ჟურნალი „მუზეუმი"

saqarTvelos erovnuli muzeumi N 5 / 2019

6 / ოქროდ ქცეული სიბრძნე 50 / წითელი ტერორი და ქართველი მხატვრები 22 / მოხეტიალე სამყაროთა შორის 30 / ანბანით მოთხრობილი საქართველო 90 / მუზეუმის ციფრული სამყარო

საქართველოს ეროვნული მუზეუმი წარმოგიდგენთ გამოფენას

ვან გოგი და ფიროსმანი არ­ლ­ში ფი­როს­მა­ნი­სა და ვან გო­გის ერ­თად წარ­მოდ­გე­ნა თა­ვის­თა­ვად მეტყ­ვე­ლებს ფი­როს­მა­ნაშ­ვი­ლის მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბა­სა და ად­გილ­ზე XX სა­უ­კუ­ნის მსოფ­ლიო ხე­ლოვ­ ნე­ბა­ში.

„შუა საუკუნეების საგანძური“

06 / მთავარი თემა სიბ­რ­ძ­ნის, სა­ი­დუმ­ლო ცოდ­ნის მა­რა­ დი­უ­ლი ძი­ე­ბა ევ­რო­პულ კულ­ტუ­რა­ში ასახ­ვას პო­ვებს ოქ­როს­თან და­კავ­ში­ რე­ბულ სიმ­ბო­ლო­ებ­ში, რო­გო­რე­ბი­ ცაა ოქ­როს საწ­მი­სი, ფი­ლო­სო­ფი­უ­რი ქვა, გრა­ა­ლის თა­სი.

10 ინტერვიუ 2009 წელს დმა­ნი­სის მუ­ზე­უმ­მა პირ­ ვე­ლი დამ­თ­ვა­ლი­ე­რე­ბე­ლი მი­ი­ღო. ზუს­ტად 10 წლის შემ­დეგ დმა­ნი­სის მუ­ზე­უ­მის არ­ქი­ტექ­ტუ­რუ­ლი პრო­ ექ­ტის ავ­ტო­რი ჟან ფრან­სუა მი­ლუ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეწ­ვია და დმა­ნი­სის მუ­ზე­უ­მის გან­ვი­თა­რე­ბის გეგ­მა­სა და თბი­ლი­სის სა­მუ­ზე­უ­მო უბ­ნის კონ­ ცეფ­ცი­ა­ზე გვე­სა­უბ­რა.

სარჩევი 14 / 30-წლი­ა­ნი მე­გობ­რო­ბა 34 / გადარჩენილი შედევრები 36 / თბილისის კრეატიული ცენტრი 38 / კავკასიის ბიომრავალფეროვნება 42 / იტალიური ხელოვნება საქართველოში 50 / სამუზეუმო პუბლიკაციები 62 / საგანმანათლებლო პროგრამები მუზეუმში 68 / ოპერაცია – რესტავრაცია 70 / დაჩოქილი მამაკაცის ფიგურა 72 / ახალგორელი ქურუმი 74 / კოლექციების ახალი საცავი 76 / ჰენრიკ ჰრინევსკი – 150 82 / განახლებული მუზეუმი ახალციხეში 94 / მუ­ზე­უ­მი ვირ­ტუ­ა­ლურ სივ­რ­ცე­ში 96 / მუზეუმის ფესტივალი სამშაბათი-კვირა 10:00-18:00 მისამართი: სიმონ ჯანაშიას სახელობის საქართველოს მუზეუმი, შოთა რუსთაველის გამზ. 3.

22 / საერთაშორისო გამოფენა 2018 წელს ფი­როს­მა­ნის გარ­დაც­ვა­ ლე­ბი­დან 100 წე­ლი შეს­რულ­და. ამ თა­რიღს მი­ეძღ­ვ­ნა მი­სი ნა­მუ­შევ­ რე­ბის გა­მო­ფე­ნა „ნიკო ფი­როს­მა­ნი – მო­ხე­ტი­ა­ლე სამ­ყა­რო­თა შო­რის“ ალ­ბერ­ტი­ნას მუ­ზე­უმ­ში (ვენა, ავ­ს­ტ­ რი­ა) და ვან­-­გო­გის ფონ­დ­ში (არლი, საფ­რან­გე­თი).

16 / ისტორია 1910-იან წლებ­ში სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში შე­იქ­მ­ნა და­წე­სე­ბუ­ლე­ბე­ბი, რომ­ლე­ ბიც დღემ­დე ჩვე­ნი ქვეყ­ნის მთა­ვარ კულ­ტუ­რულ კე­რებს წარ­მო­ად­გე­ნენ – ხე­ლოვ­ნე­ბის მუ­ზე­უ­მი და ეროვ­ნუ­ ლი გა­ლე­რე­ა.

86 / არქეოლოგია უძ­ვე­ლე­სი მე­ტა­ლურ­გია ლეჩხუმ­ ში – და­სავ­ლეთ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს, კოლ­ხუ­რი ბრინ­ჯა­ოს კულ­ტუ­რის ცენ­ტ­რის, პრე­ის­ტო­რი­უ­ლი მე­ტა­ ლურ­გი­ის აღი­ა­რე­ბულ რე­გი­ო­ნებს ლეჩხუ­მიც და­ე­მა­ტა.

04

მ

ო­ხა­რუ­ლი ვარ წარ­მო­გიდ­გი­ნოთ მუ­ ზე­უ­მის ჟურ­ნა­ლის ახა­ლი ნო­მე­რი, რო­მელ­შიც შე­ვე­ცა­დეთ თა­ვი მოგ­ვე­ყა­ რა ყვე­ლა იმ მი­მარ­თუ­ლე­ბის­თ­ვის, რო­მე­ლიც ჩვე­ნი და­წე­სე­ბუ­ლე­ბის მრავალფეროვნებას ასა­ხავს და, რა თქმა უნ­და, ეროვ­ნულ ღი­რე­ ბუ­ლე­ბებ­სა და ტრა­დი­ცი­ებ­ზეა და­ფუძ­ნე­ბუ­ლი. ის, რომ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნულ­მა მუ­ ზე­უმ­მა რო­გორც სა­ერ­თა­შო­რი­სო რან­გის და­წე­სე­ბუ­ლე­ბამ უკ­ვე და­იმ­კ­ვიდ­რა თა­ვი გლო­ბა­ლურ კულ­ტუ­რულ რუ­კა­ზე, ამას მიმ­ დი­ნა­რე ნომ­რის ის სტა­ტი­ე­ბიც მოწ­მობს, რომ­ლებ­შიც უკა­ნას­კნ­ ე­ლი ორი წლის გან­ მავ­ლო­ბა­ში გა­მარ­თულ რჩე­ულ სა­ერ­თა­ შო­რი­სო გა­მო­ფე­ნებ­ზე მო­გითხ­რობთ. ამ დრო­ის გან­მავ­ლო­ბა­ში ჩვენ არა მარ­ტო წარ­მო­ვად­გი­ნეთ სა­მი მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი გა­ მო­ფე­ნა ფრან­კ­ფურ­ტის წიგ­ნის ბაზ­რო­ბა­ზე, სა­დაც 2018 წელს სა­ქარ­თ­ვე­ლო მას­პინ­ძე­ლი ქვეყ­ნის სტა­ტუ­სით სარ­გებ­ლობ­და და ფი­ როს­მა­ნის ნა­მუ­შევ­რე­ბით ვეს­ტუმ­რეთ ისეთ მუ­ზე­უ­მებს, რო­გო­რე­ბი­ცაა ალ­ბერ­ტი­ნას მუ­ ზე­უ­მი ვე­ნა­ში და ვან გო­გის ფონ­დი არ­ლ­ში, არა­მედ ვუ­მას­პინ­ძ­ლეთ კი­დეც იტა­ლი­უ­რი ხე­ლოვ­ნე­ბის კლა­სი­კურ და თა­ნა­მედ­რო­ვე შე­დევ­რებს – მათ შო­რის ტი­ცი­ა­ნი­სა და ბო­ ტი­ჩე­ლის ნა­მუ­შევ­რებს – ეროვ­ნულ გა­ლე­ რე­ა­სა და ს. ჯა­ნა­ში­ას სა­ხე­ლო­ბის სა­ქარ­თ­ვე­ ლოს მუ­ზე­უმ­ში. ჟურ­ნა­ლის მთა­ვა­რი თე­მა გა­დავ­წყ­ვი­ ტეთ ყო­ფი­ლი­ყო პრო­ექ­ტი, რომ­ლის ფარ­ გ­ლებ­ში ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­მის მეც­ნი­ე­რის, ერ­მი­ლე მაღ­რა­ძის ხელ­მ­ძღ­ვა­ნე­ლო­ბით შე­საძ­ლე­ბე­ლი გახ­და ლე­გენ­და­რუ­ლი თრი­ ა­ლე­თის ოქ­როს თა­სის დე­ტა­ლუ­რი შეს­წავ­

ლა და მი­სი ზუს­ტი ას­ლის დამ­ზა­დე­ბა. ერ­მი­ ლე მაღ­რა­ძის პრო­ექ­ტ­მა ჩვენ ერ­თის მხრივ საშუალება მოგ­ვ­ცა აღ­გ­ვედ­გი­ნა ძვ.წ. II ათას­წ­ლე­უ­ლის სა­ოქ­რომ­ჭედ­ლო ხერ­ხე­ბი, მე­ო­რეს მხრივ კი დამთვალიერებლისთვის წარ­გ­ვედ­გი­ნა არა მხო­ლოდ ნივ­თი მშრა­ ლი ინფორმაციით, არა­მედ გვეჩ­ვე­ნე­ბი­ნა ამ ნივ­თის დამ­ზა­დე­ბის მთე­ლი პრო­ცე­სი. სა­გა­მო­ფე­ნო თხრო­ბის ამ­გ­ვა­რი სტი­ლი უკ­ ვე ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­მის ერ­თ­გ­ვარ სა­მარ­კო ნი­შანს წა­მო­რად­გენს და მის თით­ქ­მის ყვე­ ლა გა­მო­ფე­ნა­ზე შეგ­ვიძ­ლია ვი­ხი­ლოთ კონ­ ტექ­ს­ტუ­ა­ლუ­რი თხრო­ბა ამა თუ იმ ფორ­მით. ასეა სა­ქარ­თ­ვე­ლოს მუ­ზე­უ­მის კავ­კა­სი­ის ბი­ომ­რა­ვალ­ფე­როვ­ნე­ბის მუდ­მივ­მოქ­მედ გა­მო­ფე­ნა­ზეც, რომ­ლის განხორციელებაც და­ვით ბე­ჟუ­აშ­ვი­ლის გა­ნათ­ლე­ბის ფონ­დის მხარ­და­ჭე­რით გახ­და შე­საძ­ლე­ბე­ლი. ჩვენ შე­ვე­ცა­დეთ კავ­კა­სი­ის მუ­ზე­უ­მის სა­გა­მო­ ფე­ნო ვიტ­რი­ნე­ბის, სა­არ­ქი­ვო ფო­ტო­ე­ბი­სა და თა­ნა­მედ­რო­ვე სა­მუ­ზე­უ­მო სტან­დარ­ტე­ ბის სინ­თე­ზით დამ­თვ­ ა­ლი­ე­რებ­ლის­თ­ვის ერთდროულად წარმოგვედგინა რო­გორც კავ­კა­სი­ის ბი­ომ­რა­ვალ­ფე­როვ­ნე­ბა, ასე­ვე სა­ქარ­თ­ვე­ლოს პირ­ვე­ლი მუ­ზე­უ­მის – კავ­ კა­სი­ის მუ­ზე­უ­მის ის­ტო­რი­ა, სა­დაც თავ­მოყ­ რი­ლი იყო რო­გორც სა­ქარ­თ­ვე­ლოს, ისე მთე­ლი კავ­კა­სი­ის ბუ­ნე­ბი­სა თუ ხე­ლოვ­ნე­ბის ნი­მუ­შე­ბი და რომ­ლის მემ­კ­ვიდ­რე დღეს სა­ ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უმ­ ი­ა. აქ­ვე უნ­და აღ­ვ­ნიშ­ნო, რომ თა­ვად კავ­კა­ სი­ის მუ­ზე­უ­მის ერ­თ­გ­ვა­რი ახა­ლი სი­ცოცხ­ ლის და­საწყი­სად შეგ­ვიძ­ლია მი­ვიჩ­ნი­ოთ გა­მო­ფე­ნა, რო­მე­ლიც ჩვენს აზერ­ბა­ი­ჯა­ნელ კო­ლე­გებ­თან ერ­თად მო­ვაწყ­ვეთ ბა­ქო­ ში, ჰე­ი­დარ ალი­ე­ვის ცენ­ტ­რ­ში, სა­დაც ზა­ჰა ჰა­დი­დის მი­ერ დაპ­რო­ექ­ტე­ბულ შე­ნო­ბა­ში წარ­ვად­გი­ნეთ სწო­რედ კავ­კა­სი­ის მუ­ზე­უ­მის კო­ლექ­ცი­ე­ბი აღ­მო­სავ­ლუ­რი ფონ­დე­ბი­დან. უკა­ნას­კნ­ ელ ხანს ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­მის ფონ­დებს არა­ერ­თი უნი­კა­ლუ­რი ექ­ს­პო­ნა­ ტი შე­ე­მა­ტა; მათ შო­რი­საა „ახალგორელი ქუ­რუ­მის“ ძვ.წ. VIII-VII სა­უ­კუ­ნე­ე­ბით და­ თა­რი­ღე­ბუ­ლი ფი­გუ­რა, რო­მე­ლიც „შატო

მუხ­რან­მა“ გად­მოგ­ვ­ცა სა­ჩუქ­რად და წი­ თე­ლი ტე­რო­რის ერ­თ­-ერ­თი მსხვერ­პ­ ლის, ვახ­ტანგ კო­ტე­ტიშ­ვი­ლის სკულ­პ­ტუ­რა „დაჩოქილი მა­მა­კა­ცის ფი­გუ­რა“, რო­მე­ლიც მის­მა შვი­ლიშ­ვილ­მა, გუ­გა კო­ტე­ტიშ­ვილ­მა გვისახსოვრა. გან­სა­კუთ­რე­ბით უნ­და აღი­ნიშ­ნოს გა­ნათ­ ლე­ბის, მეც­ნი­ე­რე­ბის, კულ­ტუ­რი­სა და სპორ­ ტის სა­მი­ნის­ტ­როს ინი­ცი­ა­ტი­ვით დაწყე­ბუ­ლი ახა­ლი პრო­ექ­ტი, რომ­ლის ფარ­გლ ­ ებ­ში ყო­ველ ორ­შა­ბათს სპე­ცი­ა­ლუ­რად სკო­ლის მოს­წავ­ლე­ე­ბის­თ­ვის ეწყო­ბა ლექ­ცი­ე­ბი და სა­გან­მა­ნათ­ლებ­ლო ტუ­რე­ბი. და­ბო­ლოს, რო­გორც ყო­ველ­თ­ვის, დი­დი სი­ა­მოვ­ნე­ბით წარმოგიდგენთ ინ­ტერ­ვი­უს მუ­ზე­უ­მის გან­სა­კუთ­რე­ბულ და ერ­თ­გულ მე­ გობ­რებ­თან – არ­ქი­ტექ­ტორ ჟან ფრან­სუა მი­ ლუს­თან და მის მე­უღ­ლეს­თან სი­უ­ზან ოგ­თან, ასევე გუნ­ტ­რამ და ჰა­ი­დე­მა­რი კო­ხებ­თან. ბატონი მი­ლუ, რო­გორც უმაღ­ლე­სი რან­ გის პრო­ფე­სი­ო­ნა­ლი, ყო­ველ­თ­ვის ქმნის კარ­გად გა­აზ­რე­ბულ, გა­რე­მო­თი და ში­ნა­ არ­სით ნა­კარ­ნა­ხებ ნა­მუ­შევ­რებს, რი­სი ნა­ თე­ლი და­დას­ტუ­რე­ბაა დმა­ნი­სის არ­ქე­ო­ ლო­გი­უ­რი მუ­ზე­უ­მი. დღეს იგი თბი­ლი­სის სა­მუ­ზე­უ­მო უბ­ნის პრო­ექ­ტ­ზე მუ­შა­ობს და სწო­რედ ამის შე­სა­ხებ მოგ­ვითხ­რობს სუ­ ზან­თან ერ­თად, რო­მე­ლიც UNESCO-ს ექ­ს­ პერ­ტია კულ­ტუ­რუ­ლი მემ­კ­ვიდ­რე­ო­ბის დაც­ ვის მი­მარ­თუ­ლე­ბით. რაც შე­ე­ხე­ბა პრო­ფე­სორ გუნ­ტ­რამ და ჰა­ ი­დე­მა­რი კო­ხებს – ისი­ნი ჩვე­ნი მე­გობ­რე­ბი ჯერ კი­დევ საბ­ჭო­თა კავ­ში­რის დრო­ი­დან არი­ან. ისი­ნი წლე­ბის გან­მავ­ლო­ბა­ში იკ­ვ­ ლე­ვენ ქარ­თულ კულ­ტუ­რას და მო­ნა­წი­ლე­ ო­ბენ ჩვე­ნი ინ­ს­ტი­ტუ­ცი­ის გან­ვი­თა­რე­ბა­ში: სულ ცო­ტა ხნის წი­ნათ მათ უნი­კა­ლუ­რი წიგ­ ნე­ბი გად­მოს­ცეს სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­მის ბიბ­ლი­ო­თე­კას, რაც ბევ­რად გა­უ­ ად­ვი­ლებს შუა სა­უ­კუ­ნე­ე­ბის მკვლე­ვართ სა­ მეც­ნი­ე­რო საქ­მი­ა­ნო­ბას.

მთავარი რედაქტორი: დავით ლორთქიფანიძე სარედაქციო კოლეგია: ეკეატერინე გამყრელიძე, ნათია ხულუზაური, მიხეილ წერეთელი, მერაბ მიქელაძე არტ-რედაქტორი: თორნიკე ლორთქიფანიძე ფოტოგრაფები: მირიან კილაძე, ფერნანდო ხავიერ ურკიხო, ბორის სკრინიკოვი, დავით ცვარიანი გამომცემელი: გიორგი ბეზარაშვილი მენეჯერი: მარიამ ინანიაშვილი ყდა: თრიალეთის ოქროს თასი, ძვ. წ. II ათასწლეული. ფოტო: ფერნანდო ხავიერ ურკიხო სტამბა: სეზანი, თბილისი, წერეთლის 140, ტელ.: 2 357002 მადლობას ვუხდით კომპანია JTI-ს ჟურნალის გამოცემის მხარდაჭერისთვის ISSN 2298-0318

საქართველოს განათლების, მეცნიერების, კულტურისა და სპორტის სამინისტროს ინიციატივით, ყოველ ორშაბათს, სკოლის მოსწავლეებს მასპინძლობს დ. შევარდნაძის სახელობის ეროვნული გალერეა, ს. ჯანაშიას სახელობის საქართველოს მუზეუმი და გ. ჩიტაიას სახელობის ეთნოგრაფიული მუზეუმი ღია ცის ქვეშ სპეციალურად ბავშვებისთვის ეწყობა ლექციები და საგანმანთლებლო ტურები

#ხელოვნებასკოლაში #ბავშვებიმუზეუმში #სკოლამუზეუმში

06 მთავარი თემა > ნინო ლორთქიფანიძე

კულტურული მემკვიდრეობის ევროპული წელი საქართველოში ოქროდ ქცეული სიბრძნე – ხიდი წარსულსა და მომავალს შორის

2018 წლის 5 დეკემბერს სიმონ ჯანაშიას სახელობის საქართველოს მუზეუმში გაიხსნა გამოფენა სახელწოდებით „ოქროდ ქცეული სიბრძნე“, რომელიც კულტურული მემკვიდრეობის ევროპულ წელს ეძღვნება. მისი მხარდამჭერია საქართველოში ევროკავშირის წარმომადგენლობა. დამთვალიერებელს შესაძლებლობა აქვს, პირველად იხილოს საქართველოს ეროვნულ მუზეუმში დაცული ოქრომჭედლობის ერთ-ერთი შედევრის – თრიალეთში აღმოჩენილი ძვ. წ. II ათასწლეულის ოქროს პოლიქრომიული თასის ექსპერიმენტული კვლევის შედეგები: პროექტის ავტორის, საქართველოს ეროვნული მუზეუმის მეცნიერ-თანამშრომლის, ერმილე მაღრაძის მიერ უძველესი ტექნოლოგიების აღდგენის საფუძველზე დამზადებული როგორც საოქრომჭედლო იარაღები, ასევე თავად თასის ზუსტი ასლი და ფილმი, რომელშიც დეტალურადაა აღბეჭდილი თასის რეკონსტრუქციის პროცესი.

“ნ

ეტარია ადა­მი­ა­ნი სიბ­რ­ძ­ნის მპოვ­ნე­ლი და ადა­მი­ა­ნი – ჭკუ­ის მომ­ხ­ვე­ჭე­ლი! რად­გან მი­სი საზღა­უ­რი ვერ­ცხ­ლის საზღა­ურს სჯობს და მი­სი მო­სა­ვა­ლი – წმი­და ოქ­ როს. ის მარ­გა­ლი­ტებ­ზე ძვირ­ფა­სი­ა, და არა­ნა­ი­რი შე­ნი სა­წა­დე­ლი არ შე­ედ­რე­ ბა მას“. ძვე­ლი აღ­თ­ქ­მა, იგავ­ნი სო­ლო­ მო­ნი­სა, 3, 13-15. სიბ­რ­ძ­ნის, სა­ი­დუმ­ლო ცოდ­ნის მა­რა­ დი­უ­ლი ძი­ე­ბა ევ­რო­პულ კულ­ტუ­რა­ში ასახ­ვას პო­ვებს ოქ­როს­თან და­კავ­ში­ რე­ბულ სიმ­ბო­ლო­ებ­ში, რო­გო­რე­ბი­ცაა ოქ­როს საწ­მი­სი, ფი­ლო­სო­ფი­უ­რი ქვა, გრა­ა­ლის თა­სი. ყვე­ლა­ზე კე­თილ­შო­ბი­ ლი მე­ტა­ლი თა­ვი­სი თვი­სე­ბე­ბის გა­მო – მა­რა­დი­უ­ლი, მზის ლი­თო­ნად წო­დე­ ბუ­ლი ოქ­რო იქ­ცა ადა­მი­ა­ნის სუ­ლი­ე­ რი მის­წრ ­ ა­ფე­ბე­ბის გა­მო­სახ­ვის სა­უ­ კე­თე­სო ფი­ზი­კურ სა­შუ­ა­ლე­ბად, ხო­ლო მეც­ნი­ე­რუ­ლი ცოდ­ნა ოქ­როს შე­სა­ხებ – თა­ვად სიბ­რ­ძ­ნის ერ­თ­-ერთ გა­მოვ­ ლი­ნე­ბად. ოქ­როს საწ­მი­სის – კა­ცობ­რი­ო­ბის ის­ ტო­რი­ა­ში პირ­ვე­ლი შო­რე­უ­ლი საზღ­ვაო ლაშ­ქ­რო­ბის მთა­ვა­რი მიზ­ნის – რა­ცი­ ო­ნა­ლუ­რი ახ­ს­ნის­თ­ვის ჯერ კი­დევ ან­ ტი­კურ ეპო­ქა­ში ამო­სა­ვა­ლი იყო ორი ფე­ნო­მე­ნი: ოქ­რო და ცოდ­ნა, მათ შო­ რის ცოდ­ნა ოქ­როს შე­სა­ხებ. ბერ­ძე­ნი ფი­ლო­სო­ფო­სი­სა და მი­თოგ­რა­ფის, ევ­ ჰე­მე­რო­სის მიმ­დევ­რე­ბის ინ­ტერ­პ­რე­ ტა­ცი­ის თა­ნახ­მად ოქ­როს საწ­მი­სი იყო ეტ­რატ­ზე აღ­ნუს­ხუ­ლი ოქ­რო­დამ­წერ­

ლო­ბის ხერ­ხი ან წიგ­ნი იმის შე­სა­ხებ, თუ რო­გორ შე­იძ­ლე­ბა მი­ი­ღო ოქ­რო ქი­მი­ის სა­შუ­ა­ლე­ბით. რა­ტომ უკავ­შირ­დე­ბა ან­ტი­კურ კულ­ ტუ­რა­ში მი­თი ოქ­როს საწ­მი­სის შე­სა­ხებ სწო­რედ კოლ­ხეთს, რო­მე­ლიც ევ­რო­ პა­ში აგ­რ­ძე­ლებს სი­ცოცხ­ლეს ჯერ შუა სა­უ­კუ­ნე­ე­ბის ალ­ქი­მი­ა­ში, დღეს კი მე­ფე ფი­ლი­პე ქვე­ლის მი­ერ 1430 წელს და­არ­ სე­ბულ ოქ­როს საწ­მი­სის ორ­დენ­ში? პა­ სუ­ხი შე­იძ­ლე­ბა ვე­ძე­ბოთ არა მხო­ლოდ „ოქრომრავალ“ კოლ­ხეთ­ში, რო­გორც ის ბერ­ძ­ნულ წე­რი­ლო­ბით წყა­რო­ებ­ში ოქ­როს სიმ­დიდ­რით სა­ხელ­გან­თ­ქ­მუ­ ლი ქა­ლა­ქე­ბის – მი­კე­ნის, სარ­დი­სი­სა და ბა­ბი­ლო­ნის მსგავ­სად იხ­სე­ნი­ე­ბა, არა­მედ იმ სიბ­რ­ძ­ნე­ში, რო­მე­ლიც ოქ­ როს მო­პო­ვე­ბის, და­მუ­შა­ვე­ბი­სა და ოქ­ როს მა­ღა­ლი სუ­ლი­ე­რი მიზ­ნე­ბის­თ­ვის გა­მო­ყე­ნე­ბის შე­სა­ხებ ცოდ­ნის სა­ხით კოლ­ხეთ­სა და სა­ქარ­თ­ვე­ლოს მთელ ტე­რი­ტო­რი­ა­ზე ათას­წ­ლე­უ­ლე­ბის მან­ ძილ­ზე უწყ­ვე­ტად გა­და­ე­ცე­მო­და. დღეს ამ სიბ­რ­ძ­ნის თვით­მ­ხილ­ვე­ლე­ბი ვართ სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში აღ­მო­ჩე­ნი­ლი ოქ­რომ­ ჭედ­ლო­ბის არა­ერ­თი გა­მორ­ჩე­უ­ლი ნი­მუ­ში­სა და მა­თი მეც­ნი­ე­რუ­ლი, მათ შო­რის ექ­ს­პე­რი­მენ­ტუ­ლი კვლე­ვე­ბის მეშ­ვე­ო­ბით. 2018 წელს ერ­მი­ლე მაღ­ რა­ძის მი­ერ გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბუ­ლი პრო­ ექ­ტი „ოქროდ ქცე­უ­ლი სიბ­რ­ძ­ნე“ და ამა­ვე სა­ხელ­წო­დე­ბის გა­მო­ფე­ნაც სწო­ რედ ამის თვალ­სა­ჩი­ნო მა­გა­ლი­თი­ა. წარ­სუ­ლის შე­ნარ­ჩუ­ნე­ბა, სი­ნამ­დ­ვი­

