MEEKIJKEN OVER DE SCHOUDER VAN.. Carl de Keyzer Tijd is een belangrijk element in het
Deel 1
werk van Belgische fotograaf Carl de
Tijdreiziger
Keyzer. In zijn beelden streeft hij naar eeuwigheidswaarde. Met zijn projecten
Als Carl De Keyzer niet maandenlang op
ontstijgt hij de actualiteit, maar weet
pad is vertoeft hij hier, in zijn prachtige huis
die tegelijkertijd exact te gebruiken.
met aangrenzende studio aan de rand van
Bovenal: Carl de Keyzer duikt als een
Gent. De benedenverdieping van de studio is
tijdreiziger in zijn onderwerpen. Hij
gereserveerd voor De Keyzers grootste hobby:
reisde als propagandafotograaf door de
synthesizers. De bovenverdieping herbergt
Sovjet-Unie, volgde de voetsporen van
het levenswerk van de 53 jarige fotograaf. De
Karel de Keizer en trok als reisgids-
archiefkasten puilen uit van de negatieven
fotograaf door Congo. Voor zijn nieuwe
en prints. Op tafel liggen de prints van zijn
project Moments before the Flood reisde
laatste project, Moments before the flood,
hij naar de toekomst. Zijn langdurige
onheilspellende beelden waarin De Keyzer
Het eerste dat opvalt als je door je werk gaat,
projecten, gemiddeld drie jaar, gaan
vastlegt hoe Europa omgaat met de dreiging
is de enorme veelzijdigheid, van onderwerpen
over grootse thema’s: religie, kolonia-
van de klimaatopwarming. ‘Voor Moments
maar ook van stijlen.
Kies je bij nieuwe projecten eerst een andere
lisme, communisme. Maar daar moet
had ik zo’n 30.000 verschillende opnames.
‘Ik verveel me nogal snel. Ik vind mezelf nogal
stijl of onderwerp?
men niet te zwaar aan tillen. ‘Ik neem
Daarvan heb ik er 800 bewerkt en afgedrukt.
vervelend na een tijd, dan wil ik weer iets
‘Dat is een mix van verschillende factoren.
mezelf niet zo serieus.’ Een interview
Zelf heb ik er 400 uitgekieperd, de overige
anders doen. Ik ben geen fotograaf die in 1987
Het kan beginnen met een nieuwe techniek.
in vier delen met een goedlachse foto-
400 heb ik aan een aantal mensen laten zien,
een boekje heeft gemaakt in zwart-wit in India
De fotografie is erg schatplichtig aan nieuwe
graaf die de tijd altijd heeft willen be-
waaronder mijn huidige vriendin, David van
met ingeflitste foto’s en die dat dertig jaar
technieken. Moments before the flood had ik
strijden.
Reybroek en een aantal Magnum fotografen.
later nog steeds doet. Er zijn veel fotografen
tien jaar geleden niet kunnen doen, nu pas
Die laat ik dan de beste foto’s uitzoeken. Met
die dat doen. Dat heeft ook veel voordelen
zijn er camera’s die tot 80 miljoen pixels gaan.
film was het iets minder, nu schiet ik 2, 3
natuurlijk, omdat je dan een herkenbare stijl
Dan kun je pas met dat soort detaillering
keer zo veel. Ik doe verder alles zelf; scannen,
hebt. Mensen herkennen mijn werk ook hoor,
gaan werken. Moments is samengesteld
bewerken, photoshop, printen.’
omdat de manier van kijken hetzelfde blijft,
uit foto’s met verschillende belichtingen,
Morfa Nefyn, UK. 2009 Uit de serie Moments before the Flood
maar de techniek is anders.’
MEEKIJKEN OVER DE SCHOUDER VAN.. CARL DE KEYZER
om de schaduwpartij eruit te krijgen, de
aangegaan met Orange Telecom in Frankrijk,
komt wel goed, ik weet wat ik doe. Normaal
Als een onheilsprofeet?
onvolkomenheden van de camera op te
die wilde dat ik elke dag tijdens mijn reizen
gesproken toon ik nooit beelden gedurende
‘Ja. Maar het is ironisch grappig bedoeld. Ik
lossen. Dus dat zijn gigantische files.
