﺸﮑﺮ ﭘﯿﺎده و ﻣﻮﺗﻮرﯾﺰه‪ 1 ،‬ﻟﺸﮑﺮ ﮐﻤﺎﻧﺪوﯾﻰ‪ 2 ،‬ﺗﯿﭗ ﻧﯿﺮوﻫﺎى وﯾﮋه‪ ،‬و دهﻫﺎ ﮔﺮدان ﻣﺴﺘﻘﻞ زرﻫﻰ و‬ ‫ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن را آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﻰ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻫﻮاﺑﺮد ﺷﻮروى ﮐﺎﺑﻞ را ﻗﺒﻼ ﺗﺼﺮف ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬درﮔﯿﺮى‬ ‫داﺧﻠﻰ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻧﯿﺰ ﺳﺒﺐ ﻣﻰﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺒﺮك ﮐﺎرﻣﻞ از ﺷﺮاﯾﻂ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮده و ﺣﻔﯿﻄﺎﷲ اﻣﯿﻦ را ﺑﮑﺸﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﯿﺮوﻫﺎى زﻣﯿﻨﻰ ﺷﻮروى ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ در ﺷﺮق و ﺷﻤﺎل ﺷﺮق اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﭘﺨﺶ ﻣﻰﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ دﻟﯿﻞ آن ﮐﻪ ﺳﺮان ارﺗﺶ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﺎ ﻧﯿﺮوﻫﺎى‬ ‫ﺷﻮروى دﺳﺖ اﺗﺤﺎد ﻣﻰدﻫﻨﺪ ﻫﯿﭻ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﺆﺛﺮى در ﺑﺮاﺑﺮ روسﻫﺎ ﺻﻮرت ﻧﮕﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫اﻗﺪاﻣﺎت ﻣﺮدم ﻣﺤﻠﻰ در دﻓﺎع ﭘﺮاﮐﻨﺪه در اﯾﺎﻟﺖﻫﺎﯾﻰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺪﺧﺸﺎن ﻧﯿﺰ ﺿﻌﯿﻒﺗﺮ از آن ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻣﺎﻧﻊ ورود دهﻫﺎ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ارﺗﺶ‬ ‫ﺳﺮخ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫واﮐﻨﺶ ﺟﻬﺎن )ﻣﺘﺤﯿﺮ ﻣﺎﻧﺪه( ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺮﯾﻊ ﺑﻮد ﺑﻪ وﯾﮋه آﻣﺮﯾﮑﺎ ﮐﻪ ﺿﻤﻦ ﺗﺤﺮﯾﻢ ﺑﺎزىﻫﺎى اﻟﻤﭙﯿﮏ ‪ 1980‬ﻣﺴﮑﻮ و ﺗﺤﺮﯾﻢ اﻗﺘﺼﺎدى اﯾﻦ‬ ‫ﮐﺸﻮر رﺳﻤﺎ اﻋﻼم ﮐﺮد ﮐﻪ از اﯾﻦ ﭘﺲ ﻫﺮ ﺣﺮﮐﺖ ﻧﻈﺎﻣﻰ ﺷﻮروى در ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﺑﺎ ﮐﻠﯿﻪى اﺑﺰارﻫﺎ از ﺟﻤﻠﻪ ﮔﺴﯿﻞ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻧﻈﺎﻣﻰ ﺟﻮاب‬ ‫ﺧﻮاﻫﺪ داد‪ .‬ﺳﯿﺎﺳﺖ ﻧﻈﺎﻣﻰ ﺷﻮروى در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﻤﺒﺎرانﻫﺎى ﺳﻨﮕﯿﻦ و ﭘﯿﺸﺮوى ﻗﻮاى زرﻫﻰ و درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪن ﺑﻰرﺣﻤﺎﻧﻪى‬ ‫ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺘﻰ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫آﻏﺎز ﻧﺒﺮد ﺑﺰرگ ﭼﺮﯾﮑﻰ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬ ‫آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰﻫﺎ‪ ،‬اروﭘﺎﯾﻰﻫﺎ‪ ،‬اﯾﺮاﻧﻰﻫﺎ و ﭘﺎﮐﺴﺘﺎﻧﻰﻫﺎ و اﻋﺮاب در دﻫﻪى ‪ 80‬در اﺗﺤﺎدى ﻧﺎﻧﻮﺷﺘﻪ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﺗﺎ از ﻣﺮدم اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن در ﻣﻘﺎﺑﻞ‬ ‫ﻗﻮاى ﻣﺘﺠﺎوز ﺣﻤﺎﯾﺖ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺷﻮروى ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺟﻨﮕﻰ ﺷﻮد ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ اﺑﻌﺎد و ﺗﻠﻔﺎت ﻃﺮﻓﯿﻦ دﺳﺖ ﮐﻤﻰاز ﺟﻨﮓ‬ ‫وﯾﺘﻨﺎم ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﻫﺰاران ﻣﺠﺎﻫﺪ اﻓﻐﺎن ﺑﺎ در دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺳﻼح در زﻣﯿﻦﻫﺎى ﺻﻌﺐاﻟﻌﺒﻮر اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن دﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ زدﻧﺪ اﯾﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﮔﺮ ﭼﻪ در اﺑﺘﺪا‬ ‫ﺗﻮﺳﻂ دﻧﯿﺎ ﻧﺎﭼﯿﺰ ﺟﻠﻮه ﮐﺮد اﻣﺎ ﺑﻪ ﻣﺮور ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ راه »ﺑﻪ ﺧﺎك رﺳﺎﻧﺪن ﭘﺸﺖ ارﺗﺶ ﺳﺮخ« ﺟﻨﮓﻫﺎى ﭼﺮﯾﮑﻰ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در دﺳﺎﻣﺒﺮ ‪ 1981‬ﮔﺮوهﻫﺎى ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﻓﻐﺎن ﺑﺎ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺟﻠﺴﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﯿﯿﻦ راﻫﮑﺎر ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮔﺮوهﻫﺎ ﺑﻌﺪا ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ده ﺣﺰب‬ ‫ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺿﺮﺑﺎت ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ اﻓﻐﺎن در اﺑﺘﺪا ﻋﻤﺪﺗﺎ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻟﺠﺴﺘﯿﮑﻰ و ﺟﺪا اﻓﺘﺎدهى ﺷﻮروى را در ﺑﺮﮔﺮﻓﺖ اﻣﺎ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﻧﯿﺮوﻫﺎى‬ ‫ﻣﺠﺎﻫﺪ و رﺳﯿﺪن ﺳﻼحﻫﺎى ﮐﻤﮑﻰ ﻏﺮب و ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﺎن اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺟﻨﮓ ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﻧﺒﺮدى ﺗﻤﺎم ﻋﯿﺎر ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﻘﻮط دهﻫﺎ ﻫﻠﻰﮐﻮﭘﺘﺮ و ﺻﺪﻫﺎ ﺗﺎﻧﮏ ﻣﺘﻼﺷﻰ ﺷﺪه روسﻫﺎ را وادار ﮐﺮد ﮐﻪ از ‪ 1981‬اﺳﺘﺮاﺗﮋى ﻧﻈﺎﻣﻰ ﺧﻮد را ﺗﻐﯿﯿﺮ دﻫﻨﺪ‪ .‬آنﻫﺎ‬ ‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن را ﺑﻪ ﻫﻔﺖ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻧﻈﺎﻣﻰ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﺮده و ﺗﻌﺪاد ﻧﯿﺮوﻫﺎى ارﺗﺶ ﭼﻬﻠﻢ را ﺑﻪ ‪ 120‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ واﯾﻦ در ﺣﺎﻟﻰ ﺑﻮد ﮐﻪ ارﺗﺶ‬ ‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن را ﻧﯿﺰ ﺗﻘﻮﯾﺖ ﮐﺮده و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺎزوى ﮐﻤﮑﻰ ﺧﻮد ﺗﻮﺳﻌﻪ دادﻧﺪ‪.‬‬ ‫روسﻫﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺻﺪﻫﺎ ﻫﻠﻰﮐﻮﭘﺘﺮ ﻫﯿﻨﺪ و ﻣﯿﻞ ‪ 4 -‬ﺿﺮﺑﺎت ﺳﺨﺘﻰ ﺑﻪ ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ ﻣﺨﻔﻰ ﺷﺪه در ﮐﻮهﻫﺎ زدﻧﺪ‪ .‬آنﻫﺎ در ﻋﻤﻠﯿﺎت زاﭘﺎد‬ ‫ﻣﺠﺎﻫﺪان را ﻋﻘﺐ راﻧﺪﻧﺪ اﻣﺎ ﺑﺎ ورود ﺳﻼح ﺿﺪﻫﻮاﯾﻰ ﻣﻮﺷﮏ ﮔﺮﯾﻞ ورق ﺑﺮﮔﺸﺖ و ﺗﻠﻔﺎت اﺗﺤﺎد ﺷﻮروى ﻣﺠﺪدا ﺑﺎﻻ رﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺮگ ﺑﺮژﻧﻒ در ﻧﻮاﻣﺒﺮ ‪ 1982‬اﯾﻦ ﻧﻮﯾﺪ را ﻣﻰداد ﮐﻪ ﺷﻮروى از اداﻣﻪ اﺷﻐﺎل اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن دﺳﺖ ﺑﺮدارد اﻣﺎ اﻧﺪروﭘﻮف ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ وى ﻧﯿﺰ‬ ‫دﺳﺘﻮر اداﻣﻪى ﻋﻤﻠﯿﺎت را ﺻﺎدر ﮐﺮد‪.‬‬

‫‪١٧٤‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ اﻓﻐﺎن در ‪ 1983‬ﻗﺪرت ﺑﯿﺶﺗﺮى ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 34‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز اﻓﻐﺎن ﺑﺎ ﻓﺮار از ارﺗﺶ‪ ،‬ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﻮروى ﺑﺎﯾﺪ‬ ‫اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺑﻰﺣﺎﺻﻞ را ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﺑﺒﺮد اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﻰ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮﺧﻰ از اﯾﻦ ﻓﺮارىﻫﺎ در ﮐﻨﺎر ﺻﺪﻫﺎ اﻓﺴﺮ و درﺟﻪدار ﺳﺎﺑﻖ ارﺗﺶ اﻓﻐﺎن‬ ‫ﺳﺘﻮن ﻓﻘﺮات ارﺗﺶ ﻣﺠﺎﻫﺪان را ﺗﻘﻮﯾﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﻠﻰﮐﻮﭘﺘﺮ و ﭼﺮﯾﮏ‬ ‫ﺟﻨﮓ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن را ﺑﺴﯿﺎرى از ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﺟﻨﮓ ﺑﯿﻦ ﭼﺮﯾﮏﻫﺎ و ﻫﻠﻰﮐﻮﭘﺘﺮﻫﺎ ﻣﻰداﻧﻨﺪ‪ .‬ﻧﺎﺗﻮاﻧﻰ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ از ﺑﻤﺒﺎران دﻗﯿﻖ ﺳﺮﺑﺎزان و‬ ‫ﻣﻬﻤﺎت ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ در ﮐﻮﻫﺴﺘﺎنﻫﺎى ﺷﻤﺎل اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ روسﻫﺎ ﻋﻈﯿﻢﺗﺮﯾﻦ واﺣﺪﻫﺎى ﻫﻠﻰﮐﻮﭘﺘﺮى ﺧﻮد را ﺑﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬ ‫ﺑﻔﺮﺳﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﻠﻰﮐﻮﭘﺘﺮﻫﺎى روس ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از آﺧﺮﯾﻦ دﺳﺘﺎوردﻫﺎى ﻓﻨﻮن ﺟﻨﮕﻰ ﭘﯿﻤﺎن ورﺷﻮ ﺑﯿﻦ ﺳﺎلﻫﺎى ‪ 1983‬ﺗﺎ ‪ 1986‬ﺿﺮﺑﺎت ﺳﻨﮕﯿﻨﻰ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ زدﻧﺪ‪ .‬آنﻫﺎ اﺑﺘﺪا در دﺳﺘﻪﻫﺎى ﮐﻮﭼﮏ وارد ﻓﻀﺎى ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ و ﭘﺲ از آن ﮐﻪ ﻣﺠﺎﻫﺪان اﻗﺪام ﺑﻪ ﺷﻠﯿﮏ ﺑﻪ ﺳﻮى‬ ‫آنﻫﺎ ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ ﮔﺮوهﻫﺎى ‪ 40‬و ‪ 50‬ﻓﺮوﻧﺪى آنﻫﺎ وارد ﻋﻤﻞ ﺷﺪه و ﻣﻨﻄﻘﻪ را ﺑﻪ آﺗﺶ ﻣﻰﮐﺸﯿﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ورود ﻫﻠﻰﮐﻮﭘﺘﺮﻫﺎى زرﻫﺨﻰ ﻣﯿﻞﻣﯿﺎ و ﻧﺴﻞ ﺟﺪﯾﺪ ﻫﯿﻨﺪﻫﺎ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺗﻠﻔﺎت روسﻫﺎ ﺑﻪ ﺷﺪت ﮐﻢ و ﺗﻠﻔﺎت ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﺑﺪ آنﻫﺎ‬ ‫ﻧﯿﺰ ﺑﺮاى آن ﮐﻪ از ﮔﺰﻧﺪ ﺷﻠﯿﮏ ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ در اﻣﺎن ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ از ارﺗﻔﺎع ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﻫﺪف ﺷﻠﯿﮏ ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﺳﺎلﻫﺎ ﻣﺠﺎﻫﺪان ﺑﺮاى آن ﮐﻪ‬ ‫ﺳﺘﻮنﻫﺎى روس را ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار دﻫﻨﺪ ﻣﺠﺒﻮر ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ ﺧﻄﺮ ﻣﻮاﺟﻪ ﺑﺎ ﻫﻠﻰﮐﻮﭘﺘﺮﻫﺎ را ﻧﯿﺰ ﺑﭙﺬﯾﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫در آورﯾﻞ ‪ 1986‬ﺑﺎ ورود ﻣﻮﺷﮏ ﺿﺪﻫﻮاﯾﻰ ﺷﺎﻧﻪ ﭘﺮﺗﺎب »اﺳﺘﯿﻨﮕﺮ« ﺗﻠﻔﺎت ﻫﻠﻰﮐﻮﭘﺘﺮﻫﺎى روس اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﻰﯾﺎﺑﺪ و ﺑﻪ ﻣﺎﻫﻰ ‪ 20‬ﺗﺎ ‪50‬‬ ‫ﻓﺮوﻧﺪ ﻣﻰرﺳﺪ از اﯾﻦ زﻣﺎن ﻣﺠﺪدا روسﻫﺎ در ﻻك دﻓﺎﻋﻰ ﻣﻰروﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻗﺒﻮل ﺷﮑﺴﺖ‬ ‫رﺳﯿﺪن ﺗﻠﻔﺎت روسﻫﺎ ﺑﻪ ارﻗﺎم ﺳﺮﺳﺎمآور از ﯾﮏ ﺳﻮ و روى ﮐﺎر آﻣﺪن ﮔﻮرﺑﺎﭼﻒ در ﺳﺎل ‪ 1984‬ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ روسﻫﺎ ﺳﺮاﻧﺠﺎم از‬ ‫‪ 1987‬ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ ﺷﮑﺴﺖ را ﺑﭙﺬﯾﺮﻧﺪ و از آورﯾﻞ ‪ 1988‬ﺧﺮوج از اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن را ﺑﭙﺬﯾﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﻠﻔﺎت ﺟﻨﮓ‬ ‫ﺗﻮﺿﯿﺢ ﺟﻨﮓ ‪ 9‬ﺳﺎﻟﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺸﮑﻞ اﺳﺖ ﭼﺮا ﮐﻪ اﯾﻦ ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺟﻨﮓ ﻣﺮدم ﺳﺘﻤﺪﯾﺪه ﻋﻠﯿﻪ اﺑﺮﻗﺪرﺗﻰ اﺷﻐﺎﻟﮕﺮ ﺑﻮد و در آن از‬ ‫ﻋﻤﻠﯿﺎت ﮔﺴﺘﺮده و ﭘﺮﺳﺮوﺻﺪا ﺧﺒﺮى ﻧﺒﻮد ﺣﺎل آن ﮐﻪ در اﯾﻦ ‪ 3813‬روز ﺟﻨﮓ‪ ،‬روسﻫﺎ روى آراﻣﺶ را ﻧﻪ در ﺷﺐ دﯾﺪﻧﺪ و ﻧﻪ در روز‪.‬‬ ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺗﻠﻔﺎت روسﻫﺎ را ‪ 50‬ﻫﺰار ﮐﺸﺘﻪ ذﮐﺮ ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ اﻣﺎ روسﻫﺎ ﺗﻠﻔﺎت ﺧﻮد را در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ‪ 13‬ﻫﺰار ﮐﺸﺘﻪ و ‪ 42‬ﻫﺰار ﻣﺠﺮوح‬ ‫ﻋﻨﻮان ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ‪ .‬آنﻫﺎ اذﻋﺎن دارﻧﺪ ﮐﻪ ‪ 103‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ )آﻣﺮﯾﮑﺎ اﯾﻦ رﻗﻢ را ‪ 2‬ﻫﺰار ﻓﺮوﻧﺪ ﻣﻰداﻧﺪ( ‪ 317‬ﻫﻠﻰﮐﻮﭘﺘﺮ‪ 1450 ،‬ﺗﺎﻧﮏ و زرﻫﭙﻮش‬ ‫و دهﻫﺎ ﻫﺰار ﻧﻔﺮﺑﺮ‪ ،‬ﮐﺎﻣﯿﻮن و ﺗﻮپ را از دﺳﺖ دادهاﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ 38‬ﻫﺰار ﻧﯿﺮوى دوﻟﺘﻰ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻧﯿﺰ در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺧﻮﻧﯿﻦ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ اﻣﺎ اﺛﺮ وﯾﺮاﻧﮕﺮ اﯾﻦ ﺟﻨﮓ در درﺟﻪى اول ﺑﺮاى ﻣﺮدم اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬ ‫ﺑﻮد‪ 1 / 5 .‬ﻣﯿﻠﯿﻮن اﻓﻐﺎن در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺑﻰﻓﺮﺟﺎم ﮐﺸﺘﻪ و ﯾﮏ ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻧﻔﺮ ﻣﻌﻠﻮل ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮد‬ ‫ﺟﻨﮓ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﮐﺸﻮر ﺗﺴﺨﯿﺮﻧﺎﭘﺬﯾﺮى اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ارﺗﺶ ﺷﻮروى در ﻃﻰ ﺳﺎلﻫﺎى ‪ 1979‬ﺗﺎ ‪ 1987‬ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﺿﺮﺑﺎﺗﻰ ﻣﺸﺎﺑﻪ ارﺗﺶ آﻣﺮﯾﮑﺎدرﺳﺎلﻫﺎى ‪) 1964- 1974‬در وﯾﺘﻨﺎم(ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﺮﺳﺘﯿﮋ ﺧﻮد را از دﺳﺖ داد ﺿﻤﻦ آن ﮐﻪ ﺻﺪﻫﺎ ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر ﺧﺮج اﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﮐﺮد ﺷﺎﯾﺪ اﮔﺮ ﺷﻮروى در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ دﺳﺖ‬ ‫ﻣﻰﯾﺎﻓﺖ‪ ،‬ﺳﯿﺎﺳﺖﻫﺎى ﺗﺠﺎوزﮔﺮاﻧﻪ ﺧﻮد را ﻧﯿﺰ اداﻣﻪ ﻣﻰداد اﻣﺎ ﺷﮑﺴﺖ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﺨﻠﯿﻪى ﮐﺎﻣﻞ ﺧﺎك اﯾﻦ ﮐﺸﻮر در ﺳﺎل‬ ‫‪ 1989‬وﺳﻘﻮط دوﻟﺖ ﻃﺮﻓﺪار ﺷﻮروى در ‪ 1992‬ﻣﻰﺷﻮد ﺳﺒﺐ ﺷﺪﺗﺎ ﺷﻮروى )و ﺑﻌﺪﻫﺎ روﺳﯿﻪ( ﮐﺎﻣﻼ ازﺑﺎزى اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﮐﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪١٧٥‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﺟﻨﮓ ﻓﺎﻟﮑﻠﻨﺪ‬ ‫ﻧﺒﺮد ﻓﺎﻟﮑﻠﻨﺪ‬ ‫ﺟﺰاﯾﺮ ﻓﺎﻟﮑﻠﻨﺪ در اﻗﯿﺎﻧﻮس اﻃﻠﺲ ﺟﻨﻮﺑﻰ ﮐﻪ در ﻗﺮن ﻫﺠﺪﻫﻢ ﺑﻪ ﺗﺼﺮف اﻧﮕﻠﯿﺲ درآﻣﺪ در ‪ 1982‬ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﯾﮑﻰ از ﭘﯿﮑﺎرﻫﺎى ﺑﺰرگ‬ ‫ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژﯾﮑﻰ ﻧﯿﻤﻪ دوم ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺘﻢ ﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺟﻨﮓ اﮔﺮ ﭼﻪ از ﺑﻌﺪ زﻣﯿﻨﻰ و ﻧﻔﺮات درﮔﯿﺮ‪ ،‬ﻧﺒﺮدى ﮐﻮﭼﮏ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻰﺷﺪ اﻣﺎ از ﻧﻘﻄﻪﻧﻈﺮ‬ ‫درﯾﺎﯾﻰ ﺟﻨﮕﻰ ﮐﻢ ﺳﺎﺑﻘﻪ و ﻻاﻗﻞ ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ دوم ﺟﻬﺎﻧﻰ ﺟﻬﺎن ﺷﺎﻫﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺒﺮدى در درﯾﺎ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪ .‬دﻟﯿﻞ ﺷﺮوع ﺟﻨﮓ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺑﺤﺚ‬ ‫ﺑﻰاﻫﻤﯿﺘﻰ ﻣﺎﻫﯿﮕﯿﺮى اﻧﮕﻠﯿﺴﻰﻫﺎ ﻣﻘﯿﻢ اﯾﻦ ﺟﺰﯾﺮه ﮐﻪ ﮐﻢﺗﺮاز ‪ 10‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺎز ﻣﻰﮔﺸﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪاى ﺑﻮد ﺗﺎ ﺟﻨﮓ آﻏﺎز‬ ‫ﺷﻮد ﭼﺮا ﮐﻪ اﻋﺘﺮاض اﺻﻠﻰ ﺑﻪ ادﻋﺎى ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ آرژاﻧﺘﯿﻦ ﮐﻪ ﮐﻢﺗﺮ از ‪ 1000‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﺑﺎ ﺟﺰاﯾﺮ ﻓﺎﻟﮑﻠﻨﺪ )ﻣﺎﻟﻮﯾﻨﺎس( ﻓﺎﺻﻠﻪ داﺷﺖ ﺣﺎل آن‬ ‫ﮐﻪ اﯾﻦ ﺟﺰﯾﺮه در ‪ 11‬ﻫﺰار ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮى اﻧﮕﻠﯿﺲ واﻗﻊ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫آﻏﺎز ﺟﻨﮓ‬ ‫در آورﯾﻞ ‪ 1982‬ژﻧﺮالﻫﺎى آرژاﻧﺘﯿﻨﻰ ﺑﺮاى دﺳﺘﯿﺎﺑﻰ ﺑﻪ ﺷﻬﺮت داﺧﻠﻰ و ﺧﻼﺻﻰ از ﮔﺮﻓﺘﺎرىﻫﺎى اﻗﺘﺼﺎدى و ﺳﯿﺎﺳﻰ ﮐﺸﻮر ﺑﺤﺚ ﻟﺰوم‬ ‫آزادﺳﺎزى ﻣﺎﻟﻮﯾﻨﺎس را ﻣﻄﺮح ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﺎ اﻋﺰام ‪ 11‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﺗﮑﺎور )ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻫﻮادرﯾﺎ( ﺟﺰﯾﺮه را اﺷﻐﺎل ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﮔﻤﺎن آنﻫﺎ‬ ‫اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ آن ﮐﻪ دﯾﮕﺮ ﻗﺪرت ﮔﺬﺷﺘﻪ را ﻧﺪارد )در دﻫﻪ ‪ 70‬اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔﻰ از ﻧﺒﺮد ﻧﺎوﻫﺎ ﻧﺎوﻫﺎى ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﺑﺮ‬ ‫ﺑﺰرگ ﺧﻮد را ﮐﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺖ ﭼﺮا ﮐﻪ ازﻋﻬﺪه ﺧﺎرج ﻧﮕﻪدارى آنﻫﺎ ﺑﺮﻧﻤﻰآﻣﺪ( ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﻪ ﻣﺬاﮐﺮات ﺳﯿﺎﺳﻰ و اﻋﺘﺮاﺿﺎت دﯾﭙﻠﻤﺎﺗﯿﮏ‬ ‫ﺑﺴﻨﺪه ﻣﻰﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﭘﺎﺳﺦ اﻧﮕﻠﯿﺲ ﮐﻮﺑﻨﺪه ﺑﻮد‪ .‬آنﻫﺎ اﺑﺘﺪا ﺗﻮﺳﻂ ﯾﮏ زﯾﺮدرﯾﺎﯾﻰ اﺗﻤﻰﺑﺎ ‪ 2‬اژدر‪ ،‬ﯾﮏ رزﻣﻨﺎو آرژاﻧﺘﯿﻦ را در ‪ 250‬ﻣﺎﯾﻞ ﺟﻨﻮب ﻓﺎﻟﮑﻠﻨﺪ ﻏﺮق‬ ‫ﮐﺮدﻧﺪ و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ اﻋﺰام ‪ 2‬ﻧﺎو ﻋﻈﯿﻢ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﺑﺮ و ‪ 30‬ﻧﺎوﭼﻪ )ﻓﺮﯾﮕﺖ( و رزﻣﻨﺎو و ‪ 25‬ﻧﺎو ﻧﻔﺮﺑﺮ و ﻟﺠﺴﺘﯿﮑﻰ اﻗﺪام ﮐﺮدﻧﺪ در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ‬ ‫زﯾﺮدرﯾﺎﯾﻰﻫﺎى اﺗﻤﻰ و ﻏﯿﺮاﺗﻤﻰ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﺮاه آنﻫﺎ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫در ‪ 25‬آورﯾﻞ ‪ 1982‬ﻫﻠﻰﮐﻮﭘﺘﺮﻫﺎى اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ زﯾﺮدرﯾﺎﯾﻰ آرژاﻧﺘﯿﻨﻰ را ﻣﻮرد ﻫﺪف ﻗﺮار داده و آﻧﺎن ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪﻧﺪ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫در روز ‪ 26‬آورﯾﻞ ﻧﯿﺮوﻫﺎى آرژاﻧﺘﯿﻨﻰ ﻣﺴﺘﻘﺮ در ﺟﺰﯾﺮه ﺟﻮرﺟﯿﺎ واﻗﻊ در ﺷﺮق ﻓﺎﻟﮑﻠﻨﺪ در اﺛﺮ آﺗﺶ ﺷﺪﯾﺪ ﻧﺎوﻫﺎى اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺷﺪﻧﺪ و‬ ‫در دوم ﻣﺎه ﻣﻪ زﯾﺮدرﯾﺎﯾﻰ اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ ﮐﺎﻧﮕﻮرو ازﻣﻨﺎو ﺑﺰرگ آرژاﻧﺘﯿﻨﻰ ﺑﻠﮕﺮاﻧﻮ را ﻏﺮق ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﺣﻤﻠﻪ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ آرژاﻧﺘﯿﻨﻰﻫﺎ ﺑﻪ ﻧﺎوﮔﺎن اﺻﻠﻰ اﻧﮕﻠﯿﺲ و ﻧﺎوﻫﺎى ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﺑﺮ آنﻫﺎ ﺑﻰﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﻮد و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺷﮑﺴﺖ اﯾﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﻧﺎوﻫﺎى آرژاﻧﺘﯿﻨﻰ‬ ‫ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺳﻮاﺣﻞ آرژاﻧﺘﯿﻨﻰ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﻧﮕﻠﯿﺲﻫﺎ در روزﻫﺎى ﺳﻮم و ﭼﻬﺎرم ﻣﻰ ﻧﯿﺰ دو ﮐﺸﺘﻰ دﯾﮕﺮ آرژاﻧﺘﯿﻨﻰ را ﻫﺪف ﻗﺮار ﻣﻰدﻫﻨﺪ‪.‬‬ ‫ورود ﻧﯿﺮوى ﻫﻮاﯾﻰ آرژاﻧﺘﯿﻦ‬ ‫ﺿﺮﺑﺎت ﭘﻰدرﭘﻰ اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺑﻪ ﻧﯿﺮوى درﯾﺎﯾﻰ آرژاﻧﺘﯿﻨﻰ ﺳﺒﺐ از ﮔﺮدوﻧﻪ ﺧﺎرج ﺷﺪن اﯾﻦ ﻧﯿﺮو ﺷﺪ ﺣﺎل آن ﮐﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن آرژاﻧﺘﯿﻨﻰ از ﭼﻬﺎرم‬ ‫ﻣﻰ ﺑﺎ ورود ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﺻﺤﻨﻪ ﻧﺒﺮد را ﺗﻐﯿﯿﺮ دادﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﺑﺘﺪا ﯾﮏ ﺳﻮﭘﺮاﺗﺎﻧﺪارد آرژاﻧﺘﯿﻨﻰ ﺑﺎ ﭘﺮﺗﺎب ﻣﻮﺷﮏ ﻣﻌﺮوف اﮔﺰوﺳﺖ ﻧﺎو ﺑﺰرگ ﺷﻔﯿﻠﺪ اﻧﮕﻠﯿﺲ را ﻏﺮق ﻣﻰﮐﻨﺪ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺣﺎدﺛﻪ ‪20‬‬ ‫اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ ﮐﺸﺘﻪ ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ در دﻫﻢ ﻣﻰ ﻧﺎو ﮔﻼﺳﮑﻮى اﻧﮕﻠﯿﺲ ﻣﻮرد اﺻﺎﺑﺖ ﺑﻤﺐﻫﺎى ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﯾﻰ آرژاﻧﺘﯿﻨﻰ ﻗﺮار ﻣﻰﮔﯿﺮد اﻣﺎ ﻏﺮق ﻧﻤﻰﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺿﺮﺑﺎت آرژاﻧﺘﯿﻨﻰﻫﺎ اﮔﺮ ﭼﻪ ﺳﺒﺐ ﮐﻨﺪ ﺷﺪن ﻋﻤﻠﯿﺎت درﯾﺎﯾﻰ اﻧﮕﻠﯿﺲ ﻣﻰﺷﻮد اﻣﺎ آن را ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻧﻤﻰﮐﻨﺪ و ﻧﺎوﻫﺎى ﻧﻔﺮﺑﺮ و ﻟﺠﺴﺘﯿﮑﻰ‬ ‫اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺳﻮاﺣﻞ ﻓﺎﻟﮑﻠﻨﺪ ﻣﻰرﺳﺎﻧﻨﺪ ﺗﺎ اﻗﺪام ﺑﻪ ﭘﯿﺎده ﮐﺮدن ﻧﯿﺮو ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪١٧٦‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﻏﺮق ﺷﺪن ‪ 5‬ﻧﺎو اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ‬ ‫از اﯾﻦ زﻣﺎن ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺟﻨﮓ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺎﻻﯾﻰ ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﻰﮔﯿﺮد‪ .‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎى ﻣﯿﺮاژ‪ ،‬ﺳﻮﭘﺮاﺗﺎﻧﺪارد و اى ‪ 4 -‬آرژاﻧﺘﯿﻨﻰ ﺑﺎ ﻗﺒﻮل ﺧﻄﺮ ﺧﻮد را ﺑﻪ‬ ‫ارﺗﻔﺎع ﭘﺎﯾﯿﻦ رﺳﺎﻧﺪه و ﻧﺎوﺷﮑﻦﻫﺎى در ﺣﺎل ﻋﻤﻠﯿﺎت ﭘﯿﺎده ﮐﺮدن ﻧﯿﺮو را درﻫﻢ ﻣﻰﮐﻮﺑﻨﺪ‪ .‬ﻧﺎوﻫﺎى ﮔﻼ ﻣﻮرﮔﺎن‪ ،‬ﺳﺮﮔﺎﻻﻫﺎد‪ ،‬ﭘﯿﻠﻤﻮت و‬ ‫ﺳﺮﺗﺮﺳﺘﯿﺮام ﻣﻮرد اﺻﺎﺑﺖ ﻗﺮار ﻣﻰﮔﯿﺮﻧﺪ اﻣﺎ اﯾﻦ ﺿﺮﺑﺎت ﺗﺄﺛﯿﺮى ﺑﻪ روى ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻋﻈﯿﻢ اﻧﮕﻠﯿﺴﻰﻫﺎ ﻧﺪارد‪ .‬ﻗﺼﺪ ارﺗﺶ اﻧﻠﮕﯿﺲ ﭘﯿﺎده‬ ‫ﮐﺮدن ‪ 2‬ﺗﯿﭗ ﻧﯿﺮو ﺑﻮد ﮐﻪ در ‪ 21‬ﻣﺎه ﻣﻰ ﻋﻤﻠﻰ ﺷﺪ و ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎى ﻋﻤﻮد ﭘﺮواز ﺳﻰ ﻫﺎرﯾﺮ ﻧﯿﺰ ‪ 2‬ﻧﺎو آرژاﻧﺘﯿﻨﻰ را ﮐﻪ ﻗﺼﺪ ﮐﻤﮏ رﺳﺎﻧﻰ ﺑﻪ‬ ‫ﻧﯿﺮوﻫﺎى آرژاﻧﺘﯿﻨﻰ را داﺷﺘﻨﺪ ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن آرژاﻧﺘﯿﻨﻰ ﺑﻪ ﺑﻬﺎى ﺗﻠﻔﺎت زﯾﺎد ﺣﻤﻼت ﺧﻮد را اداﻣﻪ داده و ﻣﻮﻓﻖ ﻣﻰﺷﻮﻧﺪ ﺑﺎ ﻣﻮﺷﮏ و ﺑﻤﺐ ﻧﺎوﻫﺎى آروﮔﺎﻧﺖ‪ ،‬ﺑﺮوددورد‪،‬‬ ‫ﺑﺮﯾﻠﯿﺎﻧﺖ را ﺻﺪﻣﻪ زده و ﻧﺎو آردﻧﺖ را ﻏﺮق ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫در ‪ 23‬ﻣﺎه ﻣﻰ آنﻫﺎ ﻧﺎوﭼﻪ آﻧﺘﻠﻮپ اﻧﮕﻠﯿﺲ را ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﻣﻮﺷﮏ ﻫﺪاﯾﺖ ﺷﻮﻧﺪه از ﻧﺎﺣﯿﻪى »ﭘﺎﺷﻨﻪ« ﻣﻮرد اﺻﺎﺑﺖ ﻗﺮار ﻣﻰدﻫﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ در ﻫﻤﺎن‬ ‫روز ﻫﻠﻰﮐﻮﭘﺘﺮﻫﺎى ﻟﯿﻨﮑﺲ اﻧﮕﻠﯿﺲ ﻧﯿﺰ ﻧﺎو ﻋﻈﯿﻢ ﻟﺠﺴﺘﯿﮑﻰ ‪ 13‬ﻫﺰار ﺗﻨﻰ آرژاﻧﺘﯿﻦ را ﺑﺎ ﻣﻮﺷﮏﻫﺎىﻫﺎ ﺑﻪ درﯾﺎ ﻣﻨﻬﺪم ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﮔﺮ ﭼﻪ آرژاﻧﺘﯿﻦ ﻣﻄﻤﺌﻦ اﺳﺖ ﻧﺒﺮد را در درﯾﺎ ﺑﺎﺧﺘﻪ اﻣﺎ ﺟﻨﮓ در ﻫﻮا و زﻣﯿﻦ را ﺑﺎ ﺷﺪت اداﻣﻪ ﻣﻰدﻫﺪ و ﻏﺮق ﺷﺪن ﻧﺎوﺷﮑﻦ ﮐﺎوﻧﺘﺮى‬ ‫در ‪ 25‬ﻣﺎه ﻣﻰ رﻗﻢ ﺗﻠﻔﺎت اﻧﮕﻠﯿﺴﻰﻫﺎ را ﺑﻪ ﻏﺮق ﯾﺎ ﺻﺪﻣﻪ ﺟﺪى ﺑﺮاى ‪ 11‬ﻧﺎو ﻣﻰرﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺿﺮﺑﻪ ﺑﺰرگ ﺑﺮاى اﻧﮕﻠﯿﺲ‬ ‫ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ ﺿﺮﺑﻪ ﺑﺮاى ﻧﯿﺮوى درﯾﺎى اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺑﺮﺧﻼف آن ﭼﻪ ﻫﻤﮕﺎن ﮔﻤﺎن ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ ﻏﺮق ﻧﺎو ﺷﻔﯿﻠﺪ ﻧﺒﻮد ﺑﻠﮑﻪ ﻏﺮق ﻧﺎو ﻟﺠﺴﺘﯿﮑﻰ »آﺗﻼﻧﺘﯿﮏ‬ ‫ﮐﺎﻧﻮﯾﺮ« در ‪ 26‬ﻣﻰ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻮﺷﮏﻫﺎى اﮔﺰوﺳﺖ در اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﻮﻓﻖ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎى ﺳﺎﺧﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻪ اﻧﺠﺎم ﺷﺪاﯾﻦ ﻧﺎو ﻋﻈﯿﻢ را ﻏﺮق‬ ‫ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻏﺮق اﯾﻦ ﻧﺎو ﺳﺒﺐ ﺑﻪ زﯾﺮ آب رﻓﺘﻦ ‪ 8‬ﻫﻠﻰﮐﻮﭘﺘﺮ و ﺳﮑﺲ و ‪ 3‬ﻓﺮوﻧﺪ ﺷﻨﻮك و وﻗﻔﻪ ﺟﺪى درﻋﻤﻠﯿﺎت ﺗﻮﺳﻂ اﻧﮕﻠﯿﺴﻰﻫﺎ ﻣﻰﺷﻮد‪.‬‬ ‫آرژاﻧﺘﯿﻦﻫﺎ روز ﺑﻌﺪ ﻧﺎوﺷﮑﻦ ﺑﺮودورود را ﻣﺠﺪدا ﻧﯿﺰ ﻣﻮرد اﺻﺎﺑﺖ ﻗﺮار ﻣﻰدﻫﻨﺪ اﮔﺮ ﭼﻪ ﻧﺎو ﻏﺮق ﻧﻤﻰﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﺟﺴﻮراﻧﻪﺗﺮﯾﻦ ﺣﺮﮐﺖ‬ ‫آرژاﻧﺘﯿﻦﻫﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ »ﮔﺮوه ﻧﺎو« ﺑﺰرگ اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ در اﻗﯿﺎﻧﻮس اﻃﻠﺲ ﺑﻮد‪ .