ლეს­თან ზი­ა­რე­ბა და მო­მავ­ლის ხედ­ ვა – ეს არის გა­მოწ­ვე­ვე­ბი, რო­მელ­თა წი­ნა­შე დგას მუ­ზე­უ­მი რო­გორც სა­გან­ ძუ­რი და ცოდ­ნის კე­რა. კულ­ტუ­რუ­ლი მემ­კვ­ იდ­რე­ო­ბის დაც­ვას­თან ერ­თად სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­მის ერ­თ­-ერ­თი პრი­ო­რი­ტე­ტი ტექ­ნო­ლო­ გი­უ­რი ინო­ვა­ცი­ე­ბის ის­ტო­რი­ის შეს­ წავ­ლა­ა, რის შე­საძ­ლებ­ლო­ბას მუ­ზე­უ­ მის კო­ლექ­ცი­ებ­ში და­ცუ­ლი არა­ერ­თი უნი­კა­ლუ­რი არ­ტე­ფაქ­ტის ექ­ს­პე­რი­მენ­ ტუ­ლი კვლე­ვა იძ­ლე­ვა. ეს კვლე­ვე­ბი გვეხ­მა­რე­ბა, უფ­რო ღრმად ჩა­ვი­ხე­ დოთ წარ­სულ­ში და ვე­ზი­ა­როთ ცოდ­ ნას, რო­მელ­საც თა­ვად კულ­ტუ­რუ­ლი მემ­კვ­ იდ­რე­ო­ბა ეფუძ­ნე­ბა. ხე­ლოვ­ნე­ბის ასეთ ნი­მუ­შებს გა­ნე­კუთ­ვ­ნე­ბა სწო­რედ ოქ­როს პო­ლიქ­რო­მი­უ­ლი თა­სი, რო­ მელ­საც ქვეყ­ნის სა­გან­ძურ­ში ერ­თ­-ერ­ თი გა­მორ­ჩე­უ­ლი ად­გი­ლი უჭი­რავს. ის თრი­ა­ლე­თის XVII ყორ­ღან­ში სხვა მდიდ­რულ სა­მარ­ხე­ულ ინ­ვენ­ტარ­თან ერ­თად იქ­ნა აღ­მო­ჩე­ნი­ლი და არაუგ­ ვი­ა­ნეს ძვ. წ. II ათას­წ­ლე­უ­ლის და­ საწყი­სით თა­რიღ­დე­ბა. ურ­­თუ­­ლე­­სი ტექ­­ნი­­კუ­­რი ხერ­­ხე­­ბის გა­­ მო­­ყე­­ნე­­ბით დამ­ზ­ ა­­დე­­ბუ­­ლი თა­­სი ნათ­­­ ლად მოწ­­მობს, რომ ოქ­­რომ­­ჭედ­­ლო­­ბა გა­­ნუ­­ყო­­ფე­­ლია მე­­ტა­­ლურ­­გი­­უ­ლი ცოდ­­­ ნის­გ­ ან. მთა­­ვა­­რი ამო­­ცა­­ნა, რო­­მე­­ლიც ცეცხ­­ლის გა­­მო­­ყე­­ნე­­ბით ნე­­ბის­­მი­­ე­რი სა­­ ოქ­­რომ­­ჭედ­­ლო ოპე­­რა­­ცი­­ის გან­სა­ხორ­ ცი­ე­ლებ­ლად, იქ­­ნე­­ბა ეს გრა­­ნუ­­ლა­­ცი­­ა, მავ­­თუ­­ლის დარ­­ჩილ­­ვა, აპ­­ლი­­კა­­ცია თუ saqarTvelos erovnuli muzeumi

7

თავ­და­პირ­ვე­ლად ცდე­ბი ჩა­ტარ­და ჩა­მოს­ხ­მუ­ლი სპი­ლენ­ძის ზო­დის­გან მი­ღე­ბულ ფურ­ც­ლო­ვან სპი­ლენ­ძ­ზე. აღ­ნიშ­ნუ­ლი ექ­ს­პე­რი­მენ­ტის­თ­ ვის ჩა­მო­ის­ხა ვერ­ცხ­ლი და უძ­ვე­ლე­სი ხერ­ხე­ბით, ჭედ­ვით იქ­ნა მიყ­ვა­ნი­ლი ფურ­ც­ლო­ვან მდგო­მა­რე­ო­ბამ­დე. უკ­ვე მი­ღე­ბუ­ლი ფირ­ფი­ტით სა­გან­გე­ბო, წი­ნას­წარ დამ­ზა­დე­ბულ გრდემ­ლებ­ზე იქ­ნა ამო­ჭე­დი­ლი თრი­ა­ლე­თის თა­სის ფორ­მა.

ფე­­რა­­დი ქვე­­ბის ინ­­კრ ­ უს­­ტა­­ცი­­ა, სტა­­ბი­­ ლუ­­რი ტემ­პ­ ე­­რა­­ტუ­რ ­ ის შე­­ნარ­­ჩუ­­ნე­­ბას მო­­ითხოვს, ერ­­მი­­ლე მაღ­­რა­­ძემ თა­­სის ას­­ლის დამ­ზ­ ა­­დე­­ბი­­სას ლი­­თო­­ნის და­­ მუ­­შა­­ვე­­ბის უძ­­ვე­­ლე­­სი გა­­მოც­­დი­­ლე­­ბით გა­­დაჭ­­რა: მან შე­­სა­­ბა­­მი­­სი ხელ­­საწყო – მუ­­ფე­­ლი, რო­­მე­­ლიც შედ­გ­ ე­­ბა საწ­­ვა­­ ვი კა­­მე­­რის­­გან, ღრუ­­ტა­­ნი­­ა­ნი სფე­­როს­­­ გან (ჩაკეტილი სივ­­რ­ცე, რო­­მელ­­შიც სა­­ ბერ­­ვე­­ლით მი­­წო­­დე­­ბუ­­ლი ცი­­ვი ჰა­­ე­რის ნა­­კა­­დი ერე­­ვა კა­­მე­­რი­­დან ჩა­­მო­­სულ ცხე­­ლი ჰა­­ე­რის მა­­სას და გამ­­თ­ბა­­რი სა­­ ხით მი­­ე­წო­­დე­­ბა კა­­მე­­რა­­ში მო­­გიზ­­გი­­ზე ნაკ­­ვერ­­ჩხ­­ლებს) და სით­ბ­ ოს ამ­­რეკ­­ლი ხუ­­ფის­­გან, მტკვარ­-­ ა­­რაქ­­სის კულ­­ტუ­­ რის ეპო­­ქის თი­­ხის ორი არ­­ტე­­ფაქ­­ტის 8

saqarTvelos erovnuli muzeumi

ფუნ­ქ­ ­ცი­­უ­რად ზუს­ტ ­ ი ას­­ლე­­ბით და­­ამ­­­ ზა­­და. ექ­­სპ­ ე­­რი­­მენ­­ტ­მა ცხად­­ყო, რომ ქვაცხე­­ლე­­ბის (შიდა ქარ­­თ­ლი) ძვ. წ.

III ათას­­წ­ლე­­უ­ლის პირ­ვ­ ე­­ლი ნა­­ხევ­­რის ნა­­მო­­სახ­­ლარ­­ზე აღ­­მო­ჩ­ ე­­ნი­­ლი თი­­ხის ეს ორი ნივ­­თი, რომ­­ლე­­ბიც აქამ­­დე სა­­ საკ­­მევ­­ლედ და კე­­რის მო­­დე­­ლად იყო მიჩ­­ნე­­უ­ლი, მუ­­ფე­­ლის ტი­­პის ღუ­­მე­­ლის შე­­მად­­გე­­ნე­ლ ­ ი ნა­­წი­­ლე­­ბი უნ­დ ­ ა იყოს. ანა­ლო­გი­უ­რი პრინ­ცი­პით მო­მუ­ შა­ვე მი­ნან­ქ­რის გა­მო­საწ­ვა­ვი მუ­ფე­ ლი აღ­წე­რი­ლი აქვს შუა სა­უ­კუ­ნე­ებ­ში მოღ­ვა­წე ბე­ნე­დიქ­ტელ ბერს თე­ო­ფი­ ლუს პრეს­ვი­ტერს თა­ვის ტრაქ­ტატ­ში „სხვადასხვა ხე­ლოვ­ნე­ბებ­ზე“, რომ­ლის მი­ხედ­ვით ერ­მი­ლე მაღ­რა­ძემ კოლ­ხე­

თის რე­ლი­გი­ურ ცენ­ტ­რ­ში, ვან­ში, ძვ.წ. I სა­უ­კუ­ნის სა­ტაძ­რო კომ­პ­ლექ­ს­ში აღ­მო­ ჩე­ნი­ლი რკი­ნის ნივ­თის – „კოლხური ხუ­ფის“ ფუნ­ქ­ცია გან­საზღ­ვ­რა. სწო­რედ 2012 წლის პრო­ექ­ტი – „დაკარგული ტექ­ნო­ლო­გი­ე­ბის კვალ­დაკ­ვალ“ გახ­და მი­სი ახა­ლი მიგ­ნე­ბის სა­წინ­და­რი. აღ­ ნიშ­ნუ­ლი პრო­ექ­ტის ფარ­გ­ლებ­ში ერ­მი­ ლე მაღ­რა­ძემ ჩა­ა­ტა­რა ექ­ს­პე­რი­მენ­ტი, რო­მელ­მაც ცხად­ყო, რომ „კოლხური ხუ­ფი“ სა­ოქ­რომ­ჭედ­ლო ხელ­საწყო­ა. თა­სი გა­მო­ირ­ჩე­ვა მდიდ­რუ­ლი ფი­ ლიგ­რა­ნუ­ლი დე­კო­რით, რო­მე­ლიც ორი სა­ხე­ო­ბი­თაა წარ­მოდ­გე­ნი­ლი: დაგ­რე­ ხი­ლი ოთხ­კუთხა­გა­ნივ­კ­ვე­თი­ა­ნი ერ­ თი მავ­თუ­ლი და მრგვალ­გა­ნიკ­ვე­თი­ა­ნი

ორ­-ო­რი მავ­თუ­ლის წნუ­ლი, რომ­ლე­ბიც ერ­თ­მა­ნე­თის პა­რა­ლე­ლუ­რა­დაა დარ­ჩი­ ლუ­ლი და ქმნის წიწ­ვო­ვან ორ­ნა­მენტს. რო­გორ ამ­ზა­დებ­დ­ნენ უძ­ვე­ლე­სი სა­ხე­ ლოს­ნო­ე­ბი ფი­ლიგ­რა­ნუ­ლი დე­კო­რის­ თ­ვის გან­კუთ­ვ­ნილ მავ­თულს – ქვის ზე­და­პირ­ზე მე­ტა­ლის ღე­რა­კის გორ­ვა-­ ბ­რ­ტყე­ლე­ბით, თუ ჰქონ­დათ მავ­თუ­ლის სა­ჭი­მი ხელ­საწყო? ერ­მი­ლე მაღ­რა­ძის ექ­ს­პე­რი­მენ­ტუ­ლი კვლვის ერ­თ­-ერთ მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი შე­დე­გია ის, რომ მან აჩ­ვე­ნა, თუ რო­გორ შე­იძ­ლე­ბა მავ­თუ­ ლის მი­ღე­ბა მყარ მა­სა­ლა­ში გა­კე­თე­ ბულ სა­გან­გე­ბო ხვრე­ლებ­ში ძვირ­ფა­სი ლი­თო­ნის ღე­როს გა­ჭიმ­ვით და ასეთ მა­სა­ლად მან სარ­დი­ო­ნის მძი­ვე­ბი გა­ მო­ი­ყე­ნა. სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში აღ­მო­ჩე­ნი­ლი ძვე­ლი ოქ­რომ­ჭედ­ლო­ბის ეს შე­დევ­რი, რომ­ლის დამ­ზა­დე­ბის ყვე­ლა რთუ­ლი ტექ­ნი­კუ­რი ხერ­ხი გაგ­რ­ძე­ლე­ბას პო­უ­ლობს შემ­დ­გო­ მი ეპო­ქე­ბის ქარ­თულ ოქ­რომ­ჭედ­ლო­ბა­ ში, ნა­თე­ლი მა­გა­ლი­თია იმი­სა, რომ კავ­ კა­სი­ის ეს რე­გი­ო­ნი იყო ხი­დი მახ­ლო­ბელ აღ­მო­სავ­ლეთ­სა და ევ­რო­პას შო­რის და მნიშ­ვნ­ ე­ლო­ვან როლს ას­რუ­ლებ­და ტექ­ ნო­ლო­გი­უ­რი ინო­ვა­ცი­ებ­ ის გავ­რ­ცე­ლე­ბა­ ში. უძ­ვე­ლეს არ­ქე­ო­ლო­გი­ურ არ­ტე­ფაქ­ ტებ­თან ერ­თად ექ­ს­პო­ზი­ცი­ა­ზე პირ­ვე­ლად წარ­მოდ­გე­ნი­ლი გვი­ა­ნან­ტი­კუ­რი ხა­ნის ოქ­როს სამ­კა­უ­ლი, ეთ­ნოგ­რა­ფი­ულ კო­ ლექ­ცი­ა­ში და­ცუ­ლი სა­ოქ­რომ­ჭედ­ლო იარა­ღე­ბი და ძვირ­ფა­სი ლი­თო­ნე­ბის ნა­ კე­თო­ბე­ბი ასა­ხავს ოქ­რო­სა და ზო­გა­დად ლი­თო­ნის შე­სა­ხებ იმ ცოდ­ნის მრა­ვალ­ სა­უკ­ უ­ნო­ვან გზას, რო­მე­ლიც სა­ქარ­თ­ვე­ ლოს ტე­რი­ტო­რი­ა­ზე თა­ო­ბი­დან თა­ო­ბას გა­და­ე­ცე­მა და რი­თაც ქარ­თულ­მა კულ­ ტუ­რამ სა­კუ­თა­რი ად­გი­ლი და­იმ­კ­ვიდ­რა ევ­რო­პულ ცი­ვი­ლი­ზა­ციაში.

ძვე­ლი ოს­ტა­ტე­ბი საკ­მა­ოდ იოლად და ეფექ­ტუ­რად ჭრიდ­ნენ ძა­ლი­ან მა­ღა­ლი სიმ­ტ­კი­ცის მი­ნე­რა­ლებს ფურ­ც­ლო­ვა­ნი სპი­ლენ­ძის­გან დამ­ზა­დე­ბუ­ლი ხერ­ხე­ბით და ხვრეტ­დ­ნენ მათ ღე­რო­ვა­ნი სპი­ლენ­ძის სა­შუ­ა­ლე­ბით. saqarTvelos erovnuli muzeumi

9

10

არქიტექტურა როგორც სივრცის ორგანიზების

ხელოვნება ინტერვიუ ჟან-ფრანსუა მილუსთან და სიუზან ოგთან ინტერვიუ > ლიზა მეფარიშვილი, ნათია ხულუზაური დმანისის არქეოლოგიური აღმოჩენების შემდეგ კაცობრიობის განვითარების ისტორია თავიდან დაიწერა. „პირველი ევროპელების“ განსახლების ადგილი სწრაფად მოექცა უცხოელი მეცნიერების, ადგილობრივებისა და ტურისტების ყურადღების ცენტრში. შეიქმნა დმანისის არქეოლოგიური ძეგლის განვითარების კონცეფცია, რომელმაც საერთაშორისო აღიარება, 2004 წელს კი როლექსის პრემია მოიპოვა. 2009 წელს განახლებულმა დმანისის მუზეუმმა პირველი დამთვალიერებელი მიიღო. ამ მოვლენიდან ზუსტად 10 წლის შემდეგ დმანისის მუზეუმის არქიტექტურული პროექტის ფრანგი ავტორი თავის მეუღლესთან ერთად საქართველოს ეწვია. დმანისის მუზეუმის განვითარების გეგმასა და თბილისის სამუზეუმო უბნის კონცეფციაზე მუშაობა გრძელდება. წარმოგიდგენთ ინტერვიუს, რომელიც არაერთი საერთაშორისო ჯილდოს მფლობელი არქიტექტურული სახელოსნოს „სტუდია მილუ“ მთავარ არქიტექტორთან და დამფუძნებელთან ჟან ფრანსუა მილუსთან და მის მეუღლესთან, იუნესკოს ექსპერტ სიუზან ოგთან მათი თბილისში ყოფნის დროს ჩავწერეთ.

ბა­ტო­ნო ჟან­-­ფ­რან­სუ­ა, თქვე­ნი სტუ­ დია ცნო­ბი­ლია მარ­ტი­ვი და ინო­ვა­ცი­ უ­რი არ­ქი­ტექ­ტუ­რუ­ლი გა­დაწყ­ვე­ტე­ბით, რომ­ლე­ბიც კლა­სი­კუ­რი ფორ­მე­ბი­თაა ინ­ს­პი­რი­რე­ბუ­ლი. მოგ­ვი­ყე­ვით სტუ­დი­ ის პრი­ო­რი­ტე­ტე­ბი­სა და პრო­ექ­ტე­ბის შე­სა­ხებ. „სტუდია მი­ლუ“ პა­რიზ­ში, 1997 წელს და­ვა­არ­სეთ. ჩვენს პრი­ო­რი­ტეტს სა­ ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი, ის­ტო­რი­ულ და კულ­ ტუ­რულ მემ­კ­ვიდ­რე­ო­ბას­თან და­კავ­ ში­რე­ბუ­ლი პრო­ექ­ტე­ბი წარ­მო­ად­გენს. ვთა­ნამ­შ­რომ­ლობთ მუ­ზე­უ­მებ­თან, თე­

ატ­რებ­თან. ვმუ­შა­ობთ არ­ქე­ო­ლო­გი­ურ ძეგ­ლებ­ზე, ტუ­რის­ტულ ცენ­ტ­რებ­სა და მულ­ტი­ფუნ­ქ­ცი­ურ ინ­ს­ტი­ტუ­ცი­ებ­ზე. ვა­ ხორ­ცი­ე­ლებთ სხვა­დას­ხ­ვა შე­ნო­ბის ადაპ­ტა­ცი­ას, გა­ნახ­ლე­ბა­სა და რე­კონ­ ს­ტ­რუქ­ცი­ას. პა­რი­ზის გარ­და ფი­ლი­ა­ლი გვაქვს სინ­გა­პურ­ში, სა­ი­და­ნაც ჩვე­ნი გუნ­დი მუ­შა­ობს აზი­ა-­წყ­ნა­რი ოკე­ა­ნის პრო­ექ­ტებ­ზე. ფი­ლი­ა­ლი გავ­ხ­სე­ნით ვი­ეტ­ნამ­შიც. სტუ­დი­ის მი­ერ გან­ხორ­ ცი­ე­ლე­ბულ მას­შ­ტა­ბურ პრო­ექ­ტებს შო­რი­საა პა­რი­ზის მულ­ტი­ფუნ­ქ­ცი­უ­რი სივ­რ­ცე – ცნო­ბი­ლი მარ­კე­ტი „Carre­

au du Temple“ (2014) და სინ­გა­პუ­რის ეროვ­ნუ­ლი გა­ლე­რეა (2015). ჩვენ­თ­ვის ძა­ლი­ან სა­ინ­ტე­რე­სო და მიმ­ზიდ­ვე­ლია სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი და კულ­ტუ­რუ­ლი პრო­ექ­ტე­ბი. სრუ­ლი­ად გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბუ­ ლი გრძნო­ბა­ა, რო­დე­საც მუ­შა­ობ სივ­ რ­ცე­ზე, რო­მელ­მაც ხშირ შემ­თხ­ვე­ვა­ში დღე­ში ასო­ბით და ათა­სო­ბით ადა­მი­ ანს უნ­და უმას­პინ­ძ­ლოს. ეს დი­დი პა­ სუ­ხის­მ­გებ­ლო­ბა­ა. რო­გორ ფიქ­რობთ, სა­ერ­თა­შო­ რი­სოდ არა­ერ­თხელ აღი­ა­რე­ბუ­ლი

სინ­გა­პუ­რის ეროვ­ნუ­ლი გა­ლე­რე­ ის პრო­ექ­ტი, რო­მე­ლიც ორი შე­ნო­ბის ერ­თმ­ ა­ნეთ­თან და­კავ­ში­რე­ბას და მის­ თ­ვის ახა­ლი სი­ცოცხ­ლის შთა­ბერ­ვას ით­ვა­ლის­წი­ნებ­და, თქვე­ნი კა­რი­ე­ რის მთა­ვა­რი პრო­ექ­ტია დღე­ვან­დელ დღემ­დე? თუ ვიმ­ს­ჯე­ლებთ პრო­ექ­ტის მას­შ­ ტა­ბი­თა და სპე­ცი­ფი­კით, მა­შინ დი­ახ. აქამ­დე ასე­თი კომ­პ­ლექ­სუ­რი სა­მუ­ შაო არ მქონ­და გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბუ­ლი. ამ პრო­ექტს 10 წე­ლი მი­ვუძღ­ვე­ნით. ეს ყვე­ლა­ფე­რი გარ­კ­ვე­ულ­წი­ლად ბრძო­ ლას ჰგავ­და. გა­სათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბე­ლი იყო ძა­ლი­ან ბევ­რი დე­ტა­ლი, ას­პექ­ტი, გა­ნა­თე­ბა. აქ შე­ნო­ბის თი­თო­ე­უ­ლი ფან­ ჯა­რა გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბუ­ლი იყო. ჩვენ უზე­ნა­ ე­სი სა­სა­მარ­თ­ლო­სა და მე­რი­ის არ­სე­ ბუ­ლი შე­ნო­ბე­ბი უნ­და გარ­დაგ­ვექ­მ­ნა ერთ მთლი­ან ორ­გა­ნიზ­მად, რო­მე­ლიც ის­ტო­რი­ას შე­ი­ნა­ხავ­და და ამა­ვე დროს გახ­დე­ბო­და კულ­ტუ­რუ­ლი თავ­შეყ­რის ად­გი­ლი, სივ­რ­ცე თა­ნა­მედ­რო­ვე ხე­ ლოვ­ნე­ბის მოყ­ვა­რულ­თათ­ვის, შეხ­ ვედ­რე­ბი­სა და გარ­თო­ბის­თ­ვის. ეს იყო სა­ინ­ტე­რე­სო და გა­მოწ­ვე­ვე­ბით სავ­სე პრო­ცე­სი, რო­მელ­მაც ბევ­რი მას­წავ­ ლა. პა­რა­ლე­ლუ­რად უნ­და შეგ­ვექ­მ­ნა ად­გი­ლობ­რივ, პრო­ფე­სი­ო­ნალ არ­ქი­ ტექ­ტორ­თა გუნ­დი, რო­მე­ლიც პრო­ექ­ტ­ ზე იმუ­შა­ვებ­და. დღეს ეს გუნ­დი ოჯა­ხი­ ვი­თა­ა. ეს ყვე­ლა­ფე­რი მარ­თ­ლაც რომ დიდ შრო­მას მო­ითხოვ­და. „ჟან-ფრანსუასთან ერ­თად გუნ­დ­ში მუ­შა­ო­ბა დი­დი სი­ა­მოვ­ნე­ბა­ა“, – ამ­ბობს არ­ქი­ტექ­ტო­რის მე­უღ­ლე სი­უ­ზან ოგი, რო­მე­ლიც გახ­ლავთ „სტუდია მი­ლუს“ სა­ერ­თა­შო­რი­სო გან­ვი­თა­რე­ბი­სა და კულ­ტუ­რუ­ლი პრო­ექ­ტე­ბის ხელ­მ­ძღ­ვა­ ნე­ლი, ასე­ვე იუნეს­კოს კონ­სულ­ტან­ტი კულ­ტუ­რუ­ლი მემ­კ­ვიდ­რე­ო­ბის პრო­ექ­ ტე­ბი­სა და სა­მუ­ზე­უ­მო გან­ვი­თა­რე­ბის მი­მარ­თუ­ლე­ბით. ქალ­ბა­ტო­ნო სი­უ­ზან, „სტუდია მი­ლუ“ და სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­მი უკ­ვე წლე­ბის გან­მავ­ლო­ბა­ში მე­გობ­ რო­ბენ. მოგ­ვიყ­ვეთ, თუ რო­გორ და­ იწყო ეს მე­გობ­რო­ბა და თა­ნამ­შ­რომ­ ლო­ბა?

