03 Katarzyna Chrudzimska-Uhera
Katarzyna Chrudzimska-Uhera
Tadeusz Łodziana jest znaczącym artystą w historii polskiej rzeźby
Tadeusz Łodziana is a significant artist in the history of Polish sculpture
drugiej połowy dwudziestego stulecia. Zasłużony pedagog, oryginalny
of the second half of the twentieth century. Meritable educationalist, the
twórca, należał do pokolenia inicjującego nowoczesne przemiany w polu
orginal creatorv, belonged to the generation that initiated the modern
rzeźbiarstwa, jakie na przełomie dekad lat pięćdziesiątych i sześćdziesią-
transformation of the sculpture, which at the turn of the fifties and sixties
tych radykalnie zmieniły ramy, formę i kierunki ewolucji tego medium.
radically changed the frame, form and dynamics of this medium.
Urodził się w 1920 roku w Borowej we wschodniej Galicji, zmarł
Born in 1920 in Borowa in eastern Galicia, he died in 2011 in Grodzisk
w 2011 roku w Grodzisku Mazowieckim. Jako siedemnastolatek rozpoczął
Mazowiecki. At seventeen he enrolled at the Lviv National Academy of
naukę w lwowskim Państwowym Instytucie Sztuk Plastycznym (następcy
Fine Arts (successor of the local Industrial School) in the faculty of arts. The
tamtejszej Szkoły Przemysłowej), na wydziale artystycznym. Edukację prze-
outbreak of war in 1939 stopped his education, which he continued after the
rwał wraz z wybuchem wojny w 1939 roku, by podjąć ją na nowo, po zaję-
occupation of Lviv by the Soviet army in 1941-1942. Among his educators,
ciu Lwowa przez armię radziecką, w latach 1941-1942. Wśród pedagogów
one of the most important figures for Tadeusz Łodziana was Marian Wnuk
Tadeusza Łodziany ważną postacią był Marian Wnuk (1906-1967), wybitny
(1906-1967), an eminent sculptor, a graduate of the National Vocational
rzeźbiarz, absolwent Państwowej Szkoły Zawodowej Przemysłu Drzewne-
School of Timber Industry in Krakow, Karol Stryjeński's favourite student
go w Krakowie, ulubiony uczeń Karola Stryjeńskiego i dozgonny przyjaciel
and a lifelong friend of Antoni Kenar. After the war, Łodziana followed his
Antoniego Kenara. Po wojnie Łodziana podążył za swoim profesorem na
professor to the Polish Coast, where Wnuk, along with a group of close and
Wybrzeże, gdzie Wnuk, wraz z gronem bliskich i zaprzyjaźnionych malarzy
amicable painters (Józefa Wnuk, Janusz Strzałecki, Krystyna and Juliusz
(Józefą Wnukową, Januszem Strzałeckim, Krystyną i Juliuszem Studnickimi,
Studnicki, Hanna and Jacek Żuławski) founded The National Institute of
Hanną i Jackiem Żuławskimi) założył Państwowy Instytut Sztuk Plastyczny,
Fine Arts, subsequently renamed to The National Academy of Fine Arts in
przemianowany następnie na Państwową Wyższą Szkołą Sztuk Plastycznych
Sopot. Łodziana was assigned to the prestigious and thriving environment
w Sopocie. Łodziana trafił do prestiżowego i prężnie rozwijającego się śro-
that during the socialist period (1950-1954) gained a reputation of the so-
dowiska, które w okresie socrealizmu (1950-54) zdobyć miało renomę jako
called Sopot School, distinguished (primarily in the field of easel painting)
tzw. szkoła sopocka, wyróżniająca się (przede wszystkim na polu malarstwa
by its audacity in the striving for modernity and freedom of creation.
sztalugowego) śmiałością w dążeniu do nowoczesności i swobody twórczej.
