SEPTEMBER 11
W o r l d T r a d e C e n ter NO W Y J O R K – P R Z E D i P O N EW YO R K - B E F O R E a n d A F T E R Zdjęcia Czesława Czaplińskiego / Photography by Czesław Czapliński
Katalog wystawy SEPTEMBER 11, zdjęcia Czesława Czaplińskiego w Galerii STALOWA w Warszawie, wrzesień 2016. SEPTEMBER 11, photographs by Czesław Czapliński’s exhibition catalogue issued by STALOWA Art Gallery in Warsaw, September 2016. Galeria STALOWA / STALOWA Art Gallery Stalowa 26, 03-426 Warszawa www.stalowa.art.pl www.sklep.stalowa.art.pl www.aukcje.stalowa.art.pl Właściciel / Owner: Krzysztof Fabijański Teksty / Texts: Czesław Czapliński Redakcja, wybór fotografii: Factual preparation of the catalogue, choice of photographs: Krzysztof Fabijański, Czesław Czapliński Honorowy patronat objął Pan Wojciech Zabłocki – Burmistrz Dzielnicy Praga-Północ m.st. Warszawy.
Fotografie / Photos: Czesław Czapliński Identyfikacja wizualna / Visual identification: Politański Design, Łódź Projekt graficzny, przygotowanie do druku: Graphic design, composition and prepress preparation: Konrad Kwas Wydawca / Publisher: Galeria STALOWA / STALOWA Art Gallery Dom Kultury „Praga” / Cultural Centre „Praga” Okładka / On the cover: Czesław Czapliński, WTC Nowy Jork / WTC NEW YORK, 17 X 1990 Copyrights: © 2016 Galeria STALOWA & Czesław Czapliński STALOWA Art Gallery & Czesław Czapliński Tłumaczenie na język angielski / English translation: Joanna Warchol Druk i oprawa / Printed and bound by: mDruk
Organised under the auspices of Wojciech Zabłocki – The Mayor of Praga-Północ District in Warsaw. Sponsor generalny / General Sponsor:
Galeria STALOWA jest członkiem Stowarzyszenia Antykwariuszy i Marszandów Polskich (SAiMP), CINOA / STALOWA Art Gallery is a member of Polish Antique Dealer’s and Art Dealer’s Association (SAiMP), CINOA
Organizatorzy / Organizers:
Patronat medialny / Media patronage:
Praga jest dzielnicą o niepowtarzalnym charakterze, którego nie sposób odnaleźć w innych częściach Warszawy. Przyciąga to wielu artystów - zarówno tych, którzy opowiadają w swoich dziełach o wyjątkowym praskim klimacie, jak i takich, dla których ważne jest otoczenie dzielnicy - stającej się kulturalną wizytówką stolicy.
Burmistrz Dzielnicy Praga-Północ m.st. Warszawy Wojciech Zabłocki The Mayor of Praga-Północ District in Warsaw Wojciech Zabłocki
Dlatego bardzo cieszę się, że na Pradze ze swoją wystawą zagościł Czesław Czapliński – wybitny nowojorski fotograf i dokumentalista. Wystawa „SEPTEMBER 11” powstała, aby upamiętnić Ofiary zamachów terrorystycznych na Nowy Jork, w wyniku których zginęło kilka tysięcy ludzi, a destrukcji uległo wiele budynków – w tym słynne wieże World Trade Center. Zaprezentowane fotografie autorstwa Czesława Czaplińskiego przedstawiają nowojorski Manhattan przed zamachami z 2001 roku i obecnie. Pokazują, że mimo ogromu zniszczeń udało się go odbudować, wznosząc jeszcze większe i wspanialsze budynki, co jest najlepszym hołdem dla Ofiar zamachów. Wystawę będzie można oglądać m.in. w Galerii Sztuki STALOWA przy ul. Stalowej 26, w Domu Kultury „Praga” przy ul. Dąbrowszczaków 2 oraz w Urzędzie Dzielnicy Praga -Północ przy ul. Kłopotowskiego 15.
