S'Ischiglia n° 1 - 2013

Page 1



www.sischiglia.it

SOMMARIO Pro una poesia noa, de Gavino Maieli

pag. 3

Onorevole Presidente, Onorevoles Consizeris, de Battista Isoni

»

5

A ti intendi narendi, de Vincenzo Pisanu

»

9

Cantu tempus!, de Luisa Masala

» 10

Copertina: Mauro Masala

Ascurta, de Efisio Collu » 11

III EDIZIONE ANNO II - NUMERO 1 - 2013

Nottes de bramas, de Mimiu Maicu » 11

Rassegna di cultura regionale, di ricerche tecnico-scientifiche sulla lingua sarda, di valorizzazione e conservazione di essa. Direttore Responsabile: GAVINO MAIELI Redattori: GIOVANNI FIORI GIANFRANCO GARRUCCIU GIANNETTO LAPIA GIOVANNI PIGA CRISTOFORO PUDDU ANNA CRISTINA SERRA M. ANTONIETTA SEU Direzione e Amministrazione: Via S’arrulloni 28 - 09126, Cagliari c/o Ilienses srl Telefono: 339.8847966 Email: sischiglia@ilienses.com Progetto grafico, Stampa e Pubblicità: Ilienses srl - Cagliari Telefono: 349.2265243 Email: ilienses@ilienses.com Pubblicazione registrata presso il Tribunale di Cagliari, N. 1/12 del 03.01.2012 - ROC n° 22679 Arretrati e Abbonamenti: COPIA SINGOLA € 4,00 ABBONAMENTO ANNUALE € 24,00 Per abbonamenti inviare il pagamento al c/c postale n° 1007464652 intestato a:

Coloris de minadoris, de Dino Maccioni

» 12

Taddàine, de Gonario Carta Brocca

» 13

Murra, de Mario Nurchis » 14 Undas e spundas, de Teresa Piredda Paoloni

» 15

Ite hap’a esser, de Cristoforo Puddu » 16 Approìlla, de Giuseppe Cappai » 17 Cando su primu disizu, de Salvatore Pintore

» 18

Est silenziu, de Rosanna Podda » 19 Paesi Poaru, de M. Paola Pilo

» 20

Ricciamu d’amori, de Paolo Sanna » 21 Forses algù, de Maria Chessa Lai

» 22

Afghanistan, di Nereide Rudas » 23 Sa memoria, de Ignazio Lecca

» 24

Bae bentu, de Vittorio Falchi

» 28

Ilienses srl Via S’arrulloni 28 - 09126, Cagliari

S’istazione antiga, de Stefano Flore

» 29

Tutte le collaborazioni alla rivista, ad ogni livello, avvengono a titolo di gratuito volontariato. Il materiale ricevuto, pubblicato o no, non verrà restituito.

Fillus de Sardigna, de Gabriele Ortu » 30 Est troppu paca s’offerta, de Giuseppe Delogu

» 28

A S’Ischiglia, de Sarbadore Enne Carbone

» 32



EDITORIALE

Pro una poesia noa de Gavino Maieli

Cominzat cun custu numeru s’annu segundu de sa terza edizione de S’ischiglia. Non lu cherimus costoire, e forsis est giustu gai: manna meda est sa satisfazione pro essere resessidos pro un annu a fagher torrare a sa lughe una rivista importante e cara a sa zente de Sardigna. Devimus puru ammittere chi no est bistadu fazile pro nudda e chi mannos sun bistados sos sacrifizios, ca totu est meritu ebbìa de sa passione pro sa poesia e pro sa limba sarda e de s’impignu leadu cun sos Mannos chi nos han pesadu e chi hamus hapidu s’onore de ammentare in dogni numeru: no hamus hapidu infattis perunu aggiudu da-e niunu, mancu una sisìa, pro narrer una, hamus hapidu, ne da-e sas istituziones ne da-e atere e totu su chi est istadu possibile est bessidu da-e su coro e da-e su tribagliu de ogni die. Non nos cherimus lamentare: nisciunu duttore nos hat obbligadu a lu faghere, fit una chistione de cuscienscia e de dovere, nudd’ateru, e sighende sas istigas de custa cuscienscia e de custu dovere hamus in idea de prosighire. Ca est giustu, ca nos toccat e ca si non ponimus manos a sas cosas nostras, nostras comente populu, no hat a passare tempus meda chi pagu e nudda b’hat a restare, de poesia, de cantigos, de sentidos e de totu cussu chi faghet cultura e muntenet in vida unu populu. Zertu no hat a essere possibile sighire comente in su primu annu. No est possibile oe faghere una rivista cun sos sistemas de pubblicazione e de distribuzione chi dominan in Sardigna e non solu: est dinari frundidu, sun paginas destinadas a li ponner fogu chena mancu arrivire a sa zente. Abberu non nde ‘alet

sa pena trabagliare tantu pro che la finire in sos muntonarzos: ca custa est sa veridade, bona zente! In medas nos han iscrittu nendesi cuntentos de sa rinaschida de S’ischiglia e de NUR, hamus intesu poi ‘e tantu tempus bezzos amigos e connotu zente noa, e custu est istadu unu piaghere mannu, ca zertos affettos e zertos sentidos non poden morrere e non morin mai. Non bastat, però, zente cara, bisonzat a lu narrer cun sinzeridade, cun su coro in manu, faeddende comente est giustu abbaidendennos in sos ojos: totu ischimus chi s’interesse mazore no est sa cultura, in custa terra nostra e foras de custa terra, e chi non si resessit a cumprendere chi solu sa cultura podet dare vida noa a s’economia, a sa politica, a sa calidade de una vida chi oe no est zertu sa mezus chi podimus contare in s’istoria nostra. Finas a-i como hamus intesu peraulas bellas e nudd’ateru, ma cun sas peraulas ebbìa no andamus atesu e las perdimus ca si che las giughet su ‘entu, umpare a sa veridade e a sas rispostas. Est custu su motivu pro su cale S’Ischiglia non hat a bessire pius in sas edicolas, l’hamus già nadu in su numeru dedicadu a tiu Franzischinu Satta: hat a andare solu pro abbonamentu, in numeros limitados, e solu chi abberu bi tenet l’hat a poder leggere e remunire pro sos nebodes. Ischimus chi custu no hat a fagher piaghere, ma mancu nois semus cuntentos ca ateras fin sas ideas e ateros sos disizos. Ma non podimus fagher de pius: pro cussu S’Ischiglia hat a essere distribuida in abbonamentu e s’hat a poder leggere on line, mentres NUR hat a bessire solu in internet. Est custa s’unica manera de non perdere unu patrimoniu mannu.

-3-


Questi sono problemi pratici, i problemi “di base” che condizionano la possibilità che un’iniziativa, soprattutto culturale, abbia un buon esito. Ma non è solo questo che ci sta a cuore. Riprendere in mano uno strumento come S’ischiglia o come NUR significa anche riuscire a proporre idee nuove, progetti che guardino al futuro; certo, che non cancellino il passato, ma che in quel passato non si affossino, non si paralizzino, traendone con intelligenza e sfruttandola quella parte non piccola che può germogliare e dare frutti nuovi. È un discorso ampio che riguarda la cultura e tutti i campi della vita sociale, ma che in Sardegna riguarda soprattutto la poesia, da sempre lo strumento espressivo che è riuscito a descrivere meglio e a cantare stati d’animo e speranze, delusioni e aspirazioni. È giunta l’ora però di prendere atto che i tempi son cambiati, che seppure in maniera a volte maldestra predominano nuovi modelli economici e nuovi modelli relazionali: non esiste più il villaggio rinchiuso in se stesso e bastante a se stesso, e non ha molto senso continuare a far poesia su tematiche che non incidono più come una volta nella quotidianità della nostra gente. Il mondo è cambiato, anzi, è in continuo cambiamento, e in questo cambiamento abbiamo il dovere di inserirci, non per una sterile e “brutta” omologazione, ma per innestare quello che c’è di “nostro”, di profondo, nella nostra storia passata, usando certamente anche i termini che caratterizzavano, e ancora caratterizzano il nostro poetare, ma dando loro un senso nuovo, moderno, con contenuti che nascono dalle esperienze dell’oggi, non dal rimpianto di un passato in cui a pensarci bene c’è ben poco da rimpiangere, se non per i rapporti che l’isolamento imponeva, e non sempre in termini di cordialità e di gioia, per quanto oggi la nostalgia “di un tempo che fu” riesca a distorcere come per tutte le generazioni ricordi, sentimenti e sensazioni, cancellando le cose spiacevoli, che pure non erano poche. In questo senso la lingua è un supporto ineguagliabile, per i suoi termini, per la sua musicalità, per la sua ricchezza, che rischiamo

