Malena mjesta srca moga by Svjetlo riječi

Malena mjesta srca moga

5 Knjiga1.indd 1

7.3.2013 15:44:00

Knjiga1.indd 2

7.3.2013 15:44:01

2 5 g o d i na Sv j e t l a r i j e č i

— Malena mjesta srca moga —

Knjiga2.indd 1

4/7/2008 6:50:18 PM

25 godina Svjetla riječi

Nakladnik Svjetlo riječi, Sarajevo – Zagreb Za nakladnika Miljenko Petričević Urednik Ivan Šarčević Izbor i predgovor Ivan Lovrenović Graﬁčko oblikovanje Branko R. Ilić Tisak SUTON, Široki Brijeg

CIP – Katalogizacija u publikaciji Nacionalna i univerzitetska biblioteka Bosne i Hercegovine, Sarajevo 27-789.32-774 (497.6) 908 (497.6) MALENA mjesta srca moga / [izbor i predgovor Ivan Lovrenović. - Sarajevo : Svjetlo riječi ; Zagreb : Svjetlo riječi, 2008. - 429 str. ; 20 cm ISBN 978-9958-741-72-2 (Sarajevo) ISBN 978-953-7091-49-1 (Zagreb) 1. Lovrenović, Ivan COBISS.BH-ID 16546054

Knjiga2.indd 2

4/7/2008 6:50:19 PM

Malena mjesta

srca moga

Sarajevo â&#x20AC;&#x201C; Zagreb 2008.

Knjiga2.indd 3

4/7/2008 6:50:19 PM

Knjiga2.indd 4

4/7/2008 6:50:19 PM

SVOJA ZEMLJA, DRAGI ZAVIČAJ (umjesto predgovora)

Od svih vrsta novinskih članaka koje Svjetlo riječi njeguje od svoga početka 1983. godine, reportaže su uvijek, od prvoga broja, imale posebno mjesto, u njihovu pisanju okušalo se najviše autora, a i brojčano su daleko najzastupljenije. Ilustracije radi, kod izabiranja reportaža za ovu knjigu, isprva je bilo izdvojeno materijala za skoro tisuću i petsto stranica, i svi su ti tekstovi bili podjednako vrijedni i zanimljivi! (To se, nažalost, moralo drastično smanjiti da bi knjiga uopće mogla izaći. Kao što se moralo odreći i fotografija, a treba reći da je njihovo njegovanje bilo jedan od važnih elemenata stalnoga sazrijevanja lista, profesionalnog i vizualno-estetskog.) Takva neusporediva pretežnost reportažnih priloga u ovim novinama ne može biti slučajnost, ona govori o nekoj pravilnosti, šalje nam nekakav znak. Nije se teško dosjetiti kakav bi to znak mogao biti. Ta, što je glavna crta bosanskoga franjevaštva – kako danas, tako i kroz sva stoljeća otkako Franjini sljedbenici hode po ovoj zemlji – ako nije čvrsta ukorijenjenost u konkretno tlo, koje naseljavaju konkretni ljudi! Zahvaljujući posebnim povijesnim prilikama i potrebama, franjevci u Bosni Srebrenoj nisu (samo) sjedili u svojim samostanima, moleći i kontemplirajući, nego su bili pravi, žestoki “terenski radnici”, stalno među ljudima, potrebitim duhovne hrane ali i svake druge, ovozemaljske pomoći. Oblijećući tako Bosnu uzduž i poprijeko, neumorno i neprestano baš kao pčele, upoznavali su je dublje i bolje od ikoga u svojemu vremenu, stapajući se s njezinom topografijom i geografijom, intimizirajući se s njezinim pejsažima, s — Malena mjesta srca moga —

