Αρχεσ οικονομικησ θεωριΑσ γ΄ λυκείου επιμέλεια: κωστΑσ
ευΑγγελινΑκησ
ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ_______________________________________________________________________________
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο :ΒΑΣΙΚΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ
_____________________________________________________________________________ 1
ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ_______________________________________________________________________________
•
3. Οι παραγωγικοί συντελεστές απασχολούνται πλήρως και αποδοτικά. Η καµπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων (Κ.Π.∆.) δείχνει τις µέγιστες ποσότητες ενός αγαθού που µπορεί να παράγει µια οικονοµία, µε δεδοµένη την ποσότητα του άλλου αγαθού.
Η Κ.Π.∆. δε δείχνει την πραγµατική παραγωγή µιας χώρας, αλλά τις παραγωγικές της δυνατότητες, δηλαδή τι µπορεί να παράγει σε συγκεκριµένη χρονική περίοδο. • Κλίση: η Κ.Π.∆. έχει πάντα αρνητική κλίση γιατί, για την αύξηση της παραγωγής του ενός αγαθού, θα πρέπει να µειώσουµε την παραγωγή του άλλου. Αυτό συµβαίνει επειδή οι παραγωγικοί συντελεστές είναι περιορισµένοι και η αύξηση της παραγωγής του ενός αγαθού απαιτεί την απόσπαση παραγωγικών συντελεστών από το άλλο. • Μορφή 1. Ευθεία Το κόστος ευκαιρίας είναι σταθερό, δηλαδή, καθώς αυξάνεται µε σταθερό ρυθµό η παραγωγή του αγαθού Χ, µειώνεται µε σταθερό ρυθµό η παραγωγή του Ψ. Υποπεριπτώσεις A. Τυχαία ευθεία, που σηµαίνει σταθερή απόδοση (αλλά όχι ίδια) των συντελεστών στα αγαθά. (Σχήµα 1) B. Ευθεία που σχηµατίζει µε τους άξονες ισοσκελές τρίγωνο µε κόστος ευκαιρίας σταθερό και ίσο µε τη µονάδα. Οι παραγωγικοί συντελεστές είναι το ίδιο κατάλληλοι για την παραγωγή και των δύο αγαθών. (Σχήµα 2) Αγαθό Χ Αγαθό Χ
Προσοχή:
0
Αγαθό Ψ (Σχήµα 1)
0
Αγαθό Ψ (Σχήµα 2)
2. Κοίλη Το κόστος ευκαιρίας είναι αυξανόµενο. Καθώς αυξάνεται η παραγωγή του αγαθού Χ, αποσπώνται από την παραγωγή του άλλου αγαθού Ψ συντελεστές που είναι όλο και λιγότερο κατάλληλοι για την παραγωγή του Χ. Άρα, για κάθε επιπλέον µονάδα του Χ θυσιάζονται ολοένα και περισσότερες µονάδες του Ψ. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι συντελεστές παραγωγής δεν είναι εξίσου κατάλληλοι για την παραγωγή και των δύο αγαθών. Αγαθό Χ
0
Αγαθό Χ
Αγαθό Ψ (Σχήµα 3)
0
Αγαθό Ψ (Σχήµα 4)
3. Κυρτή Το κόστος ευκαιρίας µειώνεται, δηλαδή, καθώς αυξάνεται η παραγωγή του αγαθού Χ, αποσπώνται από την παραγωγή του άλλου αγαθού Ψ συντελεστές που είναι όλο και περισσότερο κατάλληλοι για την παραγωγή του αγαθού Χ. Άρα, για κάθε µια επιπλέον µονάδα του Χ θυσιάζονται ολοένα και λιγότερες µονάδες του Ψ. (Σχήµα 4) _____________________________________________________________________________ 4
ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ_______________________________________________________________________________
