Organic nr 5 by Organic

www.organicmagazine.pl

Czuła natura nie uczula KOSMETYKI PRZEBADANE DERMATOLOGICZNIE I ALERGOLOGICZNIE

Wrażliwa i skłonna do alergii skóra wymaga wyjątkowej pielęgnacji. Ekologiczne kosmetyki AA ECO pozbawione alergenów pomogą bezpiecznie przywrócić Twojej skórze naturalny blask i zdrowy wygląd. Spróbuj śliwki, winogron i pomidora... w kremie! Chroń naturę i naszą planetę.

www.AAeco.pl

Produkty do Pielęgnacji twarzy: Płyn micelarny do demakijażu oczu i twarzy, koncentrat detox, krem wzmacniający naczynka, krem łagodzący, krem odżywczy, krem Przeciwzmarszczkowy Produkty do Pielęgnacji ciała: żel do mycia ciała, Peeling do ciała, Balsam do ciała

wszystkie oPakowania serii aa eco mogą być Poddane recyklingowi.

www.organicmagazine.pl

• OLEJKÓW ETERYCZNYCH • PARABENÓW • ALKOHOLU • GLIKOLU PROPYLENOWEGO • OLEJÓW MINERALNYCH ORAZ POCHODNYCH ROPY NAFTOWEJ • BARWNIKÓW SYNTETYCZNYCH • SYNTETYCZNEJ KOMPOZYCJI ZAPACHOWEJ • SILIKONÓW • FTALANÓW • KARMINU • GLUTENU • ETYLOAMINY • SUBSTANCJI POCHODZĄCYCH Z UPRAW MODYFIKOWANYCH GENETYCZNIE

Produkty dostęPne w dobrych aPtekach i wybranych Perfumeriach sePhora, douglas i marionnaud.aaaaaaaaaa

Ogranic to: ekologiczny styl życia w jego różnych wymiarach otwarte rozmowy na trudne tematy charytatywny akcent: przekazujemy 50 groszy z każdego sprzedanego wydania drukowanego Organizacji Numeru ograniczenie szkodliwości druku poprzez minimalizację kolorowych stron druk na certyfikowanym papierze ekologicznym bezpłatna wersja online w kolorze dla czytelnika, który nabędzie wersję papierową w Empiku (wystarczy na adres redakcja@organicmagazine.pl wysłać skan paragonu oraz swój login z konta założonego na stronie www.organicmagazine.pl) Bezpłatne, archiwalne numery online (trzy pierwsze) oraz wydania promocyjne – na stronie internetowej

magazynu

Kwestionariusz z okładki

Moje inspiracje: Nie mam głównej inspiracji, ale jeśli miałbym wymienić, to najbardziej lubię się inspirować pracami Salvadora Dalego oraz innych artystów ówczesnego wieku. Największą częścią mojej inspiracji jest po prostu wyobraźnia, sny, oraz otaczający nas świat. Uważam, że nie ma nic lepszego do inspirowania jak nasze otoczenie lub sny, dlatego starajmy się je zapamiętać, bo mogą wnieść całkiem dużo w nasz wkład artystyczny.

Imię i nazwisko: Waldemar Wasilewski Czym się zajmuję: Grafiką, fotografią, malarstwem, a także marketingiem i PR, czyli taka mieszanka ze mnie jest, po prostu lubuje się w wszelkich sztukach wizualnych. Bo nic tak nie daje mi radości, jak wyrażanie samego siebie poprzez swoje prace. Moje narzędzia pracy: Różnie, zaczynając od pędzli, poprzez aparat, a kończąc na komputerze.

Mój zielony ślad: Aż tak dużo go nie mam, niestety, ale mogę się przyznać, że parę razy uczestniczyłem w sprzątaniu lasu oraz wspierałem finansowo akcje związane z ekologią.

Gdybym nie robił tego, co teraz, byłbym: Szczerze mówiąc, nigdy się nad tym nie zastanawiałem, ale gdybym nie działał twórczo to zapewne bym się nie różnił od przeciętnego 20 latka, czyli prawdopodobnie bym był albo maniakiem komputerowym, albo bym prowadził życie bez pasji, co teraz wydaje mi się troszkę smutne.

Po godzinach: Jeśli nie mam nic do pracy, to wybywam na spacery do puszczy, którą mam niedaleko. Nie dość, że jest piękna, szczególnie wiosną, to jeszcze ma wiele tajemniczych miejsc, a także ma ciekawą historię, którą staram się odkrywać. Lubię fotografować zwierzęta leśne. Zajmuje się hobbystycznie modelingiem, fotografuję ludzi m.in. w sesjach artystycznych.

Materia, nad którą/z którą najbardziej lubię pracować: Najbardziej lubię pracować z farbami, nie wiem, może pozostało mi to z dzieciństwa, ale uwielbiam się brudzić farbami, dosłownie jak małe dziecko. Dużą radość mi daje prostota ich wykorzystania oraz to, że ze zwykłych kresek, plam, kleksów może powstać cały obraz. Po prostu istna magia.

Kontakt: Tel. 791-992-542 E-mail. kontakt@wwasilewski.pl strona www.wasilewski.pl www.sanderus911.digart.pl

„Organic” nr 2(5) 2011

Współpraca:

Redaktor naczelna: Magdalena E. Sala

Społeczeństwo: Dariusz Gzyra, Agnieszka Zatorska-Jakubowska, Piotrek Jaworski, Beata Kołakowska, Natalia Kozdra, Liliana Religa

Adres redakcji: ul. Jana III Sobieskiego 41/45 lok.66, 96-100 Skierniewice

Rodzina: Dominika Adamczyk, Katarzyna Gołuńska, Monika Kosowska, Monika A. Liesenfeld

Wydawca: Liberate Media Kontakt ogólny: redakcja@organicmagazine.pl tel. 793 928 027

Styl Życia: Kasia i Patrycja Cieślickie, Monika Dąbkiewicz, Katarzyna Dumańska, Magdalena Grabińska, Joanna Krupicka i Daniel Jaroć, Kamila Mularczyk

Redakcja nie zwraca niezamówionych materiałów oraz zastrzega sobie prawo do ich skracania. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść zamieszczanych reklam. Sprzedaż „Organic” oraz czerpanie z niego innych korzyści majątkowych bez zgody wydawcy jest surowo zabronione.

www.organicmagazine.pl

Nakład: 1000 egz. Ilustracja na okładce: Waldemar Wasilewski, www.wwasilewski.pl Druk: Poligrafia s.j., www.poligrafia.lowicz.pl 4

SPIS TREŚCI Spis treści

MĄDRE DZIECI 98-101 Edukacja o Sprawiedliwym Handlu w szkole i w domu? To możliwe! - Monika A. Liesenfeld

SPOŁECZEŃSTWO ŚWIAT I LUDZIE 6-10 Organizacja Numeru: Fundacja Czarna Owca Pana Kota – Magdalena E. Sala 11-13 Czym jest bezdomność zwierząt? 14-20 Antropologia w służbie polityki – Liliana Religa 21-27 Provotariar – Piotrek Jaworski 28-30 Zielone aż do kości – Natalia Kozdra 31-37 Usłyszeć nic – Beata Kołakowska 38 Czym jest hałas?

DOBRA KSIĄŻKA 102 Ekozosia sprząta świat LIGHT 107 Zdrowie i uroda 109-109 Naturalny koktajl piękna 109 Konkurs – Naturalny koktajl piękna 110 Domowe inspiracje 111 Rodzinnie 112 Ze smakiem 113 Moda 114 Zostań z nami na dłużej

PEJZAŻ 39-47 Samotność, ten zły kompan – Beata Kołakowska 48-50 Kropka nad „i” - Katarzyna Kubiak 51-52 Bo tak już jest na tym świecie? - Agata Wojtowicz 53-55 Co ma Pani w tym termosie? - Renata Lipińska

STYL ŻYCIA NATURALNY DOM 103-106 Dom bez alergii – Katarzyna Dumańska PRAKTYCZNA EKOLOGIA 115-117 Wojna z plamami – Kamila Mularczyk

FELIETON 56-59 Na zielonych wakacjach – Agnieszka Zatorska-Jakubowska

SIAŁY BABY MAK 118-120 Wyjałowieni – Kasia i Patrycja Cieślickie WEGANIZM DLA POCZĄTKUJĄCYCH 121-123 Gra w zielone – Joanna Krupicka i Daniel Jaroć

PUBLICYSTYKA 60-63 Zmiana, podaj dalej – Dariusz Gzyra WYDARZENIA 64 BIOFACH 2011 – Natalia Kozdra 65 EcoFamily, ekologia dla rodziny 66-72 Tydzień Weganizmu – Dariusz Gzyra

WIESZ, CO JESZ 124-127 Ekologiczna działka – to nie jest trudne! wywiad z Anną Chuszczą ZDROWIE I URODA 128-129 Konserwanty w kosmetykach – Monika Dąbkiewicz 130-131 Substancje pochodzenia zwierzęcego w perfumach – Monika Dąbkiewicz 132-137 Zapuścić Korzenie – Urszula Szczepaniak

POD LUPĄ 73-75 Certyfikaty ekologiczne w kosmetykach – Monika Dąbkiewicz RODZINA W ZGODZIE Z NATURĄ 76-79 Narzędzia Bliskości: Karmienie piersią – Katarzyna Gołuńska 80- 84 Chusteczki nawilżające – Monika Kosowska 85-88 Kompocie z rabarbaru – wróć do naszych dzieci! - wywiad z Dominiką Adamczyk 89-96 Odżywianie małego dziecka – czas na wzmocnienie – Dominika Adamczyk 96 Konkurs – wygraj zdrowy zestaw śniadaniowy przedszkolaka 97 Kampania Zdrowy Przedszkolak

ZAPROSZENIA 138 Zielony Czerwiec w Zielonej Górze, Miejska partyzantka ogrodnicza w Toruniu PODAJ ŁAPĘ 140-141 Pokochaj człowieka na nowo – wywiad z Moniką Gorbaczyńską KUL(NA)TURA 142-145 Folk na nowo – Magdalena Grabińska W KULUARACH 146 W następnym numerze

www.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/ŚWIAT I LUDZIE Organizacja numeru

Stan zakocenia

Mimo iż kot chadza własnymi drogami, szczególnie bezdomny, Fundacja Czarna Owca Pana Kota podąża za nim jak cień. „Organic” z każdego sprzedanego numeru drukowanego przekazuje 50 groszy Organizacji Numeru. Dziękujemy za Twoje wsparcie! Kot, nie ślimak, domku nie nosi

„Nasza misja to uczyć akceptacji dla inności – bez względu czy jest to inność człowieka czy

Bezdomne koty na osiedlach miast często są

zwierzęcia.”

kojarzone z brudem, zarazkami i szczurami.

Fundację Czarna Owca Pana Kota współtworzą Joanna Wydrych i Paulina Skotnicka, przy nieocenionej pomocy wolontariuszy Adriana Szatkowskiego i Tomasza Argasińskiego, wraz z całą rzeszą osób, które nie tylko wszędzie zauważają kocie cierpienie, ale też chcą mu przeciwdziałać.

- Są to bezpodstawne oskarżenia. Przecież kot jest zwierzęciem dbającym o higienę i z pewnością nie toleruje wokół siebie gryzoni – Paulina Skotnicka oponuje. - Myślę, że powtarzanie tych opinii są formą obrony przez wzięciem za siebie odpowiedzialności za bezdomność zwierząt. Nie tylko kotów, ale również psów – dodaje. Czarna Owca Pana Kota działa na terenie Krakowa. Niczym kocia partyzantka kontaktuje

www.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/ŚWIAT I LUDZIE Organizacja numeru

wolontariuszy ze sobą z różnych dzielnic, aby

trudno po raz kolejny narażać go na szykany ze

ci mogli pomóc bezdomnym kotom, które mogą

strony ludzi.

stać się ofiarą agresji. - Niestety, takie sytuacje

Jeśli domy tymczasową są przepełnione, wolon-

mają miejsce. Koty są przeganianie, zastrasza-

tariusze organizują domy dla kotów w miejscu

ne, są zamykane przed nimi okna do piwniczek.

ich bytowania. „Kot, nie ślimak, domu nie nosi”,

Zima to tragedia dla zwierzęcia. Koty nie mają

to projekt pomocowy Czarnej Owcy mający na

gdzie się podziać i najczęściej trafiają do schro-

celu zwrócenie uwagi na rzecz oczywistą – bez-

nu. - opowiada Paulina.

domny kot w mieście, bez dostępu do piwnicy, nie ma stałego miejsca do snu i wypoczynku.

„Schron”, czyli schronisko dla zwierząt, jest

Fundacja pokazuje, że przygotowanie domku

oczach organizacji pro-zwierzęcych ostatecz-

dla wolno żyjących kotów nie jest trudne. Wy-

Bierzemy taśmę, nożyczki, i w ciągu około trzech godzin domek dla kota mamy gotowy. Prawda, że proste? nością. Takie miejsca, często przepełnione, nie

starczy skorzystać z materiałów, które są pod

gwarantujące należytej opieki nad zwierzę-

ręką: tektura, gruby styropian, idealnie gdyby

ciem, są właściwie zsyłką dla kotów bez drogi

był pod ręką jeszcze termiczny koc ratunko-

powrotnej – w ramiona człowieka. Jedynym ra-

wy. Bierzemy taśmę, nożyczki, i w ciągu około

tunkiem jest adopcja, która i tak nieczęsto się

trzech godzin domek dla kota mamy gotowy.

zdarza.

Prawda, że proste?

Bierz sprawy w swoje ręce

Alternatywną drogą opieki nad bezdomnym kotem jest zorganizowanie dla niego tymczasowego domu. Wolontariusz przygarnia do siebie

Przykład projektu domku dla kota pokazuje, że

kota, otacza go opieką, co oddala ryzyko odda-

Czarnej Owcy zależy na zaangażowaniu społe-

nia zwierzęcia do schroniska. Później kot tra-

czeństwa w pomoc zwierzętom. - Często dzwo-

fia do innych domów tymczasowych, a jeśli ma

nią do nas ludzie z informacją, że widzą, że ja-

szczęście, znajduje od razu stały dom i swojego

kiś kot potrzebuje pomocy. To bardzo dobrze, że

opiekuna. Każdy kot, który znajdzie swojego

społeczeństwo reaguje na zwierzę w potrzebie,

opiekuna, wygrywa jak na loterii swoje nowe,

ale brakuje w nim inicjatywy. Reakcja nie po-

drugie życie. Niestety, zdarza się, że kot ponow-

winna ograniczać się jedynie do poinformowa-

nie trafia na ulicę, najczęściej przed sezonem

nia organizacji pro-zwierzęcej i zepchnięcie na

wakacyjnym. I choć podobno ma dziewięć żyć,

nią odpowiedzialności za los kota czy psa. - mówi

www.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/ŚWIAT I LUDZIE Organizacja numeru

fot.sxc.hu/Alfredo Marco Pradil

Joanna Wydrych - Nie bójmy się pomagać. War-

również sterylizowane i kastrowane. Bezpo-

to wziąć sprawy w swoje ręce, zbudować dom

średni kontakt ludzi ze zwierzętami pozwala

dla kota oraz tymczasowo „zaadoptować” zwie-

również na stopniowe przystosowanie kotów do

rzę. Niekoniecznie zabrać do domu, ale choćby

życia w towarzystwie człowieka. Szansa na ich

założyć mu obrożę, znak opieki człowieka, aby

adopcję wzrasta.

w oczach innych ludzi nie budził skojarzeń Ważnym odbiorcą działań Fundacji są dzieci,

z brudem i zarazkami.

które koty uczą wrażliwości na krzywdę zwieCzarna Owca wyciąga rękę do tych, którzy chcą

rząt. Czarna Owca organizuje warsztaty em-

pomóc. Przy okazji KOTeringu, pomocowego

patyczno-komiksowe,

projektu dla bezdomnych kotów, polegającym

podstawie artystycznego, opracowanego przez

na monitoringu ilości kociej populacji na danym

Fundację komiksu o losie bezdomnych kotów

terenie, kontroli warunków bytowych i zdrowia

w mieście. Dzieci same piszą, a właściwie rysu-

zwierząt, współpracuje z innymi organizacja-

ją ciąg dalszy historii bezdomnego kota, i przy

mi i osobami prywatnymi, które dostarczają

okazji uczą się opieki nad zwierzęciem. To, cze-

pokarm kilkunastu koloniom wolno-żyjących

go teraz się nauczą, niech zaprocentuje w przy-

kotów. Zwierzęta są nie tylko dokarmiane, ale

szłości braniem sprawy w swoje ręce.

www.organicmagazine.pl

które odbywają się na

SPOŁECZEŃSTWO/ŚWIAT I LUDZIE Organizacja numeru chęci, organizacje nierzadko powielają inicja-

Sieć OFF – Ogólnopolskie Forum Fauna – czas na szczere rozmowy

tywy oraz kierują petycje dotyczące tej samej sprawy, do tych samych instytucji, co może dez-

Fundacja Czarna Owca Pana Kota postanowiła

orientować tych, którzy chcą pomóc. - Pomimo

zmierzyć się z nie lada wyzwaniem. Podejmuje

występujących różnic wszystkie organizacje

próbę profesjonalizacji działalności organiza-

łączy troska o zwierzęta i ich prawa. W przy-

cji pro-zwierzęcych, które nierzadko działają

padku ważnych, ogólnopolskich spraw, warto

w trudnych warunkach i społecznościach, po-

połączyć siły, aby głos był słyszany wyraźnie

przez realizację projektu, którego głównym

i jednorodnie. Musimy się nauczyć lobbować

celem jest stworzenie platformy porozumienia

w imieniu zwierząt – tłumaczy Joanna.

pomiędzy działaczami, wymiany doświadczeń oraz przede wszystkim stworzenie siły nacisku

10 czerwca zakończyły się zapisy do udziału

mogącej mieć realny wpływ na instytucje samo-

w projekcie. Nadchodzi czas wytężonej pracy,

rządowe i państwowe.

i, miejmy nadzieję, zmian.

W ramach projektu Sieci OFF, któremu patro-

Magdalena E. Sala

nuje „Organic”, zostaną zorganizowane warsztaty integrujące środowisko, platforma internetowa prezentująca organizacje pro-zwierzęce, jak i szkolenia z zakresu promocji działalności oraz kontaktu z mediami. Działacze dowiedzą się również jak pozyskać fundusze na swoją działalność. Wydawać by się mogło, że organizacje pro-zwierzęce mają wspólne cele. Jednak i tutaj pojawiają się rozbieżności w wyznawanych wartościach oraz środkach, jakie są podejmowane do osiągnięcia celu. Jedne koncentrują się na promocji weganizmu, inne kierują swoją uwagę na

Rys. Natalia Głowacz, 10 lat, Szkoła Podstawowa nr 113 w Krakowie

konkretne gatunki zwierząt; część zajmuje się bezpośrednią pomoc zwierzętom na danym terenie. Są również i takie, które angażują się w edukacje humanitarną oraz kampanie medialne. Z powodu braku szerokiej współpracy oraz nadgorliwości często wynikającej z dobrych

www.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/ŚWIAT I LUDZIE Organizacja numeru Fundacja Czarna Owca Pana Kota jest organizacją pozarządową powstałą w 2009 roku zajmującą się pomocą bezdomnym kotom, upowszechnianiem w społeczeństwie wiedzy z zakresu humanitarnego traktowania zwierząt, a także przeciwdziałaniem dyskryminacji zwierząt i ludzi. Fundacja prowadzi projekty edukacyjne (unikalne w skali kraju warsztaty empatyczności dla dzieci i młodzieży "Koty uczą dzieci", spotkania otwarte dla dorosłych "Wszechnica pod Kotem"), promocyjne, oraz pomocowe (akcje dokarmiania kotów - "KOTering", przygotowywanie domków dla bezdomnych kotów w ramach projektu "Kot nie ślimak (domku nie nosi)"). Fundacja w swej pracy stara się wykorzystywać niekonwencjonalne metody i unikalną stylistykę strony internetowej i innych materiałów graficznych i audiowizualnych. Fundacja zrealizowała pierwszy niezależny film dokumentalny podejmujący temat obecności bezdomnych zwierząt, w szczególności kotów w przestrzeni miejskiej – „Stan zakocenia”. Fundacja wydała również komiks „Kocie kwartały”. Obecnie Fundacja realizuje dwa

Paulina Skotnicka

projekty - film dokumentalny o osobach, które podczas powodzi w Krakowie w maju 2010 wiedząc że schronisko jest zagrożone powodzią zabrały zwierzę i zostawiły na zawsze, bądź znalazły mu inny stały dom oraz „Sieć OFF – Ogólnopolskie Forum Fauna” projekt skierowany do organizacji pozarządowych zajmujących się pomocą zwierzętom. www.czarnaowca.org

Joanna Wydrych

www.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/ŚWIAT I LUDZIE Czym jest bezdomność zwierząt?

Czym jest bezdomność zwierząt??

fot. sxc.hu/fabibel

Miasto – to nie jest naturalne środowisko

cza samotność, odrzucenie, brak pożywienia

zwierząt. To my, ludzie umieściliśmy je w nim

i opieki, oznacza zimno, choroby i strach.

wbrew ich woli. Koty nie marzyły o tym, by żyć

Najczęstsze przyczyny bezdomności zwierząt

w piwnicach i na śmietnikach. Psy nie śniły

to: porzucenie zwierząt przez właścicieli, nie-

Koty nie marzyły o tym, by żyć w piwnicach i na śmietnikach. Psy nie śniły o wałęsaniu się nocą po ulicach. o wałęsaniu się nocą po ulicach. Świnki morskie

kontrolowane rozmnażanie, nielegalne hodowle

nie sądziły, że będą kulić się przed zimnem na

zwierząt rasowych, ucieczki zwierząt w wyniku

parkowych rabatkach.

niefrasobliwości opiekunów. Trudno jest nawet szacunkowo ocenić liczbę

Bezdomność zwierząt podobnie jak ludzi ozna

bezdomnych zwierząt w Polsce.

www.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/ŚWIAT I LUDZIE Czym jest bezdomność zwierząt? Co grozi bezdomnym zwierzętom? Przemoc – wg. danych Straży dla Zwierząt i Głównej Komendy Policji od 2003 roku liczba popełnianych na zwierzętach przestępstw wzrosła dwukrotnie. W 2009 roku Policja wszczęła 1.785 postępowań dotyczących przemocy wobec zwierząt, z czego przestępstw stwierdzonych było 1.386. Przestępstw nie zgłoszonych, według szacunków, było znacznie więcej.

Warsztaty budowy domków dla kotów organizowane przez Fundację/fot. Fundacja Czarna Owca Pana Kota

Śmierć pod kołami samochodów - setki ko-

Co możemy dla nich zrobić?

tów (ogólna liczba zwierząt, nie tylko kotów, które giną na drogach to kilkaset tysięcy rocznie)

Dokarmiać – jedzeniem dla zwierząt (sucha

ginie potrąconych przez kierowców w miastach

karma, mokra karma w konserwach, surowe

i na terenach niezabudowanych.

i gotowane mięso, woda. Należy unikać mle-

Ponad 70% kotów w schroniskach zostaje poddanych eutanazji, umiera w wyniku stresu, depresji i chorób. Eutanazja lub dożywocie w schronisku –

ka krowiego, ryb, wątroby, jedzenia dla ludzi,

dane Głównego Lekarza Weterynarii z 2004

przypraw). Zimą najlepiej zdecydować się na

roku wskazywały, iż liczba kotów poddanych

suchą karmę, ewentualnie ciepły makaron

eutanazji w schroniskach sięga 24%. Raport

z konserwą. Nie zapominajmy również o ciepłej

Wg Biura Ochrony Zwierząt ponad 70% kotów

wodzie. Zawsze sprzątajmy miejsce, w którym

zostaje poddanych eutanazji, umiera w wyniku

dokarmiamy koty.

stresu, depresji i chorób. W niektórych schroniskach życie traci 8 na 10 kotów. Zaledwie 31%

Zapewnić schronienie - otwierać okienka

kotów ze schronisk trafia do adopcji.

piwniczne, wpływać na administracje i loka-

www.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/ŚWIAT I LUDZIE Czym jest bezdomność zwierząt? torów by udzielały wsparcia karmiącym lub

tychmiast zawiadomić policję, straż miejską, lo-

by chociaż nie przeszkadzały. Idealne byłoby

kalny oddział TOZ, bądź organizację pozarządo-

stworzenie w jednym piwnicznym pomiesz-

wą. W przypadku błąkających się bezdomnych

czeniu ‘centrum karmienia’, gdzie koty mógł-

zwierząt należy się skontaktować z najbliższym

by pomieszkiwać przez okres zimy. Jeśli jest

schroniskiem lub poprosić o pomoc organizacje

to niemożliwe, warto zachęcić administracje

pozarządowe działające w obszarze praw zwie-

do wybudowania profesjonalnego ocieplanego

rząt. Podobnie w przypadku rannych zwierząt.

domku dla bytujących na terenie kamienicy, czy osiedla kotów – tak jak np. w Gdańsku.

Zamiast kupować rasowego kota, lepiej

Można też własnoręcznie przygotować domki

adoptować kota bezdomnego – wziąć go ze

dla kotów z ogólnie dostępnych materiałów.

schroniska lub z aukcji.

Sterylizować – sterylizacja jest najlepszą me-

Pomagać wolontaryjnie w organizacjach

todą ograniczania populacji bezdomnych ko-

pozarządowych zajmujących się pomocą

tów, przyczynia się również do zwiększenia ich

bezdomnym zwierzętom – zostać domem

dobrostanu. Można jej dokonać za swoje pienią-

tymczasowym, pomagać w poszukiwaniu domu

dze, bądź zgłosić się do lokalnej organizacji po-

dla zwierząt, służyć pomocą merytoryczną np.

zarządowej zajmującej się pomocą zwierzętom.

w zakresie pozyskiwania funduszy na działal-

W każdym mieście są prowadzone też w mie-

ność, public relations, grafiki komputerowej

siącach marzec-wrzesień dofinansowane przez

bądź w innej mogącej się przydać danej organi-

gminy akcje sterylizacyjne w wyznaczonych ga-

zacji dziedzinie, w miarę możliwości przekazać

binetach weterynaryjnych. Można się również

darowiznę rzeczową lub finansową.

ubiegać o dofinansowanie sterylizacji przez lokalny oddział TOZ.

Bądźmy odpowiedzialni za to, co oswoiliśmy!

Leczyć – jeśli znajdziemy rannego, potrąconego, bądź chorego kota nie zostawiajmy go, spróbujmy go odłowić i zabrać do weterynarza, bądź poinformować o zwierzęciu najbliższe schronisko, organizację prozwierzęcą. Bardzo często weterynarze wiedząc, że jest to bezdomne zwierzę, ograniczają do minimum koszty jego leczenia. Reagować, gdy dzieje im się krzywda – gdy widzimy przemoc wobec zwierząt trzeba na

Rys. Emilia Klęsk, Zespół Szkół Specjalnych nr 4 w Krakowie.

www.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/ŚWIAT I LUDZIE Antropologia w służbie polityki

Antropologia w służbie polityki

Jak sensownie zwalczać kryzys żywnościowy? fot. sxc.hu/Stephan Fuchs

www.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/ŚWIAT I LUDZIE Antropologia w służbie polityki

Jedna szósta ludzkości cierpi z powodu braku żywności. Głód i niedożywienie stanowią główne zagrożenie dla zdrowia, większe niż AIDS, malaria i gruźlica razem wzięte.

Dramatyczne, wielosektorowe skutki tego zjawiska stawiają nas przed ogromnymi wyzwania, szczególnie w kontekście ostatnich katastrof naturalnych i postępujących zmian klimatycznych.

fot. sxc.hu/Silvia Cosimini

i skuteczności programów pomocowych. Jak to wygląda w praktyce? Przyjrzyjmy się optymistycznej inicjatywie przeprowadzonej w Lesotho .

Organizacja Narodów Zjednoczonych

Hiobowe państwo

do spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) ogłosiła, że długofalowe skutki globalnego ocieplenia w sposób katastrofalny odbiją się na produkcji żywności . Zgodnie z założeniami zrównoważonego rozwoju, pomoc rozwojowa musi uwzględnić aspekty społeczne, ekologiczne i ekonomiczne, przede wszystkim jednak specyfikę danego regionu. Wiele mówi się o źle ukierunkowanej pomocy rozwojowej, podając przykłady nadużyć, nieskoordynowania projektów, ograniczenia do zachodniej perspektywy, o tyle zastosowanie antropologicznych instrumentów może przynieść pozytywną zmianę. Nawiązanie kontaktu z lokalnymi społecznościami na zasadzie partnerskiej ma fundamentalne znaczenie dla trwałości

Lesotho można nazwać Hiobem wśród państw całego świata. Odsetek chorych na AIDS należy do najwyższych na świecie i wynosi 23%. Wysoka śmiertelność, bieda, ogromne rozwarstwienie (indeks Giniego 63) i bezrobocie (45%) przekładają się na fatalne Wskaźniki Rozwoju Społecznego (156 miejsce na 177). Z uwagi na warunki geograficzne, jedynie 11% powierzchni Lesotho można wykorzystywać rolniczo. To w połączeniu z suszami, szybującymi cenami paliw, brakiem umiejętności rolniczych (młodzi wybierają pracę w kopalniach w RPA) powoduje, że kraj musi importować 70% żywności. Z konieczności jest zależny od darów charytatywnych. Paradoksalnie, to na wsi odsetek niedożywionych jest najwyższy. Średnio na żywność wydaje się tam 80% dochodu. Wysoka śmiertelność wywołana wirusem HIV powodu15

www.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/ŚWIAT I LUDZIE Antropologia w służbie polityki AIDS. Promowano techniki rolnicze, które przy mniejszym obciążeniu dla środowiska i niskim nakładzie pracy dają większe plony. Beneficjenci i beneficjentki projektu uczyli się uprawiać warzywa w specjalnych ogródkach, wykorzystywać irygację i zbierać deszczówkę. Spośród 30 działań, 19 przełożyło się na lepszy poziom wyżywienia i zdrowia. Ponadto, poprawiły wyniki w zakresie kapitału naturalnego (zrównoważony rozwój, dywersyfikacja), fizycznego (większa powierzchnia ziemi, liczby zwierząt hodowlanych, narzędzi), społecznego (udział społeczeństwa, większa partycypacja), ludzkiego (szkolenia, edukacja w zakresie rolnictwa i żywienia, wpajanie kwestii genderowych) oraz finansowego (kredyty, dotacje, wartość dodana produktów). Szczególnie cenne okazały się przydomowe ogródki, zapewniły bowiem zróżnicowanie diety i wyrównały braki mikroelemen-

fot. sxc.hu/Evgenia (Jenny) Grinblo

tów w sposób zdrowszy i trwalszy niż poprzez

je, że na dalszych krewnych spada ciężar wyży-

suplementy. Wiele organizacji pozarządowych

wienia sierot – wzrost 46% dzieci jest poniżej

np. Catholic Relief Services czy CARE włączy-

normy, a 20% ma zbyt niską wagą, przy czym

ło się we wprowadzanie na terenach miejskich

odsetek otyłych stanowi rosnący problem.

dwóch modeli, które dają spore zbiory, magazynują cenną, bo, deficytową, wodę oraz chronią

Z uwagi na współzależności między kryzy-

glebę. Dzięki niewielkim wymiarom keyhole

sem żywnościowym, biedą i zapadalnością na

gardens są idealne przy ograniczonym dostępie

AIDS, rząd postanowił podjąć działania o du-

do ziemi i wody. Łatwość obsługi daje starszym

żym potencjale synergii. Zwiększenie produkcji

i chorym możliwość pracy, co sprzyja włączaniu

żywności zapewnia bezpieczeństwo żywnościo-

grup zwykle pomijanych, integracji społecznej

we, ale też poprawia stan zdrowia i dobrobyt ca-

i lepszej jakości życia. Z kolei trench gardens

łych społeczności. Nowe miejsca pracy to nowe

sprawdzają się w większych społecznościach,

źródło dochodu i wybawienie od prostytucji,

gdyż podziałowi pracy pozwala łatwiej wyhodo-

dlatego vouchery na zakup ziaren i drobiu prze-

wać przyzwoity przydział warzyw, do tego róż-

znaczano na potrzeby gospodarstw i na handel.

norodnych.

Akcje edukacyjne poświęcono znaczeniu odpowiedniego odżywiania w przypadku chorych na www.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/ŚWIAT I LUDZIE Antropologia w służbie polityki Co do tego ma antropologia? Pozwala ocenić

Antropolodzy w terenie

użyteczność programów i dostosować go do faktycznych potrzeb społeczności lokalnych. Zgłę-

Przykład Mozambiku

bienie specyfiki regionu pozwoliło wytłumaczyć

niom sprostać można dzięki społecznościo-

niewielką liczbę zgłoszeń do programu szkole-

wym programom wczesnego ostrzegania o za-

pokazuje, że wyzwa-

grożeniu głodem (CEWS).

Do formułowania

prognoz wykorzystują one bowiem nie tylko dane klimatyczne, rolnicze i satelitarne, ale uwzględniają sytuację społeczną w obrębie danej populacji, sieci transportowe, migracje zarobkowe, nierówności płciowe. Wszystkie te czynniki przekładają się na dostępność żywności. Należy przyjrzeć się popytowi, nie tylko podaży produktów (głód wynika niekoniecznie fot. mjetek.obiezyswiat.org

z braku żywności, ale z nierównej dystrybucji), strategiom stosowanym na szczeblu lokalnym,

Niechęć do budowy keyhole gardens wynikała ze strachu przed „piętnem AIDS”, ponieważ ten typ ogródków chorzy często wybierają, właśnie z uwagi na prostotę obsługi.

niowego dotyczącego przydomowych ogródków.

zadłużeniu i zaopatrzeniu pojedynczych gospo-

Projekt mógłby cieszyć się większą popularno-

darstw. Badania udowodniły, że konieczne jest

ścią, gdyby uwzględnić warunki zatrudnienia okolicznej ludności w przemyśle odzieżowym. Spojrzenie z perspektywy antropologicznej ujawniło także, że chybiona była kampania promocyjna, a wymogi czasowe inicjatywy - zbyt sztywne, szczególnie przy obciążeniu codzienną pracą zarobkową. Niechęć do budowy keyhole gardens wynikała ze strachu przed „piętnem AIDS”, ponieważ ten typ ogródków chorzy często wybierają, właśnie z uwagi na prostotę obsługi.

fot. mjetek.obiezyswiat.org

www.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/ŚWIAT I LUDZIE Antropologia w służbie polityki angażowanie społeczności w całości projektu,

liczby domowników (poprzez odsyłanie dzie-

a nie tylko przenosić ciężar edukacji na pod-

ci do krewnych), szukano substytutów (z na-

miot odpowiedzialny za organizację.

szego punktu widzenia – nieakceptowanych) czy spożywania karmy dla zwierząt, niejadal-

fot. sxc.hu/Jonathan Hillis

Sukces programów takich jak Save the Chil-

nych rzeczy. W ramach programu 50 000 go-

dren w Mozambiku, szkoleń z zakresu rolnic-

spodarstwom przydzielono racje żywieniowe

twa i żywienia, wynika z uznania wartości

oraz narzędzia do pracy na farmie z myślą o

pracy lokalnych mieszkańców, co zarazem

uzyskaniu większych plonów w kolejnych la-

motywuje do długofalowego zaangażowania.

tach. Inicjatywy tego typu zapewniają kobie-

Z badań terenowych wynika, że głód zmuszał

tom większą aktywność w społeczności, stwa-

ludzi do podejmowania pracy nielegalnej lub

rzając lepszą szansę na emancypację i pozycję

takiej, która zmusza ich do zaniedbywania

w społeczności. Odpowiedzialność za przydział

własnych upraw, niewłaściwego czy niewy-

zasobów to poczucie sprawczości, sensu oraz

dajnego gospodarowania. W razie konieczno-

świadomość posiadania fachowej wiedzy umoż-

ści ograniczano częstotliwości posiłków czy

liwiającej współpracę przy szukaniu rozwiązań

www.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/ŚWIAT I LUDZIE Antropologia w służbie polityki problemu. Dialog ze społecznościami jest nieodzowny, gdyż pozwala zrozumieć, jakie strategie okażą się naprawdę skuteczne, np. budowa drogi między Mozambikiem a Malawi tylko pozornie stanowiła dobrym rozwiązaniem. W przypadku kryzysu byłaby wykorzystywana przez osoby ratujące się przed głodem zarobkiem poprzez uprawianie prostytucji, a więc przyczyniłaby się do większej zapadalności na AIDS. Program World Vision w Mozambiku miał na celu szkolenie społeczności w identyfikowaniu potencjalnych zagrożeń dla zaopatrzenia

(powodzie,

susze)

i informowania o tym organizacji udzielających pomocy. Zalety programu CEWS, wdrożonego już w Hondurasie, wynikają z wykorzystania wiedzy mieszkańców fot. sxc.hu/Sias van Schalkwyk nia typowego zestawu pytań dostosowanego na temat warunków środowiskowych i lokalnego rolnictwa. Projekty społeczno-

do warunków panujących w danej społeczno-

ściowe budują system lokalnego decydowania

ści. Regularne przeprowadzanie wywiadów

i przywództwa, traktują ich jako partnerów,

z miejscowymi pozwala dostrzec, że np. nad-

nie ofiary, wzmacniają demokrację i meto-

chodzi kryzys głodu (coraz więcej odpowiedzi

dę uczestniczenia w zarządzaniu. Miejscowa

o spadku częstotliwości jedzenia). Ocena ryzy-

ludność ma szansę także lepiej rozpoznawać

ka głodu w tym wymiarze jest nie tylko tańsza

problemy wykraczające poza te związane z

od badań zakrojonych na szeroką skalę, ale za-

brakiem żywności i głodem. Skłania do dys-

pewnia głębszą i skontekstualizowaną wiedzę

kusji nad rozwiązaniami i uczy, jak wcześnie

o lokalnych warunkach i potrzebach. Wielko-

wykrywać zagrożenia. Rozmowy antropolożek

skalowe wskaźniki mogą jednak nadal służyć

i antropologów z osobami uczestniczącymi

jako punkt wyjścia do lokalnych, ukierunko-

programów mają przyczynić się do stworze-

wanych badań jakościowych nad różnicami

www.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/ŚWIAT I LUDZIE Antropologia w służbie polityki w dostępie do jedzenia i strategiami kompen-

wej są polityczne bez względu na to, czy prze-

sacyjnymi na danych obszarach.

prowadzają je instytucje rządowe czy organizacje pozarządowe. Warto więc, by przyjmowały

Niedawno World Food Programme ogłosił , że

podejście antropologiczne, a przez to odpowia-

uważniejszy monitoring pozwolił lepiej ukie-

dały wymogom kultury i zrównoważonego roz-

runkowywać pomoc żywnościową i docierać do

woju.

najbardziej potrzebujących. Lepsze rezultaty osiągnięto m.in. dzięki „gorącym liniom”, na które można zgłaszać zmniejszenie racji ży-

Źródła:

wieniowych czy kontrolę sposobu wykorzysta-

- http://www.fao.org/news/story/en/item/54337/icode

nia pomocy na terenach dotkniętych konflik-

http://globalnepoludnie.pl/Zrodlem-zla-nie-sa-organizacje

tami.

