ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ: ΑΠΟ ΤΟ ΧΘΕΣ ΣΤΟ ΣΗΜΕΡΑ
ΣΧ ΕΤΟΣ 2017-2018 ΥΠΕΥΘΥΝΕΣ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΕΣ : ΓΕΡΟΓΙΑΝΝΗ ΧΑΡΑ ΠΕ86 ΜΠΟΛΙΑΡΗ ΕΛΕΝΗ ΠΕ03
ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΥΝ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ • • • • • • • • • • • •
ΚΑΤΣΙΜΑΝΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΙΤΣΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΟΛΙΟΥ ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΑΡΙΑΔΝΗ ΚΟΥΓΚΟΥΛΗ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΚΟΥΚΟΥΛΑΡΗΣ ΑΔΑΜΑΝΤΙΟΣ ΚΟΥΡΓΙΑ ΕΛΕΝΗ ΚΡΑΝΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΡΑΝΙΩΤΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ ΑΓΓΕΛΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΩΣΤΗΣ ΣΠΥΡΙΔΩΝ ΚΩΤΣΙΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
• • • • • • • • • •
ΛΑΜΠΡΟΥ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΛΕΚΚΑΣ ΛΑΖΑΡΟΣ – ΧΑΡΗΣ ΛΕΟΝΤΑΡΙΔΗ ΖΩΗ-ΛΕΩΝΗ ΛΕΟΝΤΙΔΗ ΜΑΡΙΑ ΛΕΟΝΤΙΔΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΛΙΟΛΙΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΛΙΟΥΓΚΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΜΑΡΜΑΓΚΑΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΜΟΥΣΑΦΙΡΗ ΜΑΡΙΑ ΜΟΥΤΣΙΚΑ ΦΑΙΔΡΑ
ΣΤΑΔΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ • ΜΕΛΕΤΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ – ΜΕΤΣΟΒΟ – ΖΑΓΟΡΟΧΩΡΙΑ – ΜΑΣΤΟΡΟΧΩΡΙΑ – ΜΟΛΥΒΔΟΣΚΕΠΑΣΤΗ – ΝΗΣΙ ΛΙΜΝΗΣ ΠΑΜΒΩΤΙΔΑΣ – ΚΑΣΤΡΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ • ΜΕΛΕΤΗ ΤΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ ΤΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ ΚΑΤΟΙΚΙΑΣ • ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΚΑΤΟΙΚΙΑ • ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ - ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ • ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΟΝ ΟΙΚΙΣΜΟ ΜΕΤΣΟΒΟΥ • ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΟΝ ΟΙΚΙΣΜΟ ΜΟΝΕΜΒΑΣΙΑΣ
Ο Παραδοσιακός Οικισμός Του Μετσόβου • παραδοσιακή ηπειρώτικη αρχιτεκτονική • Διαιρείται σε δύο τμήματα, το πάνω και το κάτω. Ο ιστός του χωριού διασχίζεται από δύο κύριους δρόμους, μεταξύ τους κάθετους. Οι δρόμοι είναι όλοι στενοί (2-4μ. πλάτος) και στο μεγαλύτερο μήκος τους περιβάλλονται από ψηλές μάντρες και όγκους σπιτιών. Είναι στρωμένοι με σχιστόλιθο
Πολεοδομική οργάνωση του οικισμού Ο οικισμός έχει ένα κέντρο - την αγορά, το οποίο βρίσκεται στη διασταύρωση των δύο βασικών δρόμων. Στο κέντρο βρίσκεται και η κεντρική πλατεία του οικισμού, γύρω από την οποία συγκεντρώνονται όλες οι κοινωνικές χρήσεις - καφενεία, δημόσια κτίρια, εκκλησία, βρύση. Στον οικισμό υπάρχουν συνολικά 13 εκκλησίες. Το Μέτσοβο είναι πυκνοδομημένος και κλειστός οικισμός. Γύρω από το κέντρο ακολουθείται το συνεχές σύστημα δόμησης, ενώ προς τα έξω το ελεύθερο.
Αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά σπιτιού • Υπάρχουν δύο τύποι σπιτιών - το τρίχωρο πλατυμέτωπο λαϊκό και το τετράχωρο - αρχοντικό. Υπάρχει και η μονόχωρη καλύβα που χρησιμοποιείται ως χώρος σταβλισμού των κοπαδιών • Η στέγαση γίνεται με τετράρριχτη στέγη, με ξύλινα ζευκτά (συνήθως από ακατέργαστη οξιά) και επικάλυψη με σχιστόπλακες. Η στέγη προεξέχει περιμετρικά του κτιρίου περίπου 0.50 - 0.70μ.
Χαρακτηριστικά του Μετσοβίτικου σπιτιού • Το τρίχωρο σπίτι είναι διώροφο με χώρους διαμονής στον όροφο (σαράι, οντάς, χωτζιαρές) και βοηθητικούς στο υπόγειο (στάβλος, κελάρι). • Το σαράι είναι ο χώρος υποδοχής και επικοινωνίας υπογείου - ισογείου. Προεξέχει προς το νότο σχηματίζοντας το κεπέγκι. • Ο οντάς είναι το χειμωνιάτικο καθιστικό, χώρος ύπνου, μαγειρέματος. • Στη νότια πλευρά του βρίσκεται το τζάκι. Δεξιά και αριστερά του τζακιού υπάρχουν ξύλινα μπάσια. Το μπάσι αποτελεί χαρακτηριστικό στοιχείο του Μετσοβίτικου σπιτιού. Χρησιμοποιείται ως καθιστικό αλλά και χώρος φαγητού την ημέρα, ενώ το βράδυ μετατρέπεται σε κρεβάτι. • Ο χωτζιαρές είναι ο καλοκαιρινός χώρος διαμονής και χώρος υποδοχής. Είναι ο χώρος με τα περισσότερα παράθυρα. Η οροφή του είναι το πιο προσεγμένο ταβάνι του σπιτιού. • Εξωτερικά υπάρχει μικρή αυλή, η οποία περιβάλλεται από ψηλό τοίχο
Χαρακτηριστικά του Μετσοβίτικου σπιτιού • Το τετράχωρο σπίτι είναι επίσης διώροφο με τους χώρους διαμονής στον όροφο και τους βοηθητικούς στο υπόγειο - ισόγειο. • Διαφέρει από το τρίχωρο ως προς το γωνιαίο ή κρυφό. Χώρος διαμονής, ο οποίος βρίσκεται στην αντιδιαμετρική γωνιά από την είσοδο. Η προσπέλαση στο χώρο γίνεται μέσα από τον οντά (έτσι δημιουργείται η εντύπωση του κρυφού χώρου). • Έχει επίσης αυλή, αλλά μεγαλύτερη • Υλικά δομής είναι η πέτρα (σχιστόλιθος) και το ξύλο (οξιά, ρόμπολο, καρυδιές – από την περιοχή). Το πάχος της εξωτερικής τοιχοποιίας είναι 70 - 90 εκ. και μένουν πάντα ανεπίχριστες (τα επιχρίσματα δεν αντέχουν στην παγωνιά και τις πολλές βροχές). ). Ως συνδετικό υλικό χρησιμοποιείται λάσπη από τα αργιλώδη εδάφη του τόπου. • Υπάρχουν ξυλοδεσιές σε διάφορες στάθμες, ανά 0.80 - 1.00μ. περίπου, που επιτρέπουν ύψος κτιρίων 9 - 10μ. περίπου. Εκεί που έχουν πολλά ανοίγματα χρησιμοποιείται ο τσατμάς (ξύλινη κατασκευή)
Χαρακτηριστικά του Μετσοβίτικου σπιτιού • Τα ανοίγματα του κτιρίου κλείνονται με τζαμιλίκια. • Τα δάπεδα στους ορόφους είναι ξύλινα ενώ στα υπόγεια είναι χωμάτινα ή πλακόστρωτα. • Τα τζάκια έχουν στο εσωτερικό τους μικρό φεγγίτη, για να βλέπουν καλύτερα στο μαγείρεμα, ή να βλέπουν πότε θα φέξει.
