Honderden zorgorganisaties met de CO2-rourtekaart

HONDERDEN ZORGORGANISATIES MET DE CO2-ROUTEKAART

De zorgsector heeft afspraken gemaakt om aan de hand van de CO2-routekaart te werken aan de energietransitie van het zorgvastgoed. Bijna alle ziekenhuizen en een fors deel van de organisaties in de langdurige zorg hebben deze klus intussen geklaard. Met deze aanpak hebben de organisatie de kennis in huis om in de periode tot 2050 stap voor stap CO2-neutraal te worden. De zorgsector moet komende zomer de voortgang aan het ministerie van Binnenlandse Zaken melden en daarom roepen de NVZ, ActiZ, VGN en de Nederlandse ggz hun leden op om uiterlijk 1 juni a.s. de eerste versie van de CO2-routekaart in te leveren.

Probleem

De klimaatcrisis is het grote probleem. De wereld zit op koers naar 3 graden temperatuurstijging aan het eind van deze eeuw, dat is dramatisch. In februari 2022 verscheen na 7 jaar het 6e IPPC-rapport Climate Change 2022, Impacts, Adaptation and Vulnerability. De Verenigde Naties noemen de situatie bij de presentatie van het rapport ongelooflijk ernstig en met geen enkele eerdere ramp te vergelijken. De noodzakelijke maatregelen zijn in beeld, zijn fors en er is geen tijd meer te verliezen. Binnen 10 jaar gaat de wereld over het scenario van 1,5 graden temperatuurstijging heen als we langer wachten. De WHO en de VN noemen de klimaatcrisis het grootste probleem waar we als mens voorstaan, en waarvoor wereldbreed actie nodig is. Dit geldt ook voor de zorgsector; 7% van de uitstoot in Nederland komt uit de zorg. Grote problemen verlammen vaak, maar stapje voor stapje is dit in het dagelijks werk goed aan te pakken.

Naast het klimaatprobleem is er – dichter bij huis – voor de zorg in 2022 een extra probleem bijgekomen. De energieprijzen zijn het afgelopen jaar verdubbeld en daarmee stijgen de totale zorgkosten snel 1 à 2%. Veel energiecontracten in de zorg lopen dit jaar of volgend jaar af. Zorginstellingen lopen daardoor risico door nieuwe energietarieven in de rode cijfers te komen. De hoge energieprijzen blijven nog wel even en maken het investeren in energiebesparende maatregelen voor vastgoed met korte terugverdientijden daarom leuker. Elk nadeel heeft zijn voordeel. Afspraken

In 2015 is het Klimaatakkoord van Parijs afgesloten en zijn wereldwijd afspraken gemaakt om de temperatuur niet meer dan 1,5 graden te laten stijgen. Dat voorkomt weersextremen, zoals hittegolven van 50 graden, overstromingen en droogtes. Ontwikkelingen die de gezondheid van mens en dier ernstig schaden. In Nederland is daarom deze afspraak in 2019 vertaald in het Klimaatakkoord en in de Klimaatwet. De Klimaatwet dwingt iedereen (dus ook toekomstige kabinetten) aan de afgesproken doelen te werken. Zo niet, dan kan dat tegenwoordig via de rechter afgedwongen worden. Het Rijk heeft dat met de Urgenda-zaak al ondervonden.

In de Europese Unie zijn in 2021 aanvullende afspraken gemaakt en richten we ons op 55% CO2-reductie in 2030 ten opzichte van 1990. Het huidige kabinet streeft naar 60% CO2-reductie.

Aanpak in de zorg

In het Klimaatakkoord is door organisaties van de sectoren zorg, sport, onderwijs en gemeenten afgesproken dat deze partijen met maatschappelijk vastgoed samen optrekken, met steun van het Rijk. Daarvoor is het Kennis- en Innovatieplatform Maatschappelijk Vastgoed opgezet, welke de Rijkdienst voor ondernemen Nederland (RVO) coördineert en waaronder voor elke sector een expertisecentrum hangt. Voor de tak zorg is dat het Expertisecentrum Verduurzaming Zorg (EVZ), dat kennis ontsluit en ontwikkelt, meedenkt bij de landelijke ontwikkelingen en samenwerkt met de zorgbranches.

