Veterinair februari 2023

Veterinair

Weer toename van ILT-uitbraken

Infectieuze laryngotracheïtis (ILT) is een virusziekte die gepaard gaat met milde tot ernstige ademhalingsproblemen, productiedaling en sterfte. De ziekte komt voor bij kippen, fazanten en pauwen. Er zit variatie in de mate waarin verschillende ILTvirusstammen klinische ziekte kunnen veroorzaken.

Na een rustige periode van april tot en met augustus 2022 werd vanaf september weer een toename in ILT-uitbraken waargenomen. Het betrof in totaal vier opfok-legkoppels, twee vleeskuikenkoppels en één koppeltje met hobbykippen (zie grafiek). Geen van de commerciële koppels was gevaccineerd tegen ILT, met uitzondering van één opfok-legkoppel. In zes van de zeven koppels met ILT was sprake van een uitbraak met een wildtype-virus.

Om mogelijke verspreiding te voorkomen, is het van belang strikte hygiënemaatregelen te handhaven en alert te zijn op eventuele verschijnselen van ILT. Diagnostiek door middel van sectie en PCR kan snel uitsluitsel geven. De aanpak van ILT is gericht op preventie, vaccinatie en een eventuele regionale aanpak:

• Preventie: door goede bedrijfshygiëne kan verspreiding van het virus geminimaliseerd worden.

• Vaccinatie: indien levend CEO-vaccin wordt gebruikt, is een oogdruppelvaccinatie de enige aangewezen methode.

• Regionale aanpak: wanneer zich aanhoudende problemen voordoen in een bepaalde regio, kan een regionale aanpak noodzakelijk zijn om de situatie onder controle te krijgen.

drs. Jeanine Wiegel , dierenarts pluimvee

Agenda GD Academy

De komende periode is er weer een interessant aanbod:

• 9 maart: Basiscursus bacteriologie en antibiogram melk

• 21 maart, 4 en 18 april, 9 mei: Masterclass voeding melkvee

• 18 april: Basiscursus parasitologie rund, schaap en paard

• 11 mei: Cursus voeding geit

• 13 juni: Klinische pathologie rund verwerpers

SCAN DE QR-CODE

OM AAN TE MELDEN

De Veekijker: voor alle veterinaire vragen

Voor veterinaire vragen is de Veekijker rechtstreeks te bereiken op 088 20 25 555. Via een keuzemenu kiest u de diersoort waar u informatie over wilt hebben. Voor de verschillende dier soorten gelden andere openingstijden:

Rund: 08.30 – 12.00 uur en 12.45 – 17.00 uur

Rund uiergezondheid: 15.00 – 17.00 uur

Kleine Herkauwers: 15.00 – 17.00 uur

Varken: 08.30 – 12.00 uur en 12.45 – 17.00 uur

Pluimvee: 08.30 – 17.00 uur, spoedgevallen 24/7

Paard (Helpdesk): alleen voor infectieuze aan doeningen 15.00 – 17.00 uur

Aantal bij GD gemelde ILT-besmettingen in combinatie met kliniek (2020-2022) (Bron: GD;EWS). Het betreft vrijwillige meldingen bij

Het betreft dus geen overzicht van alle uitbraken.

drs. Jeanine Wiegel, dierenarts pluimvee

VMP

Binnen de diergeneeskunde houden we van afkortingen, ook bij de pluimveegeneeskunde. Denk maar aan de ziekten die worden gemonitord in de pluimveesector: AI, NCD, Mg. Een andere afkorting is VMP. Het staat voor Veterinaire Monitoring Pluimvee, maar is inmiddels een opzichzelfstaand begrip geworden voor het samenwerkingsverband tussen pluimveepractici en GD.

VMP is onderdeel van de pluimveegezondheidsmonitoring en heeft als doel het uitwisselen van kennis en ervaringen om zo de gezondheidsstatus van onze Nederlandse pluimveestapel te verbeteren. Deelnemers bespreken actuele en opvallende zaken en werken samen aan projecten om meer informatie te verzamelen. Een greep uit recente projecten: extra NCD-onderzoek op serummonsters met hogere titers dan verwacht in de serologische test, onderzoek naar een rondgaande Gumborostam en IB-onderzoek.

Door met een team van practici en een GD-dierenarts de opzet van zo’n project verder uit te werken, zorgen we dat het praktisch goed uitvoerbaar is en dat de kans op een duidelijke uitkomst groot is. Soms worden projecten geïnitieerd op verzoek van een derde partij, zoals de pluimveesector. Zo werd een project uitgevoerd op het gebied van colistinebehandelingen, een actuele kwestie voor de legsector. Resultaten worden besproken binnen de deelnemersgroep en, indien relevant, verder gedeeld. Bijvoorbeeld in Veterinair en ook in pluimveevakbladen.

