Lespakket Lopend vuurtje - gids voor leerkrachten van het basisonderwijs

Lopend Vuurtje Vrede begint bij jezelf en geef je door

Vre de

in je

zelf.. .

... e

d n i n

e

... s kla

Gids voor leerkrachten basisonderwijs Gids voor de leerkracht

1

Inhoudsopgave Inleiding 3 Samenstelling en gebruik 4 Kerndoelen 5 Deel I: Lesmateriaal 7 1.1 Start van het Lopend Vuurtje 7 1.2 Wereldvredemakers 11 1.3 Vrede dichtbij huis 21 1.4 Vrede in jezelf 27 1.5 Feest 31 Deel II: Extra lessuggesties voor kinderen in stressvolle situaties 37 Deel III: Verhalen met een boodschap 45

Kinderen willen vrede Het zijn juist vaak de kinderen die vrede wensen. In opstellen en gedichten geven kinderen aan wat vrede voor hen betekent.

Vrede, wat betekent dat voor mij?

Met vrede is iedereen blij!

Daarom hebben we nu de vredesvlam Die brandt dag en nacht

Voor iedereen die naar vrede smacht.

Het vuur verbrandt het kwaad.

Nu doen we geen slechte daad.

Met vrede zie je een lach

Lopend Vuurtje Vrede begint bij jezelf en geef je door Een lespakket voor kinderen van het basisonderwijs, met een speciale paragraaf voor onderwijs aan kinderen in stressvolle situaties.

Te gebruiken bij alle vakken.

Inhoud lespakket Lopend Vuurtje is ontwikkeld door de World Peace Flame Foundation en bestaat uit een gids voor de leerkracht en een werkboekje voor kinderen. Deze zijn beide te downloaden op: www.lopendvuurtje.org

op mijn gezicht.

Tijdens een vredesbijeenkomst in de gemeente Sluis leest Amy het gedicht voor dat ze op school maakte. (Scholenproject Wereldvredesvlam Cadzand).

2 Lopend Vuurtje

De World Peace Flame Foundation (WPFF) heeft de wens wereldwijd een verschuiving tot stand te brengen, van het nadenken over problemen naar het vinden en uitvoeren van oplossingen. De World Peace Flame is een symbool van vrede en eenheid en weerspiegelt het diepe verlangen naar vrede van ieder mens, onafhankelijk van cultuur, geloof, huidskleur, afkomst of geslacht. De World Peace Flame staat ook symbool voor de vrijheid van ieder mens om altijd, in elke omstandigheid, te kiezen voor vrede.

De World Peace Flame Foundation is een goede doelen stichting, opgericht om vrede te bevorderen. www.worldpeaceflame.org

Inleiding

Licht, symbool van vrede in alle culturen Dit lespakket ‘Lopend Vuurtje’ gaat over vrede en bevat teksten en oefeningen om vrede bespreekbaar te maken, om te kunnen begrijpen wat vrede is en wat je kunt doen om zelf vrede te ervaren en door te geven.

Vrede in jezelf en in de klas De samenstellers van het pakket gaan uit van een positieve benadering van vrede.

Onderwerpen als oorlog, pesten en nare dingen krijgen bewust geen aandacht. Niet omdat er geen problemen zijn, maar de aandacht daarvoor leidt af van waar het in dit project werkelijk om gaat: het besef dat vrede altijd bereikbaar en dichtbij is. Niet de vrede van het ontbreken van oorlog, maar vrede in jezelf. Daar kun je steeds naar terugkeren. Vrede bereik je vooral door het positieve en het goede in jezelf en in anderen te zien en te stimuleren.

De ontspannings- en bewegingsoefeningen in dit pakket zijn beproefde technieken, die ook worden gebruikt in het stressmanagement en detraumatisatiewerk.

Lopend Vuurtje is ontstaan vanuit de behoefte van leerkrachten aan lesmateriaal om vrede in de klas bespreekbaar te maken en de behoefte aan lessuggesties voor klassen met kinderen in stressvolle situaties.

Tientallen scholen hebben projecten gedaan rond de World Peace Flame en gaven het pakket aan elkaar door. Dit lespakket is gemaakt op basis van de ervaringen van deze scholen en van bijdragen van professionals en ervaringsdeskundigen in Nederland en Vlaanderen. Wij wensen je vooral ook veel plezier bij het werken met Lopend Vuurtje.

Visie en doel Kinderen hebben een aangeboren verlangen naar vrede. Dit pakket heeft als doel kinderen, hun ouders en leerkrachten te bemoedigen: het is altijd mogelijk om de vrede in jezelf te vinden. In het pakket worden daarvoor lessuggesties en werkvormen gegeven. Ontmoet de wereldvredemakers in de wereld om je heen en ervaar de vrede in jezelf.

Wij hopen dat het licht, symbool van vrede in alle culturen, zich zal verspreiden als een lopend vuurtje en dat dit pakket hieraan een bijdrage mag leveren.

‘Wees de verandering die je wilt zien in de wereld’ Mahatma Gandhi

Gids voor de leerkracht 3

Samenstelling en gebruik Het pakket is zo samengesteld dat de onderdelen gebruikt kunnen worden als lessen(serie) met lessuggesties en opdrachten die de kinderen individueel of in groepsverband kunnen doen. De opdrachten voor de kinderen staan in het werkboekje. Dit werkboekje is bedoeld om mee naar huis te nemen aan het eind van het project. Hoewel in dit pakket een duidelijke opbouw is verwerkt, kunnen alle onderdelen ook los gebruikt worden.

Deel I van deze gids bevat het lespakket voor de leerkracht. We vertrekken vanuit de (recente) geschiedenis, vanuit de grote wereld om ons heen. Dan maken we de overgang naar de directe omgeving van het kind: de straat, de school, de klas, het gezin.

Wat kan jij doen om bij te dragen aan vrede?

Dan komen we aan bij de innerlijke wereld, de vrede in jezelf.

Deel II is speciaal bedoeld voor leerkrachten met kinderen in stressvolle situaties en vluchtelingkinderen in de klas: wat hebben zij nodig?

Deel III bevat een aantal verhalen met een diepere boodschap, zoals de kracht van samenwerking, vriendschap, moed en doorzettingsvermogen.

Het lespakket bestaat uit een gids voor de leerkracht en een werkboekje met opdrachten voor de kinderen. Alle bestanden behorend bij het pakket kun je downloaden op www.lopendvuurtje.org.

Op deze website vind je ook de PDF-bestanden waarmee de Goed Nieuws Krant, de Spaarpotbouwplaat, de Zonnegroet en de plakstroken voor de lichthouders geprint kunnen worden (zie verderop in dit boekje), zodat de kinderen geen pagina’s uit de werkboekjes hoeven te halen; het boekje kan intact blijven.

4 Lopend Vuurtje

Kerndoelen Dit lespakket is zodanig samengesteld dat het aansluit bij tal van kerndoelen zoals vermeld in het kerndoelenboekje van het basisonderwijs. Lopend Vuurtje versterkt wat de school al doet.

Er is een aantal redenen waarom een school met Lopend Vuurtje aan de slag kan gaan. De rode draad is dat Lopend Vuurtje versterkt wat de school al doet of wat de school nog kan verbeteren.

Pedagogisch klimaat Een veilig en vreedzaam pedagogisch klimaat in de groep, in en buiten de school is een belangrijke voorwaarde voor kinderen om te kunnen leren en zich te kunnen ontwikkelen. Lopend Vuurtje geeft activiteiten die rust en concentratie bevorderen, voor het individuele kind en gezamenlijk in de groep. Lopend Vuurtje geeft ook suggesties voor het leren om positief te denken over jezelf en over anderen, en daarnaar te handelen. In de opdrachten wordt gezocht naar de overeenkomsten tussen mensen; kinderen worden uitgenodigd om te zoeken naar oplossingen voor problemen die er eventueel zijn.

Democratisch burgerschap Voor het onderwijs geldt sinds 2006 de ‘Wet op actief burgerschap en sociale integratie voor het onderwijs’ die scholen verplicht aandacht te schenken aan dit thema. Dit pakket kan worden gebruikt om democratisch burgerschap te concretiseren, eventueel als aanvulling op het programma dat de school al gebruikt.

Veilig schoolklimaat Elke school heeft een programma nodig, waarbij het gaat om het creëren en bevorderen van een veilig schoolklimaat. Benodigde vaardigheden als empathie, voor jezelf opkomen, voor de ander opkomen, positief denken en denken in oplossingen zijn terug te vinden in dit pakket.

Maatschappelijke thema’s Kinderen brengen onderwerpen de klas in door wat zij horen en zien thuis, op straat en in de media. Het vraagt een behoorlijke inspanning én deskundigheid van de leerkracht om deze reacties en emoties van kinderen te bespreken en in goede banen te leiden.

Lopend Vuurtje heeft suggesties voor oefeningen.

Meer informatie Stichting World Peace Flame Foundation info@worldpeaceflame.org | www.worldpeaceflame.org

Kinderen bij de onthulling van het World Peace Flame Monument in Holsbeek (België).

Lopend Vuurtje is ontwikkeld voor scholen, maar kan overal gebruikt worden waar met kinderen wordt gewerkt.

Het pakket • versterkt een veilig en vreedzaam pedagogisch klimaat in de school • ondersteunt vaardigheden op het gebied van burgerschapsvorming en het omgaan met diversiteit • stimuleert sociaal-emotionele vaardigheden • geeft handvatten om maatschappelijke thema’s te bespreken.

Gids voor de leerkracht 5

6 Lopend Vuurtje

Lopend Vuurtje | deel 1.1

Lesmateriaal

Start van het Lopend Vuurtje

Gids voor de leerkracht 7

De voorbereiding

WERKB OEKJE

pend vuu r Lo

tje

Het verhaal van de vlam

In de klas wordt een vredesvlam ontstoken, een licht dat in alle culturen symbool is van vrede. Maak een mooie centrale plek voor de vlam in de klas, het liefst voorin.

Werkboekje Opdracht 1

Ontstaan

8 Lopend Vuurtje

Dit boekje

is van .............. .............. .............. .............. ..............

Vredeswens De kinderen schrijven hun persoonlijke vredeswens op en maken er een mooi lijstje voor (zie opdracht 1 werkboekje).

Houd een kringgesprek met de kinderen en vertel het verhaal van de vredesvlam. Leg uit en bespreek met elkaar: waarom aandacht voor vrede, waarom is het licht belangrijk, waar staat de vlam symbool voor?

WERKB OEKJE

pend vuu r Lo

tje

In 1999 werden 7 vredesvlammen aangestoken in Europa, Amerika, Australiё, Afrika, India en het Midden Oosten door mensen die zich inzetten voor vrede. De vlammen werden door verschillende luchtmachten en een burgerluchtvaartmaatschappij overgevlogen naar Engeland, waar de vlammen werden verenigd in één World Peace Flame in Wales (Bangor).

Vanuit Bangor is de World Peace Flame over de wereld verspreid in World Peace Flame lampen en met kaarsen.

Op vele plaatsen in de wereld zijn Monumenten waarin een eeuwige World Peace Flame brandt. Achterin deze gids vind je op pagina 58 een overzicht van de monumenten in Nederland en België en op de achterzijde staat een overzicht van de monumenten wereldwijd.

Veiligheid in de klas Bij gebruik van kaarsen: zorg voor een veilige plek en gebruik een windglas. Eventueel kan ook gebruik gemaakt worden van een ledlichtje, kaarslamp of lantaarn.

Lessuggestie

Wat betekent vrede voor jou?

Doel van dit spel is te komen tot een persoonlijke vredeswens voor ieder kind. Doe met de kinderen een woordspel. Opdracht voor de kinderen: vertel in een paar woorden (of beeld het uit): wat betekent vrede voor jou persoonlijk? Let op: je mag drie woorden niet gebruiken, namelijk: ‘niet’, ‘geen’ en ‘zonder’. Schrijf de resultaten op het bord of op een groot vel papier en laat het gedurende de lessen over vrede staan. Aan het eind van dit spel schrijven de kinderen hun persoonlijke vredeswens op een stukje papier (zie ook opdracht 1 in werkboekje).

Werkboekje Opdracht 2 Dit boekje

is van .............. .............. .............. .............. ..............

Lichtje maken Vraag de kinderen een week voor de start om een schoon glazen potje mee te nemen dat kan worden versierd.

In het potje kan een waxinelichtje veilig branden (zie opdracht 2 werkboekje).

Lessuggestie

Kaarsen die zijn aangestoken aan de World Peace Flame vinden een weg over de hele wereld.

Aandachtspunten bij gebruik van een brandende vlam Maak afspraken met de kinderen over veiligheid: • niet stoeien rond de brandende vlam • water bij de hand houden • de waxinelichtjes van de kinderen in hogere glaasjes of potjes plaatsen (zie werkboekje) • nooit een brandende vlam onbeheerd laten, ook thuis niet.

Wat te doen als ‘het lichtje uit gaat’?

Sommige kinderen nemen de vlam zo serieus dat ze niet weten wat ze moeten doen als het lichtje dooft. Leg ze uit dat de vlam een symbool is van vrede in jezelf en altijd opnieuw aangestoken kan worden, onder het uitspreken van een vredeswens.

Op school kan dat aan de vredeskaars, thuis kan het ook gewoon met een lucifer.

Een geheime vriend Laat de kinderen meteen bij aanvang van het project in praktische zin iets ’doen’ aan vrede; aardig zijn voor elkaar.

Alle kinderen van de groep schrijven hun naam op een mooi versierd kaartje.

Vouw de papiertjes zo op dat de naam onzichtbaar is. Doe alle papiertjes in een mandje en laat elk kind een naam trekken (eigen naam ruilen natuurlijk).

Leg de kinderen uit dat ze gedurende 1 schoolweek elke dag ’de geheime vriend’ zijn van het kind waarvan ze de naam getrokken hebben. Zonder dat de betrokkene het weet, doet de geheime vriend elke dag iets aardigs.

Bijvoorbeeld een klein cadeautje neerleggen, of een mooie tekening, of gedichtje, of een lief briefje, kaartje, een bloem, mooie steen of schelp. Iets leuks, iets kleins.

Het moet geheim blijven voor wie je wat doet! Eventueel aan het einde van de week raden wie wie getrokken heeft.

Taakverdeling Spreek met de kinderen af wie de grote vredeskaars elke dag aansteekt en dooft.

Voordat de kaars helemaal is opgebrand steek je met deze kaars een andere kaars aan, zodat je het licht brandend houdt.

Lessuggestie De vredesvlam ontsteken De vlam wordt ontstoken. Alle kinderen krijgen een waxinelichtje of een ledlichtje (in een zelfgemaakt houdertje).

Wanneer wordt gewerkt met een vlam, worden alle lichtjes van de kinderen ontstoken door de leerkracht. Laat de kinderen hierbij hun vredeswensen uitspreken (zie opdracht 1 werkboekje).

