FPSTORE

Doorgeefexemplaar

Nr. 1 | december 2021

Vakblad over verduurzaming en circulariteit in de retailbranche

Tijd voor verandering

Duurzame én commerciële kansen voor de retail

Met onder andere…

Jeanine Holscher – ceo Blokker MVO-manager Zeeman Arnoud van Vliet Jumbo-pioniers Niek en Tijn Leussink

Powered by:

ADVERTENTIE

ADVERTENTIE

2 nr. 1 december 2021

Proost! Op een duurzaam en circulair 2022!

Voor u ligt de eerste editie van FPStore, een vakblad over verduurzaming en circulariteit in de retailbranche. Meer specifiek: een magazine over de duurzame kansen voor de retailmarkt. Zoals bijvoorbeeld bij producten en verpakkingen, in de bouw en verbouw of bij de aankleding, inrichting, verwarming en verlichting van winkelpanden: duurzame kansen liggen overal. Inspirerende retailers en andere experts geven hun visie op deze belangrijke onderwerpen.

De broers Tijn en Niek Leussink bouwden de meest duurzame supermarkt van de Benelux in Goor (p. 7). Dat was vooraf niet het streven, maar het nieuwbouwproject werd allengs duurzamer door de juiste mensen de juiste vraag te stellen: kan dit ook duurzaam? En ook in andere sectoren stelt men zich deze vraag. Zo krijgen de miljoenen tennisballen die jaarlijks als afval worden afgedankt dankzij Renewaballs een nieuw leven (p. 14).

Jeanine Holscher, ceo van Blokker, zet in op producten ‘designed for disassembly’: aan het eind van de levenscyclus is elk onderdeel apart te recyclen (p. 9). Arnoud van Vliet, manager MVO en kwaliteit bij Zeeman, noemt het ‘zuinig zijn’ (p. 8). En hoogleraar marketing Kitty Koelemeijer geeft haar visie op circulariteit als meest pure vorm van duurzaamheid (p. 13). RBM maakt het samen met haar partners mogelijk om 80 procent circulair te bouwen in retail (p. 11).

Samenwerken, van elkaar leren, elkaar inspireren en toepassen. Zo zetten we samen stappen op weg naar een circulaire en duurzame toekomst.

Veel leesplezier,

Inhoudsopgave

05 Verduurzaam de wereld, begin bij jezelf 06. De retailbranche vindt verbinding bij VEDIS. Juist nu!

07. Jumbo Leussink – duurzaamste supermarkt van de Benelux 08. Zeeman: verduurzamen zonder drammerig te worden 09. Mirage Retail Group: samen bouwen aan een duurzame keten 10. Met ons bouw je 80% circulair 11. RBM: op weg naar een circulaire regierol

Mark Peeters

Colofon FPStore is een uitgave van: Shelflife Media bv Molenveldlaan 104 6523 RN Nijmegen www.shelflife.nl Abonnementen: www.foodpersonality.nl/abonnementen Eindredactie: Milou Dekkers Redactie: Paul Blonk, Milou Dekkers, Jacqueline Hoefnagels, Ivonne de Thouars, Cor Smit, Edward Swier, Marieke Venbrux Met redactionele bijdrage van: Willem Bentvelzen / Argibald, Kitty Koelemeijer, Jeroen van de Weerd

Ontwerp (back)cover Christina Yazbeck (Retail Ontwerp Groep-RBM) Coördinatie Mark Peeters | mark@shelflife.nl Druk: Habo DaCosta Distributie: PostNL Auteursrecht: Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen, in een geautomatiseerd bestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, of door fotokopie of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Mede mogelijk gemaakt door: Carrier, Fried van de Laar, Kersten Retail, KEGA, Retail Bouw Management, TGLS, Warmtebouw

Aansprakelijkheid: Hoewel FPStore met de grootste zorg is samengesteld, kunnen uitgever, redactie en auteurs niet aansprakelijk worden gesteld voor mogelijke onjuiste berichtgeving en/of zetfouten.

Vormgeving binnenwerk: Djamilla Vierklau Multimedia Design

© Shelflife Media bv

12

Schoon water, een eeuwenlange missie

13. COLUMNS –K itty Koelemeijer: Circulariteit in zijn meest pure vorm – J eroen van der Weerd: 'Mooiste nieuwe Supermarkt' is duurzaam

Partners van FPStore:

14

RENEWABALL

Eerste circulaire tennisbal ter wereld maakt tennis en padel sustainable

U onderneemt terwijl wij ontzorgen

Koeling met verkoopkracht Carrier Refrigeration is wereldwijd marktleider in koel- en vriesoplossingen voor de food retail.

• Op maat gemaakte koeltechnische oplossingen • Koel- en vriesmeubelen • Projectuitvoering en installatie • Service & onderhoud

Carrier begrijpt dat een goede vers presentatie omzetverhogend werkt.

Wij houden uw product koel en u ontvangt de warmte van uw omzet terug. Met de E6 generatie koelmeubelen levert Carrier u de optimale balans tussen verkoopkracht en milieu-verantwoordelijke technologie.

Meer weten? Wij adviseren u graag!

België - Vestiging Groot Bijgaarden Tel. +32 (0)3 231 50 93 Alfons Gossetlaan 28a 1702 Groot Bijgaarden www.carrier-refrigeration.be

Nederland - Vestiging Culemborg Tel. +31 (0)345 544 444 Beesdseweg 7 4104 AW Culemborg www.carrier-refrigeration.nl

Vestiging Valkenswaard De Vest 1a 5555 XL Valkenswaard

ADVERTENTIE

TGLS WERKT AAN CIRCULAIRE TEGELVLOEREN TGLS ontwikkelt een uniek en gepatenteerd circulair vloersysteem waarbij keramische tegels niet worden verlijmd. Tegels zijn hierdoor eenvoudig te vervangen, te hergebruiken of te recyclen. Het belooft dé oplossing voor circulaire tegelvloeren te worden.

TGLS IS JOUW ONE-STOP-SHOP VAN TEGEL TOT VOEG: • Zowel vloer- en wandtegelwerk als ondervloer • Voor elke toepassing de juiste oplossing • Kwaliteitscontroles in eigen beheer op productielocatie • Volledig ontzorgd en altijd een vast aanspreekpunt

Daarnaast zijn er al verschillende duurzame vloeroplossingen leverbaar, we vertellen je er graag meer over.

• Custommade tegels voor zeer gunstige tarieven

tgls.nl

iuniq.eu

ADVERTENTIE

4 nr. 1 december 2021

Verduurzaam de wereld, begin bij jezelf Door: Marieke Venbrux

We staan aan de vooravond van een klimaatcrisis – als we er niet al middenin zitten.

Weten we de uitstoot van broeikasgassen niet op tijd terug te dringen, dan heeft dat grote gevolgen, op allerlei terreinen. En dus moeten we aan de bak. Als wereld, als land, én als retailsector. Dit is het moment om duurzaamheid en circulair denken écht te omarmen en handen en voeten te geven. Dat kan op allerlei manieren.

'Goedemorgen – hier is de melkman'. Met die woorden zette de melkboer jarenlang zijn glazen flessen melk bij de Nederlanders voor de deur, om de lege flessen weer mee te nemen, om te (laten) spoelen en opnieuw te vullen.

Eind jaren zestig, begin jaren zeventig veranderde dat. Supermarkten kwamen op, de glazen flessen werden vervangen door plastic flessen en geplastificeerde kartonnen verpakkingen. Dat gold voor melk, maar ook voor veel andere (vers)producten. Over hergebruik had niemand het.

Dat is vandaag de dag wel anders. Hergebruik en recycling staan hoog op de agenda. Bij de overheid, en ook bij steeds meer (retail) bedrijven. Dan gaat het niet alleen om hergebruik van melk- of andere verpakkingen, maar ook om hergebruik van producten, grondstoffen en (bouw)materialen.

En dat is nodig. Hergebruik en recycling vormen de pijlers van een circulaire economie. Die is op haar beurt noodzakelijk voor het behalen van de klimaatdoelen van Parijs – die onlangs werden aangescherpt tijdens de klimaattop in het Schotse Glasgow – en de 'Sustainable Development Goals' (Duurzame Ontwikkelingsdoelen, red.) van de Verenigde Naties.

Wateroverlast en gewapende conflicten

Die klimaat- en duurzame ontwikkelings­ doelen komen niet uit de lucht vallen. Door de uitstoot van broeikasgassen CO² en methaan warmt de aarde verder op; de gemiddelde temperatuur is in de afgelopen 130 jaar met 1 graad gestegen, in Nederland met 1,7 graden.

Dat lijkt niet zoveel, maar als we de komende jaren niet ingrijpen en de temperatuur stijgt verder, dan sterven veel planten- en diersoorten uit, stijgt de zeespiegel, worden winters strenger, stormen heviger, zomers droger. In Nederland, en wereldwijd. Door de klimaatveranderingen neemt de onzekerheid op allerlei vlakken toe. Oogsten mislukken, er ontstaat wateroverlast. Armoede, honger en gebrek aan zekerheid kunnen gewapende conflicten extra voeden. Het risico op grote financiële en economische crises neemt toe.

