419
در ﺗﺎرﻳﺦ ﻧﻨﮓ ﺳﻜﻮت ﻓﺮﻳﺎدي روﺑﻪروي ﻫﺮ ﺑﻲدادي ﺑﺎدي ﻛﻪ اﻳﺴﺘﺎدي
1 از ﻟﺒﺨﻨﺪﻫﺎ ﮔﺬر ﻛﻦ ﻫﻤﻴﺸﻪ اﻧﺪوﻫﻲ اﺳﺖ ﭘﺸﺖ ﻟﺐﻫﺎ ﺑﺴﺘﻪ و و ﮔﺎﻫﻲ ﺑﺎز
20ﻓﺮوردﻳﻦ ﻣﺎه 1388
در ﺷﺐﻫﺎي ﺑﻲﺳﺘﺎرهي ﺷﻬﺮ
ﻫﺴﺘﻲ ﻣﻦ ﻣﺎﻧﺪ در وﺛﻴﻘﻪ ي ﺑﺎﻧﻚ ﺗﻤﺎم 1387 ﺟﻬﺎن ﺳﻮار دوو ﺷﺪ ﺑﻪ ﻣﻦ دوو ﻧﺮﺳﻴﺪ
اي ﭼﺮاغﻫﺎي ﻗﺎﺗﻞ ﻧﻮراﻧﻲ ﻛﺠﺎﺳﺖ آن ﺗﻴﺮﮔﻲ ﻋﺮوج دﻫﻨﺪه؟ ﻛﺠﺎﺳﺖ ﺧﺪاي اﺳﺎﻃﻴﺮي؟
و ﺑﺎ ژﻳﺎن ﺧﻮدم ﻫﺮ زﻣﺎن ﺑﻪ ﺟﺎده زدم ﻫﺰار ﺟﻬﺪ ﺑﻜﺮدم ! ﺑﻪ ﻳﻚ ﭘﮋو ﻧﺮﺳﻴﺪ ﺑﻪ ﺗﺎﺑﻠﻮ ﻧﺮﺳﻴﺪ /ﻧﺎﺻﺮ ﻓﻴﺾ
518 ﭘﻨﺠﺸﻨﺒﻪ 13ﻓﺮوردﻳﻦ /1388ﺧﺎﻧﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﮔﺮاش /ﺳﺎﻋﺖ ﭼﻬﺎر و ﭘﺎﻧﺰده دﻗﻴﻘﻪ ﺗﺎ ﭘﻨﺞ و ﭘﺎﻧﺰده دﻗﻴﻘﻪ ﻋﺼﺮ آﻗﺎﻳﺎن :ﻣﺴﻌﻮد و ﻣﺤﻤﻮد ﻏﻔﻮري ،ﻋﺒﺪاﻟﺮﺿﺎ آذرﻣﻴﻨﺎ ،اﺑﺮاﻫﻴﻢ اﺳﺪي ،ﻋﺒﺪاﻟﻪ ﺳﺮاﺟﻲ ،ﺣﻤﻴﺪ ﻣﺤﻤﻮدزاده ،ﻣﺮﺗﻀﻲ ﻣﻮﻏﻠﻲ ،و ﺧﺎﻧﻢﻫﺎ ﻧﺮﮔﺲ اﺳﺪي ،ﺣﺒﻴﺒﻪ ﺑﺨﺸﻲ ،ﻣﻴﻨﺎ ﻏﻔﻮري ،اﻟﻬﺎم زاﻫﺪي ،ﻋﻄﺎﻳﻲ ،زﻫﺮا ﻧﺎﺻﺮي ،اﻧﺴﻴﻪ ﻧﺼﻴﺮي در اوﻟﻴﻦ ﺟﻠﺴﻪ از آﻣﻮزش ادﺑﻴﺎت ،ﻣﺴﻌﻮد ﻏﻔﻮري ﺑﻪ اراﻳﻪي »اﺳﻄﻮرهﻫﺎ ،ﺑﻨﺎي ادﺑﻴﺎت« در ﻣﺪت 30دﻗﻴﻘﻪ ﭘﺮداﺧﺖ.و در ﺑﺨﺶ ﻟﺬت ادﺑﻴﺎت ﻣﻴﻨﺎ ﻏﻔﻮري ﻛﺘﺎب ﺧﺮﻣﮕﺲ و زنﺳﺘﻴﺰ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺣﺴﻴﻦ ﻳﻌﻘﻮﺑﻲ را ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﺮد ﻛﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻃﻨﺰ اﺳﺖ. »در ﺣﺴﺮت ﺑﺎران« ﻋﺒﺪاﻟﺮﺿﺎ آذرﻣﻴﻨﺎ :ﻣﺜﻞ اﻳﻦ ﻛﻪ ﺷﺎﻋﺮ از ﻓﺎز ﺳﺮودهﻫﺎي ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺧـﺎرج ﺷـﺪه و ﻗﺼـﺪ دارد ﺑـﻪ ﺷـﻌﺮ ﻧﻴﻤﺎﻳﻲ ﺑﭙﺮدازد .او اﻳﻦ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ،اﻣﺎ وﺟﻮد ﺑﺮﺧﻲ ﻛﻠﻤﺎت ﻗﺪﻳﻤﻲ ،ﻛﻤﻲ ﺑﻪ ﺷﻌﺮ ﻟﻄﻤﻪ وارد ﻛﺮده ﺑـﻮد .ﺑﻬﺘـﺮ ﺑـﻮد ﺷﺎﻋﺮ ﺑﺎ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﻧﺸﺎن دادن ﻫﻔﺖﺳﻴﻦ در ﺷﻌﺮ ،آن را ﺑﻪ ﻳﻚ ﻓﺮم ﺧﺎص در ﻣﻲآورد. »ﺳﮓ ﭘﺎرهوﻗﺖ« ﻧﺮﮔﺲ اﺳﺪي :اﻳﻦ ﺳﺮوده ﻳﻚ ﻃﺮح ﻧﺒﻮد و ﺧﻮد ﺷﺎﻋﺮ ﺑﻪ اﻳﻦ واﻗﻒ ﺑﻮد .ﺟﺬاﺑﻴﺖ اﻳﻦ ﺷﻌﺮ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻣﻲﺷﺪ از آن ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ ﻛﺮد و اﻋﻀﺎ ﻧﻈﺮات ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ اراﺋﻪ دادﻧﺪ .