Β. ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΕΞΑΣΚΗΣΗ Β.1. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 1. Ποια είναι τα βασικά οικονοµικά προβλήµατα που αντιµετωπίζουν οι οικονοµίες; 2. Ποιες είναι οι ιδιότητες των αναγκών; Τι γνωρίζετε γι’ αυτές; 3. Τι γνωρίζετε για τους παράγοντες που προκαλούν εξέλιξη και πολλαπλασιασµό των αναγκών; 4. Ποιά αγαθά ονοµάζονται ελεύθερα και ποιά οικονοµικά; 5. Τι γνωρίζετε για τα οικονοµικά αγαθά; 6. Τι γνωρίζετε για τα καταναλωτά και για τα διαρκή αγαθά; 7. Τι γνωρίζετε για τα κεφαλαιουχικά και για τα καταναλωτικά αγαθά; 8. Μπορεί ένα αγαθό να ανήκει σε περισσότερες από µία κατηγορίες; Αναφέρετε παραδείγµατα. 9. Να αναλύσετε την έννοια της αγοράς. 10. Να διατυπώσετε τους ορισµούς της παραγωγής και των παραγωγικών συντελεστών. 11. Πότε ένας παραγωγικός συντελεστής ονοµάζεται εν δυνάµει; 12. Ποιο είναι το κύριο οικονοµικό πρόβληµα που αντιµετωπίζουν οι κοινωνίες; Πού οφείλεται και πώς µπορεί να ξεπεραστεί; 13. Τι απεικονίζει η καµπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων µιας οικονοµίας και µε βάση ποια δεδοµένα κατασκευάζεται; 14. Ποια είναι η οικονοµική σηµασία των συνδυασµών που βρίσκονται αριστερά και δεξιά της Κ.Π.∆.; 15. Ποια είναι η πραγµατική έννοια του κόστους; Αναφέρετε παράδειγµα. 16. Να σχολιάσετε το αυξανόµενο κόστος ευκαιρίας. 17. Τι γνωρίζετε για το φαινόµενο του καταµερισµού της εργασίας σε µια κοινωνία; 18. Τι ονοµάζουµε χρήµα; 19. Να απεικονίσετε διαγραµµατικά και να ερµηνεύσετε το οικονοµικό κύκλωµα. 20. Γιατί στην οικονοµία η λήψη αποφάσεων δε στηρίζεται στη βεβαιότητα του αποτελέσµατος; Β.2. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΠΟΛΛΑΠΛΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση. 1. Με βάση τον ορισµό της Πολιτικής Οικονοµίας που γνωρίζετε, ποιο από τα παρακάτω προβλήµατα δεν περιλαµβάνεται στα προβλήµατα που µελετά η Πολιτική Οικονοµία; I. Πως θα παραχθούν τα αγαθά; II. Ποιοί παραγωγικοί συντελεστές θα χρησιµοποιηθούν στην παραγωγή; III. Πως θα δηµιουργηθούν κέρδη στην οικονοµία; IV. Πως θα γίνει η διανοµή των αγαθών στα µέλη της κοινωνίας; 2. Ο κορεσµός µιας ανάγκης: I. είναι προσωρινός. II. είναι µόνιµος. III. εξαρτάται από το είδος του αγαθού. IV. είναι αδύνατος. 3. Οι οικονοµικές ανάγκες των ατόµων αυξάνονται εξαιτίας: I. της ανάπτυξης της οικονοµίας. II. της αύξησης του εισοδήµατος των ατόµων. III. της διαφήµισης και της τεχνολογίας. IV. της αύξησης της παραγωγής των αγαθών. 4. Κεφαλαιουχικά αγαθά είναι: I. όλα τα διαρκή αγαθά. _____________________________________________________________________________ 7
ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ_______________________________________________________________________________