2050: volledig circulair?

In het nationale Klimaatakkoord – een uitwerking van 'Parijs' – heeft de Nederlandse overheid zichzelf ten doel gesteld de CO²uitstoot in 2030 nagenoeg te halveren (ten opzichte van 1990). Bedrijven, maatschappelijke organisaties en overheden hebben afspraken

IKEA-meubels van klanten terugkoopt.

Ook in de kledingbranche komen hergebruik en secundair op. Zo verkoopt een aantal Zeeman-winkels inmiddels ook tweedehands­kleding en zamelt een groot aantal winkels van de formule gebruikte kleding in, die wordt gedoneerd aan kringlooporganisatie Het Goed.

Kijk verder ook naar supermarkten, waar we steeds meer verpakkingen zien van afbreekbare of hergebruikte materialen.

En zelfs de melkboer van weleer is een heel klein beetje terug: Pieter Pot bezorgt houdbare levensmiddelen – maar (nog) geen melk – in glazen potten bij mensen thuis, en neemt die potten ook weer mee terug. Het bedrijf profileert zichzelf als de 'allereerste circulaire online supermarkt van Nederland' en breidde onlangs uit naar België.

gemaakt over welke maatregelen ze de komende tien jaar gaan nemen.

Circulariteit – van afval naar grondstof – is een belangrijke pijler in het Klimaatakkoord: een circulaire economie zorgt voor zo'n twintig procent minder broeikasgassen in de lucht.

Nederland streeft ernaar om in 2030 vijftig procent minder grondstoffen te gebruiken en in 2050 zelfs volledig circulair te zijn.

Bedrijven en maatschappelijke organisaties zijn inmiddels volop met circulariteit en duurzaamheid aan de slag; op allerlei manieren. Toch is het nog niet genoeg. Het Planbureau voor de Leefomgeving berekende onlangs dat Nederland de voorgenomen halvering (om precies te zijn: 49 procent) van de CO²-uitstoot in 2030 niet gaat halen. Als we op de huidige voet doorgaan, komen we uit ergens tussen de 38 en 48 procent.

En dus zijn er aanvullende maatregelen nodig en is het des te belangrijker dat iedereen zijn maatschappelijke verantwoordelijkheid neemt: overheid, maatschappelijke organisaties én bedrijfsleven.

Circulair bouwen: de toekomst

Kijken we naar de 'buitenkant' van de retail, dan is circulair bouwen sterk in opkomst; het is tevens een belangrijke pijler van een circulaire economie.

De bouwsector verbruikt

Lastig? Ja – zeker voor bedrijven die het in de coronapandemie zwaar hebben en vooral bezig zijn (geweest) met overleven. Bovendien zijn duurzaamheid en circulariteit complexe begrippen met veel verschillende aspecten, waarbij de nodige samenwerking is vereist. Het is geen kwestie van: 'even verduurzamen' of 'even wat afval en grondstoffen hergebruiken' – er zit een heel proces en een hele keten achter.

Inspirerende voorbeelden

Dat betekent niet dat het onmogelijk is.

Als het gaat om duurzaamheid en meer specifiek circulariteit zijn er – zeker in de retailbranche – al de nodige inspirerende voorbeelden te vinden.

Bijvoorbeeld op het gebied van assortiment. Zo introduceerde IKEA deze zomer de Circular Hub, waar producten worden verkocht die als showmodel zijn gebruikt, licht beschadigd zijn of zijn geretourneerd. Daar zitten ook meubels bij die zijn ingeleverd via de meubelinruilservice, waarmee IKEA oude

5 nr. 1 december 2021

wereldwijd dertig tot vijftig procent van de beschikbare grondstoffen en produceert circa veertig procent van het afval dat in de OESOlanden op stortplaatsen terecht komt. Hier is op het gebied van duurzaamheid dus de nodige winst te behalen.

Een goed en actueel voorbeeld van circulair bouwen is de Jumbo-supermarkt van Niek en Tijn Leussink in Goor. Deze werd onlangs uitgeroepen tot 'Mooiste Supermarkt van Nederland', onder andere vanwege het duurzame en sociale karakter.

Bovenstaande voorbeelden laten zien wat circulair denken kan opleveren: creativiteit, commerciële winst, maar vooral ook een aanzet tot verandering. Een verandering die nodig is en waar we met z'n allen ook niet meer onderuit komen. Of, zoals ouddirecteur van het IMF Christine Lagarde het tijdens een bijeenkomst van het World Economic Forum in Davos verwoordde: “We should make no mistake. Without concerted actions, the next generation will be roasted, toasted, fried and grilled.”

Dus laten we er samen voor gaan.

De retailbranche vindt verbinding bij VEDIS. Juist nu!

VEDIS Retail Platform is hét platform waar verschillende disciplines uit de retailsector samenkomen.

Voornaamste doelstelling van het platform: het verzamelen, vergroten en uitwisselen van kennis in de retailbranche.

“We inspireren elkaar. Samen signaleren we ontwikkelingen die ons helpen om te blijven innoveren.”

VEDIS volgt de processen binnen de retail op de voet. De trends, management-topics en het allesbepalende consumentengedrag worden nauwgezet geregistreerd. Ook voor de economische en politieke ontwikkelingen heeft VEDIS een scherp oog. Duurzaamheid staat hoog op de agenda.

Vanuit dit startpunt organiseert het platform mooie presentaties en open discussies waaraan leden kunnen deelnemen. Ook dit jaar hebben deze weer tot nieuwe inzichten geleid. VEDIS probeert zo op praktische wijze een visie op de toekomst te formuleren. Dat maakt het platform tot een transferpunt, waar wetenschappelijke kennis wordt omgezet naar een praktijkvisie.

Ontwikkelingen in de retail

De afgelopen periode is voor de retail een ongelofelijke versneller van ontwikkelingen

Over VEDIS – het bestuur

VEDIS is al ruim 55 jaar actief in de retail.

In 1963 werd op initiatief van prof. dr. drs.

Anton Dreesmann het VEDIS Detailhandels Platform opgericht. Door zijn toenmalige dubbelfunctie als hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam en voorzitter van de hoofddirectie van V&D Nederland (en later Vendex) zag hij als geen ander het nut van een netwerkorganisatie. Het belang van de koppeling tussen theorie en praktijk in het doorlopende veranderingsproces dat plaatsvindt in de bedrijfskolom van producent tot consument.

We zijn bijzonder trots dat prof.dr.ir. Kitty

arbeidsmarkt vertoont extremen: de vraag naar personeel is hoog en het aanbod, zeker van ervaren en gekwalificeerd personeel, is laag. De ‘war for talents’ is verworden tot een ‘war for hands’. Tot slot lijkt de verstoring van de supply chain een structureel probleem.

De supply chain, voornamelijk uit het Verre Oosten, leek tijdelijk verstoord door het terugschroeven van de productie op het hoogtepunt van de coronapandemie en de blokkade van het Suezkanaal. De problemen houden echter aan. Retailers hebben grote moeite hun eindejaarsvoorraden op tijd binnen te krijgen. De kosten van containervervoer liggen bovendien een factor vijf boven vorig jaar. “Het is een onuitputtelijke lijst waar we binnen VEDIS actief met elkaar over in gesprek gaan, zodat we trends kunnen duiden, oplossingen kunnen verkennen en kansen identificeren”, zegt voorzitter van VEDIS Jan-Derek Groenendaal.

gebleken. Klanten willen digitaal contact.

Om vragen te stellen, afspraken te maken of aankopen te doen. Aan de andere kant is er een grote behoefte aan relevante sociale interactie – je weet pas wat je mist als het er niet meer is. Daarnaast leidt de toegenomen bewustwording over de invloed van menselijk handelen op de omgeving tot een oproep aan bedrijven om meer verantwoordelijkheid te nemen. Consumenten en belangenorganisaties sporen de retail aan stappen te zetten.

De huidige uitzonderlijke marktomstandig­ heden zorgen bovendien ook voor nog niet eerder vertoonde extremen in de markt.

Winkelstraten lijken nog intact. Het aantal faillissementen is nog nooit zo laag geweest.

Wel is de vraag of dat zo blijft wanneer de overheidssteun straks wegvalt en de achterstallige belasting geïnd wordt. Ook de

Koelemeijer ons ondersteunt in het bestuur met haar vernieuwende wetenschappelijke inzichten. Kitty Koelemeijer doet onderzoek naar, doceert en adviseert op het gebied van omni-channel-retailing, (retail)strategie, shoppergedrag, social media, branding, innovatie en nieuwe business modellen. Het bestuur wordt verder gedragen door passievolle retailers met jarenlange kennis binnen grote concerns als Etos, IKEA, Eyewish, C&A, Oger, La Place, Hans Anders en ICI Paris XL. Voorzitter van VEDIS Jan-Derek Groenendaal is tevens managing director van Grandvision Benelux.