اﻣﺎ ﺧﻮد ﺷﺎﻋﺮ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻮد ﻛـﻪ ﺗـﻼش ﺳـﮓ را ﺑـﺎ ﺑﻲﺧﻮاﺑﻲ ﺷﺒﺎﻧﻪ و روزاﻧﻪاش ﺑﺮاي ﮔﺮﻳﺰ از ﺑﺪﻧﺎﻣﻲ ﺑﻮف ﻧﺸﺎن دﻫﺪ. »ﺳﻨﮓ ﺻﺒﻮر« اﺑﺮاﻫﻴﻢ اﺳﺪي :ﺷﺎﻋﺮ ﺳﻌﻲ ﻛﺮده اﺳﺖ ﺗﺮاﻧﻪ ﺑﮕﻮﻳﺪ اﻣﺎ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ رﻋﺎﻳﺖ ﻧﻜﺮدن ﺑﺮﺧﻲ ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﺗﺮاﻧﻪﺳـﺮاﻳﻲ از ﺟﻤﻠﻪ ﻋﺪم اﻧﺘﺨﺎب ﻗﺎﻟﺐ ﻣﻨﺎﺳﺐ ،ﺷﻜﺴﺘﮕﻲ وزﻧﻲ و ﺗﺴﺎوي ﻫﺠﺎﻫﺎ ،در اﻳﻦ راه ﻛﺎﻣﻼ ﻣﻮﻓﻖ ﻧﺸﺪه ﺑﻮد .ﺧﻮد ﺷـﺎﻋﺮ اﻟﺒﺘـﻪ ﺑـﻪ ﺗﺮاﻧﻪ ﺑﻮدن اﻳﻦ ﻣﺘﻦ اﺻﺮار داﺷﺖ و ﺳﺎﺧﺖ آﻫﻨﮓ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﺳﺮودهاش را ﻣﻜﻤﻞ آن ﻣﻲداﻧﺴﺖ.
ﻳﻪ روز دﻟﻢ ﺧﻮش ﺑﻮد ﺑﻪ ﺗﻮ ،ﺣﺘﻲ ﺟﻮﻧﻢ ﻓﺪا ﻣﻲﺷﺪ
419
2
ﺗﻤﻮم ﺑﻐﺾ وﻛﻴﻨﻪﻫﺎم ﺑﺎ ﻳﻪ ﻧﮕﺎت ﻓﻨﺎ ﻣﻲﺷﺪ دﻳﮕﻪ ﺧﺪا ﺑﺰار ﺑﺮم ،ﺑﺰار ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻤﻮﻧﻢ ﺑﺰار ﻏﻢ ﺑﻲﻛﺴﻲ رو ﺑﺎ ﻳﻪ ﺗﺮاﻧﻪ ﺑﺨﻮﻧﻢ ﺑﺰار ﺑﺮم ﺑﺰار ﺑﺮم،ﺑﺰار ﺑﺮم از ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ
در اﻳﻦ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﺗﺎرﻳﻚ وﻣﺒﻬﻢ
ﮔﻠﻪ دارم از اون ﻛﻪ ﺑﺎز ﻗﺼﻪ ﺗﻠﺦ ﺑﺮام ﻧﻮﺷﺖ
ﻛﺴﻲ درﺑﺎد ،داﺋﻢ ﻣﻲزﻧﺪ ﻓﺮﻳﺎد
ﺑﺒﻴﻦ ﭼﻪ دﻧﻴﺎ ﻛﻮﭼﻴﻜﻪ ارزش ﻣﻮﻧﺪن ﻧﺪاره ارزش دوس داﺷﺘﻦ ودل ﺑﺮاش ﺳﻮزوﻧﺪن ﻧﺪاره
اﻧﮕﺎر
ﻣﮕﻪ ﮔﻨﺎه ﻣﻦ ﭼﻲ ﺑﻮد ﻋﺎﺷﻖ ودﻟﺪاده ﺑﻮدم
ﻋﺎﺷﻘﻲ اﺳﺖ در اوج وﺑﻲﺗﺎب اﺳﺖ
وﻟﻲ ﺗﻮ ﭘﺸﺖ ﻛﺮدي ﺑﻪ ﻋﺸﻖ ﻧﮕﻮ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺳﺎده ﺑﻮدم
ﺑﻴﻤﺎر اﺳﺖ
دﻟﻢ ﻣﻲﺧﻮاد ﺗﻮ ﻫﻢ ﻳﻪ روز ﺑﻪ درد ﻣﻦ اﺳﻴﺮ ﺑﺸﻲ
ﭼﻨﺎن ﻓﺮﻳﺎد ﻣﻲراﻧﺪ
ﺑﺒﻴﻨﻲ ﺑﺎ ﭼﺸﺎي ﺧﻮد ﻳﻬﻮ از دﻧﻴﺎ ﺳﻴﺮ ﺑﺸﻲ
ﻛﻪ ﻫﺮ ﻓﺮﻳﺎد او رﻋﺪي ﺧﺮوﺷﺎن اﺳﺖ
ﺣﺒﻴﺒﻪ ﺑﺨﺸﻲ
ﭼﺎرﻟﺰ ﺑﻮﻛﻮﻓﺴﻜﻲ ﺳﺎل 1920در آﻧﺪرﻧﺎش آﻟﻤﺎن ﺑـﻪ دﻧﻴـﺎ آﻣـﺪ و
در اﻳﻦ ﻧﺎآﺷﻨﺎ آﺑﺎد
ﺧﺎﻧﻮادهاش ﺳﺎل 1922ﺑﻪ اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪهي آﻣﺮﻳﻜﺎ ﻣﻬﺎﺟﺮت ﻛﺮد.