di perdere non coltivandola e permettendo che venga contaminata e impoverita da un linguaggio semplificato e senza cuore che ormai fa diventare tutti uguali, senza quel minimo di fantasia e di creatività che nascono dalle parole e dal loro uso intelligente, bizzarro e folle se vogliamo, ma stimolante, curioso, aperto. Anche con l’uso di metafore che partono da antichi modi di dire, da antichi modi di osservare le debolezze e le ricchezze umane, in un confronto in cui non tutti devono pensarla allo stesso modo, altrimenti “est finidu su giogu”, “non b’hat gustu”, perché vien meno la curiosità. E anche il divertimento. È nata da queste considerazioni la scelta di pubblicare il primo intervento in lingua sarda al Consiglio Regionale attribuito a Battista Isoni: da notare il linguaggio ricco, colto, ironico, al di là dei contenuti che in molti sicuramente non condivideranno. È però la dimostrazione di come sia possibile un uso intelligente ed efficace della lingua sarda: nello scrivere, nel parlare e nel far poesia. Vuol essere questo un invito a un dibattito produttivo e se possibile anche acceso, però franco, sincero, che non si risolva in incontri scontati e in frasi fatte dove è più la nostalgia e il lasciarsi vivere che non la ricerca del nuovo a far da guida. C’è tanto da guadagnare in questo, come singoli individui e come comunità, ma è necessario uno sforzo, uno sforzo grande che apra alle nuove generazioni e le stimoli ad un futuro in cui qualcosa dei loro Padri, dei nostri Padri, resti non semplicemente come il segno di una memoria da mantener viva, ma come un insegnamento per un futuro migliore.

-4-

Salude e trigu a totus


Onorevole Presidente, Onorevoles Consizeris… de Battista Isoni

La questione della lingua sarda ha avuto nel tempo momenti di grande attenzione e altri di scarsa presa nel dibattito culturale della nostra terra. É una storia antica di cui ancora non si ha piena consapevolezza, per quanto, almeno istintivamente, è proprio la lingua, oltre ai simboli e le bandiere, lo strumento che sinora ha permesso di mantenere vivo un senso di appartenenza, un bisogno di identità sul quale il cammino da fare è però ancora molto lungo. Questa situazione ha ovviamente le sue origini e le sue ragioni, a cominciare dal ruolo avuto, soprattutto a partire dall’unità d’Italia, dagli intellettuali sardi, che hanno sempre considerato il sardo lingua della povera gente, lingua del focolare, da non utilizzare al di fuori del contesto familiare e popolano perché usarla significava collocarsi in un livello inferiore, di cui vergognarsi. Questa è una delle cause che hanno impedito a una lingua minoritaria, ma non per questo meno degna di rispetto e di attenzione, di conservare le sue caratteristiche più antiche, con commistioni che pian piano ne stanno snaturando e impoverendo il vocabolario. Ovviamente non tutto è perduto, se ancora oggi questo tema fa parte del dibattito culturale in atto e se non mancano gli sforzi per conservarla e trasmetterla alle nuove generazioni. Ciò è stato possibile grazie all’impegno di tanti personaggi che hanno cercato per la loro parte, vedi nel tempo i Poeti di S’Ischiglia, di dare un contributo significativo. Ci sono stati anche dei momenti importanti, sconosciuti ai più, che meritano di essere ricordati e fissati nella memoria della nostra terra. Da qui la decisione di riproporre quello che si ritiene sia stato il primo intervento in lingua sarda in Consiglio Regionale, la massima istituzione sarda. Lo fece l’on. Battista Isoni, storico sanguigno sindaco di Monti, e venne pubblicato nel numero 4 del 2001 della Rivista NUR. Lo riproponiamo al di là dei contenuti politici che lo caratterizzano, sui quali ognuno può convenire o meno, trovando magari dei riferimenti nell’attuale momento politico: l’importanza dell’intervento sta infatti tutta nell’uso del sardo nella sede che rappresenta, o dovrebbe rappresentare, la Casa ideale di tutti i sardi.

Onorevole Presidente, Onorevoles Consizeris,

so’ ‘ennidu a Cagliari in su 1974 cun s’isperanzia de partecipare a sa battaglia de sos sardos pro s’autonomia. Autonomia chi est diventada oramai una finzione e chi diamus cherrere cambiare. Poi de ses annos e mesu de tentativos, de ispintas e de arressadas, de caminu diffizile e calchi ‘olta dolorosu, pariamus arrividos a riunire tanta forza cantu bi nde cheret pro movere sas cosas frimmas, pro fagher pensare sas mentes distrattas, pro fagher alzare sos brazzos inertes e pro fagher gosare sos coros in pena. Est inutile però chi deo fatta, passu passu, s’istoria de sos fattos capitados in custos ultimos meses, ca ateros collegas, mezus de me, han a bois illustradu totu sas iscenas de custa cumedia; a mie

-5-


bastet de ispendere calchi peraula subra sa situazione ue nos agatamus oe, in custu momentu. No est propriu nezessariu essere politigantes de altissimu intendimentu pro azzertare chi, s’Intesa Autonomistica prima e sa Giunta Autonomistica poi, han, cun grande fadiga e travagliu, parturidu un’aurtinzu, unu mostrittu totu conca, chenza bustu, ne ancas, ne anima. Mi faghet pensare custa Giunta a unu pupiu cumpostu da-i sas manos inespertas de una criaduredda handicappada chi, pro passar’ora, ponet appare una zucca manna de istelzu e a-i custa attaccat unu bustu de ferula e ancas de ischiria e chi, poi de li haer fattu tres bucos cun d’unu ferru, forsis pensende de li dare respiru e vida bi acchendet intro unu mucchittu, e bidende custa conca alluta, rujastra, cun sa ‘ucca e cun sos ojos ispalancados, frimma e minettosa, urulat intimoridu e giamat lagrimosu sa mama e li pedit de ‘occhire, issa, su mostrittu chi haiat, pro istintu, inventadu. Solu custu mostre est restadu de sa Giunta Autonomistica, e como hazis solu de isperare chi una mama attenta e amorosa accudat cun cuidadu e cun d’una puntada de pê peset a bolare su mostrittu, sa ferula e s’ischiria. Onorevole Presidente, Onorevoles Consizeris… Eo penso chi in custa occasione bi siat istadu chie hat pensadu chi pro dare unu guvernu capaze a sos sardos siat bastante leggere chimbanta paginas de paraulas e chi, pro faghere unu guvernu seriu, bastet de istringhere sas laras e imbuffare sos bucceddos, e chi pro lu fagher forte siat suffiziente istringhere sos punzos e sos casciales. Invece bi cheret ateru! Pro faghere una Giunta Autonomistica fit nezessariu giamare e aunire canta pius zente possibile, proite est fattu azzertadu chi su oe e su cras de sa zente nostra agatat raighina e rejone, prinzipiu e fine, in sa corale volontade, in sas isperanzias, in sos anelitos, in sa determinascione de totu su populu sardu. Ma, Onorevoles Consizeris, su Presidente chi ‘ois bos hazis seberadu non s’est abizadu de peccare de presunzione cando s’est cunvintu, o s’est fattu cumbinchere, chi unu guvernu potat guvernare chenza una maggioranzia seria, forte e capaze. Paret a mie chi isse, ispintu no isco ‘ene da-e cale manu e da-e cale sentimentu, cherfat currere s’Ardia. Custa est una gara istraordinaria e meravizosa, ue omines de grande balentia curren, chenza frenu, caddos abituados a bolare solitarios, cun sa giua a su ‘entu che bandera, da-i tanca in tanca, brinchende chena falta rios, crijuras, muros e giagas; una gara, custa, ue abiles curridores de caddos chena sedda ne briglia si ‘ettan che furias in sa falada pedrosa, nieddos de piuere e de suore, in d’un’uraganu de inninnijos, de ticchirrios, de ‘oghes e de cantigos, e fattende tot’unu cun sa calarina inferozida, infuriada e inarrestabile, superan chenza dannu s’arcu de sa cheja ‘e Santu ‘Antine. Su Presidente chi bos hazis seberadu, Onorevoles Consizeris, paret chi cherfat isse puru currere s’Ardia, ma pretendende de la currere a caddu de una ferula; gasi comente paret cherfat currere s’Ardia perigulosa de s’autonomia de totu sos sardos incosciende una Giunta fatta de nudda. Su Presidente chi bos hazis eleggidu est zertamente isperanziosu, ma essende arrividu ue su destinu che l’hat giutu, devet a su mancu ischire chi faghere mostrittos de zucca no est comente faghere operas geniales, gai comente non si curret s’Ardia incosciende caddos de ferula. Est abberu incredibile, ma est finas beru chi custa toppa, boida, lanza maggioranzia, istat rizza in virtude de su votu de duos pellegrinos chena passadu, chena presente e chena avvenire, piopidos in cust’aula non s’ischit bene da’ ue e chi, cun incommensurabile improntitudine, han sa pretesa de essere sos paladinos de sa zente sarda; e chi, chena perunu ritegnu, bettan ludu e arga subra a totucantos e pretenden de faghere, a-i custu Consizu Regionale, iscola de pulizia morale, de laboriosidade, de amore pro custa terra nostra, e de volontade de la difendere cun coraggiu e passione; de faghere iscola a omines chi de cust’Isula sun, da-e sempre, s’immazine pensamentosa, e chi de custa zente sun sos fizos eleggidos e sun sos cireneos, ca nde rappresentan sas bideas pius raighinadas e s’anima e sa cussenzia populare.