With its unique air and character, Praga is like no other district. It attracts many artists both those who show district’s singularity and vibe as well as those who appreciate the surroundings of the district that is becoming the cultural showcase of Warsaw. Therefore, I am so happy to see that Praga is hosting Czesław Czapliński, an outstanding photographer, artist and document movie maker, and his exhibition. “SEPTEMBER 11” aimed at commemorating victims of the terrorist attacks in New York that killed several thousands of people and destroyed many buildings, including the famous World Trade Center Twin Towers. The presented photographs by Czesław Czapliński feature Manhattan as it was before 9/11 attacks and the way it looks today. They show that despite the devastation, the area successfully recovered, and the city erected even bigger and greater buildings - the best tribute to the Victims. The exhibition will be hosted by STALOWA Art Gallery at 26 Stalowa St., Culture Center “Praga” at 2 Dabrowszczaków St. and Praga-Północ District City Hall at 15 Kłopotowskiego St.
1
Dom Kultury PRAGA jest samorządową instytucją kultury, założoną w listopadzie 2002 roku. Podstawowym zadaniem instytucji jest edukacja poprzez sztukę i działania artystyczne. Placówka stwarza liczne możliwości do kontaktu z kulturą i udziału w jej tworzeniu, dzięki realizowaniu projektów artystycznych, kulturalnych i społecznych.
Dom Kultury „Praga” w Dzielnicy Praga-Północ m.st. Warszawy ul. Dąbrowszczaków 2 03-474 Warszawa sekretariat@dkpraga.pl tel: (22) 618 41 51 www.dkpraga.pl
Dom Kultury prowadzi stały program zajęć plastycznych, muzycznych, teatralnych, filmowych, językowych i interdyscyplinarnych dla wszystkich grup wiekowych. Poza stałą ofertą zajęć organizuje tematyczne wydarzenia specjalne oraz cykle programowe. Niniejsze działania dedykowane są nie tylko do poszczególnych grup wiekowych, część z nich ma charakter międzypokoleniowy, dzięki czemu Dom Kultury stwarza przestrzeń do spotkań i wspólnych działań twórczych. Poza tym Dom Kultury PRAGA jest instytucją otwartą i zmieniającą się. Chętnie współpracuje ze szkołami, świetlicami środowiskowymi, organizacjami pozarządowymi, lokalnymi galeriami, klubami oraz teatrami, realizując z nimi projekty artystyczne, kulturalne, społeczne. Oprócz programu wydarzeń prowadzonych w siedzibie przy ulicy Dąbrowszczaków 2, w sezonie wiosenno-letnim, Dom Kultury organizuje wydarzenia artystyczne i kulturalne w Muszli Koncertowej w Parku Praskim. Dyrektor Katarzyna Świerzewska
G AL E R IA szt u k i
Galeria sztuki współczesnej Contemporary art gallery aukcje Dzieł sztuki Art auctions sklep internetowy On-line shop oprawa prac Art framing organizacja eventów Events doradztwo inwestycyjne Investment consulting wizualizacjA prac we wnętrzach Visualizations ART RENTAL
2
Czesław Czapliński Światowej sławy artysta fotograf, dziennikarz i autor filmów dokumentalnych, urodzony w 1953 roku w Łodzi. Od roku 1979 mieszka w Nowym Jorku i Warszawie. Autor 40 albumów i książek, wielu filmów dokumentalnych, miał ponad 100 wystaw fotograficznych, m.in. w Narodowej Galerii Sztuki „Zachęta” w Warszawie (dwa razy), Muzeum Sztuki w Łodzi, Muzeum Narodowym w Warszawie (trzy razy), Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie (wielokrotnie), a także w Nowym Jorku, Chicago, Nicei, Moskwie, Londynie, Monachium i Brukseli.