- Romero-Daza Nancy, Himmelgree David A., Noble Charlotte A., Turko David, 2009, “Dealing with the Glo-

Powyższe przypadki dowodzą, że sukces pro-

bal Food Crisis in Local Settings: Nonintensive Agricul-

gramów pomocowych polega na włączeniu

ture in Lesotho”, NAPA Bulletin 32/1

komponentów edukacji na temat zdrowego

- Chaiken Miriam S., Dixon J. Richard, Powers Colette,

żywienia w zależności od specyficznych po-

Wetzler Erica, 2009, “Asking the Right Questions: Com-

trzeb oraz akcentowania jego wpływu na stan

munity-based Strategies to Combat Hunger”, [w:] NAPA

chorych na AIDS. Co więcej, strategie antro-

Bulletin 32/1

pologiczne należy stosować na wszystkich

- http://www.wfp.org/news/news-release/wfp-executive-

etapach projektu – od wstępnej oceny stanu

director-sees-how-food-saves-lives-fights-malnutrition-

wyżywienia i bezpieczeństwa żywnościowe-

somalia

go (ankiety, np. Household Food Insecurity Access Scale, wywiady pogłębione) poprzez

Liliana Religa

angażowanie lokalnych decydentów po ostateczną ewaluację projektu. Służy ona zapobie-

O autorce:

ganiu błędów w przyszłości, uczy, jak docierać

Absolwentka filologii tłumaczeniowej, prezeska

do potrzebujących oraz budzi ich potencjał w

zarządu Zielonego Instytutu zaangażowanego

sytuacji, gdy mają możliwość podzielenia się

m.in. w politykę żywnościową, zrównoważony

swoją wiedzą i doświadczeniem, a traktowa-

rozwój, demokrację obywatelską i feminizm. Inte-

ni na równi, a nie w relacjach niejako feu-

resuje się jedzeniem w kontekście kultury, polityki

dalnych. Takie podejście pozwala budować

i antropologii.

sieci kontaktów między beneficjentami pro-

www.zielonyinstytut.pl

jektu, a więc przynosi lepszą dystrybucję informacji, umiejętności i współpracy. Projekty w ramach pomocy humanitarnej czy rozwojowww.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/ŚWIAT I LUDZIE Provotariat

Provotariat

Białe rowery w Amsterdamie. Synonim życia slow ma swój początek w rewolucyjnych ruchach lat 60-tych.

Wsiadamy na białe rowery Charakterystyczne, białe rowery widoczne w obszarach miejskich współczesnej Holandii i Belgii swoje miejsce w komunikacji zawdzięczają Provosom, jednemu z ruchów kontrkulturowych lat 60-tych ubiegłego wieku, bez którego dziś żylibyśmy w innym, najpewniej mniej przyjaznym i bardziej zanieczyszczonym świecie.

www.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/ŚWIAT I LUDZIE Provotariat obywatelskiego sprzeciwu, spontanicznych „oddolnych” ruchów i akcji niczego nie zmieniają, a konsumpcjonizm czy korupcyjne związki przemysłu z polityką wręcz kwitną, warto wiedzieć, że wiele buntowniczych postulatów minionych dekad zostało z czasem zrealizowanych, wcielonych w życie. Zmieniając stopniowo, ale na trwałe, warunki życia na świecie, systematycznie zwiększając świadomość oraz stopień wpływu zwykłych ludzi na decyzję rządów i polityków, pozwalając wciąż rosnąć w siłę prawdziwej kontroli społecznej.

Provotariat W definicji przedstawia się jako ruch kontrkulturowy będący swoistą mieszanką łagodnego, humanistycznego anarchizmu i ideałów nowej

Robert Jasper Grootveld, najbardziej wyrazista osobowość ruchu Provosów, zaczynał od mycia okien. Później starał się odnaleźć w dziennikarstwie, by w końcu spełnić się jako perfomer i znacząco wpłynąć na rozwój sztuki ulicy. Fot. iisg.nl

lewicy głoszonych przez Herberta Marcusego. W sferze sposobów komunikowania się i środków wyrazu Provotariat sięga do koncepcji

Fala

artystycznej dadaistów lat 20 i 30 XX wieku.

Mało u nas znani amsterdamscy Provosi ucho-

właściwie przez jedną osobę, Roela Van Duyna,

Wymyślony został w 1965 r. w Amsterdamie studenta filozofii pragnącego manifestować swój

dzą za europejskich protoplastów hippisów.

negatywny stosunek do stanu kultury, nauki

Swoją działalnością, wytworami i postawą za-

i społeczeństwa. Jest to okres w którym odżywa

inspirowali także powstanie innych ruchów

– jak mniej więcej co dekadę – kolejna fala spo-

kontrkulturowych – Diggersów oraz Czarnych

łecznego niezadowolenia z form jakie przyjmuje

Masek, a pośrednio bitników oraz współcze-

zachodnioeuropejski kapitalizm. Początkowo

snych punków. Znaczna większość postulatów

koncepcja Provo ma niewielki, „kawiarniany”

i koncepcji wyrażanych w manifestach i akcjach

zasięg, jednak niemal z dnia na dzień nabiera

ulicznych blisko 50 lat temu przez ruch Provo

rozmachu za sprawą znanego w tamtych cza-

jest wciąż aktualna i żywa. Chociaż po włącze-

sach w Holandii happenera, aktywisty i poety

niu telewizora, otwarciu gazety czy wejściu do

Roberta Jaspera Grootvelda, którego fantazja,

osiedlowego marketu zdawać by się mogło, że

ale też możliwości organizacyjne i finansowe

następujące po sobie kolejne fale kontrkultur, www.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/ŚWIAT I LUDZIE Provotariat pozwalają wyjść z działaniami Provotariatu na ulice, i to w samym centrum miasta. Grootveld zaczyna organizować szeroko zakrojone, spektakularne i odbijające się medialnym echem akcje ośmieszające i upokarzające konsumpcjonizm.

Koncepcja małych szpilek Celem Provosów było budzenie ludzi z letargu samozadowolenia i alienacji wywołanych przez umacniający się właśnie konsumpcjonizm. Rozbudzanie chęci do krytycznego patrzenia na świat. Ten świat, w którym normy społeczne i etyczne w coraz większym stopniu były wytyczane, propagowane a nawet sankcjonowane przez swoisty tercet kapitału, władzy i mediów, przez idących ręka w rękę właściciela koncernu i jego serdecznych przyjaciół, polityka i wydawcę. Metody owego pobudzania do krytycyzmu miały być całkowicie pokojowe i apolityczne. Wystarczać miały happeningi, akcje uliczne, teatry, wydawnictwa i prowokacje stanowiące „wtykanie szpilek w czułe miejsca systemu”. Dziś

większość

organizacji

pozarządowych

o charakterze społecznym bazuje na formach działania wymyślnych i wcielonych właśnie

Grootveld zmarł 26 lutego 2006 roku. Na zdjęciu: ostatni happening Grootvelda, w dniu jego pogrzebu, przed sławnym pomnikiem w Amsterdamie, pod którym urządzał antynikotynowe wystąpienia. Fot. Susanne Stoop/ Flickr.com

w tym okresie. Prowokujące akcje uliczne, po-

na odbiorców, stając się skutecznym sposobem

łączone z występami, happeningami, koncerta-

na pobudzanie ich do refleksji. W tym samym

mi, rozdawaniem ulotek, stały się weekendową

czasie w zinie „Provo” ukazuje się manifest Pro-

codziennością wszystkich dużych miast. W la-

vosów. Odrzuca on, inaczej niż ruch rewolucyj-

tach sześćdziesiątych w Amsterdamie wszystko

ny komunistów czy starania socjaldemokratów,

to na taką skalę działo się po raz pierwszy.

możliwość aktywizacji i włączenia do działań szerokich mas społecznych, uznając je za bier-

Dzięki innowacyjności, rozmachowi i niezwy-

ne, uzależnione i całkowicie uległe wartościom

kłej barwności akcje Provo silnie oddziaływały

konsumpcyjnym. Odrzuca również możliwość

www.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/ŚWIAT I LUDZIE Provotariat fuzji z jakąkolwiek „oficjalną” organizacją po-

kretne postulaty o charakterze reformator-

lityczną czy społeczną. Tym samym Provosi

skim. Przyjęły one postać tak zwanych Białych

przyjmują rolę nie organizatorów i przywódców

Planów. W ich ramach aktywiści ruchu jako

nowego ładu, a jedynie kontestatorów ładu za-

jedni z pierwszych łączyli postulaty antykon-

stanego.

sumpcyjne i wolnościowe z prozdrowotnymi i ekologicznymi. Domagali się: 

zamknięcia centrum Amsterdamu dla

samochodów; 

wprowadzenia wysokich, prawdziwie

odstraszających kar dla firm zatruwających powietrze; 

powołania centrów zdrowia dla kobiet

służących im poradami na temat antykoncepcji; 

ingerencji państwa w spekulacyjny ry-

nek nieruchomości mający chronić niezamożnych obywateli przed windowaniem cen mieszkań; 

zalegalizowania, usankcjonowanie sqa-

tingu – samowolnego zajmowania pustostanów pod mieszkania i spółdzielczość. Van Duyn postulatom wyrażonym w Białych Planach nadawał formę akcji ulicznych i happeningów. Najsłynniejsza z nich to „białe rowery”. Akcja polegała na ufundowaniu mieszkańcom Amsterdamu 15 tysięcy darmowych rowerów przeznaczonych do bezpłatnego, wspólnego użytkowania. Przedsięwzięcie to było wyrazem postulatu uwalniania miasta od spalin i po

Jeden z pamfletów Provosów z 1965 roku nawołujących do wzięcia udziału w happeningu. Prawie każdy z nich kończył się aresztowaniem jego uczestników przez policję. Fot. iisg.nl

dzień dzisiejszy uczyniło rower jednym z symboli kontestacji i dążeń wolnościowych. Koncepcja białych rowerów, w nieco zmodyfikowanej

Biały pierwowzór zielonego

formie, przetrwała w Amsterdamie do dziś.

Mimo wyrażonej w manifeście postawy kontestacji Provosi formułowali jednak także konwww.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/ŚWIAT I LUDZIE Provotariat watnej, działalnością proekologiczną, uświa-

Nie tylko rowery

damianiem konsumenckim oraz sprzeciwem Wśród białych planów realizowanych na dużą

wobec autorytaryzmowi w etyce. Działania

skalę znalazły się także:

Provosów nie miały ograniczać się już tylko do



„białe koszule” – działania mające na

pobudzających krytyczne myślenie prowokacji,

celu wypieranie ze „stref czystego powietrza”

ale miały nabrać charakteru reformizmu spo-

dymu tytoniowego oraz walkę z przemysłem

łeczno – politycznego.

tytoniowym traktowanym przez Provosów jako esencję czy ikonę agresywnego i obłudnego konsumpcjonizmu; 

„białe zaślubiny” – organizowanie ośrod-

ków świadomego macierzyństwa udzielających porad i dystrybuujących darmowe środki antykoncepcyjne; 

„białe domy” – huczne, komentowane

w mediach i przez polityków akcja przejmowania pustostanów i organizowania w nich squatów; 

„białe bannery” – uliczne happeningi

zwracające uwagę postronnych widzów na fałsz i zniewalającą rolę reklam i marketingu konsumenckiego.

Manifesto – ciąg dalszy W grudniu 1966 r. Van Duyn, by dostosować program Provosów do faktycznie obranych kierunków działania, formułuje go na nowo. W centrum krytyki znajduje się oficjalna kultura i elity władzy, z holenderską rodziną królewską na czele oraz propozycja budowy nowego ładu społecznego, który miał oprzeć się na współdziałaniu, poszanowaniu jednostki i zastąpieniu wszechobecnej konkurencji. Ruch

1966 rok. Trzeci numer broszury „Provokatie”, zrzucony z mostu wprost na kanał, w którym właśnie płynęli w łodzi nowożeńcy, księżniczka Beatrix z Klaus von Ausberg. Happening wymknął się spod kontroli. Finalnie uczestnicy rzucili w kierunku orszaku gaz łzawiący i petardy, za co policja zastosowała bardzo brutalne represje. Fot. iisg.nl

Provo opowiada się teraz za federalizmem, antymilitaryzmem, zniesieniem własności pry

www.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/ŚWIAT I LUDZIE Provotariat Bombardując Beatrix

mu zdradę idei anarchizmu i sprzeniewierzenie

Rozprzestrzenienie się idei Provotariatu poza

Ostatecznie dochodzi do rozłamu, a następnie

Amsterdam i Holandię – na Mediolan, An-

rozpadu Provotariatu. Część Provosów przy-

twerpię, Kopenhagę, Sztokholm i San Franci-

stępuje później do powołanej przez van Duijna

sco, spowodowane było szeroko nagłośnionymi

w 1970 r. Partii Krasnoludków (Kabauterów),

wydarzeniami z 1966 r. Wtedy to w dniu ślubu

kontynuując jako regularna partia polityczna

księżniczki Beatrix z Klausem von Ausbergiem,

z poparciem w formie mandatów od wybor-

Niemcem posądzanym o nazistowską prze-

ców tradycje wplatania absurdu i prowokacji

szłość, Provosi zorganizowali happening, który

w uprawianie polityki.

się antyinstytucjonalnym założeniom ruchu.

wymknął się spod kontroli. Finalnie uczestnicy rzucili w kierunku orszaku gaz łzawiący

Kabauterzy dysponowali dużo większym niż

i petardy. W odpowiedzi policja zastosowała

Provosi orężem propagandowym: drukowali

bardzo brutalne represje. Jak się można było

własne gazety, nadawali audycje radiowe. Dzia-

spodziewać wydarzenia te, zwłaszcza zachowa-

łania te wciąż jednak miały charakter kontr-

nia policji, przysporzyły Provotariatovi nowych

kulturowy, opierający się głównie na strategii

zwolenników, zarówno w Holandii jak i poza jej

happeningu. Głównym celem Partii Krasno-

granicami.

ludków było stworzenie „społeczeństwa alternatywnego”, zwanego pomarańczowym, czyli

W niewoli własnych poglądów

wspólnoty odrzucającej konsumpcjonizm, żyją-

Paradoksalnie wzrost popularności ruchu Pro-

nia nowych form kontaktów międzyludzkich.

vo okazał się dla niego niekorzystny i dopro-

W ponad 10 lat później odpryski pomysłów van

wadził do upadku. Od 1966 r. Provosi zaczęli

Duijna docierają nawet za żelazną kurtynę, in-

swoją działalność prowadzić również na niwie

spirując Waldemara Fydrycha do powołania pe-

zinstytucjonalizowanej polityki. Jeden z lide-

erelowskiej „Pomarańczowej Alternatywy”. Ale

rów Provotariatu – Bernarda de Vries, zdobywa

to już zupełnie inna historia.

cej w zgodzie z ekologią, dążącej do wypracowa-

mandat w radzie miasta, co pozwala Provosom na odpowiednie nagłaśnianie Białych Planów.

Spuścizna kolejnych fal

Ich kolejne akcje przyczyniają się do odwoła-

Provotariat uległ typowym mechanizmom de-

nia burmistrza Amsterdamu i miejskiego sze-

strukcji, rozkładającym wiele oddolnie powsta-

fa policji. Jednak mimo tych spektakularnych

jących ugrupowywań, jednak buntownicy z Am-

sukcesów, 13 maja 1967 r., podczas zgromadze-

sterdamu, dobiegający dziś siedemdziesiątki,

nia w parku Vondel, znaczna część aktywistów

pozostawili po sobie nie tylko wciąż żywą ideę

oprotestowuje działalność de Vriesa, zarzucając

białych – darmowych rowerów. Stali się pre-

www.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/ŚWIAT I LUDZIE Provotariat

Amsterdam bez rowerów? Mało prawdopodobne. fot. sxc.hu/merlijn enserink

kursorami włączenia ekologii w obszar zainteresowania partii politycznych i państwa. Byli pierwszymi tak jasno formującymi zagrożenia płynące z powiązań korporacji przemysłowych z władzą i promowanego przez ten związek konsumpcjonizmu. Pokazali także, że aktywizm ma sens. Choć z reguły takie podejście nie przynosi re-

Piotrek Jaworski

wolucyjnych zmian od jutra, o które w zamożnym, dostatnio żyjącym społeczeństwie trudno, każdy jego przejaw budzi świadomość zarówno współobywateli jak i coraz częściej polityków. Szczególnie dziś, gdy za pomocą nowoczesnych mediów tak łatwo jest każdemu, właśnie pojedynczej osobie, rozwijać i promować dobrą, szlachetną myśl.

O autorze: Po blisko 16 latach zrezygnował z pracy dla korporacji na rzecz promowania idei antykonsumpcjonizmu, weganizmu, zrównoważonego rozwoju i zdrowego stylu życia. Jest wytwórcą tempehu, prowadzi sklep i stronę internetową TempehService.Com

www.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/ŚWIAT I LUDZIE Zielone aż do kości

Zielone aż do kości

Bo jak być ekologicznym, to na całego. fot. sxc.hu/ Jesse Therrien

„We are green to the bone” (tł. Jesteśmy

zielone aż do kości) powiedziała mi Su

Hardy, kiedy rozmawiałam z nią o jej firmie Mooncup Ltd podczas międzynarodowych targów Biofach i Vivaness 2011 w Norymberdze. Mooncup Ltd to Brytyjska firma produkująca kubeczki menstruacyjne z silikonu medycznego, czyli Mooncupy. Ponieważ względy ekologiczne były głównym motorem stworzenia Mooncupów, Su Hardy nie ograniczyła się tylko do stworzenia ekologicznego produktu, który likwiduje comiesięczne odpady związane z menstruacją, ale zatroszczyła się również o stworzenie przyjaznego środowisku i ludziom biznesu. www.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/ŚWIAT I LUDZIE Zielone aż do kości nemu. W naszej kapitalistycznej, wizualnej rze-

Eko-Mooncup, Eko-Firma

czywistości to krok całkiem radykalny, zwłaszMooncupa

cza jeśli chodzi o rzecz tak

widoczna jest na każdym

nowatorską, jak Mooncup.

etapie jego produkcji, pro-

Podobnie

mocji, zarządzania, dys-

która w całości odbywa

trybucji

użytkowania.

się w Wielkiej Brytanii.

wielorazowych

Jest droższa, ale ograni-

kubeczków ma kilkuletnią

cza transport i pozwala

trwałość, zapakowany jest

na lepszą kontrolę jakości.

w biodegradowalne pude-

Tym jednak, co poważnie

łeczko kartonowe

naraziło firmę na krytykę

Ekologiczność

Każdy

i z

Mooncup, elastyczny kubeczek wielokrotnego użytku. zadruko-

produkcją,

ze strony doradców bizneso-

wane warzywnym tuszem i w torebeczkę z organicznej bawełny, a do

wych, było coś innego: rezygnacja z produkcji

sprzedawców dowożony jest drogą lądową (tam,

innych produktów niż kubeczki pod marką Mo-

gdzie to tylko możliwe), w celu zminimalizowa-

oncup. Konsultacje przeprowadzone wewnątrz

nia zanieczyszczeń pochodzących z transportu.

firmy jak i wśród klientek wykazały, iż nie chcą

Swoista spójność ideologiczna z Mooncupową

one dodatkowych produktów. Wsłuchując się

ekologicznością stanowi też główne kryterium

w głosy kobiet-odbiorców, Mooncup Ltd porzucił

w wyborze firm współpracujących z Mooncup

na przykład pomysł produkcji płynu do mycia

Ltd: od agencji reklamowej po producenta ba-

kubeczków pod swoją marką. - Ponieważ zwykłe,

wełnianych torebeczek.

nieperfumowane mydło i garnek z gotującą się wodą wystarczają do dezynfekcji kubeczka, każdy inny produkt specjalnie desygnowany do tego

Logika anty-biznesu

celu byłby zachęcaniem do niepotrzebnej konChoć niektóre z decyzji podejmowanych przez

sumpcji - zapewniła mnie Sue - Co jest sprzecz-

Mooncup Ltd zgodnych jest z ekobiznesowym

ne z ekologiczną ideologią firmy. Mooncup Ltd

mainstreamem, inne otwarcie przeczą bizne-

wprowadzi nowy produkt pod swoją marką tyl-

sowemu rozsądkowi. Kolorowe kubeczki i tore-

ko jeśli uzna, że jest on naprawdę potrzebny

beczki bardziej trafiłyby do wyobraźni kobiet, co

i nie ma na rynku zastępnika. Tym samym fir-

przyczyniłoby się do większej sprzedaży. Mimo

ma postawiła kapitalistyczną logikę zachęcania

to firma porzuciła marketingową atrakcyjność

do konsumpcji (powszechną także wśród eko-

farb na rzecz kolorystycznej ascezy, która jest

biznesów) na głowie i udowodniła, że nawet bę-

bardziej przyjazna kobietom (każdy barwnik

dąc biznesem na skalę międzynarodową i ope-

to dodatkowa chemia, na którą wystawiony jest

rując w systemie kapitalistycznym można nie

organizm kobiety), ale też środowisku natural-

kierować się wyłącznie chęcią zysku.

www.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/ŚWIAT I LUDZIE Zielone aż do kości Zielone kobiety Mooncupa Pozostałe panie zarządzające firmą nie odstają w praktykach przyjaznych środowisku, zarówno prywatnie, jak i w pracy. Biuro firmy w 100% napędzane jest energią odnawialną, zespół Mooncupa razem kupuje żywność ekologiczną (w hurcie), do pracy najczęściej dojeżdża rowerem lub chodzi piechotą, a na targi Biofach 2011 po-

Su Hardy

jechał pociągiem, mimo iż podróż trwała o 6 godzin dłużej niż samolotem. Zupełnie niehierarchiczny i przyjazny Mooncup Ltd jest dowodem na to, że ekologicz-

Eowyn Towers, odpowiedzialna za sprzedaż, na pasja, chęć wprowadzenia pozytywnych dołączyła do zespołu w 2006 roku. Jak sama zmian dla środowiska naturalnego i ludzi, wspomina, dużym zaskoczeniem było dla niej i kobiecość oraz biznes są do pogodzenia. Z sukjak bardzo kolektywna jest to firma.

cesem.

Każda z kobiet w mniejszym lub większym stopniu zaangażowana jest w większość z jej działań, jednocześnie posiadając swoją dziedzinę spe-

Natalia Kozdra O autorce:

cjalizacji. Eowyn wspomina: - Moje interview do firmy przeprowadził cały zespół. I dodaje z uśmiechem: - Mooncup Ltd udowadnia, że można dzielić biuro z dużą grupą kobiet o zde cydowanych poglądach przez 5 dni w tygodniu, i nadal być bardzo dobrymi koleżankami...

W Szkocji, gdzie mieszkała przez cztery lata,

Dziewięć kobiet prowadzących Mooncup nadają

nabawiła się choroby

jej unikalnego, aż ciśnie się na usta, „kobiece-

zwanej „byciem eko”.

go” charakteru. Mooncup Ltd to firma twarda Teraz wróciła do Polski i stara się zarażać innych. i konsekwentna, jeśli chodzi o ochronę jej war- Dwa ze swoich zainteresowań: zielony biznes i gentości, ale miękka i empatyczna w podejściu do der połączyła w ekologiczny sklep internetowy dla swoich klientek i środowiska naturalnego. Nie kobiet EkoKobieta. Lubi ludzi, herbaty i góry. zysk, a etyczność wyznacza jej operacyjne ramy. www.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/ŚWIAT I LUDZIE Usłyszeć nic

Usłyszeć nic Czy w dzisiejszych czasach potrafimy docenić ciszę?

Centra handlowe to popularne od lat miejsca

„Nadejdzie kiedyś czas, gdy ludzkość będzie musiała rozprawić się z hałasem równie stanowczo, jak dziś rozprawia się z cholerą i dżumą”

zakupów i spotkań towarzyskich. W każdym króluje muzyka-tło, czyli hałas, od którego nie da się uciec, mimo że nam przeszkadza i wwierca się w głowy. Nawet jeśli z danego sklepu wykurzy nas głośna muzyczna papka i tak za chwilę wpadniemy w pułapkę hałasu na korytarzu, w toalecie, nawet na parkingu. Zbyt głośna muzyka i sklepowe reklamy dopadają nas wszędzie, chociaż nie chcemy ich słuchać.

Robert Koch (1843-1910)

Już Witold Lutosławski, znany kompozytor i dyrygent, był wrogiem muzyki odtwarzanej w każdym możliwym miejscu: w windzie, w sklepie, czy na plaży. Dlatego zainicjował uchwałę o hałasie przyjętą w Paryżu w 1969 roku przez Radę Muzyczną UNESCO, która potępiła gwałt czyniony na wolności osobistej człowieka i jego

www.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/ŚWIAT I LUDZIE Usłyszeć nic prawie do ciszy. Uchwała była odpowiedzią na

i jej odbiorcą. I mamy coraz większy, destruk-

coraz bardziej palące problemy, jakimi okazały

cyjny wpływ na jej formę dźwiękową.

się wszechobecny hałas i dźwiękowa bylejakość.

Tę właśnie zależność Schafer próbuje uświadomić ludziom i nieustannie udowadnia, że

Podobne zagadnienia zajmowały znanego ka-

jednocześnie tworzymy i odbieramy kakofonię

nadyjskiego kompozytora Raymonda Murraya

dźwięków. Uszu nie da się zamknąć ani wyłą-

Schafera, który w 1967 roku stworzył pojęcie

czyć. Są stale otwarte, by ostrzegać przed nie-

„soundscape” tłumaczone na język polski jako

bezpieczeństwem. Jednak od nas zależy, jakie

„pejzaż dźwiękowy”. Soundscape doskonale ob-

dźwięki „popełniamy” − czy są przyjemne i nie-

razuje koncepcję kompozytora, który uważa, że

przeszkadzające innym, czy przeciwnie, są iry-

między otoczeniem − landscape, a dźwiękiem −

tujące i zaśmiecają ciszę, a być może szkodzą.

Jesteśmy, oprócz przyrody, twórcą kompozycji i jej odbiorcą. I mamy coraz większy, destrukcyjny wpływ, na jej formę dźwiękową. Zabójcze decybele

sound, zachodzi odwieczna interakcja. Zdaniem Schafera wszystkie towarzyszące nam dźwięki tworzą płynną i zmienną w czasie kompozycję,

Hałas jest groźny dla życia. Już starożytni

która istniała od wieków, zachodzi obecnie i za-

Chińczycy doskonale znali jego niszczącą siłę

istnieje za chwilę. Zależnie od epoki i miejsca

i stosowali jako jedną z najokrutniejszych tor-

skład dźwiękowy kompozycji ulega zmianie:

tur. Nie musimy nawet sięgać tak daleko;

tysiące lat temu był to ryk tygrysa szablozęb-

współczesne media wielokrotnie informowały,

nego i dźwięk krzesania ognia krzesiwem, po-

że dźwiękowym torturom poddawani byli więź-

tem tętent końskich kopyt i bicie dzwonów

niowie m.in. w Guantanamo.

kościelnych, a od prawie 200 lat są to dźwięki ery uprzemysłowionej. Elementem odwiecznej

Długotrwałe przebywanie w zasięgu hałasu

mieszanki są również odgłosy człowieka − te

oddziałuje negatywnie nie tylko na narząd słu-

naturalne, jak śmiech, mowa i płacz, oraz te,

chu. Hałas powoduje również złe samopoczucie,

wywołane poprzez jego działanie: odgłos zamy-

kłopoty z koncentracją, zwiększoną agresję, mi-

kanych drzwi czy przesuwanego krzesła. Jeste-

greny i zaburzenia snu. Im głośniej, tym gorzej:

śmy, oprócz przyrody, twórcą takiej kompozycji

długotrwałe oddziaływanie dźwięków o pozio-

www.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/ŚWIAT I LUDZIE Usłyszeć nic mie 70–85 decybeli (65–75 dB – samochód oso-

Jak my sami oceniamy wpływ hałasu na nasze

bowy, 70–90 – ciężarówka, a 80 dB – rozpędzo-

zdrowie? Odpowiedź znajdziemy w przeprowa-

ny pociąg) skutkuje osłabieniem słuchu, bólami

dzonych przez CBOS w 1999 roku badaniach

głowy i problemami na tle nerwowym. Dźwięki

pt. „Zagrożenie hałasem”1, które powtórzono

w przedziale 90–130 decybeli (90 – intensyw-

10 lat później. Jak się okazało, większość bada-

ny ruch uliczny, 130 – ryk silnika startujące-

nych (71%) odczuwa uciążliwy, męczący hałas,

go samolotu) są już naprawdę niebezpieczne

ale z różną częstotliwością: 33% respondentów

i mogą spowodować zaburzenia w funkcjono-

narażonych jest na hałas często, a prawie dwie

fot. sxc.hu/clix

waniu układów krwionośnego i pokarmowego.

piąte czasami lub rzadko.

Przy dźwiękach powyżej 130 dB (granica bólu), człowiek odczuwa nudności, a jego organy we-

Osoby skarżące się na uciążliwy hałas pocho-

wnętrzne zaczynają drgać, co prowadzi do ich

dzą głównie z dużych, ponad półmilionowych

zniszczenia i różnorakich chorób.

miast mających najgorszy klimat akustyczny. Im mniej zurbanizowane miejsce zamieszka-

www.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/ŚWIAT I LUDZIE Usłyszeć nic nia, tym lepiej. Z grup zawodowych najczęściej

(…). Nawet we własnym mieszkaniu są dźwię-

narażeni są robotnicy wykwalifikowani, a naj-

ki pożądane i niepożądane. I naprawdę można

rzadziej rolnicy.

je zmienić. Czyli wszystko zaczyna się od naszego najbliższego otoczenia. – mówił Schafer

Zaskakujące jest jednak, że tylko co 10. ankie-

w rozmowie z Lidią Zielińską podczas między-

towany (o 3 punkty mniej niż w pierwszym ba-

narodowego festiwalu „Dziecko i dźwięk”, który

daniu) twierdzi, że ma problemy ze zdrowiem

odbył się w Poznaniu w czerwcu 1995 roku2.

spowodowane hałasem. Osoby te narzekają na nerwowość i rozdrażnienie (75%), przemęczenie

Owszem, na poziomie jednostki możemy świa-

(70%), zawroty głowy, migreny (67%). Przytę-

domie kształtować pejzaż akustyczny i elimino-

pienie słuchu lub głuchota jest problemem po-

wać nieprzyjemne i zbędne dźwięki. Większym

Nawet we własnym mieszkaniu są dźwięki pożądane i niepożądane. nad połowy z nich. Podobnie jak bezsenność

problemem jest hałas otoczenia, który istnieje

czy zaburzenia koncentracji. Choroby serca lub

w pewnym określonym celu, chociażby po to, by

nadciśnienie dotyka 32%, a co piąty ankietowa-

nami manipulować: – Środowisko akustyczne

ny ma trudności z uczeniem się lub wykonywa-

jest już wyreżyserowane. Są ludzie, którzy mają

niem pracy.

określony interes we wprowadzaniu pewnych dźwięków do środowiska i upewnianiu się, że je

To, że tak mało osób swój zły stan zdrowia wią-

słyszymy. – twierdzi kompozytor. I trudno się

że z hałasem wskazuje na fakt, że przyzwy-

z nim nie zgodzić, wspominając zakupy w su-

czailiśmy się do niego i złe samopoczucie oraz

permarkecie i słyszaną tam muzyczną papkę,

występujące choroby nie łączymy bezpośrednio z jego negatywnym wpływem. Ale – tu warto znów powołać się na Schafera – możemy kształtować nasze otoczenie akustyczne, a to oznacza, że choć części tych dolegliwości możemy uniknąć. Projektowanie otoczenia – Chcę, żeby ludzie słuchali bardziej krytycznie www.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/ŚWIAT I LUDZIE Usłyszeć nic która miała nas uspokoić i teoretycznie wprowa-

dować o wyborze muzyki. Ich plajta niestety nie

dzić w dobry nastrój, zachęcając do większych

oznacza, że skończyło się zaśmiecanie otoczenia

zakupów. By ta manipulacja była skuteczna,

akustycznego w centrach handlowych.

nad kompozycją muzyki-tła pracują specjaliści: muzycy, psychologowie, socjologowie i eksperci

Co można robić, jeśli głośna muzyka i jeszcze

od audio-marketingu. Muzyka jest tak projek-

bardziej uciążliwe reklamy zatruwają uszy w su-

towana, by odpowiadała charakterowi klientów

permarkecie? – Niewiele – mówi Mikołaj Kir-

i uwzględniała podstawowe ich kryteria jak:

pluk, ekspert akustyczny. – To raczej kwestia

wiek, wykształcenie, czy zasobność portfela.

dobrej woli właściciela, który zezwala na taki

Człowiek staje się przedmiotem oddziaływania

hałas w określonym celu. Po co miałby to zmie-

muzyki.

niać? Z pomocą też nie przychodzą regulacje

prawne. Te dotyczą innych miejsc.

Dlatego nie jest zaskoczeniem wynik badania CBOS-u, który wykazał, że od 1999 roku o 8%

Przytoczmy jeszcze raz wyniki ankiety CBOS-

zwiększyła się liczba osób skarżących się na

-u. Zdaniem ponad polowy ankietowanych go-

hałas panujący w miejscu zakupów i obecnie co

rzej niż w supermarketach jest już tylko na dro-

czwarty ankietowany narzeka na zbyt głośne

gach i w miejscu pracy.

dźwięki w placówkach handlowych (sklepy, su-

Polityka hałasowa

permarkety, centra handlowe). Postęp technologiczny w XX wieku spowodował,

Czy prawo chroni obywateli przed hałasem? –

że muzak, bo tak nazywa się to mechaniczne

Uważam, że Polska od lat osiemdziesiątych ma

tło muzyczne, wkroczyło z impetem do fabryk,

dobre przepisy dotyczące hałasu. Dyrektywa

sklepów, dworców i restauracji. W wielu z tych

hałasowa, czyli Dyrektywa 2002/49/WE Unii

miejsc nadal ma się dobrze. Muzak to również

Europejskiej z czerwca 2002r. w sprawie oce-

nazwa firmy, która postanowiła zrobić interes

ny i zarządzania poziomem hałasu w środowi-

życia na dystrybucji papki muzycznej, czyli mu-

sku jest w zasadzie wtórna. Przecież wszyscy

zyki do publicznego użytku. Odniosła ona spory

wiemy gdzie jest najgłośniej i co trzeba zrobić,

sukces w Ameryce Północnej i w Europie, gdzie

żeby było ciszej: ograniczyć ruch samochodowy,

uważano, że takie kompozycje poprawiają wy-

zbudować obwodnice, zmniejszyć prędkość sa-

dajność przy monotonnej, nużącej pracy. Nikt

mochodów – mówi Kirpluk.

jednak nie zapytał zainteresowanych czy chcą słuchać takiej właśnie muzyki. Firma Muzak

Zdaniem unijnych ekspertów działania antyha-

Holdings 10 lutego 2009 roku ogłosiła ban-

łasowe powinny koncentrować się na czterech

kructwo, uszczęśliwiając tym samym ekologów,

głównych źródłach hałasu: ruchu drogowym

wielbicieli ciszy i ludzi, którzy sami chcą decy-

(ulicznym) i transporcie kolejowym, ruchu lot-

www.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/ŚWIAT I LUDZIE Usłyszeć nic niczym w obszarze przylotniskowym oraz dzia-

Powrót do ciszy

łalności przemysłowej. W całym kraju, w wyniku unijnej polityki, powstają mapy akustyczne

Można poszukać ciszy w rejonach mniej zur-

ilustrujące skażenie środowiska hałasem. Na

banizowanych i wrócić do natury po zdrowe,

ich podstawie zostaną podjęte m.in. działania,

pierwotne dźwięki: śpiew ptaków, szum wiatru

o których wspomniał Kirpluk. Dodatkowo mapy

w gałęziach drzew, głos fal rozbijających się

mają wspomóc służby ochrony środowiska w na-

o skały. Banał? Być może, ale z jakiegoś powo-

dzorowaniu przestrzegania norm akustycznych

du miliony ludzi uciekają z miasta co weekend

przez zarządzających drogami, zakłady prze-

i podczas wakacji, by nie słyszeć dźwięków „pę-

mysłowe, czy developerów.

dzącej” metropolii. Wracają do hi-fi, czyli obszaru, gdzie dźwięk jest dostrzegalny, łatwo go usłyszeć i odróżnić. Gdzie ma on swoje znacze-

Polska realizuje programy ochrony środowiska

nie.

przed hałasem zarówno na podstawie przepisów unijnych, jak i krajowych uregulowań praw-

Zdaniem Schafera obszar dźwiękowy hi-fi to

nych. Po to, by zgodnie z głównym celem dyrek-

wsie, lasy, pola, czyli te wszystkie miejsca, któ-

Z nadejściem przemysłu w XIX wieku odwieczna równowaga dźwięków została zachwiana. I ta dysharmonia trwa do dziś, niszcząc nasze zdrowie i przyrodę. tywy żaden mieszkaniec Unii nie był narażony

rych środowisko akustyczne nie zostało zanie-

na hałas o poziomie zagrażającym zdrowiu lub

czyszczone przez rozwój przemysłowy.

jakości życia. Ten cel popierają chyba wszyscy.

W pejzażu lo-fi, czyli w miastach, dominuje ha-

Czy jednak polityka hałasowa przyniesie efek-

łas. Z nadejściem przemysłu w XIX wieku od-

ty? Zobaczymy, ale zmiany warto rozpocząć od

wieczna równowaga dźwięków została zachwia-

własnego podwórka akustycznego. Ryku sil-

na. I ta dysharmonia trwa do dziś, niszcząc

ników nie unikniemy, ale nasze ucho, kultura

nasze zdrowie i przyrodę. Schafer wskazuje,

i poczucie odpowiedzialności powinny wspólnie

że budując prywatny, ekologiczny pejzaż aku-

i zgodnie pomóc nam kształtować otoczenie.

styczny, trzeba uwzględnić w nim ciszę. – Możemy ją rozumieć dwojako – twierdzi doc. dr Teresa Olearczyk z Krakowskiej Akademii

www.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/ŚWIAT I LUDZIE Usłyszeć nic im. A. F. Modrzewskiego, autorka książki „Pe-

Warto więc ją docenić i potraktować ci-

dagogia ciszy”. – Cisza to brak dźwięków, ale

szę jako czas, kiedy możemy wsłuchać się

i harmonia wewnętrzna. Między tymi zjawiska-

w siebie, odpocząć i nabrać chęci do rozmowy.

mi, fizycznym i psychicznym, zachodzi interak-

Czasem wystarczy wyłączyć telewizor… i pa-

cja. Obecnie cisza, w znaczeniu fizycznym, jest

miętać, że nie jesteśmy sami.

deficytowa, a jej brak negatywnie odbija się na naszym samopoczuciu, zdrowiu psychicznym i relacjach społecznych. Beata Kołakowska Dlaczego więc jej unikamy? Co sprawia, że po powrocie do domu, natychmiast i automatycz-

O autorce:

nie włączamy samograje – radio lub telewizor?

Psycholog międzykulturowy. Trenuje taichi. Ma

Czy nie lubimy ciszy? – Uważam, że boimy się

szczęście do ludzi – ciekawych, mądrych i wrażli-

siebie – mówi Teresa Olearczyk. – W ciszy poja-

wych. Kocha reportaż, czyta Kapuścińskiego, Hu-

wiają się niechciane myśli, padają najtrudniej-

go-Badera, Szczygła i Terzaniego. Interesuje ją

sze pytania: Po co żyję? Jaki jest sens mojego

kwestie społeczne, ekologia oraz sprawy zwierząt.

