ﻧﺎمﻫﺎ
2
اﺳﺘﺎد اﺣﻤﺪ ﺣﺒﻴﺒﻲ )-1337دﻫﻨﮓ ﺑﺴﺘﻚ( را از روزﻧﺎﻣﻪ ﺧﺒﺮ ﺟﻨﻮب
ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺗﺎرﻳﺨﻲ از ﻧﻈﺮ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ در ﺣﺪ ﻓﺎﺻﻞ ﺷﻬﺮﺳـﺘﺎن
ﺷﻨﺎﺧﺘﻢ ﺑﺎ ﺷﻌﺮي ﻛﻮﺗﺎه ﺑﺎ ﻋﻨﻮان »ﺗﺶ ﺑﺎد« .ﺑـﺪﺟﻮر ﺑـﻪ دﻟـﻢ ﻧﺸـﺴﺖ.
ﺑﻨﺪرﻟﻨﮕﻪ ﻫﺮﻣﺰﮔﺎن و ﻻرﺳﺘﺎن ﻓﺎرس ﻗﺮار دارد و در ﺣﻘﻴﻘﺖ
ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺷﻌﺮ را اداﻣﻪ ﻧﺪاد و ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻟﺖ ﻧﻮﻳﺴﻲ روي آورد .ﻛﺘﺎبﻫﺎﻳﺶ
دروازه اﺳﺘﺎن ﻓﺎرس ﺑﻪ ﺳﻮي ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس اﺳﺖ و از ﻗـﺪﻳﻢ
ﺑﺎزﺗﺎب دﻫﻨﺪة ﺷﻮر و ﻏﻴﺮت او در ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺎ ﺟﻨـﻮب و اﻫـﻞ آن دﻳـﺎرِ
اﻻﻳﺎم ﺑﺮ ﺳﺮ راه ﻛﺎرواﻧﻲ ﻗﺎﻓﻠﻪ ﺳﺎﻻراﻧﻪ و ﻛﺎرواﻧﻴـﺎن ﺗـﺎﺟﺮ
ﺳﺘﻮدﻧﻲ اﺳﺖ .ﺷﺎﻋﺮان ﺑﺴﻴﺎري را ﺑﻪ ﻓﺮﻫﻴﺨﺘﮕﺎن ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﺮده اﺳـﺖ.
ﭘﻴﺸﻪ ﻗﺮار داﺷﺘﻪ و داراي ﻣﻮﻗﻌﻴﺘﻲ ﺗﺠﺎري و ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻲ ﺑﻮده
ﺗﺠﺮﺑﻪﻫﺎي ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻧﺸﺎن داده اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻮداي ﺧﻠﻖ ﮔـﺎه
ﭼﻨﺪﻳﻦ و ﭼﻨﺪ ﺳﺎل اﺳـﺖ ﻛـﻪ در ﻟﺒـﺎس اﻫـﻞ دوﻟـﺖ ﻛـﺎر ﻓﺮﻫﻨﮕـﻲ
اﺳﺖ و آﺛﺎر ﻛﺎرواﻧـﺴﺮاﻫﺎي ﻣﺘﻌـﺪد دوران ﻫﺨﺎﻣﻨـﺸﻲ ﺗـﺎ
ﻣﺮدان ﮔﻮﺷﻪي ادب را ﺑﻪ ﮔﺬر ﺳﻴﺎﺳﺖ رﻫﻨﻤﻮن ﻣﻲﻛﻨـﺪ.
ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺟﺰ اﻳـﻦ ﺑـﺮ ﻧﻤـﻲﺗﺎﺑـﺪ .ﻏﺎﻟـﺐ داﻧـﺶآﻣﻮﺧﺘﮕـﺎن ﺳـﺮزﻣﺒﻦ
ﺻﻔﻮي ،زﻧﺪﻳﻪ و ﻗﺎﺟﺎرﻳﻪ در ﻣﺴﻴﺮ راه ﻫﺎي ﺑـﺴﺘﻚ -ﺑﻨـﺪر
آﻧﺎن ﭼﻨﺪي در اﻳﻦ ﮔﺬر ﭘﺮﺧﻄﺮ ﺳﺮ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﺑﺎ ﻣﺮدﻣـﺎن
ﺑﺴﺘﻚ ﺧﻮد را واﻣﺪار داﻧﺶ و ﻣﻬﺮوزيﻫﺎي او ﻣﻲداﻧﻨﺪ.
رداي ادب ﻗﺒﺎي ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﻮاﺟﻪﭘﻮر
ﻋﺒﺎس و ﺑﺴﺘﻚ -ﻻرﺳﺘﺎن ﻣﻮﻳﺪ اﻳﻦ ﻣﺪﻋﺎﺳﺖ .ﺑـﺴﺘﻚ در
و ﻧﺎﻣﺮدﻣﺎن دم ﻣﻲزﻧﻨﺪ .ﻣﻌﺪودي از آﻧﺎن ﺗـﺎب ﻣﺎﻧـﺪن در
ﻃﻮل ﺗﺎرﻳﺦ ﺣﻴﺎت ﺧﻮد ،ﻣـﺼﺎﺋﺐ ﻃﺒﻴﻌـﻲ و ﻏﻴـﺮ ﻃﺒﻴﻌـﻲ
دﻧﻴﺎي ﺳﻴﺎﺳﺖ را دارﻧﺪ و ﺟﻤﻠﮕﻲ ﻗﺒـﺎي ﺳﻴﺎﺳـﺖ را ﺑـﻪ
ﻓﺮاواﻧﻲ ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺷﺪه اﻣﺎ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺗﺮاﻧﺰﻳﺘﻲ آن ،ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه
ﻛﻨﺎر ﻧﻬﺎده و رداي ﮔﻮﺷﻪي ﻛﺘـﺎب و ﻣﻌﺮﻓـﺖ و ﺧﻴـﺎل را
اﺳﺖ ﻛﻪ » ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮﻳﻪ« دﻳﺮوز و ﺑﺴﺘﻚ اﻣﺮوز را ﺑﺮ ﺳـﺮ ﭘـﺎ
ﺗﺮﺟﻴﺢ ﻣﻲدﻫﻨﺪ.
ﻧﮕﻪ دارد و در اﻳﻦ ارﺗﺒﺎط راه ﺑﺎزرﮔﺎﻧﻲ ﺷﻴﺮاز ،ﺟﻬﺮم ،ﺧﻨﺞ،
از روزﮔﺎران ﻛﻬﻦ و ﺑﺰرﮔﻤﻬـﺮﻫـﺎ ﺗـﺎ ﺑـﻪ ﻗـﺎﻣﻮسﻧﺎﻣـﻪ و
ﻻر ،ﺑﺴﺘﻚ ،ﺟﻨﺎح ،و ﺑﻨﺪر ﻟﻨﮕﻪ ﻳﻜﻲ از راه ﻫﺎي ﻓﺮﻋﻲ ﺟﺎده
ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﻣﻲ رﺳﻴﻢ .ﺟﻤﻠﮕﻲ ﺳﻌﻲ در اﺧﻼﻗـﻲ ﻛـﺮدن
»اﺑﺮﻳﺸﻢ« از ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎي ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و دﻗﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷـﺪ .در
ﻓﻀﺎي ﺳﻴﺎﺳﺖ داﺷﺘﻪاﻧﺪ و در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻳﺎ ﺟـﺎن در اﻳـﻦ راه
ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮﺛﻖ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و ﻣﺎﺧـﺬ ﻣـﺴﺘﻨﺪ ﺗـﺎرﻳﺨﻲ ﻫﻤﭽـﻮن
ﻧﻬﺎدﻧﺪ و ﻳﺎ ﺟﺎنِ رﻫﺎﻧﻴﺪه ﺷﺪه ،ﺑﺎ زﺧﻢ ﻫـﺎي ﻃﻌﻨـﻪ ،ﺑـﻪ
»ﻓﺎرﺳﻨﺎﻣﻪ ﻧﺎﺻﺮي« »ﺗﺎرﻳﺦ ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮﻳﻪ« و »ﻻرﺳﺘﺎن ﻛﻬﻦ«
دوش ﻛﺸﻴﺪهاﻧﺪ.
و ﺑﺮﺧﻲ از ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ ،از ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑـﺴﺘﻚ
در روزﮔﺎر ﻧﺰدﻳﻚ ﺗﺮ ﻧﻴﺰ وﻛﺎﻟﺖ دﻫﺨﺪا و ﻣﻠﻚ اﻟـﺸﻌﺮا در
ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮﻳﻪ ﻧﺎم ﺑـﺮده ﺷـﺪه
ذﻫﻦﻫﺎ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ و در اﻳﻦ اﻣﺮوزﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﭼﻨـﺪان ﻏﺮﻳـﺐ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ وﻛﻴﻠﻲ ﻳﺎ وزﻳﺮي دﻳﻮاﻧﻲ از آﺳﺘﻴﻦ ﺑﻪ درآورد ﻳﺎ ﻓﻼن ﻣﺒﺎرز اﻧﻘﻼﺑﻲ ﺷﺎﻋﺮي ﺳﻮﺧﺘﻪدل ﺑﺎﺷﺪ. ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮔـﺬر ﻣـﺮدان ادب ﺑـﻪ ﻛﻮﭼـﻪ ﺗﺎرﻳـﻚ ﺳﻴﺎﺳـﺖ ﻣﻲاﻓﺘﺪ؟ ﮔﺎه آﻧﺎن در ﭘﻲ ﺳﺎﺧﺘﻦ آرﻣﺎنﺷﻬﺮي اﻓﻼﻃـﻮﻧﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺧﻮد ﺟﺎﻳﻲ در آن ﻧﺪارﻧﺪ و ﮔﺎه ﻛﻠﻤـﻪ را اﻟﻜـﻦ ﻣﻲﺑﻴﻨﻨﺪ و آﺳﺘﻴﻦ ﻋﻤﻞ ﺑﺎﻻ ﻣﻲزﻧﻨﺪ و ﭼـﻪ ﺑـﺴﻴﺎري ﻛـﻪ
ﮔﻮﺷﻪ ﻫﺎﻳﻲ از ارادت ﺷـﺎﻋﺮان ﺑﺴﺘﻚ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﺪان اﻫﻞﺑﻴﺖ
)ع(
اﺣﻤﺪ ﺣﺒﻴﺒﻲ
اﺳﺖ .ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮﻳﻪ داراي ﺣﻜﻮﻣﺖ رﺳـﻤﻲ وﻻﻳﺘﻲ ﺑﻮده و از روزﮔـﺎران ﭘﻴـﺸﻴﻦ ﺗـﺎ دوره ﻗﺎﺟﺎر ﻛﻪ ﺗﻤﺎم ﻛﺸﻮر ﺑﻪ ﭼﻬﺎر اﻳﺎﻟﺖ و 27وﻻﻳﺖ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲ ﺷﺪه ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮﻳـﻪ ﻳﻜﻲ از وﻻﻳﺎت ﺟﻨﻮب و ﺗﺎﺑﻊ اﻳﺎﻟﺖ ﻓﺎرس ﺑــﻮده اﺳــﺖ .ﺑــﺴﺘﻚ ﺑﻨــﺪر ﻧﻴــﺴﺖ و
اﻳﺮان زﻣﻴﻦ ،ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ دﻳﺎر آﻓﺮﻳﻨﻨـﺪﮔﻲ و ﻧـﻮآوري و ﻣﻬـﺪ
ﺗﻘﺮﻳﺒﺎدور از ﺧﻠﻴﺞ ﻓـﺎرس اﺳـﺖ ،وﻟـﻲ
ﺗﻤﺪن و ﻓﺮﻫﻨﮓ واﻻي اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﻮده اﺳـﺖ و ﭼـﻪ ﺑـﺴﻴﺎرﻧﺪ
ﭼﻮن در ﻃﻲ ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﺬﺷﺘﻪ ،ﻣﺨﺼﻮﺻﺎ ﺳﻴﺼﺪ ﺳـﺎل اﺧﻴـﺮ،
اﮔﺮ اﻳﻦ ﻣﺮدان را ﺧﻮد ﻧﻴﺰ ﺳﻮداﻳﻲ در ﺳﺮ ﻧﺒﺎﺷـﺪ .ﻧـﺎم و
ارزشﻫﺎي ﭘﺎﻳﺪار و ﭘﺮروﻧﻖ روﺣﺎﻧﻲ و ﻫﻨﺮي ﻛﻪ در ادوار دور
ﻣﺮﻛﺰ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺗﻤﺎم ﺑﻨـﺎدر و ﺟﺰاﻳـﺮ ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﺑﻨـﺪر ﻟﻨﮕـﻪ،
ﻗﻠﻢ آﻧﺎن دﻳﮕﺮ ﻣﺮدﻣﺎن را ﺑﻪ اﻳﻦ ﮔﻤﺎن ﻣﻲاﻧﺪازد ﻛﻪ ﺷﺎﻳﺪ
و ﻧﺰدﻳﻚ از ﭼﺸﻤﻪ ﺳﺎر ﺳﺮﺷﺎر و ﭘﺮﻓﻴﺾ اﻳـﻦ آب و ﺧـﺎك
ﺷﻴﺒﻜﻮه و ﮔﺎوﺑﻨﺪي ﺑﻮده اﺳﺖ و ﺣﺎﻛﻤﺎن آن در دﻳﺎر ﻧﻔـﻮذ
ﻛﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻳﺎ ﺣﺪﻛﻢ ﭘﺎدزﻫﺮي در ﻗﻠـﻢ و ﻗـﺪم ﻣـﺮدان ادب
اﻳﺰدي ﺟﻮﺷـﻴﺪه اﺳـﺖ و ﺗـﺸﻨﮕﺎن ﺣﻘﻴﻘـﺖ و زﻳﺒـﺎﻳﻲ و
ﭘﻴﺪا ﻛـﺮده و در ﺳﻴﺎﺳـﺖ ﺷـﺮﻗﻲ ﺧﻠـﻴﺞ ﻓـﺎرس دﺧﺎﻟـﺖ
ﺑﺎﺷﺪ .آﻧﺎن را ﺑﻪ اﺻﺮار ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﻣﻲ ﺧﻮاﻧﻨﺪ و اﻳﻨـﺎن ﻛـﻪ
ﻓﻀﻴﻠﺖ را ﺳﻴﺮاب ﺳـﺎﺧﺘﻪ و ﻧﻤﺎﻳﻨـﺪهي ﻓﻬـﻢ و ﻓﺮاﺳـﺖ و
داﺷﺘﻪ اﻧﺪ ،ﺟﺰء ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس ﻣﺤـﺴﻮب ﻣـﻲ ﺷـﻮد .ﻣﻨﻄﻘـﻪ
ﺑﻴﺸﺘﺮ ادب را ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ادب رﻓﺘـﺎر ﻣـﻲداﻧﻨـﺪ ﺳـﺮاﻧﺠﺎم
ﺧﻼﻗﻴﺖ ذﻫﻨﻲ ﻣﺮدم اﻳﺮان ﺑﻪ ﺣﺴﺎب آﻣﺪه اﺳﺖ .ﭼﻪ اﻳﺮان
ﺑﺴﺘﻚ ﻣﺮدﻣﻲ ﺧـﻮش ﻣﻌﺎﻣﻠـﻪ داﺷـﺘﻪ اﺳـﺖ و ﻣﺤﻠـﻪهاي
ﭼﺎرهاي ﻧﺪارﻧﺪ ﺟﺰ اﻳﻦ ﻛﻪ ﺑﭙﺬﻳﺮﻧﺪ و رداي ﻟﻌﻦ را ﺑﭙﻮﺷﻨﺪ
زﻣﻴﻦ ﺣﺘﻲ در دوران ﻫﺎي ﺳﺨﺖ و دﺷﻮار ﺗـﺎرﻳﺦ ﺧـﻮﻳﺶ،
ﺑﺴﺘﻜﻲ در ﺑﻨﺪر ﻟﻨﮕﻪ ،ﺑﻨﺪر ﻋﺒﺎس و ﺟﺰاﻳﺮ ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس ﺑـﻪ
و روزﮔﺎري را آنﮔﻮﻧﻪ زﻧﺪﮔﻲ ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﻧﻪ در ﺻـﻔﺤﻪﻫـﺎي
ﻳﻚ دم از ﺗﺤﺮك ﻣﻌﻨﻮي و ﺗﻼش و ﭘﻮﻳـﺎﻳﻲ ﻓﺮﻫﻨﮕـﻲ ﺑـﺎز
وﻳﮋه ﻛﻴﺶ ﮔﻮﻳﺎي رواﺑﻂ ﻣﺴﺘﺤﻜﻢ ﺗـﺎرﻳﺨﻲ -ﺗﺠـﺎري اﻳـﻦ
ﺳﻔﻴﺪ و ﺳﻴﺎه ﻛﺎﻏﺬ ﻣﻲ آﻳﺪ ﺑﻠﻜﻪ آﻧﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ در ﺧﺎﻛﺴﺘﺮي
ﻧﻤﺎﻧﺪه اﺳﺖ و ﻋﻠﻲ رﻏﻢ ﻣﺸﻜﻼت ﺑﺰرگ و ﻓﺮاوان ﺗـﺎرﻳﺨﻲ،
ﻣﺮدم ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﮔﺮدد .ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از ﺗﺼﻮﻳﺐ ﻗـﺎﻧﻮن ﻣﺎﻟﻜﻴـﺖ
زﻧﺪﮔﻲ ﺟﺮﻳﺎن دارد.
ﻫﻢ ﭼﻨﺎن اﺳﺘﻮار و ﭘﺎﻳـﺪار ﻣﺎﻧـﺪه و ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻣـﺸﻌﻠﺪار
دوﻟﺖ ﺑﺮ ﺟﺰاﻳﺮ ،ﺟﺰﻳﺮه ﻛﻴﺶ ﻣﻠﻚ ﺷﺨـﺼﻲ ﺧـﺎﻧﻮاده ﺑﻨـﻲ
اﻳﻦ ﻣﺮدان دوزﻳﺴﺖ ﻛﻪ ﭼﻮن در آب ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻣـﺎﻫﻲ اﻧـﺪ و
ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪ ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﺧﺮد و ﻫﺪاﻳﺖﮔـﺮ ﻧـﺴﻞﻫـﺎي ﻣﺎﻧـﺪه در
ﻋﺒﺎﺳﻴﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ .در ﺳﺎل 1340ﺧﻮرﺷﻴﺪي دوﻟﺖ وﻗﺖ،
ﻟﻐﺰﻧﺪه و ﭼﻮن از آب ﺑﺮآﻳﻨﺪ ﻏﻮﻛﻲ ﺟﻬﻨﺪه و ﻏﻮﻏﺎﮔﺮ ﻛـﻢ
ﺷﺐ ﻫﺎي ﻇﻠﻤﺎﻧﻲ ﺣﻴﺎت اﻧﺴﺎﻧﻲ ،ﻋﺮض وﺟﻮد ﻛﺮده اﺳـﺖ و
ﺟﺰﻳﺮه ﻛﻴﺶ را از ورﺋﻪ ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﺧـﺎن ﺳـﻄﻮت اﻟﻤﻤﺎﻟـﻚ
ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ .اﮔـﺮ ﻫـﺮ ﺳـﻴﺎﻫﻪاي از ﺳﻴﺎﺳـﺘﻤﺪاران ﺟﻬـﺎﻧﻲ،
ﺑﻪ زﻧﺪﮔﻲ و ﻛﻤﺎل ﺑﺸﺮي ﺧﺪﻣﺎت ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ و ﺑﻪ ﻳﺎد ﻣﺎﻧـﺪﻧﻲ
ﺑﺴﺘﻜﻲ ،ﺧﺮﻳﺪاري ﻛﺮد .ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ و ﻣﻨﺎزل ﺑﺴﺘﻜﻲ ﻫﺎ در ﺷﻴﺦ
ﻛﺸﻮري ،اﺳﺘﺎﻧﻲ ،ﺷﻬﺮي و دﻫﺎﺗﻲ را ورق ﺑﺰﻧﻲ ﻛﻢ ﻧﻴﺴﺖ
اﻧﺠﺎم داده اﺳـﺖ .در ﺟـﺎي ﺟـﺎي اﺳـﺘﺎن ﻫﺮﻣﺰﮔـﺎن و در
ﻧﺸﻴﻦ ﻫﺎي ﻋﺮﺑﻲ ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس ،ﺷـﺎرﺟﻪ ،اﺑـﻮﻇﺒﻲ ،ﻛﻮﻳـﺖ،
ﻛﻨﺎره ﻫﺎي ﺳﺨﺎوﺗﻤﻨﺪ درﻳﺎ و ﺧﻠﻴﺞ ﻫﻤﻴـﺸﻪ ﻓﺎرﺳـﺶ ﻛـﻪ
ﺑﺤﺮﻳﻦ ،ﻗﻄﺮ ،ﻣﺴﻘﻂ و ﺑﻪ وﻳﮋه دﺑﻲ ﺑـﺎ ﺑﺎدﮔﻴﺮﻫـﺎي ﺑﻠﻨـﺪ و
ﺧﻮرﺷﻴﺪش ﺑﺎ زﻣﻴﻦ ،ﻗﺮاﺑﺖ و ﭘﻴﻮﻧﺪي ﺗﻨﮕﺎﺗﻨـﮓ دارد ،ﻧﻴـﺰ
ﺳﺮﻓﺮاز ،ﻣﻌﻤﺎري ﺳﻨﺘﻲ ﺑﺴﺘﻚ و ﻫﻮﻳﺖ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ -اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ
ﻫﻨﺮ را ﺟﺎﻳﮕﺎﻫﻲ ﺧﺎص و ﻫﻨﺮﻣﻨﺪ را ﻣﻘـﺎﻣﻲ ﻣﻤﺘـﺎز اﺳـﺖ و
اﻳﻦ ﻣﺮدم را ﺑﻪ اذﻫﺎن ﻋﻤﻮم ﻣﺘﺒـﺎدر ﻣـﻲ ﺳـﺎزد .از ﺣـﺪود
ﺗﻨﮕﻪي ﻫﺮﻣﺰ و ﻫﺮﻣﺰﮔـﺎن ،ﺗﻨﻬـﺎ ﻳـﻚ ﺳـﺎﺣﻞ ﮔـﺴﺘﺮدهي
دوﻳﺴﺖ ﺳﺎل ﭘﻴﺶ ،ﭼﻮن ﺑﺴﺘﻚ داراي اﻣﻨﻴـﺖ و ﻋـﺪاﻟﺘﻲ
ﺧﺎﻣﻮش ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺧﺎص ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﺧﻮد،
ﺑﻴﺶ از ﻧﻘﺎط دﻳﮕﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ .از اوز ،ﺧﻨﺞ ،ﮔﻠﻪ دار ،ﻓﻴﺸﻮر،
ﻓﻘﻂ ﺗـﻨﻔﺲﮔـﺎه اﻗﺘـﺼﺎدي و راه ارﺗﺒـﺎﻃﻲ ﺑـﺎ اﻗﻴـﺎﻧﻮس و
ﺧﻮر و ﺑﻠﻮك و دﻳﮕﺮ ﻧﻘﺎط ﻻرﺳـﺘﺎن و ﺣﺘـﻲ از ﺟﻬـﺮم ﺑـﻪ
ﻧﺸﺪ و ﺗﺎ ﻧﺨﺒﻪاﻟﻔﻘﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ دﻳﻮانﻫﺎ دارد و ﺷـﻌﺮي ﺑـﺮاي
ﻗﺎرهﻫﺎي دﻳﮕـﺮ ﺑﺎﺷـﺪ و ﺑـﺪان ﺑﺎﻳـﺪ از دﻳـﺪﮔﺎه ﻧﻈـﺎﻣﻲ و
ﺑﺴﺘﻚ ﻣﻬﺎﺟﺮت ﻣﻲ ﻧﻤﻮدﻧـﺪ و ﻣـﻮرد اﺣﺘـﺮام و اﺳـﺘﻘﺒﺎل
ﻫﺮ اﻓﺘﺘﺎﺣﻲ و ﺗﺎ اﻳﻦ دو ﻣﺮدي ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻫﻴﻤـﻪ ﻧـﺎﻣﻲ از
اﻗﺘﺼﺎدي و ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺻﺮف ،ﻧﻈﺮ اﻓﻜﻨﺪ ،ﺑﻠﻜﻪ در اﻳﻦ ﺟﺎ ﻧﻴـﺰ
ﻣﻘﺎﻣﺎت و ﻣﺮدم ﻗﺮار ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺎ اﺣﺘﺮام ﺗﻤﺎم و ﺑﺎ آﻏﻮش
آﻧﺎن ﻣﻲﺑﺮﻳﻢ.
ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﻫﻨﺮ و ﻋﺮﻓﺎن از زﻣـﻴﻦ و آﺳـﻤﺎن ﻣـﻲﺟﻮﺷـﺪ و
ﺑﺎز ،زﻣﻴﻦ ﺑﺮاي زراﻋﺖ و ﺧﺎﻧﻪ ﺳـﺎزي در اﺧﺘﻴﺎرﺷـﺎن ﻗـﺮار
اﻧﮕﺎر ﮔﺰﻳﺮي از اﻳﻦ ﺑﺎزي ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ واﻗﻌـﻲﺗـﺮ از
ﭘﻬﻨﻪي ﺧﻼﻗﻴﺖﻫـﺎي ﻫﻨـﺮي و ﻓﺮﻫﻨﮕـﻲاش ،ﻣﺤـﺪودﺗﺮ از
ﻣﻲ دادﻧﺪ .ﻫﻨﻮز ﻫﻢ ﻣﺤﻠﻪ اي اوزي و ﻣﺤﻠﻪ ﺧﻮري در ﺑﺴﺘﻚ
داﺳﺘﺎن و ﺷﻌﺮ ﻣﻲ ﻧﻤﺎﻳﺎﻧﺪ و ﻫﺮﻛﺲ ﺑﻪ آن ﺳﺮزده ،ﺳﺮزده
ﮔﺴﺘﺮه ي اﻗﻴﺎﻧﻮسﻫﺎ و درﻳﺎﻫـﺎ ﻧﻴـﺴﺖ .در ﺑﻨـﺎدر ،ﺟﺰاﻳـﺮ،
وﺟﻮد دارد ﻛﻪ دﻳﮕﺮ ﻛﺎﻣﻼ ﺑـﺴﺘﻜﻲ ﺷـﺪهاﻧـﺪ .ﺑـﻪ ﺟﻨـﺎح،
از ﺑﺎزي .و ﺷﺎﻋﺮان و ادﻳﺒﺎن را ﻫﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻛﺎﺳﺐ و ﻣﻬﻨﺪس
ﺷﻬﺮﻫﺎ و آﺑﺎديﻫﺎي ﺳﻮاﺣﻞ ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس ،آﺛﺎري ﺑـﻪ ﭼـﺸﻢ
دﻫﻨﮓ ،دﻫﺘـﻞ و دﻳﮕـﺮ روﺳـﺘﺎﻫﺎ ﻧﻴـﺰ ﻣﻬـﺎﺟﺮت ﺻـﻮرت
و دﻛﺘﺮ ﮔﺎﻫﻲ ﺑﺎزي ﺳﻴﺎﺳﺖ در ﺳﺮ ﻣﻲاﻓﺘﺪ و اﻳـﻦ ﺷـﺎﻳﺪ
ﻣﻲﺧﻮرﻧﺪ ،ﻛﻪ ﻫﺮ ﻛﺪام ﺣﻜﺎﻳﺖ از ﻓﺮﻫﻨـﮓ ﻏﻨـﻲ و ﺗـﺎرﻳﺦ
ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ .ﻣﺮدم ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺑﺴﺘﻚ ﻧﺠﻴﺐ ،ﺳﻠﻴﻢاﻟﻨﻔﺲ،
رﺑﻄﻲ ﺑﻪ ادﻳﺐ ﺑﻮدن آﻧﺎن ﻧﺪارد و ﺷﺎﻳﺪ ﻫـﻢ دارد .اﻳـﻦ را
ﭘﻮﻳﺎي اﻳﻦ ﻧﻮاﺣﻲ دارﻧﺪ » .ﺑﺴﺘﻚ« ﻳﻜﻲ از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗـﺎرﻳﺨﻲ
ﺑﺮدﺑﺎر ،ﻗﺎﻧﻊ ،ﻧﻮع دوﺳﺖ و ﻣﻴﻬﻤﺎن ﻧﻮازﻧﺪ .ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ در ﺑﺎﻓﺖ
آﻳﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ ﻗﻀﺎوت ﻣﻲﻧﺸﻴﻨﻨﺪ.
ﺟﻨﻮب ،در اﺳﺘﺎن ﻫﺮﻣﺰﮔﺎن ،از ﺟﻤﻠﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻧﻘﺎط اﺳﺖ .اﻳﻦ
ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﻲ ﺷﻬﺮ و ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺑﺴﺘﻚ ﺑﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮﭘﺬﻳﺮي آن
ﻋﻤﻞ را ﻫﻢ ﻟﻨﮓ ﺑﻴﺎﺑﻨﺪ و ﺑﺎز ﺑﻪ وادي ﺑـﻲﺧﻄﺮﺗـﺮ ﻛﺘـﺎب ﺑﺮﮔﺮدﻧﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ ﺳﻮد ﻧﺮﺳﺎﻧﻨﺪ زﻳﺎﻧﻲ ﻫﻢ ﻧﻤﻲزﻧﺪ.
اﻳﻦ ﻧﺎمﻫﺎ ﻛﻪ از وادي ﺷﻌﺮ و ادب آﻣﺪهاﻧﺪ ﻳﺎ ﺑـﺮﻋﻜﺲ در ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻧﻔﺲ ﻣﻲ ﻛﺸﻨﺪ و ﮔﺎه ﻫﻮاي ﺷﺎﻋﺮي ﺑﻪ ﺳﺮﺷـﺎن ﻣﻲزﻧﺪ. ﺑﻪ اﻳﻦ ﺷﻬﺮﻫﺎي دور و ﺑﺮﻣﺎن ﻫﻢ ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﻢ ﭼﻴﺰي ﺑﻴﺶ از اﻳﻦ ﻧﻴﺴﺖ از ﺷﻴﺪا ﻛﻪ ﺧﺎﻧﺰده اي ﺑﻮده و ﺳـﺮ در راه داده اﺳﺖ ﺑﮕﻴﺮ ﺗﺎ ﻓﺮاﻣﺮزي ﻛـﻪ ﺳﻴﺎﺳـﺖ و ژورﻧﺎﻟﻴـﺴﻢ را در آﻣﻴﺨﺘﻪ و ﺗﺎ اﺣﻤﺪ ﺧﺎن اﻓﺘﺪاري ﻛﻪ ﺑﺨﺖ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻳـﺎرش
ﻧﺎمﻫﺎ در ﻃﻮل ﺗﺎرﻳﺦ واﻗﻒ ﻣﻲ ﺷﻮﻳﻢ و در واﻗﻊ وﺟـﻮد ﺻـﻔﺎت و وﻳﮋﮔﻲ ﻫﺎي ﻓﻮق از ﺟﻤﻠﻪ ﻋﻠﻞ ﻣﻬﻢ اﻳـﻦ ﻣﻌﻠـﻮل ﻣﺤـﺴﻮب ﻣﻲﮔﺮدد .در ﺑﺴﺘﻚ و اﻃﺮاف و اﻛﻨﺎﻓﺶ ،ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ اﻫﻞ ﻋﻠﻢ و ادب ﺑﻪ وﻓﻮر ﺑﻪ ﻧﺸﻮ و ﻧﻤﺎ و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﻧﺪ .ﮔﺬﺷـﺘﻪ از ﻣﻜﺘﺐ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﻗﺪﻳﻤﻲ ﻛﻪ ﻗﺮنﻫﺎي ﻣﺘﻤﺎدي ،ﻛﺎﻧﻮن ﭘﺮورش اﻓﻜﺎر و ﺗﺒﺎدل اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻫﺎ و ﻣﺤﻞ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﻗﺮآﻧﻲ و اﺣﺎدﻳـﺚ و اﺷﻌﺎر ﺣﻜﻴﻤﺎﻧﻪ ﻋﺎرﻓﺎﻧﻪ ﺳﻌﺪي ،ﺣﺎﻓﻆ و ﻣﻮﻻﻧﺎ و ...ﺑﻮدهاﻧـﺪ در زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻫﻨﻮز در ﺑﺴﻴﺎري از ﺷﻬﺮﻫﺎ و آﺑﺎديﻫﺎي ﺟﻨﻮب از ﻣﺪرﺳﻪ و درس و ﻣﺸﻮق و ﻗﻴﻞ و ﻗـﺎل آن ﺧﺒـﺮي ﻧﺒـﻮد، آﻣﻮزﺷﮕﺎﻫﻲ ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻣﺪرﺳﻪ ﻣﺼﻄﻔﻮﻳﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺖ ﻳﻜﻲ از ﺑﺎزرﮔﺎﻧﺎن ﻓﺎﺿﻞ و ﻓﺮﻫﻨﮓ دوﺳﺖ ﺑﺴﺘﻚ و ﺑﻠﻜـﻪ ﺟﻨـﻮب، داﻳﺮ ﮔﺮدﻳﺪ .در روزﮔﺎري ﻛﻪ ﺧﻴﻠﻲ ﻫﺎ ﺑﻪ دﻟﻴـﻞ ﻛﻤﺒﻮدﻫـﺎ و ﻣﺸﻜﻼت زﻧﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ،اﻧﺲ و اﻟﻔﺘﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و ﻳﺎ اﮔـﺮ داﺷﺘﻨﺪ از ﻛﺘﺎب و روزﻧﺎﻣﻪ ﺧﺒـﺮي ﻧﺒـﻮد ،روزﻧﺎﻣـﻪ» ﺣﺒـﻞ اﻟﻤﺘﻴﻦ« ﻛﻪ در ﺑﻴﺶ از ﻳﻚ ﻗﺮن ﭘﻴﺶ در ﻛﻠﻜﺘﻪ -از ﺑﻨـﺎدر ﻛﺸﻮر ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن -ﭼﺎپ ﻣﻲﺷﺪ در ﺑﺴﺘﻚ ﻣﺸﺘﺮك داﺷﺖ. ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺑﺴﺘﻚ در اﺳﺘﺎن ﻫﺮﻣﺰﮔﺎن و در ﻛﺮاﻧﻪﻫﺎي ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس و روﺑﻪ روي ﺗﻨﮕﻪ ﻫﺮﻣﺰ ،ﺑـﺎ داﺷـﺘﻦ ﻣﻔـﺎﺧﺮ ﻋﻠﻤـﻲ، ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ،و ادﺑﻲ ﻓﺮاوان ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ در ﻃـﻮل ﺗـﺎرﻳﺦ در ﭘﺎﺳﺪاري و ﻏﻨﺎي زﺑﺎن و ادب ﭘﺎرﺳﻲ ،ﻧﻘﺶ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ اﻳﻔﺎ ﻧﻤﺎﻳﺪ .ارﺗﺒﺎط اﻫﺎﻟﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺎ ﺷﻴﺦ ﻧﺸﻴﻦ ﻫﺎي ﺟﻨﻮﺑﻲ ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس از ﻗﺪﻳﻢ اﻻﻳﺎم ﺑﺮﻗﺮار ﺑﻮده اﺳﺖ ﻛﻪ در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻢ ﺷﺎﻋﺮان ،ﻋﺎرﻓـﺎن ،ﻋﺎﻟﻤـﺎن و ﻧﻮﻳـﺴﻨﺪﮔﺎن در اﻧﺘﻘـﺎل ﻓﺮﻫﻨــﮓ و ﺗﺎﺛﻴﺮﮔــﺬاري آن در ﺟﻮاﻣــﻊ آن ﺟــﺎ ﻣــﺸﻬﻮد و ﭘﺮرﻧــﮓ ﻣــﻲ ﺑﺎﺷــﺪ .ﺑــﻪ ﻓﺮﻣــﻮدهي ﺣــﻀﺮت ﻣﺤﻤــﺪ ﺑــﻦ ﻋﺒﺪاﷲ)ص( ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ ﺑﺰرﮔﻮار اﺳﻼم» ،اﻟﺸﻌﺮاء اﻣﺮاء اﻟﻜـﻼم«
ﻗﺮﻳﺤﻪي ﺳﺮﺷﺎري داﺷﺘﻪ و ﺑﻪ ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻦ ﻋﻠﻢ و داﻧﺶ و ﺧﻮاﻧﺪن و ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪ ﺑﻮده و در ﺷﻌﺮ و ادب و ﺣﻜﻤﺖ و ﻓﻠـﺴﻔﻪ ﻣﻄﻠـﻊ ﺑﻮده اﺳﺖ .ﻓﻜﺮي روﺷﻦ داﺷﺘﻪ و ﻫﻨﮕﺎم ﺷﺮوع ﻧﻬـﻀﺖ ﻣـﺸﺮوﻃﻪ ﺧﻮاﻫﻲ در ﺻﻒ آزادي ﺧﻮاﻫﺎن در آﻣـﺪه ،و ﺑـﺎ ﻣـﺴﺘﺒﺪﻳﻦ ﻣﺨـﺎﻟﻒ ﺑﻮده و ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ اﺷﻌﺎري در ﻣﺪح ﻣﺸﺮوﻃﻪ و آزادي ﺧﻮاﻫـﺎن و وﻃﻦ ﭘﺮﺳﺘﻲ و اﻧﺘﻘﺎد از اﺳﺘﺒﺪاد و ﻣﺴﺘﺒﺪﻳﻦ ﺳـﺮوده ،و ﺑـﻪ ﭘـﺎس ﻗﺪرداﻧﻲ از ﻣﻈﻔﺮ اﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎه اﻋﻄﺎ ﻛﻨﻨﺪهي ﻣﺸﺮوﻃﻪ ،ﺗﺨﻠـﺺ ﺧـﻮد را ﻛﻪ ﺗﺎ آن ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﺤﻘﺮ ﺑﻮده ﻣﻈﻔﺮ اﺧﺘﻴـﺎر ﻛـﺮده اﺳـﺖ .در ﺳـﺎل 1305ﻛﻪ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﻠـﻲ در ﺷـﻴﺮاز ﺗﺎﺳـﻴﺲ ﻳﺎﻓـﺖ ،ﺑـﻪ ﻣـﺪﻳﺮﻳﺖ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧــﻪ ﻣﻨــﺼﻮب ﺷــﺪ و ﻧﻴــﺰ رﻳﺎﺳــﺖ ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧــﻪي ﻣﻌــﺎرف و ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪي دﺑﻴﺮﺳﺘﺎن ﺷﺎﭘﻮر ﺷﻴﺮاز را ﺑﺮ ﻋﻬﺪه داﺷﺖ.