Ζαγοροχώρια Τα Ζαγοροχώρια είναι ένα σύμπλεγμα από 52 χωριουδάκια, που βρίσκονται στο Ζαγόρι. Στο τμήμα αυτό της Πίνδου η πέτρα αφθονεί! Τα πάντα είναι πετρόχτιστα.
Το Πάπιγκο
Αρχιτεκτονική οικίας Ζαγορίου • Το Ζαγορίσιο σπίτι αποτελεί συγκρότημα με: το κυρίως σπίτι, τα βοηθητικά κτίσματα και την αυλή. • Η αυλή περιβάλλεται με ψηλό μαντρότοιχο, είναι πλακοστρωμένη και έχει μικρά πέτρινα πεζούλια λόγω των κλίσεων. • Τα βοηθητικά κτίσματα είναι πολύ απλές κατασκευές - το μαγειρειό (φούρνο, τζάκι, γάστρα και νεροχύτη), η τουαλέτα και η στέρνα (αποθήκευση νερού).
Αρχιτεκτονική οικίας Ζαγορίου • Το Ζαγορίσιο σπίτι χτίζεται έτσι ώστε να παρέχει προστασία από τις δυσμενείς συνθήκες του ορεινού χώρου. Είναι διώροφο ή τριώροφο, ανάλογα με την κλίση του εδάφους. Υλικό δομής είναι η πέτρα. Η επικάλυψη γίνεται με στέγη από σχιστόπλακα. Οι όγκοι είναι απλοί, αυστηροί, απόλυτα γεωμετρικοί. • Ανατολικά το ύφος των κτισμάτων είναι λιγότερο βαρύ και χρησιμοποιείται περισσότερο ξύλο. Δυτικά κυριαρχούν οι γκριζογάλανες αποχρώσεις των βράχων και τα κτίσματα είναι πιο βαριά και αυστηρά, με ελάχιστες προεξοχές. • Οι εξωτερικές τοιχοποιίες έχουν πάχος 60 - 70εκ. και χωρίζονται με οριζόντια διαζώματα - ξυλοδεσιές. Η χρήση του ξύλου είναι γενικά περιορισμένη. Η στέγη είναι τετράριχτη. Η χρήση του χρώματος είναι γενικά πολύ περιορισμένη - σχεδόν καθόλου στις όψεις και όταν γίνεται χρήση σοβά, βάφεται λευκός ή ώχρα.
Αρχιτεκτονική οικίας Ζαγορίου • Τυπολογία κτισμάτων. Η κάτοψη των σπιτιών έχει σχήμα ορθογωνικό, τετράγωνο, παραλληλόγραμμο, Γ ή Π. • Το σπίτι αποτελείται από 4 χώρους, με τετράγωνο σχήμα κάτοψης. Κάθε χώρος αποκτά συγκεκριμένο χαρακτήρα - μεγειρειό με φούρνο, χώρος χειμερινής διαμονής, δωμάτιο διαμονής και ύπνου (μαντζάτο) και ο χώρος για τους επισκέπτες (οντάς). Η σκάλα εντάσσεται σε ημιυπαίθριο χώρο του ισογείου, το χαγιάτι Αυτά τα σπίτια χτίζονται από τεχνίτες. Τα σπίτια αυτά διαμορφώθηκαν γύρω στο 1700 - 1750 και σήμερα δε σώζονται πολλά. • Αργότερα προστίθεται προεξοχή στον όροφο, το σαχνισί. Απέναντι από το τζάκι τοποθετείται η μεσάντρα (ντουλάπια που καλύπτουν όλο τον τοίχο). Στο μαντζάτο υπερυψώνεται το δάπεδο και δημιουργείται χώρος ύπνου (τα μπάσια). Τα σπίτια αυτά χρονολογούνται στα τέλη 18ου αι. με μέσα 19ου αι. Είναι η εποχή που οι Ζαγορίσιοι ταξιδεύουν και τα χωριά ευημερούν. Τα σπίτια δηλώνουν τον πλούτο του ιδιοκτήτη τους.