او ﺗﻨﻬﺎ وﺑﻲﻳﺎر اﺳﺖ
ﻣﺎدر اﻳﻦ ﺷﺎﻋﺮ ﻗـﺮن ﺑﻴﺴـﺖ آﻣﺮﻳﻜـﺎﻳﻲ ،آﻟﻤـﺎﻧﻲ ﺑـﻮد و ﭘـﺪرش
ﺑﻴﻤﺎراﺳﺖ
آﻣﺮﻳﻜﺎﻳﻲ .او از 49ﺳﺎﻟﮕﻲ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻧﻮﻳﺴـﻨﺪهي ﺗﻤـﺎموﻗـﺖ و
واو ﻣﻲﺳﻮزد وﻣﻲﺳﺎزد اﻧﮕﺎر
ﺣﺮﻓﻪﻳﻲ ﻛﺎر ﺧﻮد را آﻏﺎز ﻛﺮد و در ﺳﺎل 1994از دﻧﻴﺎ رﻓﺖ .ﺣﺪود 60ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ داﺳﺘﺎن ،ﺷﻌﺮ و رﻣﺎن دارد .ﺑﻮﻛﻮﻓﺴﻜﻲ ﻧﺎادﺑﻴﺎت ﻣﻲ
ﻋﺸﻖ را در ﻳﺎد دارد
ﻧﻮﺷﺖ ﺑﺎ زﺑﺎﻧﻲ رك ،زﺑـﺎن ﻣـﺮدم ﻛﻮﭼـﻪ و ﺑـﺎزار ،زﺑـﺎن ﮔﻔﺘـﺎر و
او ﭼﻨﺎن دﻳﻮاﻧﮕﺎن ﻓﺮﻳﺎد ﻣﻲآرد
ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﻫﺎﻳﻲ را ﻛﻪ از ادﺑﻴﺎت ﭘﺎﺳﺘﻮرﻳﺰه و رﺳـﻤﻲ ﺧﺴـﺘﻪ ﺷـﺪه
ﻣﻨﻢ ﻋﺎﺷﻖ ،ﻣﻨﻢ ﻓﺮﻳﺎد رﺳﻮاﻫﺎ
ﺑﻮدﻧﺪ ﺟﺬب ﻣﻲ ﻛﺮد .ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻫﺎﻳﺶ ﻣﻬﺮﺑﺎن و ﺻﻤﻴﻤﻲ ﺑﻮد ،واﻗﻌﻲ،
ﺗﻮ راﻣﻲﺧﻮاﻫﻢ وﻓﺮﻳﺎد ﻣﻲراﻧﻢ
ﮔﺴــﺘﺎخ و ﺳﺮﺷــﺎر از ﺧﺸــﻢ و ﻋﺎﻃﻔــﻪ ،اﮔﺮﭼــﻪ در ﻣﺠﻠــﻪ ﻫــﺎي
ﺗﻮﻳﻲ در ﻳﺎد ،اي ﻳﺎرم
زﻳﺮزﻣﻴﻨﻲ ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﻫﺎ و ﻃﺮﻓﺪاران ﺑﺴﻴﺎري ﭘﻴﺪا ﻛـﺮده ﺑـﻮد ،وﻟـﻲ ﻣﻨﺘﻘﺪﻫﺎي رﺳﻤﻲ ،ﻧﺎﺷﺮان ﻧﻴﻮﻳﻮرك و اﺳﺎﺗﻴﺪ داﻧﺸﮕﺎه ﻫﻤﮕﻲ ﺑﻪ او ﺑﻲ اﻋﺘﻨﺎﻳﻲ ﻛﺮدﻧﺪ و دﻟﻴﻠﺶ ﺳﺎده ﺑﻮد ،ﺻﺪاﻳﺶ ﺗﺎزه ﺗﺮ از آن ﺑـﻮد
ﻓﻮزﻳﻪ ﻋﺒﺪاﻟﻬﻲ
ﻛﻪ درك ﺷﻮد و ﺗﻨﻬﺎ ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻫﺎﻳﺶ ﺑﻪ ﻣﺠﻼت رﺳﻤﻲ آﻣﺮﻳﻜﺎ راه ﻳﺎﻓﺖ و ﭘﺎﻳﺎن ﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ و ﻣﻘـﺎﻻت ﺑﺴـﻴﺎري درﺑـﺎره اش
ﺧﺪاي ﻣﻦ ﻫﻤﻴﺸﻪ در دل ﻣﻨﻲ
ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪ. ون ﮔﻮگ ﮔﻮﺷﺸﻮ ﺑﺮﻳﺪ و دادش ﺑﻪ ﻳﻪ ﻓﺎﺣﺸﻪ
ﺧﺪاي ﺧﻮﺷﮕﻞ ﻣﻨﻲ
اوﻧﻢ ﭼﻨﺪﺷﺶ ﺷﺪ و ﮔﻮﺷﺸﻮ ﭘﺮت ﻛﺮد ...