Ook in het nieuwe jaar gaan we weer verder met de projecten. Een samenwerkingsverband waar we zuinig en trots op zijn!

PRRS-monitoring met inzet van nieuwe

sequencing-technologie

PRRS (Porcine Reproductive and Respiratory Syndrome) is een veelvoorkomende en zeer besmettelijke virusziekte bij varkens met een grote economische impact op de Nederlandse varkenssector.

GD maakt sinds januari 2023 gebruik van de nieuwste technologieën (Oxford Nanopore Technologies; ONT) op het gebied van genotypering (DNA sequencing) voor het PRRSgenotyperingsproces. Met ONT-sequencing wordt genetisch materiaal via een minuscule porie (Nanopore) door een membraan heen getrokken. De kleine spanningsverschillen die hierbij op deze membraan ontstaan, worden gemeten en zijn specifiek voor elk van de vier bouwstenen (A,T,C,G) waarmee de genetische code van het PRRS-virus kan worden afgelezen. Deze nieuwe methode is snel en bovendien geschikt om honderd ingezonden monsters per reactie te kunnen analyseren. Het sequencing-apparaat (GridION) heeft bovendien de capaciteit om vijf reacties gelijktijdig te analyseren. Om deze enorme datastroom te kunnen verwerken tot een uitslag voor onze klanten, is gewerkt aan automatisering van het dataverwerkingsproces. Dit heeft ertoe geleid dat de reeds bestaande PRRS-genotypering (op basis van ORF5) sneller kan worden uitgevoerd met kortere doorlooptijden.

Karlijn Eenink MSc , dierenarts varken en Rianne Buter BSc , onderzoeker R&D

Fylogenetische boom (Maximum parsimony tree) van 767 PRRSV-ORF5-sequenties afkomstig van Nederlandse varkensmonsters en 6 PRRSV-vaccinstammen. Iedere cirkel vertegenwoordigt een PRRSV-ORF5-sequentie. Cirkels met meerdere taartpunten bevatten meerdere ORF5-sequenties die 100% identiek zijn. De cirkels zijn ingekleurd op het jaartal of de periode waarin het monster genomen is. De vaccinstammen hebben ieder een unieke kleur om ze te ondescheiden van de veldmonsters, zoals tevens weergegeven in de legenda.

Pathologie paard opgenomen in de basismonitoring

De monitor voor paardengezondheid bestond tot vorig jaar alleen uit een Helpdesk en bedrijfsbezoeken. Dit jaar is daar pathologisch onderzoek aan toegevoegd.

Voor dit doel zijn met name casussen van mogelijk infectieuze of toxicologische aard geschikt. Dit kan een probleem zijn met meerdere dieren op een locatie, waarbij sterfte optreedt of euthanasie noodzakelijk is, of een geval van een individueel dier met een bijzonder klinisch beeld. Door pathologisch onderzoek ontvangt u wellicht een antwoord op de vraag wat de onderliggende oorzaak is. Tevens levert dit voor dierenartsen in zijn algemeenheid nuttige informatie op, waarmee de paardengezondheid in Nederland vooruit kan komen. Voor monitoring paard is pathologie ingericht als gericht instrument. Dit betekent dat secties alleen volledig worden gesubsidieerd na overleg met én goedkeuring van de GD-specialisten die de helpdesk bemannen. Heeft u een interessante casus? Neem dan vóóraf contact op via de Helpdesk Paard via 088 20 25 555 (optie 5).

Carlijn ter Bogt-Kappert MSc , projectleider paard

PRRSV type 2 (US)

PRRSV type 1 (EU)

Meerdere IBR-gevallen in Noord-Nederland

Het jaar 2022 was voor de IBR-bestrijding in Nederland een zeer gunstig jaar te noemen: weinig tankmelkomslagen op vrije melkveebedrijven (12) en weinig positieve neusswabs (7). Echter, sinds kerst zijn in korte tijd in een klein gebied acht melkveebedrijven hun IBR-vrije status verloren (stand 30 januari). Op drie bedrijven waren er positieve neusswabs met duidelijke kliniek en sterfte. Het blijkt een ongewoon virulente uitbraak te betreffen waarbij lokale verspreiding via erfbetreders zeer aannemelijk is.

