Botulisme: preventieve maatregelen
Met enige regelmaat wordt bij GD de diagnose botulisme gesteld. Botulisme wordt veroorzaakt door toxinen die worden geproduceerd door een bacterie: Clostridium botulinum. Hierbij zijn in een kadaver (meestal van vogels) gevormde toxinen verantwoordelijk voor de problemen.
Deze kadavers, of onderdelen daarvan, kunnen aanwezig zijn op de weide, in vers gevoerd gras of in de graskuil. Voor de vogelgriepperiode werd botulisme vaak aan pluimvee(resten) gerelateerd en het afgelopen jaar meer aan dode wilde vogels. Deze lijken op dit moment het grootste risico te vormen voor botulisme bij runderen. Daarom dienen dode vogels altijd, en zeker rondom het maaien van het land, te worden verwijderd.
De meest in het oog springende symptomen bij het rund zijn de verlammingsverschijnselen van in eerste instantie staart en achterhand, en uiteindelijk ademhalingsspieren, waarna de dieren sterven. Koeien liggen vaak met de kop in de flank, of liggen helemaal plat en herkauwen niet. Wordt de diagnose botulisme gesteld bij een dier, dan is het van belang de besmettingsbron (kadavermateriaal) op het bedrijf op te sporen.
Er is geen therapie tegen botulisme. De aanpak van botulisme bestaat uit preventieve en verzorgende maatregelen; onder andere het verwijderen van dode vogels en laat runderen niet in contact komen met (resten van) dood pluimvee.
dr. Menno Holzhauer, specialist rundergezondheid
Ophaaldiensten op Koningsdag
Voor het ophalen van monstermateriaal werken we samen met PS Nachtdistributie. Zij halen op en Koningsdag (27 april) geen monstermateriaal op. U kunt monsters voor de eerstvolgende werkdag in het webportaal of via de app aanmelden en tot 18.00 uur wijzigingen doorgeven. PS Nachtdistributie haalt de monsters de eerstvolgende nacht waarin wordt gereden weer op. De ophaaldienst voor sectiemateriaal rijdt ook niet. De ophaaldienst kan indien gewenst tegen het vaste spoedtarief dieren ophalen en gekoeld bewaren tot de eerstvolgende werkdag.
De Veekijker: voor alle veterinaire vragen
Voor veterinaire vragen is de Veekijker rechtstreeks te bereiken op 088 20 25 555. Via een keuzemenu kiest u de diersoort waar u informatie over wilt hebben. Voor de verschillende dier soorten gelden andere openingstijden:
Rund: 08.30 – 12.00 uur en 12.45 – 17.00 uur
Rund uiergezondheid: 15.00 – 17.00 uur
Kleine Herkauwers: 15.00 – 17.00 uur
Varken: 08.30 – 12.00 uur en 12.45 – 17.00 uur
Pluimvee: 08.30 – 17.00 uur, spoedgevallen 24/7
Paard (Helpdesk): alleen voor infectieuze aandoeningen 15.00 – 17.00 uur
Tara de Haan MSc , projectleider paard
NIEUWSBRIEF VOOR PRACTICI • JAARGANG 29 • NUMMER 4 • APRIL 2023
Veterinair, april 2023 - 1 VOOROP IN DIERGEZONDHEID
dr. Thomas Dijkstra dierenarts rund
Analyse mestonderzoek Eimeria en Giardia
Sinds medio 2022 gebruiken we een andere methode voor het coccidiose-onderzoek voor runderen. Hierbij ontvangt u als inzender niet alleen een indicatie van de aantallen gevonden Eimeria , maar ook een semi-kwantitatieve verdeling van de verschillende Eimeria -soorten ( E. bovis , E. zuernii, E. alabamensis en a-pathogene Eimeriasoorten). Daarnaast kan het onderzoek ook Giardia sp. aantonen.
Iedere verwerper is er één te veel!
Elke veehouder streeft naar gezonde dieren die probleemloos een dracht volbrengen. Wanneer iets misgaat, is dat niet alleen een financiële schadepost voor het bedrijf, maar is het ook emotioneel belastend voor de veehouder. Elke verworpen vrucht is één te veel.
Als dierenarts bent u het eerste aanspreekpunt voor de veehouder. Ook bij verwerpers. Het is belangrijk dat u daarbij uw rol goed kunt pakken en voldoende op de hoogte bent van alle mogelijke oorzaken. Ook helpt het als u scherp in beeld heeft welke diagnostiek kan helpen om toekomstige problemen op het bedrijf te voorkomen. U neemt niet alleen bloed af bij verwerpers, of laat de verworpen vrucht inzenden voor sectie, maar heeft ook de belangrijke taak om met uw veehouder over dit onderwerp te praten.