دوﺳﺖ دارم ،ﻫﺰارﺗﺎ
_ ون !
ﺑﻴﺸﺘﺮ از اﻳﻦ ،ﻳﻪ دﻧﻴﺎ
ﻓﺎﺣﺸﻪ ﻫﺎ ﮔﻮش ﻧﻤﻲ ﺧﻮان
ﺑﻪ ﻗﻠﺐ ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻲ ﻛﻪ ﺗﺎپﺗﺎپ ﻛﻨﻪ
ﭘﻮل ﻣﻴﺨﻮان ...
ﺑﻪ ﻻﻻﻳﻲ ﮔﻔﺘﻲ ﻣﻨﻮ ﺧﻮاب ﻛﻨﻪ
ﻓﻜﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﻢ واﺳﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺗﻮ ﻧﻘﺎش ﺑﺰرﮔﻲ ﺑﻮدي
ﺗﺎپﺗﺎپﺗﺎپ ،دﻟﻢ ﺻﺪا ﻣﻲﻛﻨﻪ ﺑﺎ ﺗﺎپﺗﺎﭘﺶ ﺧﺪا ﺧﺪا ﻣﻲﻛﻨﻪ
ﺗﻮ ﭼﻴﺰاي دﻳﮕﻪ رو ﻧﻤﻲ ﻓﻬﻤﻴﺪي ...
ﺗﻨﻔﺲ در ﺣﺎل و ﻫﻮاي ادﺑﻴﺎت و ﻣﺨﺼﻮﺻﺎ ﺷﻌﺮ اﻣﺮوز ﻛﻪ ﻣﻮﺿـﻮع ﺑﺤﺚ ﻣﺎﺳﺖ ،ﺗﻔﺎوتﻫﺎي زﻳـﺎدي دارد ﺑـﺎ روزﮔـﺎر ﮔﺬﺷـﺘﻪ .زﻳـﺮا اﻣﺮوزه از ﻫﻨﺮﻫﺎ و ﻋﻠﻢ ﻫﺎ و ﺗﻜﻨﻴﻚ ﻫﺎي ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﻫﻨﺮﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﺑﻪ
419
وﻓﻮر در ﺳﺮاﻳﺶ ﺷﻌﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ داﻧﺴﺘﻦ آﻧﻬـﺎ ﻳﻜـﻲ از
3
ﺿﺮورﻳﺎت ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﻲآﻳﺪ .ﺗﻐﻴﻴﺮ و ﺗﺤﻮﻻﺗﻲ ﻛﻪ اﻳـﻦ روزﻫـﺎ در ﺟﺎن و رﻳﺸﻪي ﺷﻌﺮ اﺗﻔﺎق ﻣﻲاﻓﺘﺪ ﺑﻪ ﺣﺪي زﻳﺎد و ﺳﺮﻳﻊ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺧﻴﻠﻲ ﻣﻮاﻗﻊ ﻓﺮﺻﺖ ﻓﻬﻤﻴﺪن و ﻳﺎدﮔﻴﺮي و رﺳﻴﺪن ﺑـﻪ آن را از دﺳﺖ ﻣﻲدﻫﻴﻢ و ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﻫﺮ ﺷﺎﻋﺮي در ﺣﻮزه ﻓﻌﺎﻟﻴـﺖ ﺧـﻮد ﻗـﺪم ﻣﻲزﻧﺪ و در آن ﺣﺎل و ﻫﻮا ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﻲﻛﻨـﺪ و ﭘـﺲ از ﺳـﺎلﻫـﺎ ـ و ﮔﺎﻫﻲ ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻲ ـ ﺑﻪ ﻗﻠﻪ ﻣﻲرﺳﺪ و اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺴﻴﺎري در ﻧﻴﻤﻪﻫﺎي راه از ﻗﺎﻓﻠﻪ ﺟـﺎ ﻣـﻲﻣﺎﻧﻨـﺪ و در ﻏﺮﺑـﺎﻟﮕﺮي روزﮔـﺎر رﻗﺎﺑـﺖ ،از ﭼﺮﺧـﻪ ﻃﺒﻊآزﻣﺎﻳﻲ ﺟﺪا ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﻣﻲﺷﻮد ﮔﻔﺖ ﻣﺜﻞ دﻳﮕﺮ ﻋﻠﻮم ﭘﺎﻳﻪ ،ﻫﺮ ﻛﺴﻲ ﻣﺘﺨﺼﺺ ﻋﻠﻢ ﺧﻮدش ﻣﻲﺷﻮد و ﺷﺎﻋﺮ ﻋﻼوه ﺑـﺮ اﻳﻨﻜـﻪ در ﺷﻌﺮ ﻗﺪم ﻣﻲزﻧﺪ در ژاﻧﺮ ﺑﺨﺼﻮﺻﻲ از ﺷﻌﺮ ﻧﻴﺰ ﻣﻄﺮح ﻣـﻲﺷـﻮد.