‬در اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﻰﺣﺎﺻﻞ ﮐﻪ در ﺳﻰام ﻣﺎه ﻣﻰ ﺗﻮﺳﻂ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎى‬ ‫اﺳﮑﺎى ﻫﺎوك و ﺳﻮﭘﺮاﺗﺎﻧﺪارد اﻧﺠﺎم ﺷﺪ آنﻫﺎ ﺑﻪ ﻧﺎو ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﺑﺮ اﯾﻨﻮﯾﺴﯿﺒﻞ و ﻧﺎوﻫﺎى اﻃﺮاف آن ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدﻧﺪ اﻣﺎ ﺣﺠﻢ آﺗﺶ ﺷﺪﯾﺪ »ﻫﺴﺘﻪ‬ ‫اﺻﻠﻰ درﯾﺎﯾﻰ اﻧﮕﻠﯿﺲ« ﺑﻪ اﻧﺪازهاى ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن آرژاﻧﺘﯿﻨﻰ اداﻣﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت را ﺑﻰﻓﺎﯾﺪه دﯾﺪه و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻏﺮق ﮐﺮدن ﯾﮏ ﻧﻔﺖﮐﺶ و ﭘﺮﺗﺎب‬ ‫ﯾﮏ ﻣﻮﺷﮏ اﮔﺰوﺳﺖ )ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ اﻧﮕﻠﯿﺴﻰﻫﺎ ﻣﻨﺤﺮف ﮔﺮدﯾﺪ( ﺑﺴﻨﺪه ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﭘﺎﯾﺎن ﺟﻨﮓ‬ ‫ﺣﻤﻼت ﻫﻮاﯾﻰ آرژاﻧﺘﯿﻨﻰﻫﺎ اﮔﺮ ﭼﻪ ﺷﺠﺎﻋﺎﻧﻪ و ﻣﺆﺛﺮ ﺑﻮد اﻣﺎ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪه ﻧﺒﻮد ﻣﻀﺎﻓﺎ آن ﮐﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 45‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎى آرژاﻧﺘﯿﻨﻰ ﻃﻰ اﯾﻦ ﺟﻨﮓ‬ ‫‪ 45‬روزه از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻨﺪ )اﮔﺮ ﭼﻪ ‪ 13‬ﻧﺎو اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ ﻏﺮق ﺷﺪ و ﯾﺎ ﺻﺪﻣﻪ دﯾﺪ( ﺳﺮﺑﺎزان آرژاﻧﺘﯿﻨﻰ ﮐﻪ در ﺟﺰﯾﺮه ﺑﺪون ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﻰ درﯾﺎﯾﻰ و‬ ‫ﻫﻮاﯾﻰ ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮدﻧﺪ در ﻣﺎه ژوﺋﻦ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ ﺷﺪﻧﺪ و ﺟﻨﮓ ﺧﺎﺗﻤﻪ ﯾﺎﻓﺖ در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ‪ 635‬آرژاﻧﺘﯿﻨﻰ و ‪ 255‬اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ در‬ ‫اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺟﺎن ﺑﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮد‬ ‫ﺟﻨﮓ ﻓﺎﻟﮑﻠﻨﺪ اﮔﺮ ﭼﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺷﮑﺴﺖ ﻗﻄﻌﻰ آرژاﻧﺘﯿﻦ ﺷﺪ اﻣﺎ ﺿﻌﻒ ﻧﯿﺮوى درﯾﺎﯾﻰ را در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﯿﺮوى ﻫﻮاﯾﻰ آﺷﮑﺎر ﮐﺮد‪ .‬ﻫﯿﭻ ﮐﺲ‬ ‫ﮔﻤﺎن ﻧﻤﻰﮐﺮد ﺳﻮﻣﯿﻦ ﻧﯿﺮوى درﯾﺎﯾﻰ ﺟﻬﺎن ﮐﻪ زﻣﺎﻧﻰ ﻧﻪ ﭼﻨﺪان دور ﻗﺪرت اول و ﻣﺎﻟﮏ ﻧﯿﻤﻰ از ﺟﻬﺎن ﺑﻮد ﭼﻨﯿﻦ ﺿﺮﺑﺎت ﺧﺮد ﮐﻨﻨﺪهاى‬ ‫از ﺗﻌﺪادى ﺧﻠﺒﺎن ارﺗﺶ ﺟﻬﺎن ﺳﻮﻣﻰ آرژاﻧﺘﯿﻦ ﺗﺤﻤﻞ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫رﺳﺎﻧﻪﻫﺎى ﻏﺮب اﮔﺮ ﭼﻪ ﭘﯿﺮوزى اﻧﮕﻠﯿﺲ را ﺑﺰرگ ﺟﻠﻮه دادﻧﺪ و ﭼﻨﯿﻦ واﻧﻤﻮد ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ آرژاﻧﺘﯿﻦ در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺑﺴﯿﺎر ﺣﺮﯾﻒ ﺿﻌﯿﻔﻰ ﺑﻮده‬ ‫اﻣﺎ ﮐﺴﻰ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻧﭙﺮداﺧﺖ ﮐﻪ ﭼﺮا ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻮﺷﮏﻫﺎى ‪ 2‬ﻣﯿﻠﯿﻮن دﻻرى اﮔﺰوﺳﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﺎدﮔﻰ ‪ 5‬ﻧﺎو ﺑﺰرگ اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﻰ از‬ ‫‪١٧٧‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫آنﻫﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﻔﯿﻠﺪو آﺗﻼﻧﺘﯿﮏ ﮐﺎﻧﻮﯾﺮ ﺑﺴﯿﺎر ﮔﺮان و ﺑﺎ اﻫﻤﯿﺖ ﺑﻮدﻧﺪ از ﺑﯿﻦ ﺑﺒﺮﻧﺪ‪ ،‬و ﻋﻤﻠﯿﺎت آﺑﻰ ‪ -‬ﺧﺎﮐﻰ ﮐﻪ در آن ﺗﻨﻬﺎ ‪ 2‬ﺗﯿﭗ ﻧﯿﺮو‬ ‫ﭘﯿﺎده ﺷﺪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺻﺪﻣﻪ دﯾﺪن ‪ 8‬ﻧﺎو و ﻏﺮق ‪ 5‬ﻓﺮوﻧﺪ دﯾﮕﺮ ﺷﻮد؟ ﭘﯿﺎم اﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﯾﮏ ﭼﯿﺰ ﺑﻮد‪ .‬دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺮوى درﯾﺎﯾﻰ ﺑﺪون ﭘﺸﺘﻮاﻧﻪ ﻫﻮاﯾﻰ‬ ‫ﻗﻮى ارزﺷﻰ ﻧﺪارد‪ .‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻧﺎوﻫﺎ در ﮐﻨﺎر ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ اﻫﻤﯿﺖ ﻣﻰﯾﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺎوﻫﺎى ﮐﻮﭼﮏ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﺑﺮ اﻧﮕﻠﯿﺲ ﭼﻮن ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﺧﻮد ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎى ﻗﻮى و زﯾﺎد ﺑﻪ ﻣﯿﺪان ﺑﯿﺎورﻧﺪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯿﺮاژﻫﺎ‪ ،‬ﺳﻮﭘﺮاﺗﺎﻧﺪاردﻫﺎ و‬ ‫اﺳﮑﺎى ﻫﺎوكﻫﺎى آرژاﻧﺘﯿﻦ ﻋﺎﺟﺰ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬اﻧﮕﻠﯿﺲ در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد اﻟﺒﺘﻪ ازﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎى ﺳﻰﻫﺎرﯾﺮ ﻧﯿﺰ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد اﻣﺎ اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎى ﻋﻤﻮد‬ ‫ﭘﺮواز از ﭼﺎﻻﮐﻰ ﺟﺖﻫﺎى ﻣﻌﻤﻮل ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﺒﻮده و ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮدﻧﺪ اﮐﺜﺮا از ﺳﺮ راه ﺟﺖﻫﺎى ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ‪ 2 / 5‬ﻣﺎخ آرژاﻧﺘﯿﻨﻰ ﮐﻨﺎر ﺑﺮوﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻰﺗﻮان در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺟﻨﮓ ﻓﺎﻟﮑﻠﻨﺪ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺗﻠﺨﻰ را ﺑﺮاى اﻧﮕﻠﯿﺲ ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺸﻮر دﯾﮕﺮ ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺪون ﺑﺮادر‬ ‫ﺑﺰرگﺗﺮ ﺧﻮد )آﻣﺮﯾﮑﺎ( در ﺟﻨﮕﻰ ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻨﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻧﻪ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﭘﻮﺷﺶ ﻫﻮاﯾﻰ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاى ﻧﺎوﻫﺎى ﺧﻮد اﺳﺖ و ﻧﻪ آن ﮐﻪ ﻣﻰﺗﻮاﻧﺪ در‬ ‫ﻣﻘﯿﺎس وﺳﯿﻊ اﻗﺪام ﺑﻪ ﺟﺎ ﺑﻪ ﺟﺎﯾﻰ ﻧﯿﺮو و ﺗﺠﻬﯿﺰات ﮐﻨﺪ و ﻧﺎوﻫﺎى ﮐﻮﭼﮏ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﺑﺮ اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ ﻧﯿﺰ )ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ ﺳﻮم ﻧﻮع آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ‬ ‫ﻇﺮﻓﯿﺖ دارﻧﺪ( ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﻨﺪ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﻰ ﮐﻨﻨﺪهﻫﺎى ﺧﻮﺑﻰ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺟﻨﮓ اﯾﺮان و ﻋﺮاق‬ ‫اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻰ اﯾﺮان در ‪ 22‬ﺑﻬﻤﻦ ‪ 1357‬ﺳﺒﺐ ﺗﺰﻟﺰل اﺳﺘﺮاﺗﮋى دﻓﺎﻋﻰ اﯾﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪه آﻣﺮﯾﮑﺎ در ﻣﻨﻄﻘﻪى ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ و آﺳﯿﺎى ﻏﺮﺑﻰ ﺷﺪ‬ ‫ﭼﺮا ﮐﻪ اﯾﺮان در ﮐﻨﺎر ﺗﺮﮐﯿﻪ در ﺣﻘﯿﻘﺖ اداﻣﻪ ﺟﻨﺎح ﺟﻨﻮﺑﻰ ﻧﺎﺗﻮ در ﺑﺮاﺑﺮ اﺗﺤﺎد ﺷﻮروى ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﺑﻪ ﻃﺮز ﻧﮕﺮان ﮐﻨﻨﺪهاى ﭘﺲ از‬ ‫اﺷﻐﺎل اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس و درﯾﺎى ﻋﻤﺎن ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻧﮑﺘﻪى وﺣﺸﺘﻨﺎك ﺑﺮاى اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﺴﯿﻦﻫﺎى آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ اﯾﻦ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ رژﯾﻢ ﻃﺮﻓﺪارانﻫﺎ از ﻣﯿﺎن رﻓﺘﻪ ﺑﻠﮑﻪ ﻧﮕﺮاﻧﻰ آنﻫﺎ از اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ دوﻟﺖ‬ ‫اﻧﻘﻼﺑﻰ ﺑﯿﻦ ﺑﻬﻤﻦ ‪ 1357‬ﺗﺎ آﺑﺎن ‪ 1358‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺿﺪ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ اﺳﺖ و اﯾﻦ ﺑﺮاى آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻤﻞ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ‬ ‫ﮐﺸﻮر ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺎ ﺗﺴﻠﻂ ﺑﺮ ﮐﻞ ﺳﻮاﺣﻞ ﺷﻤﺎﻟﻰ ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس و درﯾﺎى ﻋﻤﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻨﺒﻊ ﻻﯾﺘﻨﺎﻫﻰ اﻧﺮژى )و در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﺧﻮد ﻧﯿﺰ ‪10‬‬ ‫درﺻﺪ اﻧﺮژى دﻧﯿﺎ را در اﺧﺘﯿﺎر دارد( روﯾﻪاى ﺿﺪ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺧﻮد ﺑﮕﯿﺮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ از اواﺧﺮ ‪ 1358‬ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ‪ ،‬رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر‬ ‫ﻋﺮاق‪ ،‬ﭼﺮاغ ﺳﺒﺰ را ﺑﺮاى ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ اﯾﺮان از ﺳﻮى آﻣﺮﯾﮑﺎ و ﺷﻮروى ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫اﺻﻞ ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮى‬ ‫ارﺗﺶ اﯾﺮان در ﺷﺮاﯾﻂ ﻋﺎدى ﻗﺪرﺗﻰ ﺑﺮﺗﺮ از ﻋﺮاق ﺑﻮد در ‪ 1356‬اﯾﻦ ﻧﯿﺮو ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 30‬درﺻﺪ ﺑﺰرگﺗﺮ از ﻫﻤﺘﺎى ﻋﺮاﻗﻰ ﺧﻮد ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ در‬ ‫ﺷﻬﺮﯾﻮر ‪ 1359‬اﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖ ﮐﺎﻣﻼ ﻓﺮق ﻣﻰﮐﺮد‪ .‬ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ در ﺣﺎﻟﻰ ﺧﻮد را آﻣﺎدهى ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ اﯾﺮان ﻣﻰﮐﺮد ﮐﻪ ﺟﻨﮓﻫﺎى داﺧﻠﻰ‪،‬‬ ‫ﺷﻌﺎرﻫﺎى اﻓﺮاﻃﻰ ﺿﺪ ارﺗﺶ‪ ،‬ﺗﺴﻮﯾﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن رده ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﺧﺮوج دهﻫﺎ ﻫﺰار ﻣﺴﺘﺸﺎر اﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ و اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ و از ﻫﻤﻪ ﺑﺪﺗﺮ ﺗﺤﺮﯾﻢﻫﺎ ﺗﻮان‬ ‫رزﻣﻰ ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺟﻨﮕﻰ اﯾﺮان را ﮐﺎﻫﺶ داده ﺑﻮد‪.‬‬ ‫اﮔﺮ ﭼﻪ در اﯾﻦ زﻣﺎن اﯾﺮان ﺣﺪود ‪ 480‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎى ﺟﻨﮕﻰ‪ 3100 ،‬ﺗﺎﻧﮏ و ﻧﻔﺮﺑﺮ زرﻫﻰ و ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺮ ‪ 600‬ﻫﻠﻰﮐﻮﭘﺘﺮ در ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 335‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎى‬ ‫ﻋﺮاﻗﻰ‪ 133 ،‬ﻫﻠﻰﮐﻮﭘﺘﺮ و ‪ 4000‬ﺗﺎﻧﮏ و ﻧﻔﺮﺑﺮ زرﻫﻰ داﺷﺖ اﻣﺎ ﭘﺮاﮐﻨﺪﮔﻰ ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﯾﺮان و ﻓﻘﺪان آﻣﺎدﮔﻰ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺻﺪام و دﻧﯿﺎى‬ ‫ﻏﺮب )و ﺷﻮروى( ﭘﯿﺮوزى ﺑﺮ اﯾﺮان را ﺳﺎده ﺑﯿﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﮑﺘﻪاى ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻓﺮاﻣﻮش ﺷﻮد ﺑﺤﺚ آﻣﺎدﮔﻰ ﯾﺎ ﻋﺪم آﻣﺎدﮔﻰ در ﻫﻨﮕﺎم ﺷﺮوع ﺟﻨﮓ اﺳﺖ‪ .‬اﺳﺮاﯾﯿﻞ در ﺟﻨﮓ ‪ 6‬روزه در ژوﺋﻦ ‪ 1967‬ﺑﺎ‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده از ﻋﻨﺼﺮ ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮى ﻇﺮف ‪ 6‬ﺳﺎﻋﺖ ﻧﯿﺮوى ﻫﻮاﯾﻰ ﮐﺸﻮرﻫﺎى ﻣﺼﺮ‪ ،‬ﺳﻮرﯾﻪ‪ ،‬اردن‪ ،‬ﻟﺒﻨﺎن و ﺣﺘﺎ ﻋﺮاق را زﻣﯿﻨﮕﯿﺮ و ﯾﺎ ﺑﻼاﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد‬ ‫و ﻃﻰ ‪ 5‬روز ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪهى دهﻫﺎ ﻟﺸﮑﺮ ﻣﺼﺮى‪ ،‬ﺳﻮرى و اردﻧﻰ را ﻗﺒﻞ از آن ﮐﻪ دﺳﺖ ﺑﻪ دﻓﺎع ﺑﺒﺮﻧﺪ وادار ﺑﻪ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﮐﺮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎﯾﺪ‬ ‫ﻗﺒﻮل ﮐﺮد ﮐﻪ »ﻃﺮف ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮ ﺷﺪه« ﭘﺲ از ﺗﺤﻤﻞ ﺿﺮﺑﻪ اول اﮔﺮ ﺑﺘﻮاﻧﺪ دوﺑﺎره ﺗﺠﺪﯾﺪ ﻗﻮا ﮐﻨﺪ ﮐﺎرى در ﺣﺪ ﻣﻌﺠﺰه اﻧﺠﺎم داده اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪١٧٨‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﺷﺮوع دوﻣﯿﻦ ﺟﻨﮓ ﻃﻮﻻﻧﻰ ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺘﻢ‬ ‫در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺳﯿﺎﺳﻰ ﭼﭙﮕﺮا داﺧﻞ اﯾﺮان آرام آرام راه ﺧﻮد را از اﻧﻘﻼب ﺟﺪا ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ و ﻫﻨﻮز ﺻﺤﺒﺖ از ﻣﺎﻧﺪن و ﯾﺎ اﻧﺤﻼل‬ ‫ارﺗﺶ ﺑﻮد و ﺗﻮان ﭘﺮﺳﻨﻠﻰ ارﺗﺶ ﺑﻪ ‪ 50‬درﺻﺪ ﺳﺎل ‪ 56‬ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﯿﺶ از ‪ 100‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎى ﻋﺮاﻗﻰ در ﺳﺎﻋﺖ ‪ 14‬روز ‪ 31‬ﺷﻬﺮﯾﻮر‬ ‫ﺑﺎ ﻋﺒﻮر از ﻣﺮزﻫﺎى اﯾﺮان از ‪ 4‬ﻓﺮودﮔﺎه اﺻﻠﻰ ‪ 19‬ﺷﻬﺮ اﯾﺮان را ﻣﻮرد ﻫﺠﻮم ﻗﺮار دادﻧﺪ‪ .‬ﻫﺪف اوﻟﯿﻪى آنﻫﺎ از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎى اﯾﺮان‬ ‫ﺑﺮ روى ﺑﺎﻧﺪﻫﺎ و ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺗﻮان واﮐﻨﺶ ﻫﻮاﯾﻰ از ﺳﻮى اﯾﺮان ﺑﻮد )ﻋﺮاق ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺑﺮﺗﺮى زرﻫﻰ ﺧﻮد ﺑﻪ اﯾﺮان ﺗﻨﻬﺎ از ﻧﯿﺮوى ﻫﻮاﯾﻰ اﯾﺮان‬ ‫ﻫﺮاس ﺟﺪى داﺷﺖ و ﺗﻨﻬﺎ زﻣﺎﻧﻰ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ اﯾﺮان ﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺴﺘﺸﺎران آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ ﺑﻪ او اﻃﻤﯿﻨﺎن دادﻧﺪ ﻧﯿﺮوى ﻫﻮاﯾﻰ اﯾﺮان ﺑﺪون‬ ‫آنﻫﺎ ﻓﺎﻗﺪ ﮐﺎراﯾﻰ اﺳﺖ اﻣﺎ ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ اﺷﺘﺒﺎه ﺑﺰرگ آنﻫﺎ ﺻﺪام را ﻧﯿﺰ ﺑﻬﺖ زده ﮐﺮد( ﻧﯿﺮوى ﻫﻮاﯾﻰ ﻋﺮاق ﺟﺰ ﭼﻨﺪ‬ ‫ﻣﻮرد ﻣﺤﺪود ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎﻧﺪﻫﺎى ﭘﺮوازى اﯾﺮان را از ﮐﺎر ﺑﯿﻨﺪازد و ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎى ﺟﻨﮕﻰ اﯾﺮان ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 1000‬ﺧﻠﺒﺎن آﻣﺎده در آﺷﯿﺎﻧﻪﻫﺎى‬ ‫ﺑﺘﻮﻧﻰ ﻣﺤﻔﻮظ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻋﺮاق ﺿﺮﺑﻪى اﺻﻠﻰ ﺧﻮد را ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ در روى زﻣﯿﻦ و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﺘﻮنﻫﺎى ﻋﻈﯿﻢ زرﻫﻰ وارد‬ ‫آورد‪ 2 .‬ﻟﺸﮑﺮ از ﺷﻤﺎل )در ﻗﺎﻟﺐ ﺳﭙﺎه اول(‪ 5 ،‬ﻟﺸﮑﺮ از ﻣﺮﮐﺰ )در ﻗﺎﻟﺐ ﺳﭙﺎه دوم( و ‪ 5‬ﻟﺸﮑﺮ در ﺟﻨﻮب )در ﻗﺎﻟﺐ ﺳﭙﺎه ﺳﻮم( ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ‬ ‫از ﻣﺮزﻫﺎى ﻏﯿﺮآﻣﺎده اﯾﺮان ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺷﻬﺮﻫﺎى ﺑﺰرگ و ﺻﻨﻌﺘﻰ ﺟﻨﻮب و ﻣﺮﮐﺰ اﯾﺮان ﺳﺮازﯾﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫در ﺳﺎﻋﺖﻫﺎى اوﻟﯿﻪ ﺟﻨﮓ ﭘﯿﺸﺮوى ﻧﮕﺮان ﮐﻨﻨﺪه دﺷﻤﻦ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻫﻤﻪ را ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ اﯾﺮان ﺑﺎ ﯾﮏ ﻓﺮوﭘﺎﺷﻰ اﺳﺎﺳﻰ در ﮐﻠﯿﻪ‬ ‫»ﺟﺒﻬﻪﻫﺎى ﺟﻨﮓ ‪ 1352‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮى« ﻣﻮاﺟﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ وﯾﮋه ﺣﺮﮐﺖ ‪ 5‬ﻟﺸﮑﺮ زرﻫﻰ و ﻣﻮﺗﻮرﯾﺰه ﻋﺮاق در ﺟﻨﻮب ﻣﺮﮐﺐ از ﻟﺸﮑﺮ ‪ 9‬و ‪10‬‬ ‫زرﻫﻰ‪ ،‬ﯾﮏ و ‪ 5‬ﻣﮑﺎﻧﯿﺰه و ﻟﺸﮑﺮ زﺑﺪه ‪ 3‬زرﻫﻰ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺗﯿﭗ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻣﺨﺼﻮص ‪ 33‬ﺣﺮﮐﺖ دﺷﻤﻦ دﻗﯿﻘﺎ ﺣﺮﮐﺖ ﯾﮏ ﺟﻨﮓ ﺑﺮقآﺳﺎ را‬ ‫داﺷﺖ در ﮐﻞ ﺟﺒﻬﻪ ﻋﻈﯿﻢ ﺟﻨﮓ ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻌﺪادى ﻧﯿﺮوى ﻣﺮدﻣﻰ‪ ،‬ﻋﺸﺎﯾﺮ و ﺑﺨﺶﻫﺎﯾﻰ از ﻟﺸﮑﺮﻫﺎى ‪ 92‬زرﻫﻰ و ‪ 81‬ﺧﺮمآﺑﺎد ﻣﺸﻐﻮل دﻓﺎع‬ ‫ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﺎﮔﻔﺘﻪ ﭘﯿﺪاﺳﺖ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ‪ 250‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﻋﺮاق ﮐﻪ در ﭘﻨﺎه ‪ 1160‬ﺗﻮپ ﺳﺒﮏ و ﺳﻨﮕﯿﻦ و آﺗﺶ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﻰ ‪ 330‬ﻓﺮوﻧﺪ‬ ‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺟﻨﮓ را آﻏﺎز ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﻧﻤﻰﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫اوﻟﯿﻦ واﮐﻨﺶ اﯾﺮان‬ ‫درﺣﺎﻟﻰ در ﺗﻬﺮان ﻣﺴﺌﻮﻻن وﻗﺖ ﺑﺎ ﻧﮕﺮاﻧﻰ اﺧﺒﺎر ﺟﻨﮓ را دﻧﺒﺎل ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ رﺳﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ اوﻟﯿﻦ ﮔﺎم ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺎﺳﺘﻦ از ﺳﺮﻋﺖ‬ ‫دﺷﻤﻦ ﺑﺎﺷﺪ و در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن ﮔﺎم اول اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻨﻬﺎ ﻧﯿﺮوى آﻣﺎده ﯾﻌﻨﻰ ﻧﯿﺮوى ﻫﻮاﯾﻰ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫در اول ﻣﻬﺮ ‪ 1359‬اﯾﺮان در ﺣﺮﮐﺘﻰ ﮐﻪ ﺿﻤﻦ اﻫﻤﯿﺖ ﻧﻤﺎدﯾﻦ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل زدن ﺿﺮﺑﻪاى ﺟﺒﺮانﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﺑﻪ ﻋﺮاق ﺑﻮد ﺑﺎ ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮدن ‪ 200‬ﻓﺮوﻧﺪ‬ ‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ از ﺳﻄﺢ زﻣﯿﻦ‪ 140 ،‬ﻓﺮوﻧﺪ آنﻫﺎ را ﺑﺮ ﻓﺮاز ﺧﺎك ﻋﺮاق ﺑﻪ ﭘﺮواز در آورده و ﺗﻤﺎم ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎ‪ ،‬ﻓﺮودﮔﺎهﻫﺎ و ﻣﺮاﮐﺰ ﻣﻬﻢ ﻧﯿﺮوى ﻫﻮاﯾﻰ‬ ‫ﻋﺮاق )ﺑﻪ ﺟﺰ ﭘﺎﯾﮕﺎه اﻟﻮﻟﯿﺪ ﻏﺮﺑﻰﺗﺮﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﻋﺮاق( را ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار دادﻧﺪ‪ .‬ﺷﺪت ﺿﺮﺑﻪ ﻣﺬﮐﻮر ﺑﻪ ﺣﺪى ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﯿﺮوى ﻫﻮاﯾﻰ ﻋﺮاق از‬ ‫ﻫﻤﺎن روز اول ﺑﻪ ﻋﻨﺼﺮ دﺳﺖ دوم ﺟﻨﮓ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ رﻫﮕﯿﺮى و دﻓﺎع ﻣﺆﺛﺮى در ﺑﺮاﺑﺮ اﯾﺮان داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻌﺪ ﻓﺎﻧﺘﻮمﻫﺎ و اف ‪5 -‬ﻫﺎى اﯾﺮاﻧﻰ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺻﺪﻫﺎ ﻫﻠﻰﮐﻮﭘﺘﺮ ﮐﺒﺮا و ﺑﻞ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﮔﺴﺘﺮده ﺷﮑﺎر ﺗﺎﻧﮏﻫﺎى ﻋﺮاﻗﻰ را آﻏﺎز‬ ‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ ﻫﻨﻮز ﮔﺰارﺷﻰ دﻗﯿﻖ از ﺣﻤﻼت ﻫﻮاﯾﻰ اﯾﺮان در دو ﻫﻔﺘﻪ اول ﺟﻨﮓ دردﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ )ﯾﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ﻧﮕﺎرﻧﺪه از آن ﻣﻄﻠﻊ ﻧﯿﺴﺖ(‬ ‫اﻣﺎ ﮔﻤﺎن ﻣﻰرود ﺻﺪﻫﺎ ﺗﺎﻧﮏ و ﻧﻔﺮﺑﺮ ﻋﺮاﻗﻰ و ﻫﺰاران ﺳﺮﺑﺎز دﺷﻤﻦ در ﻫﻤﺎن ‪ 15‬روز اول ﺟﻨﮓ در اﺛﺮ ﻫﺰاران ﺳﻮرﺗﻰ ﭘﺮواز ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن‬ ‫ﺷﺠﺎع اﯾﺮاﻧﻰ از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و دﻟﯿﻞ اﯾﻦ اﻣﺮ ﻧﯿﺰ ﮐﻨﺪ ﺷﺪﻧﺪ ﺣﺮﮐﺖ ارﺗﺶ ﻋﺮاق در ﻣﺎه اول ﺟﻨﮓ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ وﯾﮋه دردﺷﺖﻫﺎى ﺟﻨﻮب‬ ‫ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﯾﺮاﻧﻰ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻮﺷﮏﻫﺎى ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ ﻣﺎورﯾﮏ و ﺗﺎو ﺟﻬﻨﻤﻰ واﻗﻌﻰ را در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﺘﻮنﻫﺎى ﭘﯿﺸﺮوى ﻋﺮاﻗﻰ اﯾﺠﺎد ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ ﻧﺎﮔﻔﺘﻪ ﭘﯿﺪاﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺳﺎﺧﺘﻦ ‪ 12‬ﻟﺸﮑﺮ ﮐﻪ از ﺣﻤﺎﯾﺖ دهﻫﺎ ﺳﺎﯾﺖ ﻣﻮﺷﮑﻰ و ‪ 330‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎى ﺧﻮدى ﻧﯿﺰ ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ ﺑﺎ ﻧﯿﺮوى‬ ‫ﻫﻮاﯾﻰ و ﻫﻮاﻧﯿﺮوز ﺑﺪون »ﻋﻘﺒﻪ« ﻣﻤﮑﻦ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫)ﺳﻼحﻫﺎى ﮔﺮان ﻗﯿﻤﺖ ﻫﻠﻰﮐﻮﭘﺘﺮﻫﺎ و ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎى اﯾﺮاﻧﻰ ﺗﻨﻬﺎ در اﺧﺘﯿﺎر آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻃﺒﯿﻌﻰ ﺑﻮد ﻫﺮﮔﺰ آن را ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﺪﻫﺪ‪(.‬‬ ‫‪١٧٩‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫اﻣﺎ روى زﻣﯿﻦ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻰ از ﻟﺸﮑﺮﻫﺎى ﻋﺮاﻗﻰ ﻧﻈﯿﺮ ﻟﺸﮑﺮ ‪ 10‬زرﻫﻰ ﺑﺎ ﭘﯿﺸﺮوى ﺑﻪ ﻋﻤﻖ ‪ 80‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮى اﯾﺮان‪ ،‬در ﺣﺎل ﻣﺴﻠﻂ ﺷﺪن ﺑﺮ روى‬ ‫ﺟﺎدهﻫﺎى اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ ﺷﻤﺎل ﺑﻪ ﺟﻨﻮب اﯾﺮان ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻫﻮاز ‪ -‬ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻟﺸﮑﺮ ﯾﮏ زرﻫﻰ ﻋﺮاق ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﭘﯿﺸﺮوى در ﻣﺤﻮر ﻓﮑﻪ ‪-‬‬ ‫ﺷﻮش ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻗﻄﻊ ارﺗﺒﺎط ﺟﻨﻮب ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﺑﺎ اﻫﻮاز و ﺳﺎﯾﺮ ﺷﻬﺮﻫﺎى ﺷﻤﺎل اﺳﺘﺎن ﺑﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﺟﺪىﺗﺮﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﻧﺒﺮد ﺑﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻟﺸﮑﺮ ‪3‬‬ ‫زرﻫﻰ ﻋﺮاق وﺗﯿﭗ ‪ 32‬ﻧﯿﺮوى ﻣﺨﺼﻮص آن و ﻟﺸﮑﺮ ‪ 5‬زرﻫﻰ ﺑﺎز ﻣﻰﮔﺸﺖ اﯾﻦ واﺣﺪﻫﺎ ﺷﺘﺎﺑﺎن ﺑﺎ ﻋﺒﻮر از ﮐﺎرون ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺗﺴﺨﯿﺮ آﺑﺎدان‬ ‫ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﺑﻮدﻧﺪ اﻣﺎ ﭘﺎﯾﺪارى ﻣﺮداﻧﻪ ﻟﺸﮑﺮ ‪ 92‬زرﻫﻰ اﻫﻮاز و ﻣﻘﺎوﻣﺖﻫﺎى ﻣﺮدم ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﮐﻢ ﮐﻢ ﺷﮑﻞ ﺳﺎزﻣﺎن ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﻰﮔﺮﻓﺖ‬ ‫»‪ 19‬روز ﺣﯿﺎﺗﻰ« را از ﺳﭙﺎه ﺳﻮم ﻋﺮاق ﮔﺮﻓﺖ و ﻋﻤﻼ ﺗﻼش ﻋﺮاق ﻣﻌﻄﻮف ﮔﺮﻓﺘﻦ اﯾﻦ ‪ 2‬ﺷﻬﺮﻣﻬﻢ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫در اﯾﻦ ﻣﺪت ﺳﻮﺳﻨﮕﺮد‪ ،‬ﺳﯿﺴﺘﺎن‪ ،‬ﻣﻬﺮان‪ ،‬دﻫﻠﺮان‪ ،‬ﻗﺼﺮ ﺷﯿﺮﯾﻦ‪ ،‬ﻧﻔﺖ ﺷﻬﺮ‪ ،‬ﺳﻮﻣﺎر و ﻣﻮﺳﯿﺎن ﺑﻪ ﺗﺼﺮف درآﻣﺪه ﺑﻮد اﻣﺎ ﻫﻨﻮز ﻋﺮاق‬ ‫ﺷﻬﺮﻫﺎى ﻣﻬﻢ اﯾﺮان ﻧﻈﯿﺮ اﻫﻮاز‪ ،‬دزﻓﻮل‪ ،‬آﺑﺎدان‪ ،‬ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ و ﺳﻨﻨﺪج را ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺑﺎ ﭘﯿﻮﺳﺘﻦ ﻟﺸﮑﺮ ‪ 11‬ﭘﯿﺎده ﻋﺮاق ﺑﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻣﺬﮐﻮر‪) ،‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻰ در اواﯾﻞ آﺑﺎن ‪ 3 ،1359‬ﻟﺸﮑﺮ ﻣﺠﻬﺰ ﻋﺮاﻗﻰ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ‪ 1‬ﺗﯿﭗ‬ ‫ﮐﻤﺎﻧﺪوﯾﻰ ﺗﻤﺎم ﺗﻼش ﺧﻮد را ﻣﻌﻄﻮف ﮔﺮﻓﺘﻦ ﯾﮏ ﺷﻬﺮ اﯾﺮان ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ( دﺷﻤﻦ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ اﺷﻐﺎل ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ در ‪ 3‬آﺑﺎن ﺷﺪ و ﺣﻠﻘﻪ‬ ‫ﻣﺤﺎﺻﺮه آﺑﺎدان ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﺗﮑﻤﯿﻞ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫در ﺟﺒﻬﻪ ﻣﯿﺎﻧﻰ ﻧﯿﺰ ﻟﺸﮑﺮ ‪ 6‬زرﻫﻰ ﻋﺮاق ﻗﺼﺮ ﺷﯿﺮﯾﻦ و ﻟﺸﮑﺮ ‪ 12‬زرﻫﻰ ﻋﺮاق ﻧﯿﺰ ﺳﻮﻣﺎر وﻧﻔﺖ ﺷﻬﺮ را اﺷﻐﺎل ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ورود ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺳﺎزﻣﺎن ﯾﺎﻓﺘﻪ‬ ‫ﻟﺸﮑﺮﻫﺎى زرﻫﻰ ارﺗﺶ اﯾﺮان ﮐﻪ در ﻃﻮل ﻫﻔﺘﻪﻫﺎى اول ﺟﻨﮓ ﭼﻨﺪان اﻣﺎدﮔﻰ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺗﺠﻬﯿﺰ ﺷﺪه و ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ اﻋﺰام ﺷﺪﻧﺪ‬ ‫)از ﺟﻤﻠﻪ ﻟﺸﮑﺮ ‪ 16‬زرﻫﻰ ﻗﺰوﯾﻦ و ﻟﺸﮑﺮ ‪ 88‬زرﻫﻰ زاﻫﺪان( از آن ﻃﺮف ﻟﺸﮑﺮ ‪ 77‬ﺧﺮاﺳﺎن‪ ،‬ﻟﺸﮑﺮ ‪ 81‬ﺧﺮم آﺑﺎد و ‪ 64‬اروﻣﯿﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ‬ ‫ﻏﺮب و ﺟﻨﻮب اﻋﺰام ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺎه ﭘﺎﺳﺪاران اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﻰ ﻧﯿﺰ ﮐﻪ ﺗﺎﮐﻨﻮن ﺑﯿﺶﺗﺮ ﻧﯿﺮوﯾﻰ اﻧﻘﻼﺑﻰ ‪ -‬ﺳﯿﺎﺳﻰ ﺑﻮد ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﺑﺎزوى ﻧﻈﺎﻣﻰ‬ ‫اﻧﻘﻼب ﺷﺪ و ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺳﺎﺧﺘﺎر و اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﺟﻮان و ﺷﺠﺎع وارد ﻋﻤﻞ ﺷﺪ‪ .