fot. Beata Tyszkiewicz
W ciągu ponad 40 lat kariery, fotografował najbardziej znane osobistości ze świata biznesu, kultury, polityki, sportu, wśród nich znajdziemy takie postacie, jak: Muhammad Ali, Maurice Béjart, Leonard Bernstein, Bernardo Bertolucci, Cindy Crawford, Oscar de la Renta, Catherine Deneuve, Placido Domingo, Umberto Eco, Michael Jackson, Henry Kissinger, Calvin Klein, Jerzy Kosiński, Luciano Pavarotti, Paloma Picasso, Roman Polański, Isabella Rossellini czy Andy Warhol. Zdjęcia Czaplińskiego publikowane były na całym świecie, w pismach „The New York Times”, „Time”, „Vanity Fair”, „The Washington Post”, „Newsweek”, „Twój Styl”, „Viva”, „Rzeczpospolita”. Prace artysty znajdują się w zbiorach Library of Congress w Waszyngtonie, New York Public Library, Muzeum Narodowym w Warszawie i Wrocławiu, Muzeum Sztuki w Łodzi, Bibliotece Narodowej w Warszawie i wielu kolekcjach prywatnych na całym świecie.
Czesław Czapliński – a world famous photographer, journalist and documentary moviemaker, he was born in 1953 in Łódź. In 1979, he moved to New York and ever since has been travelling between New York and Warsaw. He is the author and co-author of 40 albums and books, his works have been shown in over 100 photo exhibitions organized, among others, by: The National Art Gallery ‘Zachęta’ in Warsaw (two exhibitions), The Museum of Art in Łódź, The National Museum in Warsaw (three exhibitions), The Royal Łazienki Museum (numerous exhibitions) as well as in New York, Chicago, Nice, Moscow, London, Munich and Brussels. During 40 years of his professional career, he photographed the most famous celebrities representing the world of business, culture, politics, sport, including Muhammad Ali, Maurice Béjart, Leonard Bernstein, Bernardo Bertolucci, Cindy Crawford, Oscar de la Renta, Catherine Deneuve, Placido Domingo, Umberto Eco, Michael Jackson, Henry Kissinger, Calvin Klein, Jerzy Kosiński, Luciano Pavarotti, Paloma Picasso, Roman Polański, Isabella Rossellini and Andy Warhol. His photographs have been published around the globe and featured by magazines such as ‘The New York Times’, ‘Time’, ‘Vanity Fair’, ‘The Washington Post’, ‘Newsweek’, ‘Twój Styl’, ‘Viva’ and ‘Rzeczpospolita’. Czapliński’s works are part of the collections of the Library of Congress in Washington, New York Public Library, The National Museum in Warsaw and Wrocław, The Museum of Art in Łódź, The National Library in Warsaw and in numerous private collections around the world.
3
w rze ś n i a 20 0 1 World Trade Center Nowy Jork
B E F O R E S ep t e m ber 11, World Trade Center New York
Następnego dnia, po przyjeździe do Nowego Jorku w 1979 roku, wyszedłem z ciemnego metra na dole Manhattanu i doznałem szoku. Przez chwilę trzymałem się kurczowo barierki, aby nie upaść, albo raczej aby to, co zobaczyłem nie spadło na mnie. W promieniach ostrego, porannego słońca odbijającego się w milionach szklanych tafli intensyfikujących efekt, ujrzałem nierealnie wyniesione do góry dwa wieżowce World Trade Center. Wrażenie porównać mogę tylko z pierwszym w życiu lotem samolotem. Myślę, że podobne odczucie miał pielgrzym, który w XII wieku stanął przed gotycką katedrą Notre-Dame w Paryżu, czy kilka tysięcy lat wcześniej przed piramidami w Giza.
On the next day after my arrival to New York in 1979, I left the dark subway in Manhattan only to be shocked. For a moment, I had to hold tight to a handrail so that I wouldn’t fall or rather to protect myself from all the things that I saw falling down on me. In the sharp, morning sunlight multiplied and glanced off by millions of glass panels that intensified the effect, I saw the unrealistically high, the twin towers of the World Trade Center. My impression could only be compared to my first flight on a plane. I believe that this is how the 12th century pilgrim felt when facing the gothic Notre-Dame Cathedral in Paris, or a few thousand years before that, in front of the pyramids in Giza.