życia? Jakiej jakości jest to życie? Zagłuszając

Uwielbia podróże z aparatem w dłoni i umysłem

myśli, możemy długo unikać odpowiedzi na te

nastawionym na poznanie przyrody i ludzi. Ma do-

fundamentalne pytania. Tempo życia i wszech-

rodne stadko zwierząt, które zawsze wprawia ją

obecny hałas powodują, że stale odczuwamy

w doskonały nastrój.

napięcie i frustrację. Zapominamy, że w ciszy możemy znaleźć wytchnienie. To ona pozwala nam normalnie funkcjonować, wprowadzać ład w nasze życie i emocje. – Cisza jest fragmentem świata kultury – dodaje Teresa Olearczyk – hałas i pospiech wprowadzają doń dysharmonię. Jesteśmy zmęczeni, nie chcemy rozmawiać z sąsiadami, nie mamy

Źródła:

czasu słuchać. Rozpadają się rodziny i związ-

1. Centrum Badania Opinii Społecznej

ki. Gdy tymczasem do porozumienia potrzebna

BS/122/2009 „Zagrożenie hałasem – opinie

jest właśnie cisza, by móc zrozumieć, co mówi

z lat 1999 I 2009”, oprac. Bogna Wciórka.

do nas drugi człowiek. 2. Monochord, vol. VIII – IX, 1995, Lidia Zielińska Rozmowa z R. Murrayem Schaferem.

www.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/ŚWIAT I LUDZIE Usłyszeć nic

Czym jest hałas? Hałasem są wszelkie niepożądane, nieprzyjemne, dokuczliwe lub szkodliwe drgania ośrodka sprężystego, działające za pośrednictwem powietrza na organ słuchu i inne zmysły oraz elementy organizmu człowieka. Mówiąc prościej, hałas to dźwięki o dowolnym charakterze, które są niepożądane w danych warunkach i dla danej osoby.

fot. sxc.hu/Maciek Śliwiński

Posłuchaj swojego miejsca zamieszkania Każda aglomeracja o liczbie mieszkańców powyżej 100 tys. ma swoją mapę akustyczną. Strategiczna mapa akustyczna pokazuje uśredniony poziom hałasu emitowanego do środowiska przez różne grupy źródeł, np. komunikację miejską, ruch kolejowy, zakłady przemysłowe, linia tramwajowe. Władze powiatu aktualizują mapę co pięć lat, a w przypadku terenów, na których poziom hałasu przekracza dopuszczalne wartości, są tworzone programy działań, które mają zmniejszyć dokuczliwość hałasu. Każdy mieszkaniec większego ma dostęp do mapy akustycznej, którą najczęściej można znaleźć na stronie internetowej miasta lub powiatu. Ma mapie można odnaleźć swoją dzielnicę, a nawet ulicę, i sprawdzić poziom hałasu. Zakłady przemysłowe mają również swoje mapy akustyczne. Ich celem jest zlokalizowanie terenów wokół zakładu, które są zagrożone nadmiernym hałasem, oraz oszacowanie liczby ludzi i posesji, których problem może bezpośrednio dotknąć. Aby zapobiegać problemom, są podejmowane inwestycje przeciwhałasowe, m.in. ekrany akustyczne, elewacje dźwiękochłonno-dźwiękoizolacyjne, obudowy wentylatorów, szlifierek taśmowych czy pomp. www.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/PEJZAŻ Samotność, ten zły kompan

Samotność, ten zły kompan Hiszpanie przeprowadzili eksperyment. Wyniki są bardzo obiecujące. Połączyli dwa, pozornie przeciwstawne światy. piszą, że w 2030 roku co czwarty Polak będzie emerytem. Dziś inni są starzy; za trzydzieści lat ja będę seniorką. Oby nie pozostawioną samej sobie.

Józek rowerzysta − Rodzynek, tak na mnie wołają − mówi pan Józef, a jego stare oczy śmieją się. − Bo jestem jeden, który przychodzi na wszystkie spotkania fot. sxc.hu/mo-

małych braci. W barcelońskich świetlicach, na

razie tylko dwóch, bo to na próbę przecież, czas spędzają młodzi i starzy. Czas spędzają aktywnie: młodzież czyta książki i odrabia lekcje, a seniorzy grają w szachy i oglądają telewizję. Przede wszystkim jednak poznają się wzajemnie. Współpracują nawet, bo organizatorzy świetlic wymyślili im zadanie: młodzi przeprowadzają wywiady ze starymi, a potem prezentują publicznie ich wspomnienia. Taką wesołą nowinę przyniosły niedawno media. A skoro Hiszpanie mogą, to dlaczego nie my? Przecież, jak wyczytałam na billboardzie reklamowym w centrum Warszawy, przyszłość to teraźniejszość. A czas jest nieubłagany... Gazety

Warszawska Praga. Wieżowiec z wielkiej płyty. Duszne, zagracone, skromne mieszkanie. Pan Józef wyszedł po mnie na klatkę schodową i nim przekroczyłam próg jego domu, zapytał: − Kawka, czy herbatka? Chwilę potem czajnik oznajmił, że czas zaparzyć herbatę. Siedzimy przy stole. Oglądam

sfatygowane,

czarno-białe zdjęcie ślicznej kobiety. Rozmawiamy o samotności. − Mieszkam sam. Hania, Haneczka, już od prawie dziesięciu lat nie żyje. Poznaliśmy się w Złotych Piaskach. Spędziliśmy razem prawie czterdzieści lat. A teraz makulaturę zbieram, bo chcę jej pomnik postawić... Dobrze, że trafiłem do tych braci kocha39

www.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/PEJZAŻ Samotność, ten zły kompan nych, Ubogich, bo ciężko mi żyć samemu. Jak

Wierzą, że w przyszłości wróci do nich dobro,

ich znalazłem? Jeździłem zimą rowerem i prze-

które czynią teraz. Czasami zgłaszają się do

wróciłem się. Nic mi się nie stało, ale wyrwało

nas, żeby uciec od własnych problemów. Cóż, to

mi się z piersi westchnienie, że człowiek sam,

może akurat nie jest najlepsza motywacja, ale

chory, nie ma mu kto pomóc. I jakaś pani zacze-

cieszę się, że pomagają naszym podopiecznym.

piła mnie wtedy. Powiedziała, że gdzieś w oko-

Że chcą z nimi porozmawiać, po prostu spędzić

licy jest stowarzyszenie, co starym i samotnym

czas, bo na tym polega nasza działalność.

pomaga.

fot. sxc.hu/john meyer

Kwiaty przed chlebem

„Stowarzyszenie przeciwdziała marginalizacji

− Dlaczego zostają wolontariuszami? Różnie

rości i alarmuje społeczeństwo o trudnej sytu-

osób starszych, łamie stereotypy na temat sta-

acji seniorów w Polsce.” − czytam na interne-

bywa. Na pewno z potrzeby kontaktu z drugim

towej stronie organizacji. „Pragniemy docierać

człowiekiem, chęci bycia potrzebnym. Część

do osób najbardziej potrzebujących naszej po-

z nich przyjechała do Warszawy z daleka i tęsk-

mocy, do tych, dla których największą bolączką

ni za dziadkami, którzy pozostali w rodzinnych

jest samotność.”

stronach. Niektórzy wolontariusze mówią, że dzięki spotkaniom ze starymi ludźmi nabiera-

− Chciałam zagospodarować czas − opowiada

ją dystansu do swoich, jak się później często

30-kilkuletnia Agnieszka, wolontariuszka od

okazuje, mało istotnych spraw − tłumaczy Asia

2004 roku, która obecnie zawodowo opieku-

Jaworska ze Stowarzyszenia „mali bracia Ubo-

je się osobami niepełnosprawnymi. − Może to

gich” na Muranowie. − Poza tym boją się, że im

dziwnie brzmi, ale mimo że teraz jest moda na

też kiedyś przypadnie w udziale taka starość. www.organicmagazine.pl

„niemanie czasu”, ja akurat miałam go w nad40

SPOŁECZEŃSTWO/PEJZAŻ Samotność, ten zły kompan miarze; po rozwodzie zostałam sama. Spałam

cji. Ona przeze mnie ma kontakt ze światem.

do południa, a wieczorem, czy w weekend, oglą-

Ostatnio pytała o islam. Bardzo zaciekawiło

dałam telenowele. Mimo wyższego wykształce-

ją to wyznanie, bo kiedy była młoda nikt nie

nia nie potrafiłam sobie poradzić, uzależniłam

mówił o innych religiach, był tylko katolicyzm.

się od sitcomów! Jedna z moich koleżanek po-

Pani Henia jest ciekawa świata – dodaje Alicja.

wiedziała, że kiedy człowiek pomaga innym, nie

− Usłyszała gdzieś, że istnieje muzyka techno

myśli o własnych nieszczęściach. Zaczęłam szu-

i poprosiła, żebym jej puściła fragment. Stwier-

kać wolontariatu, który miał się stać terapią.

dziła, że tego nie da się słuchać…, ale lubi nie-

W Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej wska-

które rockowe kawałki.

Jedna z moich koleżanek powiedziała, że kiedy człowiek pomaga innym, nie myśli o własnych nieszczęściach.

zali mi „małych braci Ubogich”. Zdecydowałam się na to Stowarzyszenie, bo tu mogę pomagać samotnym, a jestem bardzo wyczulona na ten problem. Alicja i Ewa pochodzą ze wsi. Mają 18 lat, chodzą do szkoły − niby zwyczajne nastolatki, ale ich poza uczniowskie zajęcia są nadzwyczajne. Rozmawiamy w szkolnym internacie, gdzie mieszkają w skromnym, dwuosobowym pokoju o ścianach fantazyjnie wymalowanych przez poprzednich lokatorów: − Lubię ludzi. Chciałam poznać kogoś z Warszawy, więc zgłosiłam się do Stowarzyszenia − opowiada Alicja. − Odwiedzam panią Henię, przychodzi do niej również opiekunka z pomocy społecznej. Mimo swojej samotności i choroby pani Henia jest osobą pogodną. Lubi, kiedy czytam na głos artykuły z jej ulubionego „Tygodnika Powszechnego”, a potem o nich dyskutujemy. Dużo opowiada o swoim życiu, dzieciństwie podczas okupa

Pan Józef: Rodzynek, tak na mnie wołają.

www.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/PEJZAŻ Samotność, ten zły kompan − Mój pan Marian mówi, że woli młodych, bo ze starymi nie ma o czym rozmawiać − śmieje się Ewa. − A dlaczego zostałam wolontariuszką? Chyba z tęsknoty za dziadkiem. Mieszkałam z nim, lubiłam jak opowiadał o wojnie. Mój podopieczny jest niewidomy od pierwszego roku życia, ale świetnie sobie radzi. Zna języki, pracował w radiu. Często oglądamy teleturniej „Jeden z dziesięciu” i wspólnie rozpracowujemy pytania. Pan Marian jest erudytą. Ciągle mi powtarza, że mam się uczyć, bo to najważniejsze. Czytam mu książki, o historii Polski na przykład. Dużo rozmawiamy, i to o poważnych sprawach. Dzięki niemu inaczej patrzę na świat. On pochodzi z kresów, jest patriotą, a my wychowywani jesteśmy na obywateli świata. − Kiedy porównuję − dodaje Alicja − obecne problemy do doświadczeń podopiecznych: wojny, śmierci, strachu, biedy czy komunizmu, to te

Pani Stefania: Dla mnie mali braci są prawie jak druga rodzina./fot. Irena Grech

nasze… to mało ważne sprawy. Dzięki tym spotkaniom wiem, że starość to nie koniec świata.

wszędzie jest jej pełno. Wyznaczyła mi termin

Antidotum na samotność

spotkania dopiero wtedy, gdy sprawdziła w kalendarzu, że na to popołudnie nic jeszcze nie

− W zeszłym roku w Berlinie moją wolonta-

zaplanowała. Kiedyś była nauczycielką biologii

riuszką była nieco nadopiekuńcza 22-latka. To

w szkole, teraz jest wiecznie zabieganą profe-

było wzruszające − opowiada maleńka i rado-

sorką na Uniwersytecie Trzeciego Wieku. Uczy

sna pani Halinka. – Pojechałyśmy z czterema

innych starszych ludzi swojego ukochanego

paniami na konferencję dotyczącą polsko-nie-

esperanto.

mieckiego projektu na rzecz ofiar nazizmu. Każda z nas miała swoją opiekunkę.

− U małych braci mówią, że powinnam być wolontariuszką, a nie podopieczną! Ale ja chcę

O takich ludziach, jak pani Halinka, mówi się,

sobie pozwolić na luksus bycia podopieczną −

że są żywi jak iskra. Mimo swoich 78 lat zawsze

opowiada pani Halinka. − Mam syna, ale on

www.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/PEJZAŻ Samotność, ten zły kompan mieszka daleko. Nie miałabym żadnego towa-

i podzieliła się wspomnieniami. Była też na kil-

rzystwa i pomocy, gdybym sama sobie tego nie

ku naszych imprezach, na Wigilii, więc chyba

zapewniła. Dlatego zgłosiłam się do Stowarzy-

jej się spodobało.

szenia. Przychodzi do mnie wolontariuszka Asia. Kiedyś zaprosiła nawet swoją sympatię.

– Pamiętam – wspomina pani Stefania, rów-

Był bardzo wysoki! Wspólnie usmażyłyśmy dla

nież podopieczna Stowarzyszenia – że gdy opo-

niego placki z cukinii. Asia chwali się mną przed

wiadałam znajomym, że przychodzi do mnie

znajomymi: „Moja ciocia umie to, wie tamto!”

wolontariuszka małych braci, byli przerażeni.

Jest tak rodzinnie. Niestety ludzie tego czasami

Mówili, że na pewno będą chcieli, żebym przepi-

nie rozumieją. Opowiadałam koleżance, która

sała im mieszkanie, że nie ma bezinteresownej

Alicja, wolontariuszka: Pani Hania usłyszała gdzieś, że istnieje muzyka techno i poprosiła, żebym jej puściła fragment. Stwierdziła, że tego nie da się słuchać…, ale lubi niektóre rockowe kawałki.

prawie nie widzi, o „małych braciach Ubogich”.

pomocy. To smutne. Dlaczego ludzie myślą tak

Jest samotna, nieufna; pomyślałam, że może

źle o innych? Chciałabym powiedzieć starym lu-

się zgłosi. Ale tylko pytała jak dałam się tak

dziom, żeby wyszli wreszcie z tych swoich czte-

opętać. Mówiła, że coś musi być na rzeczy, jakiś

rech ścian!

podstęp, bo to wszystko nie może być za darmo.

− O Stowarzyszeniu – dodaje – dowiedziałam

W końcu dała się zachęcić. Przyszła na spotka-

się przypadkowo. Zgłosiłam się. Przychodzi

nie z cyklu „Opowiem Ci o mojej Warszawie”

obecnie do mnie młodziutka wolontariuszka,

www.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/PEJZAŻ Samotność, ten zły kompan studentka. Jesteśmy zaprzyjaźnione. Czasem

lony. Mieszka za granicą, zdaję mu relację na

pomaga mi coś załatwić, na przykład ramki do

bieżąco.

obrazków, które wyhaftowałam. Ona pochodzi

Bohater

z Mazur. Opowiada mi o swoim rodzinnym domu, czwórce rodzeństwa i mamie, która trzyma ich żelazną ręką. Dobry z niej dzieciak,

− Armand. Piękne imię, prawda? − Agnieszka,

z tej mojej Kingi, tylko czeka na znak, żeby po-

wolontariuszka, podejrzliwie obserwuje moją

móc. Dla mnie mali bracia są prawie jak druga

twarz. − Nie będziesz się ze mnie śmiać? Imię,

rodzina. Długo już tu jestem, bo od 2005 roku.

jak bohatera z „Damy Kameliowej”. Ale nasz

Byliśmy we Francji i w Broku nad Bugiem. Kie-

Armand Marquiset, hrabia, to rzeczywisty bo-

dy powstawało Stowarzyszenie – opowiada pani

hater; założył Stowarzyszenie we Francji. Opo-

Stefania – przychodziło mnóstwo osób, dzienni-

wiem ci jak to było. Po zakończeniu II wojny

Mówili, że na pewno będą chcieli żebym przepisała im mieszkanie, że nie ma bezinteresownej pomocy. To smutne. Dlaczego ludzie myślą tak źle o innych? Chciałabym powiedzieć starym ludziom, żeby wyszli wreszcie z tych swoich czterech ścian! światowej wrócił w rodzinne strony. Panowała karzy, telewizje. Pytali, jak sobie radzę, czy czu-

bieda, ale najuboższymi byli starzy ludzie. Im

ję się wyobcowana, odrzucona. A ja mówiłam,

nie miał kto pomóc. Wtedy skrzyknął chłopa-

że przeciwnie, nie nudzę się, mam towarzystwo.

ków i zorganizowali wsparcie: rozdawali ciepłe

Są dołki, ale to jak u innych, bez względu na

posiłki, przynosili wodę i drewno na opał. Ku

wiek. Wydawało mi się, że byli zaskoczeni, roz-

ich zdumieniu, starzy ludzie najbardziej cieszy-

czarowani, że ja taką nietypową starszą panią

li się, kiedy po wykonanej pracy siadali i rozma-

jestem. Że nie czuję się odrzucona.

wiali z nimi. Okazało się, że najcenniejszy był

− Teraz ludzie są okropnie zajęci, pracują

dla nich czas spędzony z drugim człowiekiem.

i pracują. Mam dalszą rodziną w Warszawie, ale oni też mają dużo zajęć − dodaje. − Może to

Agnieszka opowiada historię Stowarzysze-

nieładnie tak myśleć, ale oni nie mają potrze-

nia, a ja przypominam sobie moją babcię. Gdy

by aż tak częstego kontaktu, a ja dzięki małym

umierała w szpitalu, wyznała mojej mamie, że

braciom nie jestem sama. Syn też jest zadowo-

boi się śmierci. Czuła strach, mimo że zawsze

www.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/PEJZAŻ Samotność, ten zły kompan żyła w otoczeniu rodziny, która towarzyszyła

psku, a z pasierbem nie utrzymuję kontaktu –

jej również w tym momencie. A co ze starymi,

opowiada pan Józef. Z trudnością wstaje z krze-

pozostawionymi samymi sobie ludźmi? Jak ra-

sła, żeby mi pokazać wezwanie z firmy teleko-

dzą sobie z samotnością, poczuciem odrzucenia,

munikacyjnej. Nie rozumie, czego od niego chcą.

strachem?

Ma nadzieję, że może ja mu pomogę… – Naprawdę byłem bardzo samotny. Teraz przychodzi do

– Ich samotność to nie tylko brak kontaktu, to

mnie Arek. Jest bardzo grzeczny. Pomaga mi

również niemożność tworzenia relacji z powo-

wypełnić różne papiery. Rozmawiamy o moich

fot. sxc.hu/Pierre Amerlynck

Oni chcą być wśród ludzi. Ponieważ nie mogą, my musimy iść do nich. du swoich ograniczeń: wieku, inwalidztwa, czy

problemach. Nie pytałem go, dlaczego to robi,

niedołężności – tłumaczy mi Monika Jaworska

ale widocznie ma dobre serce, chce pomóc star-

ze Stowarzyszenia. – Oni chcą być wśród ludzi.

szym ludziom. Odkąd mam „małych braci Ubo-

Ponieważ nie mogą, my musimy iść do nich.

gich”, kochanych, już nie jestem taki samotny.

– Mam syna, ale mieszka z rodziną w Li-

Zapoznaję ludzi. Na balu karnawałowym ba-

www.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/PEJZAŻ Samotność, ten zły kompan wiliśmy się jak małe dzieci. Ciasteczko się zja-

mi organizacyjnymi, ale coraz bardziej czułam

dło, herbatkę wypiło. Byłem z małymi braćmi

się niepełnowartościowym wolontariuszem. Po-

w Broku. Dużo tańczyliśmy. Była tam taka Zo-

myślałam, że czas zmierzyć się ze swoimi oba-

sia i ja jej zaśpiewałem: „Zosiu, kochana Zosiu,

wami i w listopadzie zeszłego roku odwiedziłam

buzi daj”. I ona buziaka dała! Przeszliśmy na

po raz pierwszy pana Leona.

ty. Marzę, żeby jeszcze mieć przyjaciela dobre-

– To biolog, więc wreszcie mam kogo zapytać

go… We dwóch, we dwoje to byłoby dobrze.

co to znaczy szczepić drzewka. Jest inteligentny i oczytany. Pochodzi z kresów, z Grodna.

Józek wam jeszcze pokaże!

Kontakt z nim to jak spotkanie z żywą historią. Oboje interesujemy się Rosją, pan Leon pożycza

– Zauważyłam, że młodzi ludzie odcinają się

mi nawet książki. Ale mówi, że na „Archipelag

od przeszłości, niewiele o niej wiedzą – mówi

Gułag” Sołżenicyna nie jestem jeszcze gotowa.

Agnieszka, wolontariuszka. – Przecież nie da

Zaimponował mi, kiedy opowiedział legendę

Często nie radzą sobie z rzeczami, które dla nas są łatwe, zwyczajne. Słyszałam już opinię, że się poświęcamy. To nieprawda. Bierzemy od naszych podopiecznych znacznie więcej, niż oni dostają. Poświęcamy tylko trochę czasu, a uczymy się od nich nieustająco.

się budować przyszłości bez przeszłości. Pa-

warszawską, której nawet ja – przewodnik, nie

miętam, że po spotkaniu z cyklu „Opowiem Ci

znałam! Dla nas te spotkania to święto. Pan

o mojej Warszawie...” pomyślałam sobie, że po-

Leon rozkłada biały obrusik, wyjmuje porcela-

znałam żywego powstańca. Dzięki małym bra-

nę, piękne łyżeczki, parzy herbatę. Ma wtedy

ciom mam kontakt z ludźmi, którzy mimo woj-

dyspensę na słodycze, których jeść nie może.

ny, dramatów osobistych, potrafią cieszyć się,

– Na początku trudno im zaakceptować, że nie

że świeci słońce. Wydawało mi się, że po takich

są już tacy samodzielni – opowiada o podopiecz-

traumach powinno się być zgorzkniałym, złym

nych stowarzyszenia Alicja. – Ciężko jest im się

na cały świat. A oni tacy nie są.

przyznać, że potrzebują pomocy. Nie chcą nam

– Po rozwodzie odczuwałam strach przed odrzu-

przeszkadzać, a dla nas to przecież drobnostka

ceniem. Poza tym bałam się, że kogoś polubię

przynieść gorącą herbatę z kuchni. Uczymy ich,

i on umrze... – Agnieszka tłumaczy mi, dlacze-

żeby mówili i nie krępowali się przyjmować po-

go po sześciu latach spędzonych w Stowarzy-

moc.

szeniu, dopiero od kilku miesięcy ma „swojego”

Ewa dodaje: – Często nie radzą sobie z rzeczami,

podopiecznego: – Zajmowałam się tylko sprawa-

które dla nas są łatwe, zwyczajne. Słyszałam

www.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/PEJZAŻ Samotność, ten zły kompan już opinię, że się poświęcamy. To nieprawda. Bierzemy od naszych podopiecznych znacznie więcej, niż oni dostają. Poświęcamy tylko tro-

Dołącz do Stowarzyszenia „mali bracia Ubogich”

chę czasu, a uczymy się od nich nieustająco. - A wie pani, że dzięki małym braciom po raz pierwszy leciałem samolotem? – pan Józef opowiada o podróży, a ja oglądam zdjęcia polskiej

Wolontariuszu!

delegacji uczestniczącej w Brukseli na semi-

Masz trochę wolnego czasu i chęć podaro-

narium „Włącz wiek”. – Dużo nas tam było, ze

wania go seniorom?

wszystkich państw przedstawiciele przyjechali.

Chcesz pomagać w organizowaniu działań i

Każdy miał dziesięć minut na przemowę. Opo-

akcji charytatywnych?

wiedziałem, że pracowałem w Hortexie przy

Czujesz potrzebę niesienia pomocy osamot-

minus 30 stopniach. Chyba czterdzieści lat pra-

nionym starszym ludziom?

cowałem. Opowiedziałem, jak dostałem się do Stowarzyszenia, o upadku z roweru też. Że lubię oglądać rozgrywki sportowe. Bałem się, że się zająknę. A na koniec to im powiedziałem, że wiosną do syna, do Lipska pojadę i powiem, że tu byłem. Niech wiedzą, że Józek kręci się jeszcze po świecie.

Seniorze! Seniorze, samotność jest złym kompanem! Chcesz by odwiedzał Cię Twój wolontariusz? Nie chcesz już dłużej spędzać czasu w samotności?

Beata Kołakowska O autorze: Psycholog międzykulturowy. Trenuje taichi. Ma szczęście do ludzi – ciekawych, mądrych i wrażli-

.............................................................................

wych. Kocha reportaż, czyta Kapuścińskiego, Hu-

Przyłącz się do Stowarzyszenia

go-Badera, Szczygła i Terzaniego. Interesuje ją

"mali bracia Ubogich"

kwestie społeczne, ekologia oraz sprawy zwierząt.

Skontaktuj się ze Stowarzyszeniem w wybra-

Uwielbia podróże z aparatem w dłoni i umysłem

nym mieście:

nastawionym na poznanie przyrody i ludzi. Ma do-

Warszawa: warszawa@malibracia.org.pl

rodne stadko zwierząt, które zawsze wprawia ją

tel. 22 635 13 64

w doskonały nastrój.

Poznań: poznan@malibracia.org.pl tel. 61 656 55 88 Lublin: lublin@malibracia.org.pl tel. 81 538 26 01

www.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/PEJZAŻ Kropka nad „i”

Kropka nad „i” Katarzyna Kubiak

Moja historia z weganizmem zaczęła się dokładnie 10 lat temu, gdy miałam 16 lat. Zamawiając pocztą koszulkę pewnego zespołu muzycznego, znalazłam w paczce ulotkę "Spróbuj wegetarianizmu. Spróbuj weganizmu”.

fot. sxc.hu/Jonathan Ruchti

Te kilka słów na papierze, które wtedy wpadły do moich rąk w odpowiednim czasie i miejscu, były niejako kropką nad "i", potwierdzeniem moich dylematów, impulsem pozwalającym otworzyć mi szerzej oczy. Dylematów, które pojawiły się po raz pierwszy w wieku około 6 lat, gdy rodzice zabronili mi wejścia do pomieszczenia, w którym tata zabijał karpie na pełne „miłości i szczęścia” święta. Rodzina na tyle bała się, że zobaczę co tata robi z rybami, że pełniła między sobą wartę. Ulotka zapaliła iskrę. Postanowiłam przejść na dietę wegetariańską. Niestety, w moim środowisku nie znałam nikogo, kto również był wegetarianinem, dlatego zaczęłam szukać informacji i wsparcia w książkach m.in. pani Juliet Gellatley.

www.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/PEJZAŻ Kropka nad „i” Odkryłam, że dieta roślinna nie tylko nie powoduje cierpienia innych istot, odciąża planetę,

Im więcej dowiadywałam się na temat mo-

ale również jest o wiele zdrowsza od tradycyj-

jej diety, tym więcej wiedziałam o potrzebach

nego sposobu żywienia. Eureka! Bilans dodat-

swojego organizmu, o tym skąd brać niezbęd-

ni, same plusy. Postanowiłam długo nie czekać

ne do prawidłowego funkcjonowania składniki.

i zakomunikowałam wszem i wobec, że od dziś

Nie raz spotykałam się z pytaniami o to, skąd

przestaję jeść mięso. Nie miałam żadnych dy-

biorę białko czy wapń. Jak na ironię większość

lematów, mięso z dnia na dzień przestało mnie

z tych pytań świadczą o braku wiedzy na temat

kusić i zaczęło odrzucać. Wiedziałam dlaczego

żywienia. Lubię przedstawiać swoje argumenty

to robię i jak głęboki ma to sens.

na temat mojego sposobu na życie, czy na temat żywienia i chętnie odpowiadam na pytania,

Jak chyba większość wegan, również i ja naj-

gdyż mam wtedy okazję do zaprezentowania

pierw wkroczyłam na wegetariańską ścież-

czym jest weganizm.

kę. Weganizm wydawał mi się swego czasu za bardzo restrykcyjny. Płynne przejście na 100% roślinną dietę, po kilku latach wegetarianizmu, było naturalną koleją rzeczy. W tym przypadku nie było to takie proste jak przy przejściu na wegetarianizm. Kusił mnie zapiekany żółty ser czy batoniki. Odkryłam jednak wiele wegańskich alternatyw, które okazały się dużo smaczniejsze, zdrowsze i prze-

fot. sxc.hu

de wszystkim nie były wynikiem eksploatacji zwierząt. Do dziś uważam, że była to jedna z najsłuszniejszych decyzji w moim życiu, któ-

Mimo iż weganizm wydaje się być sposobem na

rej ani przez chwilę nie żałowałam. Z każdym

życie pozbawionym wad, to jednak zderzenie

dniem umacniam się w tym przekonaniu. Zmia-

z codziennością bywa czasem smutne. Wyjście

na sposobu myślenia spowodowała, że jestem

na zakupy, szczególnie do dużych sklepów, nie

w większej harmonii z otoczeniem, co nieod-

należą do przyjemnych. Nie mam tu na myśli

łącznie związane jest z czystszym sumieniem.

trudności z wyborem wegańskich produktów,

Jestem ogromnie wdzięczna, że jestem wegan-

bo po latach bycia weganką mogę robić zakupy

ką i że dane mi było nią zostać. Mam wielki

niemal z zamkniętymi oczami (choć średnio raz

szacunek do wszelkich przejawów życia, nawet

w tygodniu dokonuję małych odkryć nowych

tych wydawać by się mogło "nie czujących", ta-

wegańskich dobytków na sklepowych półkach).

kich jak rośliny. Ta wrażliwość wzrasta wraz

Pobyt w hipermarketach staje się smutny

z moim wege-stażem.

w momencie gdy spoglądam do koszyków in-

www.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/PEJZAŻ Kropka nad „i” nych osób lub gdy wykładają swoje zakupy na taśmę. Do dziś nie spotkałam w kolejce nikogo, którego zakupy na taśmie kasowej wskazywałaby na przestrzeganie wegańskiej diety. Ponadto wszelkie sytuacje życiowe, które zaprowadzają mnie do wspólnego stołu z osobami będącymi na „tradycyjnej” diecie, wymagają wcześniejszego zapowiedzenia się i długiego wyjaśniania co jem, a czego nie jem, co można przygotować dla mnie zamiast prostego dania z ziemniaków połączonych z surówką. Niestety, często zdarza się, że odchodzę od stołu głodna.

Opowiadanie jest laureatem konkursu „Moja wegańska historia”, wybrane przez Stowarzyszenie Empatia: Za pokazanie swojej osobistej ścieżki, branie spraw we własne ręce i wniosek, że wegańska historia tak na prawdę nigdy się nie kończy.

Wciąż w Polsce niewiele osób wie co to jest weganizm i jest w stanie weganinowi czy wegance zaproponować jakąś alternatywę. Wiem, że to się zmieni, bo coraz więcej ludzi dostrzega w weganizmie wiele pozytywnych aspektów. Postanowiłam jednak nie czekać na zmiany wpatrując się w sufit, a sama zrobić coś w tym kierunku. Jako że niezwykle ważne jest dla mnie głębszy sens działań w jakie jestem zaangażowana, a satysfakcja z moich wysiłków silnie motywuje mnie do dalszego działania i głębszego zaangażowania w to, co robię, postanowiłam

otworzyć

wegański

Katarzyna Kubiak

catering

we Wrocławiu. Jeśli wszystko pójdzie zgodnie z planem, w połowie maja powstanie kolejny wegański catering w Polsce. Moja wegańska historia nie tyle nie kończy się w tym momencie, a nabiera nowego innego wymiaru.

www.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/PEJZAŻ Bo tak to już jest na tym świecie?

Bo tak to już jest na tym świecie? okres żadnego uszczerbku na zdrowiu i bez żadnych, nawet małych wojen z rodzicami. I za to im bardzo dziękuję, bo wiele razy słuchałam i czytałam opowieści innych wegetarian dotyczących problemów – nawet już w dorosłym życiu – w domu, z rodzicami właśnie. Mama nie martwiła się o moje zdrowie, chociaż przyznaję, że na początku mojego wegetarianizmu może i warto było się mną przejmować. Jak przypomnę sobie tę mało urozmaiconą kuchnię, typowe „wyrzucenie kotleta z talerza”… Mama

fot. sxc.hu/Maria Li

jednak wiedziała, że sobie poradzę i krzywdy sobie nie zrobię. Tata na swój dziwny sposób

Jak większość rzeczy w moim życiu moja wegańska historia zaczęła się od siostry.

też mnie popierał. Wyśmiewał czasem, powtarzał oklepane stereotypy i zupełnie bezsensowne żarty, ale wiele razy opowiadał wszystkim o mojej i naszej wrażliwości, z której był dumny.

Najpierw wegetarianizm – miałam na niego „ochotę” od małego. Jako dziecko żadnej spe-

Niedawno siostra ogłosiła się weganką. Przed-

cjalnej wiedzy nie posiadałam, ale zawsze czu-

stawiła mi książki, poglądy Joan Dunayer oraz

łam, że coś jest nie tak w tym kotlecie, pasz-

Gary'ego Francione. Pokazała, że wykorzysty-

tecie i innych takich specyfikach. Gdy siostra

wanie zwierząt jest złe samo w sobie, nawet wte-

„została”

chciałam

dy, gdy „nie dzieje im się krzywda", że nie ma

nią być. Usłyszałam wtedy jedną z opinii: Jak

znaczenia czy jajka są z chowu klatkowego czy

skończysz 15 lat, bo wcześniej to niezdrowe.

z wolnego wybiegu – niesprawiedliwość jest

Właściwie chyba nikt z autorów takich opinii

ta sama. Zaczęło to we mnie dojrzewać. Co-

nie wiedział dlaczego osiągnięcie tego wieku

raz więcej myślałam na ten temat. Zaczęłam

jest wymogiem. Wyszło jednak tak, że wkro-

pogłębiać swoją wiedzę, czytałam, rozmawia-

czyłam w wegetarianizm przed skończeniem

łam z siostrą, dopytywałam, pytałam o jej zda-

tych magicznych piętnastu lat, przeżyłam ten

nie na różne kwestie. Uczestniczyłam w kilku

wegetarianką,

również

www.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/PEJZAŻ Bo tak to już jest na tym świecie? znaczących dla mnie dyskusjach. I nawet je-

W imię „bo tak to już jest na tym świecie”. Zała-

śli to uczestniczenie było tylko czytaniem –

muję się, ale z drugiej strony okropnie się cieszę,

i tak wiele mi dało. W końcu przestałam smaro-

że mimo swoich dwudziestu lat już wiem, że jest

wać chleb masłem, serkiem, sprzedałam skórza-

tak, bo takie a nie inne schematy powtarzamy

ne glany. Zaczęłam coraz bardziej zagłębiać się

i że każdy, w każdej chwili może to zmienić.

w sprawy etyczne. Zresztą, nie tylko dotyczące bezpośrednio weganizmu, praw zwierząt, ale

Siostra, przyjaciółka i cała „historia z wega-

i wszystkich, zatem i praw człowieka również.

nizmem” spowodowały, że jestem teraz taka,

Ochroną środowiska i ekologią zafascynowana

jaka jestem – szczęśliwa i spełniona. Nie mar-

byłam zawsze. Cieszyło mnie eliminowanie, do-

nująca jedzenia, starająca się szanować prawa

chodzenie do kompromisów, świadomość kon-

wszystkich, myśląca o konsekwencjach więk-

sumpcji…

szości podejmowanych działań, świadoma coraz większej ilości rzeczy – i chcąca mieć wpływ na zmianę tego, co zmienić trzeba.

Dzięki przyjaciółce zaczęłam gotować. Zawsze podziwiałam ją i jej kuchenne poczynania. No bo jak to? Czasy licealne, a ona gotuje. I to zu-

Opowiadanie jest laureatem konkursu „Moja wegańska historia”, wybrane przez blog weganizm. blox.pl: Za wrażliwość i odwagę, by w tak młodym wieku przeciwstawić się utartym ścieżkom naszego społeczeństwa.

pełnie niestandardowo! No kurczę..., zazdroszczę. Skoro jej się chce, to i ja sama mogę. I zaczęłam. Co więcej, kończyć nie zamierzam! Sprawy dietetyczne wciągnęły mnie tak samo jak etyczne. Staram się dowiadywać coraz więcej i więcej. Pokazywać ludziom, jak prosto i przyjemnie jest stworzyć dobre, zdrowe i pięknie wyglądające jedzenie. Jeśli tylko ktoś chce się czegoś dowiedzieć, staram się rozmawiać.

Agata Wojtowicz

Ale tylko wtedy, kiedy ktoś wykaże realną chęć odpowiedzenia sobie na postawione pytania, a nie tylko wypalić standardowym tekstem, dla zasady. Bardzo dużo zmieniło się w moim życiu. Bo ja się zmieniłam. I codziennie nie mogę uwierzyć w to, co widzę, patrząc na poczynania ludzi z siatami „niezbędnych” zakupów, pędzących z pracy do domu, narzekających na wszystko, co się da, zmęczonych... www.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/PEJZAŻ Co ma Pani w tym termosie?

Co ma pani w tym termosie?

Zawsze pociągało mnie odkrywanie prawdy, dociekanie do sedna spraw i rozwijanie swoich możliwości.

Zanim zaczęłam swoją przygodę jako wegan-

cie od znajomych oraz mojego męża, z którym

ka, przez kilka lat byłam wegetarianką. To

wspólnie przełamywałam wiele stereotypów.

może zabrzmi dziwnie, ale nigdy nie garnęłam się do kuchni. Może podświadomie coś

Jajka odstawiłam, będąc jeszcze wegetarian-

mnie stamtąd odrzucało, albo wiedziałam, że

ką. Przecież tkwi w nich zarodek nowego

to będzie strata czasu. Zostając wegetarian-

życia. Mleka właściwie nigdy nie lubiłam.

ką, odetchnęłam głęboko, że nie będę musiała

W tym miejscu chciałabym podziękować

chodzić do tak okropnego miejsca, w którym

moim rodzicom, że dawali mi sporą dozę

sprzedaje się zwłoki zwierząt i wpatrywać się

wolności we wszystkim, nie zmuszając do

w nie, szukając czegoś na swój posiłek. Za to

niczego. To sprzyja odkrywaniu. O stronie

z przyjemnością odkrywałam wiele smaków

etycznej „nabiału” mało wiedziałam, bo niby

i darów diety roślinnej. Nie mogłam się wte-

skąd. Żyłam w mieście i nie miałam kontak-

dy nadziwić całemu temu bogactwu, którego

tu z tymi pięknymi i inteligentnymi zwierzę-

przedtem nie znałam. Zachwycałam się różnymi

tami. Dowiedziałam się o tym dużo później,

odmianami kasz, fasolek, soczewic, makaronów

będąc już weganką, co tylko potwierdziło

i różnymi rodzajami warzyw oraz owoców. Mo-

mój wybór sposobu życia. Wiele argumentów

jej drodze do weganizmu towarzyszyło czytanie

dostarczyła mi również książka dr. Kishare

odpowiedniej literatury i obserwacje swojego

Sharmy, „Mleko – cichy morderca.”

ciała. Pamiętam, że zaczytywałam się w czasopiśmie „Wegetariański świat”, książce Ma-

Stając się weganką, mogłam zauważyć pew-

rii Grodeckiej „Wszystko o wegetarianizmie”

ne pozytywne zmiany w moim ciele. Zniknę-

i w wielu innych. Miałam również duże wspar-

ły problemy z ciągle opóźniającą się i bolesną

www.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/PEJZAŻ Co ma Pani w tym termosie? miesiączką, oraz cysta na jajniku. Mam poczu-

osobę, moją kierowniczkę, która była bardzo

cie lekkości. Czuję się bliżej natury. Stałam się

otwartą kobietą. Dowiedziałam się później od

wrażliwsza na jej pozytywne wpływy i zaczęłam

niej właśnie o tym, jak spostrzegane są choroby

doceniać w pełni jej piękno.

u wegan. Broniła mnie jednak, mówiąc innym zainteresowanym – No tak, choruje, ale leczy

Najgorsze przeważnie są początki. I tak było

się naturalnymi metodami, bez żadnych powi-

w moim przypadku. Musiałam odpowiadać na

kłań.

pytania licznych ludzi, tych z rodziny i dalszego otoczenia. W środowisku zawodowym i w rodzi-

W czasie swojego życia pracowałam w różnych

nie byłam jedyną weganką. Nie należę do osób

placówkach z dziećmi. W niektórych musiałam

bardzo śmiałych, a tu musiałam bronić swoje-

chodzić z dziećmi na stołówkę. Zawsze zabiera-

go stanowiska i tych, którzy „głosu nie mają”,

łam ze sobą wtedy termos z jedzeniem. Wzbu-

może nie zawsze będąc przekonująca.

dzało to zainteresowanie współpracowników. Docierały do mnie pytania typu: „Pani Renato,

Wiedziałam, że jako weganka jestem pod ob-

a co ma pani w tym termosie?”. Zmęczona tymi

serwacją wielu, a mnie zależało na tym, żeby

powtarzającymi się sytuacjami, pewnego dnia

pokazać im, że ta dieta jest dla wszystkich, więc

odpowiedziałam (choć może zabrzmiało to nie-

nigdy nie uskarżałam się na zdrowie, starałam

grzecznie) – Dżdżownice!