“

Nieuwe leden welkom!

nr. 1 december 2021

Voor het komende jaar heeft VEDIS een inspirerend programma samengesteld, aansluitend bij de behoeften en interesses van de leden van VEDIS Retail Platform. Dit geeft hen de handvatten zich goed en blijvend te manifesteren in de retailbranche, een branche die altijd in beweging is.

Op het programma voor volgend jaar staan onder andere inspiratiesessies waarbij een bedrijfs- of winkeltour gecombineerd wordt met interessante presentaties en afgesloten met een netwerkborrel. Ook zijn er verschillende doelgroepbijeenkomsten zoals het CEO-diner en het Start-upplatform. Zoals ieder jaar vindt ook de verkiezing van de New Retail Champion plaats. De winnaar mag zich voegen in een rij met eerdere kampioenen zoals MR MARVIS, Crisp en HelloFresh.

Voorzitter van VEDIS Jan-Derek Groenendaal (r) met Veronique Rommers, retail manager van MR MARVIS. Het merk won de NewRetail-Champion-verkiezing afgelopen november 2021.

De komende jaren willen we met VEDIS de retailbranche op alle vlakken ondersteunen en inspireren. We staan open voor nieuwe kennis en nieuwe leden.

Altijd! Ben je actief in de retailbranche?

Sluit je aan. Van starter tot ‘gevestigde orde’, we kunnen elke dag van elkaar leren.

Laten we de kennis gebruiken en delen.

6

Jaarprogramma 2022

Wij begrijpen dat juist in deze tijden een warm bad van medestanders in passie, kennis en kunde, kracht en energie kunnen geven. Wij zijn er voorstander van elkaar in alle veiligheid te blijven ontmoeten. Kom eens langs, deel gedachten en sluit aan, kijk voor meer informatie op onze site www.vedis.org (lid worden kan hier ook); of mail naar manager@vedis.org.

”

Jumbo Leussink – duurzaamste supermarkt van de Benelux

Duurzaam en commercieel gaan hand in hand Door: Milou Dekkers

De meest duurzame supermarkt van de Benelux staat in Goor. Jumbo Leussink opende hier begin maart haar deuren. De winkel van 3000 m2 bruto-vloeroppervlak werd gebouwd met de wensen ‘duurzaam en circulair’ bovenaan het verlanglijstje. Het resultaat: een supermarkt waar duurzaamheid en klantbeleving samenkomen.

Gebouwd in een kleine woonwijk achter de oude supermarktlocatie in Goor. Met een hoge glazen gevel en een ruim parkeerterrein voor de deur. De houtbouw en het sedumdak zijn eyecatchers. Maar wat deze Jumbosupermarkt echt tot ‘showcase’ maakt, is het duurzaamheidscertificaat. Jumbo Leussink scoorde ‘Outstanding’ de hoogst mogelijke waardering bij BREEAM, een internationaal erkende certificeringsmethode waarmee projecten worden beoordeeld op duurzaamheid.

Bij de bouw van het pand is gebruik gemaakt van duurzame en circulaire bouwmaterialen.

Materiaal dat al gerecycled is of later eenvoudig kan worden hergebruikt. “Als je zegt, wij zijn de duurzaamste supermarkt van de Benelux krijg je vaak de reactie: ‘Ok, hoeveel zonnepanelen liggen er op het dak?’ Maar duurzaamheid is meer dan alleen energie. Het gaat bijvoorbeeld ook om het binnenklimaat, het waterverbruik en vooral de bouw van het pand zelf”, zegt Niek Leussink, samen met zijn broer Tijn eigenaar van de supermarkt.

Duurzame constructie

De constructie van Jumbo Leussink is duurzaam tot in de puntjes. Het hout voor de houtbouwconstructie is FSC gecertificeerd. De armaturen voor de led-verlichting zijn geprint met een 3D-printer. Worden deze ooit vervangen dan kunnen ze door de shredder, het restmateriaal kan direct opnieuw gebruikt worden. De circulaire wanden zijn met een nieuwe techniek verlijmd waardoor je ze ‘heel’ uit elkaar kunt halen en opnieuw gebruiken. Hetzelfde geldt voor de vloertegels, die met minder CO²-uitstoot zijn gelegd. “Eigenlijk kun je technisch gezien

Jumbo Leussink in Goor ‘Mooiste Supermarkt van Nederland’

De nieuwe Jumbo Leussink in Goor is niet alleen de nummer één op het gebied van duurzaamheid. Ook op esthetisch en ruimtelijk vlak scoort de supermarkt punten. Jumbo Leussink werd tijdens het Supermarktvastgoedcongres in Oostzaan uitgeroepen tot ‘Mooiste Supermarkt van Nederland’. Niek Leussink: “Dat we deze erkenning krijgen, is de bekroning op dit project.”

De Mooiste-Supermarkt-prijs wordt

het hele pand uit elkaar halen en honderd meter verderop opnieuw plaatsen.”

RBM verzorgde de bouwbegeleiding van de winkel. Het bedrijf is gespecialiseerd in circulair bouwen voor de retail. Om later te weten hoe en welke materialen kunnen worden hergebruikt, ontwikkelde RBM voor alle onderdelen materiaalpaspoorten. Leussink: “Zo is bij hergebruik direct duidelijk wat er met het materiaal moet gebeuren. Duurzaam bouwen is bij ruwbouw al meer gebruikelijk, in de afbouw is het nog redelijk nieuw. Door nu al vast te leggen hoe materialen in elkaar zitten, maak je keuzes voor de toekomst.”

nieuwe supermarkt te bouwen, dat verplicht je om verder vooruit te denken”, vindt Leussink.

Ondernemen is voor hem meer dan geld verdienen. “Ik wil dingen doen waar ik achter sta en trots op kan zijn. Vanuit dat oogpunt is het vanzelfsprekend om te kijken naar duurzaamheid. Maar inzetten op duurzaamheid is ook vanuit ondernemersoogpunt logisch”, betoogt hij. “Duurzaam en commercieel, dat bijt elkaar niet. Duurzaam wordt nog wel eens verward met duur. Maar als je slimme oplossingen zoekt, kan duurzaam zelfs goedkoper zijn.” Als voorbeeld noemt hij de houtbouw: “Het geeft een warme uitstraling waardoor mensen het een fijne winkel vinden.

Daardoor komen er meer mensen hier hun boodschappen doen. Hetzelfde geldt voor het licht. We werken veel met daglicht waardoor je energie bespaart, maar het is voor onze klanten ook prettiger. En onze techniek voor het opvangen van restwarmte verdient zich met de huidige energieprijs zeker terug.”

Bezoekers van Jumbo Leussink hebben op hun winkelwagentje een scherm. Op verschillende punten in de supermarkt krijgen ze daarop informatie over de duurzaamheid.

Bijvoorbeeld over het dak, met 360 zonnepanelen en sedum, wat goed isoleert. Of over de restwarmte die wordt teruggewonnen van de koelinstallaties. “De meeste energie gebruiken wij voor de koeling, zo’n 70%.

Daarmee creëren wij ook warmte voor de verwarming van het pand. We hebben nog een warmtepomp voor als we extra moeten verwarmen. De winkel is verdeeld in twaalf sectoren die je onafhankelijk van elkaar wel of niet kunt verwarmen. Is het voor in de winkel koud, dan detecteert het pand dat zelf, en stuurt de verwarming daar aan. Dat zorgt voor een fijn, constant klimaat.”

Maak het verschil

De broers Leussink betrekken ook de klanten bij hun duurzaamheidsambities. De parkeerplaats is omgeven met groen, vogelkastjes en een insectenhotel. Er zijn oplaadpunten voor zowel elektrische auto’s als e-bikes. En een pomp om de bandenspanning te controleren. “We zorgen voor de infrastructuur waarmee klanten groene keuzes kunnen maken. Je maakt het verschil met kleine dingen.”

Ook in het

Investeren in duurzaamheid

De duurzame supermarkt was een bewuste keus. “Het is een hele grote investering om een

sinds 2012 uitgereikt door het platform Supermarkt & Ruimte en FoodPersonality.

Zij willen met deze verkiezing een bijdrage leveren aan het verhogen van de kwaliteit van het supermarktvastgoed in Nederland. ‘Mooiste Supermarkt van Nederland’ is uitdrukkelijk een vastgoedprijs waarbij het niet alleen draait om architectuur. Onder andere ruimtelijke inrichting, infrastructuur rondom het pand en de manier waarop het pand zich verhoudt tot de omgeving spelen een rol bij de beoordeling.

7 nr. 1 december 2021

assortiment worden duurzame keuzes gemaakt. Zo is er een relatief groot aanbod vegetarische producten. Brood dat niet wordt verkocht gaat in de vriezer en wordt later verkocht als diepvriesbrood. Onder de slogan ‘samen minder verspillen’ gaan producten op de houdbaarheidsdatum weg tegen sterk gereduceerde prijzen.