Wij ondersteunen u graag hierbij. Daarom ontwikkelde GD Academy een cursus voor rundveedierenartsen over de verwerpersproblematiek. Ik neem u, samen met mijn collega’s, mee in de mogelijke oorzaken en de nieuwste diagnostiek met als doel om verwerpers zoveel mogelijk te voorkomen. Gaat u ook het gesprek met de veehouder aan?
Meer informatie over deze cursus staat achterop deze Veterinair.
We hebben de resultaten van de inzendingen in de eerste periode geanalyseerd. Van de ingestuurde individuele monsters is ruim een derde positief voor Eimeriasoorten, van de poolmonsters meer dan de helft. De gevonden prevalentie van Giardia sp. is in deze monsters laag. Voor Giardia waren zowel de individuele als de gepoolde inzendingen in iets minder dan 3 procent van de gevallen positief.
Specifiek buisje nodig
Voor de monstername en het insturen van het Eimeria - en Giardia -onderzoek kunt u géén handschoen met mest meer insturen. Dit kan alleen in een specifiek buisje dat u kunt bestellen in de GD Webshop (artikel VDBUI170). Wilt u naast het Eimeria - en Giardia -onderzoek nog aanvullend mestonderzoek doen, stuur dan een apart mestmonster mee (bij voorkeur in een mestpotje).
WILT U DE VERDELING VAN DE VERSCHILLENDE AANGETOONDE EIMERIA-SOORTEN OOK BEKIJKEN? SCAN DAN DE QR-CODE
Wanneer komt besnoitiose naar Nederland?
Besnoitiose is al meer dan honderd jaar aanwezig in Portugal, Spanje en Zuid-Frankrijk. Sinds 15 jaar is er een duidelijke opmars van besnoitiose. Het aantal met besnoitiose besmette runderen in België is de afgelopen jaren flink gestegen als gevolg van import van dieren die besmet bleken te zijn. Besnoitiose komt met name voor onder vleesvee, maar ook bij melkvee zijn gevallen bekend.
Besnoitiose wordt veroorzaakt door de parasiet Besnoitia besnoiti. Bloedzuigende insecten verspreiden deze. Een andere besmettingsroute is het hergebruik van injectienaalden. De tijd tussen besmetting en het uitbreken van de ziekte is gemiddeld dertien dagen en loopt soms op tot twee maanden.
Symptomen
De eerste acute symptomen die op een besmetting wijzen, zijn heel algemeen, namelijk een sloom dier dat slecht vreet, vermagert en hoge koorts krijgt. De tweede ontwikkelingsfase treedt vier tot acht weken na besmetting op. Pas dan ontstaan de cysten. Deze cysten zijn vooral te zien als witte puntjes op het hoornvlies of in het slijmvlies van de schede. Door de vermeerdering komen de parasieten in de bloedbaan terecht en kunnen er door vochtophoping verdikkingen in gewrichten optreden. Bij cysten vlak onder de huid ontstaan er verdikkingen waarop de haren uitvallen.
Geen medicijnen
Besnoitiose komt op een bedrijf door import van vee. Besnoitiose is niet te bestrijden met medicijnen. De enige manier om ervan af te komen is ervoor zorgen dat geen besmette dieren worden aangekocht en vliegen geen kans krijgen.
dr. Thomas Dijkstra , dierenarts rund
SCAN DE QR-CODE VOOR INFORMATIE OVER DEZE DIERZIEKTE
2
Speennecrose bij vaarzen
De Veekijker wordt deze tijd van het jaar regelmatig geraadpleegd over vaarzen met beschadigde spenen. Hierbij gaat het vaak om ischemische speennecrose, internationaal bekend onder de naam Ischemic Teat Necrosis (ITN). Dit is een huidaandoening die zich voornamelijk voordoet in de winter en het vroege voorjaar. Meestal betreft het vaarzen in het begin van de lactatie.
Het begint vaak met een blauwe verkleuring van de huid, die snel kan overgaan in een grote blaar. Meestal is de mediale zijde van de speen aangetast en loopt de blaar ook over op de huid van de uier. In sommige gevallen is in het begin alleen oedeem en verdikking van de huid zichtbaar. De huid wordt necrotisch en er ontstaat een open wond over de hele speen. Typerend is dat door irritatie de vaarzen proberen te likken aan de spenen. De oorzaak is een circulatiestoornis van de sterk doorbloede speenhuid, in combinatie met vasoconstrictie die leidt tot ischemie van de speenhuid.
