✽ actueel
❞
‘Ik ben de lichtste predikant van Nederland’
Vooral vrouwen van veertig branden kaarsjes op Mijnkerk.nl
‘de kunst is om oppervla 12
533717.indd 12
25-11-2013 11:56:27
Mijnkerk.nl richt zich op de Telegraaf-lezeres ✽ Waar de moderne burgerij op zondagochtend massaal het warme bed verkiest boven een koude kerk, doet dominee Fred Omvlee met de lancering van het nieuwe PKN-initiatief Mijnkerk.nl een dappere poging om online een gemeenschap te vormen. “Wij willen niet evangeliseren.” De eerste tienduizend bezoekers zijn binnen. Tekst: Evert te Winkel & Marleen Stelling Beeld: Marco Versteeg
W
e zijn in huize Omvlee, in het Noord-Hollandse dorp Monnickendam. De sfeer in huis is artistiek, bijzonder. De vloerbedekking bestaat uit niets anders dan gelakt beton en op de muren zijn houten platen gespijkerd. Donkere knoesten schijnen door de lichte verf heen. Links van de piano hangt een schilderij van een aanrecht tijdens de afwas. Met grove penseelstreken is een theeglas met sop erop afgebeeld. Terwijl wij in de eetkamer rondkijken, spoelt Fred Omvlee kopjes af in de ‘echte’ keuken. Even later komt hij binnen met drie mokken en plakken kruidkoek op een dienblad. We nemen plaats op de lange, houten banken naast de lange eettafel. Hier zit Omvlee normaal gesproken met zijn vrouw en vier kinderen – de oudste is zeventien, de jongste elf. Wat de kinderen van het werk van vader vinden? “Ja, stom,” zegt de onlinepredikant van Mijnkerk.nl, en tevens beheerder van acht Twitteraccounts grijnzend. “Kinderen houden meestal niet van ouders die hip doen. Maar stiekem waarderen ze het wel hoor, dat weet ik. Wanneer ik bijvoorbeeld een bericht like van God, een satirisch Facebookaccount, vinden ze dat wel weer leuk.”
rvlakkig te zijn’ 533717.indd 13
Veertigers Het succes van Mijnkerk.nl staat of valt niet met de al dan niet gekregen waardering van zijn tieners. Het zijn vooral vrouwen van veertig die zich online laten zien, meldt Omvlee. Op de website kunnen zij hun zorgen kwijt over scheidingen, kinderen en meer. “We willen naar mensen uitstralen dat hun verhaal er mag zijn, in alle gebrokenheid. Troost en erkenning, dat is belangrijk.” Omvlee surft naar de website en klikt op de rubriek ‘kaarsjes’. Hij leest voor: “Voor mijn lieve, humoristische tienjarige zoon, die ondanks zijn gezondheidsproblemen en leerproblemen toch blij en positief in het leven staat.” Dit is één van de gemiddeld vijf virtuele kaarsjes die per dag worden aangestoken. Ook in de rubriek ‘gebedsvragen’ is genoeg ruimte om smart en ellende te delen. “Het doet mensen goed om hun verhaal te vertellen, maar ook om te lezen wat een ander meemaakt.” Waarom? Om dezelfde reden dat het Amerikaanse televisieprogramma Dr. Phill miljoenen mensen wereldwijd aan de buis kluistert? Omvlee lacht. “Ja, dat denk ik wel. Je kunt je eigen leven spiegelen aan de verhalen van de andere bezoekers en denken: dan valt mijn verdriet nog best mee. Of: ik ben niet de enige met narigheid.” Dat het branden van kaarsen eerder katholiek aandoet dan protestants, is volgens Omvlee achterhaald. Als voorbeeld noemt hij zijn tachtigjarige, gereformeerde moeder uit Apeldoorn, die volgens hem “niets anders doet dan de hele dag kaarsjes branden voor iedereen.” “Een uitnodigend dorpsplein”, zo omschrijft Omvlee zijn site Mijnkerk, “be-
13
25-11-2013 11:56:38
✽ actueel gaanbaar voor iedereen”. Zelf blijft hij duidelijk over zijn geloof: “Ik ben van origine gereformeerd en ik voel me nog steeds een jongen van Here Jezus. Een warm oergevoel draag ik bij me, ik ben altijd welkom bij God. Het is vanuit datzelfde geloof dat ik totale acceptatie nastreef voor de mensen om me heen. Ik stel geen voorwaarden en probeer geen oordeel te vellen. Denk aan de pijnpunten van veel kerken: homoseksualiteit, euthanasie, enzovoorts, ik ben er allemaal vóór.”