2000-იან წლებ­ში სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ ში პირ­ვე­ლად ჩა­მო­ვე­დი რო­გორც იუნეს­კოს ექ­ს­პერ­ტი. მა­შინ სამ­ხ­რეთ 12

saqarTvelos erovnuli muzeumi

კავ­კა­სი­ა­ში სა­მუ­ზე­უ­მო მი­მარ­თუ­ლე­ ბის გან­ვი­თა­რე­ბის პრო­ექტს ვხელ­მ­ ძღ­ვა­ნე­ლობ­დი. ჩე­მი მი­სია იყო აზერ­ ბა­ი­ჯანს, სომ­ხეთ­სა და სა­ქარ­თ­ვე­ლოს დავ­ხ­მა­რე­ბო­დი, გამკლავებოდნენ იმ დრო­ის­თ­ვის სა­მუ­ზე­უ­მო სფე­რო­ ში არ­სე­ბულ გა­მოწ­ვე­ვებს. სა­ქარ­თ­ ვე­ლო­ში ჩე­მი ჩა­მოს­ვ­ლა „ვარდების რე­ვო­ლუ­ცი­ას“ და­ემ­თხ­ვა, რა­მაც ჩე­მი აქ ყოფ­ნა კი­დევ უფ­რო გა­ა­ხან­გ­რ­ძ­ლი­ ვა. ორ­წ­ლი­ა­ნი პრო­ექ­ტის ფარ­გ­ლებ­ ში შევ­ხ­ვ­დი და­ვით ლორ­თ­ქი­ფა­ნი­ძეს, რო­მე­ლიც ნო­მი­ნი­რე­ბუ­ლი იყო რო­ ლექ­სის პრე­მი­ა­ზე რო­გორც დმა­ნი­სის არ­ქე­ო­ლო­გი­უ­რი აღ­მო­ჩე­ნე­ბის ხელ­ მ­ძღ­ვა­ნე­ლი და დმა­ნი­სის სა­მუ­ზე­უ­მო პრო­ექ­ტის ავ­ტო­რი. სწო­რედ მა­შინ მკითხა, ვიც­ნობ­დი თუ არა არ­ქი­ტექ­ ტორს, რო­მე­ლიც და­ინ­ტე­რეს­დე­ბო­და და მო­ნა­წი­ლე­ო­ბას მი­ი­ღებ­და სა­მუ­ზე­ უ­მო უბ­ნის არ­ქი­ტექ­ტუ­რუ­ლი კონ­ცეფ­ ცი­ის შექ­მ­ნა­ში და კი­დევ რამ­დე­ნი­მე არ­ქი­ტექ­ტუ­რულ პრო­ექ­ტ­ში. 2004 წელს და­ვით ლორ­თ­ქი­ფა­ნი­ძეს ჩე­მი მე­უღ­ ლე პა­რი­ზის ლუვ­რ­ში გა­ვა­ცა­ნი. იმ დრო­ის­თ­ვის მხო­ლოდ ჟან ფრან­სუ­ას ვიც­ნობ­დი, ვინც თა­ვი­დან ბო­ლომ­დე კულ­ტუ­რუ­ლი პრო­ექ­ტე­ბით იყო და­ინ­ ტე­რე­სე­ბუ­ლი და, ამა­ვე დროს, თა­ნამ­ შ­რომ­ლობ­და იუნეს­კოს­თან. სწო­რედ ამ დღი­დან და­იწყო ჩვე­ნი მრა­ვალ­წ­ ლი­ა­ნი მე­გობ­რო­ბა. ქალ­ბა­ტო­ნო სი­უ­ზან, რო­გორც იუნეს­კოს ექ­ს­პერ­ტი, რო­გორ შე­ა­ფა­ სებთ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს კულ­ტუ­რულ მემ­ კ­ვიდ­რე­ო­ბას? დმა­ნისს პირ­ვე­ლად ჟან­-­ფ­რან­სუ­ას სა­მუ­შაო ვი­ზი­ტის ფარ­გ­ლებ­ში ვეწ­ვი­ე. მახ­სოვს, თუ რო­გორ მომ­ნუს­ხა ამ ად­ გილ­მა. ეს ემო­ცია დღემ­დე მომ­ყ­ვე­ბა. სო­ფელ დმა­ნის­ში ვნა­ხე ად­გი­ლობ­რი­ ვი კულ­ტუ­რის გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბუ­ლი ფე­ნე­ბი. ამ ის­ტო­რი­ულ ნა­ქა­ლა­ქარ­ზე რამ­დე­ნი­ მე ეპო­ქა ერ­თ­დ­რო­უ­ლად გა­ცოცხ­ლ­და. მა­ო­ცებს, რო­გორ თა­ნა­მედ­რო­ვედ ვი­ თარ­დე­ბა ცხოვ­რე­ბა სოფ­ლებ­ში. თა­ ნა­მედ­რო­ვე ყო­ველ­დღი­უ­რი ცხოვ­რე­ბა სოფ­ლად სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში – ეს რა­ღაც გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი­ა. სწო­რედ ამ­გ­ვა­ რი აღ­ფ­რ­თო­ვა­ნე­ბით შე­მიძ­ლია ვი­ სა­უბ­რო სა­ქარ­თ­ვე­ლოს იმ ად­გი­ლებ­ ზე, რომ­ლე­ბიც დღემ­დე მაქვს ნა­ნა­ხი.

ვფიქ­რობ, რომ საბ­ჭო­თა კავ­ში­რის 70-წლიანი მმარ­თ­ვე­ლო­ბის მი­უ­ხე­და­ ვად, თქვენ­მა ქვე­ყა­ნამ შეძ­ლო მა­ღალ დო­ნე­ზე შე­ე­ნარ­ჩუ­ნე­ბი­ნა კულ­ტუ­რუ­ლი და ის­ტო­რი­უ­ლი მემ­კ­ვიდ­რე­ო­ბა.

თაც აუცი­ლებ­ლად უნ­და გა­უმ­კ­ლავ­ დ­ნენ. ვფიქ­რობ, თი­თო­ე­უ­ლი ქა­ლა­ქი თა­ვი­სი გან­ვი­თა­რე­ბის ბუ­ნებ­რივ გზას უნ­და და­ად­გეს. ამ მხრივ თქვენ დი­დი პო­ტენ­ცი­ა­ლი გაქვთ.

ბა­ტო­ნო ჟან­-­ფ­რან­სუ­ა, მუ­ზე­უ­მი­სა და თქვე­ნი პირ­ვე­ლი თა­ნამ­შ­რომ­ლო­ ბა დმა­ნი­სის არ­ქე­ო­ლო­გი­უ­რი ძეგ­ლის პრო­ექ­ტით შედ­გა. მოგ­ვი­ყე­ვით პრო­ ექ­ტი­სა და იმ გა­მოწ­ვე­ვის შე­სა­ხებ, რომ­ლის წი­ნა­შეც თქვენ და­დე­ქით. დმა­ნი­სის პრო­ექ­ტ­ზე მუ­შა­ო­ბა მას შემ­დეგ და­იწყო, რაც და­ვით ლორ­თ­ ქი­ფა­ნი­ძის ხელ­მ­ძღ­ვა­ნე­ლო­ბით ქარ­ თ­ველ­მა არ­ქე­ო­ლო­გებ­მა ად­რე­უ­ლი ადა­მი­ა­ნის ნა­მარ­ხებს მი­აგ­ნეს. და­ ვითს სურ­და, რომ და­ეც­ვა არ­ქე­ო­ ლო­გი­უ­რი ძეგ­ლი, გაგ­რ­ძე­ლე­ბუ­ლი­ყო არ­ქე­ო­ლი­გი­უ­რი გათხ­რე­ბი, კვლე­ვა და, ამავ­დ­რო­უ­ლად, მო­ეთხ­რო ამ­ბა­ვი ფარ­თო სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­თ­ვის, მი­ე­ღო ვი­ზი­ტო­რე­ბი – რო­გორც ეს დღე­სა­ა. არ­ქე­ო­ლო­გი­უ­რი ძეგ­ლის პრო­ექ­ტი დმა­ნი­სამ­დეც მქონ­და გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ ბუ­ლი, თუმ­ცა აქ ჩემ­თ­ვის სა­ინ­ტე­რე­სო იყო, რომ დამ­კ­ვე­თი, და­ვით ლორ­თ­ ქი­ფა­ნი­ძე, ჩე­მი თა­ნა­მო­აზ­რე იყო. ჩვენ გვსურ­და, რომ ეს ად­გი­ლი ინ­ტე­რაქ­ ტი­უ­ლი გამ­ხ­და­რი­ყო, გაგ­რ­ძე­ლე­ბუ­ლი­ ყო კვლე­ვა და თან კონ­ტაქ­ტი გვქო­ ნო­და სა­ზო­გა­დო­ე­ბას­თან – „პირველი ევ­რო­პე­ლე­ბის“ აღ­მო­ჩე­ნის ად­გი­ლი ყვე­ლას­თ­ვის ხელ­მი­საწ­ვ­დო­მი უნ­და ყო­ფი­ლი­ყო. გვინ­დო­და მე­ტი, ვიდ­რე მხო­ლოდ ძეგ­ლის დაც­ვა­ა. სწო­რედ ეს იყო ერ­თ­გ­ვა­რი გა­მოწ­ვე­ვა. 2009 წლის სექ­ტემ­ბერ­ში გა­იხ­ს­ნა მუ­ზე­უ­მი, რო­მე­ ლიც ყვე­ლა ჩვენს ჩა­ნა­ფიქრს ით­ვა­ ლის­წი­ნებ­და. ზუს­ტად 10 წლის შემ­დეგ ვაგ­რ­ძე­ლებთ მუ­შა­ო­ბას, ახ­ლა უკ­ვე დმა­ნი­სის ტუ­რის­ტუ­ლი ცენ­ტ­რის პრო­ ექ­ტ­ზე.

ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­მის ინი­ცი­ა­ტი­ვით წლე­ბის წინ თქვენ მუ­შა­ო­ბა და­იწყეთ თბი­ლი­სის სა­მუ­ზე­უ­მო უბ­ნის გან­ვი­თა­ რე­ბის კონ­ცეფ­ცი­ა­ზე. თქვე­ნი აზ­რით, იქ­ნე­ბა ეს პრო­ექ­ტი ისე­თი­ვე წარ­მა­ტე­ ბუ­ლი, რო­გორც ბერ­ლი­ნის მუ­ზე­უ­მე­ ბის კუნ­ძუ­ლი ან სა­მუ­ზე­უ­მო კვარ­ტა­ლი ვე­ნა­ში? რა პო­ტენ­ცი­ა­ლი აქვს ამ პრო­ ექტს? თბი­ლის­ში სა­მუ­ზე­უ­მო უბ­ნის შექ­მ­ ნის იდეა ჯერ კი­დევ XIX სა­უ­კუ­ნი­დან იყო აქ­ტუ­ა­ლუ­რი. ლა­დო გუ­დი­აშ­ვი­ლის ქუ­ჩა და მი­სი მიმ­დე­ბა­რე ტე­რი­ტო­რია ბუ­ნებ­რი­ვად წარ­მო­ად­გენს ქა­ლა­ქის კულ­ტუ­რულ ცენტრს თა­ვი­სი და­წე­სე­ ბუ­ლე­ბე­ბით – მუ­ზე­უ­მე­ბით, სა­გა­მო­ფე­ ნო სივ­რ­ცე­ე­ბი­თა და ბიბ­ლი­ო­თე­კე­ბით.

15 წლის წინ და­ვით ლორ­თ­ქი­ფა­ნი­ძის ინი­ცი­ა­ტი­ვით მუ­ზე­უ­მის გუნ­დ­თან ერ­ თად მუ­შა­ო­ბა და­ვიწყეთ სა­მუ­ზე­უ­მო უბ­ნის კონ­ცეფ­ცი­ა­ზე. ჩვენ უნ­და შეგ­ ვექ­მ­ნა კულ­ტუ­რულ­-­სა­გან­მა­ნათ­ლებ­ ლო კე­რა ად­გი­ლობ­რი­ვე­ბი­სა და ტუ­ რის­ტე­ბის­თ­ვის. 2008 წელს გვქონ­და სა­ხე­ლოვ­ნე­ბო უბ­ნის პრო­ექ­ტი, თუმ­ცა ამის გან­სა­ხორ­ცი­ე­ლებ­ლად არ არ­სე­ ბობ­და საკ­მა­რი­სი და­ფი­ნან­სე­ბა. დღეს გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბულ რე­ა­ლო­ბა­ში ვართ, შეც­ვ­ლი­ლია გა­რე­მო, მიმ­დე­ბა­რე ტე­ რი­ტო­რი­ა­ზე რამ­დე­ნი­მე შე­ნო­ბა აშენ­ და. ახ­ლა უკ­ვე ახა­ლი გა­მოწ­ვე­ვე­ბის წი­ნა­შე ვდგა­ვართ. ეს არის კომ­პ­ლექ­ სუ­რი სა­მუ­შა­ო, რო­მელ­ზე მუ­შა­ო­ბაც გა­ნახ­ლ­და, რად­გან ქა­ლა­ქის­თ­ვის სა­ სი­ცოცხ­ლოდ მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნია სა­მუ­ ზე­უ­მო-­სა­ხე­ლოვ­ნე­ბო სივ­რ­ცის შექ­მ­ნა. ეს იქ­ნე­ბა ფე­ხით მო­სი­ა­რუ­ლე­თა ზო­ნა, თი­თო­ე­უ­ლი ადა­მი­ა­ნი ამ ურ­ბა­ნულ გა­ რე­მო­ში მო­ნა­ხავს მის­თ­ვის სა­ინ­ტე­რე­ სო ად­გილს რო­მე­ლი­მე აქ მდე­ბა­რე შე­ნო­ბა­ში ან მის გარ­შე­მო. ვფიქ­რობ, რომ ამ პრო­ექტს დი­დი პო­ტენ­ცი­ა­ლი აქვს. ის შე­იძ­ლე­ბა ისე­თი­ვე პო­პუ­ლა­ რუ­ლი გახ­დეს, რო­გო­რიც არის, მა­გა­ ლი­თად, ბერ­ლი­ნის მუ­ზე­უ­მე­ბის კუნ­ ძუ­ლი. მთა­ვა­რი­ა, ჩვე­ნი კონ­ცეფ­ცია რე­ა­ლო­ბად იქ­ცეს.

ბა­ტო­ნო ჟან­-­ფ­რან­სუ­ა, თქვე­ნი გად­ მო­სა­ხე­დი­დან რო­გორ შე­იც­ვა­ლა სა­ ქარ­თ­ვე­ლო წლე­ბის გან­მავ­ლო­ბა­ში და რა სა­ხის არ­ქი­ტექ­ტუ­რუ­ლი პო­ტენ­ცი­ა­ ლი გვაქვს? დრო­თა გან­მავ­ლო­ბა­ში მსოფ­ლი­ ოს ძა­ლი­ან ბევ­რ­მა ქა­ლაქ­მა გა­ნი­ცა­და ცვლი­ლე­ბა. პე­რი­ო­დუ­ლად ისი­ნი გა­ მოწ­ვე­ვე­ბის წი­ნა­შე დგე­ბი­ან, რო­მელ­

ბა­ტო­ნო ჟან­-­ფ­რან­სუ­ა, დღეს, ინ­ტენ­ სი­უ­რი მშე­ნებ­ლო­ბე­ბის დროს, ხში­რად გა­მო­ი­ყე­ნე­ბა ისე­თი მა­სა­ლა, რო­მე­ლიც ნე­გა­ტი­ურ გავ­ლე­ნას ახ­დენს ჩვენს გა­ რე­მო­ზე. რას გვეტყ­ვით ამ მი­მარ­თუ­ ლე­ბით, რო­გო­რია თქვე­ნი მიდ­გო­მა? არ­ქი­ტექ­ტუ­რა თა­ვის თავ­ში გუ­ ლის­ხ­მობს სივ­რ­ცის ისეთ ორ­გა­ ნი­ზე­ბას, რო­მე­ლიც ჰარ­მო­ნი­უ­ლი იქ­ნე­ბა ბუ­ნე­ბას­თან, გა­რე­მოს­თან. ზო­ გა­დად, ტრა­დი­ცი­უ­ლი არ­ქი­ტექ­ტუ­რუ­ლი გადაწყვეტების მომ­ხ­რე ვარ. პრაქ­ტი­ კა­ში ვი­ყე­ნებ ისეთ სამ­შე­ნებ­ლო მა­სა­ ლას, რო­მე­ლიც ნაკ­ლე­ბად და­ა­ზი­ა­ნებს ჩვენს ეკო­სის­ტე­მას. ესაა არ­ქი­ტექ­ტუ­ რის ბუ­ნებ­რი­ვი მა­ხა­სი­ა­თე­ბე­ლი. ციფ­რულ­მა ხა­ნამ ძა­ლი­ან ბევ­რი რამ შეც­ვა­ლა; დღეს სხვა­დას­ხ­ვა თა­ნა­მედ­ რო­ვე არ­ხე­ბით თით­ქ­მის ყვე­ლაფ­რის

სი­უ­ზა­ნი: თა­ნა­მედ­რო­ვე ტექ­ნო­ ლო­გი­ე­ბის დახ­მა­რე­ბით მუ­ზე­უ­მე­ბი სწრა­ფად გან­ვი­თარ­დ­ნენ და აუწყ­ვეს ფე­ხი სა­ზო­გა­დო­ე­ბის თა­ნად­რო­ულ მოთხოვ­ნებს. მუ­ზე­უ­მი არის და­წე­სე­ბუ­ ლე­ბა, რო­მელ­საც ადა­მი­ა­ნე­ბი ნდო­ბას უცხა­დე­ბენ. მუ­ზე­უ­მი არის გა­ნათ­ლე­ ბის მი­ღე­ბის არა­ფორ­მა­ლუ­რი კე­რა. ქალ­ბა­ტო­ნო სი­უ­ზან და ბა­ტო­ნო ჟან­-­ ფ­რან­სუ­ა, რო­გორც მუ­ზე­უ­მის მე­გობ­რე­ ბი, რო­გორ შე­ა­ფა­სებთ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­მის რო­გორც ინ­ს­ტი­ ტუ­ცი­ის გან­ვი­თა­რე­ბას წლე­ბის გან­მავ­ ლო­ბა­ში? სი­უ­ზა­ნი: თქვენ გაქვთ დი­დი სა­მუ­ ზე­უ­მო ტრა­დი­ცია და უნი­კა­ლუ­რი კო­ ლექ­ცი­ე­ბი, რო­მელ­თა სა­ფუძ­ველ­ზეც შექ­მე­ნით არა­ერ­თი სა­ერ­თა­შო­რი­სო დო­ნის გა­მო­ფე­ნა. ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­მი

ქალაქისთვის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია სამუზეუმო-სახელოვნებო სივრცის შექმნა. ეს იქნება ფეხით მოსიარულეთა ზონა, თითოეული ადამიანი ამ ურბანულ გარემოში მონახავს მისთვის საინტერესო ადგილს რომელიმე აქ მდებარე შენობაში ან მის გარშემო. ეს პროექტი შეიძლება ისეთივე პოპულარული გახდეს, როგორიც არის, მაგალითად, ბერლინის მუზეუმების კუნძული.

ნახ­ვა არის შე­საძ­ლე­ბე­ლი. რო­გორ ფიქ­რობთ, რა­ტომ უნ­და იარონ ბავ­შ­ ვებ­მა და ახალგაზრდებმა მუ­ზე­უმ­ში? ჟან­-­ფ­რან­სუ­ა: მუ­ზე­უ­მი მხო­ლოდ ის­ ტო­რი­ას არ ინა­ხავს, ის შეხ­ვედ­რე­ბის, ინ­ფორ­მა­ცი­ის გაც­ვ­ლი­სა და გა­და­ცე­ მის კარ­გი გზა­ა. დღეს თა­ნა­მედ­რო­ ვე მუ­ზე­უ­მი ინ­ტე­რაქ­ცი­ის სა­შუ­ა­ლე­ბას იძ­ლე­ვა. ის არის მე­დი­უ­მი, რო­მე­ლიც ადა­მი­ანს მეც­ნი­ე­რე­ბა­სა და ხე­ლოვ­ნე­ ბას­თან აკავ­ში­რებს. თუ მუ­ზე­უ­მი კარგ გა­მო­ფე­ნას გთა­ვა­ზობს, მა­შინ დამ­ თ­ვა­ლი­ე­რე­ბე­ლი რამ­დე­ნი­მე­მეტ­რი­ან რიგ­შიც ჩად­გე­ბა. ამის ბო­ლოდ­რო­ინ­ დელ მა­გა­ლი­თად მახ­სენ­დე­ბა დი­ო­რის მო­დის სახ­ლის გა­მო­ფე­ნა პა­რი­ზის დე­ კო­რა­ტი­ულ­-­გა­მო­ყე­ნე­ბი­თი ხე­ლოვ­ნე­ ბის მუ­ზე­უმ­ში.

ყო­ველ­წ­ლი­უ­რად ვი­თარ­დე­ბა. ძა­ლი­ან მოკ­ლე ხან­ში აქ ჩა­მო­ყა­ლიბ­და ინ­ს­ ტი­ტუ­ცია თა­ვი­სი გუნ­დით, რო­მელ­მაც ცვლი­ლე­ბე­ბი მო­ახ­დი­ნა სა­მუ­ზე­უ­მო სფე­რო­ში. დღეს უკ­ვე ვხე­დავთ არა­ ერთ რე­ა­ბი­ლი­ტი­რე­ბულ მუ­ზე­უმს, თა­ ნა­მედ­რო­ვე სტან­დარ­ტე­ბით შექ­მ­ნილ გა­მო­ფე­ნებ­სა და შეს­რუ­ლე­ბულ პრო­ ექ­ტებს, სა­ერ­თა­შო­რი­სო აღი­ა­რე­ბას. მო­ხა­რუ­ლე­ბი ვართ, რომ ჩვე­ნი ჩარ­ თუ­ლო­ბი­თაც არის და­გეგ­მი­ლი რამ­ დე­ნი­მე მას­შ­ტა­ბუ­რი არ­ქი­ტექ­ტუ­რუ­ლი პრო­ექ­ტის გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბა. ჟან­-­ფ­რან­სუ­ა: დი­ახ, „სტუდია მი­ლუ“ და ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­მი ვაგ­რ­ძე­ლებთ მე­გობ­რო­ბას.

saqarTvelos erovnuli muzeumi

13

ორის პოვ­ნა შე­იძ­ლე­ბა. მრა­ვა­ლი ფო­ტო არაა დი­გი­ტა­ლი­ზე­ბუ­ლი და ამი­ტომ უნ­და გქონ­დეთ წიგ­ნე­ბი, რა­თა შეძ­ლოთ მა­სა­ლის შე­და­რე­ბა. წიგ­ნე­ბი შე­გიძ­ლია გა­შა­ლო დიდ მა­გი­და­ზე, და­აწყო მა­გა­ლი­თად 10 ილუს­ტ­ რი­რე­ბუ­ლი წიგ­ნი და შე­ად ­ ა­რო ერ­თ­მა­ნეთს მან­გ­ლი­სის, მარ­ტ­ვი­ლის, კონ­ს­ტან­ტი­ნე­პო­ ლის და სა­ბერ­ძ­ნე­თის ეკ­ლე­სი­ე­ბი. ეს შე­ უძ­ლე­ბე­ლია ინ­ტერ­ნე­ტის შემ­თხ­ვე­ვა­ში. ინ­ ტერ­ნეტ­ში ვი­პო­ვით მხო­ლოდ ერთ ფო­ტოს და თან დე­ტა­ლე­ბის გა­რე­შე.

30-წლი­ა­ნი მე­გობ­რო­ბა მუ­ზე­უმ ­ ის მე­გო­ბა­რი > ნა­თია ხუ­ლუ­ზა­უ­რი

სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უმ­ ის ოთარ ლორ­თ­ქი­ფა­ნი­ძის სა­ხე­ლო­ბის არ­ქე­ო­ლო­გი­ურ ცენ­ტ­რ­თან ცნო­ბი­ლი მეც­ნი­ე­რე­ბის, ჰე­ი­და­მა­რი და გუნ­ტ­რამ კო­ხე­ბის მე­გობ­რო­ბა უკ­ვე 30 წე­ლი­წად­ზე მე­ტია გრძელ­დე­ბა. მა­თი ღვაწ­ლი გა­ნუ­ზო­მე­ლია სა­ერ­თა­შო­რი­სო სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­თ­ვის ქარ­თუ­ლი კულ­ტუ­რის წარ­მო­ჩე­ნის თვალ­საზ­რი­სით, ხო­ლო თა­ნად­გო­მა, რო­მელ­საც არქეოლოგიურ ცენ­ტრ ­ ­სა და აწ უკ­ვე სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნულ მუ­ზე­უმს უწე­ვენ, ძა­ლი­ან მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი. ცო­ტა ხნის წინ მათ კი­დევ ერ­თი დი­დი სა­ჩუ­ქა­რი გა­უ­კე­თეს ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­მის ბიბ­ლი­ო­თე­კას შუა სა­უ­კუ­ნე­ე­ბის ხე­ლოვ­ნე­ბი­სა და ბი­ზან­ტი­ის ის­ტო­რი­ის უნი­კა­ლუ­რი წიგ­ნე­ბის სა­ხით. ჩვენ ხე­ლი­დან არ გა­ვუშ­ვით შე­საძ­ ლებ­ლო­ბა და მუ­ზე­უ­მის ერ­თ­გულ მე­გობ­რებს ინ­ტერ­ვიუ ვთხო­ვეთ. სა­ქარ­თ­ვე­ლო­სა და სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნულ მუ­ზე­უმ­თან თქვენ მრა­ვალ­წ­ლი­ ა­ნი მე­გობ­რო­ბა გა­კავ­ში­რებთ, შე­გიძ­ლი­ათ მოგ­ვიყ­ვეთ, რო­გორ და­იწყო ყვე­ლა­ფე­რი? ბა­ტო­ნი კო­ხი: მე ად­რექ­რის­ტი­ა­ნუ­ლი ბი­ ზან­ტი­უ­რი ხე­ლოვ­ნე­ბის პრო­ფე­სო­რი ვარ. მარ­თა­ლია სა­ქარ­თ­ვე­ლო ბი­ზან­ტი­ის იმ­ პე­რი­ა­ში არ შე­დი­ო­და, მაგ­რამ მის საკ­მაო გავ­ლე­ნას ნამ­დ­ვი­ლად გა­ნიც­დი­და. ასე რომ, ჩემს სტუ­დენ­ტებ­თან ერ­თად სა­ქარ­ თ­ვე­ლო­ზე სე­მი­ნა­რი მო­ვამ­ზა­დე 1980-იან წლებ­ში. მა­შინ, 1988 წელს, ჩვე­ნი პირ­ვე­ლი ექ­ს­კურ­სი­აც დავ­გეგ­მეთ სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში, თუმ­ცა ვერ განვახორციელეთ. და­ახ­ლო­ე­ ბით 30 წლის წინ შევ­ხ­ვ­დით ოთარ ლორ­ თ­ქი­ფა­ნი­ძეს – რომ­ში გერ­მა­ნი­ის არ­ქე­ო­ ლო­გი­ის ინ­ს­ტი­ტუტ­ში ვი­ყა­ვით ერ­თად და იმ­დე­ნად დი­დი სიმ­პა­თი­ით გან­ვიმ­ს­ჭ­ვა­ ლეთ ერ­თ­მა­ნე­თის მი­მართ, რომ დიდ­ხანს ვი­სა­უბ­რეთ, ერ­თად ვი­ვახ­შ­მეთ და მი­უ­ხე­

და­ვად იმი­სა, რომ დი­დი ხნის ნაც­ნო­ბო­ბა არ გვა­კავ­ში­რებ­და, ისე­თი შეგ­რ­ძ­ნე­ბა გაგ­ ვიჩ­ნ­და, რომ მრა­ვა­ლი წლის გან­მავ­ლო­ ბა­ში ვიც­ნობ­დით ერ­თ­მა­ნეთს. ამის შემ­დეგ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს­თან მჭიდ­რო ურ­თი­ერ­თო­ბა გვქონ­და და, აქე­დან გა­მომ­დი­ნა­რე, 2000 წელს მო­ვაწყ­ვეთ ექ­ს­კურ­სია სა­ქარ­თ­ვე­ ლო­ში, სა­დაც სტუ­დენ­ტე­ბის დიდ ჯგუფ­თან და ჩვენს კო­ლე­გებ­თან ერ­თად ჩა­მო­ვე­დით. არაჩ­ვე­უ­ლებ­რი­ვი ექ­ს­კურ­სია გა­მოგ­ვი­ვი­ და. გა­დავ­წყ­ვი­ტეთ, ჩვე­ნი შე­საძ­ლებ­ლო­ბე­ ბის ფარ­გ­ლებ­ში დავ­ხ­მა­რე­ბო­დით მუ­ზე­უმს.