‬ﻋﻤﻠﯿﺎت اوﻟﯿﻪ اﯾﺮان ﻋﻠﯿﻪ دﺷﻤﻦ اﮔﺮ ﭼﻪ ﻋﻤﺪﺗﺎ‬ ‫ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ ﺑﻮد )ﻧﻈﯿﺮ ﻧﺼﺮ ﺗﻮﮐﻞ( اﻣﺎ ﯾﮏ اﺛﺮ ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻮب داﺷﺖ‪ ،‬ﭘﯿﺸﺮوى دﺷﻤﻦ را ﻣﺘﻮﻗﻒ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺻﺪام ﺟﻨﮓ را در ‪ 2‬ﻣﺎه اول ﺑﺎﺧﺖ ﭼﺮا ﮐﻪ در ﺟﺮﯾﺎن ﭘﯿﺸﺮوىﻫﺎى ﺧﻮد ﺗﻨﻬﺎ ‪ 14‬ﻫﺰار ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ )ﮐﻢﺗﺮ ازﯾﮏ درﺻﺪ‬ ‫ﺧﺎك اﯾﺮان(‪ ،‬ﯾﮏ ﺷﻬﺮ ﻣﻬﻢ و ﭼﻨﺪ ﺷﻬﺮ ﮐﻮﭼﮏ را ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و اﯾﻦ ﻫﻤﻪ اﺳﺘﻔﺎده او از »ﻋﻨﺼﺮ ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮى« ﺑﻮد!‬ ‫اﮐﻨﻮن ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻣﻰﻣﺎﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺒﯿﻨﺪ ارﺗﺶ ﺗﺠﺪﯾﺪ ﻗﻮا ﮐﺮده اﯾﺮان در ﮐﻨﺎر ﺳﭙﺎه ﭘﺎﺳﺪاران و ﺑﺴﯿﺞ ﺿﺮﺑﺎت ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺧﻮد را وارد آوردﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ اﻧﻘﻼب‬ ‫ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻣﺪرس اﻧﺴﺎنﻫﺎ و رﻫﺒﺮان اﺳﺖ اﻣﺎ ﺻﺪام از اﯾﻦ ﻣﺪرس ﺑﺰرگ ﻫﯿﭻ درﺳﻰ ﻧﯿﺎﻣﻮﺧﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ ﺑﻮدن دوﻟﺖﻫﺎى اروﭘﺎﯾﻰ‬ ‫در ﺷﮑﺴﺘﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﺮدم ﻓﺮاﻧﺴﻪ در اواﺧﺮ ﻗﺮن ﻫﺠﺪﻫﻢ‪ ،‬ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ ﺑﻮدن دﻧﯿﺎى ﺳﺮﻣﺎﯾﻪدارى در ﮐﻮﺑﯿﺪن اﻧﻘﻼب ‪ 1917‬در روﺳﯿﻪ و‬ ‫ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ ﺑﻮدن آﻣﺮﯾﮑﺎ در ﺿﺮﺑﻪ زدن ﺑﻪ اﻧﻘﻼب ﮐﻮﺑﺎ در ‪ 1959‬ﻫﻤﮕﻰ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﻨﺪهى ﯾﮏ ﻧﮑﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻧﻘﻼب داراى ﻗﺪرﺗﻰ ﺧﺎرقاﻟﻌﺎده و‬ ‫اﻧﮑﺎرﻧﺎﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﯾﺮان از اﯾﻦ ﻗﺎﻋﺪه ﻣﺴﺘﺜﻨﻰ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺳﺮازﯾﺮ ﺷﺪن ﺻﺪﻫﺎ ﻫﺰار ﻧﯿﺮوى داوﻃﻠﺐ ﺑﺎ اﻧﮕﯿﺰه ﺑﻪ ﺟﺒﻬﻪﻫﺎى ﺟﻨﮓ در ﮐﻨﺎر ﻧﺒﻮغ‬ ‫ﺟﻮان اﯾﺮان در ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ از ﯾﮏ ﺳﻮ و ﻋﻈﻤﺖ ﺳﺎزﻣﺎن ارﺗﺶ اﯾﺮان ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺧﯿﻠﻰ ﺳﺮﯾﻊ ورق ﺑﻪ ﺳﻮد اﯾﺮان ﺑﺮﮔﺮدد‪ .‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ‬ ‫ﺿﺮﺑﻪ اول ارﺗﺶ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﺮﮐﺘﻰ ﺑﺮاى ﺑﯿﺪار ﮐﺮدن ﯾﮏ ﻧﯿﺮوى ﺑﺮﺗﺮ ﺑﻮد )ﺑﻪ ﺟﺎى آن ﮐﻪ ﻧﻘﺸﻰ ﺗﻤﺎم ﮐﻨﻨﺪه را اﯾﻔﺎ ﮐﻨﺪ‪(.‬‬ ‫ﺿﺪ ﺣﻤﻠﻪﻫﺎى اﯾﺮان‬ ‫ﭘﺲ از آن ﮐﻪ اﯾﺮان ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﺪ ﻋﺮاق ﺗﻤﺎم ﺗﻼش ﺧﻮد را ﮐﺮده و ﺧﻄﺮ ﭘﯿﺸﺮوى ﻣﺠﺪد ﻣﻨﺘﻔﻰ ﺷﺪه اﺳﺖ در ﺟﺒﻬﻪ ﺟﻨﻮب دﺳﺖ ﺑﻪ‬ ‫ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﻧﻈﺎﻣﻰ زد‪) .‬در ﺟﺒﻬﻪﻫﺎى ﻣﯿﺎﻧﻰ و ﺷﻤﺎﻟﻰ ﻧﯿﺰ ﺳﺮﺳﺨﺘﻰ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻣﺮدﻣﻰ‪ ،‬ارﺗﺶ و ﻋﺸﺎﯾﺮ ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ »ﻋﺮاﻗﻰﻫﺎ‬ ‫ﻣﺮد ﻣﯿﺪان ﺟﻨﮓﻫﺎى ﮐﻮﻫﺴﺘﺎﻧﻰ و ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺻﻌﺐاﻟﻌﺒﻮر ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪«.‬‬ ‫‪١٨٠‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫اوﻟﯿﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﻬﻢ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺛﺎﻣﻦاﻻﺋﻤﻪ ﺑﺮاى ﺷﮑﺴﺖ ﻗﺼﺮ آﺑﺎدان ﺑﻮد ﮐﻪ در آن ارﺗﺶ و ﺳﭙﺎه در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ از ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﻰ‬ ‫ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻫﻮاﯾﻰ و ﻫﻮاﻧﯿﺮوز ﺑﻬﺮه ﻣﻰﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬در ﺷﺮق ﮐﺎزرون درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪه و ﻇﺮف ‪ 48‬ﺳﺎﻋﺖ ﻣﺤﺎﺻﺮه آﺑﺎدان را درﻫﻢ ﺷﮑﺴﺘﻨﺪ‪ 5) .‬ﻣﻬﺮ‬ ‫‪ (1360‬در اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ‪ 30‬ﮔﺮدان ﭘﯿﺎده و زرﻫﻰ اﯾﺮان ﮐﻪ از ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﻰ ‪ 8‬ﮔﺮدان ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ارﺗﺶ ﺑﻬﺮه ﻣﻰﺑﺮدﻧﺪ ﺷﺮﮐﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺿﺮﺑﻪى ﺑﻌﺪى را ﻋﺮاق در ‪ 8‬آذر ‪ 1360‬در ﻣﺤﻮر دﺷﺖ آزادﮔﺎن ﺗﺤﻤﻞ ﮐﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﮐﻪ ﺑﻨﺎم ﻃﺮﯾﻖاﻟﻘﺪس ﻣﻌﺮوف ﺷﺪ از ‪32‬‬ ‫ﮔﺮدان اﻓﻨﺪى زرﻫﻰ و ﭘﯿﺎده ﺑﻬﺮه ﺑﺮد و ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺳﭙﺎه و ارﺗﺶ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻋﺮاﻗﻰ را از ‪ 5‬ﻣﺤﻮر اﺻﻠﻰ )ﺷﻤﺎل ﻏﺮب اﻫﻮاز( ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار‬ ‫داده و ﺿﺮﺑﺎت ﺳﻨﮕﯿﻨﻰ ﺑﻪ آنﻫﺎ وارد ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﺸﺘﻪ و زﺧﻤﻰ ﺷﺪن ‪ 10‬ﻫﺰار ﻋﺮاﻗﻰ در ﮐﻨﺎر اﻧﻬﺪام ‪ 170‬ﺗﺎﻧﮏ و ﻧﻔﺮﺑﺮ )و ﻏﻨﯿﻤﺖ ‪150‬‬ ‫دﺳﺘﮕﺎه دﯾﮕﺮ( ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻋﺮاق در ﺷﻤﺎل ﺧﻮزﺳﺘﺎن ﺟﺒﻬﻪ دﻓﺎﻋﻰ ﺧﻮد را ﮐﺎﻣﻼ ﻋﻘﺐ ﺑﮑﺸﺪ و ﺧﻄﺮ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ اﻫﻮاز ﮐﻼ ﻣﻨﺘﻔﻰ ﺑﺸﻮد‪ .‬ﻧﮑﺘﻪ‬ ‫ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺣﻤﻠﻪﻫﺎى ﻫﻮاﯾﻰ ﻋﺮاق ﺗﺤﺖﺗﺄﺛﯿﺮ ﺿﺮﺑﺎت ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻫﻮاﯾﻰ اﯾﺮان ﮐﻼ ﺧﻨﺜﻰ ﺷﺪ و ﻇﺮف ‪ 10‬روز ﻋﻤﻠﯿﺎت ‪ 16‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎى‬ ‫ﻋﺮاﻗﻰ و ‪ 4‬ﻫﻠﻰﮐﻮﭘﺘﺮ از ﺑﯿﻦ رﻓﺖ )و در ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺛﺎﻣﻦاﻻﺋﻤﻪ ﻧﯿﺰ ﻧﯿﺮوى ﻫﻮاﯾﻰ ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﻰ در ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﻰ زﻣﯿﻨﻰ داﺷﺖ(‪.‬‬ ‫ﻋﺮاﻗﻰ در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﺑﺎ اﻧﺘﻘﺎل ﻗﻮا ﺑﻪ ﺟﺒﻬﻪ ﺟﻨﻮب ﺑﺮاى ﺿﺪ ﺣﻤﻠﻪ آﻣﺎده ﻣﻰﺷﺪ در ﮐﻢﺗﺮ از ‪ 4‬ﻣﺎه ﺑﻌﺪ ﺑﺎ دو ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻋﻈﯿﻢ اﯾﺮان ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪ‬ ‫ﮐﻪ ﺗﮑﻠﯿﻒ را ﯾﮑﺴﺮه ﮐﺮد‪ .‬ارﺗﺶ اﯾﺮان در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺑﺎ ‪ 133‬ﮔﺮدان ﭘﯿﺎده و زرﻫﻰ در ﺳﺎﻋﺖ ‪ 30‬دﻗﯿﻘﻪ اول ﻓﺮوردﯾﻦ ‪ 1361‬در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ‬ ‫اﺻﻼ ﻋﺮاق ﮔﻤﺎن ﻧﻤﻰﮐﺮد اﯾﺮان در ﺷﺐ ﻋﯿﺪ دﺳﺖ ﺑﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺰﻧﺪ از ﭼﻨﺪ ﻣﺤﻮر اﻗﺪام ﺑﻪ ﯾﻮرش ﺑﻪ ﻋﻤﻖ ﻣﻮاﺿﻊ ﻋﺮاق ﮐﺮد ﺷﮑﺎف اﯾﺠﺎد‬ ‫ﺷﺪه در ﻣﻮاﺿﻊ ﻋﺮاق آن ﻗﺪر ﻋﻤﯿﻖ ﺷﺪ ﮐﻪ دهﻫﺎ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﻋﺮاﻗﻰ در ﮔﺎزاﻧﺒﺮ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻣﺴﻠﺢ اﯾﺮان ﺑﻪ دام اﻓﺘﺎدﻧﺪ‪ .‬اﯾﺮاﻧﻰﻫﺎ ﺿﻤﻦ‬ ‫ﺑﺴﺘﻦ دو ﺗﻨﮕﻪ ﻣﻬﻢ رﻗﺎﺑﯿﻪ و ﻋﯿﻦ ﺧﻮش از ﭘﻬﻠﻮ دﺷﻤﻦ را دور زده و ‪ 15‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز دﺷﻤﻦ را در ﺗﻠﻪ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪ .‬درﺧﻮاﺳﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن‬ ‫ﺳﭙﺎه ﺳﻮم ﻋﺮاق ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺻﺪام ﺑﺎ اﻋﺰام دهﻫﺎ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺳﻌﻰ ﮐﻨﺪ رزﻣﻨﺪﮔﺎن اﯾﺮان درﻫﻢ ﺑﮑﻮﺑﺪ ﺣﺎل آن ﮐﻪ ﭘﺪاﻓﻨﺪﻫﺎ و ﺳﺎﯾﺖﻫﺎى‬ ‫»ﻫﺎك« اﯾﺮان ﻣﻨﺘﻈﺮ اﯾﻦ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎى ﻋﺮاﻗﻰ دﺳﺘﻪ دﺳﺘﻪ در اﺛﺮ آﺗﺶ زﻣﯿﻨﻰ و ﻣﻮﺷﮏﻫﺎى ﻣﺪرن ﻫﺪاﯾﺖ ﺷﻮﻧﺪهى ﻫﺎك‬ ‫ﺳﻘﻮط ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ‪ 4‬ﻫﺰار ﻋﺮاﻗﻰ ﮐﺸﺘﻪ و ‪ 15‬ﻫﺰار ﻧﻔﺮ اﺳﯿﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫)ﺑﻪ ﻗﻮﻟﻰ ‪ 18‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ و ﺑﻪ رواﯾﺘﻰ ‪ 27‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎى ﻋﺮاﻗﻰ در ‪ 8‬روز ﻧﺒﺮد ﻓﺘﺢاﻟﻤﺒﯿﻦ ﺳﻘﻮط ﮐﺮد( در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ اﻧﺘﻈﺎر ﻧﻈﺎﻣﯿﺎن ﻋﺮاق اﯾﻦ ﺑﻮد‬ ‫ﮐﻪ اﯾﺮان ﭘﺲ از اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻋﻈﯿﻢ ﻣﺪﺗﻰ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﺑﻪ ﻧﻈﺎﻣﯿﺎن ﺧﻮد ﺑﺪﻫﺪ اﻣﺎ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ اﯾﺮان ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ روﺣﯿﻪ ﺑﺎﻻى ﻧﯿﺮوﻫﺎ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ‬ ‫ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ را ﺑﺮاى ﺑﺎزﭘﺲﮔﯿﺮى ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﻣﻨﺎﺳﺐ دﯾﺪ در ‪ 10‬اردﯾﺒﻬﺸﺖ ﺑﺎ ﻧﯿﺮوى ﻋﻈﯿﻢ ﭘﯿﺎده‪ ،‬زرﻫﻰ و ﻣﮑﺎﻧﯿﺰه )‪ 144‬ﮔﺮدان( در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ‬ ‫از آﺗﺶ ﺗﻮپﻫﺎى ﻋﻈﯿﻢ ‪ 155‬و ‪ 205‬ﻣﯿﻠﻰﻣﺘﺮى ﺑﻬﺮه ﻣﻰﺑﺮدﻧﺪ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻋﺮاﻗﻰ را ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار دادﻧﺪ )‪ 20‬واﺣﺪ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ دراﯾﻦ ﻧﺒﺮد‬ ‫ﺷﺮﮐﺖ داﺷﺘﻨﺪ( ﺣﻤﻼت ﻣﺬﮐﻮر در اﺑﺘﺪا ﺑﺎ واﮐﻨﺶ دﺷﻤﻦ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻋﺮاق اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ را )اﺷﻐﺎل ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ( ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺴﺌﻠﻪاى‬ ‫ﺣﯿﺜﯿﺘﻰ ﻣﻰداﻧﺴﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎ ﺗﺠﻬﯿﺰ ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 200‬ﮔﺮدان ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ در ﻣﺤﻮر ﻃﻮﻻﻧﻰ و ﻣﻬﻢ اﻫﻮاز ‪ -‬ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫ﺑﺎر ﻋﺮاق ﺑﺎ ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﯿﺮى ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎى ﺟﺪﯾﺪ )ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺎزﮔﻰ از ﻓﺮاﻧﺴﻪ و ﺷﻮروى درﯾﺎﻓﺖ ﮐﺮده ﺑﻮد( ﻧﻈﯿﺮ ﻣﯿﺮاژ و ﻣﯿﮓ ‪ 23‬ﺳﻌﻰ ﮐﺮد ﺗﺎ‬ ‫ﺑﺮﺗﺮى ﻫﻮاﯾﻰ را از اﯾﺮان ﺑﮕﯿﺮد اﻣﺎ اﯾﺮان ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺗﺎﮐﺘﯿﮏﻫﺎى ﻫﻮاﯾﻰ اﯾﻦ ﺑﺮﺗﺮى را از ﻋﺮاق ﮔﺮﻓﺖ و اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺴﯿﺎرى از ﻋﻤﻠﯿﺎت‬ ‫دﯾﮕﺮ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﻧﯿﺮوﻫﺎى زﻣﯿﻨﻰ را ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﻰ ﮐﻨﺪ اﻣﺎ ﻧﯿﺮوى ﻫﻮاﯾﻰ ﻋﺮاق را ﻧﯿﺰ از ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﻰ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺎزداﺷﺖ‪ .‬در ﻫﺮ ﺻﻮرت درﮔﯿﺮى ﺻﺪﻫﺎ‬ ‫ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز اﯾﺮاﻧﻰ و ﻋﺮاق ﻋﻈﯿﻢﺗﺮ از آن ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻫﻮاﯾﻰ ﺑﺘﻮاﻧﺪ در روﻧﺪ ﮐﻠﻰ آن ﺗﺄﺛﯿﺮى ﺑﮕﺬارﻧﺪ اﻣﺎ در ﻧﻬﺎﯾﺖ در ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻋﻈﯿﻢ‬ ‫ﺑﯿﺖاﻟﻤﻘﺪس ﻗﻮاى اﯾﺮان ﺑﺎ ﻋﺒﻮر از ﮐﺎروان دﻓﺎع ارﺗﺶ ﻋﺮاق را ﻣﺘﺰﻟﺰل ﮐﺮده و اﯾﻦ ﺑﺎر ﺑﺎ ﮐﺸﺘﻦ ‪ 16‬ﻫﺰار ﻋﺮاﻗﻰ ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔﻰ از ارﺗﺶ‬ ‫ﻋﺮاق را ﺑﻪ دام اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﺎﻓﺸﺎرى اﺣﻤﻘﺎﻧﻪ ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ ﻣﺒﻨﻰ ﺑﺮ ﭘﺎﯾﺪارى ﻋﺮاق ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻧﺒﺮد ‪ 24‬روز ﺑﻪ درازا ﺑﮑﺸﺪ زﻣﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺣﻠﻘﻪ‬ ‫ﻣﺤﺎﺻﺮه اﯾﺮان ﺑﺮ ﻋﺮاﻗﻰﻫﺎ ﺗﻨﮓﺗﺮ ﺷﺪ ‪ 19‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﻋﺮاﻗﻰ راﻫﻰ ﺑﺮاى ﮔﺮﯾﺰ ﻧﯿﺎﻓﺘﻨﺪ‪ .‬دراﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﻋﻈﯿﻢ ﺑﯿﺶ از ‪ 5‬ﻫﺰار ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ از‬ ‫ﺧﺎك اﯾﺮان آزاد ﺷﺪ وارﺗﺶ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﭘﺸﺖ ﻣﺮزﻫﺎى ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻰ راﻧﺪه ﺷﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ‪ 20‬درﺻﺪ ارﺗﺶ ﻋﺮاق ﻣﻨﻬﺪم ﺷﻮد و‬ ‫ﻋﻤﻼ ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺟﻨﮕﻰ ﻋﺮاق زﻣﯿﻨﮕﯿﺮ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪١٨١‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫آﻏﺎز رﮐﻮد در ﺟﻨﮓ‬ ‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ اﯾﺮان ﺑﺎ آﺗﺶﺑﺲ از ﯾﮏ ﺳﻮ و ارﺗﺶ ﭘﺎره ﭘﺎره ﺷﺪهى ﻋﺮاق از ﺳﻮى دﯾﮕﺮ ﻏﺮب و ﺷﻮروى را ﺑﻪ اﯾﻦ ﺟﻤﻊﺑﻨﺪى رﺳﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ‬ ‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﺻﻮرت ﻣﻤﮑﻦ از ورود اﯾﺮان ﺑﻪ ﺧﺎك داﺧﻞ ﺧﺎك ﻋﺮاق ﺟﻠﻮﮔﯿﺮى ﮐﻨﺪ‪ .‬اﻧﻬﺪام ﺣﺪاﻗﻞ ﯾﮏ ﺳﻮم ﺗﻮان زرﻫﻰ و ﭘﯿﺎده در ﮐﻨﺎر‬ ‫ﻓﺮﺳﻮدﮔﻰ ﺷﺪﯾﺪ ﻧﯿﺮوى ﻫﻮاﯾﻰ ﻋﺮاق‪ ،‬ﻧﻮﯾﺪ اﯾﻦ را ﻣﻰداد ﮐﻪ اﯾﺮان ﺑﺎ ﯾﮏ ﯾﺎ دو ﻋﻤﻠﯿﺎت دﯾﮕﺮ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺷﺮق ﺑﺼﺮه ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ و ﺑﺎ ﺳﻘﻮط‬ ‫اﯾﻦ ﺷﻬﺮ‪ ،‬زﻣﯿﻦﻫﺎى ﺻﺎف و ﻫﻤﻮار ﻋﺮاق ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺟﻠﻮى ﺣﺪاﻗﻞ ﯾﮏ ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺳﺮﺑﺎز اﯾﺮاﻧﻰ را ﺑﮕﯿﺮد و ﺑﻐﺪاد دور از دﺳﺘﺮس ﻧﺒﻮد‪ .‬در‬ ‫ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ 1361‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ ارﺗﺶ ﻋﺮاق اﺻﻼ روﺣﯿﻪى ﻣﺒﺎرزه ﻧﺪاﺷﺖ اﻣﺎ ﭼﻨﺎن ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﺷﺮق و ﻏﺮب ﺗﻤﺎﯾﻠﻰ ﺑﻪ اﯾﻦ اﺗﻔﺎق ﻧﺪاﺷﺘﻪ‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺳﯿﻞ ﺳﻼحﻫﺎى روﺳﻰ‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻮى و آﻟﻤﺎﻧﻰ ﺑﻪ ﻋﺮاق ﺳﺮازﯾﺮ ﺷﺪ و اﻋﺮاب ﻧﯿﺰ ﻃﺮف ‪ 2‬ﺳﺎل ‪ 55‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﻋﺮاق‬ ‫ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬روسﻫﺎ ﺑﺎ اﻋﺰام ﻣﺴﺘﺸﺎراﻧﻰ در ﺳﻄﺢ ژﻧﺮال ﺳﺎزﻣﺎن ﻧﯿﺮوى زﻣﯿﻨﻰ ﻋﺮاق را ﺗﻐﯿﯿﺮ داده و اﺑﻌﺎد آن را ‪ 4‬ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﺮدﻧﺪ! آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰﻫﺎ‬ ‫ﻧﯿﺰ ﺑﺎ در اﺧﺘﯿﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻦ آﺧﺮﯾﻦ اﺧﺒﺎر ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻧﻘﻞ و اﻧﺘﻘﺎﻻت ﻧﻈﺎﻣﻰ اﯾﺮان )ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ آواﮐﺲﻫﺎ درﯾﺎﻓﺖ ﻣﻰﺷﺪ( ﺑﻪ ژﻧﺮالﻫﺎى ﻋﺮاﻗﻰ‬ ‫اﯾﻦ اﻣﺘﯿﺎز را دارد ﮐﻪ در ﻫﯿﭻ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﻰ ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮ ﻧﺸﻮد‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﺴﺎﯾﻞ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻋﻤﻠﯿﺎتﻫﺎى رﻣﻀﺎن‪ ،‬ﻣﺤﺮم و ﻓﺠﺮ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻰ در‬ ‫ﺳﺎل ‪ 61‬ﺑﺪون ﻓﺎﯾﺪه ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﺑﺮﺳﺪ و ﻋﻤﻼ ﺟﺒﻬﻪﻫﺎ ‪ 18‬ﻣﺎه ﺑﺪون ﻫﯿﭻ ﺟﻨﮓ ﻣﻬﻤﻰ ﻣﻌﻄﻞ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ .‬از اﯾﻦ زﻣﺎن ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ درﺧﻮاﺳﺖ‬ ‫ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻧﻈﺎﻣﻰ ﮐﺸﻮر ﺑﺮاى ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻗﻮا ﮐﻢﮐﻢ ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻞ ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﻰﺷﺪ آنﻫﺎ ﻣﻰدﯾﺪﻧﺪ ﮐﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﯿﻞ ﺳﻼﺣﻬﺎى ﺧﺎرﺟﻰ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﺮاق‬ ‫ارﺳﺎل ﻣﻰﺷﻮد اﯾﺮان ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺗﺤﺮﯾﻢ و ﺿﻌﻒ ﻧﺴﺒﻰ ﺑﻮد ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺗﺠﻬﯿﺰ ﺧﻮد ﻧﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫اﻣﺎم ﺧﻤﯿﻨﻰ )ره( ﻧﯿﺰ ﮐﻪ درﺧﻮاﺳﺖ ﻧﻈﺎﻣﯿﺎن را ﺑﺮاى اداﻣﻪ ﺟﻨﮓ ﭘﺲ از ﻓﺘﺢ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ در ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺮاﯾﻄﻰ آﺗﺶﺑﺲ را ﻗﺎﺑﻞ‬ ‫ﻗﺒﻮل ﻧﻤﻰداﻧﺴﺘﻨﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ اﯾﺮان دﺳﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ را داﺷﺖ و از رزﻣﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﻘﺎﻣﺎت اﯾﺮان را ﺑﺎ ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﻬﺘﺮى رودروى رژﯾﻢ ﻋﺮاق‬ ‫ﻗﺮار دﻫﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﯿﺮى ﮔﺴﺘﺮده ﺑﻤﺐﻫﺎى ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻰ‬ ‫در ﺳﻮم اﺳﻔﻨﺪ ‪ 20 ،1362‬ﻣﺎه ﭘﺲ از رﮐﻮرد در ﺟﺒﻬﻪﻫﺎ‪ ،‬اﯾﺮان ﺑﺎ ﺗﺪارك ﻧﯿﺮوى ﻋﻈﯿﻢ از ﻧﯿﺮوﻫﺎى درﮔﯿﺮ در ﻓﺘﺢ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ‪ ،‬ﺑﯿﺶ از‬ ‫‪ 280‬ﮔﺮدان ﭘﯿﺎده و زرﻫﻰ را در ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺧﯿﺒﺮ در ﻣﺤﻮر ﺷﻤﺎل ﺑﺼﺮه ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ در آورد‪ .‬ﻋﺮاﻗﻰﻫﺎ ﻋﻠﻰرﻏﻢ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺷﺪﯾﺪ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ‬ ‫ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﺷﺪه و ﺟﺰﯾﺮهى ﻣﺠﻨﻮن را ﺑﻪ اﯾﺮان واﮔﺬار ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺻﺪام ﺑﺎ اﯾﻦ اﺳﺘﺪﻻل ﮐﻪ اﯾﺮاﻧﻰﻫﺎ ﻣﺘﺠﺎوزﻧﺪ اﻗﺪام ﺑﻪ ﺑﻤﺒﺎران ﺷﺪﯾﺪ‬ ‫ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻰ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﮐﺮد اﻣﺎ اﯾﻦ اﻣﺮ اﮔﺮ ﭼﻪ آﻣﺎر ﺷﻬﺪا و ﻣﺠﺮوﺣﺎن اﯾﺮان را ﺑﺎﻻ ﺑﺮد اﻣﺎ در ﻧﻬﺎﯾﺖ ‪ 1180‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ از ﺧﺎك ﻋﺮاق در‬ ‫ﺷﺮق ﺑﺼﺮه ﺑﻪ ﺗﺼﺮف اﯾﺮان درآﻣﺪ‪.‬‬ ‫در ﺟﺒﻬﻪ ﻣﺮﮐﺰى ﻧﯿﺰ از دو ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﺴﻠﻢ ﺑﻦ ﻋﻘﯿﻞ و وﻟﻔﺠﺮ ‪ 3‬در ﺳﺎلﻫﺎى ‪ 61‬و ‪ 62‬ﻣﻰﺗﻮان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﻬﻢ ﺳﺎلﻫﺎى ﻣﯿﺎﻧﻰ‬ ‫ﺟﻨﮓ ﻧﺎم ﺑﺮد در ﻫﺮ دوى اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﮐﻪ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺻﻌﺐاﻟﻌﺒﻮر ﺳﻮﻣﺎر و ﻣﻬﺮان ﺟﺮﯾﺎن داﺷﺖ ارﺗﺶ و ﺳﭙﺎه ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﺗﺼﺮف‬ ‫ﺑﺨﺶﻫﺎى ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪه از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻏﺮﺑﻰ ﺗﺤﺖ اﺷﻐﺎل ﻋﺮاق ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻋﺎﺷﻮرا در ‪ 30‬ﻣﻬﺮ ‪ 1363‬ﺣﺮﮐﺖ دﯾﮕﺮى در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ‬ ‫ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﺳﺘﻘﺮار ﻗﻮاى اﯾﺮان ﺑﺮ ﺟﺎده ﻣﻨﺪﻟﻰ ‪ -‬ﺑﺪره در ﺧﺎك ﻋﺮاق ﺷﺪ اﻣﺎ ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﻧﯿﺰ ذﮐﺮ ﺷﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﮑﻠﯿﻒ ﺟﻨﮓ در ﺟﺒﻬﻪى‬ ‫ﻋﻈﯿﻢ ﺟﻨﻮب ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻰﺷﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در اواﺧﺮ ﺳﺎل ‪ 63‬ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺳﭙﺎه و ﺑﺴﯿﺞ دﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﺠﺪﯾﺪ ﻗﻮا در ﻣﺤﻮر ﻫﻮراﻟﻬﻮﯾﺰه در ﺷﻤﺎل ﺑﺼﺮه‬ ‫زدﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﻧﺎم ﺑﺪر آﻏﺎز ﺷﺪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺗﺴﻠﻂ ﺑﺮ ﺟﺎدهى ﻋﻤﺎره ‪ -‬ﺑﺼﺮه ﺑﻮد و ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻣﻘﺪﻣﻪى ﻣﺤﺎﺻﺮه ﺑﺼﺮه از‬ ‫ﺷﻤﺎل و ﺟﻨﻮب ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﺬﮐﺮ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﻰ ﺑﺴﯿﺎر ﺟﺴﻮراﻧﻪ ﺑﻮد و ﺧﺎرج از اﻧﺘﻈﺎر ارﺗﺶ ﻋﺮاق‪ .‬در ‪ 19‬اﺳﻔﻨﺪ ‪ 115 ،1363‬ﮔﺮدان از‬ ‫ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺳﭙﺎه‪ ،‬ﺑﺴﯿﺞ و ارﺗﺶ ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﺳﭙﺎه ﺑﺎ درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪن ﺧﻄﻮط دﻓﺎﻋﻰ ﻋﺮاق ﺧﻮد را از ﺳﻪ ﻣﺤﻮر ﺑﻪ ﺷﺮق دﺟﻠﻪ رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ و‬ ‫ﺑﺮاى اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر ﺑﺼﺮه و ﺟﻨﻮب ﻋﺮاق را ﺑﺎ ﺧﻄﺮ ﻣﺤﺎﺻﺮه ﻣﻮاﺟﻪ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻃﺒﯿﻌﻰ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺻﺪام ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﺗﺤﻤﻞ ﮐﻨﺪ و‬ ‫دهﻫﺎ ﻟﺸﮑﺮ ﻋﺮاﻗﻰ ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﯾﺮان ﻣﺴﺘﻘﺮ در ﺷﻤﺎل ﺑﺼﺮه را وادار ﺑﻪ ﺗﺮك ﻣﻮاﺿﻊ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎﻫﻮارهﻫﺎى ﺟﺎﺳﻮﺳﻰ آﻣﺮﯾﮑﺎ و‬ ‫‪١٨٢‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﺷﻮروى ﻧﯿﺰ ﮐﻪ اوﺿﺎع ﺟﻨﮓ را ﺑﺎ دﻗﺖ دﻧﺒﺎل ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺗﺮﮐﯿﺐ و ﺷﮑﻞ آراﯾﺶ ﻗﻮاى اﯾﺮان را ﺑﻪ اﻃﻼع ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﻋﺮاق‬ ‫رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ و آنﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺗﺤﮑﯿﻢ ﻣﻮاﺿﻊ ﺧﻮد ﺑﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎدن اﻣﻮاج ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ و ﻫﻠﻰﮐﻮﭘﺘﺮﻫﺎى ﻋﺮاﻗﻰ ﻣﻮاﺿﻊ اﯾﺮان را زﯾﺮ آﺗﺶ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬در اﯾﻦ‬ ‫ﻋﻤﻠﯿﺎت ﮐﻪ ﯾﮏ ﻫﻔﺘﻪ ﺑﻪ ﻃﻮل اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ ‪ 130‬ﮔﺮدان ﻋﺮاﻗﻰ ﮐﻪ ‪ 28‬ﮔﺮدان آن از ﻧﯿﺮوﻫﺎى زﺑﺪهى ﮔﺎرد رﯾﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮرى ﺑﻮدﻧﺪ وارد‬ ‫ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺷﺪﻧﺪ اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﻰ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﯿﺮوى زرﻫﻰ دﺷﻤﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺧﻮدى ده ﺑﺮ ﯾﮏ ﺑﻮد و در ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺮاﯾﻄﻰ ﻋﻨﺼﺮ ﺷﺠﺎﻋﺖ و‬ ‫از ﺟﺎنﮔﺬﺷﺘﮕﻰ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﻰ ﮐﺎرﺳﺎز ﻧﺒﻮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ دﺳﺘﻮر ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ داده ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﺪاوم ﻋﻤﻠﯿﺎت اﯾﺬاﯾﻰ ﺗﻮﺳﻂ دﺷﻤﻦ‬ ‫ﻋﺮاق ﮐﻪ اﺳﺘﺮاﺗﮋى ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺗﺄﺳﯿﺴﺎت اﻗﺘﺼﺎدى اﯾﺮان ﺑﻪ وﯾﮋه ﻧﻔﺖﮐﺶﻫﺎ را از اﺳﻔﻨﺪ ‪ 62‬دﻧﺒﺎل ﻣﻰﮐﺮدﭘﺲ از آن ﮐﻪ ﭘﻰ ﺑﺮد ﺗﻮان‬ ‫ﻫﺠﻮﻣﻰ اﯾﺮان ﻫﻨﻮز ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎﻻ اﺳﺖ در اواﺧﺮ اﺳﻔﻨﺪ ‪ 1363‬ﺣﻤﻼت ﻫﻮاﯾﻰ و ﻣﻮﺷﮑﻰ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎ آﻏﺎز ﮐﺮددر اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ارﺗﺶ‬ ‫ﻣﺬﮐﻮر ﺑﺎ ﺑﻬﺮهﮔﯿﺮى ازﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎى ﻓﻮق ﻣﺪرن ﻣﯿﺮاژ‪،‬ﺳﻮﺧﻮى ‪ ،24‬ﻣﯿﮓ ‪ 25‬و ﺗﻮﭘﻮﻟﻮف ﺿﺮﺑﺎت ﺟﺒﺮانﻧﺎﭘﺬﯾﺮى ﺑﻪ اﻗﺘﺼﺎد اﯾﺮان زد ﮐﻪ اﮔﺮ‬ ‫ﭼﻪ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻓﻮرى ﺑﺮروﻧﺪ ﺟﻨﮓ درﺟﺒﻬﻪﻫﺎ ﻧﺪاﺷﺖ اﻣﺎ در درازﻣﺪت ﭼﺮخﻫﺎى اﻗﺘﺼﺎد ﮐﺸﻮررا ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺎزوى ﺣﻤﺎﯾﺘﻰ ﺟﺒﻬﻪﻫﺎ ﮐﻨﺪ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﻓﺘﺢ ﻓﺎو‬ ‫ﺿﺮﺑﺎت ﺑﺴﯿﺎر ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻋﺮاق ﺑﺮ ﺷﻬﺮﻫﺎ و اﻗﺘﺼﺎد اﯾﺮان‪ ،‬ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻣﺴﺌﻮﻻن ﺳﯿﺎﺳﻰ و اﻗﺘﺼﺎدى ﮐﺸﻮر از ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻣﺴﻠﺢ ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ ﺗﺎ ﻫﺮ‬ ‫ﭼﻪ ﺳﺮﯾﻊﺗﺮ ﺑﺎ ﻓﺸﺎر ﺑﺮ ﺟﺒﻬﻪﻫﺎ ﻣﺎﻧﻊ ﺣﻤﻼت ﻧﺎﺟﻮاﻧﻤﺮداﻧﻪ ﻋﺮاﻗﻰﻫﺎ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺮاﯾﻄﻰ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺳﭙﺎه دﺳﺖ ﺑﻪ ﻃﺮحرﯾﺰى‬ ‫ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﺘﻬﻮراﻧﻪ وﻟﻔﺠﺮ ‪ 8‬ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﮐﻪ در ﺗﺎرﯾﺦ ﺟﻨﮓﻫﺎى آﺑﻰ ‪ -‬ﺧﺎﮐﻰ داراى اﻫﻤﯿﺖ زﯾﺎدى ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻰﺷﻮد ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ از‬ ‫ﺟﺎنﮔﺬﺷﺘﮕﻰ ﺑﯿﺶ از ‪ 100‬ﻫﺰار ﻧﯿﺮوى ﺑﺴﯿﺠﻰ‪ ،‬ﺳﭙﺎﻫﻰ و ارﺗﺸﻰ ﺑﻪ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ رﺳﯿﺪﭼﺮاﮐﻪ ‪ 140‬ﮔﺮدان زرﻫﻰ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﻋﺒﻮر از رود ﺧﺮوﺷﺎن‬ ‫و ﻋﺮﯾﺾ اروﻧﺪ ﺧﻮد را در رودروى ﺑﯿﺶ از ‪ 200‬ﮔﺮدان دﺷﻤﻦ ﻗﺮار ﻣﻰدادﻧﺪ‪.