De exacte etiologie is niet bekend, maar een belangrijke risicofactor voor het ontstaan is ernstig uieroedeem bij de vaarzen. Ter voorkoming hiervan kan het rantsoen beoordeeld worden. Daarnaast is het belangrijk dat de dieren voldoende beweging hebben. Verder lijken ook perioden met lage temperaturen een rol te spelen. Ook is het belangrijk om beschadigingen aan de speenhuid te voorkomen en de speenhuid soepel en verzorgd te houden. Dit kan door de spenen al voor afkalven te dippen met een verzorgende dip met glycerine of lanoline.
drs. Betsie Krattley, dierenarts rund
Neuropathologie bij het rund
Hoewel de neurologische patiënt kenmerkende klinische verschijnselen kan vertonen, zijn de mogelijkheden voor bevestiging van de diagnose beperkt. Door postmortaal onderzoek kan een diagnose vaak worden gesteld, belangrijk voor therapie of preventie bij koppelgenoten.
Omdat het reactiepatroon van hersenweefsel niet of nauwelijks leidt tot macroscopisch waarneembare veranderingen, is histologisch onderzoek noodzakelijk. Aan de hand van de anamnese op het inzendformulier zet de patholoog dit onderzoek in. Cerebrocorticale necrose (CCN) is een, met name bij vleeskalveren, regelmatig voorkomende hersenafwijking. Neuronen in de hersenschors sterven af door thiamine (vitamine B1)-gebrek, veroorzaakt door thiaminase-producerende pensflora of door een hoge concentratie sulfaten in voer of drinkwater. De afgelopen jaren is het aantal gediagnosticeerde gevallen van CCN afgenomen van dertig in 2018 naar zestien in 2022.
Bij melkvee komt vooral listeriose voor, gekenmerkt door micro-abcesjes in de hersenstam. In slecht geconserveerde kuil komt de listeriabacterie veel voor. In de afgelopen vijf jaar steeg bij ter sectie aangeboden koeien het aantal gevallen van listeriose van zes naar twaalf per jaar. Bij jongvee zagen we in dezelfde periode in totaal elfmaal een thrombotische meningo-encefalitis door Histophilus somni; deze bacterie kan ook pneumonie en sepsis veroorzaken. In het kader van sepsis veroorzaken ook andere bacteriën een meningo-encefalitis, zoals bij colibacillose in neonatale kalveren. Het ovine herpesvirus-2, het agens van boosaardige catarraal koorts, zagen we de afgelopen jaren gemiddeld zeven keer passeren en wordt gekenmerkt door een lymfocytaire panarteritis. Rundvee dat in nauw contact komt met aflammerende schapen loopt een risico op infectie. Niet-infectieuze aandoeningen kunnen ook hersenlaesies veroorzaken, zoals de nerveuze vorm van acetonemie of hepato-encephalopathie door Jacobskruiskruid-intoxicatie. Bij GD worden alle voor sectie aangeboden runderen ouder dan 4 jaar getest op BSE (zoals in het slachthuis en de Rendac); het afgenomen hersenweefsel wordt onderzocht door WBVR in Lelystad. Een BSE-verdenking meldt u bij de NVWA, die voor verdere afhandeling zorgt. De neurologische patiënt is een diagnostische uitdaging, die door pathologisch onderzoek vaak kan worden opgehelderd.
drs. Klaas Peperkamp , veterinair patholoog
Alert bij blaasjes
In januari 2023 kwam bericht uit het Verenigd Koninkrijk dat er in de zomer van 2022 een uitbraak van Senecavirus A (SVA) was geweest op in totaal vijf varkensbedrijven.
De diagnose kwam aan het licht nadat melding was gedaan van een klinische verdenking van mond- en klauwzeer (MKZ), omdat er dieren met blaasjes en erosies/ulceraties waren gevonden. Echter, de onderzoeken op MKZ en blaasjesziekte (SVD) waren negatief, waarna uitgebreid vervolgonderzoek plaatsvond en uiteindelijk SVA werd gevonden. Differentieel diagnostisch werd ook gedacht aan twee andere zeldzaam voorkomende ziekten; vesiculair exantheem (door een calicivirus) en vesiculaire stomatitis (door een vesiculovirus). Varkenspokken, dat endemisch voorkomt, kan soms een soort blaasjes induceren, maar vaker op andere lichaamsdelen, zonder andere verschijnselen en zonder uitgebreide erosies.