Wysubtelniła się wrażliwość kubków smakowych i węchowych. Zmienił się zapach mojego ciała na przyjemniejszy, delikatniejszy. Mogę teraz bez poczucia winy patrzeć zwierzętom w oczy.

się tryskać energią. Zdarzały się czasami lekkie

W zakładach pracy jest zwyczaj urządzania

przeziębienia (rzadsze niż przedtem), które mo-

imienin, czyli słodkiego poczęstunku. Ja rów-

głam wyleczyć za pomocą naturalnych metod.

nież je przygotowywałam. W pamięci utkwiło

Herbata malinowa lub z cytrynką, czosnek, pie-

mi jedno pytanie, jednej z moich współpracow-

truszka, cebula, olejki eteryczne, ciepłe kąpiele.

niczek, które padło w związku z ciastem – Pani

To dziwne, że gdy ludzie jedzący zwierzęta cho-

Renato, a czego tu nie ma?

rują, biorąc tony antybiotyków lub przechodzą liczne zabiegi, uważa się to za normę. Ale gdy

Teraz wiem, że te wszystkie moje starania, do-

choruje weganin, to wtedy sprawa jest już prze-

ciekania oraz liczne zaczepki ze strony innych

sądzona – na pewno to sprawa diety. Na swojej

ludzi, miały mnie wzmocnić w mojej postawie.

drodze zawodowej spotkałam jednak cudowną

Z biegiem czasu stałam się bardziej kompetent-

www.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/PEJZAŻ Co ma Pani w tym termosie? na w dziedzinie weganizmu, udzielając odpowiedzi na pytania. Poznałam też liczne tajniki wegańskiej sztuki kulinarnej, którymi mogę dzielić się z innymi, obserwując przy tym ich zaskoczenie, że coś tak pysznego można zrobić wykorzystując tylko produkty roślinne. Teraz odkrywam, wraz ze swoim mężem, tajniki surowej diety wegańskiej, znanej jako witarianizm lub raw food. Renata Lipińska

Opowiadanie jest laureatem konkursu „Moja wegańska historia”, wybrane przez „Organic”: Za odkrycie wegańskiej ścieżki od kuchni, dosłownie i w przenośni, również poprzez ukazanie reakcji otoczenia na weganizm i próby pokonania stereotypów na temat diety.

Dziękujemy sponsorowi nagrody, OnlyNature.pl, za ufundowanie zestawów tofu Lord of Tofu dla laureatów konkursu.

www.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/FELIETON Na zielonych wakacjach

Na zielonych wakacjach W końcu nastało lato – czas odpoczynku, relaksu i ładowania akumulatorów, a co za tym idzie, podróży. Na co dzień staramy się żyć ekologicznie, świadomie. Fajnie byłoby także w wakacje przy tym pozostać. Natłok

informacji

płyną-

cych z każdej niemal strony utrudnia spokojne i racjonalne zaplanowanie wypoczynku. Dokąd pojechać? Z kim? Czym? Kiedy? To pytania, które w sezonie letnim nurtują dużą większość ludzi krajów

rozwiniętych.

Eko

człowiek nie jest tu wyjątkiem.

fot. sxc.hu/SummerShort

Teneryfa, Bali, Rhodos, Meksyk, Kuba - już od

Zanim zdecydujemy o formie i miejscu naszego

kilku tygodni wkraczają w nasz dzień, macha-

wypoczynku, postarajmy się odciąć od atakują-

jąc z bilbordów lub natrętnych banerów inter-

cych nas trendów, pamiętając że urlop mamy

netowych. Aż strach lodówkę otworzyć. Prawdę

po to, żeby ODPOCZĄĆ. Odpoczynek z kolei

mówiąc, nie jest to tylko przenośnia, ponieważ

jest najbardziej efektywny, gdy realizujemy go

ostatnio po otwarciu lodówki zaatakował mnie

zgodnie z samym sobą. Jeśli lubimy zamknąć

napis na opakowaniu jogurtu: „Wygraj wakacje

się w leśniczówce na „końcu świata”, a znajomi

marzeń”! Trochę to męczy zapracowaną głowę,

namawiają na „wypasione” wakacje w centrum

szczególnie że pogoda za oknem zachęca do od-

Cannes, to czy uda nam się na takim urlopie

poczynku.

odetchnąć?

www.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/FELIETON Na zielonych wakacjach Form wypoczynku jest prawdopodobnie tyle co

Zaczynamy oczywiście od transportu, który nie

ofert wakacyjnych, a może nawet więcej. Jedni

tylko w sezonie letnim spędza ekologom sen

wolą zwiedzać, inni uprawiać sport, kolejni cho-

z powiek. Największy grzech, jaki możemy popeł-

dzić po górach lub leżeć na plaży. Podróżujemy

nić, to samotna podróż samochodem - absolutnie

sami, w parach, z dziećmi, znajomymi, rodziną,

bezsensowna emisja Co2 do atmosfery, dodatko-

a nawet ze zwierzętami – jak powiedział boha-

wo wydłużające się korki i smog na ulicach. Gdy

ter filmu Kondratiuka „Dziewczyny do wzięcia”:

jest ona jednak niezastąpiona, warto skorzystać

„Jest wiele możliwości. Bardzo wiele”

z idei Carpoolingu. Czy szkodzi zabrać kogoś ze sobą? Nie tylko nie szkodzi, ale i zmniejsza

Na szczęście, niezależnie od formy wypoczynku

ilość pojazdów w ruchu przynajmniej o jeden.

jaką wybierzemy, istnieje kilka zasad, które po-

Jednym z dobrych adresów w poszukiwaniu to-

zwolą kontynuować nasz zielony styl życia tak-

warzyszy podróży jest www.carpooling.pl

że podczas wakacji. Jeśli destynacja naszej podróży na to pozwa-

Jedziemy!

la, zdecydujmy się na podróż koleją. Będzie ekologicznie, wygodnie, a i być może nadarzy się okazja do nawiązania nowych znajomości. Przypomina mi się historia pewnej znajomej, która absolutnie niezadowolona z perspektywy podróży koleją na trasie Wrocław – Berlin, poznała w wagonie restauracyjnym o 6 rano przyszłego męża i ojca 3 wspólnych dzieci! Wybierając odległe zakątki ziemi, z braku czasu (i alternatywy) podróżujemy w większości przypadków samolotem. Chyba że, tak jak przywódca Korei Północnej ze strachu przed lataniem, w podróż do Azji wybierzemy kolej transsyberyjską. Transport lotniczy warto przemyśleć, jeśli dystans do pokonania wynosi mniej niż 1000 km. Ten rodzaj transportu odpowiada za 4% ogólnej emisji CO2, a aż 45% realizowanych połączeń odbywa się na trasach krótszych niż 600 km. Jednym słowem – nie latajmy, jak nie musimy!

fot. sxc.hu/Stella Levi

www.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/FELIETON Na zielonych wakacjach Po dotarciu do miejsca docelowego zorientujmy

starajmy się je segregować i wrzucać do odpo-

się jak funkcjonuje lokalna komunikacja miej-

wiednich pojemników, jak również redukujmy

ska i krajowa. Nie musimy od razu korzystać

ich ilość, jak tylko się da. W tym celu niezbęd-

z usług wypożyczalni samochodów, aby móc się

nym elementem naszego wyposażenia powinna

przemieszczać. W przypadku „słabości” do wy-

być butelka wielorazowego użytku, którą napeł-

pożyczania, idealnym rozwiązaniem wydaje się

nimy, zamiast kupować kolejnego PETa, oraz

być wypożyczalnia rowerów. Podróż rowerem

mały, podręczny ręcznik, który pozwoli ogra-

dostarcza niepowtarzalnie więcej wrażeń, niż

niczyć ilość zużywanych chusteczek czy ręcz-

obserwacja świata zza szyby samochodu.

ników papierowych. Przy okazji taka butelka wielorazowa lub bidon dużo lepiej się prezentu-

Odpoczywamy!

je niż plastikowy twór.

fot. sxc.hu/Thiago Martins

Podchodząc w sposób przemyślany do kwestii

Nie lada problemem, szczególnie dla płci pięk-

transportu, nie istnieją miejsca mniej lub bar-

nej, bywa zapakowanie wakacyjnych kosmety-

dziej ekologiczne, a jako ludzie świadomi często

ków, które stanowią nie tylko dużą część bagażu,

jesteśmy także ciekawi świata i chętnie ucieka-

lecz bywa że stają się gwarantem udanego wy-

my poza codzienną rzeczywistość.

poczynku. Idealnym rozwiązaniem jest zmniejszenie ich pojemności (na ilość niewiele kobiet

Wakacje mogą być zielone, niezależnie od miej-

się zgodzi). Aby to zrobić, trzeba zaopatrzyć się

sca w którym jesteśmy.

w gotowy zestaw podróżnych pojemników, do

Pamiętajmy o zarządzaniu odpadami. Nadal

których przełożymy małe ilości naszych ulu-

www.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/FELIETON Na zielonych wakacjach bionych mazideł, zamykając wszystkie w nie-

wych. Szczególnie trzeba mieć się na baczności

pozornej kosmetyczce – wszystko pod hasłem

spędzając urlop w krajach egzotycznych, gdzie

„operacja Kingsajz“. Zestawy pojemników do-

oryginalne pamiątki z wakacji, wytwarzane są

stępne są w większości dużych drogerii. Chociaż

często kosztem lokalnej fauny i flory. Turyści

z drugiej strony, zamiast kupować, spokojnie

kupują, a każdego dnia z naszej planety znika

można wykorzystać w tym celu stare, zalegają-

70 gatunków roślin i zwierząt.

ce wśród bibelotów opakowania. Szanujmy lokalną przyrodę, nie tylko rezygnuA jak już przy pakowaniu jesteśmy, to jedną

jąc z zakupu oryginalnych souvenirów, lecz tak-

z ważniejszych zasad eko wakacji jest umiar-

że poprzez dostosowanie się do lokalnych zasad

kowana ilość rzeczy jakie zabieramy w podróż.

jej ochrony. Nie zrywajmy roślin, nie ingerujmy

Pakujmy się zatem rozważnie, nie zabierajmy

w świat zwierząt – jesteśmy tylko gościem.

szpilek i garniturów na wypoczynek w górach, ani kreacji balowych do domku pod lasem, my-

Przede wszystkim jednak ODPOCZYWAJMY,

śląc „a nóż się przyda“. Nóż na ogół się przyda-

traktując każde miejsce, w którym się znajdzie-

je, ale szpilki i garnitur niezwykle rzadko... Po

my, jak własny, „zielony” dom!

powrocie z wakacji okazuje się często, że wiele z zabranych na wszelki wypadek rzeczy ani raz nie opuściło walizki, a im cięższy bagaż, tym

Agnieszka Zatorska-Jakubowska

większa emisja CO2 podczas transportu, no i większa niewygoda. Podczas pobytu w hotelu nie ulegajmy pokusie codziennej porcji świeżych ręczników oraz pościeli. Z doświadczenia wiemy, że nie jest nam to wcale potrzebne. Hotelowe pranie to miliony litrów wody, której zasoby na naszej planecie bardzo się kurczą. O autorce:

Letnie kurorty kuszą turystów nieprawdopo-

Z zawodu germanistka, zafascynowana zieloną stro-

dobną ilością souvenirów. Zanim ulegniemy fali

ną miejskiego życia. Od 2009 roku redaktor naczel-

konsumpcji, warto się zastanowić czy upragnio-

na i założycielka portalu ecowawa.pl. Prywatnie

na pamiątka jest naprawdę niepowtarzalna

eko-mama małego Bruna, miłośniczka naturalnego

oraz czy jest nam w ogóle potrzebna? Waka-

stylu życia, kuchni wegetariańskiej, dobrego kina

cyjny „rausch” często popycha nas do niezrozu-

i dużych miast.

miałych z perspektywy czasu decyzji zakupo

www.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/PUBLICYSTYKA Zmiana, podaj dalej

Zmiana, podaj dalej Znam ludzi, którzy noszą weganizm bardzo głęboko w sobie. Tak głęboko, że trudno im go odnaleźć, kiedy trzeba się do niego odwołać poza sferą prywatną. Są gorliwie ostrożni, bojąc się nadużywać ludzkiej cierpliwości i zdolności do tolerancji.

fot. sxc.hu/Emil Bacik

Zalecają daleko idącą ostrożność, stosowny kamuflaż, żeby nie drażnić, nie straszyć, nie eksponować, nie agitować ani słowem… I ja też mówiłem kiedyś o sobie: nie jestem wegetarianinem, ja po prostu nie jem mięsa. Jestem niezależny od izmów, bo to izmy. Teraz mówię: tak, jestem weganinem. Jestem we-ga-ni-nem. Mówię, bo tak jest. Deklaruję to wyraźnie do megafonu i mikrofonów lub taktownie, nawet szeptem, gdy sytuacja tego wymaga. Mogę powiedzieć: to jest piękne, słuszne, ekscytujące i to mnie definiuje, robiąc to na wiele sposób, niuansując formę, w jakiej chcę przekazać informację. www.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/PUBLICYSTYKA Zmiana, podaj dalej Nie chodzi o to, żeby powtarzać wegańską mantrę lub żeby zamieniać grę w pomidora na grę w weganizm, będący odpowiednią i prostą odpowiedzią na każde pytanie. Chodzi o to, żeby zaakceptować siebie i zrobić założenie, że podobnie jak my sami, inni też są zdolni do zmiany. Dzięki nam. Moja zmiana zaczęła się w drugiej połowie lat osiemdziesiątych, w czasach, kiedy nie było jeszcze Internetu, wolnych mediów, sklepów pełnych jedzenia i polskich organizacji wegetariańskich, nie wspominając o wegańskich. Oczywiście nie było też wyboru książek o wegetarianizmie, a te nieliczne, które były, wydają się dziś nieporadne w argumentacji i pełne nieścisłości. A jednak, nie do końca świadomie, zbierałem w sobie te liche krople argumentów, gromadziłem zasłyszane informacje, tworzyłem glebę pod coś, co wykiełkowało kilka lat później w wegetarianizm, a po kilku kolejnych latach wyrosło w weganizm. Zmieniłem się dzięki temu, że ktoś gdzieś kiedyś wyraził swoje poglądy. Jak mógłbym nie próbować zmieniać innych, prywatyzując własne?

Zmieniłem się dzięki temu, że ktoś gdzieś kiedyś wyraził swoje poglądy. Jak mógłbym nie próbować zmieniać innych, prywatyzując własne? Przez pierwsze lata po tej decyzji byłem w stanie, który dziś określam, jako stan wegetariańskiego spoczynku. Na laurach, w wygodnej wegetariańskiej gawrze, w etycznym półśnie. Odczuwałem satysfakcję z dokonania wyboru, z pożegnania się ze zjadaniem mięsa. Uspokoiłem sumienie. Spokojny i zadowolony wiernie płaciłem za całkiem wegetariańskie odzwierzęce produkty, za istnienie rzeźni. Nikt ode mnie nie wymagał więcej. Decyzji o weganizmie towarzyszyło olśnienie: stanie w miejscu, kiedy można iść dalej w dobrym kierunku, nie zawsze jest szlachetną kontemplacją bezruchu. Bywa paraliżem, lenistwem, śpiączką, asekuranctwem i przewinieniem zaniechania. Błogosławieństwem jest znaleźć w takim momencie siedmiomilowe buty. Ja swoje znalazłem: kontakt z innymi i poczucie, że nie jestem sam. W krótkim czasie dzięki Internetowi poznałem wielu wegan i wegetarian, zaczęliśmy dyskutować i uczyć się wzajemnie od siebie. Dyskusje pomogły usłyszeć własne myśli, wyartykułować to, co spoczywało na końcu języka. Okazało się, że grupa ludzi tworzy nowa wartość. Intelektualny i emocjonalny holizm,

www.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/PUBLICYSTYKA Zmiana, podaj dalej w którym zbiór elementów jest czymś więcej niż prosta suma składowych. Czasem wspólnie reagowaliśmy na jakiś artykuł w prasie, innym razem pisaliśmy do producenta jakiegoś produktu żywnościowego, kiedy mieliśmy wątpliwości co do jego składu. Kilka razy ktoś wydrukował nasze opinie w gazecie. Jakiś czas później doprowadziło to do powstania stowarzyszenia Empatia. Przekonałem się, że jednym z podstawowych powodów tego, że problem eksploatacji zwierząt istnieje w przestrzeni medialnej i społecznej w szczątkowej formie, jest fakt, że wielu kontestujących ten proceder zachowuje swoje opinie dla siebie!

fot. sxc.hu/Agustín Newell

Stopniowo byłem coraz bardziej świadomy nie tylko wszechobecnego wykorzystywania zwierząt, ale i tego, że własna odmienność musi się łączyć z umiejętnością pozytywnej odpowiedzi na cały katalog reakcji, nie wyłączając skrajnie nieprzychylnych. Odmieńcy stawiają opór wszechobecnej normie, podważają ją. Nie akceptując tego, co zwyczajowe, czasem bywają bliscy ostentacji nawet wtedy, gdy nie mają intencji zwracania na siebie uwagi. Weganie często są tym elementem, który zakłóca spokój otoczenia (może raczej burzy stagnację), tworzy rysę na ego- lub antropocentrycznym monolicie, neguje dobrze umocowaną tradycję. Nietypowy wybór w bufecie w pracy lub szkole może rozpocząć dyskusję z innymi, która nie zawsze jest łatwa. Bolesna obojętność lub złośliwe uśmiechy, czasem nawet najserdeczniejszych przyjaciół, mogą zaboleć.

www.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/PUBLICYSTYKA Zmiana, podaj dalej Dzisiejszy weganizm, jako wciąż wybór niewielu, jest z konieczności analityczny. Musi patrzeć pod podszewkę i być podejrzliwy wobec tego, co nachalnie podsuwane jest pod konsumencki nos. Jest sposobem odnajdywania ważnych etycznie zależności w świecie, w którym zaciera się je, bo hamując bezrefleksyjny konsumpcjonizm obniżają zyski. Przyczyna i skutek są celowo rozdzielane w ramach reklamy i marketingu. Związek pomiędzy aktem konsumpcji produktu odzwierzęcego a koniecznością więzienia, a później zabicia zwierzęcia, jest starannie maskowana. O ile w przypadku mięsa zależności można się domyślić, o tyle w przypadku innych produktów wymaga to silniejszego bodźca, który wybije z rutyny nawykowego myślenia. Odpowiednio wyartykułowany weganizm, mający imiona i nazwiska, kojarzony z konkretnymi nazwami organizacji, a najlepiej będący bazą porozumienia wielu organizacji, może być takim bodźcem. Niektórzy mówią, że wystarcza po prostu być, po cichu, dyskretnie. Ludzie przecież nas widzą i oceniają, część z pewnością weźmie z nas przykład. Nie wystarcza. Osobisty wybór jest podstawą, jednak naprawdę ważna i sprawcza jest zwiększająca się suma ludzkich wyborów. Tylko dzięki niej rzeczywiście może się zmienić coś jeszcze poza naszym własnym życiem. Weganizm ma sens tylko wtedy, kiedy na różne sposoby dzielimy się swoim wyborem z innymi, emanujemy nim i propagujemy go. Wtedy wzrasta szansa, że będziemy zaczynem, kostką domina, która uruchomi łańcuchową reakcję, proces zmiany stanu rzeczy. Weganizm prywatny jest symbolicznym gestem, aktywizm jest prowokowaniem zmiany innych. Nikt z nas nie jest zamknięty wyłącznie w kręgu własnych spraw, nasze wybory mają konsekwencje dla świata. To, co robimy, jest ogniwem w długim ciągu zdarzeń, które dzięki nam mogą przybrać różny obrót. To, czego nie robimy, również.

Dariusz Gzyra Weganin, działacz społeczny, artysta. Pasje: etyka i estetyka. Jeden z inicjatorów Stowarzyszenia Empatia (www.empatia.pl), w którym działa do dziś. Autor komentarzy i publikacji w mediach, uczestnik debat publicznych. Prywatnie ojciec Kai i Bruna, wielbiciel czarnej herbaty, hummusu i muzyki.

www.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/WYDARZENIA Relacje

Biofach 2011

sługuje równie nowoczesny design: biała puszka z zielonym liściem, który czyni z niego mate-

Co w ekologicznym świecie piszczy?

riał na ekologiczny, orzeźwiający napój, o dużej szansie zaistnienia również poza rynkiem eko. Trzeci produkt, organiczna, w pełni biodegradowalna guma do żucia, produkowana według dawnej receptury Majów, pokazuje

Klapki, piłki i trampki z gumy pochodzą-

iż można z sukcesem pożenić tradycję z nowo-

cej ze sprawiedliwego handlu, szampon

czesnością, z pożytkiem dla środowiska natu-

w proszku, bio-sake, miód z pokrzywą,

ralnego i ludzi.

bio-jedzenie dla psów, czekolada o smaku herbaty Yogi, bio-sampoopalacz, kosmety-

Co powiedział Biofach 2011 o rynku eko? Od-

ki do makijażu w opakowaniach z bambusa…

powiedź jest prosta i oczywista. Rynek eko jest

Te i inne produkty zobaczyć można było na

rzut oka wzajemnie wykluczających się, a jed-

niejednoznaczy, pełen kontrastów i na pierwszy nak koegzystujących trendów. Są firmy, które

międzynarodowych targach produktów ekolo-

stawiają na sprawdzone koncepcje produktów,

gicznych w Norymberdze Biofach i Vivaness

ale tworzą ich wersje bio. Inne, choć bazują na

2011. Dla 44,000 odwiedzających z 131 krajów

„tradycyjnych” składnikach, stawiają na nowa-

wystawiało się 2,544 firm z 86 państw. Targi

torskie mieszanki i marketing. Z jednej stro-

Biofach i Vivaness to jedne z największych tego

ny są produkty eko tworzone tylko i wyłącznie

typu na świecie. Stanowią nie tylko platformę

z powodu biznesowej kalkulacji, z drugiej wie-

do wymiany informacji i nawiązywania kontak-

le z nich to indywidualne, niezwykle ciekawe

tów pomiędzy producentami, a sprzedawcami,

i inspirujące historie pasji, wizji i energii, ale

ale też pokazują najnowsze trendy na rynku

też biznesowej etyczności ich twórców. Dla tej

eko. Wystawiają się tam tak znane marki, jak

grupy warto odwiedzić Biofach.

Weleda czy Sante, ale też niewielkie, rodzinne firmy. Mnie najbardziej ujęły trzy produkty:

Więcej informacji:

musli, designerska puszka i guma do żucia od Majów.

www.wowbab.com

W pierwszym, organicznym batoniku musli

wow!bab,

zachwycił

mnie

www.chicza.com

egzotycz-

www.allineed.at

ny skład: baobab, quinoa i amarant, całość w gorzkiej czekoladzie. Przykład pozytywnej

Targi odwiedziła: Natalia Kozdra

eko-globalizacji. W napoju all i need z Austrii

ekokobieta.com.pl

na wyróżnienie, oprócz ciekawego składu, zawww.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/WYDARZENIA Relacje cykling daje owoce, gdzie w zamian za zużyte

EcoFamily, ekologia dla rodziny – targi ekologiczne debiutują w Kielcach

elektrograty i baterie zainteresowani dostawali owoce i nasionka kwiatków. Przedstawiciel „Organic” był członkiem komisji

Pierwsze trzy dni kwietnia w Targach

konkursowej targów, której celem było wyłonie-

Kielce upłynęły pod znakiem debiutu-

nie, nagrodzenie i wyróżnienie ekologicznych

jących targów EcoFamily. Swoje oferty

nowości produktowych prezentowanych na

zaprezentowało 110 firm m.in. z Polski,

EcoFamily:

Litwy i Austrii Targi zwiedziło ponad 8 tys. zainteresowanych.

Nagrody i wyróżnienia przyznane podczas targów EcoFamily 2011:

Wystawcy spotkali się, by wymienić poglądy, podzielić się wiedzą z zakresu ekologii przedstawicie wielu branż, którzy mają ogromny udział swój udział w kształtowaniu rynku produktów ekologicznych. A zwiedzający - aby skosztować, zobaczyć i porozmawiać o ekologicznym stylu

Wyróżnienia Targów Kielce: •

ORLECH S.C. z Legnicy za Ekologiczną

Kulę Piorącą MOLLI •

COMFORT PRODUCT Przedstawiciel-

stwo Handlowe z Torunia za Maxteamer aqua

życia.

digital II

Targi EcoFamily nie mogłyby się odbyć bez

Medale Targów Kielce:

przeprowadzenia akcji, konkursów i seminariów. W niedziele, 3 kwietnia, odbył się otwarty konkurs dla wszystkich mieszkańców regiony. Konkurs Eko Moda organizowany był dla kreatywnych osób w każdym wieku. Wystarczyło przynieść do Targów Kielce stworzone przez siebie części garderoby damskiej, męskiej, dziecięcej czy biżuterię. Warunkiem uczestnictwa w konkursie było wykonanie zgłaszanych do niego modeli w 100% z surowców wtórnych. Wśród konkursów cieszących się ogromnym zainteresowaniem okazał się Ogólnopolski Konkursu Twórczego Recyklingu I CAN na ponowne najciekawsze zużycie puszek po napojach.

•

dy Mięsne Sp. Jawna z Łopuszna za "Specjały z domowej spiżarni" jako koncepcja sieci sklepów premium, promującej regionalne wyroby ekologiczne i żywność naturalną wysokiej jakości •

NOMAK MAŁGORZATA KOŁODZIEJ

z Orzesza za BIO OLEJ KOKOSOWY NA ZIMNO TŁOCZONY •

BG Sp.z o.o. dystrybutor marki Earth

Friendly Products z Pruszkowa za DISHMATE ALMOND - ekologiczny płyn do mycia naczyń o zapachu migdałów

W czasie targów odbyła się również akcja Re

"WiR" Szproch i Pietrusiewicz Zakła-

Do zobaczenia za rok w Kielcach! www.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/WYDARZENIA Tydzień Weganizmu

Tydzień Weganizmu 2011 w Warszawie Relacja Stowarzyszenia Empatia W dniach 13-19 kwietnia 2011 r. Stowarzyszenie Empatia zorganizowało trzeci już Tydzień Weganizmu. Wydarzenia związane z Tygodniem oczywiście miejsce nie tylko w Warszawie. Nasze materiały rozesłaliśmy do 30 miast, a w niektórych z nich, jak np. Łodzi, Krakowie, Zamościu, Kaliszu, Lublinie, Bielsko-Białej, Toruniu i Poznaniu, odbyły się kilkudniowe imprezy o bardzo ciekawych programach. Bliższe spojrzenie na program Tygodnia w Warszawie daje możliwość prześledzenia w jaki sposób Empatia promuje weganizm i prawa zwierząt. Dzień pierwszy naszej imprezy, zorganizowany w restauracji Biosfeera, poświęcony był aspektowi zdrowotnemu diety wegańskiej. Niestety, wciąż panuje dużo mitów na temat zarówno zagrożeń, jak i walorów zdrowotnych weganizmu. Spotkać można sprzeczne ze współczesną wiedzą twierdzenia, że weganie nie dostarczają

rzecz weganizmu, w którym widzi się remedium

wraz z jedzeniem odpowiedniej ilości białka lub

na większość dolegliwości i dietę niemal ideal-

że kobiety w ciąży i dzieci nie są w stanie prawi-

ną, pozbawioną wad. O to, jak jest naprawdę,

dłowo funkcjonować nie jedząc produktów od-

zapytaliśmy dietetyków, Jacka Norrisa z ame-

zwierzęcych (żeby wymienić tylko niektóre za-

rykańskiej organizacji Vegan Outreach i Mał-

rzuty). Z drugiej strony słychać także peany na www.organicmagazine.pl

gorzatę Desmond, która pracuje m.in. w Klinice 66

SPOŁECZEŃSTWO/WYDARZENIA Tydzień Weganizmu Pediatrii Instytutu Pomnika Centrum Zdrowia

materiały, zachęcając również do podpisywa-

Dziecka i Carolina Medical Center.

nia petycji Empatii. Ta forma aktywizmu jest nie do zastąpienia przez jakąkolwiek inną. Spo-

Spotkanie z Jackiem Norrisem było dla nas

tkania z ludźmi, którzy podchodzą do stoiska,

technicznym wyzwaniem, bowiem wymyślili-

zadają pytania, a czasem nawet chwalą, dają

śmy sobie, że rozmowę z nim przeprowadzimy

dużo satysfakcji, ale też pomagają nie tracić

w formie telekonferencji. Co jakiś czas rwa-

kontaktu z rzeczywistością. To nie są wirtualne

ło nam się połączenie, ale Jack wykazał się

sabaty i dyskusje w zamkniętym gronie własne-

ogromną cierpliwością. Odpowiadał na wcze-

go środowiska. Każda kolejna tego typu akcja

śniej przygotowane pytania, a jego odpowiedzi

utwierdza nas w przekonaniu, że wiele osób in-

były na bieżąco tłumaczone. W drugiej części

teresuje się kwestią praw zwierząt, a mówienie

spotkania Małgorzata Desmond skomentowała

o weganizmie, nie tyle odstrasza, co przyciąga.

niektóre odpowiedzi Jacka, po czym rozpoczęła

Ludzie są ciekawi nowych idei. Często mają

własną prezentację. Na koniec był czas na py-

w sobie wystarczająco dużo wrażliwości, żeby

Spotkać można sprzeczne ze współczesną wiedzą twierdzenia, że weganie nie dostarczają wraz z jedzeniem odpowiedniej ilości białka lub że kobiety w ciąży i dzieci nie są w stanie prawidłowo funkcjonować nie jedząc produktów odzwierzęcych.

tania z sali i dyskusję. Jak każdego kolejnego

zainteresować się tym, co proponujemy jako

dnia, spotkaniu towarzyszył konkurs, w którym

pomoc zwierzętom. Być może nie staną się we-

do wygrania były nagrody złożone z produktów

ganami i wegankami następnego dnia. Ważne,

podarowanych Empatii przez sponsorów rze-

żeby usłyszeli o weganizmie, poznali podsta-

czowych, m.in. wegańskie produkty żywnościo-

wy, oswoili się z taką propozycją i przemyśleli

we, kosmetyki i środki czystości.

ją. Naprawdę trudno uwierzyć w to, że nawet sami weganie potrafią czasem odkładać promo-

Aktywizm w terenie nie do zastąpienia

cję weganizmu na później, na tzw. lepsze czasy. Naszym zdaniem czas jest wystarczająco odpowiedni. Jeśli czegoś potrzeba pilnie, to właśnie

Drugiego dnia w samym centrum Warszawy

wspólnej i rozsądnej promocji weganizmu.

rozstawiliśmy stoisko informacyjne. Przez kilka godzin rozdawaliśmy przechodniom nasze

www.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/WYDARZENIA Tydzień Weganizmu dla niektórych zwierząt? Jeśli tak, to dlaczego?

Czy zwierzę może umrzeć?

W jaki sposób język odzwierciedla nasz stosuPiątek, czyli trzeci dzień Tygodnia (zaczęliśmy

nek do zwierząt?

w środę), poświęcony był kwestii wizerunku

Bardzo ciekawą częścią dyskusji były wypowie-

zwierząt w mediach. Panel dyskusyjny na ten

dzi Ewy Siedleckiej pokazujące dziennikarską

temat udało nam się zorganizować w bardzo

kuchnię. Od momentu napisania tekstu do pu-

adekwatnym miejscu, mianowicie w siedzibie

blikacji jest długa droga, często gubi się na niej

Gazety Wyborczej. Ostatnimi czasy o zwierzę-

wiele istotnych rzeczy. Czy wiecie, że korekta

tach mówi się w mediach więcej, przeważnie

może np. zwrócić uwagę na rzekomą niestosow-

w kontekście przypadków znęcania się nad

ność użycia słowa „umrzeć” w kontekście zwie-

zwierzętami domowymi jak psy i koty. Felieto-

rząt?

ny, artykuły, reportaże, dziennikarskie wpisy na blogach mówią o bestialstwie, zwyrodnieniu,

W wywiadzie przeprowadzonym z Ewą Siedlec-

potrzebie kary. Komentarze w Internecie pełne

ką niedługo po tym, jak została laureatką Na-

są przejawów wirtualnego samosądu i linczu,

grody im. Dariusza Fikusa, możemy przeczytać

skrajnej przemocy werbalnej wobec spraw-

m.in.: „Jestem dziennikarką głównie, jeśli nie

ców okrutnych czynów. Codzienne cierpienie

wyłącznie dlatego, że mam szanse się przydać.

zwierząt przeznaczanych przez człowieka do

To zawód, w którym stosunkowo niewielkim

legalnego wykorzystania, noszącego wszelkie

wysiłkiem można zrobić naprawdę dużo do-

znamiona okrucieństwa, pozostaje w głębokim

brego. Grzech z tego nie skorzystać! (...) Moim

cieniu. Wspólnie z zaproszoną na spotkanie

powołaniem od dzieciństwa było poprawianie

Ewą Siedlecką z Gazety Wyborczej zastana-

świata – jakkolwiek śmiesznie to nie brzmi.

wialiśmy się, czy w mediach jest miejsce tylko

A dziennikarstwo jest do tego fantastycznym narzędziem. No więc skorzystałam”. Dedykujemy ten fragment wszystkim dziennikarzom z prośbą o pomoc we wspólnym zabieganiu o lepszy świat, również w dziedzinie stosunku ludzi do reszty zwierząt.

Lewica konta prawica Sobotę rozpoczęliśmy wizytą w radiu Tok Fm. W audycji prowadzonej przez Ewę Podolską podsumowaliśmy piątkowy panel „Zwierzęta w mediach”. Popołudnie natomiast zdominowane było tematyką polityczną. I znów, jeśli www.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/WYDARZENIA Tydzień Weganizmu o polityce, to w odpowiednim miejscu: w Nowym Wspaniałym Świecie, prowadzonym przez Kry-

Ochrona czy obrona zwierząt?

tykę Polityczną. Gośćmi panelu dyskusyjnego „Prawa zwierząt a polityka” byli Igor Strapko

W niedzielę gościliśmy w Szkole Wyższej Psy-

z Krytyki, weganin i były kandydat na radnego,

chologii Społecznej. Nasz panel dyskusyjny

i Dominik Uhlig z Gazety Wyborczej, wegetaria-

zatytułowany był „Prawo a prawa zwierząt",

nin znający świat wielkiej polityki od zaplecza.

a gośćmi byli dr Tomasz Pietrzykowski, autor

Podczas dyskusji zastanawialiśmy się, czy po-

książek „Spór o prawa zwierząt" i „Wyzwania

stulaty ruchu wyzwolenia zwierząt mają cha-

moralne. Etyczne problemy prawa", a także

rakter polityczny. Czy mówienie o prawach

członek Krajowej Komisji Etycznej ds. Doświad-

zwierząt jest de facto nawoływaniem do rewo-

czeń na Zwierzętach oraz Łukasz Smaga, radca

lucji? Które koncepcje polityczne są w stanie

prawny i autor książki „Ochrona humanitarna

pomieścić wizję świata, w którym chronione

zwierząt".

jest to, co zdolne do odczuwania, a nie to, co należy do własnego gatunku? Czy lewica z defini-

Koncepcje praw zwierząt we współczesnej filo-

cji jest prozwierzęca, a prawica kopie przepaść

zofii odnoszą się do praw jednostkowych, a jako

pomiędzy nami a resztą zwierząt, czy też w rze-

podstawowe uznają np. prawo do niebycia ni-

czywistości nie widać zasadniczych różnic? Czy

czyją własnością lub prawo do szacunku. Wska-

weganizm jako nowa wizja współistnienia z in-

zują na analogie pomiędzy ideą praw człowieka,

Czy weganizm jako nowa wizja współistnienia z innymi zwierzętami i wybór konsumencki, będący bojkotem produktów odzwierzęcych głównie z powodów etycznych, ma szansę być reprezentowany na jakimkolwiek szczeblu władzy?

nymi zwierzętami i wybór konsumencki, będą-

a praw zwierząt. W przypadku dwóch najbar-

cy bojkotem produktów odzwierzęcych głównie

dziej znanych teoretyków, prof. Toma Regana

z powodów etycznych, ma szansę być reprezen-

i prof. Gary'ego L. Francione, prowadzą do po-

towany na jakimkolwiek szczeblu władzy?

stulatu abolicjonizmu, czyli odrzucenia wykorzystywania zwierząt we wszystkich dziedzinach. Tymczasem na świecie zabija się rocznie ok. 58 miliardów zwierząt lądowych kilku podstawowych gatunków, pozostawiając poza sta-

www.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/WYDARZENIA Tydzień Weganizmu tystyką zwierzęta wodne, które ciężko jest nią

wymaganie od opinii publicznej zbyt wiele, czy

objąć. W Polsce analogiczna liczba to ponad 600

przeciwnie, dowód na jej poważne traktowanie?

milionów zwierząt rocznie. Wykorzystywanie

Czy kampanie jednotematyczne, poświęcone

zwierząt regulowane jest prawem, ale czy znaj-

wyłącznie zwierzętom określonego gatunku

dują w nim odbicie prawa zwierząt, o których

lub konkretnemu procederowi wykorzystywa-

mówią filozofowie? Czy prawo jest wyrazem

nia zwierząt, przynoszą korzyści, są obojętne,

respektowania podstawowych praw zwierząt,

czy szkodzą? Czy tematyczną kampanię można

a jeśli tak, to których praw i których zwierząt?

przeprowadzić tak, żeby pokazywała szerszy

Czy prawo społeczeństwa będącego beneficjen-

kontekst, zachęcała do odnajdywania analogii

tem eksploatacji zwierząt może być czymś in-

pomiędzy różnymi formami opresji i wskazywa-

nym niż zaledwie regulacją tej eksploatacji?

ła spójne rozwiązanie problemu? Czy istnieje

Czy poprzez zmiany prawa można wpływać na

uniwersalny sposób dotarcia do odbiorców prze-

świadomość ludzi? Jakie jest miejsce dla tema-

kazu, na których chcielibyśmy mieć wpływ?

tu praw i ochrony zwierząt na studiach prawni-

Temu poświęcony był nie tylko wykład, ale

czych w Polsce? O tym wszystkim dyskutowali-

i dyskusja po nim.

śmy w niedzielę w SWPS. W ostatniej części spotkania był jak zwykle czas

Niestety, wciąż wśród części środowiska pro-

na pytania i komentarze publiczności. Jednym

zwierzęcego skupionego w organizacjach poza-

z wątków tej części dyskusji była kwestia hie-

rządowych widać niechęć do dyskusji na tak

rarchii argumentacji na rzecz praw zwierząt.

podstawowe tematy jak program działania,

Zastanawialiśmy się czy argumentacja etyczna

świadomy wybór celów i form dochodzenia do

ma być pierwszorzędna, czy też powinniśmy być

ich realizacji, otwartość prezentowania idei i ar-

nastawieni dużo bardziej pragmatycznie i ak-

gumentowania na rzecz danego profilu organi-

centować w większym stopniu również aspekty

zacji, określenie różnic i podobieństw, wreszcie

ekologiczne, zdrowotne czy ekonomiczne wega-

przeanalizowanie skuteczności różnych stra-

nizmu i praw zwierząt.

tegii. Na szczęście aktywizm nie jest ograniczony wyłącznie do działania w organizacjach.