-6-


E però, da-e custos duos pellegrinos arrividos a Cagliari sighende a s’attrampa attrampa totu sos avanzos elettorales cabizzados in sos cuzolos pius romidos, cuados e oscuros de sa zivile soziedade sarda, pius de una ‘olta, Onorevole Presidente, Onorevoles Consizeris, mi so’ intesu toccadu: mi so’ intesu offesu da-e s’atteggiamentu arrogante, ruzzu e ineducadu de custas duas ancas chi rezzen e giughen a palas custa Giunta. Eppuru, forsis b’est chie haiat mezus servidu sa Sardigna attacchende buttones, invece de ‘ennere a-inoghe a los… segare; e chie haiat, si non ateru, a su mancu dimustradu de haer cumpresu su sensu profundu de s’ospitalidade, de sa bona educazione, de s’antiga sabiesa de sos sardos, chi finzas in condiziones drammatigas e tragicas connoschen limites de logu, de tempus e de sentimentos, ca han issos in su sambene su sensu de sa misura. Ma est puru ‘eru chi da-e seculos e seculos, e oramai bi semus abituados, zaffarajolos de ogni zenia e provenienzia sun approdados in custa terra ospitale cun sa mercanzia in mustra in d’una cascittedda appiccada a su tuju, gai comente zampognaros cun tumbaru, gabbia e pappagallu, in umilidade offrende mercanzia e fortuna, accumpagnados, cun risos e allegria, da-e totu sos pizzinneddos de sa ‘idda. Eo ammento cun simpatia custos furisteris, garrigos de ispezzigas, de ispizzones, de carruleddos de filu, de agos pro cosire e pro tramattas, e de atera minuda chincaglieria, garrigos de sonos, de puzones coloridos e de fortuna. Como nd’arrivin invece, infattu a una carovana de invertidos e de lesbicas, personazos chi solu in s’abba de cust’Isula soliana han imparadu a si samunare. Eppuru forsis est utile de ammentare chi cando sos mannos de sos mannos de sos mannos nostros, ponzende rocca subra a rocca e pedra subra a pedra, fraigaian domos chi han isfidadu sos seculos e sos millennios e vivian in comunione benes, penas, venturas, intemperias, amore e odiu, sos antenados de calchi pellegrinu, inoghe finalmente innettadu, isettaian sas nottes de luna piena pro ballare, urulende, in tundu a unu fogarone, pro poi torrare a fagher notte subra a palafittas o subra a sos alvures che munincas. In custu sensu però non cherimus faghere prozessos, ne cherimus dare leziones a niunu, ma no azzettamus preigas da-e chie hat pagu o nudda de insinzare e chi, forsis, nende pagu e iscultende meda, in custu Consizu de sardos calchi cosa haiat finzas potidu imparare. E poi, comente poto eo dare unu votu favorevole a una Giunta chi naschet da-e sos osos magicos de su partidu comunista, postos a ciocchire sutta sas pumas caldas de unu socialista? O no est custa una nidiada chi isperat de campare e creschere cun arzinina isparta in terra, die pro die, da-e duos accabidadores de palfaruzas? Cunsideradu chi sos avversarios nostros si divertin meda a s’iscandulizzare e a ingulpare de onzi tipu de malefatta sos avversarios insoro, ispero mi siat cunsentidu de m’iscandulizzare deo puru, pro una ‘olta, una ‘olta solu: de m’iscandulizzare pro su fattu chi omines chi han istoria e chi istoria han fattu, omines chi non mancan de sensibilidade e de intelligenzia, de coraggiu, de ideas, de passadu calchi ‘olta dolorosu, omines chi poden contare esempios luminosos de vida, de azione politica, de sentimentos, de coraggiu, de seriedade, de m’iscandulizzare ca omines fattos de simile linna, nutridos de cussu pane, dissetados cun tale abba e tale ‘inu, chi han piantu zertas lagrimas isconsoladas e sueradu sambene generosu, si illudin de contivizare sa Sardigna e de guvernare sos sardos fundende s’autoridade insoro

-7-


subra sa forza e sa seriedade de duos votos qualunquistas, velleitarios e ballarinos, chi rappresentan, o podian solu rappresentare, sa feghe chi est presente finzas in su mezus binu e chi però su massaju sabiu eliminat a sa prima travasadura. Eo so’ iscandulizzadu e preoccupadu pro su ch’est suzzedende, ca si omines validos chi han su compitu e su dovere de guidare sa sorte de cust’Isula in d’unu mundu tempestadu, si omines acculturados e attentos, reduces da-e milli battaglias, si mustran dispostos a passare s’oceanu subra una zattera de ciarras ligadas cun filos de giuncu, cheret propriu narrere chi sa classe politica, chi haiat devidu rappresentare custa “Nazione”, hat zertamente perdidu su sensu de su reale e de su possibile, e podimus pensare chi da-e custu fattu nos devimus ispettare disgrascias e isventuras. Semus propriu arrividos a sa sucuttadura! E chie pagat tanta lizeresa e tantu iscunsideru? E chie pagat pro una Giunta imbelle, debile, chenza autoridade e solamente astiosa? E chie si podet illudere chi da-e un’attrezzu privu de cabu e de coa potan torrare benefizios a sa Sardigna? Sos omines de sinnu e de bona volontade chi sun intrados in custa Giunta, e non nde mancan, deven, pro s’interessu de sa Sardigna, haer coraggiu politigu, zivile e umanu pro furriare da-e custa avventura iscunsiderada, e deven tentare de riunire ateros omines assinnados e volenterosos, dispostos a incominzare, cun perizia e prudenzia, a leare sa via tortuosa e diffizile chi giughet ue naschet sa redenzione de sa Nazione Sarda. Sa Nazione Sarda hat bisonzu de su cuidadu de tota sa zente sarda, e hat prinzipalmente bisonzu de sos suos elettos. Sos chi como cheren fuire subra a caddos de ferula, iscan chi sos traighimentos b’est chie los realizzat fuende a sas retrovias, torrende a domo disertore, e b’est chie los realizzat currende a dainanti, a sas linias inimigas, dendesi presoneri. Ma non podimus essere presoneris de illusiones: sos sardos ispettan chi torremus totu in prima linea, onzunu cun sa parte sua, pro sa fortuna de sa Sardigna e de onzi fizu de custa terra nostra.