Σχέδια σπιτιών του Ζαγορίου
Σπίτι στο Μικρό Πάπιγκο. Κάτοψη υπογείου (αριστερά), Κάτοψη ισογείου (μέση), Κάτοψη ορόφου (δεξιά) Πηγή: Σταματοπούλου Χ. (1991). Ελληνική Παραδοσιακή Αρχιτεκτονική, Τόμος 6ος, Ζαγόρι, σελ. 247, εκδ. Μέλισσα, Αθήνα
Πέτρινα γεφύρια Ζαγορίου Στα Ζαγοροχώρια σώζονται σε εξαιρετική κατάσταση αρκετές δεκάδες παραδοσιακά πέτρινα γεφύρια, Άλλα είναι μονότοξα, άλλα δίτοξα και άλλα τρίτοξα. Τα περισσότερα από αυτά κατασκευάσθηκαν το 19ο αι
Μαστοροχώρια • Τα χωριά της περιοχής είναι η πατρίδα των ξακουστών μαστόρων της πέτρας που έχουν κατασκευάσει πολλά αρχοντικά, μοναστήρια και γεφύρια, σε όλο τον Ελληνικό αλλά και τον Βαλκανικό χώρο. Η περιοχή είναι γεμάτη από παραδοσιακούς οικισμούς που παραμένουν ανέπαφοι μέχρι σήμερα
Πυρσόγιαννη Κόνιτσας
Πέτρινα γεφύρια Μαστοροχωρίων • Στην νοτιοδυτική άκρη της Κόνιτσας, ακριβώς στην είσοδο της χαράδρας του Αώου, βρίσκεται το μεγάλο μονότοξο γεφύρι της Κόνιτσας, το οποίο κτίστηκε το 1870- 71 από συνεργείο 50 μαστόρων από την Πυρσόγιαννη. • Το γεφύρι χτίστηκε με δωρεές των κατοίκων της πόλης και κυρίως του Γιαννιώτη Ιωάννη Λούλη, ο οποίες διέθεσε περίπου τα μισά από τα 120.000 γρόσια που κόστισε η κατασκευή του. • Το πέτρινο γεφύρι έχει διαστάσεις 36 μέτρα πλάτος και 20 μέτρα ύψος
ΜΟΛΥΒΔΟΣΚΕΠΑΣΤΗ • Όμορφο χωριό, χτισμένο σε πλαγιά του όρους Νεμέρτσικα, η Μολυβδοσκέπαστη Ιωαννίνων βρίσκεται πολύ κοντά στην ελληνοαλβανική μεθόριο. • Κοντά στη συμβολή των ποταμών Αώου και Σαρανταπόρου, βρίσκεται ένα από τα σημαντικότερα μνημειακά συγκροτήματα της Ηπείρου, η μονή Παναγίας Μολυβδοσκεπάστου. • Κατά την τοπική παράδοση, η μονή ιδρύθηκε τον 7ο αιώνα από τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Δ' Πωγωνάτο (668-685). Πάντως, σύμφωνα με τα τυπολογικά και μορφολογικά στοιχεία, το αρχικό τμήμα χρονολογείται στον 11ο αιώνα, ενώ το σταυρεπίστεγο τμήμα στο 13ο-14ο αιώνα.