Lessuggestie

Vredesklasseboek en vredesweblog Maak een vredesklasseboek of vredesweblog. Daarin verzamel je alles wat te maken heeft met het thema vrede: tekeningen, gedichten, foto’s en verhalen.

Gids voor de leerkracht 9

Kinderen met de World Peace Flame in Oosterbeek. Foto: Caroline Schrรถder.

10 Lopend Vuurtje

Lopend Vuurtje | deel 1.2

Lesmateriaal

Wereldvredemakers

Project voor kinderen van de groepen 5/6/7 en 8 van het basisonderwijs.

Gids voor de leerkracht 11

Schoolkinderen en leerkrachten rond het WPF-monument in Cadzand.

Vrede is mensenwerk De vredesvlam brandt nu in de klas. Vertel dat de mensen die de World Peace Flame bijeen brachten, werden geïnspireerd door Gandhi, Martin Luther King en andere mensen die voor de wereldvrede van belang zijn geweest.

Wereldvrede wordt gemaakt door mensen.

Alle afspraken, plannen, acties, uitvindingen, ruzies, oorlogen, vredesinitiatieven in de wereld worden gemaakt en uitgevoerd door mensen. Op de volgende pagina’s vind je enkele voorbeelden van mensen die hun omgeving en zelfs de wereldgeschiedenis hebben beïnvloed door te leven vanuit de kracht van hun hart. Ieder mens bepaalt mede hoe de wereld eruit ziet en heeft de mogelijkheid om door persoonlijke inzet zijn omgeving mee te veranderen.

Lessuggestie

Wereldvredemakers Verdeel de klas in 6 groepjes en laat elk groepje een Wereldvredemaker kiezen (zie de achtergrondinformatie in dit hoofdstuk).

Vertel erover in de klas of maak kopieën van de teksten. Laat elk groepje een werkstuk hierover maken en aan elkaar presenteren.

Alles is mogelijk: • informatie opzoeken op internet • verhalen schrijven • tekenen • gedichten of liedjes maken • toneelstuk opvoeren.

Vredesvlam maakt geschiedenis Toen Gandhi kritiek kreeg van journalisten dat geweldloosheid nog nooit in de geschiedenis succes had gehad, antwoordde deze: ‘Maakt u zich geen zorgen heren, ik schrijf geschiedenis’.

Savitri MacCuish, directeur WPFF (zie foto) ziet de overeenkomst hiervan met de World Peace Flame: “Deze World Peace Flame maakt ook geschiedenis! De vlam is van ons allemaal en heeft de kracht om mensen te inspireren vrede door te geven.”

Luca en Sebastiaan overhandigen Savitri een vredesroos tijdens de onthulling van het WPF-monument in Cadzand.

12 Lopend Vuurtje

‘Als we alleen dromen blijft het een droom, maar als we samen dromen wordt het werkelijkheid.’

Geweldloze vrede

Het verhaal van de vlam India

Gandhi was er volledig van overtuigd dat iedere man of vrouw hetzelfde zou kunnen doen als hijzelf, wanneer hij of zij vanuit dezelfde hoop en vertrouwen als hij zouden leven. “En”, zei hij, “een reis van 1000 kilometer begint bij de eerste stap.

Als je die eerste stap zet en je hebt geloof en vertrouwen, kan je net zoveel bereiken als ik.”

WERKB OEKJE

pend vuu r Lo

tje

In Delhi, in India, is het huis waar Gandhi gewoond heeft nu een museum. In de tuin van het museum brandt een eeuwige vlam.

Op een dag gaan er twee mensen de tuin binnen, Thakor en Mita, twee medewerkers van de World Peace Flame. Ze hebben een lamp bij zich omdat ze de Indiase vlam willen ontsteken aan het monument van Ghandi. Ze vragen toestemming aan de bewaker. Ze leggen hem uit, dat het voor de vlam van de vrede is. De bewaker is meteen enthousiast.

Thakor buigt met de lamp naar de vlam, maar het lukt niet. Hij kan niet bij de eeuwige vlam komen. De bewaker pakt een bezem, die gemaakt is van lang gras en trekt er een strootje uit.

Met het strootje kan Thakor de vlam aansteken.

Mohandas K. Gandhi werd geboren op 2 oktober 1869 in Porbandar te India. Hij werd een van de meest gerespecteerde geestelijk en politieke leiders van de vorige eeuw. Hij hielp de Indiase bevolking door geweldloosheid weerstand te bieden tegen de discriminerende Engelse wetten. Gandhi werd door de bevolking uitgeroepen tot de vader van het vrije India.

Werkboekje Opdracht 3 Dit boekje

Gandhi is het symbool van het Indiase volk geworden. In de volksmond spreekt men van Mahatma Gandhi, wat zoveel betekent als ‘Grote Ziel’. Hij was het geweten van de mensheid. Hij leerde zijn volk oprechtheid en zelfrespect. Hij gaf hen een revolutionair middel in handen om op te komen voor hun rechten: de geweldloze weerbaarheid. Dit is de erfenis die hij naliet aan de hele wereld, Gandhi’s kwaliteit was dat hij een onwankelbare hoop en vertrouwen had in zijn doel: vrijheid voor India. Hij hield onder alle omstandigheden vast aan twee principes en leefde daarnaar: geweldloosheid (in zijn daden maar ook in zijn woorden) en het altijd spreken van de waarheid. Daardoor dwong hij zowel bij de verschillende Indiase bevolkingsgroepen als bij de Engelse overheersers zoveel respect af dat ze hem serieus namen en uiteindelijk de wapens neerlegden.

is van .............. .............. .............. .............. ..............

Genoeg Neem de uitspraak hiernaast van Gandhi als uitgangspunt voor een kringgesprek: Wat is genoeg? Waarvan heb je zelf te veel? Of te weinig? Dit als voorbereiding op opdracht 3 in het werkboekje om bewust te worden van wat je zou willen weggeven en wat je zou willen bewaren.

Gandhi: ‘De aarde biedt voldoende om ieders behoefte te bevredigen, maar niet ieders hebzucht.’

Gids voor de leerkracht 13

37 miljoen bomen planten

Het verhaal van de vlam Afrika In gezelschap van vertegenwoordigers van diverse Afrikaanse bevolkingsgroepen heeft Mansukh Patel (initiatiefnemer van de World Peace Flame) de Afrikaanse vlam aangestoken in zijn geboortedorp Gilgil in Kenya.

Die nacht, na de ceremonie, omschrijft Mansukh zijn gevoel als volgt: ‘Ik keek naar de vlam. Alles wat ik in de lantaarn kon zien, was een klein rustig vlammetje. Het zag er zo kwetsbaar uit en het herinnerde me eraan hoe broos een droom kan zijn.

Iedereen kan een vlam uitblazen.

Maar ik wist dat deze kleine vlam, die de Afrikaanse bevolking vertegenwoordigt, nooit zal doven, omdat de kracht erachter onverwoestbaar is.’

14 Lopend Vuurtje

Wangari Muta Maathai werd geboren in Kenia. Ze kreeg de kans om te studeren in de Verenigde Staten en behaalde daar een diploma biologie. Ze was de eerste OostAfrikaanse vrouw die een doctoraat behaalde en een academische carrière kon uitbouwen.

Ze was lid van de Keniaanse National Council for Women en was er gedurende 5 jaar voorzitter. Het was vanuit deze Raad voor Vrouwen dat het idee ontstond om bomen te planten. Dit initiatief zou uitgroeien tot een van de eerste en grootste basisbewegingen op milieugebied van Afrika: de Green Belt Movement.

Wangari wist dat bomen van levensbelang zijn voor de natuur maar ook voor de mensen in de dorpen en steden. Zonder bomen wordt het land onvruchtbaar en lijdt de bevolking honger.

Zoals een moeder voor haar gezin, stond ze met moed en standvastigheid op voor alle mensen in de dorpen en steden in Afrika. Ze verzette zich tegen het kappen van bomen en plantte met de organisaties die rondom haar ontstonden meer dan 37 miljoen bomen.

De Green Belt Movement (GBM) is een basisbeweging die via boomplantacties de milieuproblematiek aanpakt, de vrouwen voorziet in hun behoeften (zuiver water, fruit, hout) en hen helpt zich te emanciperen door hen bewust te maken van hun menselijke waardigheid.

Maathai werd alom geprezen voor haar werk in de GBM. In 2002 kwam ze in het parlement. Ze werd onderminister van Natural Resources and Wildlife in Kenia.

In 2004 werd ze de eerste Afrikaanse vrouw die ooit de Nobelprijs voor de Vrede mocht ontvangen.

Wangari Maathai: ‘Het zijn de kleine dingen die mensen doen, die het verschil maken. Mijn kleine ding is: bomen planten.’

Lessuggestie

Boom planten In de klas: zet een paastak, elzentak of wilgentak in het water en wacht tot er wortels ontstaan. Zoek met elkaar een mooie plek op het schoolplein of in de buurt en plant de boom.

Vergeving en verzoening

Het verhaal van de vlam Amerika De Amerikaanse vlam is aangestoken op de top van Pike’s Peak, door medewerkers van World Peace Flame in gezelschap van vredesactivisten uit de Verenigde Staten.

Pike’s Peak is de bekendste berg in een rij van drieënvijftig bergtoppen die dwars door Colorado loopt.

Van het gebied wordt gezegd dat het heilig land is en bijzondere krachten bezit.

Vele jaren geleden kwamen er Indiaanse stammen regelmatig in vriendschap bijeen. Zij legden dan, in erkenning van hun gemeenschappelijke verbondenheid met de aarde, over en weer hun wapens af, zelfs als zij elkaars vijanden waren.

Nelson Mandela werd geboren te Umtata (het vroegere Transkei), op 18 juli 1918. Hij was president van Zuid-Afrika van 1994 tot 1999. Hij ontving in 1993 de Nobelprijs voor de Vrede, samen met Frederik Willem de Klerk, de voormalige president van Zuid-Afrika.

In 1964 werd hij veroordeeld omdat hij voorzitter was van het in die tijd verboden African National Congres (ANC). Hij kreeg een levenslange gevangenisstraf opgelegd.

Zijn gevangenisnummer 46664 werd het symbool voor het aidsproject dat hij later begon. Zijn vrijlating na ruim 27 jaar gevangenschap op 11 februari 1990 zorgde wereldwijd voor een golf van blijdschap.

Met de toenmalige regering voerde hij onderhandelingen over een zwart/blanke toekomst voor Zuid-Afrika. In 1994 werd Mandela president en en wist hij, met hulp van onder meer bisschop Desmond Tutu, een sfeer van nationale verzoening te bewerkstelligen.

Het bijzondere van Nelson Mandela is dat hij in al die jaren dat hij in de gevangenis was nooit de moed verloor, maar krachtig en vitaal bleef. En toen hij uit de gevangenis kwam, was hij niet wraakzuchtig, maar werkte hij constructief met de mensen die verantwoordelijk waren geweest voor zijn verblijf in de gevangenis. Hij was degene die iedereen inspireerde om op een geweldloze manier de grote veranderingen in Zuid-Afrika door te voeren.

Mandela: ‘De goedheid van de mens is een vlam die wel verborgen, maar niet gedoofd kan worden.’

Lessuggestie

Doen en laten Laat de kinderen bedenken wat ze deze week eens niet gaan kopen. Misschien een keer géén snoep, niet een blikje fris, of geen frietje. Laat het geld dat ze niet uitgeven in een speciaal spaardoosje doen (spaardoosbouwplaat downloaden op www.lopendvuurtje. org).

Aan het eind van de week wordt de opbrengst verzameld en geteld. En kijk: veel kleintjes maken één grote! Bedenk samen met de kinderen een goed doel waar dit geld aan gegeven kan worden.

Uitvoering Doosje maken: print voor elk kind de spaardoosbouwplaat op stevig papier. Let op: de gleuf op de bovenkant wordt eerst uitgesneden voordat het doosje in elkaar wordt gezet. De plakstroken worden omgevouwen

Gids voor de leerkracht 15

Ik heb een droom

Het verhaal van de vlam Canada

16 Lopend Vuurtje

In Amerika was er tijdens zijn leven sprake van rassenscheiding. Het was heel gewoon dat er aparte scholen voor blanken en zwarten waren, aparte banken in het park, aparte restaurants, en aparte plaatsen in bussen.

Martin Luther had een droom: dat blank en zwart gelijkwaardig zouden worden behandeld en hij liet geen gelegenheid voorbijgaan om daarop te wijzen: op de preekstoel, voor de televisie en tijdens demonstraties. Maar altijd op een geweldloze manier, hoe moeilijk het ook was. Hij geloofde erin dat het goede zou winnen. De moed en vastberadenheid waarmee hij zijn werk deed, inspireert ook nu nog mensen over de hele wereld.

Zijn verbale en retorische vaardigheden en charismatische uitstraling leverden hem veel roem op. In 1963 hield hij de legendarische toespraak ‘I have a dream’. Een jaar later kreeg hij de Nobelprijs voor de Vrede.

Voor velen is Martin Luther King een symbool voor de burgerrechtenbeweging in de Verenigde Staten gebleven. De derde maandag in januari is in de VS de Martin Luther Kingdag, een nationale feestdag, gewijd aan King en zijn gedachtegoed.

Martin Luther King: ‘I have a dream... Ik heb een droom dat mijn vier kinderen op een dag zullen leven in een land waar zij niet beoordeeld zullen worden op hun huidskleur, maar naar de inhoud van hun karakter. Ik heb een droom vandaag.’

Lessuggestie

Wat is jouw droom?

Zoek op internet de toespraak van Martin Luther King en beluister samen “I have a dream.”

Stevie Wonder schreef een speciaal lied voor hem: ‘Happy Birthday’. Ook dit is te vinden op YouTube. Laat de kinderen samen luisteren (help met vertalen) en nadenken over hun toekomstdroom voor de wereld.

(Zie ook opdracht 4 in het werkboekje).

WERKB OEKJE

Monument Een van de World Peace Flame monumenten staat in het Museum for Civil Rights in Memphis in de vorm van een hele grote olielamp (zie foto hiernaast).

Deze lamp wordt brandend gehouden door schoolkinderen, die elke week de lamp bijvullen.

pend vuu r Lo

Werkboekje Opdracht 4

tje

In Winnipeg werd door Northern Sitting Wolf, een Ojibwa Chief, de lichtceremonie uitgevoerd.

Northern Sitting Wolf heeft in zijn land bekendheid gekregen door zijn vooruitstrevende pogingen om de trauma’s te helen, die zijn volk door de eeuwen heen had opgelopen. Hij staat bekend om het bewerkstelligen van verzoening tussen de blanke en oorspronkelijke bewoners van Amerika. Tijdens de lichtceremonie vertelde de Chief een oude Indiaanse legende, die gaat over de komst van zeven vlammen. De legende zegt dat het versmelten van deze vlammen tot de achtste vlam van eenheid een gouden eeuw zal inluiden van vrede en harmonie op aarde.