PR ZED
11
Przez lata, wieże WTC były dla mnie punktami orientacyjnymi w gąszczu dolnego Manhattanu oraz miejscem gdzie zabierałem znajomych, którzy odwiedzali Nowy Jork, aby pokazać im jak wygląda miasto z góry.
4
Na początku, fotografując WTC, myślałem bardziej w kategorii dzieła sztuki, niż budowli użytkowej. WTC kojarzył mi się ze współczesną rzeźbą, jej prostota i majestatyczna wyniosłość onieśmielały. To podejście zmieniło się, po próbie wysadzenia WTC 23 lutego 1993 r., która się nie powiodła, zginęło 6 osób, a setki zostało rannych. WTC nadal majestatycznie górował nad Manhattanem. Zacząłem zbierać materiały do reportażu o WTC, który był zespołem składającym się z siedmiu budynków, z górującymi Twin Towers. Budowa trwała siedem lat i pochłonęła 1,5 miliarda dolarów w chwili otwarcia, czyli w 1973 r. Pamiętam, że zafascynowały mnie dane techniczne WTC: waga budynków 1.5 miliona ton, 198 mil rur z ciepłą wodą, 23,000 lamp, 10 milionów square feet, 43,600 okien, 12,000 mil kabli elektrycznych, 194 windy pasażerskie, które pokonują 27 stóp w sekundę, a na 110 piętro windy wjeżdżały w 4.8 minuty, wraz z anteną telewizyjną WTC miał 1710 stóp i był wyższy od Sears Tower w Chicago. W roboczy dzień pracowało 50 tysięcy osób, a drugie tyle odwiedzał WTC każdego dnia, gdzie znajdowały się m.in. cztery ważne giełdy. Na 107 piętrze, była słynna restauracja „Windows on the World” z panoramą Manhattanu oraz widokiem na inne sławne wieżowce: Empire State Building i Chrysler Building, zatokę i pięć dzielnic Nowego Jorku. Z WTC wiąże się wiele historii: w 1974 r. francuski linoskoczek Philippe Petti przeszedł po linie między budynkami, bez zabezpieczenia, a rok później alpinista George Willig wspiął się na obie wierze. W powtórce filmu „King-Kong” z 1933 roku, gdzie goryl zginął na Empire State Building, w nowej wersji z 1976 r. miejscem akcji był WTC.
20 0 1
For many years, the WTC towers worked as my landmark in the dense web of buildings in the lower Manhattan and the place where I took my friends who visited New York to show them how the city looked from above. At first, when I was photographing the World Trade Center, I thought about it more as a work of art not a commercial building. WTC reminded me of a modern sculpture, its simplicity and majestic height intimidated me. It has changed, after the attempted bombing on February 23, 1993, which failed but killed 6 people and left hundreds injured. WTC was still majestically overlooking Manhattan. I started to collect material for my cover story about the World Trade Center, a complex of seven buildings, including the Twin Towers. The construction took seven years and costed 1.5 billion USD, the figure was disclosed at the opening in 1973. I remember that I was fascinated by the technical details of the WTC: the weight of the buildings that was 1.5 million tons, 198 pipes pumping hot water, 23.000 lamps, 10 sq. feet, 43.600 windows, 12.000 miles electric wires, 194 passenger lifts that operated at the speed of 27 feet a second and could take you to the 110th floor in 4.8 minute; including the TV antenna, the WTC was 1710 feet high and was higher than the Sears Tower in Chicago. On a working day, 50k people worked inside the buildings and another 50.000 visited the World Trade Center every day, the buildings hosted, among others, four important stock exchanges. On the 107th floor you could visit the famous restaurant “Windows on the World” offering Manhattan skyline view, from there one could see buildings such as: Empire State Building and Chrysler Building, also the bay and five NY districts. There are many stories connected with the WTC: in 1974, the French high-wire artist, Philippe Petti [Petit] completed his high-wire walk between the Twin Towers, with no protection, and a year later, an alpinist, George Willig climbed both towers. The 1993 movie “King-Kong” revisiting the 1976 version, has moved the action from the Empire State Building, which was where the gorilla died, to the WTC.