Duurzame toekomst

Er wordt in de branche veel over duurzaam­ heid gepraat, weet Leussink. “Veel mensen zeggen 'ja, daar wil ik wel wat mee.' En dan?”

Duurzaamheidsexpert hoef je als ondernemer niet te zijn. “Het is een kwestie van de juiste vragen stellen aan de juiste mensen. We hebben partijen die er verstand van hebben de vraag gesteld: ‘Hoe kan dit duurzaam?’

Daarmee hebben we duurzaamheid bij de aanbesteding toegevoegd aan eisen als ‘prijs’ en ‘kwaliteit’. Neem kleine stapjes en maak duurzaamheid onderdeel van je keuze”, adviseert hij. “Begin gewoon. Er is zo veel mogelijk en iedereen is zoekende. Maar met elkaar kom je een heel eind.”

De supermarkt van de broers Tijn (l) en Niek (r) Leussink werd uitgeroepen tot Mooiste Supermarkt van Nederland.

Zeeman

Verduurzamen zonder drammerig te worden Door: Edward Swier

Zuinig. Zo noemen ze het zelf. Zo zijn ze ook, zuinig. Al decennialang. Heet het tegenwoordig met een mooi woord verduurzamen, verantwoord ondernemen of sustainability, bij Zeeman hebben ze het gewoon over zuinig. Die term dekt wat Arnoud van Vliet betreft ook het beste de lading. Zuinig op de eigen kosten, zuinig op mensen, zuinig op de maatschappij, zuinig op milieu én zuinig op middelen.

Oké, om het gesprekspartners in het bedrijfsleven makkelijk te maken heeft Arnoud van Vliet een visitekaartje als alle anderen. Daarop staat het woord zuinig niet.

Hij is manager MVO & Kwaliteit bij Zeeman.

Duurzaamheidsmanager. Sinds 2011. Al een decennium lang probeert Van Vliet de kledingen textielonderneming te verduurzamen, zonder drammerig te worden. “Alles wat je aandacht geeft groeit. Dus stip ik de dingen intern geregeld aan, maar trek ik niet alles naar me toe. De ideeën moeten niet alleen van de afdeling duurzaamheid komen, maar gedragen en geborgd worden door alle afdelingen binnen Zeeman. Het moet iets zijn van de mensen op het hoofdkantoor én de winkelbediende in Madrid. Je moet mensen meekrijgen.

Inkoopcollega’s, chauffeurs én leveranciers.”

Het heeft er alle schijn van dat dat aardig lukt. Zeeman werd onlangs immers niet voor niks gekozen tot ‘Sustainable retailer of the year 2021-2022’. Mede-genomineerden Auping en Tony’s Chocolonely hadden bij de verkiezing het nakijken. “Een prachtige erkenning natuurlijk. We zijn daar ook apetrots op. Vorig jaar waren we ook al genomineerd, toen met Fairphone en MUD Jeans. Ik merk wel dat veel mensen van hun stoel vallen als ze Zeeman in dat rijtje zien staan. Als ze zich er dan in verdiepen merken wij de verbazing bij anderen over hoe open wij zijn over onze aanpak. En voelen we waardering voor het feit dat we niet aan borstklopperij doen, maar zelf ook toegeven dat de dingen nog beter moeten.”

Vanzelfsprekend springt de consument vooral de verduurzaming van het assortiment in het oog. Dat begint al bij een simpel ding: de kleding van Zeeman ligt — op delicate producten als panty’s na — niet in plastic verpakt in de schappen. Bovendien is er tegenwoordig een groen eco-label, voor het

boel vervangen, doen wij dat niet. Een lange levensduur, dat is ook zuinig.”

duurzame deel van de collectie, wordt er in een flink aantal filialen ook kleding ingezameld en zal – als de proef geslaagd blijkt – in de toekomst het aanbod tweedehandskleding toenemen. “Circulariteit krijgt een steeds prominentere plek, ook bij ons. Onze initiatieven met tweedehandskleding en kledinginzameling dragen ook bij aan de bewustwording dat gedragen kleding niet bij het restafval moet. De transitie van een lineaire naar een circulaire business is heel interessant.

En een toonbeeld van zuinig.”

Een ander punt van aandacht: de winkeldeur.

Het is altijd net wat klantvriendelijker als deze open staat. Maar stook je dan eigenlijk niet voor de buitenlucht? “Met de afdelingen onroerend goed en bouw kijken we hoe we onze panden kunnen verduurzamen. Deze discussie, over de deuren, zwengel ik ook elk jaar aan. Als we een pand renoveren, en we pakken ook de pui aan, dan komt de vraag ‘schuifdeuren ja of nee?’ altijd voorbij. Maar er moet wat mij betreft nog meer consistentie komen in het beleid. Want ook bij ons zit nog heel erg in het hoofd dat we laagdrempeliger zijn als de deur openstaat.”

Van Vliet is nog net zo enthousiast als in zijn begindagen bij Zeeman, kan vol vuur vertellen over nieuwe plannen, ook op het gebied van verduurzaming van de winkelpanden zelf. Dat zijn voor de consument weliswaar minder zichtbare ingrepen, maar ze staan — onder meer vanwege de stijgende energiekosten — steeds hoger op het prioriteitenlijstje van de discounter zelf. “We zetten niet in op winstmaximalisatie, maar op duurzame groei.

Daarin past sustainability. Onze gemiddelde klant zal ons trouwens niet heel erg nadrukkelijk het vuur aan de schenen leggen waar het duurzaam ondernemen betreft. Maar nieuwe klanten, die nu nog elders kopen maar in deze periode meer op de kleintjes gaan letten, zullen allicht wel sneller aangesproken worden door onze duurzame ambities.”

Van Vliet: “Een andere mooie verduurzaming vind ik LED-verlichting. Dat is echt een win-winsituatie. De buizen gaan langer mee, hebben een lager verbruik, drukken de energierekening. Tuurlijk, het vraagt een investering, maar is al snel rendabel.”

Maar het duurt wel even voor het in alle 1300 winkels, in zeven landen, geregeld is. Geduld is een schone zaak, weet ook Van Vliet. Hij wil soms te snel, maar heeft geleerd zich tevreden te stellen met kleine stapjes. “We hebben meerdere belangen die we in de gaten moeten houden.

Over elke euro die we investeren denken we goed na. Dus als we kunnen investeren is het een afweging: doen we dat in het aanbod, een nieuwe winkel, of in de inventaris van een bestaand filiaal. Kiezen we voor een warmtepomp, LED-verlichting of schuifdeuren.

Er zijn verschillende opties, en lang niet altijd is alles mogelijk. Zoals het ook onmogelijk is om van een leverancier te verlangen dat hij van vandaag op morgen louter nog met 100% duurzame katoen werkt. Dat vraagt tijd, je moet ook je toeleveranciers meekrijgen. Maar, stapjes kunnen we wel allemaal maken.”

Op het immense distributiecentrum van Zeeman liggen vanzelfsprekend zonnepanelen, iets wat voor de winkelpanden nog niet zomaar gerealiseerd is. Immers, veel van de locaties worden gehuurd.

“Maar waar het kan doen we het.” De winkelinrichting zelf gaat doorgaans, daar komt de zuinigheid weer om de hoek kijken, lang mee. “Wij hebben winkels waar de inventaris, inclusief die welbekende ijzeren bakken, al decennialang staat. Waar je ziet dat andere retailers elke acht jaar de hele

8 nr. 1 december 2021

MVO-manager van het jaar

Onlangs kreeg Zeeman de titel ‘Sustainable Retailer of the Year’, maar persoonlijk was Arnoud van Vliet in 2019 al onderscheiden. Hij werd dat jaar uitgeroepen tot MVO-manager van het jaar. “Duurzaamheid zat niet altijd al in mijn DNA. Ik heb een achtergrond als inkoper, heb tien jaar lang verschillende functies gehad binnen de schoenen- en speelgoedbranche, en de wereld van woonaccessoires.

Maar ik wilde meer verdieping in mijn werk aanbrengen. Ik kende het kunstje van de goede prijs en leuke collectie, maar wilde ook dingen doen die beter voor ons allen zijn.’’ Maatschappelijk verantwoord ondernemen is een belangrijk thema bij de textielgigant, die sinds 1967 bestaat. “We willen het bedrijf gezond houden voor de volgende generaties en dat doen we door respectvol om te gaan met mensen, middelen en milieu.”

Arnoud van Vliet (midden) werd in 2019 uitgeroepen tot MVO-manager van het jaar.

Mirage Retail Group

“Samen bouwen aan een duurzame keten” Door: Ivonne de Thouars

De Mirage Retail Group, het retailplatform achter formules als Blokker, BCC, Intertoys en de nieuwe formule MINISO, beheert na de recente verkoop van Big Bazar 618 winkelpanden in Nederland. Bij verbouw en beheer van de panden staat duurzaamheid centraal; daar is volgens Jeanine Holscher, lid van de Raad van Bestuur en ceo van Blokker, ‘geen discussie over mogelijk’. “We hebben een grote verantwoordelijkheid en samen met onze werkmaatschappijen, medewerkers en klanten bouwen we stap voor stap aan een duurzamere keten.”