SVA is, net als MKZ en SVD, een picornavirus dat blaasjes kan veroorzaken bij varkens, met name in de mond of op de neus, de tepels of de kroonrand. De blaasjes ontstaan meestal op plaatsen waar het weefsel wat meer mechanisch belast wordt door wroeten, zogen of beweging. Blaasjes zijn vaak één tot enkele dagen intact en kunnen snel scheuren waarna wondjes ontstaan. Opengescheurde blaasjes zijn pijnlijk en een mogelijke porte d’entree voor bacteriën. De eerste blaasjes kunnen eenvoudig worden gemist, maar de gevolgen van opengescheurde blaasjes zijn soms duidelijker (wondjes, kreupelheid, verminderde eetlust, wit/ geel beslag op de plaats waar de blaasjes hebben gezeten).
Deze uitbraak van SVA onderstreept het nut van vroegtijdig melden van verschijnselen van aangifteplichtige dierziekten en het nemen van adequate maatregelen om uitgebreide verspreiding te voorkomen.
dr. Tijs Tobias , dierenarts varken
Veterinair, april 2023 - 3
Nieuws en mededelingen
SE/ST-DIVA-test alleen mogelijk op getypeerde culturen
Op dit moment zijn er twee Salmonella Enteritidis-DIVA-testen en één Salmonella Typhimurium-DIVA-test die onderscheid kunnen maken tussen vaccinstammen en overige stammen: de Salmonella Enteritidis 441/014-DIVA-PCR en de Salmonella AviPro-DIVA-MIC* (SE/ST). Deze testen kunnen alleen uitgevoerd worden op salmonellaculturen die al geserotypeerd zijn als SE of ST. De DIVA-test geeft voor deze culturen uitsluitsel of het om een SE/ST-vaccinstam gaat of om een andere stam. Het uitvoeren van een SE/ST-DIVA-test op een niet-SE/ST-geserotypeerde cultuur leidt tot een niet-valide resultaat.
*Deze test wordt in overleg uitgevoerd.
Veekijker Kleine Herkauwers op WhatsApp
De Veekijker Kleine Herkauwers heeft een WhatsApp-service. Wilt u ook snel op de hoogte zijn van belangrijk GD-nieuws, bijvoorbeeld over actuele monitoringsbevindingen en nieuwe tests? Geef dan uw naam, praktijknaam en 06-nummer door via WhatsApp aan het 06-nummer van de Veekijker Kleine Herkauwers: 06 26 75 26 13. Om ook berichten van ons te kunnen ontvangen, dient u dit 06-nummer eerst op te slaan in uw telefoon.
Cursus: iedere verwerper is er één te veel!
GD Academy organiseert 1 juni een cursus om u als rundveedierenarts goed te informeren over de verwerpersproblematiek bij rundvee. Drie specialisten nemen u mee in de mogelijke oorzaken en nieuwste diagnostiek. Met het doel om verwerpers zoveel mogelijk te voorkomen. Rundveedierenarts Debora Smits geeft een overzicht van de verwerpersproblematiek. Vervolgens vertelt patholoog Klaas Peperkamp meer over de diagnostiek bij de verworpen vrucht. Rundveedierenarts Thomas Dijkstra gaat in op vier infectieuze oorzaken van verwerpen: salmonella, neospora, Coxiella burnetii en chlamydia.
• Datum en tijd: donderdag 1 juni, 12.00 tot 17.00 uur
• Investering: 599 euro (exclusief BTW)
• Locatie: Royal GD, Arnsbergstraat 7, Deventer
Veterinair is een uitgave van Royal GD | Redactie: Marian Aalberts, Tara de Haan, Daphne de Leeuw, Katrien van den Brink, Annemieke Medema, Klaas Peperkamp | Eindredactie: Jessica Fiks |
Vormgeving: Dock35 Media B.V. | Druk: Senefelder Misset Doetinchem B.V. |
Uitgever: GD | Verschijnings frequentie: 12 keer per jaar
Overname van artikelen is toegestaan na schriftelijke toestemming van GD. ISSN 1388-4042
Postbus 9, 7400 AA Deventer
T. 088 20 25 500, www.gddiergezondheid.nl info@gddiergezondheid.nl
Alle genoemde tarieven zijn exclusief btw en basiskosten.
Voor deze cursus wordt accreditatie aangevraagd. U kunt zich tot en met 25 mei inschrijven. Schrijft u zich in met een collega, dan ontvangt uw collega 15 procent korting.
Verschil onderzoeken salmonella
Wilt u monsters insturen voor de landelijke salmonellamonitoring? Vraag dan onderzoek 11525 Salmonella IKB-monitoring-ELISA (serum) W452C aan voor de monsters. Resultaten van 10495 Salmonella onderzoek BCD antistoffen-ELISA (serum) W452A worden niet aan de IKB-organisaties doorgegeven. Deze bepaling kunt u inzetten bij bedrijfsmonitoring.
4