‬اﮐﻨﻮن دﯾﮕﺮ ﻣﺴﻠﻢ ﺷﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺎﻫﻮارهﻫﺎى ﻗﺪرتﻫﺎى‬ ‫ﺑﺰرگ ﻧﻘﻞ و اﻧﺘﻘﺎﻻت اﯾﺮان را ﺑﻪ اﻃﻼع ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﻋﺮاق ﻣﻰرﺳﺎﻧﺪﻧﺪﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻻزم ﺑﻮد ﻋﻤﻠﯿﺎت در اﺧﺘﻔﺎى ﮐﺎﻣﻞ ﺻﻮرت ﺑﮕﯿﺮد‪.‬‬ ‫در ‪ 20‬ﺑﻬﻤﻦ ‪ 1364‬ﻣﺮدان ﻗﻮرﺑﺎﻏﻪاى اﯾﺮان‪ ،‬ﺑﺎ ﻋﺒﻮر از اروﻧﺪ دﺳﺖ ﺑﻪ ﻗﺒﻮل ﺧﻄﺮ ﺑﺰرﮔﻰ زدﻧﺪ اﻣﺎ ﻗﺒﻞ از اﯾﻦ ﮐﻪ ﻋﺮاقﻫﺎ در ﻏﺮب اروﻧﺪ‬ ‫از ﺧﻮاب ﺑﯿﺪار ﺷﻮﻧﺪ اوﻟﯿﻦ »ﺳﺮﭘﻞﻫﺎ« ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪ و ﺳﯿﻞ ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﯾﺮان ﺣﺮﮐﺖ ﺑﺎ ﻗﺎﯾﻖ را ﺑﺮاى دﺳﺘﯿﺎﺑﻰ ﺑﻪ ﺳﺎﺣﻞ ﻏﺮﺑﻰ اروﻧﺪ آﻏﺎز‬ ‫ﮐﺮدﻧﺪ اﻣﺎ در اﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ‪ ،‬ﻣﻘﺎﺑﻞ آﻧﻬﺎ آﺗﺶ ﺳﻼحﻫﺎى ﺳﺒﮏ ﻧﺒﻮد ﺑﻠﮑﻪ ﻋﺮاﻗﻰﻫﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از آﺗﺶ ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ و ﺧﻤﭙﺎره اروﻧﺪ را ﺑﻪ‬ ‫آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در ﺳﻤﺖ ﺷﺮﻗﻰ رود ﻧﯿﺰ ‪ 16‬ﮔﺮدان ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ارﺗﺶ از ﺳﻨﮕﯿﻦﺗﺮﯾﻦ ﺗﻮپﻫﺎى ﺧﻮد ﺑﺮاى ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﻰ ﯾﮕﺎنﻫﺎى ﭘﺪاﻓﻨﺪى‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮدﻧﺪ و آن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻰﺷﻮد ﺳﻨﮕﯿﻦﺗﺮﯾﻦ »آﺗﺶ ﺗﻬﯿﻪ« ﻃﻮل ﺟﻨﮓ را در ‪ 19‬روز ﺟﻨﮓ ﻓﺎو اﺟﺮا ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﺲ از آن ﮐﻪ ‪ 140‬ﮔﺮدان ﻧﯿﺮوى اﯾﺮﻧﻰ در داﺧﻞ ﺧﺎك ﻋﺮاق و ﭘﺸﺖ ﺑﻪ اروﻧﺪرود ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ژﻧﺮالﻫﺎى ﻋﺮاﻗﻰ ﺑﻪ ﺻﺪام ﻋﺼﺒﺎﻧﻰ‬ ‫ﻗﻮل دادﻧﺪ ﮐﻪ اﯾﺮاﻧﻰﻫﺎ را ﯾﺎ در ﺑﺎﺗﻼقﻫﺎى ﺟﻨﻮب دﻓﻦ ﮐﻨﻨﺪ و ﯾﺎ در ﺷﻄﺎﻟﻌﺮب )اروﻧﺪرود( ﺧﻔﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﻧﻮﯾﺪ‪ ،‬ﻟﺸﮑﺮﻫﺎى زرﻫﻰ ﻋﺮاق‬ ‫ﺗﺤﺖ ﭘﻮﺷﺶ ﻧﯿﺮوى ﻫﻮاﯾﻰ ﻋﺮاق ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﺑﺎ ‪ 600‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﻪ ﻗﺪرت اول ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺒﺪل ﺷﺪه ﺑﻮد ﻋﻈﯿﻢﺗﺮﯾﻦ ﺿﺪ ﺣﻤﻠﻪﻫﺎ را ﻋﻠﯿﻪ اﯾﺮان‬ ‫ﺗﺮﺗﯿﺐ دادﻧﺪ‪ .‬اﻣﻮاج ﺣﻤﻼت ﻋﺮاﻗﻰﻫﺎ )ﮐﻪ اﯾﻨﮏ ﭼﻮن در ﺧﺎك ﺧﻮد ﻣﻰﺟﻨﮕﯿﺪﻧﺪ اﻧﮕﯿﺰه ﻫﻢ داﺷﺘﻨﺪ( را رزﻣﻨﺪﮔﺎن اﯾﺮاﻧﻰ ﭼﮕﻮﻧﻪ دﻓﻊ‬ ‫ﮐﺮدﻧﺪ ﻧﮑﺘﻪاى اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز اﺑﻌﺎد آن ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻰ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﺪه‪ ،‬ﺑﺮﺗﺮى زرﻫﻰ )رود اروﻧﺪ ﻣﺎﻧﻊ ﻋﺒﻮر ﺗﺎﻧﮏﻫﺎى اﯾﺮاﻧﻰ ﺷﺪه ﺑﻮد( ﺑﺮﺗﺮى ﺧﺮد‬ ‫ﮐﻨﻨﺪه ﻫﻮاﯾﻰ و ﺑﺮﺗﺮى ﻧﻔﺮات را‪ 140 ،‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز اﯾﺮاﻧﻰ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ از ﺧﻮدﮔﺬﺷﺘﮕﻰ ﺧﻨﺜﻰ ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻓﺸﺎر ﺳﻨﮕﯿﻦ دﺷﻤﻦ ﺑﺮ روى ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺑﺴﯿﺞ و ﺳﭙﺎه ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ارﺗﺶ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ اﻋﺰام واﺣﺪﻫﺎى ﻣﻮﺷﮑﻰ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺷﺪت ﺣﻤﻼت ﻫﻮاﯾﻰ‬ ‫ﻋﺮاق را ﮐﺎﻫﺶ دﻫﺪ و ﻋﺮاق ﺑﺎ از دﺳﺖ دادن ‪ 39‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ در ﭼﻨﺪ روز ﻧﺎﮔﻬﺎن ﻫﺰاران ﺳﻮرﺗﻰ ﭘﺮواز ﺧﻮد ﻋﻠﯿﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﯾﺮاﻧﻰ را ﺑﻪ‬ ‫ﺣﺪاﻗﻞ ﮐﺎﻫﺶ داد‪.‬‬

‫‪١٨٣‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫از آن ﻃﺮف در دهﻫﺎ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﺷﻤﺎﻟﻰﺗﺮ از ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﻰ وﻟﻔﺠﺮ‪ ،‬واﺣﺪﻫﺎى ارﺗﺶ اﻗﺪام ﺑﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺷﻠﻤﭽﻪ و ﮐﻮﺷﮏ ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﻋﺮاق‬ ‫ﺑﯿﺶ از اﯾﻦ ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻓﺎو ﻧﯿﺮو اﻋﺰام ﮐﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﺮور وﺿﻊ ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﯾﺮان در ﻓﺎو ﺗﺜﺒﯿﺖ ﺷﻮد و دﺷﻤﻦ ﻧﯿﺰ ﭘﺲ از‬ ‫آن ﮐﻪ ﭘﺲ از ‪ 70‬روز ﻧﺒﺮد ﺑﻰاﻣﺎن ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ اﯾﺮاﻧﻰﻫﺎ را ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﺑﺮاﻧﺪ اﻗﺪام ﺑﻪ اﯾﺠﺎد ﯾﮏ دﯾﻮار دﻓﺎﻋﻰ ﻋﻈﯿﻢ ﮐﺮد‪ .‬در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﻫﻢ‬ ‫زﻣﺎن دو اﺗﻔﺎق ﻣﻬﻢ اﻓﺘﺎد‪ :‬اول آن ﮐﻪ اﯾﺮان ﺑﺎ ﮐﻮﯾﺖ ﻫﻢ ﻣﺮز ﺷﺪ و اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﺑﺮاﻧﮕﯿﺰ )ﺑﺮاى ﺟﻬﺎن( ﺑﻮد و دوم آن ﮐﻪ ﻋﺮاق‬ ‫ﮐﻞ ارﺗﺒﺎﻃﺎﺗﺶ را ﺑﺎ ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس از دﺳﺖ داد‪.‬‬ ‫اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻼش ﻏﺮب و روﺳﯿﻪ ﺑﺮاى ﻗﺒﻮل آﺗﺶﺑﺲ از ﺳﻮى اﯾﺮان‬ ‫ﺳﻔﺮ ﻣﮏﻓﺎرﻟﯿﻦ ﺑﻪ ﺗﻬﺮان و ﭘﺎﻓﺸﺎرى ﻏﺮب ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﺟﻨﮓ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪهى ﻧﮕﺮاﻧﻰ ﺟﻬﺎن از ﻓﺮوﭘﺎﺷﻰ ارﺗﺶ ﻋﺮاق ﺑﻮد اﻣﺎ رد‬ ‫درﺧﻮاﺳﺖﻫﺎى آنﻫﺎ از ﺳﻮى ﺗﻬﺮان )ﺑﻪ دو دﻟﯿﻞ اول آن ﮐﻪ دوﺑﺎره روﺣﯿﻪ ﻧﻈﺎﻣﯿﺎن اﯾﺮان ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎل ‪ 61‬ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد و دوم آن ﮐﻪ‬ ‫ﺻﺪا ﻧﯿﺰ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﻗﺒﻮل ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺎ ﻧﺒﻮد ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻰ ﻣﻰداﻧﺴﺖ ﺑﺎ ﺣﻤﺎﯾﺖﻫﺎى ﺑﻰاﻣﺎن ﻏﺮب اﻣﮑﺎن ﻧﺪارد در ﺟﻨﮓ ﺷﮑﺴﺖ ﺑﺨﻮرد(‬ ‫ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ دور ﺗﺎزه ﻣﺴﻠﺢ ﺷﺪن ارﺗﺶ ﻋﺮاق آﻏﺎز ﺷﻮد‪ .‬ﻋﺮاق در اﯾﻦ زﻣﺎن ‪ 7‬ﻫﺰارﺗﺎﻧﮏ و ﻧﻔﺮﺑﺮ‪ 2500 ،‬دﺳﺘﮕﺎه ﺗﻮپ‪ 600 ،‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ‪،‬‬ ‫‪ 400‬ﻫﻠﻰﮐﻮﭘﺘﺮ و ﺣﺪود ﯾﮏ ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺳﺮﺑﺎز در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺖ و از ﻫﻤﻪ ﻣﻬﻢﺗﺮ آن ﮐﻪ از ﮐﻤﮏﻫﺎى اﻃﻼﻋﺎﺗﻰ ﻏﺮب ﻧﯿﺰ ﺑﻬﺮه ﻣﻰﺑﺮد‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺷﻮروى ﺑﺎ آﻣﺮﯾﮑﺎ و اروﭘﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺟﻤﻊﺑﻨﺪى رﺳﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﻗﺮار اﺳﺖ ﺟﻨﮓ اداﻣﻪ ﯾﺎﺑﺪ ﺑﺎﯾﺪ اﺳﺘﺮاﺗﮋى ﺟﺪﯾﺪ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮى از ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ‬ ‫ﭘﯿﺸﺮوى ﺟﺪﯾﺪ ﺗﻮﺳﻂ اﯾﺮان ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﻤﻼت ﺑﻰﻧﺘﯿﺠﻪ‬ ‫ﭘﺲ از آن ﮐﻪ در ﺟﻨﻮب اﯾﺮان »دﺳﺖ ﺑﺎﻻ« را ﭘﯿﺪا ﮐﺮد در ﺟﺒﻬﻪ ﻣﺮﮐﺰى ﻧﯿﺰ در ‪ 65 / 4 / 19‬در ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺳﺨﺖ ﺳﭙﺎه ﻣﺠﺪدا ﻣﻬﺮان را‬ ‫آزاد ﮐﺮد اﻣﺎ در ﺷﻤﺎل ﻋﻤﻠﯿﺎت وﻟﻔﺠﺮ ‪ 9‬ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺑﺮﺗﺮى ﻗﻮاى دﺷﻤﻦ ﻧﻔﻮذ ﺑﻪ ﻋﻤﻖ ﺧﺎك ﻋﺮاق و ﺗﺴﻠﻂ ﺑﺮ ﺳﻠﯿﻤﺎﻧﯿﻪ ﺑﻰاﺛﺮ ﻣﺎﻧﺪ و ﻋﻤﻠﯿﺎت‬ ‫ﮐﺮﺑﻼى ‪ 2‬ﻧﯿﺰ اﮔﺮ ﭼﻪ )در ‪ 11‬ﺷﻬﺮﯾﻮر ‪ (1365‬ﺑﻪ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﻧﺴﺒﻰ اﯾﺮان اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ اﻣﺎ ﺗﺄﺛﯿﺮ آن ﻣﺤﺪود ﺑﻮد‪ .‬در ﻣﺠﻤﻮع ﺟﺒﻬﻪﻫﺎى ﺷﻤﺎﻟﻰ و‬ ‫ﻣﯿﺎﻧﻰ در ﺳﺎلﻫﺎى ﺟﻨﮓ ﺷﺎﻫﺪ ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺑﺰرگ و ﺧﻮﻧﯿﻦ ﺑﻮد اﻣﺎ ﺻﻌﺐاﻟﻌﺒﻮر ﺑﻮدن ﻣﻨﻄﻘﻪ از ﯾﮏﺳﻮ و ﺗﻤﺮﮐﺰ ﻗﻮاى ﻋﺮاق ﺑﺮاى ﺗﺄﻣﯿﻦ‬ ‫ﺷﻬﺮ ﺑﻐﺪاد ﺳﺒﺐ ﺷﺪه ﺑﻮد ﺗﺎ رزﻣﻨﺪﮔﺎن اﯾﺮان ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻋﺒﻮر از دﻓﺎع ﻣﺘﺮاﮐﻢ دﺷﻤﻦ ﻧﺸﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫در ﺟﻨﻮب ﺑﺼﺮه ﻧﯿﺰ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﮐﺮﺑﻼى ‪ 4‬ﻋﻠﻰرﻏﻢ ﺗﻤﺮﮐﺰ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎ )ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺮ ‪ 250‬ﮔﺮدان از ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺳﭙﺎه( ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻟﻮ رﻓﺘﻦ‬ ‫ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺎﻫﻮارهﻫﺎى آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ ﻣﺎﻧﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻋﺮاﻗﻰﻫﺎ ﻣﺴﯿﺮىﻫﺎى اﺻﻠﻰ ﻋﻤﻠﯿﺎت را از روز ﻗﺒﻞ ﺗﺴﺨﯿﺮ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﻰ ﮐﻪ‬ ‫در ‪ 3‬دى ﻣﺎه ‪ 1365‬آﻏﺎز ﺷﺪ ﻃﺮف ‪ 48‬ﺳﺎﻋﺖ ﺗﻮﻗﻒ ﯾﺎﻓﺖ‪.‬‬ ‫در ‪ 19‬دى ﻣﺎه ﻫﻤﺎن ﺳﺎل ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﻋﻈﯿﻢ ﺷﺮق و ﺟﻨﻮب ﺑﺼﺮه ﺗﺤﺖ ﻧﺎم ﮐﺮﺑﻼى ‪ 5‬آﻏﺎز ﺷﺪ و در ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺗﺎرﯾﺦ ﺟﻨﮓ ﺑﯿﺶ‬ ‫از ‪ 700‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز از ﻃﺮﻓﯿﻦ در ﻧﺒﺮدى ﺳﺮﻧﻮﺷﺖﺳﺎز ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ درﮔﯿﺮ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ 200‬ﮔﺮدان ﻧﯿﺮوى ﺑﺴﯿﺞ ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﺳﭙﺎه ﭘﺎﺳﺪاران ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺧﻄﻮط ﻣﺴﺘﺤﮑﻢ ارﺗﺶ ﻋﺮاق در ﺷﻠﻤﭽﻪ ﻧﺒﺮدى را آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ‬ ‫ﭼﻬﺎر ﻫﻔﺘﻪ ﺑﻪ ﻃﻮل اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ و ﺑﺮﻧﺪهى ﻧﺒﺮد ﻋﻤﻼ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺮﻧﺪهى ﻧﻬﺎى ﻣﻌﺮﻓﻰ ﻣﻰﺷﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻋﺮاق ﺑﯿﺶﺗﺮﯾﻦ ﺗﻤﺮﮐﺰ ﻗﻮا را در ﺷﻠﻤﭽﻪ‪،‬‬ ‫ﮐﺎﻧﺎل ﻣﺎﻫﻰ و ﺑﻮﺑﯿﺎن داﺷﺖ‪ .‬ﻋﺮاق ﮐﻪ در اﺑﺘﺪا ﮔﻤﺎن ﻣﻰﮐﺮد ﺑﺎ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻣﻮﺟﻮد ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮى از ﭘﯿﺸﺮوى ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﯾﺮان اﺳﺖ ﺑﻪ‬ ‫ﺗﺪرﯾﺞ ﻓﻬﻤﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاى ﺟﻠﻮﮔﯿﺮى از ﭘﯿﺸﺮوى اﯾﺮان ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ورود ﻧﯿﺮوﻫﺎى زﺑﺪهى ﮔﺎرد رﯾﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮرى و ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻣﺨﺼﻮص اﺳﺖ‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎ اﻋﺰام ‪ 102‬ﮔﺮدان ﻧﯿﺮوى وﯾﮋه ﮔﺎرد در ﮐﻨﺎر ‪ 59‬ﮔﺮدان زرﻫﻰ و ﻣﮑﺎﻧﯿﺰه ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﺻﻒآراﯾﻰ را ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﯾﺮان اﻧﺠﺎم‬ ‫داد‪) .‬ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 500‬ﮔﺮدان( ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﮐﺮﺑﻼى ‪ 5‬را ﻣﻰﺗﻮان ﺧﻮﻧﯿﻦﺗﺮﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺑﺮاى ﻃﺮﻓﯿﻦ از اﺑﺘﺪاى ﺟﻨﮓ داﻧﺴﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ آﻣﺎر ﺷﻬﺪاى‬ ‫اﯾﺮان در ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺷﻠﻤﭽﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر دﻗﯿﻖ اﻋﻼم ﻧﺸﺪه اﺳﺖ اﻣﺎ ﺑﺴﯿﺠﯿﺎن ﺷﻠﻤﭽﻪ را ﺳﻤﺒﻞ ﺷﻬﺎدتﻃﻠﺒﻰ و اﯾﺜﺎر ﻣﻰداﻧﻨﺪ و اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺤﻞ ﺷﻬﺎدت ﺑﺴﯿﺎرى از رزﻣﻨﺪﮔﺎن ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺷﺪ‪ .‬وﺟﻮد ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺎﺗﻼﻗﻰ‪ ،‬ﻧﻬﺮﻫﺎى ﻣﺘﻌﺪد‪ ،‬ﮐﺎﻧﺎل ﻣﺎﻫﻰ و ﺟﺰاﯾﺮ ﻣﺘﻌﺪد ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺎﻣﻄﻠﻮﺑﻰ‬ ‫‪١٨٤‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﺑﺮاى ﻃﺮﻓﯿﻦ درﮔﯿﺮ ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﺮده ﺑﻮد ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاى ﮐﻪ اﮔﺮ ﭼﻪ ﻋﺮاﻗﻰﻫﺎ در اﯾﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺪاﻓﻊ ﺑﻮدﻧﺪ اﻣﺎ ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺮ ‪ 100‬ﻫﺰار ﮐﺸﺘﻪ و زﺧﻤﻰ‬ ‫ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺷﺪﻧﺪ و در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﻣﻨﻄﻘﻪ را رﻫﺎ ﮐﺮده و ﻋﻘﺐ ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﯿﺮوزى ﺧﻮﻧﯿﻦ ﮐﺮﺑﻼى ‪ 5‬ﺳﺒﺐ ﮔﺮدﯾﺪ ﺗﺎ ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ‪ 598‬ﺗﺪوﯾﻦ ﺷﻮد ﮐﻪ‬ ‫در اﯾﻦ ﺑﻪ ﺑﺴﯿﺎرى از ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎى اﯾﺮان ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺷﺪه ﺑﻮد اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﺮاى اﯾﺮان ﮐﺎﻣﻞ ﮐﻨﻨﺪهى ﻫﺪفﻫﺎ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﮐﻢﺗﺮ از ﯾﮏ ﻣﺎه )‪22‬‬ ‫ﻓﺮوردﯾﻦ ‪ (1366‬اﯾﺮان در ﻋﻤﻠﯿﺎت ﮐﺮﺑﻼى ‪ 8‬ﺟﻨﮓ را در ﮐﺎﻧﺎل ﻣﺎﻫﻰ و ﺷﺮق ﺑﺼﺮه ﭘﻰ ﮔﺮﻓﺖ اﻣﺎ ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﭘﻰ ﺑﺮده ﺑﻮد‬ ‫در ﺟﻨﻮب ارﺗﺶ او از ﺿﻌﻒ روﺣﯿﻪ رﻧﺞ ﻣﻰﺑﺮد ﺑﺎ ﭼﺮاغ ﺳﺒﺰ آﻣﺮﯾﮑﺎ و ﺷﻮروى اﻗﺪام ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎدهى ﮔﺴﺘﺮده از ﺳﻼح ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﻰ )ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاى‬ ‫ﮐﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺧﻮدش ﻧﯿﺰ آﺳﯿﺐ دﯾﺪﻧﺪ( ﮐﺮد و در ﻫﻤﺎن ﺣﺎل ﺑﺎ اﻋﺰام دهﻫﺎ ﻟﺸﮑﺮ ﻧﯿﺮو ﺑﻪ ﺟﺎى ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻗﺒﻠﻰ اﻣﮑﺎن ﺣﻤﻠﻪى ﻣﺠﺪد را از‬ ‫اﯾﺮان ﮔﺮﻓﺖ اﯾﻦ آﺧﺮﯾﻦ ﺗﺤﺮك ﺟﺪى ﻧﻈﺎﻣﻰ اﯾﺮان در ﺟﻨﮓ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺿﺮﺑﺎت ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ارﺗﺶ ﻋﺮاق‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎن ارﺗﺶ ﻋﺮاق در ﺳﺎل ‪ 66‬ﺑﻪ اﻧﺪازه ﺑﺰرگ ﺷﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻰﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﺑﺪون اﻏﺮاق ﮐﺸﻮر ‪ 15‬ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻧﻔﺮى ﻋﺮاق از ﮐﺸﻮر ‪800‬‬ ‫ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻧﻔﺮى ﻫﻨﺪ ارﺗﺶ ﺑﺰرگﺗﺮى داﺷﺖ‪ .‬ﻣﻀﺎﻓﺎ آن ﮐﻪ ﺳﺮﺑﺎزان از ‪ 23‬ﻣﻠﯿﺖ در اﯾﻦ ارﺗﺶ ﺧﺪﻣﺖ ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ از داوﻃﻠﺒﺎن ﻋﺎدى ﻋﺮب‬ ‫ﺗﺎ رﻧﺠﺮﻫﺎى ﻣﺼﺮى و اردﻧﻰ آﻣﻮزش دﯾﺪه ﺗﻮﺳﻂ ارﺗﺶ آﻣﺮﯾﮑﺎ و اﻧﮕﻠﯿﺲ از ﻟﮋﯾﻮنﻫﺎى ﻓﺮاﻧﺴﻮى ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﺗﮏ ﺗﯿﺮاﻧﺪازان آﻓﺮﯾﻘﺎﯾﻰ‪ .‬اﯾﻦ‬ ‫ارﺗﺶ ﻋﻈﯿﻢ ﺗﻨﻬﺎ »اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﻧﻔﺲ« ﻧﺪاﺷﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﻪ ﺗﺸﻮﯾﻖ آﻣﺮﯾﮑﺎ و ﺷﻮروى در ‪ 29‬ﻓﺮوردﯾﻦ ‪ 1367‬ﺻﺪﻫﺎ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﻋﺮاﻗﻰ ﺑﺎ ﺑﻪ‬ ‫ﮐﺎرﮔﯿﺮى ﮔﺴﺘﺮدهى ﻫﻠﻰﮐﻮﭘﺘﺮ ﻓﺎو را ﻇﺮف ‪ 48‬ﺳﺎﻋﺖ ﮔﺮﻓﺖ و ﺟﻨﺎح ﺟﻨﻮﺑﻰ اﯾﺮان را ﺿﻌﯿﻒ ﮐﺮد‪ .‬ﻫﻢ زﻣﺎن ﻧﯿﺮوى ﻋﻈﯿﻢ درﯾﺎﯾﻰ آﻣﺮﯾﮑﺎ‬ ‫در ﻧﺒﺮدى ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮ ﻧﺎوﮔﺎن درﯾﺎﯾﻰ اﯾﺮان را ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار داد و ﺿﻤﻦ ﺻﺪﻣﻪ زدن ﺑﻪ ‪ 2‬رزﻣﻨﺎو ﺳﻬﻨﺪ و ﺳﺒﻼن‪ ،‬ﺟﻮﺷﻦ را ﻏﺮق ﮐﺮد‪ .‬از‬ ‫اﯾﻦ زﻣﺎن ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺳﺮﻋﺖ وﻗﺎﯾﻊ ﺑﻪ زﯾﺎن ﭘﯿﺶ رﻓﺖ ﮔﻮﯾﻰ ‪ 8‬ﺳﺎل ﺟﻨﮓ و ﻣﻮﺿﻊ ﭘﺪاﻓﻨﺪى ﺗﻮان دﻓﺎﻋﻰ اﯾﺮان را ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺑﺮده ﺑﻮد‪ .‬در‬ ‫ﻣﺠﻨﻮن ﺷﻠﻤﭽﻪ ﻋﺮاق ﺑﺎ ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻗﻮا دﺳﺖ ﺑﻪ ﺣﻤﻼت ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ زد و ﺳﻘﻮط ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎى ﻣﺴﺎﻓﺮى اﯾﺮان و ‪ 12‬ﺗﯿﺮ ‪ 1367‬ﺗﻮﺳﻂ ﻧﺎو وﯾﻨﺴﻨﺲ‬ ‫ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺗﻬﺮان ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ اداﻣﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﻰﻓﺎﯾﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻗﺒﻮل آﺗﺶﺑﺲ‬ ‫ﻗﺒﻮل ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪى ‪ 598‬در ‪ 27‬ﺗﯿﺮ ‪ 1367‬ﺗﻮﺳﻂ اﻣﺎم ﺧﻤﯿﻨﻰ )ره( اﮔﺮ ﭼﻪ ﺳﺒﺐ ﺑﻬﺖ اﯾﺮان و ﺟﻬﺎن ﺷﺪ اﻣﺎ ﻣﺮور اﺳﻨﺎد ﻧﺸﺎن ﻣﻰدﻫﺪ در‬ ‫ﺑﯿﻦ ﻣﻘﺎﻣﺎت ارﺷﺪ ﺟﻤﻬﻮرى اﺳﻼﻣﻰ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﭼﯿﺰ ﭼﻨﺪان ﻋﺠﯿﺒﻰ ﻧﯿﺰ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ ﮐﺎﻫﺶ درآﻣﺪﻫﺎى ﻧﻔﺘﻰ اﯾﺮان از ‪ 22‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر ﺑﻪ ‪6‬‬ ‫ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر در ﺳﺎل ‪ 65‬و ‪ 8‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر در ﺳﺎل ‪ 66‬در ﮐﻨﺎر اﻧﻬﺪام دهﻫﺎ ﻧﯿﺮوﮔﺎه و ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎه‪ ،‬ﻏﺮق ﺷﺪن ﻣﺪاوم ﻧﻔﺖﮐﺶﻫﺎى اﯾﺮان و‬ ‫ﺑﻤﺒﺎران اﺳﮑﻠﻪﻫﺎى ﻧﻔﺘﻰ ﺧﺎرك ﺳﺒﺐ ﺷﺪه ﺑﻮد ﺗﺎ اﻗﺘﺼﺎد اﯾﺮان در ﯾﮏ ﻗﺪﻣﻰ ﻓﺮوﭘﺎﺷﻰ ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮد‪ .‬از ﺑﻌﺪ ﻧﻈﺎﻣﻰ ﻧﯿﺰ در ﺳﺎلﻫﺎى ﭘﺎﯾﺎﻧﻰ‬ ‫ﺟﻨﮓ روﻧﺪ اﻋﺰام ﻧﯿﺮوﻫﺎى داوﻃﻠﺐ ﺑﻪ ﺟﺒﻬﻪﻫﺎ ﮐﻨﺪ ﺷﺪه و از آن ﻃﺮف ارﺗﺶ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺗﺤﻠﯿﻞ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ارﺗﺶ در‬ ‫ﺟﺒﻬﻪﻫﺎ ﺷﻬﯿﺪ ﺷﺪه و ﯾﺎ ﻣﻌﻠﻮﻟﯿﺖ آنﻫﺎ را از اداﻣﻪ ﺟﻨﮓ ﺑﺎزداﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺳﺮداران ﺳﭙﺎه ﺷﻬﯿﺪ ﺷﺪه و ﻧﺨﺒﮕﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﯾﺰ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه‬ ‫ﮔﺮدانﻫﺎى ﺧﻮد در زﯾﺮ آﺗﺶ ﺳﻨﮕﯿﻦ دﺷﻤﻦ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪه و ﻫﺮﮔﺰ ﺑﺎزﻧﮕﺸﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﯿﺮوى ﻫﻮاﯾﻰ ارﺗﺶ اﯾﺮان ﺑﻪ ﮐﻢﺗﺮ از ‪ 70‬ﻓﺮوﻧﺪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎى‬ ‫ﻓﻌﺎل رﺳﯿﺪه ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻮﺷﮏﻫﺎى ﺿﺪ رادار ﻋﺮاق ﭼﺸﻤﺎن ﻣﺪاﻓﻊ ﻣﻮﺷﮑﻰ ﮐﺸﻮر را ﻧﺎﺑﯿﻨﺎ ﮐﺮده و ﭘﺪاﻓﻨﺪﻫﺎ ﻗﺎدر ﺑﻪ ردﯾﺎﺑﻰ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎﯾﻰ ﮐﻪ‬ ‫اﮐﻨﻮن ﺑﺎ ﻫﺠﻮم ﺑﻪ ﻋﻤﻖ ‪ 600‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮى اﯾﺮان در ﻧﮑﺎ )ﻧﯿﺮوﮔﺎه( و ﺗﻬﺮان )ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎه( ﻫﺮ ﻫﺪف ﺑﺎ ارزﺷﻰ را از ﺑﯿﻦ ﻣﻰﺑﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺒﻮد‪.‬‬ ‫واﺣﺪﻫﺎى زرﻫﻰ اﯾﺮان از ﮐﻤﺒﻮد ﺷﺪﯾﺪ ﺗﺎﻧﮏ رﻧﺞ ﻣﻰﺑﺮد و در ﺑﺮاﺑﺮ ﻟﺸﮑﺮﻫﺎى زرﻫﻰ ﻋﺮاق ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﺪام از ‪ 250‬ﺗﺎﻧﮏ ﺑﻬﺮه ﻣﻰﺑﺮدﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﻟﺸﮑﺮﻫﺎى زرﻫﻰ اﯾﺮان ﮐﻢﺗﺮ از ‪ 60‬ﺗﺎﻧﮏ داﺷﺖ ﮐﻪ ﻋﻤﺪﺗﺎ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺿﻌﻒ ﺗﻮپ و ﯾﺎ ﺷﻨﻰ از ﮐﺎراﯾﻰ ﺑﺎﻻﯾﻰ ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪى‬ ‫ﻧﺸﺮﯾﻪ اﯾﺘﺎﻟﯿﺎﯾﻰ اﺳﭙﺮﺳﻮ در اردﯾﺒﻬﺸﺖ ‪ 1367‬در ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 7‬ﻫﺰار ﺗﺎﻧﮏ ﻋﺮاﻗﻰ اﯾﺮان ‪ 1050‬ﺗﺎﻧﮏ‪ ،‬در ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 600‬ﺗﻮپ اﯾﺮاﻧﻰ ﻋﺮاق ‪5600‬‬ ‫ﺗﻮپ و در ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 200‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎى اﯾﺮان )ﮐﻪ ﻋﻤﺪﺗﺎ در آﺧﺮ ﺟﻨﮓ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺿﻌﻒ ﻗﻄﻌﺎت ﻗﺎدر ﺑﻪ ﭘﺮواز ﻧﺒﻮدﻧﺪ( ﻋﺮاق ‪ 500‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ داﺷﺖ‪.‬‬