ﻣﻴﻼد ﺣﻀﺮت اﻣﻴﺮ)ع( ﺳﺎﻗﻴﺎ! وﻗﺖ ﺻﺒﻮﺣﻲ ﺷﺪ ،ﺑﺮآور ﺳﺮ ز ﺧﻮاب ﺑﺎدهي روﺷﻦ ﺑﻪ ﺳﺎﻏﺮ رﻳﺰ ،ﭘﻴﺶ از آﻓﺘﺎب ﻣﺴﺖ و ﻣﺨﻤﻮرم ﻛﻦ از ﺟﺎم ﻣﺤﺒﺖ ،ﺗﺎ زﻧﻢ ﻫﻤﭽﻮ رﻧﺪان ،ﭘﺸﺖ ﭘﺎ ﺑﺮ ﻓﺮق اﻳﻦ دﻳﺮ ﺧﺮاب زان ﻣﻲام ده ﺗﺎ ﻛﻪ ﭼﺸﻢ دل ،از آن روﺷﻦ ﻛﻨﻢ
آن ﭼﻨﺎن ﻣﺪﻫﻮﺷﻢ از ﻣﻲ ﻛﻦ ،ﻛﻪ ﮔﺮ ﻣﺮ ﺧﻨﮓ ﻃﺒﻊ ﺑﺎﺷﺪم ﻋﺰم ﺳﻮاري ،اﻧﻮري ﮔﻴﺮد رﻛﺎب ﺗﺎ ﻛﻪ در ﻣﻮﻟﻮد ﺧﻮرﺷﻴﺪ وﻻﻳﺖ ،دم زﻧﻢ از ﺟﻤﺎل ﺷﺎﻫﺪ ﻣﻌﻨﻲ ،ﺑﺮاﻧﺪازم ﻧﻘﺎب آن ﻛﻪ از ﻣﻮﻟﻮد ﻣﺴﻌﻮدش ﺣﺮم ﺷﺪ ﻣﺤﺘﺮم ﻏﻴﺮت اﻓﻼك ﺷﺪ ،ﺧﺎك ﻗﺪوم ﺑﻮﺗﺮاب
ﻛﺎﻟﺸﻌﺮاء اﻣﺮاء اﻟﻜﻼم
ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺷﺎﻓﻌﻲ ﻣﺬﻫﺐاﻧﺪ ﺑﻪ ﭘﻴﺮوي از اﻣﺎم ﺷﺎﻓﻌﻲ ،ارادت و ﺗﻌﻠﻖ ﺧﺎﻃﺮ ﻓﺮاواﻧﻲ ﺑﻪ اﻫﻞ ﺑﻴﺖ)ع( دارﻧـﺪ و ﺑـﺎ ﺳـﺮودن اﺷﻌﺎري ﻧﻐﺰ و دل ﻧﺸﻴﻦ در ﻣﺪح آن ﺑﺰرﮔﺎن ﻛـﻼم ﺧـﻮد را ﻣﺘﺤﻠﻲ و ﻣﺰﻳﻦ ﻧﻤﻮده و ﺑﺪان ﻣﻔﺘﺨﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ.
ﻣﻈﻔﺮ ﺑﺴﺘﻜﻲ ﻣﺮﺣﻮم ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ ﺑﺴﺘﻜﻲ ﻓﺮزﻧﺪ ﻋﻠﻲ ،ﻣﺘﺨﻠﺺ ﺑﻪ » ﻣﻈﻔﺮ« و ﻣﻌﺮوف ﺑـﻪ » ﻣﻈﻔـﺮ ﺑـﺴﺘﻜﻲ« از ﺷﻌﺮا و ادﺑﺎي ﻣﻌﺎﺻﺮ اﺳـﺖ .ﻣـﺮدي دروﻳـﺶ از ﻓﻘﺮاي ﺳﻠـﺴﻠﻪ ﺳـﻠﻄﺎن ﻋﻠـﻲ ﺷـﺎﻫﻲ ﻧﻌﻤـﺖ اﻟﻠﻬﻲ و ﺑﺴﻴﺎر ﻗﺎﻧﻊ و ﺗﻨﮓ دﺳـﺖ ﻣـﻲﺑـﻮد. ﻣﻈﻔـــﺮ ﺑـــﺴﺘﻜﻲ ﺑـــﻪ ﺳـــﺎل 1247 ﺷﻤـــﺴﻲ)1286ﻗﻤـــﺮي( در روﺳـــﺘﺎي دﻫﻨﮓ از ﺗﻮاﺑﻊ ﺑﺴﺘﻚ ﺑﻪ دﻧﻴﺎ آﻣﺪ و در ﻓﺮوردﻳﻦ 1312ﺷﻤـﺴﻲ در ﺷـﻴﺮاز ﺑـﻪ ﺳﻦ 65ﺳﺎﻟﮕﻲ وﻓﺎت ﻳﺎﻓـﺖ .ﻣﻈﻔـﺮ ﺑـﺎ زﺣﻤﺎت زﻳـﺎد ﺧـﻮد را ﺑـﻪ ﺷـﻴﺮاز ﻣـﻲ رﺳﺎﻧﺪ و در ﻣﺪرﺳﻪ ي ﻣﻨـﺼﻮرﻳﻪ ﺑـﻪ ﺧــﺪﻣﺖ ﻣــﺸﻐﻮل ﻣــﻲﺷــﻮد و ﺑــﻪ ﺗﺤـــﺼﻴﻞ ﻣـــﻲﭘـــﺮدازد .ذوق و
ﺑﺮ ﺳﺮ ﺷﺎه ﺷﻬﻴﺪ ،ﺑﺮ دﮔﺮي ﻛﻢ رﺳﻴﺪ ﺷﻤﺮ ﻟﻌﻴﻦ و ﻟﺌﻴﻢ ،ﻛﺮد ﺷﻬﻴﺪ آن ﻛﺮﻳﻢ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻋﺮش ﻋﻈﻴﻢ ،ﻟﺮزه دﻣﺎدم رﺳﻴﺪ ﺧﺎر ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺎﺗﻤﻲ ،دﻳﺪهي ﺣﻮا ﺧﻠﻴﺪ ﺳﻮز ﭼﻨﻴﻦ آﺗﺸﻲ ،ﺑﺮ دل آدم رﺳﻴﺪ ﻧﻮح ز ﻃﻮﻓﺎن ﭼﺸﻢ ،ﻛﺸﺘﻲ ﻏﻢ ﺑﺮ ﻛﻨﺎر آه ﺧﻠﻴﻞ از زﻣﻴﻦ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻓﻠﻚ ﻫﻢ رﺳﻴﺪ ﻣﻮﺳﻲ ﻋﻤﺮان ز ﺗﻦ ،ﭼﺎك زده ﭘﻴﺮﻫﻦ ﺑﻬﺮ ﻋﺰا ﺧﻮاﻧﻴﺶ ،ﻋﻴﺴﻲ ﻣﺮﻳﻢ رﺳﻴﺪ ﻧﺎﻟﻪ ﻛﻦ اﻓﻼﻛﻴﺎن ،ﺧﺎك ﺑﻪ ﺳﺮ ﺧﺎﻛﻴﺎن! ﻣﻈﻠﻤﻪ ﻛﺎﻓﺮان ،ﺑﺮ ﻫﻤﻪ ﻋﺎﻟﻢ رﺳﻴﺪ زﻳﻦ ﻏﻢ اﻓﺰون ز ﻛﻮه ،ﭘﺸﺖ ﻓﻠﻚ ﺷﺪ ﺳﺘﻮه وز ﻋﻤﻞ اﻳﻦ ﮔﺮوه ،ﺑﺮ ﻗﺪ ﻣﻦ ﺧﻢ رﺳﻴﺪ ﺑﺎ ﻏﻢ و ﺳﻮز و ﮔﺪاز ،ﻓﺎﻳﺰ ﻣﺴﻜﻴﻦ ﺑﺴﺎز زاﻧﻜﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ اﻫﻞ راز ،ﻫﻢ ﻏﻢ و ﻫﻢ ﻫﻢ رﺳﻴﺪ
ﻣﻲ ﺑﺪه ﺗﺎ رﺳﺘﻢ آﺳﺎ ﺑﻔﻜﻨﻢ اﻓﺮاﺳﻴﺎب
ﺳﻠﻄﻨﺖ ﻣﻠﻚ ﻣﻌﺎﻧﻲ دﻫﺪ
ﺷﺎﻋﺮان ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﺑﺴﺘﻚ در اﺳـﺘﺎن ﻫﺮﻣﺰﮔـﺎن ﻧﻴـﺰ ﻛـﻪ
دﻳﺪه دوران ﻧﺪﻳﺪ ،آن ﭼﻪ رﺳﻴﺪ از ﻳﺰﻳﺪ
ﻋﻘﻞ ﭼﻮن اﻓﺮاﺳﻴﺎب آﻣﺪ ﺑﻪ ﻣﻴﺪان ﮔﺎه ﻋﺸﻖ
ﻧﻈﺎﻣﻲ: ﺷﻌﺮ ﺑﺮآرد ﺑﻪ اﻣﺮﻳﺖ ﻧﺎم
ﺧﻮن ز دﻳﺪه روان ﮔﺸﺖ ،ﭼﻮ ﻣﺎﺗﻢ رﺳﻴﺪ
ﻓﺮق ﻧﺸﻨﺎﺳﻢ ﻣﻴﺎن آب ،از ﻧﻘﺶ ﺳﺮاب
ﺷﺎﻋﺮان ﻓﺮﻣﺎﻧﺮواﻳﺎن ﺳﺨﻦ ﻫـﺴﺘﻨﺪ و ﺑـﻪ ﮔﻔﺘـﻪي ﺣﻜـﻴﻢ ﺷﻌﺮ ﺗﻮ را ﺳﺪره ﻧﺸﺎﻧﻲ دﻫﺪ
3
ﻓﺎﻳﺰ ﺑﺴﺘﻜﻲ ﻣﺼﻄﻔﻲ ﺧﺎن ﻓﺮزﻧﺪ اﺣﻤﺪ ﺧﺎن ﺑـﺰرگ در ﺳـﺎل 1235ﻗﻤـﺮي در ﺑﺴﺘﻚ ﻗﺪم ﺑﻪ ﻋﺮﺻﻪي وﺟـﻮد ﮔﺬاﺷـﺖ .ﺗﺤـﺼﻴﻼت ﻣﻘـﺪﻣﺎﺗﻲ در ﻣﻜﺘﺐ ﺗﺎ 21ﺳﺎﻟﮕﻲ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﻧﻤﻮد و ﻋﻠﻮم ﻋﺮﺑﻲ و ﻓﺎرﺳـﻲ را ﻓـﺮا ﮔﺮﻓــﺖ و در ﺳ ـﺎل . 1256ق ﭘــﺲ از ﻓــﻮت ﭘــﺪرش ﺑــﻪ ﺳــﻤﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪاري ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮﻳﻪ)ﺑﺴﺘﻚ( و ﻟﺸﺘﺎن و ﻟﻨﮕﻪ و ﺑﻨـﺎدر ﺷـﻴﺒﻜﻮه و ﺟﺰاﻳﺮ ﺗﺎﺑﻌﻪ ﻣﻨﺼﻮب ﮔﺮدﻳﺪ و ﺑﻪ رﺗﻖ و ﻓﺘﻖ اﻣﻮر و اﺳﺘﻘﺮار اﻣﻨﻴـﺖ و آﺳﺎﻳﺶ ﻣﺮدم ﭘﺮداﺧﺖ .ﻣﺼﻄﻔﻲ ﺧﺎن ﭘﺲ از ﭼﻬﻞ و ﺳـﻪ ﺳـﺎل ﺣﻜﻤﺮاﻧــﻲ ،روز 12رﺑﻴــﻊ اﻻول ﺳــﺎل 1299ﺟﻬــﺎن ﻓــﺎﻧﻲ را وداع ﮔﻔــﺖ و در ﺑــﺴﺘﻚ ﻣــﺪﻓﻮن ﮔﺮدﻳــﺪ .آن ﻣﺮﺣــﻮم ﻣــﺮدي ادﻳــﺐ و داﻧﺸﻤﻨﺪ و ادب ﭘﺮور ﺑﻮد ،ﻋﻠﻤﺎ و ﺷﻌﺮاء را ﺑﻴﺶ از ﻫﺮ ﻛـﺲ ﻣـﻮرد اﺣﺘﺮام ﻗﺮار ﻣﻲداد و ﺧﻮد ﻧﻴﺰ در ﺷﻌﺮ و ﺷﺎﻋﺮي ﻃﺒﻊ رواﻧﻲ داﺷـﺖ. ﺧﻂ ﻧﺴﺦ و ﻧﺴﺘﻌﻠﻴﻖ ﻧﻴﺰ ﻧﻴﻜﻮ ﻣﻲﻧﻮﺷﺖ .در ﺷﻌﺮ »ﻓـﺎﻳﺰ« ﺗﺨﻠـﺺ ﻣﻲ ﻛﺮد .دﻳﻮان ﻓﺎﻳﺰ ﺑﺴﺘﻜﻲ ﺑـﻪ ﻛﻮﺷـﺶ ﻣﺤﻤـﺪ ﻃﻴـﺐ ﻫﻮﺷـﻤﻨﺪ ﺑﺴﺘﻜﻲ در آﺑﺎن ﻣﺎه 1370در دﺑﻲ ﺑﻪ ﭼﺎپ رﺳﻴﺪ.
ﻣﺮﺛﻴﻪ ﻣﺤﺮم ﺑﺮگ ﻋﺰا ﺳﺎز ﻛﻦ ،ﻣﺎه ﻣﺤﺮم رﺳﻴﺪ ﻣﺮﻛﺐ ﺷﺎدي ﺑﺮﻓﺖ ،ﻗﺎﻓﻠﻪ ﻏﻢ رﺳﻴﺪ ﺟﺒﻪ اﻃﻠﺲ ﺑﻜﻦ ،ﺟﺎﻣﻪ ﻧﻴﻠﻲ ﺑﭙﻮش ﺟﺎم ﻣﻲ از ﻛﻒ ﺑﻨﻪ ،ﻧﻮﺑﺖ ﻣﺎﺗﻢ رﺳﻴﺪ ﺷﺪ ﺑﻪ ﺳﺮ اﻳﺎم ﻋﻴﺪ ،ﻣﺎه ﻋﺰا را ﺑﺒﻴﻦ ﺑﺎ رخ ﭼﻮن ﻛﻬﺮﺑﺎ ،ﺑﺎ ﻛﻤﺮ ﺧﻢ رﺳﻴﺪ زﻳﻦ ﻏﻢ از ﺣﺪ ﻓﺰون ،وز دل ﻟﺒﺮﻳﺰ ﺧﻮن
ﻏﻴﺮت ﺑﺴﺘﻜﻲ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻲ ﻏﻴﺮت ﻓﺮزﻧﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻦ ﺑﻪ ﺳـﺎل 1301ﺷﻤـﺴﻲ در ﺑﺴﺘﻚ در ﺧﺎﻧﻮادهاي از اﻫﻞ ﻗﻠـﻢ و ﻋﻠـﻢ ﭘـﺎ ﺑـﻪ ﻋﺮﺻـﻪي ﺟﻬـﺎن ﮔﺬاﺷﺖ .ﻧﺰد ﭘﺪرش و در ﻣﻜﺘﺐﺧﺎﻧـﻪﻫـﺎي ﻣﺤﻠـﻲ آن روزﮔـﺎر ﺑـﻪ ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻦ ﻗﺮآن و ﺣـﺪﻳﺚ و ادﺑﻴـﺎت ﭘﺎرﺳـﻲ و ﻋﺮﺑـﻲ ﭘﺮداﺧـﺖ .از دوازده ﺳﺎﻟﮕﻲ ﺷﻌﺮ ﺳﺮود و اوﻟﻴﻦ ﺷﻌﺮش ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﺣﺐ ال ﻋﺒﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ .آﺛﺎر ﭘﺪرش)ﻣﺠﺮم ﺑﺴﺘﻜﻲ( و ﺟﺪش)ﻓﺎﻳﺰ ﺑـﺴﺘﻜﻲ( ﻛـﻪ از ﺷﺎﻋﺮان ﺑﺴﺘﻚ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ در ﺷﻌﺮ ﮔﻔﺘﻨﺶ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻓـﺮاوان داﺷـﺘﻪاﻧـﺪ. ﻣﻮﻟﻮي را ﺑﺴﻴﺎر دوﺳﺖ ﻣﻲداﺷﺖ و ﻣﻲﮔﻔﺖ :ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﻣﻦ ،ﻣﻮﻻﻧـﺎ اﻟﻬﺎم دﻫﻨـﺪه اﺳـﺖ .ﻣﺤﻤـﺪ ﻋﻠـﻲ ﻏﻴـﺮت روز ﺟﻤﻌـﻪ ﭼﻬـﺎرم ﺗﻴـﺮ ﻣﺎه 1372ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﭼﻬـﺎرم ﻣﺤـﺮم اﻟﺤـﺮام در 1414در ﺑـﺴﺘﻚ ﺑـﻪ رﺣﻤﺖ اﻳﺰدي ﭘﻴﻮﺳﺖ و اﻳﻦ ﺳﺮاي ﻓﺎﻧﻲ را ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺳـﺮاي ﺑـﺎﻗﻲ ﺗﺮك ﮔﻔﺖ و ﺑﻪ ﺟﻮار ﺣﻀﺮت دوﺳﺖ ﺷﺘﺎﻓﺖ.
ﺣﺐ آل ﻋﺒﺎ آﮔﻪ ﻧﺒﻮد ﻛﺴﻲ ز اﺳﺮار ﺧﺪا ﻣﺎ را ﭼﻪ دﺧﺎﻟﺖ اﺳﺖ ﺑﺎ ﻛﺎر ﺧﺪا دﻳﻮاﻧﻪي ﻋﺸﻖ ﺣﻖ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻣﺠﻨﻮن ﺳﻮزد دﻟﺶ از ﭘﺮﺗﻮ اﻧﻮار ﺧﺪا ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺑﻪ راه راﺳﺖ ﻣﻲرو ﭼﻮ ﻧﺒﻲ ﺗﺎ ﻳﺎﺑﻲ از آن ﻣﻌﻨﻲ ﻛﺮدار ﺧﺪا ﻟﺐ ﺑﺎز ﻣﻜﻦ ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﺎر ﻋﻠﻲ داﻧﻲ ﻛﻪ ﭼﻪ ﻫﺴﺖ ﺻﺪق ﮔﻔﺘﺎر ﺧﺪا از ﺧﻠﻖ ﺟﻤﻴﻞ ﻓﺎﻃﻤﻪ ﮔﻮ ﺳﺨﻨﻲ ﻛﻮ ﺑﻮده ﺑﻪ دل ﺷﺎﻳﻖ دﻳﺪار ﺧﺪا ﺑﺎ زﻫﺪ ﻣﺸﻮ ﻣﮕﺮ ﻛﻪ ﭼﻮن زﻫﺪ ﺣﺴﻦ آن زﻫﺮ ﭼﺸﻴﺪه ﻣﺮد ﺑﻴﺪار ﺧﺪا از ﻋﺸﻖ ﻣﮕﻮي ﺟﺰ ز ﭘﺎﻛﻲ ﺣﺴﻴﻦ ﻛﺰ ﺗﻴﻎ ﻋﺪو ﺷﺪي ﻓﺪاﻛﺎر ﺧﺪا ﺑﺎ دوﺳﺘﻲ آل ﻋﺒﺎ ﻫﺮ ﻛﺲ ﻣﺮد ﺑﻲ ﺷﻚ ﺑﺮود ﺑﻪ ﺧﻠﺪ ﮔﻠﺰار ﺧﺪا ﻣﺮدان ﺧﺪا ﺑﺮاي ﺣﻖ ﺟﺎن دادﻧﺪ ﻏﻴﺮت! ﺗﻮ و ﻣﻬﺮ ﭘﻨﭻ ﺗﻦ ﻳﺎر ﺧﺪا
ﻧﺎمﻫﺎ
4
ﻣﺮدان ﻋﺸﻖ
ﭼﻨﺪ ﺷﻌﺮ از
Q
در ﺣﺼﺎر ﺑﺮگ ﺳﺒﺰ و زﻫﺮ ﺧﺎر
ﭘﻴﻚ ﻓﻨﺎ را ﺗﻮ ﺻﻼ زن ﻛﻪ ﻳﺎر
روزﮔﺎر ﺷﺎﻋﺮي
ﺷﺮح دردي ﻣﻲدﻫﺪ ﺷﺎخ ﻛﻨﺎر
ﺷﻮﻳﺪ از اﻳﻦ ﭼﻬﺮه ﭘﺎﻛﺖ ﻏﺒﺎر
ﻫﺴﺘﻪاي ﺑﻮدم درون ﺧﻮد اﺳﻴﺮ
ﮔﺮ ﻛﻪ ﺷﻮي ﻋﺎرف و ﻓﺮﺧﻨﺪه ﻧﺎم
دﻛﺘﺮ ﺳﻴﺪ ﻣﻨﺼﻮر ﻛﺸﻔﻲ
ﺳﺮ ﺑﺮآوردم ز ﺧﺎﻛﻲ در ﻛﻮﻳﺮ
ﺑﻬﺮ ﺧﺪا ﺟﺎن و ﺗﻨﺖ ﻛﻦ ﻧﺜﺎر ﺧﻴﺮه ﮔﺸﺘﻢ در ﺑﻴﺎﺑﺎن ﺑﻬﺮ آب
ﻳﺎ ﻛﻪ ﺑﺰن ﺻﻴﺖ ﺷﺮف ﺑﺮ ﻋﺪم
دﻛﺘـــﺮ ﺳـــﻴﺪ ﻣﻨـــﺼﻮر ﻛـــﺸﻔﻲ 25
ﻣﻲزدم ﭘﻴﻤﺎﻧﻪام را در ﺳﺮاب
ﻳﺎ ﺑﻔﺮوش اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﻋﻠﻢ و وﻗﺎر
ﺷﻬﺮﻳﻮر 1339در ﻻر ﺑﺪﻧﻴﺎ آﻣﺪ.
ﺑﺎد و ﻃﻮﻓﺎن ﺷﺎﻧﻪ زد ﻫﺮ دم ﺳﺮم
ﻳﺎ ﺳﻮي ﻋﻨﻘﺎي ﺷﻬﺎدت ﻋﺮوج
وي در ﻣﺪرﺳــﻪ ﻋﻠﻤﻴــﻪ ﭼﻬــﺎر ﺑــﺎغ
ﻓﺮش ﮔﺮم ﻣﺎﺳﻪﻫﺎ ﺷﺪ ﺑﺴﺘﺮم
ﻳﺎ ﺑﻨﺸﺎن ﺑﻮم ﻋﺰا در ﻛﻨﺎر
اﺻﻔﻬﺎن در رﺷﺘﻪي ادﺑﻴـﺎت ﻋـﺮب و
آﻓﺘﺎﺑﻲ ﺑﺮ ﺗﻨﻢ دﺳﺘﻲ ﻛﺸﻴﺪ
ﺟﺎي ﺧﺮد در ﺳﺮ آن ﭘﺨﺘﻪ ﻧﻴﺴﺖ
ﻣﻌﺎرف اﺳﻼﻣﻲ ﺑﻪ ﺗﺤﺼﻴﻞ ﭘﺮداﺧﺖ.
ﻛﻮ ﺑﻮد از ﺑﺎده ﻋﺸﻘﺶ ﺧﻤﺎر
ﻛﺎرداﻧﻲ زﺑﺎن و ادﺑﻴﺎت ﻓﺎرﺳـﻲ را از
دﺳﺖ ﻗﻀﺎ را ﺗﻮ ﺑﻪ ﻣﺮدي ﺑﮕﻴﺮ
داﻧـــﺸﮕﺎه اﺻـــﻔﻬﺎن اﺧـــﺬ ﻧﻤـــﻮد و
ور ﻧﻪ ﺑﮕﻴﺮد ﻧﻔﺴﺖ روزﮔﺎر
ﺳـــﺮاﻧﺠﺎم در رﺷـــﺘﻪي ﭘﺰﺷـــﻜﻲ از
ﻫﺮ ﻛﻪ رود در ﺻﻒ ﻣﺮدان ﻋﺸﻖ
داﻧـــﺸﮕﺎه ﻋﻠـــﻮم ﭘﺰﺷـــﻜﻲ ﺷـــﻴﺮاز
ﺑﺮ ﻛﺸﺪ از ﻣﻮج ﻓﻨﺎ ﻛﻮﻟﻪ ﺑﺎر
ﻓﺎرغاﻟﺘﺤﺼﻴﻞ ﮔﺮدﻳﺪ.
ﺗﺎ ﻣﺮام اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ﺷﺪ ﭘﺪﻳﺪ ﭘﻴﻚ ﭘﺎﻳﻴﺰي ﺑﺪادم ﭘﻴﺮﻫﻦ در ﺑﻬﺎران ﻧﻮر اﻓﺸﺎﻧﺪم زﺗﻦ ﮔﻪ ﺷﺪم ﺑﺮ رﻫﮕﺬاري آﻳﻪاي ﻳﺎ ﻛﻪ ﺑﺮ آﻫﻮي ﭘﻴﺮي ﺳﺎﻳﻪاي ﮔﻪ ﺷﺒﺎﻧﻲ در ﻛﻨﺎرم ﻧﻲ ﻧﻮاﺧﺖ
ﺧﻀﺮ ﺑﺒﻴﻦ در ره ﻇﻠﻤﺎت وﺻﻞ
رﻳﺎﺳــﺖ ﺷــﺒﻜﻪ ﺑﻬﺪاﺷــﺖ و درﻣــﺎن
ﺗﺎ ﺷﻮدت آن ره ﺗﺎر آﺷﻜﺎر
ﻻرﺳﺘﺎن ،ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ اﻣﻮر درﻣﺎن اﺳﺘﺎن
دل ﭼﻮ ﻛﻨﺪ ﻋﺰم ﺗﻤﻨﺎي دوﺳﺖ
ﻓﺎرس و ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ ﻣﺮدم ﻻرﺳﺘﺎن در
ﺑﻴﻢ ﻧﺒﺎﺷﺪ ز ﺑﻴﺎﺑﺎن و ﺧﺎر
ﺷــــﺸﻤﻴﻦ دورة ﻣﺠﻠــــﺲ ﺷــــﻮراي
ﻛﻦ ﻃﻠﺐ اي ﻛﺸﻔﻲ از ان ﻋﺸﻖ
اﺳﻼﻣﻲ از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖﻫﺎي وي ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد. ﺳﻴﺪ ﻣﻨﺼﻮر ﻛﺸﻔﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻛﺎﻧﺪﻳﺪاي رﺳـﻤﻲ اﺋـﺘﻼف دوم ﺧـﺮداد در 25ﺑﻬﻤﻦ 1378ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺎ اﻛﺜﺮﻳﺖ اراي ﻣﺮدم ﻻرﺳـﺘﺎن )47331
1366/7/11
راي( ﺑــﻪ ﻣﺠﻠــﺲ ﺷــﻮراي اﺳــﻼﻣﻲ راه ﻳﺎﺑــﺪ .ﻛــﺸﻔﻲ ﭘــﺲ از ﭘﺎﻳــﺎن
ﺷﺐ ﻃﻮﻻﻧﻲ
اﺣﻤﺮ در اﻣﺎرات ﻣﺘﺤﺪه ﻋﺮﺑﻲ ﻣﻨﺼﻮب ﺷﺪ.
ﺑﺎز ﻛﻦ ﺳﺮ در ﻣﻴﺨﺎﻧﻪ ﻋﺸﻖ !
»ﺑﺎزﺗﺎب ﺷـﻌﺮ و ﻋﺮﻓـﺎن ﺑـﺮ روان آدﻣـﻲ«» ،ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪ اﺷـﻌﺎر«» ،ﻧﺤـﻮه
ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺳﺮدي و ﺳﻮز
ﻛﻨﺘــﺮل ﻋﻔﻮﻧــﺖ ﺑﻴﻤﺎرﺳــﺘﺎﻧﻲ«» ،ﺳﻠــﺴﻠﻪ ﻣﻘــﺎﻻﺗﻲ ﭘﻴﺮاﻣــﻮن ﺟﻤﻌﻴــﺖ و
رﺳﺪ آن رﻫﮕﺬر ﻣﺴﺖ و ﻏﺮﻳﺐ !
ﺗﻮﺳﻌﻪ«» ،ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﻋﻤﻮﻣﻲ« و »اﻗﺘﺼﺎد و ﺑﻬﺸﺖ« از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﺗﺎﻟﻴﻔﺎت
ﻛﻪ از آﻓﺎق ﺑﻬﺸﺖ
دﻛﺘﺮ ﻛﺸﻔﻲ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲآﻳﺪ .دﻛﺘﺮ ﻛﺸﻔﻲ دﻳﻮاﻧﻲ ﻧﻴﺰ آﻣﺎده دارد ﻛﻪ
ﮔﺸﺘﻪ ﺗﺒﻌﻴﺪ ﺑﺮ اﻳﻦ ﺳﻴﻨﻪ ﺧﺎك.
ﻫﻨﻮز ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ.
ﻛﺎر او ﻻﻳﻖ ﺗﻘﺪﻳﺮ ﺑﻮد !
اﻳﻦ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪه ﻣﺠﻠﺲ ﺷﺸﻢ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﺧﻮد در دوره ﻧﻤﺎﻳﻨـﺪﮔﻲ را در
ﻛﻪ ز اﻋﻤﺎق وﺟﻮد
ﻛﺘﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم »آن ﭼﻪ از دﺳﺘﻢ ﺑﺮآﻣﺪ« در ﺳﺎل 1384ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻛﺮد.
زﻫﺪ ﭘﮋﻣﺮده ﺑﻲ روح و ﺻﻔﺎ
ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﻲ در دي ﻣﺎه 1383ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻣﻌـﺎون ﻣﺮﻛـﺰ درﻣـﺎﻧﻲ ﻫـﻼل
Q
ﺑﺮ اﻳﻦ ﭘﻬﻨﺎور ﻋﺎﺻﻲ و ﭘﺮ ﺟﻮش ﺑﺘﺎب از روزن ﭼﺸﻤﺎن ﮔﺮﻳﺎن
از ﻧﻬﺎﻧﺨﺎﻧﻪ دل
ﭼﻮ ﺗﻴﺮي ﻛﺰ ﻛﻤﺎن آﻳﺪ ﺑﺮ آﻏﻮش
ﻣﺘﺮﻧﻢ ﺷﺪه آن آﻳﻪ ﭘﺮ ﻣﺎﻳﻪ ﻋﺸﻖ
ﺑﺘﺎب اي اﻓﺘﺎب ﺻﺒﺢ ﭘﻨﻬﺎن
و ﺑﻪ دﻳﻮاره ﻟﺐ،
ﻛﻪ ﻫﺴﺘﻲ را زﻣﺴﺘﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﺑﺮ دوش
زده اﻋﻼن ﺳﻜﻮت! ...
ﺑﺴﺎن ﻣﺮﻏﻜﻲ اﻓﺘﺎده در دام ﺑﺰن ﻧﺎﻗﻮس ﺑﺎم ﻣﻌﺒﺪ ﻋﺸﻖ ﻛﻪ ﺑﺎز آﻳﺪ ﺑﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﺟﻨﺒﺶ و ﻫﻮش ﺗﻮ اي »ﻣﻨﺼﻮر« ،در اﻳﻦ روز ﻣﻴﻼد رداي ﻋﺰت و وﺣﺪت ﺑﻪ ﺗﻦ ﭘﻮش ﻻر 15- 1367/1/14ﺷﻌﺒﺎن 1408
ﻛﺎروان ﺧﺴﺘﻪاي از ﻣﻦ ﮔﺬﺷﺖ زﻳﺮ ﺷﻼق ﺣﺮارت ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ در ﭘﻨﺎه ﻣﻦ ﺷﺪ اﻳﻤﻦ از ﮔﺰﻧﺪ ﺗﺎري زﻟﻒ ﻧﮕﺎري ﭼﻮن ﺳﻤﻦ در ﻓﺮاخ ﺳﻴﻨﻪام زﺧﻤﻲ ﻛﻬﻦ ﻗﺼﻪ ﮔﻮﻳﺪ از دل ﺑﻴﻤﺎر ﻣﻦ رﻫﮕﺬاران ﺑﺮ ﺗﻨﻢ ﺳﻨﮕﻲ زﻧﻨﺪ ﺑﺮ ﻋﻘﻴﻖ ﺳﻴﻨﻪام ﭼﻨﮕﻲ زﻧﻨﺪ ﺟﺴﻢ و ﺟﺎﻧﻢ را ﺟﺪاﻳﻲ ﻣﻲدﻫﻨﺪ ﺑﺎ ﺗﺒﺮﻫﺎ اﺷﻨﺎﻳﻲ ﻣﻲدﻫﻨﺪ ﭼﻮن ﻧﻔﺲ آﻳﺪ ﺑﻪ آﺧﺮ اﻳﻦ زﻣﺎن ﺷﻌﻠﻪ ﺧﻴﺰد از دﻟﻢ ،از ﺟﺴﻢ و ﺟﺎن ﺳﻮﺧﺘﻦ ﺑﺎﺷﺪ ره آورد ﺗﻨﻢ آﺧﺮﻳﻦ ﭘﻴﻤﺎن ﻣﻦ ﺑﺎ ﻣﺎﻧﺪﻧﻢ آه دود آﺳﺎي ﻣﻦ از ﻳﻚ اﺟﺎق ﺳﺮ ﺑﺮآرد در ﺷﺐ ﺳﺮد اﺗﺎق ﺗﺎ ﻛﻪ آب ﻛﺘﺮي ﺳﺮد و ﺧﻤﻮش از ﮔﺬار ﭘﻴﻜﺮم آﻳﺪ ﺑﻪ ﺟﻮش
ﻛﻪ در آﻏﻮش درون اﺳﺖ ﻧﻬﺎن در ﺳﺮاﺷﻴﺐ ﻓﺮاق
و ﻳﺎ ﻫﻤﭽﻮن ﻏﻼﻣﻲ ﺣﻠﻘﻪ ﺑﺮ ﮔﻮش
ﮔﺎه در ﺣﺠﻢ ﻏﺒﺎر آﻟﻮد دﺷﺖ
Q
ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﺗﻮﺷﻪ ﺧﻮﻳﺶ
ﺑﺘﺎب از آﺳﻤﺎن ﺳﺮد و ﺧﺎﻣﻮش
ﻛﻪ دارد ﺳﻴﺮ رﻓﺘﻦ را ﻓﺮاﻣﻮش
در ﻧﮕﺎه ﺑﺮﻛﻪاي ﭘﻴﺪا ﺷﺪم
و ﭼﻨﻴﻦ در ﺷﺐ ﻃﻮﻻﻧﻲ و ﺳﺮد
ﺑﻪ ﺳﺮاﺳﻴﻤﻪ ﺷﻮد راﻫﻲ ارض !
ﺟﻬﺎن را ﺑﻲ زﺑﺎن ﺑﻴﻨﻢ در اﻳﻦ راه
ﮔﺎه ﻫﻢ آواز ﻳﻚ ﺷﻴﺪا ﺷﺪم
روﺷﻨﻲ را ﺑﺮﮔﺮﻓﺖ از ﺑﺮگ ﻣﻦ
را ﻧﮕﺮﻓﺖ از ﻳﺪ درﺑﺎن ﺑﻬﺸﺖ !
ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ وﻻدت ﺣﻀﺮت وﻟﻲ ﻋﺼﺮ )ﻋﺞ(
ﻳﺎ ﺳﻮاري ﭘﻴﺶ ﭼﺸﻤﻢ ﺧﻮش ﺑﺘﺎﺧﺖ
ﭘﺎك ﺑﻮ ﻛﻪ ﺷﻮي ﺗﺎ ﺑﻪ اﺑﺪ رﺳﺘﮕﺎر
ﺻﺒﺢ ﭘﻨﻬﺎن
ﻣﺜﻨﻮي ﻛُﻨﺎر
Q
از ﻧﮕﺎه ﻣﺎت و ﭘﺮ ﻣﻌﻨﺎي ﻣﻦ ﮔﺮم ﮔﺮدد ﻣﺤﻔﻞ ﻫﺮ اﻧﺠﻤﻦ ﮔﻪ ﻣﻴﺎن ﻣﻨﻘﻠﻲ ﺳﻮزان ﺷﻮم ﻫﻢ ﺻﺪاي ﺻﺤﺒﺖ ﻗﻠﻴﺎن ﺷﻮم ﮔﻪ ﻧﺸﻴﻨﻢ در ﻛﻨﺎر ﻳﻚ ﮔﻠﻴﻢ ﻗﺼﻪ ﮔﻮﻳﺪ ﭘﻴﺮﻣﺮدي از ﻗﺪﻳﻢ 1366/10/16
از ﻧﺸﻴﺐ و از ﻓﺮاز زﻧﺪﮔﻲ از ﺗﻼش و ﻛﻮﺷﺶ و آزادﮔﻲ از ﮔﺬﺷﺖ و ﺻﺒﺮ ﻣﺮدان ﻛﻬﻦ ﻓﺎرغ از ﺧﻮد ﺧﻮاﻫﻲ و از ﻣﺎ و ﻣﻦ ﭼﻮن ﺑﻤﻴﺮد آﺗﺶ ﭘﻨﻬﺎﻧﻴﻢ ﻣﺤﻮ ﮔﺮدد ﺳﺮﺧﻲ ﭘﻴﺸﺎﻧﻴﻢ رﻓﺘﻪ رﻓﺘﻪ ﺳﺮد ﮔﺮدد ﭘﻴﻜﺮم آن ﻓﻀﺎ و آن ﺣﺮﻳﻢ ﺑﺴﺘﺮم ﺣﺎﺻﻞ ﺟﺎن و ﺗﻨﻢ ﺧﺎﻛﺴﺘﺮ اﺳﺖ ﺑﻌﺪ ﻣﺮدن ﺑﻴﻦ ﻛﻪ ﺧﺎﻛﻢ ﺑﺮ ﺳﺮ اﺳﺖ
ﻛﺘﺎب ﺑﺎزﺗﺎب ﺷﻌﺮ و ﻋﺮﻓﺎن ﺑﺮ روان آدﻣﻲ
ﻛﺘﺎﺑﻲ ادﺑﻲ از ﻣﺮدي ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻛﺮاﻣﺖ اﻟﻪ ﺗﻘﻮي
اﻳﻦ ﻛﺘﺎب در 272ﺻﻔﺤﻪ ﺑﻪ ﻗﻄﻊ وزﻳﺮي در 4000ﻧﺴﺨﻪ در ﺳﺎل 1374ﺗﻮﺳﻂ اﻧﺘـﺸﺎرات راﻫﮕـﺸﺎي ﺷـﻴﺮاز ﺑـﻪ ﻗﻴﻤـﺖ 650ﺗﻮﻣـﺎن ﭼﺎپ و ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ .اﻳﻦ ﻛﺘﺎب در ﻧﻮع ﺧﻮد ﺑﺪﻳﻊ و ﻛﻢ ﻧﻈﻴـﺮ اﺳﺖ و ﺑﺴﻲ ﺗﺎﺳﻒ ﺑـﺎر اﺳـﺖ ﻛـﻪ اﻧﺪﻳـﺸﻪوران ﻻرﺳـﺘﺎﻧﻲ ﺑـﺎ ﭼﻨـﻴﻦ اﻓﻜﺎر و ﻧﻈﺮﻳﺎت ﺷﮕﻔﺖ و ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮد ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺑﻲ ﺗﻮﺟﻬﻲ ﻣﻈﻠﻮم و ﮔﻤﻨﺎم ﺑﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ .ﻟﺬا ﺑﺮ آن ﺷـﺪم ﺗـﺎ ﮔﻠﭽﻴﻨـﻲ از ﻧﻈﺮﻳـﺎت ﺑـﺪﻳﻊ و ﺗــﺎزه اﻳــﺸﺎن را اﻧﺘﺨــﺎب و ﻣﺨﺘــﺼﺮاً ﺑــﻪ اﻃــﻼع ﺧﻮاﻧﻨــﺪﮔﺎن ﻣﺤﺘــﺮم
ﺑﻴﺴﻤﺎرك ﻛﻪ ﻣﺸﻬﻮر ﺑـﻪ ﻣـﺮد آﻫﻨـﻴﻦ آﻟﻤـﺎن اﺳـﺖ در ﻣﻮﻗﻊ ﺷﻨﻴﺪن ﺳﻤﻔﻮﻧﻲ ﭘـﻨﺠﻢ ﺑﺘﻬـﻮن اﺷﻚ ﺑﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎﻳﺶ ﻣﻲ رود .ﻧﺮون
ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ » :ﺷﺎﻳﺪ ﻋﺮﻓـﺎن راه ﻣﻨﻄﻘـﻲ و
اﻣﭙﺮاﻃــﻮر ﺧﻮﻧﺨــﻮار روم ﺑﺎﺳــﺘﺎن در
ﺻﺤﻴﺢ ﺑﺮاي روح اﻧـﺴﺎن از ﺑـﻦ ﺑـﺴﺖ
ﻫﻨﮕﺎم ﻧﻮاﺧﺘﻦ ﭼﻨﮓ و ﺧﻮاﻧـﺪن ﺷـﻌﺮ ،
زﻧﺪﮔﻲ ﺑﺎﺷﺪ .ﻋﺮﻓﺎن ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻋﻤﻴﻖ
ﭼﻨﺎن ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺷﻌﺮ و ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﻗﺮار ﻣـﻲ
ﺣﻘــﺎﻳﻖ اﺷــﻴﺎء از ﻃﺮﻳــﻖ ﻛــﺸﻒ و
ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ ﺗﺎ ﻣﺪﺗﻲ ﻗﻄﺮات اﺷﻚ ﻟﻄﻴـﻒ و
ﺷﻬﻮد اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻋﻠﻢ ﺳـﻄﺤﻲ و
ﻣﻼﻳﻢ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎﻳﺶ را ﺑﻪ آراﻣﻲ ﻧﻮازش ﻣﻲﻛـﺮد
ﻗـــﺸﺮي ﻣﻐـــﺎﻳﺮﺗﻲ ﺗﻤـــﺎم دارد .
.آﻗــﺎ ﻣﺤﻤــﺪﺧﺎن ﻗﺎﺟــﺎر ﺳــﺮ ﺳﻠــﺴﻠﻪ ﻗﺎﺟــﺎر و
ﺗــﺎرﻳﺦ وﻗﺘــﻲ ﻛــﻪ ﻛﺎﺳــﻪ ﺳــﻪ ﺗــﺎر را در آﻏــﻮش
ﺳﺨﺘﻲﻫﺎي دروﻧﺶ ﺑﻪ ﻧﺮﻣﻲ و ﺷﻴﺮﻳﻨﻲ ﻧﻐﻤﻪ ﻫﺎي ﺳﺎز ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲ ﺷﺪ .
در ﻣﻜﺘﺐ ﻋﺮﻓﺎن ﺑﻌﺪ اﺻﻠﻲ آرﻣﺎن اﻧﺴﺎﻧﻲ را ﻋﺸﻖ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ دﻫﺪ .
در ادﺑﻴﺎت ﺑﺎﺳـﺘﺎﻧﻲ از ﻧﻔـﻮذ ﻣﻮﺳـﻴﻘﻲ در ﻓﺮﺷـﺘﮕﺎن و ﭘﺮﻳـﺎن و ﺣﺘـﻲ
ﻋــﺸﻖ ﺑﺎﻋــﺚ ﺟــﺎوداﻧﮕﻲ ﺑــﺸﺮ و ﺗﻔــﺴﻴﺮ ﺻــﺤﻴﺢ و ﻣﻨﻄﻘــﻲ وي از
ﺷﻴﺎﻃﻴﻦ و اﺟﺎﻧﻴﻦ و ﺣﻴﻮاﻧﺎت اﻓﺴﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﻧـﺪ .داﺳـﺘﺎن ﻓـﺎراﺑﻲ
زﻧﺪﮔﺎﻧﻲ اﺳﺖ .ﻋـﺸﻖ ﺑـﻪ ﺣـﻖ آدﻣـﻲ را از ﺳـﻘﻮط و ﺗﺰﻟـﺰل ﻧﺠـﺎت
ﻛﻪ ﺑﺎ ﻧﻮاي ﻣﻮﺳـﻴﻘﻲ اﻫـﻞ ﻣﺠﻠـﺲ را
ﻣﻲدﻫﺪ .ﻋﺸﻖ ﺑﻪ اﻧﺴﺎن و اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﭘﻠﻲ اﺳﺖ ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑـﻪ ﻋـﺸﻖ
ﺑﻪ ﺧﻨﺪه و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﮔﺮﻳﻪ واداﺷـﺖ و
ﺧـــﺪاﻳﻲ ) .ﻋـــﺸﻖ ( ﺳـــﺒﺐ ﻣـــﻲﺷـــﻮد ﺗﻔﻜـــﺮات ﭘﺎراﻧﻮﺋﻴـــﺪي ،
ﺳﺮاﻧﺠﺎم آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺧﻮاب ﺑـﺮد ،ﻧﻘـﻞ
اﺳﻜﻴﺰوﺋﻴﺪي و ﮔﻮﺷﻪ ﻧﺸﻴﻨﻲ از وﺟﻮد آدﻣـﻲ رﺧـﺖ ﺑـﺮ ﺑﻨـﺪد و او را
ﻣﺠﺎﻟﺲ ﺑﻮده و ﻫﺴﺖ .اﺑﻦ ﺑﻄﻼن از
وارﺳﺘﻪ و ﻋﺎﻃﻔﻲ ،ﺳﺮزﻧﺪه ،ﺷﺎداب و ﺑﺎ اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﻧﻔـﺲ ﺑـﺎر آورد .
ﻗﻮل ﻓﺎراﺑﻲ در ﻣﻮرد ﻛﺎرﺑﺮد ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ
) ص ( 223
ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲ ﻧﻮﻳـﺴﺪ » :ﻣﻮﺳـﻴﻘﻲ را در
ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﺮد ﺧﺪا را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻧﺴﺎن ﻛﺎﻣﻞ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ :
ﺣﻔﻆ ﺻﺤﺖ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻛﻨﻨﺪ .راﻧـﺪن
ﻋﻘﻞ ﻛﻞ و ﻧﻔﺲ ﻛﻞ ﻣﺮد ﺧﺪاﺳﺖ
ﻧﻘــﺶ ﭘﻴــﺸﮕﻴﺮي ﻛﻨﻨــﺪه ﻧﺎﺑــﺴﺎﻣﺎﻧﻲ ﻫﺎي رواﻧﻲ و ﻧﺠﺎت دﻫﻨﺪه ﺑـﺸﺮﻳﺖ از ﮔــﺮداب ﺳﺮﮔــﺸﺘﮕﻲ و ﺑﻴﻤــﺎري اﻳﻔــﺎ ﻧﻤﺎﻳــﺪ .ﻛــﺸﻔﻲ از ﻧﻈﺮﮔــﺎه
ﺷﺘﺮ ﺑﻪ آواز دراي و اﻟﺤـﺎن و ﺷـﺎدي
ﺷﺎﻋﺮان ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻲ ﮔﻴﺮد ﻛﻪ » راﺑﻄﻪ
ﻛــﺮدن اﻃﻔــﺎل از ﺷــﻨﻴﺪن ﻋﻨــﺎ ...ﺑــﺮ
اي ﺗﻨﮕﺎﺗﻨﮓ و ﺑﺴﻴﺎر ﻧﺰدﻳـﻚ ﻣﻴـﺎن روح و ﺟﺴﻢ وﺟﻮد دارد ﺑﻪ ﻃـﻮري ﻛﻪ ﺑﻴﻤﺎري ﻫﺎي ﺟـﺴﻤﻲ و روﺣـﻲ از ﻫﻢ ﺗﺎﺛﻴﺮ و ﺗﺎﺛﺮ ﻣﻲ ﭘﺬﻳﺮﻧﺪ ...ﺗﻦ و روان در وﺟﻮد آدﻣﻲ ﻫﻤﭽـﻮن دو روي ﻳﻚ ﺳـﻜﻪاﻧـﺪ .ﻫﻤﭽﻨـﺎن ﻛـﻪ ﺗﻦ از ﻋﻮاﻣﻠﻲ ﭼﻮن وراﺛﺖ ،ﻣﺤﻴﻂ
ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي از ﻳﺎدﻫﺎ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ ) .ص ( 49 زﻳﺒﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﺗﻠﻄﻴﻒ روح آدﻣـﻲ ﻳـﻚ ﺿـﺮورت اﺳـﺖ و ﻫﻨـﺮ ﻣﻈﻬـﺮ زﻳﺒــﺎﻳﻲ در ﻋــﺎﻟﻢ ﻣــﻲﺑﺎﺷــﺪ و آدﻣــﻲ ﺑــﺮاي ﺳــﺎﻣﺎن ﺑﺨــﺸﻴﺪن ﺑــﻪ ﻧﺎﺑﺴﺎﻣﺎﻧﻲﻫﺎي زﻧﺪﮔﻲ ﺧﻮد ،ﺧﻮﻳﺸﺘﻦ را ﺑﻪ داﻣﺎن ﻫﻨـﺮ ﻣـﻲاﻧـﺪازد و ﺳﺮ ﺑﺮ آﺳﺘﺎن اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨـﺪ ﭘﻴﭽﻴـﺪه ﺧﻠﻘـﺖ ﻓـﺮو ﻣـﻲآورد ﺗـﺎ ﺑـﺎ اﻛـﺴﻴﺮ زﻳﺒﺎﻳﻲ ،اﻟﺘﻬﺎب درون را ﺗﺴﻜﻴﻦ ﻧﺸﻴﻨﺪ ) .ص ( 59 ﺷﻌﺮ و ﺷﺎﻋﺮي زاﺋﻴﺪه ﻋﻮاﻃﻒ ،ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎ و ﺗﻤﻨﻴﺎت دوران ﻛﻮدﻛﻲ اﺳﺖ .ﺳﺮ ﭼﺸﻤﻪ ﻫﺮ اﺛﺮ ﻫﻨﺮي و ادﺑﻲ ﻣﻨﺒﻊ ﻓﻴﺎض ﻛـﻮدﻛﻲ اﺳـﺖ و ذوق و ﻗﺮﻳﺤﻪ ﺷﺎﻋﺮي ،ﻋﺸﻖ ﺑﻪ زﻳﺒﺎﻳﻲ و اﺣﺴﺎﺳﺎت ﻫﻨﺮي رﻳﺸﻪ در دﻧﻴﺎي ﭘﺮ ﻫﻴﺠﺎن ﻛﻮدﻛﻲ دارﻧﺪ ) .ص ( 61
ﻣﻲ ﮔﺮﻓﺖ
ﻧﻴﺴﺖ و در ﻋﺎﻟﻢ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻫﻴﭻ ﻣﻘـﺎﻣﻲ ﺑـﺎﻻﺗﺮ از ﻣﻘـﺎم ﻋﺮﻓـﺎﻧﻲ ﻳﺎﻓـﺖ
و ﺑــﺎ ﺳﺮاﻧﮕــﺸﺘﺎن ﺑــﻪ ﻧــﻮازش آن ﻣــﻲﭘﺮداﺧــﺖ ،ﻫﻤــﻪ ﺗﻠﺨــﻲﻫــﺎ و
.ﺷﻌﺮ و ﻋﺮﻓﺎن و ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ
ﺑــﻪ رﻏــﻢ اﺳــﺘﻮاري و ﻧﺎﮔﺴــﺴﺘﻨﻲ ﺑــﻮدن آن در زﻳــﺮ ﺷــﻌﺎع ﻋﻠــﻢ و
ﺑﻪ راﺳﺘﻲ ﻛﻪ در ﮔﻠﺴﺘﺎن وﺟﻮد ﻫﻴﭻ ﮔﻠﻲ ﺧﻮﺷـﺒﻮﺗﺮ از ﻋﺮﻓـﺎن
ﻧﻤﻲ ﺷﻮد ) .ص. (204
روح ﺳﺮﮔﺸﺘﻪ و آﺷﻔﺘﻪ وي ﻣﻲ داﻧﺪ
ﺑﺸﺮ در اﻗﺼﺎ ﻧﻘﺎط ﺟﻬﺎن ﺑﻪ اﺻﻞ » ﭘﻴﻮﺳﺘﮕﻲ ﺟﺎن و ﺗﻦ « اﺳﺖ ﻛـﻪ
)ص(203
ﻳﻜﻲ از ﺑﻴـﺮﺣﻢ ﺗـﺮﻳﻦ و ﺧﻮﻧﺨـﻮارﺗﺮﻳﻦ ﺳـﻼﻃﻴﻦ
ﻣــﻮﻧﺲ ﺗﻨﻬــﺎﻳﻲ اﻧــﺴﺎن و آراﻣــﺒﺨﺶ
ﻣﻲﮔﻴﺮد .ﻳﻜﻲ از ﻋﻤﺪه ﺗﺮﻳﻦ اﻫﺪاف ﺑﻬﺪاﺷﺖ رواﻧﻲ ،ﺟﻠـﺐ ﺗﻮﺟـﻪ
ﻧﻮﻳــﺴﻨﺪه در ﻓــﺼﻞ ﭼﻬــﺎرم ﺑــﻪ » ﻋﺮﻓــﺎن و ﺑﺎزﺗﺎب آن ﺑﺮ روان آدﻣﻲ « ﻣﻲ ﭘـﺮدازد .او
ﻻرﺳﺘﺎﻧﻲ ﺑﺮﺳﺎﻧﻢ .ﻛﺸﻔﻲ ﺳﻪ ﭘﺪﻳﺪه ﺟـﺎﻧﻔﺰا و دل اﻧﮕﻴـﺰ ﺗـﺎرﻳﺨﻲ را
و اﺟﺘﻤﺎع ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻣﻲ ﭘﺬﻳﺮد .روان ﻧﻴﺰ ﺗﺤﺖ ﺗـﺎﺛﻴﺮ ﻋﻮاﻣـﻞ ﻣـﺸﺎﺑﻪ ﻗـﺮار
5
ﻋﺮش و ﻛﺮﺳﻲ را ﻣﺪان ﻛﺰ وي ﺟﺪاﺳﺖ ﻣﻈﻬـﺮ ﺣــﻖ اﺳـﺖ ذات ﭘـﺎك او
ﻧﻤــﺎز ﻛــﺮدن و درس ﺧﻮاﻧــﺪن ﻳــﺎري
زو ﺑـﺠــﻮ ﺣـﻖ را و از دﻳﮕـــﺮ ﻣﺠـﻮ
دﻫـــﺪ و ﭘﺰﺷـــﻜﺎن در دردﻫـــﺎي ﺑـــﺪ
رﻳﺸﻪ ﻋﺮﻓﺎن درد اﺳﺖ و ﻋﺎرف درد ﻓﺮاق را ﺑﺎ ﺗﻤﺎم وﺟـﻮد اﺣـﺴﺎس
ﺗــﺴﻜﻴﻦ ﺑــﻪ ﻛــﺎر دارﻧــﺪ ،ﭼﻨــﺎن ﻛـﻪ
ﻣﻲﻛﻨﺪ .ﭼﻨﻴﻦ دردي ﻛﻪ از دل ﻋـﺸﻖ ﺷـﻌﻠﻪ ﻣـﻲ ﻛـﺸﺪ ،دردﻫـﺎي
ﺣﻤﺎﻻن در ﺗﺨﻔﻴﻒ ﺑﺎرﻫﺎي ﮔﺮان «.
دﻳﮕﺮ را ﺑﻪ ﺑﻮﺗﻪ ﻓﺮاﻣﻮﺷﻲ ﻣﻲ ﺳﭙﺎرد ) .ص( 242
)ص (80
ﺑﺮاي ﻣﻮﻟـﻒ اﻧﺪﻳـﺸﻤﻨﺪ و ﺷـﺎﻋﺮ ﮔﺮاﻧﻘـﺪر ﺟﻨـﺎب آﻗـﺎي دﻛﺘـﺮ ﺳـﻴﺪ
ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﻛﻪ ﻛﺎﻧﻮن ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ و ﻧﻈﻢ
ﻣﻨـــﺼﻮر ﻛـــﺸﻔﻲ آرزوي ﺳـــﻼﻣﺖ و ﻣﻮﻓﻘﻴـ ـﺖ روز اﻓـــﺰون دارم و
و ﺗﺮﺗﻴﺐ اﺳﺖ ،در ﺳـﻮق دادن ﺑـﺸﺮ
اﻣﻴﺪوارﻳﻢ در آﻳﻨﺪه ﺷﺎﻫﺪ ﭼـﺎپ و اﻧﺘـﺸﺎر دﻳﮕـﺮ آﺛـﺎر وي ﺧـﺼﻮﺻﺎً
ﺑﻪ زﻧﺪﮔﺎﻧﻲ آرام ،ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ،ﺳﺎﻟﻢ ،ﻣﻨﻈﻢ ،ﻣﺘﻌﺎدل ﺗـﺎﺛﻴﺮي ﺑـﻪ ﺳـﺰا
»دﻳﻮان اﺷﻌﺎر « اﻳﺸﺎن ﺑﺎﺷﻴﻢ .
دارد .
) ﭘﻴــﺎم ﺟــﻮﻳﻢ ،ﺷــﻤﺎره ﻫــﺎي 6و 7و 8و ، 9اﺳــﻔﻨﺪ – 81 ﻓﺮوردﻳﻦ ،ارديﺑﻬﺸﺖ و ﺧﺮداد ( 82
ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ آن ﭼﻪ ﻛﻪ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻣﺜﺒﺖ ﻳﺎ ﻣﻨﻔـﻲ ﻣﻮﺳـﻴﻘﻲ را ﻣﻌـﻴﻦ ﻣـﻲﻛﻨـﺪ ، ﻧﻮع ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ،رﻳﺘﻢ آن ،ﻧﻮع ﺳﺎز ،دﺳـﺘﮕﺎه ،ﻧﺤـﻮه اﺟـﺮا و ﻏﻴـﺮه ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨـﺪ اﺛـﺮي آرام ﺑﺨـﺶ و دل اﻧﮕﻴـﺰ و ﻧﺎﺧﻮﺷـﺎﻳﻨﺪ و ﻣﻀﺮ ﺑﺮ روان آدﻣﻲ ﺑﻪ ﺟﺎي ﮔﺬارﻧﺪ ) .ص ( 90 ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه در ﻣﺒﺤﺚ » ﻣﺮوري ﺑﺮ ﺷﻌﺮ درﻣﺎﻧﻲ « ﻣﻲ ﭘﺮﺳـﺪ :آﻳـﺎ ﺷـﻌﺮ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﻧﻘﺶ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ در درﻣﺎن ﺑﺮﺧﻲ از ﺑﻴﻤﺎري ﻫﺎي رواﻧﻲ داﺷـﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ؟ و در ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ :اﻣﺮوزه روان ﭘﺰﺷـﻜﺎن و روان ﻛـﺎوان اروﭘﺎﻳﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻢ و ﻣﻌﺠﺰه ﮔـﺮ ﺷـﻌﺮ و ﺳـﺨﻦ ﺑـﺮاي ﻣـﺪاواي ﭘﺮﻳﺸﺎﻧﻲ ﻫﺎي رواﻧﻲ ﭘﻲ ﺑﺮدهاﻧﺪ و از آن ﻣﺪد ﻣﻲﺟﻮﻳﻨﺪ ) .ص (188 ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺗﻲ ﻛﻪ اﺧﻴﺮاً در اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ،ﻧﻘﺶ ﺷـﻌﺮ را ﺑﺮاي درﻣﺎن ﺑﻴﻤﺎران اﻓﺴﺮده ﺣﺘﻲ ﺑﻬﺘﺮ از دارو داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ .ﻣﺠﻠﻪ ادﺑـﻲ » ﺑﺮج « ﻣﻲﻧﻮﻳـﺴﺪ » :ﺑﻬﺘـﺮﻳﻦ آزﻣـﺎﻳﺶ ﺑـﺮاي درﻣـﺎن اﻓـﺴﺮدﮔﻲ و ﺑﺎزﻳﺎﻓﺘﻦ ﺳﻼﻣﺖ روح ،ﺧﻮاﻧﺪن ﺷﻌﺮ اﺳﺖ « .ص 189
ﻣﻘﺎﻟﻪ
6
ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﻲ رﻳﺸﻪ و ارﺟﺤﻴـﺖ دال و ذال در دو ﻟﻬﺠـﻪي ﮔﺮاﺷـﻲ ﺑﺎﻳـﺪ دو ﻣﻮﺿـﻮع را ﻣـﻮرد
ﺣﺎﺿﺮ ﺗﺪاﺧﻞ و اﻣﺘﺰاج آﻧﻬﺎ ﺳﺮﻳﻌﺘﺮ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ و در ﺣﺎل ﺣﻞ ﺷﺪن در ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ و ﻳﻜﻲ ﺷـﺪن
ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار دﻫﻴﻢ.
اﺳﺖ.
اﻟﻒ -ﺳﺎﺧﺘﺎر اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺳﺎﻛﻨﻴﻦ ﮔﺮاش ،ب-ﺗﻄﻮر و ﺗﺤﻮل زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ.
.2ﺑﻮﻣﻴﺎن ﮔﺮاش
ﺳﭙﺲ ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻳﻦ دو ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ اي ﻣﻄﻠﻮب ﺧﻮاﻫﻴﻢ رﺳﻴﺪ.
ﻛﻪ اﺣﺘﻤﺎﻻً ﻣﺤﻞ ﺳﻜﻮﻧﺖ اوﻟﻴﻪ آﻧﻬﺎ ﺣﺪود ﻣﻨﻄﻘﻪ اي ﻣﻮﺳﻮم ﺑـﻪ ﺑﺌﺮﮔـﺎل و در اﻣﺘـﺪاد رودﺧﺎﻧـﻪ ﻓﺼﻠﻲ ﺑﻮده ﻛﻪ ﮔﻪ ﮔﺎﻫﻲ ﺑﻘﺎﻳﺎﻳﻲ از ﻣﺤﻞ ﺳﻜﻮﻧﺖ در اﺛـﺮ ﻓﺮﺳـﺎﻳﺶ زﻣـﻴﻦ ﺗﻮﺳـﻂ ﺑـﺎران ﻳـﺎ ﻛﻨﺪوﻛﺎوﻫﺎي اﻓﺮاد ﻣﺤﻠﻲ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ.اﻳﻦ ﺑﻮﻣﻴﺎن ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻧﺎﻣﻌﻠﻮم از آﻧﺠﺎ ﻛﻮﭼﻴﺪه و ﺑﻪ
رﻳﺸﻪﻫﺎي دال و ذال
داﻣﻨﻪ ي ﺗﭙﻪ ي ﻛﻼت و در ﻣﺤﺪوده ي ﺑﺮق روز ﻛﻨﻮﻧﻲ ﺳﺎﻛﻦ ﻣﻲ ﺷﻮد.ﺷﺎﻳﺪ وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻦ ﻧﺎﺳﺎﮔﻲ ﺑﻪ ﮔﺮاش آﻣﺪﻧﺪ ﻫﻨﻮز ﺑﻮﻣﻴﺎن ﮔﺮاش ﻣﺤﻞ ﺳﻜﻮﻧﺖ اﺻﻠﻲ ﺧﻮد را ﺗﺮك ﻧﻜـﺮده ﺑﻮدﻧـﺪ و ﭼﻮن ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از ورود ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻦ ﻧﺎﺳﺎﮔﻲ ﺑﻮﻣﻴﺎن ﺷﻬﺮ ﻛﻮﭼﻜﻲ ﻣﺜﻞ ﮔﺮاش ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺠﻢ از ﻣﻬـﺎﺟﺮ
در ﮔﻮﻳﺶ ﮔﺮاﺷﻲ
روﺑﺮو ﻧﺸﺪه ﺑﻮد وﻗﺘﻲ دﻳﺪﻧﺪ ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻦ در ﻗﺴﻤﺘﻲ از داﻣﻨﻪ ي ﺗﭙﻪ ﻛﻼت ﺳﺎﻛﻦ ﺷﺪه اﻧـﺪ ﺑـﺮاي
ﻣﻬﺪي ﺟﺒﺎري
اﻳﻨﻜﻪ اﻳﻦ را از دﺳﺖ ﻧﺪﻫﻨﺪ ﻛﻢ ﻛﻢ از اﻃﺮاف رودﺧﺎﻧﻪ ﻓﺼﻠﻲ ﻛﻮچ ﻛـﺮده اﻧـﺪ)ﺷـﺎﻳﺪ ﺑـﻪ دﻟﻴـﻞ ﻃﻐﻴﺎن ﻫﺎي ﻓﺼﻠﻲ رودﺧﺎﻧﻪ و ﺧﺴﺎرت دﻳﺪن ﻣﺤﻞ ﺳﻜﻮﻧﺘﺸﺎن(و در ﻃﺮف دﻳﮕـﺮ داﻣﻨـﻪ ي ﺗﭙـﻪ ﺣﺪود ﺑﺮق روز ﻛﻨﻮﻧﻲ ﺳﺎﻛﻦ ﺷﺪﻧﺪ و ﺟﺎﻣﻌﻪ اي ﺑﺎ ﮔﻮﻳﺶ و اﺧﻼق و ژﻧﺘﻴﻜـﻲ ﻣﺘﻔـﺎوت ﺗـﺸﻜﻴﻞ
اﻟﻒ .ﺳﺎﺧﺘﺎر اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺳﺎﻛﻨﻴﻦ ﮔﺮاش از ﻟﺤﺎظ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺟﻤﻌﻴﺘﻲ ﺳﺎﻛﻨﻴﻦ ﮔﺮاش را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ ﻋﻤﺪه ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮد اﻟﺒﺘـﻪ ﺑـﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺗﻌﺪاد ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻦ ﻛﻤـﻲ ﻛـﻪ ﮔـﺎه ﮔـﺎه در ﻃـﻮل ﺗـﺎرﻳﺦ وارد ﮔـﺮاش ﺷـﺪه اﻧـﺪ: ..1ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻦ
.2ﺑﻮﻣﻴﺎن ﮔﺮاش
.1ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻦ ﻫﺮ ﺷﻬﺮ و دﻫﻲ در ﻃﻮل زﻣﺎن ﭘﺬﻳﺮاي اﻓﺮاد ﻣﻬﺎﺟﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و ﮔﺮاش ﻫﻢ از اﻳﻦ ﻗﺎﻋﺪه ﻣﺜﺘﺜﻨـﻲ
دادﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﻨﻮز در اﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺳﺎﻛﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ.