Martin Luther King werd geboren in Atlanta (Georgia), op 15 januari 1929. Hij was een Amerikaanse dominee, politiek leider en een van de meest prominente leden van de Amerikaanse burgerrechtenbeweging.

Dit boekje

is van .............. .............. .............. .............. ..............

Jouw droom Houd een kringgesprek: wat is jouw droom voor de wereld? Laat de kinderen in het werkboekje (opdracht 4) een verhaal of tekening maken alsof hun droom al werkelijkheid is.

Levenskracht

Het verhaal van de vlam Europa De Europese vlam is ceremonieel aangestoken door Irene van Lippe-Biesterfeld, Prinses der Nederlanden. Zij is een voorbeeld van iemand die haar hart heeft gevolgd in de keuzes die ze in haar leven heeft gemaakt, soms tegen de gebruiken en verwachtingen in.

Een van de aanwezigen bij de ceremonie herinnert zich: “Het was die dag heel slecht weer, zwaar bewolkt en veel regen, maar op het moment dat Irene de vlam aanstak, opende het zwarte wolkendek zich en brak de zon door.”

Jane Goodall werd geboren in Londen op 3 april 1934. Ze was al sinds haar jeugd geïnteresseerd in dieren. Ze is het meest bekend vanwege haar 40-jarige studie van het sociale en familiale leven van de chimpansee. Ze was directrice van het Jane Goodall Institute in het Gombe Stream National Park in Tanzania.

Jane Goodall is haar hele leven haar liefde voor de apen trouw gebleven en dat heeft ze overgebracht op miljoenen mensen. Dat doet ze niet alleen door het gedrag van apen te bestuderen maar ook door de publiciteit te zoeken wanneer het lot van de apen wordt bedreigd.

Een van de belangrijkste onderzoeksresultaten van Goodall was de ontdekking dat chimpansees werktuigen gebruiken. Takjes en twijgen worden in holtes van bomen gestoken om termieten te vangen. Tot deze ontdekking werd gedacht dat alleen mensen werktuigen gebruiken.

Jane Goodall was een van de eersten die alarm sloeg omdat de natuurlijke omgeving van de apen werd bedreigd door het kappen van bossen. Om het leefgebied van de apen te behouden moet de situatie van de plaatselijke bevolking verbeteren. Hierin spelen vraagstukken van duurzaamheid en vrede een rol. Jane zet zich daarvoor in.

Jane Goodall is door Kofi Annan, secretarisgeneraal van de VN, aangesteld als ‘boodschapper van de vrede’ en reist 300 dagen per jaar de wereld rond.

Jane Goodall: ‘Ik geloof in de ontembare natuur van de menselijke levenskracht. We lijken onbereikbare idealen te hebben, maar als we niet opgeven zullen we die dromen uiteindelijk realiseren.’

Jane heeft al haar lokale werkgroepen (Roots and Shoots) opgeroepen haar bij haar vredesmissie te helpen door op te treden als lokale vredesboodschappers en zo de vrede te promoten in hun eigen gemeenschap.

Gids voor de leerkracht 17

Moed en doorzetten

Het verhaal van de vlam Australië In Australië is de vlam ontstoken door een van de stamoudsten van de Aboriginals, Pearl Wyamara, en een vertegenwoordiger van het Olympisch Comité uit Sydney, Joseph Buhagia.

Pearl vond het essentieel dat de ceremonie mensen tot elkaar zou brengen. ‘De vlam is de geest van vrede’, zei ze, ‘we zijn allemaal verbonden door dit licht’.

Malala Yousafzai, dochter van een leraar, groeide op in het noorden van Pakistan.

In de cultuur van dat deel van Pakistan is het niet de gewoonte dat meisjes naar de middelbare school gaan, maar haar vader vindt dat Malala zich verder moet kunnen ontwikkelen. Hij richt een eigen middelbare school op en Malala behoort daar tot de beste leerlingen.

In 2007 verandert de politiek en veel rechten worden beperkt, waaronder het recht van meisjes op onderwijs. Malala is het daar niet mee eens en krijgt de kans om daarover door de BBC radio te worden geïnterviewd. Met hulp van een journalist begint ze op de BBC website een blog over haar leven.

Ze schrijft onder onder het pseudoniem Gul Makai (korenbloem) over de terreur in het land. Als ze op 9 oktober 2012 in de bus terugkeert van school, wordt er een aanslag op haar gepleegd, waarbij ze zwaargewond raakt door een kogel in haar hoofd. Eerst wordt ze behandeld in Pakistan, maar als wordt gedreigd met een nieuwe aanslag, wordt ze overgebracht naar Engeland, waar de behandeling wordt vervolgd. Direct na de operaties in het ziekenhuis geeft Malala een interview; ze gaat door met haar strijd voor recht op onderwijs voor meisjes.

Malala heeft vele prijzen gekregen, zoals de Internationale Kindervredesprijs en de Pakistaanse Nationale Jeugdvredesprijs, later de Nationale Malala Vredesprijs genoemd.

In 2014 kreeg ze de Nobelprijs voor de Vrede.

WERKB OEKJE

tje

pend vuu r Lo

Werkboekje Opdracht 5 Dit boekje

is van .............. .............. .............. .............. ..............

Wenskaart Laat de kinderen een wenskaart maken om iemand die zich inzet voor andere mensen te verrassen en te laten zien dat het gewaardeerd wordt ((zie opdracht 5 werk werkboekje). boekje

18 Lopend Vuurtje

Malala Yousafzai: ‘Ik wil leven in een wereld waar in alle uithoeken onderwijs wordt gegeven en niemand daarvan wordt uitgezonderd. De uitdagingen zijn enorm maar de kern van de oplossing is eenvoudig: het recht van ieder meisje op onderwijs.’

Lessuggestie

Mooie mensen om je heen Vraag de kinderen of ze mensen kennen in hun eigen omgeving die zich inzetten voor vrede of die zich belangeloos inzetten voor anderen.

Bijvoorbeeld de buurvrouw die altijd boodschappen doet voor een zieke.

Maak voor deze mensen een mooie kaart (zie opdracht 4 werkboekje).

Kracht en moed Kringgesprek: Bespreek met de kinderen wat de wereldvredemakers de kracht gaf/geeft om door te gaan ondanks het negatieve om hen heen.

Daar is kracht en moed voor nodig. Hoe verzamel je kracht en moed? Vertel dat het dagelijks doen van de Zonnegroet (zie de pagina hiernaast) helpt om je krachtig te voelen.

Het verhaal van de vlam Het Midden Oosten

Baruani Ndume werd in de Democratische Republiek Congo geboren en moet op zijn zevende jaar vluchten voor de soldaten.

Hij weet te ontsnappen, Als de enige van zijn familie. Na een lange barre tocht komt hij in een vluchtelingenkamp in Noord-Tanzania terecht. Hier volgt een moeilijk leven. Hij mag het kamp niet verlaten en er is niets te doen. Opgroeien in een vluchtelingenkamp betekent opgroeien zonder toekomst. Maar Baruani geeft niet op.

‘Je stem laten horen’ is de rode draad in Baruani’s leven. Hij hoort over kinderrechten en begint een campagne voor kinderrechten op school. Daarnaast begint hij een radiozender, waar problemen en mogelijkheden van kinderen worden besproken. De radiozender is heel populair en zorgt er ook voor dat veel kinderen weer kunnen worden herenigd met hun familie. In 2009 ontvangt hij uit handen van Wangari Maathai de Kindervredesprijs.

Zijn boodschap is: “Kinderen, ga met plezier naar school en gebruik je talenten!

Ouders, ondersteun en bescherm de kinderen: ze hebben vaak goede ideeën.”

Hij zet zich speciaal in voor het recht op bijzondere bescherming en hulp voor vluchtelingkinderen.

Lessuggestie

Wat wil je veranderen Zijn er dingen die je op school zou willen veranderen? Laat alle kinderen een pamflet schrijven met 2 of 3 dingen die ze op school zouden willen veranderen om de klas/school vrediger, veiliger, fijner te maken. Verzamel in een kringgesprek de punten, kies een idee uit en vraag de leerlingen om dat punt praktisch uit te werken en aan te pakken.

Baruani Ndume: ‘Als je iets om je heen ziet wat je kunt verbeteren, doe het dan!’

WERKB OEKJE

pend vuu r Lo

tje

Voordat de commandant van de Britse Royal Air Force (RAF) in Bahrein de vlam ontstak, nam hij een paar minuten stilte in acht.

Hij dacht aan het moment dat hij besloot dienst te nemen bij de RAF en zijn leven in dienst te stellen voor de vrijheid van zijn land. Toen de vlam brandde, sprak hij: ‘Moge alle wezens in vrede leven en moge alle mensen de werkelijke vrede vinden die in hun harten besloten ligt’.

De vlam werd vervolgens door de RAF naar Engeland overgebracht.

FOTO: KIDSRIGHTS | ROY BEUSKER

Je stem laten horen

Werkboekje Opdracht 6 Dit boekje

is van .............. .............. .............. .............. ..............

Kracht en openheid Doe een week lang iedere ochtend voor de les de Zonnegroet of de Aardegroet (zie opdracht 6A en 6B in het werkboekje).

Laat de kinderen in een kring staan. Door de Zonnegroet of Aardegroet te doen, ontwikkel je vertrouwen, kracht en openheid.

Gids voor de leerkracht 19

Schoolkinderen uit Antwerpen kijken naar de vlam in een World Peace Flame monument.

20 Lopend Vuurtje

Lopend Vuurtje | deel 1.3

Lesmateriaal

Vrede dichtbij huis

Schoolkinderen bij de inauguratie van het World Peace Flame monument in Enschede.

Gids voor de leerkracht 21

WERKB OEKJE

tje

pend vuu r Lo

Werkboekje opdracht 7 Dit boekje

is van .............. .............. .............. .............. ..............

Waardering Lees het verhaal ‘Liefde maakt wel degelijk iets uit’ voor (zie bladzijde 55 en opdracht 7 werkboekje).

Vrede maken in de klas Vrede is ook dichtbij huis te vinden. Hoe draag je bij aan vrede in school, in je klas of in je buurt?

WERKB OEKJE

tje

pend vuu r Lo

Creëer een veilige en vredige situatie • Het is erg belangrijk dat je gevoelens en emoties kunt uiten. Leg uit dat gevoelens en emoties normaal zijn als je iets meegemaakt hebt. Zorg ervoor dat de omgeving voor alle kinderen veilig blijft.

• Vraag de kinderen regelmatig wat zij denken dat er gebeurt of gaat gebeuren, zodat zij hun gevoelens en ideeën kunnen uiten. Geef alle kinderen de ruimte zich te uiten.

• Luister zorgvuldig naar de kinderen en observeer hun gedrag: soms gedragen kinderen zich vreemd en dan kan blijken dat dit het gevolg is van stereotypen, angst of gebrek aan informatie.

Voorbeeld: een jongetje vertoont ineens extreem teruggetrokken gedrag nadat er een kind uit Syrië in de klas is gekomen.

Wat blijkt: hij denkt dat iedereen die uit Syrië komt, met een geweer schiet.

• Zorg er als leerkracht voor dat je de kinderen houvast biedt.

Erbij horen • Geef alle kinderen het gevoel dat ze erbij horen en welkom zijn.

• Besteed extra aandacht aan het oplossen van ruzies en conflicten tussen kinderen onderling; bespreek, waar mogelijk, conflicten met de hele klas.

22 Lopend Vuurtje

Lessuggestie

Positief denken Alles wat je positieve aandacht geeft, groeit. Aandacht voor positief wereldnieuws leidt tot een positief wereldbeeld; aandacht voor positieve dingen thuis, op school of in de klas, leidt tot een positieve houding ten opzichte van thuis, de school en klas.

Praat met de kinderen in een kringgesprek regelmatig over de leuke dingen die thuis, op straat, op school of in de klas gebeuren.

Nodig bijvoorbeeld aan het begin (en/of aan het einde) van iedere dag de kinderen uit iets positiefs te zeggen over wat ze gezien of beleefd hebben thuis, op straat of op het speelterrein.

Leg de kinderen uit, aan de hand van voorbeelden uit hun directe leefwereld, dat je positieve kanten kan zien, ook al gebeurt er iets naars of vervelends.

Voorbeeld: je bent gevallen maar twee aardige mensen hebben je geholpen.

Werkboekje opdracht 8 Dit boekje

is van .............. .............. .............. .............. ..............

Experiment Laat de kinderen het effect ervaren van positieve en negatieve gedachtes (zie opdracht 8 werkboekje).

• Samen verschillend • Accepteer ‘anders zijn’ en richt je niet op de verschillen maar op de overeenkomsten. Benoem de overeenkomsten en verschillen tussen kinderen wat betreft uiterlijk: soort haar (steil of kroeshaar, zwart of rood), soort huid (sproeten, donker, licht), etcetera.

Zoek samen met de kinderen een bekend populair persoon met dezelfde uiterlijke kenmerken.

• Ga op een speelse manier om met verschillen tussen de kinderen. Haal niet een kind apart naar voren als je een activiteit doet over verschillen: we zijn samen verschillend.

• Ga op een speelse manier op zoek naar de verschillen in de groep, ook als die groep niet divers lijkt. Gebruik een liedje, een prentenboek of een poppenspel als aanleiding om hierover te praten.

Zorg voor ontspanning, spel en vrolijkheid • Laat de school een vrolijke en positieve oase zijn voor de kinderen.

Kinderen in probleemsituaties In deel II vind je pedagogische handvatten en lessuggesties voor het werken met kinderen die in een onveilige omgeving leven.

Geef altijd meer aandacht aan de oplossing van een probleem dan aan het probleem zelf.

Lessuggestie

Goede eigenschappen benoemen Vorm een kring van kinderen en laat ieder kind over een ander kind (bijvoorbeeld het kind dat naast hem/ haar zit), een goede eigenschap benoemen. ‘Ik vind dat Anna heel goed kan...’ en dan invullen. Bij oudere kinderen kun je onderscheid maken in eigenschappen die te maken hebben met: • gevoel: Anna kan heel goed zien dat iemand verdrietig is • gedrag: Anna kan goed samen spelen en samenwerken • talent: Anna kan heel goed tekenen.

Je kunt ook een ‘kind van de dag’ benoemen dat die dag in het zonnetje wordt gezet.

Gids voor de leerkracht 23

Project: Goed Nieuws Krant Laat de kinderen in groepen een Goed Nieuws Krant maken.

Vraag de kinderen, samen met hun ouders te zoeken naar positief nieuws in kranten, radio en tv. Laat ze ook zelf berichten maken. De kinderen kunnen mensen interviewen die zich voor de samenleving inzetten en daarvan een stukje maken voor de krant.