Among the first students of the Sopot Faculty of Sculpture, created by
Wśród pierwszych studentów sopockiego Wydziału Rzeźby, utworzo-
Marian Wnuk and led by the Professor and his assistant Adam Smolana,
nego przez Mariana Wnuka i kierowanego przez profesora wraz z asysten-
alongside Tadeusz Łodziana, were the future major sculptors such as
tem Adamem Smolaną, obok Tadeusza Łodziany, znaleźli się przyszli zna-
Magdalena Więcek, Franciszek Duszenko and Elżbieta Szczodrowska.
czący artyści rzeźbiarze, tacy jak Magdalena Więcek, Franciszek Duszenko
Wnuk's pedagogical method was based on traditional, proven programs of
i Elżbieta Szczodrowska. Metoda pedagogiczna Wnuka oparta była na
vocational education. Students received solid basics of a realist sculptor
tradycyjnych, sprawdzonych programach nauki zawodu. Uczniowie otrzy-
workshop, were required to master the ability to study from nature
mywali solidne podstawy warsztatu pracy rzeźbiarza realisty, zobowiązani
(posture, torso, portrait). However, stringent requirements were combined
byli do opanowania umiejętność studium z natury (postaci, torsu, portretu).
with the partner relationships and collegial atmosphere, prevailing in the
Surowe wymogi nauczyciel łączył jednak z partnerskimi relacjami i kole-
studio. The Professor left his students the freedom of seeking their own
żeńską atmosferą, panującymi w pracowni. Uczniom pozostawiał swobodę
solutions, for which the tradition and nature were a starting point and
poszukiwania własnych rozwiązań, dla których tradycja i natura stanowiły
a solid workshop base. This way the young students received the practical
punkt wyjścia i mocną, warsztatową bazę. Młodzi rzeźbiarze otrzymywali
skills that allowed them, among others, to participate in the post-war
w ten sposób praktyczne umiejętności, które pozwoliły im m.in. na udział
reconstruction of towns and renovation of historical monuments, or to
w powojennej odbudowie miast i rekonstrukcji zabytków, czy na podej-
take official orders for the execution of monumental and architectural
04 mowanie oficjalnych zleceń na realizacje pomnikowe i architekto-
projects. At the same time, Wnuk's students were ready to look for
niczne. Jednocześnie uczniowie Wnuka byli gotowi na poszukiwanie
their own creative, artistic expressions, which they were to prove
własnych, kreatywnych wypowiedzi, co udowodnić mieli już niedługo,
soon by becoming the most important founders of modern Polish
stając w pierwszym szeregu twórców nowoczesnej rzeźby polskiej.
sculpture.
Kiedy jesienią 1949 roku Marian Wnuk otrzymał propozycję obję-
In autumn of 1949 year, Marian Wnuk became the head of the
cia Katedry Rzeźby w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, w ślad za
Department of Sculpture at the Academy of Fine Arts in Warsaw.
profesorem do stolicy podążyli niektórzy jego uczniowie. Tadeusz Ło-
Some of his students decided to follow him to the capital city. Tadeusz
dziana, który już w Sopocie pracował jako młodszy asystent (w latach
Łodziana, who worked as a junior assistant already in Sopot (in the
1949–1950), z warszawską uczelnią związał się na długo. Po uzyskaniu
years 1949 - 1950), became involved with the Warsaw University for
dyplomu Wydziału Rzeźby w 1954 roku, przez wiele lat kształcił kolej-
a long time. After graduating from the Faculty of Sculpture in 1954, for
ne pokolenia artystów, pełnił funkcję dziekana, a w latach 1968–1972
many years he trained the next generation of artists, he served as dean,
prorektora uczelni. W 1989 roku uzyskał tytuł profesora zwyczajnego.
and in the years 1968-1972 as the vice-rector of the University. In 1989
Działalność pedagogiczną łączył z własną aktywną twórczością arty-
he was awarded the title of professor. He combined teaching activities
styczną. Uczestniczył w nowoczesnym przełomie, jaki na polu rzeźby
with his own active artistic career. He was a part of the modern turn,
polskiej dokonał się u schyłku dekady lat pięćdziesiątych, a związany
which took place at the end of the 1950s, associated with the political
był z odprężeniem, jakie nastąpiło po odwilży 1956 roku. W sztuce
thaw after the year 1956 and the social relaxation connected with
przejawiało się ono powolnym odchodzeniem od socrealistycznego
it. In the art, it was manifested in a slow abandonment of socialistic
przymusu narracyjności w kierunku stopniowego przyzwalania na
narrative compulsion towards gradual modernity permissiveness. This
nowoczesność. Był to okres szczególnie istotny dla przemian w polu
period of changes was particularly important in the field of sculpture.