I.M. Μολυβδοσκέπαστης
Νησί Ιωαννίνων Διατηρητέος παραδοσιακός οικισμός με σοκάκια, ασπρισμένα τα περισσότερα, λευκές μικρές αυλές των σπιτιών. Τα σπίτια είναι πέτρινα, εξαίσια δείγματα της ηπειρώτικης αρχιτεκτονικής. Δίπατα όλα τους, με πλάκα στη σκεπή, ανήκουν στις ίδιες οικογένειες πολλές γενιές πίσω.
Κάστρο Ιωαννίνων • Το κάστρο χτίστηκε το 528 μ.Χ. Είναι το πιο αρχαίο Βυζαντινό κάστρο με πολλά κτίρια από τον 14ο μέχρι τον 17ο αι. Αρκετά κτίρια του αναστηλώθηκαν, διαμορφώθηκαν κατάλληλα και λειτουργούν ως μουσειακοί χώροι. • Είναι ένας οικισμός που κατοικείται μέχρι σήμερα.
ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ - ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ •
Οι παραδοσιακοί οικισµοί στην Ελλάδα αποτελούν ολοκληρωµένο µέρος της ελληνικής λαϊκής παράδοσης και κληρονοµιάς. Η συντήρησή τους είναι αποφασιστικής σηµασίας για την περιφερειακή ανάπτυξη της χώρας • Υπό αυτή την έννοια ξεκίνησε και περατώθηκε το πρόγραµµα του ΕΟΤ για την αξιοποίηση των Παραδοσιακών Οικισµών. Το πρόγραµµα ξεκίνησε το φθινόπωρο του 1975 µε στόχο να συντηρηθούν, να αναστηλωθούν και να διατηρηθούν κτίρια και σύνολα παραδοσιακής αρχιτεκτονικής και να διαµορφωθούν σε ξενώνες ή κτίρια κοινής χρήσης, όπως µουσεία, εστιατόρια, κοινοτικά γραφεία, υφαντήρια κλπ. Αυτό θα ήταν ένα πιλοτικό πρόγραµµα για άλλους οικισµούς. Το πρόγραµµα περιελάµβανε αρχικά έξι οικισµούς: τη Βάθεια στη Μάνη (Πελοπόννησος), τη Βυζίτσα (Πήλιο), τα Μεστά (Χίος), την Οία (Σαντορίνη), το Πάπιγκο (Ήπειρος) και το Φισκάρδο (Κεφαλλονιά). • Το έργο αυτό έχει αναγνωριστεί διεθνώς µε βραβεία και διακρίσεις: Βραβείο της Europa Nostra το 1989 για το Πάπιγκο της Ηπείρου
ΠΑΡΑ∆ΟΣΙΑΚΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ • Ο τομέας του τουρισμού αποτελεί το νέο ανερχόμενο δυναμικό κλάδο των περιοχών με παραδοσιακούς οικισμούς • Με την ανάπτυξη του τουρισμού όλα τα χωριά έχουν αποκτήσει ανεπτυγμένες υποδομές. Διαθέτουν παραδοσιακούς πέτρινους ξενώνες, ταβερνάκια που σερβίρουν τοπικές λιχουδιές και καταστήματα με παραδοσιακά προϊόντα • Σήµερα η τουριστική ανάπτυξη έχει συμβάλλει στην παραμονή των ντόπιων στην περιοχή, στην αύξηση των επισκεπτών και την προβολή τους στο ευρύ κοινό.
Από την επίσκεψή μας στο Μέτσοβο
Από την επίσκεψή μας στην Μονεμβασία
Η ομάδα μας
ό ς ίας μ σ ι Οικ εμβασ ν Μο
ΠΗΓΕΣ • http://mirc.ntua.gr/db/epirus_db/ARXITEKTONIKH/Metsovo. htm • https://www.archaiologia.gr/blog/archaeological_site/%CE %BA%CE%AC%CF%83%CF%84%CF%81%CE%BF-%CE%B9%CF %89%CE%B1%CE%BD%CE%BD%CE%AF%CE%BD%CF%89%CE %BD/