foto’s online zette. Maar toen ik met deze
de drie jaar dat ik aan een project werk, juist
ben niet diegene die het te serieus neemt,
Het is een soort HDR, high dynamic range,
techniek begon, kende ik die eigenlijk nog
omdat alles evolueert en je tijd nodig hebt om
het zijn andere mensen die dat doen. 2000
een techniek die veel door amateurs wordt
nauwelijks en werden de beelden echt heel
eraan te knutselen. Omdat ik bij elk boek van
is rustig voorbij gegaan en 2012 zal dat ook
gebruikt en je veel op internet vind. Van die
lelijk, kitsch. Daar kreeg ik enorme kritieken
techniek verander, is die techniek telkens heel doen, maar dat vind ik leuk: mensen die zich
hele spectaculaire beelden van kathedralen,
op. Zo van: och ja, die jongen heeft zich al zo
belangrijk voor mij. Maar dat heb je niet direct
van alles in het hoofd halen en anderen op
landschappen, die heel fel van kleur zijn. Een
vaak bewezen, die kan nu wel eens behoorlijk
in de vingers.’
stang jagen omwille van wat dan ook. Ik kan
afgeleide van deze techniek heb ik gebruikt
op zijn bek gaan.
voor Moments.
Dat was echt heel hard. Ik schrok er zelf ook
Hoe ontstaan je nieuwe projecten?
Spelend, een beetje esthetisch, kunstig,
Voor dit project was ik een samenwerking
een beetje van, maar ik zei: jongens rustig, het
‘Bij mij is het vaak een toeval, een klein
journalistiek.’
gewoon niet laten om daar iets mee te doen.
dingetje dat me opvalt. Een klein zaadje dat gaat rijpen. Plots wordt dat iets groots
En dus met een flinke dosis ironie?
en besluit ik me daar weer drie jaar aan te
‘Ja, dat moet er altijd wel inzitten. Want ik
wijden. Ik denk daar niet over na, dat komt
neem mezelf niet zo serieus. Ook mijn eigen
vanzelf. Ik zit niet met mijn neus in de boeken,
onderwerp relativeer ik. Je kunt niet zoiets
heb ook heel lang geen fotoboeken gekocht
groots als Homo Sovieticus of God Inc. doen als
omdat ik me niet wilde laten beïnvloeden door
je dat 100 % serieus opvat. Dat moet je van te
anderen.
voren al incalculeren, anders wordt het bela-
Bij Moments was het gewoon een opdracht
chelijk.’
voor het concertgebouw in Brugge over de Belgische kustlijn. Tegelijkertijd had je toen
Waarom kun je dat niet doen?
al die artikelen, rampscenario’s over global
‘Omdat het een beetje onzinnig is om Het
warming, Al Gore. Dan ga je op een andere
Geloof of Het Communisme aan te willen pak-
manier naar de zee kijken. Dat wilde ik
ken. In mijn projecten laat ik ook maar frag-
vertalen, wat overdrijven. Ik beeldde mij in
menten, korte ontmoetingen zien. Sommige
dat het einde der tijden in aantocht was. Ik
mensen nemen mijn werk wel heel serieus,
hou daar wel van. In 1999 heb ik een boek
maar ik ben de eerste die daar van schrikt.’
gemaakt over het einde van de tijd, nu in 2012 Thames estuary, UK. 2009 Uit de serie Moments before the Flood
ook.’
MEEKIJKEN OVER DE SCHOUDER VAN.. CARL DE KEYZER
Hoe evolueert zo’n project als Moments? Dat
gemaakt om die ideologieën te visualiseren
achtergrond goed werkt.’
dat zijn vaak flauwe beelden.’
begon als opdracht over het water langs de Bel-
en die blijven meestal gewoon staan. In
gische kust, maar dat werd veel meer.
België staan bouwwerken uit de 8e eeuw
Je ensceneert niet, maar je maakt een theater-
In een interview zei je dat je niet mag manipule-
‘Mijn eerste idee was om alleen water te
tot de 20e eeuw plompweg naast elkaar. Die
achtergrond waar mensen alleen maar in hoe-
ren?
fotograferen, echt alleen water, zelfs geen
ongewilde combinatie vind ik heel boeiend,
ven te lopen?