-8-


A ti intendi narendi de Vincenzo Pisanu

A ti intendi narendi est comente ascurtai nodas de sinfonia. Is sonus chi ti giogant intre ‘ucca, is sillabas chi ti currint in lavras, movint accordius de melodia. Funt follas de rosa moddis, biancas, nidas che froccus de niau chi deu ascurtendu arregollu a una a una totu a pagu a pagu e stùggiu intre su coru axebiau. A ti intendi narendi est su chi prus m’affàstiat in s’ora de s’amori. Candu m’attumbas sa castiada druci e totu cantu mudat in celesti e parit chi si arzit unu sentori de dilicau frori de prunixedda aresti

in dì de mes’’axrobas. Tenis in is pipias de is ogus is coloris de su primu beranu impari a velludus de fiobas. A ti intendi narendi a conca scrabionàda… Sa moba de is pilus asub’’e is petturras accozzàda donendi ogna durciori e fortilesa e gosu, a is sentimentus mius, anca momentus bonus amèriant sonus simplizis castiadas intre is lavras tuas disigiadas. A ti intendi narendi finzas su pispisu candu prim’’e su bisu s’acabu de s’arralla t’hat lassau in bucca basus in finialla…

-9-


Cantu tempus! - Quanto tempo! -

de Luisa Masala

Cantu tempus passadu a mirare un’immazine imprimida in s’ispiju ‘e sos ammentos! E cantu tempus attraessadu a ti buscare in su nuschinzu de onzi fiore, a che fissare in ojos su risu pizzinneddu avreschidu in sas tancas de sos bisos mios!

Quanto tempo passato ad ammirare un’immagine impressa nello specchio dei ricordi! E quanto tempo ho attraversato per cercarti nel profumo d’ogni fiore, per imprimere nei miei occhi il tuo giovane sorriso sbocciato nelle tanche dei miei sogni.

E cantas dies a pensare a sas dies tuas ischizidas, beladas, che columbas in baddes de chelu.

E quanti giorni a pensare ai tuoi giorni ora sbiaditi, dileguati, quali colombe nelle valli del cielo.

Cantos muttos d’amore ispiccados da-i custas laras pro ammentare a su mare sa ‘oghe tua de sirena e cantare su ninnidu a sos isteddos! E cantas boltas hap’istiradu custas manos disizosas de carignos!

Quanti versi d’amore volarono da queste labbra per rievocare al mare la tua voce da sirena che ninnava le stelle. E quante volte ho teso queste mani a vagheggiare carezze!

Ma cantu tempus pro fuire su tempus e lompere a t’abbrazzare pro sempre!

Ma quanto tempo per fugare il tempo e giungere ad abbracciarti per sempre!

- 10 -


Ascurta - a sa speranza -

Nottes de bramas

de Efisio Collu

de Mimiu Maicu

Ascurta! Est coment’’e unu giogu su trobeddu ‘e is sensus, su baccanu chi ammantat is affettus e accollit su dolori cun is liagas obertas, in su andai de una parti a s’atra.

Majarza s’accradat sa luna in s’arcu ‘e sa notte, lizera s’ispraghet in saltos d’ispera; in andalas prima buiosas, si cuan guvardas, zelosas, sas janas de mala fortuna.

Oi non ses bènia. E it’atru mi podit cuntentai? Si est beru ca non m’has scaresciu, si est beru ca m’has stimau… torra sa luxi a s’accia studada. Mi bastat sa gerda de un arrisixeddu: poita sighiri a cittiri? Pustis totu tui scetti mi ses abarrada.

Sas tancas de fenu diventan de prata, su mare lughente est pasidu, muida de zente non ch’hat, nen de fera peruna; est muda sa zonca in sa gruna, ne surbiles bisos turmentan. O notte donosa, sas bramas chi zovanu torran su coro, sun fozas cun pampinos d’oro chi trones licanzos maduran, a s’anima gosu procuran che s’erba atunzina a sas bamas.

Non ses forzis s’addobbu chi cuncordat sa scena de custu mundu chen’’e sipariu? Su benideru est sempiri presenti: poita abettai?

O sunu telarzos d’’isiones chi falzos arcanos produin? Che neula de manu nos fuin, funtanas chi torran a mare, istigas de su peleare, tadajas de illusiones!

Su discursu est ancora su propriu. Si tui pensas a tui e totu, cun is cosas chi non serbint non hap’a biri lampai scetti s’arreprantu.

Su zustu no isco chirrare dubbiosu chi duret s’incantu; intantu melodicu cantu intonat su puzone ‘e ‘eranu, profeta de craru manzanu in custu eternu gherrare.

- 11 -


Coloris de minadoris (attitidu) - Colori di minatori (lamento) -

de Dino Maccioni

Candu t’hia parturìu portast is carris biancas e is trempas color’’e rosa.

Quando ti misi al mondo avevi la carnagione chiara e le guance color rosa.

Asullus portast is pannus chi ti bistiant a festa candu ti ses incarau in is bias de custu mundu, e birdi fut sa gana chi s’hiat accumpangiau candu, cun babbu tuu, t’hiaus ingenerau.

Azzurri erano i panni che ti vestivano a festa quando ti affacciasti nei sentieri del mondo, e verdi erano le certezze che ci accompagnavano quando, con tuo padre, ti generammo.

Pilloni de beranu cun alas pringias de bentu, bolidu has spiccau in celus de turmentu;

Uccello di primavera con ali gonfie di vento, hai dovuto penare in cieli tormentati

destinu sen’’e coru is alas t’hat segau e me is intragnas de sa terra t’inc’hat arrumbuau!

e un destino di pietra t’ha spezzato le ali per sprofondarti nelle viscere della terra!

Fillu! Ndi ses bessiu nieddu, nieddu che unu scrau!

Figlio! E sei riemerso nero, nero come uno schiavo!

Su tempus benit e passat coment’e ogna cosa, cumenti si scit ca spina portat dogna rosa.

Il tempo viene e passa, così come ogni cosa. Si sa: tutte le rose hanno le spine.

E poi tui, lillu miu, frori miu ingespiau, a cara color’’e xera su tempus t’hat mudau.

E per te, giglio mio, fiore mio dai mille colori, un viso color di cera ha ricamato il tempo.

E mudau fut su ‘entu chi novas hiat portau de minas de malasorti, fillu miu sfortunau.

Ed era cambiato il vento che portò l’urlo di mine di malasorte, figlio mio sventurato!

Arrubius fiant is fueddus, arrubiu su dolori, arrubiu su colori, sanguini de minadori.

Rosse erano le parole e rosso era il lamento: rosso il sangue del minatore.

Lunas disisperadas, steddus a centu a centu, a lagrimas de fogu prangendi t’hant attitau.

Lune disperate, stelle a cento a cento, ti hanno pianto con lacrime di fuoco.

Custus funti is doloris patius de mamma tua, custus funti is coloris de sa chirchiolla tua.

Questi sono i dolori che tua madre ha sofferto, questi sono i colori del tuo arcobaleno.

- 12 -


Taddàine de Gonario Carta Brocca

Falana lentos lentos sos froccos de taddàine incanudinde su cuccuru predosu ‘e monte “Bardia”. S’anghelu ‘e sa guardia fuidu da-e sa pinna paret como azuande a carrarzare carreras una die amajadoras chi antigas tessidoras intrizzian chin ordidos de fide e fantasia. Ponen totu a pasare sutta sa manta ‘e nie: massajos rie rie prènana sa ‘upada in magasinu e-i su marocchinu irvettande est a s’incràsa chin d’unu canzu ‘e chelu in sa buzacca.