ﺳﻤﺒﻮﻟﻴﺴﻢ ﻳﺎ ﻧﻤﺎدﮔﺮاﻳﻰ ﭘﻴﺶ از آن ﻛﻪ ﻳـﻚ ﻣﻜﺘـﺐ ﺑـﻪ
اﻳﻦ اوﺿﺎع و اﺣﻮال ﺑﺎﻋﺚ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺑﺮﺧﻲ ﺗﻜﻨﻴﻚﻫـﺎ و
ﺣﺴﺎب ﺑﻴﺎﻳﺪ ،ﻳﻚ ﻣﻔﻬﻮم ﻳﺎ ﻓﻠﺴﻔﻪ اﺳﺖ .ﺑﺸﺮ از اﺑﺘﺪاى
ﻧﻜﺎت در ﺷﻌﺮ ﻻزم و ﺿﺮوري ﺑﺎﺷﺪ. ﭼﻪ ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢ و ﭼﻪ ﻧﺨﻮاﻫﻴﻢ ،ﭘﻴﻜﺮه ﺗﻨﻮﻣﻨﺪ ﺷﻌﺮ ﻣﻌﺎﺻـﺮ ﺑـﺮ روي
ﺷﻜﻞ ﮔﻴﺮى ﺗﻤﺪن ﻫﺎ و آﻏﺎز ﺷﺎﻋﺮى ﺗﻤﺎﻳﻞ داﺷﺘﻪ ﺣﺮف
رﻳﺸﻪ ي ﻋﻤﻴﻖ و ﮔﺴﺘﺮده ﺷﻌﺮ ﮔﺬﺷـﺘﻪ اﺳـﺘﻮار اﺳـﺖ و ﻃـﻼب
ﻫﺎﻳﺶ را در ﻗﺎﻟﺐ ﻧﻤﺎدﻫﺎ و ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﺑـﻪ زﺑـﺎن آورد و
ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺷﻌﺮ ﻧﺎﮔﺰﻳﺮﻧﺪ از ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺧـﻮد اﻃﻼﻋـﺎﺗﻲ ﻫﺮﭼﻨـﺪ ﻛـﻢ و
اﺷﻴﺎى دور و ﺑﺮش را ﺗﺠﺴﻢ ﻣﻔﺎﻫﻴﻤﻰ ﻋﻤﻴﻖ ﺗﺮ از آﻧﭽﻪ
ﺳﻄﺤﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ ﻣﺒﺎدا در ﭘﻴﭻ و ﺧـﻢ ﻫـﺎي ﺷـﻌﺮ اﻣـﺮوز ﺳﺮﮔﺮدان ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ .ﺷﻌﺮ ﮔﺬﺷﺘﻪ اﻳﺮان زﻣﻴﻦ ﻛﻪ ﺑﻴﺶ از ﻫﺰار ﺳـﺎل ﻗﺪﻣﺖ دارد در ﻗﺎﻟﺐ ﻛﻼﺳﻴﻚ اﺳﺖ و اﺗﻔﺎق ﻧﻈﺮ دارﻳﻢ ﻛـﻪ وزن و ﻗﺎﻓﻴﻪ ﺷﺎﻟﻮدهﺗﺮﻳﻦ و ﭘﺎﻳﻪايﺗﺮﻳﻦ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﺳـﺎﺧﺘﺎري و ﻗـﺎﻟﺒﻲ ﺷﻌﺮ ﻛﻼﺳﻴﻚ در ﻫﻤـﻪي اﻋﺼـﺎر و ﻣﻮﺿـﻮﻋﺎت ﺑـﻮده و ﻫﺴـﺖ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺗﺴﻠﻂ ﺑﺮ وزن و ﻗﺎﻓﻴﻪ ،ﻫﻢ در ﺧـﻮاﻧﺶ و ﻫـﻢ در ﻓﻬـﻢ و درك ﺷﻌﺮ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﻨﺪ .ﺷﻌﺮ ﻛﻼﺳـﻴﻚ ﺑـﺎ ﺑﻬـﺮهﮔﻴـﺮي از ﻗﻮاﻧﻴﻦ ﻣﻮﺟﻮد در ﺣﻴﻄﻪي اﺧﺘﻴﺎرات ﺷﺎﻋﺮي ،ﮔﺎﻫﻲ اﺗﻔﺎﻗﺎﺗﻲ در آن
ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﻰ آﻳﺪ ،ﻧﺸﺎن دﻫﺪ .ﻫﻤـﺎن ﻃـﻮر ﻛـﻪ ﻣﺼـﺮﻳﺎن ﺑﺎﺳﺘﺎن ﮔﻞ ﻫﺎى اﺳﻴﺮﻳﺲ را ﻧﻤـﺎد ﻣـﺮگ ﻣـﻰ داﻧﺴـﺘﻨﺪ، ﻫﻨﺪﻳﺎن ﮔﻞ ﻧﻴﻠﻮﻓﺮ را ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺗﺎج ﺧﺪاوﻧـﺪ ﻣـﻰ ﻧﺎﻣﻴﺪﻧـﺪ، ﺑﺎﺑﻠﻰ ﻫﺎ ﻣﺎر را ﻧﻤﺎد ﺟﺎوداﻧﮕﻰ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﻰ آوردﻧـﺪ و ﺧﻮرﺷﻴﺪ را ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺑﺨﺸﻨﺪﮔﻰ و زﻧﺪﮔﻰ اﻣﺎ ﺑـﻪ ﻫﺮﺣـﺎل ﺳﻤﺒﻮﻟﻴﺴﻢ ﻳﻚ ﻣﻜﺘﺐ ﻓﻜﺮى ﻫﻢ ﻫﺴـﺖ .در اواﺧـﺮ ﻗـﺮن