‘Manipuleren is een veelzijdig begrip. Ik vind
strand. Ik wilde dat doortrekken naar heel
zeker als mensen daar iets mee gaan doen,
‘Inderdaad. Het is een soort muizenval. Maar
niet dat je mag ensceneren. Het hangt er erg
Europa omdat ik België dan toch maar wat
dan krijg je vaak hele interessante visuele
ik ben altijd met grote camera’s bezig, ik
vanaf in welke hoedanigheid je het doet. Als
klein vond.’
elementen. Dat wordt bijna surrealisme,
verberg me niet achter struiken ofzo. Ik sta
je als fotojournalist in Irak of Afghanistan zit
ongewild surrealisme. Ik ben niet zo’n fan
er gewoon pal voor, dit is mijn standpunt, en
en je hebt een nieuwsfeit gefotografeerd dan
Daar begint het al, het moet groter?
van surrealisme omdat dat vaak veel te
die foto wil ik maken. Daar wijk ik geen meter
moet je daarvan afblijven vind ik. Zelfs al is
‘Bij mij is dat altijd zo. Het begint met een
gekunsteld is, zoals Dali, maar het ongewilde
vanaf. Mensen zien mij, soms lopen ze weg en
het maar een soldaat die nog eens zijn helm
klein dingetje en plots wordt het groot. Na 2,
surrealisme vind ik fantastisch.’
wordt het minder interessant. Soms gebeurt
moet opzetten. Maar mijn projecten hebben
3 reizen, mensen te zien op stranden, kon ik
er iets wat je niet verwacht, waardoor het
meestal geen fotojournalistieke waarde, die
het toch niet laten om mensen te fotograferen. Het surreëele van de realiteit?
interessanter wordt. Soms verdrijf ik mensen
zijn vaak heel abstract, op Zona na, daar heb
Dat heeft te maken met mijn roots, de
‘Ja, het absurde. Ik probeer dingen te zien
ook en heb ik ze net waar ik ze wil.’
ik die verantwoordelijkheid wel een beetje
fotodocumentaire richting. Ik heb wel veel
waar mensen gewoonlijk aan voorbij lopen.
minder mensen gefotografeerd dan in Congo
Ik begin altijd met een achtergrond. In die zin
In die zin stuur je het ook wel?
Maar ik doe het niet omdat ik merk dat je dan
natuurlijk. Slechts hier en daar een mens,
ben ik nogal theatraal en vrij eenvoudig qua
‘Ja ja, zeker. Gewoon door ergens te staan.
beelden krijgt die volgens de beperkingen van
maar ik heb me echt moeten inhouden om
opbouw in mijn beelden. Mijn achtergrond is
Midden op een dansvloer bijvoorbeeld. Dat
je eigen verbeelding tot stand zijn gekomen.
geen massascènes a la Vitali te maken enzo.
altijd een horizontale muur of stadslandschap.
vinden mensen vervelend. Dan heb ik bijvoor-
Ensceneer je niet dan heb je veel kans dat je
Dat werk ken ik gelukkig, dus je trapt er niet
Ik werk nooit met weglopende perspectieven,
beeld een koppeltje gezien dat ik naar de bar
niets hebt, maar als je het wel doet heb je een
in om hetzelfde te gaan doen.’
dat vind ik veel te ingewikkeld (lacht).’
wil krijgen. Als ik dan de dansvloer op ga is
zeker beeld. Dat is misschien wel bruikbaar,
dat het eerste wat ze doen; van de dansvloer
maar nooit fantastisch. Het zal nooit iets zijn
af naar de bar. Dan heb ik mijn foto.’
dat je zal verbazen.
gevoeld.
En toen kwamen er ook bouwwerken in?
Bijna een studioachtergrond?
‘Ja, dat vind ik eigenlijk het boeiendste. Veel
‘Ja. En dan blijf ik daar gewoon een tijdje
van mijn werk gaat over geschiedenis, onze
staan, niet lang, zo’n 5 minuten, niet
Eigenlijk heel sneaky?