2000 წელს ყვე­ლა სტუ­დენ­ტ­მა სულ ცო­ტა 2 ან 3 წიგ­ნი წა­მო­ი­ღო თან და ჩვენ ოთხ­მო­ ცამ­დე წიგ­ნი გა­და­ვე­ცით არ­ქე­ო­ლო­გი­ურ ცენტრს. მოგ­ვი­ა­ნე­ბით შე­ვამ­ჩ­ნი­ეთ, რომ სა­ჭი­რო იყო წიგ­ნე­ბი ხა­ტე­ბი­სა და კედ­ლის მხატ­ვ­რო­ბის შე­სა­ხებ იმის­თ­ვის, რომ ჩვენს ქარ­თ­ველ კო­ლე­გებს ჰქო­ნო­დათ შე­სა­და­ რე­ბე­ლი მა­სა­ლა ბი­ზან­ტი­ი­დან. სწო­რედ

ამი­ტომ გა­დავ­წყ­ვი­ტეთ წიგ­ნე­ბის მო­ძი­ე­ბა სა­ბერ­ძ­ნეთ­სა და გერ­მა­ნი­ა­ში, რომ­ლე­ბიც ჩვენს კო­ლე­გებს სა­მეც­ნი­ერ ­ ო მუ­შა­ო­ბა­ში და­ეხ­მა­რე­ბო­და. მუ­ზე­უ­მის ბიბ­ლი­ო­თე­კას შე­სა­ნიშ­ნა­ვი წიგ­ნე­ბის კო­ლექ­ცია გად­მო­ე­ცით. თუმ­ცა, დღეს თით­ქ­მის ყვე­ლაფ­რის ელექ­ტ­რო­ნუ­ ლი ვერ­სი­ის მო­ძი­ე­ბაა შე­საძ­ლე­ბე­ლი ინ­ ტერ­ნეტ­ში. რა­ტომ ფიქ­რობთ, რომ წიგ­ნე­ ბი მა­ინც მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი­ა, რას ეტყო­დით ახალ­გაზ­რ­და თა­ო­ბას? ბა­ტო­ნი კო­ხი: დღეს ასე­ა, წიგ­ნი ყველ­გან შეგ­ვიძ­ლია წა­ვი­კითხოთ, ინ­ტერ­ნეტ­ში და ა.შ., მაგ­რამ წიგნები აუცი­ლე­ბე­ლია იმი­ტომ, რომ ისი­ნი შე­იც­ ავს ილუს­ტ­რა­ცი­ებს და შე­ სა­და­რე­ბელ მა­სა­ლას და, რაც მთა­ვა­რი­ა, იმ მა­სა­ლას, რო­მელ­საც ინ­ტერ­ნეტ­ში ვერ მო­ ვი­ძი­ებთ. მა­გა­ლი­თად, თუ წიგ­ნ­ში 100 ფო­ ტო­სუ­რა­თი­ა, ინ­ტერ­ნეტ­ში ალ­ბათ მხო­ლოდ

მოგ­ვი­ყე­ვით სა­ქარ­თ­ვე­ლოს შუა სა­უკ­ უ­ნე­ ე­ბის ხე­ლოვ­ნე­ბა­ზე. რა ად­გილს მი­უჩ­ ენ­დით მას მსოფ­ლიო ის­ტო­რი­ის კონ­ტექ­ს­ტ­ში? ბა­ტო­ნი კო­ხი: ჩემ­თ­ვის ეს სა­კითხი ძა­ ლი­ან სა­ინ­ტე­რე­სო­ა, რად­გან ჩე­მი ინ­ტე­ რე­სე­ბის ერ­თ­-ერთ სფე­როს ყო­ველ­თ­ვის წარ­მო­ად­გენ­და კავ­ში­რე­ბი ბი­ზან­ტი­ა­სა და სხვა რე­გი­ო­ნებს შო­რის. სა­მეც­ნი­ე­რო მუ­შა­ო­ბა ხე­ლოვ­ნე­ბის ის­ტო­რი­ის სფე­რო­ ში და­ვიწყე და და­ინ­ტე­რე­სე­ბუ­ლი ვი­ყა­ ვი ბი­ზან­ტი­ის გავ­ლე­ნით გერ­მა­ნი­ა­ზე და მოგ­ვი­ა­ნე­ბით სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ზე, სა­დაც მი­ უ­ხე­და­ვად იმი­სა, რომ არ­ქი­ტექ­ტუ­რა და და­გეგ­მა­რე­ბა ბი­ზან­ტი­უ­რი ხა­სი­ა­თი­სა­ა, ყვე­ლა დე­კო­რი, ქვის სა­ხე­ო­ბა, გუმ­ბა­თე­ბის ფორ­მა და ზო­მა და ა.შ. ტი­პუ­რი ქარ­თუ­ ლი­ა. სწო­რედ ამი­ტო­მაა ძა­ლი­ან სა­ინ­ტე­ რე­სო სა­ქარ­თ­ვე­ლოს თი­თო­ეუ ­ ­ლი კუთხის შეს­წავ­ლა. მა­გა­ლი­თად, ჩვენ გვაქვს შე­სა­ ნიშ­ნა­ვი მი­ნან­ქა­რი და აქ, სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში იყ­ვ­ნენ მი­ნან­ქ­რის ბრწყინ­ვა­ლე ოს­ტა­ტე­ბი, რომ­ლე­ბიც კო­პი­რე­ბას კი არ ახ­დენ­დ­ნენ, არა­მედ ქმნიდ­ნენ მი­ნან­ქარს თა­ვი­ან­თი სა­კუ­თა­რი ფე­რე­ბით, გა­მო­სა­ხუ­ლე­ბე­ბით და ა.შ. ძა­ლი­ან სა­ინ­ტე­რე­სო და რთუ­ლია ამ ყვე­ლაფ­რის ცოდ­ნა. მგო­ნი­ა, რომ ბევრ მკვლე­ვარს სხვა­დას­ხ­ვა მო­საზ­რე­ბა აქვს ამა­ზე, თუმ­ცა მე ჩე­მი აზ­რი მაქვს. ერ­თ­ წ­ლი­ა­ნი სე­მი­ნა­რი გა­ვი­ა­რე ბი­ზან­ტი­ურ, ქარ­თულ და ყი­რი­მის და ა.შ. მი­ნან­ქარ­ზე იმის­თ­ვის, რომ შე­მეს­წავ­ლა, გა­მე­გო სა­ი­ დან მო­დის ის. და რო­გორ ფიქრობთ, სა­ი­დან მო­დის? ბა­ტო­ნი კო­ხი: საქართველოში ყვე­ლა­ ფერს ვხვდე­ბით, გვაქვს იმ­პორ­ტი, აშ­კა­ რად არი­ან მი­ნან­ქ­რის ოს­ტა­ტე­ბი, რომ­ლე­ ბიც ბი­ზან­ტი­ი­დან ჩა­მო­ვიდ­ნენ და გვყავს ქარ­თ­ვე­ლი ოს­ტა­ტე­ბი, რომ­ლე­ბიც არაჩ­ვე­ უ­ლებ­რივ ნა­მუშ­ვ­რებს ქმნი­ან. იგი­ვე ხდე­ბა კედ­ლის მხატ­ვ­რო­ბა­შიც; აქ ჩვენ გვხვდე­ბა ბი­ზან­ტი­ე­ლი მხატ­ვ­რე­ბის მი­ერ შეს­რუ­ლე­ ბუ­ლი ბერ­ძ­ნუ­ლი წარ­წე­რე­ბი.

რამ­დე­ნად დი­დია ბი­ზან­ტი­უ­რი ხე­ლოვ­ ნე­ბის გავ­ლე­ნა ად­გი­ლობ­რი­ვად შეს­რუ­ლე­ ბულ ნი­მუ­შებ­ზე? გავ­ლე­ნა დი­დი­ა. თუმ­ცა, ძა­ლი­ან ბევ­რი დე­ტა­ლია გა­სათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბე­ლი. ქარ­ თუ­ლი ეკ­ლე­სი­ე­ბი უმე­ტე­სად იმ ქარ­თ­ვე­ ლი მხატ­ვ­რე­ბის მო­ხა­ტუ­ლი­ა, რომ­ლე­ბიც იც­ნობ­დ­ნენ ბი­ზან­ტი­ურ იკო­ნოგ­რა­ფი­ას, მაგ­რამ ქარ­თულ ხე­ლოვ­ნე­ბის ნი­მუ­შებს ქმნიდ­ნენ. მა­გა­ლი­თად, ხე­ლოვ­ნე­ბის მუ­ზე­ უ­მის სა­გან­ძურ­ში სა­მი პა­ტა­რა ფირ­ფი­ტა­ა, რომ­ლე­ბიც ქარ­თუ­ლი ხე­ლოვ­ნე­ბის ნი­მუ­ შებს წარ­მო­ად­გენს და არა ას­ლებს, მაგ­რამ ისი­ნი ბი­ზან­ტი­უ­რი ხე­ლოვ­ნე­ბის ტრა­დი­ცი­ის შე­სა­ბა­მი­სა­დაა დამ­ზა­დე­ბუ­ლი. მი­უხ­ ე­და­ვად ამი­სა, პირ­ვე­ლი­ვე შე­ხედ­ვის­თა­ნა­ვე ნა­თე­ ლი­ა, რომ ისი­ნი ად­გი­ლობ­რი­ვა­დაა დამ­ზა­ დე­ბუ­ლი. ქალ­ბა­ტო­ნო კოხ, მე ვი­ცი, რომ თქვენ ირა­ნუ­ლი კულ­ტუ­რის სპე­ცი­ა­ლის­ტი ხართ. თუ შე­იძ­ლე­ბა, მოგ­ვი­ყე­ვით თქვე­ნი ინ­ტე­ რე­სის სფე­როს შე­სა­ხებ, რო­გორ და­ინ­ტე­ რეს­დით ირა­ნით? ქალ­ბა­ტო­ნი კო­ხი: ირა­ნუ­ლი კულ­ტუ­ რა მა­ნამ­დე მიყ­ვარ­და, სა­ნამ სა­ქარ­თ­ვე­ ლოს მოვინახულებდი, თუმ­ცა რო­დე­საც საქართველოში ჩა­მო­ვე­დი, მა­შინ­ვე შე­ ვამ­ჩ­ნიე ამ ორი კულ­ტუ­რის კავ­ში­რი ერ­თ­ მა­ნეთ­თან. ამის შემ­დეგ გა­დავ­წყ­ვი­ტე შე­ მეს­წავ­ლა ქარ­თუ­ლი ხე­ლოვ­ნე­ბა და უკეთ გავ­რ­კ­ვე­უ­ლი­ყა­ვი იმა­ში, თუ რა იყო ნამ­დ­ ვი­ლად ქარ­თუ­ლი. თავ­და­პირ­ვე­ლად კლა­სი­კუ­რი არ­ქე­ო­ ლო­გი­ი­სა და ძვე­ლი ენე­ბის სწავ­ლით და­ ვიწყე. ზოგ მათ­განს, რო­გო­რი­ცაა ძვე­ლი ბერ­ძ­ნუ­ლი და ლა­თი­ნუ­რი, სკო­ლის ასა­კი­ დან­ვე ვსწავ­ლობ­დი. რო­დე­საც უნი­ვერ­სი­ ტეტ­ში ჩა­ვა­ბა­რე, ახა­ლი ენე­ბის შეს­წავ­ლა გა­დავ­წყ­ვი­ტე. იმ პე­რი­ოდ­ში უნი­ვერ­სი­ტეტ­ ში ჩე­მი საყ­ვა­რე­ლი მას­წავ­ლე­ბე­ლი, ცნო­ ბი­ლი აღ­მო­სავ­ლეთ­მც­ ოდ­ნე, ირა­ნის­ტი ვალ­ტერ ჰინ­ცი ას­წავ­ლი­და. იგი გვას­წავ­ლა ძველ ენებს და დამ­წერ­ლო­ბებს და სწო­ რედ მა­შინ გა­იხ­ს­ნა ჩემ­თ­ვის უფ­რო ფარ­თო ჰო­რი­ზონ­ტი სა­მეც­ნი­ე­რო მუ­შა­ო­ბის­თვ­ ის, ასე­ რომ, გა­დავ­წყ­ვი­ტე შე­მეს­წავ­ლა იშ­ვი­ ა­თი ძვე­ლი ენე­ბი, რო­გო­რი­ცაა ელა­მუ­რი, საშუალო სპარ­სუ­ლი და შემ­დეგ უკ­ვე სა­სა­ ნუ­რი სამ­ყა­რო. სასანურის გავ­ლე­ნა და კავ­ ში­რე­ბი აშ­კა­რაა სა­ქარ­თ­ვე­ლო­შიც. ამ ორ კულ­ტუ­რას – ბი­ზან­ტი­ურ­სა და სა­ სა­ნურს უზარ­მა­ზა­რი გავ­ლე­ნა ჰქონ­და ქარ­ თულ კულ­ტუ­რა­ზე. რამ­დე­ნად სა­ინ­ტე­რე­

სოა სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ზე, ამ ე.წ. კულ­ტუ­რა­თა „გზაჯვარედინზე“ დაკ­ვირ­ვე­ბა? რო­გორ ხე­ დავთ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს – ქვე­ყა­ნას, რო­მე­ლიც აღ­მო­სავ­ლეთ და და­სავ­ლეთ სამ­ყა­როს გზა­გა­სა­ყარ­ზე მდე­ბა­რე­ობს? ბა­ტო­ნი კო­ხი: ძა­ლი­ან რთუ­ლი სა­კითხი­ა, რად­გან გან­ზო­გა­დე­ბაა სა­ჭი­რო. სა­ქარ­თ­ ვე­ლო­ში მარ­ტი­ვად შეგ­ვიძ­ლია გან­ვ­საზღ­ვ­ როთ, კონ­კ­რე­ტუ­ლად სად და ვი­სი გავ­ლე­ნა იგ­რ­ძ­ნო­ბა. რო­გორც უკ­ვე აღვნიშნე, ეკ­ლე­ სი­ის და­გეგ­მა­რე­ბა­ში შე­იძ­ლე­ბა ბი­ზან­ტი­უ­რი კულ­ტუ­რის გავ­ლე­ნა და­ვი­ნა­ხოთ, მაგ­რამ მი­უხ­ ე­და­ვად ამი­სა, მა­ინც მარ­ტი­ვად მიხ­ვ­ დე­ბით, რომ ის ქარ­თუ­ლი­ა. ასე­ვე ძა­ლი­ან სა­ინ­ტე­რე­სოა ის, რომ შემ­დ­გომ პე­რი­ოდ­ში შე­სამ­ჩ­ნე­ვია სპარ­სუ­ლი გავ­ლე­ნაც. კი­დევ უფ­რო სა­ინ­ტე­რე­სოა ის, რომ სელ­ჩუ­კე­ბის პე­რი­ოდ­ში, ანუ ად­რე­ულ ის­ლა­მურ პე­რი­ ოდ­ში, ქრის­ტი­ა­ნი არ­ქი­ტექ­ტო­რე­ბი მუ­შა­ ობ­დ­ნენ. ასე ­რომ, შე­ნო­ბე­ბი ის­ლა­მუ­რია და, ამა­ვე დროს, ქარ­თუ­ლი. მაგ­რამ ძნე­ლი სათ­ქმ­ ე­ლი­ა, ზუს­ტად რა არის აქ ქარ­თუ­ლი, რა ბი­ზან­ტი­უ­რი და რა ის­ლა­მუ­რი. ქალ­ბა­ტო­ნო და ბა­ტო­ნო კოხ, თქვენ ჩვე­ ნი მუ­ზე­უ­მის დი­დი ხნის მე­გობ­რე­ბი ხართ. თქვენ შე­ეს­წა­რით იმ გა­ერ­თი­ა­ნე­ბის და­არ­ სე­ბას, რო­მელ­საც საქართველოს ეროვ­ნუ­ ლი მუ­ზე­უ­მი ჰქვი­ა. რას იტყ­ვით ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­მის გან­ვი­თა­რე­ბის პრო­ცეს­ზე, რო­ გორ შე­იც­ვა­ლა ის ამ წლე­ბის გან­მავ­ლო­ ბა­ში? ალ­ბათ ყვე­ლა­ფერს ვერ შე­ვე­ხე­ბით ამ პა­ტა­რა რეპ­ლი­კა­ში, მაგ­რამ ყვე­ლა­ ზე მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი არის ის, რომ ყვე­ლა სირ­თუ­ლის მი­უ­ხე­და­ვად არ­ქე­ო­ლო­გი­უ­ რი სა­გან­ძუ­რის, არ­ქე­ო­ლო­გი­უ­რი და შუა სა­უ­კუ­ნე­ე­ბის გა­მო­ფე­ნე­ბის გა­ნახ­ლე­ბის პრო­ცე­სი არაჩ­ვე­უ­ლებ­რი­ვად დას­რულ­და. დი­დი სურ­ვი­ლი გვაქვს, არ­სე­ბობ­დეს მე­ტი ფი­ნან­სუ­რი რე­სურ­სი ამ პრო­ცე­სის გა­საგ­ რ­ძე­ლებ­ლად, რად­გან კარ­გად და­ვი­ნა­ ხეთ, თუ რა სა­გან­ძუ­რი ინა­ხე­ბა მუ­ზე­უ­მის კო­ლექ­ცი­ებ­ში. და­ბო­ლოს, რა­ტომ არის მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ ნი ბავ­შ­ვე­ბის­თ­ვის და ახალ­გაზ­რ­დე­ბის­თ­ვის მუ­ზე­უმ­ში სი­ა­რუ­ლი, რა რო­ლი აქვს მუ­ზე­ უმს დღეს? ეს რთუ­ლი კითხ­ვა­ა. მუ­ზე­უ­მის მთა­ვა­ რი მი­ზა­ნი ჩვე­ნი მემ­კ­ვიდ­რე­ო­ბის მოვ­ ლა, მო­მა­ვა­ლი თა­ო­ბე­ბის­თვ­ ის შე­ნახ­ვა და გაც­ნო­ბა­ა. ჯერ კი­დევ ძველ ეგ­ვიპ­ტე­ლებს ჰქონ­დათ გა­მოთ­ქ­მა: თუ იცით წარ­სუ­ლი, მო­მა­ვა­ლიც გე­ცო­დი­ნე­ბათ. saqarTvelos erovnuli muzeumi

15

16

1

888 წელს აგე­ბულ „დიდების ტა­ ძარ­ში“ – სამ­ხედ­რო­-ის­ტო­რი­ულ მუ­ზე­უმ­ში, რო­მე­ლიც კავ­კა­სი­ა­ში რუ­ სე­თის იმ­პე­რი­ის დამ­პყ­რობ­ლურ პო­ ლი­ტი­კას გა­ნა­დი­დებ­და, 1920 წელს სა­ ქარ­თ­ვე­ლოს რეს­პუბ­ლი­კის მთავ­რო­ბის ხელმძღვანელის, ნოე ჟორ­და­ნი­ას გან­ კარ­გუ­ლე­ბით სუ­რა­თე­ბის ეროვ­ნუ­ლი გა­ლე­რეა და­არ­ს­და. ეროვ­ნუ­ლი გა­ლე­რე­ის დი­რექ­ტო­რად და­ი­ნიშ­ნა 35 წლის მხატ­ვა­რი და სა­ზო­ გა­დო მოღ­ვა­წე დი­მიტ­რი შე­ვარ­დ­ნა­ძე. იგი სულ 4 წლის დაბ­რუ­ნე­ბუ­ლი იყო გერ­მა­ნი­იდ ­ ან, სა­დაც მი­უნ­ხე­ნის სამ­ხატ­ ვ­რო აკა­დე­მი­აშ­ ი მი­ი­ღო გა­ნათ­ლე­ბა. სა­­ ქარ­­თ­ვე­­ლო­­ში დაბ­­რუ­­ნე­­ბის­­თა­­ნა­­ვე, 1916 წლის თე­­ბერ­­ვალ­­ში, მან დააარსა ქარ­­­ თ­­ველ ხე­­ლო­­ვან­­თა სა­­ზო­­გა­­დო­­ე­ბა. სა­­ ზო­­გა­­დო­­ე­ბის მი­­ერ ქვე­­ყა­­ნა­­ში უმ­­ნიშ­­ვ­ნე­­ ლო­­ვა­­ნე­­სი სა­­ხე­­ლოვ­­ნე­­ბო პრო­­ცე­­სე­­ბის ინი­­ცი­­რე­­ბა მოხ­­და. ამას­­თა­­ნა­­ვე, ექ­­ვ­თი­­მე თა­­ყა­­იშ­­ვი­­ლის სა­­ის­­ტო­­რი­­ო-­­სა­­ეთ­­ნოგ­­რა­­

ფიო სა­­ზო­­გა­­დო­­ე­ბას­­თან თა­­ნამ­­შ­რომ­­­ ლო­­ბით მო­­ეწყო რამ­­დე­­ნი­­მე ექ­­ს­პე­­დი­­ცია შუა სა­­უ­კუ­­ნე­­ე­ბის ქარ­­თუ­­ლი ძეგ­­ლე­­ბის შე­­სას­­წავ­­ლად.

1917-1920 წლებ­ში ეროვ­ნულ გა­ლე­რე­ ა­ში ქარ­თ­ველ ხე­ლო­ვან­თა სა­ზო­გა­დო­ ე­ბი­სა და სა­ის­ტო­რი­ო-­სა­ეთ­ნოგ­რა­ფიო სა­ზო­გა­დო­ე­ბის მი­ერ, დი­მიტ­რი შე­ვარ­დ­ ნა­ძის თა­ოს­ნო­ბით, რამ­დე­ნი­მე გა­მო­ფე­ ნა გა­ი­მარ­თა. გა­მო­ფე­ნებ­ზე სხვა­დას­ხ­ვა წელს წარ­მოდ­გე­ნი­ლი იყო შუა სა­უ­კუ­ნე­ ე­ბის სა­მეც­ნი­ერ ­ ო ექ­ს­პე­დი­ცი­ე­ბის მი­ერ მო­პო­ვე­ბუ­ლი მა­სა­ლა – მო­ნუ­მენ­ტუ­რი მხატ­ვ­რო­ბის ას­ლე­ბი, ძეგ­ლე­ბის ანა­ზო­ მე­ბი, არ­ქი­ტექ­ტუ­რუ­ლი ფრაგ­მენ­ტე­ბი, სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში მცხოვ­რე­ბი სხვა­დას­ ხ­ვა თაობის მხატ­ვ­რე­ბის შე­მოქ­მე­დე­ბა. გა­მო­ფე­ნებ­მა ხე­ლი შე­უწყო ქარ­თუ­ლი ტრა­დი­ცი­უ­ლი და თა­ნა­მედ­რო­ვე კულ­ ტუ­რის კვლე­ვი­სა და პო­პუ­ლა­რი­ზა­ცი­ის პრო­ცესს. ეს იყო ნი­ა­და­გი, რო­მელ­ზეც დი­მიტ­რი შე­ვარ­დ­ნა­ძემ პირ­ვე­ლი ქარ­

თუ­ლი მუ­ზე­უ­მი და­ა­ფუძ­ნა და გან­ვი­თა­ რე­ბის ეფექ­ტუ­რი კონ­ცეფ­ცი­ის წყა­ლო­ ბით მოკ­ლე ხან­ში აღ­მავ­ლო­ბის გზა­ზე და­ა­ყე­ნა. ეროვ­ნუ­ლი გა­ლე­რე­ის საქ­მი­ა­ნო­ბა, რო­მელ­საც თა­ვი­დან მხო­ლოდ 4 თა­ნამ­ შ­რო­მე­ლი ჰყავ­და, რამ­დე­ნი­მე მი­მარ­თუ­ ლე­ბით წარ­მო­ებ­და: ბიბ­ლი­ოთ ­ ე­კი­სა და სა­მეც­ნი­ე­რო კვლე­ვი­თი კე­რის ჩა­მო­ყა­ ლი­ბე­ბა, რეს­ტავ­რა­ცი­ა-­კონ­სერ­ვა­ცი­ის ლა­ბო­რა­ტო­რი­ის ამუ­შა­ვე­ბა, რა­ცი­ო­ნა­ ლუ­რი სა­გა­მო­ფე­ნო პო­ლი­ტი­კის წარ­ მო­ე­ბა და, რაც მთა­ვა­რი­ა, ქარ­თუ­ლი, ევ­რო­პუ­ლი და აღ­მო­სავ­ლუ­რი ხე­ლოვ­ ნე­ბის კო­ლექ­ცი­ე­ბის შექ­მ­ნა. დი­მიტ­რი შე­ვარ­დ­ნა­ძის დამ­სა­ხუ­რე­ ბით 1920-1933 წლებ­ში ეროვ­ნუ­ლი გა­ ლე­რე­ის კო­ლექ­ცი­ე­ბი შე­ივ­სო ბიბ­ლი­ ოგ­რა­ფი­უ­ლი რა­რი­ტე­ტე­ბით, ქარ­თუ­ლი და ევ­რო­პუ­ლი მხატ­ვ­რო­ბით, აღ­მო­სავ­ ლუ­რი მხატ­ვ­რო­ბი­სა და მი­ნი­ა­ტი­უ­რა­თა უნი­კა­ლუ­რი კო­ლექ­ცი­ით, ან­ტიკ­ვა­რუ­ლი

შალვა ამირანაშვილი 120 ეროვნული გალერეა 100 ხელოვნების მუზეუმი და ეროვნული გალერეა ისტორია > ეკატერინე კიკნაძე, ნინო ტაბუცაძე, ნონა ხარატიშვილი 1910-იან წლებში საქართველოში შეიქმნა დაწესებულებები, რომლებიც დღემდე ჩვენი ქვეყნის მთავარ კულტურულ კერებს წარმოადგენენ. მათ შორისაა როგორც საქართველოს, ისე რეგიონის კულტურული ცხოვრებისთვის უმნიშვნელოვანესი სამუზეუმო და საგამოფენო ცენტრის – საქართველოს ეროვნული გალერეის დაარსება. saqarTvelos erovnuli muzeumi

17

დიმიტრი შევარდნაძე

ავე­ჯის, ჭურ­ჭ­ლი­სა და ხა­ლი­ჩე­ბის უიშ­ვი­ ა­თე­სი ნი­მუ­შე­ბით. სუ­რა­თე­ბის ეროვ­ნულ გა­ლე­რე­ა­სა და დი­მიტ­რი შე­ვარ­დ­ნა­ძის სა­ხელს უკავ­შირ­დე­ბა ნი­კო ფი­როს­მა­ ნაშ­ვი­ლის შე­მოქ­მე­დე­ბის უდი­დე­სი სა­ მუ­ზე­უ­მო კო­ლექ­ცი­ის შექ­მ­ნა და მი­სი სა­ხე­ლის პო­პუ­ლა­რი­ზა­ცია რო­გორც სა­ ქარ­თ­ვე­ლო­ში, ისე მის საზღ­ვ­რებს გა­ რეთ. 1930 წლის­თ­ვის ეროვ­ნუ­ლი გა­ლე­ რე­ის კო­ლექ­ცი­ე­ბი 6000-მდე ექ­ს­პო­ნატს ით­ვ­ლი­და და ქვე­ყა­ნა­ში ხე­ლოვ­ნე­ბათ­ მ­ცოდ­ნე­ო­ბი­თი კვლე­ვე­ბის უმ­თავ­რე­სი ცენ­ტრ ­ ი იყო. დი­მიტ­რი შე­ვარ­დ­ნა­ძის მი­ ერ შექ­მ­ნი­ლი კო­ლექ­ცი­ე­ბი დღეს შალ­ვა ამი­რა­ნაშ­ვი­ლის სა­ხე­ლო­ბის ხე­ლოვ­ნე­ ბის მუ­ზე­უ­მის კო­ლექ­ცი­ე­ბის ბა­ზისს წარ­ მო­ად­გე­ნენ. რამ­დე­ნი­მე წე­ლი­წად­ში ეროვ­ნუ­ლი გა­ლე­რე­ის შე­ნო­ბა საკ­მა­რი­სი აღარ იყო სწრა­ფად მზარ­დი კო­ლექ­ცი­ე­ბის­თ­ვის. დი­მიტ­რი შე­ვარ­დ­ნა­ძის ძა­ლის­ხ­მე­ვის შე­დე­გად 1933 წლის 18 ნო­ემ­ბერს სა­ 18

saqarTvelos erovnuli muzeumi

ქარ­თ­ვე­ლოს მთავ­რო­ბის სპე­ცი­ალ ­ უ­რი დად­გე­ნი­ლე­ბით მუ­ზე­უმს გა­და­ე­ცა მე­ტე­ ხის საპყ­რო­ბი­ლის შე­ნო­ბა, სა­დაც ბი­ნა და­ი­დო ეროვ­ნუ­ლი გა­ლე­რე­ის კო­ლექ­ ცი­ებ­მა.

