12
GOUDS WATER EN HET VEEN
in een van onze vorige Magazines hebben we al aangegeven dat gouda in 2022 haar 750-jarig (stadsrechten-)bestaan viert. gouda gelegen en omringd door water werd voor het eerst met de naam ‘golda’ aangeduid in een oorkonde van de bisschop van utrecht in 1143. gouda, liggend aan de gouwe, werd in de 20ste eeuw ook nog vaak aangeduid als Tergouw. de hele geschiedenis van gouda is doordrenkt met water. water dat de stad veel welvaart bracht, maar ook veel bedreigingen. Turf afkomstig uit nabijgelegen verveningen heeft hierbij een grote rol gespeeld en heeft gouda tevens veel van het nu nog steeds mooie viswater gebracht. we gaan in dit artikel eens bekijken hoe dat allemaal is gegaan. gouwe De Gouwe was oorspronkelijk een riviertje dat waarschijnlijk zijn oorsprong had in het veenmoeras van de tegenwoordige Voorofsche Polder bij Waddinxveen en de Polder Laag-Boskoop, aan de westzijde van de Gouwe. Door de eeuwen heen is de Gouwe een belangrijk vaarwater geweest en bovendien de boezem van vele polders in het midden van Zuid-Holland die veelal vrij afwaterden op het riviertje. In de loop van de 13de en 14de eeuw werden er echter sterke zomerdijken (kaden) langs de Gouwe aangelegd waardoor de sloten en vlieten die op de Gouwe uitkwamen, werden afgedamd. Hierdoor was een goede afwa-
van Moer naar Turf De dorpen in het gebied daar hadden dan ook vaak namen die op de aanwezigheid van veen of moer duidden.
Moordrecht heette vroeger Moerdrecht. Ten noorden daarvan bevindt zich Moerkapelle. Dicht daarbij lagen de “Wilde Venen" en ten noorden daarvan Hoogeveen; beide grensden aan het toen zo geheten Waddingsveen. Slechts langs de Gouwe en bij Zevenhuizen was het veen ontgonnen tot bouwland; het overige land was onontgonnen moeras en broekbos. Het noordelijk deel der Wilde Venen
heet nog op een kaart van 1610 “'s Graven Wildert". Het meeste veen lag toen relatief hoog en boven het grondwater. Het was in feite dus hoogveen. Na het verwijderen van plantengroei en een laag humus kon men de turven uitsteken. Na droging waren deze turven voor brandstof geschikt. Ze werden aangeduid met de naam "speteling".
Dit is uitgespitte turf, die makkelijk brandde en een flink vuur gaf, juist wat de brouwers, pottenbakkers en steenbakkers en later ook de pijpenbakkers in Gouda nodig hadden.