13. Το οικονοµικό πρόβληµα προέρχεται από: I. τις απεριόριστες ανάγκες των ανθρώπων. II. την περιορισµένη ποσότητα των παραγωγικών συντελεστών. III. την κακή οργάνωση της παραγωγής. IV. τις ανάγκες των ανθρώπων σε σχέση µε την ποσότητα των αγαθών. 14. Με τον όρο παραγωγικές δυνατότητες εννοούµε: I. τη δυναµική µιας οικονοµίας. II. τα προϊόντα που µπορεί να παράγει µια οικονοµία. III. τους παραγωγικούς συντελεστές της οικονοµίας. IV. την παραγωγική δραστηριότητα των επιχειρήσεων. 15. Ποιο από τα παρακάτω πρέπει να θεωρηθεί σταθερό προκειµένου να σχεδιασθεί η καµπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων (Κ.Π.∆.) µιας οικονοµίας; I. Η κατανοµή των παραγωγικών συντελεστών στα αγαθά που παράγει η συγκεκριµένη οικονοµία. II. Η συνολική ποσότητα και ποιότητα των παραγωγικών συντελεστών και η τεχνολογία που χρησιµοποιείται στην παραγωγή. III. Η συνολική ποσότητα χρήµατος που κυκλοφορεί στην οικονοµία. IV. Όλα τα παραπάνω. 16. Σε ποια από τις παρακάτω περιπτώσεις η Κ.Π.∆. µιας οικονοµίας δεν θα µετατοπισθεί προς τα δεξιά; I. Εάν αυξηθεί η ποσότητα του εργατικού δυναµικού. II. Εάν βελτιωθεί το επίπεδο της τεχνολογίας. III. Εάν µειωθεί η συνολική ζήτηση προϊόντων. IV. Εάν γίνουν εγγειοβελτιωτικά έργα. 17. Σε ποια από τις παρακάτω περιπτώσεις η Κ.Π.∆. µιας οικονοµίας δεν θα µετατοπισθεί προς τα αριστερά; I. Εάν µειωθεί το εργατικό δυναµικό. II. Εάν συµβεί µια φυσική καταστροφή. III. Εάν µειωθεί η συνολική ζήτηση προϊόντων. IV. Εάν οι εργαζόµενοι εργασθούν λιγότερο εντατικά. 18. Το κόστος ευκαιρίας ονοµάζεται και εναλλακτικό κόστος επειδή: I. αναφέρεται στην εναλλακτική παραγωγή δύο αγαθών. II. στην παραγωγή των αγαθών χρησιµοποιούνται, εναλλακτικά, οι ίδιοι παραγωγικοί συντελεστές και η κάθε χρήση αποκλείει οποιαδήποτε άλλη. III. στην παραγωγική διαδικασία χρησιµοποιούνται, εναλλακτικά, διαφορετικοί παραγωγικοί συντελεστές. IV. τα παραγόµενα προϊόντα εξυπηρετούν εναλλακτικές χρήσεις. 19. Ο καταµερισµός της εργασίας έχει ως αποτέλεσµα: I. την καλύτερη απόδοση του εργατικού δυναµικού. II. την καλύτερη αξιοποίηση των εργαζοµένων σε µια επιχείρηση. III. την παραγωγή µεγαλύτερης ποσότητας προϊόντος. IV. όλα τα παραπάνω. Β.3. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΣΩΣΤΟΥ/ΛΑΘΟΥΣ Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω φράσεις ως σωστές ή λανθασµένες. 1. Αντικείµενο µελέτης της οικονοµικής επιστήµης είναι τα οικονοµικά προβλήµατα που αντιµετωπίζουν οι κοινωνίες. Σ.Λ. 2. Μία πρωτόγονη κοινωνία, όπως αυτή του Ροβινσώνα Κρούσου, δεν αντιµετωπίζει οικονοµικό πρόβληµα. Σ.Λ. _____________________________________________________________________________ 9
ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ_______________________________________________________________________________
3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37.