1930-იან წლებ­ში ხე­ლოვ­ნე­ბის მუ­ზე­ უმ „მეტეხში“ გრძელ­დე­ბა ქარ­თუ­ლი და მსოფ­ლიო ხე­ლოვ­ნე­ბის ნი­მუ­შე­ბის კო­ ლექ­ცი­ებ­ ის შეგ­რო­ვე­ბა. მუ­ზე­უ­მის ბა­ზა­ზე სიძ­ვე­ლე­თა შემ­ს­წავ­ლე­ლი და სა­რეს­ ტავ­რა­ციო ლა­ბო­რა­ტო­რი­ე­ბის მოწყო­ბა იყო და­გეგ­მი­ლი. ამას­თა­ნა­ვე, მო­ეწყო რამ­დე­ნი­მე უმ­ნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნე­სი გა­მო­ ფე­ნა: „ძველი ქარ­თუ­ლი ხე­ლოვ­ნე­ბის გა­მო­ფე­ნა“, „მონუმენტური ფერ­წე­რა“, „ქართული ხე­ლოვ­ნე­ბა XVIII სა­უ­კუ­ნი­ დან დღემ­დე“. დი­მიტ­რი შე­ვარ­დ­ნა­ძი­სა და გი­ორ­გი ჩუ­ბი­ნაშ­ვი­ლის ინი­ცი­ა­ტი­ ვი­თა და ორ­გა­ნი­ზე­ბით ქარ­თუ­ლი ხე­ ლოვ­ნე­ბა სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ფარ­გ­ლებს გა­რე­თაც რამ­დენ­ჯერ­მე იყო ნაჩ­ვე­ნე­ბი – 1930 წელს მოს­კოვ­ში, ლე­ნინ­გ­რად­ში,

კი­ევ­ში, ხარ­კოვ­სა და ოდე­სა­ში მო­ეწყო ნი­კო ფი­როს­მა­ნაშ­ვი­ლის ნა­მუ­შევ­რე­ბის გა­მო­ფე­ნე­ბი, ხო­ლო 1930 წელს ძვე­ლი ქარ­თუ­ლი ხე­ლოვ­ნე­ბის გა­მო­ფე­ნა გერ­ მა­ნი­ა­ში (ბერლინი, კი­ოლ­ნი, ლა­იფ­ცი­გი, მი­უნ­ხე­ნი), რომ­ლის ორ­გა­ნი­ზა­ტო­რე­ ბი იყ­ვ­ნენ აღ­მო­სავ­ლეთ ევ­რო­პის შემ­ ს­წავ­ლე­ლი გერ­მა­ნუ­ლი საზოგადოება, სა­ქარ­თ­ვე­ლოს გა­ნათ­ლე­ბის სა­ხალ­ხო კო­მი­სა­რი­ა­ტი და ხე­ლოვ­ნე­ბის მუ­ზე­უ­მი „მეტეხი“. ხე­ლოვ­ნე­ბის მუ­ზე­უმ „მეტეხს“ დი­მიტ­ რი შე­ვარ­დ­ნა­ძე 1936 წლამ­დე ხელ­მ­ძღ­ ვა­ნე­ლობ­და. 1937 წელს იგი სტალინურ რეპ­რე­სი­ე­ბის შე­ე­წი­რა. 2012 წელს სა­ ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნულ გა­ლე­რე­ას მი­ე­ ნი­ჭა დი­მიტ­რი შე­ვარ­დ­ნა­ძის სა­ხე­ლი. დი­მიტ­რი შე­ვარ­დ­ნა­ძის დახ­ვ­რე­ტის შემ­დეგ ხე­ლოვ­ნე­ბის მუ­ზე­უმ „მეტეხს“ გ. ბუხ­ნი­კაშ­ვი­ლი ხელ­მ­ძღ­ვა­ნე­ლობ­და, ხო­ლო 1938 წლი­დან მის დი­რექ­ტო­რად შალ­ვა ამი­რა­ნაშ­ვი­ლი და­ი­ნიშ­ნა. შალ­ ვა ამი­რა­ნაშ­ვი­ლის სა­ხელ­თა­ნაა და­ კავ­ში­რე­ბუ­ლი 1920-იან წლებ­ში სა­ქარ­ თ­ვე­ლო­დან რუ­სე­თის მუ­ზე­უ­მებ­სა და არ­ქი­ვებ­ში გა­ტა­ნი­ლი ქარ­თუ­ლი ხელ­ნა­ წე­რე­ბის, ის­ტო­რი­უ­ლი დო­კუ­მენ­ტე­ბი­სა და არ­ტე­ფაქ­ტე­ბის გა­მოვ­ლე­ნა და მა­თი სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში დაბ­რუ­ნე­ბა. არა­ერ­თი დაბ­რ­კო­ლე­ბის გა­და­ლახ­ვის და მყა­რი სა­მეც­ნი­ერ ­ ო არ­გუ­მენ­ტა­ცი­ის სა­შუ­ა­ლე­ ბით შალ­ვა ამი­რა­ნაშ­ვი­ლის თა­ოს­ნო­ბით სხვა ნივ­თებ­თან ერ­თად სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში მრავალი არ­ტე­ფაქ­ტი, მათ შო­რის სა­ფა­ რის ტაძ­რის კან­კე­ლი დაბ­რუნ­და. შალ­ვა ამი­რა­ნაშ­ვი­ლის სა­მეც­ნი­ერ ­ ო ინ­ტე­რე­სე­ ბი მო­ი­ცავ­და სა­ქარ­თ­ვე­ლოს, ბი­ზან­ტი­ ის, და­სავ­ლეთ ევ­რო­პის, რუ­სე­თი­სა და ახ­ლო აღ­მო­სავ­ლე­თის ქვეყ­ნე­ბის ხე­ ლოვ­ნე­ბის ის­ტო­რი­ის კვლე­ვას. იგი არის ავ­ტო­რი არა­ერ­თი სა­მეც­ნი­ე­რო ნაშ­რო­ მი­სა და მო­ნოგ­რა­ფი­ის: „უბისი. მა­სა­ ლე­ბი ქარ­თუ­ლი კედ­ლის მხატ­ვ­რო­ბის ის­ტო­რი­ი­სათ­ვის“, „ქართული ხე­ლოვ­ ნე­ბის ის­ტო­რი­ა“, „ქართული კედ­ლის მხატ­ვ­რო­ბის ის­ტო­რი­ა“ (ტ.1), „ქართული მი­ნან­ქა­რი“, „ქართული მი­ნი­ა­ტუ­რა“, „ირანული დაზ­გუ­რი მხატ­ვ­რო­ბა“. შალ­ვა ამი­რა­ნაშ­ვილ­მა ექ­ვ­თი­მე თა­ყა­იშ­ვილ­ თან ერ­თად მო­ნა­წი­ლე­ო­ბა მი­ი­ღო საფ­ რან­გე­თი­დან ეროვ­ნუ­ლი გან­ძის დაბ­ რუ­ნე­ბა­ში, 1946 წელს კი მი­სი უშუ­ა­ლო თა­ოს­ნო­ბით და ირო­დი­ონ სონ­ღუ­ლაშ­ saqarTvelos erovnuli muzeumi

19

1933 წლის 18 ნოემბერს მუზეუმს გადაეცა მეტეხის საპყრობილის შენობა, სადაც ბინა დაიდო ეროვნული გალერეის კოლექციებმა.

ხელოვნების მუზეუმი

ვილ­თან თა­ნამ­შ­რომ­ლო­ბით გა­იხ­ს­ნა ქარ­თუ­ლი ოქ­რომ­ჭედ­ლო­ბის გა­მო­ფე­ნა. შალ­ვა ამი­რა­ნაშ­ვი­ლი სი­ცოცხ­ლის ბო­ ლომ­დე ხელ­მ­ძღ­ვა­ნე­ლობ­და მუ­ზე­უმს.

1990 წელს ხე­ლოვ­ნე­ბის მუ­ზე­უმს მი­სი სა­ხე­ლი მი­ე­ნი­ჭა. ხე­ლოვ­ნე­ბის მუ­ზე­უ­მი დღეს არ­სე­ბულ შე­ნო­ბა­ში 1952 წელს გა­და­ვი­და. შე­ნო­ბა 1838 წელს იაკობ ზუ­ბა­ლაშ­ვი­ლის შეკ­ ვე­თით შვე­ი­ცა­რი­ელ­მა არ­ქი­ტექ­ტორ­მა ჯუ­ზე­პე მარ­კო ბერ­ნარ­და­ჩიმ ააგო. ეს არის ევ­რო­პუ­ლი არ­ქი­ტექ­ტუ­რის ერ­თ­ერ­თი პირ­ვე­ლი ნი­მუ­ში თბი­ლის­ში და უმ­ნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნე­სი შე­ნო­ბა რო­გორც ქა­ლა­ქის, ისე ქა­ლა­ქის არ­ქი­ტექ­ტუ­რის ის­ტო­რი­ის­თ­ვის. სხვა­დას­ხ­ვა დროს მას­ ში სა­შე­მო­სავ­ლო სახ­ლი, რეს­ტორ­ნე­ბი, კი­ნო­თე­ატ­რი, სა­სუ­ლი­ერ ­ ო სე­მი­ნა­რია და სას­ტუმ­რო იყო გან­თავ­სე­ბუ­ლი. შალ­ვა ამი­რა­ნაშ­ვი­ლის სა­ხე­ლო­ბის ხე­ლოვ­ნე­ბის მუ­ზე­უ­მი სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ 20

saqarTvelos erovnuli muzeumi

ში ერ­თ­-ერ­თი უმ­ნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნე­სი და უმ­დიდ­რე­სი მუ­ზე­უ­მი­ა. აქ და­ცუ­ლი კო­ ლექ­ცი­ებ­ ი აერ­თი­ა­ნებს სა­ქარ­თ­ვე­ლოს, ახ­ლო რე­გი­ონ­ ე­ბის, ევ­რო­პი­სა და აღ­ მო­სავ­ლე­თის ქვეყ­ნე­ბის ხე­ლოვ­ნე­ბის გან­ვი­თა­რე­ბის ყვე­ლა ეტაპ­სა და სფე­ როს. მუ­ზე­უ­მის კო­ლექ­ცი­ებ­ში და­ცუ­ლია მდი­და­რი და მრა­ვალ­ფე­რო­ვა­ნი არ­ქე­ ო­ლო­გი­ურ ­ ი მა­სა­ლა, შუა სა­უ­კუ­ნე­ებ­ ის ჭე­დუ­რი და ფერ­წე­რუ­ლი ხა­ტე­ბი, ნა­ქარ­ გო­ბა და ქსო­ვი­ლე­ბი, არ­ქი­ტექ­ტუ­რუ­ლი ნა­ხა­ზე­ბი და ანა­ზო­მე­ბი. მუ­ზე­უმ­ში ინა­ ხე­ბა ქვი­სა და ხის ნა­კე­თო­ბე­ბის კო­ლექ­ ცი­ა, ასე­ვე სა­ქარ­თ­ვე­ლოს, ევ­რო­პი­სა და აღ­მო­სავ­ლე­თის ქვეყ­ნე­ბის ფერ­წე­რა, მო­ნუ­მენ­ტუ­რი და დაზ­გუ­რი ფერ­წე­რა და გრა­ფი­კა, ქან­და­კე­ბა, დე­კო­რა­ტი­ ულ­-­გა­მო­ყე­ნე­ბი­თი ხე­ლოვ­ნე­ბა, ად­რე­უ­ ლი ფო­ტოგ­რა­ფი­ის, ბიბლიოთეკისა და ხელ­ნა­წერ­თა მე­მო­რი­ალ ­ უ­რი ფონ­დის კო­ლექ­ცი­ე­ბი.

ხე­ლოვ­ნე­ბის მუ­ზე­უმ­ ის შე­ნო­ბის არა­ საკ­მა­რი­სი ფარ­თი მდი­და­რი კო­ლექ­ცი­ ე­ბის გან­სა­თავ­სებ­ლად და მათ გა­მო­ სა­ფე­ნად, შე­ნო­ბის ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­ტუ­რის გა­უ­მარ­თა­ო­ბა 1950-იანი წლე­ბი­დან მო­ ყო­ლე­ბუ­ლი დღე­ვან­დელ დღემ­დე იყო მუ­ზე­უ­მის მეს­ვე­ურ­თა წუ­ხი­ლის სა­გა­ნი. შე­ნო­ბა უკ­ვე მრა­ვა­ლი წე­ლია სრულ გა­ ნახ­ლე­ბას და თა­ნა­მედ­რო­ვე სა­მუ­ზე­უ­ მო სტან­დარ­ტით აღ­ჭურ­ვას სა­ჭი­რო­ებს. ისევ აქ­ტუ­ა­ლუ­რია სა­მუ­ზე­უმ­ ო კო­ლექ­ ცი­ე­ბის არა­სა­თა­ნა­დო და­ცუ­ლო­ბი­სა და მა­თი რეს­ტავ­რა­ცი­ა-­კონ­სერ­ვა­ცი­ი­სა და გა­მო­ფე­ნას­თან და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი პრობ­ ლე­მე­ბი.

2009-2011 წლებ­ში, ევ­რო­კავ­ში­რის მი­ ერ და­ფი­ნან­სე­ბუ­ლი თა­ნამ­შ­რომ­ლო­ბის ფარ­გ­ლებ­ში, სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­მის სიძ­ვე­ლე­თა ეროვ­ნუ­ლი ცენ­ტ­ რის (რესტავრაცია-კონსერვაციის ცენ­ტ­ რი­სა და ხე­ლოვ­ნე­ბის ნი­მუშ­თა სა­ცა­ვის)

შექ­მ­ნის დე­ტა­ლუ­რი გეგ­მა მომ­ზად­და. სიძ­ვე­ლე­თა ეროვ­ნუ­ლი ცენ­ტ­რი წარ­მო­ ად­გენს მეც­ნი­ე­რე­ბი­სა და უახ­ლე­სი ტექ­ ნო­ლო­გი­უ­რი გან­ვი­თა­რე­ბის უკა­ნას­კ­ნელ მიღ­წე­ვებ­ზე და­ფუძ­ნე­ბულ მრა­ვალ­ფუნ­ ქ­ცი­ურ და­წე­სე­ბუ­ლე­ბას, რო­მელ­შიც ხე­ ლოვ­ნე­ბის ნი­მუ­შე­ბის სა­ცა­ვი და ყვე­ლა ტი­პის სა­მუ­ზე­უ­მო კო­ლექ­ცი­ის რეს­ტავ­ რა­ცი­ა-­კონ­სერ­ვა­ცი­ის ლა­ბო­რა­ტო­რი­ე­ ბი ერ­თ­დ­რო­ულ ­ ად გან­თავ­ს­დე­ბა. ასე­თი ცენ­ტ­რის შექ­მ­ნა სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ ნულ მუ­ზე­უმს და სხვა და­წე­სე­ბუ­ლე­ბებს კულ­ტუ­რუ­ლი მემკვიდრეობის შე­ნარ­ჩუ­ ნე­ბა­სა და კვლე­ვა­ში და­ეხ­მა­რე­ბა. ცენ­ტ­ რი ხე­ლოვ­ნე­ბის მუ­ზე­უ­მის ახალ, 1980-იან წლებ­ში აშე­ნე­ბულ კორ­პუს­ში გან­თავ­ს­ დე­ბა. შე­ნო­ბა მოძ­ვე­ლე­ბუ­ლი სტან­დარ­ ტე­ბით არის აშე­ნე­ბუ­ლი და სრულ­მას­შ­ ტა­ბი­ან რე­კონ­ს­ტ­რუქ­ცი­ას სა­ჭი­რო­ებს. ხე­ლოვ­ნე­ბის მუ­ზე­უ­მის რე­ა­ბი­ლი­ტა­ცი­ ის გეგ­მის თა­ნახ­მად, მუ­ზე­უ­მის ის­ტო­რი­

ულ შე­ნო­ბა­ში სა­მო­მავ­ლოდ მხო­ლოდ სა­ზო­გა­დო­ებ­რი­ვი და სა­ექ­ს­პო­ზი­ციო ფარ­თე­ბის მოწყო­ბა იგეგ­მე­ბა მუ­ზე­უ­ მის კო­ლექ­ცი­ე­ბის მუდ­მივ­მოქ­მე­დი და დრო­ე­ბი­თი გა­მო­ფე­ნე­ბი­სა და სა­გან­მა­ ნათ­ლებ­ლო პროგ­რა­მე­ბი­სათ­ვის. თა­ნა­ მედ­რო­ვე სა­მუ­ზე­უმ­ ო პრაქ­ტი­კის გათ­ვა­ ლის­წი­ნე­ბით, მუ­ზე­უ­მის შე­ნო­ბა თა­ვი­სი არ­ქი­ტექ­ტუ­რუ­ლი გა­დაწყ­ვე­ტით უნ­და იქ­ცეს მი­ზი­დუ­ლო­ბის ცენ­ტ­რად, რო­მელ­ შიც ხაზ­გას­მუ­ლი იქ­ნე­ბა მი­სი მნიშ­ვ­ნე­ ლო­ბა, ხელ­მი­საწ­ვ­დო­მო­ბა და ფუნ­ქ­ცი­ა. კო­ლექ­ცი­ე­ბის მრა­ვალ­ფე­როვ­ნე­ბი­დან (ფორმით, ში­ნა­არ­სით, პე­რი­ოდ ­ ი­ზა­ცი­ით, გე­ოგ­რა­ფი­უ­ლი წარ­მო­მავ­ლო­ბით, მა­სა­ ლით და ა.შ.) გა­მომ­დი­ნა­რე და მათ­ზე დაყ­რ­დ­ნო­ბით, ხე­ლოვ­ნე­ბის მუ­ზე­უ­მის გა­ნახ­ლე­ბუ­ლი მუდ­მივ­მოქ­მე­დი გა­მო­ ფე­ნა უნ­და ასა­ხავ­დეს ქარ­თუ­ლი კულ­ ტუ­რის გან­ვი­თა­რე­ბის უწყ­ვეტ ხაზს და წარ­მო­ა­ჩენ­დეს მის ყვე­ლა ეტაპ­სა და

სფე­როს. ამავ­დ­რო­ულ ­ ად, ევ­რო­პი­სა და აღ­მო­სავ­ლე­თის ქვეყ­ნე­ბის ხე­ლოვ­ნე­ბის კო­ლექ­ცი­ებ­ ის დახ­მა­რე­ბით, ქარ­თუ­ლი კულ­ტუ­რის გან­ვი­თა­რე­ბა მათ­თან ერ­თი­ ან კონ­ტექ­ს­ტ­ში უნ­და იყოს ნაჩ­ვე­ნე­ბი. შალ­ვა ამი­რა­ნაშ­ვი­ლის სა­ხე­ლო­ბის ხე­ლოვ­ნე­ბის მუ­ზე­უ­მი­სა და სიძ­ვე­ლე­ თა ეროვ­ნუ­ლი ცენ­ტ­რის პრო­ექ­ტე­ბის გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბით, პრაქ­ტი­კუ­ლად, სა­ ქარ­თ­ვე­ლო­ში სა­მუ­ზე­უ­მო რე­ფორ­მის უმ­ნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნე­სი ეტა­პი დას­რულ­დე­ ბა, რაც უზ­რუნ­ველ­ყოფს სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­მის სის­ტე­მა­ში შე­მა­ ვა­ლი მუ­ზე­უ­მე­ბის კო­ლექ­ცი­ე­ბის სა­თა­ ნა­დო გა­მო­ფე­ნას, შე­ნახ­ვას და დაც­ვას; სა­მეც­ნი­ე­რო, კვლე­ვი­თი და სა­გან­მა­ ნათ­ლებ­ლო საქმიანობის წარ­მარ­თ­ ვას და, რაც მთა­ვა­რი­ა, ეროვ­ნუ­ლი და მსოფ­ლიო მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბის სა­გან­ძუ­რის შე­ნარ­ჩუ­ნე­ბას მო­მა­ვა­ლი თა­ო­ბე­ბი­სათ­ ვის. saqarTvelos erovnuli muzeumi

21

22

ნიკო ფი­როს­მა­ნი

მო­ხე­ტი­ა­ლე სამ­ყა­რო­თა შო­რის ნიკო ფი­როს­მა­ნაშ­ვი­ლი ვე­ნა­სა და არ­ლ­ში

საერთაშორისო გამოფენა > მა­რი­ამ დვა­ლი

2

018 წელს სა­ქარ­თ­ვე­ლოს პირ­ვე­ლი დე­მოკ­რა­ტი­უ­ლი რეს­პუბ­ლი­კის და­ არ­სე­ბის 100 წლის იუბი­ლე აღი­ნიშ­ ნა. სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­მი ამ თა­რიღ­თან და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი არა­ერ­ თი მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი სა­ერ­თა­შო­რი­სო კულ­ტუ­რუ­ლი მოვ­ლე­ნის თა­ნა­მო­ნა­წი­ ლე იყო. ამა­ვე წელს და­ემ­თხ­ვა ქარ­თ­ვე­ლი მხატ­ვ­რის ნი­კო ფი­როს­მა­ნაშ­ვი­ლის გარ­ დაც­ვა­ლე­ბის მე-100 წლის­თა­ვი. ამ მნიშ­ ვ­ნე­ლო­ვან თა­რიღს მი­ეძღ­ვ­ნა ავ­ს­ტ­რი­ის დე­და­ქა­ლაქ ვე­ნა­ში, ალ­ბერ­ტი­ნას მუ­ ზე­უმ­ში მხატ­ვ­რის გა­მო­ფე­ნა სა­ხელ­წო­ დე­ბით „ნიკო ფიროსმანი მოხეტიალე სამყაროთა შორის“. სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­ მის გე­ნე­რა­ლუ­რი დი­რექ­ტო­რი პროფ. და­ვით ლორ­თ­ქი­ფა­ნი­ძე ავ­ს­ტ­რი­ა­ში, ქვე­ყა­ნა­ში, რო­მე­ლიც 2018 წელს უკ­ვე მე­სა­მედ იყო ევ­რო­კავ­ში­რის საბ­ჭოს თავ­მჯ­ ­დო­მა­რე ქვე­ყა­ნა, ნი­კო ფი­როს­ მა­ნაშ­ვი­ლის გა­მო­ფე­ნას უაღ­რე­სად დიდ მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბას ანი­ჭებს და გა­მო­

24

saqarTvelos erovnuli muzeumi

სიტყ­ვით გა­მო­ვი­და ალ­ბერ­ტი­ნას მუ­ზე­უ­მის დი­რექ­ტო­რი პროფ. კლა­უს ალ­ბერტ შრო­დე­რი, სა­ქარ­თ­ვე­ ლოს ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­მის დი­რექ­ტო­რი პროფ. და­ვით ლორ­თ­ქი­ფა­ნი­ძე, სა­ქარ­თ­ვე­ლოს გა­ნათ­ლე­ბის, მეც­ნი­ერ ­ ე­ბის, კულ­ტუ­რი­სა და სპორ­ტის მი­ნის­ტ­რის პირ­ვე­ლი მო­ად­გი­ლე მი­ხე­ილ გი­ორ­გა­ძე და გა­მო­ფე­ ნის მთა­ვა­რი კუ­რა­ტო­რი ბი­ჩე კუ­რი­გე­რი.