ب:ﺗﻄﻮر و ﺗﺤﻮل زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ ﻛﻨﻮﻧﻲ در اﺛﺮ ﺗﻄﻮر و ﺗﺤﻮل آن در ﻃﻮل زﻣﺎن زﻳﺎدي از زﺑﺎن اﺻﻠﻲ ﻫﻨﺪ و اروﭘـﺎﻳﻲ ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪه ﻛﻪ ﺷﺎﺧﻪ اي از اﻳﻦ زﺑﺎن ﺑﻪ زﺑﺎن ﻫﻨﺪ و اﻳﺮاﻧﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد و اﻳﻦ ﺷﺎﺧﻪ ﻧﻴـﺰ در اﺛﺮ ﺗﺤﻮل ﻗﺴﻤﺘﻲ از آن ﺑﻪ زﺑﺎن اﻳﺮان ﺑﺎﺳﺘﺎن ﻣﻲ اﻧﺠﺎﻣﺪ ﻛﻪ از دوران ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ آﺛﺎر زﺑﺎن ﻫـﺎي اﻳﺮاﻧﻲ ﺷﺮوع ﺷﺪه و ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎن ﻫﺨﻤﻨﺸﻴﺎن اداﻣﻪ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ .ﺑﻌﺪ از اﻳﻦ زﺑﺎن در ﻃـﻮل ﺗـﺎرﻳﺦ ﺑـﻪ
ﻧﺒﻮده اﺳﺖ .ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﮔﻮﻳﺶ ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻦ ﺣﺪود دو ﺳﻪ ﺧﺎﻧﻮاده ﻳﺎ ﻛﻤﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﭼﻨـﺪاﻧﻲ در
زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ ﻣﻴﺎﻧﻪ ﻣﻲ رﺳـﻴﻢ ﻛـﻪ از اواﺧـﺮ دوره ﻫﺨﺎﻣﻨـﺸﻲ ﺷـﺮوع و در اواﻳـﻞ دوره ي
ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﮔﻮﻳﺶ ﮔﺮاش ﻧﺪاﺷﺘﻪ و اﻳﻦ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻓﻘﻂ در ﺗﻠﻔﻆ و ﻣﻌﻨـﺎي ﺑﻴـﺸﺘﺮ از ﭼﻨـﺪ ﻛﻠﻤـﻪ
اﺳﻼﻣﻲ ﭘﺎﻳﺎن ﻣﻲ ﭘﺬﻳﺮد وﻟﻲ ﻧﮕﺎرﺷﻲ ﺑﻪ زﺑﺎﻧﻬﺎي اﻳﻦ دوره ﺗﺎ ﻗﺮون اوﻟﻴﻪ اﺳـﻼﻣﻲ اداﻣـﻪ
ﺗﺠﺎوز ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ و ﻓﺮﻫﻨﮓ اﻳﻦ ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻦ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺗﻌﺪاد ﻛﻤﺸﺎن و ﻏﺎﻟﺐ ﺑﻮدن ﻓﺮﻫﻨـﮓ
ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ.ﻓﺎرﺳﻲ ﻣﻴﺎﻧﻪ ﺧﻮد ﺑﻪ دو ﺑﺨﺶ ﺷﺮﻗﻲ و ﻏﺮﺑﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺨﺶ ﻏﺮﺑﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ
ﺑﻮﻣﻲ ﺳﺮﻳﻌﺎً ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﻮﻣﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻓﺮﻫﻨـﮓ و ﮔـﻮﻳﺶ آﻧﻬـﺎ ﺑـﺎ
دو زﻳﺮ ﺷﺎﺧﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲ ﺷﻮد_1.ﺷﺎﺧﻪ ﻏﺮﺑﻲ ﺷﻤﺎﻟﻲ ﻛـﻪ زﺑـﺎن ﭘـﺎرﺗﻲ )ﭘﻬﻠـﻮان اﺷـﻜﺎﻧﻲ(را
ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﮔﻮﻳﺶ ﺑﻮﻣﻲ ﻳﻜﻲ ﻣﻲﺷﻮد .ﻣﺜﺎل ﺧـﻮﺑﻲ در اﻳـﻦ دوران دﻳـﺪه ﻣـﻲ
ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ دﻫﺪ)در ﺣﺪود ﻧﻮاﺣﻲ ﺧﺮاﺳﺎن ﻗﺪﻳﻢ(ﻛﻪ ﻛﺘﻴﺒﻪ ﺷﺎﻫﺎن اوﻟﻴﻪ ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ و اﺷـﻌﺎر ﻣـﺎﻧﻲ
ﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ روﻧﻖ ﻧﺴﺒﻲ ﻛﻪ در زﻣﻴﻨﻪ اﻗﺘﺼﺎدي و ﻛﺸﺎورزي در ﮔـﺮاش ﭘﺪﻳﺪ آﻣﺪه ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻨﻲ از ﺷﻬﺮﻫﺎي ﻏﺮب و ﺷﻤﺎل ﻏﺮب ﺑﻪ ﺗﻌﺪاد ﻧﺴﺒﺘﺎً زﻳﺎد و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ از ﺷﻬﺮﻫﺎ و روﺳﺘﺎﻫﺎي ﺟﻨﻮﺑﻲ و اﻃﺮاف وارد ﮔﺮاش ﺷـﺪه ﻛـﻪ
ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ اﻳﻦ زﺑﺎن ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ.ﻛﻪ از ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﺑﺮﺟﺎي ﻣﺎﻧﺪه از اﻳﻦ زﺑﺎن دﻳﺪه ﻣﻲ ﺷـﻮد ﻛﻪ ذال در آﻧﻬﺎ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻨﺪ: »ﻛﻲ ﭼﺰاﻏﻲ اﻟﻨﺪري
ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻫﻴﭻ ﻛﺪام ﻏﺎﻟﺐ ﺑﺮ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑـﻮﻣﻲ ﻧـﺸﺪه و ﺑـﺮﻋﻜﺲ ﮔـﻮﻳﺶ و
ﭼﻴﺰي ﻛﻲ دﺳﺘﻲ ﻧﻴﻮي اﺳﺖ
ذي ﻳﺬاﻳﻦ درﻛﻲ اﻳﻮﻧﻬـﺎاذي و ﺗﻴـﺮي
ﻫﺎن
روﻫـﺎن ﭼﻴـﺬاﻏﻲ اﻳﻮاﺳـﺘﻲ
ﻓﺮﻫﻨﮓ آﻧﻬﺎ ﻛﻢﻛﻢ ﺑﺎ ﮔﻮﻳﺶ و ﻓﺮﻫﻨﮓ ﮔﺮاش ﻳﻜﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ )ﺑـﻪ دﻟﻴـﻞ
ﭘﺲ ﻛﻲ ﺗﻴﺮي اوﻫﺎن ﭼﻴﺬاغ
در اﻗﻠﻴﺖ ﺑﻮدن و ﻧﺪاﺷﺘﻦ ﺟﺎﻣﻌﻪ اي ﻣﻨﺴﺠﻢ و ﻳﻚ دﺳﺖ در ﮔﺮاش(
ﻣﺮدي ﻛﻪ او اﻳﻦ ﺑﻨﺎ ﺑﻄﺮف ﻣﻐﺮب ﺑﻨﺎ ﻛﺮده و دﺳﺘﺶ ﻧﻴﻜﻮﺳﺖ ﭘﺎ در اﻳـﻦ دره
او ﮔﻨﺪي او دﺳﺘﻲ ﻧﻴﻮ
وﻟﻲ در ﺣﺪود 800ﺳﺎل ﭘﻴﺶ در ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻐﻮل ﺑﻪ اﻳﺮان ﺗﻌﺪاد زﻳﺎدي از ﻣﻬـﺎﺟﺮﻳﻦ از
ﻧﻬﺎده و ﺗﻴﺮ ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺐ اﻳﻦ ﺑﻨﺎ اﻧﺪاﺧﺖ ﭘﺲ ﻣﺮدي ﻛـﻪ ﺗﻴـﺮ ﺑﺠﺎﻧـﺐ اﻳـﻦ ﺑﻨـﺎ
ﻧﻮاﺣﻲ ﺷﻤﺎل ﺷﺮق ﺣﺪود ﺧﺮاﺳﺎن ﺑﻪ ﻓﺎرس ﻛﻪ اﻳﻤﻦ از ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻐـﻮل ﺑـﻮد و ﻧﻬﺎﻳﺘـﺎً ﺑـﻪ
اﻧﺪاﺧﺖ دﺳﺘﺶ ﻧﻴﻜﻮﺳﺖ«
ﺷﻬﺮ ﻛﻮﭼﻚ ﻳﺎ دﻫﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم ﮔﺮاش ﻛﻮﭼﻴﺪهاﻧﺪ ﻛﻪ ﺧﻮد ﺑﻮﻣﻴﺎﻧﻲ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ .اﻳﻦ روﻳـﺪاد ﺑﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﺰرﮔﺎن و رﻳﺶ ﺳﻔﻴﺪان ﻃﻮاﻳﻒ ﺑﺰرگ و ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪه اﻳﻦ ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻦ ﻧﻘﻞ ﻣﻲ ﺷـﻮد و
ﻗﻄﻌﺎﺗﻲ از اﺷﻌﺎر ﻣﺎﻧﻲ ﭘﻴﺪا ﺷﺪه در ﺗﺮﻛﺴﺘﺎن ﭼﻴﻦ: ﻳﻌﻨﻲ :ﺧﻮرﺷﻴﺪ روﺷﻦ و ﻣﺎه ﺗﻤﺎم درﺧﺸﺎن
»ﺧﻮرﺷﻴﺪ زوﺷﻦ او دﻳﺮ ﻣﺎه ﺑﺮزاغ«
ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ ﻛﻪ اﻋﻘﺎب آﻧﻬﺎ از ﺳﺒﺰوار ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ آﻣﺪهاﻧﺪ.ﻛﻪ اﻳﻦ ﻛﻮچ را ﻣﻲﺗـﻮان ﻧـﻮﻋﻲ ﻛـﻮچ
.2ﺷﺎﺧﻪ ﻏﺮﺑﻲ ﺟﻨﻮﺑﻲ ﻓﺎرﺳﻲ ﻣﻴﺎﻧﻪ در ﺣﺪود ﻓﺎرس ﻛﻪ زﻣﺎن ﺳﺎﺳﺎﻧﻴﺎن ﮔﺴﺘﺮش ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ ﻛـﻪ
ﻋﺸﻴﺮهاي و ﻃﺎﻳﻔﻪاي ﺑﻪ ﺷﻤﺎر آورد ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد اﻓﺮاد زﻳﺎد ،اﮔﺮ ﻧﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺗﻌﺪاد اﻓﺮاد ﺑﻮﻣﻲ ﮔﺮاش
ﺑﻪ آن زﺑﺎن ﭘﻬﻠﻮي ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد و ﻣﻲ ﺗﻮان آﻧﺮا ﺗﺤﻮل ﻳﺎﻓﺘﻪ زﺑﺎن ﭘﺎرﺗﻲ )ﺷﺎﺧﻪ ﻏﺮﺑﻲ ﺷـﻤﺎﻟﻲ
در 900ﺳﺎل ﭘﻴﺶ ﺑﻠﻜﻪ ﻛﻤﻲ ﻛﻤﺘﺮ و ﻳﺎ ﻫﻢ ﺳﻨﮓ آن،ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻦ ﭘﺲ از ورود ﺑﻪ ﮔـﺮاش
ﻓﺎرﺳﻲ ﻣﻴﺎﻧﻪ(داﻧﺴﺖ.ﺗﺤﻮل ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ زﺑﺎن ﻏﺮﺑﻲ ﺟﻨﻮﺑﻲ ﻓﺎرﺳﻲ ﻣﻴﺎﻧﻪ ﻳﺎ ﻫﻤﺎن ﭘﻬﻠﻮي ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ در
در ﻗﺴﻤﺘﻲ از داﻣﻨﻪ ﺗﭙﻪ »ﻛﻼت« ﻛﻪ ﺑﻪ آن ﻧﺎﺳﺎگ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﺳﺎﻛﻦ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ و ﻣﺤﻠﻪ اي ﺟﺪا
ﮔﻮﻳﺶ ﻫﺎي ﻣﺤﻠﻲ ﻓﺎرس و ﺟﻨﻮب و ﺟﻨﻮب ﻏﺮب اﻳﺮان دﻳﺪه ﻣـﻲ ﺷـﻮد ﻛـﻪ از ﺑﺎزﻣﺎﻧـﺪه ﻫـﺎي
از ﺳﺎﻛﻨﻴﻦ ﺑﻮﻣﻲ را ﺑﺮ ﻣﻲﮔﺰﻳﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﺎزه ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻦ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺗﻌﺪاد زﻳﺎد ﺑﻮﻣﻴـﺎن ﻧﻤـﻲﺗﻮاﻧـﺴﺘﻨﺪ
ﻛﻠﻤﺎت ﭘﻬﻠﻮي و ﺣﺘﻲ اوﺳﺘﺎﻳﻲ در اﻳﻦ ﻟﻬﺠﻪ ﻫﺎ و ﮔﻮﻳﺶ ﻫﺎ اﺳﺘﻨﺒﺎط ﻣﻲ ﺷﻮد ﻣﺎﻧﻨﺪ:
ﺳﺮﻳﻌﺎً وارد ﻗﻠﻤﺮو و ﻣﺤﻠﻪي ﺑﻮﻣﻴﺎن ﺷﺪه و ﺑﺎ آﻧﻬﺎ اﻣﺘﺰاج ﻳﺎﺑﻨﺪ و از ﺑﻮﻣﻴﺎن ﻣﺠﺰا ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ.ﭼـﻮن در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺗﻠﻔﻴﻖ ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻛﻨﺪي ﺻﻮرت ﻣﻴﮕﺮﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﻣﺪتﻫﺎ ﺑﻌﺪ از اﺳـﻼم ﻣﻬـﺎﺟﺮﻳﻦ در ﮔﺮاش اﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻋﺼﺒﻴﺖ و ﻋﺮق ﭘﺎﺳﺪاري از ﺳﻨﺘﻬﺎ و ارزﺷﻬﺎي ﺧـﻮد ازدواج ﻫـﺎي درون ﻃﺎﻳﻔﻪ اي داﺷﺘﻪ اﻧﺪ و در ﻃﻮل زﻣﺎن ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ ژﻧﺘﻴﻚ و ﻟﻬﺠﻪ ﺧـﻮد را درون ﺟﺎﻣﻌـﻪ ي ﻣﻬﺎﺟﺮ ﺧﻮد ﺣﻔﻆ ﻛﻨﻨﺪ.ﻟﻬﺠﻪ اي ﻛﻪ از اﺟـﺪاد ﺧـﻮد و از ﻣـﻮﻃﻦ اﺻـﻠﻲ ﺧـﻮد ﺑـﻪ اﻳﻨﺠـﺎ آورده ﺑﻮدﻧﺪ)ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺷﻤﺎل ﺷﺮق اﻳﺮان( ﺷﺎﻳﺪ اﻛﻨﻮن ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي وارﺗﺒﺎط ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﻬﺮﻫﺎ و ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻫﺎ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ و ﺗﻐﻴﻴـﺮ رﻓﺘﺎر اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻛﻪ ﻫﺮ ﺟﻮاﻧﻲ ﺑﻪ راﺣﺘﻲ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ از ﻫﺮ ﻃﺎﻳﻔﻪ اي ﺑﺎ ﻃﺎﻳﻔﻪ ي دﻳﮕـﺮ ازدواج ﻛﻨـﺪ اﻳﻦ ﺗﺪاﺧﻞ و ﺣﻞ ﺷﺪن ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﻬﺎﺟﺮ و ﺑﻮﻣﻲ ﺳﺮﻳﻊ ﺻﻮرت ﻣﻲ ﮔﻴﺮد وﺑﺎﻋـﺚ ﺗـﺪاﺧﻞ ﺷـﺪﻳﺪ ﺧﺼﺎﺋﺺ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻫﺮ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺷﺪه و ﺑﻪ راﺣﺘﻲ ﻧﻤﻲ ﺗﻮان آﻧﻬﺎ را از ﻫﻢ ﺟـﺪا ﻛـﺮد و ﺑـﻪ ﻗـﺸﺮ و ﻃﺎﻳﻔﻪ ي ﺧﺎص ﻣﻨﺼﻮب ﻛﺮد و ﺑﺮاي ﭘﻲ ﺑﺮدن ﺑﻪ اﺻﺎﻟﺖ ﺧﺼﺎﺋﺺ درﻫﺮ دو ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﭼﻨـﺪ ﻧﺴﻞ ﺟﻠﻮﺗﺮ رﺟﻮع ﻛﺮد ﻳﻌﻨﻲ ﻧﺎﺳﺎﮔﻲ ﻫﺎ و ﺑﺮق روزي ﻫﺎي اﺻﻴﻞ ﻛﻪ ﻛﻤﺘﺮ ازدواج ﺑﺮون ﻃﺎﻳﻔﻪاي داﺷﺘﻪاﻧﺪ و اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ازدواج ﻫﺎ ﻛﻤﺘﺮ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺣﻔﻆ ﻧﺴﻠﻬﺎي ﻫـﺮ ﻗـﻮم و ﺑـﻪ دﻟﻴـﻞ ﻣﻬﺎﺟﺮ ﺑﻮدن ﻳﻚ ﻃﺎﻳﻔﻪ و ﺑﻮﻣﻲ ﺑﻮدن ﻃﺎﻳﻔﻪ دﻳﮕﺮ.اﻣﺎ در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺪﻟﻴﻞ ارﺗﺒﺎط ﻛﻤﺘﺮ ﺷـﻬﺮﻫﺎ ﺑـﺎ ﻫﻢ ،ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻫﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺎ ﻣﻬﺎﺟﺮ ﻧﺸﻴﻦ ﺗﺎ ﻣﺪﺗﻬﺎي زﻳﺎدي در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺟﺪﻳﺪ اداﻣﻪ ﺣﻴﺎت ﻣﻲﻳﺎﻓﺘﻨﺪ و زﻣﺎن زﻳﺎدي ﻣﻲ ﮔﺬﺷﺖ ﺗﺎ اﻳﻦ دو ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺗﺪاﺧﻞ ﻛﺮده و در ﻫﻢ ﺣﻞ ﺷﻮﻧﺪ.اﻳﻦ ﺗـﺪاﺧﻞ دو ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺑﺰرگ ﮔﺮاش )ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻦ و ﺑﻮﻣﻴﺎن(از زﻣﺎن آﻣﺪن ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻦ ﺗﺎ زﻣﺎن ﺣﺎل ﻃﻮل ﻛﺸﻴﺪه و اﻳﻨﻜﻪ اﻳﻦ اﻣﺘﺰاج در ﻃﻮل اﻳﻦ ﺳﺎﻟﻴﺎن دراز از ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻐﻮل ﺗﺎ ﻛﻨﻮن ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺳﺮﻳﻊ روي دﻫﺪ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﻛﻪ ﻧﺎﺳﺎﮔﻲ ﻫﺎ ﺑﺎ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت رﻓﺘﺎري و ﻟﻬﺠﻪ و ﺣﺘﻲ ﻣﺤﻞ ﺳﻜﻮﻧﺘﺸﺎن ﻛﺎﻣﻼً ﻣﺠـﺰا از ﺑﺮق روزي ﻫﺎ ﺑﺎ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت رﻓﺘﺎري و ﻇﺎﻫﺮي و ﻟﻬﺠﻪ و ﻣﺤﻞ ﺳﻜﻮﻧﺘـﺸﺎن ﺷـﻮﻧﺪ،وﻟﻲ در ﺣـﺎل
ﻣﻌﻨﻲ ﮔﺮاﺷﻲ ﭘﺮﺗﺎب ﻛﺮدن ِﺑﺲ ﺑﺰ ﺳﻔﻴﺪرﻧﮓ َاﻟﺲ ﭘﻼﺳﻴﺪن ﻛﺌﺮِﺋﺲ ﺧﻮاﺳﺘﻦ آوِﺳﻪ
اوﺳﺘﺎﻳﻲ
ﭘﻬﻠﻮي wistam
) alusﺳﻔﻴﺪ( ) keresﻻﻏﺮ ﺷﺪن( ) usaﺧﻮاﺳﺖ،ﺧﻮاﻫﺶ،آرزو(
و ﻣﺜﺎل ﻫﺎي ﺑﻴﺸﻤﺎر دﻳﮕﺮ در ﻟﻬﺠﻪ ﮔﺮاش و ﻟﻬﺠﻪ آﺑﺎدﻳﻬﺎ و ﺷﻬﺮﻫﺎي اﻃﺮاف وﺟـﻮد دارد.ﭘـﺲ ﮔﻮﻳﺶ ﻫﺎي ﻓﻌﻠﻲ اﻳﻦ ﻧﻮاﺣﻲ ﺗﻄﻮر ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ زﺑﺎن ﭘﻬﻠﻮي ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺧﻮد ﺗﺤﻮل ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﭘﻬﻠﻮي اﺷﻜﺎﻧﻲ اﺳﺖ و اﻓﻌﺎل ﻟﻬﺠﻪ ﻫﺎي ﻛﻨﻮﻧﻲ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻳﺎد ﺷﺪه ﻫﻤﺎن اﻓﻌﺎل ﭘﻬﻠـﻮي ﺳﺎﺳـﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ دال در آﺧﺮ آﻧﻬﺎدﻳﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد.ﺑﺨﺶ ﺷﺮﻗﻲ ﻓﺎرﺳﻲ ﻣﻴﺎﻧﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ دو زﻳﺮ ﺷﺎﺧﻪ ﺷـﺮﻗﻲ اﻳﺮان اﻣﺮوزي ﻫﻢ در اﻳﻦ ﻣﺤﺪوده اﺳﺖ و ﻟﻬﺠﻪ ﻫﺎي ﻓﺼﻠﻲ اﻳﻦ ﻧﻮاﺣﻲ ﻣـﻲ ﺗـﻮان ﮔﻔـﺖ ﻛـﻪ ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪه و ﺗﺤﻮل ﻳﺎﻓﺘﻪ اﻳﻦ زﺑﺎن ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ ذال در ﺑﻌﻀﻲ ﻛﻠﻤﺎت آﻧﻬﺎ ﺑﻜﺎر رﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ و از اﻧﺪك ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻫﺎي ﺑﺮ ﺟﺎي ﻣﺎﻧﺪه از ﻗﺮون اوﻟﻴﻪ اﺳﻼﻣﻲ در اﻳﻦ ﻧﻮاﺣﻲ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺮداﺷﺖ ﻣـﻲ ﺷـﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﻧﻤﻮﻧﻪ اﺷﺎره ﻣﻲ ﺷﻮد.1:در ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي درﺑﺎره ﺷﻌﺮ ﻃﺎﻫﺮ ذواﻟﻴﻤﻴﻨﻴﻦ ﻛﻪ ﻧﺎم ﻣـﺎﻣﻮن را در ﺧﺮاﺳﺎن از ﺧﻄﻪ اﻓﻜﻨﺪ اﻳﻦ ﺟﻤﻠﻪ آﻣﺪه اﺳﺖ : »اﻧﺪر ﻣﺮﮔﺶ ﻣﺮدي وآﻳﺬ )در ﻣﺮگ ﻧﻴﺰ ﻣﺮدي ﺑﺎﻳﺪ(« .2در ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﺮي ﺷﻌﺮي ﻛﻪ ﻣﺮدم ﺑﻠﺦ در ﻫﺠﻮا اﺳﺪﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻪ ﺳﺮوده اﻧﺪ)ﺳﺎل 108ﻫﺠﺮي( »از ﺧﺘﻼن آﻣﺬﻳﻪ
ﺑﺮو ﺗﺒﺎه آﻣﺬﻳﻪ
آوار ﺑﺎز آﻣﺬﻳﻪ
ﺑﻴﺪل ﻓﺮازآﻣﺬﻳﻪ«
ﻳﺎ ﺑﻪ ﺗﺼﺤﻴﺢ دﻛﺘﺮ رﻛﻦ اﻟﺪﻳﻦ ﻫﻤﺎﻳﻮن ﻓﺮخ »از آﻳﻦ دﻳﺎر آﻣﺬﻳﻪ
ﺑﻲ ﺑﺮو ﺑﺎر آﻣﺬﻳﻪ
آواره وار آﻣﺪﻳﻪ ﺧﺸﺘﻚ ﻧﺰار آﻣﺬﻳﻪ«
ﻣﻘﺎﻟﻪ .3ﻗﻄﻌﺎﺗﻲ از ﺷﻬﺮ ﺑﻬﺮام ورﺟﺎوﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻌﺪ از اﺳﻼم ﺳﺮوده ﺷﺪه و ﻣﻲ ﺗـﻮان ﮔﻔـﺖ ﻛـﻪ اﺷـﻌﺎر ﻓﺎرﺳﻲ ﻗﺮون اوﻟﻴﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ در ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺧﺮاﺳﺎن ﺑﺰرگ ﺳﺮوده ﻣﻲ ﺷﺪﻧﺪ. »اﻳﻤﺖ ﺑﻮات ﻛﺬﭘﻴﻜﻲ آﻳﺬاج ﻫﻨﺪوﻛﺎن )ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﻴﻜﻲ آﻳﺪ از ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن(ﻛﺬﻣﺖ ﻫﺎﻧﻲ ﺷـﺪ و ﻫﺮام اچ دو ﺗﻚ ﻛﻴﺎن )ﻛﻪ آﻣﺪه ﺷﺎه ﺑﻬﺮام از دوره ﻛﻴﺎن(«
7 ﻛﺎﻟﺒﺪ ﺷﻜﺎﻓﻲ ﻳﻚ ﻣﺜﻞ در ﮔﻮﻳﺶ ﮔﺮاﺷﻲ
راز زار ﺻﺎدق رﺣﻤﺎﻧﻲ
.4ﺷﻌﺮﻛﺮﻛﻮي ﻛﻪ در آﺗﺸﻜﺪه ﻛﺮﻛﻮﻳﻪ واﻗﻊ در ﻣﻤﻠﻜﺖ ﻗﺪﻳﻢ ﺳﻴﺴﺘﺎن ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد: »ﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺑﺎذا روش ﺧﻨﻴﺪه ﮔﺮ ﺷﺎﺳﺐ ﻫﻮش......دوﺳﺖ ﺑﺬا آﮔﻮش«.......
ﻫﻤﺸﻬﺮي ﻫﺎي ﻣﺎ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛـﻪ ﻛـﺴﻲ در ﺣﺎﻟـﺖ ﻋـﺎدي
اﻓﺮوﺧﺘﻪ ﺑﺎد روﺷﻨﺎﻳﻲ ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ ﺑﺎد ﻫﻮش ﮔﺮ ﺷﺎﺳﺐ دوﺳﺖ ﺑﺪار در آﻏﻮش
ﻧﻴﺴﺖ و از ﻣﺪار ﺗﻔﻜﺮ و ﺗﻌﻘﻞ ﺧﺎرج ﺷﺪه اﺳﺖ اﻳﻦ ﻣﺜﻞ را ﺑﻪ
.5ﮔﺰﻳﺪه از ﻛﺘﺎب ﻣﺨﺘﺎرات ﻣﻦ ﻛﺘﺎب اﻟﻠﻬﻮواﻟﻤﻼﻫﻲ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺑﻦ ﺧﺮداد ﺑﻪ ﺻﻔﺤﻪ 16ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه
ﻛﺎر ﻣﻲ ﺑﺮﻧﺪ » :زارش اُش ﺑﺎ « ][zarosh osh ba
در زﻣﺎن اﻟﻤﻌﺘﻤﺪ ﻋﺒﺎﺳﻲ »ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ دان اﻳﺮاﻧﻲ در روزﮔﺎر ﺧﺴﺮو ﭘﺮوﻳﺰ ﺑﻬﻠﻴﺬ ﺑﻮده : ﻗﻴﺼﺮ ﻣﺎه ﻣﺎﻧﺪ و ﺧﺎﻗﺎن ﺧﻮرﺷﻴﺪ
ﻛﺨﺎﻫﺬ ﻣﺎه ﭘﻮﺷﺪ ﻛﺨﺎﻫﺬ ﺧﻮرﺷﻴﺪ«
.6ﻗﻄﻌﻪ اي از ﺷﻌﺮ ﺷﺎﻋﺮ ﻋﺮب ﻳﺰﻳﺪﺑﻦ ﻣﻔﺮغ در ﻫﺠﻮ ﻋﺒﺪاﻟﻪ زﻳﺎدو ﺑﺮادرش ﻛﻪ ﺑﺮواﻳﺖ ﺗﺎرﻳﺦ ﺳﻴﺴﺘﺎن در ﺷﻬﺮ ﺳﻴﺴﺘﺎن ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه ﻳﻌﻨﻲ ﺳﺮزﻣﻴﻨﻲ ﻛﻪ ﻓﺎرﺳـﻲ ﻣﻴﺎﻧـﻪ ﺷـﺮﻗﻲ ﺟﻨـﻮﺑﻲ رواج
از ﻧﻮﺟﻮاﻧﻲ اﻳﻦ ﻣﺜﻞ را ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻲ ﺷﻨﻴﺪم اﻣﺎ ﻣﻌﻨﺎي زار را درك ﻧﻤـﻲ ﻛـﺮدم ،ﻓﻘـﻂ ﻣـﻲ داﻧﺴﺘﻢ ﺑﺮاي ﻛﺴﻴﻜﻪ ﺑﻪ ﻗﻮل اﻣﺮوزي »ﻗﺎﻃﻲ« ﻛﺮده اﺳﺖ اﻳﻦ ﻣﺜﻞ را ﺑﻪ ﻛـﺎر ﻣـﻲ ﺑﺮﻧـﺪ . ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻛﻪ ﺑﺎ اﺻﻄﻼﺣﺎت ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ﻣﺤﻠﻲ آﺷﻨﺎ ﺷﺪم و ﭼﻨﺪ ﻛﺘﺎب در اﻳﻦ ﺑﺎره ﺧﻮاﻧﺪم ﺑﻪ راز زار ﭘﻲ ﺑﺮدم .
داﺷﺘﻪ
زار ،در ﺣﻘﻴﻘﺖ ،آن ﻣﻮﺟﻮد ﺧﻴﺎﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺟﺎن و روح ﺑﻴﻤﺎر رواﻧﻲ رﺳﻮخ ﻛﺮده اﺳﺖ
»آب اﺳﺖ و ﻧﺒﻴﺬ اﺳﺖ
و او را از ﺣﺎﻟﺖ ﻋﺎدي ﺧﺎرج ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ .اﻣﺮوزه زار ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻣﺮاﺳﻢ آﺋﻴﻨـﻲ در ﺟﻨـﻮب
ﻋﺼﺎرات و زﺑﻴﺐ اﺳﺖ
اﻳﺮان _ ﺑﻨﺪر ﻋﺒﺎس _ ﻣﻴﻨﺎب و ﺑﻮﺷﻬﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ آن ﺑﻴﻤﺎري ﻫﺎي رواﻧﻲ را ﻣﺪاوا ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ
ﺳﻤﻴﻪ رو ﺳﭙﻴﺬ اﺳﺖ«
.اﻳﻦ آﺋﻴﻦ ،در واﻗﻊ ﻧﻮﻋﻲ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ درﻣﺎﻧﻲ اﺳﺖ .ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ زار ،ﭼﻪ از ﻧﻈﺮ ﺳﺎزﻫﺎ و ﭼﻪ ﺑﻪ
ﭘﺲ ﺷﺎﻳﺪ در ﻛﻮره دﻫﺎت ﻫﺎ و ﺑﻌﻀﻲ ﻧﻮاﺣﻲ ﺷﻤﺎل ﺷﺮق اﻳﺮان ﻫﻨﻮز ﻧـﺸﺎﻧﻪ ﻫـﺎﻳﻲ از ﮔـﻮﻳﺶ
ﻟﺤﺎظ ﻧﻐﻤﻪ ﻫﺎ و آوازﻫﺎ ،ﺑﺎ دﻳﮕﺮ اﺷﻜﺎل ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ در ﺑﻨﺎدر ﺟﻨﻮب ﻛﺎﻣﻼ ﻣﺘﻔـﺎوت اﺳـﺖ .
ﻗﺪﻳﻢ آﻧﻬﺎ ﻳﻌﻨﻲ اﺳﺘﻌﻤﺎر ذال وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ،ﺑﻪ اﻳﻦ ﻋﻠﺖ ﺷﻬﺮﻫﺎ و آﺑﺎدﻳﻬـﺎي ﻛﻮﭼـﻚ اﻳـﻦ
ﺷﺎﻳﺪ دﻟﻴﻞ آن اﻳﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ درﻣﺎﻧﻲ از ﻃﺮﻳـﻖ آﻓﺮﻳﻘﺎﻳﻴـﺎن ﻛـﻪ ﺑـﺮاي
ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﺑﺰرگ آن ﻛﻤﺘﺮ در ﻣﺘﻦ ﺟﺮﻳﺎﻧﻬﺎي ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘـﻪ و ﻓﺮﻫﻨـﮓ و ﮔﻮﻳﺶ آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻓﺮﻫﻨﮓ و ﮔﻮﻳﺶ ﺷﻬﺮﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﻛﻤﺘﺮ ﺗﺪاﺧﻞ و ﺗﻤﺎس داﺷﺘﻪ و ﻟﻬﺠﻪ و ﻓﺮﻫﻨـﮓ آﻧﻬﺎ دﺳﺖ ﻧﺨﻮرده ﺗﺮ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ در ﻣﻮرد ﺷﻬﺮ ﻛﻮﭼﻜﻲ ﻣﺜﻞ ﮔﺮاش ﻧﻴﺰ ﺻـﺪق ﻣـﻲ ﻛﻨﺪ و ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه ﻛﻪ ﻟﻬﺠﻪ ﻧﺎﺳﺎﮔﻲ ﺑﺎ ﻛﺎرﺑﺮد ذال در ﺑﻌﻀﻲ ﻟﻐﺎت آن ﻫﻨﻮز ﺑﻪ ﺣﻴﺎت ﺧـﻮد اداﻣـﻪ
ﺗﺠﺎرت ﺑﻪ ﺑﻨﺪر ﻋﺒﺎس ﻣﻲ آﻣﺪﻧﺪ ،ﺑﻴﻦ ﻣﺮدم آن ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺷﻴﻮع ﭘﻴﺪا ﻛﺮده ﺑﺎﺷﺪ . در ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﻻرﺳﺘﺎن ﺑﻴﻤﺎري زار ،ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﺎ اﺻﻄﻼﺣﺎﺗﻲ ﻫﻤﭽﻮن ﺑﺎد و ﻣﻀﺮت ﻧﻴﺰ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ،ﻣﺜﻼ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ ﻓﻼﻧﻲ ﻣﻀﺮﺗﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ .اﻳﻦ ﺑﺎدﻫﺎ ﻫﻤﻮاره اﺳﺒﺎب ﻧـﺎراﺣﺘﻲ
دﻫﺪ وﻟﻲ اﻛﻨﻮن دﻳﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ در ﻟﻬﺠﻪ ﻧﺎﺳﺎﮔﻲ ﻃﺒﻖ ﻗﺎﺋﺪه اي ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﺑﻌﻀﻲ از
ﻫﺴﺘﻨﺪ .ﻣﻀﺮاﺗﻲ ﻫﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ زﻳﺮ درﺧﺘﺎن ،ﻣﺨﺼﻮﺻﺎ زﻳﺮ درﺧﺖ ﻛﻨﺎرﻫﺎي ﻗﺪﻳﻤﻲ ،ﻳﺎ ﻛﻨـﺎر
ﻟﻐﺎﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ذال در آﻧﻬﺎ ﮔﻘﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻟﻬﺠﻪ اي ﺑﺮق روزي دال ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨـﺪ ﻣﺎﻧﻨـﺪ :ﺧـﺪا_
ﺑﺮﻛﻪ ﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ .
اَﻣﻜَﺪه_ ﻛﺪﻳﻢ_ آﺑﺎد_ﺧَﺪ و...
ﻏﻼﻣﺤﺴﻴﻦ ﺳﺎﻋﺪي در ﺻﻔﺤﻪ 33ﻛﺘﺎب اﻫـﻞ ﻫـﻮا )اﻧﺘـﺸﺎرات ﻣـﻮ ﺳـﺴﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت و
واﻳﻦ ﻓﻘﻂ و ﻓﻘﻂ ﺑﺪﻟﻴﻞ ﺳﻴﺮ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺗﻄﻮر و ﺳﻴﻠﻴﺲ ﺷﺪن زﺑﺎن اﺳـﺖ و ﭼـﻮن در زﻣـﺎن ﻛـﻮچ
ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ،ﺗﻬﺮان ( 1345ﻣﻲ ﻧﻮﻳﺴﺪ » :ﺑﺎدﻫﺎ ﺳﺮاغ ﻫﻤﻪ ﻣﻲ روﻧﺪ از ﺑﭽﻪ اي ﻛﻪ
ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻦ ﺑﻪ ﮔﺮاش زﺑﺎن ﻏﺎﻟﺐ زﺑﺎن ﺑﻮﻣﻲ ﺑﻮده اﺳﺖ و ﺑﺪﻟﻴﻞ ﺗﻌﺪاد ﻛﻢ ﻣﻬـﺎﺟﺮﻳﻦ ﻧـﺴﺒﺖ ﺑـﻪ
در ﮔﻬﻮاره اﺳﺖ ﺗﺎ ﭘﻴﺮﻣﺮدي ﻛﻪ ﻟﺐ ﮔﻮر اﻳﺴﺘﺎده ،اﻣﺎ ﺟﻮاﻧﻬﺎ را ﺑﻴﺸﺘﺮ دوﺳﺖ دارد ...ﺑﺎدﻫﺎ
ﺑﻮﻣﻴﺎن ﮔﻮﻳﺶ آﻧﻬﺎ ﻏﺎﻟﺐ ﺑﺮ ﮔﻮﻳﺶ ﺑﻮﻣﻲ ﻧﻤﻲ ﺷﻮد و از ﻳﻚ ﺳﻮ ﭼﻮن ﺗﻌﺪاد آﻧﻬﺎ ﺑـﻪ آن اﻧـﺪازه
ﻫﻤﭽﻮن آدﻣﻴﺎن ﻳﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻳﺎ ﻛﺎﻓﺮ .ﺑﺎد ﭼﻪ ﻛﺎﻓﺮ ﺑﺎﺷﺪ ،ﭼﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ،وﻗﺘﻲ ﺳﺮاغ
ﻛﻢ ﻫﻢ ﻧﺒﻮده ﻛﻪ ﺳﺮﻳﻌﺎً در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺑﻮﻣﻲ ﺣﻞ ﺷﻮﻧﺪ و ﺟﺎﻣﻌﻪ اي ﻣﺠـﺰا از ﺑﻮﻣﻴـﺎن ﺗـﺸﻜﻴﻞ داده
ﻛﺴﻲ رﻓﺖ او را ﻣﺮﻛﺐ ﺧﻮد ﺳﺎﺧﺘﻪ ،دﻳﺮ ﻳﺎ زود ﻫﻮاﻳﻲ اش ﻣﻲ ﻛﻨﺪ .ﺑﺎدﻫﺎي ﻛﺎﻓﺮ ﺑﻴـﺸﺘﺮ
ﺑﻮدﻧﺪ و از ﺳﻮﻳﻲ دﻳﮕﺮ ﻋﺮﻗﺎز دﺳﺖ ﻧﺪادن ﮔﻮﻳﺶ و ﺳﻨﺖ ﻫﺎ در ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻦ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه ﻛﻪ ﺑﻄﻮر ﻛﻠﻲ ﮔﻮﻳﺶ آﻧﻬﺎ از ﺑﻴﻦ ﻧﺮﻓﺘﻪ و در ﻃﻮل زﻣﺎن ﺑﺎ ﺗﻤﺎس ﻫﺎي ﮔﻮﻳﺸﻲ ﻛﻪ ﺑﻴﻦ ﻣﻬﺎﺟﺮﻳﻦ و ﺑﻮﻣﻴﺎن وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﻟﻬﺠﻪ آﻧﻬﺎ ﺗﻠﻔﻴﻘﻲ از ﮔﻮﻳﺶ اوﻟﻴﻪ و ﮔﻮﻳﺶ ﺑﻮﻣﻲ ﺷﻮد ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺜﺎﻟﻬﺎي ﺑﺎﻻ ﻳﻌﻨﻲ ذال ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ دال ﻣﻲ ﺷﻮد در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﺷﺎﻳﺪ اﻳﻦ ﻟﻐﺎت در ﻣﻮﻃﻦ اﺻﻠﻲ و ﮔﻮﻳﺶ اوﻟﻴﻪ ﻣﻬـﺎﺟﺮﻳﻦ
ﻣﻮذي و ﺧﻄﺮﻧﺎك ﻫﺴﺘﻨﺪ ،ﭼﻨﺎن ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻣﺮﻛﺐ ﺧﻮد را ﻫﻼك ﻫﻢ ﺑﻜﻨﻨﺪ ،اﻣﺎ ﻛـﻢ ﺗﺮ دﻳﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺑﺎد ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﺮﻛﺐ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻧﺎﺑﻮدي ﺑﻜﺸﺎﻧﺪ ...ﺑﺮاي رﻫﺎﻳﻲ از درد و ﺷﻜﻨﺠﻪ ﻳﻚ ﺑﺎد ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﺎﺑﺎ ﻳﺎ ﻣﺎﻣﺎي آن ﺑﺎد ﻣﻲ روﻧﺪ .ﻫﺮ ﺑﺎد ﺑﺮاي ﺧﻮد ﻳﻚ ﺑﺎﺑـﺎ و
ذال داﺷﺘﻪ اﺳﺖ.
ﻳﻚ ﻣﺎﻣﺎ دارد «.
ﺑﺎ اﻳﻦ اوﺻﺎف ﻣﻲ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﻛﻪ ﻟﻬﺠﻪ ﻧﺎﺳﺎﮔﻲ اﺻﻴﻞ ﺗﺮ اﺳﺖ زﻳﺮا اﻳﻦ ﻟﻬﺠـﻪ ﺑﺎزﻣﺎﻧـﺪه زﺑـﺎن
زار ،ﺷﺎﻳﻊ ﺗﺮﻳﻦ ﺑﺎدﻫﺎﺳﺖ .ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺒﺘﻼﻳﺎن ﮔﺮﻓﺘﺎر اﻳﻦ ﺑﺎدﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ .زارﻫﺎ ﻫﻤﻪ ﻛﺎﻓﺮﻧﺪ و
ﺷﻤﺎل ﺷﺮﻗﻲ اﻳﺮان اﺳﺖ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻧﻮاﺣﻲ ﻓﺎرﺳﻲ ﻣﻴﺎﻧﻪ ﺷﺮﻗﻲ ﺟﻨﻮﺑﻲ و ﭘﻬﻠﻮي اﺷـﻜﺎﻧﻲ رواج
از ﺟﺎﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻲ آﻳﻨﺪ .ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﺳﻮاﺣﻞ ﺷﺮﻗﻲ آﻓﺮﻳﻘﺎ ،زﻧﮕﺒﺎر و ﺳﻮﻣﺎﻟﻲ و ﺣﺒـﺸﻪ،
داﺷﺘﻪ ﻛﻪ در آﻧﻬﺎ ذال ﺑﻜﺎر ﻣﻲ رﻓﺘﻨﺪ و ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎي آن ذﻛﺮ ﺷـﺪ و ﻟﻬﺠـﻪ ﺑـﺮق روزي و ﻓﺎرﺳـﻲ
ﺑﻌﺪ از ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن و ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﻛﻪ ﻛﻮﻫﻬﺎي اﺳﺮار آﻣﻴﺰ و درﻳﺎﻫﺎي ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺰرگ دارﻧﺪ .