De Mirage Retail Group wil een duurzame keuze voor iedereen mogelijk maken. Jeanine Holscher, ceo Blokker: “We beheren grote merken en voelen ons verantwoordelijk om de consument te helpen met een duurzame keuze. Die urgentie voelen we heel sterk, duurzaamheid en circulariteit zijn belangrijke onderwerpen op onze agenda en persoonlijk ligt dit onderwerp me ook nauw aan het hart. We zijn geen voorloper, de hele wereld is aan de late kant zoals onlangs ook bleek uit de klimaatconferentie in Glasgow, maar geven absoluut de prioriteit aan keuzes die onze ecologische voetafdruk kleiner maken. De enige manier waarop je dat als leider kunt doen, is door het diep in de bedrijven te verankeren. We hebben dan ook met elkaar stappen gemaakt om onze visie in duurzaamheid verder uit te rollen over alle formules.”

Ambassadeurs aangesteld

Jeanine Holscher beheert de portefeuille duurzaamheid zowel vanuit de Raad van Bestuur van de Mirage Retail Group als vanuit haar rol als ceo Blokker. “Daarbij trekken we samen op met de andere werkmaatschappijen om het in alle formules vorm te geven. Alle ceo’s zijn hierbij betrokken want samen kunnen we veel meer impact maken. We hebben elke maand overleg over dit urgente onderwerp onder het motto ‘Samen zorgen voor een beter thuis’. En we hebben ambassadeurs aangesteld in alle formules om projecten aan te jagen die zorgen voor de duurzame keuze. Dan praten we niet alleen over een duurzame keuze in artikelen, waarin Blokker zich steeds meer laat gelden, maar we vragen ook steeds meer aandacht voor bijvoorbeeld recycling en reparatie.

Daarnaast zetten we alles op alles om minder afval te produceren, minder energie te verbruiken en onze CO2-uitstoot te verminderen in de winkelpanden, in de distributiecentra en op het hoofdkantoor.

Dat kan alleen samen met alle formules, onze klanten en onze medewerkers.”

Egberts verwijst ook naar onze winkels voor de recycling, een mooi voorbeeld van hoe je samen meer impact kunt maken.”

Bezorging op de fiets

De Mirage Retail Group kiest steeds meer voor een omnichannelbenadering en ziet de winkels van Blokker en Intertoys als minimagazijnen. “Als een klant online een bestelling plaatst die binnen zeven kilometer van een winkel bezorgd moet worden, dan bezorgen we die bij voorkeur vanuit de winkel met een elektrische fiets. Daarmee bespaar je kilometers van distributiecentrum naar sorteercentrum en vervolgens naar de klant thuis. Wij kunnen dat omdat we altijd dichtbij de consument zijn en de bezorging per fiets heeft door de coronacrisis een extra vlucht gekregen.”

Hergebruik inrichting

De Mirage Retail Group huurt alle winkelpanden van Blokker, BCC en Intertoys en is op het gebied van duurzaamheid van deze panden afhankelijk van de verhuurder. “Natuurlijk staat duurzaamheid wel voorop bij de inrichting en verbouwing van onze panden. Zo zorgen we er stap voor stap voor dat al onze winkels worden voorzien van LED-verlichting, een kostbare investering waardoor je geen staafmixer extra verkoopt. Deze week hebben we weer een pand in Maarssen geopend dat helemaal voorzien is van LED-verlichting. Maar duurzaamheid is niet altijd een kostenpost; het geeft ook kansen.

Zo zorgen we ervoor dat we de winkelinrichting zoveel mogelijk hergebruiken en maken we gebruik van slimme meters, waardoor we beter inzicht krijgen in het energieverbruik van de winkelunits. Bij Blokker hebben momenteel 126 panden een energielabel, bij Intertoys 47. We zijn er druk mee bezig om dit te optimaliseren.”

Dwingende regelgeving

De verduurzaming van winkelpanden blijft volgens een recent rapport van vastgoedorganisatie Colliers (september 2021) achter op andere sectoren. Maar liefst twee derde van het winkeloppervlak in Nederland heeft geen energielabel. Jeanine Holscher is van mening dat een meer dwingende regelgeving voor eigenaren, zoals die ook voor kantoorpanden geldt, deze achterstand weg kan werken.

“Consumenten en retailers krijgen veel voor elkaar, maar regelgeving kan voor een echte doorbraak zorgen, kijk naar de inzameling van kleine plastic flessen. Ondertussen blijven wij als grote speler onze verantwoordelijkheid nemen en zorgen we stap voor stap voor een verduurzaming van de hele winkelportefeuille.”

Reparatie en recyling

Mirage Retail Group

De Mirage Retail Group is het retailplatform achter winkelformules zoals Blokker, BCC en Intertoys en de nieuwe winkelformule MINISO. Het platform komt voort uit de voormalige Blokker Holding en heeft een rijke historie in de Nederlandse winkelstraat. Jeanine Holscher is sinds 2019 chief operational officer van de Mirage Retail Group en ceo van Blokker.

Een duurzame keuze is een noodzakelijkheid, zegt Jeanine Holscher. “De consument vraagt erom; hij is bewust van wat hij koopt en let erop of producten lang meegaan.

Maar ook met het oog op onze gewenste beursgang is duurzaamheid een belangrijk item. Daarom stellen we hoge kwaliteitseisen, vooral aan ons eigen merk. Producten van Blokker moeten lang meegaan, goed te repareren zijn en ze zijn in de toekomst ‘designed for disassembly’: aan het eind van de levenscyclus is elk onderdeel apart te recyclen. Onze meest recente introductie, de sodawatermaker, is bijvoorbeeld geproduceerd met gerecycled plastic. Zo kijken we bij elk artikel of er een duurzame optie is en dat zie je op elke pagina van onze folders terug. Daarnaast hebben we een eigen afvalscheidingssysteem en is Blokker de enige keten die aluminium koffiecupjes in de winkel inzamelt. Deze cupjes worden massaal ingeleverd. We hebben meer dan 400 Blokker-winkels, dus er is altijd wel een inleverpunt in de buurt van de consument. Douwe

9 nr. 1 december 2021

Het nieuw geopende Blokker-pand in Maarssen.

keephub

MET ONS BOUW JE

80% CIRCULAIR

ADVERTENTIE

Alle RBM medewerkers wensen u een duurzaam en kleurrijk 2022 en vooral: een gezonde toekomst! www.rbm-retail.com

ADVERTENTIE

10 nr. 1 december 2021

RBM

Op weg naar een circulaire regierol Door: Jacqueline Hoefnagels

Onder de paraplu van RBM Holding vinden allerlei werkzaamheden plaats waarmee retailers volledig worden ontzorgd. Sinds een aantal jaren is het bedrijf in transitie, met als doel om daarnaast een circulaire regierol te vervullen. Het hergebruik van grondstoffen staat daarbij centraal. Barbara Betzold, partner en woordvoerder van het bedrijf: “De wereld moet ook voor onze kinderen en kleinkinderen leefbaar blijven. Het is niet alleen een kwestie van willen veranderen, maar ook van moeten.”

Materialenpaspoort RBM vindt het belangrijk om ook over circulariteit open en duidelijk te zijn.

Daarom worden alle gegevens van de gebruikte materialen digitaal beheerd.

In de circulaire productpaspoorten staat

precies welke grondstoffen zijn gebruikt, inclusief de samenstelling. Er staat in wat het gewicht ervan is, hoe ze geïnstalleerd zijn en wanneer, en hoe ze precies ontmanteld en geretourneerd moeten

RBM begon 36 jaar geleden als (ver)bouwer van retaillocaties. Het familiebedrijf is sindsdien hard gegroeid. RBM doet het management van zowel grote als kleine nieuwbouwen herbouwprojecten. Daarbij ontzorgt het familiebedrijf zijn klanten in het hele proces, van planning en ruwbouw tot onderhoud en hoogwaardige service in de vestigingen.

RBM biedt onder één dak alle activiteiten die met retailbouw te maken hebben, zoals winkelontwerp, 3D-inmeting en technisch tekenwerk, projectmanagement voor cascobouw, nieuwbouw en verbouw, de aanvraag van vergunningen, inrichting, visuele communicatie en 24/7 management van storingen en onderhoud. RBM heeft een duurzaam klantenbestand opgebouwd. Barbara Betzold (42): “Door onze decennialange ervaring met projectmanagement, ook voor zeer snel groeiende bedrijven, zijn wij meesters in het oplossen van bouwproblemen.”

Circulair team

RBM heeft diverse gespecialiseerde teams. Zo is er een team dat focust op innovaties op het gebied van werkprocessen, bouw(materialen) en techniek. Ook is er een IT-team dat data op elkaar af afstemt en analyseert waar verbeteringen mogelijk zijn. “Toen corona uitbrak, liep het aantal projecten terug. Wij hebben al ons personeel in dienst gehouden en van de nood een deugd gemaakt door de vrijgekomen tijd te investeren in circulariteit en procesoptimalisatie. Er is een team samengesteld dat zich daar geheel op focust en dat team is er niet tijdelijk.”