ﻣﻲ اﻓﺘﺪ ﻛﻪ ﻻزم اﺳﺖ ﺣﺘﻤﺎ وزن ﺷﻌﺮ را ﺑﺪاﻧﻴﻢ ﺗﺎ ﺑﺘـﻮاﻧﻴﻢ اﺛـﺮ را
ﻧــﻮزدﻫﻢ ﺷــﺎﻋﺮان ﻓﺮاﻧﺴــﻮى ﻛــﻪ از زﺑــﺎن ﺧﺸــﻚ
ﺑﺨﻮاﻧﻴﻢ .ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺎ ﺷﻨﺎﺧﺖ و ﻳـﺎدﮔﻴﺮي اﺻـﻮل ﺳـﺎدهي ﻗﺎﻓﻴـﻪ،
ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن رﺋﺎﻟﻴﺴﻢ )واﻗﻊ ﮔﺮا( ﺑﻪ ﺳﺘﻮه آﻣﺪه ﺑﻮدﻧـﺪ،
ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺗﻤﺎم ﻗﺎﻓﻴﻪ ﻫـﺎ را در ﺣﺎﻟـﺖ درﺳـﺘﻲ و ﻧﺎدرﺳـﺘﻲﺷـﺎن ﺗﺸﺨﻴﺺ دﻫﻴﻢ و ﺑﺎ ﻳـﺎدﮔﻴﺮي ﭼﻨـﺪ وزن ـ ﺣـﺪود ﺑﻴﺴـﺖ وزن ـ ﭘﺮﻛﺎرﺑﺮد ﺷﻌﺮ ﻓﺎرﺳﻲ از ﻣﻴﺎن ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ ﺳﻴﺼﺪ وزن ﻣﻮﺟـﻮد ،ﺑـﻪ
ﻣﻜﺘﺐ ﺳﻤﺒﻮﻟﻴﺴﻢ را ﺑﻨﻴﺎن ﻧﻬﺎدﻧﺪ .آﻧﻬﺎ ﻋﻘﻴﺪه داﺷـﺘﻨﺪ: اﺛﺮ ﻫﻨﺮى ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺎ ﺣﺪ ﻣﻤﻜﻦ از ﺑﻴﺎن ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻓﺮار
راﺣﺘﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻴﻢ ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ ﻫﺸﺘﺎد درﺻﺪ ﻛـﻞ ﺷـﻌﺮﻫﺎي ﺳـﺮوده
ﻛﻨﺪ و ﺑﻪ ﻧﻤﺎدﻫﺎ و ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﭘﻨﺎه آورد.ﻧﻤﺎدﻫﺎ و ﻧﺸـﺎﻧﻪ
ﺷﺪه ﺑﻪ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ از اول ﺗـﺎ اﻛﻨـﻮن را ﺑﻔﻬﻤـﻴﻢ و ﺑﺸﻨﺎﺳـﻴﻢ و
ﻫﺎ ،ﺧﻮاﻧﻨﺪه را در ﻛﺸﻒ راز و رﻣﺰﻫﺎى اﺛـﺮ ﺑـﻪ ﺗﺤـﺮك
ﺻﺤﻴﺢ ﺑﺨﻮاﻧﻴﻢ .ﺑﺎ اﻳﻦ اوﺻﺎف ﺷﻨﺎﺧﺖ وزن و ﻗﺎﻓﻴﻪ ﺑـﺮاي ﺗﻤـﺎم ﺷﺎﻋﺮان ﺿﺮوري ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ .ﭼﻪ آﻧﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺷﻌﺮ ﻛﻼﺳـﻴﻚ و
درﻣﻰ آورد و او را از ﻗﺎﻟﺐ ﻳﻚ ﺷﺎﮔﺮد ﺣﺮف ﮔـﻮش ﻛـﻦ
ﭼﻪ آﻧﻬﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻏﻴﺮ ﻛﻼﺳﻴﻚ ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﻨﺪ .ﺷﻌﺮ ﮔﺬﺷـﺘﻪ و اﻣـﺮوز از
ﺑﻴﺮون ﻣﻰ آورد .اﻳﻦ ﻣﻜﺘﺐ در اواﺧﺮ ﻗـﺮن ﻧـﻮزدﻫﻢ ﺑـﻪ
ﻫﻢ ﺟﺪا ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ.