Gebruik de voorbeeldpagina ‘Goed Nieuws Krant’ uit het werkboekje, print deze − indien mogelijk − uit op A3-formaat en geef elk groepje een pagina om te vullen met goed nieuws. Bundel dan alle pagina’s tot een mooie dikke krant of kopieer de pagina’s en geef die uit als schoolkrant.

Ga met de Goed Nieuws Krant naar een (plaatselijke) krant. Ga kijken hoe een krant gemaakt wordt.

Vraag of die krant jullie schoolkrant wil publiceren als bijlage van hun editie.

Of − als dat niet mogelijk is − nodig een journalist van de krant uit om een stuk te schrijven over jullie schoolproject.

24 Lopend Vuurtje

Lessuggestie

Wat kun JIJ doen?

Er gebeuren ook nare dingen in de wereld. Dat hoeven we niet te ontkennen, maar hoe ga je daarmee om als de kinderen het inbrengen? Zorg dat je ondanks de narigheid iets uitkiest waar je wel wat aan kunt doen!

Laat deze oefening in groepjes uitvoeren. Verdeel een groot vel papier in drie delen. Teken aan de linker kant van het papier een situatie met een probleem. Teken aan de rechter kant de ideale situatie. Teken in het middendeel wat er moet gebeuren om van het probleem naar de ideale situatie te komen.

Stel er vragen bij: • Wat kun jij doen?

• Met wie kun je samenwerken?

Bespreek het klassikaal na.

Lessuggestie

Maak een familiemuur om elkaar beter te leren kennen Een familiemuur is een muur in de klas waarop foto’s hangen van alle gezinnen.

Deze muur biedt een aanleiding voor gesprekken met ouders en kinderen.

Het geeft kinderen en ouders het gevoel dat zij als familie gewaardeerd worden. Met een familiemuur sluit je niemand uit, iedereen hoort erbij.

Zie in Deel II een stappenplan hoe je een familiemuur kunt maken en gebruiken.

Lessuggestie

Digitaal zelfportret Maak een digitaal zelfportret. Het is een kans om kinderen digiwijs te maken.

Kinderen maken een eigen webpagina met informatie en foto’s over bijvoorbeeld: • het gezin en de huisdieren • hobby’s en vakanties • vrienden en vriendinnen • lekker eten.

Verhalen met een boodschap Gebruik sprookjes, verhalen of films met een speciale boodschap, om kinderen te stimuleren anderen te helpen, moedig te zijn of samen te werken.

In deel III van dit lespakket vind je een aantal bruikbare verhalen. Zie pagina 45 en verder.

Andere kinderen mogen erop reageren en vragen stellen. Dit moet zorgvuldig begeleid worden.

• Wat mogen andere mensen van je weten; wat wil je hierover delen?

• Mag je over je familie en vrienden schrijven? Wat wel? Wat niet? Wie bepaalt dat?

• Wie mogen je pagina lezen en wie niet?

• Hoe kun je respectvol reageren op wat een kind op zijn of haar pagina schrijft?

Zie www.onzeklasmijnwereld.nl voor tips en mogelijke aanpakken voor leerkrachten die met behulp van digitale middelen willen werken aan positieve sociale relaties en identiteit in de groep.

‘Alles wat je doet, doet er toe.

Alles wat je zegt, doet er toe.

Alles wat je denkt, doet er toe’

Gids voor de leerkracht 25

26 Lopend Vuurtje

Lopend Vuurtje | deel 1.4

Lesmateriaal

Vrede in jezelf

Gids voor de leerkracht 27

Lessuggestie

Omvormen van negatieve emoties Als kinderen in een bepaalde negatieve emotie blijven hangen, laat ze dan iets creatiefs doen. Ze kunnen bijvoorbeeld met klei een figuur boetseren die boos of verdrietig is; vervolgens kunnen ze die omvormen in een figuur die blij en krachtig is (kan ook door het maken van tekeningen).

Lessuggestie

Vrede in jezelf Vrede begint bij jezelf. Wat kunnen de kinderen doen om zich vredig en fijn te voelen? Hoe kunnen de kinderen er thuis verder mee aan de slag? Wat kunnen ze doen om hun eigen lichtje, ook symbolisch, brandend te houden? En wat te doen als het even niet lukt?

WERKB OEKJE

pend vuur Lo

tje

Met dit werkboekje kunnen de kinderen thuis laten zien wat er op school aan de orde is geweest. Zo kunnen de opdrachten en oefeningen uit het werkboekje ook thuis herhaald worden.

Lessuggestie

Dit boe kje

is van ........ ................ ................ ................ ..............

Aangeboren verlangen Kinderen hebben een aangeboren verlangen naar vrede. Leerkrachten, maar ook ouders en verzorgers, kunnen hen daarin bemoedigen, door hen te laten merken: het is er al, je hebt het al in je! Dit hoofdstuk bevat vooral praktische ‘doe’ dingen die kunnen helpen de vrede in jezelf te ontwikkelen en terug te vinden als je het even kwijt bent.

28 Lopend Vuurtje

Gevoelens leren kennen en iets positiefs toevoegen Voor jongere kinderen: Haal plaatjes of foto’s van het internet met gezichtsuitdrukkingen van mensen die blij, neutraal, boos, bang of verdrietig zijn.

Laat de kinderen deze plaatjes zien en vraag ze de gevoelens van de mensen te beschrijven.

• Wat kun je doen wanneer je • vriendje of je vriendinnetje boos, bang of verdrietig is?

• Wat kun je doen wanneer je ziet dat iemand waar je niet zoveel contact mee hebt verdrietig… etc. is?

• Wat is jouw kwaliteit? Iemand blij maken, iemand troosten, iemand vragen om mee te spelen, mee te doen? Ik kan heel goed...

• Wat kun je doen met jouw kwaliteit?

Licht mee naar huis Laat de kinderen in kleine groepjes hun persoonlijke vredesdoelen bepalen. Laat dat kleine, haalbare doelen zijn, zoals ‘ik zeg iedere dag iets aardigs tegen mijn broertje’ en laat ze die doelen opschrijven op kleine kaartjes. In de handvaardigheidsles kunnen zij van grote luciferdoosjes een mooi ‘kastje’ maken waar de vredesdoelen in bewaard kunnen worden.

WERKB OEKJE

tje

pend vuu r Lo

Werkboekje opdracht 9 Dit boekje

is van .............. .............. .............. .............. ..............

Aandachtig lopen Ga met de kinderen naar buiten en beoefen het aandachtig lopen (zie opdracht 9 werkboekje).

WERKB OEKJE

Werkboekje opdracht 12

tje

pend vuu r Lo

Eigen plekje Nodig de kinderen uit om thuis een plekje in te richten voor zichzelf, waarop ze hun spreuk, hun vredeslichtje en bijvoorbeeld een mooie bloem of steen kunnen zetten (zie opdracht 12 werkboekje).

Dit boekje

WERKB OEKJE

pend vuu r Lo

tje

Werkboekje opdracht 11 Dit boekje

WERKB OEKJE

tje

pend vuu r Lo

Werkboekje opdracht 10 Dit boekje

Experiment Doe het armbandjesexperiment en verbeter je record positief denken! (zie opdracht 11 werkboekje).

is van .............. .............. .............. .............. ..............

is van .............. .............. .............. .............. ..............

is van .............. .............. .............. .............. ..............

WERKB OEKJE

pend vuu r Lo

tje

Bloemmeditatie Doe met de hele klas de bloemmeditatie (zie opdracht 10 werkboekje), waarin je in gedachten een bloem (of een mooie schelp) geeft aan jezelf, aan iemand die je heel leuk vindt en aan iemand die je niet zo leuk vindt. Kinderen kunnen dit ook thuis doen, alleen of met hun ouders en broertjes en zusjes.

Werkboekje opdracht 13 Dit boekje

is van .............. .............. .............. .............. ..............

Dagboek maken Laat de kinderen een dagboekje maken, waarin ze hun vredesdoelen of vredeswensen schrijven.

Het boekje kan daarna met mooi papier of vilt beplakt worden (zie opdracht 13 werkboekje).

Denk ook aan het maken van een digitaal dagboek.

Gids voor de leerkracht 29

Lessuggestie

Zoveel gedachten: je wordt er moe van!

Wetenschappers gaan ervan uit dat we naar schatting gemiddeld 40.000 tot 60.000 gedachtes per dag hebben. We hebben het heel druk in ons hoofd! 70% van die gedachtes hebben we bovendien de laatste 3 dagen al eerder gedacht en vaak zijn onze gedachtes niet opbeurend of positief.

Hoe kunnen we dan verwachten dat we ons vredig en ontspannen voelen? Het blijkt dat wanneer die gedachtestroom wordt ingedamd, je snel ontspant, beter opgewassen bent tegen stress en positiever in het leven kunt staan. Hier is veel onderzoek naar gedaan.

Op www.lopendvuurtje.org staat een lijstje met onderzoeksresultaten.

Lessuggestie

Nóg een ademhalingsoefening: tel je rustig Vraag de kinderen op hun stoel te gaan zitten: hoe voelen ze zich? Druk, boos, opgewonden, zenuwachtig? Vraag ze dan om rustig in- en uit te ademen en steeds op de inademing te tellen; tel 1: adem dan rustig in- en rustig uit; tel 2: adem dan in- en uit; tel 3: adem dan in- en uit etc.

Ga door tot 5 en begin dan weer bij 1 te tellen. Als je de tel kwijt raakt begin je ook weer bij 1. Doe dat 3 rondjes en vraag hoe de kinderen zich daarna voelen.

30 Lopend Vuurtje

Oefen met de oudere kinderen om goed adem te halen. Je kunt ze vragen (door hun neus) hun lievelingskleur in te ademen tot helemaal onder in de longen (als de buik iets naar voren komt dan doe je het helemaal goed!).

Vraag ze op de uitademing iets wat ze kwijt willen, uit te ademen (bijvoorbeeld boosheid of verdriet). Je kunt 4 tellen in- en 4 tellen uitademen en dan mag je net zo snel tellen als je wilt! Als dat goed gaat kun je 3 tellen inademen en 4 of 5 tellen uit (als je langer uit- dan inademt, word je nóg rustiger en meer ontspannen).

Speel je rustig Met jongere kinderen kun je een spel doen: door een rietje een wattenbolletje wegblazen en een bepaald parcours laten volgen. Ook kun je met een rietje kleine lichte papiertjes opzuigen en iets verderop in een emmertje weer loslaten.

WERKB OEKJE

pend vuu r Lo

tje

Even stil Er zijn scholen waar klassen (of de hele school) een of twee keer per dag een stilteoefening doen. Op vooraf vastgestelde tijden, klinkt de bel en iedereen doet een paar minuten een bepaalde oefening waardoor de gedachtestroom verstilt. Een van de meest effectieve manieren is het doen van ademhalingsoefeningen waarbij je steeds de ademhalingen telt (van 1 tot 5 of tot 10; zie de lessuggestie op deze bladzijde).

Natuurlijk vraagt het wat oefening, maar kinderen raken er snel aan gewend.

Van goed ademhalen word je rustig Ademhalingsoefeningen werken snel en effectief om je vlug weer vredig en rustig te voelen.

Werkboekje opdracht 14 Dit boekje

is van .............. .............. .............. .............. ..............

De krokodil Even niet zo rustig en vredig?

Doe de krokodil!

Oefen met de kinderen ’De krokodil’, een simpele oefening die ze kunnen doen als ze boos of verdrietig zijn en zich weer fijn en rustig willen voelen (zie opdracht 14 werkboekje).

Lopend Vuurtje | deel 1.5

Lesmateriaal

Feest!

‘Het vuurtje loopt’ van de ene school naar de andere in de provincie Zeeland.

Gids voor de leerkracht 31

Overdracht van de vredesvlam tussen twee Venlose scholen bij het WPFmonument.

WERKB OEKJE

Werkboekje opdracht 15

tje

Lichtfeest

pend vuu r Lo

Dit boekje

Het is mooi om dit project af te ronden met een feestelijke presentatie waarvoor ouders, broertjes en zusjes ook kunnen worden uitgenodigd. Zo wordt het makkelijker voor kinderen om het licht ook thuis brandend te houden.

Zo’n feest is een prachtige gelegenheid om een delegatie van een andere school uit te nodigen en letterlijk de vredesvlam door te geven. Ter inspiratie voor een feest geven we informatie over lichtfeesten in andere culturen.

Vertel de kinderen dat bijna alle culturen en religies een feest van het licht kennen. De World Peace Flame viert dit altijd. Het licht van de World Peace Flame, aangestoken op bijzondere plaatsen en door bijzondere mensen uit alle continenten, herinnert ons eraan dat we in staat zijn een situatie lichter te maken of iemand op te vrolijken.

32 Lopend Vuurtje

is van .............. .............. .............. .............. ..............

Lichtjes maken Laat de kinderen lichtjes maken (zie opdracht 15 in het werkboekje). Ze maken drie lichtjes, één voor zichzelf en twee om weg te geven.

De lichtjes gaan mee naar huis.

Hindoefeest: Diwali In India wordt jaarlijks het feest van het licht gevierd. Het licht in de donkerste tijd van het jaar. Diwali komt (in het Sanskriet) van ‘dipavali’ dat rij van lichtjes betekent.

De huizen worden versierd met lichtjes, olielampen en bloemen. Het duister wordt door het licht uit huis verjaagd en de deur wordt opengezet voor voorspoed en geluk.

De mensen trekken hun mooiste kleren aan, geven elkaar cadeaus en vieren met het heerlijkste eten, drinken en met vuurwerk het begin van een nieuwe tijd.

Tijdens het feest wordt veel traditionele zoetigheid gemaakt en uitgedeeld. Diwali viert men gewoonlijk in huiselijke kring, maar ook in de Mandir (tempel) wordt tijdens Diwali een gebedsdienst gehouden.

Tijdens de derde dag wenst men elkaar Subh Diwali, wat Gelukkig Lichtjesfeest betekent.

Kerstmis Kerstmis of Kerst(feest) is een belangrijk christelijk feest. Met Kerstmis wordt door Christenen de geboorte van Jezus gevierd. Het kerstfeest wordt in de WestersChristelijke wereld gevierd op 25 december, maar in de Oosters-Orthodoxe Kerken (zoals de Russisch-Orthodoxe Kerk), wordt de Juliaanse kalender gebruikt, zodat het daar twee weken later valt. In veel streken zijn er speciale vieringen op de avond ervoor (Kerstavond, middernachtsmis) en/of op de dag erna. In Nederland wordt 25 december als Eerste Kerstdag en 26 december als Tweede Kerstdag beschouwd.

Het woord ‘Kerstmis’ betekent eigenlijk ‘Christus-mis’, omdat dit feest gewijd is aan de geboorte van Jezus die Christus wordt genoemd.