Al in de jaren negentig heeft RBM tientallen ‘retourettes’ gebouwd: in supermarkten werd een kleine oppervlakte gebruikt om gesorteerd afval in te nemen, zoals kleding, schoenen, batterijen of lege melkpakken. Dat ging via de ‘mond’ van dierenfiguren en er was een sprekende informatieboom voor kinderen, de Willy Tree genaamd. Soms werd de keuze van de supermarkt hierdoor beïnvloed omdat kinderen erheen wilden. Helaas was het regelen van de ‘achterkant’ bij de meeste gemeenten of afvalbedrijven geen haalbare kaart, waardoor deze projecten na een paar jaar weer uit het winkelbeeld verdwenen.

Inmiddels weet iedereen dat de uitputting van onze planeet een urgent probleem is. “Aan de oplossing van dat probleem willen wij graag proactief bijdragen. Je kunt natuurlijk wachten tot andere bedrijven met oplossingen komen, maar dat is niet onze keuze. Wij willen vooroplopen met circulariteit en data-

worden. Dit helpt bij het zo adequaat mogelijk hergebruiken van grondstoffen en ondersteunt het streven van RBM om in samenwerking met haar partners niet voor 80% maar zo dicht mogelijk

analyse binnen ons vakgebied en zijn trots op wat we al bereikt hebben. Bij verbouwingen streven we ernaar dat er zo weinig mogelijk in de afvalcontainer verdwijnt. Grondstoffen willen we hergebruiken, waarbij het uiteraard zaak is dat dit geen afbreuk doet aan de technische kwaliteit van de bouw. Alle materialen worden beoordeeld: kunnen delen van de winkelinrichtingen worden hergebruikt of zijn de materialen geschikt om opnieuw als grondstof te dienen? Vroeger werden bij verbouwingen bijvoorbeeld de glazen deuren van koelingen afgevoerd met het bouw- en sloopafval. Nu worden ze als grondstof ingezet om er nieuw glas van te maken.”

Partners cruciaal

Bij circulair bouwen zijn goede partners dan ook cruciaal. “We hebben een nieuwe werkwijze opgezet, die we Retail Store as a Service hebben genoemd. Dit levert meer op dan alleen tijdwinst. Terwijl de hele verbouwing met een vaste groep bouwpartners wordt uitgevoerd, krijgt de klant altijd met een en hetzelfde aanspreekpunt te maken. Onze bouwpartners zorgen er ook voor dat alle facetten van circulariteit gewaarborgd zijn.

Zo wordt digitaal vastgelegd wat er exact in bouwmaterialen zit, in onze zogenoemde materialenpaspoorten (zie kader).

Intussen doen we er alles aan om de cirkel helemaal te sluiten.

We organiseren bijvoorbeeld ook studiereizen binnen en buiten Europa om op de hoogte te blijven van interessante ontwikkelingen op het gebied van circulair bouwen, voor onszelf maar ook voor onze opdrachtgevers.”

bij 100% circulair te gaan bouwen. De paspoorten staan in een databank, zodat RBM volop nieuwe kansen kan benutten omtrent de duurzaamheid en het hergebruik van materialen.

men nodig heeft voor het uitvoeren van de projecttaken. Dit schept duidelijkheid, verantwoordelijkheid en transparantie.

Daarnaast zijn de lopende projecten voorzien van taken, een tijdspad en agenda, zodat voor alle betrokkenen altijd de actuele stand van zaken zichtbaar is. Met behulp van Power BI combineren we verschillende databronnen, waardoor we een goed inzicht krijgen in de prestaties van ons eigen bedrijf én die van onze partners.”

Leercultuur

De groei van RBM, de benodigde permanente innovatie, het belang van data, veranderende wet- en regelgeving en klanten die hogere eisen stellen, zorgen ervoor dat de medewerkers van RBM zich moeten blijven ontwikkelen. “Om buitengewone prestaties te kunnen leveren in een snelgroeiende sector is een deskundig en gemotiveerd team nodig. Daarbij hoort een organisatiestructuur en een leercultuur die werknemers in staat stelt het beste uit zichzelf te halen. RBM is klaar voor de toekomst. En wie naar de toekomst kijkt, kan niet wegduiken voor de klimaatverandering en de uitputting van onze aarde.

Daar moeten we wat ons betreft met man en macht mee aan het werk. Vandaar onze focus op VANG ‒ Van Afval Naar Grondstof.

Zo dragen wij een steentje bij aan een betere wereld.”

The road to perfection is always under construction www.rbm-retail.com

Data-analyse

Ook op andere gebieden wil RBM vooroplopen. Zo wordt er flink geïnvesteerd in optimale dataverwerking. “Dit betekent bijvoorbeeld dat bij onze technische 3D-tekeningen de prijzen zijn ingebouwd in het programma. Hierdoor is meteen glashelder hoe een investeringsbegroting in elkaar zit en bovendien rolt er automatisch een bestellijst uit. Ook alle service- en onderhoudsmeldingen worden geanalyseerd, zodat duidelijk wordt waar bezuinigd kan worden op de beïnvloedbare kosten.”

Voor de opdrachtgevers en leveranciers heeft RBM het ‘project information tool’ (PiT) ontwikkeld. “Via PiT worden documenten gedeeld, waardoor overbodig e-mail- en documentverkeer tussen opdrachtgevers, leveranciers en RBM-medewerkers kan worden vermeden. Met PiT heeft de gebruiker de meest actuele informatie en data in handen, die

11 nr. 1 december 2021

Barbara Betzold (rechts), partner en woordvoerder van RBM.

Schoon water

Een eeuwenlange missie Door: Cor Smit | Foto's: Erfgoed Leiden en Omstreken

Elke zondag trekt een vloot van kano’s en suppers door de Leidse grachten. Hun doel: plastic uit het water vissen. Ander zwerfvuil laten ze ook niet drijven. Tussendoor helpen ze dieren die door het afval in nood zijn gekomen. Deze Plastic Spotters zijn vrijwilligers van de Grachtwacht.

Aanleg riolering aan de Groenhazengracht in Leiden in de jaren ‘80.

De Leidse Grachtwacht

De Leidse Grachtwacht is een vrijwilligersorganisatie die het vuil uit de Leidse grachten en singels vist. Het afval wordt verzameld op een onderzoeksschip. Dit wordt elektrisch aangedreven, gevoed door zonnepanelen. De stootkussens en het touw waarmee het schip wordt aangelegd, zijn gemaakt van zwerfvuil en plastic flessen.

Het is een onderzoeksschip, want de Grachtwacht verwijdert zwerfvuil uit de Leidse grachten en doet tegelijkertijd onderzoek naar de impact van plastic op de stadsnatuur. Bovendien wil ze achterhalen wat de bron van de plasticvervuiling is en zo helpen die kraan dicht te draaien. De Grachtwacht opereert vanuit een voormalig brugwachtershuisje en telt ongeveer vijfhonderd vrijwilligers. degrachtwacht.nl

De activiteiten van de Grachtwacht komen voort uit een initiatief van een andere Leidenaar, Plastic Soup Surfer Marijn Tinga.

Deze bioloog en beeldend kunstenaar vond dat er hoognodig iets moest gebeuren aan de wereldwijde vervuiling door plastic. Suppend door Nederland en over de Noordzee en Baltische Zee maakte hij velen bewust van het probleem. En inspireerde hen er zelf wat aan te doen.

Open riolen

Watervervuiling is geen nieuw probleem.

Het is eeuwenoud, al zijn er veel verschillen tussen vroeger en nu. Dat schoon water voor de leefbaarheid noodzakelijk is, wisten ze al in de middeleeuwen. De oude keuren (verordeningen) van steden als Leiden telden bepalingen om te voorkomen dat grachten vervuild raakten en daardoor onbruikbaar.

Want grachtenwater werd benut: om bier te brouwen, voor huishoudelijk gebruik en voor de wolnijverheid.

In de zestiende en zeventiende eeuw raakte de stad zo vol, dat er geen plek meer was voor de beerputten waarin vroeger menselijke uitwerpselen werden opgevangen. Er kwamen riolen, maar die loosden meestal direct in de gracht. De Leidse wolnijverheid bloeide als nooit te voren en ook dat leverde vervuiling op.

Het water werd steeds smeriger. Bier kon niet meer van grachtenwater worden gebrouwen.

De vis op de markt kon niet meer in Rijnwater worden bewaard. Er werden maatregelen genomen [zie kader], maar de woningen bleven lozen in het open water.