Telegraaflezers Ook tijdens ons gesprek stromen de berichtjes binnen. Ploink! Niet alleen reacties op Mijnkerk zijn het, maar ook privéberichten op Facebook. De herder 2.0 kan het niet laten even te spieken. “Een vrouw uit Suriname klopt aan voor hulp,” legt hij ons uit. “Ze heeft een heel praktische vraag, eigenlijk. Ze wil naar Nederland verhuizen maar weet niet hoe. Zo’n vraag kwam er laatst ook van een vrouw uit Noorwegen. Ik zou gisteren met haar skypen, maar ze kwam niet opdagen.” Omvlee luistert en verwijst de vrouwen door. Soms gaat het contact zelfs verder dan het sturen van berichten. Deze week heeft de predikant een offline afspraak gepland staan met een ‘kerklid’ dat in een sociaal isolement zit. Het zal zijn eerste huisbezoek worden namens Mijnkerk. Na veel
❞
‘De Volzin-lezer valt niet binnen de doelgroep’
mailen en skypen leek het hem een goed idee om gewoon langs te gaan bij de dame in kwestie. “Ik wil haar in contact brengen met iemand anders in haar omgeving, een soort buddy, zodat de twee een beetje naar elkaar kunnen omkijken.” Fred Omvlee is er maar druk mee, met die vrouwelijke veertigers – de grootste groep bezoekers van Mijnkerk. Vrouwen in de veertig “hebben behoefte aan verbinding, zijn online en ze hebben tijd”, verklaart hij hun interesse. De doelgroep van de internetkerk is echter in intentie breder. Het platform wil zich richten op de zogeheten moderne burgerij. “Kort door de bocht zijn dat lager- en middenopgeleiden. Als zij De Telegraaf niet lezen, dan wel het huis-aanhuisblad. De Volzin-lezer valt dus niet direct in de doelgroep. Onze bezoekers zijn niet in brede zin spiritueel geïnteresseerd, maar zij hebben op specifieke momenten een religieuze behoefte. Ze gaan niet
naar de kerk op zondag, maar ze zijn wel sociale media-vaardig.” Onderzoeksbureau Motivaction begeleidde Omvlee onder andere bij de opstart van de online kerk. Het bureau onderscheidde acht zogenaamde mentality milieus in Nederland en ontdekte eerder al dat de Protestantse Kerk Nederland (PKN) de moderne burgerij amper bereikte. Hierin lag een kans. Tijdens de ontwikkeling van de website werd beeldmateriaal steeds aan een groep proefpersonen getoond. Eerlijkheid en transparantie waren de belangrijkste punten voor hen, zo bleek. “Vandaar dat het PKN-logo goed zichtbaar op de website staat,” zegt Omvlee. “Zo is de ‘afzender’ van de website meteen duidelijk. Mensen willen niet het gevoel hebben dat er een addertje onder het gras zou kunnen zitten.” Naast transparantie heeft de doelgroep vooral behoefte aan medeleven op moeilijke momenten, zoals bij ziekte, verlies van baan of bij relatieproblemen. Doordat deze groep vaak niet is aangesloten bij een kerkelijke gemeenschap, komt ze wat medeleven tekort.
Kritiek Na de lancering van Mijnkerk in oktober schroomde religieus en minder religieus Nederland niet ongezouten kritiek te geven. Zo zou de site te weinig aandacht
Stola van dominee Omvlee met de vignetten van Twitter en Facebook.
14
533717.indd 14
25-11-2013 11:56:44
Tekst: Evert te Winkel en Marleen Stelling Beeld: PKN/ Marco Versteeg
hebben voor de aloude bijbelverhalen, vond onder anderen Ad van Nieuwpoort, predikant in Bloemendaal en initiatiefnemer van Zingeving Zuidas in Amsterdam. Ook was er commentaar op de aankleding en de kosten van de website. De kritiek raakt Omvlee. “Het zijn zure reacties,” verzuchtte hij een week voor onze afspraak al aan de telefoon. “Men neemt niet de moeite om zich te verdiepen in de doelgroep die we willen bereiken met dit project. Doe je dat wel, dan zie je dat de keuze voor bijvoorbeeld het uiterlijk van de site, juist heel bewust is gemaakt.” En hoe zit het met de kritiek op het gebrek aan diepgang? “Het is ook een kunst om oppervlakkig te zijn. We willen niet evangeliseren. Dat doen anderen al.” Als voorbeelden noemt Omvlee de website van de Evangelische Omroep (EO.nl) en de zendingsorganisatie Agapè.nl. “En als bezoekers toevallig wel behoefte hebben aan meer, kunnen we een doorgeefluik zijn, maar bij ons is het lichtvoetiger.” De kritiek kwam voor Omvlee en zijn team (webredacteur Adrie Stemmer en communitymanager Bram Dijkstra-Geuze) overigens niet helemaal onverwachts. “Vooraf zeiden we nog tegen elkaar: als er vanuit de traditionele kerken geen kritiek op Mijnkerk komt, hebben we iets niet goed gedaan.” De dominee hoort het commentaar aan en zet ondertussen zijn missie voort. Mijnkerk moet een warm bad zijn, vindt hij. “Feel good, dat moet het uitstralen.” Het is nog de vraag of de site daadwerkelijk mensen met elkaar in contact brengt en een offline gemeenschap tot gevolg zal hebben, weet Omvlee. “Het organiseren van offline ontmoetingen staat wel op onze verlanglijst voor de komende jaren. Bijvoorbeeld bij IKEA of bij Hema.” Omdat je moet zijn waar de mensen zijn, dat is het motto.