Wieczór przedostatniego dnia Tygodnia należał

W Polsce działa wiele grup nieformalnych, któ-

do tematyki, która dla nas w Empatii jest nie-

re coraz częściej rozumieją potrzebę promocji

zwykle ważna. Dotyczył pytań o idee i strategie

weganizmu jako adekwatnej odpowiedzi na

działania na rzecz zwierząt. W księgarni Traf-

realia wykorzystywania zwierząt. A wszystkie

fic Club przygotowaliśmy wykład „Weganizm

przygotowane w Trafficu miejsca dla publicz-

a wegetarianizm. Konflikt, współzależność,

ności były tego dnia zajęte, co świadczy o tym,

odmienność?". Jakie są różnice i podobieństwa

że od organizacji oczekuje się publicznej dysku-

pomiędzy weganizmem a wegetarianizmem?

sji na temat działania, przejrzystości i czytelno-

Czy bezpośrednie promowanie weganizmu to

ści zamiarów.

www.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/WYDARZENIA Tydzień Weganizmu lerzem (bo przecież nie ma tego, nie ma tam-

Czas na kuchnię

tego, czyli produktów odzwierzęcych), ale jeśli tak się kojarzy, to warto pojawiać się na takich

Kłaniając się tradycji, ostatni dzień tygodnia,

imprezach, jak ta kończąca Tydzień. Kuchnia

nawet jeśli jest to wtorek, można poświęcić od-

wegan to nie brak czegoś, to pełnia często no-

poczynkowi. My postanowiliśmy, że tego dnia

woodkrytych smaków, zapachów, kolorów. I nie

oddamy sprawy w ręce innych. A dokładniej

musi to być kuchnia, której zasady i techniki

w zdolne ręce blogerek i blogerów z programu

są do opanowania wyłącznie dla fachowców.

Empatii „Weganizm, spróbujesz?”. Jest to akcja

W trakcie Kulinarnych Potyczek można było

promocji polskojęzycznych wegańskich blogów

przekonać się o tym, obserwując proces gotowa-

kulinarnych. W jadłodajni VegeMiasto zorga-

nia wyśmienitych wegańskich potraw.

nizowaliśmy Potyczki Kulinarne, czyli zawody I tak oto zakończył się Tydzień Weganizmu

w gotowaniu.

2011. Chociaż właściwie zakończył się jeszcze Cztery drużyny na miejscu przygotowywa-

inaczej, bo tego dnia wieczorem TVN Uwaga!

ły wegańskie potrawy. Po degustacji przybyłe

wyemitowało reportaż poświęcony weganizmo-

głodomory mogły wyłonić zwycięzcę. Wygrała

wi, w którym brał udział również Darek Gzyra

blogerka z Poznania, prowadząca bloga Vege-

z Empatii. Weganizm pokazany został w bardzo

licious – gratulacje! Być może weganizm jako

pozytywnym świetle. Średnia oglądalność tego

dieta kojarzy się niektórym ze zubożonym ta-

programu w kwietniu 2011 r. wynosiła ponad

www.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/WYDARZENIA Tydzień Weganizmu 3 mln widzów. Trzeba przyznać, że to mocny akcent kończący największą wegańską imprezę w Polsce. Bardzo dziękujemy za uczestnictwo we wszystkich imprezach Tygodnia Weganizmu. Sponsorom rzeczowym, partnerom i patronom medialnym dziękujemy za wsparcie i mamy nadzieję na współpracę w przyszłości. W trakcie konkursów rozdaliśmy blisko sto nagród. W tym roku liczba tych, którzy zdecydowali się na współpracę z nami i wsparcie idei weganizmu, była rekordowo duża. To dla nas sygnał, że takie akcje są potrzebne. Obiecujemy, że w przyszłym roku, bogatsi o doświadczenia trzech Tygodni Weganizmu, zorganizujemy coś równie, a może jeszcze bardziej interesującego i inspirującego. Wszystkich zainteresowanych weganizmem, ideą i praktyką, zapraszamy na stronę www. weganizm.org i na forum Empatii forum.empatia.pl, gdzie codziennie rozmawiamy o prawach zwierząt i weganizmie. Z chęcią pomożemy wam w prawidłowym ułożeniu diety i przestawieniu się z dotychczasowych nawyków żywieniowych

Projekt VegeMiasto podczas Tygodnia Weganizmu/ fot. Stowarzyszenie Empatia

(i nie tylko) na nowe, przyjazne zwierzętom. Dariusz Gzyra, Stowarzyszenie Empatia

zdjęcia: materiały promocyjne Stowarzyszenia Empatia

www.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/POD LUPĄ Certyfikaty ekologiczne w kosmetykach

Certyfikaty ekologiczne w kosmetykach

Podczas mojego spaceru do drogerii przekonałam się jakie pułapki czekają na bogu ducha winnych klientów. Bo kosmetyki ekologiczne, o zgrozo, bywają eko tylko z nazwy.

fot. sxc.hu/Andrzej Gdula

Według producenta, zielone opakowanie i wskazująca na bliskość natury nazwa to często jedyne elementy proekologiczne. Skład wg INCI (Internationale Nomenclature of Cosmetic Ingredients) to dla konsumenta lista niezrozumiałych i długich wyrazów. Producenci kosmetyków powinni przestrzegać dyrektywy europejskiej z dnia 10 kwietnia 1984 roku, która zakazuje stosowania reklamy wprowadzającej w błąd. Mimo to, ośmielę się stwierdzić, że jest to zasada nagminnie łamana. Dlatego na przeciw potrzebom klienta wyszły organizacje wydające ekologiczne certyfikaty. Jeden znaczek może wyrazić więcej niż tysiąc słów.

www.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/POD LUPĄ Certyfikaty ekologiczne w kosmetykach nych surówców kosmetycznych

W szeregu certyfikatów prym wiodą BDIH oraz Ecocert, ale warto wybrać się w wędrówkę po całej gamie ekoznaczków. Otrzymywanie certy-

• surowce użyte w procesie produkcji powinny

fikatu Ecocert, BDIH oraz Cosmebio wymaga

pochodzić z kontrolowanych upraw ekologicz-

od producenta spełnienia podobnych warun-

nych oraz certyfikowanych dzikich zbiorów

ków.

• dozwolone jest stosowanie organicznych soli, mineralnych surowców i konserwantów ekologicznych

• zakaz stosowania surowców pochodzących od martwych zwierząt (np. olej z żółwi, kolagen zwierzęcy, tłuszcz świstaka)

Atest Ecocert

• zakaz stosowania surowców (roślinnych

Certyfikat wydawany przez

i zwierzęcych) modyfikowanych genetycznie

francuski instytut zajmu-

• w składzie nie powinny znajdować się synte-

jący się kontrolowaniem

tyczne substancje zapachowe, organiczno-syn-

jakości kosmetyków ekolo-

tetycznych substancje barwiące i sztuczne kon-

gicznych. Ecocert wydaje certyfikaty dla dwóch

serwanty, zwłaszcza parabeny i fenoksyetanol

klas kosmetyków:

• zakaz stosowania silikonów, parafin i innych

• naturalnych (95% to surowce pochodzenia

surowców otrzymywanych w wyniku destylacji

naturalnego, a maksymalnie 5% to surowce

ropy naftowej, surowców z przedrostkiem PEG,

syntetyczne)

czyli takich, które są efektem oksyetylenowa-

• ekologicznych i naturalnych (95% skład-

nia

ników naturalnych, 50% surowców z upraw

• zakaz użycia radioaktywnego naświetlania

ekologicznych i 5% składników syntetycznych)

do odkażania surowców • należy stosować opakowania biodegradowal-

Ecocert wymaga podania dokładnej ilości

ne i nadające się do recyklingu

składników i surowców pochodzących z kontrolowanych upraw ekologicznych. W recepturze

BDIH – Bundesverband Deut-

kosmetyków może znajdować się 5% surowców

scher Industrie und Handel-

syntetycznych, pod warunkiem, że są one na

sunternehmen.

liście surowców pozytywnie zmodyfikowanych.

BDIH to zrzeszenie niemieckich

BDiH wydaje certyfikat jakości producentom, którzy w swojej ofercie mają ponad 60% produktów spełniających wyżej wymienione kryteria, a Ecocert analizuje i ewentualnie certyfikuje każdy produkt osobno.

firm handlowych i przemysłowych, których ideą było stanowienie wytycznych dla kosmetyków naturalnych. Logo atestu BDIH jest zawsze widoczne na opakowaniu i jest potwierdzeniem jakości produkcji, pozyskiwania i przetwarzania poszczególwww.organicmagazine.pl

SPOŁECZEŃSTWO/POD LUPĄ Certyfikaty ekologiczne w kosmetykach Cosmebio to certyfikat wydawany nie tylko

zwierzętach po 1 stycznia 1979 r.

do określenia wartości preparatu. Może odnosić

• nie zastosowano surówców, których wydoby-

się również do innych ogniw produkcji kosme-

cie wiązało się z męczeniem zwierząt np. cywet,

tyków tj. dostawców surowców, producentów,

olej kaszalota, olej z norki

laboratoriów, dystrybutorów. Atest informuje użytkownika, że ponad

Taka lawina informacji może przyprawić klien-

95% składu surowców

ta drogerii o zawrót głowy, dlatego nadzieja

jest

na-

drzemie w uogólnionym standardzie COSMOS,

pochodzi

który jest wynikiem współpracy organizacji

pochodzenia

turalnego

z upraw ekologicznych

BDIH, Cosmebio, Ecocert, Soil Assocciation Organic Standard, Eco Garantie, ICEA.

Demeter to atest stworzony przez grupę niemieckich producentów. Najczęściej odnosi się

Dla porównania, weźmy pod lupę pierwszy

do klasyfikowania pożywienia, ale często okre-

z brzegu pseudoekologiczny kosmetyk bez ate-

śla standardy kosmetyku. Demeter skupia się

stu i porównajmy ile z wyżej ustalonych kry-

na kontroli procesów produkcji produktu (od

teriów jest łamanych

upraw aż do utworzenia gotowego preparatu).

dyrektywa o zakazie stosowania reklamy wpro-

Oprócz spełnienia rygorystycznych warunków

wadzającej w błąd jest respektowana?

i zastanówmy się czy

w celu otrzymania certyfikatu, producenci narażeni są na coroczną państwową kontrolę procesu

produkcji

według

przepisów

Unii

Monika Dąbkiewicz O autorce:

Europejskiej

dotyczących upraw

Studentka kosmetologii.

ekologicznych.

Prywatnie ekologiczny maniak i koneserka natural-

IHTK – roztkliwiające logo

nych kosmetyków. Zainte-

tego atestu mówi samo za

resowana ayurwedą

siebie. Mimo że od 2009

i kulturą Chin.

roku obowiązuje zakaz testów na zwierzętach, otrzymanie certyfikatu informuje, że: • w recepturze nie użyto żadnych surowców, które zostały po raz pierwszy przetestowane na

www.organicmagazine.pl

RODZINA/W ZGODZIE Z NATURĄ Narzędzia Bliskości: Karmienie piersią

Narzędzia Bliskości, część II: Karmienie piersią

fot. sxc.hu/Vedrana Bosnjak

Karmienie piersią to nie sposób zaspokojenia głodu i pragnienia. To więź matki i dziecka. Gdyby porównać karmienie piersią do skrzyni skarbów, odnajdziemy w niej prawdziwe cuda bliskości.

www.organicmagazine.pl

RODZINA/W ZGODZIE Z NATURĄ Narzędzia Bliskości: Karmienie piersią Cud pierwszy: dotyk Pieszczoty, kontakt skóra do skóry, ciepło ciał, wymiana spojrzeń, zapach, odgłos bijącego serca – oto spektakl zmysłów, jaki rozgrywa się przy każdym karmieniu. Takie bogactwo doznań zmysłowych ma ogromny wpływ na rozwój emocjonalny i intelektualny małego człowieka. Mamy karmiące piersią tracą zahamowania wynikające z obawy o kruchość noworodka. Nie boją

się dotykać, tulić i robią to pewnie. Żeby nakarmić, muszą mocno przytulić, przylgnąć

do dziecka, poczuć jego ciało. Odkrywają drzemiącą w sobie pewność, gdy podczas karmienia dziecko rozluźnia się, przytula czy błogo zasypia. Noworodek wtula się w piersi mamy, by przez długi czas nie opuszczać tej bezpiecznej przystani. Stałe domaganie się piersi przez dziecko, to wołanie o czas. Czas dotyku, czas nawiązywania relacji i poznawania siebie nawzajem.

Cud drugi: obserwacja potrzeb Fundament Rodzicielstwa Bliskości to skupianie się na potrzebach dziecka. Podczas karmienia piersią dziecko i mama otrzymują w prezencie idealne warunki do komunikowania potrzeb i ich szybkiego rozpoznawania. Mama szybko zaczyna orientować się kiedy dziecko pragnie zaspokoić głód, kiedy szuka ukojenia i odpoczynku, kiedy pocieszenia. Karmiąc, wychwytuje momenty, w których niemowlę sygnalizuje potrzebę wypróżnienia. Widzi, kiedy dziecko pragnie zasnąć w jej objęciach, a kiedy zaczepnie wpatruje się w nią, oczekując zabawy czy ciepłych słów. Dziecko karmio-

fot. sxc.hu/Marek Bernat

ne piersią spędza wiele godzin w ramionach mamy. To czas na biegłe poznane jego sposobu sygnalizacji i systemu potrzeb.

www.organicmagazine.pl

RODZINA/W ZGODZIE Z NATURĄ Narzędzia Bliskości: Karmienie piersią Cud trzeci: zdrowie Zarówno dziecko, jak i mama, czerpią ogromne korzyści zdrowotne z karmienia piersią. Dla dziecka jest to przede wszystkim przepustka do silnej odporności, którą zawdzięcza przeciwciałom zawartym w kobiecym mleku. Mleko łączy dziecko z silnym, dojrzałym układem odpornościowym matki. Ssąc pierś, dziecko rozwija mięśnie twarzy i szczęki, co zapobiega wadom zgryzu. fot. sxc.hu/T. Rolf

Otrzymuje również długoterminową

ochronę przed alergiami, otyłością, miażdżycą naczyń, nadciśnieniem tętniczym, czy cukrzycą. Karmienie piersią jest czynnikiem chroniącym matkę przed nowotworami sutka i jajnika, a także przed osteoporozą. Wczesne przystawienie do piersi w znacznej mierze zmniejsza ryzyko krwotoku wewnątrzmacicznego, gdyż wydzielana w trakcie ssania oksytocyna obkurcza mięsień macicy. Mama karmiąca szybko traci zbędne kilogramy, czyli nagromadzony w czasie ciąży zapas tłuszczu, rezerwę na czas karmienia.

Cud czwarty: pozytywne emocje Ssąc pierś, dziecko odreagowuje stres, zmniejsza nagromadzone napięcie emocjonalne. To czas rozluźnienia, relaksu. Przyjemność odczuwana w tak bliskim kontakcie z mamą jest źródłem późniejszej ufności do drugiego człowieka, otwartości. Karmienie piersią jest dla mamy źródłem pięknych wzruszeń, katalizatorem wyzwalającym poczucie kompetencji rodzicielskich. To także parasol ochronny rozpostarty nad więzią matki z dzieckiem. Tworzą go uwalniane przy naturalnym karmieniu hormony, prolaktyna i oksytocyna. Niemowlę wraz z karmieniem piersią otrzyma zrozumienie, poczucie bezpieczeństwa i silną więź. Roczniak, ssąc pierś, choć na chwilę zatrzyma się, by zasmakować w spokoju, pieszczotach i matczynej czułości. Dwulatek będzie w piersi mamy szukał pocieszenia, gdy posprzecza się z rówieśnikiem, gdy będzie mu smutno, gdy zachoruje, gdy stłucze kolano. Mama w karmieniu piersią odnajdzie swoją drogę do Rodzicielstwa Bliskości. www.organicmagazine.pl

RODZINA/W ZGODZIE Z NATURĄ Narzędzia Bliskości: Karmienie piersią

fot. sxc.hu/Daniel Andres Forero

Katarzyna Gołuńska O autorce: Współorganizatorka akcji społecznej "Przytul mnie, Mamo! Przytul mnie, Tato!" (www.przytulmniemamo.pl, www.przytulmnietato.pl). Zaangażowana w szerzenie idei Rodzicielstwa Bliskości (ang. Atachment Parenting), wspieranie rozwoju rodziców i ich dzieci. Propagatorka noszenia dzieci w chustach i nosidłach miękkich. Prywatnie mama dwóch chłopców Franka i Szymona, z którymi codziennie na nowo odkrywa świat wszystkimi zmysłami. Swoje pomysły na wspólne dni i artystyczne przygody opisuje na blogu www.mama-manufaktura.pl

www.organicmagazine.pl

RODZINA/W ZGODZIE Z NATURĄ Chusteczki nawilżające

Chusteczki nawilżające pielęgnacja pełna niespodzianek

fot. sxc/hu/Cynthia Turek

nia brudnych rączek, oczyszczania twarzy czy

Czy naprawdę chronią delikatną skórę dziecka?

podcierania pupy przy zmianie pieluszki. Są tanie, więc zawsze pod ręką, ładnie opakowane,

Zaraz po pieluszkach jednorazowych jest to

a po użyciu wystarczy wyrzucić do kosza. Dla

produkt najczęściej kupowany przez rodziców.

niemowląt są również doskonałą formą rozryw-

Są one używane przy każdej okazji, do wyciera-

ki lub ukojenia podczas ząbkowania, wprost

www.organicmagazine.pl

RODZINA/W ZGODZIE Z NATURĄ Chusteczki nawilżające idealne do żucia. Dziennie zużywamy średnio

ce, więc oczekujemy od nich, aby takimi były.

10-15 sztuk, a nawet więcej.

Teoretycznie większość spełnia te wymagania. Chociaż bardzo często się zdarza, że niektóre

Sklepowe półki uginają się od różnych marek,

produkty są wilgotne tylko przez kilka dni, albo

rodzajów czy kompozycji zapachowych chuste-

tak mokre, że aż kapią i pozostawiają nieprzy-

czek. Do zakupu zachęcają nas kolorowe obraz-

jemną, lepką warstwę na skórze.

ki z postaciami z bajek, egzotyczne zapachy czy

Skład

budzące zaufanie hasła: „Delikatne jak jedwab”, „Naturalne z aloesem” itp. Za jedno opakowanie z tą samą liczbą sztuk możemy zapłacić 4,

Czy kupując chusteczki, zastanawiamy się nad

10 lub nawet 40zł.

tym, z czego tak właściwie się składają? Dzięki czemu zawdzięczają swój piękny zapach? Dla-

Pokusa

czego usuwają tłuszcz i brud? Jak często odpowiedzi na te pytania szukamy w składzie, który

Czym tak naprawdę kierujemy się przy zakupie

jest podany na opakowaniu?

chusteczek nawilżających: ceną, zapachem czy Niestety, czasem dobre chęci nie wystarczą –

stopniem wilgotności?

lektura składu chusteczek jest dla większości roCzynnik ekonomiczny. To główne kryterium,

dziców całkowicie niezrozumiała. Producent ma

ponieważ chusteczek zużywamy dużo, szukamy

obowiązek podać skład według międzynarodo-

produktu, który nie będzie nas finansowo ob-

wego standardu opisu składu kosmetyków INCI.

ciążał. Niestety, nie płacąc zbyt wygórowanej

Zawiera on nazwy chemiczne, angielskie i łaciń-

ceny, nie myślimy o oszczędności ilościowej –

skie. Skład produktu jest uporządkowany z uw-

produkując masę niepotrzebnych śmieci. Więk-

zględnieniem koncentracji poszczególnych skła-

szość chusteczek jest produkowanych z do-

dników w produkcie. Na początku są wymienio-

mieszkami plastiku, który powoduje, że nie ule-

ne składniki, których jest najwięcej, a na końcu

gną one biodegradacji.

te, których jest najmniej.

Zapach. Jesteśmy na niego bardzo wrażliwi. Ładny bukiet zapachowy kojarzy się nam z przyjemnością. Jeżeli jakiś produkt, a właściwie jego zapach, przypadnie nam do gustu, to podświadomie będziemy uważali go za najlepszy. Wilgotność. Już z samej nazwy kupujemy chusteczki wilgotne, nawilżane lub nawilżają

fot. sxc.hu/roli seeger

www.organicmagazine.pl

RODZINA/W ZGODZIE Z NATURĄ Chusteczki nawilżające Analizując rynek chusteczek nawilżających

 ropa naftowa i jej pochodne: silikon, parafi-

w Polsce, możemy podzielić je na kilka katego-

na oraz oleje mineralne (Mineral oil, Petrola-

rii:

tum, Paraffin Oil, Paraffinum liquidum). Organizm nie potrafi ich ani unieszkodliwić, ani

1) tradycyjne

usunąć, dlatego je magazynuje, głównie w ner-

2) typu sensitive (dla osób uczulonych i skłon-

kach, wątrobie oraz węzłach chłonnych. Zaty-

nych do alergii)

kają pory, utrudniając wymianę gazową i meta-

3) luksusowe (produkty powyżej 30 zł za opa-

boliczną w skórze.

kowanie)  syntetyczne konserwanty – występują pod różnymi nazwami, które kończą się wyrażeniem PARABEN np. Butylparaben, Methylparaben itp. lub Methyldibromoglutaronitrile, Imidazolidinyl Urea, Diazolidinyl Urea, Sodium Benzoate, Cetylpyridinium Chloride, Benzoic Acid, Chlorhexidine, Methylchloroisothiazolinone, Methylisothiazolinone,

Triclosan,

2-Brom-2-Nitro-

propane-1,3Diol, Cetrimoniumbromide. U osób z wrażliwą skórą oraz niemowląt chemiczne

fot. sxc.hu/Justyna Furmanczyk

konserwanty mogą powodować podrażnienia, zaczerwienienia oraz pieczenie skóry.

Tradycyjne chusteczki. Kierowane dla dzieci i niemowląt, które nie wykazują żadnych reak-

 SLS (Sodium Lauryl Sulfate) i SLES (Sodium

cji alergicznych, nie mają atopowego zapalenia

Laureth Sulfate) środki powierzchniowo czyn-

skóry oraz innych problemów skórnych. Czyta-

ne, syntetyczne detergenty ułatwiające pienie-

jąc ich skład, możemy się natknąć na substan-

nie. Powodują podrażnienie i przesuszenie skó-

cje chemicznye, które powinny nas zaniepokoić:

ry oraz zaburzenia w wydzielaniu łoju i potu.

 emulgatory czyli glikole: PEG (polietanowe)

 alkohol – występuje w różnych postaciach,

oraz PPG (polipropelynowe). Są to substancje

jako konserwant lub substancja zapachowa

myjące, pozyskiwane z niezwykle trującego i ra-

(Benzyl Alkohol, Methylheptincarbonat 3-Me-

kotwórczego gazu o nazwie Ethylenoxid, który

thyl-4-/ 2,6,6-trimethyl-2-cyclohexen-1-yl/ 3-bu-

ma zdolność uszkadzania struktury komórek.

ten-2-one

Częste stosowanie tych substancji na skórze

nol). Nie powinien pojawiać się w chusteczkach,

skutkuje osłabieniem jej warstwy ochronnej

ponieważ ma działanie silnie drażniące skórę.

i zwiększa jej przepuszczalność.

Nie wolno przecierać oczu chusteczkami, które

www.organicmagazine.pl

Eichenmoosextrakt

Phenoxyetha-

RODZINA/W ZGODZIE Z NATURĄ Chusteczki nawilżające tańsze i jakościowo najgorsze komponenty.

mają w składzie powyższe substancje.

W droższych produktach mogą kryć się skład perfume lub fragrance – pod tymi pojęciami

niki wyższej kasy lub pochodzenia naturalnego,

może się kryć ok. 2500 substancji różnego typu.

np. olej kokosowy zamiast sztucznej substancji

Im bardziej wymyślny zapach lub kolor pro-

powierzchniowo czynnej (SLS). Jeżeli jednak na

duktu, tym ilość użytych chemikaliów wzrasta.

znajdziemy na etykiecie informacji, że składnik

Są one odpowiedzialne za powstawanie reakcji

jest lepszej jakości lub organiczny, nie łudźmy

alergicznych nawet u zdrowych dzieci .

się, że mamy do czynienia z „lepszym” produktem. Różnica w cenie może być uwarunkowana

 wyciągi roślinne, takie jak aloes, rumianek,

jedynie marką producenta.

nagietek, ogórek, lawenda. Wskazanie tych substancji na opakowaniu ma głównie na celu

Co jest najbardziej zastanawiające: wszystkie

przekonanie klienta, iż produkt jest naturalny.

produkty mają atest PZH, a część z nich pozy-

Stężenie tych składników jest jednak niewielkie

tywną opinię i rekomendację IMiD.

(brak informacji w składzie), a ich zapach uzyskiwany jest ze sztucznych aromatów. Ważne

Specjalistyczne badania naukowe przeprowa-

jest pochodzenie takiego surowca: jak był upra-

dzone w Stanach Zjednoczonych dowiodły, że

wiany i przetworzony. Jeżeli również w pro-

większość dostępnych na tamtym rynku chu-

cesie pełnej chemizacji, jest bezwartościowy dla

steczek nawilżających ma skład negatywnie

skóry.

wpływający na zdrowie .

W poszukiwaniu alternatywy

Chusteczki typu sensitive. Powinny zawierać jak najmniej substancji drażniących. Niestety, produkty przeznaczone dla alergików

Obecnie większość tradycyjnych kosmetyków

mają skład bardzo zbliżony do swoich tradycyj-

ma swoje ekologiczne odpowiedniki. Podobnie

nych odpowiedników. Znajdujemy w nich alko-

jest z chusteczkami nawilżającymi. Na rynku

hol, silne konserwanty, surfaktanty oraz ropę

jest już kilka producentów oferujących ekolo-

naftową pod różnymi postaciami. Przy zakupie

giczne chusteczki. Co je wyróżnia:

tego typu chusteczek dla naszego małego alergika, powinniśmy zwracać uwagę przede wszyst-

 nie zawierają alkoholu

kim na skład, a nie tylko na nazwę, która może

 bez sztucznych substancji zapachowych i ko-

być myląca.

nserwujących  na bazie certyfikowanych, ekologicznych

Produkty luksusowe. W przypadku chus-

składników (aloes, rumianek, nagietek, lawen-

teczek nawilżających w bardzo niskiej cenie

da)

nie powinno nas dziwić to, że zawierają naj-

 ulegają biodegradacji

www.organicmagazine.pl

RODZINA/W ZGODZIE Z NATURĄ Chusteczki nawilżające

Naturalna pielęgnacja – nie tylko maluszka

 występują także w wersji całkowicie naturalnej, bez jakiegokolwiek zapachu Chusteczki te mogą być stosowane przez dzieci

Ekologiczne chusteczki nawilżające z aloesem, 72 szt., Jackson Reece

z alergią lub egzemą. Ich naturalny skład daje również pewność, że nawet jeżeli chusteczki zostaną przypadkiem „zjedzone” lub „wyssane”, nie spowodują silnego zatrucia. Można je używać do wycierania twarzy oraz okolic oczu. Koszt eko chusteczek to wydatek około 18-25 zł, w zależności od producenta i ilości sztuk w opakowaniu.

Wyprodukowane z certyfikowanych komponentów roślinnych: aloesu (ochładza), olejku z drzewa herbacianego (działanie antybakteryjne) oraz lawendy (koi zmysły). Opakowanie oraz same chusteczki ulegają w 100% biodegradacji. Cena 21,90

Idealnym rozwiązaniem są również chusteczki wielokrotnego użycia. Uszyte z delikatnego bambusa lub bawełny organicznej, mają wiele zalet: 

ekologiczne – wielokrotnego użytku



przyjemne dla maluszka – zamoczone

Kupisz w: www.eko-mania.pl

w ciepłej wodzie z dodatkiem delikatnego my-

Chusteczki oczyszczająco-nawilżające, 50 szt., Natracare

dełka będą miłym doznaniem podczas zmiany pieluszki 

ekonomiczne – kupujemy raz, a starcza-

ją na niezliczoną liczbę użyć 

łatwe w użytkowaniu – pierzemy razem

z innymi rzeczami lub pieluszkami wielorazowymi Wybierając się po kolejne zakupy pieluszkowoDelikatna bawełna organiczna skuteczne oczyszcza skórę. Ekologiczny olejek w moreli, wyciąg z kwiatu lipy i rumianku odświeżają skórę. Biodegradowalne. Cena 24,59 zł

-chusteczkowe, warto zwrócić uwagę na skład produktu. Czasami lepiej kupić droższy produkt, o dobrej jakości i używać go racjonalnie, niż dużą ilość byle czego, szkodząc przy tym

kupisz w: www.pieluszkarnia.pl

dziecku i środowisku naturalnemu. Monika Kosowska www.organicmagazine.pl

materiały promocyjne firm

RODZINA/W ZGODZIE Z NATURĄ Kompocie z rabarbaru - wróć do naszych dzieci!

Kompocie z rabarbaru – wróć do naszych dzieci! Śniadanie w przedszkolu? Pokolenie osób urodzonych w latach 70-tych czy 80-tych pamięta zupy mleczne, dania oparte na sezonowych produktach oraz pyszne desery gotowane przez ukochane ciocie-kucharki. Do dzisiaj czuję smak prawdziwego sosu truskawkowego rozpływającego się na prawdziwym, domowym kisielu, oraz kompot z rabarbaru, po którego dokładkę ustawiały się w kolejce wszystkie dzieci. XXI wiek wprowadził w przedszkolu dramatyczną, żywieniową rewolucję.

Najwyższy czas przypomnieć sobie o istnieniu zbóż – nie tylko jako element sielskiego obrazka. Fot. sxc.hu/AD-Passion

Dzisiejsze menu w przedszkolu zasmuca. Wy-

Można odnieść wrażenie, że kucharki w przed-

śrubowane normy związane z bezpieczeństwem żywności utrudniają, a wręcz uniemożliwiają nabywanie sezonowych produktów od miejscowych rolników. Dziennie stawki żywieniowe są tak niskie, że ograniczają wyobraźnię osób układających menu w przedszkolu do półek z żywnością tanią, czyli najczęściej wysokoprzetworzoną. W efekcie na talerzach dzieci lądują ziemniaki, makaron z białej mąki oczyszczonej, ser topiony, parówki, przetworzone płatki pszenne oraz wszechobecny cukier, w jawnej lub ukrytej postaci. We większości przedszkoli możemy zapomnieć o domowym kompocie, produktach zbożowych czy świeżych owocach i warzywach.

szkolu stają się zbędne, bo tę rolę przejęły firmy cateringowe, których misją jest przede wszystkim zysk, ale nie zdrowie swoich małych klientów. Z drugiej strony, bądźmy ze sobą szczerzy: czy w naszych domach nigdy nie używamy kostek rosołowych? Czy w każdej szafce kuchennej w Polsce znajdziemy brązowy ryż, kaszę jaglaną, cieciorkę, soczewicę oraz nasiona? Jako że obiecaliśmy nie unikać trudnych, niewygodnych tematów, do rozmowy o zdrowym odżywianiu dzieci zaprosiłam Dominikę Adamczyk, dietetyka medycyny chińskiej. Proponuje ona trudny do zaakceptowania przez wegan czy wegetarian kompromis w kwestii zdrowego

www.organicmagazine.pl

RODZINA/W ZGODZIE Z NATURĄ Kompocie z rabarbaru - wróć do naszych dzieci!

fot. sxc.hu/elias minasi

w normach bezpieczeństwa.

odżywiania dzieci. Kompromis ten jest jednak wart uwagi rodziców oraz przedszkoli, którzy dopiero myślą nad ograniczeniem produktów

Co jest nie tak z jakością tych produktów?

mięsnych i mlecznych w kuchni, i zastanawiają się jakie wprowadzić zmiany w przygotowywa-

Sposób przygotowywania posiłków: stosowanie

nych posiłkach.

masy chemicznych dodatków, również kostek rosołowych do zup. Mamy bardzo dużo potraw

Magdalena E. Sala: Jak wygląda współcze-

smażonych, fatalnej jakości produkty mięsne

sna kuchnia w przedszkolu?

oraz nadmierna ilość białka. My pamiętamy zupy mleczne z płatkami owsianymi, a nasze

Dominika Adamczyk: Jeszcze dwadzieścia lat

dzieci jedzą czekoladowe chrupki z mlekiem

temu kucharkom w przedszkolu nie przyszłoby

pasteryzowanym lub zimnym jogurtem. Ten

do głowy zaserwowanie dzieciom na deser ba-

produkt, który dzisiaj nazywamy mlekiem, jest

tonika. Na talerzach lądowało domowe ciasto.

wyrobem mlekopodobnym. Spożywanie złej ja-

I mimo iż było słodkie, nie miało w składzie ni-

kość produktów oraz nadmiar białka powoduje

czego wysokoprzetworzonego. Obecnie odchodzi

spadek odporności u dzieci. Jeśli mamy możli-

się od gotowania w przedszkolu na rzecz korzy-

wość wybrania przedszkola z domową kuchnią

stania z usług firm cateringowych, które oferu-

– zróbmy to. A jeśli nie ma takiego wyboru, za-

ją najniższej jakości jedzenie, ale mieszczące się

stanówmy się nad przyprowadzaniem dziecka

www.organicmagazine.pl

RODZINA/W ZGODZIE Z NATURĄ Kompocie z rabarbaru - wróć do naszych dzieci!

do przedszkola po śniadaniu i odbieraniem go przed podwieczorkiem. Czy rodzic ma wpływ na to, co jest podawane dzieciom w przedszkolu do jedzenia? Najtrudniej cokolwiek zmienić w placówkach państwowych. W prywatnych przedszkolach wszystko zależy od tego, czy placówka jest nastawiona tylko na zysk, czy też ma uwadze dobro dzieci. Rodzic nie ma danych odgórnych narzędzi, które dają mu prawo do ingerencji w serwowany jadłospis w przedszkolu. Ma wybór: albo go zaakceptować, albo wybrać inną placówkę. Problemem jest jednak nie tyle jakość jedzenia w przedszkolu, ile brak wiedzy rodziców z zakresu zdrowego odżywiania dzieci. Świadomi rodzice są w mniejszości i niestety ich argumenty nie mają siły przebicia. Kolorowy, słodki napój.../fot. Sxc.hu/Craig Goodwin

Zajmujesz się między innymi przygotowywaniem jadłospisów do przedszkoli. Czym jest dla Ciebie zdrowa kuchnia w przedszkolu?

Pij mleko, a nie będziesz wielki? Za nadmierne spożywanie produktów mlecznych stoi lobby mleczarskie. W każdym pod-

Przede wszystkim gotowana, wegańska, z niewielkim dodatkiem mięsa. Produkty mleczne nie są potrzebne dziecku, chyba że jako atrakcja smakowa.

ręczniku medycyny konwencjonalnej czytamy o przyczynie osteoporozy – spożywaniu nadmiaru produktów mlecznych. Paradoksalnie, na kolejnej stronie podręcznika czytamy o najlepszych źródłach wapnia, gdzie na pierwszym miejscu jest wymieniane mleko.

www.organicmagazine.pl

RODZINA/W ZGODZIE Z NATURĄ Kompocie z rabarbaru - wróć do naszych dzieci! Powiedziałaś, że najlepszą dietą dla dziec-

natomiast nie są to diety pełnowartościowe

ka jest dieta wegańska, z niewielkim do-

z punktu widzenia energetycznego. Dzieci w po-

datkiem mięsa. Przyznam, że jest to za-

jedynczych przypadkach są z natury wegeta-

skakujące połączenie.

riańskie. Jeśli mamy w domu urodzonego wegetarianina, który odmawia spożywania mięsa,

Jestem dietetykiem medycyny chińskiej, w któ-

nie powinniśmy go do tego zmuszać, nawet jeśli

rej produkty są ocenianie pod względem bioche-

sami go spożywamy. W pozostałych przypad-

micznym i energetycznym. Nie ma w tym żad-

kach warto uwzględnić w jadłospisie małego

nej ezoteryki. Jedzenie jest nośnikiem energii.

dziecka niewielkie ilości mięsa, które jest naj-

Z punktu widzenia biochemicznego, nie istnie-

niżej umieszczone w piramidzie zdrowego ży-

je uzasadnienie jedzenia mięsa. Można dietą

wienia.

wegetariańską czy wegańską dostarczyć organizmowi wszystkich składników odżywczych,

Wróćmy do nieszczęsnego nabiału, który jest spożywany w nadmiarze. Gdzie szukać zatem wapnia, jeśli nie w produktach mlecznych? Warto przypomnieć sobie o istnieniu pełnoziarnistych zbóż. Bardzo bogatym źródłem wapnia jest sezam, ale mielony. Jeśli zjemy go z łuską, zostanie on wydalony w całej postaci, gdyż łuska nie jest trawiona przez organizm. Pamiętajmy o roślinach zielonych, w których również znajdziemy wapń, nawet w agreście. Podsumowując: jak zdrowo odżywiać dzieci? Może to zabrzmi dziwnie, ale warto powrócić od kuchni sprzed 100 lat, gdzie odżywiano się zgodnie z porami roku, przygotowywano ciepłe posiłki, zupy, nie znano sztucznie witaminizowanych soków. Prostota – brzmi tak prosto, a jednak jest tak trudna w realizacji w naszych czasach.

...a może czysta woda?/fot. www.garrisonphoto.org/ sxc

www.organicmagazine.pl

RODZINA/W ZGODZIE Z NATURĄ Odżywianie małego dziecka

Odżywanie małego dziecka czas na wzmocnienie To smutne, że w naszym społeczeństwie tak

dziecka dopiero się rozwija i nie zdążył jeszcze

mało uwagi poświęca się odżywianiu najsłab-

w pełni wykształcić funkcji trawiennych. Nawet drobne błędy

szych – dzieci i ludzi

w odżywianiu mogą

starszych. Podaje im się sztucznie

prowadzić do

W obliczu zanieczyszczenia środowi-

poważnych do-

wyproduko-

ska naturalnego, nieustannego pośpiechu,

wane gotowe

przeciążenia związanego ze szkołą i trudnych

legliwości. Jeśli

relacji rodzinnych w naszym społeczeństwie,

dziecko zjadło za

konserwy,

odporność fizyczna i psychiczna dzieci jest

dużo produktów

tzw. słoicz-

nadwyrężana, a błędy popełniane w pierw-

zimnych i wy-

ki, mrożonki,

szych latach życia dziecka są ciężkie do

chładzających,

a nawet żyw-

nadrobienia.