die zich zelf maken. Beelden die ik nooit zelf
systemen, de manieren om samen te leven en
meer. Dan heb ik al gezien dat zich daar
‘Ja, een beetje wel soms. Dat gebeurt niet
had kunnen bedenken. Er zijn mensen die
dan vooral de visuele restanten daarvan. Het
iets interessants afspeelt en hoop ik dat
altijd, maar soms werkt het wel. Aanwezigheid
het wel kunnen, ik heb veel bewondering
communisme, religie, kolonialisme, hebben
die mensen zelf een beetje voor acteur
kan soms veel meer veranderen dan mensen
voor cineasten. Maar ik vind mijn beelden
bouwwerken opgeleverd. Er is altijd wel iets
gaan spelen en dat de combinatie met die
vragen te poseren. Dat zie je altijd aan de foto,
sterker als ik het niet doe. Ik heb het ook
De goede beelden die ik maak zijn de beelden
MEEKIJKEN OVER DE SCHOUDER VAN.. KARL DE KEYZER
heel veel romans over en uit die tijd gelezen. Het eerste wat ik deed als ik in bijvoorbeeld Compostella was, was naar het museum voor schone kunsten gaan, naar al die oude schilderijen kijken, zien hoe ze vroeger die stad verbeeldden. Dan ging ik naar buiten en hoopte ik dat die beelden in mijn hoofd bleven zitten en dat ik daar ergens een variant van zou zien. De laatste tijd heb ik het minder gedaan, zoals bij Congo. Dat had wel gekund, er is ontzettend veel over geschreven. Maar ik wilde dat vermijden omdat de Congolese
IVORY COAST, YAMOUSSOUKROU, 2006. The Vatican replica basilica. Foto uit de serie Trinity
geschiedenis zeer ingewikkeld is. Ik moet
nooit gedaan, op een paar portretten na. Er
mensen acteur in je foto willen zijn. Bijvoorbeeld
nieuw project kijken?
eerlijk zeggen, ik begrijp het nog altijd niet
is wel een verschil tussen mise en scene en
de soldaat bij het oude paleis?
‘Bij Moments is er een jaar lang door twee
goed. Het probleem is dat als je dat allemaal
toestemming vragen. In de Sovjet-Unie heb
‘Dat is een beeld uit het project Trinity. De
assistenten research gedaan. Dat was het
weet, de kans zeer groot is dat dat doorsijpelt
ik nooit toestemming gevraagd. In Congo
president van Ivoorkust heeft in de jaren
eerste project dat volledig is gesponsord door
in je beelden. Ik wil niet populistisch doen of
moet je aan iedereen toestemming vragen
zeventig het Vaticaan laten nabouwen in de
anderen, niet door mij. Het was ook een heel
commercieel, maar als je dan verwacht van
anders krijg je last. Dan weet je dat je minder
brousse, wel maar op 90 % qua verhouding.
duur project, 200.000 euro. Dat had ik niet
je kijker dat ze dezelfde bagage bezitten om
spontane beelden kunt maken.’
Nu was er oorlog en werd het Vaticaan
zelf. Die assistenten zijn Europa helemaal
die beelden te begrijpen heb je meestal een
bewaakt door het Franse leger. Dat was totale
afgelopen op Google Earth, hebben miljoenen
probleem. Ik heb dat met sommige projecten
Hoe los je dat dan op? Afwachten?
waanzin. Die soldaat ging zelf als het ware
beeldjes bekeken om te zien wat interessante
wel gedaan zoals met Trinity, dat is daardoor
‘Je vraagt toestemming en dan wacht ik
staan poseren. Ik had geen toestemming
plekken zouden kunnen zijn. Voor de rest
een beetje de mist ingegaan. Mensen wisten
meestal. Als je dan onmiddellijk een foto
gevraagd, ik stond daar gewoon foto’s te
zat hier niet zoveel filosofische of literaire
niet hoe die Tableaux d’Histoire eruit zagen.’
maakt wordt het niets. Je wacht, babbelt een
maken. Dat zijn beelden, situaties, die veel
voorbereiding bij.
beetje. Dan gaan ze vanzelf weer iets doen dat
sterker zijn dan wat je er ooit zelf van kunt
Dat was bij Homo Sovieticus, God Inc. en
Dat was te intellectueel?
interessant kan zijn.’
maken.’
Europa wel het geval. Bij Europa beeldde ik
‘Te intellectueel, te conceptueel. Ik hou wel
mij in dat ik rondliep in de zestiende eeuw: ik
van concepten. Dat is wat je nu moet doen,
ben Keizer Karel, Carl de Keyzer. Ik heb toen
het gaat minder om de manier waarop, meer
In sommige van je beelden zie je eraan af dat
Wat komt er bij de voorbereidingen voor een
MEEKIJKEN OVER DE SCHOUDER VAN.. CARL DE KEYZER
om het concept. Maar daar mag je niet te ver
safariparken te zien, maar vind je alleen maar
Je bent lange tijd bezig geweest met een soort
beeldje van mij bij, wie weet. Eigenlijk weet
in gaan want dan verlies je de band met de
ruïnes, slechte wegen en oorlog. Dat is echt
eeuwigheidswaarde aan je werk mee te geven.
ik zeker dat er één of twee jaar na mijn dood
kijker.’
schrijnend.’