وﺟﻮد آﻣﺪ .ﺷﺎرل ﺑﻮدﻟﺮ ﭘﺎﻳـﻪ ﮔـﺬاراﻳﻦ ﻣﻜﺘـﺐ ﺑـﻮد .در
1388/1/19
ﻣﻴﺎن ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ از ﺑﻮدﻟﺮ اﻟﻬﺎم ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑـﺎ آﺛـﺎر ﺧـﻮد
زﻣﻴﻨــــﻪ را ﺑــــﺮاي ﭘﻴــــﺪاﻳﺶ ﺳﻤﺒﻮﻟﻴﺴﻢ آﻣﺎده ﺳـﺎﺧﺘﻨﺪ ﭘـﻞ ورﻟﻦ ،آرﺗﻮر رﻣﺒـﻮ و اﺳـﺘﻔﺎن ﻣﺎﻻرﻣـــﻪ از ﻫﻤـــﻪ ﻣﺸـــﻬﻮرﺗﺮ
419
ﻫﺴﺘﻨﺪ .ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﻛـﻪ
آدم ﻳﻪ ﺑﺎر زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻴﻜﻨﻪ،ﭘﺲ ﺳﻌﻲ ﻛﻦ از اﺣﺴﺎﺳﺖ ﺧﻮب
ﻫﺮﻛــﺪام از آﻧﻬــﺎ ﺳــﺒﻚ وﻳــﮋه اي
و درﺳﺖ ﺗﻮ ﺣﺴﺎﺳﺘﺮﻳﻦ ﻟﺤﻈﺎت اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨـﻲ و ﺑﻬـﺶ ﮔﻨـﺪ
داﺷﺘﻨﺪ .
ﻧﺰﻧﻲ ﻛﻪ ﺗﺎ اﺧﺮ ﻋﻤﺮت داﻏﻮن ﺷﻪ.
.در ﻣﻴﺎن ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن ﺟﻮزف ﻛﻨـﺮاد
ﻛﺴﺮا
ﺟﻴﻤﺰ ﺟﻮﻳﺲ ﺑـﻪ دﻟﻴـﻞ ﻧﻤـﺎدﭘﺮدازى
ﻳﻚ ﻣﺎﻫﻲ ﺧﻮدوﻳﺮاﻧﮕﺮي ﻛﺮدم .دﻳﺸﺐ دﻳﮕﻪ اوﺟﺶ ﺑﻮد.
درآﺛﺎرﺷﺎن ﺷﻬﺮت ﺧﺎﺻﻰ دارﻧﺪ .ﻣﺜﻼً ﺟﻴﻤﺰ ﺟـﻮﻳﺲ در
وﻟﻲ دﻳﮕﻪ ﺑﺴﻪ .ﻓﺮدا روز دﻳﮕﻪ اﻳﻪ .ﺣﺘﻤﺎ ﻫﻤﻪ ﭼﻲ درﺳـﺖ ﻣـﻲ
ﻛﺘﺎب »ﭼﻬﺮه ﻣﺮد ﻫﻨﺮﻣﻨﺪ در ﺟﻮاﻧﻰ« ﭘﺴﺮﻛﻰ ﻋﻴﻨﻜﻰ را
ﺷﻪ .ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﻛﺮده ﭘﻮﺳﺖ ﻣﻦ ﺧﻴﻠﻲ ﻛﻠﻔﺘﻪ.
و
4
ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﺧﺎﻧﻮم
ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﻰ ﻛﺸﺪ ﻛﻪ ﻣﺪام ﻣﻄﻴﻊ ﭘﺪر و ﻣـﺎدر و ﻧﻈـﺎم ﻛﻠﻴﺴـﺎﻳﻰ و ﻣﻌﻠﻤـﺎن ﻣﺪرﺳـﻪ اش اﺳـﺖ .او ﺑـﻪ ﺧـﺎﻃﺮ ﻋﻴﻨﻜﻰ ﻛﻪ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﻰ زﻧﺪ ﺑﺎ ﺑﭽﻪ ﻫﺎ ﻓﻮﺗﺒﺎل ﺑﺎزى ﻧﻤﻰ
وﻳﺪﻳﻮﻫﺎي ﺧﻮب رو ﻧﺒﺎﻳﺪ داﻧﻠﻮد ﻛﺮد.ﺑﺎﻳـﺪ ﻣﻨﺘﻈـﺮ اﺗﻔـﺎﻗﻲ دﻳﺪﻧﺸﺎن ﺑﺎﺷﻲ و ﻟﺬت ﺑﺒﺮي.
ﻛﻨﺪ .اﻣﺎ ﻳﻚ روز اﻳﻦ ﻋﻴﻨﻚ ﺑﻪ ﻃﻮر اﺗﻔﺎﻗﻰ ﻣـﻰ ﺷـﻜﻨﺪ و
ﻧﺎرﺳﻴﺲ
ﭘﺴﺮك ﺑﺎ ﻛﻤﺎل ﺗﻌﺠﺐ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﻰ ﺷﻮد ﻛـﻪ ﺑﻴﻨـﺎﻳﻰ اش
ﻫﺮ ﻛﺴﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻛﺪي ﺑﻨﻮﻳﺴﺪ ﻛـﻪ ﻳـﻚ ﻛـﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ آنرا
ﻫﻴﭻ ﻧﻘﺼﻰ ﻧﺪارد و ﺑﺪون ﻋﻴﻨﻚ ﻫﻢ ﻣـﻰ ﺗﻮاﻧـﺪ دﻧﻴـﺎى
درك ﻛﻨﺪ .ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﻳﺲ ﺧﻮب ﻛﺪي را ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ ﻛﻪ ﺑـﺮاي
اﻃﺮاﻓﺶ را ﺑﺒﻴﻨﺪ .ﻣﻨﺘﻘﺪان آﺛﺎر ﺟﻮﻳﺲ ،ﻋﻴﻨـﻚ را ﻧﻤـﺎد
ﺳﺎﻳﺮ ﻫﻤﻜﺎراﻧﺶ ﻗﺎﺑﻞ درك ﺑﺎﺷﺪ.