‫‪١٨٥‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﻋﺮاق در اﯾﻦ زﻣﺎن از ‪ 300‬ﻣﻮﺷﮏ اﺳﮑﺎد ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪ ﺑﻮد )ﺑﺎ ‪ 120‬ﻓﺮوﻧﺪان ﺗﻬﺮان را در اواﺧﺮ ‪ 1366‬ﺑﻪ آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪ( و ‪ 420‬ﻫﻠﻰﮐﻮﭘﺘﺮ‬ ‫دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﻧﯿﺮوى ﻫﻮاﯾﻰ و زﻣﯿﻨﻰ ﻋﺮاق را ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﻰ ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫در اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ اﯾﺮان راﻫﻰ ﺟﺰ ﻗﺒﻮل آﺗﺶﺑﺲ ﻧﺪاﺷﺖ‪.‬‬ ‫اﻣﺎم ﻧﯿﺰ در ﭘﯿﺎم ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﭘﺎﯾﺎن ﺟﻨﮓ و ﭘﺬﯾﺮش ﻗﻄﻌﻨﺎﻣﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ »ﻗﺒﻮل اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﺮاى ﻣﻦ از زﻫﺮ ﮐﺸﻨﺪهﺗﺮ اﺳﺖ وﻟﻰ راﺿﻰ‬ ‫ﺑﻪ رﺿﺎى ﺧﺪاﯾﻢ و ﺑﺮاى رﺿﺎﯾﺖ او اﯾﻦ ﺟﺮﻋﻪ را ﻧﻮﺷﯿﺪم‪ ..‬اﻣﺎ ﺗﺼﻤﯿﻢ اﻣﺮوز ﻓﻘﻂ ﺑﺮاى ﺗﺸﺨﯿﺺ ﻣﺼﻠﺤﺖ ﺑﻮد‪«.‬‬ ‫اﯾﺸﺎن ﺗﻠﻮﯾﺤﺎ ﺗﻤﺎم ﻣﺴﺎﺋﻞ و ﺣﺎﺷﯿﻪﻫﺎى ﺟﻨﮓ را ﺑﻪ ﮔﺮدن ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﺣﺎل آن ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ اذﻋﺎن ﮐﺮد ﮐﻪ اﺻﻞ ﻣﺴﺌﻠﻪ اﺻﻼ ﺑﻪ رﻫﺒﺮى ﻋﺎﻟﻰ‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺑﺎز ﻧﻤﻰﮔﺸﺖ‪ .‬اﯾﺮان در »ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﻰ« از ﺟﻨﮕﺎوران ﺧﻮد ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرد‪ .‬دﻟﯿﻞ اﯾﻦ اﻣﺮ ﻧﯿﺰ ﺿﻌﯿﻒ در ﻟﺠﺴﺘﯿﮏ ﺟﻨﮓ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ‬ ‫ﻣﺤﺎﺻﺮهى اﻗﺘﺼﺎدى و ‪ 8‬ﺳﺎل ﺗﻨﻬﺎﯾﻰ اﯾﺮان ﺑﻮد‪ .‬اﯾﺮان زﻣﺎﻧﻰ در اﺟﺮاى اﺳﺘﺮاﺗﮋى ﺗﻨﺒﯿﻪ ﻣﺘﺠﺎوز ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرد ﮐﻪ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ در دﻧﯿﺎى‬ ‫ﺑﺰرگ و دو ﻗﻄﺒﻰ دﻫﻪ ‪ 80‬ﻣﯿﻼدى ﻣﺘﺤﺪاﻧﻰ ﺑﺮاى ﺧﻮد ﺑﯿﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻧﯿﻤﻪ ﺳﻮﺳﯿﺎﻟﯿﺴﺖ ﺑﻌﺜﻰ در اواﯾﻞ دﻫﻪى ‪ 80‬ﺗﻮاﻧﺴﺖ دﻧﯿﺎﯾﻰ از ﻣﺘﺤﺪان ﭼﭗﮔﺮا و راﺳﺖﮔﺮا در ﺑﯿﻦ اﻋﺮاب )از‬ ‫ﻋﺮﻓﺎت و ﺣﮑﺎم ﯾﻤﻦ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﮐﻮﯾﺖ‪ ،‬ﻣﺼﺮ و ﺳﻌﻮدىﻫﺎ از او ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﺎدى و ﻧﻈﺎﻣﻰ ﮐﺮدﻧﺪ( و ﺟﻬﺎن )دوﻟﺖﻫﺎى ﮐﻤﻮﻧﯿﺴﺘﻰ ﺷﻮروى‪،‬‬ ‫ﯾﻮﮔﺴﻼوى‪ ،‬روﻣﺎﻧﻰ‪ ،‬ﭼﮑﺴﻠﻮاﮐﻰ در اردوى ﺷﺮق ﺗﺎ آﻟﻤﺎن‪ ،‬اﻧﮕﻠﯿﺲ‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ و اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ در ﻏﺮب( ﺑﺮاى ﺧﻮد دﺳﺖ و ﭘﺎ ﮐﻨﺪ ﻃﺒﯿﻌﻰ‬ ‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺎ ﻧﺘﻮاﻧﯿﻢ ﺟﻨﮓ را اداﻣﻪ دﻫﯿﻢ‪.‬‬ ‫ﺷﮑﺴﺖ دادن ﻋﺮاق ﺑﺮاى ﻣﺎ ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻰ ﻓﺘﺢ ﮐﻮﯾﺖ ﺑﺮاى ﻋﺮاق در ‪ 3‬ﺳﺎل ﭘﺲ از ﭘﺎﯾﺎن ﺟﻨﮓ ﺑﻮداﻣﺎ درﺳﯿﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﻰ ﻣﻘﻬﻮر آﻧﻬﺎ ﺷﺪﯾﻢ‪.‬‬ ‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻰﮐﻪ ﻋﺮاق اﺣﻤﻘﺎﻧﻪ ﮐﻮﺷﯿﺪ ﭘﺲ از ﻗﺒﻮل آﺗﺶﺑﺲ ﺗﻮﺳﻂ اﯾﺮان در ‪ 1367 / 4 / 31‬ﺑﺎ ﺣﻤﻼت ﮔﺴﺘﺮده در ﻏﺮب و ﺟﻨﻮب ﺧﺎك‬ ‫اﯾﺮان را ﺗﺼﺮف ﮐﻨﺪ )و اﯾﻦ ﺣﻤﻼت را ﺑﺪون ﮐﻤﮏ ﻗﺪرتﻫﺎ و ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺪون ﺗﻮاﻓﻖ آنﻫﺎ اﻧﺠﺎم داد( ﺳﯿﻞ داوﻃﻠﺒﺎن اﯾﺮاﻧﻰ‪ ،‬ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻫﻮاﺑﺮد‬ ‫و واﺣﺪﻫﺎى ارﺗﺶ و ﺳﭙﺎه ﺑﺎ ﺿﺮﺑﺎت ﺳﻨﮕﯿﻦ و ﭘﯿﺎﭘﻰ ﺑﻪ آنﻫﺎ ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ ﮐﻪ »ﻣﺮد و ﻧﺎﻣﺮد« ﮐﯿﺴﺖ‪ .‬و ﻋﺮاق اﮔﺮ از ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﻰ ﺟﻬﺎﻧﻰ‬ ‫ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﺒﻮد ﻫﺮﮔﺰ ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺣﺘﺎ ﯾﮏ ﺳﺎل ﭘﺲ از ﻓﺘﺢ ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ دوام ﺑﯿﺎورد‪) .‬ﺗﻨﻬﺎ در ‪ 4‬روز ﻧﺒﺮد ﺑﯿﻦ‬ ‫روزﻫﺎى‪31/4/1367‬ﺗﺎ‪3/5/1367‬ﻫﺰاران ﻧﻔﺮ از ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺧﯿﺎﻧﺘﮑﺎر ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻪ ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ ﺧﻠﻖ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺻﺪﻫﺎ ﺗﺎﻧﮏ‪ ،‬زرﻫﭙﻮش وﻧﻔﺮﺑﺮ‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫ﻫﻤﺮاه واﺣﺪﻫﺎى زرﻫﻰ ﺑﺮاق در ﻣﺤﻮر اﺳﻼمآﺑﺎد ‪ -‬ﮐﺮﻣﺎﻧﺸﺎه در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﭼﺎزﺑﺮ و ﭘﺎﺗﺎق ﻣﻘﻬﻮر ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻣﺴﻠﺢ اﯾﺮان ﺷﺪﻧﺪ آن ﻫﻢ در ﺣﺎﻟﻰ‬ ‫ﮐﻪ دﻧﯿﺎ ﮔﻤﺎن ﻣﻰﮐﺮد اﯾﺮان در آﺳﺘﺎﻧﻪى ﻓﺮوﭘﺎﺷﻰ ﮐﺎﻣﻞ ﻗﺮار دارد(‬ ‫ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺟﻨﮓ‬ ‫ﺟﻨﮓ اﯾﺮان و ﻋﺮاق ‪ 2‬ﺳﺎل ﺑﯿﺶ از ﺟﻨﮓ ‪ 6‬ﺳﺎﻟﻪ»دوم ﺟﻬﺎﻧﻰ«‪ 5 ،‬ﺳﺎل ﭘﯿﺶ از ﺟﻨﮓ ﮐﺮه و ‪ 4‬ﺳﺎل ﺑﯿﺶ از ﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﻰ اول ﺑﻪ ﻃﻮل‬ ‫اﻧﺠﺎﻣﯿﺪ‪ .‬از ﻧﻈﺮ اﻧﺪازه زﻣﺎﻧﻰ اﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﺟﻨﮓ وﯾﺘﻨﺎم در ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺘﻢ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺪازهﮔﯿﺮى و ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﺗﻠﻔﺎت اﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﺑﯿﺶ از ﻣﺠﻤﻮع ﮐﺸﺘﻪﻫﺎى ‪ 5‬ﺟﻨﮓ اﻋﺮاب و اﺳﺮاﯾﯿﻞ در ﺳﺎلﻫﺎى ‪ 1973 ،1967 ،1956 ،1948‬و ‪ 1982‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﮐﻪ ﺟﻨﮓ اﯾﺮان و ﻋﺮاق ﺑﻪ ﺳﻮد ﭼﻪ ﮐﺴﻰ ﺗﻤﺎم ﺷﺪ ﺳﺆال ﺳﺨﺘﻰ اﺳﺖ اﻣﺎ ﻗﻄﻌﺎ ﻋﺮاق از اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺳﻮدى ﻧﺒﺮد‪ .‬ﻓﻀﺎى رادﯾﮑﺎﻟﯿﺰهاى ﮐﻪ‬ ‫ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ‪ ،‬در ﻋﺮاق ﺣﺎﮐﻢ ﺷﺪ ﮐﺸﻮر ﻣﺬﮐﻮر را ﺑﻪ ﺳﻮى ﺟﻨﮓ ﮐﻮﯾﺖ در ‪ 1991‬و ﻧﻬﺎﯾﺘﺎ ﺟﻨﮓ وﯾﺮاﻧﮕﺮ ‪ 2003‬و ﭘﺎﯾﺎن ﺳﻪ دﻫﻪ‬ ‫ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﻌﺜﻰﻫﺎ در ﻋﺮاق ﺳﻮق داد‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﺟﻨﮓ‪ ،‬اﯾﺮان را ﻧﯿﺰ ‪ 8‬ﺳﺎل ﺑﻪ ﻋﻘﺐ اﻧﺪاﺧﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ اﯾﺮان ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ‪ ،‬از ﺳﺎل ‪ 1368‬ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﻃﻰ ‪ 3‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ‬ ‫اﻗﺘﺼﺎدى آﺛﺎر ﺟﻨﮓ را از ﺑﯿﻦ ﺑﺮد )ﺣﺎل آن ﮐﻪ ﻋﺮاق‪ ،‬اﻣﺮوز ﮐﺸﻮرى ﺟﻨﮓ زده و »ﭘﺮﺗﺎب ﺷﺪه ﺑﻪ ﻋﻘﺐ اﺳﺖ«( اﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ اذﻋﺎن ﮐﺮد ﮐﻪ ‪8‬‬ ‫ﺳﺎل ﺟﻨﮓ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﺳﺎزﻧﺪﮔﻰ را ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﻗﺪرت رزﻣﻰ ﮐﺮد و اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ رﺷﺪ اﻗﺘﺼﺎدى اﯾﺮان را ﺑﺮاى ﯾﮏ دﻫﻪ ﺑﺎ وﻗﻔﻪ ﻣﻮاﺟﻪ ﮐﺮد‪ .‬اﮔﺮ‬

‫‪١٨٦‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﭼﻪ ﺟﻨﮓ و ﻋﻮاﻗﺐ آن ﻓﻮاﯾﺪى ﻧﯿﺰ داﺷﺖ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ آن ﮐﻪ ﻗﺪرت رزﻣﻰ اﯾﺮان را ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮد‪ .‬ﻣﺎﻧﻊ از ﻫﻢ ﭘﺎﺷﯿﺪن ارﺗﺶ در اﯾﺮان ﺷﺪ از‬ ‫ﻫﻤﻪ ﻣﻬﻢﺗﺮ ﻗﺪرت اﺗﮑﺎ ﺑﻪ ﺧﻮد و ﺧﻮدﮐﻔﺎﯾﻰ را در اﯾﺮان ﺑﺎﻻ ﺑﺮد‪.‬‬ ‫ﺳﺮﺗﯿﭗ ﺣﺴﻦ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﺳﺎﺑﻖ ﻧﯿﺮوى ﻫﻮاﯾﻰ ﻋﺮاق‪ ،‬در ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ﺳﺎل ‪ 2004‬در ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﺑﺎ ﺳﺎﻧﺪى ﺗﺎﯾﻤﺰ ﻣﻰﮔﻮﯾﺪ‪ 52» :‬ﻫﺰار ﻣﺴﺘﺸﺎر روس‬ ‫ﺑﻪ ارﺗﺶ ﻋﺮاق در ﺟﻨﮓ ﮐﻤﮏ ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﻰ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺣﻀﻮر ﻣﺴﺘﺸﺎران اﺳﺘﺮاﻟﯿﺎﯾﻰ‪ ،‬آﻟﻤﺎﻧﻰ‪ ،‬آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ‪ ،‬زﻻﻧﺪﻧﻮ‪ ،‬ﻣﺼﺮى‪،‬‬ ‫ﯾﻮﮔﺴﻼوى‪ ،‬ﺳﻮدان‪ ،‬ﻟﻬﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺑﻠﻐﺎرى‪ ،‬اﺳﭙﺎﻧﯿﺎﯾﻰ و ﻓﺮاﻧﺴﻮى را ﻧﯿﺰ ﻣﻰﺗﻮان در ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮىﻫﺎى ارﺗﺶ ﻋﺮاق دﯾﺪ‪«.‬‬ ‫وى اذﻋﺎن ﻣﻰﮐﻨﺪ‪» :‬در ﻋﻤﻠﯿﺎت ﮐﺮﺑﻼﯾﻰ ‪ 5‬ﻃﺮح دﻓﺎﻋﻰ ﺑﺼﺮه را ﮐﻪ روسﻫﺎ رﯾﺨﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻰﻓﺎﯾﺪه دﯾﺪﯾﻢ و زﻣﺎﻧﻰ ﮐﻪ اﯾﺮاﻧﻰﻫﺎ از دﯾﻮار‬ ‫دﻓﺎﻋﻰ ﻣﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ ﻣﺎﻫﻮارهﻫﺎى روﺳﻰ از ﺗﻤﺎم اﻣﮑﺎﻧﺎت ﺧﻮد ﺑﺮاى ردﯾﺎﺑﻰ دﻗﯿﻖ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻣﻬﺎﺟﻢ )و اﻃﻼع دادن ﺑﻪ واﺣﺪﻫﺎى ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ(‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮدﻧﺪ‪«.‬‬ ‫ﺳﺮﺗﯿﭗ ﺣﺴﻦ وﺟﻮد ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن )ﺑﺎﺗﺠﺮﺑﻪ( ﻣﺼﺮى را در ارﺗﺶ ﺻﺪام ﺗﺄﯾﯿﺪ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ ﮐﻪ راﺑﻂ آﻣﺮﯾﮑﺎ و ﻋﺮاق ﻫﻤﯿﻦ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪى وى آواﮐﺲﻫﺎى ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺳﻌﻮدى ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻫﻤﮑﺎرى را ﺑﺎ ﻋﺮاق داﺷﺘﻨﺪ و ﻫﻤﯿﻦ اﻣﺮ ﺑﻪ ﻋﺮاﻗﻰﻫﺎ اﻣﮑﺎن ﺑﻤﺒﺎران دﻗﯿﻖ ﻣﻮاﺿﻊ‬ ‫اﯾﺮان را ﻣﻰداد‪.‬‬ ‫وى اذﻋﺎن ﻣﻰﮐﻨﺪ ﮐﻪ دوﻧﺎﻟﺪ راﻣﺴﻔﻠﺪ‪ ،‬وزﯾﺮ ﻓﻌﻠﻰ دﻓﺎع آﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬راﺑﻂ اﺻﻠﻰ ﺳﯿﺎ و ارﺗﺶ ﻋﺮاق ﺑﻮده و ﻋﮑﺲﻫﺎى ﻣﺎﻫﻮارهاى را در اردن در‬ ‫اﺧﺘﯿﺎر ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻋﺮاﻗﻰ ﻣﻰﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺮاﯾﻄﻰ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺟﻨﮓ اﯾﺮان و ﻋﺮاق ﺑﺪون اﻏﺮاق ﺟﻨﮕﻰ ﺑﻰﺳﺎﺑﻘﻪ ﺑﻮده و ﭼﺮا ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﮔﺎه در دﻧﯿﺎ ﮐﺸﻮرى ﺗﻨﻬﺎى ﺗﻨﻬﺎ ﻗﺎدر‬ ‫ﺑﻪ دﻓﺎع در ﺑﺮاﺑﺮ ارﺗﺸﻰ ﺑﺎ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﻰ ﺑﻰدرﯾﻎ ﺗﻮﺳﻂ ‪ 23‬ﮐﺸﻮر ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪ .‬ارﺗﺶ ﻋﺮاق در ‪ 1991‬زﻣﺎﻧﻰ ﮐﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺮاﯾﻄﻰ ﻗﺮار‬ ‫ﮔﺮﻓﺖ ﻇﺮف ‪ 45‬روز ﺑﻪ ﮐﻠﻰ از ﻫﻢ ﭘﺎﺷﯿﺪ ﯾﻮﮔﺴﻼوى ﻧﯿﺰ در اواﺧﺮ دﻫﻪ ‪ 90‬در ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﻤﻼت ﻣﺸﺘﺮك ﻧﺎﺗﻮ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺣﺘﺎ ﯾﮏ ﻣﺎه‬ ‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺼﺮ در ‪ 1956‬ﻫﻨﮕﺎم ﻣﻮاﺟﻪ ﺑﺎ ‪ 3‬ﮐﺸﻮر ﻣﻬﺎﺟﻢ ﻃﻰ ﭼﻨﺪ ﻫﻔﺘﻪ از ﭘﺎى درآﻣﺪ‪ .‬اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﮐﻪ در اﮐﺘﺒﺮ ‪ 1973‬از ‪3‬‬ ‫ﻃﺮف ﻣﻮرد ﻫﺠﻮم ﻗﺮارﮔﺮﻓﺖ و ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮ ﺷﺪ اﮔﺮ از ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ اروﭘﺎ و آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﻤﻰﺷﺪ ﻇﺮف ﯾﮏ ﻫﻔﺘﻪ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮد ﺧﻄﻮط‬ ‫دﻓﺎﻋﻰ ﺧﻮد را در ﺗﻞ آوﯾﻮ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻟﺸﮕﺮﻫﺎى زرﻫﻰ ﻣﺼﺮى ﭘﺎﯾﻪرﯾﺰى ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﯾﺮان در ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﻋﺮاق ﺑﺎرﻫﺎ و ﺑﺎرﻫﺎ ﺗﻤﺎم ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻧﻈﺎﻣﻰ را ﺑﺮﻫﻢ زد‪.‬‬ ‫از زﻣﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد داﻧﺸﺠﻮى داﻧﺸﮑﺪه اﻓﺴﺮى در ﮐﻨﺎر ﭘﺮﺳﻨﻞ از ﺟﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪى ﻟﺸﮑﺮ‪ 92 ،‬زرﻫﻰ اﻫﻮاز و ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻣﺮدﻣﻰ‪ 34 ،‬روز در‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 3‬ﻟﺸﮑﺮ ﻋﺮاق در ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﮔﺮدان ‪ 144‬ﻟﺸﮑﺮ ‪ 21‬در ‪ 5‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮى آﺑﺎدان ﺧﻮد را ﻓﺪا ﮐﺮد ﺗﺎ ﻧﯿﺮوﻫﺎى‬ ‫ﻟﺸﮑﺮ ‪ 77‬ﺑﺮﺳﻨﺪ و ﻣﺎﻧﻊ از ﺳﻘﻮط آﺑﺎدان ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎى ﻧﯿﺮوى ﻫﻮاﯾﻰ ارﺗﺶ ﺧﻼف ﮐﻠﯿﻪ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞﻫﺎى راﯾﺞ ﺑﺎ رﺳﺎﻧﺪن‬ ‫ﺧﻮد ﺑﻪ ارﺗﻔﺎع ‪ 10‬ﺗﺎ ‪ 20‬ﻣﺘﺮى زﻣﯿﻦ واﺣﺪﻫﺎى زرﻫﻰ ﻋﺮاق را ﺑﻪ ﻣﺴﻠﺴﻞ ﻣﻰﺑﺴﺘﻨﺪ ﯾﺎ ﺑﺴﯿﺠﯿﺎﻧﻰ ﮐﻪ در ﮐﺮﺑﻼى ‪ 5‬و ﺧﯿﺒﺮ ﺑﻪ ﺟﺎى‬ ‫ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ دﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻰزدﻧﺪ ﯾﺎ ﮔﺬر از رودﺧﺎﻧﻪﻫﺎى ﺧﺮوﺷﺎن ﮐﺮﺧﻪ‪ ،‬اروﻧﺪ‪ ،‬دﺟﻠﻪ‪ ...‬ﺑﺪون ﺑﺮﺧﻮردارى از ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﻰﻫﺎى ﻣﺮﺳﻮم‬ ‫ﻫﻮاﯾﻰ ﺗﺎ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ارﺗﺸﻰ ﮐﻪ در ﻫﻮا ‪ 9‬ﺑﺮاﺑﺮ در ﺑﺨﺶ زرﻫﻰ ‪ 7‬ﺑﺮاﺑﺮ‪ ،‬در ﺑﺨﺶ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ‪ 8‬ﺑﺮاﺑﺮ و‪ ...‬از ﺑﺮﺗﺮى ﺑﺮ ﻣﺎ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد ﻫﻤﻪ‬ ‫ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪهى ﯾﮏ ﭼﯿﺰ ﺑﻮد و آن اﯾﻦ ﮐﻪ اﯾﺮان و اﯾﺮاﻧﻰ ﺟﻨﮓ ﻧﻤﻰﺧﻮاﻫﺪ اﻣﺎ اﮔﺮ »آﻏﺎز ﺷﻮد« دﺷﻤﻦ ﺳﺎﻟﻢ از ﻣﻬﻠﮑﻪ ﺑﯿﺮون ﻧﺨﻮاﻫﺪ رﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺟﻨﮓ اﯾﺮان و ﻋﺮاق ﻓﻘﻂ ﻫﻤﯿﻦ ﺑﻮد‪ .‬ﯾﺎدآورى اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﮐﻪ اﯾﺮان از ﻫﺰاران ﺳﺎل ﻗﺒﻞ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﻮ اﮔﺮ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ رﺳﯿﺪن ﮐﻪ ﺣﻤﻠﻪ‬ ‫دﺷﻤﻦ ﻧﺎﺟﻮاﻧﻤﺮداﻧﻪ ﺑﻮده از ﻗﺪرت آن ﻧﻬﺮاﺳﯿﺪه و از ﻟﮋﯾﻮنﻫﺎى ورزﯾﺪه رﻣﻰ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﺳﺮﺑﺎزان ﻫﺮاساﻧﮕﯿﺰ ﻋﺜﻤﺎﻧﻰ ﺗﺎ ﺗﻔﻨﮕﺪاران اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ‬ ‫ﮐﻪ در ﺑﻮﺷﻬﺮ اﺳﯿﺮ ﻣﺸﺘﻰ ﻧﯿﺮوى ﺑﻮﻣﻰ ﺷﺪﻧﺪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﺟﺎزه ورود ﺑﻪ ﻓﻼت اﯾﺮان را ﻧﻤﻰدﻫﺪ و اﯾﻦ رﻣﺰ ﻣﺎﻧﺪﮔﺎرى ﻣﻠﺖ اﯾﺮان اﺳﺖ و‬ ‫ﻫﻤﯿﻦ اﻣﺮ ﺳﺒﺐ ﺷﺪه ﺗﺎ اﻣﺮوز آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻧﺴﺨﻪاى را ﮐﻪ ﺑﺮاى ﺑﻐﺪاد ﻣﻰﭘﯿﭽﺪ ﺑﺮاى اﯾﺮان ﻧﺎﮐﺎرا ﺑﺪاﻧﺪ و ﻗﺒﻞ از آن ﮐﻪ ﺑﻪ اﺟﻤﺎع ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﻰ‬ ‫ﻋﻠﯿﻪ اﯾﺮان دﺳﺖ ﻧﯿﺎﺑﺪ ﺳﺮﺑﺎزان ﺧﻮد را وارد ﻣﻨﻄﻘﻪﻫﺎى اﯾﺮاﻧﻰﻧﺸﯿﻦ ﻧﮑﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪١٨٧‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫اﯾﻦ از ﺑﺎزىﻫﺎى ﺗﺎرﯾﺦ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺷﺪ ﺑﻰﺗﻨﺎﺳﺐ ارﺗﺶ ﻋﺮاق ﻃﻰ ﺳﺎلﻫﺎى ‪ 1980‬ﺗﺎ ‪ 1989‬ﺑﻪ ﺟﺎى آن ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻀﻌﯿﻒ اﯾﺮان ﺷﻮد‬ ‫ﻣﻮﺟﺐ دردﺳﺮ ﺑﺮاى ﻏﺮب ﺷﻮد و ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ ‪ 2003‬ﺷﻮد ﮐﻪ در ﻫﺮ ﺻﻮرت ﺑﺎزﻧﺪه آﻣﺮﯾﮑﺎ و ﺑﺮﻧﺪه اﯾﺮان ﺑﻮد‪ .‬ﺟﻨﮓ اﯾﺮان و ﻋﺮاق‬ ‫ﭘﺲ از ‪ 8‬ﺳﺎل ﻗﺮﯾﺐ ﺑﻪ ‪ 381‬ﻫﺰار ﮐﺸﺘﻪ و زﺧﻤﻰ ﺑﺮاى ﻋﺮاق و ‪ 300‬ﻫﺰار ﺷﻬﯿﺪ ﺑﺮاى اﯾﺮان ﺑﺮﺟﺎى ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪) .‬ﻋﺮاق ﺑﯿﺶ از ‪72‬‬ ‫ﻫﺰار اﺳﯿﺮ داد( ﺑﯿﺶ از ﻫﺰار ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر ﺧﺴﺎرت ﺑﻪ اﻗﺘﺼﺎد دو ﻗﺪرت ﻣﻨﻄﻘﻪ وارد ﮐﺮد و ﺳﺒﺐ ﻣﻌﻠﻮﻟﯿﺖ و ﺟﺮاﺣﺖ ﻣﯿﻠﯿﻮنﻫﺎ ﻧﻔﺮ دﯾﮕﺮ‬ ‫ﺷﺪ‪ .‬ﮐﺎش ﻫﺮﮔﺰ اﯾﻦ ﺟﻨﮓ رخ ﻧﻤﻰداد‪ ،‬اﻣﺎ دﯾﻮاﻧﮕﻰ ﻣﺮداﻧﻰ ﭼﻮن ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ را ﺟﺰ ﺑﺎ ﺑﺎزوى ﻧﻈﺎﻣﻰ ﯾﺎ ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎنﻫﺎى ﻣﺠﻬﺰ )!( ﻧﻤﻰﺗﻮان‬ ‫درﻣﺎن ﮐﺮد‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﺟﻨﮓ ‪ 2887‬روزه ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺳﺒﺐ ﺳﻘﻮط ‪ 371‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ و ‪ 5800‬ﺗﺎﻧﮏ و ﻧﻔﺮﺑﺮ ﺑﺮاى ﻋﺮاق ﺷﺪ و ﻋﻼوه ﺑﺮ آن ‪ 1700‬ﺗﺎﻧﮏ و ﻧﻔﺮﺑﺮ‬ ‫آنﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻏﻨﯿﻤﺖ اﯾﺮان درآﻣﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮد دره ﺑﻘﺎع‬ ‫اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﮐﻪ در ﺟﻨﮓ اﮐﺘﺒﺮ ‪ 1973‬ﺗﺎ آﺳﺘﺎﻧﻪى ﺷﮑﺴﺖ ﮐﺎﻣﻞ ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺗﻄﻤﯿﻊ ﻣﺼﺮ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﻣﻬﻢ و ﭘﺮﺟﻤﻌﯿﺖ ﻋﺮب‬ ‫را از ﮔﺮدوﻧﻪى دﺷﻤﻨﺎن ﺑﻰﺷﻤﺎر ﺧﻮد ﮐﻨﺎر ﺑﮕﺬارد و اﮐﻨﻮن ﻧﻮﺑﺖ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ زدن ﺿﺮﺑﻪاى ﺳﺮﯾﻊ ﮐﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻣﺒﺎرزان ﻓﻠﺴﻄﯿﻨﻰ‬ ‫ﺑﺮاى ﻣﺒﺎرزان ﻓﻠﺴﻄﯿﻨﻰ ﻧﺒﺮد ﻫﯿﭻ ﮔﺎه ﭘﺎﯾﺎن ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬آنﻫﺎ ﺑﺮاى دﺳﺘﯿﺎﺑﻰ ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻨﻰ ﺑﺮاى زﻧﺪﮔﻰ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺠﻨﮕﻨﺪ‪ .‬در ﺑﯿﻦ ﺳﺎلﻫﺎى‬ ‫‪ 1978‬ﺗﺎ ‪ ،1982‬دهﻫﺎ ﻫﺰار ﻣﺒﺎرز ﻓﻠﺴﻄﯿﻨﻰ در ﺟﻨﻮب ﻟﺒﻨﺎن‪ 290 ،‬ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻋﻠﯿﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﺳﺮاﯾﯿﻠﻰ ﻣﺴﺘﻘﺮ در ﺷﻤﺎل ﻓﻠﺴﻄﯿﻦ اﺷﻐﺎﻟﻰ‬ ‫اﻧﺠﺎم دادﻧﺪ در اﯾﻦ زﻣﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻃﺮﺣﻰ ﺑﻪ ﻧﺎم »ﻟﺒﻨﺎن ﺳﻮزان« رﻓﺖ‪.‬اﻫﺪاف اﯾﻦ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻮﺑﯿﺪن ﻫﻢ زﻣﺎن ﻧﯿﺮوﻫﺎى‬ ‫ﻓﻠﺴﻄﯿﻨﻰ‪ ،‬ﺗﺼﺮف ﺟﻨﻮب ﻟﺒﻨﺎن ﺑﺮاى اﯾﺠﺎد ﯾﮏ دﯾﻮار ﺣﺎﺋﻞ ‪ 40‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮى ﺑﯿﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻋﺮب و اﺳﺮاﯾﯿﻞ و از ﻫﻤﻪ ﻣﻬﻢﺗﺮ از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن‬ ‫ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺳﻮرى ﻣﺴﺘﻘﺮ در ﺷﺮق و ﺷﻤﺎل ﻟﺒﻨﺎن ﺑﻮد‪ .‬ﺧﯿﺎل ﺻﻬﯿﻮﻧﯿﺴﺖﻫﺎ از اﻋﺮاب ﻧﯿﺰ راﺣﺖ ﺑﻮد‪ .‬ﻋﺮاق در ﻣﻨﺠﻼب ﺟﻨﮓ ﺑﺎ اﯾﺮان دﺳﺖ‬ ‫و ﭘﺎ ﻣﻰزد و اﻋﺮاب ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس ﻧﯿﺰ ﺗﺤﺖﺗﺄﺛﯿﺮ اﻟﻘﺎﻋﺎت ﻏﺮب ﻫﻤﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﺧﻮد را ﻣﻌﻄﻮف ﺑﺮ اﯾﺮان ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺼﺮ ﻧﯿﺰ در ﻣﺎه ﻋﺴﻞ‬ ‫ﻃﻮﻻﻧﻰ ﺧﻮد ﺑﺎ اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﺑﻮد و ﻟﺒﻨﺎن ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺟﻨﮓ داﺧﻠﻰ‪.‬‬ ‫آﻏﺎز ﺟﻨﮓ‬ ‫اﺳﺮاﯾﯿﻠﻰﻫﺎ در ﺳﺎﻋﺖ ‪ 11‬روز ‪ 6‬ژوﺋﻦ ‪ 1982‬ﺑﺎ ﻋﺒﻮر از ﺟﻨﻮب ﻟﺒﻨﺎن از ﺳﻪ ﻣﺤﻮر ﻏﺮب‪ ،‬ﻣﺮﮐﺰ و ﺷﺮق ﺑﻪ ﻣﺮﮐﺰ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ 40‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز اﺳﺮاﯾﯿﻠﻰ در ﻗﺎﻟﺐ واﺣﺪﻫﺎى زرﻫﻰ و ﻣﮑﺎﻧﯿﺰه ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ از ﭘﻮﺷﺶ ﻫﻮاﯾﻰ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ در ﺟﻨﻮب ﻟﺒﻨﺎن‬ ‫ﭘﺨﺶ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﺎ ﮐﻢﺗﺮﯾﻦ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ ﭘﯿﺸﺮوى اداﻣﻪ دادﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ 8‬ﻫﺰار رزﻣﻨﺪه ﻓﻠﺴﻄﯿﻨﻰ ﻣﺴﺘﻘﺮ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﮐﻪ از ﻫﯿﭻ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﻰ آﺗﺶ ﺳﻨﮕﯿﻨﻰ ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﺒﻮدﻧﺪ راه را در ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﺑﻪ ﺳﻮى ﺑﯿﺮوت‬ ‫دﯾﺪﻧﺪ ﺣﺎل آن ﮐﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ و ﺗﻮپﻫﺎى اﺳﺮاﯾﯿﻞ در ﭘﺸﺖ ﺳﺮ آنﻫﺎ دﯾﻮارى از آﺗﺶ اﯾﺠﺎد ﮐﺮد ﺗﺎ ﺑﺎ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ اﯾﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎ را ﺑﻪ دام‬ ‫ﺑﯿﻨﺪازد‪ .‬در اﯾﻦ زﻣﺎن ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺳﻮرى ﺑﻪ دﻓﺎع از ﻓﻠﺴﻄﯿﻨﯿﺎن ﺑﻪ دام اﻓﺘﺎده از ﻣﺤﻞ اﺳﺘﻘﺮار ﺧﻮد در ﺑﻠﻨﺪىﻫﺎى ﺟﺰﯾﻦ اﻗﺪام ﺑﻪ اﺟﺮاى‬ ‫آﺗﺶ ﻋﻠﯿﻪ واﺣﺪﻫﺎى اﺳﺮاﯾﯿﻠﻰ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﮔﻮﯾﻰ اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻫﻤﯿﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﻮد ﭼﻮن ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ آرﯾﻞ ﺷﺎرون ﺑﻪ ﻧﯿﺮوى ﻫﻮاﯾﻰ اﺳﺮاﯾﯿﻞ‬ ‫دﺳﺘﻮر داد ﮐﻠﯿﻪ واﺣﺪﻫﺎى ﻣﻮﺷﮑﻰ ﺳﻮرﯾﻪ را ﮐﻪ در دره ﺑﻘﺎع )ﺳﺮ راه ﺑﺰرﮔﺮاه دﻣﺸﻖ ‪ -‬ﺑﯿﺮوت( ﻗﺮار داﺷﺖ از ﺑﯿﻦ ﺑﺒﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﺎﯾﺖﻫﺎى ﻣﻮﺷﮑﻰ ﺳﻮرى در دره ﺑﻘﺎع ﺑﺮگ ﺑﺮﻧﺪه ﺳﻮرﯾﻪ در ﻟﺒﻨﺎن ﺑﻮد ﮐﻪ ﻫﻢ زﻣﺎن ﺑﯿﺮوت و دﻣﺸﻖ و ﻧﯿﻤﻪ ﺷﻤﺎﻟﻰ ﻟﺒﻨﺎن را ﭘﻮﺷﺶ‬ ‫ﻣﻰداد و ﻣﺎﻧﻊ ﭘﺮواز آزاداﻧﻪى اﺳﺮاﯾﯿﻠﻰﻫﺎ ﻣﻰﺷﺪ‪ .‬ﺳﺮﻋﺖ ﻋﻤﻞ اﺳﺮاﯾﯿﻞ در ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﺎﯾﺖﻫﺎ ﺑﻰﺳﺎﺑﻘﻪ ﺑﻮد‪ .‬آنﻫﺎ در ﭼﻬﺎرﻣﯿﻦ روز‬ ‫ﺟﻨﮓ ‪ 17‬ﺳﺎﯾﺖ اﺻﻠﻰ ﻣﻮﺷﮑﻰ »ﺳﺎم« را ﻇﺮف ﯾﮏ ﺳﺎﻋﺖ ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪١٨٨‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﻰ ﺑﻮد ﮐﻪ درﻫﻤﺎن زﻣﺎن ﺑﻪ دهﻫﺎ اﺳﮑﺎدران ﻫﻮاﯾﻰ ﺳﻮرﯾﻪ دﺳﺘﻮر ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎى ﻣﻬﺎﺟﻢ ﺑﻪ دره ﺑﻘﺎع داده ﺷﺪه ﺑﻮد اﻣﺎ‬ ‫ﻫﻤﯿﻦ ﺗﺄﺧﯿﺮ ﯾﮏ ﺳﺎﻋﺘﻪ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ آنﻫﺎ دره ﻣﺬﮐﻮر را ﻏﺮق در آﺗﺶ ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ‪ .‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﺑﺎ ﺑﻬﺮهﮔﯿﺮى از ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺟﻨﮓ ‪1973‬‬ ‫درﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﺎﺑﻮد ﮐﺮدن ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎى »ﺳﺎم« ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ورزﯾﺪهاى ﮐﻪ در ارﺗﻔﺎع ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻢ )‪ 20‬ﺗﺎ ‪ 30‬ﻣﺘﺮى زﻣﯿﻦ( ﭘﺮواز‬ ‫ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ اﻣﮑﺎنﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ ﭼﻮن رادار ﻗﺎدر ﺑﻪ ردﯾﺎﺑﻰ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﻧﯿﺴﺖ و ﻣﻮﺷﮏ ﻧﯿﺰ ﮐﺎراﯾﻰ ﻻزم را ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎى ﻣﺪرن اف ‪ 16 -‬و اف ‪ 15 -‬در ﮐﻨﺎر ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎى ﻓﺎﻧﺘﻮم و ﮐﻔﯿﺮ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎه از ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎى اﺧﺘﻼل اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮏ و ﭘﺎرازﯾﺖ‬ ‫رادارﻫﺎى »ﺳﺎم« را ﻣﺨﺘﻞ ﮐﺮده و ﺑﺎ ﻣﻮﺷﮏﻫﺎى ﻫﺪاﯾﺖ ﺷﻮﻧﺪه ﺳﺎﯾﺖﻫﺎ را ﯾﮑﻰ ﯾﮑﻰ از ﮐﺎر ﻣﻰاﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﻢ زﻣﺎن ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎى اﺳﺮاﯾﯿﻠﻰ ‪ 29‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎى ﺳﻮرى از اﻧﻮاع ﻣﯿﮓ ‪ 21‬و ﻣﯿﮓ ‪ 23‬را ﻗﺒﻞ از آن ﮐﻪ وﻗﺖ ﮔﺮﯾﺰ ﺑﯿﺎﺑﻨﺪ‪ .‬ﺳﺎﻗﻂ ﮐﺮدﻧﺪ‬ ‫)ﺑﺪون آن ﮐﻪ ﺧﻮد ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺗﻠﻔﺎﺗﻰ ﺷﻮﻧﺪ( از اﯾﻦ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﮔﻮﯾﻰ ﺗﺎرﯾﺦ ﺗﮑﺮار ﻣﻰﺷﺪ‪ .‬ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻫﻮاﯾﻰ اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﺑﺎ ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﯿﺮى ﺗﻤﺎم ﺗﻮان‬ ‫ﺧﻮد ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﻨﮓ ژوﺋﻦ ‪ 1967‬ﺑﻪ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﻰ ﻫﻮاﯾﻰ از ‪ 40‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز و ﺻﺪﻫﺎ ﺗﺎﻧﮏ ﺧﻮد ﭘﺮداﺧﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺷﺠﺎﻋﺎﻧﻪ ‪ 8‬ﻫﺰار ﻣﺒﺎرز ﻓﻠﺴﻄﯿﻨﻰ ﻧﯿﺰ دردى را دوا ﻧﻤﻰﮐﺮد و ﺣﺠﻢ آﺗﺶ اﺳﺮاﯾﯿﻠﻰﻫﺎ آنﻫﺎ را در ﺳﻮاﺣﻞ ﻏﺮﺑﻰ ﻟﺒﻨﺎن ﺑﻪ ﺷﺪت‬ ‫ﺗﺤﺖ ﺷﺎر ﻓﺸﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪ و آنﻫﺎ از رﺳﯿﺪن ﮐﻤﮏ از ﻃﺮف ﺳﻮرﯾﻪ ﻧﺎاﻣﯿﺪ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻧﯿﺮوى ﻫﻮاﯾﻰ اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﭘﯿﺸﺮوى اوﻟﯿﻦ واﺣﺪ‬ ‫زرﻫﻰ ﺳﻮرﯾﻪ را در دره ﺑﻘﺎع ﺳﺪ ﮐﺮده ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻟﺸﮑﺮ ﺳﻮم زرﻫﻰ ﺳﻮرﯾﻪ ﻧﯿﺰ ﮐﻪ اﻣﯿﺪ اﺻﻠﻰ ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﺑﻮد )و ﺣﺮﮐﺖ ﺧﻮد را از ﺷﻤﺎل آﻏﺎز ﮐﺮده ﺑﻮد( ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺑﺎ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺿﺮﺑﺘﻰ ﻫﻮاﯾﻰ‬ ‫اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪ و ﻗﺒﻞ از آن ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ واﮐﻨﺸﻰ ﻧﺸﺎن دﻫﺪ ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔﻰ از ﺗﺎﻧﮏﻫﺎى ﺧﻮد را از دﺳﺖ داد‪.‬‬ ‫ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻫﻮاﯾﻰ اﺳﺮاﯾﯿﻞ‬ ‫ﺳﻮرﯾﻪ در اﯾﻦ زﻣﺎن از ﻧﯿﺮوى ﻫﻮاﯾﻰ ﺑﺰرﮔﻰ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﻧﺎﻇﺮ ﻧﺎﺑﻮدى ﮐﺎﻣﻞ ﻧﯿﺮوﻫﺎﯾﺶ در ﺟﻨﻮب‬ ‫ﻟﺒﻨﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺳﻮرىﻫﺎ ﺑﻪ اﻋﺰام ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎى ﺑﯿﺶﺗﺮ ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ اداﻣﻪ دادﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻧﺘﯿﺠﻪى اﯾﻦ ﻧﺒﺮدﻫﺎ »ﻓﺎﺟﻌﻪ« ﺑﻮد ﺑﯿﻦ ‪ 9‬ﺗﺎ ‪ 11‬ژوﺋﻦ‬ ‫ﺳﻮرىﻫﺎ در ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﻫﻮاﯾﻰ ‪ 53‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎى دﯾﮕﺮ را )ﺑﻪ ﺟﺰ ‪ 39‬ﻓﺮوﻧﺪ ﻗﺒﻠﻰ( از دﺳﺖ دادﻧﺪ در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﺗﻠﻔﺎت اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ‬ ‫و ﺻﺪﻣﻪ دﯾﺪن ﯾﮏ اف ‪ 15 -‬ﺑﻮد )ﮐﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﭘﺎﯾﮕﺎه رﺳﺎﻧﺪ( ﺳﻮرﯾﻪ ﮐﻪ وﺿﻊ را ﭼﻨﯿﻦ دﯾﺪ از ‪ 11‬ژوﺋﻦ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﯿﺮوى ﻫﻮاﯾﻰ‬ ‫را ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻫﻮاﯾﻰ اﺳﺮاﯾﯿﻞ در ﻃﻮل اﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﺑﺎ اﺟﺮاى ‪ 2000‬ﺳﻮرﺗﻰ ﭘﺮواز )در ﺑﺮﺧﻰ روزﻫﺎ اﺳﺮاﯾﯿﻞ ‪ 400‬ﭘﺮواز در‬ ‫روز اﻧﺠﺎم داد( ﻋﻤﻼ ﺟﻮر ﻧﯿﺮوى زﻣﯿﻨﻰ ﺧﻮد را ﻧﯿﺰ ﮐﺸﯿﺪ‪.‬‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده از ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎى ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ ﻧﻈﯿﺮ اف ‪ 16 -‬و اف ‪ 15 -‬و اﺟﺮاى ﺟﻨﮓ اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮏ از دﻻﯾﻞ اﺻﻠﻰ ﭘﯿﺮوزى اﺳﺮاﯾﯿﻠﻰﻫﺎ ﺑﻮد ﻣﻀﺎﻓﺎ آن‬ ‫ﮐﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﺑﺎ ﺷﻨﺎﺧﺖ دﻗﯿﻖ ﺗﮑﻨﯿﮏ ﺳﻮرىﻫﺎ ﻣﻰداﻧﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎى آﻧﻬﺎ از »زﻣﯿﻦ« دﺳﺘﻮر ﻣﻰﮔﯿﺮﻧﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ از ﻫﻤﺎن اﺑﺘﺪا ﺑﺎ‬ ‫اﻧﻬﺪام ارﺗﺒﺎﻃﺎت »ﮐﻨﺘﺮل زﻣﯿﻨﻰ« آنﻫﺎ ﺗﻤﺎس ﺑﯿﻦ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻣﺬﮐﻮر و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﺳﻮرﯾﻪ را ﻣﺨﺘﻞ ﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫در ﺟﻨﮓﻫﺎى ﻫﻠﻰﮐﻮﭘﺘﺮى ﻧﯿﺰ اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﺑﺎ از دﺳﺖ دادن ‪ 4‬ﻫﻠﻰﮐﻮﭘﺘﺮ ﮐﺒﺮا و دﯾﻔﻨﺪر ﺣﺪود ‪ 100‬ﻫﺪف را ﺑﺎ ﻣﻮﺷﮏﻫﺎى »ﺗﺎو« ﻫﺪف ﻗﺮار‬ ‫دادﻧﺪ ﺣﺎل آن ﮐﻪ ﺳﻮرﯾﻪ ﺑﺎ اﻧﻬﺪام ‪ 7‬ﺗﺎﻧﮏ اﺳﺮاﯾﯿﻠﻰ ‪ 12‬ﻫﻠﻰﮐﻮﭘﺘﺮ ﻏﺰال ﻓﺮاﻧﺴﻮى را از دﺳﺖ دادﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﺎﯾﺎن ﺟﻨﮓ‬ ‫ﻋﺪم دﺧﺎﻟﺖ ﻣﺆﺛﺮ ارﺗﺶ ﮐﻮﭼﮏ ﻟﺒﻨﺎن‪ ،‬ﻓﻘﺪان ﺗﺠﻬﯿﺰات ﻣﺒﺎرزان ﮐﻢ ﺗﻌﺪاد ﻓﻠﺴﻄﯿﻨﻰ و ﺷﮑﺴﺖ ﺷﺪﯾﺪ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺳﻮرﯾﻪ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ‬ ‫ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﺑﺎ ﺗﺼﺮف ﺻﯿﺪا‪ ،‬ﻧﺒﺘﯿﻪ و ﺟﺰﯾﻦ‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﻮﻣﻪ ﺑﯿﺮوت ﺑﺮﺳﻨﺪ و ﺟﻨﮓ را ﻇﺮف ‪ 17‬روز ﺑﻪ اﺗﻤﺎم ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬

‫‪١٨٩‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮد‬ ‫ﻧﺒﺮد ﮐﻮﺗﺎه ﻣﺪت دره ﺑﻘﺎع ﯾﮏ ﭘﯿﺎم ﺟﺪى داﺷﺖ‪ .‬دورهى اﻧﺠﺎم ﺟﻨﮓﻫﺎى ﺳﺎده ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻨﮓﻫﺎ دﯾﮕﺮ اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑﻰ ﻣﺎﻓﻮق ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ و‬ ‫ﺳﺮﯾﻊ اﺳﺖ‪ .‬در زﻣﺎﻧﻰ ﮐﻪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﺳﻮرى ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺳﺮدرﮔﻤﻰ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﺧﻮد دﺳﺘﻪ دﺳﺘﻪ ﺟﺎن ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﻣﻰدادﻧﺪ ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن‬ ‫اﺳﺮاﯾﯿﻠﻰ ﺑﺎ ‪ 10‬دﻗﯿﻘﻪ ﺑﺮﯾﻔﯿﻨﮓ اﻫﺪاف ﺧﻮد را ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﻰ و ﻣﻨﻬﺪم ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫در ﺟﻨﮓﻫﺎى ﺟﺪﯾﺪ ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ از »ﺿﺪ اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮏ«‪ ،‬ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎى ﭼﻒ‪ ،‬ﭘﺎرازﯾﺖاﻧﺪازﻫﺎ و اﻃﻼﻋﺎت اﺳﺘﻔﺎده ﺑﻬﺘﺮى ﮐﻨﺪ ﭘﯿﺮوز‬ ‫ﻣﯿﺪان اﺳﺖ‪ .‬دﯾﮕﺮ ﺗﻌﺪاد ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ و ﺗﺎﻧﮏ ﻣﻬﻢ ﻧﯿﺴﺖ اﺳﺮاﯾﯿﻞ و ﺳﻮرﯾﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﺑﻪ ﯾﮏ اﻧﺪازه ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ و ﺗﺎﻧﮏ داﺷﺘﻨﺪ اﻣﺎ ﺳﻮرﯾﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ‬ ‫ﻧﺠﻨﮕﯿﺪه ﺟﻨﮓ را ﺑﺎﺧﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﮑﺘﻪى دﯾﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ اﮔﺮ ﭼﻪ ﺳﻮرﯾﻪ از آن ﺳﺎل ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل اﺳﺘﺮاﺗﮋى ﺑﺮاﺑﺮى ﻧﻈﺎﻣﻰ ﺑﺎ اﺳﺮاﯾﯿﻞ رﻓﺖ و ﺑﯿﻦ ﺳﺎلﻫﺎى ‪ 1983‬ﺗﺎ ‪1991‬‬ ‫ﮐﺎﻣﻼ ارﺗﺶ ﺧﻮد را دﮔﺮﮔﻮن ﮐﺮد اﻣﺎ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﺗﺤﺖ ﻫﯿﭻ ﺷﺮاﯾﻄﻰ ﺑﺎ اﺳﺮاﯾﯿﻞ وارد ﺟﻨﮓ ﻧﺸﻮد ﻣﮕﺮ آن ﮐﻪ از ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﻰ ﺟﺪى‬ ‫اﻋﺮاب ﺑﺮﺧﻮردار ﺷﻮد اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺳﺒﺐ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﺟﺪى اﯾﻦ ﮐﺸﻮر در ﺳﯿﺎﺳﺘﮕﺬارىﻫﺎى ﺧﺎرﺟﻰ او ﺷﺪ و ﺑﻪ وﯾﮋه ﭘﺲ از ﺳﻘﻮط اﺗﺤﺎد‬ ‫ﺷﻮروى اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﯾﮏ ﻗﺪرت درﺟﻪ دو در ﻧﺒﺮد ﺑﯿﻦ اﻋﺮاب و اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺳﻮم آن ﮐﻪ اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﺑﺴﯿﺎر ﺟﺴﻮرﺗﺮ ﺷﺪه و ﭘﻰ ﺑﺮده ﺑﻮد ﮐﻪ دﯾﮕﺮ در ﺟﻬﺎن ﻏﺮب ﻗﺪرﺗﻰ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ او ﻧﯿﺴﺖ‪ .‬ﻣﺼﺮ و ﺳﻮرﯾﻪ‬ ‫ﻫﻤﻮاره )از ‪ 1956‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﻮ( ﭘﺎى ﺛﺎﺑﺖ ﻧﺒﺮدﻫﺎ ﺑﻮدﻧﺪ و در ﻏﯿﺎب آنﻫﺎ ﻧﻪ اﻋﺮاب ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس و ﻧﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎى ﻓﻘﯿﺮ و ﯾﺎ ﮐﻢ‬ ‫ﺟﻤﻌﯿﺖ ﻧﻈﯿﺮ ﻟﺒﻨﺎن‪ ،‬اردن‪ ،‬ﯾﻤﻦ ﻫﯿﭻ ﮐﺪام ﺳﺮﺑﺎز اﯾﻦ ﻣﯿﺪان ﺳﺨﺖ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺷﺎﯾﺪ اﮔﺮ ﺟﻨﺒﺶﻫﺎى ﻣﺮدﻣﻰ ﻧﻈﯿﺮ ﺟﻨﺒﺶ ﺣﺰب اﷲ در ﺟﻨﻮب ﻟﺒﻨﺎن و ﺣﻤﺎس در ﻓﻠﺴﻄﯿﻦ ﻧﺒﻮد‪ ،‬اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﺗﻦ ﺑﻪ ﺗﺮك ﺟﻨﻮب ﻟﺒﻨﺎن و ﻧﻮار‬ ‫ﻏﺰه ﻧﯿﺰ ﻧﻤﻰداد‪.‬‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ اﻫﻤﯿﺖ ﻋﺮاق را ﻧﯿﺰ ﻧﺒﺎﯾﺪ از ﯾﺎد ﺑﺮد‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﻧﯿﺰ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ از ﻃﺮﯾﻖ ﺧﺎك اردن ﺑﺎ اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﻣﺮﺗﺒﻂ اﺳﺖ ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪى‬ ‫اﻧﻬﺪام ﻧﯿﺮوﮔﺎه اﺗﻤﻰ ﺗﻤﻮز ﺧﻮد در ‪ 1981‬اﻗﺪام ﺗﻼﻓﻰﺟﻮﯾﺎﻧﻪ ﻋﻠﯿﻪ اﺳﺮاﯾﯿﻞ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺟﻨﮓ ﻃﻮﻻﻧﻰ آن ﮐﺸﻮر ﺑﺎ اﯾﺮان )‪ 1980‬ﺗﺎ‬ ‫‪ (1988‬از ﯾﮏ ﺳﻮ و ﻫﺠﻮم ﺑﻪ ﮐﻮﯾﺖ در ‪ 1990‬ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر وارد ﺟﺎدهاى ﺷﻮد ﮐﻪ اﻧﺘﻬﺎى آن ﻧﺎﺑﻮدى ﻣﻠﺖ ﻋﺮاق ﺑﻮد‪.‬‬ ‫و ﻧﮑﺘﻪى آﺧﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻫﺰاران ﻣﺒﺎرز ﻓﻠﺴﻄﯿﻨﻰ ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪﻧﺪ ﺑﺎ ﮐﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﺳﻼحﻫﺎى ﺧﻮد ﺑﻪ ﺗﻮﻧﺲ )در ‪ 2500‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮى ﺳﺮزﻣﯿﻦ‬ ‫ﻣﺎدرىﺷﺎن( ﺑﺮوﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﻫﻢ زﻣﺎن ﭘﺮوﻧﺪهى ﻣﺒﺎرزات ﻣﺴﻠﺤﺎﻧﻪى ‪ 8‬ﻫﺰار ﭼﺮﯾﮏ ﺑﺎﺗﺠﺮﺑﻪى ﻓﻠﺴﻄﯿﻨﻰ را ﻧﯿﺰ ﺑﺴﺖ‪) .‬اﮔﺮ ﭼﻪ ‪2‬‬ ‫ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪى ﻫﻮاﯾﻰ و ﮐﻤﺎﻧﺪوﯾﻰ ﺑﻪ ﺷﻤﺎل آﻓﺮﯾﻘﺎ ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎى اﯾﻦ ﻧﯿﺮوﻫﺎ را ﻣﺠﺪدا ﺑﻪ آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪ(‪.‬‬ ‫ﺟﻨﮓ اول ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس‬ ‫ﺟﻨﮓ ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس‬ ‫از ﭘﺎﯾﺎن ﺟﻨﮓ اﯾﺮان و ﻋﺮاق در ﻣﺮداد ﺳﺎل ‪ 1367‬ﺗﺎ ﺣﻤﻠﻪى ﻋﺮاق ﺑﻪ ﮐﻮﯾﺖ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ‪ 2‬ﺳﺎل ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺷﺪ اﻣﺎ ﻃﻰ اﯾﻦ ﻣﺪت اوﺿﺎع ﺷﺮق‬ ‫ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ ﮐﺎﻣﻼ دﮔﺮﮔﻮن ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻏﺮب و اﻋﺮاب ﮐﻪ در ﻃﻰ ﺳﺎلﻫﺎى ‪ 1359‬ﺗﺎ ‪ 1367‬اﯾﺮان را دﺷﻤﻦ ﺑﺰرگ ﺧﻮد ﻓﺮض ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ ﺑﺎ اﻋﻄﺎى ﺣﺪود ‪ 80‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر ﮐﻤﮏ‬ ‫و ارﺳﺎل اﻧﺒﻮﻫﻰ از ﺗﺴﻠﯿﺤﺎت و ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژى ﻋﺮاق را ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﻗﺪرت اول ﻣﻨﻄﻘﻪ و ارﺗﺶ ﭘﻨﺠﻢ ﺟﻬﺎن ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬آنﻫﺎ در ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﺧﻮد ﯾﮏ‬ ‫ﻧﮑﺘﻪ را ﯾﺎد ﺑﺮدﻧﺪ و آن اﯾﻦ ﮐﻪ ﻧﯿﺮوى ﻋﻈﯿﻢ ﺗﻬﺎﺟﻤﻰ ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ ﺑﺎ اﯾﺮان ﺑﻪ ﭼﻪ ﮐﺎرى ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ؟ ﻧﯿﺮوﯾﻰ ﻣﺮﮐﺐ از ‪ 600‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ‪،‬‬ ‫‪ 5300‬ﺗﺎﻧﮏ‪ 7 ،‬ﻫﺰار زرﻫﭙﻮش‪ 3 ،‬ﻫﺰار ﺗﻮپ و دهﻫﺎ ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر ﻣﻮﺷﮏ و ﺑﻤﺐ در ﮐﻨﺎر ﯾﮏ ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺳﺮﺑﺎز ﺑﺎﺗﺠﺮﺑﻪ ﺟﻨﮓ ‪ 8‬ﺳﺎﻟﻪ و‪...‬‬ ‫ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪاى اﺻﻼ در ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻏﺮب و اﻋﺮاب ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ و ﮐﻢ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻧﯿﺎﻣﺪه ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪١٩٠‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫اﻣﺎ در ﻣﺮداد ‪) 1369‬اوت ‪ (1990‬اوﺿﺎع ﮐﺎﻣﻼ دﮔﺮﮔﻮن ﺷﺪه ﺑﻮد‪ 40 .‬ﻟﺸﮑﺮ ﻋﺮاﻗﻰ )ﮐﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﯾﮏ ﺳﻮم آن زرﻫﻰ و ﻣﮑﺎﻧﯿﺰه ﺑﻮدﻧﺪ( ﺑﻪ‬ ‫ﮔﻮﻧﻪاى ﺗﺮسآور در ﺳﻤﺖ ﻣﺮزﻫﺎى ﺟﻨﻮﺑﻰ و ﺟﻨﻮب ﻏﺮب ﻋﺮاق ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﺷﺪه و ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻋﺮاﻗﻰ ﻣﺮﺗﺐ در ﺣﺎل ﺗﻬﺪﯾﺪ ﮐﻮﯾﺖ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫در ﻣﺮزﻫﺎى ﺷﺮﻗﻰ ﻋﺮاق‪ ،‬اﯾﺮان ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ در ﺣﺎل ﺑﺎزﺳﺎزى وﯾﺮاﻧﻰﻫﺎى ﺟﻨﮓ ﺑﻮد و ﻫﯿﭻ ﻋﻼﻗﻪاى ﺑﻪ دﺧﺎﻟﺖ در درﮔﯿﺮىﻫﺎى ﺑﯿﻦ‬ ‫ﺑﺮادران ﻋﺮب )!( ﻧﺸﺎن ﻧﻤﻰداد‪ .‬اﺳﺮاﯾﯿﻞ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺗﺮس از ﺿﺮﺑﻪى ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺻﺪام ﮐﻪ اﮐﻨﻮن دﯾﻮاﻧﮕﻰ او ﺑﺮ ﻫﻤﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪه ﺑﻮد ﺣﺎﺿﺮ ﻧﺒﻮد‬ ‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎل ‪ 1360‬دﺳﺖ ﺑﻪ ﺣﻤﻠﻪى ﭘﯿﺸﮕﯿﺮاﻧﻪ ﺑﻪ ﻋﺮاق ﺑﺰﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﮐﻮﯾﺖ‬ ‫‪ 2‬اوت ‪ 1990‬ﭼﻨﺪ واﺣﺪ ﻋﺮاﻗﻰ ﺑﺪون آن ﮐﻪ ﺑﻪ اﺧﻄﺎرﻫﺎى ﺟﻬﺎﻧﻰ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﮐﻮﯾﺖ و ﺗﺴﺨﯿﺮ ‪ 13‬ﺳﺎﻋﺘﻪ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ‬ ‫ﺑﻪ ﺟﻬﺎن ﺛﺎﺑﺖ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ آنﻫﺎ دوران دﯾﭙﻠﻤﺎﺳﻰ در ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس ﺑﻪ ﺳﺮ آﻣﺪه و زور ﺟﺎى آن را ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺪف آنﻫﺎ از ﺣﻤﻠﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﮐﻮﯾﺖ در درﺟﻪى اول ﺧﺮوج از ﺑﻦﺑﺴﺖ اﻗﺘﺼﺎدى و در درﺟﻪ دوم ﺟﻠﻮﮔﯿﺮى از رﮐﻮد در ارﺗﺶ ﺑﺰرگ ﻋﺮاق ﺑﻮد‪ .‬ﻓﺮار ﺳﺮﯾﻊ‬ ‫ﻣﺴﺌﻮﻻن ﺳﯿﺎﺳﻰ و ﻧﻈﺎﻣﻰ ﮐﻮﯾﺖ ﺑﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎى ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ ارﺗﺶﻫﺎى اﻋﺮاب ﻣﻨﻄﻘﻪ ﭼﻪ اﻧﺪازه ﮐﻮﭼﮏ و ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ اﺗﮑﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ آﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬اروﭘﺎ و اﻋﺮاب ﺳﺮﯾﻊ واﮐﻨﺶ ﻧﺸﺎن داده و از ﻋﺮاق ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺗﺎ از ﮐﻮﯾﺖ ﻋﻘﺐﻧﺸﯿﻨﻰ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺻﺪام در اﺑﺘﺪا ﮔﻤﺎن ﻣﻰﮐﺮد آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺗﻦ ﺑﻪ ﻣﺬاﮐﺮه ﺑﺎ وى ﺑﺪﻫﺪ و ﺷﻮروى ﻧﯿﺰ )ﮐﻪ اﮐﻨﻮن در آﺳﺘﺎﻧﻪ ﻓﺮوﭘﺎﺷﻰ ﺑﻮد( از وى ﺣﻤﺎﯾﺖ ﮐﻨﺪ اﻣﺎ‬ ‫ﮔﻮرﺑﺎﭼﻒ اﮐﻨﻮن در ﻣﺎه ﻋﺴﻞ ﺳﯿﺎﺳﻰ ﺑﺎ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻮد و آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن ﺑﻮد ﮐﻪ ﻫﻢ زﻣﺎن دو ﺿﺮﺑﻪ را ﻓﺮود آورد‪ :‬اول آن ﮐﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﺑﻬﺎﻧﻪى ﮐﻮﯾﺖ ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺟﻨﮕﻰ ﺻﺪام را از ﮐﺎر ﺑﯿﻨﺪازد؛ دوم آن ﮐﻪ ﺑﺎ اراﺋﻪ ﻧﻤﺎﯾﺸﻰ ﻋﻈﯿﻢ‪ ،‬ﻧﻈﻢ ﻧﻮﯾﻦ را ﺑﻪ دﻧﯿﺎ ﻧﺸﺎن دﻫﺪ‪.‬‬ ‫ﻟﺠﺴﺘﯿﮏ ﻋﻈﯿﻢ‬ ‫ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺎ ارزش ﺟﻨﮓ ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس‪ ،‬ﻗﺪرت آﻣﺮﯾﮑﺎ در ارﺳﺎل ﺗﺠﻬﯿﺰات ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻮد‪ .‬از اوت ‪ 1990‬ﺗﺎ ژاﻧﻮﯾﻪ ‪ 1991‬ﺑﻪ ﻣﺪت ‪ 5‬ﻣﺎه‬ ‫ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ اﺣﻤﻘﺎﻧﻪ ورود ﻧﯿﺮو و ﺗﺠﻬﯿﺰات آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ را ﻧﻈﺎره ﮐﺮد و اﺟﺎزه داد ﻏﺮب ‪ 550‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﺧﻮد را در ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﻣﺴﺘﻘﺮ ﮐﻨﺪ‬ ‫ﺣﺎل آن ﮐﻪ از ﻧﻘﻄﻪﻧﻈﺮ ﻧﻈﺎﻣﻰ اﯾﻦ ﻣﺪت ﺑﺮاى ﺻﺪام ﮐﺎﻓﻰ ﺑﻮد ﺗﺎ ﺗﻤﺎم ﺑﻨﺎدر ﻣﻬﻢ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ را ﺗﺴﺨﯿﺮ ﮐﻨﺪ و از آنﻫﺎ ﻓﺮﺻﺖ‬ ‫ﺗﺤﮑﯿﻢ ﻣﻮاﺿﻊ را ﺑﮕﯿﺮد‪.‬‬ ‫ﺗﻌﻠﻞ ﺻﺪام ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ در ژاﻧﻮﯾﻪ ‪ 500 ،1991‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ‪ 36 ،‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ‪ 150 ،‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﺷﻮراى ﻫﻤﮑﺎرى ﺧﻠﯿﺞ‬ ‫ﻓﺎرس‪ 19 ،‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﻓﺮاﻧﺴﻮى‪ 20 ،‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﻣﺼﺮى و ‪ 30‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز از ﮐﺸﻮرﻫﺎى دﯾﮕﺮ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺳﺨﺖﺗﺮﯾﻦ‬ ‫ﻗﺴﻤﺖ ﻟﺠﺴﺘﯿﮏ ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ رﺳﺎﻧﺪن ﺣﺪود ‪ 3‬ﻫﺰار ﺗﺎﻧﮏ ﺳﻨﮕﯿﻦ و ‪ 2‬ﻫﺰار ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫آﻏﺎز ﺣﻤﻼت ﻫﻮاﯾﻰ‬ ‫ژﻧﺮال ﻧﻮرﻣﻦ ﺷﻮارﺗﺴﮑﻒ‪ ،‬ﺳﺮﻓﺮﻣﺎﻧﺪه آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ‪ ،‬ﻋﻠﻰرﻏﻢ ارﺗﺶ ﻋﻈﯿﻤﻰ ﮐﻪ در ﺟﻨﻮب ﮐﻮﯾﺖ ﺟﻨﻮب ﻏﺮب ﻋﺮاق ﻣﺴﺘﻘﺮ ﮐﺮده ﺑﻮد ﻫﻨﻮز‬ ‫از درﮔﯿﺮى ﺑﺎ ارﺗﺶ ﯾﮏ ﻣﯿﻠﯿﻮن ﻧﻔﺮى ﻋﺮاق واﻫﻤﻪ داﺷﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ اﺑﺘﺪا ﺑﺎ ﻣﻮﺷﮏﻫﺎى ﮐﺮوز ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ زﯾﺮ ﺳﺎﺧﺖﻫﺎى‬ ‫دﻓﺎﻋﻰ ﺻﺪام‪ ،‬ﺧﻄﻮط ارﺗﺒﺎﻃﻰ و واﺣﺪﻫﺎى رزﻣﻰ او را ﻣﻨﻬﺪم ﮐﻨﺪ و آن ﮔﺎه دﺳﺖ ﺑﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺰﻧﺪ‪.‬‬ ‫در ‪ 17‬ژاﻧﻮﯾﻪ ‪ 1800 ،1991‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎى ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ دﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﻈﯿﻢﺗﺮﯾﻦ ﺣﻤﻠﻪ ﻫﻮاﯾﻰ ﻧﯿﻤﻪ دوم ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺘﻢ زدﻧﺪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﻧﯿﺮوى ﻫﻮاﯾﻰ‬ ‫آﻣﺮﯾﮑﺎ ﭼﻮن از ﻗﺪرت ﭘﺪاﻓﻨﺪ ﻓﺸﺮده ﺑﻐﺪاد اﻃﻼع داﺷﺘﻨﺪ اﺑﺘﺪا ﺑﺎاﺳﺘﻔﺎده از ﺑﻤﺐ اﻓﮑﻦﻫﺎى ﻧﺎﻣﺮﺋﻰ اﺳﺘﯿﻠﺖ اف ‪ 2 ،117 -‬ﻫﺰار ﭘﺪاﻓﻨﺪ‬ ‫ﺑﻐﺪاد را ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﻰ ﮐﺮده و ﭘﺲ از آن راه را ﺑﺮاى ﺣﻤﻠﻪ اﺻﻠﻰ ﺑﺎز ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اف ‪ 18 -‬اف ‪ ،15 -‬ﺗﻮرﻧﺎدو ﻣﯿﺮاژ ﺳﺘﻮن ﻓﻘﺮات ﺣﻤﻠﻪ را ﺗﺸﮑﯿﻞ‬ ‫ﻣﻰداد و ﭼﻮن ﮐﻠﯿﻪى اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ ﻗﺪرت ﻋﻤﻠﯿﺎت در ﺷﺐ را داﺷﺘﻨﺪ ﺣﻤﻠﻪ در ﻧﯿﻤﻪ ﺷﺐ آﻏﺎز ﺷﺪ‪.‬‬ ‫آن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن اﺳﮑﺎدران ﻣﻬﺎﺟﻢ اﻋﻼم ﮐﺮدﻧﺪ ﻓﺸﺮدﮔﻰ آﺗﺶ دﻓﺎﻋﻰ ﺑﻐﺪاد ﺑﺴﯿﺎر ﺑﯿﺶ از ﺗﺨﻤﯿﻦﻫﺎى اوﻟﯿﻪ ﺑﻮد و ﺧﻠﺒﺎﻧﺎن ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ‬ ‫ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻮدﻧﺪ ﻋﻤﺪﺗﺎ از ورود ﺑﻪ ﮔﺮدوﻧﻪ آﺗﺶ اﯾﺠﺎد ﺷﺪه ﭘﺮﻫﯿﺰ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪١٩١‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫اﻣﺎ از روزﻫﺎى دوم و ﺳﻮم ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺣﺠﻢ آﺗﺶ ﻋﺮاق ﮐﻢﺗﺮ ﺷﺪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎى ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ ارﺗﻔﺎع ﺧﻮد را ﮐﺎﻫﺶ داده و ﺑﺎ دﻗﺖ‬ ‫ﺑﯿﺶﺗﺮى اﻫﺪاف را ﺷﮑﺎر ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺗﻠﻔﺎت ﻫﻮاﯾﻰ ‪ 3‬روز اول ﺧﻮد را ﺣﺪود ‪ 10‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ذﮐﺮ ﻣﻰﮐﺮد ﺣﺎل آن ﮐﻪ ﺻﺪام اﯾﻦ رﻗﻢ را‬ ‫ﺑﯿﺶ از ‪ 30‬ﻓﺮوﻧﺪ ﻣﻰداﻧﺴﺖ و ﺑﺎ ﻧﺸﺎن دادن ‪ 7‬ﺧﻠﺒﺎن اﺳﯿﺮ ﻏﺮﺑﻰ ﺑﺮ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﮐﺮد‪ .‬ﺻﺪام در ‪ 22‬ژاﻧﻮﯾﻪ ﺣﻤﻼت ﻣﻮﺷﮑﻰ ﺑﻪ‬ ‫اﺳﺮاﯾﯿﻞ را آﻏﺎز ﮐﺮد ﺗﺎ ﺑﻠﮑﻪ اﻋﺮاب را ﺑﻪ ﺻﻒ ﺧﻮد ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪ اﻣﺎ ﺑﻪ دﺳﺘﻮر آﻣﺮﯾﮑﺎ اﺳﺮاﯾﯿﻞ از اﻗﺪام ﺗﻼﻓﻰﺟﻮﯾﺎﻧﻪ ﺧﻮددارى ﮐﺮد و‬ ‫آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺳﻌﻰ ﮐﺮد ﺑﺎ ﻣﻮﺷﮏﻫﺎى ﺿﺪﻣﻮﺷﮏ ﭘﺎﺗﺮﯾﻮت ﻣﺎﻧﻊ ﺗﺪاوم ﺣﺮﮐﺖ ﻋﺮاق ﺷﻮد اﮔﺮ ﭼﻪ ﭘﺎﺗﺮﯾﻮت ﺗﺎ ﺣﺪودى ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻮد اﻣﺎ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ‬ ‫ﺗﻮﻗﻒ ﺣﻤﻼت ﻣﻮﺷﮑﻰ ﺑﻪ اﺳﺮاﯾﯿﻞ را ﺑﻪ دﻧﺒﺎل داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫در ﻫﻔﺘﻪ دوم‪ ،‬ﺣﻤﻼت ﻫﻮاﯾﻰ ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ ﺑﺎ ‪ 1800‬ﺣﻤﻠﻪ در روز اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺖ و دهﻫﺎ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﻋﺮاﻗﻰ در ﭘﻨﺎه ﻫﮕﺎهﻫﺎى ﺧﻮد ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪه و‬ ‫ﺻﺪﻫﺎ ﺗﺎﻧﮏ ﻧﺎﺑﻮد ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬از ﺧﻄﻮط ﻣﺨﺎﺑﺮاﺗﻰ ﺗﺎ ﺟﺎدهﻫﺎ‪ ،‬ﻧﯿﺮوﮔﺎهﻫﺎ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎى ﻧﻈﺎﻣﻰ و ﻓﺮودﮔﺎهﻫﺎ ﺗﻤﺎﻣﺎ ﻧﺎﺑﻮد ﺷﺪﻧﺪ و ﻋﻤﻼ ارﺗﺒﺎط ﺑﯿﻦ‬ ‫ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺻﺪام دﭼﺎر ﻣﺸﮑﻞ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫در ﻫﻔﺘﻪ ﺳﻮم ﻧﺒﺮد‪ ،‬دهﻫﺎ ﺑﻤﺐ اﻓﮑﻦ ﻋﻈﯿﻢ ﺑﻰ‪ 52 -‬ﺑﻤﺒﺎران ﻟﺸﮑﺮﻫﺎى ﮔﺎرد رﯾﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮرى را ﮐﻪ در اﻃﺮاف ﻧﺎﺻﺮﯾﻪ )ﺑﻪ ﺻﻮرت‬ ‫ذﺧﯿﺮه( ﻣﻮﺿﻊ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار دادﻧﺪ‪.‬‬ ‫در ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﻫﻮاﯾﻰ ﻧﯿﺰ ﺑﺮﺗﺮى ﺧﺮد ﮐﻨﻨﺪه ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژﯾﮑﻰ ﻏﺮب ﺑﺮ ﻋﺮاق ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪ و ﺟﻨﮕﻨﺪهﻫﺎى ﻣﯿﮓ ‪ ،23‬ﻣﯿﮓ ‪ ،27‬ﺳﻮﺧﻮ ‪ ،24‬ﻣﯿﮓ ‪25‬‬ ‫و ﻣﯿﺮاژ ﻫﯿﭻ ﮐﺪام ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ از ﺗﻮر رﻫﮕﯿﺮىﻫﺎى آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ و اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ ﺑﮕﺮﯾﺰﻧﺪ و ﻋﺮاق ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪ ﺑﺨﺸﻰ از ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎى ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺧﺎك‬ ‫اﯾﺮان ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ ﮐﻪ اﯾﺮان ﻧﯿﺰ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻟﺰوم ﺣﻔﻆ ﺑﻰﻃﺮﻓﻰ اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎ را ﭘﺲ ﻧﺪاد‪.