Uniek Een plek op internet zijn waar iedereen welkom is, is een mooi streven. Maar wat onderscheidt Mijnkerk dan van bijvoorbeeld Facebook? Een legitieme vraag als je bedenkt dat de PKN jaarlijks een ton in het online project wil stoppen. Gek genoeg heeft Omvlee niet direct een pasklaar antwoord op de vraag. “Mijnkerk is in-
derdaad een community website, maar we noemen het kerk.” Logisch, vindt hij zelf: de gebruikers maken het tot een kerk. “Wij zijn zelf een onderdeel ervan, van de kerk van alle tijden en plaatsen.” Aan de eettafel leggen we Omvlee uit hoe sociologen als Emile Durkheim en zijn navolger Robert Merton het begrip ‘kerk’ benaderen. Volgens hun theorie zijn er drie dingen nodig om iets een kerk te kunnen noemen: een gemeenschap, de overdracht van een bepaalde overtuiging en groepsspecifieke rituelen. “Als je het op die manier uitlegt, ligt het zwaartepunt van Mijnkerk wel op de gemeenschap,” reageert Omvlee ietwat van zijn stuk gebracht. “We vinden contact met elkaar maken en verbinding leggen erg belangrijk. Je zou kunnen zeggen dat op Mijnkerk de koffie ná de viering belangrijker is dan de wijn tijdens de dienst.” Een zwart-witte, hier en daar grijs wordende hond komt tijdens het gesprek de kamer binnen gesjokt. Zijn gewrichten zijn met de jaren stram geworden. We bekijken hem vertederd. “Eigenlijk is het een lelijke, oude hond,” zegt Fred Omvlee. Dan aait hij het beest en knipoogt. “Maar het is wel ónze hond. Ze heet Panda.” Een warme, oprechte man – zo komt Omvlee over. Hij wil het allemaal heel graag goed doen, voor iedereen. “Ik geloof in de diversiteit van kerken, of het nu gaat om de Tridentijnse mis, gospeldiensten, Taizé of Heidelbergse Catechismus.” Lachend voegt hij toe: “Maar ik noem mezelf wel eens de meest lichte predikant van Nederland.” Jaren geleden startte hij zijn kerkdiensten met muziek van Elvis Presley. Het opzoeken van verschillende werelden en deze samenbrengen, daar houdt hij nog steeds van.
Dominee en vader De komende jaren wil Omvlee Mijnkerk verbeteren door vooral nieuwe ideeën op
❞
‘Kritiek bewijst dat we goed bezig zijn’
te doen en te lanceren. Hij wil overal zijn neus laten zien, op Twitter maar ook op kerkelijke symposia. “In het begin is dat eng, maar het brengt je wel ergens. Juist door Twitter en Facebook leren dominees elkaar kennen, waardoor ze elkaar minder verketteren en meer met elkaar verbinden.” Het lijkt Omvlee gemakkelijk af te gaan. Hij vertelt over zijn werk met flair en oprechte zelfverzekerdheid. Contact met de online volgers neemt hij bloedserieus. “Binnen 24 uur reageren is mijn streven,” zegt hij. Of dat te combineren is met het vaderschap? “Zeker. Ik ben dominee Fred Omvlee, voor mij is er geen verschil tussen mijn rol als predikant en mijn rol als vader. Ik verschuil me niet achter een professioneel masker. Dominee Fred Omvlee, dat ben ik.”
.
Nieuw initiatief PKN Mijnkerk.nl is een project van de Protestantse Kerk in Nederland (PKN). Per jaar is ongeveer 100.000 euro voor de website begroot. Dat budget is bijvoorbeeld gelijk aan dat van het nieuwe kloosterproject Nijkleaster in het Friese Jorwert. De website werd, na een aantal maanden proefdraaien op het Facebookaccount (facebook.com/Mijnkerk), gelanceerd op de avond van 16 oktober. Tijdens de lancering van de website die plaatsvond in de kapel van de Evangelische Omroep in Hilversum, ontving Omvlee de zegen van PKN-scriba Arjan Plaisier. Zijn eerste online preek werd getoond en veel media-aandacht volgde, Omvlee zag zijn gezicht onder meer op de voorpagina van de gratis krant Metro verschijnen. Met zijn drieën vullen webredacteur Adrie Stemmen, community manager Bram Dijkstra-Geuze en dominee Fred Omvlee een voltijdsfunctie. Tot nu toe leverde de website ruim 14.000 unieke bezoekers op. Enkele honderden mensen kijken dagelijks gemiddeld vier minuten op Mijnkerk. Bijna duizend mensen hebben een kaarsje aangestoken en ongeveer 150 gebedsvragen zijn gedeeld.
15
533717.indd 15
25-11-2013 11:56:50