WTC Statua Wolności wtc Statue of Liberty Nowy Jork / NEW YORK
3 XI 1990 70 x 100 cm fotografia barwna color photography fot. / photo by Czesław Czapliński
WTC Nowy Jork WTC NEW YORK
4 VII 1992 70 x 100 cm fotografia barwna color photography fot. / photo by Czesław Czapliński
5
WTC Nowy Jork WTC NEW YORK
4 VII 1992 100 x 70 cm fotografia barwna color photography fot. / photo by Czesław Czapliński
WTC Nowy Jork WTC NEW YORK
XI 1990 70 x 100 cm fotografia barwna color photography fot. / photo by Czesław Czapliński
6
WTC Nowy Jork widok ze 102 piętra na Nowy Jork WTC NEW YORK the view from the 102 nd floor
25 XI 1990 70 x 100 cm fotografia barwna color photography fot. / photo by Czesław Czapliński
Polski jacht Zawisza Czarny z Gdyni wtc Nowy Jork Polish yacht Zawisza Czarny from Gdynia wtc NEW YORK
14 VII 1992 100 x 70 cm fotografia czarno-biała black and white photography fot. / photo by Czesław Czapliński
7
Pomnik Katyń autorstwa rzeźbiarza Andrzeja Pityńskiego wtc Nowy Jork Katyn Monument designed by Andrzej Pityński WTC NEW YORK
V 1991 70 x 100 cm fotografia czarno-biała black and white photography fot. / photo by Czesław Czapliński
Widok Manhattanu i WTC z Empire State Building Manhattan and WTC seen from the Empire State Building
VIII 1979 100 x 70 cm fotografia czarno-biała black and white photography fot. / photo by Czesław Czapliński
8
WTC Nowy Jork WTC NEW YORK
17 X 1990 100 x 70 cm fotografia barwna color photography fot. / photo by Czesław Czapliński
WTC Nowy Jork WTC NEW YORK
XI 1990 70 x 100 cm fotografia barwna color photography fot. / photo by Czesław Czapliński
9
Pomnik Homo Homini autorstwa rzeźbiarza Adama Myjaka, pierwszy pomnik poza Ameryką (2006) poświecony WTC i terroryzmowi na świecie Kielce Homo Homini Monument designed by sculptor, Adam Myjak, the first monument outside of the US (2006) dedicated to the WTC and global terrorism Kielce
100 x 70 cm fotografia barwna color photography fot. / photo by Czesław Czapliński
One WTC Nowy jork NEW YORK
70 x 100 cm fotografia barwna color photography fot. / photo by Czesław Czapliński
10
11
w rze ś n i a 20 0 1 World Trade Center Nowy Jork
S ep t e m ber 11 , 20 0 1 World Trade Center New York
Wczesne popołudnie 11 września 2001 r. w Warszawie. Zadzwoniła z Łodzi moja mama i powiedziała, że samolot uderzył w wieżowiec, w którym byliśmy podczas jej wizyty w Nowym Jorku. Włączyłem CNN i przez najbliższe minuty, kilkakrotnie obejrzałem uderzenie samolotu w WTC. Miałem wrażenie jakbym oglądał symulację komputerową. Pojawiające się nowe informacje i komentarz nie zostawiły jednak cienia nadziei, że jest to film science fiction:
Early afternoon, September 11, 2001 in Warsaw. My mother called from Łódź and told me that a plane hit the building that we visited several times during her stay in New York. I switched on CNN and for several minutes watched how the plane hits the World Trade Center. I felt as if I was watching a computer sequence. The information displayed and a commentary left no room for hope that it was a science fiction movie:
08:47 rano, czasu nowojorskiego, samolot American Airlines, lot 11, z 92 ludźmi na pokładzie, uderzył w WTC, wierzę nr 1, 09:02 samolot United Airlines, lot 175, z 65 osobami na pokładzie uderzył w WTC, wierzę nr 2 (południową), bliźniacze wieżowce przypominają dwa dymiące kominy fabryczne, 09:26 po raz pierwszy w historii FAA nakazało wszystkim samolotom pasażerskim wylądować na lotniskach i odwołało wszystkie loty, 09:27 nowojorskie lotniska zostały zamknięte, 09:30 nowojorska giełda The New York Stock Exchange została ewakuowana i operacje zamknięte, 09:41 samolot American Airlines, lot 77, z 64 ludźmi na pokładzie uderzył w Pentagon w Washington DC, 09:45 Biały Dom został ewakuowany, 09:48 Kapitol został ewakuowany, 09:50 południowy WTC zawalił się 10:00 Prezydent Bush ze swego Air Force One ogłosił najwyższy stopień zagrożenia, 10:00 samolot United Airlines, lot 93, z 45 