ფე­ნის კა­ტა­ლო­გის წი­ნა­სიტყ­ვა­ო­ბა­ში აღ­ნიშ­ნავს:

„საქართველოს მთავ­რო­ბა მტკი­ცედ უჭერს მხარს ფიროსმანის ნა­მუ­შევ­რე­

ბის ამ გა­მო­ფე­ნას რო­გორც ჩვე­ნი ქვეყ­ნის გრძელ­ვა­დი­ა­ნი სტრა­ტე­გი­ის ერ­თ-­ ერთ ელე­მენტს, გახ­დეს ევ­რო­პის გა­ნუ­ყო­ფე­ლი ნა­წი­ლი. მრა­ვალ­ფე­რო­ვა­ნი კულ­ტუ­რუ­ლი ღო­ნის­ძი­ე­ბე­ბი­დან, რომ­ლე­ბიც ევ­რო­კავ­ შირ­თან და­ახ­ლო­ე­ბას ისა­ხავს მიზ­ნად, ეს პრო­ექ­ტი ერ­თ-­ ერ­თი გა­მორ­ჩე­უ­ლი იქ­ნე­ბა და ხაზს გა­უს­ვამს იმას, რომ სა­ქარ­თ­ვე­ლო თა­ვი­სი კულ­ტუ­რით ყო­ველ­თ­ვის და­სავ­ ლუ­რი სამ­ყა­როს ნა­წი­ლი იყო“.1 სა­ქარ­თ­ვე­ლოს გა­ნათ­ლე­ბის, მეც­ნი­ ე­რე­ბის, კულ­ტუ­რი­სა და სპორ­ტის სა­ მი­ნის­ტ­როს მხარ­და­ჭე­რით, „InfinitArt Foundation“-ის და­მა­არ­სებ­ლის, ად­რი­ან ჩიპ­რი­ან ბარ­სა­ნის ინი­ცი­ა­ტი­ვით და სა­ ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­მის, ალ­ ბერ­ტი­ნას მუ­ზე­უ­მი­სა და არ­ლის ვინ­სენტ ვან გო­გის ფონ­დის თა­ნამ­შ­რომ­ლო­ბით და ორ­გა­ნი­ზე­ბით ალ­ბერ­ტი­ნას მუ­ზე­უმ­ ში ნი­კო ფი­როს­მა­ნას­შ­ვი­ლის გა­მო­ფე­ნა 2018 წლის 26 ოქ­ტომ­ბერს გა­იხ­ს­ნა. ალ­ბერ­ტი­ნას მუ­ზე­უმ­ში ფი­როს­მა­ნაშ­ ვი­ლის გა­მო­ფე­ნის გახ­ს­ნა ერ­თ­-ერ­თი ყვე­ლა­ზე წარ­მა­ტე­ბუ­ლი იყო, ოფი­ცი­ა­ ლურ ცერემონიალს 22.000-ზე მე­ტი ონ­ ლა­ინ მა­ყუ­რე­ბე­ლი ჰყავ­და. (Facebook live) ალ­ბერ­ტი­ნას მუ­ზე­უ­მის პირ­ველ სარ­ თულ­ზე, სამ დარ­ბაზ­ში სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­მის შალ­ვა ამი­რა­ ნაშ­ვი­ლის სა­ხე­ლო­ბის ხე­ლოვ­ნე­ბის მუ­ზე­უ­მის კო­ლექ­ცი­ი­დან ფი­როს­მა­ნაშ­ ვი­ლის ოც­დაცხ­რა ნა­მუ­შე­ვა­რი გა­მო­ი­ ფი­ნა. პრო­ექ­ტის ინი­ცი­ა­ტორს, ჩიპ­რი­ან ად­ რი­ან ბარ­სანს, გა­მო­ფე­ნის ორ­გა­ნი­ზე­ბა­ ში უაღ­რე­სად დი­დი წვლი­ლი მი­უძღ­ვის. მან, მხატ­ვ­რის ტრა­გი­კუ­ლი ბე­დით და ცნო­ბი­ლი სიტყ­ვით ინ­ს­პი­რი­რე­ბულ­მა, რო­მე­ლიც ფი­როს­მა­ნაშ­ვილ­მა 1916 წელს ქარ­თ­ველ ხე­ლო­ვან­თა სა­ზო­გა­დო­ე­ბის კრე­ბა­ზე წარმოთქვა, მიზ­ნად და­ი­სა­ხა ხე­ლო­ვა­ნის მე­ტა­ფო­რუ­ლი საფ­ლა­ვის შექ­მ­ნა, საფ­ლა­ვის, რო­მელ­საც მა­გი­დის ფორ­მა ექ­ნე­ბო­და. „განზრახვა იყო ფი­როს­მა­ნის მი­ ვიწყე­ბუ­ლი ოც­ნე­ბი­სა და ჩა­ნა­ფიქ­რის რე­ა­ლი­ზე­ბა და დრო­ი­სა და სივ­რ­ცის გა­და­ლახ­ვა, წარ­სუ­ლის, აწ­მ­ყოს და მო­ მავ­ლის და­კავ­ში­რე­ბა, რა­თა სხვა­დას­ხ­ვა ეროვ­ნე­ბი­სა და ენე­ბის ერ­თად თავ­მოყ­ რით ფი­როს­მა­ნის ოც­ნე­ბა ახ­დე­ნი­ლი­ ყო“. – ჩიპ­რი­ან ად­რი­ან ბარ­სა­ნი.

მე­ტა­ფო­რუ­ლი „საფლავი-მაგიდა“ მსოფ­ლი­ო­ში ერ­თ­-ერ­თ­მა ცნო­ბილ­მა იაპო­ნელ­მა არ­ქი­ტექ­ტორ­მა, პრიც­კე­ რის არ­ქი­ტექ­ტუ­რუ­ლი პრე­მი­ის მფლო­ ბელ­მა, ტა­დაო ან­დომ შექ­მ­ნა. არ­ქი­ ტექ­ტორ­მა ფი­როს­მა­ნაშ­ვი­ლის პა­ტი­ვის მი­სა­გებ სიმ­ბო­ლოდ ვარ­დი აირ­ჩი­ა. თა­ ვის კონ­ცეფ­ცი­ა­ში ხე­ლო­ვა­ნი აღ­ნიშ­ნავს, რომ მხატ­ვ­რის ნა­მუ­შევ­რებ­ში ხში­რად ჩნდე­ბა ყვა­ვი­ლე­ბის მო­ტი­ვე­ბი, ვარ­დე­ ბი. „The rose is ephemeral, a fleeting re­ presentation of the short space between birth and death“2 (ვარდი ეფე­მე­რუ­ლი­ა, იგი ერ­თ­გ­ვა­რი რეპ­რე­ზენ­ტა­ციაა წუ­თი­ სოფ­ლი­სა). ალ­ბერ­ტი­ნას მუ­ზე­უმ­ში ფი­როს­მა­ ნაშ­ვი­ლის ნა­მუ­შევ­რებ­თან ერ­თად კო­ ლო­ნე­ბი­ან სივ­რ­ცე­ში პირ­ვე­ლად იყო წარ­მოდ­გე­ნი­ლი ტა­დაო ან­დოს შვიდ­ მეტ­რი­ა­ნი „საფლავი-მაგიდა“, შეს­რუ­ ლე­ბუ­ლი ორ­გა­ნუ­ლი მი­ნის ბლო­კე­ბით,

რომ­ლის შიგ­ნით 600 ლურ­ჯი ვარ­დია მო­თავ­სე­ბუ­ლი. გა­მო­ფე­ნის – „ნიკო ფი­როს­მა­ნი – მო­ ხე­ტი­ა­ლე სამ­ყა­რო­თა შო­რის“ ფარ­გ­ლებ­ ში ალ­ბერ­ტი­ნას მუ­ზე­უ­მის თა­ნა­მედ­რო­ვე ხე­ლოვ­ნე­ბის სივ­რ­ცე­ში ექ­ს­პო­ნი­რე­ბუ­ლი იყო 1972 წელს ილია ზდა­ნე­ვი­ჩის მი­ერ პა­რიზ­ში გა­მო­ცე­მუ­ლი წიგ­ნი, სა­ხელ­წო­ დე­ბით – „ფიროსმანაშვილი 1914“, პაბ­ლო პი­კა­სოს მი­ერ შეს­რუ­ლე­ბუ­ლი ფი­როს­ მა­ნის პორ­ტ­რე­ტით და თა­ნა­მედ­რო­ვე ხე­ლო­ვან­თა ნა­მუ­შევ­რე­ბი, რო­მე­ლე­ბიც ფიროსმანაშვილის ხსოვ­ნას მი­ეძღ­ვ­ნა: ან­ დ­რო ვე­კუ­ას ქან­და­კე­ბა, ჯორჯ ბაზელიცის და ადრიან გეინის მიერ შესრულებული ნიკო ფიროსმანაშვილის პორტრეტები. იოში­ტო­მო ნა­რას – „თამარ მე­ფე“ და „აქტრისა მარ­გა­რი­ტა“, ალ­ბერ­ტი­ნას მუ­ზე­ უ­მის კო­ლექ­ცი­ი­დან კი­კი სმი­ტის „ცისფერი ვარ­ს­კ­ვ­ლა­ვე­ბი ცის­ფერ ხე­ზე“ და კა­რენ კი­ლიმ­ნი­კის „ქარიშხლის მო­ახ­ლო­ე­ბა“.

saqarTvelos erovnuli muzeumi

25

„ფიროსმანაშვილი 1914“ ილია ზდა­ნე­ვი­ჩი. პა­რი­ზი. 1972

ად­რი­ან გე­ი­ნი. ნი­კო ფი­როს­მა­ნის პორ­ტ­რე­ტი (ტილო, ზეთი, 35x30სმ. 2018)

ალ­ბერ­ტი­ნას მუ­ზე­უ­მი. ვე­ნა, ავ­ს­ტ­რი­ა. 25 ოქ­ტომ­ბე­რი, 2018

იოში­ტო­მო ნა­რა. „აქტრისა მარ­გა­რი­ტა“ (ტილო, ზეთი, 120 x110სმ. 2018) და „თამარ მე­ფე“ (ტილო, ზეთი, 120x110სმ. 2018)

ან­დ­რო ვე­კუ­ა. ქან­და­კე­ბა (ბრინჯაო, 160x41x46. 2017/18) ჯორჯ ბაზელიცი. ფიროსმანის პორტრეტი, დიპტიხი (ქაღალდი, მელანი, ფანქარი. ა.66.4x50.1 სმ, ბ. 65.8x50.2სმ. 2018)

26

saqarTvelos erovnuli muzeumi

კი­კი სმი­ტი „ცისფერი ვარ­ს­კ­ვ­ლა­ვე­ბი ცის­ფერ ხე­ზე“ (ნეპალური ქა­ღალ­დი, მე­ ლა­ნი და ვერ­ცხ­ლის ფირ­ფი­ტა, 234x178 სმ. 2006) კა­რენ კი­ლიმ­ნი­კი „ქა­რიშ­ხ­ლის მო­ახ­ლო­ე­ბა“ (ტილო, ზე­თი, 61 x 46 სმ. 2002)

ალ­ბერ­ტი­ნას მუ­ზე­უმ­ში ფი­როს­მა­ ნაშ­ვი­ლის გა­მო­ფე­ნის პა­რა­ლე­ლუ­რად მიმ­დი­ნა­რე­ობ­და გა­მო­ფე­ნე­ბი „მუნკი, შა­გა­ლი, პი­კა­სო“ და „უორჰოლიდან ლიხ­ტენ­შ­ტე­ი­ნამ­დე“. ამ პა­რა­ლე­ლუ­რი ექ­ს­პო­ზი­ცი­ე­ბი­დან თა­ვი­სი მნიშ­ვ­ნე­ლო­ ბით გა­მო­ირ­ჩე­ო­და მო­ნეს მო­ნოგ­რა­ფი­ უ­ლი გა­მო­ფე­ნა, სა­დაც მხატ­ვ­რის 100მდე ნა­მუ­შე­ვა­რი იყო გა­მო­ფე­ნი­ლი. ფი­როს­მა­ნაშ­ვი­ლის გა­მო­ფე­ნა ალ­ ბერ­ტი­ნა­ში 2019 წლის 27 იან­ვ­რამ­დე 400.000-მდე დამ­თ­ვა­ლი­ე­რე­ბელ­მა ნა­ ხა, ალ­ბერ­ტი­ნას მუ­ზე­უ­მის დი­რექ­ტორ­ მა პრო­ფე­სორ­მა კლა­უს ალ­ბერტ შრო­ დერ­მა აღ­ნიშ­ნა: „ჩემთვის ნი­კო ფი­როს­მა­ნის გა­მო­ ფე­ნა ით­ვ­ლე­ბა ერ­თ­-ერთ იმ უმ­ნიშ­ვ­ნე­ ლო­ვა­ნეს გა­მო­ფე­ნებ­ში, რო­მე­ლიც ალ­ ბერ­ტი­ნას მუ­ზე­უმს ოდეს­მე მო­უწყ­ვი­ა... ამ რეტ­როს­პექ­ტი­ვა­ში ჩვენ შე­ვე­ცა­დეთ წარ­მოგ­ვედ­გი­ნა ის გა­ნუ­ზო­მე­ლი ძა­ლა და მიგ­ნე­ბე­ბი, რაც მე­ო­ცე სა­უ­კუ­ნის და­ საწყი­სის­თ­ვის თვით­ნას­წავ­ლ­მა მხატ­

ვ­რებ­მა შე­უქ­მ­ნეს ავან­გარ­დის უდი­დეს არ­ტის­ტებ­სა და თა­ნა­მედ­რო­ვე ხე­ლოვ­ ნე­ბის დიდ სა­ხე­ლებს“.3 „ნიკო ფი­როს­მა­ნი – მო­ხე­ტი­ა­ლე სამ­ ყა­რო­თა შო­რის“ მხატ­ვ­რის რი­გით მე­ ო­რე გა­მო­ფე­ნას წარ­მო­ად­გენს ვე­ნა­ში. პირ­ვე­ლი გა­მო­ფე­ნა 1969 წელს ვე­ნის ხე­ლოვ­ნე­ბის აკა­დე­მი­ა­ში მო­ეწყო. 1960იან წლე­ბი­დან ფი­როს­მა­ნაშ­ვი­ლის შე­ მოქ­მე­დე­ბის მი­მართ ინ­ტე­რე­სი საკ­მა­ოდ გა­ი­ზარ­და, რაც ერ­თ­გ­ვა­რად გან­პი­რო­ბე­ ბუ­ლი იყო იმით, რომ 1962 წელს იუნეს­ კომ ნი­კო ფი­როს­მა­ნაშ­ვი­ლი მსოფ­ლიო მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბის მოვ­ლე­ნად აღი­ა­რა. 1969 წელს პა­რი­ზის დე­კო­რა­ტი­უ­ლი ხე­ლოვ­ ნე­ბის მუ­ზე­უმ­ში მოწყო­ბი­ლი გა­მო­ფე­ნა, რო­მე­ლიც ლუვ­რის შე­ნო­ბის აღ­მო­სავ­ ლეთ ნა­წილ­ში მდე­ბა­რე­ობს, ნამ­დ­ვილ სენ­სა­ცი­ად იქ­ცა. პა­რი­ზი­დან გა­მო­ფე­ნამ ვე­ნა­სა და ბერ­ლინ­ში გა­და­ი­ნაც­ვ­ლა. გა­ მო­ფე­ნე­ბის ორ­გა­ნი­ზა­ტო­რი სა­ქარ­თ­ვე­ ლოს ხე­ლოვ­ნე­ბის მუ­ზე­უმ­ ის მა­შინ­დე­ლი დი­რექ­ტო­რი აკა­დე­მი­კო­სი შალ­ვა ამი­

რა­ნაშ­ვი­ლი გახ­ლ­დათ. გა­მო­ი­ცა გა­მო­ ფე­ნის კა­ტა­ლო­გე­ბი, და­ი­ბეჭ­და არა­ერ­თი სა­ქე­ბა­რი რე­ცენ­ზი­ა. ალ­ბერ­ტი­ნას მუ­ზე­უმ­ში ფი­როს­მა­ნის გა­მო­ფე­ნის კუ­რა­ტო­რე­ბი მუ­ზე­უმ­ ის XX სა­უ­კუ­ნის ხე­ლოვ­ნე­ბის კო­ლექ­ცი­ის კუ­ რა­ტო­რი ელი­ზა­ბეტ დუ­ცი და არ­ლის ვინ­სენტ ვან გო­გის ფონ­დის დი­რექ­ტო­რი ბი­ჩე კუ­რი­გე­რი იყ­ვ­ნენ. გა­მო­ფე­ნის მთა­ვა­რი კუ­რა­ტო­რი ბი­ ჩე კუ­რი­გე­რი ნი­კო ფი­როს­მა­ნაშ­ვი­ლის ხე­ლოვ­ნე­ბას 1989 წლი­დან იც­ნობს. მი­ სი ინი­ცი­ა­ტი­ვი­თა და კუ­რა­ტო­რო­ბით 1995 წელს Kunsthaus Zürich-ში მო­ეწყო მხატ­ვ­რის გა­მო­ფე­ნა სა­ხელ­წო­დე­ბით „ნიშნები და სა­ოც­რე­ბა: ნი­კო ფი­როს­მა­ ნი (1968-1918) და თა­ნა­მედ­რო­ვე ხე­ლოვ­ ნე­ბა“. „ნიკო ფი­როს­მა­ნი – მო­ხე­ტი­ალ ­ ე სამ­ ყა­რო­თა შო­რის“ გა­მო­ფე­ნის კა­ტა­ლო­ გი გერ­მა­ნუ­ლი გა­მომ­ცემ­ლო­ბის Hatje Cantz Verlag-ის მი­ერ გა­მო­ი­ცა ინ­გ­ლი­ სურ, ფრან­გულ და გერ­მა­ნულ ენებ­ზე. saqarTvelos erovnuli muzeumi

27

არ­ლის ვინ­სენ­ტ­ვან გო­გის ფონ­დი, საფ­ რან­გე­თი. 2 მარ­ტი 2019.

2018 წლის 12 ოქ­ტომ­ბერს ფრან­კ­ფურ­ ტის წიგ­ნის ბაზ­რო­ბა­ზე სა­ქარ­თ­ვე­ლოს – სა­პა­ტიო სტუ­მა­რი ქვეყ­ნის – პავილიონში გა­მო­ფე­ნის კუ­რა­ტო­რე­ბის ბი­ჩე კუ­რი­გე­ რი­სა და ელი­ზა­ბეტ დუ­ცის სა­უ­ბა­რი და გა­მო­ფე­ნის კა­ტა­ლო­გის პრე­ზენ­ტა­ცია გა­ი­მარ­თა. კა­ტა­ლო­გი, მსოფ­ლი­ო­ში ცნო­ბი­ლი ამე­რი­კუ­ლი ჟურ­ნა­ლის BOOKFORUM-ის 2019 წლის აპ­რი­ლი/­მა­ი­სის ნო­მერ­ში სე­ ზო­ნის გა­მორ­ჩე­უ­ლი ხე­ლოვ­ნე­ბის წიგ­ ნე­ბის ხუ­თე­ულ­ში შე­ვი­და.

„InfinitArt Foundation“-ის დაკ­ვე­თით გა­მო­ფე­ ნის­თ­ვის სპე­ცი­ალ ­ უ­რად გა­და­ი­ღეს ანი­მა­ცი­უ­რი ვი­დე­ორ­გო­ლი. რე­ჟი­სო­რი მრა­ვა­ლი ჯილ­დოს მფლო­ბე­ლი ბრი­ტა­ნე­ლი თო­მას ჰარ­ნეთ ო’­მე­ა­რა, კომ­პო­ზი­ტო­რი და­ვით ევ­გე­ნი­ძე.

28

saqarTvelos erovnuli muzeumi

ვე­ნა­ში დი­დი წარ­მა­ტე­ბის შემ­დეგ გა­მო­ფე­ნამ საფ­რან­გეთ­ში, არ­ლ­ში გადაინაცვლა და 2019 წლის 2 მარტს ოფი­ცი­ა­ლუ­რად გა­იხ­ს­ნა არ­ლის ვინ­ სენტ ვან გო­გის ფონ­დ­ში. გახ­სნ­ ის ცე­რე­მო­ნი­ალ­ზე სიტყ­ვით გა­მო­ვი­და ფონ­დის დი­რექ­ტო­რი ბი­ჩე კუ­რი­გე­რი, სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­მის დი­რექ­ტო­რი პროფ. და­ვით ლორ­თ­ქი­ფა­ნი­ძე, სა­ქარ­თ­ვე­ლოს გა­ ნათ­ლე­ბის, მეც­ნი­ე­რე­ბის, კულ­ტუ­რი­სა და სპორ­ტის მი­ნის­ტ­რის პირ­ვე­ლი მო­ ად­გი­ლე მი­ხე­ილ გი­ორ­გა­ძე და „Infi­ nitArt Foundation“-ის და­მა­არ­სე­ბე­ლი ად­რი­ან ჩიპ­რი­ან ბარ­სა­ნი. სა­ქარ­თ­ვე­ლო­დან სა­პა­ტიო სტუმ­რის სტა­ტუ­სით იმყოფებოდა მრა­ვა­ლი სა­ ერ­თა­შო­რი­სო პრე­მი­ით და­ჯილ­დო­ე­ბუ­ ლი ფილ­მის „ფიროსმანი“ რე­ჟი­სო­რი გი­ორ­გი შენ­გე­ლა­ი­ა. არ­ლი 1981 წლი­დან იუნეს­კოს მსოფ­ ლიო მემ­კ­ვიდ­რე­ო­ბის ძეგლს წარ­მო­ ად­გენს. ვინ­სენტ ვან გო­გი არ­ლ­ში 1888 წლი­დან 14 თვე ცხოვ­რობ­და და 200-მდე ფერ­წე­რუ­ლი ნამუშევარი შექ­მ­ნა. არ­ ლის ვინ­სენტ ვან­გო­გის ფონ­დი ოფი­ცი­ ა­ლუ­რად 2014 წლის 7 აპ­რილს გა­იხ­ს­ნა და მხატ­ვ­რის შე­მოქ­მე­დე­ბას ეძღ­ვ­ნე­ბა, იმავ­დ­რო­უ­ლად კი იკ­ვ­ლევს ვან გო­გის

გავ­ლე­ნას თა­ნა­მედ­რო­ვე ხე­ლოვ­ნე­ბა­ზე. მსოფ­ლი­ო­ში ცნო­ბი­ლია არ­ლის ფო­ ტო­ფეს­ტი­ვა­ლი „Rencontres Interna­ tionales de la Photographie“, რო­მე­ ლიც 1970 წლი­დან ყო­ველ­წ­ლი­უ­რად ზაფხულ­ში იმარ­თე­ბა. არ­ლის ვინ­სენტ ვან გო­გის ფონ­დის და­ მა­არ­სებ­ლის ქა­ლიშ­ვი­ლის, ამ­ჟა­მად ფონ­ დის პრე­ზი­დენ­ტის, მაია ჰოფ­მა­ნის, არა­ ერ­თი მუ­ზე­უ­მი­სა და გა­ლე­რე­ის გამგეობის წევრისა (როგორიცაა ნიუ იორ­კის შვე­ი­ ცა­რუ­ლი ინ­ს­ტი­ტუ­ტის და New Museum, Serpentine Gallery და Kunsthalle Zürich) და Luma Foundation-ის დამაარსებლის პატ­რო­ნა­ჟით არ­ლი მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვან და ძლი­ერ კულ­ტუ­რულ ცენ­ტ­რად იქ­ცა. არ­ლ­ში ფი­როს­მა­ნაშ­ვი­ლის და ვან გო­გის ნა­მუ­შევ­რე­ბის ერ­თ­დ­რო­უ­ლად წარ­მოდ­გე­ნა თა­ვის­თა­ვად მეტყ­ვე­ლებს ფი­როს­მა­ნაშ­ვი­ლის მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბა­სა და ად­გილ­ზე XX სა­უ­კუ­ნის მსოფ­ლიო ხე­ლოვ­ნე­ბა­ში. ვან გო­­გის ოთხი ნა­­მუ­­შე­­ვა­­რი ამ­­ს­­ ტერ­დ ­ ა­­მის ვან გო­­გის მუ­­ზე­­უ­მი­­დან „ხის მჭრე­ლ ­ ი“ (ტიო,ზეთი, 44 x 26.2 სმ. 1889), „მფრინავი მე­­ლა“ (ტილო, ზე­­თი. 41,5 x 79 სმ. 1884), „ფეხსაცმელები“ (მუყაო, ზე­­თი, 32 x 40,8 სმ. 1887) და „ბილიკი მონ­­მარ­­ტ­ზე“ (მუყაო, ზე­­თი. 22.2 x 16.3 სმ.

1886), ასე­­ვე ცი­­უ­რი­­ხი­­დან ე.გ. ბი­­ურ­­ლეს ფონ­დ ­ ის კო­­ლექ­­ცი­­ი­დან „მთესველი მზის ჩას­­ვ­ლი­­სას“ (ტილო, ზე­­თი 73 x 92 სმ. 1888) და რო­­მის თა­­ნა­­მედ­­რო­ვ­ ე ხე­­ ლოვ­­ნე­­ბის ეროვ­­ნუ­­ლი გა­­ლე­­რე­­ი­დან „არლელი ქა­­ლი“ (მადამ ჟი­­ნო. ტი­­ლო, ზე­­თი, 60 x 50 სმ. 1890) გა­ერ­თი­ა­ნე­ბუ­ ლია სა­­ხელ­­წო­­დე­­ბით „ვინსენტ ვან გო­­ გი: სიჩ­­ქა­­რე და აპ­­ლომ­­ბი“. გა­მო­ფე­ნის კუ­რა­ტორ­მა ბი­ჩე კუ­ რი­გერ­მა ძალ­ზედ ორი­გი­ნა­ლუ­რი ექ­ ს­პო­ზი­ცია წარ­მოგ­ვიდ­გი­ნა. ფე­რად კედ­ლებ­ზე, რომ­ლებ­საც ერ­თ­გ­ვა­რი ხა­ვერ­დის ეფექ­ტი ჰქონ­და, ფი­როს­მა­ ნაშ­ვი­ლის ნა­მუ­შევ­რე­ბი დამ­თ­ვა­ლი­ ე­რებ­ლებ­ში გან­სხ­ ­ვა­ვე­ბულ, სა­ო­ცარ ემო­ცი­ას იწ­ვევ­და. გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი შთამ­ბეჭ­და­ო­ბით გა­მო­ირ­ჩე­ო­და სივ­რც­ ე, რო­მელ­შიც მხო­ლოდ ორი ნა­მუ­შე­ვა­რი – ვან გო­

გის „მფრინავი მე­ლა“ და ფი­როს­მა­ ნაშ­ვი­ლის „დათვი მთვა­რი­ან ღა­მე­ში“ იყო წარ­მოდ­გე­ნი­ლი. ფიროსმანაშვილის ნა­მუ­შევ­რებ­თან ერ­თად გა­მო­ი­ფი­ნა ან­დ­რო ვე­კუ­ას და რა­ფა­ე­ლა ფო­გე­ლის ნა­მუ­შევ­რე­ბი. გა­მ ო­ფ ე­ნ ის­თ ­ვ ის სპე­ც ი­ა ­ლ უ­რ ად დამ­ზ ად­დ ა 15-წუთანი ვი­დ ე­ო რ­გ ო­ ლი გი­ო რ­გ ი შენგელაიას ფილ­მ ი­ დან „ფიროსმანი“ (1969), რომელსაც ცალკე საექსპოზიციო სივრცეში უჩვენებდნენ. ფილ­მ ის ჩვე­ნ ე­ბ ა 2019 წლის 11 ივ­ნ ისს გა­ი ­მ არ­თ ა „Cinémas Actes Sud“-ში. მე­ო­რე სარ­თულ­ზეა წარ­მოდ­გე­ნი­ ლი მხატვრისადმი მიძღ­ვ­ნი­ლი ჯორჯ ბა­ზე­ლი­ცის, ად­რი­ან გე­ი­ნის, იოში­ტო­ მო ნა­რას, ში­რა­ნა შაჰ­ბა­ზის, რა­ფა­ე­ ლა ფო­გე­ლის, კრის­ტი­ნა ფო­რე­რის ნა­მუ­შევ­რე­ბი, ასე­ვე ილია ზდა­ნე­ვი­ჩის წიგ­ნი „ფიროსმანაშვილი 1914“ პაბ­ლო პი­კა­სოს მი­ერ შეს­რუ­ლე­ბუ­ლი ფი­როს­ მა­ნის პორ­ტრ ­ ე­ტით და ტა­დაო ან­დოს ფი­როს­მა­ნის მა­გი­და. გა­მო­ფე­ნა­ზე ექ­ს­პო­ნი­რე­ბუ­ლია ასე­ვე ფიროსმანაშვილის 1969 წლის პა­რი­ზის გა­მო­ფე­ნის შე­სა­ხებ იმ­დ­რო­ინ­დე­ლი რე­ცენ­ზი­ე­ბი, კი­რი­ლე ზდა­ნე­ვი­ჩის 1963 წელს ქარ­თულ ენა­ზე გა­მოქ­ვეყ­ნე­ბუ­ლი

წიგ­ნი „ნიკო ფი­როს­მა­ნაშ­ვი­ლი“ ფრან­ სუა მე­რეს კო­ლექ­ცი­ი­დან. არ­ლ­ში გა­მო­ფე­ნა 2019 წლის 20 ოქ­ ტომ­ბ­რამ­დე გაგ­რ­ძელ­დე­ბა. ნიკო ფიროსმანაშვილის სა­ერ­თა­ შო­რი­სო გა­მო­ფე­ნე­ბი უდა­ოდ მნიშ­ვ­ნე­ ლო­ვა­ნი მოვ­ლე­ნაა ქარ­თუ­ლი კულ­ტუ­ რის პრო­პა­გან­დის საქ­მე­ში. ნიკო ფიროსმანაშვილის რო­გორც მსოფ­ლი­ო­ში სა­ქარ­თ­ვე­ლოს კულ­ტუ­ რის ელ­ჩის დიდ­მა წარ­მა­ტე­ბამ დამ­სა­ ხუ­რე­ბუ­ლი სი­ა­მა­ყის გან­ც­და გა­მო­იწ­ვია ყვე­ლა ქარ­თ­ველ­ში.