Knjiga2.indd 5

4/7/2008 6:50:19 PM

njezinim selima i gradovima, putovima i bespućima, pitominama i divljinama – sa svom njezinom ljepotom i svom njezinom surovošću. Postajali jedna historija s njome. Tako se zemlja, osim kao misijska i pastoralna zadaća, usvajala i srcem – kao svoja zemlja, dragi zavičaj. S posebnom notom, u kojoj su pomiješani tuga i nada, opisuju se u ovim tekstovima zavičaji koji su u ratu opustošeni i raseljeni, a sada se neki od njih s teškom mukom i strpljenjem obnavljaju, dok drugi i dalje ostaju prazni, željni svoje čeljadi, njezinih ruku i njezine ljubavi. Pa kada današnji franjevački reporter opisuje malena mjesta srca svoga (da parafraziram Ujevića, mudraca i pjesnika), čitatelju baš po toj emociji kojom je tekst natopljen bude dano da osjeti kako su, iako svjetski neznatna i nepoznata, nekomu ta mjesta ljudski najvažnija – jedina i nezamjenljiva. Tako se obična i anonimna bosanska topografija, sva ta začudna starinska imena, upisuju u intimni čitateljev atlas – Breške i Ulice; Dobretići, Zovik i Vijaka; Ovčarevo, Podmilačje i Rama; Tišina, Brestovsko, Plehan, Motike, Koraće i Svilaj; Banbrdo, Ljubunčić, Usora, Dubica, Čuklić i Ivanjska; Domaljevac i Kladuša, Neretvica i Osova, Srebrenica i Olovo; o Sarajevu, Zenici, Tuzli, Livnu, Bihaću, Bugojnu, Jajcu da i ne govorim... Poznato je kako se geografija franjevačke Bosne Srebrene nekada sterala na mnogo širem prostoru nego danas, od Jadrana do Karpata, od Bihaća do Sofije, prelazeći političko-državne, etničke i jezične granice kojima je taj prostor bio ispresijecan. I to je znak – znak jedne velike, ali ne dvorske i ceremonijalne, nego alternativne i samozatajne povijesti i poslanja. I na njezine tragove i živa podsjećanja naići će čitatelj u reportažama autora Svjetla riječi, od kojih su neka našla mjesto u ovoj knjizi, pa se, tako, u franjevačku topografiju, prirodno i skladno, uključuju – i mučenica Srebrenica, povijesno “rodno mjesto” Bosne Srebrene, i Đakovica na Kosovu, Pečuh i Budim u Madžarskoj... A ništa nije moglo biti prirodnije nego to što se samo od sebe podesilo da putovanje u ovoj knjizi započne iz Visokoga, toga temeljnog mjesta bosanske franjevačke povijesti i samosvijesti. Ivan Lovrenović 25 godina Svjetla riječi

Knjiga2.indd 6

4/7/2008 6:50:19 PM

SADRŽAJ

Predgovor Ivan Lovrenović ............................................................................ 5 Živi i mrtvi u Visokom Ladislav Fišić ................................................................................ 7 S novom crkvom i novi život Marijan Karaula ........................................................................ 17 Nečujna čuda Gospe Olovske Petar Anđelović i Krešo Jelić ...................................................... 23 Župa Livno – jučer i danas Mirko Filipović ........................................................................... 31 Vitez i njegov svetac Ladislav Fišić .............................................................................. 38 Konjic kao u bajci Vendelin Karačić ........................................................................ 46 Rama ova naša Ljubo Lucić ................................................................................. 54 Naši Albanci i kršćanstvo Lovro Gavran ............................................................................. 62 Evo Ovčarevo Stjepan Pavić .............................................................................. 68 — Malena mjesta srca moga —