De meeste aandacht van EVZ gaat uit naar de intramurale instellingen, omdat daar de grootverbruikers van energie zitten, maar ook de eerstelijnszorg wordt meegenomen.

Voor de intramurale instellingen is het opstellen van de CO2-routekaart de eerste stap. Hiermee wordt voor vastgoed door de tijd heen vastgelegd wanneer energiebesparende maatregelen genomen worden om tot de gewenste CO2-reductie te komen. Voor de vastgoedbeheerder gaat het niet meer om instandhouding van de gebouwen maar om continu verbeteren van de gebouwen. Dit vraagt anders invullen van meerjaren onderhoudsplannen. In de afgelopen twee jaar hebben veel vastgoedmanagers deze omslag doorgemaakt. Eenmaal begonnen gaat het werken aan CO2-reductie steeds sneller. Via het EVZ zijn tools, handleidingen en praktijkvoorbeelden beschikbaar voor werken met de CO2-routekaart. Tussenstand: helft zorg op koers

Op basis van de in het najaar 2021 ontvangen routekaarten van nagenoeg alle ziekenhuizen en 143 instellingen in de langdurige zorg is een uitgebreide analyse gemaakt van de plannen van de zorg. Dat ziet er goed uit. Door het onderhoud uit te breiden met extra energiemaatregelen kan op natuurlijke momenten de energietransitie worden doorgevoerd tegen geringe meerkosten. De vraag is niet of het kan, de vraag is helder te maken welk vastgoed behouden blijft en zinvol is om in te investeren.

Het tweede knelpunt is eigen menskracht met kennis om aan de energietransitie te werken, en de onzekerheid in de bouw en installatiewereld wat betreft de uitvoering van het werk. De hele wereld gaat nu aan de slag met de energietransitie en wie nu wil beginnen sluit aan in de rij bij de installateur.

Uit de informatie van de zorginstellingen vragen de volgende drie punten aandacht.

Adriaan van Engelen, Stichting Stimular & vereniging Milieuplatform Zorgsector – Expertisecentrum verduurzaming zorg

VOORBEELD CAREYN: WELKE STAPPEN ZIJN DOORLOPEN?

Careyn is gestart met een nulmeting en heeft in kaart gebracht welke energiemaatregelen al genomen zijn op alle locaties en welke niet. Dat resulteerde in een lijst maatregelen om uit te voeren. Deze maatregelen zijn ingevuld in de MPZ CO2-reductietool en gekoppeld aan een planning. De tool laat zien wat de verwachte reductie in elektriciteit en aardgas is en geeft inzicht in kosten en besparingen. De uitkomsten heeft de vastgoedadviseur besproken met de Projectleiders Techniek.

De investeringen en besparingen waren conform verwachting. Dat werd met de tool bevestigd. Het liet verder mooi zien dat niet alleen de terugverdientijd belangrijk is, maar vooral het inzicht dat de besparingen ook jaren daarna blijven doorlopen. Resultaat van het overleg met de Projectleiders Techniek is dat de geplande maatregelen per locatie in het meerjarenonderhoudsplan (MJOP) zijn opgenomen voor de periode 2020-2023.

De investeringen en besparingen komen bij Careyn voor 2030 in evenwicht. De jaarlijkse energierekening is na 2030 vervolgens ruim 50% lager. Hoewel anno 2022 de prijzen van maatregelen en installateurs sterk stijgen, leiden de nog sterkere energieprijsstijgingen tot steeds kortere terugverdientijden. Reden om de uitvoering met volle vaart aan te pakken.

Uitstel van keuzes zijn dure keuzes. Investeren in verduurzaming vastgoed verzekert een meer financieel gezonde instelling op de lange termijn. De instelling is dan beter bestand tegen verder stijgende energieprijzen.