1 Niko Pirosmani - Wanderer Between Worlds.

(2018, გა­მომ­ცემ­ლო­ბა Hatje Cantz, ბერ­ლი­ნი. გა­მო­ფე­ნის კა­ტა­ლო­გი. ალ­ბერ­ტი­ნას მუ­ზე­ უ­მი, ვე­ნა, ავ­ს­ტ­რია 26/10/2018-27/01/2019, არ­ ლის ვინ­სენტ ვან გო­გის ფონ­დი, საფ­რან­გე­თი 02/03/2019-20/10/2019, სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნუ­ ლი მუ­ზე­უ­მი, INFINITART Foundation. ინ­გ­ლი­ სუ­რი, გერ­მა­ნუ­ლი და ფრან­გუ­ლი.) გვ. 11 2 Ibid. გვ. 198 3 https://imedinews.ge/ge/kultura/90721/alber­ tinas-muzeumis-direqtori-pirosmani-agmosa­ vluri-avangardis-ganukopeli-natsilia 4 ფო­ტო­ე­ბი © Infinitart Foundation Vienna saqarTvelos erovnuli muzeumi

29

30

ს

ფოტო: U. Dettmar/Archäologisches Museum Frankfurt

„ანბანით მოთხრობილი საქართველო“

საქართველოს ეროვნული მუზეუმი ფრანკფურტის წიგნის საერთაშორისო ფესტივალზე საერთაშორისო გამოფენა > ალი­სა და­თუ­ნაშ­ვი­ლი

ა­­უ ­კუ­­ნ ე­­ე ­ბ ის მან­­ძ ილ­­ზ ე ფრან­­კ­­ ფურ­­ტ ი ევ­­რ ო­­პ ის ფი­­ნ ან­­სუ­­რ ი და კო­­მ ერ­­ცი­­უ ­ლი ცენ­­ტ ­რ ი­­ა . წე­­ლი­­ წად­­შ ი ერ­­თ ხელ, ოქ­­ტ ომ­­ბ ­რ ის თვე­­შ ი, ყო­­ველ­­თ ­ვის საქ­­მ ი­­ა ­ნ ი ქა­­ლა­­ქი კი­­დევ უფ­­რ ო მე­­ტ ად საქ­­მ ი­­ა ­ნ ი და ხალ­­ხ ­მ ­რ ა­­ ვა­­ლი ხდე­­ბ ა: იგი მსოფ­­ლი­­ო ს ყვე­­ლა­­ზ ე დიდ წიგ­ნ ის სა­­ე რ­­თ ა­­შ ო­­რ ი­­სო ფეს­­ტ ი­­ ვალს მას­­პ ინ­­ძ ­ლობს. გა­­მ ომ­­ცემ­­ლე­­ბ ი, მწერ­­ლე­­ბ ი, ლი­­ტ ე­­რ ა­­ტ უ­­რ ის კრი­­ტ ი­­ კო­­სე­­ბ ი, მეც­­ნ ი­­ე ­რ ე­­ბ ი, ჟურ­­ნ ა­­ლის­­ტ ე­­ ბი, მულ­­ტ ი­­მ ე­­დი­­ი ­სა და ტექ­­ნ ო­­ლო­­გი­­უ ­­ რი კომ­­პ ა­­ნ ი­­ე ­ბ ი, ტე­­ლე­­სა­­კო­­მ უ­­ნ ი­­კა­­ციო სის­­ტ ე­­მ ე­­ბ ის წარ­­მ ო­­მ ად­­გენ­­ლე­­ბ ი თავს იყ­­რ ი­­ა ნ ფრანკფურტის წიგ­ნ ის ბაზ­რ ო­ ბა­ზ ე, კომ­პ ­ლექ­ს­შ ი, რო­­მ ე­­ლიც 37 000ზე მეტ კვად­­რ ა­­ტ ულ მეტრს მო­­ი ­ცავს. ფეს­­ტ ი­­ვალს ყო­­ველ­­წ ­ლი­­უ ­რ ად 7 300 მო­­ნ ა­­წ ი­­ლე ჰყავს 100 ქვეყ­­ნ ი­­დან. მის 4000-მდე ღო­­ნ ის­­ძ ი­­ე ­ბ ას და­­ა ხ­­ლო­­ე ­ბ ით 300 000 დამ­­თ ­ვა­­ლი­­ე ­რ ე­­ბ ე­­ლი სტუმ­­­ რობს და 10 000 ჟურ­­ნ ა­­ლის­­ტ ი აშუ­­ქებს მთე­­ლი მსოფ­­ლი­­ო ­დან. ფეს­­ტ ი­­ვა­­ლის პირ­­ვე­­ლი სა­­მ ი დღე მხო­­ლოდ პრო­­ ფე­­სი­­ო­ნა­­ლე­­ბის­­თ ­ვი­­საა გან­­კუთ­­ვ­ნი­­ლი, ხო­­ლო შა­­ბ ათ­-­ ­კ­ვი­­რ ას დას­­წ ­რ ე­­ბ ა ნე­­ ბის­­მ ი­­ე რ მსურ­­ველს შე­­უ ძ­­ლი­­ა . აქ იბა­დე­ბა ახა­ლი იდე­ე­ბი, ისა­ხე­ბა შე­მოქ­მე­დე­ბი­თი თუ საქ­მი­ა­ნი გეგ­მე­ბი, ვი­თარ­დე­ბა თა­ნამ­შ­რომ­ლო­ბა და ახა­ ლი ბიზ­ნეს­მო­დე­ლე­ბი, დგინ­დე­ბა სა­ ერ­თა­შო­რი­სო სა­გა­მომ­ცემ­ლო უფ­ლე­ ბე­ბი თუ ლი­ცენ­ზი­ა­თა ფა­სე­ბი. ფეს­ტი­ვალ­ზე გა­მო­ფე­ნი­ლია ყვე­ლა ჟან­რი­სა და ყვე­ლა­ნა­ი­რი აუდი­ტო­რი­ ის­თ­ვის გან­კუთ­ვ­ნი­ლი წიგ­ნე­ბი – მხატ­ ვ­რუ­ლი, სა­მეც­ნი­ე­რო და სა­ბავ­შვ­ ო ლი­ ტე­რა­ტუ­რა მთე­ლი მსოფ­ლი­ო­დან. გა­მო­ფე­ნა-­გა­ყიდ­ვა 1949 წლი­დან ეწყო­ბა. მა­შინ ფრან­კ­ფურ­ტის წმინ­და პავ­ლეს ტა­ძარ­ში 250 გერ­მა­ნე­ლი მო­ ნა­წი­ლე შე­იკ­რი­ბა, თუმ­ცა ფეს­ტი­ვალს გა­ცი­ლე­ბით უფ­რო დი­დი ის­ტო­რია აქვს. ჯერ კი­დევ ნა­ბეჭ­დი წიგ­ნე­ბის გა­ ჩე­ნამ­დე ფრან­კ­ფურ­ტ­ში ხელ­ნა­წერ­ თა გა­მო­ფე­ნა-­გა­ყიდ­ვა იმარ­თე­ბო­და. პირ­ვე­ლი ცნო­ბე­ბი ფრან­კ­ფურ­ტის წიგ­ ნის ფეს­ტი­ვა­ლის შე­სა­ხებ 1150 წლი­დან ჩნდე­ბა და უკ­ვე მა­შინ­ვე მას სა­ერ­თა­ შო­რი­სო მნიშ­ვნ­ ე­ლო­ბა ენი­ჭე­ბა.

1454 წელს კი, გუ­­ტენ­­ბერ­­გის მი­­ ერ სტამ­­ბის გა­­მო­­გო­­ნე­­ბი­­დან მა­­ ლე­­ვე, ფრანკფურტთან, ქა­­ლაქ

მა­­ინ­­ც­ში, ად­­გი­­ლობ­­რივ­­მა წიგ­­ნით მო­ ვაჭ­რე­ებ­მა ნა­­ბეჭ­­დი წიგ­­ნის პირ­­ვე­­ლი ბაზ­რ ­ ო­­ბა გა­­მარ­­თეს. პე­­ტერ ვა­­იდ­­ჰა­­ა­სის (ფესტივალის დი­­რექ­­ტო­­რი 1975-2000 წწ.) წიგ­ნ­ ის მი­­ხედ­­ვით, ინ­­გლ ­ ი­­სის მე­­ ფე ჰენ­­რი მერ­­ვემ ფრან­­კ­ფურ­­ტ­ში პი­­ რა­­დად მი­­ავ­ლ ­ ი­­ნა სერ თო­­მას ბოდ­­ლი ოქ­­სფ ­ ორ­­დის უნი­­ვერ­­სი­­ტე­­ტის ახა­­ლი ბიბ­ლ ­ ი­­ო­თე­­კის­­თ­ვის წიგ­­ნე­­ბის შე­­სა­­ძე­­ ნად. რე­­ფორ­­მა­­ცი­­ის პე­­რი­­ოდ­­ში ბაზ­­რო­­ ბას ვაჭ­­რე­­ბის გარ­­და მეც­­ნი­­ე­რე­­ბი და მკვლევ­­რე­­ბი სტუმ­­რობ­­დ­ნენ, რომ­ლ ­ ე­­ ბიც ახალ სა­­მეც­­ნი­­ე­რო ლი­­ტე­­რა­­ტუ­­რას ეც­­ნო­­ბოდ­­ნენ.

XVII სა­უ­კუ­ნის და­სას­რუ­ლამ­დე ფრან­კ­ფურ­ტის წიგ­ნის ფეს­ტი­ვა­ლი ევ­ რო­პის ყვე­ლა­ზე მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი წიგ­ ნის ბაზ­რო­ბა იყო, სანამ კათოლიკური ეკლესია ცენზურას შემოიღებდა და აკრძალული წიგნების სიას გამოსცემდა. იმ­ხა­ნად ფრან­კ­ფურ­ ტის ბაზ­რო­ბა ძი­რი­თა­დად პრო­ტეს­ ტან­ტე­ბით და­სახ­ლე­ბუ­ლი ლა­იფ­ცი­გის ბაზ­რო­ბამ დაჩ­რ­დი­ლა, თუმ­ცა მე­ო­რე მსოფ­ლიო ომის შემ­დეგ მან კვლავ და­იბ­რუ­ნა ძვე­ლი მას­შ­ტა­ბე­ბი. დღე­ის­ თ­ვის ფრან­კ­ფურ­ტის წიგ­ნის ფეს­ტი­ვა­ ლი მსოფ­ლი­ოს ყვე­ლა­ზე დი­დი წიგ­ნის ბაზ­რო­ბაა რო­გორც მას­ზე წარ­მოდ­გე­ ნი­ლი გა­მომ­ცემ­ლო­ბე­ბის, ისე – დამ­თ­ ვა­ლი­ე­რე­ბელ­თა რა­ო­დე­ნო­ბით.

1976 წლი­დან ფეს­ტი­ვა­ლი ირ­ჩევს სა­ პა­ტიო სტუ­მარს, ქვე­ყა­ნას, რო­მე­ლიც გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი ინ­ტე­რე­სის სა­გა­ნი­ა. სა­პა­ტიო სტუმ­რის პროგ­რა­მის ფარ­ გ­ლებ­ში ეწყო­ბა უამ­რა­ვი ღო­ნის­ძი­ე­ ბა: შეხ­ვედ­რე­ბი მწერ­ლებ­თან, მხატ­ ვ­რუ­ლი კითხ­ვა, გა­მო­ფე­ნე­ბი, სა­ჯა­რო დის­კუ­სი­ე­ბი, თე­ატ­რა­ლუ­რი წარ­მოდ­ გე­ნე­ბი, კონ­ცერ­ტე­ბი, რა­დიო და ტე­ლე­ გა­და­ცე­მე­ბი. სა­პა­ტიო სტუ­მარს ეთ­მო­ბა სპე­ცი­ა­ლუ­რი პა­ვი­ლი­ო­ნი, რო­მელ­შიც ქვეყ­ნის მთა­ვა­რი გა­მომ­ცემ­ლე­ბი არი­ ან წარ­მოდ­გე­ნილ­ნი.

2018 წელს ეს პა­ტი­ვი სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ხვდა წი­ლად. პრო­ექ­ტის ორ­გა­ნი­ზა­ტო­ რე­ბი იყ­ვ­ნენ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს კულ­ტუ­ რი­სა და ძეგ­ლ­თა დაც­ვის სა­მი­ნის­ტ­რო და ეროვ­ნუ­ლი წიგ­ნის ცენ­ტ­რი. სა­ქარ­ თ­ვე­ლოს სა­შუ­ა­ლე­ბა ჰქონ­და მთე­ლი წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში გერ­მა­ნი­ის სხვა­ დას­ხ­ვა ქა­ლაქ­ში წარ­მო­ე­ჩი­ნა მთე­ ლი თა­ვი­სი შე­მოქ­მე­დე­ბი­თი რე­სურ­სი saqarTvelos erovnuli muzeumi

31

ფოტო: Gerd Hautsch/Frankfurt

(ლიტერატურა, თე­ატ­რი, მუ­სი­კა, ფერ­ წე­რა, კი­ნო, ფოლ­კ­ლო­რი, სამ­ზა­რე­ულ ­ ო და სხვ.). პროგ­რა­მის კონ­ცეფ­ცი­ის ამო­ სა­ვა­ლი წერ­ტი­ლი უნი­კა­ლუ­რი ქარ­თუ­ ლი ან­ბა­ნი გახ­და: ‘ანბანით მოთხ­რო­ ბი­ლი სა­ქარ­თ­ვე­ლო / Georgia Made by Characters’, რად­გან, რო­გორც კონ­ცეფ­ ცი­ის ტექ­ს­ტის ავ­ტო­რი აკა მორ­ჩი­ლა­ძე აღ­ნიშ­ნავს, „საქართველოში არა­ფე­რი ისე არ ჰგავს სა­ქარ­თ­ვე­ლოს, რო­გორც ქარ­თუ­ლი ან­ბა­ნი. არა­ფე­რი ისე არ ეხა­მე­ბა ქარ­თულ სიტყ­ვას და ქარ­თულ ხა­სი­ათს, რო­გორც ქარ­თუ­ლი ან­ბა­ნი და არა­ფე­რი არაა ისე ქარ­თუ­ლი, რო­ გორც ქარ­თუ­ლი ან­ბა­ნი“. კონ­ცეფ­ცი­ის ავ­ტო­რებ­მა სიტყ­ვის თა­მა­შიც გა­მო­ი­ ყე­ნეს, რად­გან ინ­გ­ლი­სუ­რი ‘Character’ აღ­ნიშ­ნავს არა მარ­ტო ასო-­ნი­შანს, არა­მედ ხა­სი­ათ­სა და პერ­სო­ნაჟ­საც. ქარ­თ­ველ და გერ­მა­ნელ პარ­ტ­ნი­ო­რებ­ თან თა­ნამ­შ­რომ­ლო­ბით მთე­ლი წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში 600-მდე ლი­ტე­რა­ტუ­რუ­ ლი ღო­ნის­ძი­ე­ბა გა­ი­მარ­თა ქარ­თ­ვე­ლი ავ­ტო­რე­ბის, არ­ტის­ტე­ბი­სა და მთარ­გ­მ­ ნე­ლე­ბის მონაწილეობით, რო­მელ­მაც კულ­მი­ნა­ცი­ას კვი­რე­უ­ლის ფარ­გ­ლებ­ ში, კერ­ძოდ 9-14 ოქ­ტომ­ბ­რის დღე­ებ­ში მი­აღ­წი­ა. სა­ქარ­თ­ვე­ლოს პა­ვი­ლი­ო­ნი, პრო­ექ­ტის კონ­ცეფ­ცი­ის შე­სა­ბა­მი­სად, ქარ­თუ­ლი ასო­ე­ბით იყო გა­ფორ­მე­ბუ­ ლი. სა­გან­გე­ბოდ მოწყო­ბილ 2 სცე­ნა­ზე 70-მდე ქარ­თ­ვე­ლი ავ­ტო­რი უცხო­ელ

მკითხ­ველს შეხ­ვ­და და ქარ­თუ­ლი ლი­ ტე­რა­ტუ­რა გა­აც­ნო, გა­ი­მარ­თა დის­კუ­ სი­ე­ბი და სა­ჯა­რო კითხ­ვა ქარ­თ­ვე­ლი მწერ­ლე­ბის, მთარ­გ­მ­ნე­ლე­ბის და წამ­ ყ­ვა­ნი ქარ­თ­ვე­ლი და გერ­მა­ნე­ლი ექ­ს­ პერ­ტე­ბი­სა და კრი­ტი­კო­სე­ბის მო­ნა­წი­ ლე­ო­ბით. სპე­ცი­ა­ლუ­რად მოწყო­ბილ სივ­რ­ცე­ში გა­მო­ი­ფი­ნა ქარ­თუ­ლი წიგ­ნის ეროვ­ნუ­ლი ცენ­ტ­რის მხარდაჭერით გა­ მო­ცე­მუ­ლი ქარ­თუ­ლი ლი­ტე­რა­ტუ­რის 300-მდე უცხო­ე­ნო­ვა­ნი თარ­გ­მა­ნი-­გა­ მო­ცე­მა. ჯამ­ში აღ­ნიშ­ნულ სივ­რ­ცე­ში გა­მო­ფე­ნი­ლი იყო უცხო­ე­ლი გა­მომ­ცემ­ ლე­ბის მი­ერ სხვა­დას­ხ­ვა ენა­ზე სა­ქარ­ თ­ვე­ლოს შე­სა­ხებ გა­მო­ცე­მუ­ლი 600-ზე მე­ტი წიგ­ნი. გარ­და ამი­სა, კულ­ტუ­რის პროგ­რა­მის ფარ­გ­ლებ­ში გერ­მა­ნი­ის 31 ქა­ლაქ­ში 50-ზე მე­ტი სა­გა­მო­ფე­ნო, თე­ ატ­რა­ლუ­რი, მუ­სი­კა­ლუ­რი, კი­ნო და კუ­ ლი­ნა­რი­უ­ლი ღო­ნის­ძი­ე­ბა გა­ი­მარ­თა. სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­ მი ქვეყ­ნის სხვა და­წე­სე­ბუ­ლე­ბებ­თან ერ­თად მო­ნა­წი­ლე­ობ­და სა­პა­ტიო სტუ­ მა­რი ქვეყ­ნის ეგი­დით მოწყო­ბილ ღო­ ნის­ძი­ე­ბებ­ში. სა­მი უმ­ნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნე­სი გა­მო­ფე­ ნით მუ­ზე­უმ­მა გა­მორ­ჩე­უ­ლი ად­გი­ლი დაიკავა სა­პა­ტიო სტუ­მა­რი ქვეყ­ნის პროგრამაში. გამოფენების მი­ზა­ნი იყო, წარ­მოგ­ვედ­გი­ნა ადა­მი­ა­ნის გან­ვი­თა­რე­ ბის ის­ტო­რია სა­ქარ­თ­ვე­ლო­სა და კავ­ კა­სი­ის ტე­რი­ტო­რი­ა­ზე პრე­ის­ტო­რი­უ­ლი

ეპო­ქი­დან ან­ტი­კუ­რი ხა­ნის ჩათ­ვ­ლით. გა­მო­ფე­ნე­ბის ში­ნა­არ­სი­დან გა­მომ­დი­ნა­ რე შე­ირ­ჩა სა­მი მუ­ზე­უ­მი მა­ი­ნის ფრან­ კ­ფურ­ტ­ში: ადა­მი­ა­ნის წი­ნა­პარ­თა ის­ტო­ რია და მა­თი მოგ­ზა­უ­რო­ბა აფ­რი­კი­დან კავ­კა­სი­ის გავ­ლით წარ­მოდ­გე­ნი­ლი იყო ზენ­კენ­ბერ­გის სა­ბუ­ნე­ბის­მეტყ­ვე­ლო მუ­ ზე­უმ­ში (Naturmuseum Senckenberg), სა­დაც გა­მო­ი­ფი­ნა დმა­ნის­ში აღ­მო­ჩე­ნი­ ლი 1 800 000 წლის წი­ნან­დე­ლი ჰო­მი­ნი­ ნის ნაშ­თე­ბი. ღვი­ნი­სა და ოქ­როს წარ­ მო­ე­ბის შე­სა­ხებ ქვის ხა­ნი­დან ბრინ­ჯა­ოს ხა­ნის ჩათ­ვ­ლით მოთხ­რო­ბი­ლი იყო არ­ ქე­ო­ლო­გი­ის მუ­ზე­უმ­ში (Archäologisches Museum Frankfurt am Main), ხო­ლო ან­ტი­კუ­რი სამ­ყა­რო­სა და მე­დე­ას მი­თო­ ლო­გი­ზე­ბუ­ლი სა­ხე ძველ მსოფ­ლი­ო­ში წარ­მო­ვა­ჩი­ნეთ ლიბიგჰაუზის მუ­ზე­უმ­ში (Skulpturensammlung Liebghaus). თა­ნა­მედ­რო­ვე მკვლევ­რე­ბი მი­იჩ­ ნე­ვენ, რომ დმა­ნი­სის ტე­რი­ტო­რი­ა­ ზე აღ­მო­ჩე­ნი­ლი ჰო­მი­ნინ­თა ნაშ­თე­ბი აფ­რი­კი­დან ევ­რა­ზი­ის ტერიტორიაზე გა­მო­სუ­ლი პირ­ვე­ლი ადა­მი­ა­ნე­ბი და პირ­ვე­ლი ევ­რო­პე­ლე­ბის წი­ნაპ­რე­ბი არი­ან. ხუ­თი სა­უ­კე­თე­სოდ შე­მო­ნა­ხუ­ ლი პირ­ველ­ყო­ფი­ლი ადა­მი­ა­ნის თა­ვის ქა­ლა წარ­მო­ად­გენს ინ­დი­ვი­დუ­ა­ლუ­ რი ასა­კობ­რი­ვი გან­ვი­თა­რე­ბის სრულ სპექტრს, რაც ძა­ლი­ან მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ ნია ადა­მი­ა­ნის ევო­ლუ­ცი­უ­რი გან­ვი­ თა­რე­ბის კვლე­ვის­თ­ვის. დე­ტა­ლურ­მა

კვლე­ვებ­მა აჩ­ვე­ნა, რომ ეს ცალ­კე­უ­ლი ინ­დი­ვი­დე­ბი ერ­თი და იმა­ვე სა­ხე­ო­ბის – ჰო­მო ერექ­ტუ­სის წარ­მო­მად­გენ­ლე­ბი არი­ან. სწო­რედ ამ კვლე­ვე­ბის შე­დე­გე­ ბი და ყვე­ლა­ზე კარ­გად შე­მო­ნა­ხუ­ლი ე.წ. „მეხუთე თა­ვის ქა­ლა“ და ქვე­და ყბა 2018 წ. 11 ოქ­ტომ­ბ­რი­დან 18 ნო­ემ­ ბ­რამ­დე ფრან­კ­ფურ­ტის ზენ­კენ­ბერ­გის სა­ბუ­ნე­ბის­მეტყ­ვე­ლო მუ­ზე­უმ­ში იყო წარ­მოდ­გე­ნი­ლი. გა­მო­ფე­ნა­ზე „ოქრო და ღვი­ნო – სა­ ქარ­თ­ვე­ლოს უძ­ვე­ლე­სი სა­გან­ძუ­რი“ ასა­ხუ­ლი იყო სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ტე­ რი­ტო­რი­ა­ზე არ­სე­ბუ­ლი ად­რე­უ­ლი კულ­ტუ­რე­ბის გან­ვი­თა­რე­ბის სრუ­ ლი სუ­რა­თი სა­სოფ­ლო-­სა­მე­ურ­ნეო კულ­ტუ­რის საწყი­სე­ბი­დან კავკასიაში (დაახლოებით ძვ. წ. 6000-დან 21001700 წლე­ბამ­დე). გა­მო­ფე­ნა­ზე წარ­მო­ჩე­ნი­ლი იყო სა­ ქარ­თ­ვე­ლოს კავ­ში­რე­ბი მე­სო­პო­ტა­მი­ი­ სა და ჩრდი­ლო პონ­ტო­უ­რი სტე­პე­ბი­სა და შა­ვი ზღვის კულ­ტუ­რებ­თან, ასე­ვე ქარ­თულ­-­გერ­მა­ნუ­ლი ერ­თობ­ლი­ვი

არ­ქე­ო­ლო­გი­უ­რი პრო­ექ­ტე­ბის უახ­ლე­ სი შე­დე­გე­ბი, რომ­ლე­ბიც პირ­ვე­ლად გა­მო­ი­ფი­ნა. ძვე­ლი მსოფ­ლი­ოს შე­სა­ნიშ­ნა­ვი მი­ თი კოლ­ხე­თის მე­ფის ასულ გრძნე­ულ მე­დე­ა­სა და უფ­ლის­წულ იასონს შო­ რის სა­ბე­დის­წე­რო სიყვარულზე არა­ ერ­თი მწერ­ლის, პო­ე­ტი­სა თუ მკვლევ­ რის შთა­გო­ნე­ბის წყა­რო­ა. იასო­ნი­სა და ბერ­ძენ გმირ­თა სა­ხი­ფა­თო საზღ­ ვაო მოგ­ზა­უ­რო­ბა კოლ­ხე­თის მი­წა­ზე ოქ­როს საწ­მი­სის ხელ­ში ჩა­საგ­დე­ბად ლი­ბიგ­ჰა­უს­ში წარ­მოდ­გე­ნი­ლი იყო უძ­ ვე­ლე­სი გა­მო­სა­ხუ­ლე­ბე­ბის სა­შუ­ა­ლე­ ბით, რომ­ლე­ბიც ბრწყინ­ვა­ლე­დაა შე­ მო­ნა­ხუ­ლი ბერ­ძ­ნულ­სა და ეტ­რუს­კულ ლარ­ნა­კებ­ზე, რო­მა­ულ კედ­ლის მხატ­ ვ­რო­ბა­სა და, გან­სა­კუთ­რე­ბით, ბერ­ ძ­ნულ­სა და რო­მა­ულ სკულ­პ­ტუ­რა­ში. გა­მო­ფე­ნის კულ­მი­ნა­ცია კი სა­ქარ­თ­ვე­ ლოს ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­მის უნი­კა­ლუ­რი ექ­ს­პო­ნა­ტე­ბი იყო. გა­მო­ფე­ნა­ზე, ისე­ვე რო­გორც მით­ში, სა­ქარ­თ­ვე­ლო და­კავ­ ში­რე­ბუ­ლია ოქ­როს მო­პო­ვე­ბას­თან,

რად­გან ახა­ლი კვლე­ვე­ბი ადას­ტუ­რებს ოქ­როს მო­პო­ვე­ბის გან­სა­კუთ­რე­ბულ მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბას ად­რე­უ­ლი სა­ქარ­თ­ვე­ ლოს ცი­ვი­ლი­ზა­ცი­ის­თ­ვის და კი­დევ ერ­თხელ ამ­ტ­კი­ცებს ქვეყ­ნის სიმ­დიდ­ რეს, რო­მე­ლიც ოქ­როს საწ­მი­სის ლე­ გენ­და­ში აისა­ხა.