pasażerami na pokładzie rozbił się w Shanksville w stanie Pannsylvania, 10:13 budynek ONZ w Nowym Jorku został ewakuowany, 10:28 północna wieża WTC runęła na ziemię, tumany kurzu przykryły Manhattan, który ze stolicy świata przemienił się w piekło… Jak zahipnotyzowany podniosłem słuchawkę i zadzwoniłem do domu w Nowym Jorku, gdzie była żona i syn. Kiedy w słuchawce usłyszałem beznamiętny głos amerykańskiej automatycznej operatorki, że połączenie nie może być zrealizowane, wiedziałem, że to wszystko co widziałem jest prawdą… Podobny głos słyszałem w grudniu 1981 r., kiedy po ogłoszeniu stanu wojennego w Polsce, dzwoniłem z Nowego Jorku do Polski, tylko wówczas głos był polski.
08:47 AM, NY time, American Airlines Flight 11, with 92 people aboard crashes into the North Tower, 09:02 AM, United Airlines Flight 175, with 65 people aboard crashed into the South Tower, the twin towers look like the fuming chimneys, 09:26 AM, for the first time in history, FAA grounded all passenger flights and cancelled all flights, 09:27 AM, New York airports closed, 09:30 AM, The New York Stock Exchange is evacuated and operations are closed, 09:41 AM, American Airlines Flight 77, with 64 people aboard crashes into Pentagon in Washington DC, 09:45 AM, The White House is evacuated, 09:48 AM, Capitol is evacuated, 09:50 AM, the South Tower collapses, 10:00 AM, President Bush announces the highest alert from his Air Force One, 10:00 AM, United Airlines Flight 93, with 45 people aboard crashes in Shanksville in Pennsylvania, 10:13 AM, the UN Building in NY is evacuated, 10:28 AM, the North Tower of the World Trade Center col lapses, tones of dust cover Manhattan, in a split of seconds the capital of the world changes into hell… Hypnotized, I took the phone and called my home, my wife and son in the NY. When I heard an indifferent voice of automatic operator saying that the call cannot be put through, I knew that everything that I saw was truth… I heard a similar voice in December 1981, when after the martial law was announced in Poland, I called Poland from the NY, with the difference that at that time, the voice spoke Polish.
11
Memorial Museum One Nowy jork NEW YORK
70 x 100 cm fotografia barwna color photography fot. / photo by Czesław Czapliński
Światła laserowe w miejscu WTC Nowy Jork Laser lights in WTC NEW YORK
7 IV 2002 100 x 70 cm fotografia barwna color photography fot. / photo by Czesław Czapliński
12
National September 11 Memorial & Museum One WTC Nowy Jork NEW YORK
6 II 2016 70 x 100 cm fotografia barwna color photography fot. / photo by Czesław Czapliński
National September 11 Memorial & Museum One WTC Nowy Jork NEW YORK
6 II 2016 100 x 70 cm fotografia barwna color photography fot. / photo by Czesław Czapliński
13
Panorama Manhattanu z nowym One WTC Nowy Jork Manhattan skyline with the new one wtc NEW YORK
6 IV 2014 70 x 100 cm fotografia barwna color photography fot. / photo by Czesław Czapliński
Panorama Manhattanu z nowym One WTC Nowy Jork Manhattan skyline with the new one wtc NEW YORK
6 IV 2014 100 x 70 cm fotografia barwna color photography fot. / photo by Czesław Czapliński
14
Widok Manhattanu z 102 piętra One WTC Nowy Jork Manhattan skyline viewed from the 102 nd floor One wtc NEW YORK
6 II 2016 70 x 100 cm fotografia barwna color photography fot. / photo by Czesław Czapliński
Wolność WTC Nowy Jork Liberty WTC NEW YORK
1982 70 x 100 cm fotografia barwna color photography fot. / photo by Czesław Czapliński
15
po 11 w rze ś n i a 20 0 1 World Trade Center Nowy Jork
A F T E R S ep t e m ber 11 , World Trade Center New York
Następnego dnia przechodząc koło Ambasady Amerykańskiej w Al. Ujazdowskich w Warszawie, zobaczyłem pochylonych, modlących się ludzi, setki lampek nagrobnych na chodniku przed budynkiem, naręcza kwiatów i komandosów w kominiarkach i kamizelkach kuloodpornych z karabinami maszynowymi gotowymi do strzału przed wejściem — pomyślałem co dzieje się teraz w Nowym Jorku?