Het is belangrijk alert te zijn op symptomen en bij twijfel direct diagnostiek te doen, los van de status of type bedrijf. Voor het aantonen van IBR-virus in neusswabs is GD het enige erkende laboratorium. Let extra op hygiënemaatregelen om versleep tussen bedrijven te voorkomen, deel kennis van uitbraken in hetzelfde werkgebied en zoek contact met buurtpraktijken.

drs. Fredrik Waldeck , dierenarts rund

Processen in de milt van de hond

Splenectomie wordt bij de hond regelmatig uitgevoerd vanwege één of meer massa’s in de milt, die in geval van een ruptuur levensbedreigend kunnen zijn. Een miltruptuur komt bij zowel hyperplasie als bij neoplasie van de milt voor.

Soms is de milt zodanig omvangrijk dat in plaats van de gehele milt slechts een klein deel met zichtbare afwijkingen wordt opgestuurd voor histopathologisch onderzoek. Echter, dit kan gevolgen hebben voor de kwaliteit van de diagnostiek. Massa’s in de milt gaan vaak gepaard met uitgebreide necrose, en geruptureerde processen zijn vaak bedekt door grote bloedstolsels, met als gevolg dat mogelijk niet-diagnostisch weefsel wordt ingezonden. Hierdoor kan ten onrechte worden geconcludeerd dat een ruptuur veroorzaakt is door een hyperplasiehaard, omdat pre-existente normale elementen van de witte en rode pulpa wel aanwezig zijn in het gesamplede gebied en neoplastische celpopulaties ontbreken.

Eén van de meest voorkomende tumoren in de milt is het hemangiosarcoom, waarbij de tumorcellen vaak onregelmatig zijn verspreid in de milt. Om een hemangiosarcoom te diagnosticeren of met zekerheid uit te sluiten, zijn veel aansnijdingen van de milt nodig. Daarom worden door ons minimaal zes tot acht coupes van een milt gemaakt: van het proces en ten minste eenmaal van het omringende macroscopisch niet-afwijkende weefsel. We raden dus aan om de gehele milt in te zenden; overwogen kan worden om de milt eerst in een grote container met formaline te fixeren, met eventueel een paar insnijdingen zodat het fixatief sneller indringt. Als de milt na twee dagen goed is gefixeerd, kan het weefsel in een kleinere container worden verstuurd. Omdat de transporttijd vaak kort is, is het ook een optie om de milt in een beperkte hoeveelheid formaline in te zenden; na ontvangst door het laboratorium wordt deze dan in een ruimere hoeveelheid formaline nagefixeerd.

dr. Nadine Meertens , veterinair patholoog

Verbeterd:

Mastitis Tankmelk

Vanaf januari 2023 wordt in het product Mastitis Tankmelk een extra voedingsbodem in gebruik genomen: een selectieve voedingsbodem waarmee gemakkelijker specifiek de alarmkiem Streptococcus agalactiae kan worden opgespoord.

S. agalactiae is een zeer besmettelijke, in de regel koegebonden mastitisverwekker en moet, wanneer aangetoond, worden bestreden. Tankmelkmonsters bevatten soms veel streptokokken en streptokok-achtigen waardoor het minder makkelijk is om eventueel aanwezige (lage aantallen) S. agalactiae te herkennen.

Door de selectiviteit van deze nieuwe voedingsbodem groeien hierop veel minder anders-soortige streptokokken en is S. agalactiae eenvoudiger te herkennen, zowel de hemolytische S. agalactiae als de niet-hemolytische S. agalactiae

De verwachting is dat met deze nieuwe voedingsbodem een constanter beeld wordt verkregen voor bedrijven die eerder in de periodieke tankmelkrondes min of meer afwisselend positief en negatief scoorden op S. agalactiae ; deze bedrijven zullen meer rondes positief worden bevonden voor deze mastitisverwekker.

Met deze verbetering wordt nog beter inzicht verkregen in de uiergezondheid op deelnemende melkveebedrijven en is het mogelijk nog gerichter maatregelen ter verbetering ervan te nemen.

dr. ir. Annet Heuvelink , bacterioloog

SCAN DE QR-CODE VOOR HET PROTOCOL IBR-UITBRAAK

Nieuws en mededelingen

Leptospirosebesmettingen 2022

In 2022 zijn er op melkveebedrijven zeven leptospirosebesmettingen waargenomen. De oorzaak was in de meeste gevallen te herleiden naar aanvoer van buitenlandse runderen. Ons advies is om runderen uit het buitenland vóór aanvoer op het herkomstbedrijf al te screenen. Adviseer ook één-op-één-transport naar Nederland.