‬‬ ‫ﺿﺮﺑﺎت وﯾﺮان ﮐﻨﻨﺪهى ﻫﻮاﯾﻰ آﻣﺮﯾﮑﺎ و ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ ﺑﻪ ﻋﺮاق در ﭘﺎﯾﺎن ﭼﻬﺎر ﻫﻔﺘﻪ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ارﺗﺶ ﻋﻈﯿﻢ ﻋﺮاق ﻣﺒﺪل ﺑﻪ ﻏﻮﻟﻰ دﺳﺖ و ﭘﺎ‬ ‫ﺑﺴﺘﻪ ﺷﻮد ﭼﺮا ﮐﻪ دﺳﺘﻮرات ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﺑﻪ واﺣﺪﻫﺎ ﻧﻤﻰرﺳﯿﺪ و ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ ﻫﻢ واﺣﺪﻫﺎ ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ را از ﺗﺤﺮﮐﺎت دﺷﻤﻦ و‬ ‫اﺗﻔﺎﻗﺎت ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺎﺧﺒﺮ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﺑﺮآوردﻫﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﻰداد ﻫﻨﻮز ارﺗﺶ ﻋﺮاق ‪ 70‬درﺻﺪ ﺗﻮان رزﻣﻰ ﺧﻮد را از ﺣﻔﻆ ﮐﺮده اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺷﻮارﺗﺴﮑﻒ دﺳﺘﻮر ﺗﺪاوم ﺑﻤﺒﺎران‬ ‫را ﺗﺎ ﻧﺎﺑﻮدى ﻧﯿﻤﻰ از ارﺗﺶ ﻋﺮاق ﺻﺎدر ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﺑﻤﺐﻫﺎى ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ در اﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﺑﻪ ﺷﺪت ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﺎ ﮐﻨﺘﺮل ﺗﻠﻮﯾﺰﯾﻮن ﺑﺎ دﻗﺖ ﺗﻤﺎم ﭘﻞﻫﺎ و ﭘﺎﯾﮕﺎهﻫﺎى ﻧﻈﺎﻣﻰ را درﻫﻢ‬ ‫ﻣﻰﮐﻮﺑﯿﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻤﺒﺎرانﻫﺎى ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺑﻰ ‪52 -‬ﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺗﺪاوم ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬آنﻫﺎ ﺑﺎ ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﯿﺮى ﺑﻤﺐﻫﺎى ‪ M. K .82‬ﻣﺤﯿﻄﻰ ﺑﻪ وﺳﻌﺖ ‪ 130‬ﺗﺎ ‪300‬‬ ‫ﻣﺘﺮ را ﺗﺨﺮﯾﺐ ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﭘﺮواز در ارﺗﻔﺎع ﺑﺎﻻ از آﺳﯿﺐ ﭘﺮاﻓﻨﺪﻫﺎ ﻣﺼﻮن ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﺲ از ‪ 39‬روز ﺑﻤﺒﺎران ﺑﻰرﺣﻤﺎﻧﻪ و ﺷﺪﯾﺪ ‪ 1300‬ﺗﺎﻧﮏ ﻋﺮاﻗﻰ )ﺣﺪود ﯾﮏ ﺳﻮم ﺗﻮان زرﻫﻰ(‪ 1100 ،‬ﺗﻮپ )‪ 35‬درﺻﺪ واﺣﺪﻫﺎى ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ‬ ‫ﻋﺮاق( و ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 50‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﻋﺮاﻗﻰ از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻀﺎﻓﺎ آن ﮐﻪ ﺧﻄﺮ ﻧﯿﺮوى ﻫﻮاﯾﻰ ﻋﺮاق ﻣﺮﺗﻔﻊ ﺷﺪ )ﺣﺪود ‪ 100‬ﺗﺎ ‪ 150‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎى‬ ‫ﻋﺮاﻗﻰ از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻨﺪ و ﺣﺪود ‪ 100‬ﻓﺮوﻧﺪ ﺑﻪ اﯾﺮان ﮔﺮﯾﺨﺘﻪ و ﺑﻘﯿﻪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻧﺒﻮدن اﻣﮑﺎن ﭘﺮواز در ﭘﻨﺎﻫﮕﺎهﻫﺎ ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ(‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﻣﻬﻢﺗﺮ از ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﻰﺧﺒﺮى ارﺗﺶ ﻋﺮاق از اﺗﻔﺎﻗﺎت ﻣﺤﯿﻄﻰ او ﺑﻮد ﺧﻄﻮط ﻣﻮاﺻﻼﺗﻰ اﯾﻦ ارﺗﺶ ﺳﺒﺐ ﮔﺮﺳﻨﮕﻰ‪ ،‬ﺗﺸﻨﮕﻰ و ﻓﻘﺪان ﻣﻬﻤﺎت‬ ‫ﺑﺮاى ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺧﻂ ﻣﻘﺪم ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬ ‫اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ ﻧﯿﺰ از اﯾﻦ ﺣﻤﻼت ﻋﻈﯿﻢ آﺳﯿﺐ دﯾﺪه ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬در ﺣﻘﯿﻘﺖ ‪ 80‬ﻫﺰار ﺳﻮرﺗﻰ ﭘﺮواز آنﻫﺎ‪ ،‬ﺳﺒﺐ ﺳﻘﻮط ﺣﺪاﻗﻞ ‪ 40‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ )ﻋﺮاق‬ ‫اﯾﻦ رﻗﻢ را ﺣﺪود ‪ 200‬ﻓﺮوﻧﺪ ﻣﻰداﻧﺴﺖ( آﺳﯿﺐ دهﻫﺎ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎى دﯾﮕﺮ‪ ،‬ﺗﺤﻠﯿﻞ رﻓﺘﻦ ﺷﺪﯾﺪ اﻧﺒﺎرﻫﺎى ﻣﻬﻤﺎت و از ﻫﻤﻪ ﻣﻬﻢﺗﺮ اﻓﺰاﯾﺶ‬ ‫ﺑﻰﺳﺎﺑﻘﻪ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺟﻨﮓ ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪١٩٢‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﺣﻤﻠﻪ ‪ 100‬ﺳﺎﻋﺘﻪ‬ ‫در ‪ 24‬ﻓﻮرﯾﻪ ‪ 1991‬ﻧﻮرﻣﻦ ﺷﻮارﺗﺴﮑﻒ ﺑﻪ ﺳﭙﺎه ﻋﻈﯿﻢ زﻣﯿﻨﻰ ﻓﺮﻣﺎن آﻣﺎدهﺑﺎش ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺮاى ﻫﺠﻮم را داد‪ .‬ﺣﻤﻠﻪى اوﻟﯿﻪ را آﻣﺮﯾﮑﺎ و‬ ‫ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ از ﻃﺮف ﺳﭙﺎه ‪ 18‬و ﺳﭙﺎه ﻫﻔﺘﻢ از ﻃﺮﯾﻖ ﺟﻨﻮب و ﻏﺮب ﮐﻮﯾﺖ اﻧﺠﺎم داد اﻣﺎ ﺑﺮاى آن ﮐﻪ ﺻﺪام ﮐﺎﻣﻼ ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮ ﺷﻮد ﻧﯿﺮوﻫﺎى آﺑﻰ‬ ‫ ﺧﺎﮐﻰ آﻣﺮﯾﮑﺎ در ‪ 23‬ﻓﻮرﯾﻪ ﺣﺮﮐﺘﻰ ﮔﻤﺮاه ﮐﻨﻨﺪه را از ﺳﻮاﺣﻞ ﮐﻮﯾﺖ آﻏﺎز ﮐﺮدﻧﺪ و آن ﮔﺎه در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﻋﺮاﻗﻰﻫﺎ ﺟﻬﺖ ﺣﻤﻠﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ‬‫ﺳﻤﺖ ﺟﻨﻮب ﮐﻮﯾﺖ و درﯾﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ دادﻧﺪ‪ ،‬ﻋﻤﺪه ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ در ﺣﺪود ‪ 700‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز و ‪ 3‬ﻫﺰار ﺗﺎﻧﮏ در ﭘﻨﺎه آﺗﺶ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﻰ‬ ‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎى آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ در ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﻰ ﮐﻢﻧﻈﯿﺮ و ﺳﺮﯾﻊ ﻇﺮف ‪ 24‬ﺳﺎﻋﺖ اﺑﺘﺪا ‪ 300‬ﻫﺰار ﻋﺮاﻗﻰ ﻣﺴﺘﻘﺮ در ﮐﻮﯾﺖ را دور زده و ﺳﭙﺲ ﻇﺮف‬ ‫‪ 72‬ﺳﺎﻋﺖ ﺑﺎ ﺣﻤﻠﻪى ﮔﺎزاﻧﺒﺮى وﺣﺸﺘﻨﺎك ﺟﻨﻮب ﻋﺮاق را از ﺧﺎك اﺻﻠﻰ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر را ﺟﺪا ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻗﺒﻞ از آن ﮐﻪ ارﺗﺶ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﺧﻮد‬ ‫ﺑﯿﺎﯾﺪ ﻧﯿﻢ ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺳﺮﺑﺎز ﻋﺮاﻗﻰ در ﻣﺤﺎﺻﺮه اﻓﺘﺎدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎى ﺿﺮﺑﺘﻰ آى ‪ 10 -‬در ﮐﻨﺎر ﻫﻠﻰﮐﻮﭘﺘﺮﻫﺎى ﺳﻮﭘﺮ ﮐﺒﺮا و آﭘﺎﭼﻰ ﺑﺎﻗﻰ ﻣﺎﻧﺪهى ادوات زرﻫﻰ ﻋﺮاق را ﺑﻪ راﮐﺖ ﻣﻰﺑﺴﺘﻨﺪ و‬ ‫ﺗﻮپﻫﺎى ﻋﺮاق ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﻣﺎﻧﻊ ﺑﺮ ﺳﺮ راه ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن ﺑﻮد ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺎﻫﻮاره ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﻰ ﺷﺪه و ﺑﺎ ﺗﻮپﻫﺎى ‪ 18‬اﯾﻨﭽﻰ )ﮐﻪ اﻃﻼﻋﺎت‬ ‫ﺧﻮد را از ﻃﺮﯾﻖ ﺟﻰﭘﻰاس ﻣﻰﮔﺮﻓﺘﻨﺪ( ﻣﻨﻬﺪم ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻇﺮف ‪ 48‬ﺳﺎﻋﺖ ارﺗﺶ ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ ﺻﺪﻫﺎ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ در داﺧﻞ ﺧﺎك ﻋﺮاق ﭘﯿﺸﺮوى ﮐﺮده و ﺑﻪ ﺣﻮاﻟﻰ ﻧﺎﺻﺮﯾﻪ رﺳﯿﺪه ﺑﻮد‪ ،‬از ﻃﺮﻓﻰ اﺧﺒﺎر‬ ‫رﺳﯿﺪه ﺣﺎﮐﻰ از آن ﺑﻮد ﮐﻪ در ﮐﻮﯾﺖ ﻋﺮاﻗﻰﻫﺎ دﺳﺘﻪ دﺳﺘﻪ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻟﺸﮑﺮﻫﺎى ﮔﺎرد ﻧﯿﺰ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﻣﻮﺿﻊ ﺗﻬﺎﺟﻤﻰ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﻤﺒﺎرانﻫﺎى ﻋﻈﯿﻢ اﻣﮑﺎن ﺗﺤﺮك را از آنﻫﺎ ﺳﻠﺐ ﮐﺮده ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﮐﺎﻟﯿﻦ ﭘﺎول‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه دﯾﮕﺮ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ‪ ،‬در ‪ 27‬ﻓﻮرﯾﻪ رﺳﻤﺎ اﻋﻼم ﮐﺮد ﮐﻪ ﺗﻮان رزﻣﻰ ﻋﺮاق ﻣﻨﻬﺪم ﺷﺪه و در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺟﻨﻮب ﻋﺮاق ﻧﯿﺮوﯾﻰ‬ ‫ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ آﻣﺎدهى ﺑﺮاى ﺟﻨﮓ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ‪ ،‬اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ و ﻋﺮﺑﻰ ﻧﯿﺰ در ﮐﻠﯿﻪى ﺟﺒﻬﻪﻫﺎ ﺑﺎ اﻋﻼم اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﮐﻪ دﺷﻤﻦ دﺳﺖ از ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﮐﺴﺐ دﺳﺘﻮر‬ ‫ﻣﻰﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ در واﺷﻨﮕﺘﻦ ﺟﺮجﺑﻮش ﻇﺎﻫﺮا ﻫﻨﻮز ﻋﻼﻗﻪاى ﺑﻪ ﺣﺬف ﺻﺪام ﻧﺪاﺷﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ دﺳﺘﻮر ﺗﻮﻗﻒ ﻋﻤﻠﯿﺎت را در ﭘﺸﺖ دﺟﻠﻪ‬ ‫ﺻﺎدر ﮐﺮد ﺣﺎل آن ﮐﻪ ﺑﺮاى دﻧﯿﺎ واﺿﺢ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻐﺪاد در ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺮاﯾﻄﻰ ﻃﻰ ﯾﮏ ﻫﻔﺘﻪ ﻓﺘﺢ ﻣﻰﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﻗﺒﻮل ﺷﮑﺴﺖ از ﺳﻮى ﺻﺪام در‬ ‫‪ 28‬ﻓﻮرﯾﻪ ‪ ،1991‬ﺟﻨﮓ ‪ 43‬روز ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﯿﺪ و ﮐﻮﯾﺖ ﭘﺲ از ‪ 7‬ﻣﺎه آزاد ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮد‬ ‫ﻧﺒﺮد ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس را ﻣﻰﺗﻮان ﻧﻘﻄﻪى ﻋﻄﻒ ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﻫﻮاﯾﻰ داﻧﺴﺖ‪ .‬درسﻫﺎى اﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﻣﺤﺪود ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ رزﻣﻰ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ در‬ ‫ﻋﺮﺻﻪى ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ اﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﻫﺸﺪارى ﺑﻮد ﺑﺮاى ﮐﺸﻮرﻫﺎى ﻣﺴﺘﻘﻞ در دﻧﯿﺎى ﺗﮏ ﻗﻄﺒﻰ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺮرﺳﻰ اﯾﻦ ﺟﻨﮓ را از دو زاوﯾﻪ ﻧﻈﺎﻣﻰ‬ ‫و ﺳﯿﺎﺳﻰ ﺑﺮرﺳﻰ ﻣﻰﮐﻨﯿﻢ‪:‬‬ ‫زاوﯾﻪ ﺳﯿﺎﺳﻰ‬ ‫اﻟﻒ‪ :‬اﺗﺤﺎد ﺷﻮروى در ‪ 1990‬در آﺳﺘﺎﻧﻪى ﻓﺮوﭘﺎﺷﻰ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد و ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﺗﻌﺮﯾﻔﻰ از دﻧﯿﺎى ﭘﺲ از ﺷﻮروى ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬ﺷﮑﺴﺖ ﺻﺪام‬ ‫ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ از اﯾﻦ ﭘﺲ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺟﻬﺎن ﺷﺎﻫﺪ ﺟﻨﮓﻫﺎى ﯾﮏ ﻃﺮﻓﻪ و ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺣﺎل آن ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از اﯾﻦ ﯾﮑﻰ از دو‬ ‫اﺑﺮﻗﺪرت ﺑﺰرگ ﺟﻬﺎن ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﮐﺸﻮر ﻗﺮﺑﺎﻧﻰ ﻣﻰﺷﺘﺎﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ب‪ :‬آﻣﺮﯾﮑﺎ در ﺟﻨﮓ ‪ 1991‬ﺑﺎ از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن ارﺗﺶ ﻏﻮلآﺳﺎى ﺻﺪام و ﺗﺒﻠﯿﻎ اﯾﻦ ﭘﯿﺮوزى ﺑﻪ دﻧﯿﺎ دﯾﮑﺘﻪ ﮐﺮد ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﻗﺎدر اﺳﺖ ﺑﺎ‬ ‫ﺑﺴﯿﺞ ﻋﻤﻮﻣﻰ اﻧﺒﻮﻫﻰ از ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﻫﺮ ﻗﺪرت ﻣﻨﻄﻘﻪاى را درﻫﻢ ﺑﮑﻮﺑﺪ و اﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﻧﻈﺎﻣﻰ ﻧﻮﯾﻦ ﺟﻬﺎن ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ج‪ :‬از ﻧﻈﺮ روﺣﻰ و ﺳﯿﺎﺳﻰ ﭘﯿﺮوزى ﺳﺮﯾﻊ آﻣﺮﯾﮑﺎ در ﺟﻨﮓ ﮐﻮﺑﺖ و ﻋﺮاق ﺳﺒﺐ ﺷﺪ ﺗﺎ ﮐﺎﺑﻮس وﯾﺘﻨﺎم در ﺷﻨﺰارﻫﺎى ﻣﻨﻄﻘﻪ دﻓﻦ ﺷﻮد و‬ ‫ﻣﺮدم آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺧﯿﺎل ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ از اﯾﻦ ﭘﺲ دوﻟﺖ آنﻫﺎ در ﻫﺮ ﻧﺒﺮدى ﺑﻪ ﭘﯿﺮوزى ﺳﻬﻞ و آﺳﺎن دﺳﺖ ﻣﻰﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫‪١٩٣‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫د‪ :‬آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﺎ درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪن رژﯾﻢ ﺑﻌﺜﺖ ﻋﺮاق ﺑﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎى ﻣﻨﻄﻘﻪ و ﺟﻬﺎن ﻫﺸﺪار داد ﮐﻪ ﻧﻈﻢ ﺳﻨﺘﻰ ﻣﻨﻄﻘﻪ اﺻﻼ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﻨﺪ و ﻫﺮ‬ ‫ﮐﺲ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺗﻐﯿﯿﺮ اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ ﺑﺮود ﺑﺎﯾﺪ آﻣﺎدهى ﺟﻨﮓ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫آﺛﺎر ﻧﻈﺎﻣﻰ‬ ‫اﻟﻒ‪ :‬درس اول ﺟﻨﮓ ﻋﺮاق‪ ،‬ﻗﺪرت روز اﻓﺰون اﻃﻼﻋﺎت در ﺟﻨﮓﻫﺎى ﺟﺪﯾﺪ اﺳﺖ‪ .‬آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﻤﺐ اﻓﮑﻦﻫﺎى دﯾﺪ در ﺷﺐ‪،‬‬ ‫ﻣﺎﻫﻮارهﻫﺎ‪ ،‬ﺟﺎﺳﻮﺳﺎن ﺧﻮد و ﺣﺘﺎ ﻣﻮﺷﮏﻫﺎى ﻫﻮﺷﻤﻨﺪ ﻫﺮ ﺣﺮﮐﺖ ارﺗﺶ ﻋﺮاق را ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮل را داﺷﺖ و ﻓﻀﺎى واﻗﻌﻰ از ﺟﻨﮓ را در‬ ‫اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺖ ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ ﺑﻐﺪاد ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺑﻰاﻃﻼﻋﻰ از ﻓﻀﺎى ﻣﯿﺪان ﻧﺒﺮد در »ﻓﻘﺮ ﻣﻄﻠﻖ اﻃﻼﻋﺎت« ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ب‪ :‬ﻗﺪرت ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژى ﺟﺪﯾﺪ ﺟﻨﮕﻰ در اﯾﻦ ﻧﺒﺮد ﺧﻮد را ﻧﺸﺎن داد و ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪ ﮐﻪ ﻃﻰ ﺳﺎلﻫﺎى ‪ 1980‬ﺗﺎ ‪ ،1990‬ﺟﻤﻬﻮرى ﺧﻮاﻫﺎن‬ ‫آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﺎ ﺻﺮف ﺳﺎﻻﻧﻪ ‪ 300‬ﺗﺎ ‪ 400‬ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر ﺑﻮدﺟﻪ دﻓﺎﻋﻰ ﺑﯿﮑﺎر ﻧﺒﻮدهاﻧﺪ ﭼﻪ ﺳﻼحﻫﺎى ﮔﺮان و ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪاى را ﺳﺎﺧﺘﻪاﻧﺪ ﯾﺎ ﻧﺒﺮد از‬ ‫ﻧﻈﺮ ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮى ﺗﻠﻔﺎت ﺣﯿﺮتآور اﺳﺖ‪ 149 ،‬ﮐﺸﺘﻪ و ‪ 513‬زﺧﻤﻰ ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ در ﺑﺮ ‪ 100‬ﺗﺎ ‪ 150‬ﻫﺰار ﮐﺸﺘﻪ و زﺧﻤﻰ ﻋﺮاق‪.‬‬ ‫ج‪ :‬ﺟﻨﮓ ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ دﯾﮕﺮ دوران ارﺗﺶﻫﺎى ﻋﻈﯿﻢ ﺑﻪ ﺳﺮ آﻣﺪه و در ﯾﮏ »ﻧﺒﺮد ﻧﻮﯾﻦ« آن ﭼﻪ اﻫﻤﯿﺖ دارد ﻗﺪرت آﺗﺶ‪،‬‬ ‫ﺳﺮﻋﺖ ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﯾﻰ‪ ،‬ﻫﻮش ﻧﯿﺮوﻫﺎى رزﻣﻨﺪه و اﺑﺘﮑﺎر ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن اﺳﺖ‪.‬ﺻﺪﻫﺎ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﻋﺮاﻗﻰ ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ از ﻟﺸﮑﺮﻫﺎى‬ ‫ﻣﺘﻼﺷﻰ ﺷﺪه ﺧﻮد ﻓﺮار ﮐﺮده و ﺗﺎ ﻫﻔﺘﻪﻫﺎ در ﺑﯿﺎﺑﺎنﻫﺎى ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﻰآب و ﻏﺬا ﻣﺘﻮارى ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﻧﺒﻮد اﻧﮕﯿﺰه و ﻣﺮﻋﻮب ﺷﺪن آنﻫﺎ ﺳﺒﺐ ﺷﺪ‬ ‫ﺗﺎ آنﻫﺎ ﺗﻦ ﺑﻪ ﺧﺠﺎﻟﺖآورﺗﺮﯾﻦ ﺷﮑﺴﺖ ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﺪﻫﻨﺪ ﺣﺎل آن ﮐﻪ ﺻﺪام ﺧﯿﺎل ﻣﻰﮐﺮد در ﺟﻨﻮب دﺟﻠﻪ و ﻓﺮات ‪ 42‬ﻟﺸﮑﺮ را )ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﺮ‬ ‫روى ﮐﺎﻏﺬ( در اﺧﺘﯿﺎر دارد‪.‬‬ ‫د‪ -‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻟﺠﺴﺘﯿﮏ اﮔﺮ ﭼﻪ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﯿﺮى ﺟﻨﮓ ﺑﺮقآﺳﺎ را ﺑﺮاى از ﮐﺎر اﻧﺪاﺧﺘﻦ دﺷﻤﻦ‪ ،‬آﻟﻤﺎنﻫﺎ در ﺟﻨﮓ دوم ﺟﻬﺎﻧﻰ اﺑﺪاع‬ ‫ﮐﺮدﻧﺪ و اﺳﺮاﯾﯿﻠﻰﻫﺎ در ﺟﻨﮓﻫﺎى ‪ 1956‬و ‪ 1967‬ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ اﻣﺎ آن ﭼﻪ در ﺟﻨﮓ ﺻﺤﺮا )ﯾﺎ ﺗﻮﻓﺎن ﺻﺤﺮا( رخ داد ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮى ﺑﻮد‪.‬‬ ‫دو ﺳﭙﺎه ﻋﻈﯿﻢ در ﯾﮏ ﺷﻨﺰار ﮔﺮم و ﺑﻰآب و ﻋﻠﻒ ﻇﺮف ‪ 72‬ﺳﺎﻋﺖ ‪ 300‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ در ﻋﻤﻖ ﺧﺎك دﺷﻤﻦ ﭘﯿﺸﺮوى ﮐﺮده و ﻣﻨﻄﻘﻪاى ﺑﻪ‬ ‫وﺳﻌﺖ ‪ 3‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﺎك ﮐﻮﯾﺖ )ﺣﺪود ‪ 60‬ﻫﺰار ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ( را ﺑﻪ ﺗﺼﺮف در آوردﻧﺪ در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ ﺟﺎده در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺮاى‬ ‫اﺳﺘﻔﺎدهى ﮐﺎﻣﯿﻮنﻫﺎ وﺟﻮد داﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺮ روى اﯾﻦ ﺟﺎده ‪ 4500‬ﮐﺎﻣﯿﻮن ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ ﺑﻪ ﻃﻮر داﺋﻢ در رﻓﺖ و آﻣﺪ ﺑﻮد و ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎى ﺗﺮاﺑﺮى ﺳﻰ ‪ 5 -‬و ﺳﻰ ‪130 -‬‬ ‫ﻫﺰاران ﺗﻦ ﻣﻠﺰوﻣﺎت را در ﺑﺴﺘﻪﻫﺎى ﻋﻈﯿﻢ ﺑﺎدى ﺑﺎ ﭼﺘﺮ ﻧﺠﺎت ﺑﺮ ﺳﺮ راه ﻧﯿﺮوﻫﺎى در ﺣﺎل ﺣﺮﮐﺖ ﻣﻰرﯾﺨﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ه ‪ -‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﻘﺶ ﻧﯿﺮوى ﻫﻮاﯾﻰ از زﻣﺎﻧﻰ ﮐﻪ در ﺟﻨﮓﻫﺎى ﻧﯿﻤﻪ اول ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺘﻢ ﻧﯿﺮوى ﻫﻮاﯾﻰ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻬﻢ در ﻧﺒﺮدﻫﺎ ﻣﻄﺮح ﺷﺪ ﺗﺎ‬ ‫ﺳﺎل ‪ 1991‬اﻋﺘﻘﺎد اﮐﺜﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﻋﺎﻟﻰ ﺳﺘﺎﻫﺎ و ﺑﻪ وﯾﮋه ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن زﻣﯿﻨﻰ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﻤﻰﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻮان رزﻣﻰ ﯾﮏ واﺣﺪ‬ ‫ﺑﺰرگ زﻣﯿﻨﻰ را از ﺑﯿﻦ ﺑﺒﺮد‪ .‬ﻧﺎﺗﻮاﻧﻰ آﻟﻤﺎن در ﺟﻠﻮﮔﯿﺮى از ﭘﯿﺸﺮوى ارﺗﺶ ﮔﺮوهﻫﺎى ﺑﺰرگ روس در ﺟﻨﮓ دوم ﺟﻬﺎﻧﻰ‪ ،‬ﻧﺎﺗﻮاﻧﻰ ‪ 5‬ﻫﺰار‬ ‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎى آﻣﺮﯾﮑﺎ در ﺟﻨﮓ وﯾﺘﻨﺎم در ﺟﻠﻮﮔﯿﺮى از ﭘﯿﺸﺮوى وﯾﺘﻨﺎم ﺟﻨﻮﺑﻰ و ﻧﺎﺗﻮاﻧﻰ ﻧﯿﺮوى ﻫﻮاﯾﻰ ﺗﻘﻮﯾﺖ ﺷﺪهى ﻋﺮاق در ﺟﻠﻮﮔﯿﺮى از‬ ‫ﭘﯿﺸﺮوى ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﯾﺮان در ﻓﺎو ﻫﻤﮕﻰ ﻣﻮﯾﺪ اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ در ﺟﻨﮓ ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪ ﺣﺘﺎ ارﺗﺸﻰ ﺑﻪ اﺳﺘﻌﺪاد ‪ 42‬ﻟﺸﮑﺮ را‬ ‫ﻣﻰﺗﻮان ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﻧﯿﺮوى ﻫﻮاﯾﻰ از ﮐﺎر اﻧﺪاﺧﺖ‪.‬‬ ‫در ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻧﯿﺮوى زﻣﯿﻨﻰ ﻋﺮاق در ‪ 24‬ﻓﻮرﯾﻪ )ﻗﺒﻞ از آﻏﺎز ﺣﻤﻠﻪ زﻣﯿﻨﻰ( ﺟﻨﺎزهاى ﺑﯿﺶ ﻧﺒﻮد و ﺣﻤﻠﻪ زﻣﯿﻨﻰ ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ »ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ ﻧﻤﺎﯾﺶ‬ ‫ﺑﺰرگ ﺑﻮد«‪ .‬ارﺗﺸﻰ ﮐﻪ ﯾﮏ ﺳﻮم آن از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺳﺮﺑﺎزان آن از ﺧﺎﻧﻪ و ﮐﺎﺷﺎﻧﻪ ﺧﻮد ﻫﯿﭻ ﺧﺒﺮى ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﻧﻤﻰداﻧﻨﺪ ﺑﺎ ﭼﻪ‬ ‫ﮐﺴﻰ و در ﮐﺠﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺠﻨﮕﻨﺪ‪ ،‬ﮔﺮﺳﻨﮕﻰ و ﮐﻤﺒﻮد ﻣﻬﻤﺎت ﮐﻞ واﺣﺪﻫﺎ را رﻧﺞ ﻣﻰدﻫﺪ و روزاﻧﻪ ‪ 1800‬ﺳﻮرﺗﻰ ﭘﺮواز ﻋﻠﯿﻪ آن اﻧﺠﺎم ﻣﻰﺷﻮد‬ ‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻰﺗﻮاﻧﺪ در ﺑﺮاﺑﺮ ارﺗﺶ زﻣﯿﻨﻰ ﺗﺎزهﻧﻔﺲ ‪ 16‬ﻣﻠﯿﺘﻰ ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ دوام آورد‪.‬‬

‫‪١٩٤‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫آﯾﺎ ارﺗﺶ ﻋﺮاق ﻣﺤﮑﻮم ﺑﻪ ﺷﮑﺴﺖ ﺑﻮد؟‬ ‫ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ اﺣﻤﻖﺗﺮﯾﻦ ﺳﺮدار ﺗﺎرﯾﺦ ﺑﻮده و ﻫﺴﺖ‪ .‬اﺷﺘﺒﺎه اﺣﻤﻘﺎﻧﻪى زﻧﺪﮔﻰ او در ‪ 31‬ﺷﻬﺮﯾﻮر ‪ 1359‬رخ داد و اﺷﺘﺒﺎه اﺣﻤﻘﺎﻧﻪﺗﺮ او ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺮداد ‪) 1369‬ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﮐﻮﯾﺖ( ﺑﺎز ﻣﻰﮔﺮدد‪ ،‬آﺧﺮﯾﻦ اﺷﺘﺒﺎه اﺣﻤﻘﺎﻧﻪى او در ﺟﻨﮓ دوم ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس در ﻓﺮوردﯾﻦ ‪ 1382‬ﺑﻮد ﮐﻪ ﺳﺒﺐ‬ ‫ﺧﺎﺗﻤﻪى زﻧﺪﮔﻰ ﺳﯿﺎﺳﻰ او ﺷﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ اﺷﺘﺒﺎه او از دﺳﺖ دادن ‪ 39‬روز ﺣﯿﺎﺗﻰ در ﺟﻨﮓ ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس ﺑﻮد‪ .‬او ﻓﺮﻣﺎﻧﺪهى ﺑﺎ ﺗﺪﺑﯿﺮى ﺑﻮد‪ .‬اﮔﺮ آن ﻗﺪر ﺷﺠﺎع ﺑﻮد ﮐﻪ‬ ‫ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﮐﻮﯾﺖ در ‪ 1990‬ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺒﺮد ﺑﺎﯾﺪ ﺟﺴﺎرت ﻣﻰﮐﺮد و ﭘﺲ از آﻏﺎز ﺣﻤﻠﻪ ﻫﻮاﯾﻰ ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ در ‪ 17‬ژاﻧﻮﯾﻪ ‪ 1991‬ﺑﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎى‬ ‫ﻏﯿﺮآﻣﺎده ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ در ﺷﻤﺎل ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻰﺑﺮد‪ .‬ﺷﮑﻰ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ واﺣﺪﻫﺎى زرﻫﻰ او ﺧﯿﻠﻰ ﺳﺮﯾﻊ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﻋﻘﺐ راﻧﺪن ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ ﻣﻰﺷﺪ‬ ‫ﺑﺮﺗﺮى ‪ 2‬ﺑﺮ ﯾﮏ او در ﺑﺨﺶ زرﻫﻰ در ﮐﻨﺎر ﺑﺮﺧﻮردارى از آﺗﺶ ﺗﻮﭘﺨﺎﻧﻪ ﭘﯿﺮوزى او را ﺗﻀﻤﯿﻦ ﻣﻰﮐﺮد‪ .‬ﺳﺮﻓﺮﻣﺎﻧﺪهى ارﺗﺶ آﻣﺮﯾﮑﺎ در‬ ‫ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس‪ ،‬ﻧﻮرﻣﻦ ﺷﻮارﺗﺴﮑﻒ‪ ،‬اذﻋﺎن ﻣﻰﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﮐﺎﺑﻮس ﻣﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﭘﯿﺶ دﺳﺘﺎﻧﻪ ﺻﺪام ﺑﻮد‪ .‬او ﻣﻰﮔﻮﯾﺪ‪» :‬ﺻﺪام ﺑﺎ دﺳﺖﻫﺎى ﺧﻮدش‬ ‫ﻫﺰار ﺗﺎﻧﮏ و زرﻫﭙﻮش را در ﺻﺤﺮا )ﺑﻪ دﻟﯿﻞ اﺗﺨﺎذ ﻣﻮﺿﻊ دﻓﺎﻋﻰ( دﻓﻦ ﮐﺮد‪«.‬‬ ‫ﺗﮏ ﻣﺤﺪود ﻋﺮاق در ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﺧﻔﺠﻰ در ﺷﻤﺎل ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن در ‪ 30‬ژاﻧﻮﯾﻪ آﺳﯿﺐﭘﺬﯾﺮى ﺧﻄﻮط دﻓﺎﻋﻰ ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ را ﻧﺸﺎن داد‪ .‬در اﯾﻦ‬ ‫ﻋﻤﻠﯿﺎت ﻣﺤﺪود ‪ 12‬ﺗﻔﻨﮕﺪار آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ و ‪ 18‬ﺳﺮﺑﺎز ﺳﻌﻮدى ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ و اﮔﺮ ﭼﻪ ‪ 30‬ﺳﺮﺑﺎز ﻋﺮاﻗﻰ ﻧﯿﺰ از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻨﺪ اﻣﺎ ﻣﻰﺗﻮان ﺗﺼﻮر‬ ‫ﮐﺮد ﺣﺮﮐﺖ ‪ 20‬ﻟﺸﮑﺮ زرﻫﻰ )ﻗﺒﻞ از آن ﮐﻪ ﺗﺤﺖﺗﺄﺛﯿﺮ ﺑﻤﺒﺎران ﺿﻌﯿﻒ ﺷﻮﻧﺪ( ﻣﻰﺗﻮاﻧﺴﺖ ﭼﻪ ﺣﺠﻢ ﺗﻠﻔﺎﺗﻰ ﺑﺮ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰﻫﺎ وارد ﮐﻨﺪ و‬ ‫دﺳﺖ ﮐﻢ ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﺷﮑﺴﺖ ﻧﻈﺎﻣﻰﺗﺎرﯾﺦ را ﻧﺼﯿﺐ ﻋﺮاﻗﻰﻫﺎ ﻧﮑﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺟﻨﮓ دوم ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس‬ ‫ﺟﻨﮓ ﻋﺮاق و آﻣﺮﯾﮑﺎ‬ ‫ﺣﻮادث ﭘﺲ از ‪ 11‬ﺳﭙﺘﺎﻣﺒﺮ ‪ 2001‬آﻣﺮﯾﮑﺎ را ﺑﺮ آن داﺷﺖ ﺗﺎ از »ﻓﺮﺻﺖﻫﺎ« ﻧﻬﺎﯾﺖ اﺳﺘﻔﺎده را ﮐﺮده و ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ »ﺗﻬﺪﯾﺪﻫﺎى اﺣﺘﻤﺎﻟﻰ‬ ‫آﯾﻨﺪه« را از ﻫﻢ اﮐﻨﻮن ﺧﻨﺜﻰ ﮐﻨﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ اﯾﻦ ﺗﻬﺪﯾﺪﻫﺎى اﺣﺘﻤﺎﻟﻰ ﺧﻄﺮ ﻗﺪرت ﮔﺮﻓﺘﻦ دوﻟﺖﻫﺎى ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﻣﺨﺎﻟﻒ آﻣﺮﯾﮑﺎ در ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ‬ ‫ﺑﻮده و ﻫﺴﺖ‪ .‬آن ﭼﻪ ﮐﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ را ﻣﻰﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻰ از ﭘﺎ ﺑﯿﻨﺪازد ﻣﺴﺌﻠﻪ اﻧﺮژى اﺳﺖ‪ .‬ﻧﯿﺎز اﯾﻦ ﮐﺸﻮر در ﺳﺎل ‪ 2004‬روزاﻧﻪ ‪20‬‬ ‫ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺑﺸﮑﻪ ﻧﻔﺖ ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ دو ﺳﻮم اﯾﻦ رﻗﻢ از ﺧﺎرج ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻣﻰﺷﻮد و ‪ 70‬درﺻﺪ اﯾﻦ ﻣﺎده ﭘﺮارزش ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ ﺑﻮده و ﺗﻨﻬﺎ‬ ‫‪ 7‬ﮐﺸﻮر ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن‪ ،‬اﯾﺮان‪ ،‬ﻋﺮاق‪ ،‬ﮐﻮﯾﺖ‪ ،‬اﻣﺎرت ﻣﺘﺤﺪه‪ ،‬ﻗﻄﺮ و ﺑﺤﺮﯾﻦ از ﻧﯿﻤﻪ ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺖ و ﯾﮑﻢ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﻧﻔﺖ دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺟﻬﺖ اﮔﺮ‬ ‫اﯾﻦ ﮔﻠﻮﮔﺎه اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ در »اﯾﻦ ﺳﺎلﻫﺎ ﺧﻼء ﻗﺪرت« ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﯿﻔﺘﺪ ﺧﯿﺎل آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﺮاى ﮐﻞ ﻗﺮن ﺑﯿﺴﺖ و ﯾﮑﻢ راﺣﺖ اﺳﺖ و‬ ‫ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ ﻣﻰﺗﻮاﻧﺪ رﻗﺒﺎى اﺣﺘﻤﺎﻟﻰ ﺧﻮد ﻧﻈﯿﺮ اروﭘﺎى ﻏﺮﺑﻰ و ﭼﯿﻦ را از اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﺑﮕﺬارد‪.‬‬ ‫ﺑﻬﺎﻧﻪ ﺳﻼحﻫﺎى ﮐﺸﺘﺎر ﺟﻤﻌﻰ‬ ‫آﻣﺮﯾﮑﺎ از اواﺧﺮ دﻫﻪ ‪ 90‬ﺑﻪ ﺑﻬﺎﻧﻪى وﺟﻮد ﺳﻼحﻫﺎى ﮐﺸﺘﺎر ﺟﻤﻌﻰ ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ را ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺗﻬﺪﯾﺪ ﮐﺮد و اﯾﻦ ﺗﻬﺪﯾﺪ در زﻣﺴﺘﺎن ‪1381‬‬ ‫)ژاﻧﻮﯾﻪ ‪ (2003‬ﺑﻪ اوج ﺧﻮد رﺳﯿﺪ‪ .‬و در اﺳﻔﻨﺪ ‪) 1381‬ﻣﺎرس ‪ (2003‬ﺑﻪ اوج ﺧﻮد رﺳﯿﺪ در اﯾﻦ زﻣﺎن آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﺎ ‪ 250‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز‪1000 ،‬‬ ‫ﺗﺎﻧﮏ و ﺣﺪود ‪ 900‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ آﻣﺎده ﻫﺠﻮم ﺑﻪ ﻋﺮاق ﺑﻮد‪ .‬اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﻰ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻋﺮاﻗﻰ در اﯾﻦ زﻣﺎن ﮐﻢﺗﺮ از ‪ 350‬ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز‪300 ،‬‬ ‫ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ‪ 1000 ،‬دﺳﺘﮕﺎه ﺗﻮپ و ‪ 2500‬دﺳﺘﮕﺎه ﺗﺎﻧﮏ ﺗﺨﻤﯿﻦ زده ﻣﻰﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﮔﺮﻓﺘﺎرى اﻗﺘﺼﺎدى ﻋﺮاق‪ ،‬ﻧﺎﺷﻰ از ‪ 12‬ﺳﺎل ﺗﺤﺮﯾﻢ‬ ‫اﺻﻼ اوﺿﺎع ﻣﻨﺎﺳﺒﻰ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮ روى ‪ 6‬ﻟﺸﮑﺮ ﮔﺎرد رﯾﺎﺳﺖ ﮐﻪ در اﻃﺮاف ﺑﻐﺪاد ﺑﻮدﻧﺪ ﺣﺴﺎب ﺑﺎز ﻣﻰﮐﺮد‪.‬‬