łatwo może dojść

odżywki,

ność z mikrofali. Podobnie jak w przypadku niemowląt, u dzieci w wieku przedszkolnym ważne jest, by wzmocnić cały układ trawienny organizmu. Śledziona i żołądek odgrywają szczególnie ważną rolę z zachowaniu zdrowia, rekonwalescencji po chorobie, a zwłaszcza w rozwoju dziecka. Śledziona pozyskuje energię i substancje odżywcze z pokarmu i przekształca je we własną energię i substancje ciała. Dzięki temu może powstać krew, tkanki, mięśnie i wszystkie pozostałe części organizmu. Dla

fot. sxc.hu/S. Brumley

fizycznego i psychicznego rozwoju dziecka jest sprawą najwyższej wagi, by pozyskać wystarczającą ilość energii z pożywienia. Z drugiej strony proces trawienia powinien zużywać jak najmniej energii, ponieważ układ trawienny

do przeziębienia, kataru, zapalenia ucha czy biegunki. Termicznie zimne pokarmy bardzo osłabiają pracę śledziony i żołądka obniżając tym samym znacznie odporność. 89

www.organicmagazine.pl

RODZINA/W ZGODZIE Z NATURĄ Odżywianie małego dziecka Produkty wychładzające i osłabiające odpor-

2% innych składników:

ność:

•

- nabiał fermentowany: jogurty, kefiry, maślan-

słonecznika, siemię lniane, sezam, wiesiołek)

ki, mleko zsiadłe

•

- cukier, miód

tralizuje metale ciężkie wchłaniane przez nas

- owoce cytrusowe

z powodu zanieczyszczenia środowiska

- owoce krajowe surowe

•

- duża ilość surowizny w diecie

brze przyswajalne białko)

- soki owocowe

•

masło naturalne

- lody

•

przyprawy: sól nierafinowana morska

- zimne napoje, szczególnie słodzone

lub kopalna ograniczona do minimum, na po-

orzechy i nasiona oleiste (pestki dyni, glony morskie - ich niewielka ilość neu-

jaja z hodowli ekologicznych (bardzo do-

czątku wskazane odstawienie soli w ogóle

Piramida zdrowego żywienia Istotnym aspektem zdrowego żywienia jest

•

grzyby, świeże i suszone zioła

•

herbaty ziołowe

•

kawa zbożowa

urozmaicone zestawienie produktów. W idealnej sytuacji dieta zdrowego człowieka mniej więcej powinna składać się z ok.: 30%-40% zbóż pełnoziarnistych w postaci całego ziarna, kasz, płatków, a nie w postaci produktów z mąki tych zbóż, takich jak: pieczywo, czy makarony 45%-55% gotowanych warzyw sezonowych (latem częściej surowe) 10% owoców rodzimych występujących w danym sezonie (czasem latem mogą być spożywane na surowo, w zimnym okresie najlepsze są kompoty, bez cukru, i duszone owoce) 10% roślin strączkowych: czerwona, zielona i brązowa soczewica, cieciorka, fasolka azuki i mung, groch, fasola zwykła itd. 3% oleje tłoczone na zimno; produkty fermentowane: kiszona kapusta, biały i czerwony barszcz, miso, tempeh – wspomagają nasze własne bakterie jelitowe w syntetyzowaniu witaminy B12. www.organicmagazine.pl

fot. sxc.hu/Horton Group

RODZINA/W ZGODZIE Z NATURĄ Odżywianie małego dziecka 2-3 razy w tygodniu, np. w postaci zup. Ważne, by było to mięso z hodowli ekologicznych, bo

A co z mięsem – porada dla nie wegetarian

niestety to, które jest dostępne w normalnych sklepach zawiera „wybuchową” dawkę hormo-

Wielu rodziców obawia się wykluczenia mięsa

nów antybiotyków i pestycydów. Jednocześnie

z diety dziecka, niedoborów białka w organi-

systematycznie zwiększaj posiłki zawierające

zmie. Warto jednak wiedzieć, że odpowiednie

kasze oraz nasiona strączkowe. Wkrótce prze-

zestawienie pokarmów sprawia, że łączą się ze

konasz się, że dieta twojego dziecka jest peł-

sobą aminokwasy, i budowane są białka o rów-

nowartościowa, mimo rezygnacji z produktów

nie dobrej wartości jak te pochodzące z mięsa.

mięsnych.

Dodatkowe zasady żywienia

Korzystne połączenia dające pełnowartościowe białka: • Produkty zbożowe z fasolą i grochem

1. Zawsze podaj dziecku ciepłe śniadanie.

• Ryż i kasze z sezamem

2. Staraj się dążyć do regularnych posiłków.

• Warzywa i kasza jaglana

3. Dziecko powinno pić lekkie ziołowe herbatki

• Warzywa i kukurydza

i kompoty bez cukru, zamiast soków z karto-

• Chleb pełnoziarnisty z masłem orzechowym

nów, wody mineralnej, czarnej i zielonej herba-

• Warzywa z kiełkami pszenicy

ty.

Przekonasz się, że dieta twojego dziecka jest pełnowartościowa, mimo rezygnacji z produktów mięsnych.

Odpowiednie zestawienie białek niepełnowar-

4. Nie podawaj dziecku napojów w trakcie po-

tościowych poprawia ich wykorzystanie. Liczy

siłku, rozcieńcza to soki trawienne i również

się zatem nie ilość, lecz jakość białek.

wpływa na pogorszenie trawienia. 5. Nie pospieszaj dziecka podczas jedzenia, daj

We współczesnym świecie wielkiego dobrobytu

mu dokładnie przerzuć pokarm.

jemy zdecydowanie za dużo mięsa. Jeśli jednak

6. Kupuj produkty bez konserwantów i sztucz-

nie czujesz się na siłach wprowadzenia diety

nych barwników.

bezmięsnej u dziecka, nie masz doświadczenia

7. Unikaj surowych produktów, szczególnie

w diecie wegetariańskiej lub wegańskiej, posta-

w porach zimnych.

raj się na początek ograniczyć posiłki mięsne do

8. Jedz zgodnie z porami roku i szerokością geo-

www.organicmagazine.pl

RODZINA/W ZGODZIE Z NATURĄ Odżywianie małego dziecka graficzną. Prawidłowo należy jeść w każdej po-

kurydziany i klonowy.

rze roku to, co jest dostępne w danym obszarze

17. Zamień olej rafinowany, na oliwy i oleje

klimatycznym.

z tłoczone na zimno.

9. Wyklucz sztuczne słodziki.

18. Nie podawaj dziecku produktów przetwo-

10. Nie zastępuj mięsa gotowymi produktami

rzonych

z soi, które są dostępne w sklepie pod postacią

pasteryzowanych w wysokiej temperaturze,

pasztetów czy krajanki sojowej. Wartościowe

instant (czyli rozpuszczalnych bez konieczno-

produkty sojowe to: miso, sos sojowy Tamari

ści gotowania), genetycznie zmodyfikowanych,

lub Shoyu, tofu.

napromieniowanych i głęboko mrożonych

przemysłowo:

homogenizowanych,

11. Nie używaj mrożonek, są pozbawione energii życiowej pokarmu.

Mit o nabiale, co wzmacniania kości

12. Nigdy nie używaj mikrofali. 13. Wprowadź pełne ziarna zbóż: ryż naturalny (brązowy), kaszę jaglaną, orkisz, jęczmień

Osteoporoza, odwapnienia kości, w krajach

i owies bezłuskowy, kaszę gryczaną, amarantus

zachodnich nasila się w zastraszającym tem-

i quinoa.

pie. Dzieje się tak, mimo że większość ludzi za

14. Zamień mąkę białą na mąkę razową (na po-

radą lekarzy i dietetyków, a co gorsza, reklam,

czątku mieszaj mąki w różnych proporcjach).

spożywa ogromne ilości nabiału w postaci ser-

15. Zamień sól białą na sól nierafinowaną, czyli

ków, jogurtów i mleka. To nieprawda, że na-

nieoczyszczoną (bogatą w składniki mineralne

biał wzmacnia kości! Na szczęście coraz więcej

i pierwiastki śladowe).

mówi się, że mimo iż nabiał zawiera dużo wap-

16. Zamień biały cukier rafinowany na niera-

nia, upośledza znacząco proces odkładania się

finowany cukier trzcinowy, a jeszcze lepiej na

tego pierwiastka w kościach. Dobrze skompono-

słód ryżowy i jęczmienny, syrop buraczany, ku-

wana dieta beznabiałowa dostarcza absolutnie wystarczającą ilość wapnia dla organizmu.

Żywieniowe pułapki, nie tylko dziecka Smak słodki ma działanie budujące energię układu trawiennego, jeśli jest w postaci naturalnych zbóż, owoców i warzyw. Cukier i słodycze (z zawartością cukru) oraz lody, wszystkie napoje schłodzone, soki owocowe i owoce południowe mają wychładzające działanie i niszczą

fot. sxc.hu/Peter Galbraith

www.organicmagazine.pl

energię trawienną śledziony i żołądka, a także 92

RODZINA/W ZGODZIE Z NATURĄ Odżywianie małego dziecka są przyczyną osłabienia odporności i alergii.

chupie, chipsach, obniżają poziom energii oraz

Jest to na rękę producentom słodyczy, ponie-

wysuszają soki i krew. Psują delikatny zmysł

waż im słabsza śledziona, tym większa ochota

smaku.

na słodycze. Dodatkowo cukier podrażnia układ nerwowy i powoduje zużycie ważnych dla orga-

Soja charakteryzuje się jednym z najwyższych

nizmu witamin i soli mineralnych. Przyspiesza

związków fitynowych (upośledzają przyswaja-

spadek poziomu energii, mimo, że pierwsze

nie np. wapnia i żelaza) spośród zbóż i roślin

wrażenie po zjedzeniu czegoś słodkiego pobu-

strączkowych. Jedynie długa fermentacja ob-

dza.

niża ich poziom. Zawiera także dużo toksyn – inhibitorów enzymów, które blokują działanie

Najlepszym napojem jest ciepła, przegotowana

trypsyny i innych enzymów koniecznych do

woda, niesłodzony kompot lub słaba herbatka

trawienia białek. Soja w obecnych czasach jest

ziołowa, też niesłodzona. Wszystko, co dosta-

modyfikowana genetycznie (ta informacja jest

je się do żołądka, żeby mogło być dobrze stra-

często pomijana na opakowaniach – 90% świa-

wione, musi zostać podgrzane do temperatury

towej produkcji soi jest genetycznie modyfiko-

37 stopni. Jest to olbrzymi wydatek energii ze

wana).

Świeże soki owocowe bardzo wychładzają organizm, szczególnie śledzionę i żołądek. strony organizmu, dlatego lepiej pić napoje lekko ciepłe. Świeże soki owocowe bardzo wychładzają orga-

Czas na zboża

nizm, szczególnie śledzionę i żołądek, tak ważne dla zdrowia. Osłabiają odporność. Surowe warzywa i owoce są z kolei ciężko strawne, a zawa-

Kasza jaglana (proso), jako jedyna wśród kasz,

rte w nich witaminy bardzo ciężko przyswajal-

jest zasadotwórcza, co jest bardzo korzystne,

ne.

szczególnie jeśli dieta obfituje w pokarmy kwasotwórcze. Obfituje ona w witaminy z grupy B,

Jeśli dajesz dziecku mięso, nabiał i przetwo-

lecytynę oraz substancje mineralne: wapń, fos-

rzone produkty, wiedz, że sól, która znajduje

for, potas, żelazo. Najkorzystniejszy jest chyba

się we większości serów, kiełbas, szynki, goto-

tutaj skład aminokwasowy. Kasza jaglana za-

wych sosów, kostek rosołowych, vegecie, ket-

wiera bowiem znaczne ilości tryptofanu. Jako,

www.organicmagazine.pl

RODZINA/W ZGODZIE Z NATURĄ Odżywianie małego dziecka że niedoborowy poziom tego aminokwasu wy-

zrobiona z mąki i kaszki kukurydzianej, wody

stępuje u wszystkich roślin strączkowych, po-

i soli, jest codziennym pożywieniem tamtejszej

trawy z kaszy jaglanej oraz fasoli, grochu, soi,

ludności. Rumuni przygotowują z niej mamały-

dostarczają doskonałego, pełnowartościowego

gę. Ziarno kukurydzy ma wiele wartości odżyw-

białka.

czych. Zawiera wiele białka oraz większość witamin i mikroelementów. Ale uwaga, jest często modyfikowana genetycznie!

Kukurydza (kasza, polenta) jest bardzo cenną rośliną o wszechstronnym zastosowaniu

Ryż pełnoziarnisty, dostępny w odmianie dłu-

w żywieniu. Zawiera wiele różnorodnych skład-

go- i okragłoziarnistej, oraz słodkiej. Wszystkie jego rodzaje wzmacniają energię. Nawilżają i regenerują skórę oraz wzmacniają trawienie. Jego ziarno jest samo w sobie zharmonizowane i zrównoważone, nie wytwarza wilgoci w organizmie. Jest doskonałym lekiem na jelito grube, wzmacnia śledzionę i żołądek. Zawiera w sobie witaminy i substancje mineralne. Ugotowanie go wymaga znacznie więcej czasu niż ryżu białego. W zależności od gatunku, nawet do 45 minut. Jest bezglutenowy, lekkostrawny. Wyrównuje poziom cukru we krwi i obniża ciśnienie. Ryż okrągły. Termicznie ciepły, wzmacnia śledzionę i jest wskazany dla osób spokojnych, marznących bardzo łakomych na słodycze. Ryż słodki pełnoziarnisty jest termicznie cie-

Ziarna, orzechy, rośliny strączkowe – tego nie może zabraknąć w jadłospisie dziecka. Fot. sxc.hu/jubenica

pły, zawiera bowiem więcej białka i kwasów tłuszczowych niż inne odmiany ryżu. Polecany w okre-

ników odżywczych, m.in. sód, potas, magnez,

sie rekonwalescencji, ogólnego osłabienia. Moż-

mangan, żelazo, miedź, fosfor, wapń, niektóre

na stosować jako dodatek do zwykłego, pełno-

witaminy z grupy B, witaminę C. Kaszka ku-

ziarnistego ryżu. Po ugotowaniu jest klejący.

kurydziana służy do zagęszczania soków i budyniów, a także do pieczenia ciast. W krajach

Pszenica i orkisz (odmiana pszenicy) mają

Ameryki Łacińskiej piecze się z niej chleb, plac-

działanie nawilżające i chłodzące, zwłaszcza na

ki i naleśniki. W północnych Włoszech polenta,

wątrobę, woreczek żółciowy i serce. Uspokajają

www.organicmagazine.pl

RODZINA/W ZGODZIE Z NATURĄ Odżywianie małego dziecka umysł, przeciwdziałając wewnętrznemu niepo-

szych roślin uprawnych świata. Okazuje się,

kojowi i nadpobudliwości. Pszenica jest bardziej

że szarłat zawiera bardzo drobną frakcję skro-

wychładzająca. Skutecznie działają na osoby ze

bi, dzięki czemu jest ona łatwostrawna i szy-

skłonnością do zaburzeń snu, które nie potrafią

bko dostarcza organizmowi energii. Ponadto

się rozluźnić wieczorem i przez cały dzień są na

zawartość składników mineralnych, takich jak

wysokich obrotach.

magnez, wapń, fosfor i potas, jest w amarantusie znacznie wyższa niż np. w pszenicy. Do

Owies wzmacnia śledzionę. Ma bardzo silne

niewątpliwych zalet produktów z ziarna szar-

działanie dynamizujące energię ciała i umysłu.

łatu można również zaliczyć wysoką zawartość

Jest rozgrzewający. Idealny w postaci płatków.

błonnika i łatwo przyswajalnego białka. Jest to

Ma szczególnie korzystne działanie u osób apa-

białko o niezwykle wysokim stopniu przyswa-

tycznych. Osoby, które dużo śpią i są raczej wą-

jalności, którego ilość podczas odpowiednich

tłe, odnoszą pożytek dzięki wzmacniającemu

procesów technologicznych nie obniża się. Jego

działaniu np. śniadania z płatków owsianych

wartość wynosi 75%. Dla porównania: wartość

Kasza gryczana, palona, ma działanie rozgrzewające, idealna na porę zimową. Charakteryzuje się dużą zawartością białka, tłuszczu, składników mineralnych i witamin z grupy B. białka zawartego w mięsie 70%, w mleku 72%.

z dodatkiem duszonych owoców i orzechów.

Pod względem ilości żelaza amarantus przeKasza gryczana, palona, ma działanie roz-

wyższa wszystkie rośliny (15 mg w 100 g nasion

grzewające, idealna na porę zimową. Charak-

- dla porównania w mięsie wołowym i cielęcym

teryzuje się dużą zawartością białka, tłuszczu,

ok. 2,5 mg w 100g). Nie zawiera glutenu.

składników mineralnych i witamin z grupy B. Kasza gryczana zawiera związki mineralne

Quinoa (komosa ryżowa) pochodzi z Ameryki

wapnia, żelaza, fosforu, potasu i miedzi oraz

Południowej. Niezwykle przez nich cenione, zo-

witaminy B1 i PP. Stanowi wspaniały dodatek

stało nazwane „matką zbóż”. Quinoa rozgrzewa

do obiadów i dań gorących, podana z sosem i

i wzmacnia całe ciało. Zalecane szczególnie oso-

surówkami, stanowi pełnowartościowy, bogaty

bom ze skłonnością do przeziębień. Według tra-

w witaminy i składniki mineralne posiłek.

dycyjnej medycyny chińskiej posiada smak słodki i kwaśny, jest termicznie ciepłe i wzmacnia

Amarantus (szarłat ) nazywa się ostatnio zbo-

nerki. W porównaniu z innymi zbożami Quinoa

żem 21 wieku, pomimo że jest to jedna z najstar-

posiada największą zawartość białka. Zawiera

www.organicmagazine.pl

RODZINA/W ZGODZIE Z NATURĄ Odżywianie małego dziecka więcej wapnia niż mleko i najwięcej tłuszczów

Zdrowy zestaw śniadaniowy przedszkolaka – na słodko, ale bez cukru

spośród wszystkich zbóż. Stanowi bogate źródło żelaza, fosforu, witaminy E i witamin z grupy B. Doskonałe dla wegetarian, zwłaszcza tęskniących w zimie do odżywczego i dodającego sił

SklepDietetyczny.pl poleca

pożywienia.

Zamiast majonezu

Jak widać, nie samymi białym pieczywem, cze-

Ketchup dla dzieci bio, bez cukru, z nektarem jabłkowym, Zwergenweise

koladowymi chrupkami z mlekiem i szynką z wątpliwego źródła śniadanie małego przedszkolaka stoi, nie wspominając o jego diecie.

Cena 14,69 zł za 500 ml

Dominika Adamczyk O autorce:

Zamiast napoju Sok dla dzieci, na mocne kości, z wapniem i witaminą C, Rabenhost

dietetyk TCM, prowadzi Akademię Zdrowego Odżywiania TAO ZDROWIA, organizuje kursy dietetyki Tradycyjnej Medycyny Chińskiej, warsztaty gotowania wg Pięciu Przemian, wyjazdy warsztatowe.

Cena 3,79 zł za 125 ml

Prowadzi firmę cateringową ZDROWE DZIECIAKI ze zdrowym jedzeniem dla przedszkoli i szkół. www.taozdrowia.pl, tel. 602 35 36 13

Owocowy sok Rumiane Policzki bio, z dodatkiem miodu - bogaty w żelazo, Rabenhorst Cena 4,29 zł za 200 ml

Zapraszamy na wakacyjny wyjazd z TAO ZDROWIA

Kipi kasza – kipi konkurs! Wygraj zestaw śniadaniowy przedszkolaka.

Kazimierz Dolny, 10-14.08.2011 ‚ •

warsztaty gotowania wg Pięciu

Odwiedź SklepDietetyczny.pl, zapoznaj się z działem „Kasze”, a następnie zaproponuj obiad z wykorzystaniem jednej z kasz z oferty sklepu. Prześlij przepis oraz zdjęcie potrawy na adres redakcja@organicmagazine.pl (tytuł maila „Kipi kasza”). Na pomysły czekamy do 22 lipca. Trzy najlepsze przepisy nagrodzimy prezentowa-

Przemian i wykłady z dietetyki Tradycyjnej Medycyny Chińskiej – Dominika Adamczyk •

ćwiczenia energetyczne VEDO

(samouzdrawianie) i wykłady z filozofii Tradycyjnej Medycyny Chińskiej - Paweł Cynk-Borucki

nym zestawem przedszkolaka.

promocja

www.organicmagazine.pl

RODZINA/W ZGODZIE Z NATURĄ Kampania Zdrowy Przedszkolak •

pedagogów oraz osób odpowiedzialnych

za żywienie w placówkach przedszkolnych •

firm cateringowych i innych dostarcza-

jących pożywienie dla przedszkoli •

ekorolników oraz dystrybutorów promu-

jących ekologiczne żywienie •

wszystkich osób i organizacji, dla któ-

rych zdrowie dzieci jest ważne. Z naturalnych produktów można przygotować proste, zdrowe potrawy bez dużych wydatków.

Zadbajmy o zdrowe jedzenie w przedszkolach

W ramach projektu organizatorzy kampanii umożliwiają:

W Polsce 800.000 dzieci je w przedszkolach śniadanie i obiad. Warto by te posiłki były zdrowe.

•

przygotowanie materiałów informacyj-

Posiłki w przedszkolach nie są oparte o żywność

wiania dzieci w przedszkolu

dobrej jakości. Stosuje się m.in. produkty prze-

•

tworzone technologicznie, z dużą zawartością

środków chemicznych, nie dostosowane do da-

i dystrybucją produktów uzyskanych w oparciu

nej pory roku. Inicjatorzy akcji chcą to zmienić

o ekologiczne procesy w zgodzie z naturą.

nych, edukacyjnych •

przygotowanie modelowych jadłospisów

dla dzieci przedszkolnych •

warsztaty na temat naturalnego odżywspółpracę placówek przedszkolnych podmiotami

zajmującymi

się

produkcją

poprzez Kampanię na rzecz naturalnej diety Organizatorami projektu są:

w przedszkolu „Zdrowy Przedszkolak”. Celem

projektu

Zdrowy

Przedszkolak

jest poprawa jakości odżywiania dzieci w przedszkolnych i poszerzenie świadomości w zakresie naturalnego odżywiania.

•

Instytut Medycyny Integracyjnej

•

serwis Dzieci są ważne.

Więcej informacji na temat kampanii można znaleźć na portalu:

Projekt kierowany jest do osób odpowiedzialnych za zdrowie naszych dzieci, czyli: •

rodziców

•

dzieci w okresie rozwoju

www.organicmagazine.pl

RODZINA/MĄDRE DZIECI Sprawiedliwy Handel w oczach dziecka

Edukacja o Sprawiedliwym Handlu w szkole i w domu? To możliwe!

fot. sxc.hu/Stephen Eastop

Naszym zadaniem było pójść do krawca i dowiedzieć się, ile kosztuje uszycie sukienki. Okazało się, że około 200 złotych. Z filmu dowiedziałam się, że pracownik w Indiach zarabia około 34 złotych miesięcznie. Nie mogłam w to uwierzyć. Agata, kl. V

www.organicmagazine.pl

RODZINA/MĄDRE DZIECI Sprawiedliwy Handel w oczach dziecka Fair Trade to hasło, które często widzimy w te-

szawie)

kstach mówiących o odpowiedzialnej konsump-

- lepiej kupować ubrania z bawełny organicznej,

cji. Jednak moim zdaniem sprawiedliwy handel

ponieważ nie jest nasycona chemią i nie uczu-

to jedynie punkt wyjścia do szerszego i ważniej-

la, a przy okazji jej uprawy nie zanieczyszczają

szego zagadnienia jakim jest świadoma kon-

środowiska

sumpcja.

- w Polsce ludzie pracują również tak długo, jak w Indiach (np. rehabilitantka od 7.30 do21.00 ciocia jednej z uczennic)

Fair Trade w szkole

- polski rolnik dostaje za swoje jabłka czy mleUczę w szkole podstawowej, niepublicznej, i od

ko podobnie mało jak rolnik w Etiopii za kawę

początku roku prowadzę z dwiema nauczyciel-

(informacje od krewnych posiadających gospo-

kami w klasach IV-VI projekt „Patrz i zmie-

darstwa wiejskie)

niaj” Centrum Edukacji Obywatelskiej. Projekt

- ludzie mieszkający w Etiopii i Indiach mają

zawiera w sobie wiele tematów, również temat

podobne problemy do ludzi w małych miastach

sprawiedliwego handlu.

i na wsiach w Polsce - gdy ludzie emigrują, płacą podatki w innym

Punktem wyjścia do naszych zajęć były fil-

państwie, a ich państwo traci (wyjazdy do An-

my z filmoteki CEO „My kupujemy, kto płaci”

glii)

(o produkcji ubrań w Indiach), „Czarne złoto-

- w Polsce powstała podobna inicjatywa do Fa-

”(produkcji kawy w Etiopii), „Święta woda”

irtrade (projekt www.odrolnika.pl)

(zniszczenie zasobów wodnych przez Coca-Cola Swoje wnioski zebrali uczniowie w formie pla-

w Indiach) oraz warsztaty o zależnościach.

katu, a wynika z nich, że myślenie dzieci wyZgodnie z zasadami edukacji globalnej nauczy-

kracza poza ideę fairtrade. Nie oznacza to, że

ciel przedstawia fakty bez komentarza, a ucz-

idea fairtrade nie jest ważna. Jest ważna i nale-

niowie stawiają pytania oraz próbują znaleźć

ży ją wspierać, ale jeszcze ważniejsze jest rozwi-

na nie odpowiedzi poprzez sięganie do posia-

janie w dzieciach świadomości konsumenckiej.

danej wiedzy o świecie oraz wykorzystanie do-

Świadomości, że ja, konsument jestem ważny,

stępnych źródeł.

moje wybory są ważne a więc muszę mądrze wybierać.

Mimo trudnego tematu, uczniowie potraRodzina wybiera

fili dostrzec ważne rzeczy: - uszycie sukienki u krawcowej w Warszawie

Szkoła ma dostęp do programów edukacyjnych,

kosztuje 200 zł, a pracownik w Indiach otrzymu-

szkoleń, materiałów, ale rodzic jest tą osobą,

je około 1 zł (sprawdzone u krawcowej w War-

która ma możliwość wyrobienia pewnych po-

www.organicmagazine.pl

RODZINA/MĄDRE DZIECI Sprawiedliwy Handel w oczach dziecka staw u swojego dziecka. Szkoła ma za zadanie

nie mają wyczucia czasu i przestrzeni i mogą

edukować, a rodzina – wychowywać. W kształ-

odnosić wszystko do siebie. (taką sytuację opi-

towaniu świadomości konsumenckiej jest to

suje dość dobrze Jana Frey w Oszaleć ze stra-

bardzo ważne, ponieważ to rodzic, a nie nauczy-

chu)

ciel, chodzi z dzieckiem na zakupy. 4. Ustal, o wyborze jakich rzeczach dziecko może decydować samo np. ubranie, rodzaj serka, słodycz. To ważne, aby dziecko ćwiczyło od

Pamiętaj!

najmłodszych lat przeświadczenie, że ma rów1. Od momentu pójścia do przedszkola masz,

nież na coś wpływ.

jako rodzic, konkurencję w postaci grupy rówieśników. Nawet jeżeli jesteś zdeklarowanym

5. Tłumacz swój pogląd przy dyskusyjnych

ekofilem, twoje dziecko nie będzie czuło się

kwestiach, nawet jeżeli robisz to po raz setny.

dobrze, jeżeli jako jedyne nie będzie miało np.

Dziecko ma pamięć krótkotrwałą, a ponadto

klocków Lego. Nawet nastolatkowi jest trudno

cały czas nas sprawdza czy nie zmieniliśmy

zrozumieć, dlaczego nie może mieć conversów,

zdania.

skoro wszyscy w klasie mają. Co możesz zrobić:

6. Bądź konsekwentny. Jedno odstępstwo od

- wybierz przedszkole, które podziela twój świa-

zasad i tracisz wiarygodność w oczach dziecka.

topogląd lub samemu takie załóż - tłumacz dziecku, dlaczego nie kupisz mu pla-

Czy to już koniec? Nie, to dopiero początek dro-

stikowych zabawek, ale nie wyrzucaj, gdy do-

gi. Hasło jednego z programów edukacyjnych

stanie takie w prezencie

Unii Europejskiej brzmi: Nauka przez całe

- baw się z dzieckiem, aby pokazać atrakcyjność

życie i tą zasadę musisz odnieść również do

wybranych przez ciebie zabawek.

siebie.

2. Wyzyskiwani robotnicy na Globalnym Połu-

Pomyśl, któremu dziennikarzowi ufasz i wy-

dniu to abstrakcja dla dzieci, a nawet nastolat-

bierz pismo, w którym on pisze. Ja, podążając

ków. Jeżeli chcesz wzbudzić w dziecku empatię,

za tą zasadą, za punkt odniesienia dotyczący

powołaj się raczej na cierpiące zwierzęta np.

gospodarki przyjęłam kwartalnik „Obywatel”,

wymierające z powodu karczowania lasów pod

a konsumpcji, stronę www.ekonsument.pl.

uprawy. 3. Nie przesadzaj z mówieniem dziecku o gło-

Świadomy konsument zbiera informacje

dzie, biedzie, kończącej się wodzie itp. Możesz

z różnych źródeł i nie wierzy ślepo w NIC.

zobojętnić go na cierpienie innych albo dopro-

Czyta, analizuje, wyciąga własne wnioski.

wadzić do stanów lękowych, ponieważ dzieci www.organicmagazine.pl

100

RODZINA/MĄDRE DZIECI Sprawiedliwy Handel w oczach dziecka Wybrane wypowiedzi uczniów po zaję-

nej bawełny. Organiczna bawełna jest ekolo-

ciach:

giczna, ponieważ jej produkcja nie jest szkodliwa dla przyrody. Nie potrzebuje pestycydów.”

„Na warsztatach dowiedziałam się o wykorzy-

Michał, kl. IV

stywaniu wody przeznaczonej dla mieszkańców Indii przez Coca-Colę a także o tym, że w krajach afrykańskich hodowcy kurczaków bankrutują, ponieważ kurczaki hodowców z Europy są tańsze.”(Iga, kl IV) „Dowiedziałam się, że bardzo dużo ludzi emigruje w poszukiwaniu pracy. Ma to też swoje konsekwencje, takie jak większe zanieczyszczenie i korki. Poznaliśmy też historie ludzi, którzy wyemigrowali do innych państw, ale okazało się, że nie jest im tam dobrze.”(Ala, kl IV) fot. sxc.hu

„Dowiedziałem się, że stare telefony komórko-

„Naszym zadaniem było pójść do krawca i do-

we wywożone są do państw afrykańskich.”Ja-

wiedzieć się, ile kosztuje uszycie sukienki.

nek, kl. IV

Okazało się, że około 200 złotych. Z filmu dowiedziałam się, że pracownik w Indiach zarabia

„Jednym z naszych zadań domowych było spi-

około 34 złotych miesięcznie. Nie mogłam w to

sanie w wybranym sklepie krajów pochodze-

uwierzyć.” Agata, kl. V

nia trzech ubrań. Poszedłem do znanego sklepu (nie podam nazwy, ale w grupie wiedzą,

„Grałam rolę konsumenta. Nie była trudna.

o którym mowa) z drogimi i ładnymi rzeczami.

Dowiedziałam się, że każde ubranie pochodzi

Gdy spisywałem trzecią rzecz podszedł do mnie

z innego kraju. Myślę, że ludzi nie obchodzi, jak

ochroniarz i powiedział, że nie wolno niczego

inny człowiek ciężko pracuje, abyśmy my mogli

spisywać.” Karol kl. V

nosić ubrania.” Asia kl. V

„Moim zdaniem projektant mody ma bardzo cie-

Monika A. Liesenfeld

kawą pracę, gdyż musi używać swojej wyobraź-

Niepubliczna SP Nr 81 Fundacji „Rodzice

ni. Jednak po zajęciach w Zachęcie doszłam do

dzieciom”

wniosku, że to bardzo trudna praca.” Zosia, kl. V

www.nsp81.pl

„Moja mama kupuje mi podkoszulki z organicz

101

www.organicmagazine.pl

RODZINA/DOBRA KSIĄŻKA Dzień papierka bez cukierka, czyli Ekozosia sprząta świat

Dzień cukierka bez papierka, czyli Ekozosia sprząta świat Zosia ma 9 lat, bujną fantazję i ulubiony

Konkurs – wygraj książkę

kolor: zielony. Nie, nie jest fanatyczną

„Dzień Cukierka bez Papierka,

ekolożką, a dzieckiem, które chce pomóc

czyli Ekozosia sprząta świat”!

planecie – lokalnie, ale myśląc globalnie.

Pytanie: Wymień przynajmniej jeden tytuł książki autorstwa Katarzyny Sowuli, autorki

Jak w każdej opowieści o superbohaterce, i tu-

książki o Ekozosi.

taj nie mogło zabraknąć czarnego charakteru.

Dwie pierwsze, prawidłowe odpowiedzi wy-

Na drodze Ekozosi stoi Marek Śmieciuch, nie-

słane na adres redakcja@organicmagazine.

chlujny kolega, który robi wszystko nie tak: wy-

pl (temat maila „Ekozosia”), zostaną nagro-

rzuca odpadki do złych pojemników, je na lekcji

dzone książką.

i co gorsza, na oczach Ekozosi wyrzuca śmieci na ziemię. Dziewczynka ma jednak swoich sprzymierzeńców, swoją przyjaciółkę oraz kolegę, który przeprowadził się ze wsi do miasta i bardzo tęskni za zielonym otoczeniem. Razem z nimi postanawia nauczyć dzieci w szkole segregacji śmieci. „Dzień cukierka bez papierka, czyli Ekozosia sprząta świat” to ciepła i miejscami zabawna opowieść o małej ekologii, która rozpoczyna się na szkolnych korytarzach i zagraconym pokoiku Ekozosi. Książka jest idealnym punktem wyjścia do rozmów z dzieckiem na temat dbania o swoje najbliższe otoczenie, o pojemnikach do segregacji śmieci czy ogólnie ochrony przyro-

„Dzień Cukierka bez Papierka, czyli Eko-

dy. W myśl zasady „Myśl globalnie, działaj lo-

zosia sprząta świat”, Katarzyna Sowula,

kalnie”, książka zachęca dzieci do wzięcia spra-

Wydawnictwo Dwie Siostry, Warszawa

wy w swoje ręce, nawet jeśli początkiem byłoby

2011. Książka przeznaczona dla dzieci po-

posprzątanie swojego pokoju i umieszczenie

wyżej 6-go roku życia

w nim pojemników do segregacji śmieci.

64 strony, cena 16 zł

www.organicmagazine.pl

102

STYL ŻYCIA/NATURALNY DOM Dom bez alergii

Dom bez alergii

fot. sxc.hu/Stephen Davies

W trakcie ostatnich kilkudziesięciu lat ilość chemii, jaką wprowadzamy do swoich domów pod różnymi postaciami, dramatycznie się zwiększyła.

tarcia przeciw brudowi, kurzowi, kamieniowi i rdzy. Zanim jednak zgromadzimy posiłki i uzbroimy każdego domownika w szmatkę i butelkę z odpowiednim specyfikiem, może warto się zastanowić, czy aby na pewno w tej wojnie o czystość nie oberwiemy rykoszetem.

Coraz skuteczniejsze proszki do prania z no-

Z frontu badań

woczesnymi formułami chroniącymi ubrania przed utratą koloru, odplamiacze, które nawet ciemnym od jagód dziecięcym śliniaczkom przywrócą lśniącą biel, wybielacze do firanek, mleczka do czyszczenia łazienki, koncentraty, płyny, spraye. W ferworze porządków cała armia syntetycznych środków rusza do na

Używanie substancji chemicznych w naszym codziennym życiu pociąga za sobą zwiększone ryzyko wystąpienia alergii u dzieci. Według najnowszych badań przeprowadzonych przez Uniwersytet Karlstadt w Szwecji we współpra-

103

www.organicmagazine.pl

STYL ŻYCIA/NATURALNY DOM Dom bez alergii nia, przeprowadzone wśród ponad 7.000 rodzin przez

brytyjski

Bristol sity,

Univerwykazały

jak duży wpływ na

występowa-

nie astmy dziecięcej mają takie

popularne

domowe

chemi

kalia jak wybielacze,

rozpusz-

czalniki do farb i środki do czysz-

fot. sxc.hu/Dave Kennard

czenia dywanów.

cy z Uniwersytetem Harvard, pojawienie się platynowców, glikolu propylenowego i eteru

Kontrola stanu uzbrojenia

glikolowego w powietrzu sypialni naszych pociech, skutkuje niemal dwa razy częstszym zapadaniem na astmę, katar sienny czy egzemę. Te chemikalia związane są głównie z materiałami budowlanymi i farbami, ale z powodzeniem można ich również szukać w środkach czyszczących, tworzywach sztucznych, zabawkach, opakowaniach i niektórych kosmetykach. Jak twierdzi Dr Carl-Gustaf Bornehag, profesor Nauk o Zdrowiu Publicznym Uniwersytetu w Karlstadt, szczególnie narażone na niekorzystne działanie chemii są kobiety w ciąży i małe dzieci, które spędzają w domowym zaciszu zdecydowanie najwięcej czasu. Delikatny organizm płodu i małego dziecka chłonie jak gąbka wszystko, co go otacza, a co w późniejszym czasie może ujawnić się w postaci

Są praktycznie w każdym domu. W dolnej szafce w łazience, albo w składziku na półce. Do polerowania luster, zmywania płytek, nabłyszczania podłogi, albo te uniwersalne do wszystkiego, o świeżym, cytrynowym zapachu. Jednak błysk, jaki uzyskujemy po ich użyciu, to nie efekt machnięcia czarodziejską różdżką, ale wątpliwa zasługa agresywnych substancji chemicznych, które wypełniają kolorowe buteleczki czyszczących środków. • Chloran sodu – obecny w wybielaczach, po zmieszaniu z amoniakiem uwalnia toksyczne gazy. Krótkotrwały kontakt może spowodować łagodne objawy astmy lub poważne problemy

przewlekłych chorób i alergii. Podobne badawww.organicmagazine.pl

104

z oddychaniem.

STYL ŻYCIA/NATURALNY DOM Dom bez alergii • Pochodne ropy naftowej – występują w pas-

Wspomniane substancje tworzą razem całą

tach i emulsjach do czyszczenia metali. Krót-

paletę domowych środków czystości, których

koterminowe narażenie może powodować przej-

większość z nas używa na co dzień i choć wy-

ściowe zmętnienie oka, przy dłuższej ekspozycji

mienione ich szkodliwe oddziaływanie zwykle

istnieje ryzyko uszkodzenie układu nerwowego,

ujawnia się u osób bardziej wrażliwych, dzieci,

skóry, nerek i oczu.

astmatyków bądź alergików, to jednak nawet zdrowy i silny organizm raczej nie odniesie korzyści ze spotkania się z nimi twarzą w twarz.

Zmiana strategii Po takiej dawce zatruwających informacji można by pomyśleć, że czas kapitulować. Produkty, które miał być naszym sprzymierzeńcem w walce o czysty i bezpieczny dom, okazały się zakamuflowanym dywersantem. Na szczęście z odsieczą przychodzi dawny koalicjant, nieco zapomniany, pozostawiony w odwodzi, ale za fot. sxc.hu/Roma Flowers

to pewny i bezpieczny, bo sprawdzony w nie-

• Amoniak – powszechnie stosowany w pły-

jednej walce. Naturalne środki czystości, czę-

nach do mycia szyb. Drażni oczy, może powodo-

sto tak samo skuteczne jak ich syntetyczne od-

wać bóle głowy i podrażnienia płuc.

powiedniki, a zdecydowanie zdrowsze w dłu-

• Fenole – popularne w środkach dezynfekują-

gofalowym użyciu. I można je znaleźć w każ-

cych, substancja silnie żrąca, może powodować

dej kuchni. Soda

biegunki, omdlenia, zawroty głowy.

oczyszczona

• Nitrobenzen – obecny w pastach do pie-

nie tylko dobry

lęgnacji mebli i podłóg. Prowokuje przebar-

dodatek do cia-

wienia skóry, wymioty, powiązany z wystę-

sta, ale też wspa-

powaniem nowotworów i wad wrodzonych.

niały środek do

• Formaldehyd – to środek konserwujący

czyszczenia,

po-

w wielu produktach, podejrzewany o działanie

lerowania,

wy-

rakotwórcze, drażni oczy, gardło, skórę i płuca.

bielanie i wywa-

• Syntetyczne substancje zapachowe, powsze-

biania plam. Połączona z solą kuchenną two-

chnie stosowane w niemal każdym środku czy-

rzy doskonały proszek czyszczący. Kwasek

szczącym i kosmetycznym, mogą podrażniać

cytrynowy zawarty w soku z cytryny wyczy-

skórę.