Pesat s’anima in sa carre irfrittada… Ite si nd’hat costau de sos caminos mios lugorosos? Aumbrau est su coro intas si meda hat hapiu in custu ‘iazu ‘e chertos e porfias; eppuru galu canto a su sole che ziri ziri in carvas de istade: canto de galanias e de janas dromias chi irvettan sa fine ‘e s’astraore pro istrinare amore chen’ischire proite nen pro chie…

Candidas mariposas cantan titìa titìa e a una a una fàlana sas oras a s’astrau de sa terra zirandesi in pessos accoraos chi profanan sa die.

- 13 -


Murra de Mario Nurchis

Su ‘inu est già prontu e battor balentes si ponen in contu gioghende e brighende de chimbe e de ses de sette e settanta umpare a su tres... e nove e novanta! S’aberit sa manu tentende s’inzertu e nara marranu si sese pius lestru! Su poddighe istesu su numeru ponet e bintrat in mesu e giogu cumponet. Balanza cumpanzu e frimma sa ‘oghe ti toccat unu ‘anzu si perdes inoghe! E benit sa murra cun puntu agatadu; s’aèra istuturrat su punzu frimmadu.

E milla sa gloria de custa suerada et est sa memoria chi nd’’enit bantada. E acco’ sa vittoria chi sempre chircada nde faghet s’istoria de bella serada. E binchet su mastru chi lestru pensende, comente abilastru da-e altu bolende, truncad’hat de totu su sanu vigore de Giagu e de Brotu, chi puru han valore. E Bore e Gavinu chi han binchidu como buffadu su ‘inu si ch’andan a domo. E puru si est giogu de ite si siat, umpar’a su fogu b’haiat... poesia!

- 14 -


Undas e spundas de Teresa Piredda Paoloni

Castiu is undas chi s’insighint sempri in circa de su mràxini connotu ancà bivit mam’arena vena sparta me in s’artari de sa notti pront’a ingurti’ donnia pena. Depit essi propiu inguni s’incarreru de sa vida… gosu e zerriu trigu cerriu chenz’’e pasu de su tempus chi no abettat e propassat onnia spunda. Un’antr’unda prus pesada m’hat bettiu una cocciula intostada de su sali prus salìu. Cali arrìu t’hat tragada po toccai in dì de oi su coru miu? Naramiddu chistidora de misteriu, est innoi chi hat a bessìri s’arcunieri chi a de notti no arrennesciu prus a biri? Scoviamiddu po prexeri ca nottesta m’est a istesiu cussa spunda ancà unda pustis unda hapu cèrriu cussa vena chi c’ingurtit onnia zerriu.

- 15 -


Ite hap’a esser de Cristoforo Puddu

Ite hap’a esser, pustis haer cantadu sa vida, si no nudda o misteriu in s’arriscu ‘e sa morte? Ite b’hat a frimmare de s’esistenzia gastada e accherada pro sempre in d’unu isprigu annuadu ue no s’appupat pius mancu s’ammentu ‘e su tempus? Ite b’hat a frimmare de su sonniadore inchietu, de sas preguntas pius intimas fruttu e siddadu ‘e fantasia che-i sos sentidos bios ch’attatan s’animu cun su sensu ‘e sos pessos e su sonu ‘e sas paraulas?

Su ballu tundu ‘e sas oras m’accumpanzat de preguntas malas a cumprire; da-e su labirintu ‘e sos dubbios apparpido filos troppu cridinos chi rugo cun fazilidade in sa balentìa ‘e accrarare un’essida o un’iscanzada ‘e lughe. Ite hap’a esser in s’abboju ‘e sas umbras? Dia cherrer surcare s’andala ‘e s’orizonte e torrare cun versos noales a offerire irguttos de vida.

A ite sas preguntas mias si totu illacanat in sa notte eterna chenza cara finzas cando s’istintu ‘e s’omine m’ispinghet a contivizare s’alenu ligadu a sa chirca ‘e s’anima crae de milli segretos velados da-e sa fide de esistere in su tempus.

- 16 -


Approìlla de Giuseppe Cappai

Approìlla, ispera, no t’ind’affutas di abbisongius de terra mia! Approìlla, ispera, cun albrizias in manus amistanziosas; ispraxi arramaduras de paxi e de bundadi, in moris e lacanas de s’isula nosta. Approìlla… Aggiudanosì a sboddiai tirinninas appilladas in cerbeddus chi hanti perdiu s’arrexoni. Approìlla, ispera, cun crais de fidi po aberri’ tancaduras arruinadas in cussorgias de penas, undi s’accorralant presoneris nozentis, feminas, pipìus, sinnàus che pègus. Approìlla, ispera, a ammoddiai corus tostorrudus de carzeleris bandìus, chene piedadi po doloris e prantu.

- 17 -


Cando su primu disizu de Salvatore Pintore

Cando su primu disizu si fagheit ojada e piùere in s’era nostra s’aberzeit unu surcu e in sa carena, ue sos passos current comente abba chi torrat a sa ‘ena. Cando su boidu de su chelu s’ingraideit de istellas chie intendeit sa prima ‘oghe, sa prima lagrima chi ammentat...? E mentres creschet su tempus chi sarvat, chie intendet in sa piatta de sas brigas s’ausentu o sa peraula chi si faghet eventu? Bolant sas limbas comente puzones migradores de ‘ucca in bucca e inoghe su burdellu nos bóltulat e nos cunfundet mentres frorit de continu su Sole. Fogu est su disizu, alambicu su mundu, donzi pipia profunda e paret chi s’oro semus Nois fizos minores in cust’ispunda chi nos sustentamus de pane e de passiones de umile terra oe malaida sorre rughe e caminu de sas rivoluziones. Da-e su chelu immérghidu in s’Oju Nieddu sighint a naschire boghes e boghes... ma solu lutios de sensu da-e s’anima distillat chi’est devotu a su Silenziu.

- 18 -


Est silenziu… de Rosanna Podda

Est silenziu callau cussu de is fueddus stesiaus a su spantu de s’amori negau, a su sciutori de gemas sidias chi sabiesas maccas scarescint. Est sempri silenziu marigosu de accunortu cussu de is fueddus stramancaus in pinnicas profundas de sentidu appicaus a schescius de spera. Est silenziu cussu chi attressat incantau intremes’a fueddus e abettus passendi in didus de prantu chen’’e sciorrocu asub’’e nosus. Apustis agatat sonus i apaxiat, donat asselius i allogat arregordus preziosus in is moris de su coru mai appettigaus.

- 19 -


MUSA GALLURESA

Paesi poaru de M. Paola Pilo

Culpaturi intricciati di canna e muri impastati a lozzu, undi, finze l’amori aspetta. Li femini, cun passu liceri li poi ‘idè andendi a ghjescja, candu la dì noa si specchja illi camini ‘nfusi di lintori monti liscj sureddhj a vecchj ammenti di ‘rriu. E si dummandi a unu steddhu cosa farà cand’è mannu rispondi: “L’emigratu”. Gruci antica, d’un paesi poaru, e tu chi abà credi inn’un sonniu d’un pani più sauritu… … ANDA. Ma, cuscjtillu a filu di spau in fundu a lu tò cori l’amori pà la tò ghjenti e felma, fiddholu d’una tarra undi lu tempu, illa petra calputa d’un casteddhu anticu s’è filmatu, t’aspetta… Pal vistissi di festa.

- 20 -


MUSA SASSARESA

Ricciamu d’amori de Paolo Sanna

A sirintina t’àggiu aisittadda sunniendi li to’ carigni e li basgi d’una voltha ma no sei giunta. Candu s’è fatta dì eru in punta a lu monti ipirendi di vidè lu mari e te sirena chi mi ciami ma v’era soru nèura. Finu a l’Avemaria t’àggiu zirchadda in dugna loggu intrighendi a lu ventu lu me’ pientu e l’innommu toiu ma chena abè ripostha. Tandu àggiu prigaddu a Deu e lu zeru s’è ibambarriaddu beddu e luzighenti che mai fendimi intrà po abbrazzati ancora.