• Tweedeling in de zorg. Met name kleinere zorgorganisaties lopen achter in het werk aan de CO2-routekaart en dreigen door kennisachterstand te laat in actie te komen met extra kosten tot gevolg. • Verhuurders wachten af. Wie huurt kijkt voor het nemen van maatregelen in vastgoed naar de verhuurder. Veel woningbouwcorporaties verhuren aan de zorg en lopen qua beleid voor verduurzaming van het zorgvastgoed achter, doordat niemand hen erop aansprak. De kosten van de vertraging en het nalaten van het nemen van maatregelen komen voor rekening zorgorganisatie. Het duurt nog wel 1 tot 2 jaar voordat corporaties het oppakken. Het opstellen van beleid verduurzamen zorgvastgoed is eerst nodig. • Nieuwbouw gaat een belangrijke bijdrage leveren aan de energietransitie omdat nieuwbouw tegenwoordig gasloos wordt gebouwd. Nieuwbouw volgens BENG-wetgeving wordt vaak gezien als duurzaam. Hier is echter een groot kennisgat. Bij nieuwbouw is nog veel te winnen door iets meer te doen dan de wet verplicht. Extra aandacht bij de bouwplannen is zinvol.

Wetgeving

Met de Klimaatwet in de hand kan elke burger naar de rechter stappen en de zorginstellingen aanklagen die nog geen CO2-routekaart hebben. Dat zal wel niet zo’n vaart lopen, maar de wereld is veranderd. Het Rijk, Shell en tientallen grote bedrijven zijn er al mee geconfronteerd. De vrijblijvendheid is er echt af.

De Europese EED-wetgeving vraagt van de CO2-routekaart vierjaarlijks een energierapportage. De rapportage-eisen groeien met onder andere uitvoeringsplannen die aansluiten bij Europese doelstellingen. Naast de EED is er de informatieplicht om de uitvoering van wettelijke erkende maatregelen met betrekking tot energiebesparing aan de overheid te rapporteren. In Nederland streven de zorgbranches en het Milieuplatform Zorgsector ernaar dat de aanpak met de CO2routekaart invulling gaat geven aan de wetgeving, om dubbele administratielasten te voorkomen.

De Corporate Social Reporting Directive (CSRD) vraagt vanaf 2024 verslaglegging over non-financial gegevens, waaronder de milieuthema’s. Het jaarlijks rapporteren van de CO2-footprint en CO2-reductie zullen hier zeker onder vallen en maken dat instellingen onderling steeds beter te vergelijken zijn op milieuzorg.

Rol verzekeraars

Ook de zorgverzekeraars zien een rol voor zich weg- gelegd. Nagenoeg alle zorgverzekeraars vinden dat de CO2-routekaart het minste is wat een zorginstelling moet opstellen, naast een aantoonbare duurzame bedrijfsvoering. Dit wordt onderdeel van het inkooptraject.

Subsidie en ondersteuning

Zorgorganisaties met minimaal één en niet meer dan tien panden in eigendom kunnen via provincies gebruik maken van het Provinciale Ontzorgingsprogramma Maatschappelijk Vastgoed. De provincies bieden adviseurs aan om te helpen met de CO2-routekaart en het realiseren van maatregelen. Dit programma loopt tot eind 2023 en wordt verlengd naar eind 2024.

Voor zorgvastgoed komt er per 1 september a.s. de subsidieregeling DUMAVA, Duurzaam Maatschappelijk Vastgoed. Veel investeringen in energiebesparende maatregelen komen in aanmerking voor 30% subsidie. Deze regeling start dit jaar en krijgt in 2023 en 2024 nieuwe rondes. Het concept is al in te zien. Verder lopen de SDE++ en ISDE subsidieregeling ook in 2022.

Tot slot

De klimaatcrisis is volgens wetenschappers al jaren heel serieus, heel zeker en nu gaande. Het laatste IPPCrapport 2022 is tevens de laatste waarschuwing.

Via de website van het Expertisecentrum Verduurzaming Zorg en de koersnieuwsbrief van MPZ wordt de zorg op de hoogte gehouden van de ontwikkelingen in de sector, en op het gebied van subsidies, wetgeving en de aanpak voor een duurzame zorgsector in 2050.

Voor meer informatie: scientist rebellion 2022 – YouTube: www.youtube.com/ results?search_query=scientist+rebellion

www.milieuplatformzorg.nl www.expertisecentrumverduurzamingzorg.nl www.overheid.nl | Consultatie Subsidieregeling DUMAVA, berichten (internetconsultatie.nl)

Rapport Eerste tussenresultaten routekaarten zorgvastgoed hoopvol maar nog veel werk | Expertisecentrum Verduurzaming Zorg

Aanbiedingsbrief IPCC-rapport 'Climate Change 2022: Impacts, Adaptation and Vulnerability' | Kamerstuk | Rijksoverheid.nl