rzeźby. Po dekadzie zastoju, w 1957 i 1959 roku w Centralnym Biurze
After a decade of stagnation, between the years 1957 and 1959,
Wystaw Artystycznych Zachęta w Warszawie odbyły się II i III Wystawa
II and III Exhibition of Modern Art took place in the Central Office of Art
Sztuki Nowoczesnej. Biorący w nich udział rzeźbiarze – wśród nich Ta-
Exhibitions "Zachęta" in Warsaw. The sculptors participating in them -
deusz Łodziana - zamanifestowali wyraźne dążenie do redefiniowania
among them Tadeusz Łodziana - manifested a clear desire to redefine
pojęcia rzeźby jako obiektu, poszukiwania dróg wyjścia poza ciasną,
the notion of sculpture as an object, search for ways to go beyond
zamkniętą bryłę i ekspansji w otaczającą ją przestrzeń. Prezentowane
the narrow, closed block and expansion in the space surrounding it.
w Warszawie plastyczne kompozycje były świadectwem doświadczeń
The works presented in Warsaw were testimonials of the experiences
na polu kompozycji, tworzywa, warsztatowych udoskonaleń. Formy
in the field of composition, materials, workshop improvements.
powoli otwierały się, przyjmując abstrakcyjne, harmonijne kształty.
Forms opened slowly assuming abstract and harmonious shapes.
Wiesław Borowski w oglądanych w Zachęcie kompozycjach Tade-
Wiesław Borowski, who visited the exhibition, emphasized the impact
usza Łodziany podkreślał oddziaływanie czystej formy, grę pięknych
of pure form, the play of beautiful rhythms and proportions in the
rytmów i proporcji. Jacek Woźniakowski i Aleksander Wojciechowski
works of Tadeusz Łodziana. Jacek Wojciechowski and Aleksander
wskazywali na monumentalność i lekkość rzeźb Łodziany, ich prosto-
Woźniakowski pointed to the monumentality and lightness of
tę a zarazem bogatą, wszechstronną artykulację.
Łodziana's sculptures, their simplicity yet rich, comprehensive
W 1957 roku w Warszawie, na terenie siedziby SARP (dawnego
articulation.
pałacu Konstantego Zamoyskiego przy ul. Foksal) Jadwiga Jarnuszkie-
In the year 1957 in Warsaw, on the premises of SARP (former
wiczowa zaaranżowała wystawę Rzeźba w ogrodzie. Przez badaczy
Konstanty Zamoyski Palace in Foksal Street) Jadwiga Jarnuszkiewi
ekspozycja ta uznawana jest za najważniejszą w tamtym czasie pre-
czowa arranged an exhibition entitled Sculpture in the Garden.
05 zentację rodzimej rzeźby. Wyznaczyła nowe zadania tego medium, ak-
Researchers considered this exposition as the most important
centując wzajemne relacje między obiektem a otaczającą go rzeczy-
presentation of native sculpture of that time. It set the new roles of
wistością. Rzeźbiarze postawili pytanie o możliwość oddziaływania
sculpture as a medium, emphasizing the interrelationship between
sztuki na krajobraz i potencjał kreowania relacji z widzem. W wysta-
the object and the reality surrounding it. Sculptors posed the question
wie wzięli udział twórcy aktywnie badający granice nowoczesności:
whether art influences the landscape and the potential of creating
Jerzy Jarnuszkiewicz, Alina Szapocznikow, Magdalena Więcek, Barba-
a relationship with the viewer. The exhibition was attended by sculptors
ra Zbrożyna, Tadeusz Sieklucki, Bogdan Lisowski i Tadeusz Łodziana,
actively exploring the boundaries of modernity: Jerzy Jarnuszkiewicz,
który w ogrodzie pałacyku SARP-u pokazał dwie prace: Matkę z dziec-
Alina Szapocznikow, Magdalena Więcek, Barbara Zbrożyna, Tadeusz
kiem i Kompozycję. Organiczne formy tych rzeźb, ich abstrakcyjność
Sieklucki, Bogdan Lisowski and Tadeusz Łodziana, who presented
i otwartość na otoczenie, odpowiadały kierunkom poszukiwań inspi-
two works in the SARP palace: Matka z dzieckiem [Mother with child]
rowanym m.in. pracami Henry’ego Moore’a, niekwestionowanego mi-
and Kompozycja [Composition]. Organic forms of these sculptures,
strza, którego dzieła uznawane były powszechnie za idealne uciele-