‫‪١٩٥‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫آﻏﺎز ﺣﻤﻠﻪ‬ ‫‪ 29‬اﺳﻔﻨﺪ ‪ 1381) 20‬ﻣﺎرس ‪ (2003‬آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺣﻤﻠﻪ را ﺑﺎ ﺑﻤﺒﺎران ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺑﻐﺪاد ﺑﺮاى ﮐﺸﺘﻦ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻣﻬﻢ ﻧﻈﺎﻣﻰ و اﻣﻨﯿﺘﻰ ﻋﺮاق آﻏﺎز ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﺑﻤﺐﻫﺎى ده ﺗﻨﻰ و ﻣﻮﺷﮏﻫﺎى ﮐﺮوز در ﻣﻘﯿﺎس ﮔﺴﺘﺮده ﻋﻠﯿﻪ ﺑﻐﺪاد ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ و ﻫﻢ زﻣﺎن ﻧﻮزده ﺷﻬﺮ دﯾﮕﺮ ﻋﺮاق زﯾﺮ آﺗﺶ‬ ‫ﻫﻮاﯾﻰ و درﯾﺎﯾﻰ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻤﺐ اﻓﮑﻦﻫﺎى ﻧﺎﻣﺮﺋﻰ ﺑﻰ‪ -‬ﯾﮏ و اف ‪ 117 -‬ﻣﺮاﮐﺰ اﺻﻠﻰ ﻋﺮاق را ﭘﯿﺎﭘﻰ ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار دادﻧﺪ و ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ ﺑﻪ ﻓﺎو و ﻧﯿﺮوﻫﺎى‬ ‫آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ ﺑﻪ اماﻟﻘﺼﺮ در ﺟﻨﻮب ﻋﺮاق ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدﻧﺪ اﻣﺎ ﻋﻠﻰرﻏﻢ آن ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ آنﻫﺎ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺳﺎده ﻓﺮض ﺷﺪ ﺗﯿﺮاﻧﺪازان ﻋﺮاﻗﻰ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻰ‬ ‫از ﭘﺲ ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن ﺑﺮآﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺎ ﺳﻘﻮط ﯾﮏ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎﻫﺎى آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ در اول ﻓﺮوردﯾﻦ و ﺳﻘﻮط ﯾﮏ ﻫﻠﻰﮐﻮﭘﺘﺮ ﺑﺎ ‪ 16‬ﺳﺮﻧﺸﯿﻦ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰﻫﺎ اوﻟﯿﻦ ﺗﻠﻔﺎت را ﺗﺤﻤﻞ ﮐﺮدﻧﺪ اﻣﺎ‬ ‫‪ 4‬ﻟﺸﮑﺮ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ از ﺑﯿﺎﺑﺎنﻫﺎى ﺟﻨﻮب ﻋﺮاق ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﺑﻪ ﺟﻨﻮب ﻧﺎﺻﺮﯾﻪ ﺷﻬﺮ اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ ﻣﺠﺎور رود ﻓﺮات رﺳﯿﺪﻧﺪ‪ .‬از ﻃﺮف‬ ‫دﯾﮕﺮ ﺑﺼﺮه ﻧﯿﺰ ﻋﻠﻰرﻏﻢ ﺑﻤﺒﺎران ﻣﺪام ﺗﻮﺳﻂ ﺑﻤﺐ اﻓﮑﻦﻫﺎى اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ ﺑﻰ‪ 52 -‬و دهﻫﺎ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎى اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺷﺪ و ﻟﺸﮑﺮﻫﺎى‬ ‫اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ ﻧﺎﮔﺰﯾﺮ ﺷﻬﺮ را ﻣﺤﺎﺻﺮه ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﺎ اﯾﻦ زﻣﺎن ‪ 2‬ﻫﺰار ﺳﻮرﺗﻰ ﭘﺮواز و ‪ 1000‬ﻣﻮﺷﮏ ﮐﺮوز ﻋﻠﯿﻪ ﻋﺮاﻗﻰﻫﺎ ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد‪.‬‬ ‫در ﺟﻨﻮب ﻧﺎﺻﺮﯾﻪ و ﺑﺼﺮه آﻣﺮﯾﮑﺎ و اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺑﺮاى اوﻟﯿﻦ ﺑﺎر دﻓﺎع ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻋﺮاﻗﻰﻫﺎ ﺑﻪ وﯾﮋه ﻟﺸﮑﺮ ‪ 51‬ﻋﺮاق ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪﻧﺪ اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﻰ ﺑﻮد‬ ‫ﮐﻪ ﻧﺒﺮد در ‪ 150‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮى ﻋﻤﻖ ﺧﺎك ﻋﺮاق ﺻﻮرت ﻣﻰﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫روز ﭼﻬﺎرم ﻧﺒﺮد ﭘﺲ از آن ﮐﻪ ﻣﺠﺪدا ﺗﮏ ﺗﯿﺮاﻧﺪازان ﻋﺮاﻗﻰ ﭼﻨﺪ ﺳﺮﺑﺎز ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ را از ﭘﺎى در آوردﻧﺪ و در ﺟﻨﻮب ﻧﺎﺻﺮﯾﻪ ﺣﻤﻼت ﻣﺘﻌﺪد‬ ‫آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻰﻓﺎﯾﺪه ﻧﺸﺎن داد‪ ،‬ژﻧﺮال رﯾﭽﺎرد ﻣﺎﯾﺮز رﺋﯿﺲ ﺳﺘﺎد ﻣﺸﺘﺮك آﻣﺮﯾﮑﺎ و ﻃﺮاح اﺻﻠﻰ ﺣﻤﻠﻪ اذﻋﺎن ﮐﺮد ﮐﻪ دﻓﺎع ﻋﺮاق ﻣﺤﮑﻢﺗﺮ از‬ ‫ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﻰﻫﺎى اوﻟﯿﻪ ﺑﻮده و ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺳﺎده ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰﻫﺎ درﯾﺎﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﺳﺘﺮاﺗﮋى ﻋﺮاق در اﯾﻦ ﺟﻨﮓ دﻓﺎع در ﺷﻬﺮﻫﺎ و‬ ‫ﺣﻮﻣﻪ آنﻫﺎ اﺳﺖ و ﻫﺮازﮔﺎﻫﻰ ﻧﯿﺰ ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮏ ﭘﺎﺗﮏ ﻧﯿﺰ ﻋﻠﯿﻪ ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن ﺑﻪ اﺟﺮا در آﯾﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺒﺮدﻫﺎى ﺳﻨﮕﯿﻦ در روز ﭘﻨﺠﻢ در ﺟﻨﻮب ﻧﺎﺻﺮﯾﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ را وادار ﮐﺮد ﺗﺎ ﺑﻪ ﺷﮑﻠﻰ ﮔﺴﺘﺮده از ﻫﻠﻰﮐﻮﭘﺘﺮﻫﺎى آﭘﺎﭼﻰ و ﺑﻤﺐ اﻓﮑﻦﻫﺎى آى‬ ‫ ‪ 10‬اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ‪.‬‬‫ژﻧﺮال ﺗﺎﻣﻰ ﻓﺮاﻧﮑﺲ‪ ،‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﮐﻞ ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﺋﺘﻼف‪ ،‬در اﯾﻦ روز ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺎ درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺘﻌﺪد واﺣﺪﻫﺎى آﻓﻨﺪى ﺧﻮد ﻣﺒﻨﻰ ﺑﺮ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ‬ ‫ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﻰ ﻫﻮاﯾﻰ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﻧﺎﻣﻮﻓﻖ ﺑﻮدن ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﺻﺮﯾﻪ در روز ﺷﺸﻢ ﻧﺒﺮد در ﮐﻨﺎر ﺳﻘﻮط دﺳﺖ ﮐﻢ ‪ 10‬ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ و ﻫﻠﻰﮐﻮﭘﺘﺮ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ‬ ‫و اﻧﮕﻠﯿﺴﻰ ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻰ ﻣﻮﺟﻰ از ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ را ﻋﻠﯿﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎ در داﺧﻞ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر و ﺟﻬﺎن ﻋﻠﯿﻪ واﺷﻨﮕﺘﻦ اﯾﺠﺎد ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﺑﻪ وﯾﮋه ﻧﻤﺎﯾﺶ ‪ 12‬اﺳﯿﺮ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ در ﮐﻨﺎر ﮔﺰارشﻫﺎى ﻣﻨﻔﻰ ﺧﺒﺮﻧﮕﺎران‪ ،‬ﻟﻨﺪن و واﺷﻨﮕﺘﻦ را در ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ دﺷﻮارى ﻗﺮار داد‪) .‬ﮐﺸﺘﻪﻫﺎى‬ ‫اﻧﮕﻠﯿﺲ ﻧﯿﺰ از ‪ 19‬ﻧﻔﺮ ﻓﺮاﺗﺮ رﻓﺖ(‪.‬‬ ‫ﺿﺪ ﺣﻤﻠﻪﻫﺎى ﺳﻨﮕﯿﻦ ﻋﺮاق در ﮐﻮت‪ ،‬ﻧﺎﺻﺮﯾﻪ‪ ،‬ﺳﻤﺎوه و ﮐﺮﺑﻼ روﺣﯿﻪ ﻣﺒﺎرزان آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ را ﺗﻀﻌﯿﻒ ﮐﺮد و آنﻫﺎ را در ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺗﺪاﻓﻌﻰ‬ ‫ﻗﺮار داد و راﻣﺴﻔﻠﺪ‪ ،‬وزﯾﺮ دﻓﺎع آﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻃﺮﻓﺪار آﻏﺎز ﺳﺮﯾﻊ ﺟﻨﮓ و ﻣﺒﺪع اﺻﻄﻼح اﺳﺘﺮاﺗﮋى ﺷﻮك و ﺑﻬﺖ ﻋﻠﯿﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎى‬ ‫ﻋﺮاﻗﻰ ﺑﺎ اﻧﺒﻮه ﺳﺆاﻻت ﺧﺒﺮﻧﮕﺎران ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﭼﺮا ﻋﺮاﻗﻰﻫﺎ آن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻣﻰﮔﻔﺘﯿﺪ دﺳﺘﻪ دﺳﺘﻪ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻧﻤﻰﺷﻮﻧﺪ؟ ﭼﺮا ﻫﯿﭻ ﺷﻬﺮى را‬ ‫ﻧﮕﺮﻓﺘﻪاﯾﻢ )ﺣﺘﺎ ‪ 2‬ﺷﻬﺮك ﺑﻨﺪرى ﻓﺎو و اماﻟﻘﺼﺮ ﻧﯿﺰ ﻫﻨﻮز ﮐﺎﻣﻼ ﻓﺘﺢ ﻧﺸﺪه ﺑﻮدﻧﺪ(‬ ‫درﺧﻮاﺳﺖ ارﺳﺎل ﻧﯿﺮو‬ ‫آن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ژﻧﺮال روﺳﻰ اﻇﻬﺎر ﻣﻰدارﻧﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻋﺮاق از اﺑﺘﺪا زود ﺷﺮوع ﺷﺪ و ﻧﯿﺮوﻫﺎى آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻢﺗﺮ از ﻧﯿﺎز اﺻﻠﻰ ﺑﻮدﻧﺪ‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ آن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺷﻨﻮد دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎى اﻃﻼﻋﺎﺗﻰ روﺳﯿﻪ ﮔﺰارش ﻣﻰداد‪ ،‬ﺗﺎﻣﻰ ﻓﺮاﻧﮑﺲ از روز ﻫﻔﺘﻢ ﻧﺒﺮد از ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﺳﺘﺎد ﻣﺸﺘﺮك‬ ‫)ﻣﺎﯾﺮز( ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ ﺻﺪﻫﺎ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز و ﺗﺎﻧﮏ را از ﺧﺎك‪ ،‬اروﭘﺎ و ﺗﺮﮐﯿﻪ ﺑﺮاى ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﻟﺸﮑﺮﻫﺎى ﻓﻌﻠﻰ اﻋﺰام ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪١٩٦‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﮐﻞ آﻣﺮﯾﮑﺎ اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﮐﺮد اﻣﺎ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﺳﯿﺎﺳﺘﻤﺪاران واﺷﻨﮕﺘﻦ ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪ راه دﯾﮕﺮى را ﺑﺮاى اداﻣﻪ‬ ‫ﺳﺮﯾﻊ ﺟﻨﮓ ﺑﯿﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﻐﺪاد‬ ‫ﭘﺲ از آن ﮐﻪ در روز ﻧﻬﻢ ﻧﺒﺮد‪ ،‬ﻋﺮاق ﺑﺎ ﺿﺪ ﺣﻤﻠﻪاى ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ ‪ 30‬ﺳﺮﺑﺎز ﻣﺘﻔﻘﯿﻦ‪ 8 ،‬ﺗﺎﻧﮏ‪ 20 ،‬ﻧﻔﺮﺑﺮ و ‪ 2‬ﻫﻠﻰﮐﻮﭘﺘﺮ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ را‬ ‫ﻣﻨﻬﺪم ﻣﻰﮐﻨﺪ و ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن ﻟﺸﮑﺮﻫﺎى ‪ 82‬و ‪ 101‬ﻫﻮاﺑﺮد ﻧﯿﺰ اﻋﻼم ﻣﻰﮐﻨﻨﺪ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻋﺮاﻗﻰﻫﺎ ﻗﺮار دادﻧﺪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ آﻣﺮﯾﮑﺎ دﺳﺖ ﺑﻪ‬ ‫ﯾﮏ رﯾﺴﮏ ﺑﺰرگ ﻣﻰزﻧﺪ‪ .‬آﻣﺮﯾﮑﺎ در اﯾﻦ زﻣﺎن ‪ 70‬درﺻﺪ ﺧﺎك ﻋﺮاق را در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺖ اﻣﺎ ﻫﻨﻮز ﺣﺘﺎ ﯾﮏ ﺷﻬﺮ ﮐﻮﭼﮏ را ﻧﯿﺰ ﺗﺼﺮف‬ ‫ﻧﮑﺮده ﺑﻮد و ﺧﻂ دﻓﺎﻋﻰ ﻋﺮاﻗﻰﻫﺎ در ﻃﻮل رود ﻓﺮات در ﻣﺮﮐﺰ و دﺟﻠﻪ در ﺟﻨﻮب ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎﯾﺪ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰﻫﺎ ﺑﺎ ﻗﺒﻮل‬ ‫رﯾﺴﮏ از ﺑﯿﻦ ﺷﻬﺮﻫﺎ و ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻓﺘﺢ ﻧﺸﺪه ﻣﻰﮔﺬﺷﺘﻨﺪ و ﺧﻄﺮ در ﺗﻠﻪ اﻓﺘﺎدن را ﻣﻰﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺿﺮورى داﻧﺴﺘﻪ ﺷﺪ و ﻗﺮار ﺑﺮ اﯾﻦ‬ ‫ﺷﺪ ﺗﺎ واﺣﺪﻫﺎى زﺑﺪهى ﺗﻔﻨﮕﺪاران درﯾﺎﯾﻰ در ﮐﻨﺎر ﺑﺨﺸﻰ از ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه ﻧﯿﺮوى زﻣﯿﻨﻰ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ اﻣﺎ ﻗﺒﻞ از آن‬ ‫ﺿﺮورى ﺑﻮد ﮐﻪ دو اﺗﻔﺎق ﺑﯿﻔﺘﺪ‪ :‬اول ﺑﻤﺒﺎران ﺷﺪﯾﺪ ‪ 6‬ﻟﺸﮑﺮ ﮔﺎرد رﯾﺎﺳﺖ ﺟﻤﻬﻮرى )ﺑﻐﺪاد‪ ،‬ﻣﺪﯾﻨﻪ‪ ،‬ﺣﻤﻮراﺑﻰ اﻟﻨﺪاء‪ ،‬ﻋﺪﻧﺎن و ﺑﺨﺖاﻟﻨﺼﺮ( و‬ ‫دوم ﺧﺮﯾﺪن ﺳﺮان ﻣﺪاﻓﻊ ﺑﻐﺪاد ﭼﺮا ﮐﻪ واﺣﺪﻫﺎى آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ اﺻﻼ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﯾﮏ ﺟﻨﮓ ﺷﻬﺮى ﺗﻤﺎم ﻋﯿﺎر ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻓﺘﺢ ﺑﻐﺪاد‬ ‫در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ در دو ﻫﻔﺘﻪ اول ﺟﻨﮓ‪ ،‬آﻣﺮﯾﮑﺎ و اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺑﻪ ﻫﯿﭻ ﻧﺘﯿﺠﻪاى ﺑﺎارزﺷﻰ در روى زﻣﯿﻦ دﺳﺖ ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﺑﺮﺧﻮردارى از‬ ‫ﭘﻮﺷﺶ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﻫﻮاﯾﻰ و ﺑﻤﺒﺎرانﻫﺎى ﮔﺴﺘﺮده ﺷﻬﺮﻫﺎى ﻋﺮاق و ﻣﺮدم ﺑﻰدﻓﺎع را ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار دادﻧﺪ از روز ﭼﻬﺎردﻫﻢ )‪13‬‬ ‫ﻓﺮوردﯾﻦ( ﺷﮑﻞ ﺟﻨﮓ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫اﺑﺘﺪا ﻟﺸﮑﺮ ﻣﺪﯾﻨﻪ در ﺟﻨﻮب ﻏﺮب ﺑﻐﺪاد ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻫﻠﻰﮐﻮﭘﺘﺮﻫﺎى آﭘﺎﭼﻰ ﺑﻪ ﺷﺪت ﻣﻮردﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮارﮔﺮﻓﺖ و ﺳﭙﺲ ﻟﺸﮑﺮﻫﺎى دوم و ﺳﻮم‬ ‫ﮔﺎرد )ﺑﻐﺪاد و اﻟﻨﺪاء( در ﺟﻨﻮب ﺷﺮق ﺑﻐﺪاد )در ﻣﺤﻮر ﮐﻮت ‪ -‬ﺑﻐﺪاد( ﻣﻮردﺣﻤﻠﻪ ﺗﻔﻨﮕﺪاران درﯾﺎﯾﻰ و ﻧﯿﺮوى زﻣﯿﻨﻰ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻤﺒﺎران ﮔﺴﺘﺮده ﻧﯿﺮوى ﻫﻮاﯾﻰ آﻣﺮﯾﮑﺎ ‪ 2‬ﻟﺸﮑﺮ ﻣﺬﮐﻮر را ﻋﻤﻼ از ﺳﺮ راه ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد ﺑﺮداﺷﺖ‪.‬‬ ‫در ﺟﻨﻮب ﻏﺮب ﺑﻐﺪاد ﻧﯿﺰ ﺳﭙﺎه ﺳﻮم ﭘﯿﺎده آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﺎ دور زدن ﮐﺮﺑﻼ ﺧﻮد را ﺑﻪ ‪ 10‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮى ﻓﺮودﮔﺎه ﺑﻐﺪاد رﺳﺎﻧﺪ و در اﯾﻦ زﻣﺎن‬ ‫واﺣﺪﻫﺎى زﺑﺪه ﻟﺸﮑﺮ ﺣﻤﻮراﺑﻰ را ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﻮد دﯾﺪ و ﺑﺮاى اﺟﺘﻨﺎب از ﻗﺒﻮل ﺗﻠﻔﺎت ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ دﺳﺘﻮرات آﺗﺶ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﻰ ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺸﺮوى ‪ 140‬ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮى ﺳﭙﺎه ﺳﻮم ﻋﻤﻼ ﺑﻐﺪاد را در دﺳﺘﺮس آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰﻫﺎ ﻗﺮار داد و ﺻﺪام را ﮐﺎﻣﻼ ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮ ﮐﺮد اﻣﺎ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰﻫﺎ ﻫﻨﻮز‬ ‫ﺟﺮأت ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺑﻐﺪاد را ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ در ﺟﻨﻮب ﺳﺮﺑﺎزان ﻧﺎاﻣﯿﺪ ﻋﺮاﻗﻰ ﺣﻤﻼت ﻣﺘﻌﺪد اﻧﮕﻠﯿﺴﻰﻫﺎ را ﺑﻪ ﺑﺼﺮه ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻰدادﻧﺪ و در ﺳﻤﺎوه و‬ ‫ﻧﺎﺻﺮﯾﻪ دهﻫﺎ ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﻋﺮاﻗﻰ ﺑﺪون ﺑﺮﺧﻮردارى از ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﻰ ﺳﻼحﻫﺎى ﺳﻨﮕﯿﻦ و ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎ ﻧﯿﺮوﻫﺎى آﻣﺮﯾﮑﺎ را زﻣﯿﻦﮔﯿﺮ ﮐﺮدﻧﺪ در ﻣﺤﻮر‬ ‫ﻧﺠﻒ ‪ -‬ﮐﺮﺑﻼ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﻫﻨﻮز ﺣﺘﺎ ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﺤﺚ ﺷﯿﻌﻪ و ﺳﻨﻰ ﺑﺮاى ورود ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎى ﻣﻘﺪس ﻧﺸﺪه ﺑﻮد اﻣﺎ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ »ﮐﻢﮐﺎرى« و‬ ‫ﯾﺎ ﺧﯿﺎﻧﺖ و ﯾﺎ ﺷﺎﯾﺪ ﺑﻤﺒﺎرانﻫﺎى دﻫﺸﺘﻨﺎك ﻫﻮاﯾﻰ ﻟﺸﮑﺮﻫﺎى ﮔﺎرد‪ ،‬ﺑﻐﺪاد را در آﺳﺘﺎﻧﻪى ﺳﻘﻮط ﻗﺮار داده ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﺣﻤﻠﻪى ‪ 4‬آورﯾﻞ ‪ 2003 (15‬ﻓﺮوردﯾﻦ ‪ (1382‬ﺗﯿﭗ ﺳﻮم از ﺳﭙﺎه ﺳﻮم آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻪ ﻓﺮودﮔﺎه ﺑﻐﺪاد ﻫﻤﻪ را ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮ ﮐﺮد اﻣﺎ ﺧﻮد‬ ‫آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰﻫﺎ ﺑﺪون ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻓﺮودﮔﺎه را ﺗﺮك ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﮐﻮﯾﺎ ﺑﺎور ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﺷﻬﺮى ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ‪ 150‬ﻫﺰار داوﻃﻠﺐ »ﻫﻢ ﺧﻮن« ﺻﺪام‬ ‫ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﻣﻰﺷﻮد ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﺎدﮔﻰ اﺟﺎزه ﻧﻔﻮذ را ﺑﻪ آنﻫﺎ ﺑﺪﻫﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺎ رﺳﯿﺪن ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻫﻮاﺑﺮد ﻟﺸﮑﺮ ‪ 101‬آﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬اﮐﻨﻮن ﻗﻮاى آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻪ رﻗﻢ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻰ رﺳﯿﺪه اﻣﺎ ﺣﻤﻠﻪى ﻧﯿﺮوﻫﺎى ﻣﺤﻠﻰ )اﺣﺘﻤﺎﻻ ﺷﺒﻪ‬ ‫ﻧﻈﺎﻣﻰ( در ﺳﺎﻋﺖ ‪ 8‬ﺷﺐ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰﻫﺎ را از اداﻣﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﺎزداﺷﺖ و آنﻫﺎ ﻣﻨﺘﻈﺮ رﺳﯿﺪن ﻗﻮاى ﮐﻤﮑﻰ و آﺗﺶ ﻫﻮاﯾﻰ ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫در ‪ 5‬آورﯾﻞ )‪ 16‬ﻓﺮوردﯾﻦ( در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ اﺧﺒﺎر ﻧﺎاﻣﯿﺪ ﮐﻨﻨﺪه ﺑﻪ ﺳﺘﺎد ارﺗﺶ آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺣﺎﮐﻰ از ﻣﻘﺎوﻣﺖ و ﺿﺪ ﺣﻤﻠﻪﻫﺎى ﭘﯿﺎﭘﻰ ﻋﺮاﻗﻰﻫﺎ در‬ ‫ﻧﺎﺻﺮﯾﻪ ﺑﻮد‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎر ﺧﺒﺮ رﺳﯿﺪن واﺣﺪﻫﺎى ﺗﻔﻨﮕﺪاران آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ ﺑﻪ ﭘﻞﻫﺎى ﺟﻨﻮب ﺷﺮق ﺑﻐﺪاد ﺳﺒﺐ ﺷﺎدى زاﯾﺪاﻟﻮﺻﻒ ﭘﻨﺘﺎﮔﻮن و‬ ‫‪١٩٧‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫واﺷﻨﮕﺘﻦ ﻣﻰﺷﻮد‪ .‬ﻣﻌﻨﺎى اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ آن ﺑﻮد ﮐﻪ ﻟﺸﮑﺮﻫﺎى اﻟﻨﺪاء و ﺑﻐﺪاد از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻪاﻧﺪ و ﻟﺸﮑﺮ ﺷﺸﻢ ﮔﺎرد )ﻟﺸﮑﺮ ﻋﺪﻧﺎن( وﻗﺖ ﻧﮑﺮده‬ ‫ﮐﻪ از ﺷﻤﺎل ﺑﻐﺪاد ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺟﻨﻮب ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫از اﯾﻦ زﻣﺎن ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﺿﺮب آﻫﻨﮓ ﺳﻘﻮط ﺑﻐﺪاد ﺷﺪت ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻟﺸﮑﺮ ﭘﻨﺠﻢ ﮔﺎرد (ﺑﺨﺖاﻟﻨﺼﺮ( ﺗﺎزه از ﺷﻤﺎل ﻏﺮب ﺑﻐﺪاد در ﺣﺎل ﺣﺮﮐﺖ‬ ‫ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺳﭙﺎه ﺳﻮم آﻣﺮﯾﮑﺎ ﺑﻮد ﺣﺎل آن ﮐﻪ آنﻫﺎ ﻇﺎﻫﺮا زﻣﺎن را از دﺳﺖ داده ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫در ‪ 6‬آورﯾﻞ )‪ 17‬ﻓﺮوردﯾﻦ( ﺳﺎﻋﺖ ‪ 10‬ﺻﺒﺢ ﺳﻪ ﮔﺮدان ﻧﯿﺮوى ﮔﺎرد ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﻫﺰاران ﻧﯿﺮوى ﺷﺒﻪ ﻧﻈﺎﻣﻰ ﻃﻰ ﺷﺶ ﺳﺎﻋﺖ ﻧﺒﺮد ﺧﻮﻧﯿﻦ و‬ ‫ﭘﺮﺗﻠﻔﺎت ﻧﯿﺮوﻫﺎى آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ را ﺣﻮﻣﻪ ﻓﺮودﮔﺎده ﺑﻪ ﻋﻘﺐ راﻧﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﺗﻔﺎق ﻋﺠﯿﺐ‬ ‫در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﺑﻐﺪاد ﺑﺎ ﭘﯿﮕﯿﺮى ﺿﺪ ﺣﻤﻠﻪ‪ 40 ،‬ﻫﺰار ﻧﯿﺮوى آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ را ﻋﻘﺐ ﺑﺮاﻧﺪ ﻧﺎﮔﻬﺎن اﺣﺴﺎس ﺷﺪ ﮐﻪ‬ ‫در ﺑﻐﺪاد ﻣﺪاﻓﻌﻰ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ 7 .‬آورﯾﻞ روز ﻣﺮگ ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﺑﻮد‪ .‬راﯾﺲ‪ ،‬ﻣﺸﺎور اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻠﻰ آﻣﺮﯾﮑﺎ‪ ،‬ﺑﺎ رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺴﮑﻮ از رﺋﯿﺲ ﺟﻤﻬﻮر‬ ‫روﺳﯿﻪ ﺧﻮاﺳﺖ )اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺤﺮﻣﺎﻧﻪ( ﺗﺎ ﺳﻔﺎرت روﺳﯿﻪ در ﺑﻐﺪاد را ﺗﺨﻠﯿﻪ ﮐﺮده و دﯾﮕﺮ ﻫﯿﭻ ﮐﻤﮑﻰ اﻃﻼﻋﺎﺗﻰ ﺑﻪ ﻋﺮاﻗﻰﻫﺎ ﻧﮑﻨﺪ‪ .‬ﻫﻢ‬ ‫زﻣﺎن )آن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ رﯾﭽﺎرد ﻣﺎﯾﺮز ﻧﯿﺰ اﻋﺘﺮاف ﮐﺮد( ‪ 40‬ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ارﺷﺪ ﻣﻮرد وﺛﻮق ﺷﺨﺺ ﺻﺪام ﺗﻮﺳﻂ ﺳﯿﺎو ﭘﻨﺘﺎﮔﻮن ﺗﻬﺪﯾﺪ و‬ ‫ﺗﻄﻤﯿﻊ ﺷﺪﻧﺪ و ﻣﺪاﻓﻌﺎن ﺑﻐﺪاد وادار ﺷﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﻃﻰ ﯾﮏ دﺳﺘﻮر ﻧﻈﺎﻣﻰاﺳﻠﺤﻪ را زﻣﯿﻦ ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﯾﻦ ﺗﻮاﻓﻘﺎت و ﺧﯿﺎﻧﺖﻫﺎ در ‪ 8‬آورﯾﻞ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺑﻼدﻓﺎع ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪن ﺑﻐﺪاد‪ ،‬ﺑﺼﺮه و ﮐﺮﺑﻼ ﺷﺪ و ﭘﺎﯾﺘﺨﺘﻰ ﮐﻪ ﮔﻤﺎن ﻣﻰرﻓﺖ ﻣﺪﻓﻦ دهﻫﺎ‬ ‫ﻫﺰار ﺳﺮﺑﺎز ﻣﻬﺎﺟﻢ ﺑﺎﺷﺪ ﻋﻤﻼ ﺑﺪون ﺟﻨﮓ ﺳﻘﻮط ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺒﺮد‬ ‫ﺟﻨﮓ ﻋﺮاق و آﻣﺮﯾﮑﺎ و ﯾﺎ ﺟﻨﮓ دوم ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس را ﻣﻰﺗﻮان ﺟﻨﮕﻰ ﺑﺪون ﭘﯿﺮوزى ﻧﻈﺎﻣﻰ ﺑﺮاى آﻣﺮﯾﮑﺎ وﻟﻰ داراى ﭘﯿﺮوزى ﺳﯿﺎﺳﻰ‬ ‫داﻧﺴﺖ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻰ ﮐﻪ در ‪ 21‬ﻓﺮوردﯾﻦ ﺻﺪام ﺣﺴﯿﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﭘﻨﺎﻫﮕﺎه ﻣﻄﻤﺌﻨﻤﻰ ﻣﻰﮔﺸﺖ ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺑﻪ ﺳﺮاغ ﯾﮑﻰ از ﻫﻤﺴﺮاﻧﺶ‬ ‫ﻣﻰرود و ﻣﻰﮔﻮﯾﺪ‪ :‬ﺑﻪ ﻣﻦ ﺧﯿﺎﻧﺖ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻐﺪاد ﻧﺠﻨﮕﯿﺪه ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺷﺪ‪ .‬ﻣﻰﺗﻮان اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ را درﯾﺎﻓﺖ ﮐﻪ ﭼﺮا ﺑﻐﺪاد ﻧﺠﻨﮕﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﺻﺪام ﺿﺮﺑﻪ را درﺳﺖ از ﺟﺎﯾﻰ درﯾﺎﻓﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ اﺻﻼ اﻧﺘﻈﺎر ﻧﺪاﺷﺖ‪ .‬او در ﺣﺎﻟﻰ ﮐﻪ اﺻﻼ ﺑﺮ روى ﺳﺮﺑﺎزان ﻣﻌﻤﻮﻟﻰ ﺧﻮد ﻧﻈﯿﺮ ﻣﺮدان‬ ‫ﺷﺠﺎع ﻟﺸﮑﺮ ‪ 51‬و ﯾﺎ ﺗﮏ ﺗﯿﺮاﻧﺪازان ﺟﺪا اﻓﺘﺎده ﻣﺴﺘﻘﺮ در ﻓﺎو و اماﻟﻘﺼﺮ ﺣﺴﺎب ﺑﺎز ﻧﻤﻰﮐﺮد‪ ،‬ﺷﺎﻫﺪ ﺳﻪ ﻫﻔﺘﻪ دﻓﺎع ﻣﺮداﻧﻪ آنﻫﺎ ﺑﻮد اﻣﺎ‬ ‫ﺑﻐﺪاد را ﮐﻪ ﺑﻪ ‪ 6‬ﻟﺸﮑﺮ ﮔﺎرد و ‪ 80‬ﻫﺰار ﻣﺪاﻓﻊ ﺗﮑﺮﯾﺘﻰ و ﻓﺪاﯾﻰ ﺧﻮد ﺳﭙﺮده ﺑﻮد ﺳﻪ روز از دﺳﺖ داد‪.‬‬ ‫ﺷﮑﻰ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰﻫﺎ ﯾﺎران ﺻﺪام را ﺧﺮﯾﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و اﯾﻦ دﯾﮑﺘﺎﺗﻮر ﺑﺪﺑﺨﺖ را ﺑﻰﯾﺎور و ﺗﻨﻬﺎ رﻫﺎ ﮐﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ رﺳﺎﻧﻪﻫﺎى ﻏﺮب ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ‬ ‫ﻣﺴﺌﻠﻪ را دﮔﺮﮔﻮن ﺟﻠﻮ داده و ﭘﯿﺮوزى آﻣﺮﯾﮑﺎ را ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻗﺪرت رزﻣﻰ اﯾﻦ ﮐﺸﻮر ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ ﺣﺎل آن ﮐﻪ اﮔﺮ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻰ ﻧﻈﺎﻣﻰ آﻣﺮﯾﮑﺎ‬ ‫در ﺟﻨﮓ ‪ 1991‬ﻗﺪرت ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﮔﺬاﺷﺖ ﺑﺎﯾﺪ اذﻋﺎن ﮐﺮد ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺟﻨﮓ ﺿﻌﻒ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬آنﻫﺎ در ﺳﺎل‬ ‫‪ 2003‬ﺑﺎ ارﺗﺶ ﻣﻌﺎدل ‪ 30‬درﺻﺪ ارﺗﺶ ﺳﺎل ‪ 1991‬ﻃﺮف ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ‪ 12‬ﺳﺎل ﺗﺤﺮﯾﻢ آن را از ﮐﻠﯿﻪ ﺗﺠﻬﯿﺰات ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ ﻧﻈﯿﺮ ﻫﻮاﭘﯿﻤﺎى‬ ‫ﺟﻨﮕﻰ و ﻣﻮﺷﮏﻫﺎى رﻫﮕﯿﺮ ﻣﺤﺮوم ﮐﺮده ﺑﻮد‪.‬‬ ‫آﻣﺮﯾﮑﺎ و اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺣﺘﺎ از درﻫﻢ ﮐﻮﺑﯿﺪن اﯾﻦ ﻧﯿﺮوى ﺑﻰﺗﺤﺮك ﻋﺎﺟﺰ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪﻧﺪ در آﺧﺮ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﺗﻄﻤﯿﻊ و ﺗﻬﺪﯾﺪ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﺎن آن‬ ‫را ﺑﻪ زاﻧﻮ در آورﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﺛﺮ ﺳﯿﺎﺳﻰ اﯾﻦ ﻧﺒﺮد آﻏﺎز ﯾﮏ دوران ﺟﺪﯾﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺟﺴﺎرت آﻣﺮﯾﮑﺎ اﮐﻨﻮن ﺑﻪ درﺟﻪاى رﺳﯿﺪه ﮐﻪ ﺑﺪون ﻣﻮاﻓﻘﺖ‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ و ﮐﺸﻮرﻫﺎﯾﻰ ﻧﻈﯿﺮ روﺳﯿﻪ‪ ،‬ﭼﯿﻦ‪ ،‬آﻟﻤﺎن‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻪ‪ ،‬اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ‪ ،‬ﻫﻨﺪ و ﺻﺪﻫﺎ ﮐﺸﻮر رﯾﺰ و درﺷﺖ دﯾﮕﺮ و ﺑﻰاﻋﺘﻨﺎ ﺑﻪ ﻣﯿﻠﯿﻮنﻫﺎ‬ ‫ﺗﻈﺎﻫﺮ ﮐﻨﻨﺪه اﺗﻬﺎﻣﻰ را ﻣﻄﺮح ﻣﻰﮐﻨﺪ و ﺑﺪون آﻧﮑﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪآن را ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﺪﭘﺎﯾﺘﺨﺘﻰ را درﺣﺴﺎسﺗﺮﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺟﻬﺎن ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار ﻣﻰدﻫﺪ‪.‬‬

‫‪١٩٨‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬

‫اﮔﺮ ﭼﻪ اﯾﻦ ﻓﺘﺢ ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ آﺳﺎن‪ ،‬ﭘﺲ از آورﯾﻞ ‪ 2003‬ﺗﺎزه ﻣﺸﮑﻼت ﺧﻮد را ﻧﺸﺎن داد و اﮔﺮ ﻧﯿﺮوﻫﺎى اﺋﺘﻼف ﺑﺮاى ﺗﺼﺮف ﻋﺮاق در وﻫﻠﻪ‬ ‫اول ﮐﻢﺗﺮ از ‪ 200‬ﮐﺸﺘﻪ دادﻧﺪ ﺑﺮاى ﻧﮕﻪدارى آن ﺗﺎﮐﻨﻮن ‪ 2‬ﻫﺰار ﮐﺸﺘﻪ ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬اﯾﻦ ﻓﺮض دور از ذﻫﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔﻰ‬ ‫از ﻣﻬﺎﺟﻤﺎن ﺑﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎى آﻣﺮﯾﮑﺎﯾﻰ از ﺑﯿﻦ ﺳﺮﺑﺎزاﻧﻰ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﺣﺴﺮت ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻣﺘﺠﺎوزان را ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه دارﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺻﺪﺟﻨﮓ ﺑﺰرگ ﺗﺎرﯾﺦ‬ ‫ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه‪:‬ﻋﻠﯽ ﻏﻔﻮري‬

‫ﮐﺎري از‪vahideh:‬‬ ‫‪Vahideh3008@yahoo.com‬‬ ‫‪www.peyambar-mesenger.blogfa.com‬‬

‫‪١٩٩‬‬ ‫‪www.ParsBook.org‬‬