Cholera

In de negentiende eeuw werd door de nieuwe stoomfabrieken de druk op het water nog groter. Dat had grote gevolgen. Choleraepidemieën eisten in Nederland tussen 1832 en 1866 tienduizenden doden, alleen in Leiden al meer dan drieduizend. De cholerabacterie gedijt vooral in vuil water. Daarnaast overleden veel mensen door andere ziekten – zoals dysenterie en tyfus – die ook door besmet water verspreid werden. Het was duidelijk dat vervuiling een rol speelde, al wist men nog niet hoe.

Men begon vervuilde grachtjes te dempen, maar belangrijker was dat er waterleidingen

kwamen, in West-Nederland vooral gevoed met schoon duinwater.

Het aanleggen van een echt rioleringssysteem was echter financieel onhaalbaar. Het water bleef ongelofelijk smerig. Alleen buiten de oude binnensteden werd een echt rioleringssysteem aangelegd, met waterzuiveringsinstallaties. In Leiden loosde in 1980 nog twee derde van de woningen op open water. Behalve microben en ratten was daarin niet veel leven in te vinden. In andere oude binnensteden was het niet beter.

Pas met de Stadsvernieuwing van de jaren zeventig en tachtig kwam daaraan een einde.

Ook vroeger gooide men troep in het water: het waren toch al open riolen.

Een gemeentelijke ‘waterschuimer’ probeert het er weer uit te vissen op de Uiterstegracht in Leiden in 1955.

Schoon water?

Het Leidse water is tegenwoordig erg schoon.

In een paar kleine, vroeger enorm smerige grachtjes in de binnenstad is tegenwoordig zelfs een zoetwatervisreservaat te vinden. De grootste ergernis is niet meer de stank, maar het zwerfvuil, vooral plastic. Rampzalig voor vissen en vogels. Maar het probleem met plastic is veel groter. Plastic breekt niet af. Het valt hoogstens uiteen in kleine korreltjes. Je vindt het terug in alle zeeën en oceanen van de wereld. Die veranderen langzaam maar zeker in een grote plastic soep. Het dringt door in alle voedselketens en daarmee vergiftigen we al het leven op onze planeet. Je ziet het niet en je ruikt het niet zoals vroeger. Maar terwijl men vroeger niet wist waar de ziektebron lag, weten we nu wel degelijk waar het gevaar vandaan komt, hoe onzichtbaar het soms ook is.

Aan de slag

De vrijwilligers van de Leidse Grachtwacht proberen daar persoonlijk wat aan te doen. Zo dragen zij een steentje bij aan de bestrijding van deze sluipende vergiftiging. Maar er zijn natuurlijk veel meer maatregelen nodig, besefte Marijn Tinga. Hij wist te bereiken dat er statiegeld kwam op plastic flesjes. Dat leidt al tot veertig procent minder plastic­ afval. En hij strijdt voor meer, waarbij ook de verantwoordelijkheid van de bedrijven om de hoek komt kijken. Minder plastic in producten en verpakkingen. Meer eenvoudige plastics, die beter recyclebaar zijn. Frans Timmermans, vicevoorzitter van de EU, kreeg hij al aan zijn kant. Zo ontwikkelt een actie van één betrokken individu zich tot een breed gedragen beweging om het – voor al het leven onmisbare – water écht schoon te krijgen.

Maatregelen uit de 17e eeuw

Op verschillende manieren probeerde Leiden in de zeventiende eeuw aan schoon water te komen. Voor de Vismarkt maakte men een speciale fontein, die gevoed werd met opgevangen regenwater. Ook in herenhuizen en hofjes werd regenwater opgevangen en opgeslagen in waterkelders. Om bier te brouwen werd met schepen duinwater uit Rijnsburg gehaald.

Ingrijpend waren de maatregelen uit 1609. Van het stadsdeel waar de meest vervuilende bedrijven stonden, werd een mini-polder gemaakt. Het vuile water werd de stad uitgepompt, en schoon water weer terug. Via schotten in de singels probeerde men water door de stad te sturen en zo de stad schoon te spoelen. Die waterwerken werden echter in de loop der tijd verwaarloosd.

12 nr. 1 december 2021

‘Mooiste nieuwe Supermarkt’

Circulariteit,

duurzaamheid in zijn meest pure vorm

is duurzaam!

Door: Kitty Koelemeijer Hoogleraar marketing aan Nyenrode Business Universiteit, toezichthouder en ondernemer

I

n de tweede helft van de vorige eeuw ontstond het besef dat het tempo waarin de huidige generatie mensen de natuurlijke hulpbronnen van de aarde opsoupeert om in haar eigen behoeften te voorzien veel te hoog is. Zo hoog dat dit toekomstige generaties in gevaar brengt. Sinds die tijd is “people, planet, profit” uitgegroeid tot een kluwen van begrippen, elk met een ander doel. Zo zijn er de Environment, Social & Governance (ESG)-criteria, die investeerders moeten helpen de juiste beslissing te nemen. De zeventien Sustainable Development Goals (SDG) van de Verenigde Naties richten zich op acties die landen gezamenlijk moeten nemen voor een betere wereld. En op het niveau van ondernemingen is het doel van Corporate Social Responsibility (CSR) dat zij per saldo een positieve bijdrage leveren aan het milieu, de samenleving en de economie. Een manier om dat te doen is via circulariteit; duurzaamheid in zijn meest pure vorm. Economische groei zonder dat dit drukt op milieu.

De transitie naar een duurzame samenleving gaat hand in hand met de ontwikkeling van duurzame businessmodellen. Ondernemingen staan daarbij voor de moeilijke taak keuzes te maken: op welke aspecten richt je verduurzaming en waar implementeer je dit? Verduurzaming begint bij de mindset van management en medewerkers. Te vaak nog wordt verduurzaming gezien als een zaak van compliance. Je doet het omdat het moet en het kan lonen

Door: Jeroen van der Weerd Supermarktgeograaf, directeur Bureau van der Weerd

D

daarbij het braafste meisje of jongetje van de klas te zijn. Greenwashing, oftewel hoog van de toren blazen over de eigen duurzaamheidsactiviteiten terwijl de prestatie te wensen overlaat, is aan de orde van de dag. Het is bij veel duurzaamheidsaspecten ook moeilijk om met zekerheid vast te stellen dat er een goede prestatie wordt geleverd. Omdat die moeilijk te monitoren is, en/of omdat de sociaal-economische discussie ingewikkeld is, zoals ten aanzien van kinderarbeid.

e mooiste nieuwe supermarkt van Nederland? Dat is natuurlijk de Jumbo van Niek en Tijn Leussink in Goor! Deze supermarkt werd recent tijdens het Supermarktvastgoedcongres meer dan terecht uitgeroepen tot “Mooiste nieuwe supermarkt van Nederland”. De competitie was zwaar met als meest geduchte concurrent de nieuwe Lidl in Almere Oosterwold, die zich ook onderscheidt op het gebied van duurzaamheid en circulariteit.

De uitverkiezing “Mooiste Supermarkt van Nederland” is breder ingestoken. Het belangrijkste criterium is dat de vorm van de supermarkt de functie optimaal ondersteunt.

De aandacht voor duurzaamheid en circulariteit wint aan belang bij de vormgeving van supermarkten. Deze trend is al een aantal jaren zichtbaar en was dit jaar manifester dan ooit tevoren; met twee supermarkten onder de genomineerden die zich niet alleen qua functionaliteit en vormgeving onderscheidden, maar ook op het gebied van duurzaamheid hoge ogen gooiden. In het juryrapport van de winnaar stond dan ook:

Strategieën voor duurzaamheid kunnen overwegend gericht zijn op kostenverlaging.

Minder energieverbruik en hogere efficiëntie, minder materiaalverbruik en minder afval resulteren ook in mogelijk lagere financieringskosten doordat duurzame investeerders interesse krijgen. En betere compliance geeft een lager risico op boetes. Op termijn is dit niet voldoende. Een duurzaamheidsstrategie hoort te worden ingebed in de totale strategie van een onderneming. Dat betekent om te beginnen dat niet alleen de kostenkant in overweging wordt genomen, maar ook de opbrengstenkant.

Niet alleen gericht op een betere reputatie, maar ook en vooral op de ontwikkeling van duurzame producten en diensten.

Duurzaamheid als concurrentievoordeel?

Vooralsnog is de bereidheid van consumenten om voor duurzaamheid te betalen zeer gering.

Daarnaast is het moeilijk om met zekerheid te stellen dat individuele producten en diensten per saldo een positieve bijdrage aan het milieu en de samenleving leveren. Duurzaamheid is een belangrijke maatschappelijke trend en het helpt als retailers consumenten helpen duurzamer te worden zonder dat zij daarvoor veel moeite moeten doen of geld betalen.

“Het uiterst duurzame gebouw heeft een vriendelijke paviljoenachtige sfeer, met hoge transparante gevels die een open en uitnodigend karakter hebben naar de directe woonomgeving en het openbare parkeerterrein. De enorme gelamineerde houtconstructie, het gekromde vegetatiedak en de opvallende luifel zijn prachtige architectonische eyecatchers die het duurzame karakter van deze supermarkt maximaal versterken” …

“Jumbo Leussink heeft ingezet op het allerhoogste duurzaamheidscertificaat BREEAM Outstanding.