their abstractness and openness to the environment, matched the
śnienie rzeźby przestrzennej, plenerowej. Długo oczekiwaną w Polsce
directions of research inspired by, among others, works of Henry
ekspozycję jego rzeźb i rysunków otwarto dwa lata później, w war-
Moore, the undisputed master, whose works were widely regarded as
szawskiej Zachęcie. Cytowane przy tej okazji słowa Moore’a, pokry-
the ideal embodiment of spatial, outdoor sculpture. The long awaited
wały się z efektami poszukiwań polskich artystów. Według nich rzeźba
in Poland exhibition of his sculptures and drawings was opened two
miała być „sztuką otwartej przestrzeni. Potrzeba jej światła dziennego
years later in Zachęta. The words of Moore, quoted on this occasion,
i słońca, […] [a] natura stanowi najlepsze otoczenie i uzupełnienie
coincided with the effects of explorations of Polish artists. According to
dzieła rzeźbiarskiego.” Moore podkreślał: „Wolałbym, aby moje rzeźby
them, the sculpture was supposed to be "the open space art. It needs
umieszczono w krajobrazie, jakimkolwiek krajobrazie, niż w najpięk-
the daylight and the sun, [...] [and] nature is the best environment
niejszej choćby budowli.”
and complement of the sculpture masterpiece." Moore emphasized:
W 1955 roku, podczas dyskusji na łamach „Przeglądu Kulturalnego”, Alina Szapocznikow apelowała, by rzeźby ustawiać
"I would prefer that my sculptures are placed in the landscape, any landscape, than even in the most beautiful buildings."
w architekturze tak, aby można było wokół nich tańczyć. Akcen-
In 1955, during the discussion in "Przegląd Kulturalny", Alina
towała znaczenie nowego, „przestrzennego prawa”, którego prze-
Szapocznikow appealed that the sculptures are set in architecture
strzeganie – zdaniem artystki – decyduje o percepcji dzieła. Sza-
in a way that allows dancing around them. She emphasized the
pocznikow podkreślała: „Ważne jest nie tylko to, że możemy dużo
importance of the new "spatial law", the observance of which,
budować i rzeźbić w związku z architekturą, ale ważne jest również,
according to the artist, decides about the perception of the work.
jak to robić, ażeby rzeźba nie była przylepiona do muru, wlepiona
Szapocznikow emphasised: "Not only is it important that we can
w kolumnę, ale aby działała przestrzennie”. Postulaty te zrealizować
build and sculpt a lot in connection with architecture, but it is also
miała nadchodząca nowa dekada, podczas której ukształtowana zo-
important how to do it, so that the sculpture is not stuck to a wall,
stała zupełnie odmienna sytuacja i nowe zadania rodzimej rzeźby.
fixed on a column, but so that it works spatially". These postulates
Zmiany nastąpiły przede wszystkim w sferze pola działania obiektu
were to be realized during the upcoming new decade, which formed
i stwarzanych przezeń różnorodnych, zaskakujących sytuacji pla-
a completely different situation and new tasks of the domestic
stycznych. Kiedy Stanisław Lorentz, dyrektor Muzeum Narodowego
sculpture. The changes involved primarily the area of the object
w Warszawie, na początku lat sześćdziesiątych aranżował Galerię
operation field and the diverse, surprising art situations created by
Rzeźby Polskiej XX wieku, chciał by ekspozycję otwierały dzieła mi-
it. When in the early 1960s Stanisław Lorentz, director of the National
06 strza Dunikowskiego, a kończyły kompozycje uznanych ówcześnie
Museum in Warsaw, arranged the Gallery of Polish Sculpture of the
rzeźbiarzy nowoczesnych: Jarnuszkiewicza, Szapocznikow, Zbroży-
twentieth century, he wanted the exhibition to begin with works of
ny, Truszyńskiego i Tadeusza Łodziany.
master Dunikowsk and end with compositions of modern sculptors recognized at that time: Jarnuszkiewicz, Szapocznikow, Zbrożyna,
*******
Truszyński and Tadeusz Łodziana.