ści szkła, zneutralizuje zapachy, zdezynfeku-

105

fot. sxc.hu/Andrey Lobodenko

www.organicmagazine.pl

STYL ŻYCIA/NATURALNY DOM Dom bez alergii je deskę do krojenia, a wymieszany z dwiema

kach naszpikowanych optycznymi wybielacza-

częściami oliwy z oliwek stworzy bezpieczną

mi i enzymami – możemy wybrać te, które są

pastę do polerowania mebli. Ocet to może

ich pozbawione, albo zdecydować się na na-

nieco mniej pachnące, ale równie użytecz-

turalne orzechy piorące lub nowoczesne kule

ne narzędzie. Rozpuszczony w wodzie usu-

Ecozone, które jonizując wodę, wytrącają za-

nie tłuszcz, mydło i wosk. Zamiast che-

warty w ubraniach brud.

micznego

środka

plamy,

pomoże

sól

z dodatkiem soku z cytryny. Te sposoby

Rezygnacja z klasycznych chemicznych środ-

trącą myszką, brzmią może trochę babci-

ków wcale nie musi oznaczać powrotu do tech-

nie, ale może warto spojrzeć na nasze ba-

nologicznego średniowiecza. Wykorzystując

bcie i prababcie, które nie słyszały, co to astma,

wiedzę i doświadczenie, nowoczesne badania

uczulenie czy wysypka, i warto, póki jeszcze

i technologie, możemy wybierać rozwiązania

możemy, wydobyć od nich stare, dobre recepty,

skuteczne, a jednocześnie bezpieczne dla nas

które pozwalały im dbać o dom gdy najbardziej

i dla naszego środowiska. A może wtedy nasze

syntetycznym produktem były płatki mydlane.

dzieci po latach, zamiast odbierania kolejnych kuracji odczulających, będą zbierały naturalne

Nowe uzbrojenie

owoce naszych wyborów i decyzji.

W każdym domy jest sól, soda, cytryna czy ocet. Mieszając odpowiednie naturalne składniki, możemy samodzielnie wyprodukować płyn do naczyń, odplamiacz czy środek do przetykania rur. Nie każdy jednak ma czas i chęć na takie

Katarzyna Dumańska

eksperymenty. Co wtedy? Czy jesteśmy zdani na łaskę syntetycznych produktów? Wraz z ro-

O autorce:

zwojem alergii i uczuleń sprowokowanych

Z wykształcenia psycho-

przez toksyczne środki domowego użytku, ro-

log, z doświadczenia człowiek trzeciego sektora, na

zwinęła się też produkcja alternatywnych, bez-

co dzień współpracuje z Pieluszkarnią, promując

piecznych dla zdrowia i środowiska produktów.

naturalne podejście do pielęgnacji dzieci i rodzi-

Organiczne płyny do czyszczenia na bazie olej-

cielstwa. Czyta, pisze, podróżuje, w międzyczasie

ku pomarańczowego, spraye do luster z dodat-

prowadzi Fundację Papaya, wspierającą dzieci

kiem octu, płyny do naczyń z roślinną glicery-

ulicy w Peru.

ną – oferta ekologicznych środków czystości, dzięki którym możemy skutecznie dbać o dom, nie szkodząc jego mieszkańcom, wciąż się rozszerza. Nie musimy już prać w silnych proszwww.organicmagazine.pl

106

LIGHT /ZDROWIE I URODA

Uroda

Soleil emulsja do opalania SPF20, Sante Naturkosmetik, 100 ml, dla całej rodziny

Krem wzmacniający AA ECO, antyalergiczny, 50 ml

Zawiera filtr mineralny, pielęgnujące olejki z jojoby i migdałów oraz wyciągi z aloesu i jagód Goji, które chronią skórę przed podrażnieniami i łagodzą zaczerwienienia. W bardzo praktycznym opakowaniu z pompką do dokładnego dozowania. Cena ok. 50 zł

Zawiera organiczny ekstrakt z pomidora, który skutecznie chroni skórę przed szkodliwym działaniem promieniowania UV oraz zanieczyszczonego środowiska. Bez olejków eterycznych, parabenów i innych konserwantów. Cena ok. 32 zł

Żel do stóp i nóg z kasztanowcem i mentolem, 75 ml, FITNE Kombinacja wyciągu z kasztanowca i żywokostu z kamforą i chłodzącym mentolem, stymuluje i odświeża. Chroni przed tworzeniem się nieprzyjemnego zapachu. Cena 35,80. www.zdrowekosmetyki.com.pl

zdrowie

Żel do zębów z solą morską, 75 ml, FITNE Pielęgnuje i chroni zęby naturalnymi składników z soli, xylitolu i ekstraktu z rumianku. Zapobiega próchnicy i tworzeniu się kamienia nazębnego. Nie zawiera fluoru. Cena ok. 24 zł.

reklama

107

www.organicmagazine.pl

Naturalny koktajl piękna Dojrzała śliwka, dorodny pomidor, a może soczyste winogrono? Dostarcz urodzie dobroczynnych właściwości z rodzimych owoców i warzyw – od zewnątrz i wewnątrz.

Owoce i warzywa są dobre na wszystko. Trudno się bez nich obejść w kuchni, szczególnie wegetariańskiej oraz takiej, w której mamy na uwadze swoje zdrowie i urodę. Bo to, co zielone na talerzu, jest nie tylko jego ozdobą, ale istotną częścią posiłku. Mało kto jest świadomy, że żelazo,które dostarczamy organizmowi w tradycyjnej diecie, tylko w 30% pochodzi z produktów odzwierzęcych. Pozostała ilość jest dostarczana głównie z nasion oraz roślin strączkowych.

Owoce i warzywa zaskakują nas również w urodzie. www.organicmagazine.pl

108

LIGHT/ZDROWIE I URODA Naturalny koktajl piękna troskę o skórę wrażliwą i skłonną do alergii,

Uroda z natury

z troską o środowisko - co było nie lada wyzwaOwoce i warzywa rozgościły się na dobre w uro-

niem. W składzie AA ECO dominują ekstrakty

dzie. Śliwka węgierka nawilży skórę, pomidor

z owoców i warzyw, które stosujemy w tradycyj-

poprawi koloryt cery oraz opóźni jej starzenie,

nych maseczkach, pomidor, marchewka, śliw-

a olej z winogrona zredukuje nadmierne wy-

ka, winogrono, dzika róża czy pestki dyni, tyle

dzielanie sebum, lekko złuści, odżywi i wygła-

że w wygodnym dla aplikacji wydaniu.

dzi naskórek.

Egzotyka czy rodzime źródło urody? Co wybie-

Wydawać by się mogło, że domowe maseczki

rzemy?

są naszym wybawieniem. Nie do końca. Domo-

Kamila Mularczyk

we maseczki bywają niepraktyczne w podróży

Naturalny koktaj piękna apetyczny konkurs!

i w okolicznościach, w których czas jest na wagę złota. Kłopotliwa aplikacja, krótki termin przydatności do zużycia, spływanie z twarzy czy podrażnienia skórne – nie są to rzadkie historie.

Ekologiczne kosmetyki – dyskusyjna egzotyka czy rodzime składniki?

Warto sprawdzić wpływ AA ECO na urodę. Zapraszamy do konkursu, którego zadaniem jest przygotowanie warzywnego lub owocowego koktajlu, odżywczej bomby dla zdrowia i urody, w którego składzie znajdziemy pomidory, winogrona lub śliwki, głównych bohaterów linii AA ECO. Prześlij zdjęcie koktajlu oraz jego przepis na adres koktajl@organicmagazine.pl, ze swoimi danymi kontaktowymi, do 22 lipca.

Z rozwiązaniem przychodzą do nas firmy kosmetyczne, które stosują wyciągi z owoców i warzyw w swoich produktach. Naturę znajdziemy głównie w kosmetykach ekologicznych, w których znajdziemy przede wszystkim składniki egzotyczne, takie jak masło shea, olej jo-

Wśród nadesłanych przepisów trzy nagrodzimy zestawem antyalergicznych, ekologicznych kosmetyków AA ECO, oraz opublikujemy w kolejnym numerze „Organic.

joba czy masło karite. Sprawą dyskusyjną

regulamin konkursu na: www.organicmagazine.pl

jest to, na ile kosmetyk, który zawiera w sobie składniki z różnych kontynentów, można nazwać przyjaznym naturze? Z ciekawą propozycją wyszła do miłośniczek ekologicznych kosmetyków polska firma Oceanic, tworząc ekologiczną, certyfikowaną markę kosmetyków AA ECO, która łączy w sobie

109

www.organicmagazine.pl

LIGHT/DOMOWE INSPIRACJE

Domowo i folkowo Najwyższy czas pożegnać się z przaśnym wizerunkiem folkowych pamiątek i rozglądnąć się za dobrym designem inspirowanym wsią. KAPPA, narzuta na łóżko, fotel – do otulenia i ozdoby Piękna, wielokolorowa KAPPA z Manufaktury, wykonana ręcznie, starannie, z różnokolorowych włóczek. Możliwość zamówienia w dowolnym kolorze i rozmiarze. Cena 359 zł. www.terazfolk.pl

Bo dobry śmieć nie jest zły

Studio projektanckie MOHO znane jest już na całym świecie m.in. dzięki swoim awangardowym dywanom. Ich dywany z kolekcji Mohohej! o kształcie kurpiowskiej wycinanki to jeden z najbardziej spektakularnych sukcesów polskiego designu ostatnich lat.

W Sztuce Beskidzkiej twórcy inspirują się kulturą Podlasia. Tygiel kultur w tym regionie doprowadził do przenikania się wzorów białoruskich, ukraińskich oraz nadbałtyckich.

www.organicmagazine.pl

110

Riot Lamp, ekologiczna lampa, Freedom of Creation Połączenie ekologicznego zaangażowania z pokazem możliwości techniki druku 3D. Wszystkie elementy, oprócz klosza i żarówki, zrobiono z odzyskanych materiałów. Cena 1690 zł. www.zoomzoom.pl

LIGHT/RODZINNIE

Praktyczne zabawy z naturą Domek dla lalek, Trzy Myszy Inspirowany współczesną achitekturą. Do złożenia i rozłożenia. Idealny na wakacje i w deszczowe dni. Zrobiony z bardzo wytrzymałej tektury. Cena 93 zł. www.eko-mania.pl

BUBBLES & CREAMS

Ekologiczne pieluszki Close Parent, pieluszka wielojednorazowe Moltex eko razowa nowej generacji – idealne na wakacje

Luksus i ekologia w jednym. Najwyższej jakości kosmetyki do Z budowy przypomina pieluszkę pielęgnacji niemowląt: woda Pieluszki Moltex są w 50% jednorazową, ale wykonana jest micelarna, płyn do kąpieli, wykonane z materiałów po- z naturalnych, bezpiecznych dla krem na odparzenia oraz balchodzących z recyklingu, dziecka materiałów. Dzięki syssam na bazie wód kwiatowych, bez perfum, balsamów, TBT, temowi sprytnie umieszczonych masła shea oraz oliwy z oliwek. lateksu, nie bielone chlo- zatrzasków pieluszka rośnie wraz www.bioieko.pl rem. Maksimum chłonności z dzieckiem, od urodzenia do nocnika. Wygodna, łatwa przy minimalnym wypełniew obsłudze, a jednocześnie niu żelem absorbującym. Dostępne w trzech rozmia- ekonomiczna. Zdobywca złotego rach. Biodegradowalne. medalu w konkursie czasopisma „Practical Parenting-Praktyczne www.bioieko.pl Rodzicielstwo” na najlepszą pieluszkę wielorazową. Cena detaliczna: 79 zł

www.ekomaluch.pl

Materiały promocyjne firm

111

www.organicmagazine.pl

LIGHT/ZE SMAKIEM

Na zdrowie!

Woda Henryk, lekko gazowana, 330 ml

Jesteśmy fanami leczniczych wód mineralnych. Charakterystyczny smak i zapach, właściwości lecznicze, a do tego możliwość ugaszenia pragnienia – więcej latem nam nie potrzeba.

Niskonasycona dwutlenkiem węgla, alkaliczna, wysokozmineralizowana. Uzupełnia w organizmie niedobór jodu. Cena ok. 2 zł.

Zielony pasaż Woda Józef, 5 l Szczególnie zalecana przy kamicy nerkowej, stanach zapalnych dróg moczowych, dnie moczanowej i innych chorobach urologicznych. Cena ok 21 zł za 5 l.

Śliwki suszone kalifornijskie najwyższej jakości – świeże i miękkie Cena 9,99/1 kg www.bakaliowo.pl materiał promocyjny

Vichy Calatan, 1 l Wydobywana ze źródła Vichy Catalan w Pirenejach - Caldes de Malavella (Girona, Hiszpania). Wypływa powoli z samego serca Ziemi w temp. 60°C. Regularne spożywanie wody pomaga w regulacji poziomu cholesterolu i trójglicerydów. Działa także antydepresyjnie, co jest rezultatem obecności Litu w jej składzie. Cena ok. 9 zł.

www.organicmagazine.pl

112

LIGHT/MODA Wiosenno-letnia kolekcja The Earth Collection Jak zwykle uwodzi krojem i materiałami. Klasyka z naturalnymi akcentami: bawełna organiczna, konopie, trawa chińska. Lista sklepów na stronie www.theearthcollection.pl

Moda - naturalnie! Od mody przyjaznej naturze nie powinniśmy wymagać jedynie zastowania materiałów przyjaznych naturze, ale również śledzenie trendów, dzięki której może podbić nie tylko ekologiczne szafy. Etniczna bransoletka Sahara, Pracownia Rozmaitości SHEWAS Wykonana z ozdobnego sznurka lnianego, starannie przeplecionego z żółtymi drewnianymi koralikami oraz posrebrzanymi koralikami Bali. Cena 59 zł. www.pakamera.pl

Kapelusz z papierowej słomy, H&M...

i dla Niej Cena 29,90 zł

...dla Niego Cena 39,90 zł

113

www.organicmagazine.pl

PRENUMERATA

Prenumerata Organic Zostań z nami na dłużej! „Organic” w wydaniu drukowanym może mieć tylko 1000 osób. Jeśli chcesz mieć pewność, że trafi w Twoje ręce, zamów prenumeratę.

W prenumeracie rocznej, drukowanej, otrzymujesz „Organic” w cenie 13 zł za egzemplarz oraz bezpłatny dostęp do wydań online, które są w pełnym kolorze.

Jeśli preferujesz wydania online, zamów tylko wydanie elektroniczne. Roczna prenumerata online to koszt 32 zł. Zamówienie możesz złożyć poprzez formularz dostępny na stronie www.organicmagazine.pl. www.organicmagazine.pl

114

STYL ŻYCIA/EKOLOGIA PRAKTYCZNA Wojna z plamami

Wojna z plamami Plamy sprzed kilku wieków nie były tak uporczywe w usunięciu, jak obecnie. Nie istniały przecież smary, sosy ze sztucznymi dodatkami, syntetyczne farby do włosów oraz... wodociągi. Narzędziami walki były najczęściej ludzkie dłonie oraz woda. Jednak to, co sprawiały największy kłopot, to napięcie powierzchniowe wody. Cząsteczki wody tworzą niewidoczną,

fot. sxc.hu/Billy Alexander

nieprzepuszczalną osłonę na powierzchni materiału, które nie ułatwia usunięcia plamy.

Do walki wkraczają stratedzy, chemicy. Pierw-

W naturze możemy to zaobserwować przy oka-

szy proszek, Bleich-soda, który sprawił, że

zji owadów ślizgających się po powierzchni

woda stawała się bardziej miękka, powstał

wody.

w 1878 roku. Era nowoczesnych proszków,

Pierwszym środkiem piorącym, który przedarł

zawierających nawet 30 składników, nastała

się przez napięcie powierzchniowe wody i uczy-

w pierwszej połowie XX wieku.

nił ją bardziej „mokrą”, były substancje modłopochodne, które były stosowane 2800 lat p.n.e.

Do chemików wkrótce dołączają fizycy, który

Pierwsze fabryki mydła (łac. Sapo) powstały

wykorzystali właściwości elektryczności. Czą-

w XIII wieku. Interes mógłby kwitnąć do tej

steczka proszku, zbudowana z dwóch części, jo-

pory, gdyby nie kolejny kłopot – twardość wo-

nów dodatnich i ujemnych, z jednej strony przy-

dy. W miastach, w studiach i wodociągach woda nie

ciąga do siebie wodę, a z drugiej wdziera się do

składa się z tlenu i wodoru. Zawiera również jony

brudu, przykleja go do siebie i nie pozwala na

żelaza, manganu, wapnia i magnezu. Jeśli wo-

ponowne połączenie z tkaniną.

da zawiera zbyt dużo wapnia i magnezu, mamy problem – woda jest za twarda i mydło nie po-

Era proszków do prania ma się całkiem dobrze

może. Zamiast walczyć z plamami, napotyka

i choć syntetyczne środki piorące całkiem nie-

na opór – miesza się z jonami wapnia i magne-

źle radzą sobie z nowoczesnymi plamami, czę-

zu, tworząc szarobury osad, który kapituluje w

sto okazują się bezradne wobec plam z soków

walce z brudem.

owocowych. Tutaj najlepszą metodą jest szybka reakcja.

115

www.organicmagazine.pl

STYL ŻYCIA/EKOLOGIA PRAKTYCZNA Wojna z plamami

fot. sxc.hu/Luiz Baltar

Co siedzi w plamach?

Wiśnie, winogrona, jagody

Wino

Za plamy po owocach odpowiadają naturalne

Podobnie jak jagody, zawiera antocyjany, które

barwniki zawarte w sokach, antocyjany, które są dużymi cząsteczkami rozpuszczanymi w wodzie i alkoholu. Wraz z upływem czasu plamy

trwale zabarwiają tkaninę. Plamę należy szybko zamoczyć w zimniej wodzie.

brunatnieją. Zabarwienie jest tak trwałe, że

Kawa

sok jagód jest wykorzystywany jako naturalny barwnik. Dlatego należy działać szybko: zaplamioną tkaninę zanurzyć w zimnej wodzie, gdyż w późniejszym czasie ryzykujemy usunięcie plamy wraz z uszkodzeniem materiału.

www.organicmagazine.pl

Plama to mieszanka tłuszczu i drobinek palonych ziarenek kawy. Po zaschnięciu można plamę wyprać, ale czasem trzeba zastosować silniejszy odplamiacz.

116

STYL ŻYCIA/EKOLOGIA PRAKTYCZNA Wojna z plamami Pomidor W skład plamy z pomidora wchodzą cukry i białka roślinne, jednak podstępnie wdziera się we włókna i zostawia na nich również pomarańczowy barwnik. Ratunkiem jest szybkie pranie.

Trawa Ulubienica reklam proszków dedykowanych rodzicom małych piłkarzy pozostawia na ubraniach plamy, które są kawałkami celulozy. Jest to jednak na tyle silna mieszanina biologiczna, że mało kiedy radzą sobie z nią inne substancje, niż enzymy zawarte w proszkach i odplamiaczach.

Krew Zaschnięte plamy trudno usunąć. Za ich trwałość odpowiada hemoglobina, która odpowiada za czerwony kolor plamy. Mieszanina substancji organicznych i nieorganicznych jest szybko wchłaniana przez włókna tkanin, dlatego należy działać szybko.

Kamila Mularczyk

Szminka Syntetyczne mikrokulki zmieszane z tłustą substancją dość łatwo wchodzą we włókna. Można je jednak łatwo usunąć w zwykłym praniu, o ile wcześniej nie sparzyliśmy plamy we wrzątku.

117

www.organicmagazine.pl

STYL ŻYCIA/SIAŁY BABY MAK Wyjałowieni

Wyjałowieni

fot. Sxc.hu/Emil Liljeström

Nadszedł w końcu czas pierwszych, polskich warzyw. Gdy po bałwanie zostało tylko mgliste wspomnienie, budzimy się z myślą, że czas łapać wiązkę energetyzującej witaminy D.

turalnych składników zużytych do jej wyprodukowania. Nie łudźmy się jednak, szczególnie teraz, że wszystkie „sezonowe” produkty oferowane na wysokich na dwa metry straganach są wiosennymi odnowicielami. Ci, którzy już dawno przestali wierzyć reklamom wiedzą, że nie liczy się ilość tylko jakość. Idźmy zatem kupować

Przełom wiosny i lata to dla większości z nas

nasze sezonówki tam, gdzie może i drożej ale

czas ładowania niemal doszczętnie zużytych

i wydajniej.

akumulatorów. Co prawda żyjemy w czasach globalizacji i wczesną wiosną możemy wykąpać

Wyjałowionemu organizmowi najlepiej posłuży

się w świeżo wyciśniętym soku z truskawek, ale

garść młodych nieprzerobionych warzyw. Nade

wiadomo, to nie to samo! Chemiczna truskawka

wszystko polecam sałaty. Dobrze skomponowa-

zawiera znacznie mniej wartości odżywczych

ne i urozmaicone o nasze ulubione (i nie tylko)

i mineralnych niż jej sezonowa kuzynka. Nie

składniki dodadzą nam sił witalnych. Zieleninę

trzeba dawać wykładów na temat ilości niena-

wybieramy jędrną, najlepiej zerwaną tego sa-

www.organicmagazine.pl

118

STYL ŻYCIA/SIAŁY BABY MAK Wyjałowieni mego dnia w którym ją zjemy. Sałata ma ten-

papryki, zawierającej mnóstwo witaminy C

dencje do chłonięcia metali ciężkich, które w

(wzmacnia naszą odporność) oraz witaminy: A,

konwencjonalnej uprawie są spotykane na każ-

K, PP; witaminy z grupy B (w tym B12). Pa-

dym kroku, dlatego nie kupujmy takowej! Od-

pryka zawiera również wzmacniającą naczyn-

radzam również zaopatrywanie się w gotowe

ka krwionośne rutynę. Gdy dodamy zielonej, to

mieszanki, do których dodaje się konserwanty,

dostarczymy sobie dużo kwasu foliowego i wita-

regulator kwasowości, czasem barwniki i aro-

miny młodości, czyli witaminy E. Cebula doda

maty.

pikanterii i kolejnej dawki biopierwiastków.

Fot. Ekowiarnia

Sałata to doskonałe źródło przeróżnych wita-

Najbardziej znane i cenione jest jej działanie

min, minerałów i błonnika. Im ciemniejsza,

bakterio- i wirusobójcze. Łagodnie obniża pod-

tym zdrowsza. Najlepiej mieszać kilka gatun-

wyższone ciśnienie krwi, powinna często gościć

ków. Na samej sałacie jednak nie poprzestanie-

na naszych stołach. Nigdy nie odmawiam sobie

my. Dorzucimy do niej przepięknej czerwonej

garści świeżych kiełków fasoli mung. Podobnie

119

www.organicmagazine.pl

STYL ŻYCIA/SIAŁY BABY MAK Wyjałowieni jak i inne strączkowe, jest nieocenionym źró-

ca. Witamina E zabezpiecza przed starzeniem

dłem białka. W tej formie białko jest znacznie

się. Magnez reguluje ciśnienie i poprawia hu-

łatwiej przyswajalne i lżej strawne niż sama

mor. Zaledwie siedem sztuk orzechów włoskich

fasola. Znajdziemy tu oczywiście witaminy (A,

dostarcza więcej kwasów omega-3, niż wyno-

B, C i E) oraz sole mineralne (wapń, magnez,

si zalecana dzienna dawka! Już w tej chwili

fosfor, żelazo, potas cynk, jod, mangan, lit, se-

mamy bombę witaminowo-mineralną. Można

len, miedź i fosfor). Kiełki fasoli mung obniżają

dorzucić jeszcze inne ulubione dodatki jak tofu,

poziom „złego” cholesterolu LDL oraz zawiera-

serek kozi, buraczki, odrobinę świeżo startej

ją duże ilości antyutleniaczy, które zapobiega-

marchewki, kilka rodzynek.

Warto dopilnować tego, co wyląduje na naszym talerzu. Nasz organizm odwdzięczy się nam za to po stokroć.

ją chorobom serca i nowotworom. Dla koloru

Całość skrapiamy ulubionym sosem np. musz-

i nie tylko posypiemy wszystko natką pietrusz-

tardowym (2 łyżeczki musztardy Dijon, sok z po-

ki, która wpływa na poprawę krążenia i za-

łowy cytryny, łyżeczka miodu lub syropu dak-

pobiega anemii. Reguluje procesy trawienia

tylowego, wyciśnięty ząbek czosnku, wszystko

i przyswajania pokarmu, ułatwia przemianę

mieszamy i dodajemy 50 ml oliwy z oliwek) lub

materii. Działa moczopędnie.

oliwą z pestek dyni. Do tego kromka dobrego,

Lubicie, gdy partia waszego posiłku przyjemnie

żytniego chleba z opiekacza z oliwą lub masłem

chrupie? Nie żałujcie zatem prażonych nasion

i jesteśmy w niebie.

i orzechów. Stanowią jeden z najbardziej esencjonalnych pokarmów. Nasiona słonecznika,

Warto dopilnować tego, co wyląduje na naszym

dyni i sezamu to prawdziwy koktajl odżywczy.

talerzu. Nasz organizm odwdzięczy się nam za

Zawierają kwasy tłuszczowe odpowiedzialne za

to po stokroć.

przebieg funkcji życiowych i aminokwasy potrzebne do formowania białka, witaminy A, B, C oraz wapń, magnez, potas, cynk, żelazo, selen i mangan. Orzechy dzięki zawartym w nich związkom pobudzają pracę mózgu. Zawierają

Kasia i Patrycja Cieślickie szerzą widzę

wiele cennych witamin, zdrowych tłuszczów i mi-

o bezpiecznym żywieniu. Prowadząc Eko-

nerałów. Obecne w nich tłuszcze jedno- i wielo-

wiarnię, zachęcają poznaniaków do ekopo-

nienasycone również obniżają poziom złego cho-

zytywnych wyborów konsumenckich.

lesterolu, chronią przed chorobami tętnic i serwww.organicmagazine.pl

120

STYL ŻYCIA/WEGANIZM DLA POCZĄTKUJĄCYCH Gra w zielone

Gra w zielone Skoro świat kwitnie za oknem, to kuchnia powinna nabrać kolorów.

fot. sxc.hu/Luciano Burtini

` Nadchodzi najwspanialszy czas dla tych, którzy cenią w swojej kuchni zdrowe, świeże składniki. Wystarczy wybrać się do najbliższego warzywniaka, czy na targ, aby kupić warzywa i pierwsze owoce prosto od rolnika. Myślę, że nie trzeba przekonywać o jakości i smaku tych produktów. Wystarczy świeży szpinak, sałata, marchewka, rzodkiewka, botwinka, oliwa i sok z cytryny, aby przygotować surówkę, która jest prawdziwą bombą witaminową. Warzywa to nie tylko sałatki i surówki. Pozwólmy zająć im miejsce dań głównych oraz past na kanapki. Proponujemy dwa bardzo proste w wykonaniu zielone przepisy.

121

www.organicmagazine.pl

STYL ŻYCIA/WEGANIZM DLA POCZĄTKUJĄCYCH Gra w zielone

Zielona pasta z bobu i groszku

Chleb ze szpinakiem

Składniki:

Składniki na dwa duże bochenki:

250 g bobu

3,5 szklanki mąki pszennej, najlepiej bio, oraz

200 g zielonego groszku

mąka do podsypania

ząbek czosnku

400 ml ciepłej wody

sok z połowy cytryny

30 g drożdży

3 łyżki oliwy

2 łyżki oliwy z oliwek

sól

2 łyżeczki brązowego cukru 1 łyżka soli ziarna słonecznika, dyni, sezamu do posypania Nadzienie: 250 g świeżego szpinaku 4 ząbki czosnku oliwa szczypta gałki muszkatołowej Przygotowanie: W dużej misce łączymy ciepłą wodę z drożdżami, cukrem, solą i oliwą. Dokładnie mieszamy, do uzyskania jednolitej konsystencji. Stopniowo dodajemy mąkę i wygniatamy ciasto. Po około 10 minutach wyrabiania ciasta wkładamy je do miski, przykrywamy folią spożywczą i odstawiamy w ciepłe miejsce do wyrośnięcia na ok. 40 minut. Szpinak kroimy i razem z posiekanym czosnkiem oraz przyprawami chwilę dusimy na oliwie. Odsączamy na sitku. Ciasto dzielimy na dwie połowy. Każdą połowę

Przygotowanie:

wałkujemy i formujemy z niej prostokąt. Sma-

Bób i groszek ugotować w osolonej wodzie. Bób

rujemy prostokąt połową szpinaku. Zwijamy

obrać z łupinek i razem groszkiem, ząbkiem

jak roladę. Następnie przekrawamy ją wzdłuż,

czosnku, sokiem z cytryny, i oliwą zmiksować

aby uzyskać dwa długie paski. Łączymy je koń-

blenderem na gładką masę. Doprawić solą. Do-

cami z jednej strony i splatamy. Nacięcie z na-

skonale smakuje ze świeżym pieczywem lub

dzieniem pozostaje na górze. Przekładamy do

grzankami.

podłużnych form do pieczenia, aby ciasto za

www.organicmagazine.pl

122

STYL ŻYCIA/WEGANIZM DLA POCZĄTKUJĄCYCH Gra w zielone bardzo się nie rozrosło podczas pieczenia. Posypujemy ziarnami.

Warto zajrzeć:

Piekarnik nagrzewamy do temp. 180 stopni. Bochenki pieczemy ok. 30 – 35 min., do czasu zarumienienia. Po ostudzeniu można je kroić, podawać z oliwą i świeżymi warzywami.

www.wegetarianka.blox.pl – pesto z młodych liści mniszka, buraczki w pomarańczach, a może marchewkowe rogaliki? Te i wiele innych przepisów dodadzą rumieńców niejednej kuchni.

Wegańskie przepisy przygotowali: Joanna Krupicka i Daniel Jaroć - Avocado

Inspiracje Wbrew powszechnym opiniom, szpinak nie jest wiarygodnym sojusznikiem w uzupełnia-

O auto-

niu niedoborów żelaza w organizmie. Szczaw, choć doceniany za walory smakowe, nie jest bogaty w żelazo, a w szczawiany, które w nadmiarze mogą być szkodliwe. To, co warto zauważyć w chle-bie, to przede wszystkim ziarna. Ziarna dyni są żelazową bombą, sło-

rach: Avocado - pierwszy w Polsce w 100 % we-

necznik, a szczególnie sezam, warto docenić

gański catering. Projekt Joanny i Daniela, którzy

za wysoką zawartość wapnia. Jeśli chcesz zrezygnować ze spożywania nabiału, sięgnij po sezam, najlepiej mielony, gdyż jest najlepiej przyswajany przez organizm, oraz zielone warzywa, takie jak bób czy zielony groszek.

są parą prywatnie i zawodowo, łącząc pasję życiową ze sposobem na życie. Na co dzień aktywnie włączają się w promocję weganizmu i praw zwierząt. www.avocado.info.pl

zdjęcia potraw: Avocado

123

www.organicmagazine.pl

STYL ŻYCIA/WIESZ, CO JESZ Ekologiczna działka - to nie jest trudne!

Ekologiczna działka – to nie jest trudne! Nie trzeba studiować książek na temat rolnictwa ekologicznego, aby założyć swój ekologiczny warzywniak. Wystarczy kierować się zdrowym rozsądkiem.

Anna Chuszcza: Rzeczywiście, najbardziej ekologiczną formą prowadzenia działki byłoby pozostawienie jej naturze. Jeśli jednak zależy nam na pozyskiwaniu warzyw i owoców, będziemy zmuszeni do większego wkładu pracy.

Anna Chuszcza, dzięki synowi-weganinowi, od-

Należy odpowiednio przygotować ziemię, usu-

rzuciła najpierw tłuszcze zwierzęce, a później

wać szybko rosnące chwasty, zapobiegać roz-

mięso. Od 14 lat jej kuchnia jest wegetariańska.

wojowi szkodników, przygotowywać naturalne

Od 9 lat spełnia swoje marzenie – ma działkę,

opryski czy robić kompost. Taka działka jak

na której uprawia owoce i warzywa ekologicz-

każda inna wymaga pracy i pielęgnacji. Za to

nymi metodami. Swoim doświadczeniem dzieli

nagrodą za nasz wysiłek są zdrowe i smaczne

się na swoim blogu zdrowy-styl-zycia.blogspot.

owoce i warzywa.

com, oraz z „Organic”. Jak zatem mądrze zorganizować ekologiczny ogródek? Czy rządzą nim inne zasady niż konwencjonalny? Ekologiczny ogródek musi być zapoczątkowany dobrym przygotowaniem ziemi. Ideałem byłoby przed pierwszym sezonem jej przekopanie, użyźnienie kompostem, przykrycie słomą na dwa tygodnie, a po tym czasie ponownie przekopany. Nie należy stosować chemicznych opry-

fot. sxc.hu/Ellie Crane

sków, by usunąć chwasty. W pierwszym roku, jeśli działka do tej pory uprawiana była me-

Agata Marszałek: Czy ekologiczna upra-

todą konwencjonalną, dobrze jest zrobić okres

wa działki polega na pozostawieniu jej sa-

przejściowy i zasiać np. fasolę, by odbudować

mej sobie? Zasiewany i czekamy na plony?

glebę. Fasola, groch i bób dostarczają glebie

W końcu mówi się, że natura wie najlepiej.

azot, który jest potrzebny dla wzrostu roślin.

www.organicmagazine.pl

124

STYL ŻYCIA/WIESZ, CO JESZ Ekologiczna działka - to nie jest trudne! W następnych latach będzie już łatwiej – wy-

następnym roku nie dziedziczą cech danej rośli-

starczy przed siewem przekopać ziemię. Na

ny. Unikajmy nasion o symbolu H – to symbol

działkę wybieramy miejsce dobrze nasłonecz-

roślin GMO.

nione, raczej równe. Ważne jest stosowanie czteroletniego płodozmianu, który zapobiega

Jakie niebezpieczeństwa i pułapki czy-

wyjaławianiu gleby i hamuje rozwój chorób

hają na ekologicznego działkowicza? Czy

grzybowych roślin. Późnym latem i jesienią,

możemy wygrać batalię ze ślimakami czy

po zbiorze warzyw, sukcesywnie zasiewamy

gąsienicami naturalnymi metodami?

na wolnych grządkach poplon, np. gorczycę lub żyto.

Na każdej działce żyją owady, ślimaki, gryzo-

Roślinom należy dostarczyć niezbędnych, na-

nie. Niektóre są dla naszych upraw uciążliwe.

turalnych substancji odżywczych i ochronnych,

Najpierw musimy zdecydować czy naprawdę

poprzez wykorzystanie kompostu i stosowanie

chcemy wytępić wszystkie owady. Mrówki są

oprysków naturalnych. Wskazane jest sadzenie

uciążliwe, ale też pożyteczne. W pozbywaniu

roślin na zasadzie sympatii. Są rośliny, które

szkodników powinniśmy korzystać tylko i wy-

lubią swoje towarzystwo, korzystnie na siebie wpływają. Są też takie, które odstraszają szkodniki. Czy nasiona i sadzonki w naszym ogródku muszą pochodzić z ekologicznych upraw, czy też można skorzystać z tych, które oferują sklepy ogrodnicze? Odmiany zalecane w rolnictwie ekologicznym

powinny

charakteryzować

się

wyso-

ką odpornością lub tolerancją na choroby i szkodniki. Najlepszym sposobem byłoby stosowanie nasion przez siebie zebranych. Nie zawsze jest to możliwe, w szczególności w pierwszym roku uprawy naszej działki, kie-

Własne warzywa w kuchni – podwójnie pyszna przyjemność. fot. sxc.hu/Elmari B

dy musimy zakupić nasiona. Najlepiej kupować nasiona odmian tradycyjnych. Nie należy ku-

łącznie z bezkrwawych metod. By pozbyć się

pować nasion powlekanych, gdyż powłoka jest

uciążliwych szkodników wcale nie są potrzeb-

środkiem trującym. Nasiona o symbolu F1 to

ne środki chemiczne, wystarczą przygotowane

mieszańce – zebrane z nich nasiona i posiane w

przez siebie wywary, napary i soki z roślin.

125

www.organicmagazine.pl

STYL ŻYCIA/WIESZ, CO JESZ Ekologiczna działka - to nie jest trudne! Czasami wystarczy posadzenie roślin, zwłasz-

wiele do życzenia. Czy warto podejmować

cza ziół, które odstraszają owady lub gryzonie.

wyzwanie? Czy efekt jest wart zachodu?

Drożdże piekarnicze są dobrym środkiem niszczącym zarazę ziemniaczaną. Naprawdę, jest

Gleba, powietrze, wody gruntowe są zanie-

wiele sposobów by wygrać batalię z wrogami

czyszczone w mniejszym lub większym stop-

naszej działki. Możemy też znaleźć przyjaciół

niu, w zależności od lokalizacji, a do tego nasz

wśród ptaków i owadów, którzy pomogą nam

sąsiad używa środków chemicznych chwasto-

w walce ze szkodnikami.

i owadobójczych. Mimo to nasze owoce i warzywa są zdrowsze, ponieważ nie mają bezpośred-

Sceptycy mówią, że prowadzanie ekolo-

niego kontaktu z chemią i nie zanieczyszczamy

gicznej działki nie ma sensu, kiedy obok

dodatkowo środowiska.

nas sąsiad stosuje opryski i konwencjo-

Może warto przekonać sąsiada do naturalnych

nalne nawozy, a czystość samej gleby ma

oprysków, a jeśli się nie uda, można zrobić tzw.

Działka Anny Chuszczy rys. Tomasz Chuszcza, tcp.carbonmade.com

www.organicmagazine.pl

126

STYL ŻYCIA/WIESZ, CO JESZ Ekologiczna działka - to nie jest trudne! „pas ochronny”, czyli pas szerokości ok. 1 me-

Prowadzi Pani swoją ekologiczną działkę.

tra naokoło działki, gdzie posiejemy wysoko

Proszę powiedzieć coś więcej na jej temat.

rosnące kwiaty, gorczycę lub grykę. Rośliny

Jaka jest jej historia?

w pewnym stopniu osłonią nasze warzywa przed bezpośrednim wpływem oprysku. Uważam, że

Moja działka znajduje się na wsi, oddalona jest

warto uprawiać rośliny sposobem naturalnym,

od mojego miejsca zamieszkania ok. 15 km.

nie stosując pestycydów na swojej działce, dzię-

Wcześniej miałam działkę na terenie miasta,

ki temu wyhodujemy zdrowsze warzywa i owo-

jednak tu byłam uzależniona od współużyt-

ce, nie zanieczyszczając dodatkowo środowiska.

kowników, Większość działkowiczów stosowa-

Sami jesteśmy dobrym przykładem dla naszych

ła środki chemiczne, nie zwracając uwagi, że

sąsiadów, którzy zauważają, że w sposób natu-

sąsiad może chce zerwać warzywa czy owoce,

ralny można uprawiać warzywniak. Coraz wię-

ciągle biegali z opryskiwaczem. Opryskiwali

cej osób pyta mnie o naturalne metody uprawy

bób, a obok rosła sałata, którą zrywali do spo-

działki.

życia. Nigdy nie miałam pewności czy na moich warzywach i owocach nie ma oprysku. Nikt

Wielu działkowiczów i właścicieli przy-

nie informował o tym, że w danym dniu stosuje

domowych ogródków chciałoby do swo-

oprysk, o rodzaju środka, ani o jego okresie ka-

ich grządek wprowadzić nieco ekologii,

rencji, mimo że działki sąsiadowały ze sobą.

mimo iż nie trzymają się sztywno zasad ekologicznej uprawy. Czy można mieszać

Synowie pomogli mi podjąć decyzję o zagospo-

metody uprawy i otrzymać podobny efekt

darowaniu części działki po moich rodzicach

– ekologiczne warzywa i owoce?

i aktywnie pomagali mi ją uprawiać w sposób naturalny. Naprawdę warto. Uprawiam tru-

Każdy ma prawo decydować o metodach uprawy

skawki, maliny, jeżyny, warzywa i zioła. Jest

swojej działki, niektórzy wprowadzają troszkę

tam sad, są posadzone porzeczki, agresty i oczy-

ekologii. To dobrze, może będzie to ich pierwszy

wiście kwiaty.

krok do przejścia na uprawę ekologiczną? Każdy działkowicz marzy by warzywa i owoce Należy jednak pamiętać, że nie otrzymamy eko-

uprawiane na jego działce były piękne i dorod-

logicznych, zdrowych warzyw i owoców, jeżeli

ne . Nie wszyscy zastanawiają się jednak jak je

stosujemy chemiczne środki ochrony roślin. To

uprawiać, by dodatkowo były smaczne, zdrowe

nie są substancje, które szybko znikną. Są to

i zawierały odpowiednie mikroelementy.

substancje niewidoczne, a jednak mające wpływ na środowisko i na nasze zbiory przez wiele lat.