Een besmetting kan ook tijdens het transport plaatsvinden en het kan een aantal weken duren voordat de antistoffen kunnen worden aangetoond. Plaats de dieren daarom na aanvoer eerst vier weken in quarantaine. Zijn ze voor of direct na aanvoer al onderzocht, onderzoek ze dan aan het einde van de quarantaineperiode nogmaals. Bovenstaande adviezen gelden uiteraard ook voor dierverplaatsingen binnen Nederland als het herkomstbedrijf niet leptospirose-vrij is. Voor meer tips om de risico’s op insleep te beperken en vervelende gevolgen voor de diergezondheidsstatus te voorkomen, kunt u ook verwijzen naar de Risicocheck van GD.

Veterinair is een uitgave van Royal GD |

Redactie: Marian Aalberts, Tara de Haan, Daphne de Leeuw, Katrien van den Brink, Annemieke Medema, Klaas

Peperkamp | Eindredactie: Jessica Fiks |

Vormgeving: Dock35 Media B.V. | Druk: Senefelder Misset Doetinchem B.V. |

Uitgever: GD | Verschijnings frequentie: 12 keer per jaar

Overname van artikelen is toegestaan na schriftelijke toestemming van GD.

ISSN 1388-4042

Postbus 9, 7400 AA Deventer

T. 088 20 25 500, www.gddiergezondheid.nl info@gddiergezondheid.nl

Alle genoemde tarieven zijn exclusief btw en basiskosten.

VeeOnline-training

VeeOnline is non-stop in ontwikkeling om nog beter aan te sluiten bij de gebruikers. Zo hebben we ook de aangestuurde onderzoeken in een nieuw jasje gestoken. Binnenkort staat dit nieuwe overzicht onder ‘Verzoeken en Mededelingen’. We organiseren een interactieve training bij GD op dinsdag 7 maart. Op het programma staan, naast een toelichting op de huidige en nieuwe functionaliteiten, een labrondleiding en het monitoring-escapespel.

SCAN DE QR-CODE OM AAN TE MELDEN

Veekijker Kleine Herkauwers op WhatsApp

De Veekijker Kleine Herkauwers gaat van start met een WhatsApp-service. Wilt u als kleine herkauwer-dierenarts ook snel op de hoogte zijn van belangrijk GD-nieuws, bijvoorbeeld over actuele monitoringsbevindingen en nieuwe tests? Geef dan uw naam, praktijknaam en 06-nummer door via WhatsApp aan het 06-nummer van de GD Veekijker Kleine Herkauwers: 06 26 75 26 13. Om ook berichten van ons te kunnen ontvangen, dient u dit 06-nummer eerst op te slaan in uw telefoon.

Training Pm-plus-monstername

GD organiseert 29 maart in Deventer de training Pm-plus-monstername voor dierenartsen. Tijdens deze training gaan we in op het reglement Pm-plus-vrijcertificering en sluiten we af met het praktische onderdeel in de sectiezaal. Alle deelnemers ontvangen een deelnamecertificaat en worden opgenomen in de lijst Monsternemers Pm-plus-vrij. De kosten van de training bedragen 300 euro.

Diagnostiek voor de relatie tussen uitval en vitamine E- of selenium-deficiëntie

Zo nu en dan wordt er naar de Veekijker gebeld over de relatie tussen plotse uitval en mogelijk tekort aan vitamine E of selenium. In de sectiezaal wordt af en toe het typische beeld van een moerbeihart gevonden, maar vaker is er sprake van een minder duidelijk beeld. Soms wordt bij spierschade of spierdegeneratie differentiaal- diagnostisch gedacht aan vitamine E- of selenium-deficiëntie. De diagnose wordt dan gesteld op basis van een samenhang van bevindingen uit meerdere onderzoeken.

9 maart: basiscursus bacteriologie en antibiogram melk

Meer kennis en ervaring opdoen over bacteriologisch onderzoek en het maken van een antibiogram? Dan is deze cursus interessant. We bespreken onder andere bacteriologisch onderzoek in relatie tot mastitismanagement, melkmonstername en de toegevoegde waarde van een antibiogram. Ook gaan deelnemers in ons laboratorium aan de slag met het kweken, identificeren en het bepalen van de antibioticumgevoeligheid van mastitisverwekkers Schrijf u nu in met een collega, dan ontvangt uw collega 15 procent korting.

SCAN DE QR-CODE OM DEZE ONDERZOEKEN TE BEKIJKEN

AANMELDEN KAN MET BEHULP VAN DE QR-CODE