Ο όρος εξέλιξη των αναγκών αναφέρεται στη διαφοροποίηση των αγαθών που χρησιµοποιούνται για την ικανοποίηση της ίδιας ανάγκης. Σ.Λ. Η εξέλιξη και ο πολλαπλασιασµός των αναγκών είναι έννοιες ταυτόσηµες. Σ.Λ. Η διαφήµιση είναι αιτία µόνο του πολλαπλασιασµού των αναγκών. Σ.Λ. Η τεχνολογία είναι βασική αιτία εξέλιξης και πολλαπλασιασµού των αναγκών. Σ.Λ. Ο κορεσµός των αναγκών είναι µόνιµος. Σ.Λ. Τα αγαθά χωρίζονται σε ελεύθερα και σε οικονοµικά. Σ.Λ. Καταναλωτικά και καταναλωτά αγαθά είναι ταυτόσηµες έννοιες. Σ.Λ. Σε κάποιες περιπτώσεις τα ελεύθερα αγαθά µπορούν να µετατραπούν σε οικονοµικά. Σ.Λ. Ένα οικονοµικό αγαθό µπορεί να µετατραπεί σε ελεύθερο. Σ.Λ. Τα καταναλωτικά αγαθά χρησιµοποιούνται στην παραγωγή άλλων αγαθών. Σ.Λ. Ένα αγαθό δεν µπορεί να ανήκει σε περισσότερες από µία κατηγορίες. Σ.Λ. Το ηλεκτρικό ρεύµα είναι διαρκές αγαθό. Σ.Λ. Όλα τα διαρκή αγαθά είναι κεφαλαιουχικά. Σ.Λ. Αγορά θεωρείται µόνο ο χώρος όπου γίνονται οι συναλλαγές. Σ.Λ. Η έννοια της αγοράς περιλαµβάνει και τα µέσα µε τα οποία µπορεί να πραγµατοποιηθεί µια αγοραπωλησία. Σ.Λ. Τα στοιχεία που αποτελούν τους παραγωγικούς συντελεστές, αποτελούν συντελεστές παραγωγής και µόνο µε την ύπαρξή τους. Σ.Λ. Το ανθρώπινο κεφάλαιο ανήκει στον παραγωγικό συντελεστή κεφάλαιο. Σ.Λ. Εργασία θεωρείται µόνο η σωµατική προσπάθεια των ανθρώπων. Σ.Λ. Ένα ακαλλιέργητο χωράφι είναι παραγωγικός συντελεστής. Σ.Λ. Η ποσότητα και η ποιότητα των παραγωγικών συντελεστών µιας οικονοµίας δεν είναι ποτέ δεδοµένη. Σ.Λ. Το κύριο οικονοµικό πρόβληµα δεν υπάρχει στις αναπτυγµένες κοινωνίες. Σ.Λ. Το κύριο οικονοµικό πρόβληµα είναι η έλλειψη χρήµατος. Σ.Λ. Το πραγµατικό κόστος ενός αγαθού είναι τα χρηµατικά ποσά που ξοδεύονται για την παραγωγή του. Σ.Λ. Η Κ.Π.∆. δείχνει τις ποσότητες που παράγει µία οικονοµία από δύο αγαθά. Σ.Λ. Μια µείωση στο ποσοστό ανεργίας θα µετατόπιζε την Κ.Π.∆. προς τα δεξιά. Σ.Λ. Όταν µία οικονοµία παράγει ένα συνδυασµό κάτω από την Κ.Π.∆., αν θέλει να αυξήσει την παραγωγή του ενός αγαθού, πρέπει απαραίτητα να µειώσει την παραγωγή του άλλου αγαθού. Σ.Λ. Η καµπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων δείχνει τη µέγιστη ποσότητα ενός αγαθού που αντιστοιχεί σε κάθε δεδοµένη ποσότητα του άλλου αγαθού. Σ.Λ. Ο καταµερισµός της εργασίας έχει ως αποτέλεσµα την αύξηση του όγκου παραγωγής του παραγόµενου αγαθού. Σ.Λ. Ο καταµερισµός της εργασίας κάνει απαραίτητη τη χρήση χρήµατος. Σ.Λ. Κάθε µέσο ανταλλαγής είναι χρήµα. Σ.Λ. Χρήµα θεωρείται οτιδήποτε η κοινωνία αποδέχεται ως µέσο ανταλλαγής. Σ.Λ. Με τη µεσολάβηση του χρήµατος οι ανταλλαγές χωρίζονται στις πράξεις της αγοράς και της πώλησης. Σ.Λ. Το οικονοµικό κύκλωµα περιγράφει τις σχέσεις µεταξύ των βασικών οικονοµικών µονάδων µιας οικονοµίας. Σ.Λ. Η οικονοµική ζωή χαρακτηρίζεται από αβεβαιότητα. Σ.Λ. Τα άτοµα που µετέχουν στην οικονοµική διαδικασία θεωρούµε ότι µπορούν να ενηµερώνονται για όλα τα οικονοµικά ζητήµατα που τα αφορούν. Σ.Λ.