Lessuggestie

Lichtfeest Vraag de kinderen uit de klas om te vertellen of er een lichtfeest in hun familie gevierd wordt en zo ja hoe ze dat doen. Bedenk samen met de klas welke elementen van die feesten gebruikt kunnen worden voor een eigen lichtfeest op school of in de klas.

Vuur bij de Indianen Een oude Indianenlegende vertelt dat op het moment dat 7 vlammen uit alle windstreken worden verenigd in 1 vlam, een gouden tijdperk van vrede aan zal breken.

Joods lichtfeest: Chanoeka Chanoeka is een Joods feest. In het Hebreeuws betekent het woord ‘toewijding’.

Het feest staat ook wel bekend als ‘het feest van de lichtjes’ (Chag Ha’Orot). Het feest duurt acht dagen, ter nagedachtenis aan het ‘Chanoeka-wonder’. De eerste dag van dit feest begint na zonsondergang van de 24e dag van de Joodse maand Kislev.

Gids voor de leerkracht 33

Voornaamste gebruiken zijn het aansteken van kaarsjes in de chanoekia (een 8+1-armige kandelaar) met uitspraak van zegeningen en zang, eten van soefganiot en latkes, uitdelen van Chanoeka-geld of gewoon cadeautjes en het spelen met de drejdel of sevivon (een vier-kantig tolletje met hebreeuwse letters).

Na het aansteken van de kaarsjes spreekt men vaak een tekst uit (Hanerot halaloe ‘deze lichtjes’), die gaat over de redenen voor het aansteken van de lichtjes en de regels over het gebruik ervan.

Islam: De Lichtverzen De Islam kent geen feest van het licht, maar in de Koran, Sura 24 vers 35 staat het lichtvers: ‘Allah is het Licht van de hemelen en de aarde. De gelijkenis van Zijn Licht is als een nis waarin een lamp staat. De lamp is door een glas omsloten; het glas is als een schitterende ster. Het wordt, aangestoken met olie van een gezegende boom, een olijfboom, die van het Oosten noch van het Westen is, welks olie bijna zou lichten, zelfs al raakte vuur haar niet. Licht op Licht.

Allah leidt tot Zijn Licht wie Hij wil. Allah geeft gelijkenissen voor de mensen; Allah heeft kennis van alle dingen.’

Lessuggesties Feest Maak samen met de kinderen een overzichtstentoonstelling van alle tekeningen, werkboekjes, de Goed Nieuws Krant, verhalen en gedichten.

Vraag ouders iets lekkers te maken, of maak het op school met de kinderen.

Nodig ouders, verzorgers, broertjes en zusjes uit. Laat de kinderen zelf toelichten hoe ze aan het project gewerkt hebben en wat het voor hen heeft betekend. Doe samen met alle aanwezigen de bloemmeditatie of de Zonnegroet.

Doorgeven van het licht Geef het licht door aan een andere school. Dat kan letterlijk: steek een kaars aan de vredesvlam aan en geef die brandend door (gebruik een lantaarn). Of nodig een andere school uit bij het afsluitende feest aan het eind van het project. Laat de kinderen vredeswensen maken voor die school, mooie tekeningen, een toneelstukje, gedichtjes.

WERKB OEKJE

tje

pend vuu r Lo

Werkboekje opdracht 16 Dit boekje

is van .............. .............. .............. .............. ..............

Licht in de buurt Laat de kinderen een tekening maken in het werkboekje: hoe ziet jouw straat of jouw dorp er uit als bij iedereen een lichtje brandt? (zie opdracht 16 in het werkboekje).

34 Lopend Vuurtje

Foto: Caroline Schrรถder.

Gids voor de leerkracht 35

Foto: Caroline Schrรถder.

36 Lopend Vuurtje

Lopend Vuurtje deel 2

Voor leerkrachten en kinderen in stressvolle situaties Het lespakket Lopend Vuurtje is geschikt voor Ă lle kinderen.

Speciaal voor klassen met (vluchteling)kinderen die stressvolle situaties hebben meegemaakt, geeft dit deel 2 extra suggesties.

Gids voor de leerkracht 37

Wat kun je doen als leerkracht?

Wat kun je als leerkracht doen in het contact met vluchtelingkinderen of kinderen met een trauma?

Sommige kinderen hebben veel meegemaakt. Als leerkracht kun je een belangrijke bijdrage leveren aan het welzijn van kinderen met stress of trauma. De meeste van deze kinderen hebben veel veerkracht en kunnen weer levenslust en levenskracht krijgen • door naar school te gaan (geeft structuur) • door hulp van andere kinderen (geeft vriendschap en plezier) • door hulp van de leerkracht (geeft aandacht, vertrouwen).

Creëer een veilige en vredige situatie Het uiten van gevoelens en emoties die er zijn, is erg belangrijk. Realiseer je dat kinderen bij spannende en gewelddadige gebeurtenissen een extra veilige omgeving nodig hebben, waarin zij hun gevoelens kunnen uiten. Leg uit dat die gevoelens en emoties normaal zijn als je iets meegemaakt hebt. Zorg dat de omgeving voor de andere kinderen veilig blijft.

• Niet alleen verdriet, ook angst en machteloosheid horen erbij of een ontlading via lachbuien. Geef geen adviezen of geruststellingen, maar accepteer elk gevoel.

• Vraag kinderen regelmatig wat ze denken dat er gebeurt of zal gebeuren, zodat ze hun ideeën en gevoelens kunnen uiten.

• Luister zorgvuldig naar opmerkingen van kinderen. Observeer hun gedrag als het gaat om misinformatie, stereotypen en angst met betrekking tot bepaalde bevolkingsgroepen.

• Houd een vinger aan de pols bij kinderen die weinig laten merken van hun gevoelens.

• Bedenk dat leer- of gedragsproblemen het gevolg kunnen zijn van spanning.

Spreek het kind in dat geval niet negatief aan op zijn gedrag, maar toon begrip en ga samen met het kind kijken hoe hiermee om te gaan.

• Stimuleer kinderen om zich te uiten en grenzen te stellen. Leer ze dat ‘Ho, stop’, zeggen oké is.

38 Lopend Vuurtje

Waar moet je op letten?

Wat er aan informatie binnenkomt bij kinderen, heeft invloed op hun leervermogen en de manier waarop zij functioneren in hun sociale omgeving.

Kinderen met trauma-ervaring of veel stress en spanning in huis • vallen soms terug in ontwikkeling, • kunnen last hebben van depressieve gevoelens en angsten • ontwikkelen soms onzelfstandig gedrag • kunnen overspoeld raken door emoties • kunnen zich extreem gaan terugtrekken of worden agressief • kunnen emoties soms niet op tijd herkennen en hebben dan moeite dit aan te geven naar anderen.

Lessuggesties

Jezelf en anderen tekenen Laat kinderen zichzelf tekenen, eventueel met behulp van een spiegel. Oudere kinderen kunnen zichzelf en elkaar tekenen. Zorg ervoor dat je wanneer je de tekeningen bespreekt een aantal bekende populaire (positieve) personen met hetzelfde kenmerk benoemt. Bv. krulhaar: ‘Anna heeft hetzelfde haar als…’.

Erbij horen Geef kinderen het gevoel dat ze erbij horen en welkom zijn. Laat het kind zich geen uitzondering voelen. Sfeer is hierin erg bepalend. Zoek naar overeenkomsten, dit creëert een gevoel van gezamenlijkheid en binding met elkaar. Bij het voorkomen van beeldvorming en vooroordelen gaat het allereerst om het benadrukken van de overeenkomsten tussen individuele mensen en bevolkingsgroepen. Dit bevordert een wij-gevoel en vermijdt wij-zij-denken. In een later stadium kunnen de onderlinge verschillen benoemd en gewaardeerd worden. Denk bij het bespreken van maatschappelijke/ sociale vraagstukken in de klas na over antwoorden op vragen van kinderen als: ‘Wie heeft dit gedaan? Wat is de reden dat volwassenen niet normaal doen? Waarom houden mensen zich niet aan de regels?’

•

•

•

Op school zijn er duidelijke regels en die kunnen verschillen van thuis. Wat je kunt beïnvloeden is de houding van de school. De school kan stevig staan in ‘Zo doen we het hier’. Hoe het thuis is, is een zaak van de volwassenen daar. Dat kun je ook aan de volwassenen uitleggen.

Realiseer je dat via de televisie prikkels direct en dichtbij het kinderleven binnenkomen. De hele dag overspoeld worden met oorlogsbeelden maakt kinderen onzeker: kan er ook hier zoiets gebeuren?

Besteed extra aandacht aan het oplossen van ruzies en conflicten tussen kinderen zelf. Dit steunt kinderen in een spannende tijd.

Lessuggesties

Samen verschillend Maak een spel van het zoeken naar de lichamelijke verschillen in je groep, ook als die verschillen niet zo groot lijken.

Zelfs wanneer een groep kinderen helemaal wit of bruin lijkt, ontdek je veel verschillen.

Praat met kinderen over hun uiterlijk aan de hand van een liedje, prentenboek of poppenspel. Wat hebben ze hetzelfde en waarin verschillen ze van elkaar? Elk soort haar (steil of kroeshaar, zwart of rood) en elke huidsoort (sproeten, pukkeltjes, donker of licht) is goed.

Gids voor de leerkracht 39

Samen verschillend • Accepteer het ‘anders zijn’ en richt je niet op verschillen maar op overeenkomsten.

Benoem de overeenkomsten en de verschillen tussen kinderen. Elk type haar (steil of kroezend, zwart of rood) en elke huidsoort (sproeten, pukkeltjes, donker of licht) is goed. Elk kind (van welke afkomst of religieuze achtergrond dan ook) is goed. Laat kinderen zichzelf tekenen, eventueel met behulp van een spiegel. Oudere kinderen kunnen zichzelf en elkaar tekenen. Maak een familiemuur (zie de lessuggesties).

• Ga op een speelse manier om met verschillen tussen de kinderen. Haal niet één kind apart naar voren als je een activiteit doet over verschillen. Wij zijn samen verschillend.

• Ga op een speelse manier op zoek naar de verschillen in de groep, ook als die niet divers lijkt. Gebruik een liedje, een prentenboek of een poppenspel als aanleiding om hierover te praten.

• Start een thema: ‘Wat geloof jij?’

Koppel het thema zoveel mogelijk aan de belevingswereld van de kinderen.

Misschien is er een opa of oma of ouder die iets wil vertellen in de klas. Het gaat hierbij om alle geloven. Laat kinderen daarover uitwisselen.

Praktijkvoorbeeld: Omgaan met vooroordelen Een kind zegt: Ik wil niet met jou spelen, omdat jij ‘anders’ bent. Wat doe je dan? Een leerkracht vertelt: ‘Dan zeg ik: Echt? En waarom is dat anders zijn een probleem? Wat kan die ander dan niet omdat hij of zij anders is? Laten we daar eens naar kijken. Wat voor dingen vind jij leuk om te doen; kan het kind dat jij ‘anders’ vindt ook dezelfde dingen doen?’

Dan komen we tot een logische conclusie die het kind begrijpt.

Als het iets is wat het kind thuis hoort ‘Wij gaan niet met dat soort mensen om’, is dat een zaak van volwassenen. Thuis is er misschien niemand die ‘anders’ is, maar hier op school wel.

Je hebt een keuze. Op school kun je met deze vriend spelen en thuis kan dat misschien niet. Op school zijn er duidelijke regels en die kunnen verschillen van thuis. Het is ook van belang, indien mogelijk, de ouders hierop aan te spreken.

Wanneer je praat over verschillen tussen thuis en school, breng het gesprek dan ook op overeenkomsten tussen de school en thuis.

40 Lopend Vuurtje

Lessuggestie

Maak een familiemuur Een familiemuur is een muur in de klas waarop foto’s hangen van alle gezinnen.

Deze muur biedt een aanleiding voor gesprekken met ouders en kinderen.

Het geeft kinderen en ouders het gevoel dat zij als familie gewaardeerd worden.

Met een familiemuur sluit je niemand uit, iedereen hoort erbij.

De leerkrachten nemen het initiatief tot gesprekken bij de familiemuur. De ouders en de kinderen bepalen welke foto’s ze willen ophangen en wat ze willen vertellen over hun privéleven. Met de familiemuur kom je meer te weten over de thuissituatie van de kinderen.

Via de foto’s ligt het voor de hand om vragen aan de ouders te stellen en ook stelt de ouder gemakkelijker vragen aan jou. De meeste ouders komen gemakkelijker binnen, bieden spontaan hulp aan of komen met ideeën.

Doorloop de volgende stappen: • vraag alle ouders om familiefoto’s • maak een fotocollage per kind • hang de collages op aan de familiemuur (in de hal of in een andere centrale ruimte) • nodig ouders uit om de familiemuur te bekijken. Betrek de kinderen hierbij; zij vinden het leuk om elkaars familie te zien en te laten zien • let erop dat er foto’s aan de muur hangen van alle families. Geef ieder kind dat weggaat zijn collage mee.

Bij ieder nieuw kind dat binnenkomt, vraag je meteen de familie om foto’s voor de familiemuur.

Een handleiding over deze methodiek (Families in beeld, W. Doeleman) is gratis te downloaden op http://www.epub.nl/boeken/595/families-inbeeld; kijk bij ebooks.

Lessuggestie

Ontspanning, spel en vrolijkheid.

• Kinderen hoeven het niet steeds over problemen te hebben. School kan een oase worden voor ze, waar het fijn is.

• Besteed geen aandacht aan oorlog, conflicten en problemen als de kinderen er niet zelf mee komen.

En besteed hoe dan ook niet meer dan één uur in de week aan oorlog gerelateerde onderwerpen.

• Vergroot de expressiemogelijkheden van kinderen door bijvoorbeeld kringgesprek, fantasiespel en theater, poppenspel, tekenen en zingen.

• Laat kinderen in de klas een spreekbeurt houden over hun land van herkomst, of het land waar ouders of grootouders vandaan komen.

• Geef kinderen de gelegenheid daadwerkelijk iets te doen, zodat zij het gevoel krijgen een bijdrage te kunnen leveren. Bijvoorbeeld een tentoonstelling van hun tekeningen maken voor de ouders en de hele buurt. Of een inzamelingsactie organiseren.

Poppen zoals wij Voor jonge kinderen Poppen zoals wij: samen oplossingen vinden voor een gemeenschappelijk probleem.

Met het poppenspel van poppen-zoalswij vertelt de pop naar aanleiding van vragen van de juf. Bijvoorbeeld: een kind mag niet meespelen. Door er een gemeenschappelijk probleem van te maken kun je samen oplossingen verzamelen. De pop is een ‘vriendje’ in de groep, het is een pop met een eigen karakter en komt op bezoek. De pop kan vervelende dingen aan de orde stellen, maar ook leuke dingen doen.