ﻛﻨﻮﻧﻲ ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪه و ﺗﺤﻮل ﻳﺎﻓﺘﻪ ﭘﻬﻠﻮي ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺧﻮد ﻧﻴﺰ ﺗﺤﻮل ﻳﺎﻓﺘـﻪ ﭘﻬﻠـﻮي اﺷـﻜﺎﻧﻲ
زار ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد ﺳﺎﺣﻞ ﻧﺸﻴﻨﺎن ،ﻳﻚ ﺟﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ وارد ﺑﺪن اﻧﺴﺎن ﻣﻲ ﺷﻮد و او را ﺑﻪ ﻧﻮﻋﻲ
اﺳﺖ ﻛﻪ در آن ذال ﺑﻜﺎر ﻣﻲ رﻓﺘﻨﺪ و زﺑﺎن ﭘﻬﻠﻮي ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ ﻛـﻪ ﻣﺘـﺎﺧﺮﺗﺮ از ﭘﻬﻠـﻮي اﺷـﻜﺎﻧﻲ و
ﺟﻨﻮن ﻣﺒﺘﻼ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ .
ﻓﺎرﺳﻲ ﻣﻴﺎﻧﻪ ﺷﺮﻗﻲ ﺟﻨﻮﺑﻲ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺪﻟﻴﻞ ﺗﺤﻮل و ﺗﻄﻮر زﺑﺎن ذال ﺑﻪ دال ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻳﺎﻓﺘﻪ.
زارﻫﺎ ،ﺑﻴﺶ از ﻫﻔﺘﺎد ﻧﻮع ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻴﺶ از ﻫﻤﻪ ﺑﻪ ﺳﺮاغ ﻣﺎﻫﻴﮕﻴﺮان ،ﻛﺸﺎورزان ،ﮔﺪاﻳﺎن
ﻛﺎرﺑﺮد ذال در زﺑﺎن ﻫﺎي ﻣﺘﻘﺪم ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻋﺪه اي ﺑﻜﺎر ﻣﻲ رﻓﺘﻨﺪ.ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺷﺎﻋﺮي ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ: آﻧﺎﻧﻜﻪ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ ﺳﺨﻦ ﻣﻲ داﻧﻨﺪ
در ﻣﻌﺮض دا و ذال ﻧﻨﺸﺎﻧﻨﺪ
ﻣﺎ ﻗﺒﻞ وي ارﺳﺎﻛﻦ ﺟﺰداي ﺑﻮد
دال اﺳﺖ و ﮔﺮﻧﻪ دل ﻣﻌﺠﻢ ﺧﻮاﻧﻨﺪ
ﻃﺒﻖ ﻣﻌﻨﻲ اﻳﻦ ﺷﻌﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ دال ﻳﺎ ذال ﺑﻪ دو روش ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﺷﻮد: .1اﮔﺮ ﺣﺮوف ﻣﺎ ﻗﺒﻞ دال ﻳﺎ ذال ﻣﺘﺤـﺮك ﺑﺎﺷـﻨﺪ،ذال آﻳـﺪ ﻣﺎﻧﻨـﺪ :ﺳـﭙﻴﺬ/ﺳـﭙﻴﺪ _واﻳـﺬ/ﺑﺎﻳـﺪ_
و ﺳﻴﺎﻫﺎن ﻣﻲ روﻧﺪ . ﺑﺮاي ﻣﺪاواي ﺷﺨﺼﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ زار ﻣﺒﺘﻼﺳﺖ آداب و رﺳﻮم ﺧﺎﺻﻲ وﺟﻮ دارد ...ﺑﺮاي ﺑﻴـﺮون ﻛﺮدن ﺟﻦ ،ﺷﺨﺺ ﻣﺒﺘﻼ را ﻣﻲ ﺧﻮاﺑﺎﻧﻨﺪ ،اﻧﮕﺸﺘﺎن ﺷﺴﺖ ﭘﺎﻫﺎﻳﺶ را ﺑﺎ ﻣﻮي ﺑـﺰ ﺑـﻪ ﻫـﻢ ﻣﻲﺑﻨﻨﺪ ،ﻣﻘﺪاري روﻏﻦ ﻣﺎﻫﻲ ﻫﻢ زﻳﺮ دﻣﺎغ ﻣﺒﺘﻼي زار ﻛﺸﻴﺪه و ﭼﻨﺪ رﺷﺘﻪ ﻣﻮي ﺑﺰ آﺗﺶ
ﻣﺎذه/ﻣﺎده_ﺧﺬاي/ﺧﺪاي_ﺑﺎذا/ﺑﺎداوآﻳﺬ/آﻳﺪ
زده زﻳﺮ ﺑﻴﻨﻲ وي ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ و ﺑﻌﺪ ﺑﺎﺑﺎ ﺧﻴﺰران ﺟﻦ را ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ از ﺑﺪن وي ﺧﺎرج
درﻣﺘﻮن ﻛﻬﻦ و اﻓﻌﺎل و ﻛﻠﻤﺎﺗﻲ ﻛـﻪ در ﻧﺎﺳـﺎﮔﻲ ﻛﻨـﻮﻧﻲ ﭼﻨـﻴﻦ ﺗﻠﻔـﻆ ﻣـﻲ ﺷـﻮﻧﺪ ﻣﺎﻧﻨـﺪ:دذَ_
ﺷﻮد و ﺑﺎ ﺿﺮﺑﻪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺗﻦ ﺑﻴﻤﺎر ﻣﻲ زﻧﺪ ،ﺟﻦ ﺑﺎ ﺟﻴﻎ و داد و ﻧﺎراﺣﺘﻲ زﻳـﺎد ،ﻣـﺮﻛﺒﺶ
ﻓﺮِﺳﺬَ_واﭘﺮﺳﺬَه_ﭼِﺬَه_دذَ...و ﻛﻠﻤﺎت ﺑﺬُم_آﻣﺎذَه...
)ﺑﺪن ﺑﻴﻤﺎر( را رﻫﺎ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ...
ﻛﻪ ﺑﺮق روزي اﻳﻦ اﻓﻌﺎل و ﻛﻠﻤﺎت دال ﺑﺠﺎي ذال ﺗﻠﻔﻆ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻛﻠﻤﺎﺗﻲ از ﻓﺎرﺳـﻲ
در ﻣﺠﻠﺲ زار ﺑﺮ ﺧﻼف ﻣﺠﺎﻟﺲ ﺑﺎدﻫﺎي ﻣﺴﻠﻤﺎن آوردن اﺳﻢ ﺧﺪا و رﺳﻮل و اﺋﻤﻪ اﻃﻬﺎر)ع(
ﻛﻨﻮﻧﻲ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻣﻜﺎن ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻋﺪه ﺑﺎﻳﺪ ذال ﺑﺎﺷﺪ وﻟﻴﻜﻦ دال دارﻧﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ :ﭘﻮﺷﺪ_ﺑـﺎدام_ﭘﻴـﺎده
ﺣﺮام اﺳﺖ ...
_ﭼﻴﺪن_ﺧﻮردن...ﻛﻪ ﺷﺎﻳﺪ در اﺻﻞ ذال ﺑﻮده و ﺑﺮاي راﺣﺖ ﺗﺮ ﺗﻠﻔﻆ ﺷﺪن و وﺳﻠﻴﻦ ﺷـﺪن ﺑـﻪ
در اﻳﻦ آﺋﻴﻦ ﺑﻴﻤﺎر رواﻧﻲ را در ﻣﺤﻮﻃﻪ اي ﻗﺮار ﻣﻲ دﻫﻨﺪ و ﻣﺮداﻧﻲ را ﺑﺎ ﺳﺎزﻫﺎ و اورادي ﻛﻪ
دال ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ. در آﺧﺮ از ﻣﺒﺎﺣﺚ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ ذال اﺻﻴﻞ ﺗﺮ و ﻟﻬﺠﻪ ﻧﺎﺳﺎﮔﻲ ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪه ﻓﺎرﺳﻲ ﻣﻴﺎﻧﻪ ﻣﺘﻘﺪم اﺳﺖ ﻛﻪ در ﮔﺮاش ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ دﺳﺖ ﻧﺨـﻮرده ﺑـﺎﻗﻲ ﻣﺎﻧـﺪه اﺳـﺖ و دال ﺳﻠﻴﺲ ﺗﺮ و روان ﺗﺮ و ﻟﻬﺠﻪ ﺑﺮق روزي ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪه و ﺗﺤﻮل ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻓﺎرﺳﻲ ﻣﻴﺎﻧﻪ ﻣﺘـﺎﺧﺮ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ ﺗﻄﻮر زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ در ﺟﺎﻫﺎي دﻳﮕﺮ اﻳﺮان در آن ﻧﻴﺰ ﺳـﻠﻴﺲ ﺷـﺪن ﺟﺮﻳـﺎن داﺷـﺘﻪ اﺳﺖ.
ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻓﻬﻢ اﺳﺖ ،ﺗﻼش ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ زار را از ﺑﺪن ﺑﻴﻤﺎر ﺧـﺎرج ﻛﻨﻨـﺪ و روح ﺑﻴﻤـﺎر را از دﺳﺖ زارﻫﺎ رﻫﺎ ﺳﺎزﻧﺪ ... ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ،ﺑﻪ ﻣﺜﻞ ﺑﺮﮔﺮدﻳﻢ » :زارش اُش ﺑﺎ« ﻳﻌﻨﻲ ﻳﺎرو ،دﭼﺎر ﺑﻴﻤﺎري رواﻧﻲ اﺳﺖ و ﺑـﺮاي در ﻣﺎن او ﺑﺎﻳﺪ دﺳﺖ ﺑﻪ ﻛﺎر ﺷﺪ .
Qاﻳﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ را ﭘﺲ از ﺷﻨﻴﺪن ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻗﻠﻨﺪوار ﻛﻪ ﺑﻪ آﻫﻨﮓ ﺳﺎزي دوﺳﺖ ﻫﻨﺮﻣﻨﺪ ﺟﻨـﺎب ﻋﻤـﺎد ﺗﻮﺣﻴﺪي و ﺻﺪاي ﻣﺘﻔﺎوت ﻋﻠﻴﺮﺿﺎ اﻓﺘﺨﺎري ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ ،ﻧﻮﺷﺘﻢ و ﺗﻘﺪﻳﻢ ﺑﺎد ﺑﻪ ﻋﻤﺎد ﺧـﺎن ﺑـﺎ ﻋﺮض ﭘﻮزش .
ﻣﻘﺎﻟﻪ
آﻳﺎ ﻣﻲﺗﻮان زﺑﺎنﻫﺎي
8
ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي ﺣﻜﻮﻣﺘﻲ ،ﻣﻲﺗﻮاﻧـﺪ ﻣﺘﺤـﻮل ﺷـﻮد و دوﺑـﺎره ﺟـﺎن
اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ زﺑﺎن دﻋﻮت ﻛﺮدﻧﺪ ،اﻣﺮوزه زﺑﺎن ﻓﺮاﻧﺴﻮي ﻛﺒِﻜـﻲ
ﺑﮕﻴﺮد.
دوﺑﺎره زﺑﺎن اﺻﻠﻲ ﻣﺮدم اﻳﻦ اﻳﺎﻟﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﻣﺜﺎﻟﻲ از اﺣﻴﺎي ﻳﻚ زﺑﺎن ﻣـﺮده :زﺑـﺎن ﻋﺒـﺮي .در اواﺧـﺮ ﻗـﺮن
ﻣﻌﻜﻮس ﻛﺮدن اﻓﻮل زﺑﺎﻧﻲ
ﻧﻮزدﻫﻢ ﻣﻴﻼدي 10 ،ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻳﻬـﻮدي ﺑـﻪ زﺑـﺎن ﻳﻴـﺪﻳﺶ )زﺑـﺎن
اﻳﺪة ﻧﺠـﺎت زﺑﺎﻧﻬـﺎ ﺑـﺴﻴﺎر ﺟﺪﻳـﺪ اﺳـﺖ .وﻗﺘـﻲ ﻳـﻚ ﻣﺤﻘـﻖ
ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ ﻗﻮم ﻳﻬﻮد( ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ،وﻟﻲ ﻧﺸﺎن ﭼﻨﺪاﻧﻲ از زﺑﺎن
زﺑﺎﻧﺸﻨﺎس ﺑﻪ ﻧﺎم »ﺟﺎﺷﻮا اي .ﻓﻴﺸﻤﻦ« درﺑﺎرة »ﻣﻌﻜﻮس ﻛـﺮدن
ﻋﺒﺮي ﻧﺒﻮد .وﻗﺘﻲ اﺳﺮاﺋﻴﻞ اﺑﺘﺪا ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ دوﻟﺖ و ﺑﻌﺪ
اﻓﻮل زﺑﺎﻧﻲ« در ﻛﺘﺎﺑﻲ ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﻋﻨﻮان )درﺳﺎل (1990ﺣـﺮف زد
ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﻨﺴﺠﻢ ﺑﻪ ﺟﺎﻣﺔ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻛﺮد ،ﻧﻴـﺎز
ﺣﺘــﻲ ﻣﻨﺘﻘــﺪي ﺑــﻪ اﻳــﺪة او ﺧﻨﺪﻳــﺪ .ﻋﻘﻴــﺪة ﺳــﻨﺘﻲ در ﻣﻴــﺎن
ﺑﻪ اﺣﻴﺎي زﺑﺎن ﻋﺒﺮي اﺣﺴﺎس ﺷﺪ .اﻟﻴﺰر ﺑﻦ ﻳﻬﻮدا را ﭘﺪر ﻋﺒـﺮي
اﻗﺘﺼﺎد ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺷﺪه و رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي ﺟﻤﻌﻲ در ﺣﺎل ﺗﻐﻴﻴـﺮ ﺳـﻴﻤﺎي
زﺑﺎﻧﺸﻨﺎﺳﺎن ،ﺗﺎرﻳﺦ ﻧﮕﺎران و ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎن اﻳﻦ ﺑـﻮد ﻛـﻪ اﮔـﺮ
ﻣﺪرن ﻣﻲﺷﻨﺎﺳﻨﺪ .او ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻋﺒـﺮي ﻗـﺪﻳﻢ ﺑـﻪ ﻋﺒـﺮي ﻣـﺪرن را
ﻓﺮﻫﻨﮓ در ﺳﺮاﺳﺮ ﻛﺮه ﺧﺎﻛﻲ و ﻛـﺎﻫﺶ ﺗﻌـﺪاد زﺑﺎﻧﻬـﺎي زﻧـﺪه
ﻓﺮﻫﻨﮓ و زﺑﺎﻧﻲ در ﻣﺴﻴﺮ ﻧﺎﺑﻮدي ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ ،ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﻲ ﻣﺤﺘـﻮم
ﻣﻤﻜﻦ ﺳﺎﺧﺖ .واژهﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷـﺪﻧﺪ .ﺑـﻪ ﻛﻮدﻛـﺎن زﺑـﺎن
ﻫﺴﺘﻨﺪ .ﻫﺮﭼﻪ اﻗﺘﺼﺎد ﺟﻬﺎﻧﻲ ﻳﻜﭙﺎرﭼﻪﺗﺮ ﻣﻲﺷﻮد ،اﺳﺘﻔﺎده از ﻳﻚ
در دﻧﻴﺎي ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺷﺪه ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ .ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل ،ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺷﺪن و
ﻋﺒﺮي ﻣﺪرن آﻣﻮﺧﺘﻨﺪ و از ﺑﺰرﮔﺘﺮﻫﺎ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻛﻪ اﻳـﻦ زﺑـﺎن را از
زﺑﺎن ﻣﺸﺘﺮك ﺑﺮاي ﺗﻮﺳﻌﺔ ﺗﺠﺎرت اﻫﻤﻴﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻣـﻲﻳﺎﺑـﺪ ،و
ﻳﻜﭙﺎرﭼﮕﻲ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺟﺮﻳﺎن ﻏﺎﻟـﺐ دﻧﻴـﺎي ﻣﺎﺳـﺖ .ﮔـﻮﻳﺶ ﻫـﺎي
ﻛﻮدﻛﺎن ﺑﻴﺎﻣﻮزﻧﺪ .ﭼﻨﺪ ﻧﺴﻞ ﺑﻌﺪ ،زﺑﺎن ﻋﺒﺮي دوﺑﺎره ﻣﺘﻮﻟـﺪ ﺷـﺪه
اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﮔﻮﻳﺶوران ﮔﻮﻳﺶﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪاي و زﺑﺎنﻫﺎي اﻗﻠﻴـﺖ
ﻛﻮﭼﻚ ﻣﺤﻠـﻲ ﺑـﺮاي اﻗﺘـﺼﺎد ﺟﻬـﺎﻧﻲ ﺳـﻮدﻣﻨﺪ ﻧﻴـﺴﺘﻨﺪ ﭼـﻮن
ﺑﻮد .ﻫﻢاﻛﻨﻮن اﻳﻦ زﺑﺎن ﻫﺮ ﺳﻪ ﻓـﺎﻛﺘﻮر اﺳﺎﺳـﻲ ﺑﻘـﺎي زﺑـﺎن را
را در ﻣﻮﺿﻊ ﺿﻌﻒ ﺑﺎرزي ﻗﺮار ﻣﻲ دﻫﺪ .ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ ،ارﺗﺒﺎﻃـﺎت
ﻳﺎدﮔﻴﺮي ﺷﺎن ﻣﺸﻜﻞ اﺳﺖ ،ﺑﺎ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﺪرن ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻲ ﻣﻄﺎﺑﻘـﺖ
داراﺳﺖ :زﺑﺎن ﺗﺤﺼﻴﻞ ﺟﻮاﻧﺎن اﺳﺖ؛ در دﻧﻴﺎي ﺗﺠـﺎرت ﻛـﺎرﺑﺮد
ﺟﻤﻌﻲ راه دور ﺑﻪ زﺑﺎﻧﻬﺎ ﺟﻬﺖ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺷﺪن ﻓـﺸﺎر ﻣـﻲآورد و
دارﻧﺪ ،و ﺧﺎرج از ﻳﻚ ﻣﺤﺪودة ﻣﺸﺨﺺ ،ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺑﺮاي ﻫﻤﮕﺎن ﻏﻴﺮ
دارد ،و ﻣﻮرد ﺣﻤﺎﻳﺖ ﮔﺴﺘﺮده دوﻟﺖ اﺳﺮاﺋﻴﻞ اﺳﺖ.
ﺗﻨﻮﻋﺎت ﻣﺤﻠﻲ زﺑﺎﻧﻲ را در ﺗﻨﮕﻨﺎ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ.
ﻗﺎﺑﻞ ﻓﻬﻢاﻧﺪ.
ﻣﺜﺎﻟﻲ از ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻫﺠﻤﺔ زﺑﺎﻧﻲ :زﺑـﺎن ﻛﺎﺗﺎﻟﻮﻧﻴـﺎﻳﻲ7/5 :
ﻃﻲ 500ﺳﺎل اﺧﻴﺮ ﺑﺎ ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﻣﺮﻛﺰﻳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻦ دوﻟﺖﻫﺎي ﻣﻠـﻲ،
ﻳﺎدﮔﻴﺮي و ﺑﺎزآﻣﻮزي ﻳﻚ زﺑـﺎن ﺑـﻮﻣﻲ ﻏﺎﻟﺒـﺎً ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻋﻤﻠـﻲ
ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻧﻔـﺮ ﮔـﻮﻳﺶور ﻛﺎﺗﺎﻟﻮﻧﻴـﺎﻳﻲ ﻋﻤﻮﻣـﺎً در ﺷـﺮق اﺳـﭙﺎﻧﻴﺎ و
ﮔﻮﻳﺶ ﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪ اي و زﺑﺎﻧﻬﺎي اﻗﻠﻴﺖ ﺗﺤﺖ اﻟﺸﻌﺎع ﮔﻮﻳﺶﻫﺎي
ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﭼﻴﺰي ﻛﻪ ﺑﺎ آن ﺧﻮد را ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ و وﺣـﺪت را در
ﺑﺨﺶ ﻫﺎﻳﻲ از ﻓﺮاﻧﺴﻪ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲ ﻛﻨﻨـﺪ .آﻧﻬـﺎ ﺗﻌـﺼﺐ ﺷـﺪﻳﺪي
ﻣﺮﻛﺰي و ﻣﻌﻴﺎرﮔﺮوهﻫﺎي ﺣﺎﻛﻢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ .ﮔـﻮﻳﺶ ﻛـﻮرﻧﻴﺶ
ﻣﻴﺎن ﻫﻤﺴﺎﻳﮕﺎن ﭘﺪﻳﺪ ﻣﻲآورﻳـﻢ ﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣـﻲﺷـﻮد .اﻳـﻦ اﻣـﺮ
ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ زﺑﺎنﺷﺎن دارﻧﺪ و آن را ﺳﻼح ﺧـﻮﺑﻲ در راه اﺳـﺘﻘﻼل
ﺗﻮﺳﻂ زﺑﺎن اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ،ﺑﺮﺗﻮن ﺗﻮﺳﻂ ﻓﺮاﻧﺴﻮي ،ﺑﺎوارﻳﺎﻳﻲ ﺗﻮﺳﻂ
ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﻪ ﻗﺪرت ﺳﻴﺎﺳﻲ ،ﺣﻴﺜﻴﺖ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و ﺣﺴﻲ از ﻛﻨﺘﺮل در
ﻃﻠﺒﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺷﺎن ﻣﻲ داﻧﻨﺪ .ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﻫﻤﻮاره در
آﻟﻤﺎﻧﻲ ،وﻓﻮﺟﻴﺎن ﺗﻮﺳﻂ ﻛـﺎﻧﺘﻮﻧﻲ )زﺑـﺎﻧﻲ ﭼﻴﻨـﻲ( از رده ﺧـﺎرج
دﻧﻴﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﺮزﻫﺎي ﺳﻴﺎﺳـﻲ و ﻓﺮﻫﻨﮕـﻲ در آن ﻓـﺮو ﻣـﻲرﻳﺰﻧـﺪ
ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻫﺠﻤﻪ زﺑﺎن ﻣﻠﻲ ،ﻳﻌﻨﻲ اﺳﭙﺎﻧﻴﻮﻟﻲ ،ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻛﺮدهاﻧﺪ.
ﺷﺪهاﻧﺪ .زﺑﺎﻧﺸﻨﺎﺳﺎن ﻋﻘﻴﺪه دارﻧﺪ ﻛﻪ زﺑﺎﻧﻬﺎي اﻗﻠﻴﺖ در ﺳﺮاﺳـﺮ
ﻣﺮﺑﻮط اﺳﺖ .زﺑﺎن ﻫﺎي اﻗﻠﻴﺖ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺟـﺎﻳﻲ در ﻛﻨـﺎر اﺷـﻜﺎل
دﻧﻴﺎ ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ ﺗﻮﺳﻂ زﺑﺎﻧﻬﺎي ﻏﺎﻟﺐﺗﺮ ﻣﺜﻞ اﻧﮕﻠﻴـﺴﻲ ،ﻣﺎﻧـﺪارﻳﻦ
ارﺗﺒﺎﻃﻲ اﻛﺜﺮﻳﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ .ﺗﻐﻴﻴﺮات ژﺋﻮﭘﻠﺘﻴﻚ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺳـﻤﺖ
)ﻣﺘﺪاولﺗﺮﻳﻦ زﺑﺎن ﭼﻴﻨﻲ( و اﺳﭙﺎﻧﻴﻮﻟﻲ از رده ﺧﺎرج ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷـﺪ.
و ﺳــﻮي ﻓــﺸﺎرﻫﺎي وارد ﺑ ـﺮ زﺑﺎﻧﻬــﺎ را ﻧﻴــﺰ ﺗﻐﻴﻴــﺮ داده اﺳــﺖ.
ﮔﺴﺘﺮده ﺷﺪن ﺗﺠﺎرت ﺟﻬﺎﻧﻲ و رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي ﺟﻤﻌـﻲ ﺿـﺮورﺗﺎً ﺑـﻪ
واﻗﻌﻴﺖ ﻫﺎي دﻧﻴﺎي ﺗﺠﺎرت و ﻗﺪرت اﻏﻮاﮔﺮ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻋﺎﻣﺔ ﺟﻬﺎﻧﻲ،
ﻓﺮوﭘﺎﺷﻲ اﺗﺤﺎد ﺟﻤﺎﻫﻴﺮ ﺷﻮروي ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮات اﺳﺖ ﻛـﻪ
ﻣﻌﻨﻲ ﻧﻮاﺧﺘﻪ ﺷﺪن ﻧﺎﻗﻮس ﻣﺮگ زﺑﺎنﻫﺎي ﻣﺤﻠﻲ ﻧﻴـﺴﺘﻨﺪ ،ﭼـﻮن
ﮔﻮﻳﺶ وران زﺑﺎن ﻫﺎي اﻗﻠﻴﺖ را ﺑﺮ ﺳﺮ اﻧﺘﺨﺎب ﺑﻴﻦ دو راه ﺗﺤـﺖ
ﻣﻌﻜﻮس ﺷﺪن اﻓﻮل زﺑﺎﻧﻲ را داﻣﻦ زده اﺳﺖ .اﻛﻨﻮن ﻛـﻪ ﺗـﺴﻠﻂ
ﺑﺮﺧﻲ ﺟﺮﻳﺎن ﻫﺎ از آﻧﻬﺎ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ .در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ در ﮔﺬﺷﺘﻪ
ﻓﺸﺎر ﻗﺮار دادهاﻧﺪ :ﻳﺎد ﮔـﺮﻓﺘﻦ زﺑﺎﻧﻬـﺎي اﻛﺜﺮﻳـﺖ ،و ﻳـﺎ ﺗﺤﻤـﻞ
زﺑﺎن روﺳﻲ از ﻣﻴﺎن رﻓﺘﻪ ،زﺑﺎﻧﻬﺎي ﺗﺮﻛـﻲ ﻗـﺪﻳﻢ در ﺑـﺴﻴﺎري از
ﻓﻦآوري ﻫﺎي ارﺗﺒﺎط ﺟﻤﻌﻲ ﻳﻚ ﻃﺮﻓﻪ ﻣﺜـﻞ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳـﻮن ،رادﻳـﻮ و
ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي اﺳﺘﻔﺎده از زﺑﺎن اﻗﻠﻴﺖ ،ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎﻳﻲ ﭼﻮن ﺳـﺨﺘﻲ ﻫـﺎي
ﺟﻤﻬﻮري ﻫﺎي ﺗﺎزه اﺳﺘﻘﻼل ﻳﺎﻓﺘـﻪ اﺣﻴـﺎ ﺷـﺪهاﻧـﺪ .ﺗﺮﻛﻴـﻪ 1/5
ﻣﻄﺒﻮﻋﺎت از زﺑﺎنﻫﺎي اﻛﺜﺮﻳﺖ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻣﻲﻛﺮدﻧـﺪ ،ﻓـﻦآورﻳﻬـﺎي
ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﺗﺠﺎرت ،دﺳﺘﺮﺳﻲ ﻛﻤﺘﺮ ﺑﻪ اﻃﻼﻋﺎت و ﻏﻴﺮه.
ﻣﻴﻠﻴﺎرد دﻻر ﺻﺮف اﺣﻴﺎي زﺑﺎﻧﻬﺎي ﺗﺮﻛﻲ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ .زﺑـﺎن
ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮي اﻣﺮوزي ﺑﻪ ﻧﻔﻊ زﺑﺎنﻫﺎي اﻗﻠﻴﺖ ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ .اﻣـﺮوزه
اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻓﺸﺎرﻫﺎ ﺳﺒﺐ ﻣـﺮگ ﺳـﺮﻳﻊ زﺑﺎﻧﻬـﺎ در ﺳﺮاﺳـﺮ ﺟﻬـﺎن
ﻳﻌﻨﻲ ﻗﺪرت ،ﭼﻪ از ﻧﻮع اﻗﺘﺼﺎدي و ﭼﻪ اﻧﻮاع دﻳﮕـﺮ ،و ﺗـﺮكﻫـﺎ
ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺗﺼﻮﻳﺮ و ﺻﺪاي رﺳﺎﻧﻪاي ﺑﻪ ﻫﺮ زﺑـﺎﻧﻲ ﺑـﺴﻴﺎر ارزانﺗـﺮ از
ﺷﺪهاﻧﺪ .ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻃﻲ 100ﺳﺎل آﻳﻨﺪه 3000 ،زﺑﺎن
روي اﺣﺘﻤﺎل ﺗﻮﺳـﻌﺔ ﺳـﻠﻄﻪﺷـﺎن در ﻣﻨﻄﻘـﻪ ﺳـﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔـﺬاري
ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ و ﻓﻦآوريﻫﺎي ارﺗﺒﺎﻃﻲ اﻣﻜﺎن اﻧﺘﻘﺎل آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻫـﺮ
در ﺟﻬﺎن ﻧﺎﭘﺪﻳﺪ ﺷﻮﻧﺪ .ﺑﺮ اﺳﺎس آﻣﺎر ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺤﻴﻄـﻲ ﺳـﺎزﻣﺎن
ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ.
ﺟﺎي دﻧﻴﺎ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ.
ﻣﻠﻞ) 5000 (UNEPﺗﺎ 7000زﺑﺎن زﻧﺪه در ﺟﻬـﺎن وﺟـﻮد دارد
اﻣﺮوزه روﺷﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ اﮔﺮ ﻣﺮدم دﻻﻳﻞ ﻓﺮﻫﻨﮕـﻲ ﻗـﻮياي
در آﻳﻨﺪه ﺑﺎ ارزانﺗﺮ ﺷﺪن راﻳﺎﻧﻪﻫﺎي ﻗﺪرﺗﻤﻨـﺪ و ﭘﻴـﺸﺮﻓﺖﻫـﺎي
ﻛﻪ از اﻳـﻦ ﻣﻴـﺎن 4000 ،ﺗـﺎ 5000زﺑـﺎن ﺑـﻮﻣﻲ و ﻣﺨـﺼﻮص
ﺑﺮاي ﻣﻌﻜﻮس ﻛﺮدن اﻓﻮل زﺑﺎﻧﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ
ﻋﻈﻴﻢ در ﭘﻬﻨﺎي ﺑﺎﻧﺪ اﻳﻨﺘﺮﻧﺘﻲ ،زﺑﺎﻧﻬﺎي اﻛﺜﺮﻳـﺖ اﻣﺘﻴـﺎز اﻧﺤـﺼﺎر
ﻗﺒﻴﻠﻪ ﻫﺎي ﻣﺤﻠﻲ اﻧﺪ .ﺑـﻴﺶ از 2500زﺑـﺎن در ﻣﻌـﺮض ﻧـﺎﺑﻮدي
در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻫﺠﻤﺔ زﺑﺎنﻫﺎي اﻛﺜﺮﻳﺖ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻛﻨﻨﺪ .ﻋﻼوه ﺑـﺮ اﻳـﻦ،
ﺗﻮزﻳﻊ اﻃﻼﻋﺎت در ﺟﺎﻣﻌﻪ را از دﺳﺖ ﺧﻮاﻫﻨﺪ داد .ﻣﺜﻼً در آﻳﻨـﺪه
اﻗﻠﻴﺖ را ﻧﺠﺎت داد؟ ارﻳﻚ ﮔﺎرﻟﻨﺪ/ﺗﺮﺟﻤﻪ :ﻣﺴﻌﻮد ﻏﻔﻮري
زﺑﺎنﻫﺎي اﻗﻠﻴﺖ در آﻳﻨﺪه
ﺳﺮﻳﻊ ﻗﺮار دارﻧﺪ ،و ﺗﻌﺪاد ﺑﻴﺸﺘﺮي ﻫـﻢ در ﺣـﺎل از دﺳـﺖ دادن
ﻓﻦآوريﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ در رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي ﺟﻤﻌﻲ ﻛﻪ ﻗﺒﻼً اﻣﻜـﺎن ارﺗﺒـﺎط
ﭘﻞ ﻫﺎي ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﺑﺎ ﺟﻬﺎن اﻃﺮاف و ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪن ﺑﻪ اﺷﻴﺎء ﻣﻮزهاي
ﻳﻚ ﻃﺮﻓﻪ اي را ﺑـﻪ ﻧﻔـﻊ
زﺑﺎﻧﻬﺎي وﻟـﺰي ﻳـﺎ ﮔﻴﻠﻴـﻚ اﻳﺮﻟﻨـﺪي ﺧﻮاﻫـﺪ
ﻫﺴﺘﻨﺪ.
زﺑﺎنﻫﺎي اﻛﺜﺮﻳﺖ ﺑﺮاي از
داﺷﺖ .ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ وﺳﺎﻳﻞ ﺻﻮﺗﻲ-
آﻳﻨﺪه ﻧﮕﺮان ﺑﺎ ﺣﺴﺮت ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻪ ﻣﺮگ زﺑﺎﻧﻬﺎ ﻣﻲﻧﮕﺮﻧﺪ ،ﭼـﻮن ﺑـﺎ
رده ﺧﺎرج ﻛﺮدن زﺑﺎن ﻫـﺎ
ﺗــﺼﻮﻳﺮي ﻗﺪرﺗﻤﻨــﺪ و ارزان ،ﺗﺮﺟﻤــﺔ ﻣــﻮاد
ﻧﺎﺑﻮدي زﺑﺎﻧﻬﺎ ،اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮد و ﻣﻬﻢ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻫﻢ ﻧﺎﺑﻮد
و ﮔــﻮﻳﺶﻫــﺎي اﻗﻠﻴــﺖ
آﻣﻮزﺷﻲ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻫﺎي ﻣﺤﻠﻲ را ﺑﺮاي ﻣﻌﻠـﻢ ﻫـﺎ
ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ،ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ،ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﺧﺎص ﻗﺒﻴﻠـﻪاي درﺑـﺎرة داروﻫـﺎ و
ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲ ﻛﺮدﻧﺪ ،اﻛﻨـﻮن
آﺳﺎن ﺗﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد .اﻳﻦ ﻓﻦ آورﻳﻬﺎي آﻣﻮزﺷﻲ
روشﻫﺎي درﻣﺎﻧﻲ وﻳﮋه ﺑﺎ از ﺑﻴﻦ رﻓﺘﻦ زﺑﺎن آن ﻗﺒﻴﻠﻪ – ﻛﻪ وﺳﻴﻠﺔ
ﺑﻪ اﻳﻦ زﺑﺎن ﻫﺎي ﺳـﺎﻛﺖ
ﺑﺮاي ﺑﻘﺎ و روﻧﻖ ﻳﺎﻓﺘﻦ زﺑﺎﻧﻬﺎ در آﻳﻨﺪه ﺑـﺴﻴﺎر
اﻧﺘﻘﺎل اﻳﻦ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت اﺳﺖ – ﺑﺮاي ﻫﻤﻴﺸﻪ از ﺑﻴﻦ ﺧﻮاﻫﺪ رﻓﺖ.
ﺷـــﺪة اﻗﻠﻴـــﺖ اﻣﻜـــﺎن
ﻣﻔﻴﺪﻧﺪ .ﺗﺪاوم زﺑﺎﻧﻬﺎ را ﺗﻨﻬﺎ آﻣﻮزش ﻛﻮدﻛﺎن و
ﻋﻘﻴﺪة ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺟﻬـﺎﻧﻲ ﺷـﺪن ﻣـﺸﻜﻞ ﻣﺤﺘـﻮم
ﺑﺎزﮔﺸﺖ و ﻣﻄﺮح ﺷـﺪن
ﺟﻮاﻧﺎن ﺗﻀﻤﻴﻦ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ .ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻫﺎي دوﻟﺘـﻲ از
زﻧﺪﮔﻲ آﻳﻨﺪه اﺳﺖ ،و اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ در ﺑـﺴﻴﺎري ﻣـﻮارد ﻏﻴـﺮ ﻗﺎﺑـﻞ
ﻣــﻲدﻫﻨــﺪ .ﮔــﻮﻳﺶوران
ﻳﻚ زﺑﺎن ﻣﺸﺨﺺ ﺗﻨﻬﺎ راه ﻣﺸﺮوﻋﻴﺖ ﻳـﺎﻓﺘﻦ
اﻧﻜﺎر اﺳﺖ .دﻳﺪﮔﺎﻫﻲ ﻛﻪ از اﻳﻦ ﻋﻘﻴﺪة ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺣﺎﺻﻞ ﻣـﻲﺷـﻮد
زﺑﺎﻧﻬﺎي اﻗﻠﻴﺖ اﻣﺮوزه ﻗﺎدرﻧﺪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﻦ آوري ﻫﺎي ارﺗﺒـﺎط
ﺳﻴﺎﺳﻲ آن زﺑﺎن اﺳﺖ؛ وﻟﻲ ﺣﺘـﻲ از آن ﻣﻬـﻢﺗـﺮ ،وارد ﺷـﺪن و
اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎ و زﺑﺎﻧﻬﺎ ﻧﺎﭘﺪﻳﺪ ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ و در ﻋـﻮض،
ﺟﻤﻌﻲ ﻣﺜﻞ وبﺳﺎﻳﺖﻫﺎ ،اي ﻣﻴﻞ و اﻧﺠﻤﻦﻫﺎي اﻳﻨﺘﺮﻧﺘﻲ ﺑﺎ دﻧﻴـﺎي
اﺳﺘﻔﺎده از آن در دﻧﻴﺎي ﺗﺠﺎرت اﺳﺖ.