Β.4. ΘΕΜΑ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗΣ Να ταξινοµηθούν τα παρακάτω αγαθά στις κατηγορίες όπου µπορούν να ενταχθούν. _____________________________________________________________________________ 10
ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ_______________________________________________________________________________
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2ο :Η ΖΗΤΗΣΗ ΤΩΝ ΑΓΑΘΩΝ
_____________________________________________________________________________ 16
ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ_______________________________________________________________________________
Τιµή (Ρ)
Τιµή (Ρ) Β
PB
ΡΑ Α
PA 0 •
QB
QΑ Σχήµα 1
A
ΡΓ D
Q
0
Γ QA
D Q
QΓ Σχήµα 2
Μεταβολή στη ζήτηση: µεταβάλλονται οι προσδιοριστικοί παράγοντες της ζήτησης ενώ η τιµή του ίδιου του αγαθού παραµένει σταθερή (ceteris paribus). Γραφικά αυτό ισοδυναµεί µε µετατόπιση ολόκληρης της καµπύλης ζήτησης. I. Αύξηση της ζήτησης σηµαίνει ότι ο καταναλωτής στην ίδια τιµή ζητά µεγαλύτερες ποσότητες του αγαθού δηλ. µετατόπιση της καµπύλης ζήτησης δεξιά. (Σχήµα 3) II. Μείωση της ζήτησης σηµαίνει ότι ο καταναλωτής στην ίδια τιµή ζητά µικρότερες ποσότητες του αγαθού δηλ. µετατόπιση της καµπύλης ζήτησης αριστερά. (Σχήµα 4) Ρ
P
0
Ρ
A D QB QA Σχήµα 3
B
P D1
Q
ΑΥΞΗΣΗ ΖΗΤΗΣΗΣ 1. Ευνοϊκές προτιµήσεις 2. Α.Αύξηση εισοδήµατος (κανονικά αγαθά) και Β. Μείωση εισοδήµατος (κατώτερα αγαθά) 3. Α. Αύξηση τιµής υποκατάστατου Β. Μείωση τιµής συµπληρωµατικού αγαθού 4. Α. Προσδοκία για αύξηση της τιµής του αγαθού Β. Προσδοκία για αύξηση του εισοδήµατος (κανονικά αγαθά) ή για µείωση του εισοδήµατος (κατώτερα αγαθά) 5. Αύξηση του αριθµού των καταναλωτών
0
Γ
A
D QΓ QΑ Σχήµα 4
D1 Q
ΜΕΙΩΣΗ ΖΗΤΗΣΗΣ 1. ∆υσµενείς προτιµήσεις 2. Α. Μείωση εισοδήµατος (κανονικά αγαθά) Β. Αύξηση εισοδήµατος (κατώτερα αγαθά) 3. Α. Μείωση τιµής υποκατάστατου Β. Αύξηση τιµής συµπληρωµατικού 4. Α. Προσδοκία για µείωση της τιµής του αγαθού Β. Προσδοκία για µείωση εισοδήµατος (κανονικά αγαθά) ή για αύξηση εισοδήµατος (κατώτερα αγαθά) 5. Μείωση του αριθµού των καταναλωτών
Α.6. ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ ΖΗΤΗΣΗΣ A. Ευθεία: QD = α+βP, µε α>0 και β<0 _____________________________________________________________________________ 18
ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ_______________________________________________________________________________
Ρ Β
ΡΒ ΡΑ 0
P
S
ΡΑ
A
ΡΓ
QB QA Σχήµα 1
0
Q
S
Α Γ
QΓ
QA Σχήµα 2
Q
• Μεταβολή στην προσφορά: µεταβάλλεται κάποιος προσδιοριστικός παράγοντας της προσφοράς (ceteris paribus), ενώ η τιµή παραµένει σταθερή. Η καµπύλη προσφοράς µετατοπίζεται δεξιά αν η προσφορά αυξηθεί (Σχήµα 3), ή αριστερά αν η προσφορά µειωθεί (Σχήµα 4). ΑΥΞΗΣΗ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ 1. µείωση των τιµών των παραγωγικών συντελεστών 2. βελτίωση τεχνολογίας 3. καλές καιρικές συνθήκες 4. αύξηση αριθµού επιχειρήσεων (µόνο η αγοραία ) Ρ Ρ