Knjiga2.indd 425

4/7/2008 6:50:48 PM

426

Stoljeće pod krovom Alojzije Atlija .............................................................................. 75 Bogatstvo i tuga Plehana Mirko Filipović ........................................................................... 81 Lica Ulica Stjepan Pavić .............................................................................. 87 Breške – župa sa stoljetnom dušom Petar Andrijanić i Željko Filipović ............................................ 93 Vjekovna duša Bosne Ladislav Fišić .............................................................................. 99 Ispod Kamešnice ne umire vjera Marijan Karaula ...................................................................... 114 Sadašnjost – u sjeni prošlosti Marijan Karaula ...................................................................... 122 “Leži mjesto u divnoj ravnici...” Stjepan Pavić ............................................................................ 129 Zovik zove ljepotom Petar Anđelović – Moskov ....................................................... 139 Uziđimo na goru Gospodnju Mirko Filipović ......................................................................... 147 Crkva na vrhu brda Ljubo Lucić i Marijan Karaula ............................................... 155 Pliva pjeva i plače Anto Batinić .............................................................................. 165 “Koraćani vjeruju u ljepšeg Boga” Ljubo Lucić ............................................................................... 174 Na pragu budućnosti Jurica Šalić ................................................................................ 182 Krajiški Fratrovac Anto Batinić .............................................................................. 186 25 godina Svjetla riječi

Knjiga2.indd 426

4/7/2008 6:50:48 PM

427

Zatirani ali ne i zatrti Ilija Puškarić – Helly ................................................................ 197 Proljeća ih zaobilaze Marijan Karaula ...................................................................... 203 Osušena grana zelene masline Dinko Šokčević ......................................................................... 211 Između vode i tuđine Marijan Karaula ...................................................................... 216 Dok Liješnica teče Anto Batinić .............................................................................. 223 Preživjeti na sto načina Ljubo Lucić ............................................................................... 231 Hoće li i ovi otići ili će se prognani vratiti? Ljubo Lucić ............................................................................... 242 Agonija jedne prošlosti Ladislav Fišić ............................................................................ 254 Usora, moj prijatelj I. B. Strikan ............................................................................... 264 Ovo je, ipak, moga ćaće Zoran Mandić ........................................................................... 270 Tragedija bez tužitelja – osuda bez odvjetnika Ivo Ćurak .................................................................................. 274 Bošnjaci iz okolice Pečuha Leona Sabolek ........................................................................... 281 Gdje se nebo zemlje hvata Mirko Filipović ......................................................................... 286 Korijen vjere žepačkog kraja Marijan Karaula ...................................................................... 293 Novi koraci u Gučoj Gori Ladislav Fišić ............................................................................ 297 — Malena mjesta srca moga —

Knjiga2.indd 427

4/7/2008 6:50:48 PM

428

Dlan doline među dragim brdima Drago Bojić ............................................................................... 303 Staro i novo u Vidošima Jozo Mihaljević ......................................................................... 306 Korak iz pepela Mirko Filipović ......................................................................... 309 Dvjesto ljeta župe Ljubunčić Jozo Mihaljević ......................................................................... 313 Suho Polje na Kupresu Jozo Mihaljević ......................................................................... 318 Životna zima u Gornjoj Dubici Marijan Karaula ...................................................................... 323 Doma u Domaljevcu Marijan Karaula ...................................................................... 329 Čudo svetog Ive Jozo Džambo ............................................................................. 337 Župa duge i slavne prošlosti Branka Jukić ............................................................................. 344 Između neba i atomskog skloništa Franjo Ninić .............................................................................. 351 Iz kraljevine u hercegovinu Franjo Ninić .............................................................................. 356 Mrtvi govore razgovijetno Darko Rubčić ............................................................................ 362 Između utihnuća i pjesme Miro Jelečević ............................................................................ 370 Povijest na čekanju Franjo Ninić .............................................................................. 377 Pokasabljenje Bugojna Ivan Šarčević ............................................................................. 383 25 godina Svjetla riječi

Knjiga2.indd 428

4/7/2008 6:50:48 PM

429

Dobretići počivaju u miru Darko Rubčić ............................................................................ 387 Zapostavljena Neretvica Miljenko Petričević ................................................................... 395 Sutjeska – moj zavičaj Ivan Šarčević ............................................................................. 402 Ponovno punim plućima Boris Divković .......................................................................... 409 Zenica – žrtvovani grad Boris Divković .......................................................................... 416 Naši i njihovi Roberta Nikšić .......................................................................... 420

— Malena mjesta srca moga —

Knjiga2.indd 429

4/7/2008 6:50:48 PM

Knjiga1.indd 4

7.3.2013 15:44:01