ﻣﺮدم ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻫﺎ و زﺑﺎﻧﻬﺎﻳﻲ »ﺟﻬﺎﻧﻲ« را اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲ ﻛﻨﻨـﺪ ﻛـﻪ از
ﺑﻴﺮون ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻛﻨﻨﺪ ،ﻣﻮاد رﺳﺎﻧﻪاي را ﺑﻪ زﺑﺎن ﺧﻮدﺷﺎن ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪ
ﻓﺸﺎر ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺑﺮ زﺑﺎنﻫﺎي اﻗﻠﻴﺖ ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ اﻧﻜﺎر اﺳﺖ ،و ﺑـﺴﻴﺎري
ﻣﺮزﻫﺎ ﻓﺮاﺗﺮ روﻧﺪ.
و آﻧﻬﺎ را در ﻣﻴﺎن ﻣﺨﺎﻃﺒﻴﻦ ﮔﺴﺘﺮده ﺗﻮزﻳﻊ ﻛﻨﻨﺪ.
از زﺑﺎﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﻳﻦ ﻓﺸﺎرﻫﺎ از رده ﺧﺎرج ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ .ﺑﺎ وﺟـﻮد
اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﺳﻨﺎرﻳﻮي ﻣﻤﻜﻦ ﻧﻴﺴﺖ .ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺷﺪن و ﻓـﻦ آوري
ﭼﻨﺪ ﻣﺜﺎل ) ﭼﻨﺪ ﺗﺎ از ﻣﺜﺎلﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه در اﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ اراﺋﻪ
اﻳﻦ ،ﻧﺎﺑﻮدي زﺑﺎﻧﻬﺎ ﻗﻄﻌﻲ ﻧﻴﺴﺖ .ﺟﺮﻳﺎن ﻳﻜﺴﺎن ﺳﺎزي ﻓﺮﻫﻨـﮓ
ﺟﺪﻳﺪ اﻳﻦ اﻣﻜﺎن را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﻣﺒﺎدﻟﺔ آزاد
ﻣﻲدﻫﺪ ﺑﻪ اﺧﺘﺼﺎر آورده ﺷﺪهاﻧﺪ .م(.
ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﻓﻜﺮ ﺟﺴﺘﺠﻮي رﻳﺸﻪﻫﺎي ﻗـﻮﻣﻲ و
اﻳﺪهﻫﺎ و ﻛﺎﻻﻫﺎ را ﻣﻤﻜـﻦ ﻣـﻲﺳـﺎزﻧﺪ ،از ﻫﻮﻳـﺖ ﻓﺮﻫﻨﮕـﻲ ﻧﻴـﺰ
ﻣﺜﺎﻟﻲ از ﻣﻌﻜﻮس ﺷﺪن اﻓﻮل زﺑﺎﻧﻲ :زﺑﺎن ﻓﺮاﻧﺴﻮي ﻛﺒِـﻚ :اﻳـﻦ
ﭼﻨﮓ اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺑﻪ ﻫﻮﻳﺖ ﻓﺮﻫﻨﮕـﻲ ﺧﻮدﺷـﺎن اﻧﺪاﺧﺘـﻪ اﺳـﺖ .از
ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﻛﻨﻨﺪ .ﻃـﻲ ﻗـﺮنﻫـﺎي ﻣﺘﻤـﺎدي ،ﺑـﺮاي اﻳﻨﻜـﻪ ﻣـﺴﻴﺮ
اﻳﺎﻟﺖ ﻛﺎﻧﺎداﻳﻲ ﻛﻪ 7ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻧﻔﺮ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻓﺮاﻧﺴﻮي زﺑـﺎن دارد را
ﻣﻨﻈﺮ زﺑﺎن ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻣﺎ در دورة ﻋﺠﻴﺒﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﻣـﻲﻛﻨـﻴﻢ :دورهاي
ﺷﻜﻞﮔﻴﺮي ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ ،ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻋﻠﻤﻲ و ﺗﺠﺎرت ﺗﺴﻬﻴﻞ ﺷـﻮد،
ﻋﻤﻮﻣﺎً ﻣﺪﻳﺮان و ﻣﺴﺌﻮﻻن اﻧﮕﻠﻴـﺴﻲ زﺑـﺎن اداره ﻣـﻲﻛﺮدﻧـﺪ .در
ﻛﻪ زﺑﺎن ﻫﺎي ﻣﻠﻲ ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ ﺑﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺷﺪﻳﺪي از ﻃﺮف زﺑﺎنﻫﺎي
ﮔﻮﻳﺶﻫﺎ و زﺑﺎﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻳﻜﭙﺎرﭼﻪ ﺷﺪن ﺣﺮﻛﺖ ﻛﺮدهاﻧﺪ .ﺑﺪون
ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﺎ ﺳﺎل 1960زﺑﺎن ﻓﺮاﻧﺴﻮي ﻛﺒِﻜﻲ در ﻣﻌـﺮض ﻧـﺎﺑﻮدي
ﻣﺤﻠﻲ ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ .ﻓـﻦآوري ﻫـﺎي ﺟﺪﻳـﺪ ﺑـﻪ ﻣـﺮدم آزادي
ﺷﻚ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ زﺑﺎن ﻣﺸﺘﺮك ﻧﺎﺷﻲ از ﺣﺮﻛﺖ ﻓﻜﺮي و ﺳﺎﺧﺘﺎري ﺑﻪ
ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد .وﻟﻲ در اﻳﻦ ﺳـﺎل اﻧﻘـﻼب آرام در زﺑـﺎن ﺷـﻜﻞ
اﻧﺘﺨﺎب ﺑﻴﺸﺘﺮي در ﻣﻮرد ﻫﻮﻳﺖ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺷﺎن ﻣـﻲ دﻫﻨـﺪ؛ و ﻫـﺮ
ﺳﻮي اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﺷﺪن ﭘﺪﻳﺪ آﻣﺪه اﺳﺖ .اﻣﺎ روﻧﻖ اﻗﺘﺼﺎد ﺟﻬـﺎﻧﻲ
ﮔﺮﻓﺖ :ﻗﺎﻧﻮن ﻫﺎﻳﻲ وﺿﻊ ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ زﺑﺎن ﻓﺮاﻧﺴﻪ ﻛﺒِﻜـﻲ را زﺑـﺎن
روزه ﻋﺪة زﻳﺎدي ﺑﻪ اﻧﺘﺨﺎب زﺑﺎﻧﻬﺎ و ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎي اﻗﻠﻴﺖ و ﻣﺤﻠـﻲ
و ﻓﻦ آوري ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎي ﻛﻮﭼﻜﺘﺮ اﻣﻜﺎن ﺣﻔـﻆ ﻣﻮﻗﻌﻴـﺖ
رﺳﻤﻲ ﺗﺠﺎرت و دوﻟﺖ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﺮدﻧﺪ؛ اﺳﺘﻔﺎده از اﻳـﻦ زﺑـﺎن در
دﺳﺖ ﻣﻲزﻧﻨﺪ .ﻏﻮلﻫﺎي زﺑﺎﻧﻲ ﺗﻨﻬﺎ اﻧﺘﺨﺎب آﻳﻨﺪه ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد.
ﺧﻮدﺷﺎن را ﻣﻲ دﻫﻨﺪ .ﻣﺜﺎلﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد ﺟﺪﻳﺪ روﺷﻦ ﻣﻲﺳﺎزد ﻛـﻪ
رﺳﺎﻧﻪﻫﺎي ﺟﻤﻌﻲ راﻳﺞ و ﺑﻠﻜﻪ اﺟﺒﺎري ﺷﺪ؛ ﻛﻮدﻛﺎن و ﺟﻮاﻧـﺎن را
ارﻳﻚ ﮔﺎرﻟﻨﺪ) ،ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﻣﺠﻠﺔ ﻓﻴﻮﭼﺮﻳﺴﺖ »،«Futurist
ﻳﻚ زﺑﺎن ﻣﺮده ﻳﺎ در ﺣﺎل اﺣﺘﻀﺎر ،ﺑـﺴﺘﻪ ﺑـﻪ ﺧﻮاﺳـﺖ ﻣـﺮدم و
ﺑﻪ ﻳﺎدﮔﻴﺮي اﻳﻦ زﺑﺎن ﺗـﺸﻮﻳﻖ ﻛﺮدﻧـﺪ و ﺣﺘـﻲ ﻣﻬـﺎﺟﺮان را ﺑـﻪ
ﺟﻮﻻي/آﮔﻮﺳﺖ ،2006ﺷﻤﺎرة ،40ص(31-36
ﻫﺮ ﻛﺲ در ﻫﺮ ﺟﺎي دﻧﻴﺎ اﻣﻜﺎن ﺷﻨﻴﺪن اﺧﺒـﺎر ﺷـﺒﺎﻧﮕﺎﻫﻲ را ﺑـﻪ
داﺳﺘﺎن
9
دﻧﺒﺎل ﭼﻴﺰ ﺑﻬﺘﺮي ﺑﺮاي دﻳﺪن در اﺗﻮﺑﻮس ﺑﺎﻳﺪ ﮔﺸﺖ .ﻣـﻲ ﺷـﻮد
درﻳﭽﻪ ﻫﺎي اﺗﻮﺑﻮس ﺑﺎز اﺳﺖ .اﻣﺎ از ﺗﺮﻣﻴﻨﺎل ﺷﻬﺮ ﺧﻮدﻣـﺎن ﻛـﻪ
ﻣﺜﻞ آن دو ﭘﺴﺮ ﺗﺎﺑﻠﻮ ،ﺗﺎ رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﺷﻴﺮاز ﺧﻴﺮه ﻣﺎﻧﺪ ﺑﻪ دو دﺧﺘـﺮ
ﺑﻴﺮون ﺑﻴﺎﻳﻴﻢ و اﺗﻮﺑﻮس ﻛﻪ ﺑﻴﺎﻓﺘﺪ ﺗﻮي ﺟﺎده ،ﻣﺮدي ﻛﻪ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر
داﻧﺸﺠﻮي ردﻳﻒ ﭼﻬﺎرم .ﺣﺘﻤﺎً ﺑﻴﻦ راه ﭘﺴﺮي ﻛـﻪ ﺷـﻠﻮار ﻗﺮﻣـﺰ
ﺑﺮاي ﺳﻼﻣﺘﻲ راﻧﻨﺪه ﺻﻠﻮات ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﺣﺎﻻ ﻣﻲداﻧﻢ ﻛﻪ ﺳﺒﻴﻞ ﻫﻢ
ﭘﻮﺷﻴﺪه اﺳﺖ .ﺳﺮش را ﺑﻪ ﺻﻨﺪﻟﻲ ﺟﻠﻮ ﺗﻜﻴﻪ ﺧﻮاﻫﺪ داد و ﺧﻮاﻫﺪ
دارد .ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ» :ﺗﺨﻤﻪ ﺳﮓ دﺳﺘﺖ رو ﺑﻴﺎر ﺗﻮ« اﻳﻦ را روﺑﻪ ﻳﻜـﻲ
ﮔﻔﺖ» :درﺧﺪﻣﺖ ﺑﺎﺷﻴﻢ ﺧﺎﻧﻢ ﻫﺎي ﻣﺤﺘﺮم« ﺑﻌﺪ ﻛﻪ ﺳﺮش را ﺑﻠﻨﺪ
از آن ﺷﺶ ﺗﺎ ﺑﭽﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ اﻣﺎ دﺧﺘﺮ ﭼﺎدر ﻣﺮﻳﻤﻲ دﺳﺖﻫـﺎﻳﺶ
ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد رو ﺑﻪ آن ﻳﻜﻲ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ» :ﻋﺠﺐ ﭼﻴـﺰﻳﻦ ﻫـﺎ!« .و ﺑـﻪ
را ﻣﻲﺑﺮد و ﭼﺎدرش را ﺟﻤﻊ ﻣﻲﻛﻨﺪ .راﻧﻨـﺪه ﻣـﻲﮔﻮﻳـﺪ» :ﺧـﻮب!
اﺗﻮﺑﻮس ﻛﻪ ﭘﻴﺮاﻫﻨﻲ ﺑﺪون زﻳﺮﭘـﻮش ﭘﻮﺷـﻴﺪه و ﭘﻴـﺮاﻫﻦ اش از
ﺷﻮﺧﻲ و اﻳﻦ ﺑﺎر ﺑﻠﻨﺪﺗﺮ ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ» :ﭼﻘﺪر ﮔﻔـﺘﻢ ﺑﭽـﻪ ﺑـﺮو درس
ﻣﻲﮔﻔﺘﻲ اﺻﻐﺮ آﻗﺎ« و آﻳﻨﻪ را ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ روي ردﻳﻒ دوم.
ﻋﺮق ﭼﺴﺒﻴﺪه ﺑﻪ ﺑﺪن اﺳـﺘﺨﻮاﻧﻲاش در را ﺑـﻪ ﻫـﻢ ﺧﻮاﻫـﺪ زد.
ﺑﺨﻮن ﺑﻪ ﻧﻮن و ﻧﻮاﻳﻲ ﺑﺮﺳﻲ «.ﻧﻮا را ﻛﻪ ﮔﻔﺖ ﺑﻠﻨﺪ ﻣـﻲﺷـﻮد داد
ﻣﻦ ﻫﻴﭻ وﻗﺖ ﺳﺮ ﺟﺎﻳﻢ ﻧﺨﻮاﻫﻢ ﻧﺸﺴﺖ دﻳﮕﺮ ﺧﻴﻠﻲ دﻳـﺮ ﺷـﺪه
ﺧﻮدش روي ﻳﺨﭽﺎل ﻣـﻲ ﻧـﺸﻴﻨﺪ روي ﺻـﻨﺪﻟﻲ ﺷـﺎﮔﺮد ﺷـﻮﻓﺮ
ﻣﻲزﻧﺪ رو ﺑﻪ دﺧﺘﺮﻫﺎي داﻧﺸﺠﻮ ﻣﻲﮔﻮﻳـﺪ » :آﻗـﺎي راﻧﻨـﺪه ﻳـﻚ
اﺳﺖ دو ﺳﺎﻋﺖ از ﺳﺎﻋﺖ ﻫﻔﺖ ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﻣﻦ ﺗﺎزه ﺗﻮي ﺗﺎﻛـﺴﻲ
اﺻﻐﺮآﻗﺎ ﻧﺸﺴﺘﻪ اﺳﺖ راﻧﻨﺪه او را اﻳﻦ ﻃﻮر ﺻﺪا ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد زﻧﮓ
آﻫﻨــﮓ ﻣــﺸﺖ ﺑــﺬار «.و ﺻــﺪاﻳﺶ را ﺑــﺎز ﺑﻠﻨــﺪﺗﺮ ﻣــﻲﻛﻨــﺪ و
ﺗﻠﻔﻨﻲ دارم ﻣﻲروم ﺗﺮﻣﻴﻨﺎل اﮔﺮ ﻫﻢ ﺳﺎﻋﺖ ﻫﻔﺖ ﺗﺮﻣﻴﻨﺎل ﺑـﻮدم.
ﺻﺪاي راﻧﻨﺪه ﻃﻨﻴﻦ ﺗﺮﻳﺎك دارد ﺣﺮف ﻛﻪ ﻣﻲزﻧﺪ ﻛﻠﻤـﺎت را ﻧـﺮم
دﺳﺖﻫﺎﻳﺶ را ﺗﻮي ﻫﻮا ﭼﺮخ ﺧﻮاﻫـﺪ داد و ﺧﻮاﻫـﺪ
ﺑﺎز ﻫﻢ روي ﺻﻨﺪﻟﻲ ﺷﻤﺎره ﺳﻴﺰده را ﻳﻚ ﺿﺮﺑﺪر آﺑﻲ
روي ﻫﻮا وﻟﻮ ﻣﻲﻛﻨﺪ .ﺑﺎ ﭼﺸﻢﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ روﺑﻪرو ﺧﻴﺮه اﺳﺖ ﻓﻘﻂ
ﮔﻔﺖ» :ﺑﻪ اﻓﺘﺨﺎر ﭘﺮﺳﭙﻮﻟﻴﺴﻲ ﻫـﺎ .ﺑـﺮاي ﺳـﻼﻣﺘﻲ
ﺑﺰرگ زدهاﻧﺪ روي ﻣﻦ ﻳﻚ ﺿﺮﺑﺪر آﺑﻲ ﺑﺰرگ زدهاﻧﺪ و
ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ» :اﺻﻐﺮآﻗﺎ «...و ﺑﺮاي دﻧﺒﺎﻟﻪي ﺣـﺮفاش ﭼﻴـﺰ دﻳﮕـﺮي
آﻗﺎي راﻧﻨﺪه ،ﭘﺮﺳﭙﻮﻟﻴﺲﻫﺎﻳﺶ ﺻـﻠﻮات ﻣـﻊ ال ﻳـﻪ
ﺑﻴﺸﺘﺮ از آن ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺮﺑﻊﻫﺎي دﻳﮕﺮ روي ﺑﻠﻴﻂ ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻢ
ﻳﺎدش ﻧﻤﻲآﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﮕﻮﻳﺪ.
ﻛﻒ ﻣﺮﺗﺐ«.
اﻳﻦ ﺿﺮﺑﺪر اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻫﻤﺎن اوﻟﻲ ﻛﻪ ﺳﻮار ﺗﺎﻛـﺴﻲ
دو ﺻﻨﺪﻟﻲ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ راﻧﻨﺪه ﺧﺎﻟﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد روي اﻳﻦ دو ﺻﻨﺪﻟﻲ
دﺧﺘﺮ ﻛﻨﺎر ﭘﻨﺠﺮه ردﻳﻒ ﭼﻬﺎرم ﺳﺮش را ﺑﺎﻻ ﺧﻮاﻫﺪ
ﺷﺪه ام ﺗﺎ ﺣﺎﻻ ﻛﻪ ﺟﻠﻮ ﺑﺎﺟﻪ ﺗﻌـﺎوﻧﻲ ﭘـﻨﺞ رﺳـﻴﺪهام
دو دﺧﺘﺮ داﻧﺸﺠﻮ در دو راﻫﻲ ارد ﺳﻮار ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ .ﺑﺎ ﭼﺎدرﻫـﺎي
ﻛﺮد .ﺣﺘﻤﺎً اﻳﻦ ﻛﺎر را ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻟﺒﺨﻨﺪ ﻫﻢ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﺰﻧﺪ.
دارد روي دوﺷﻢ ﺳﻨﮕﻴﻨﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ .ﺗـﻮي ﺳـﻲ و ﭘـﻨﺞ
ﻣﺸﻜﻲ و ﻛﻔﺶ اﺳﭙﻮرت .اﻣﺎ ﺻﻨﺪﻟﻲﻫﺎي اﻳﻦ ﻃﺮف را ﺗـﺎ ردﻳـﻒ
ﺷﺒﻴﻪ اﻳﻦ اﺗﻔﺎق وﻗﺘﻲ ﻛـﻪ آنﻫـﺎ ﻛﻨـﺎر در ﺗﺮﻣﻴﻨـﺎل
ﻣﺮﺑﻊ دﻳﮕﺮ آدمﻫﺎ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻧﺸﺴﺖ ،ﻳﺎ ﻧﻪ ﻧﺸﺴﺘﻪاﻧـﺪ و
ﺳﻮم ﻳﻚ ﺧﺎﻧﻮاده ﻛﺎﻣﻞ اﺷﻐﺎل ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ .ﻣﺮد ﺧﺎﻧﻮاده ﻛﻪ ﺑﺎ اﻓﺘﺎدن
ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺗﺎﻛﺴﻲ ﻣﺎﻧﺪهاﻧﺪ و ﻳﻜﻲﺷﺎن ﺟﻠﻮﺗﺮ اﻳﺴﺘﺎده و
ﺑﺮاي ﻣﻦ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺧﻮدم ﻗﺮار ﮔﺬاﺷﺘﻪ ام ﺑﻤﻴﺮم ،اﻳﻦ ﻛـﻪ
اﺗﻮﺑﻮس ﺗﻮي دﻧﺪه ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﻔﺖ» :ﺑﺮاي ﺳﻼﻣﺘﻲ آﻗﺎي راﻧﻨﺪه ﻳﻚ
ﻣﺜﻞ ورد ﻣﻲ ﮔﻮﻳﺪ ﺧﻮاﺑﮕﺎه ارم اﺗﻔﺎق ﺧﻮاﻫﺪ اﻓﺘﺎد .ﻳﺎ
دﻳﺮ ﻛﺮدهام ﻓﺮق زﻳﺎدي ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ روي اﻳﻦ ﺻﻨﺪﻟﻲ ﻫﻢ
ﺻﻠﻮات ﺑﻠﻨﺪ «.ﺑﺎﻳﺪ ﭼﻬﻞ و ﺷﺶ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﻌﻨﻲ ﻫـﺸﺖ ﺳـﺎل
ﺣﺘﻲ اﮔﺮ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ ﺑﺎ ﺧﻂ واﺣﺪ ﺑﺮوﻧﺪ ﻫﻢ ﭼﻨـﺪ
ﻳﻚ ﻧﻔﺮ دﻳﮕﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﻧﺸﺴﺖ .ﻛﻪ ﻣﻦ ﻧﻴﺴﺘﻢ.
ﺑﺰرگ ﺗﺮ از زن اش ﻛﻪ در ردﻳـﻒ دوم ﻧﺸـﺴﺘﻪ اﺳـﺖ .زن ﻛﻨـﺎر
ﺟﻔﺘﻲ ﭼﺸﻢ ﻫﺴﺖ ،ﻫﻤﻴﺸﻪ روﺑﻪ آنﻫﺎ ،و ﺧﻮدﺷـﺎن
دﻟﻢ ﻧﻤﻲآﻳﺪ ﺑﻠﻴﻂ را ﺑﺪهام ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻛﺴﻲ ﻛـﻪ در دﻓﺘـﺮ
دﺳﺖ ﻣﺮد ﻧﻴﺴﺖ .ﻛﻨﺎر ﻣﺮد ﭘﺴﺮش ﻧﺸﺴﺘﻪ ﻛـﻪ ﻣـﻲ ﺧﻮاﻫـﺪ در
اﻳﻦ را ﻣﻲ داﻧﻨﺪ ﺑـﻪ ﺧـﺎﻃﺮ ﻫﻤـﻴﻦ ﺷـﺎﻳﺪ ﺗـﻮي راه
ﺷﺮﻛﺖ ﻧﺸﺴﺘﻪ اﺳﺖ .ﻫﻨﻮز ﺑﻪ اﻳﻦ ﻓﻜﺮ ﻧﻜﺮدهام ﭼـﻪ
ﻛﻨﻜﻮر داﻧﺸﮕﺎه آزاد ﺷﺮﻛﺖ ﻛﻨﺪ ،و ﻛﻨﺎر زن ﻫﻢ دﺧﺘـﺮي ﻧﺸـﺴﺘﻪ
ﭼﻨﺪﺑﺎر روﺳﺮيﺷﺎن را ﺟﻠﻮ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﺸﻴﺪ .و ﻳﺎ داﻣﻦ ﻣﺎﻧﺘﻮ ﺧـﻮد
ﻛﺴﻲ ﻗﺮار ﺑﻮدهاﺳﺖ ﻛﻨﺎر ﻣﻦ ﺑﻨﺸﻴﻨﺪ .ﻣﻲﺧﻮاﻫﻢ ﺑـﻲﺧﻴـﺎل اﻳـﻦ
ﻛﻪ ﭼﺎدر را ﻣﺪل ﻣﺮﻳﻤﻲ ﭘﻮﺷﻴﺪه اﺳﺖ ﻳﻌﻨﻲ آن را ﺑﺎ ﻛﺶ آوﻳﺨﺘﻪ
را ﻣﺮﺗﺐ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﺮد.
ﭼﻨﺪ ﺻﺪ ﺗﻮﻣﺎن ﺑﺸﻮم .اﻣﺎ ﺑﻠﻴﻂ را ﻣﻲدﻫﻢ.
و ﻣﺎﻧﺘﻮ ﻗﺮﻣﺰ رﻧﮓاش ﻛﺎﻣﻼً ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ .اﻣﺎ ﻣﺎدرش ﺑﺎ دﺳـﺖ
دﺧﺘﺮي ﻛﻪ ﻛﻨﺎر ﭘﻨﺠﺮه ﻧﻴﺴﺖ ﺳﻌﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد ﺑﺨﻮاﺑﺪ .او ﻓـﺮدا
»آﻗﺎي ﺧﻮاﺟﻪ ﭘﻮر! ﻣﺴﺎﻓﺮ ﻫﻔﺖ ﺑﻮدي؟ ﺷـﺎﻧﺲ آوردي اﺗﻮﺑـﻮس
ﭼﺎدر ﺧﻮد را ﺗﺎ ﺑﺎﻻي ﺑﻴﻨﻲ ﺑﺎﻻ آورده .ﺑﻪ آنﻫﺎ ﻧﮕﺎه ﻧﺨﻮاﻫﻢ ﻛـﺮد
اﻣﺘﺤﺎن ﻓﻴﺰﻳﻚ ﻣﺎﻳﻌﺎت دارد ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻫﻤﻴﻦ ﻫﺮ ﺑـﺎر ﻛـﻪ ﺷـﺎﮔﺮد
رﻓﺘﻪ ﺗﻪ دره واﻗﻌـﺎً ﺷـﺎﻧﺲ آوردي «.و ﭼﻨـﺪ ﺗـﺎ ﺻـﺪ ﺗﻮﻣـﺎﻧﻲ و
ﻣﻲداﻧﻢ ﺷﺶ ﺑﭽﻪ ﻗﺪ و ﻧﻴﻢﻗﺪ دﻳﮕﺮ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣـﺎل دﺧﺘـﺮ ﻳـﺎ
ﺷﻮﻓﺮ ﻛﻪ ﺑﻴﺶ از روزﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮان
دوﻳﺴﺖ ﺗﻮﻣﺎﻧﻲ را ﻣﭽﺎﻟﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻣﻲﮔﺬارد روي ﭘﻴﺶﺧﻮان.
ﻣﺎدر ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﭘـﺪر و ﻣـﺎدر زن ﻳـﺎ ﺑﻬﺘـﺮ اﺳـﺖ ﺑﮕـﻮﻳﻢ
را ﺳﻴﺮاب ﻛﻨﺪ ﺑﺎ ﭘﺎرچ ﻗﺮﻣﺰ رﻧﮓ ﺧﻮد و ﻻﻳـﻪﻫـﺎي ﺳـﻴﺎه رﻧـﮓ
ﻣﺮدي ﻛﻪ ﻛﻨﺎر ﻣـﻦ اﻳـﺴﺘﺎده اﻧﮕـﺎر ﺑـﻪ ﻋﺰراﻳﻴـﻞ ﺧﻴـﺮه اﺳـﺖ.
ﭘﺪرﺑﺰرگ و ﻣﺎدرﺑﺰرگ ﭼﻨﺪ ﺗﺎ از اﻳﻦ ﺑﭽﻪﻫﺎ دارﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﻦ و ﭘﺴﺮي
ﭼﺮك روي آن از راه ﻣﻲرﺳﺪ ﺣﺎﻟﺶ ﺑﺪ ﻣﻲﺷﻮد ﭼﺸﻢﻫـﺎﻳﺶ را
ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ» :ﻣﻦ ﺟﺎي ﺗﻮ ﺑﻮدم ﻳﻪ ﭼﻴﺰي ﻣـﻲذاﺷـﺘﻢ روش ﺻـﺪﻗﻪ
ﺟﻮاﻧﻲ ﻛﻪ ﺟﻠﻮﺗﺮ از ﻣﻦ دارد ﺑﻪ ﻃﺮف ردﻳـﻒ ﭘـﻨﺠﻢ ﺻـﻨﺪﻟﻲﻫـﺎ
ﻣﻲﺑﻨﺪد و ﺳﻌﻲ ﻣﻲﻛﻨـﺪ ﺑﺨﻮاﺑـﺪ .ﺷـﺎﮔﺮد ﺷـﻮﻓﺮ اﻣـﺎ ﻓﺮاﻣـﻮش
ﻣﻲدادم «.دﻟﻢ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ آن ﺷﺶ ﺗـﺎ ﺑﭽـﻪ ،ﺑـﻪ ﺧـﺎﻃﺮ
ﻣﻲرود ﺧﻴﺮه ﻧﮕﺎه ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ .ﺟﻮري ﻧﮕﺎه ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ اﻧﮕﺎر ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ
ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ ﺑﮕﻮﻳﺪ» :ﺧﺎﻧﻢ ﺗﺸﻨﻪﺗﻮن ﻧﻴﺴﺖ؟«
دﺧﺘﺮ ﺧﺎﻟﻪ ﺳﺮﺑﺎز ﺳﻴﮕﺎري ،ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ آﻫﻨﮓ ﻣﻼ ﻣﺤﻤـﺪ ﺟـﺎن ﻛـﻪ
ﺳﻴﺒﻲ را از درﺧﺖ ﺑﻜﻨﻨﺪ و در ﺑﺮوﻧﺪ .ﭘﺴﺮي ﻛﻪ ﻫﺪف ﻧﮕـﺎه آﻧـﺎن
ﻣﺮد رﻳﺸﻲ ردﻳﻒ ﺷﺸﻢ ﺑﺎ ﭘﺪر ﺷﺼﺖ ﺳﺎﻟﻪاش ﻛﻪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺷـﻴﺮاز
ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ از ﺗﻪ اﺗﻮﺑﻮس ﺑﺸﻨﻮم .ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻋﻠﻲ ﭘﺮوﻳﻦ ،ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ
اﺳﺖ ﻛﻨﺎر دوﺳﺖاش ﻣﻲﻧﺸﻴﻨﺪ آنﻫﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺗﻌﻤﻴﺮﻛﺎر ﺧـﻮدرو
ﺑﺮﺳﻨﺪ ﻣﻲروﻧﺪ ﺑﻴﻤﺎرﺳﺘﺎن دﻛﺘﺮ ﺧﺪادوﺳﺖ و ﭘﻮل ﺗﺎﻛﺴﻲﺷﺎن از
اﺳﺘﺎد ﺟﻮان ﻓﻴﺰﻳﻚ ﻣﺎﻳﻌﺎت ،ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ دﻛﺘﺮ ﺧﺪادوﺳﺖ ﺑﺎ ﻣـﺸﺖ
ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﺮاي دﻳﺪن ﺑﺎزي ﭘﺮﺳﭙﻮﻟﻴﺲ و ﺑﺮق ﺑﻪ ﺷﻴﺮاز ﻣﻲروﻧـﺪ.
ﺗﺮﻣﻴﻨﺎل ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﻫﺰار و دوﻳﺴﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ از وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﭘﺴﺮ ﺑﺮاي
ﺑﺰﻧﻢ ﺗﻮي ﺷﻜﻢ ﮔﻨﺪهاش .اﻣﺎ ﺑﺮاي ﮔﺮﻳﺨﺘﻦ از آن ﻧﮕﺎه ﻣﻮذﻳﺎﻧـﻪ،
ﺣﺘﻲ ﺷﻠﻮار ﭘﺴﺮي ﻛﻪ ﻛﻨﺎر ﭘﻨﺠﺮه ﻧﺸﺴﺘﻪ ﻫﻢ ﻗﺮﻣﺰ اﺳـﺖ .روي
ﺳﻼﻣﺘﻲ راﻧﻨﺪه ﺻﻠﻮات ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ ﺗﺎ ﺧﻮد ﻣﻘﺼﺪ ﺷﺮوع ﻣﻲﻛﻨـﺪ ﺑـﻪ
ﻣﻲروم ﻃﺮف ﺻﻨﺪوق ﺳﺒﺰ رﻧﮕﻲ ﻛﻪ ﻫﻤﺎن ﻛﻨـﺎر ﻛﺎﺷـﺘﻪاﻧـﺪ ﺑـﻪ
ﭼﺎﻧﻪاش ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻧﺘﻲﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ رﻳﺶ دارد و ﻣﻮﻫﺎﻳﺶ داراي ﻧﻈـﻢ
ﭼﺸﻢ ﻏﺮه رﻓﺘﻦ ﺑﻪ دو ﭘﺴﺮ ﻓﻮﺗﺒﺎل دوﺳﺖ اﻟﺒﺘﻪ ﮔﺎﻫﻲ اﻳﻦ ﻧﮕـﺎه
ﺷﻜﻞ دﺳﺖﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ اﻧﮕﺎر دارد ﻓﺤﺶ ﻣﻲدﻫﺪ.
ﺧﺎﺻﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﺸﻮد ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻛـﺮد .اﮔـﺮ ﻛﻤـﻲ ﺳـﺮم را ﺑـﺎﻻ
را ﻣﻲ اﻧﺪازد روي دﺧﺘﺮﻫﺎ ﻛﻪ ﻣﺎﻧﺘﻮﻫﺎي ﺷﺎن ﺗـﺎ روي زاﻧﻮﻫـﺎﻳﺶ
» ﺗﻮ اون ﺻﻨﺪوﻗﻪ ﻧﻨﺪاز ﺧﺮاﺑﻪ ،ﺧﻮدم دﻳـﺪم ﭼﻨـﺪﺗﺎ از اون ﺧـﺪا
ﺑﻴﺎورم و ﺑﻴﺮون ﺷﻴـﺸﻪ ﻫـﺎي ﺧـﺎك ﮔﺮﻓﺘـﻪ اﺗﻮﺑـﻮس را ﺑﺒﻴـﻨﻢ.
رﺳﻴﺪه اﺳﺖ .ﻳﺎ ﮔﺎه ﺑـﻪ دو ﺳـﺮﺑﺎزي ﻛـﻪ ﭘـﻮﺗﻴﻦﻫﺎﻳـﺸﺎن را در
ﺑﻴﺎﻣﺮزﻫﺎ ﻛﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮاي ﻫﻔﺖ ﺷﻴﺮاز ﺑـﻮدن ،ﺗـﻮ ﻫﻤـﻮن ﺻـﻨﺪوﻗﻪ
ﻣﻲ ﻓﻬﻤﻢ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻲﮔﻔﺘﻢ ﺗﺎﺑﻠﻮ .اﻳﻦ ﻟﻐﺖ ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺧﻮاﻫﻢ
آوردﻧﺪ و ﻗﺮار اﺳﺖ ﺗﺎ ﺧـﻮد ﺗﺮﻣﻴﻨـﺎل ﺑﺨﻮاﺑﻨـﺪ ،ﻧﮕـﺎه ﻣـﻲﻛﻨـﺪ.
ﺻﺪﻗﻪ اﻧﺪاﺧﺘﻦ .ﻓﻜﺮ ﻛﻨﻢ ﺧﺮا «...ﻣﺘﺼﺪي ﻓﺮوش ﺷـﺮﻛﺖ ﻃﻨـﻴﻦ
ﮔﻔﺖ .اﻟﺒﺘﻪ ﺟﻮان ﻛﺖ وﺷﻠﻮاري ردﻳﻒ ﺷﺸﻢ ﻛﻪ ﮔﺎه ﺣﻀﻮرش را
ﺣﻮﺻﻠﻪاش ﻛﻪ از ﻫﻤﻪ ﺳﺮ ﺑـﺮود ﺗـﺴﺒﻴﺢ زرد رﻧـﮓاش را ﻣـﺮور
ﺻﺪاﻳﺶ را ﻛﻢ ﻛﻢ ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮ آورد .ﺟﻤﻠﻪاش را ﺗﻤﺎم ﻧﻜـﺮد .ﺣﺘـﻲ
ﺑﺎ ﺳﺮﻓﻪاي ﺑﺮﻳﺪه اﻋﻼم ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﭘﺸﺖﺑﻨـﺪ آن ﻳﻘـﻪ ﺧـﻮدش را
ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻳﻚ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﮕﺬرد و ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺣﻮﺻﻠﻪاش ﺳﺮ ﺑﺮود ﺑﻲﻫـﻮا
ﺧﻮدش ﻫﻢ ﻧﺨﻨﺪﻳﺪ.