0
S A
Ρ
S1 B
QB QA Σχήµα 3
ΜΕΙΩΣΗ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ 1. αύξηση των τιµών των παραγωγικών συντελεστών 2. χειροτέρευση τεχνολογίας 3. κακές καιρικές συνθήκες 4. µείωση αριθµού επιχειρήσεων (µόνο η αγοραία )
Ρ
Q
0
S Γ
QΓ Σχήµα 4
S1 Α
QΑ
Q
Α.3.ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ Ευθεία Qs =γ+δP, µε το δ>0 και το γ να παίρνει οποιαδήποτε τιµή. Α.4. ΕΛΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΤΙΜΗ • Η ελαστικότητα της προσφοράς µετρά την αντίδραση της προσφοράς στις µεταβολές της τιµής και ορίζεται ως ο λόγος της ποσοστιαίας µεταβολής της προσφερόµενης ποσότητας προς την ποσοστιαία µεταβολή της τιµής. • Ελαστικότητα σηµείου ∆Q P Es= ⋅ ∆P Q ∆Q P1 + P2 ⋅ ∆P Q 1 + Q 2 _____________________________________________________________________________ 47
• Ελαστικότητα τόξου
Es τόξου=
ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ_______________________________________________________________________________
ΓΕΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΘΕΩΡΙΑΣ
_____________________________________________________________________________ 65
ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ_______________________________________________________________________________
ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ
_____________________________________________________________________________ 76
ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ_______________________________________________________________________________
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ-ΛΥΣΕΙΣ 1ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β.2. ΠΟΛΛΑΠΛΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ 1. ΙΙΙ 2. Ι 3. ΙΙΙ 4. ΙΙΙ 5. Ι 6. III 7. IV 8. IV 9. IV 10. III 11. III 12. III 13. IV 14. II 15. II 16. IΙΙ 17. III 18. II 19. IV Β.3. ΣΩΣΤΟ/ΛΑΘΟΣ 1. Σ 2. Λ 3. Σ 4. Λ 5. Λ 6. Σ 7. Λ 8. Σ 9. Λ 10. Σ 11. Λ 12. Λ 13. Λ 14. Λ 15. Λ 16. Λ 17. Σ 18. Λ 19. Λ 20. Λ 21. Λ 22. Λ 23. Λ 24. Λ 25. Λ 26. Λ 27. Λ 28. Λ 29. Σ 30. Σ 31. Σ 32. Λ 33. Σ 34. Σ 35. Σ 36. Σ 37. Σ Β.4. ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΑΓΑΘΑ ΥΛΙΚΑ ΆΥΛΑ ∆ΙΑΡΚΗ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΑ ΚΕΦΑΛ/ΚΑ ΚΑΤ/ΚΑ ∆ιάλεξη
Εµφιαλωµένο νερό
Λιµάνι
Πλυντήριο
Πλυντήριο στο Καθαριστήριο
Συναυλία
Αυτοκίνητο
Ηλεκτρικό ρεύµα
Αυτοκίνητο εταιρείας
Θεατρική παράσταση