- 21 -


MUSA ALGHERESA

Forses algù - Forse qualcuno -

de Maria Chessa Lai

Tendre ès el vol de l’oreneta i ‘l rostoll s’affina quan es feble el raig en la tarda, quieta ès l’ansia del sol, mar de llum dins el mòn de les hores. En la terra mil sons de vida. Forses algù canta el nom meu en el ritme del crit inaturable del batec de un cor. Quan la flor vermella del cel tota oberta a migdia, insinua en l’aria, en el vent la sua desfilada llumera i entre als blaus camins de la mar, mès intense el desig s’excita en el joc ardent de l’espera, forses lluny algù mirarà los ulls meus. S’alça fresca i neta l’alba del maiti tot blanc l’èter i de plata l’herba del camp, la flor que esclata les rames toves i les fulles de la mora, forses algù pensarà al tornar meu del somni per pintar les colors del meu dia. Algù entre l’esfera impenetrable de misterioses nuvoles tè amagat el seu segret. Entenc el seu respir consol en l’inquietud de un vagar incert i torna a tramar l’antic conte de la vida entre els fils subtils del temps.

Tenero è il volo della rondine le stoppie si affinano quando è fievole il raggio della sera, quieta è l’ansia del sole, mare di luce dentro il mondo delle ore. Nella terra mille suoni di vita. Forse qualcuno canterà il mio nome nel ritmo d’inarrestabile richiamo del battere di un cuore. Quando il fiore rosso del cielo tutto aperto a mezzogiorno, nell’aria, nel vento le sue lunghe luci insinua e negli azzurri cammini del mare, quando più intenso si esagita il desiderio nel gioco ardente dell’attesa forse lontano qualcuno vedrà nei miei occhi. E s’alza fresca, netta l’alba del mattino, bianco l’etere e d’argento l’erba del campo, lo sbocciar del fiore le molli rame e le foglie delle more, qualcuno penserà al tornar mio dal sogno per dipingere i colori del mio giorno. Qualcuno entro la sfera impenetrabile di misteriose nuvole tiene chiuso il suo segreto. Sento il suo respiro consola l’inquietudine del nostro vagare incerto e torno a tramare l’antica fiaba della vita entro i fili sottili del tempo.

- 22 -


MUSA ITALIANA

Afghanistan di Nereide Rudas

Chi sei tu uomo che dormi sul ciglio della strada riassunto dalla terra? Sopra di te la montagna tribale rumina guerra: burka, grate, prigioni, carri, bombe, cannoni, mine, mani, monconi, moschee, genuflessioni, studenti, religioni, gelo, devastazioni. Figlio di gole montane un vento verticale avanza con orme di sangue e inquieto danza nel groviglio della tua barba che lo spavento sbianca. Lento scompiglia la benda del tuo turbante diventata vermiglia. Opaco combattente dalla immobile fronte, giaci nel tuo giaciglio riassunto dalla polvere privo

d’ogni orizzonte. Un uomo-contro ti ha diviso dall’essere uomo-con-l’uomo ha reciso le tue possibili esistenze. Orfano dell’ad-venire stai ormai indifferente al Mondo. Non so se una madre ti ha sognato morente e ha urlato nella notte. Non so se un figlio ti ha aspettato sulla soglia silente di una casa. Niente so di te uomo sul ciglio della strada tranne che dormi. Niente so di te tranne che fosti un uomo.

- 23 -


Sa memoria de Ignazio Lecca

Policarpo Mereu teniat bint’annus candu fiat depiu partiri po sa gherra. Anzis de ddi dispraxiri, hiat esaminau sa cosa cun diligenzia e ddi fiat parta una bella avventura: “Torru eroi!”, si fiat bantau cun Filippa Canu, sa picciocca sua. Issa non hiat arrespostu e Policarpo fiat partiu cun cussu silenziu in sa cuscienzia: “Eroi!”, hiat ripitiu, dispidendusì. Candu fiat torrau de sa gherra, di annus ndi teniat bintises, unas cantus medaglias, feridas in totu su corpus e unu scorriu mannu aintru. Sa dì, a dd’abettai in stazioni, nci fiant totus: su sindigu a fascia, su predi a cotta bianca cun chierichettus, gruxi i aspersoriu di acua santa, is pipius de scola, sa banda. “SALUDAUS S’EROI POLICARPO MEREU” fiat iscrittu in d’unu striscioni appicau in sa stazioni. Dd’hiant abettau po nudda. Policarpo hiat intendiu sa banda di attesu, candu su trenu fiat arribendi, giai a pass’’i omini. Non ddi praxiat cuss’idea de sa musica e de su striscioni, non teniat gana de fai discursus ne de nd’intendiri: aici fiat sartiau de su trenu a sa scusi e, mori mori, si fiat incamminau a domu. Is sonadoris hiant stuggiau is ainas de musica e sa genti, imbaddicadas is bandelas, fiat torrada a bidda comenti unu tallu de brebeis sena pastori. Policarpo Mereu hiat serrau portas e ventanas: si fiat abituau a citiri e a pensai, in oras longas e tristas passadas intra is montis cun is partigianus. Ddi praxìat su silenziu de cussus montis: taliorta di attesu ddi lompiant boxis lebias che sulidus e issu pensàt chi fessint is boxis de is angelus. No, torrau a bidda, non teniat gana de fai sa parti de s’eroi ufficiali.

“Comenti fiat sa gherra?” dd’hiat pregontau Filippa. Hiat pensau meda prima di arrespundi. A pustis dd’hiat nau: “Proiat: acua e bombas, cun s’aggiudu de Deus. Totu fiat ludu i erba arrubia. Finzas is campanas hiant accappiau, po no arrepiccai. Ma cussa fiat gherra? Chini fiant is nemigus? Si seus sparaua pari pari, fradis cun fradis!”. E giai chi occasionis de contai cussus fattus nd’hiat tentu medas, dogna borta acciungìat a su contu aterus arrogus: “Abbruxànt domus e cresias, cun bestiamini e cristianus aintru. Si boccìat sa genti po hai donau unu prattu de minestra o un arrogu de pani a unu, poita chi fiat partigianu. Mi fadiat disisperu. Aici seu passau a s’atera parti. Partigianu deu puru!”. Sa genti non mancàt mai de ddu pregontai: “Cantu nd’has boccìu?”. Issu frunziat sa fronti, serràt is ogus e ddus torràt a biri, is mortus, scavulaus chi aliga in is arrugas. “Sa gherra fiat in dogna logu. Pariat chi non hessit mai depiu accabai. Tenìa disigiu de fai su ballu tundu in prazz’’e cresia. E una dì dd’hapu fattu, solu solu; mi castiànt is cumpangius i arriiant: “Ehi, Sardegna, che fai? L’è tutto matto!”. Aici mi narànt, ma cussa notti no hapu prantu”. Insaras di passàt dogna gana di arrespundiri. Si castiàt a ingiriu. Mancàt annus, de bidda, ma totu fiat abarrau firmu comenti fessit partìu ariseru, comenti non fessiti succedia una gherra e nemus fessit mortu. Ma bessendu in prazz’’e cresia, su merì, e intrendu in is magasinus aundi biriat pramas, si nd’acatàt de is chi mancànt, is chi prus pagu