127

www.organicmagazine.pl

ZDROWIE I URODA Konserwanty w kosmetykach

Przedłużyć życie kosmetyku Jakie konserwanty są dopuszczone do stosowania w kosmetykach ekologicznych? Każdy

kosmetyk

potrzebuje

zastosowania

konserwantu, zwłaszcza te, które zawierają w składzie dużo wody. Bez konserwantu pre-

z wyjątkiem szamponów. Maksymalne stężenie w kosmetyku to 0,5%. Kwas sorbinowy (INCI-Sorbic Acid) – w gotowym preparacie nie wolno stosować go w stężeniu nie wyższym niż 0,6%, chyba że w uzasadnionych na piśmie przypadkach np. w mydłach dezynfekcyjnych. Zawsze stosowany w połącze-

parat byłby dobry do użycia przez kilka dni, z konserwantem nawet pół roku. Do najczęściej używanych konserwantów w ekologicznych kosmetykach należą: Kwas benzoesowy (INCI Benzoic Acid) występuje w malinach, korze czereśni i anyżu.Działa antybakteryjnie i przeciwgrzybiczo. Jego stężenie w kosmetyku nie może przekraczać 0,5%. Alkohol benzylowy (INCI Benzyl Alcohol) znajduje się w olejkach eterycznych: ylang-ylang, neroli, tuberozy, jaśminowym. Jego stężenie w preparacie nie może przekraczać 5%.

zyskiwany z kwiatów rumianku, kory wierzby i topoli. Oprócz konserwujących, posiada właściwości przeciwgrzybicze, antybakteryjne, keratolityczne, dezodorujące. Zakaz stosowania tego konserwantu w kosmetykach dla dzieci,

niu z przeciwutleniaczami. Zapobiega rozwijaniu się drożdzy i pleśni. Kwas mrówkowy (INCI Formic Acid) – w na-

Kwas salicylowy (INCI -Salicylic Acid), po-

www.organicmagazine.pl

Fot. sxc.hu/Irum Shahid

turze występuję m.in. w jadzie mrówek, pokrzywie. Rosiczki, wydzielając FA, rozpuszczają ciało owada. Etanol ma również właściwości antybakteryjne i ściągające, jest rozpuszczalnikiem. W dużym

128

ZDROWIE I URODA Konserwanty w kosmetykach stężeniu może powodować podrażnienia, dla-

przed użyciem kosmetyku.

tego coraz częściej odchodzi się od stosowania wysokoprocentowych toników alkoholowych do

Należy pamiętać, że termin ważności pre-

cery tłustej.

paratu odnosi się do szczelnie zamkniętego opakowania. Po otwarciu ten czas zde-

Gliceryna (INCI Glicerin) nie podrażnia skó-

cydowanie się skraca.

ry, ponadto wiąże wodę w warstwie rogowej naskórka; silnie nawilża. Niestety, kij ma dwa

Jeżeli kosmetyk ma okres przydatności dłuższy

końce – gliceryna wykazuje właściwości konser-

niż 30 miesięcy, producent nie ma obowiązku

wujące tylko w stężeniach powyżej 40%.

informowania konsumenta do kiedy należy go zużyć. Dlatego bądźmy czujni, bo rozdzielenie

Glikol propylenowy (INCI Propylene Glycol)

się faz lub zmiana zapachu i smaku to najlep-

ma zdolność wiązania wody w warstwie rogo-

szy dowód na to, że kosmetyk nadaje się do wy-

wej naskórka i świetnie ją magazynuje Popra-

rzucenia.

wia nawilżenie i sprężystość skóry. Niestety, właściwości konserwujące wykazuje w stężeniu 15-30%. Pochodna witaminy E (INCI Tocopherol) jest konserwantem wyłącznie fazy tłuszczowej. Poprawia ukrwienie skóry, jest substancją przeciwroidnikową i przeciwzapalną. Olejki eteryczne służą jakoś środki wspomagające inne konserwanty. Pamiętajmy, że okres ważności kosmetyków ekologicznych jest o wiele krótszy od tradycyj-

Monika Dąbkiewicz

nych preparatów, dlatego należy przestrzegać kilku zasad użytkowania. Najlepiej kupować kosmetyki w opakowaniach ograniczających

Źródła:

kontakt ze środowiskiem zewnętrznym tj. tub-

• Arct J., Pytkowska K., Barska K., Kifert K.,

ka, aplikator, dozownik z pipetką. Kosmetyki

Pauwels A, Leksykon surowców kosmetycznych.

warto przechowywać w chłodnym miejscu, na-

• Marie Claude Martini, Kosmetologia i Far-

wet w lodówce, i nigdy nie pozostawiać otwar-

makologia Skóry.

tych opakowań. Należy zawsze myć dłonie

129

www.organicmagazine.pl

ZDROWIE I URODA Substancje pochodzenia zwierzęcego w prefumach

Substancje pochodzenia zwierzęcego w perfumach

Czy chcemy ładnie pachnieć kosztem cierpienia zwierząt? Od lat perfumy były uważane za afrodyzjak.

walczyli zakaz tego działania, jednak trudno

Perfumiarze wywąchali dobry interes w pozy-

sprawdzić respektowanie nowych zaleceń. Czy-

skiwaniu zapachów odzwięrzęcych, zapewne

sta ambra nie ma żadnego zapachu, dopiero

z powodu możliwości korzystania z cudzych fe-

w wyniku utleniania przybiera zapach podobny

romonów. Do najpopularniejszych należą piż-

do końskiego potu i morskiej bryzy. W mieszan-

mo, cywet, ambra, castoreum.

ce z innymi surowcami wyzwala jednak piękny zapach i jest używana jako utrwalacz.

Ambra Castoreum Zanim zachwycimy się piękną nutą ambry w kompozycji zapachowej, warto być świado-

Jednym z niewielu składników pochodzenia

mym, że jest to wydzielina układu pokarmo-

zwierzęcego, którego produkcja nie wiąże się

wego wieloryba, kaszalota. Zwierzę produkuje

i nigdy nie wiązała z cierpieniem zwierząt, jest

ją w wyniku niestrawności lub zaparć. Daw-

castoreum. Jest to świeża, skórzano-zwięrzęca

niej pobierano ambrę bezpośrednio z układu

nuta. Ma delikatnie słodki, balsamiczny zapach

pokarmowego kaszalotów odławianych w celu

i jest świetnym utrwalaczem perfum. W wyso-

produkcji tranu. Obrońcy praw zwierząt wy-

kim stężeniu ma bardzo nieprzyjemny zapach.

www.organicmagazine.pl

130

ZDROWIE I URODA Substancje pochodzenia zwierzęcego w prefumach Inna forma wydobycia cywetu polega na przetrzymywaniu zwierząt w bardzo ciasnych klatkach i drażnienie ich w celu wzmożenia wydzielania surowca. Przez 2 lata zwierzęta są w stanie wyprodukować zaledwie 0,5 grama cywetu. Jest utrwalaczem perfum i afrodyzjakiem o świeżym, zwierzęcym zapachu odczuwalnym w dolnej nucie perfum. W 2003 roku w prasie naukowej pojawiły się informacje o ryzyku przenoszenia przez kota cywetowego SARS. Piżmo Piżmo to efekt wydzielania gruczołów jelenia W medycynie jest używana jako środek prze-

piżmowego zamieszkującego górskie tereny

ciwskurczowy.

Azji. Surowiec ten można pobrać bez zabijania

Castoreum jest wydzieliną, którą samiec bor-

zwierząt, jednak najczęściej jelenie piżmowe,

suk natłuszcza swoje futro i znaczy terytorium.

hodowane dla skór i mięsa, są również źródłem

Wykorzystując tę właściwość, często pozyskuje

piżma. Ten surowiec ma działanie erogenne

się castoreum przenosząc borsuki na obce te-

i jest silnym utrwalaczem perfum. W kompo-

rytorium. Aby pokreślić swoją obecność w no-

zycji zapachowej zajmuję nutę średnio-dolną.

wym miejscu, borsuki wydzielają większą ilość

Czasem z braku innych możliwości pozyskuję

castoreum. Najczęściej castoreum dostarcza się

się piżmo od szczura piżmowego, borsuka, tchó-

z Kanady i Rosji.

rza, kaczek piżmowych i piżmowołu. Jednak nie posiadają one tak szerokiej gamy właściwoCywet

ści jak tradycyjne piżmo.

Bardziej agresywne działanie towarzyszy wydobyciu cywetu. Jest to ekstrakt wydobyty z wysuszonych gruczołów kota cywetowego. W najłagodniejszym dla zwierząt przypadku cywet zostaje pobrany operacyjnie. W Azji i Afryce, najczęściej dla zmniejszenia kosztów produkcji, zabija się zwierzęta.

Monika Dąbkiewicz Źródło: • Władysław S Brud, Iwona Konopacka Brud, Podstawy Perfumerii. • Ryszard Farbiszewski, Agata Jabłońska Trypuć, Sensoryka i substancje zapachowe. • Tadeusz Sikora, Mariusz Giemza, Obsługa klienta: Elementy Towaroznawstwa.

131

www.organicmagazine.pl

ZDROWIE I URODA Zapuścić korzenie

Zapuścić korzenie Zaufaj: Czyż płatki kwiatów Nie sypią się w dół jak trzeba? Issa (1763-1827)

Zamknij oczy i posłuchaj głosów dookoła. Tych dalszych i tych bliższych. Świat wokół iebie tętni życiem, zmienia się. O czym myślisz? Pozwalasz płynąć temu, co cię otacza, czy też kontrolujesz go i oceniasz? Być może masz ochotę wyrwać się choć na moment z otaczających cię uwarunkowań, schematów i masek. Przestać być „pracownikiem”, „wegetarianinem”, „rodzicem” i odnaleźć spokój płynący z podążania własną ścieżką.

fot. sxc.hu

www.organicmagazine.pl

132

ZDROWIE I URODA Zapuścić korzenie

praw przyrody. Sadzimy nasiona po to, aby coś

„Iśwarapranidhara to sztuka pokory, porzucenia walki ze sobą i podporządkowania się porządkowi świata.”

z nich wyrosło. Jest to celowe działanie. Nie mamy jednak wpływu na to, kiedy to się stanie. Nie wiemy, jak będzie smakować marchewka,

Możesz skorzystać ze sztuki wewnętrznego

jaki kształt przybierze jabłko. Nasze słowa nie

rozwoju proponowanej przez jogę. Jednym z jej

wywołają deszczu, nie przegonią chmur. Pra-

stopni są niyamy, zestaw reguł dotyczących na-

cujemy, jednocześnie uprawiając iśwaraprani-

szego postępowania z samym sobą. Tutaj odnio-

dharę, powierzamy się prawom przyrody.

sę się tylko do jednej niyamy. Do sztuki pokory, porzucenia walki ze sobą i podporządkowania

Praca w ogrodzie

się harmonii świata. W jodze nazywa się ona iśwarapranidhara i jest to praktyka przywra-

Praca w ogrodzie pozwala doskonalić nasz cha-

cająca nas w naturalne miejsce na świecie.

rakter, jest medytacją przyrody, ale jest oczyCóż jest bardziej naturalnego niż przyroda?

wiście również jednym ze sposobów utrzymanie

Nikt nie musi uczyć roślin jak wzrastać, ani

zdrowia. Przebywamy na świeżym powietrzu

kwiatów jak kwitnąć. Za to my możemy wiele

i ruszamy się. Ważne jest jednak zadbanie o po-

nauczyć się od nich. To bardzo proste, wystar-

dstawowe narzędzie, jakim się posługujemy –

czy stworzyć swój ogród.

własne ciało. Długotrwałe pochylenie się może spowodować sztywność mięśni, a w konsekwencji zmiany

„Zasadź ziarno i obserwuj jak rośnie. Pochyl się nad ziemią i poczuj jak poprzez pracą swoich rąk wpisujesz się porządek praw przyrody.”

w kręgosłupie. Kiedy tkwimy nieruchomo w jednej pozycji, w naszych stawach nie wytwarza się maź, przez co mamy wrażenie że są one „zastałe” i suche. Dobrze zaplanowana praktyka jogi, nawet krótka, przyniesie ogromną popra-

Zaczynamy od początku. Sadzimy ziarna i ob-

wę naszemu samopoczuciu. Szczególnie jeśli

serwujemy jak rosną. Opiekujemy się nimi. Po-

jest wykonywana w spokojnym miejscu, w pięk-

chylamy się nad ziemią i czujemy jak poprzez

nym otoczeniu.

pracą swoich rąk wpisujemy się w porządek

133

www.organicmagazine.pl

ZDROWIE I URODA Zapuścić korzenie siowej i wykonujemy kołyskę na boki, bardzo delikatnie przetaczając kręgosłup i masując go

Praktyka Przygotowanie

w ten sposób. Na koniec pozwalamy odpocząć

Rozpoczynamy od rozgrzania tych miejsc, któ-

wygodnie. Można wykorzystać do tego murek,

nogom. Leżąc, unosimy je do góry i opieramy

re narażone są na przeciążenie. Dobrze jest wykonać na początek krążenia barków, bioder (podobnie do ruchu przy kręceniu hula-hopem). W pozycji kota-krowy rozgrzewamy mięśnie,

drzewo, albo nawet krzesło (opierając na siedzeniu łydki). Jeśli praktykujemy regularnie i lubimy tę pozycję, możemy wykonać stanie na głowie.

a przede wszystkim nawilżamy krążki między-

Pozycje

kręgowe. Następnie leżąc, przyciągamy zgiętą nogę do klatki piersiowej, pozostawiając jed-

Pozycja kota-krowy

nocześnie proste plecy. To rozluźni dolną część pleców. Tę pozycję można wykonać także stojąc. Następnie siadamy w siadzie skrzyżnym i wykonujemy 6 spokojnych oddechów. Potem zamieniamy nogi, aby symetrycznie otworzyć miednicę i również wykonujemy 6 oddechów.

Wykonaj klęk podparty, tak, by nogi były ułożone na szerokość bioder, a ręce na szerokość barków. Przenieś ciężar ciała pomiędzy dłonie i kolana. Niech oddech będzie równy i spokojny. Wykonaj wdech. Rozluźnij plecy i unieś głowę patrząc przed siebie. Wykonaj wydech. Zaokrą-

Krótka przerwa Aby usunąć napięcie w plecach, należy co pewien czas się wyprostować. Wyciągamy wte-

glij plecy, jak przeciągający się kot i rozluźnij kark oraz szyję. Wykonaj 6 powtórzeń.

dy ramiona w górę, jakbyśmy przeciągali się. Potem odchylamy się do tyłu układając dłonie

Swobodne pochylenie (Uttanasana, wariant)

w okolicach kości krzyżowej, z tyłu, w dole pleców. Następnie wykonujemy swobodne pochylenie do przodu. Na koniec wyginamy się kilka razy na boki z uniesionymi ramionami, niczym drzewo kołysane na wietrze. Warto też pamiętać o wewnętrznym uśmiechu.

jednakowo nasady palców i środki pięt. Wykoto konieczne ugnij lekko nogi. Pozostań tak

Po skończonej pracy rozkładamy na ziemi matę lub koc i kładziemy się na plecach. Czas na rozluźnienie. Wykonujemy skręty kolan. Następnie przyciągamy zgięte nogi do klatki pier-

łoży się równo pomiędzy obie nogi obciążając naj wydech. Powoli pochyl się do przodu. Jeśli

Odpoczynek i rozluźnienie

www.organicmagazine.pl

Stań w lekkim rozkroku. Niech ciężar ciała roz-

i podczas wydechu stopniowo rozluźniaj plecy, od miednicy aż do szyi. Ciężar ciała niech cały czas opiera się pewnie na stopach. Pozostań tak 6 do 10 oddechów.

134

ZDROWIE I URODA Zapuścić korzenie

Zakorzenienie

Kołyszące się drzewo (Urdhwa Hastottasana)

Jest to wizualizacja, którą można wykonać

Stań jak prosto. Unieś w górę obie ręce. Niech oddech będzie równy i spokojny przez cały czas trwania pozycji. Wykonując wydech przechylaj się w bok dociskając jednakowo obie stopy do podłoża oraz rozciągając oba boki ciała. Powtórz na każdą stronę 6 razy. Zwróć uwagę na to, aby nie wstrzymywać powietrza.

w ogrodzie po zakończeniu prac, ale możemy również potraktować ją jako zupełnie osobną praktykę. Jako sposób na zrelaksowanie się na łonie natury – nie tylko w ogrodzie, ale również w parku lub lesie. Możemy poprosić kogoś o przeczytanie nam instrukcji, możemy nagrać ją robiąc przerwy w miejscach gdzie są kropki, albo po przeczytaniu wykonujemy ją samodzielnie.

Skręty kolan (Jathara Parivartanasana)

Usiądź wygodnie w cieniu, na przykład na ław-

Leżąc na plecach, zegnij nogi, a ręce rozłóż na boki. Wykonując wydech, skręć obie nogi w lewo, tak, aby zewnętrzna krawędź lewej nogi oparła się na podłożu. Z wdechem unieś nogi z powrotem i skręć je w prawo na wydechu. Niech ręce i łopatki cały czas opierają się, ale tułów wygina się raz w jedną raz w drugą stronę. Poczuj, jak odpływa napięcie z kręgosłupa. Wykonaj przynajmniej 6 powtórzeń na każdą stronę.

ce. Plecy powinny być proste, ale nie opieraj się o nic. Jeśli jest to możliwe, ściągnij buty i połóż bose stopy na ziemi lub trawie. Przymknij oczy i oprzyj ręce na udach. Rozluźnij dłonie i twarz... Przenieś uwagę na oddech... W taki sposób, aby nie zaburzyło to twojego rozluźnienia, zacznij oddychać tak, aby wydech był dłuższy od wdechu, albo przynajmniej równy. Jeśli taki sposób oddychania powoduje napięcie, zmodyfikuj nieznacznie tempo. Pozostań tak kilka minut... Wyobraź sobie, jak poprzez stopy wypuszczasz niewidoczne korzenie... Jednocześnie wyobraź sobie jak kręgosłup wydłuża się i rośnie, niczym

„Wyobraź sobie swoje codzienne działania z perspektywy drzewa. Z perspektywy całego życia”.

zielony, zdrowy pęd na wiosnę... Z każdym wydechem wyobrażaj sobie, jak zakorzeniasz się, a podczas wdechu czerpiesz siłę z ziemi i wzrastasz... Niech spłyną w dół wszystkie napięcia i troski… Poczuj jak ramiona rozluźniają się... Niech oddech płynie swobodnie. Czyste powietrze wpływa do Twojego wnętrza i wypełnia Cię świeżą energią… Poczuj, że jesteś częścią otaczającej Cię przyrody. Jesteś częścią panującej

135

www.organicmagazine.pl

ZDROWIE I URODA Zapuścić korzenie tu harmonii… Wyobraź sobie, że jesteś jak drzewo, które spokojnie rośnie, podczas gdy obok

Pozycje

panuje pośpiech i zgiełk… Wyobraź sobie swoje codzienne działania z perspektywy drzewa… Z perspektywy całego swojego życia… Poczuj, że tu i teraz masz wszystko, czego potrzebujesz… Kiedy zechcesz weź głęboki oddech. Uśmiechnij się do siebie. Zachowując wewnętrzny spokój, powróć powoli do rzeczywistości.

Uczta Kiedy przyjdzie właściwy moment, możemy wydać przyjęcie. Z zebranych własnoręcznie

Pozycja kota-krowy

warzyw i owoców przygotujmy dla siebie i przyjaciół potrawy. Gdyby użyć tu języka reklam i konsumpcji, można by podkreślić brak kosztów, walory smakowe itd. Używając języka jogi, można powiedzieć o świadomości, że nasz posiłek jest tylko w małym stopniu naszym dziełem. Zasadziliśmy małe ziarno, ale ono wzrosło samo. Daliśmy jedynie grunt. Powierzyliśmy się, stosując iśwarapranidharę. Jednocześnie pamiętajmy o pracy, jaką wykonaliśmy. Jaką wykonało nasze ciało, bo przecież nie dziękujemy mu zbyt często za wysiłek, jaki od niego wymagamy P.S. Nie zawsze miejsce, gdzie zasadzimy rośliny, będzie w naszym ogrodzie. Możemy zrobić to ma balkonie, albo jeśli nie mamy takiej możliwości, wybierzmy inne miejsce. Być może nasza wewnętrzna praktyka przełoży się na upiększenie miejsca, w którym mieszkamy.

www.organicmagazine.pl

136

Swobodne pochylenie

ZDROWIE I URODA Zapuścić korzenie

Skręty kolan

Kołyszące się drzewo

Inspiracje: 1. Yoga Journal, maj 2010. 2. Joga, newsletter Macieja Wieloboba, nr 7. Urszula Szczepaniak O autorce: Jogą zajmuje się od siedmiu lat, współtworząc szkołę „Powitanie Słońca”. Oprócz prowadzenia zajęć stara się propagować jogę i zdrowy styl życia. Obecnie organizuje „Zielony Czerwiec” w Zielonej Górze. www.powitanieslonca.pl

137

www.organicmagazine.pl

ZAPROSZENIA

Miejska ogrodnicza partyzantka

Pod patronatem „Organic”: Zielony Czerwiec w Zielonej Górze

w Toruniu

Przez cały czerwiec, w każdy piątek, sobotę i niedzielę, będzie można ćwiczyć, dyskutować i szukać własnych, nieprzetartych szlaków – nie tylko zielonych.

Społeczny warzywniak przy cafe Draże W czerwcu na toruńskiej starówce pojawi się pierwszy społeczny warzywniak przeznaczony dla mieszkańców miasta. Do jego współtworzenia zapraszają mieszkańców Magdalena Hamera i Magdalena Kaźmierczak, właścicielki nowo powstającej kawiarni o profilu ekologicznym cafe Draże przy ulicy Przedzamcze 6b w Toruniu. W związku z otwarciem Draży powstaje ogródek przeznaczony zarówno do relaksu jak i konsumpcji, do którego zioła i rośliny udostępniła toruńska firma ogrodnicza Torseed.

fot. www.garrisonphoto.org/sxc

Oto apel o wsparcie idei warzywniaka:

Jak odnaleźć związek między zdrowiem, ekolo-

„Już w czerwcu zapraszamy mieszkańców na-

gią i rozwojem wewnętrznym? Zapraszamy do

szego miasta do współpracy i współtworzenia

Zielonej Góry na czerwcowem, otwarte spotkania

pierwszego społecznego warzywnika w Toruniu!

z jogą, tai-chi oraz zdrową kuchnią.

Chwytajcie za grabie, szpadle i gracki, przyno-

W każdy piątek o 19.00 w Zielonej Jadłodajni

ście swoje sadzonki i działajcie z nami. Sądzisz,

(ul. Kupiecka 5) zapraszamy na wykład o eko-

że Starówka jest za mało zielona? Chciałbyś

logii, wewnętrznym rozwoju i zdrowej kuchni,

uprawiać swój ogródek, ale mieszkasz w kamie-

a w każdą sobotę w godz. 10.00-10.30 oraz nie-

nicy czy bloku? Ta akcja jest dla Ciebie!

dzielę w godz. 10.30-11.30, na spotkanie z jogą,

Razem z nami zaprojektujesz

na trawniku obok Amfiteatru.

wspólnego relaksu, ale nie tylko. Społeczny

przestrzeń

warzywniak na Przedzamczu to także miejsce, więcej informacji:

w którym za darmochę zerwiesz szczypiorek na

www.zielonyczerwiec.zgora.pl

kanapki czy wyrwiesz włoszczyznę na rosół.”

Organizatorka: Urszula Szczepaniak Partnerzy: szkoła jogi Powitanie Słońca

Więcej informacji:

restauracja wegetariańska Zielona Jadłodajnia

oraz www.cafedraze.pl

www.organicmagazine.pl

138

PODAJ ŁAPĘ Pokochać człowieka na nowo

Pokochać człowieka na nowo fot. sxc.hu/Marie Backhall

Adopcja psa ze schroniska to wielkie przeżycie nie tylko dla człowieka, ale również psa. O wspólnym pokonywaniu trudności rozmawiamy z Moniką Gorbaczyńską, psim psychologiem.

schroniska tylko dlatego, że jest agresywny. Tak naprawdę dotyczy to tylko niewielkiej liczby zwierząt. Historia większości psów w schronisku jest bardzo podobna: pies się z nudził właścicielom, zmarł jego opiekun, albo człowiek jedzie na wakacje, na których nie ma miejsca dla zwierzęcia. Opiekuna mogła również przerosnąć nauka czystości. Niektórzy przestraszyli

Magdalena E. Sala: Jakich problemów możemy się spodziewać, adoptując psa ze schroniska?

się żywiołowości psa. Ot, życie. Realnym problemem jest natomiast lęk separacyjny adoptowanego psa. Pies, pozostawiony

Monika Gorbaczyńska: Wydaje nam się, że adoptując psa, dajemy mu, w oczach psa, lepsze życie, za co pies powinien być nam wdzięczny, być posłusznym i grzecznym od pierwszych dni wspólnego życia. Tak jednak nie jest. Przeszka

dza nam również stereotyp psa, który trafia do

sam, może piszczeć, szczekać, a nawet niszczyć sprzęt w mieszkaniu. Szczęśliwie, pies żyje dniem dzisiejszym. Nie rozpamiętuje tego, co było wczoraj i łatwo zapomina urazy z przeszłości. Lek separacyjny nie jest efektem traumy, a objawem lęku porzucenia przez nowego opie-

139

www.organicmagazine.pl

PODAJ ŁAPĘ Pokochać człowieka na nowo kuna. Dlatego szkoda rozpamiętywać prze-

Pies jest jak dziecko. Należy mu pokazywać na-

szłość psa, kiedy należy zająć się nim tu i teraz.

wet 100 razy pożądane przez nas zachowania. W pewnym momencie pies je przyswoi.

Psa można bardzo łatwo zaadoptować, pod warunkiem że damy mu trzy miesiące na poznanie

Wiele osób ma obawy, że pies, który zbyt

nowego środowiska i panujących w nim zasad.

długo mieszka w schronisku, będzie trud-

Powinniśmy mu wybaczać zachowania, które w

ny w adopcji.

naszych oczach są niepożądane. Nieprawidłowe

Najważniejsze są pierwsze tygodnie życia psa.

w naszych oczach zachowanie psa nie wynika

Jeśli w tym tym czasie pies nie będzie miał

z jego złośliwości – są to próby przystosowania

kontaktu z człowiekiem, w późniejszym wieku

się do nowego otoczenia.

będzie miał problem z adaptacja – może być lękliwy lub agresywny. Jeśli pies będzie żył na-

Seniorzy są najlepszymi psami do adopcji! Pies nie musi być już uczony czystości, nie potrzebuje częstych spacerów, potrafi się zająć sam sobą i ogólnie lubi spokój. Jak w takim razie przetrwać ze dwoje,

wet 10 lat w schronisku, ale będzie miał stały

człowiek i pies, ten trzymiesięczny okres?

kontakt z człowiekiem, wolontariusze będą go wprowadzać na spacer, to ten okres nie będzie

Przez ten czas pies może być inny niż jest w rze-

miał wpływu na proces adaptacji.

czywistości. Dlatego nie oceniajmy go, nie karzmy, a pokazujmy, że coś źle zrobił. Najgorszą

A co z psami-seniorami?

karą dla psa nie jest krzyk, pogrożenie palcem, a separacja od człowieka. Jeśli pies zachowu-

Seniorzy są najlepszymi psami do adopcji! Pies

je się agresywnie wobec gości w domu, wypro-

nie musi być uczony już czystości, nie potrzebu-

wadźmy go do pokoju obok i zostawmy samego

je częstych spacerów, potrafi się zająć sam sobą

na kilka minut. Po tym czasie przyprowadzamy

i ogólnie lubi spokój. Seniorom potrzebna jest

psa z powrotem. Jeśli nie zdążył się uspokoić,

za to miłość. Niech spędzi ostatnie lata swojego

ponownie wyprowadzamy go do pustego pokoju,

życia w poczuciu spokoju i bezpieczeństwa.

aż do skutku. Przez te kilka minut czas pies poczuje, że jest sam, co będzie dla niego najwięk-

Problemem starszego psa jest jego gorszy stan

szą karą.

zdrowia, a co za tym idzie, koszty jego leczenia mogą być wysokie. Dlatego seniorzy są równie

www.organicmagazine.pl

140

PODAJ ŁAPĘ Pokochać człowieka na nowo

fot. sxc.hu

często oddawane do schroniska co pozostałe

Monika Gorbaczyńska o sobie:

psy, gdyż właścicieli zaskakują, a nierzadko przerastają, koszty opieki nad psem.

W moim domu zawsze były psy. Wychowałam się z dalmatyńczykiem i jamnikiem. Jako osoba dorosła i pełnoletnia zaadoptowałam szczenia-

Nie bójmy się adopcji psów ze schroniska. To

ka rasy beagle. Kilka lat później przygarnęłam

nie są skazańcy, za którymi wlecze się prze-

ze schroniska sunię w typie rasy beagle. Su-

szłość. Jeśli damy im wspaniałą teraźniejszą

nia ze schroniska pojawiła się w moim domu

i przyszłość, zaufają nam całym sobą.

w przypływie impulsu i zmieniła moje życie. Cierpliwość i pozytywne podejście sprawiły, ze z lękliwego agresywnego psa wyrosła ciepła

Na zdjęciu: Monika Gorbaczyńska fot. www.studiolorens.pl

domagająca się pieszczot psina. Przez kilka lat pomagałam też w adopcjach porzuconych psów tej rasy. Znam problemy adopcji szczeniaków jak i starszych psów ze schroniska. www.psiachata.pl

141

www.organicmagazine.pl

KUL(NA)NATURA Folk na nowo

F o l k

W modzie i wnętrzu. W wydaniu polskim. Folklor polski zachwyca swoja różnorodnością i barwnością. Zależnie od regionu eksponuje przeróżne motywy. Zawsze jednak forma, kolorystyka oraz sposób wykonania stanowi spójną całość. Koguty, pawie, paski, kwiaty, misterne

n a

wycinanki. Każdy polski region ma swoje najpiękniejsze wzory, z których słynie. Całe to etnograficzne bogactwo jest na wyciągnięcie ręki. Można powiedzieć, że to nasz rodzimy, swojski barok, ale w myśl zasady cudze chwalicie, swego nie znacie, przez długi czas całkowicie niedoceniany.

n o w o

Obecnie folklor króluje. Od co najmniej kilku sezonów jest bardzo popularny – w modzie, designie, sztuce oraz kulturze. Polscy projektanci śledzą trendy światowe, czasem narzucają je sami. Wielu inspiruje rodzima ludowość, o czym świadczą liczne wystawy czy europejskie targi wzornictwa. Do łask powracają zgrzebne sukna, sploty włókien, słomy i nici, koronki, wzory ludowe, mereszki, hafty powracają, zarówno w oryginalnej formie przedmiotów, które przez lata chowaliśmy na strychach, jak i we współczesnych projektach. Przedmioty przez lata ignorowane, stanowiące synonim kiczu, bardzo odważne, folkowe zestawienia kolorystyczne,

www.organicmagazine.pl

142

KUL(NA)NATURA Folk na nowo ujęte zostały w nowe formy, wykonane z innych

Studio projektanckie MOHO znane jest już na

surowców i obecnie są reminiscencją przeszło-

całym świecie m.in. dzięki swoim awangardo-

ści, w świetnym guście i rewelacyjnej jakości.

wym dywanom. Ich dywany z kolekcji Mohohej!

Folklor w pracach współczesnych twórców jest

o kształcie kurpiowskiej wycinanki to jeden z najbardziej spektakularnych sukcesów polskiego designu ostatnich lat. Dywany odniosły sukces na świecie: zdobyły liczne wyróżnienia, w tym, jako pierwszy w historii, produkt polski, prestiżową nagrodę Red Dot Design Awards 2008. Inną, uznaną firmą tworzącą dywany czerpiące z tradycji, jest Sztuka Beskidzka, której twórcy inspirują się kulturą Podlasia (tygiel kultur w tym regionie doprowadził do przenikania się wzorów białoruskich, ukraińskich oraz nadbał-

przetworzony i podany w świeży sposób. Czasem

tyckich). Produkty wytwarzane są tradycyjny-

wykorzystany jest tylko ludowy motyw, czasem

mi metodami.

technika wytwarzania, bywa, że łączone jedno Duet AZE Design, czyli Anna Kotowicz

i drugie.

i Artur Puszkarewicz, również zafascynoMotywy ludowe zastosowane we wnętrzu

wani Podlasiem i stosowanymi tu wciąż trady-

z pewnym umiarem w otoczeniu nowoczesnych

cyjnymi technikami rękodzielniczymi, zapro-

sprzętów mogą dać bardzo interesujące efekty.

jektowali m.in. lampę KOKON, której abażur

Warto na wstępie zastanowić się który region

wykonany jest techniką szycia ze słomy, odpowiednio zabezpieczonej przeciwogniowo. Są oni

nas inspiruje. Może bardzo popularne

również autorami dywanu NODUS,

motywy łowickie lub war-

mińskie? A może Pod-

formie

przeskalowa-

hale i detale w formie pa-

nej, okrągłej, szy-

rzenic? Najlepszym rozwią-

dełkowanej

ser-

wetki o średnicy 120,

zaniem jest wybranie jednego,

140 i 170 cm. Poprzez zmienio-

charakterystycznego i mocnego ak-

ny materiał, rozmiar i zasadę kształ-

centu, np. wycinanki lub pasiaka. Jeśli stosujemy dodatki, ważne aby robić to

towania struktur, obiekt osiąga zupełnie nowe

z umiarem – obfitość nie jest wskazana i może

przeznaczenie oraz zaskakujący efekt estetycz-

zepsuć całościowy efekt.

ny.

143

www.organicmagazine.pl

KUL(NA)NATURA Folk na nowo Dywan FOLK-ornament powstał z przeskalo-

recyklingu materiału, projekt ten odkrywa na

wania i uproszczenia tradycyjnego wzoru oraz

nowo także tradycyjną, trochę zapomnianą dziś

zgeometryzowania go na kształt wczesnej gra-

technikę szydełkową, i wykorzystuje ją dla no-

fiki komputerowej. FOLK łączy w sobie starą

woczesnego wzornictwa. Współczesny charak-

technikę wykonywania sukna (folowanie) połą-

ter tego rękodzieła podkreśla kolorystyka.

czoną z sitodrukiem. Isle-design to kolekcja autorstwa Izabeli KuMotywy sztuki folklorystycznej wyraź-

zyszyn i Aleksandry Klupińskiej,

nie widać też w pracach Moniki

inspirowana polską tradycją.

Ostaszewskej. Jej praca licen-

Dla łódzkich projektantek

cjacka to stół z ruchomym

jest istotne by tworzone

blatem. Składa się on z 26

przez

elementów w kolorach

nie

przedmio-

ty kojarzone były ze

łowickich pasów, umoż-

współczesnym

liwiających

projekto-

skim designem, nie

wanie dowolnych wzo-

włoskim czy skan-

rów. Jest to doskonałe

dynawskim, by były

połączenie współczesnej

postrzegane jako cha-

myśli z tradycyjną deko-

pol-

rakterystyczne dla na-

racyjnością.

szego wzornictwa. W większości są to małe przedmioty

Innym przykładem takiej twórczo-

do wnętrz, swoją formą nawiązu-

ści są prace Joanny Meroz, która zdobi

jące do naszej rodzimej tradycji.

graficznymi koronkami ceramiczne naczynia, a z sitek zlewozmywakowych i plastikowych

Również w sztuce trend ludowości jest widocz-

durszlaków do płukania owoców tworzy dzieła

ny. Przykładowo taki właśnie rys mają wyci-

sztuki użytkowej w miniskali, które urzekły pu-

nanki-kolaże Katarzyny Kmity-Pukocz. Łą-

bliczność targów w Mediolanie 2008.

czy ona współczesną popkulturę z tradycyjną wycinanką - obrazy z reklamy, kadry z kulto-

OOdesign to jednoosobowe studio projektowe,

wych kreskówek – z tymi, które tworzyły ludo-

tworzone przez Natalię Bieńkowską. Zain-

we artystki, czyli tradycyjnymi wycinankami

spirowana tradycyjną techniką stworzyła puff

(domowe ptactwo, łąki, kłosy itd.). Jej wycinan-

i dywan wykonany z materiałów recyklingo-

ki to kawał solidnego rzemiosła, warsztatowa

wych, przetworzone na surowiec t-shirty i ubra-

wprawka przekładająca się na doskonały arty-

nia wykorzystano w nowej formie. Każdy efekty

styczny efekt.

jest niepowtarzalny, stworzony ręcznie. Oprócz www.organicmagazine.pl

144

KUL(NA)NATURA Folk na nowo Polskie ulice zdominowały w ostatnim czasie

Reasumując, cieszy fakt, że folklor na nowo

wielobarwne i nasycone motywy z kresów, Ło-

odkryto i dzięki temu pozwala przetrwać tra-

wicza czy Tatr. Kiedyś hitem były szydełkowe

dycji w świecie współczesnym. Jest to szczegól-

stringi, dzisiaj mamy ludowe kolczyki, pasy,

nie cenne w czasach przemysłowej produkcji

torebki, chusty, parasolki... Obecnie coraz czę-

ogromnych serii identycznych produktów, czę-

ściej doceniamy produkty mocno inspirowane

sto wytwarzanych w krajach 3 świata.

ludowością, wytwarzane tradycyjnie, często

bezpośrednio od twórców – młodych projektan-

Zapraszamy do własnych poszukiwań! Folkowe

tów, twórców, artystów...

inspiracje znajdziesz w tym numerze „Organic”, w dodatku Light, oraz:

Liczba prac nawiązujących do folkloru świadczy o tym, że jest to obecnie przodujący motyw eu-

www.azedesign.pl

ropejskiego, a więc i polskiego wzornictwa. Ar-

www.mohodesign.com

tyści pytani, dlaczego podążają ludowymi śla-

www.oodesign.eu

dami, odpowiadają niemal zgodnie, że drzemie

www.monikaostaszewska.com

w ich nie tylko piękno oraz wartość estetyczna

www.sztukabeskidzka.pl

sama w sobie, lecz także kulturowa tożsamość.

www.joanameroz.com

Możemy poddać w wątpliwość i zapytać czy nie

www.pakamera.pl

jest to tylko tworzenie zgodnie z tendencją. Ale

www.decobazaar.com

jeśli nawet to tylko moda, to zmierzająca w do-

www.ludowomi.pl

brą stronę – rodzime wzory stają się bliższe niż design skandynawski.

Magdalena Grabińska www.terazfolk.pl

145

www.organicmagazine.pl

W KULUARACH

DO ZOBACZENIA ZA DWA MIESIĄCE !

W kolejnym numerze „Organic” m.in: Ekologia w polskiej polityce: czy w wyborach parlamentarnych jest na nią miejsce? Boska geometria w przyrodzie – jak matematyka rządzi naturą Biohorror w naturze i kulturze

Do zobaczenia! Spotkajmy się online! Na stronie www.organicmagazine.pl

www.organicmagazine.pl

146

147

www.organicmagazine.pl

148