Bijvoorbeeld liedjes zingen uit een ander land. Belangrijk is dat de pop er zo echt mogelijk uitziet en dat informatie die de pop geeft, altijd moet kloppen met het ‘echte‘ leven.

Je bedenkt eerst een karakter en een biografie voor de pop, je introduceert hem in de kring, de kinderen stellen vragen. Elk verhaal dat de pop vertelt heeft een open einde, samen met de kinderen los je het probleem op.

Poppen-zoals-wij geeft kinderen veel herkenning, versterkt hun inlevingsvermogen en hun probleemoplossend vermogen.

Een handleiding over deze methodiek is gratis te downloaden op http://www.epub.nl/boeken/ 594/poppen-zoals-wij; kijk bij ebooks (Poppenzoals-wij. A. van Keulen).

Gids voor de leerkracht 41

Zorg goed voor jezelf Zorg goed voor jezelf, dan ben je als leerkracht een betere hulp voor de kinderen.

Ontspan jezelf • Hoe duidelijker jij je eigen gevoelens herkent bij de gebeurtenissen, hoe beter je deze gevoelens kunt hanteren richting de kinderen. Gevoelens van angst, verdriet, woede, onveiligheid, verwardheid, onverschilligheid of kwetsbaarheid breng je − bewust of onbewust − over op kinderen. Kinderen zijn daarmee niet geholpen. Voor hen zijn kracht, stabiliteit en veiligheid van belang. De oefeningen op deze pagina’s kunnen je wellicht helpen om je rustig en ontspannen te voelen.

Zelfreflectie • De passie waarmee je iets voor een ander kunt doen, geeft kracht. Voor jezelf en de ander.

• Hoe denk jij zelf over de situatie in het land waar de kinderen vandaan komen? Kom meer te weten over de achtergrond, over de mening en de gevoelens van de bevolkingsgroep.

• Zowel volwassenen als kinderen willen graag een zichtbare vijand, een aanwijsbare vijand. Bij gebrek aan een aanwijsbare schuldige, wijzen mensen een onschuldige als schuldige aan, een zondebok. Realiseer je dat dit een bekend mechanisme is.

• Je kunt kinderen heel goed uitleggen dat de meeste mensen graag vrede willen.

In ieder land leven mensen die anderen kwaad willen doen. Realiseer je dit.

Ontspanningsoefeningen Druk in het hoofd en last van stress? Doe de oefeningen op deze pagina’s en merk het verschil.

42 Lopend Vuurtje

Hoofd leeg maken Ga rechtop staan, voel het gewicht van je lichaam op de voetzolen. Hoe voel je je?

Adem in en op een uitademing buig je vanuit de heupen je bovenlichaam voorover. Duw je stuit omhoog en ontspan het bovenlichaam, ook je nek en hoofd.

Eventueel kun je de handen op de benen (net boven de knieën) of op de grond laten rusten.

Adem nu 5 keer diep in en uit; iedere keer ontspan je extra op de uitademing.

Kom daarna weer omhoog (buikspieren iets aanspannen en steun eventueel met de handen op de knieën). Voel je het verschil?

Stress verminderen Ga zitten (of liggen) en neem even de tijd om te voelen dat de voeten op de grond rusten en de zitbeentjes op de stoel.

Adem dan rustig en diep in en voel dat op de inademing de buik iets naar voren komt. Adem lang en langzaam uit; de buik zakt weer terug in de buikholte. Doe dit minimaal 5 keer. Hoe voel je je?

Nog meer stress verminderen

(als je iets meer tijd hebt) Adem in- en uit zoals hierboven omschreven en tel dan steeds op de inademing. Bijvoorbeeld: tel 1: adem rustig in, adem langzaam uit, tel 2: adem in, adem uit, tel 3: adem in, adem uit, tel 4: etc..

Tel tot 10 en begin dan weer opnieuw bij 1 (en als je de tel kwijtraakt, begin je gewoon weer bij 1).

Voel je hoe rustig je hiervan wordt?

Ontspan je lichaam (en je geest) Ga zitten en neem even de tijd om te voelen dat de voeten op de grond rusten en de zitbeentjes op de stoel.

Ga met je aandacht naar je beide voeten en benen; adem in en op de uitademing ontspan je de voeten en benen. Voel hoe zacht en ontspannen je voeten en benen nu zijn.

Ga dan met je aandacht naar je bekkengebied; adem in en op de uitademing ontspan je het bekkengebied.

Doe vervolgens hetzelfde met: - je rug, buik en borstkas - je schouders en armen, handen - je nek, hoofd en gezicht.

Drie minuten- ontspanningsoefening Deze oefening kun je altijd en overal doen.

Diepe ontspanning (om thuis te doen, liggend op je rug) Deze effectieve ontspanningsoefening duurt 15 minuten en wordt op de rug uitgevoerd. Als je erg moe bent en/ of veel last hebt van stress, wordt aangeraden deze oefening 1 keer per dag te doen. Geschat wordt dat het effect hetzelfde is als 2,5 uur slaap.

Deze ontspanningsoefeningen zijn ingesproken; je kunt ze downloaden op www.lopendvuurtje.org

Ga recht zitten en zet je voeten naast elkaar op de grond.

Sluit je ogen en adem een paar keer rustig diep in en uit.

Volg je adem en laat na een tijdje je adem komen en gaan zoals hij van nature komt en gaat.

Blijf met je aandacht je adem volgen: hoe adem je eigenlijk, adem je langer in dan uit of juist langer uit dan in? Zijn er pauzes tussen de in- en de uitademing, of tussen de uit- en inademing?

Wat beweegt er als je inademt en als je uitademt?

Blijf 1 minuut met aandacht je adem volgen en als je afgeleid wordt, breng je de aandacht zachtjes weer terug naar je adem.

Na 1 minuut ga je met je aandacht naar je lichaam, naar de signalen die jouw lichaam afgeeft, zonder dat je er iets aan verandert. Word je bewust van die signalen, heb je ergens een kriebel, of slaapt je voet? Of doet je rug een beetje pijn, heb je het koud of juist warm?

Zonder ook maar iets te doen volg je met aandacht de signalen van je lichaam. Ga er juist met je aandacht heen. Accepteer wat je voelt, ook al is het niet zo prettig: bedenk dat het maar voor 1 minuut is!

Na 1 minuut rust je; je rust in de stilte met niets in het bijzonder waar je op let. Je BENT; wakker, helder; je bent aanwezig in het hier en nu.

Blijf rustig zitten en na 1 minuut adem je diep in en uit, vanuit je buik. Dan open je je ogen. Hoe voel je je?

Gids voor de leerkracht 43

Boom met vredeswensen bij een World Peace Flame Monument.

44 Lopend Vuurtje

Lopend Vuurtje deel 3 Verhalen met een boodschap Gebruik sprookjes, verhalen of films met een speciale boodschap, om kinderen te stimuleren anderen te helpen, moedig te zijn of samen te werken. In dit deel van Lopend Vuurtje vind je een aantal bruikbare verhalen. Deze verhalen zijn ook ingesproken en te downloaden op www.lopendvuurtje.org.

Inhoud 1. Het cadeau van de koning | thema: anderen helpen, je wordt gezien.

46 2. Het licht | thema: de kracht van het licht.

49 3. De ganzen | thema: samenwerken; voor elkaar zorgen.

49 4. De leeuw en de muis | thema: Je bent nooit te klein om hulp te bieden.

50 5. Geef nooit op | thema: heb vertrouwen in jezelf.

50 6. De kleine papegaai en zijn vrienden | thema: ĂŠĂŠn persoon kan veel teweeg brengen.

51 7. Een glas melk | thema: de kracht van geven.

52 8. De beste wedstrijd van Shay | thema: samenwerking en compassie. 53 9. De twee wolven | thema: de kracht van keuzes.

54 10. Liefde maakt wel degelijk iets uit | thema: laat het weten wanneer je iemand waardeert 55 11. Bloemmeditatie 55 Illustraties: Kiek Klappe

Verhalen met een boodschap 45

Het cadeau voor de koning

I

n een ver land regeerde eens een wijze koning. Zijn land was heel groot, met heuvels, dalen, bergen, weilanden, dorpen en steden. Het land was zo uitgestrekt, dat de koning ĂŠĂŠn keer per jaar een grote reis ondernam om alle delen van zijn land te bezoeken. Nu was het moment aangekomen dat de koning zijn grote reis weer zou gaan maken en overal in het land gonsde het van vreugde. De mensen waren opgewonden: de koning komt, de koning komt, hoorde je overal. Overal in het land ging men hard aan het werk, de huizen werden opgeknapt, de straten gerepareerd, bloemen gezaaid en alles werd extra schoongeboend. Want de koning zou komen. De mensen bedachten wat ze de koning zouden schenken wanneer hij in hun stad zou komen. Ieder zou iets kopen als cadeau voor de koning.

In een stad in het land woonde een arme vrouw. Ook zij wilde haar huisje opknappen, haar tuin verzorgen, haar kleren wassen en strijken en zij wist: straks kan ik een mooi cadeau kopen voor de koning, want zij had elke week iets gespaard. Zij wilde graag een prachtige lantaarn kopen voor de koning, een lantaarn waarin een helder licht brandde. Maar eerst had zij nog een paar dagen om haar klusjes te doen.

Toen zij bezig was om haar huisje aan de buitenkant op te knappen kwam er een oude man langs, die vroeg of hij even uit mocht rusten op de bank voor het huisje en toen de oude vrouw zag hoe vermoeid de man was nodigde zij hem uit om te komen zitten en haalde ze een kop thee voor hem. Geraakt door dit vriendelijke gebaar begon de man haar zijn levensverhaal te vertellen. Het leek wel of er een bron begon te stromen, de man vertelde en de oude vrouw luisterde.

Zonder dat zij het merkten, liep de dag teneinde. De oude vrouw kookte een maaltijd voor hem en gaf hem een deken om bij de haard te overnachten. De volgende morgen gaf zij de man een kom pap en gesterkt door haar goede zorgen vervolgde de man zijn weg.

De oude vrouw bedacht dat haar huisje nu niet klaar was, maar dat zij vandaag beter in de tuin kon gaan werken, zodat die er mooi en bloeiend uit zou zien als de koning in de stad zou komen. Zij had haar pap en brood nog niet op en dus nam ze haar kom en bord met brood mee naar buiten om onder de perenboom haar ontbijt te eten. Zij ging zitten in het lange gras en begon te eten, maar al snel stonden de kom pap en het bord met brood vergeten naast haar in het gras. Met al haar aandacht volgde zij een merel paartje dat een nest aan het bouwen was in de perenboom. Toen zij zag hoeveel moeite de vogels moesten doen om een nest te bouwen, verkruimelde zij haar brood en strooide het uit zodat de merels niet ver naar voedsel hoefden te zoeken. Onvermoeibaar vlogen de beide vogels af en aan met takjes en strootjes en plukjes mos. Er was in de tuin van de oude vrouw genoeg te vinden om een nest mee te bouwen. Voor de oude vrouw er erg in had, was het grootste deel van de dag verstreken, al haar tijd had zij besteed aan de vogels, genietend van hun ijver en gezang.

Nu was er geen tijd meer om de tuin op te knappen.

Nadat de oude vrouw geslapen had bedacht zij dat zij beter kon zorgen dat zij er zelf netjes uitzag. Zij wilde net water in de tobbe laten lopen om haar kleren te wassen, toen haar buurvrouw haastig

46 Lopend Vuurtje

Thema: Anderen helpen, je wordt gezien

binnen kwam. Zij vertelde dat zij een probleem had en dat zij echt naar haar werk moest, maar niemand had om op haar kinderen te passen. De oude vrouw hoefde niet lang na te denken, natuurlijk wilde zij helpen. De tobbe bleef leeg en de hele dag paste de oude vrouw op de kinderen van de buurvrouw. Zij gaf hen te eten, speelde met hen en zong hen met de mooiste liedjes in slaap. De dag was voorbij voordat zij het wist. Overmorgen zou de koning de stad bezoeken, er zat dus niets anders op dan morgen op pad te gaan om de lamp, het cadeau voor de koning te gaan kopen. De volgende morgen pakte zij haar portemonnee en ging welgemoed op pad.

Toen zij bij een poort in de stadsmuur kwam zag ze daar een oude bedelaar die de vrouw om een aalmoes vroeg. De oude vrouw keek de bedelaar eens goed aan, zag de honger in zijn ogen, de armzalige kleren en zijn stukgelopen schoenen. Zonder zich een tel te bedenken gaf zij de bedelaar haar hele portemonnee. Deze bedankte haar met tranen in zijn ogen.

De oude vrouw stond nu met lege handen en liep terug naar huis.

Wat moest zij nu aan de koning geven? Maar plotseling kreeg zij een idee: thuis had zij nog een oude koperen olielamp, die kon zij mooi oppoetsen. Misschien vond zij thuis nog ergens een geldstuk om wat olie te kopen of was er iets dat zij zou kunnen verkopen.

Thuisgekomen pakte de oude vrouw de lamp en begon deze met koperpoets te poetsen, met een zachte doek wreef zij net zolang tot de lamp blonk als een spiegel. Geld was er in haar huisje echter niet te vinden. Zij ging op zoek of er in haar huis nog iets was wat zij kon verkopen, maar niets leek haar de moeite waard. Vol goede moed ging zij echter naar de winkel en vroeg aan de winkelier of hij geen werk voor haar had, zodat zij wat geld kon verdienen om olie voor haar lamp te kopen.

De winkelier zei dat alles al klaar was in zijn winkel. Er was geen tijd meer, het was bijna avond en morgen zou de koning al arriveren. De oude vrouw schrok ervan dat de tijd zo snel was gegaan. Maar de winkelier kreeg medelijden met haar en zei: “Ik zal je een heel klein beetje olie geven, het is de laatste die ik heb, de olie is verder helemaal uitverkocht, iedereen wil feestlantarens aansteken en heeft olie gekocht.” Hij haalde het laatste beetje olie tevoorschijn en goot het in de lamp van de oude vrouw. Zij was er heel blij mee, maar besefte ook meteen dat haar lamp hier niet lang op zou branden. Toch ging zij opgewekt terug naar huis en sliep die nacht rustig.