Prezentowany na wystawie wycinek twórczości Tadeusza Łodziany obejmuje rzeźbiarskie akty kobiece. Są to dzieła łatwo rozpoznawalne, charakterystyczne dla stylu artysty. Ponadto, podjęty w nich temat stanowi najbardziej podstawowe, a zarazem najstarsze zadanie rzeźbiarskie: figura ludzka od zarania dziejów ludzkości jest nośnikiem kluczowych, egzystencjalnych treści. Przez stulecia personifikowała siły i prawa natury, stanowiła źródło i miarę wszechrzeczy. Ale nawet wówczas, gdy człowiek stracił dawną pewność siebie i przekonanie o antropocentrycznym modelu świata, ciało nadal pozostało obszarem doświadczenia własnej tożsamości i nośnikiem znaczeń symbolicznych. W sztuce XX wieku stało się wręcz samoistnym medium, obszarem i podmiotem działań artystycznych. W rzeźbach Tadeusza Łodziany nie odnajdujemy krytyczno-egzystencjalnego rysu współczesnej sztuki ciała, który dojdzie do głosu dopiero w kolejnych dekadach. Dzieła artysty przynależą do akademickiej tradycji przedstawiania figury jako harmonijnego, estetycznego aktu. Stanowią kolejny, nowoczesny etap jej postrzegania – w którym anatomia sprowadzona zostaje do syntetycznego, bliskiego abstrakcji, enigmatycznego znaku. Mimo tej formalnej innowacyjności, Łodziana wyraźnie odwołuje się do tradycyjnych reguł obrazowania. Pozostaje wierny naturze – co zaznacza czytelnym impulsem, pozwalającym w ogólnikowym zarysie bryły jednoznacznie odszyfrować formę kobiecego torsu. Przestrzega wymogu estetyki i atrakcyjności wizualnej, co przekłada na precyzyjność modelunku, gładkość powierzchni, określoność granic formy. Broni statusu artysty – starannością wykonania obiektu podkreśla własny kunszt i biegłość warsztatową. A podejmując temat ludzkiego ciała, wpisuje się w archetypiczny model rzeźbiarza-demiurga, wyzwalającego z bezforemnej materii uwięziony w niej zarys figury. Jak pisała Alicja Kępińska, artyści tacy jak Tadeusz Łodziana „próbują ocalić odwieczne wartości rzeźbiarskiego kształtowania.”
******* The works presented at the exhibition, which are just a part of all Tadeusz Łodziana works, cover female nude sculptures. These are easily recognizable works characteristic for the artist's style. Moreover, the theme taken up by these works tells the story about the most basic, and yet the oldest sculptural task: the human figure, which has been the carrier of core, existential content since the dawn of human history. It personified forces and laws of nature for centuries, being the source and measure of all things. However, even when man had lost his former self-confidence and belief in the anthropocentric model of the world, the body still remained an area of experiencing his own identity and a carrier of symbolic meanings. In the twentieth century art it became a spontaneous medium, a field and a subject of artistic activities. The sculptures of Tadeusz Łodziana do not contain the critical and existential feature of the contemporary body art, which comes to the fore in subsequent decades. The artist's works belong to the academic tradition of representing the figure as a harmonious, aesthetic act. They represent another step towards its modern perception, in which the anatomy is relegated to the synthetic, close to abstraction, enigmatic character. Despite this formal innovation, Łodziana evidently refers to the traditional rules of imaging. He remains true to the nature, which he marks with a clear impulse, allowing the general outline of a solid to clearly decipher the form of a female torso. His works comply with the requirement of aesthetics and visual appeal, which translates to the accuracy of modelling, surface smoothness, definite boundaries of form. Tadeusz Łodziana defends the status of the artist - by the thoroughness which define his works, he emphasizes his own artistry and craft. By taking up the theme of human body, he becomes a part of the archetypal sculptor-demiurge model, triggering the figure outline from the formless matter. As Alicja Kępińska once wrote,
07 Rzeźby Łodziany dają się również stosunkowo łatwo umiejscowić w panoramie rozwoju nowoczesnej skulptury. Ich syntetyczne uogól-
artists such as Tadeusz Łodziana "try to save the everlasting values of the sculptural shape."