The next day, passing the US Embassy in Poland at Al. Ujazdowskie in Warsaw, I saw people praying, hundreds of lights and flowers on the pavement in front of the building, special ops soldiers with machine guns wearing bulletproof vests ready to shoot stood in front of the door to the embassy – I thought, what is happening in NY now?
Nie trzeba tam być, aby wiedzieć, że Amerykanie obudzili się w zupełnie innym mieście, kraju i szerzej świecie. Z symbolu Nowego Jorku 110 piętrowego WTC, powstała
sześciopiętrowa kupa gruzu, nazwana przez media Ground Zero. W największej dotychczas w historii Ameryki tragedii w Pearl Harbor, po ataku Japończyków, zginęło 2200 marynarzy. Teraz terroryści pobili ten tragiczny rekord, liczba ofiar w WTC, to 3000 istnień ludzkich. 150 tysięcy ludzi straciło miejsca pracy, a Światowe Centrum Handlu zamieniło się w rumowisko, z którego bucha dym. Niezwykłość miasta i twardość ludzi w walce z przeciwnościami losu, jakimi są nowojorczycy, nie załamała ducha. Nieomal natychmiast, ręcznie, aby się nie zawaliło i była możliwość ratunku zasypanych ludzi, tak jak przy budowie egipskich piramid, przez 24 godziny na dobę, zaczęto odgruzowywać teren. Wszechobecny burmistrz Nowego Jorku Rudolph Giuliani, stał się bohaterem narodowym. Już na trzeci dzień po katastrofie, teatry na Broadwayu zaczęły grać, życie zaczęło wracać do „normalności”. Pojawiające się ciągle pytanie — czy kiedykolwiek będziemy bezpieczni? Pozostaje bez odpowiedzi. Wejście do Empire State Building, obecnie najwyższego budynku w Nowym Jorku przypomina kontrolę na lotnisku. Bramki wykrywające metal, maszyny prześwietlające podręczne torby, agenci sprawdzający wybranych ludzi, psy wykrywające ładunki wybuchowe. To codzienna rzeczywistość po 11 września.
16
20 0 1
You didn’t have to be there to know that Americans woke up in a completely different city, country and generally in a different world. In place of the 110 floor symbol of New York, there was a six floor high pile of rubble called by media the Ground Zero. In the biggest tragedy of the US, Pearl Harbor, the Japanese
attack killed 2200 navy soldiers. Now, the terrorists managed to beat the tragic record, 3.000 people died in the World Trade Center attack. 150.000 people lost their job places and the World Trade Center changed into fuming rubble.
The singularity of the city and the toughness of the New Yorkers who fight the adversities helped to keep faith and spirit. Almost instantly, manually, to prevent anything from collapsing and get people outside, just like with the construction of the Egyptian pyramids, people started to remove the debris 24/7. The omnipresent mayor of New York, Rudolph Giuliani, became the national hero. On the third day after the catastrophe, theatres on Broadway started to play, life was slowly returning to “normal.” The ever-present question – will we ever be safe? remains unanswered. The entry to the Empire State Building, currently the highest building in New York looks just like an airport control. Metal detectors, bag screening, agents checking selected people, dogs sniffing explosives. This is how the everyday life looks after September, 11. Coming back from Warsaw to New York, already during the flight, concerned and focused, people on the plane were showing each other that Manhattan skyline had been incomplete, there was no World Trade Center.