Β.6. ΑΣΚΗΣΕΙΣ 1η Κατηγορία 1. Β. 0,25 µονάδες Χ Γ. 29 µονάδες ∆. 10 µονάδες Χ Ε. 15 µονάδες Χ 2. Α. Κ.Ε.Ψ=1,6 Β. όχι Γ. 4 µονάδες ∆. Αριστερά: εφικτοί συνδυασµοί αλλά όχι µέγιστοι, δεν αξιοποιούνται πλήρως οι παραγωγικοί συντελεστές, ∆εξιά: ανέφικτοι συνδυασµοί, δεν επαρκούν οι παραγωγικοί συντελεστές για την παραγωγή τους, Πάνω: µέγιστοι συνδυασµοί, πλήρης αξιοποίηση των παραγωγικών συντελεστών. 3. Α. α=2, β=1, γ=1/2, δ=1/3, ε=5, χ1=600, χ2=350, ψ1=400, ψ2=650 Β. 710 µονάδες Γ. 90 µονάδες Ψ ∆. 630 µονάδες Χ 4. Την Β γιατί παράγει το αγαθό Φ µε ένα κόστος που συνεχώς µειώνεται. 5. Τα ρούχα µπορούν να αυξηθούν κατά 11 µονάδες. _____________________________________________________________________________ 87
ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ_______________________________________________________________________________
ΣΩΣΤΟ/ΛΑΘΟΣ 1. Σ 2. Σ 3. Λ 4. Σ 5. Λ 6. Λ ΠΟΛΛΑΠΛΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ 1. II 2. IV 3. I 4. II 5. II
7. Λ
8. Λ 9. Σ 10. Λ
2ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΩΣΤΟ/ΛΑΘΟΣ 1. Σ 2. Λ 3. Σ 4. Λ 5. Λ 6. Σ 7. Λ 8. Σ 15. Σ ΠΟΛΛΑΠΛΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ 1. I 2. IV 3. II 4. III 5. III 6. IV 7. III
11. Λ 12. Σ
9. Σ
10. Σ
11. Σ
3ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΩΣΤΟ/ΛΑΘΟΣ 1. Σ 2. Σ 3. Σ 4. Λ 5. Σ 6. Λ 7. Σ 8. Σ 9. Λ ΠΟΛΛΑΠΛΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ 1. ΙΙΙ 2. ΙV 3. II 4. III 5. IV 6. IV 7. IV
10. Λ
11. Σ 12. Λ
13. Σ 14. Σ
11. Λ
13. Σ
4ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΩΣΤΟ/ΛΑΘΟΣ 1. Σ 2. Σ 3. Λ 4. Λ 5. Λ 6. Λ ΠΟΛΛΑΠΛΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ 1. IV 2. II 3. III 4. IV 5. II 5ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΩΣΤΟ/ΛΑΘΟΣ 1. Λ 2. Σ 3. Σ 4. Σ 5. Σ 15. Σ 16. Λ 17. Σ ΠΟΛΛΑΠΛΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ 1. IV 2. IV 3. II 4. III
6. Σ
7. Λ
7. Σ
8. Λ
8. Λ
9. Λ
9. Λ
12. Σ
13. Λ
14. Λ
10. Σ
10. Σ
12. Λ
14. Λ
ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 1. Β. Κ.Ε.Χ =2, Κ.Ε.Ψ =1/2. Γ. Ναι 2. Η Α 3. Α. Τη συµφέρει. Β. ∆εν τη συµφέρει. 4. Α. 10 Ψ. Β. Αύξουσα πορεία, γιατί οι παραγωγικοί συντελεστές δεν είναι εξίσου κατάλληλοι για την παραγωγή και των δύο αγαθών. Γ. 250 Ψ. ∆. 11 Χ. Ε. 900Ψ . 5. Β. Κ.Ε.Χ =2. Γ. Ο Κ εφικτός αλλά όχι µέγιστος, δεν χρησιµοποιούνται πλήρως και αποδοτικά όλοι οι παραγωγικοί συντελεστές. Ο Λ ανέφικτος, δεν επαρκούν οι παραγωγικοί συντελεστές ή δεν υπάρχει η κατάλληλη τεχνολογία. ∆. Ψ= 30 – 3Χ. 6. Α. Χ 12 10 8 6 4 2 0 Ψ 0 5 10 15 20 25 30 Β. Κ.Ε.Χ =5/2, Κ.Ε.Ψ =2/5. Γ. Ψ= 30 – 5/2Χ. ∆. Ψ= 35 – 5/2Χ. 7. Β. ο Κ εφικτός και µέγιστος, ο Λ ανέφικτος. Γ. 15 µονάδες Ψ. ∆. 8 µονάδες Ψ. Ε. 14 µονάδες. _____________________________________________________________________________ 95
ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ_______________________________________________________________________________
ΘΕΜΑΤΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ
_____________________________________________________________________________ 99
ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ_______________________________________________________________________________