ﻣﻲﮔﻴﺮد ﻣﺮﺗﺐ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺷﺎﻳﺪ ﻟﻐﺖ ﺳﻮﺳﻮل را درﺑﺎره آنﻫﺎ ﺑﻪﻛـﺎر
آن را دور اﻧﮕﺸﺖ اﺷﺎرهاش ﺧﻮاﻫﺪ ﭼﺮﺧﺎﻧﺪ .دﻟـﺶ ﻣـﻲﺧﻮاﻫـﺪ
ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺟﻚ ﺗﻜﺮاري او ﻳﺎ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺷـﻜﻞ ﻣﺰﺧـﺮف
ﺑﺒﺮد و ﺑﻐﻞ دﺳﺘﻲاش ﻛﻪ دارد روزﻧﺎﻣﻪ اﻳﺮان ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ و ﻋﻼرﻏـﻢ
ﺳﻴﮕﺎري روﺷﻦ ﻛﻨﺪ .ﺣﺘﻲ ﭼﻨﺪﺑﺎر ﻛﺒﺮﻳﺖ را در ﺟﻴـﺐ ﺷـﻠﻮارش
ﺻﻨﺪوق ﺑﻮد ﻛﻪ ﻳﻚ ﻟﺤﻈﻪ اﻳﺴﺘﺎدم ﻣﻦ ﻗـﺮار ﺑـﻮد ﺑـﺮوم ﺷـﻴﺮاز
ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺷﺎﮔﺮد ﺷﻮﻓﺮ ﺳﺎﻣﺴﻮﻧﺖ ﺧﺎﻛﺴﺘﺮي رﻧﮓاش را ﮔﺬاﺷﺘﻪ
ﻟﻤﺲ ﻣﻲﻛﻨﺪ .اﻣﺎ ﺑﻪ ﺟﺎي او ﻳﻜﻲ از ﺳﺮﺑﺎزﻫﺎ ﭘﻮﺗﻴﻦاش را ﺗﺎ ﻧﻴﻤﻪ
ﭘﻴﺶ دوﺳﺘﻢ در ﺧﻮاﺑﮕـﺎه ﻣﻔـﺘﺢ و ﺧـﻮدم را از ﻃﺒﻘـﻪ ﺳـﻴﺰدﻫﻢ
اﺳﺖ داﺧﻞ ﺗﻮري ﺑﺎﻻي ﺳﺮش .ﺗﻴﻔﻮﺳﻲ را ﭘﻴﺶ ﻧﻬﺎد ﻣـﻲ ﻛﻨـﺪ.
ﻣﻲﭘﻮﺷﺪ و ﻟﺦﻟﺦ ﻛﻨـﺎن از ﻛﻨـﺎر دﺧﺘﺮﻫـﺎي داﻧـﺸﺠﻮ ،ﭘﻴﺮﻣـﺮد و
ﺑﻴﺎﻧﺪازم ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﺎ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﻳﻦ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن روي ﺑﻠﻨﺪي ﻗﺮار
وﻗﺘﻲ ﻛﻪ او در دو ﺳﺎﻋﺖ اول راه روزﻧﺎﻣـﻪ را ﺟﻠـﻮي ﺻـﻮرتاش
ﭘﻴﺮزن ،دﺧﺘﺮ و ﻣﺎدر ﻣﻲﮔﺬرد .ﻛﻨﺎر در اﺗﻮﺑﻮس ،ﻛﻨﺎر ﺷﺎﮔﺮد ﺷﻮﻓﺮ
دارد ﻣﻲﺷﻮد ﺣﺪود ﺷﺼﺖ ﻫﻔﺘﺎد ﻣﺘﺮ ،ﮔﻴﺮ ﻛﺮدهام ﻛﻪ اﻳﻦ ﺻـﺪﻗﻪ
ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ .ﻧﻤﻲ داﻧﻢ ﺑﺎﻳﺪ از ﻛﺠﺎ ﺑﻔﻬﻤﻢ ﻋﻴﻨﻚ زده ﺗﺎ از ﭘـﺸﺖ
ﻣﻲاﻳﺴﺘﺪ و ﺳﻴﮕﺎر ﺑﻬﻤﻦ را از ﺟﻴﺒﺶ در ﻣﻲآورد .ﺑﻪ اﺻﻐﺮ آﻗـﺎ و
را ﺑﺮاي ﭼﻪ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺑﺪﻫﻢ.
آن ﻋﻴﻨﻚ ﺧﺎﻛﺴﺘﺮي رﻧﮓ در ﭼﺸﻢﻫـﺎي ﺳـﻴﺎهاش اﻳـﻦ واژه را
راﻧﻨﺪه ﻫﻤﺎن ﻳﻚ ﻧﺦ را ﺗﻌﺎرف ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﻌﺪ ﺧﻮدش آن را ﺗـﺎ ﺗـﻪ
ﺑﺮﻣﻲﮔﺮدم ﺑﻪ ﻃﺮف ﻛﻴﻮﺳﻚ ﺷﺮﻛﺖ .ﻟﺒﺨﻨﺪ ﻫﻢ ﻣﻲزﻧﻢ .اﺣﺴﺎس
ﺑﺒﻴﻨﻢ .ﭼﻮن ﻣﻲداﻧﻢ او روزﻧﺎﻣﻪ را ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻧﺨﻮاﻫﺪ آورد .ﺗﻴﺘﺮ ﺑـﺰرگ
ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺸﻴﺪ ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻓﻜﺮ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ اﻣﺸﺐ آﻳﺎ ﻣﺠﺒـﻮر اﺳـﺖ
ﻛﺮدم ﺑﺎﻳﺪ ﻟﺒﺨﻨﺪ ﺑﺰﻧﻢ .ﭘﻮلﻫـﺎ را ﺗـﻮي ﻣـﺸﺘﻢ ﻣﭽﺎﻟـﻪ ﻛـﺮدهام
روزﻧﺎﻣﻪ را ﻣﻲﺧﻮاﻧﻢ».ﭘﻴﺎم ﺗﺴﻠﻴﺖ ﻣﻘﺎم «...ﺑﻘﻴﻪاش ﭘﻴﺪا ﻧﻴـﺴﺖ.
ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﻲ ﺑﺪﻫﺪ ﻳﺎ ﻧﻪ .ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﭘﻨﺠﺮه ﻫﻤﻴﺸﻪ روﺷﻨﻲ ﻛﻪ از ﭘـﺴﺖ
ﻣﻲﮔﺬارم روي ﭘﻴﺶﺧﻮان.
ﺷﺎﻳﺪ دﻟﻴﻞ اﻳﻦ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻫﻤﻪ اﻳﺴﺘﺎده ﺑﻪ روزﻧﺎﻣﻪ ﻣﺮد ﺧﻴﺮه ﺧﻮاﻫﻢ
ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﻲ ﺑﺮﺟﻚ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺒﻴﻨﺪ ﻓﻜﺮ ﻛﻨﺪ .ﺑﻪ ﭼﻴﺰﻫـﺎﻳﻲ ﻛـﻪ آﻧﺠـﺎ
» :-ﺑﻠﻴﻂ ﻗﺒﻠﻲ رو ﻛﻨﺴﻞ ﻧﻜﻦ .ﻓﻜﺮ ﻛﻦ ﻣﻨﻢ ﻣﺮدم ﻣﺜﻞ ﺑﻘﻴﻪ«
ﻣﺎﻧﺪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻤﻲﺧﻮاﻫﻢ ﺑﻪ دو ردﻳـﻒ آﺧـﺮ ﻧﮕـﺎه ﻛـﻨﻢ .ده
اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﺪ ﺑﻪ ﺑﻮي ﻏﺬا ﻛﻪ ﻧﻴﻤﻪ ﺷﺐ ﻣـﻲﭘﻴﭽـﺪ .ﻳـﺎ ﺗـﺼﻤﻴﻢ
ﺑﻲ آن ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﮕﺎه ﻣﺘﻌﺠﺐ ﻣﺮد ﺑﻪ ﭘﻴﺮاﻫﻦ ﺳﻮرﻣﻪاياش ﺑﻪ رﻳﺴﻪ
دوازده ﻧﻔﺮي اﻓﻐﺎﻧﻲ ،ﻣﺜـﻞ ﻫﻤﻴـﺸﻪ از روي اﻳـﻦ ﻗـﺴﻤﺖ ﻋﺒـﻮر
ﺑﮕﻴﺮد ﻫﻤﻴﻦ ﻓﺮدا ﻣﺮﺧﺼﻲ ﺷﻬﺮي ﺑﮕﻴﺮد و ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ زﻧﮓ ﺑﺰﻧﺪ ﻛﻪ
ﭼﺮاغ ﻫﺎي ﺑﺎﻻي ﺳﺮش ﺑﻪ ﺻﻨﺪﻟﻲﻫﺎي ﭼﺮك ﮔﺮﻓﺘﻪ ﭘﺸﺖ ﺳﺮم.
ﺧﻮاﻫﻢ ﻛﺮد .ﺑﻪ ﭘﻴﺮاﻫﻦ ﮔـﺸﺎد ﻣـﺮد و دﺳـﺘﺎر دور ﺳـﺮش ﻧﮕـﺎه
رﺳﻴﺪه اﺳﺖ .ﺷﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺎﻟﻪ اش ﻫﻢ زﻧﮓ ﺑﺰﻧﺪ .ﺳـﻴﮕﺎر ﻛـﻪ
ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻠﻮي ﻟﻄﻔﺎً ﺳﻴﮕﺎر ﻧﻜﺸﻴﺪ ﺑﻪ ﭼﺮك ﻛﺎﺷـﻲ ﭘـﻴﺶﺧـﻮان ﺑـﻪ
ﻧﻤﻲﻛﻨﻢ .ﺣﺘﻲ ﺑﻪ زن اﻓﻐﺎن ﻛﻪ ﻣﺎﻧﺘﻮ ﭘﻮﺷﻴﺪه اﺳﺖ و ﻟﺐﻫﺎﻳﺶ را
ﺗﻤﺎم ﺑﺸﻮد ﺳﺮﺑﺎز ﻣﺴﻴﺮ رﻓﺘـﻪ را ﺑـﺮ ﺧﻮاﻫـﺪ ﮔـﺸﺖ .ﭘـﺴﺮﻫﺎي
ﺧﻄﻮط ﻛﻒ دﺳﺘﻢ ﻛﻪ دارم ﻧﮕﺎﻫﺶ ﻣﻲﻛﻨﻢ ،اﻫﻤﻴﺖ ﺑﺪﻫﻢ ﺳـﺮﻳﻊ
ﻗﺮﻣﺰ ﻛﺮده اﺳﺖ .ﺑﻪ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﻛﻪ ﻧﻤﻲﺷﻮد ﺗﺸﺨﻴﺺ داد ﻛﺪامﺷﺎن
ﻓﻮﺗﺒﺎل دوﺳﺖ ﺑﻪ او ﻧﮕﺎه ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و دوﺑـﺎره ﺑـﺮ ﻣـﻲﮔﺮدﻧـﺪ ﺳـﺮ
ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ» :ﺳﺮوﻳﺲ ﺑﻌﺪي ﺷﻴﺮاز ﻛﻴﻪ؟«
ﺑﺰرگﺗﺮ از دﻳﮕﺮيﺳﺖ و ﺣﺘﻲ ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺷﻤﺮد ﻛﻪ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮﻧﺪ .اﻣﺎ
ﺳﺮﮔﺮﻣﻲ ﺧﻮدﺷﺎن .ﻣﺎﻧﺘﻮ دﺧﺘﺮﻫﺎ ﻫـﻢرﻧـﮓ ﻟﺒـﺎسﻫـﺎي ﺧـﺎﻛﻲ
» :-ﺳﺎﻋﺖ ده و ﻧﻴﻢ آﺧﺮﻳﺸﻪ داره راه ﻣﻲاﻓﺘﻪ«
در ﺗﻤﺎم راه ﺻﺪا و ﻳﺎ ﺑﻮﻳﻲ از ﺗﻪ اﺗﻮﺑﻮس ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ ﺻﺪاي ﺑﻤﺐ
ﺳﺮﺑﺎزﻫﺎﺳﺖ .اﻣﺎ روﺳﺮيﻫﺎي رﻧﮕﻲ آنﻫﺎ ،ﻧﻤﻲداﻧﻢ روﺳﺮيﻫﺎي
» :-ﻳﻪ ﺑﻠﻴﻂ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻋﻠﻲ ﺣﺴﻨﻲ ﺑﺪه اﮔﻪ ﺟـﺎ داره ردﻳـﻒ ﭼﻬـﺎرم
و ﺑﻮي ﺑﺎروت ﻧﻴﺴﺖ اﻣﺎ ﻫﻤﻴﻦﻫﺎ را ﺑﻪ ذﻫﻦ ﻣﻲآورد ﺑﻪ اﺿﺎﻓﻪ آﺟﺮ
رﻧﮕﻲ آنﻫـﺎ ﻣـﻦ را ﺑﺎﻳـﺪ ﺑـﻪ ﻳـﺎد ﭼـﻪ ﭼﻴـﺰي ﺑﻴﺎﻧـﺪازد .رﻧـﮓ
ﺑﺪه ﺳﻤﺖ ﺷﺎﮔﺮد ،ﻛﻨﺎر ﭘﻨﺠﺮه«
و ﺳﻴﻤﺎن و ﻳﺎ ﭼﻴﺰﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ دﻟﺖ ﻧﻤﻲﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻪ آن ﻓﻜﺮ ﻛﻨﻲ.
روﺳﺮيﻫﺎي آنﻫﺎ ﺑﺎ ﺑﻮي ﭘﻮﺗﻴﻦ ﺳﺮﺑﺎزﻫﺎ ﻗﺎﻃﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ .ﺗﻤﺎم
در ﺧﻄﻮط ﻛﻒ دﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﻮاﺟﻪ ﭘﻮر ﺳﻮار ﻫﻢ ﻛﻪ ﺑﺸﻮم دﻳﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ .در را ﻣﻦ ﻧﻤﻲﺑﻨـﺪم .ﺷـﺎﮔﺮد
آﺑﺎن . 1383ﮔﺮاش
ﺷﻌﺮ ﺑﻮﻣﻲ
آي… ﺑﺎران
ﻏﺰل
اﺳﺘﺎد اﺳﺪاﷲ ﻧﻮروزي
10
داﻳﺮه ﺑﭽﺮخ ﺑﺘﻮل ﻧﺎدرﭘﻮر
ﺧﻠﻴﻞ روﺋﻴﻨﺎ -ﻻر دﻧﻴﺎ ﺗﻒ ﺳﺮ ﺑﺎﻻ اﻋﺘﻴﺎد
ﻳﻚ ﻟﺤﻈﻪ ﻏﻔﻠﺖ ﮔﻠﺴﺘﺎن را ﺑﺎد ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺮد
ﺑﻪ ﻫﻮاي دﻳﺪار – دﻳﺪن ﻳﺎر و دﻳﺎر – آﻣﺪم ﺑﺎز ﺑﻪ ﻻر ﻫﻤﭽﻨﺎن داﻣﻨﮕﻴﺮ…
ﺧﺎك ﺟﺎدوﮔﺮ ﭘﻴﺮ
آﻧﭽﻪ از ﺧﺎﻃﺮه ﻫﺎ ﺑﺮ ﺟﺎ ﺑﻮد :
ﻋﻄﺶ ﺻﺤﺮا ﺑﻮد !
ﺑﺎران ﻟﺒﺎن ﻏﻨﭽﻪ ر ا از ﻳﺎد ﺧﻮا ﻫﺪ ﺑﺮد ﻳﻚ ﻟﺤﻈﻪ ﻏﻔﻠﺖ ﺑﺪ ﺑﻪ ﺟﺎي ﺧﻮب ﻣﻲ آﻳﺪ ﺑﺮ ﮔﺮده روز ﺗﻔﺎﻫﻢ
ﭼﻮب ﻣﻲ آﻳﺪ
ﺣﻴﺮت از ﺧﺪا ﺳﻜﺘﻪ ،ﻣﺮگ! ﻣﺮده اﺳﺖ ﻣﺮد روي او ﭼﻪ زرد روﺣﺶ اﻣﺎ ﺳﺮد
ﺗﺸﻨﮕﻲ وﻳﮋﮔﻲ ﻣﺸﺘﺮك اﻳﻦ ﺳﺎ ﻣﺎن
ﻳﻚ ﻟﺤﻈﻪ ﻏﻔﻠﺖ ﻧﺒﺾ ﻣﺎ دﻳﮕﺮ ﻧﺨﻮاﻫﺪ زد
داﻳﺮه ﺑﭽﺮخ
ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ؛ دﺷﺖ و ﺑﻴﺎﺑﺎن و ﺧﻴﺎﺑﺎن ﻫﺎ ﻣﺎن !
دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻗﻠﺐ ﺗﺸﻨﻪ ﻣﺎن ﺧﻮن ﺳﺮ ﻧﺨﻮاﻫﺪ زد
ﺣﺎﺷﻴﻪ
دﺷﻤﻦ ﺑﻬﺎر ﺷﺎﺧﻪ را ﻧﺎﺑﻮد ﻣﻲ ﺧﻮاﻫﺪ
ﻣﻨﻢ
او آﺳﻤﺎن ﻫﻤﺪﻟﻲ ﭘﺮ دود ﻣﻲ ﺧﻮاﻫﺪ
راوي ﺻﺤﻨﻪﻫﺎي درد
ﺟﮕﺮ ﻛﻮﭼﻪ ﻫﻨﻮز ﺗﻔﺘﻪ و ﻃﺎ ﻗﺖ ﺳﻮز
ﺟﺪي ﺗﺮﻳﻦ آﺳﻴﺐ اﻳﺠﺎد ﺷﻜﺎف اﺳﺖ
آﻓﺘﺎﺑﺶ آﻓﺖ ؛ﺗﻴﺰ ﺗﺮ روز ﺑﻪ روز ! ﭼﻬﺮه ﻫﺎ ﺳﻮﺧﺘﻪ ،ﻟﺐ دوﺧﺘﻪ ،درﻫﻢ ا ﻣﺎ
اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺑﻴﻦ ﻣﻦ و ﺗﻮ اﺧﺘﻼف اﺳﺖ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﻣﺬﻫﺐ دو وﻟﻲ ﻣﻜﺘﺐ ﻳﻜﻲ ﻫﺴﺖ ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ و دﻳﻦ و ﻛﺘﺎب و رب ﻳﻜﻲ ﻫﺴﺖ
ﺧﻮد ﻣﺎﻧﻲ ،ﻣﺤﺮم .
دﺳﺖ ﻣﻦ و ﺗﻮ
ﻣﺮد ﻣﺎﻧﻲ ﺧﺎﻛﻲ
ارﺗﺒﺎﻃﻲ ﮔﺮم دارﻧﺪ
از دﺳﺖ ﻧﺎﻣﺤﺮم ﺣﻴﺎ
و ﺷﺮم دارﻧﺪ
داﻳﺮه ﺑﭽﺮخ ﺳﺎﻳﻪ ﺳﻜﻮت ﻣﺎت و ﻏﻢزده ﺿﺠﻪﻫﺎي ﻋﻤﻪﻫﺎ و ﻣﺎدرش، ﺧﻮاﻫﺮش ﻛﻪ ﻗﻨﺒﺮك زده ﻛﺎش ﻣﺜﻞ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺑﻲﺧﻴﺎل و ﺑﻲﺧﺒﺮ.
ﺑﺎ دﻟﻲ اﻓﻼﻛﻲ !
دﺳﺖ ﻣﻦ و ﺗﻮ ﭘﻞ ﺑﻪ روي دﻳﻦ ﺑﻨﺎ ﻛﺮد
ﻛﺎش ﺧﻮاب ﺑﻮد
ﺧﻮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻪ ﻗﻨﺎﻋﺖ ،ﺑﻪ ﻧﺠﺎﺑﺖ ،اﻣﻴﺪ
روز ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻃﻮل و ﻋﺮض دﻳﻦ ﺷﻨﺎ ﻛﺮد
داﻳﺮه ﺑﭽﺮخ
ﻣﻬﺮﺑﺎن ﻫﻤﻪ – ﺣﺘﻲ – ﻧﮕﺮان ﺧﻮرﺷﻴﺪ !
ﺧﻮب اﺳﺖ ﻣﺴﺘﺤﻜﻢ ﺑﻤﺎﻧﺪ دوﺳﺘﻲ ﻣﺎن
ﻫﻤﺴﺮش
آﺑﺮوداران در ﺑﻲ آﺑﻲ
آواز
آﺷﻨﺎﻳﺎن ﺷﺐ ﻣﻬﺘﺎﺑﻲ !
ﺑﺮ رﻳﺸﻪ ﻣﺎن ﺟﺎري اﺳﺖ درﻳﺎي ﺑﺰرﮔﻲ
ﻣﺜﻞ ﺑﺮﻛﻪ ﺧﻮﺷﺪل
ﻣﺎ
ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﻲ ﺑﺨﻮاﻧﺪ دوﺳﺘﻲ ﻣﺎن از
زﻧﺪه اﻳﻢ
ﻧﺎم زﻳﺒﺎي ﺑﺰرﮔﻲ
ﻧﺎم ﻣﺤﻤﺪ روي ﻟﺐ ﭼﻴﺰ ﻛﻤﻲ ﻧﻴﺴﺖ
ﮔﺮ ﭼﻪ ﺧﺸﻜﻴﺪه،ﺳﺘﻤﺪﻳﺪه ،
اﻧﮕﺎر ﻳﻚ ﺟﺴﺪ در ﭘﻨﺎه دﺧﺘﺮش ﮔﺮﻳﻪﻫﺎي ﺑﻲﻧﻔﺲ ﻣﺒﻬﻢ اﺳﺖ و ﺑﺲ! داﻳﺮه ﺑﭽﺮخ
ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﺮ ﮔﻞ !
ﺑﺮ زﺧﻢ ﻟﺒﻬﺎﻣﺎن ﺑﻪ ﺟﺰ او ﻣﺮﻫﻤﻲ ﻧﻴﺴﺖ
آي … ﺑﺎران ،ﺑﺎران !
وﻋﺪهﻫﺎي ﺧﻮب
از ﻟﻄﻒ او ﺣﺎل ﺗﻤﺎم ﺷﻬﺮ ﺧﻮب اﺳﺖ
رﻓﺖ او وﻟﻲ
اﻟﺤﻤﺪﷲ اﻧﺴﺠﺎم ﺷﻬﺮ
ﭼﺸﻢ در راه ﺗﻮ اﻧﺪ :
از اﻧﺴﺠﺎم آﻫﻮان ﻣﺎﻳﻮس ﮔﺮگ اﺳﺖ
روزﻫﺎي ﮔﻞ ﮔﻠﻲ
ﺗﺸﻨﻪ ﻛﺎﻣﺎن ؛ ﻳﺎران .
ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺑﻲ ﺷﺮم و ﺣﻴﺎ و ﻟﻮس ﮔﺮگ اﺳﺖ
ﺣﺠﻢ ﺑﺴﺘﻪ اﺗﺎق
در دل دوزﺧﻲ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن
ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻮاﻇﺐ ﺑﻮد ﻏﻔﻠﺖ ﺧﺸﻢ دارد
ﺧﺴﺘﻪ از ﺗﭙﺶ
ﺗﻔﺮﻗﻪ
ﺧﻮب اﺳﺖ
او ﻣﻄﻤﺌﻨﺎ ﭼﺸﻢ دارد
ﺗﻮ ﺑﻤﺎن ﺑﺎ ﻣﺎ ،ﺑﺎ ﻣﺎ ﺗﻮ ﺑﻤﺎن
ﺑﺮ
ﻣﺮو از ﻻرﺳﺘﺎن !
ﻣﺎﻫﻲ ﻛﻮﭼﻚ
ﺳﻦ و ﺳﺎلﺷﺎن ﻛﻤﻨﺪ
ﭘﻠﻚ ﻛﺎﺑﻮس ﻫﺠﻮم ﭼﻬﺮهﻫﺎي زﺷﺖ روي ﺷﻌﺮ ﻣﻦ ﻧﻮﺷﺖ:
ﺷﻌﺮي از ﺣﺒﻴﺒﻪ ﺑﺨﺸﻲ
ﻣﻴﻼد
ﺣﻮض را وﺳﻂ اﺗﺎق ﺣﺒﺲ ﻛﺮدهام ﻣﮋﮔﺎن دﺳﺘﻮري -ﻻر
دوﺳﺖ دارم
داﻳﺮه ﺑﭽﺮخ. داﻳﺮه ﺑﭽﺮخ...
86/2/31
ﻣﺜﻨﻮي درﻳﺎ
ﺷﺐ ﺑﻮد و آﺳﻤﺎن ﺑﻪ زﻣﻴﻦ ﺑﺨﺸﻴﺪ
ﻧﮕﺎﻫﻢ ﻫﻲ زل ﺑﺰﻧﺪ ﺑﻪ ﭼﺸﻢﻫﺎﻳﺶ
زﻳﺒﺎﺗﺮﻳﻦ ﺷﻜﻮﻓﻪي ﺑﺎغاش را
و او ﺑﭽﺮﺧﺪ
ﺑﺮ ﺧﺎك ،ﻳﻚ ﺳﺘﺎره ﻓﺮود آﻣﺪ
ﺷﺎﻳﺪ ﻫﻢ ﻣﻦ
درﻳﺎﻓﺖ اﻳﻦ زﻣﺎﻧﻪ ﭼﺮاغاش را
ﺗﻮ
ﻛﺠﺎﺳﺖ ﺷﻮﺧﻲ درﻳﺎ ،ﻛﺠﺎﺳﺖ ﺧﻠﻮت و ﻣﻮج
ﭼﺸﻢﻫﺎﻳﺖ را ﺑﺎز ﻛﻦ
ﻛﺠﺎﺳﺖ ﺳﺎﺣﻞ دل ﺷﺴﺘﻪ از ﻃﺮاوت ﻣﻮج
ﻧﻪ ﺑﺎ ﻟﻨﺰﻫﺎي آﺑﻲ
ﻛﺠﺎﺳﺖ ﻣﻬﺮ ﺧﻮش ﻣﺎدراﻧﻪي درﻳﺎ
ﺷﺐ ﺑﻮد و ﺧﻮاب ﻏﻔﻠﺖ و ﺑﻴﺪردي ﻣﻬﻠﻚﺗﺮﻳﻦ ﻣﺮﻳﻀﻲ دلﻫﺎ ﺑﻮد ﻣﻲآﻣﺪ از ﺗﺒﺎر ﺳﺤﺮ ﻃﻔﻠﻲ
ﺑﻨﻔﺶ
ﻳﻌﻘﻮب ﻓﻴﺮوزي -ﮔﺮاش
ﻗﺮﻣﺰ
ﺻﻮرﺗﻲ
ﻛﺠﺎﺳﺖ آن ﻛﻪ ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﺗﺮاﻧﻪي درﻳﺎ
و ﺻﻮرﺗﻲ ﺑﻲ ﻟﺐ
ﻛﺠﺎﺳﺖ ﻣﻮج ﺑﻠﻨﺪي ﻛﻪ آﺳﻤﺎن ﺑﻮﺳﺪ
اﻧﮕﺎر ﻫﺮﭼﻪ روي زﻣﻴﻦ ﺧﻨﺪﻳﺪ
ﭘﻨﻜﻪ ﻣﻲﭼﺮﺧﺪ
ﻛﻪ ﺑﺎل ﻣﺮﻏﻚ درﻳﺎ ﭼﻪ ﺑﻲاﻣﺎن ﺑﻮﺳﺪ
وﻗﺘﻲ ﻧﺨﺴﺖ ﮔﺮﻳﻪ ﺧﻮد ﺳﺮ داد
ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ
ﻛﺠﺎﺳﺖ زورق آرام ﺧﻔﺘﻪ ﺑﺮ درﻳﺎ
ﺑﺎ ﺧﻨﺪهﻫﺎي ﺳﺎدهي ﺧﻮد اﻧﮕﺎر
ﺣﺘﻲ ﻣﺎﻫﻲﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ
ﻛﻪ ﺗﻜﻪﻫﺎي ﺗﻦ او ﺷﻜﻔﺘﻪ ﺑﺮ درﻳﺎ
زﻳﺒﺎﺗﺮﻳﻦ ﻫﺪﻳﻪ ﺑﻪ ﻣﺎدر داد
****
ﻧﺸﺴﺘﻪ ﻣﺮﻏﻚ درﻳﺎ ﺑﻪ ﮔﻮﺷﻪاي ﺧﺎﻣﻮش
ﻛﻮﭼﻮﻟﻮي ﻣﻦ ﺑﺮﮔﺮد
و ﻣﺮگ ﻫﺴﺘﻲ او را ﮔﺮﻓﺘﻪ در آﻏﻮش
اﻳﻨﺠﺎ
ﻛﺠﺎﺳﺖ آن ﻛﻪ ﺑﺸﻮﻳﺪ ﻏﻢ از دل درﻳﺎ
آﺳﻤﺎﻧﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﮕﻮﻳﻢ
ﻛﻪ ﺷﺎﻋﺮاﻧﻪ ﻧﺸﻴﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﺎﺣﻞ درﻳﺎ
ﻃﻔﻠﻲ ﻛﻪ ﻣﺮد ﺻﺤﻨﻪي ﻓﺮدا ﺑﻮد
ﻋﻄﺮ وﺟﻮد ﻛﻮدك زﻳﺒﺎرو در ﻛﻮﭼﻪﻫﺎي ﻏﻤﺰده ﻣﻲﭘﻴﭽﻴﺪ اﻧﺴﺎن راﺳﺘﻴﻦ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪ ﻣﺮدي ﻛﻪ درد ﺟﺎﻣﻌﻪ را ﻣﻲدﻳﺪ
ﭼﻘﺪر دوﺳﺘﺖ دارم
ﺷﻌﺮ ﺑﻮﻣﻲ
ﭘﻨﺞ ﺷﻌﺮ ﻣﺼﻄﻔﻲ ﻛﺎرﮔﺮ اﻣــﺮوزه ﺳــﺮودن دوﺑﻴﺘــﻲ و رﺑــﺎﻋﻲ ﺑــﺎ ﮔﻮﻳﺶ ﻣﺤﻠﻲ ،ﻧﻮﻋﻲ اﺑﺮاز ﻋﻼﻗﻪ اﺳـﺖ ﻛﻪ در ﺗﺤﻮﻻت روزﻣـﺮه ﻛﻤﺘـﺮﻳﻦ اداي دﻳﻦ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد .ﭼﺎﺷﻨﻲﻫﺎي ﻃﻨﺰ ﻣﻮﺟﻮد در ﺷﻌﺮﻫﺎي زﻳﺮ از ﻏﺮﺑﺘـﻲ ﻧﺎﺷﻲ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ آرام آرام ﻓﻀﺎي زﺑﺎن ﺑﻮﻣﻲﻣﺎ را ﻓﺮا ﻣﻲﮔﻴﺮد
ﮔـُﻞ و ﺧﺎر
11
rad bi dale khassa khassa ez khakessoo ez dasse ghoreb o sakhtene tavessoo choo le peshe sawze ini aroom vabe tek saya fasile bi pesh awwassessoo
ﮔﻨﺠﺸﻚ ﺧﺴﺘﻪ ،ﻏﻤﮕﻴﻦ از ﻗﺒﺮﺳﺘﺎن رد ﺷﺪ از دﺳﺖ ﻏﺮوب و ﺳﺨﺘﻲ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن رﻓﺖ ﺗﺎ روي ﺑﺮگ ﺳﺒﺰ ﺑﻨﺸﻴﻨﺪ و آرام ﮔﻴﺮد وﻟﻲ ﻧﺨﻞ ﺑﻲﺑﺮگ در ﺳﺎﻳﻪ اﻓﺘﺎده ﺑﻮد
ﺑﺶ ﺻﺤﺮو ﻣﺠﺎ ﺳﻮز و ﺑﻬﺎرن ﺧﺪا ﺷُﻜﺮُش اﺳﺎل ﺳﺎل ﺧَﺸﻲ ﺑﻲ ﺑﺶ دوﻣﺎن ﭘﺮ از ﺧﺌﺮُ اَﻛﺎرِن avä abri barušam afta baren bašo sarow majä sawzo baären xoda šokroš esäl säle xaši bi bašo dumän por ez xəro akären
ﻧَﺼﻴﺐ
ﺗﻪ ﻧﺎرِ ﺗﻒ ﺗَﺸﺶ ﺟﻮنِ ﺧُﻢ و ﺧُﺖ ﻛﻪ ﺑﺪﺟﻮري ﺧَﺸﺶ ﺟﻮنِ ﺧُﻢ و ﺧُﺖ
اُﺗْﮕـُﺖ ﭼِﻪ ﺗَﻮاﺑﺰاﻳﻲ؟ اُﻣﮕـُﺖ ﻫﻴﭽﻲ
ﮔـُﻠُﻢ ﺧﺎر اُﺷﻜﻪ ﻳﺎ ﺧﺎرم ﮔـُﻞْ اُﺷﻜﻪ؟
ﺑﺎزي ودﻟُﻢ ﻣﻜُﻮ ﻛﻪ دﻟﺘَﻨﮕـُﺖ اَﺑﻢ
ﭼﻦِ اﺳﻚ ﺑﺸﺶ ﺟﻮنِ ﺧُﻢ و ﺧُﺖ ten nare tef tashesh joone khom o khot ke badjoori khashesh joone khom o khot golom khar oshke ya kharom gol oshke chone eske bashesh joone khom o khot
اﻧْﺸﺎﷲ ﺑِﺒِﻪ ﻧَﺼﻴﺒﺖ اَﺷْﻜَﻢ ﭘﻴﭽﻲ bormak mabi ke otke delom khichkhichi otgot che tavabozai? omgot hichi bazi va delom mako ke deltangot abam enshalla bebe nasibot ashkampichi
ﭼﺸﻤﻚ ﻣﻴﻨﺪاز ﻛﻪ دﻟﻢ را ﺧﻂ ﺧﻄﻲ ﻛﺮدي ﮔﻔﺘﻲ ﺗﻮ را ﭼﻪ ﻣﻲﺷﻮد؟ ﮔﻔﺘﻢ ﻫﻴﭽﻲ ﺑﺎ دﻟﻢ ﺑﺎزي ﻧﻜﻦ ﻛﻪ دﻟﺘﻨﮕﺖ ﻣﻲﺷﻮم اﻧﺸﺎﷲ دلﭘﻴﭽﻪ ﻧﺼﻴﺒﺖ ﺷﻮد!
