უდაბნოპითეკი ავტორი: დავით ლორთქიფანიძე
ფერნანდო ხავიერ ურკიხო
პალეოანთრო პოლოგი დავით ლორთქიფანიძე საქართველოს ეროვნული მუზეუმის გენერალური დირექ ტორია. მას National Geographic-თან მრა ვალი წლის თანამშ რომლობა აკავში რებს და იგი ჩვენი ქართული გამოცემის სამეცნიერო საბჭოს თავმჯდომარეა.
26 nat ional g eo graphic
ექსპონატებით ისტორიის მოყოლა მუზეუმებისთვის მიღებულ ფორმატს წარმოადგენს. მეც გადავწყვიტე საქართველოს ეროვნული მუზეუმის კოლექციებში დაცული ნივთებით მომეთხრო თქვენთვის ჩვენი ქვეყნის ისტორია უძველესი გეოლოგიური ეპოქებიდან დაწყე ბული, თანამედროვეობამდე. მინდა გაგაცნოთ ის ფაქტები, რომელ თაც მუზეუმის დამთვალიერებელი ვერც საგამოფენო ეტიკეტზე ამოიკითხავს და ვერც საინფორმაციო დაფაზე. ამიტომ, 2016 წლის განმავლობაში, „National Geographic საქართველოს~ საშუალებით გიამბობთ რომელიმე ერთი ექსპონატის ისტორიის, მისი სამეცნიერო მნიშვნელობისა და აღმომჩენი მეცნიერების შესახებ.
1939 წელს, დავითგარეჯას უდაბნოში სამეცნიერო ექსპედიცია მუ შაობდა. ნასადილევს, ნარჩენების ალაგებისას, ახალგაზრდა მეცნიერ მა, ეკატერინე (კატო) გაბაშვილმა საეჭვო ძვალი შენიშნა, ხოლო მისმა ხელმძღვანელმა, ცნობილმა პალეონტოლოგმა ბურჩაკ აბრამოვიჩმა, თავისი გამოცდილი თვალის წყალობით მყისვე განსაზღვრა, რომ ეს პრიმატის ზედა ყბის ფრაგმენტი უნდა ყოფილიყო ორი კბილით. ეკატერ ინე გაბაშვილისა და ბურჩაკ აბრამოვიჩის ერთობლივი სტატიით სამეცნიერო ლიტერატურაში აღნიშნული ნამარხი უდაბ ნოპითეკის სახელით გახდა ცნობილი, ხოლო საბჭოთა პრესა მას მოიხსენიებდა, როგორც სსრკ-ის (!) ტერიტორიაზე მცხოვრები უძ ველესი ადამიანის მსგავს მაიმუნს. არავინ იცოდა, ზუსტად რა ად გილას აღმოჩნდა უდაბნოპითეკი – ქალბატონ კატოს ამ თემაზე საუბარი არ უყვარდა. როდესაც მუზეუმში იმ განყოფილების ხელძღვანელი გავხვდი, სადაც ქალბატონი კატო მუშაობდა, ამ აღმოჩენიდან 60 წელი იყო გასული. უდაბნოპითეკის მიმართ კი ჩემი ინტერესი – ძალიან დიდი. პირდაპირ მივედი და ვუთხარი, რომ მას კვლევის ახალი პერსპექტი ვა ეძლეოდა, ამისთვის კი დავითგარეჯაში წასვლა და იმ ადგილის განსაზღვრა იყო საჭირო, სადაც კბილები იპოვა. უნდა გენახათ, რა მარჯვედ დადიოდა ქალბატონი კატო უდაბნოს პაპანაქებაში; ზუსტად გვაჩვენა ადგილი, სადაც ნახევარ საუკუნეზე მეტი ხნის წინ, უდაბნოპითეკის ზედა ყბის ნაწილი აღმოაჩინა. ქალბატონი კატო დიდი ავტორიტეტით სარგებლობდა ჩემს უცხო ელ კოლეგებს შორის. ერთი ცნობილი ესპანელი პალეონტოლოგი მას აგატა კრისტის გმირის სახელს – მის მარპლს – ეძახდა. პენსია ზე გასვლის შემდეგაც, თანამშრომლები სამსახურში რამეს რომ ვერ იპოვიდნენ, ქალბატონ კატოს სახლში ურეკავდნენ და ისიც ამა თუ •
თებერვალი 2016
იმ მასალის ზუსტ ადგილსამყოფელს ეუბნებოდა. ეკატერინე გაბაშვი ლი 97 წლის ასაკში გარდაიცვალა და, შეიძლება ითქვას, სიცოცხლის ბოლომდე არ შეუწყვეტია მუშაობა. ჩვენი პირველი ერთობლივი გასვლა კი, იმ ახალი ექსპედიციებისა და აღმოჩენების საფუძველი გახდა, დღესაც რომ გრძელდება. ალბ ათ გაი ნტერესებთ, თუ რა სამეცნ იერ ო მნიშვნელ ობ ის აა „უდაბნოპითეკი~. სხვადასხვა ლაბორატორიული კვლევებით დავადგინეთ, რომ ნა მარხის გეოლოგიური ასაკი დაახლოებით 8,5 მილიონ წელს ითვლის. ახალ მონაცემებზე დაყრდნობით, ჩემს უფროს კოლეგებთან, ლეო გაბუნიასა და აბესალომ ვეკუასთან ერთად თავიდან შევისწავლეთ მასალა და მივედით დასკვნამდე, რომ უდაბნოს პრიმატის ზედა ყბის ორი კბილი, რომელსაც ჩვენ მიერ ნაპოვნი ახალი კბილიც მიემატა, დრიოპითეკების ჯგუფის წარმომადგენელს ეკუთვნოდა.
გრაფიკა: პალეოარტისტი მაურისიო ანტონის მიერ რეკონსტრუირებული უდა- ბნოპითეკი. ლაბორატორი- ული კვლევებით დადგინ- და, რომ გარეჯში აღმოჩე- ნილი დრიოპითეკის კბილები 8,5 მლნ. წლისაა.
ფოტო (კბილები): მირიან კილაძე; (გარეჯი) გიორგი ბუხაიძე