Wracając z Warszawy do Nowego Jorku, już w czasie lotu, z okna samolotu, ludzie w skupieniu, z zatroskaniem w głosie, pokazywali sobie, że panorama Manhattanu jest niekompletna, brakowało WTC. Po powrocie do Ameryki uderzył mnie niezwykły patriotyzm, jaki obudził się w Amerykanach. Trudno było znaleźć samochód, na którym nie byłoby flagi amerykańskiej. Tak samo w oknach czy na budynkach. Przed atakiem terrorystycznym tylko urzędy państwowe miały obowiązek wywieszania flag, teraz zaroiło się od nich. Nie do pomyślenia byłoby dziś bezczeszczenie flagi, jakie w historii Ameryki miały miejsca. Dziś flaga to symbol zjednoczonej Ameryki: wpięta w klapę garnituru, wzór eleganckiego swetra, krawata, blat zegarka… Największe wrażenie wywarło na mnie nie Ground Zero, ale znajdujący się w bliskości metalowy płot, na którym odwiedzający Nowy Jork ludzie z całego świata, zostawiali pamiątki swojej bytności. Od prostych podpisów solidarności z ofiarami i ich rodzinami, poprzez koszulki, nakrycia głowy… Wstrząsający był duży worek foliowy z setkami odciśniętych małych rączek dzieci ze szkoły z nieznanego miasteczka w Texasie, czy zostawienie ulubionych maskotek dzieci z nieporadnymi podpisami. W pobliskim Battery Park umieszczono rzeźbę z brązu, zwaną dziś „Kulą Pamięci”, która stała przed WTC, została wydobyta z gruzów i szczęśliwie przetrwała. Rysy i uszkodzenia na dawniej wypolerowanej płaszczyźnie, przypominają nieszczęście. Wieżowce WTC w mojej opinii były piramidami końca XX wieku, a zarazem wybrykiem niczym nie kontrolowanej fantazji ich twórców i zaprzeczeniem praw fizyki. Albo jak niektórzy wolą ich maksymalnym wykorzystaniem. Zniszczenie WTC, to jak odejście kogoś bliskiego. Dobra wiadomość jest taka, że po 15 latach, WTC został odbudowany, każdy może wjechać na 102 piętro One WTC, największego budynku na zachodniej półkuli. Czesław Czapliński
After my return to the US, I was struck by the unusual patriotism that budded in Americans. It was difficult to find a car without the American flag. Same with windows or buildings. Before the terrorist attack only state authorities were obliged to put out the flag, now they were simply everywhere. Today it is unthinkable to desecrate the flag as it happened in the past in America. Today, the flag is a symbol of the united America: pinned in the suit, the pattern of an elegant blazer, tie or watch… The biggest impression didn’t come from the Ground Zero but from the metal fence nearby, where people from all over the world visiting New York left the traces of their visit. They were simple verses of solidarity with the victims and their families, t-shirts, headgears… The big plastic bag with hundreds of print-outs of children hands from a little town in Texas or children toys singed by their owners were overwhelming. In the nearby Battery Park there was a bronze sculpture that used to stand in front of the World Trade Center placed, today it is called “The Memory Sphere,” it was dug out of the rubble as it managed to survive the catastrophe. The scratches and the damage on the surface that used be so meticulously polished keep reminding everyone about the suffering. In my opinion, the World Trade Center buildings were the pyramids of the end of the 20th century and at the same time an extravaganza of an uncontrolled fantasy of their creators and a negation of the laws of physics. Or as others prefer to call it, an outmost use thereof. Destroying the World Trade Center is just like a departure of someone close. The good news is that after 15 years, the World Trade Center was reconstructed, now everyone can get to the 102nd floor of One WTC, the highest building on the Western Hemisphere. Czesław Czapliński