nienie, pomijanie zbędnego detalu - także elegancja oparta na struk-
Łodziana's sculptures can also be relatively easily placed in
turze łagodnych łuków i krzywizn, są lekcją płynącą z twórczości Brân-
the panorama of modern sculpture development. Their synthetic
cușiego. Skrajne uproszczenie formy eksponuje duchowy i mistyczny,
generalization, skipping unnecessary detail - also elegance based on
bardziej niż materialny i cielesny aspekt tematu. Wykorzystanie natu-
the structure of gentle arcs and curves, are a lesson that comes from
ralnego piękna materiału, jego gładkich, polerowanych powierzchni,
the work of Brâncuși. The extreme simplification of forms exposes
wzmaga efekt estetyczny, jednocześnie upodabniając dzieło sztuki do
the spiritual and mystical, more than the material and carnal aspect
obiektu o charakterze przemysłowym, standardowym. Ten aspekt Ło-
of the subject. The use of the natural beauty of the material, its
dziana równoważy jednak organiczno-biologicznymi zasadami budo-
smooth, polished surfaces enhances the aesthetic effect, while the
wania formy, płynnej, rytmicznie zakomponowanej, chłonnej i otwar-
work seems to be like an object of the industrial standard at the same
tej na otaczającą ją przestrzeń. Podejmuje tym samym kierunek
time. Łodziana balances this aspect with the organic and biological
wyznaczony dorobkiem niezrównanego mistrza rzeźby plenerowej
principles of building a form - flowing, rhythmically composed,
XX stulecia – Henry’ego Moore’a. Podobnie jak on, Łodziana syntezę
absorbent and open to the surrounding space. This way he takes
kształtu kobiecego ciała realizuje bardzo konsekwentnie, zbliżając się
the direction designated by the achievements of the unsurpassed
ku granicy formy abstrakcyjnej. Eksponuje fragment – zwykle tors, po-
master of outdoor sculpture of the twentieth century - Henry Moore.
zbawiony głowy i kończyn. Tak, jak robił to już wielki Rodin – Łodziana
Similarly to him, Łodziana performs the synthesis of the female body
świadomie prezentuje rozczłonkowane ciało jako skończoną rzeźbę.
shape very consistently, approaching the borders of the abstract
Ale te fragmenty wciąż pozostają w relacji do ludzkiej figury, którą
form. He exposes just a fragment, usually the torso, decapitated and
widz odczytuje – w oparciu o doświadczenie własnego ciała – jako
without limbs. Like the great Rodin once – now Łodziana intentionally
kompletną.
presents the dismembered body as a completed sculpture. But
Akty Łodziany sprawiają przyjemność oku. Są zmysłowe, intymne.
these fragments still remain in relation to the human figure, which
Artysta świadomie wykorzystuje walory haptyczne medium rzeźbiar-
the viewer reads - basing on the experience of one's own body - as
skiego. Rytm wklęsłości i wypukłości, zróżnicowanie struktury mate-
complete.
riałów i faktury powierzchni, płynność i kombinacja profili – wzmagają chęć fizycznego kontaktu, dotykania, głaskania, odczuwania.
Łodziana's acts are a pleasure to the eye. They are sensual and intimate. The artist deliberately uses haptic qualities of the sculptural
Syntetyczność tych rzeźb skłaniała krytyków do odczytywania ich
medium. The rhythm of the concavity and convexity, diversification
jako formy obiektywne, chłodno kalkulowane, na co dodatkowo wska-
of the structure of materials and surface textures, fluency and the
zywać miały ich tytuły – jak sugerowano – charakteryzujące jedynie
combination of profiles enhance the desire to make physical contact,
język opisu przestrzeni i bryły. A przecież: „Otwarta”, „Zwarta”, „Sto-
to touch, to stroke, to feel.
jąca”, „Lotna”, „Leżąca”, „Horyzontalna” czy też „Spiralna” siłą rzeczy
Syntheticity of these sculptures inclined critics to read them as
odnoszone być powinny nie tylko do formy, ale także (a może przede
objective forms, coldly calculated, also indicated by their titles - as
wszystkim?) do ich istotnego tematu, jakim jest własna, najskrytsza
suggested - characterizing only the language describing the space and
opowieść rzeźbiarza o kobiecości.
body. And yet: "Open", "Compact", "Standing", "Ethereal", "Lying,"
Studiowanie ludzkiego ciała jest wyrazem poszukiwania wła-
"Horizontal" or "Spiral" should necessarily by recognized not only for
snej podmiotowej tożsamości w obszarze najbardziej indywidualnym
their form, but also (perhaps above all?) for their important theme,
i nieredukowalnym. Jest odkrywaniem różnorodności i odmienności
which is a sculptor's own, innermost story of femininity.