∆.5 Χρησιµοποιώντας την αγοραία συνάρτηση προσφοράς, να βρείτε την ελαστικότητα προσφοράς του αγαθού, όταν η τιµή του αυξάνεται από 52 χρηµατικές µονάδες σε 54 χρηµατικές µονάδες. Μονάδες 5
ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 2010 ΟΜΑ∆Α ΠΡΩΤΗ ΘΕΜΑ Α Α.1. Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν, γράφοντας στο τετράδιό σας δίπλα στο γράµµα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση τη λέξη Σωστό, αν η πρόταση είναι σωστή, ή Λάθος, αν η πρόταση είναι λανθασµένη. α. Αν η ζήτηση ενός αγαθού είναι ανελαστική, τότε η αύξηση της τιµής του θα προκαλέσει αύξηση της συνολικής δαπάνης τν καταναλωτών για το αγαθό αυτό. β. Το οριακό προϊόν της εργασίας δίνεται από τον λόγο: µεταβολή του συνολικού κόστους προς µεταβολή του συνολικού προϊόντος. γ. Στη βραχυχρόνια περίοδο, καθώς αυξάνεται η ποσότητα του παραγόµενου προϊόντος, το µέσο σταθερό κόστος µειώνεται συνεχώς. δ. Οι κατώτατες τιµές επιβάλλονται από το κράτος µε σκοπό την προστασία των καταναλωτών. ε. Μία ταυτόχρονη αύξηση της ζήτησης και της προσφοράς ενός αγαθού θα οδηγήσει σε µείωση της ποσότητας ισορροπίας του. Μονάδες 15 Στις παρακάτω προτάσεις Α2 και Α3 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της πρότασης και δίπλα του το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. Α.2. Μία οικονοµία που παράγει δύο µόνο αγαθά, το Χ και το Ψ, χρησιµοποιώντας όλους τους παραγωγικούς συντελεστές που έχει στη διάθεσή της αποδοτικά (ορθολογικά), µε δεδοµένη την τεχνολογία παραγωγής, µπορεί να παράγει 60 µονάδες από το αγαθό Χ και 100 µονάδες από το αγαθό Ψ ή 80 µονάδες από το αγαθό Χ και 60 µονάδες από το αγαθό Ψ. Με βάση τα παραπάνω δεδοµένα, το κόστος ευκαιρίας (εναλλακτικό κόστος) του αγαθού Χ σε όρους του αγαθού Ψ είναι ίσο µε: α. 1/2 β. 2 γ. 40 δ. 20 Μονάδες 5 Α.3. Τα αγαθά Α και Β είναι µεταξύ τους συµπληρωµατικά. Μία αύξηση της τιµής του αγαθού Α, µε όλους τους άλλους προσδιοριστικούς παράγοντες σταθερούς, θα οδηγήσει σε: α. αύξηση της ζητούµενης ποσότητας του αγαθού Α. β. αύξηση της προσφοράς του αγαθού Β. γ. αύξηση της ζήτησης του αγαθού Β. δ. µείωση της ζήτησης του αγαθού Β. Μονάδες 5 ΟΜΑ∆Α ∆ΕΥΤΕΡΗ ΘΕΜΑ Β Β.1. Αφού αναφέρετε ποιο φαινόµενο ονοµάζεται καταµερισµός των έργων ή της εργασίας (µονάδες 4),
στη συνέχεια να περιγράψετε τα πλεονεκτήµατα του καταµερισµού των έργων (µονάδες 18) καθώς και το βασικό του µειονέκτηµα (µονάδες 3). (∆εν απαιτείται η χρήση παραδειγµάτων).
_____________________________________________________________________________ 119
ελ. Βενιζέλου 150, 176 76 καλλιθέα τηλ.: 210 95 92 070 fax: 210 95 65 108 e-mail: zafirop@acci.gr
μαντζαγριωτάκη 89, 176 72 καλλιθέα τηλ. / fax: 210 95 33 254 e-mail: ster14@otenet.gr