De volgende dag was de hele stad in rep en roer. Dit was de dag dat de koning zou komen. De mensen stonden rijen dik langs de weg, de huizen zagen er feestelijk versierd uit. Ook de oude vrouw stond langs de kant van de weg, een beetje in een donkere hoek in de schaduw van de stadsmuur. Haar lamp hield zij voorzichtig in haar handen, de vlam beschermend tegen de wind: haar cadeau voor de koning. Zij keek om zich heen en zag dat de mensen die in haar buurt stonden veel mooiere en grotere cadeaus bij zich hadden en verpakt in goudpapier met strikken. En ook zagen de kleren van de mensen er veel verzorgder uit. De oude vrouw schaamde zich een beetje en trok zich nog verder terug in de schaduw van de stadsmuur. Daar klonk het eerste tromgeroffel en het hoefgetrappel van de paarden. De koningsstoet naderde de stadsmuur. De koning zat hoog te paard en naast hem reed zijn dienaar. Plotseling hield de koning zijn paard in en zei tegen zijn dienaar: “Wat is dat voor een helder schijnsel daar bij de stadsmuur.” De dienaar steeg van zijn Verhalen met een boodschap 47

paard en liep onderzoekend naar de hoek van de stadsmuur waar de oude vrouw stond en hij zag de olielamp in haar handen. De dienaar vertelde de koning wat hij gezien had, maar de koning kon niet geloven dat een gewone olielamp zo’n helder licht kon geven. Hij gaf zijn dienaar de opdracht om de oude vrouw naar voren te halen, zodat hij haar kon vragen waarom haar lamp zo helder scheen.

De mensen die om haar heen stonden begonnen te mopperen en tegen te sputteren.

“Kijk dat is die oude vrouw die haar huisje niet heeft opgeknapt, haar tuin is een rommeltje, haar kleren zijn niet gewassen en gestreken en zij heeft niet eens een cadeau gekocht, maar gewoon een oude lamp opgepoetst.” De koning hoorde al het gemopper maar trok zich er niets van aan en richtte al zijn aandacht op de oude vrouw. “Vertel eens, is het waar wat de mensen zeggen”, vroeg de koning. De oude vrouw keek de koning aan. Ze zag de goedheid in zijn ogen en zij begon te vertellen van de oude vermoeide man, van het merelpaartje, van het probleem van de buurvrouw in nood en tenslotte van de bedelaar.

De koning knikte telkens.

Toen de oude vrouw uitverteld was, keek de koning de mensen aan en hij zei: “Ik weet hoe het komt dat de olielamp van de vrouw zo helder brandt. En waarom het licht van haar lamp meer opvalt dan al jullie schitterende gouden cadeaus.”

De mensen keken de koning vragend aan. “Al die dagen heeft zij nooit aan zich zelf gedacht, maar al haar tijd en aandacht aan anderen gegeven om hen te helpen. Haar huisje, haar tuin, haar kleren, haar geschenk waren minder belangrijk voor haar dan haar goede hart van waaruit zij iedereen te hulp kwam.” Vol dankbaarheid nam de koning de olielamp aan. “Die krijgt de mooiste plek in mijn paleis en zal voor altijd brandend gehouden worden”, zei hij.

“Iedereen die de lamp ziet zal er aan herinnerd worden dat klaarstaan voor de mensen om je heen het allerbelangrijkste is in je leven.” En de koning nodigde de oude vrouw uit om mee te rijden in de stoet. Even was het muisstil, maar toen de mensen beseften wat de koning had gezegd, brak er een luid gejuich los.

En de lamp van de oude vrouw? Die lamp brandt nog steeds!

48 Lopend Vuurtje

Het licht

E

r was eens een oude man die niet heel veel bezittingen had, alleen een kleine hut met de meest noodzakelijke spullen.

De man voelde dat het einde van zijn leven naderde. Hij riep zijn drie zonen bij zich en zei: “Ik kan mijn bezit niet door drieën delen, maar degene die het slimst is krijgt alles wat ik bezit. Op de tafel ligt voor ieder van jullie een geldstuk. Wie er iets voor koopt dat de hut waarin wij wonen geheel kan vullen, zal de hut met alles erin krijgen”.

De drie broers namen ieder een geldstuk en vertrokken. De oudste zoon kocht stro voor zijn geldstuk, maar toen hij er de hut mee vulde kwam het maar tot halverwege de ruimte. De middelste zoon kocht veren voor zijn geld, maar ook hem lukte het niet de hut er mee te vullen. De jongste zoon kwam terug met een heel klein pakje en de twee anderen moesten er om lachen, maar de jongste zoon zei: “Wacht maar tot het donker is.” Toen het donker was geworden, maakte hij zijn pakje open. Er kwam een eenvoudige kleine kaars uit, hij stak de kaars aan en vulde zo de hele hut met licht.

Thema: De kracht van het licht

De ganzen Je hebt vast weleens gezien hoe de ganzen wanneer zij naar het zuiden vliegen in een prachtige grote V vliegen. Hoor maar eens waarom zij dat doen.

D

e ganzen moeten een enorme lange reis maken naar het zuiden, daar waar zij overwinteren om niet overgeleverd te zijn aan de koude winter in het noorden. Iedere gans afzonderlijk zou de lange reis niet kunnen maken, maar samen zijn zij er sterk genoeg voor.

Door in een V achterelkaar te vliegen, zweven zij in elkaars luchtstroom mee en kost vliegen veel minder inspanning, net zo als wanneer jij achter iemand fietst. Een gans die het even alleen wil proberen en zich uit de rij laat zakken voelt onmiddellijk hoeveel meer energie vliegen hem dan kost en gaat vlug weer terug naar zijn plekje in de V. De gans die vooraan vliegt moet zich natuurlijk het meest inspannen, dat begrijp je wel. Wanneer hij te moe wordt verlaat hij zijn plekje vooraan de V en gaat tussen de andere ganzen vliegen en een andere gans neemt zijn plek in. Tijdens het vliegen snateren de achterste ganzen voortdurend om zo de ganzen die vooraan vliegen aan te sporen. Wanneer op de lange reis een gans ziek wordt of gewond raakt en zijn plekje moet verlaten, gaan twee andere ganzen met hem mee naar de grond, om hem te helpen en te beschermen. Zij blijven bij hem tot hij weer kan vliegen of totdat hij gestorven is. Als hij weer kan vliegen stijgen ze samen met hem op en sluiten zich aan bij een andere groep ganzen om uiteindelijk zo weer bij hun eigen groep terecht te komen.

Thema: Samenwerken; voor elkaar zorgen

Verhalen met een boodschap 49

De leeuw en de muis (de ene dienst is de andere waard)

E

en paar luidruchtige ondeugende muizen waagden zich eens dicht in de buurt van een slapende leeuw. De leeuw sliep rustig door en verroerde zich niet, zulke kleine dieren hielden hem niet uit de slaap. Dit maakte de muizen overmoedig, zij kwamen steeds dichterbij en sprongen tenslotte op de rug van de slapende leeuw en dansten daar in het rond. Plotseling schrok de leeuw wakker en bliksemsnel greep hij één van de muizen.

“Oh , alstublieft...” piepte en huilde de muis, “spaar mijn leven! Een andere keer zal ik ook graag iets voor u doen.” De leeuw moest vreselijk lachen om de belofte van de muis en hij liet de muis los.

Enige tijd later raakte de leeuw verstrikt in het net van een jager.

Hoe hij ook gromde en klauwde en beet, hij zag geen kans om zich uit het net te bevrijden. Maar toen kwam de muis voorbij en begon meteen het touw door te knagen. Het touw was heel dik en het kostte de muis de grootste moeite, maar toen hij er eenmaal één had doorgeknaagd lukte het de leeuw om de andere touwen stuk te trekken. En zo kon de leeuw zich bevrijden uit het net van de jager.

Thema: Je bent nooit te klein om hulp te bieden

Geef nooit op

I

n een boerensloot woonden eens twee kikkers. Zij heetten Plip en Plop. Zij hadden het samen erg naar hun zin zo in de boerensloot, maar er was één probleem. Wanneer er zich een moeilijke situatie voordeed, was Plop plotseling nergens te bekennen en moest Plip de moeilijkheden in zijn eentje oplossen.

Wanneer dan alles weer rustig was en de problemen opgelost waren kwam Plop weer te voorschijn. Hun gezellige leventje ging dan weer rustig verder. Op een dag maakten zij zoals kikkers soms doen samen een heel aantal reuzensprongen. Zij sprongen zover dat zij om zich heen keken en niets herkenden in hun omgeving, zij waren verdwaald. “Wij moeten de goede richting vinden om terug te springen naar onze sloot, het wordt al avond en ik weet echt niet waar wij zijn“, zei een verbijsterde Plip.” Nu missen wij het avondeten in onze sloot”, klaagde Plop.

De twee kikkers wisten niets anders te bedenken dan maar door te gaan met springen. Plop bleef mopperen over het gemiste eten en Plip luisterde vol begrip naar hem. Daardoor zagen zij niet dat er een melkemmer op hun pad stond. In het halfduister van de schemering sprongen Plip en Plop met veel gespetter midden in de melkemmer. Toen zij dit beseften, raakten zij in paniek en begonnen voor hun leven te trappelen. Maar Plip en Plop ontdekten tot hun ontzetting dat melk dikker is dan water, zij moesten hun uiterste best doen om boven te blijven, laat staan dat zij nog energie over hadden om te kunnen ontsnappen. Wat een beproeving was dat! “Er moet een manier zijn om hieruit te komen”, hijgde Plip. “Het is met ons gedaan, ik kan niet meer”, jammerde Plop, die er hulpeloos uitzag en al snel dieper in de melk zonk. “Probeer te blijven trappelen en te drijven, wij moeten er uit kunnen komen”, kreunde Plip.

50 Lopend Vuurtje

Thema: Heb vertrouwen in jezelf

Maar...het was al te laat: Plop gaf het op en zonk zonder een spoor achter te laten weg in de melk.

“Hij heeft het opgegeven, maar ik ga door tot ik niet meer kan”, zei Plip en hij bleef trappelen zo hard hij maar kon. Precies op het moment dat Plip voelde dat hij geen kracht genoeg had om het nog lang vol te houden, kreeg Plip een vreemde gewaarwording.

Hij zonk niet meer! Hij keek naar beneden en zag tot zijn verbazing dat hij helemaal niet meer in een emmer met melk zwom, maar dat de melk boter geworden was. Hij had zo stevig en lang getrappeld, dat de melk boter geworden was. Wat onhandig kroop Plip uit de vettige en glibberige emmer. Hij was vrij!

Plotseling dacht hij aan Plop, maar die was nergens te bekennen.

“Deze keer heeft het geen zin om te wachten of hij terugkomt nu de moeilijkheden voorbij zijn”, dacht Plip, terwijl hij bedroefd naar de emmer met boter staarde. Hij nam een besluit, nam een sprong en dook toen onder in het water van de sloot.

Plip dacht nog vaak terug aan die dag in de melkemmer en vroeg zich dan af wat er met Plop gebeurd was. “Als hij het maar niet had opgegeven”, dacht Plip vaak, “dan zaten wij nog samen hier in de sloot.”

Wanneer Plip vanaf dat moment in een moeilijke situatie terechtkwam, dacht hij altijd even terug aan het avontuur in de melkemmer en dan kon hij maar op één manier reageren, hij was moedig en vol vertrouwen, twijfelde nooit aan zichzelf en gaf nooit op.

Hij had altijd succes!

De kleine papegaai en zijn vrienden

I

n een groot bos woonde een kleine papegaai, hij leefde daar heel gelukkig samen met honderden andere dieren. Wanneer je door dat bos liep hoorde je overal geritsel en vogelgeluiden.

Op een dag ontstaat er in het bos een klein vuurtje. De dieren die de rook ruiken en het vuurtje horen knetteren, schrikken ervan en slaan op de vlucht, het bos uit, om een veilige plek zoeken.

De kleine papegaai ziet het vuur ook, hij vliegt op en ziet al zijn vrienden alle kanten op rennen om het bos uit te vluchten, de herten, de vogels, de insecten.

Thema: Eén persoon kan veel teweeg brengen

Verhalen met een boodschap 51

De papegaai vliegt nog verder omhoog en ziet dat het vuur zich snel uitbreidt. Hij denkt bij zichzelf: “Wat kan ik doen? Ik ben veel te klein.” De kleine papegaai kijkt in de verte en ziet water schitteren in het zonlicht, in de verte ligt een klein meer.

Zonder zich nog langer te bedenken vliegt de kleine papegaai naar het meertje, duikt erin, vliegt onmiddellijk terug naar de brand en schudt de druppels water van zijn vleugels op het vuur. Hij vliegt onmiddellijk weer naar het meertje en vervolgens weer naar de brand. De papegaai blijft zo snel als mogelijk is heen en weer vliegen, maar hij ziet dat het vuur zich steeds verder uitbreidt en hij ook voelt hij dat hij steeds vermoeider wordt. Zijn veren beginnen te schroeien van de hitte en hij kan het haast niet meer volhouden.

Dan ziet een grote wijze adelaar die hoog in de lucht zweeft de kleine papegaai en geeft hem een wijze raad: “Doe het niet alleen, roep alle andere vogels te hulp; samen lukt het jullie vast wel.” De adelaar en de papegaai laten hun lokroep horen en vertellen de vogels, die aan komen vliegen, wat het plan is. Al snel zie je een hele wolk vogels heen en weer vliegen tussen het meertje en het vuur in het bos.

En wat de kleine moedige papegaai in zijn eentje niet voor elkaar kon krijgen, lukt wel nu alle vogels samenwerken. Het vuur wordt kleiner en kleiner en tenslotte is het vuur geblust.

Vermoeid maar tevreden zitten de vogels later bij elkaar in de toppen van de bomen. Zij zien de gevluchte dieren terugkeren naar het bos. Het bos dat door hun gezamenlijke inspanning is gered en weer hun veilige woonplek kan zijn.

Een glas melk Er was eens een jongen, Faisel Ahmad, die iedere dag langs de deuren ging om spulletjes te verkopen om zo zijn schoolgeld te kunnen betalen. Zijn ouders waren arm en er was nauwelijks voldoende geld om van te kunnen eten en helemaal geen geld voor school. Faisel wilde echter persé naar school en onvermoeibaar dag na dag verzamelde en verkocht hij spullen. Het was niet makkelijk op deze manier iets te verdienen en al een paar keer was het voorgekomen dat hij de school maar net op tijd kon betalen. Op een dag was hij koud en had hij zoveel honger dat hij bedacht om bij het volgende huis waar hij kwam te vragen of hij iets te eten zou kunnen krijgen. Maar toen hij aanbelde, durfde hij niet om eten te vragen en in plaats daarvan vroeg hij om een glas water. De vrouw die opendeed, begroette hem vriendelijk. Ze vond dat hij er een beetje hongerig uitzag en besloot om hem daarom een groot glas melk te geven. Hij nam het aan en dronk het heel langzaam en genoot van elke slok. Toen hij het had opgedronken vroeg hij aan de vrouw: “Hoeveel geld ben ik u schuldig?” De vrouw zei: “Je hoeft me niets te betalen hoor, je kunt ook dingen uit vriendelijkheid doen, zonder er iets voor terug te krijgen”. De jongen bedankte haar uit de grond van zijn hart.