ﻣﺎرﺗﻴﻦ ﻓﻮوﻟﺮ
ﻧﮕﺎه ﺑﺴﺘﻪ و ﻓﻴﻠﺘﺮ ﺷﺪه ﻳﺎ ﻫﻤـﻪ ﺑﺎورﻫـﺎى ﻛـﻮرى ﻣـﻰ داﻧﻨﺪ ﻛﻪ ﭼﺸﻢ ﻋﻘﻞ ﻣﺎ را ﭘﻮﺷﺎﻧﺪه اﻧﺪ . رﻣﺰ ﮔﺮاﻳﻰ ،ﻧﻤﻮد ﻋﺼـﻴﺎن ﻫﻨﺮﻣﻨـﺪان در ﺑﺮاﺑـﺮ ﻣﻜﺎﺗـﺐ واﻗﻊ ﮔﺮاﻳﻰ و وﺻﻒ ﮔﺮاﻳﻰ ﺑﻮد .رﻣﺰﮔﺮاﻳﺎن ﺑـﺮ ﻓﻠﺴـﻔﻪ
ﺷﺎﻋﺮ اﺗﻔﺎق ﺑﻮدن ﻛﺎر ﺳﺨﺘﻲ ﻧﻴﺴﺖ .ﺷﺎﻋﺮ اﻳﻦ روزﻫﺎي ﻣﻜﺮر ﺑﺎش
ﺧﻮدم
ﺑﺪﺑﻴﻨﺎﻧﻪ ﺷﻮﭘﻨﻬﺎور و اﻳﺪه آﻟﻴﺴﺖ ﻫﺎى ﻣﻌﻨﻰ ﮔﺮا ﺗﻜﻴـﻪ داﺷﺘﻨﺪ .آﻧﺎن دﻳﮕﺮ ﺑﺎر ﺷﻌﺮ را ﺑﺮ ارﻳﻜﻪ ﻗﺪرت و اﻓﺘﺨﺎر ﻧﺸﺎﻧﺪﻧﺪ .ﺑﻮدﻟﺮ ،ﭘﺎﻳﻪ ﮔﺬار اﻳﻦ ﻣﻜﺘﺐ ،ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد» :دﻧﻴـﺎ ﺟﻨﮕﻠﻰ اﺳﺖ ﺳﺮﺷﺎر از اﺷﺎرات .ﺣﻘﻴﻘﺖ از ﭼﺸﻢ ﻣـﺮدم ﻋﺎدى ﭘﻨﻬﺎن اﺳﺖ و ﻓﻘﻂ ﺷﺎﻋﺮ ﻣﻰ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ رﻣـﺰ و راز اﻳﻦ اﺷﺎرات ﭘﻰ ﺑﺒﺮد «.ﺑﺮﺧﻰ از ﺷﺎﻋﺮان اﻳﻦ ﻣﻜﺘـﺐ ،در اﻳﻦ رﻣﺰآﻟﻮدﮔﻰ ﻏﺮق ﺷﺪﻧﺪ و ﮔﺎه اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻫـﺎى ﻣـﺒﻬﻢ و ﻏﻴﺮ اﺧﻼﻗﻰ را رواج دادﻧﺪ .اﻳﻦ ﺟﺮﻳﺎن ﺑـﺮ آﺛـﺎر ﻫﻨـﺮى اﻳﺮان در ﻗﺮن ﺣﺎﺿﺮ ﺗﺄﺛﻴﺮي ﺑﻪ ﺳﺰا ﻧﻬﺎد . ﺷﺎرل ﺑـﻮدﻟﺮ ،ﻣـﻮرﻳﺲ ﻣﺘﺮﻟﻴﻨـﮓ ،آﻟـﺪﻳﻨﮕﺘﻦ ،ﻻرﻧـﺲ، ﻫﺎﻛﺴﻠﻲ ،آرﺗﻮر رﻣﺒﻮ از ﺑﺰرﮔﺎن اﻳﻦ ﻣﻜﺘﺐ ﻫﺴﺘﻨﺪ . ﺳﻔﺮ و ﺷﻌﺮ روﻳﺎي ﭘﺎرﻳﺴﻲ آﺛﺎر ﺑﻮدﻟﺮ ،ﻧﮋادﭘﺮﺳـﺖ از آرﺗﻮر رﻣﺒﻮ ،ﺷﺎﻫﺪﺧﺖ ﻣﺎﻟﻦ از ﻣﻮرﻳﺲ ﻣﺘﺮﻟﻴﻨﮓ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻫﺎﻳﻲ از آﺛﺎر ﺳﻤﺒﻮﻟﻴﺴﻢ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﻃﺮاﺣﻲ :ﺧﻮاﺟﻪزاده