08 w naturalnym środowisku człowieka, jakim jest jego fizyczność. Jeśli
Studying the human body is an expression of the search for self-
w tej perspektywie spróbujemy „przeczytać” rzeźbiarskie akty Łodzia-
identity in the most individual and irreducible area. It is discovering
ny, odsłonią się one przed nami jako wcielenie odwiecznej – w tym
the diversity and differences in the natural human environment,
sensie bardzo tradycyjnej – opowieści męskiego oka. Jako obraz
which is his physicality. If this perspective, if we try to "read"
kobiety-fragmentu, kobiety-obiektu, fetysza i przedmiotu męskiego
Łodziana's sculptural acts, they reveal to us as the incarnation of
zachwytu, źródła natchnienia, rozkoszy i cierpienia. Jako niezgłębio-
the eternal - in this sense, very traditional - story of the male eye. As
na tajemnica. W takim kontekście głębszego znaczenia nabiera także
the image of woman-piece, female-object, a fetish and the object of
spójność ich formy, harmonijność i estetyka. Ukazuje się nam obraz –
the male delight, the source of inspiration, pleasure and suffering. As
pierwowzór kobiecości, ukształtowany wizją rzeźbiarza.
an unfathomable mystery. In this context, the consistency of form,
Teza o konstruowaniu obrazu kobiety (w sztuce i poza nią) po-
harmony and aesthetics receive a deeper importance. We can see it
przez męskie spojrzenie jest współcześnie rozwijana m.in. przez kry-
as a picture - a prototype of femininity, formed by a vision of a sculptor.
tykę feministyczną. Jest jednak prawdą znacznie bardziej powszech-
The thesis of constructing the image of a woman (in art and
ną. Celnie przekonuje o tym Joanna Sosnowska, przywołując fragment
beyond it) through the male gaze is today developed, among others,
felietonu Stefanii Zahorskiej, zamieszczony na łamach kobiecego pe-
by feminist criticism. However, this truth is much more common.
riodyku już w okresie międzywojennym. Blisko sto lat temu, ta prze-
Joanna Sosnowska most accurately proves this, recalling a fragment
nikliwa literatka pisała: „Mężczyzna tworzy kobietę. Tworząc ją przez
of Stefania Zahorska's article published on the pages of a women's
swoją tęsknotę i swoje marzenie. Ta wyśniona kobieta nie jest kobietą
periodical magazine in the interwar period. Nearly a hundred years
realną. Jest ona jak gdyby zespoleniem cech, najbardziej wyidealizo-
ago, this astute publisher wrote: "The man creates a woman. He
wanych, czy też najbardziej umiłowanych przez danego mężczyznę.
creates her by his longing and his dream. This woman of his dreams
To urabianie ideału jest pewnego rodzaju twórczością. Są, którzy w tej
is not a real woman. It is as if she is the anastomosis of the most
twórczości okazują samodzielność. Ci, jeśli im dana jest możliwość
idealized features, or those most loved by the man. This imaging of the
urzeczywistnienia w jakimś materiale ich wizji - są artystami”.
ideal is a kind of creativity. There are some, who prove independence
Jaka jest kobieta stworzona spojrzeniem i dłonią Tadeusza Łodziany? Artysta opisał ją harmonią płynnych linii, wklęsłości i wypukło-
in this work. They, if they are given the opportunity to achieve the vision of a material - are artists."
ści, kontrastem nastrojów faktur, zmiennością profili. Jest zbieżnością
What is the woman created by a look and hand of Tadeusz
przeciwieństw – otwarta i zwarta, pusta i brzemienna zarazem. Może
Łodziana like? The artist described her as the harmony of flowing
być eterycznym bytem unoszącym się w przestrzeni, może być przy-
lines, concavity and convexity, the contrast of moods texture, volatility
drożną figurą. Zawsze pozostaje dla mężczyzny niedopowiedzianym
of profiles. She is the convergence of opposites - open and compact,
fragmentem, brakiem, romantyczną tęsknotą za pełnią.
empty and pregnant at the same time. She can be an ethereal being, floating in space, she may be a roadside figure. For a man, she always remains an unfinished fragment, the lack, the romantic longing for fullness.