ﺑﺠﻨْﺲ
ﺧَﺸﻦ ازوﺧﺖ ﻧﭻِ ﻧُﻮمِ ﺗﻪ از ﻳﺎد ﭘﺮ از دردم ﭘﺮ از ﻏﺼﻪ ﺧَﺸﻦ ﻛﻪ
ﺗﻲﺗﺮ ﻳﻌﻨﻪ وﺗﻲ ﺟﻮاد راﻫﭙﻴﻤﺎ
ﻏَﻤﺖ ﻛـُﻨْﺞِ دﻟُﻢ ﻛَﻢﻛَﻢ ﺗَﭙِﺴﺎي وﺑـَﺠﻨْﺴﻲ ﻣﺘﻚ رﻳﺨﻮﻧَﻪ ﺑِﺴﺎي ﻛَﺮي اُﻣﻨﻲ ﻛﻪ اَﺧْﻼﻛُﺖ ﭼِﺘَﺌْﺮِن
ﺗﻴﺘﺮ ﺷُﺌﮕُﺖ ﺧﻮﻧﮕﻠﻪ از ﺑﺮو ﻣﮕﻴﺮ زا
وﻟﻪ ﻣﺎء ﺧﺎﻃﺮُت ﺧﻴﻠﻲ ﻣﻮِﺳﺎ ي ghamot konje delom kamkam tapessai va bajjensi metek rikhoona bessai kari omni ke akhlakot chetaren vale ma khaterot khaili mavessai
ﻳﺎ از ﻟﻪ ﭘﺌﺖ رﻳﺪﺧﻮﻧَﻪ ﺑﻲﺑﻮ ﻣﮕﻴﺮ زا
ﻏﻤﺖ ﻛﻢﻛﻢ ﻛﻨﺞ دﻟﻢ ﺟﻤﻊ ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﺎ ﺑﺪﺟﻨﺴﻲ ﻣﺮا در رودﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲاﻧﺪازد ﻛﺎري ﻧﺪارم ﻛﻪ اﺧﻼﻗﺖ ﭼﻄﻮر اﺳﺖ وﻟﻲ ﻣﻦ ﺧﻴﻠﻲ دوﺳﺘﺖ دارم
وِﻟُﺶ ﻛُﻮ
ﭘﻴﺸﺘﺮ ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ ﺧﻮاﻫﺮ ﻛﻮﭼﻚ از ﺑﺎران ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﻳﺎ از روي رودﺧﺎﻧﻪ ﺑﺪون ﺑﺎم ﮔﻴﺮﻣﺎن ﻣﻲآﻳﺪ ﺣﺎﻻ ﻫﻤﻪ ﺑﺰرگ ﺷﺪهاﻳﻢ و ﻋﻘﻞﻫﺎ ﺑﺰرگ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﻌﺪ از ﺧﻮاﻫﺮ دوﺑﺎره ﺑﺮادر ﺑﻪ دﻧﻴﺎ ﻣﻲآﻳﺪ
ﺗﻴﺘﺮ دﻟﻴﺎﻣﻮ ﺑﺨﺪا ﺧَﺶ آء ﺑﺮاﺳﻪ
ﺗﻪ ﮔـَﺮْده ﺧﻴﻦِ ﺧُﺖ !اَﺻﻼً وِﻟُﺶ ﻛُﻮ
ﺗﻚ ﺗﺌﻨﺦ ﺑﺮﻛَﻪ ِ اﻣﺎ ﻧﻮﺷﺎﺑﻪ آﺳﻮ
ﭘِﺶِ ﺧُﻢ واﮔـُﺘﺎﺋَﻢ واﮔـُﺘﺎﺋَﻢ
ﻟﻪ ﺳﻔﺮه ﻫﻢ آﺳﻮ ﻛﺒﺎبِ ﺣﺮﻣﻪ و ﻣﺎﺳﻪ
ﻛﻪ ﺧﻴﻠﻲ ﺧﺎﻃﺮُت ...اَﺻﻼً وِﻟُﺶ ﻛُﻮ mavakhte harche dot… aslan veloshko te garde khine khot! aslan veloshko peshe khom vagotaam vagotaam ke khaili khaterot aslan veloshko
ﭘﻴﺸﺘﺮ دلﻫﺎﻣﺎن ﺑﻪ ﺧﺪا ﺧﻮب ﺑﻮد ﺑﺮادر ﻛﻮﭼﻜﻢ ﺻﺤﺮا ﻣﻲرﻓﺘﻴﻢ و ﭘﺪرم و ﺑﺎﻏﭽﻪﻫﺎ ﻧﺨﻞﻫﺎ را درﺳﺖ ﻣﻲﻛﺮد در ورودي ﺑﺮﻛﻪ ﻧﻮﺷﺎﺑﻪ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد روي ﺳﻔﺮهﻫﻤﺎن ﻫﻢ ﻛﺒﺎﺑﻲ و ﺧﺮﻣﺎﻳﻲ و ﻣﺎﺳﺘﻲ ﺑﻮد
از دس ﻏُﺮِﺋْﺐ و ﺳﺨْﺘﻦِ ﺗﺎوِﺳﻮ ﭼﻮ ﻟﻪ ﭘِﺶِ ﺳﻮزِ اﻳﻨﻲ آروم واﺑِﻪ آوﺳﺴﻮ ﺗﻚ ﺳﺎﻳﻪ ﻓَﺴﻴﻞِ ﺑﻲﭘِﺶ
ﻣﺎ ﻫﺮ ﭼﻲ ﮔﺸﺘَﻢ آﺧﺮ ﺗﻢ ﻧﻪواﺟﻮ ﻧﺸﻮﻧﻲ ﺗﻪ اﻧﮕﺎر اﺳﻜﻪ ﻧﺎدو دو ﺗﺎ ﭼﺶ ﻣﺎده ﺗﺎ اُت واﺑِﻨَﻢ ﻣﺎ دل و دﻳﻨُﻢ ﻫﻤﻪ ﻫﻤﺮ ه ﺧُﺖ اُﺗﺒﻮ mä ar či geštam äxer təm nəvaju nešunie tə engar eskə nädu do ta čaš mädə tä otvabenam mä delo dinom ama amrae xot otbu
ﻣﻦ ﻫﺮﭼﻪ ﮔﺸﺘﻢ آﺧﺮ ﺗﻮ را ﻧﻴﺎﻓﺘﻢ ﻧﺸﺎﻧﻲ ﺗﻮ را اﻧﮕﺎر ﻫﻴﭻ ﻛﺲ ﻧﻤﻲداﻧﺪ دو ﭼﺸﻢ ﺑﺪه ﺗﺎ ﺗﻮ را دوﺑﺎره ﺑﺒﻴﻨﻢ دل و دﻳﻨﻢ را ﻫﻤﻪ ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﺮدي
دﻟُﺖ ﺻﺎﻓﻦ و اﺳﺘَﻪ اُﺷﻨﺒﺎ ﻛُﺖ ﮔﺮﻫﻦ آده دل ﻣﺎ ﺑﺎ دل ﺧُﺖ ﮔﺮﻫﻨُﺶ ﻳﻚ ﮔﺮﻫﻨﻲ ﻛﻪ ﻧﺒِﻪ واز
ﺗﻴﺘﺮ ﻣﻴﺎدن ﺧﺎ ﺑﭽﻴﺎ ﭘﻪ ﺑﺮِ ﮔﺎﻟﻪ ﻣﺎ و ﻏﻠﻮم و ﻛﺎﻛﺎﻣﻮ و ﭼﻦ ﭘﺲ ﺧﺎﻟﻪ ﭼﻞ ﻓﺴﻴﻠﻴﺎ ﺗﺎر و ﭘﺎگ ﭼﻪ ﺣﺎﻟﻲ اُﺷﻮا
رد ﺑﻲ دلِ ﺧَﺴﻪ ﺧَﺴﻪ از ﺧﺎﻛﺴﻮ
دل و دﻳﻨﻢ را ﻫﻤﻪ ﺗﻮ ﺑﻪ ﺑﺎد ﺑﺪه ﺧﻮب اﺳﺖ ﻫﻴﭻ وﻗﺖ ﻧﺎﻣﺖ از ﻳﺎد ﻧﺮود ﭘﺮ از دردم و ﭘﺮ از ﻏﺼﻪام ،ﺧﻮب اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻴﺎﻳﻲ ﺗﺎ از ﻏﺼﻪ آزاد ﺷﻮم
ﺑﺌﺪ ﺧﻮﻧﮕﻠﻪ ﺑِﺮادرِ ﻟﺌﺪو ﻣﮕﻴﺮ زا
ﻣﻮﺧْﺘﻪ ﻫﺮﭼِﻪ دت ...اَﺻﻼً وِﻟُﺶ ﻛُﻮ
ﺧَﺴﻪ
ﺑِﻪاش ﺗﺎ واﺑﻢ از ﻫﺮ ﻏﺼﻪ آزاد delo dinom ama ädə tə bar bäd xašen ezvaxt nəče nume tə ez yäd por ez dardam por ez qossa xašen ke bəeš ta väbam ez ar qossa äzäd
ﺣﺎﻻ ﻫﻤﻪ ﮔَﭗ ﺑﺴﻢ و اﻛﻠﻴﺎ ﺑﺰرﮔﻦ
ﺻﺤﺮو اَﭼِﺰُم ﺑﺎﻣﻮ ﭘﻪ ﻓﺴﻴﻞ ﺷﻮاﺳﻪ
ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻫﺮ ﭼﻪ دﺧﺘﺮ ...اﺻﻼ وﻟﺶ ﻛﻦ ﺧﻮنﺑﻬﺎي ﺧﻮدت ﮔﺮدن ﺧﻮدت! ﺑﻲﺧﻴﺎﻟﺶ ﺷﻮ ﭘﻴﺶ ﺧﻮدم ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ و ﺑﺎز ﻣﻲﮔﻮﻳﻢ ﻛﻪ ﺧﻴﻠﻲ دوﺳﺘﺖ ...اﺻﻼ وﻟﺶ ﻛﻦ
ﻫﻮا اﺑﺮي اﺳﺖ و ﺑﺎراناش ﻳﻚ ﻫﻔﺘﻪ ﻣﻲﺑﺎرد ﮔﻨﺪﻣﺰارﻫﺎ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ ﺳﺒﺰ و ﺑﻬﺎريﺳﺖ ﺷﻜﺮ ﺧﺪا ﻛﻪ اﻣﺴﺎل ﺳﺎل ﺧﻮﺑﻲ ﺷﺪ ﮔﻨﺪﻣﺰار و دﺷﺖ ﭘﺮ از ﻗﺎرچ ﺧﻮراﻛﻲ اﺳﺖ
دلُ دﻳﻨُﻢ ﻫﻤﻪ آده ﺗﻪ ﺑﺮ ﺑﺎد
اﺳﻚ :ﺑﻮﺗﻪ اي زﻳﺒﺎ ﻛﻪ در ﺑﻬﺎر ﻣﻲروﻳﺪ و در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﺎر ﺧﺸﻜﻴﺪهي زرد رﻧﮓ درﻣﻲآﻳﺪ.
ﻋﻠﻲ ﺳﭙﻬﺮ
ﻫﻮا اﺑﺮي ﺑﺮوﺷَﻢ ﻫﻔﺘَﻪ ﺑﺎرِن
ﺑﺮْﻣﻚ ﻣﺒﻲ ﻛﻪ اُﺗْﻜﻪ دﻟُﻢ ﺧﻴﭻ ﺧﻴﭽﻲ
ﺗﻮ اﻧﺎر ﻣﻴﺎن آﺗﺸﻲ ﺑﻪ ﺟﺎن ﺧﻮدم و ﺧﻮدت ﻗﺴﻢ ﻛﻪ ﺧﻴﻠﻲ ﺧﻮﺑﻲ ﺑﻪ ﺟﺎن ﺧﻮدم و ﺧﻮدت ﻗﺴﻢ ﮔﻞ ﻣﻦ ﺧﺎر دارد ﻳﺎ ﺧﺎر ﻣﻦ ﮔﻞ ﻛﺮده اﺳﺖ؟ ﺗﻮ ﭼﻮن »اﺳﻚ« ﻣﺰرﻋﻪاي ﺑﻪ ﺟﺎن ﺧﻮدم و ﺧﻮدت ﻗﺴﻢ
ﭼﻬﺎر ﺷﻌﺮ
ﭘﻴﭙﻚ ﻟﻪ ﺗﺮك ﭼﺮﺧﻴﺎ ﭘﺮ از ﺧﻼﻟﻪ
ﻗﺪﻳﻢﺗﺮ ﻳﺎدم ﻣﻲآﻳﺪ ﺑﺎ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﻛﻨﺎر ﺗﭙﻪ »ﮔﺎل« ﻣﻦ و ﻏﻼم و ﺑﺮادر ﺑﺰرﮔﻢ و ﭼﻨﺪ ﭘﺴﺮ داﻳﻲ ﺑﺎﻻي ﻧﺨﻞﻫﺎ ،ﺑﻮدن ﺑﺎ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻧﺨﻞ ﺣﺎﻟﻲ ﻣﻲداد ﻗﻮﻃﻲ ﺣﻠﺒﻲ روي ﺗﺮك دوﭼﺮﺧﻪﻫﺎ ﭘﺮ از ﺧﺮﻣﺎي ﻧﺎرس
ﻛﻪ دل ﻛﺎري ﺑﻜُﺪ ﻫﺮ ﭼﻲ ﺧُﺖ اُت ﮔُﺖ delot säfen o esta ošnəbä cot gerən ade dele mä ba dele xot gerənoš yak gerəni ke nəbe väz ke del käri bokod ar či xot otgot
دﻟﺖ ﺻﺎف اﺳﺖ و ﻛﻨﺪهاي ﻧﺪارد دل ﻣﻦ را ﺑﺎ دل ﺧﻮدت ﮔﺮه ﺑﺰن ﮔﺮهاش ،ﮔﺮﻫﻲ ﻛﻪ ﺑﺎز ﻧﺸﻮد ﺗﺎ دل ﺗﻨﻬﺎ ﻛﺎري ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﻮ ﻣﻲﮔﻮﻳﻲ
ﺷﻌﺮ ﺑﻮﻣﻲ اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﻣﻨﺼﻔﻲ)راﻣﻲ( اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﻣﻨﺼﻔﻲ ﻓﺮزﻧﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﻣـﺘﺨﻠﺺ ﺑـﻪ »راﻣـﻲ« در آذرﻣـﺎه 1324در ﺑﻨﺪرﻋﺒﺎس ﭘـﺎ ﺑـﻪ ﻋﺮﺻـﻪي وﺟـﻮد ﮔﺬاﺷـﺖ و در اول ﺗﻴـﺮ ﻣـﺎه 1376در ﺑﻨﺪرﻋﺒﺎس ﺑﻪ رﺣﻤﺖ اﻳﺰدي ﭘﻴﻮﺳﺖ .از ﻧﻮﺟﻮاﻧﻲ ﺑﻪ ﺷﻌﺮ ،ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ و ﻧﻘﺎﺷﻲ ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪ ﺑﻮد .ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺧﻮد را از 14 -15ﺳﺎﻟﮕﻲ آﻏﺎز ﻛﺮد .در ﺳﺎل ،1342 ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ در دﺑﻴﺮﺳﺘﺎن اﺑﻦ ﺳﻴﻨﺎي ﺑﻨـﺪرﻋﺒﺎس ﻣـﺸﻐﻮل ﺗﺤـﺼﻴﻞ ﺑـﻮد، اوﻟﻴﻦ اﺛﺮ ﻗﻠﻤﻲاش ﺑﻪ ﻧﺎم »ﻣﺮوارﻳﺪ ﺳﺎﺣﻞ« ﺷﺎﻣﻞ ﺳﺮودهﻫﺎﻳﻲ ﺑـﻪ ﺳـﺒﻚ ﻧﻴﻤﺎﻳﻲ و ﻛﻼﺳﻴﻚ ﺑﻪ ﻫﻤﺖ آﻗﺎي ﺳﻴﺪرﺿﺎ ﻧﻴﻚآﻳـﻴﻦ ﻛﺮﻣـﺴﺘﺠﻲ ،ﻣـﺪﻳﺮ ﭼﺎپ ﺧﺎﻧﻪي ﮔﺎﻣﺒﺮون ﺑﻨﺪرﻋﺒﺎس ﺑﻪ ﭼـﺎپ رﺳـﻴﺪ و ﻣﻨﺘـﺸﺮ ﺷـﺪ .اﺷـﻌﺎر و ﻗﺼﻪﻫﺎي »راﻣﻲ« در ﻣﺠﻠﻪي »ﺧﻮﺷﻪ« و دﻳﮕﺮ ﻧﺸﺮﻳﺎت ﭼﺎپ ﺷﺪهاﺳﺖ. ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﻲ و ﮔﻮﻳﺶﻫﺎي ﻣﺤﻠﻲ ﺑﻨﺪري ،ﺑﺴﺘﻜﻲ و ﮔﻮدهاي ﺷﻌﺮ ﻣـﻲﮔﻔـﺖ. در ﺑﺴﺘﻚ و روﺳﺘﺎﻫﺎي :دﻫﺘـﻞ ،ﻫﺮﻧـﮓ ،ﻋـﺎﻟﻲاﺣﻤـﺪان ،ﮔﺘـﺎب ،ﻓﺎرﻳـﺎب، ﺗﺪروﻳﻪ و اﻳﻠﻮد ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺲ اﺷﺘﻐﺎل داﺷﺘﻪاﺳﺖ.
ﺗﻴﺎدن ﭼﺘﺌﺮﻧﻲ وا؟ ﺗﻴﺘﺮ وﺗﻲ ﻏﺼﻪﻳﺎﻣﻮ ﻛَﻢ وا ،ﭼِﻪ ﺧَﺸﺎ زﻏﺎلِ َ ﻟﻪ ﻣﻨْﻜَﻞِ ﭘﺮ ﺗَﺶ ،ﻛُﻮﺋﻦ ﺷﻴﺮ ﺑﻼلِ ﺗﻴﺘﺮ
ﭘﻲ ﻋﻤﺮ ﭼِﺪت ﺗﻚ ﺧﺎگ ﺑﮕﺮدش؟
ﺗﻚ داوﻟﻮﻣﻮ اﺷﺴﻢ ،ﻳﻚ ﻟﻴﺘﻲ ﺗَﺮﻛﻪ اُﺷﻜﺎ
ﭘﺴﻴﻦ ﻫﺮ رزي ﻛﺎرت اَﻣﻲ ﺑﻪ
ﺑﺎ ﻟﻴﺘﻲ ﻟَﻚ وا و رِﺷﺘﻪ ،اَﺑﻲ ﭼﻴﭽﻜﺎل ﺗﻴﺘﺮ
ﺑﻮاﻳﺎﻣﻮ ﺗﻚ ﺻﺌﺮاو ،ﻧَﻨَﻪﻳﺎﻣﻮ اَﻣﻪ ﺗﻚ ده ﭘﺴﻴﺎ ﺷﻜﻪ و ﺗﺎﺑﻊ ،ﻟُﻜﻤﻪ اَﻻل ﺗﻴﺘﺮ دﺗﻴﺎ ﻛﺎو ﺷُﻨﺌﻮا ،ﺑﮕﺎﺋﻦ ﻣﻨﺎوِ ﻧُﻤﺰاد
ﭼﺸﻴﺎي ﻧﺎزِ ﻣﺴﺶ و ﻳﻪ ﻏﻤﺰَه ﺧـﻮارم اُﺷﻜُﻮ و ﺧﺪا ﻛﻪ ﻫﺴﻜﻪ ﻧﺎدﻧﮓ ﭼــﻪ و روزﮔـــﺎرم اُﺷﻜُﻮ
ﺧُﺮَﻣﻲ ﻣﻮﻛﻪ وﺧﺖ ﺷُﺌَﺒِﺮدم ﭘِﺶِ اَﺑﻪ
ﮔَﭙﻴﺎي دل ﻧﺸﻴﻨُﺶ و ﺧَﺸﻲ ﭼﻦِ ﺑـــﺮُوﻧﮓ دن
اَﻣﺎ رِزاﻧَﻪ اَﭼِﺰُم ﺧُﻮﻧَﻪ ﻧَﺨﺎلِ ﺗﻴﺘﺮ
ا ،ﻧَﻪ دس ﺳﺮﻧﻮﺷﺘﻦ ﻛﻪ ﻣﻮ اﻧﺪه ﺑﻴﻨﻮا ﺑِﻢ ﺗﻪ دل ﻣﻮ ﺧﺎر ﻣﺤﻨﺖ ،ﮔــﻞِ دس ﻳـــﺎرم اُﺷﻜُﻮ ﭼﻦِ ﺧُﺶ ﻛَﺴﻲ ﻧَﻨﻴﺪن ،ﭼـﻦِ ﺻــﻴﺮت ﺟـﻤﻴﻠُﺶ ﻛﻪ ﮔﻨﺎه ﺑﺖ ﭘﺮﺳﻲ و ﻣــــﻪ ﻃﺮح ﻛـﺎرم اُﺷﻜُﻮ ﻋﺴﻞِ ﻛَﭗِ ﺷﺮِﻧﮕُﺶ ﭼﻦِ ﺳﻴﻨَــﻪ يِ ﻣﻤﺎﻣـﻨﮓ ﺷَﻪ ﺗﻪ ﻛَﭗ ﻧَﺪم ﺧﺪاﻳﺎ ! ﮔﻨَــــﻪ اي ﺗـﺒـــﺎرم اُﺷﻜُﻮ اَﮔَﻪ زﻧﺪﮔﻴﻢ ﻧَﺸﺎﺑﻴﺖ ﭼِﻪ ﺑـﮕُﻢ ﻛَـــﺮِ ﺧـﺪا دن زِرِ ﺧﺎك ﭘﺎك ﺑﺴـــﺘﻚ ،و ﺧَﺸـــﻲ ﻣـــﺰارم اُﺷﻜُﻮ Časeyāy-e nāz-e massoš va ya q’amza xārom oško Va xodā ke heske nādeng če va rouzegārom oško Gapeyāy-e del nešinoš va xaši čon-e barong den Va letāfat-e kaloumoš hama āya bārom oško Mo omidom az xodāden ke mogay xodāš beveanem Čon-e morq’-e šov ke tanhān moga q’ossa xārom oško
Ea na dass-e sarnevešten ke mo ende binavā bem Te del-e mo xār-e mehnat gol-e dass-e yārom oško Čon-e xoš kasi naniden čon-e sirat-e jamiloš Ke gonāh-e bot parassi va me tarh-e kārom oško Asal-e kap-e šerengoš čon-e sinay-e mamāmong Ša te kap nadem xodāya genaei tabārom oško Aga zendegim našābit če bogom kar-e xodā den Zer-e xāk-e pāk-e bastak va xaši mazārom oško
ﭼﺸﻤﺎن ﻧﺎز ﻣﺴﺘﺶ ﺑﺎ ﻳﻚ ﻏﻤﺰه ،ﺧﻮار و ﮔﺮﻓﺘﺎرم ﻛﺮد. ﺑﻪ ﺧﺪا ﻗﺴﻢ ،ﻛﺴﻲ ﻧﻤﻲ داﻧﺪ ﭼﻪ ﺑﻪ روزﮔﺎرم آورد! ﺳﺨﻨﺎن دل ﻧﺸﻴﻨﺶ در دل ﭘﺬﻳﺮي ،ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺎران ﺑﻮد. ﻟﻄﺎﻓﺖ ﻛﻼﻣﺶ ﺑﻪ ﻧﺪاي ﻏﻴﺒﻲ ﻣﻲ ﻣﺎﻧﺴﺖ. ﻫﻤﻪ وﻗﺖ ﺧﺪا ،آرزوي دﻳﺪن او را داﺷﺘﻢ. ﻣﻦ ﻫﻢ ﻣﺜﻞ ﺷﺒﺎوﻳﺰ در ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ،ﻏﺼﻪ دار و ﺧﻮارم. اﻳﻦ ،دﺳﺖ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﺮا ﺑﻪ ﺑﻴﻨﻮاﻳﻲ ﻛﺸﺎﻧﺪه اﺳﺖ، ﺑﻠﻜﻪ ﮔﻞ دﺳﺖﻳﺎرم ،ﺧﺎر ﻣﺤﻨﺖ ﺑﺮاي دﻟﻢ ﺑﻪ ارﻣﻐﺎن آورده اﺳﺖ. ﻣﻌﺸﻮﻗﻲ ﭼﻮن او ﺑﺎ آن ﺻﻮرت زﻳﺒﺎ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ و _ آن ﺻﻨﻢ زﻳﺒﺎ روي ﭘﺮي ﭘﻴﻜﺮ ،ﭼﻪ ﻣﺎﻫﺮاﻧﻪ ﻣﺮا ﺑﺖ ﭘﺮﺳﺖ ﺳﺎﺧﺖ! دﻫﺎن ﻋﺴﻞ ﮔﻮﻧﺶ ،ﻫﻢ ﭼﻮن ﭘﺴﺘﺎن ﻣﺎدرم ،ﺣﻴﺎت ﺑﺨﺸﻢ ﺑﻮد، ﻛﻪ ﺑﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻦ آن ﺑﺮ دﻫﺎﻧﻢ ،ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺧﻮد دﻳﻮاﻧﻪ ﺷﺪم ﺑﻠﻜﻪ ﺗﺒﺎرم را ﻧﻴﺰ ﺑﻪ دﻳﻮاﻧﮕﻲ ﻛﺸﺎﻧﺪ. اﮔﺮ اداﻣﺔ زﻧﺪﮔﻲ ﺑﺮاﻳﻢ ﻣﻘﺪور ﻧﺒﺎﺷﺪ ،ﭼﻪ ﺑﮕﻮﻳﻢ ؟ﺧﻮاﺳﺖ ﺧﺪاﺳﺖو اوﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺮا در زﻳﺮ ﺧﺎك ﭘﺎك ﺑﺴﺘﻚ دﻓﻦ ﻛﺮد. ﻣﻨﺒﻊ :ﺣﺒﻴﺒﻲ ،اﺣﻤﺪ ،در دري در ﻛﻨﺎره ﻫﺎي ﺧﻠـﻴﺞ ﻓـﺎرس، اﻧﺘﺸﺎرات ﻫﻤﺴﺎﻳﻪ ،ﻗﻢ 1375
ﺷﺪه دﻧﺒﺎل ﺧﺮﻣﺎي ﺗﺎزه رﺳﻴﺪه در ﺧﻮﺷﻪ ﺧﺮﻣﺎ ﺑﮕﺮدي؟ ﭘﻲ ﻋﻤﺮ رﻓﺘﻪات در ﮔﻮﺷﻪ و ﻛﻨﺎر ﺑﮕﺮدي؟ ﻋﺼﺮ ﻫﺮ روز ﻛﺎرت اﻳﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ دﻧﺒﺎل ﻧﺎﻣﺰد در ﻣﺤﻠﻪ ﻧﺎﺳﺎگ ﺑﮕﺮدي
ﻳﻚ ﭼﻲ وا ﻧَﻤﺪ ﺷُﺌﮕُﺖ ،ﻟﻪ ﺧﺮ ﺟﻮالِ ﺗﻴﺘﺮ
ﭘﻜَﻮه ﻛﺎﺋﻢ ﻣﺌَﺰَت ،اَﻣﻲ ﻳﻚ ﭼﻜﺎل ﺗﻴﺘﺮ
ﭼﻦِ ﻣﺮغِ ﺷُﻮ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎن ﻣﮕﻪ ﻏﺼﻪ ﺧــــﻮارم اُﺷﻜُﻮ
ﺑﺮ ﻧﻤﺰاد ﺗﻚ ﻧﺎﺳﺎگ ﺑﮕﺮدش!
ﺷﺎو ﻣﻮ ﺧﺎو اﭼﻮ ﻟﻪ ﻏﺎﻟﻲ ،زِر ﭘﺎﻣﻮ ﻧﻮا ﻧﻴﺎﻟﻲ
ﭼﺸﻴﺎي ﻧﺎز
ﻣﻮ اُﻣﻴﺪم از ﺧﺪا دن ﻛﻪ ﻣﮕَﻪ ي ﺧـــﺪاش ﺑِﻮِﺋﻨﻢ
ﺳﻌﻴﺪ ﺗﻮﻛﻠﻲ ﺑﺪن ﺑﺮ دﻣﺒﺰك ﺗﻚ ﭘﺎگ ﺑﮕﺮدش؟
ﺷﻌﺮ ﺷﻬﺮ ﻛﻮﭼﻚ
اَﻧﻴﺎ ﺧَﺒﺮ ﺷُﻨﺎﺑﻲ ،ﭼﻪ ﺷَﺒﻲ اَﮔﺎل ﺗﻴﺘﺮ
اُﺷﻜُﻮ
دﻣﺒﺰك
ﻓﻮزﻳﻪ ﺛﺎﺑﺖ
ﻛﺎﭼﻪﻳﺎ ﭘﺮ از ﺑﺮو وا ،دﻟﻴﺎ اَﻣﺶ ﺟﻮوﻧﺎ
و ﻟﻄﺎﻓﺖ ﻛﻠﻮﻣﺶ ﻫﻤﻪ آﻳﻪ ﺑـــﺎرم
12
ژ.ﺑﺰرگزاده ﭘﻪ ﻟَﻨﮕﻢ ﭘﺲ ﺳﻨﮓ اُژﮔﺮِﺗﻦ ﺷﺎو ﻇْﻠﻤﺎت از ﺗﻪ رﻧﮓ اُژﮔﺮﺗﻦ
ﻗﺒﻼً ﻏﺼﻪﻫﺎﻣﺎن ﻛﻤﺘﺮ ﺑﻮد ،ﭼﻪ ﺧﻮب ﺑﻮد زﻏﺎل ﻗﺪﻳﻢ روي ﻣﻨﻘﻞ ﭘﺮ از آﺗﺶ ،ﻛﺠﺎﺳﺖ ذرت ﺑﻼل ﺷﺪه ﻗﺪﻳﻤﻲ در داﻻن ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻲﻧﺸﺴﺘﻢ ،ﻳﻚ ﺗﻜﻪ ﭼﻮب ﺧﺸﻚ ﺑﻮد ﻳﺎ ﺗﻜﻪاي ﭘﺎرﭼﻪ ﺑﻮد و ﻧﺦ ،ﻛﻪ ﻣﻲﺷﺪ ﻋﺮوﺳﻚ ﻗﺪﻳﻢ ﺷﺐ روي ﻗﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﺧﻮاب ﻣﻲرﻓﺘﻴﻢ و زﻳﺮﻣﺎن زﻳﺮاﻧﺪازي ﻧﺒﻮد ﭼﻴﺰي ﺑﻮد ﻧﻤﺪي ﻛﻪ ﺑﻪ ﻗﺒﻼً ﺑﻪ آن ﺟﻮال ﺧﺮ ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ ﭘﺪرانﻣﺎن ﺻﺤﺮا ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﺎدرانﻣﺎن در ده ﭘﺴﺮان ﺣﺮف ﮔﻮش ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻟﻘﻤﻪ ﺣﻼل ﻗﺪﻳﻢ دﺧﺘﺮان زﻫﺮه ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ ﻛﻪ ﻧﺎﻣﺰد ﻧﻤﻲﺧﻮاﻫﻴﻢ آﻧﺎن ﺧﺒﺮدار ﻧﻤﻲﺷﺪﻧﺪ ،ﭼﻪ ﺷﺪه ﺳﺮاﻧﺪاز ﻣﺮداﻧﻪ ﻗﺪﻳﻤﻲ ﭘﺎي ﻧﺨﻞﻫﺎ ﭘﺮ از ﺑﺎران ﺑﻮد و دلﻫﺎ ﻫﻤﻪ ﺟﻮان ﺑﻮد رﻓﻮ درﺳﺖ و ﺣﺴﺎﺑﻲ ﻣﻲﻛﺮدﻳﻢ ،ﻫﻤﺎن ﻳﻚ ﭘﺎﭘﻮش ﻗﺪﻳﻤﻲ را ﺧﻮﺷﺤﺎل ﻣﻲﺷﺪﻳﻢ وﻗﺘﻲ ﻣﺎ را ﭘﻴﺶ ﻣﺎدرﺑﺰرگ ﭘﺪري ﻣﻲﺑﺮدﻧﺪ ﻣﺎ ﻫﺮ روز ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺎدرﺑﺰرگ ﻣﺎدري ﻫﻢ ﻣﻲرﻓﺘﻴﻢ.
اَدﻧﻢ ﺑﻲ اَﺛﺮن ﺟﻮ ﻛَﺪﺋﻮم دﻧﻴﺎ ﺑﺎ ﻣﺎ ﺳﺮ ﺟﻨﮓ اژﮔﺮﺗﻦ ﺗﻚ اﺷﻜَﺖ اُزاﺋَﻢ ﺗﺎ ﺗﻪ ﺑِﺌﺶ ﺳﺮ ﻣﺎ ﺻﺪ دﻓﻪ ﺳﻨﮓ اژﮔﺮﺗﻦ اَدﻧﻢ ﺷﻬﺮ ﺧﻮﻣﻮ ﺧﻴﻠﻲ ﻛﻮِﺋﻦ ﺗﻚ ﺣﻮﺿﻲ ﻛﻪ ﻧﻬﻨﮓ اژﮔﺮﺗﻦ اَﻧَﻪ ﻣﺸﻜﺎﻻ ﻛﻪ ﻫﺮ وﺧﺖ اﭼﻮ ﻛﺌﺐ ﺗَﺪي ﻟَﺌﺪو ﻳﻚ ﭘﻠﻨﮓ اژﮔﺮﺗﻦ
ﭘﺎي ﻟﻨﮕﻢ ﺑﻪ ﺳﻨﮓ ﭘﺸﺖ ﭘﺎ زده اﺳﺖ ﺷﺐ ﺗﺎرﻳﻚ از ﺗﻮ رﻧﮓ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﻣﻲداﻧﻢ ﺑﺪون ﺗﻮ ﺟﺎن ﻛﻨﺪﻧﻢ ﺑﻲ اﺛﺮ اﺳﺖ دﻧﻴﺎ ﺑﺎ ﻣﻦ ﺳﺮ ﺟﻨﮓ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ در ﻏﺎر ﺷﻜﺎرﮔﺎه ﻧﺸﺴﺘﻪام ﺗﺎ ﺗﻮ ﺑﻴﺎﻳﻲ ﺳﺮ ﻣﻦ ﺻﺪ دﻓﻌﻪ ﺑﻪ ﺳﻨﮓ ﺧﻮرده اﺳﺖ ﻣﻲداﻧﻢ ﺷﻬﺮ ﺧﻮدﻣﺎن ﺧﻴﻠﻲ ﻛﻮﭼﻚ اﺳﺖ ﭼﻪ ﻛﺴﻲ در ﺣﻮض ،ﻧﻬﻨﮓ ﺻﻴﺪ ﻛﺮده اﺳﺖ؟ آن ﻣﺸﻜﺎل )ﻣﻴﺮﺷﻜﺎر( ﺑﻮد ﻛﻪ ﻫﺮ وﻗﺖ ﻛﻮه ﻣﻲرﻓﺖ ﻣﻲدﻳﺪي دوﺑﺎره ﭘﻠﻨﮕﻲ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ.
دو ﺷﻌﺮ اوزي ﻋﻨﺎﻳﺖ اﻟﻪ ﻧﺎﻣﻮر آﺳﻤﻮ ﻛﻮه و زِﻣﻲ وِﻟُﺪاﮔﺮ ﻋﺸﻖ ﻧﻬﺪ
ﺳﭙﺎس
ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﺷﻮ ﺷﻴﺸﺖ ﻏﻮم ﺗﻲ ﺟﻮن و ﺗﻨﻢ
ﻣﻮﻓﻘﻴــﺖ داﻧــﺶآﻣــﻮزان ﮔﺮاﺷ ـﻲ در آزﻣــﻮنﻫــﺎي ورود ﺑــﻪ
ﺧُﺶ ﺟﻮن و ﺗﻨﻢ ﮔﻠﺪ اﮔﺮ ﻋﺸﻖ ﻧﻬﺪ
داﻧﺸﮕﺎه 1386ﻧﺸﺎن داد ﻛـﻪ ﺟﻮاﻧـﺎن ﺷـﻬﺮﻣﺎن ﻋﺰﻣـﻲ ﺟـﺰم
ﻧﺎﻧﻢ ﭼﻪ ﺗﻚ دﻟُﺪ اﮔﺮ ﻋﺸﻖ ﻧﻬﺪ
در دل اﮔﺮ ﻋﺸﻖ ﻧﺒﻮد ﻧﻤﻲ داﻧﻢ ﭼﻪ ﺑﻮد آﺳﻤﺎن ﻛﻮه و زﻣﻴﻦ ﺑﻴﻬﻮده ﺑﻮد اﮔﺮ ﻋﺸﻖ ﻧﺒﻮد ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ در ﺟﺎن وﺗﻨﻢ ﻏﻢ ﺳﺮﺷﺘﻪ ﺷﺪ ﺧﻮد ﺟﺎن وﺗﻨﻢ ﺧﺎك ﺑﻮد اﮔﺮ ﻋﺸﻖ ﻧﺒﻮد
ﺑﺮاي ﺳﺎﺧﺘﻦ آﻳﻨﺪه اﻳﻲ روﺷﻦ ﺑﺮاي ﺧﻮد و ﺷﻬﺮ ﺷﺎن دارﻧﺪ. ﻗﺒﻮﻟﻲ ﺣﺪود 300از ﻧﻔﺮ از ﺟﻮاﻧﺎن در داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎي ﺳﺮاﺳـﺮي، ﭘﻴــﺎمﻧــﻮر ،آزاد ،ﺟــﺎﻣﻊ ﻋﻠﻤــﻲ ﻛــﺎرﺑﺮدي در ﻣﻘــﺎﻃﻊ دﻛﺘــﺮا، ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺷﺪ ،ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ و ﻛـﺎرداﻧﻲ را ﺑـﻪ اﻳـﻦ ﺟﻮاﻧـﺎن، ﺧــﺎﻧﻮادهﻫــﺎي آﻧــﺎن و دﺑﻴــﺮان و ﻣــﺪﻳﺮان دﻟــﺴﻮز ﺗﺒﺮﻳــﻚ ﻣﻲﮔﻮﻳﻴﻢ.
ﻧﺎﻧﻢ ﻛﻪ ﭼﺸﺖ وﭼﻮدﻟﻢ اﭼﻴﺰنِ ﻳﺎ ﻗﻨﺪ ﻟﺒﺖ و ﭼﻮ ﺗﻨﻢ اﺑﺮزنِ ﻫﺮﭼﻲ ﻛﻪ ﺑﻮداز ﻓﺮق ﺳﺮَﺗﺎﺗﻲ ﭘﺎم ﭼﻮن زﻟﺰﻟﻲ ﻻر ِ ﻛﻪ ﻫﻲ ﻣﻠﺮزنِ
ﻧﻤﻲ داﻧﻢ ﻛﻪ ﭼﺸﻤﺖ ﭼﮕﻮﻧﻪ دﻟﻢ را ﺑﻲ ﺗﺎب ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﻳﺎ ﺑﻮﺳﻪ ﻟﺒﺖ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﻨﻢ را ﻣﻲ ﺳﻮزاﻧﺪ ﻫﺮﭼﻪ ﻫﺴﺖ از ﻓﺮق ﺳﺮ ﺗﺎ ﭘﺎﻫﺎﻳﻢ را ﻣﺎﻧﻨﺪ زﻟﺰﻟﻪ ﻻرﻣﺮا ﻣﺪام ﻣﻲ ﻟﺮزاﻧﺪ
ﺷﻮراي اﺳﻼﻣﻲ ﺷﻬﺮ ﮔﺮاش