52 Lopend Vuurtje

Thema: De kracht van geven

Toen Faisel Ahmad het huis verliet, voelde hij zich veel sterkerniet alleen lichamelijk maar ook geestelijk, zijn geloof in Allah en mensen was gegroeid.

Jaren later.......

Mevrouw Al-Hamdoelilah werd ziek. Geen van de plaatselijke dokters kon haar helpen en ze stuurden haar naar het ziekenhuis in de grote stad. Daar werd zij opgenomen, zodat ze konden uitzoeken wat haar mankeerde. Dokter Faisel Achmed, de specialist werd opgeroepen en in zijn dokterskleding ging hij bij mevrouw Al-Hamdoelilah naar binnen.

Hij herkende haar meteen. Hij wist nog goed hoe zij hem indertijd had geholpen en hij was vastbesloten om alles te doen om haar nu te helpen. Ze kreeg de beste behandelingen en de beste medicijnen en gelukkig werd ze weer beter. Toen ze zover was dat ze weer naar huis kon gaan, vroeg dokter Achmed aan de financiële afdeling of ze hem de rekening wilden sturen. Hij keek ernaar, schreef iets onder aan de rekening en stuurde de rekening naar haar kamer. Toen de vrouw de envelop kreeg en opende, was ze er zeker van dat ze de rest van haar leven de kosten zou moeten afbetalen. Maar haar oog viel op iets wat onderaan de rekening was geschreven. Ze las de woorden: Rekening volledig betaald met een glas melk.

Ondertekend, Dr. Faisel Achmed Tranen van vreugde kwamen in haar ogen en ze dankte Allah voor Zijn hulp.

De beste wedstrijd van Shay

S

hay, een jongen met een beperking, liep met zijn vader langs een park waar enkele jongens die Shay kende baseball speelden. Shay vroeg zijn vader: “Denk je dat ik mee mag doen?”

Zijn vader wist dat de meeste jongens liever niet iemand als Shay in hun team hadden, maar aan de andere kant zag hij ook in dat als zijn zoon mee mocht doen, hij een belangrijk gevoel van ‘er bij horen’ zou krijgen.

Dus liep hij op één van de jongens af en vroeg of Shay mee mocht spelen. De jongen keek om zich heen voor steun, maar omdat niemand reageerde, nam hij zelf een besluit en antwoordde: “We staan zes punten achter en we spelen al in de achtste inning. Als het aan mij ligt kan Shay meedoen, en we kijken wel of we hem aan slag kunnen krijgen in de negende inning.” Aan het eind van de achtste inning scoorde het team waar Shay in mee deed een paar punten, maar ze lagen nog steeds drie punten achter. Op het hoogtepunt van de negende inning kreeg Shay een handschoen en een plaats als verrevelder. Ondanks dat er geen bal zijn kant op kwam, was hij duidelijk heel opgewonden dat hij zomaar stond opgesteld. Hij had een grijns van oor tot oor als zijn vader vanaf de zijlijn naar hem zwaaide. Tegen het einde van de negende inning scoorde het team waarin Shay speelde weer. Met twee punten te gaan en alle honken bezet was de potentiële winnende slag aan de beurt, en het was Shay’s beurt. Zouden ze op zo’n belangrijk moment in de wedstrijd Shay laten spelen en de kans lopen om te verliezen?

Thema: Samenwerking en compassie

Verhalen met een boodschap 53

Verrassend genoeg kreeg Shay het slaghout. Iedereen wist dat een rake slag gewoon onmogelijk was, omdat Shay niet eens wist hoe hij de knuppel moest vasthouden, laat staan dat hij er een bal mee kon raken. Maar Shay ging op de thuisplaat staan en de werper deed een paar passen naar voren om de bal zachtjes te gooien, zodat er een kans bestond dat Shay hem zou raken. De eerste worp kwam op hem af, Shay sloeg er maar een slag naar en miste.

Daarop kwam de werper nog een paar passen naar voren om de bal heel zacht te werpen. De bal kwam en Shay raakte de bal die pardoes over de grond recht op de werper af rolde. De werper pakte de slappe bal op en had alle tijd om de bal naar het eerste honk te gooien. Shay zou dan uit zijn en het hele spel zou dan over zijn. In plaats daarvan pakte de werper de bal op, draaide zich om en wierp de bal met een hoge boog naar rechts, helemaal buiten het bereik van de eerste honkman. Ineens begon iedereen te roepen: “Shay, ren naar het eerste! Ren naar het eerste honk.” Shay had nog nooit in zijn leven het eerste honk bereikt. Hij strompelde verschrikt langs de baseline met wijd opengesperde ogen, en iedereen riep: “Naar het tweede, ren naar het tweede honk.”

Tegen de tijd dat Shay over het eerste honk hinkelde, had de speler op het rechterveld de bal. Hij had de bal naar het tweede honk kunnen gooien, en dan was Shay uit. Maar hij begreep de bedoelingen van de werper en gooide opzettelijk hoog over het derde honk. Shay rende zo goed als hij kon naar het tweede honk, terwijl de renners voor hem als gekken de honken passeerden op weg naar het thuishonk. Shay bereikte hijgend het tweede honk, en de korte stop van de tegenpartij holde op hem af om hem de goede richting op te helpen naar het volgende honk terwijl hij riep: “Ren naar het derde!” Tegen de tijd dat hij het derde honk bereikte, schreeuwden de jongens van beide teams: “Shay, naar de thuisplaat, ren naar de thuisplaat.” Shay strompelde naar de thuisplaat en raakte het honk. Iedereen was door het dolle heen en juichte hem toe alsof hij een homerun had geslagen en de wedstrijd voor zijn team had gewonnen.

“Op die dag,” zei de vader zacht, terwijl de tranen langs zijn wangen drupten, “brachten de jongens van beide teams compassie en samenwerking mee in het spel...”

Om even bij stil te staan.

De twee wolven

Thema: De kracht van keuzes

54 Lopend Vuurtje

O

p een avond vertelde een oude Cherokee Indiaan zijn kleinzoon over een strijd die zich in zijn binnenste af speelde.

“Mijn zoon, het is een gevecht tussen twee wolven. De een heet woede, jaloezie, spijt, begeerte, arrogantie, zelfmedelijden, schuld, leugenachtigheid en egoïsme. De ander heet vreugde, vrede, liefde, hoop, rust, nederigheid, vriendelijkheid, waarheid en trouw.”

“En wie wint, grootvader?” Waarop de Cherokee antwoordde: “De wolf die ik te eten geef.”

Liefde maakt wel degelijk iets uit

E

en lerares uit de Verenigde Staten gaf op een dag alle kinderen van haar klas drie speldjes waaraan lintjes waren bevestigd met daarop de tekst: “Wie ik ben, maakt wel degelijk een verschil”. Ze vroeg de kinderen een lintje op te spelden en de andere twee weg te geven aan iemand die ze bewonderden, en hem of haar te vragen één lintje op te spelden en het andere weg te geven aan iemand voor wie zij op hun beurt veel respect hadden. Een van de jongens gaf zijn lintje aan een man die hem geholpen had met een project voor school. Het was een zeer belangrijke zakenman; iemand die maar zelden tijd had om over zo’n spreuk na te denken. Om de één of andere reden werd hij echter door dit gebaar geraakt. Toen hij die avond naar huis reed, vroeg hij zich af aan wie hij het andere lintje kon geven. Thuisgekomen zag hij zijn zoon op de bank zitten en zonder er verder over na te denken, liep hij naar hem toe en zei: “Jongen, ik weet dat ik je bijna nooit zie en dat ik je nooit zeg hoeveel je voor me betekent, maar ik wil je dit lintje geven zodat je weet dat het voor mijn leven heel veel uitmaakt dat jij er bent”. Tot zijn verbazing begon de jongen heel hard te huilen. Zijn vader sloeg zijn armen om hem heen en hield hem tegen zich aan. Toen de jongen eindelijk weer kon praten, zei hij: “Pa, ik was van plan om morgen weg te lopen omdat ik ervan overtuigd was dat er niemand om me gaf.”

Aarzel niet iemand vandaag nog te vertellen dat je van hem of haar houdt.

Thema: Laat het weten wanneer je iemand waardeert

Bloemmeditatie

I

k ga jullie meenemen naar een heel mooie tuin, maar eerst moet je goed rechtop gaan zitten. Als je op een stoel zit, zorg er dan voor dat je billen tegen de rugleuning aankomen (dus niet achterover gaan leunen tegen de rugleuning). Zet je voeten plat op de grond, iets uit elkaar. Als de grond te diep voor je is leg dan een kussentje of een paar boeken (of zo iets) onder je voeten. Als je op de grond zit, zorg er dan voor dat je rug goed recht is.

Doe dan je ogen dicht, of kijk naar één vast punt, als je je ogen liever open houdt. Adem een paar keer diep en rustig in en uit. Voel dat je volledig ontspant.

En dan neem ik je mee naar een grote, prachtige tuin. Het is een zomerse dag en alle bloemen staan volop te bloeien. Het is heel stil in de tuin, je hoort alleen wat gezoem van de insecten en het zacht ruisen van de wind in de kruinen van de bomen. Je loopt rond in die tuin en bekijkt alle bloemen, je blijft zo nu en dan staan om er aan eentje te ruiken.

Dan besluit je een bloem te plukken om aan iemand te geven waar je heel veel van houdt. Denk aan iemand die je heel lief vindt en pluk voor hem of haar de mooiste bloem die je kunt vinden en stel je voor dat je hem aan die persoon geeft.

Verhalen met een boodschap 55

Dan denk je aan iemand, die je helemaal niet zo aardig vindt, waar je vaak ruzie mee hebt, of iemand die vaak rot tegen je doet, en je besluit om voor die persoon ook een mooie bloem te plukken.

Terwijl je aan die persoon denkt zoek je een hele mooie bloem uit en ook nu stel je je voor dat je deze bloem aan hem of haar geeft.

Dan besluit je ook een mooie bloem voor je zelf te plukken.

Op je gemak loop je langs al die mooie bloemen en je plukt de allermooiste bloem voor jezelf.

Met de bloem in je handen loop je de tuin uit. Dan word je je weer bewust van waar je bent, je voeten op de grond, je billen op de stoel.

Adem drie keer rustig en diep in en uit. En doe langzaam je ogen open.

Hoe voel je je nu?

56 Lopend Vuurtje

Deze producten kunnen bij het schoolproject worden gebruikt: www.worldpeaceflameshop.nl Gids voor de leerkracht 57

1

6

Monumenten in Nederland en België De World Peace Flame brandt overal. Op www.worldpeaceflame.org kun je vinden of er ook een monument bij jou in de buurt is. Je kunt de World Peace Flame met de klas bezoeken en met de kinderen samen een vredesprogramma daaromheen bedenken.

7

Foto’s: World Peace Flame Monumenten in Nederland en België: Den Haag (1), Cadzand (2), Venlo (3), Nijmegen (4), Rotterdam (5), Enschede (6), Oosterbeek (7), Riemst (8), Holsbeek (9).

2

4 8

3

5

58 Lopend Vuurtje

9

Hoe beviel het lespakket?

Wij zijn benieuwd naar je ervaringen met ‘Lopend Vuurtje’.

Heb je suggesties of wil je de ervaringen met ons en andere scholen delen? Dat stellen wij bijzonder op prijs!

Stichting World Peace Flame Foundation info@worldpeaceflame.org www.worldpeaceflame.org Contact www.lopendvuurtje.org of info@worldpeaceflame.org Gratis downloaden Op www.lopendvuurtje.org kun je het complete lespakket gratis downloaden: de gids voor de leerkracht en het werkboekje voor de kinderen.

Tevens vindt je op www.lopendvuurtje.org: • de PDF-bestanden van de werk- en knutselopdrachten van het werkboekje • geluidsbestanden van de verhalen • de ontspanningsoefeningen.

Donaties Je kunt het project Lopend Vuurtje op scholen steunen door een donatie op banknummer: NL 91 RABO 03319.99.153 t.n.v.

Stichting World Peace Flame Foundation.

De Stichting heeft een Goede Doelen-status waardoor de giften aftrekbaar zijn voor Nederlandse bankrekeninghouders.

Gedicht van Johanna en Rohan, voorgelezen bij de inauguratie van het World Peace Flame-monument in Holsbeek, België.

Colofon Uitgever: Stichting World Peace Flame Foundation www.worldpeaceflame.org Samenstelling: met dank aan alle inspirerende mensen die hun bijdrage leverden.

We planten bomen voor boeken die we uitgeven.

Disclaimer Om veiligheidsredenen morgen kaarsen alleen worden gebruikt onder toezicht van volwassenen en niet onbeheerd worden achtergelaten. De World Peace Flame Foundation kan niet verantwoordelijk worden gesteld voor wat voor nadelige gevolgen dan ook bij het gebruik van dit pakket.

Savitri MacCuish, directeur van de World Peace Flame Foundation.

Gids voor de leerkracht 59

World Peace Flame Monumenten

Sydney, Australië

Byron Bay, Australië

Rond het World Peace Flame monument bij het Vredespaleis in Den Haag is een World Peace Pathway aangelegd met daarin stenen afkomstig uit vrijwel alle landen in de wereld. Bij de onthulling daarvan ondertekenden de ambassadeurs van vrijwel alle landen van de wereld deze verklaring: ‘Als ambassadeurs die onze landen vertegenwoordigen bij de inauguratie van het World Peace Pathway in de stad van vrede en gerechtigheid Den Haag, verwelkomen we dit belangrijke monument voor de vrede.

Wij geloven dat door zo in dit initiatief bij elkaar te komen, een krachtige verklaring wordt afgelegd dat alle volkeren in de wereld zich in vrede en vriendschap kunnen verenigen.

We zijn ervan overtuigd dat vrede niet alleen mogelijk is, maar een van de meest urgente behoeften is van deze tijd. Wij bevestigen dat ieder individu recht heeft op vrede en gerechtigheid en dat vrede tegelijkertijd een verantwoordelijkheid is die we allen op ons moeten nemen.

Als mens is het natuurlijk dat we ervoor zorgen dat onze kinderen volledig tot bloei kunnen komen in hun leven. Als wereldburgers bevestigen we dat we een aanvullende verplichting hebben. We zullen er ook naar streven dat alle toekomstige generaties zo zullen kunnen leven. Het vereist moed, geloof en toewijding om tot elkaar te komen om vrede te bewerkstelligen. De World Peace Pathway zal dienen om wereldwijd mensen en volkeren afzonderlijk te inspireren om elkaar te ontmoeten in vrede, saamhorigheid en vriendschap.’

Schotland, Groot Brittannië

Op verschillende plaatsen in de wereld zijn groepen mensen actief om een World Peace Flame monument in hun omgeving op te richten. www.worldpeaceflame.org

Wales, Groot Brittannië

Den Haag, Nederland

60 Lopend Vuurtje

Riemst, België

Bangor, Groot Brittannië

Memphis, USA

Londonderry, Ierland