Doe je dat nog?
misschien nog wel eens een retrospectief
‘Ja en nee. Zo arrogant ben ik wel dat ik hoop
wordt georganiseerd in het beste geval, maar
Het concept van jouw Congoboek was een reis-
Eigenlijk heb je met al je projecten gepoogd
dat mijn beelden zullen overblijven. De archi-
dan is het afgelopen. Dus daar denk ik eigen-
gids maken zoals die in die tijd hebben bestaan?
door de tijd te reizen. Als reisgidsfotograaf in het
veringswaarde vind ik nog altijd heel belang-
lijk niet meer aan.
‘Ja, zeer simpel. Het hoeft ook niet ingewik-
Congo van de jaren 50, als Karel de Keyzer door
rijk. De beelden die ik nu maak gaan 200 jaar
Ik streef nog wel altijd naar een vorm van uni-
keld te zijn. Bij Homo Sovieticus heb ik me
Europa.
mee, zelfs als die in het volle zonlicht zouden
versaliteit. Ik probeer geen tijdsgebonden din-
voorgenomen: ik loop als een Pravda fotograaf
‘Ik vond het altijd boeiender om mezelf terug
hangen. Terwijl dat in feite onzin is, over 200
gen te fotograferen, een reclamebeeld of auto
rond in de Sovjet Unie. God Inc. was in de stijl
te plaatsen in een verleden. Nu met Moments
jaar kijkt niemand meer naar mijn beelden. In
die over vijf jaar al ouderwets is. Maar vroeger
van Robert Capa, de jaren zestig, met twee
heb ik dat voor het eerst naar de toekomst
het beste geval als er een overzichtstentoon-
dacht ik dat ik beelden kon maken die de tijd
zware flitsen, zoals de stijl van Life magazine.
gedaan. De cover is duidelijk Science Fiction.
stelling is over België of Europa, dan zit er één konden overstijgen, dat ik als fotograaf sterk
De opkomst van de evangelisten, fireball prea-
Al mijn boeken zijn geïnspireerd op bestaande
chers, dat was allemaal jaren zestig. Dus ik
boeken. Europa was geïnspireerd op een boek
wou echt een Life magazine boek maken.
uit 16e eeuws Florence, Homo Sovieticus een
Bij Congo was het uitgangspunt een reisgids,
propagandaboek uit 1932, God Inc. een Life
daar bestonden vier edities van, van 1954 tot
Time cover uit de jaren zestig, East of Eden
58. Ik ben geboren in 1958 dus die heb ik
een bladzijde uit de bijbel, de verdrijving uit
genomen. Dat was een soort Michelin gids,
het paradijs.’
een Lonely Planet van die tijd, waarin heel mooi beschreven stond waar je kon logeren,
Is dat bij toeval gekomen?
bijvoorbeeld in het klooster, waar een garage
‘Dat is begonnen met mijn liefde voor het
van Peugeot of van Renault was, een waterval,
sociaal-realisme, de propagandakunst. Toen
een zwembad, alsof je Zuid-Frankrijk bezoekt.
dat mooi werkte heb ik het met andere boeken
Dat was toen ook zo. Je had wegen, overal
ook gedaan. Ik laat bijna altijd de vormgever
hotels, dat was rondreizen zoals hier. Iets
eerst iets maken, maar vaak kom ik dan terug
dat vijftig jaar later natuurlijk volkomen
met mijn idee dat geïnspireerd is op een
anders was. Congo was een soort Belgisch
boek.’
Utopia, mooier dan België zelf. Vijftig jaar later krijg je geen feeërieke landschappen en
Leopoldville (Kinshasa) 2009. Lovanium Uit de serie Congo (Belge)
genoeg was om de datering tegen te gaan. Ik
Inc. zijn gedateerd. Ondanks het feit dat ik
heb gemerkt dat dat niet gaat.
geen stijl heb gebruikt van dat jaar, maar al
De tijd is meer en meer een onderwerp
heb teruggegrepen op iets uit het verleden
voor me geworden. Ik heb er altijd tegen
– waardoor je die actualiteit ontkracht – zijn
gevochten, geprobeerd het weg te drukken,
die pogingen niet gelukt. De tijd gaat immers
maar als ik nu kijk naar mijn India boek,
altijd maar verder.’
dat is gedateerd, Homo Sovieticus, zelfs God
Calcutta. India 1986 Uit de serie India