Een prestatie van formaat die getuigt van visie en ondernemerschap. De architect heeft deze ambitie maximaal vertaald naar een onderscheidend en functioneel ontwerp. Deze supermarkt ademt kwaliteit in al zijn facetten” …

Binnen de retail biedt het vastgoed daarom een prachtig aanknopingspunt voor verduurzaming. Van een gebouw is met zekerheid te berekenen of het klimaatneutraal is, dan wel een positieve bijdrage levert aan de CO²-uitstoot.

Geen greenwashing, want geobjectiveerd.

Kostenverlagend want op termijn verdient de investering zich terug.

En niet in de laatste plaats, zichtbaar voor de klant, zonder dat deze meer betaalt voor individuele producten. Het niveau van dienstverlening stijgt, “feel good” voor de consument die wel de lusten en niet de lasten van duurzaamheid geniet.

Compliance, kostenverlaging en een concurrentievoordeel voor de retailer ineen. Nog even en circulair vastgoed wordt de norm. Zo snijdt het mes echt aan vele kanten.

Duurzaamheid van supermarktvastgoed kent meerdere dimensies. Het gaat niet alleen om ‘meetbare’ duurzaamheidsaspecten en circulariteit, maar ook om de toekomstbestendigheid van de locatie zelf. Is de supermarkt over vijftien jaar nog steeds op deze locatie gevestigd met een succesvolle exploitatie?

Deze vraag moet in mijn beleving leidend zijn bij de ontwikkeling van nieuw supermarktvastgoed.

De bouw en realisatie van duurzaam supermarktvastgoed vraagt dus om voorspellend vermogen over het functioneren van de supermarkt. Kennis

13 nr. 1 december 2021

van marktgebieden is daarvoor noodzakelijk, maar ook inzicht in nieuwe consumententrends en de manier waarop die vertaald worden in koopgedrag.

Online wordt ook in de supermarktsector een steeds belangrijker verkoopkanaal.

Wat betekent dit in de toekomst voor de vereiste schaalgrootte van supermarkten?

Versafdelingen zijn ‘the battle ground’ waar de oorlog om marktaandeel tussen formules wordt uitgevochten. Wat betekent dit voor de duurzaamheid van een supermarkt?

Jonge consumenten hechten veel meer belang aan duurzaamheid en circulariteit en zullen boodschappen willen doen in supermarkten die hier aandacht aan besteden. Dit zal zich in de toekomst niet alleen vertalen naar vergroting van dit thema in het assortiment van de winkels, maar ook in het duurzaamheidsbeleid van formules.

Duurzaamheid wordt daarmee steeds meer een troef om de gunst van de consument.

Lidl snapt dat heel goed en is druk het winkelbestand op een indrukwekkende manier te verduurzamen, bijvoorbeeld met volledig demontabele winkels, aandacht voor stikstofopname door aanplanting van olifantengras en gebruik van oude polo’s van personeel voor isolatie van de muren. Ook supermarktondernemers zien duurzaamheid als steeds belangrijker onderdeel van hun bedrijfsvoering. Jumbo Leussink is hiervan een ultiem voorbeeld. Van harte hoop ik dat we bij de uitverkiezing “Mooiste nieuwe Supermarkt van Nederland” steeds meer winkels zien die ‘outstanding’ presteren op gebied van duurzaamheid en circulariteit.

Eerste circulaire tennisbal ter wereld maakt tennis en padel sustainable Door: Paul Blonk

Na voetbal is tennis in Nederland de meest populaire sport. Maar hoeveel mensen weten dat er jaarlijks miljoenen tennisballen bij het afval terecht komen en zo een vervuilende bijdrage leveren aan het milieu? Dat moet anders, zo vinden ze bij Renewaball dat de eerste volledig circulaire tennisbal ter wereld heeft ontwikkeld.

‘De Renewaball moet de nieuwe norm zijn voor alle tennisballen in de wereld.’

In clubverband telt Nederland ruim 600.000 mensen die tennissen of padel spelen. Jaarlijks gebruiken die met z’n allen zo’n 5,5 miljoen tennisballen. Een aanslag op het milieu, want het aantal ballen dat een tweede leven krijgt is niet hoger dan 70.000, zegt managing director Hélène Hoogeboom van Renewaball.

Het bedrijf ontwikkelde de eerste volledig circulaire

tennisbal ter wereld.

“Ruim negentig procent van de in ons land bij tennis en padel gebruikte ballen verdwijnt bij het vuilnis. Wereldwijd zijn de cijfers nog hoger met wel 325 miljoen tennisballen die bij het afval belanden. Slecht voor het milieu, want een tennisbal bestaat uit allerlei componenten die niet of nauwelijks worden afgebroken”, aldus Hoogeboom. De vervuiling begint al bij het fabricageproces.

“De onderdelen van de klassieke tennisbal worden over de hele wereld gemaakt: de wol komt uit Nieuw-Zeeland en het gebruikte rubber uit Azië. Een tennisbal heeft al tachtigduizend kilometer afgelegd voor hij in een blikje in Europa wordt afgeleverd. In de huidige tijden waarin vliegen onder vuur ligt en we de CO²-uitstoot willen verminderen, is het belangrijk dat iedereen zich realiseert hoezeer tennisballen het milieu belasten.”

Volledig circulair

De oprichters van Renewaball zorgen ervoor dat de tennisbal niet in het milieu belandt, maar een tweede leven krijgt. Door ingezamelde tennisballen volledig te recyclen, kunnen deze als grondstoffen voor nieuwe duurzame exemplaren worden gebruikt.

“Een tennisbal bestaat uit rubber, polyester, nylon en wol”, legt Hoogeboom uit. “Wij hebben een methode ontwikkeld om de verschillende bestanddelen van de tennisbal te scheiden. Wij verzamelen, versnipperen en scheiden gebruikte ballen, verwerken het rubbergranulaat en vilt en maken vervolgens met biovilt-doek een nieuwe bal: de eerste volledig circulaire tennisbal ter wereld. Als alle 5,5 miljoen tennisballen in Nederland circulair zijn, zijn we in staat de CO²-uitstoot met maximaal 970.000 kilo te reduceren.”

CARTOON

Managing director Hélène Hoogeboom van Renewaball: ‘Van de 5,5 miljoen tennisballen die jaarlijks in Nederland worden gebruikt, belandt ruim negentig procent bij het afval.’

14 nr. 1 december 2021

De nieuwe norm

Als het aan Hoogeboom ligt, wordt het gebruik van de ballen voor het spelen van tennis en padel compleet sustainable. “We willen dat het volledig recyclen van alle tennisballen in de wereld de nieuwe norm wordt. Dit kan op verschillende manieren worden gerealiseerd.

Allereerst moet de problematiek bekend worden bij zo veel mogelijk mensen. Daarna moeten we hen bewegen er iets mee te dóen.

Dat kan door Renewaballs te kopen of, als er al mee wordt gespeeld, dat iedereen te laten weten. Door een gedragsverandering teweeg te brengen, kunnen er op het gebied van CO²-uitstoot en milieuvervuiling nog enorme stappen worden gemaakt.”

Renewaballs zijn te koop online, bij tennisclubs en in sportwinkels.

Steun van World Tennis Tournament Het prestigieuze ABN AMRO World Tennis Tournament steunt het gebruik van de circulaire tennisbal en ABN AMRO neemt graag het voortouw in het verduurzamen van de tennissport. Dat doet de bank door bij tennisverenigingen inzamelbakken te plaatsen voor oude tennisballen, waar vervolgens weer nieuwe Renewaballs van worden gemaakt. “ABN AMRO promoot ons, draagt onze boodschap uit en steunt het gebruik van de Renewaball”, zegt Hélène Hoogeboom.

“Voor het toernooi van 2022 krijgt de samenwerking opnieuw een vervolg!”

Het 49e ABN AMRO World Tennis Tournament vindt plaats van 5 tot en met 13 februari 2022 in Rotterdam Ahoy.

FRIED VAN DE LAAR

BOUWT VOORUIT AAN DE TOEKOMST

IIIIII

,

,

VVV

CO2 I

, DD FFFFF

, LLLL GGGGG

WWW.FRIEDVANDELAAR.NL ADVERTENTIE

INVESTEER IN UW TOEKOMST WETEN HOE WE UW PAND KUNNEN VERDUURZAMEN?

Warmtebouw realiseert door middel van duurzame technische installaties een gezond en behaaglijk binnenklimaat in uw pand(en). Of er nu kleine ingrepen of complexe oplossingen voor nodig zijn, wij zorgen ervoor dat uw gebouwen klaar zijn voor de toekomst.

DUURZAAM@WARMTEBOUW.NL

WARMTEBOUW.NL

ADVERTENTIE

15 nr. 1 december 2021

Wij wensen alle retailers een succesvol en circulair

2022 Circulariteit

op weg naar een duurzame toekomst