- 24 -


fortunaus de issu non fiant torraus. Una dì fiat andau su sindigu a domu sua po dd’avvisai chi su consillu comunali hiat determinau de fai unu monumentu a is partigianus. “Bandat beni!”, hiat nau Policarpo. Su binticincu de abrili, festa de sa Liberazioni, totu sa bidda fiat accurta in prazza po s’incingiu de su monumentu. Po cumpraxenzia issu si fiat appiccau is medaglias e ascurtàt su discursu: is fattus di armas, is gherras, is vittorias mannas, is eroismus. A unu certu puntu non hiat poziu appoderai prus sa retorica de s’oradori: “Deu ci femu, in is montis”, hiat zerriau, “immoi si ddu contu, deu!”. Fiat arziau derettu in su palcu e hiat fueddau: “Poita totus scipiant sa beridadi: fradis cun fradis si seus sparaus. Insaras, non est po is azionis de gherra chi si fait sa festa, ma po arregordai cantus sunt mortus, po custa Liberazioni. Is mortus nozentis, is mortus de sa repressioni, de is rappresaglias. Poita vetti conoscendu sa beridadi is generazionis giovunas imparint a refudai e cundennai sa gherra e a scioberai sa paxi e sa libertadi”. Hiat nau custus fueddus cun passioni i arrabiu. A pustis calau de su palcu fiat torrau a domu sua. Non nd’hiat bofiu fueddai, po meda tempus. Finzas a candu non dd’hiant provocau torra. Fiat incapitau chi una notti hessint postu una bomba a su monumentu. Policarpo Mereu fiat accurtu de is primus accurtus e, tristu che sa Maria, nd’hiat arregortu de terra un arrogu de marmuri de su monumentu, dd’hiat basau e postu in bucciacca. Ingiriau de beccius e de giovunus ddus intendiat nai fueddus de tirria mala poi is culpevolis. Issu hiat ascurtau citiu, movendu sa conca i a sa fini hiat nau: “Non tirria! Non est de tirria chi teneus abbisongiu, ma de memoria! Custa bomba bolit sciuai sa memoria e fai pillonai sa tirria, in mesu a nosu”. “Retorica!” hiat zerriau una boxi giovuna sena bessì a foras. Policarpo Mereu si fiat intendiu mali. Hiat cumprendiu illuegus chi sa genti teniat pressi de scaresciri, ddi praxiat a si spassiai, a

giogai, a s’arricchiri. De issu nd’hiant essiri bofiu fai unu poeta chi contat istorias po spreviai sa genti, po ndi fai scaresciri s’infadu. Po custa arrexoni ndi ddi fiat arrutu asuba unu silenziu chi non dd’hiat prus lassau. Non c’est stetiu nudda de fai: Policarpo Mereu in totu custus annus est biviu in d’unu silenziu disisperau, poita hat cumprendiu chi sa Storia no importat prus a nemus, non serbit a nudda contai su poita e su cumenti. Sa genti de sa libertadi non si nd’acatat: dda tenit totu e tantu ddi bastat. “Est diffizili po sa genti a si pregontai asuba de is cosas urtimas de s’esistenzia: sa vida e sa morti”. Dd’est torrau a menti custu pensamentu, chi giai si fiat postu su mangianu chi hiant scappiau is campanas, tant’annus prima: is arrepiccus preniant s’airi de una allirghia noba, totus imprassànt a totus, ammacchiaus. Policarpo, su ballu tundu dd’hiat fattu anant’’e totu sa genti, in prazz’’e municipiu, in cussa bidda piemontesa sa dì chi dd’hiant liberada is partigianus. Is pensamentus Policarpo Mereu ddus hat remonaus totus biendu in sa televisioni is figuras de sa caida de su muru de Berlino i, ancora, prus accanta, sa bincida de su populu contras a su “golpe” in Russia: totu cussa genti chi s’imprassàt e cantàt e pariat torrada a nasciri sa dì, dd’hant torrau agoa, a is dìs de su corantacincu. E immoi, aintru ‘e sei, cussas arrexonis torrant bias e veras; sa fedeltadi a is fattus de is annus de sa giovunesa sua tenint sensu ancora oi, non fiant retorica e issu non si fiat imbruxinau ind’una idea morta: cun sa libertadi, non si podit improddai! Immoi biriat ripitia de parti di aterus s’esperienzia sua. Sa libertadi non fiat una abitudini de vida de dogna dì, ancora currispundiat a unu scioberu ideali fattu de is ominis. Pustis tant’annus chi su mundu si fiat assentau, Policarpo hat pensau chi toccat a si nd’incabulliri de s’enfasi chi guvernat totu su chi stat incapitendu oi. Anant’’e nosu si stat scriendu s’Istoria, fatta de reali entusiasmu collettivu, de sacrificius personalis e, decisiva, una partecipazioni

- 25 -


de sa genti a sa grandu mobilitazioni. Su chi est incapitau in custus urtimus tempus si ponit anant’’e is cuscienzias nostras comenti un’occasioni de arregolliri, in s’interesa sua, unu dibattimentu istoricu de misura manna meda, chi murigat in mesu centinaias e centinaias di ominis e feminas de totus is continentis. Populus chi hant dormiu sena de libertadi, si ndi scidant. In certus territorius is fosilis torrant a sparai, fradis contras a fradis. I, a su notti, a Policarpo Mereu ddi parit de intendi’ s’arretronu de is cingulus de is carrus armaus. “No, no!”, narat in su sonnu e, candu si indi scidat, cussus rumorius ddus intendit ancora, non sunt bisus. Chi su mundu si siat ammacchiau? “No, no!”, sighit a nai, “Sa libertadi hat postu torra sa rivendicazioni sua, ind’unu grandu movimentu de populu!”. Dd’hant zerriau, a Policarpo Mereu, a fueddai. Hat fueddau de s’esperienzia sua, finzas a candu s’est pesada una manu e unu giovanu, strantaxendusì hat nau: “Ma est su chi hapu biu in sa televisioni!”. A su partigianu becciu si sunt abertus is ogus tot’in d’una. Sa libertadi, po medas, est custu spossessamentu de is arrexonis suas, de su prexiu suu, de is sacrifizius. Una borta passadas is emozionis, est comenti fessint svanessius is logus comunus de s’esistenzia: sa sufferenzia e sa lotta, sa morali e s’appartenenzia a una fidi politica, su traballu e sa religioni. Bivia in custa manera sa libertadi non est una conquista e sa genti acabat po cresciri in s’ignoranzia de is arrexonis e de sa tensioni ideali resolutamenti insighida e conquistada po totus cantus. E hat cumprendiu chi sa televisioni ammostat dogna cosa comenti fessit unu film o una telenovela: istoria cun attoris e cumparsas, giogus de squadras diversas. E sa batalla po sa libertadi, de certus populus, parit una partida de castiai fadendu su tifu, finzas a candu durat su telegiornali. “Non toccat a dromiri a pizzus de su chi teneus. Nosu sa libertadi dd’heus conquistada

cun sacrifizius i a preziu de mortus. Est facili meda a dda perdi’. Aterus populus sunt lottendu po dd’ottenni’ po sa prima borta. In custus annus seus abarraus a sa ventana, sena gana de si fai imbruscinai in is chistionis de is aterus. Creu chi oi s’incàrit una sfida noa: cussa de imparai a aberriri sa ventana poita intrit airi noa in domu nosta e, impari, cussa de dda sciri serrai sa ventana e de calai, in su momentu giustu, in s’arruga a zerriai chi “libertadi” non est vetti unu fueddu”. “E tui?” hat preguntau una boxi. “Deu? Hapu biviu troppu. De mei pozzu nai di essiri stetiu po totus sa cosa prus pagu comuda: sa memoria. Sa cosa prus preziosa!”.

- 26 -

Partigiano! Ti ho visto appeso immobile. Solo i capelli si muovevano leggermente sulla tua fronte. Era l’aria della sera che sottilmente strisciava nel silenzio e ti accarezzava. Come avrei voluto fare io. G. Manzù


Bergamo “Monumento al Partigiano” di Giacomo Manzù

- 27 -


Bae, bentu - A Saveriu -

de Vittorio Falchi

Ca so’ a coro malu bae o bentu e giughediche attesu s’oriolu chi m’opprimit s’ispiritu, su dolu chi mi privat de paghe e ausentu.

chi oe pius no siat sa bellesa, s’amore de su babbu e de sa mama: s’est istudada in presse sa fiama, pro troppu pagu est addurada azzesa.

Bae bentu e bettadiche a palas lagrimas e suspiros e lamentos, sun troppu lastimosos sos ammentos de sas tristas passadas dies malas.

Bae bentu e sa tristura mia imbolachela attesu, m’hat paradu che truncu siccu, feu, ismuzzurradu, ch’hat perdidu onzi frunza frisca e bia.

Contr’a su mundu haia juiladu su disisperu, s’arrennegu meu, ma su mundu in affannos e peleu no m’hat intesu, no m’ hat iscultadu.

Pro me pius colores no hat sa vida, buscos e rios sonan notas tristas, bolan sas aes cun sas alas pistas sutta s’aera oscura e intristida.

No hat cumpresu sa disgrascia manna chi onzi sentimentu mi distruet, no hat bidu s’alenu chi mi fuet da-e sos cantariles de sa gianna.

Bae bentu, sa notte nd’est falada subra s’anima fritta che biddìa, lassami solu cun sa pena mia in cust’ora tremenda , isventurada.

Mi paret unu sonniu, custu fizu chi m’est passadu in domo che unu faru, l’hat piena de lughe e de amparu, de profumos de rosas e de lizu,

Lassami solu chi pota pianghere custu fizu cun lagrimas arreu. M’inserro inoghe in su dolore meu gia chi aterue no mi poto franghere.

- 28 -


S’istazione antiga de Stefano Flore

Su sole in su primu manzanu colores de melalidone, sa zente est in cudd’istazione frimmada in s’ammentu lontanu.

De bottu zessadu est su gosu piseddos torrados a frenu mirende s’incantu ‘e su trenu a bellu accudende fumosu.

Fin mudos sos sonnos ligados cun filu de brama in s’istentu, rellozu miradu a momentu, cossizos de seru accabados.

Balìsias porridas a bolu sas zarras lassadas a mesu carignos andados atesu e penas chirchende consolu.

In s’aria bi fin sas intregas bolende che luna silente sas uras in bucca ‘e sa zente: torrade cun bonas allegas!

Su frùschiu a s’ora ‘e tuccare sa lagrima tinta a carvone isperdid’in cuddu vogone chi prusu no podet torrare.

Pizzinnos puddedros de annu isortos in zogos currende sos tempos chi fini mudende a s’ogru aporadu ‘e su mannu.

Ammentos de tando in assentu mi torran lontanas anderas de trenos, fumosas isperas e annos passados che bentu.

- 29 -


Fillus de Sardigna de Gabriele Ortu

Bai, amiga, bai, cun is alas di amori, e porta unu saludu a is fillus de Sardigna sparzinaus in su mundu po unu arrogu ‘e pani negau in domu insoru. Bai, in logus trotus de disisperu e amestura fueddus de cuncordia po is corus in turmentu. Bai, a su fossu ‘e Marcinelle, a is sartus de nebida de is pranuras lombardas, a is fabbricas de dolori. Bai, amiga, bai, in terra furistera, e semina arregordus di argiolas arriendu, e cantus di amori, po is corus emigraus. Bai, cun su ‘entu solianu in tot’is àndalas de mundu e semina cunfortu po is fradis emigraus.. Bai… bai… bai, cun sa bertula prena de sonus e de cantus de sa terra nosta amada, e imprassa cussus fradis, e poneddus in prexu po chi pozzant binci’ sa grandu maladia chi portant in su coru,

is fillus de Sardigna. Bai… Bai, portanceddu custu mengianu bellu de soli, cun is fragus de Campidanu, Barbagia e Logudoru, a is fillus de Sardigna. Bai, cun bisus nous prenus de trigu ingraniu, e allui lantias de speras, in is corus emigraus. Bai… E no scarescias cussu campusantu senza soli e senza prantu. Bai… E lassa una pregadoria po cussu fradi sfortunau, chi no podit torrai…

- 30 -


Vai, amica, vai, con le ali d’amore e porta un saluto ai figli di Sardegna dispersi nel mondo per un pezzo di pane negato nella loro terra. Vai, nei luoghi impervi dove regna la disperazione e porta parole di conforto per i cuori in tormento. Vai nella miniera di Marcinelle, nelle distese di nebbia delle pianure lombarde, e nelle fabbriche dov’è il dolore. Vai, amica, vai, in tutti questi luoghi e semina i ricordi delle aie allegre piene di canti e d’amore per i nostri emigrati. Vai, col vento giusto nei sentieri del mondo e semina il conforto tra i fratelli emigrati. Vai… vai… vai, con la bisaccia colma di suoni e di canti della nostra amata terra e abbraccia quei fratelli e porta loro l’allegria perché possano vincere la grande nostalgia che hanno nel cuore, i figli di Sardegna.

Vai… vai… porta loro questo radioso mattino di sole, e i profumi del Campidano, della Barbagia e del Logudoro, ai figli di Sardegna. Vai, con sogni nuovi pieni di grano maturo e accendi luci di speranze nei loro cuori d’emigrati. Vai… e non dimenticare quei cimiteri senza sole e senza pianti. Vai… e deponi una preghiera per quei fratelli sfortunati che non torneranno mai…

Figli di Sardegna di Gabriele Ortu

- 31 -


A S’Ischiglia de Sarbadore Enne Carbone

Amabile Rivista sias sa ben’’ennida a domo mia cun grande premura; prima fis bene in vista e una longa vida tenes pro tota sa sarda iscrittura, ca in s’Isula mia sa bella poesia est connota da’ onzi criadura, sa poesia vera, in Logudoro, Marghine e Costera.

Deo s’abbonamentu l’hapo appenar fattu, e lu cunfesso bi cherzo iscriere carchi componimentu; a su momentu adattu creide a mie bos fatto a biere a sa bolotanesa in limba marghinesa chenza bos ponner a prangher ne riere: la fatto a moda mia una sarda diletta poesia.

Tue fias mancada forzis ca sos poetas in crisi sun bintrados issos puru; sa vena s’est siccada forzis c’a sas diletas mentes su tempus l’est bennidu duru e sa lirica vena chi zirat sa carena chenza isfogu restat a s’iscuru. Oe de unu botu chissà chi a iscrier torren totu.

Cheria saludare cust’organizzadore e tota canta sa direzione; ispero de pubricare s’iscrittu ‘e Sarbadore connotu cun su lumen de Carbone, in Bolotana nadu e domo fraigadu de Portolu in su bellu rione. Bos mando cun fide saludos: de coro los rezzide.

- 32 -


Angelo “Tatano” Corrias nasce a San Gavino Monreale il 5 ottobre 1922. Fin da giovanissimo ha manifestato propensione per il disegno e per la grafica. Inizia gli studi artistici nella Cagliari bombardata del secondo dopoguerra “andando a bottega” dal disegnatore Aurelio Galleppini (disegnatore storico di Tex Willer) e presto ne diventa assistente. Per Galep inchiostrerà alcune tra le più belle tavole di Tex contribuendo a fare la storia del fumetto italiano. Trasferitosi negli anni Cinquanta a Torino, lavora inizialmente come illustratore per varie riviste prima del definitivo salto di qualità nel 1955 all’Agenzia pubblicitaria Armando Testa dove lavora fino al 1976 prima come illustratore poi come fotografo prestando il suo obiettivo a reclame famosissime come Peroni, Lavazza, Simmenthal, Perugina, Saiwa, Lines... Nei ritagli di tempo coltiva, anche negli anni all’ombra della mole, la passione per il fumetto continuando a collaborare con Galleppini in diverse pubblicazioni, passione che coltiverà anche una volta lasciata Torino e tornato in Sardegna, importante l’apporto dato all’Associazione Chine Vaganti per cui pubblicherà Ethan Cobb, una storia inedita presentata in occasione di una mostra-rassegna svoltasi ad Uras nel 2003. Fumettista, pittore, fotografo, grafico pubblicitario, tante le esperienze di un artista unico. Pochi in Italia e pochissimi in Sardegna possono vantare un curriculum come il suo. Dopo la pensione, tornato nella sua San Gavino, contribuisce a formare con Marco Pascalis, Fernando Marrocu, Mirko Mudadu, Antonio Pilloni, Sergio Putzu il gruppo artistico sangavinese, “GAS”, disegnandone il logo e mettendo sempre a disposizione la sua grande esperienza. Da 11 anni si dedica esclusivamente alla pittura e alla grafica, prediligendo in particolare la figura e partecipando a numerose collettive.



Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.