2018 წელს ფრან­კ­ფურ­ტის წიგ­ნის ბაზ­რო­ბა­ზე სა­ქარ­თ­ვე­ლოს სა­პა­ტიო სტუ­მა­რი ქვეყ­ნის პრო­ექ­ტის შე­სა­ხებ სა­გა­ზე­თო და ონ­ლა­ინ გა­მო­ცე­მებ­ ში გა­მოქ­ვეყ­ნ­და 7285 გა­მოხ­მა­უ­რე­ბა, რო­მელ­საც ჰქონ­და 1 526 562 017 ნახ­ ვა მთე­ლი მსოფ­ლი­ო­დან. აღ­სა­ნიშ­ ნა­ვი­ა, რომ აღ­ნიშ­ნუ­ლი სტა­ტი­ე­ბი­დან და გა­მოხ­მა­უ­რე­ბე­ბი­დან არც ერ­თი ყო­ფი­ლა სა­რეკ­ლა­მო და არ მომ­ზა­დე­ ბუ­ლა დაკ­ვე­თით, ასე­თი წარ­მა­ტე­ბა კი უდა­ოდ პრო­ექ­ტ­ზე მო­მუ­შა­ვე ჯგუ­ფის თავ­და­უ­ზო­გა­ვი შრო­მი­სა და პრო­ფე­ სი­ო­ნა­ლიზ­მის, ჩვე­ნი სა­ერ­თა­შო­რი­სო პარ­ტნ­ ი­ო­რე­ბი­სა და სა­ხელ­მ­წი­ფო ინ­ს­ ტი­ტუ­ტე­ბის წარ­მა­ტე­ბუ­ლი თა­ნამ­შ­რომ­ ლო­ბის შე­დე­გი­ა.

ფოტო: Liebieghaus Skulpturensammlung

32

saqarTvelos erovnuli muzeumi

saqarTvelos erovnuli muzeumi

33

34

გადარჩენილი შედევრები

აზერბაიჯანული და აღმოსავლური კოლექციები საქართველოს ეროვნული მუზეუმიდან საერთაშორისო გამოფენა > ირინა კოშორიძე, ნათია დემურიშვილი

ს

ა­ოც­რად ლა­მა­ზი ქა­ლა­ქია ბა­ქო. კას­ პი­ის ზღვის სა­ნა­პი­როს ნამ­დ­ვი­ლი მარგალიტი... უზარ­მა­ზა­რი, ხმა­უ­რი­ა­ნი მე­გა­პო­ლი­სი... ქა­ლა­ქი, რო­მელ­შიც ერ­თ­მა­ ნეთს ჰარ­მო­ნი­უ­ლად ერ­წყ­მის თა­ნა­მედ­ რო­ვე­ო­ბა და წარ­სუ­ლი... დღე­ის­თ­ვის ამი­ერ­კავ­კა­სი­ის უდი­დე­სი ეკო­ნო­მი­კუ­რი და კულ­ტუ­რუ­ლი ცენ­ტ­რი ბა­ქო – გე­მოვ­ნე­ბით ნა­გე­ბი გრან­დი­ო­ზუ­ლი შე­ნო­ბე­ბით, გი­გან­ტუ­რი ცა­თამ­ბ­ჯე­ნე­ბით, მას­შ­ტა­ბუ­რი სა­ვაჭ­რო და ბიზ­ნეს ცენ­ტ­რე­ ბით, უახ­ლე­სი თა­ნა­მედ­რო­ვე გა­ლე­რე­ე­ ბი­თა და სა­გა­მო­ფე­ნო სივ­რ­ცე­ე­ბით, ულა­ მა­ზე­სი ბულ­ვა­რით და, იმავ­დ­რო­უ­ლად, შო­რე­ულ ­ ი წარ­სუ­ლის ძვირ­ფა­სი სახ­სოვ­ რით - ძვე­ლი ქა­ლა­ქით – იპყ­რობს მნახ­ ველ­თა გუ­ლებს. ქა­ლა­ქის ის­ტო­რი­უ­ლი ნა­წი­ლი იჩე­რი-­შე­ჰე­რი მდი­და­რი არ­ქი­ ტექ­ტუ­რუ­ლი ძეგ­ლე­ბით, სიმ­წ­ვა­ნე­ში და ყვა­ვი­ლებ­ში ჩაფ­ლუ­ლი ფარ­თო ქუ­ჩე­ბი­თა და გამ­ზი­რე­ბით, რომ­ლებ­საც ენაც­ვ­ლე­ ბა პა­ტა­რა, მო­კირ­წ­ლუ­ლი, ქვა­ფე­ნი­ლი­ა­ ნი ქუ­ჩე­ბი ჭრე­ლაჭ­რუ­ლა ხა­ლი­ჩე­ბი­თა და აღ­მო­სავ­ლუ­რი ლა­ზა­თით და­ხუნ­ძ­ლუ­ლი დახ­ლე­ბით – აი, ასე­თია ბა­ქო. ამ ქა­ლა­ქის

შეყ­ვა­რე­ბა ძა­ლი­ან ად­ვი­ლი­ა, ამ ქა­ლაქ­ში სტუმ­რო­ბა კი ყო­ველ­თ­ვის გან­სა­კუთ­რე­ ბულ სი­ხა­რულს გა­ნი­ჭებს. ამ­­ჯე­­რა­­დაც ასე იყო – 2019 წლის მა­­ის­­ში სა­­ქარ­­თ­ვე­­ლოს ეროვ­ნ­ უ­­ლი მუ­­ზე­­უ­მის აღ­­­ მო­­სავ­­ლურ კო­­ლექ­­ცი­­ებ­­სა და მუ­­ზე­უ ­ ­მის თა­­ ნამ­­შ­რომ­­ლებს ქ. ბა­­ქოს ჰეიდარ ალიევის ცენ­­ტ­რ­მა უმას­­პინ­­ძ­ლა. ჩვე­­ნი აზერ­ბა­ი­ჯა­ნე­ ლი კო­­ლე­­გე­­ბის, დი­­დი ხნის მე­­გობ­­რე­­ბის, ტრა­­დი­­ცი­­უ­ლად სტუ­­მარ­­თ­მოყ­­ვა­­რე და გუ­­ ლი­­თა­­დი მას­­პინ­ძ­ ­ლო­­ბის სი­­ხა­­რულს ამ­­ჯე­­ რად დი­­დი პრო­­ფე­­სი­­უ­ლი წარ­­მა­­ტე­­ბა, ორი მე­­გო­ბ­ ა­­რი ქვეყ­­ნის დი­­დი გა­­მარ­­ჯ­ვე­­ბა ახ­­ლ­­ და თან: 27 მა­­ისს ბა­­ქო­­ში გა­­იხ­­ს­ნა გა­­მო­­ფე­­ნა „გადარჩენილი შე­­დევ­­რე­­ბი – აზერ­­ბა­­ი­ჯა­­ნუ­­ ლი და აღ­­მო­­სავ­­ლუ­­რი კო­­ლექ­ც­ ი­­ე­ბი სა­­ქარ­­­ თ­­ვე­­ლოს ეროვ­­ნუ­­ლი მუ­­ზე­­უ­მი­­დან“. ჩვე­ნი მუ­ზე­უ­მის აღ­მო­სავ­ლუ­რი სა­გან­ ძუ­რი მთელ მსოფ­ლი­ო­შია სა­ხელ­გან­თ­ქ­ მუ­ლი. ეს მრა­ვალ­ფე­რო­ვა­ნი კო­ლექ­ცი­ე­ბი, რო­მელ­თა ქრო­ნო­ლო­გი­უ­რი და გე­ოგ­რა­ ფი­უ­ლი დი­ა­პა­ზო­ნი ძალ­ზე ფარ­თო­ა, ცხა­ დად ადას­ტუ­რებს აღ­მო­სავ­ლუ­რი ხე­ლოვ­ ნე­ბის ზო­გად­სა­კა­ცობ­რიო მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბას, იმავდროულად კი ასე­თი მდი­და­რი და სა­

ინ­ტე­რე­სო აღ­მო­სავ­ლუ­რი მა­ტე­რი­ა­ლუ­რი კულ­ტუ­რის არ­სე­ბო­ბა ჩვენ­თან სა­ქარ­თ­ვე­ ლო­სა და აღ­მო­სავ­ლუ­რი სამ­ყა­როს მრა­ ვალ­სა­უ­კუ­ნო­ვა­ნი ის­ტო­რი­უ­ლი და კულ­ტუ­ რუ­ლი ურ­თი­ერ­თო­ბე­ბის ყვე­ლა­ზე მკა­ფიო დას­ტუ­რი­ა. სა­გა­მო­ფე­ნო პრო­ექ­ტი ჩვენს აზერ­ბა­ი­ჯა­ ნელ კო­ლე­გებ­თან ერ­თად დავ­გეგ­მეთ და მო­ვამ­ზა­დეთ. პრო­ექ­ტის ყვე­ლა­ზე მნიშ­ვ­ნე­ ლო­ვან, საკ­ვან­ძო ნა­წილს წარ­მო­ად­გენ­და სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნულ მუ­ზე­უმ­ში და­ცუ­ ლი ირე­ვა­ნის სა­ხა­ნოს არ­ქი­ტექ­ტუ­რუ­ლი ძეგ­ლის – სარ­დ­რის სა­სახ­ლის გა­დარ­ჩე­ნი­ ლი ნა­წი­ლის რეს­ტავ­რა­ცია და ფარ­თო სა­ ზო­გა­დო­ე­ბის­თ­ვის წარ­დ­გე­ნა. ირე­ვა­ნის სა­ხა­ნო XVIII სა­უ­კუ­ნის შუა წლებ­ში წარ­მო­იქ­მ­ნა თა­ნა­მედ­რო­ვე სომ­ ხე­თის ტე­რი­ტო­რი­ა­ზე, მდ. რაზ­და­ნის მარ­ ცხე­ნა სა­ნა­პი­რო­ზე. სა­ხა­ნოს თურ­ქუ­ლი მოდ­გ­მის ყა­ჯარ­თა დი­ნას­ტია გა­ნა­გებ­და. სწო­რედ ყა­ჯარ­მა მმარ­თ­ვე­ლებ­მა ააგეს XVII ს-ში სარ­დ­რის სა­სახ­ლის ბრწყინ­ვა­ლე არ­ქი­ტექ­ტუ­რუ­ლი კომ­პ­ლექ­სი, რო­მე­ლიც რამ­დე­ნი­მე სა­უ­კუ­ნის გან­მავ­ლო­ბა­ში, მის სრულ გა­ნად­გუ­რე­ბამ­დე (1914 წ.), უამ­რა­ვი

პო­ე­ტის, მწერ­ლის, მოგ­ზა­უ­რის თუ ხე­ლო­ ვა­ნის შთა­გო­ნე­ბის წყა­როდ იქ­ცა. სარ­დ­რის სა­სახ­ლის გა­დარ­ჩე­ნი­ლი ნა­წი­ ლი – ინ­ტე­რი­ე­რი­სა და ექ­ს­ტე­რი­ე­რის ფა­სა­ დე­ბის შემ­კუ­ლო­ბის ნა­წი­ლი, სა­სახ­ლის მე­ ჩე­თის რე­ლი­ე­ფე­ბის მცი­რე ნა­წი­ლი და, რაც მთა­ვა­რი­ა, სა­სახ­ლის უნი­კა­ლუ­რი ფერ­წე­ რა – სულ 6 ნა­მუ­შე­ვა­რი, კავ­კა­სი­ა­ში პირ­ ვე­ლი სა­მუ­ზე­უ­მო გა­ერ­თი­ა­ნე­ბის, სა­ხელ­ გან­თ­ქ­მუ­ლი კავ­კა­სი­ის მუ­ზე­უ­მის (1852-1919) კო­ლექ­ცი­ა­ში იყო და­ცუ­ლი ქ. თბი­ლის­ში. კავ­კა­სი­ის მუ­ზე­უ­მის ლიკ­ვი­და­ცი­ის შემ­დ­ გომ ის სა­მარ­თალ­მემ­კ­ვიდ­რე­თა – სი­მონ ჯა­ნა­ში­ას სა­ხე­ლო­ბის სა­ქარ­თ­ვე­ლოს მუ­ზე­ უ­მი­სა და შალ­ვა ამი­რა­ნაშ­ვი­ლის სა­ხე­ლო­ ბის ხე­ლოვ­ნე­ბის მუ­ზე­უ­მის კო­ლექ­ცი­ებ­ში გა­და­ნა­წილ­და. სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­მის კო­ლექ­ცი­ა­ში და­ცუ­ლია ასე­ვე სარ­დ­რის სა­სახ­ლის ამ­სახ­ვე­ლი ფო­ტო­კო­ლექ­ცი­ა, შექმნილი ცნო­ბი­ლი ფო­ტოგ­რა­ფის, დი­მიტ­ რი ერ­მა­კო­ვის (1845-1916) მი­ერ, რო­მელ­მაც 1880-1913 წწ. იმოგზაურა კავ­კა­სი­ის სხვა­ დას­ხ­ვა რე­გი­ონ­ში და დო­კუ­მენ­ტუ­რი ფო­ ტო­ე­ბის სა­ხით ფაქ­ტობ­რი­ვად მთე­ლი კავ­ კა­სი­ის მო­სახ­ლე­ო­ბის ყო­ფა-­ცხოვ­რე­ბა და ეთ­ნოგ­რა­ფი­უ­ლი სი­ნამ­დ­ვი­ლე აღგვიწერა. სარ­დ­რის სა­სახ­ლე თა­ვი­სი დრო­ის ულა­ მა­ზეს ნა­გე­ბო­ბას წარ­მო­ად­გენ­და; ქა­ლა­ქის შემაღლებულ ბორ­ც­ვ­ზე მდე­ბა­რე შე­ის­ რულ­თა­ღე­ბი­ა­ნი, ტიპური აღ­მო­სავ­ლუ­რი შე­ნო­ბა, გან­სა­კუთ­რე­ბით ინ­ტე­რი­ე­რის ხა­ სი­ა­თით იქ­ცევ­და ყუ­რადღე­ბას: ე.წ. სარ­ კე­ე­ბი­ა­ნი დარ­ბა­ზი კედ­ლის და დაზ­გუ­რი მხატ­ვ­რო­ბის ნი­მუ­შე­ბით, მდიდ­რუ­ლი და

მრა­ვალ­ფე­რო­ვა­ნი შო­რენ­კე­ცე­ბით ყო­ფი­ ლა შემ­კუ­ლი. ინ­ტე­რი­ერს ამ­შ­ვე­ნებ­და ასე­ ვე იმ პე­რი­ო­დის­თ­ვის მო­დუ­რი ავე­ჯი და დეკორატიულ-­გა­მო­ყე­ნე­ბი­თი ხე­ლოვ­ნე­ ბის ნი­მუ­შე­ბი. ჩვენს კო­ლექ­ცი­ა­ში და­ცუ­ლია 1850-იან წლებ­ში სარ­დ­რის სა­სახ­ლის მხატ­ვ­რის, აზერ­ბა­ი­ჯა­ნე­ლი მირ­ზა ყა­დიმ ირე­ვა­ნის (1825-1875) მი­ერ სა­სახ­ლის­თ­ვის შეს­რუ­ლე­ ბუ­ლი დაზ­გუ­რი ფერ­წე­რუ­ლი ნა­მუ­შევ­რე­ბი, რომ­ლე­ბიც კო­ლექ­ცი­ა­ში და­ცულ ირა­ნუ­ლი დაზ­გუ­რი ფერ­წე­რის სხვა ბრწყინ­ვა­ლე ნა­ მუ­შევ­რებ­თან და ასე­ვე ირა­ნუ­ლი და აზერ­ ბა­ი­ჯა­ნუ­ლი დე­კო­რა­ტი­ულ­-­გა­მო­ყე­ნე­ბი­თი ხე­ლოვ­ნე­ბის, მი­ნი­ა­ტი­უ­რე­ბის, ერ­მა­კო­ვის ფო­ტო­კო­ლექ­ცი­ას­თან ერ­თად პირ­ვე­ლად გა­მო­ი­ფი­ნა. აღ­სა­ნიშ­ნა­ვი­ა, რომ გა­მო­ფე­ნა თა­ნა­მედ­ რო­ვე ბა­ქოს სა­ვი­ზი­ტო ბა­რა­თად ქცე­ულ – ალი­ე­ვის ცენ­ტ­რის შე­ნო­ბა­ში გა­ი­მარ­თა. ეს პოს­ტ­მო­დერ­ნის­ტუ­ლი ხე­ლოვ­ნე­ბის ნამ­ დ­ვი­ლი შე­დევ­რი 2007 წელს გე­ნი­ა­ლურ­მა არ­ქი­ტექ­ტორ­მა, ზა­ჰა ჰა­დი­დიმ (1950-2016) და­აპ­რო­ექ­ტა. შე­ნო­ბა მსოფ­ლი­ოს სა­უ­კე­ თე­სო არ­ქი­ტექ­ტუ­რულ ნა­გე­ბო­ბა­თა შო­რის სა­პა­ტიო ად­გილს იკა­ვებს. ექ­ს­ტე­რი­ე­რის და ინ­ტე­რი­ე­რის ნა­ტი­ფი სი­თეთ­რე, სწორ­ ხა­ზოვ­ნე­ბი­სა და კუთხო­ვა­ნი ფორ­მე­ბის თით­ქ­მის სრუ­ლი უარ­ყო­ფა და ხვე­უ­ლი ფორ­მე­ბის სა­ო­ცა­რი ჰარ­მო­ნია გრან­დი­ ო­ზულ ნა­გე­ბო­ბას გა­სა­ოც­ არ სიმსუბუქეს სძენს. უყუ­რებ და ფიქ­რობ, რომ უზარ­მა­ ზა­რი შე­ნო­ბა მი­წა­ზე კი არ დგას, მი­თი­უ­რი ფრინ­ვე­ლი­ვით ცი­დან დას­ც­ქე­რის ქა­ლაქს. შე­ნო­ბის 2 სარ­თუ­ლი და­ეთ­მო ჩვენს კო­

ლექ­ცი­ას და სრუ­ლი­ად თა­მა­მად შე­იძ­ლე­ ბა ით­ქ­ვას, შე­დე­გად მი­ვი­ღეთ წარ­სუ­ლი­სა და თა­ნა­მედ­რო­ვე­ო­ბის სინ­თე­ზი, სა­დაც ბრწყინ­ვა­ლე ის­ტო­რი­უ­ლი არ­ტე­ფაქ­ტე­ბი და პოს­ტ­მო­დერ­ნიზ­მის მას­შ­ტა­ბე­ბი თა­ნაბ­ რად გჭრის თვალს. რო­გორც აღ­ვ­ნიშ­ნეთ, გა­მო­ფე­ნა მრა­ ვალ­წ­ლი­ა­ნი ერ­თობ­ლი­ვი პრო­ექ­ტის დას­ კ­ვ­ნით ეტაპს წარ­მო­ად­გენ­და. მას წინ უძღოდა საკ­მა­ოდ რთუ­ლი მო­სამ­ზა­დე­ბე­ ლი სა­მუ­შა­ოე­ ­ბი, რომ­ლე­ბიც ქარ­თ­ველ­მა და აზერ­ბა­ი­ჯა­ნელ­მა რეს­ტავ­რა­ტო­რებ­მა გა­ნა­ხორ­ცი­ე­ლეს. ექსპოზიციაც ერ­თობ­ლი­ვი ძა­ლის­ხ­მე­ვით მომ­ზად­და: სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნულ მუ­ ზე­უმ­ში და­ცუ­ლი უნი­კა­ლუ­რი ფერ­წე­რა და მი­ნი­ა­ტი­უ­რა, ულა­მა­ზე­სი აღ­მო­სავ­ლუ­რი ქსო­ვი­ლი, ხა­ლი­ჩე­ბი და სა­მო­სი, იარა­ღი, ავე­ჯი, კე­რა­მი­კა და ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­მის ერ­მა­კო­ვის ფო­ტო­კო­ლექ­ცი­ის უნი­კა­ლუ­რი ნი­მუ­შე­ბი ქარ­თ­ველ­მა და აზერ­ბა­ი­ჯა­ნელ­მა კო­ლე­გებ­მა ორი­გი­ნა­ლურ არ­ქი­ტექ­ტუ­რულ­ -­სივ­რ­ცულ გა­რე­მო­ში ინო­ვა­ცი­უ­რი ტექ­ნო­ ლო­გი­უ­რი და მხატ­ვ­რუ­ლი გა­ფორ­მე­ბით წარ­მო­ად­გი­ნეს. სა­გან­გე­ბოდ და სიმ­ბო­ლუ­რად შე­ირ­ჩა გახ­ს­ნის დღეც, 27 მა­ი­სი: მო­გეხ­სე­ნე­ბათ, 26 მა­ისს სა­ქარ­თ­ვე­ლო, ხო­ლო 28 მა­ისს – აზერ­ბა­ი­ჯა­ნის რეს­პუბ­ლი­კა ეროვ­ნულ დღე­სას­წა­ულს, და­მო­უ­კი­დებ­ლო­ბის დღეს აღ­ნიშ­ნა­ვენ. 27 მა­ი­სი – ეროვ­ნუ­ლი დღე­ სას­წა­უ­ლის ამაღ­ლე­ბუ­ლი გან­წყო­ბით და პრო­ექ­ტის წარ­მა­ტე­ბით დაგ­ვირ­გ­ვი­ნე­ბის ნამ­დ­ვილ დღე­სას­წა­უ­ლად იქ­ცა ორი­ვე მხა­ რი­სათ­ვის. saqarTvelos erovnuli muzeumi

35

36

თბილისის კრეატიული ცენტრი პროექტი > მიხეილ გაფრინდაშვილი

თ

ბი­ლი­სის კრე­ატ ­ ი­უ­ლი ცენ­ტ­რი ბრი­ტა­ნე­თის საბ­ჭოს მხარ­ და­ჭე­რით, სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნულ მუ­ზე­უმ­თან პარ­ტნ­ ი­ო­რო­ ბით, ბიზ­ნე­სი­სა და ტექ­ნო­ლო­გი­ე­ბის უნი­ვერ­სი­ტე­ტის (ბტუ) და ჰენ­ლის ბიზ­ ნეს სკო­ლის (ბრიტანეთი) მო­ნა­წი­ლე­ ო­ბით 2019 წელს თბი­ლი­სის ის­ტო­რი­ის მუ­ზე­უმ­ში (ქარვასლა) ამოქ­მედ­და და ის კრე­ატ ­ ი­ულ ინ­დუს­ტ­რი­ა­ში მო­მუ­შა­ ვე პი­რებს შე­საძ­ლებ­ლო­ბას აძ­ლევს, შექ­მ­ნან ახა­ლი სტარ­ტა­პე­ბი, მო­ი­ძი­ონ სა­ერ­თა­შო­რი­სო პარ­ტ­ნი­ო­რე­ბი, მო­ნა­ წი­ლე­ო­ბა მი­ი­ღონ ად­გი­ლობ­რი­ვი და უცხო­ე­ლი ექ­ს­პერ­ტე­ბის მი­ერ გა­მარ­ თულ ვორ­კშ­ ო­პებ­ში და სა­ერ­თა­შო­

რი­სო კონ­კურ­ს­ში, ასე­ვე მო­ახ­დი­ნონ სა­კუ­თა­რი სტარ­ტა­პე­ბის კო­მერ­ცი­ა­ლი­ ზა­ცია მსოფ­ლიო ბა­ზარ­ზე. პირ­ველ რიგ­ში უნ­და აღი­ნიშ­ნოს, რომ თა­ვად თბი­ლი­სის ის­ტო­რი­ის მუ­ ზე­უ­მი ქარ­ვას­ლის სწო­რედ იმ ის­ტო­რი­ ულ შე­ნო­ბა­შია გან­თავ­სე­ბუ­ლი, რო­მე­ ლიც XVII სა­უ­კუ­ნის მე­ო­რე ნა­ხევ­რი­დან მო­ყო­ლე­ბუ­ლი ერ­თ­გ­ვა­რი მულ­ტი­კულ­ ტუ­რუ­ლი ჰა­ბის ფუნ­ქ­ცი­ას ას­რუ­ლებ­და აღ­მო­სავ­ლეთ­-­და­სავ­ლე­თის სა­ქა­რავ­ ნო გზა­ზე. გარ­და ამი­სა, გა­სულ სა­უ­ კუ­ნე­ებ­ში ქარ­ვას­ლებ­ში გან­თავ­სე­ბულ სა­ხე­ლოს­ნო­ებ­ში მზად­დე­ბო­და და იქ­ვე მოწყო­ბილ მა­ღა­ზი­ებ­ში იყი­დე­ბო­და იმ ტი­პის პრო­დუქ­ცი­ის ნა­წი­ლიც, რომ­ლის

შექ­მ­ნაც დღეს ხალ­ხუ­რი რეწ­ვის მი­ ვიწყე­ბად დარ­გებ­თან და ჩვენს არა­მა­ ტე­რი­ა­ლურ კულ­ტუ­რულ მემ­კ­ვიდ­რე­ო­ ბას­თა­ნაა და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი. ბტუ-­ს­თან თა­ნამ­შ­რომ­ლო­ბით დაწყე­ბულ პრო­ექ­ტ­ში, რო­მე­ლიც თბი­ ლი­სის ის­ტო­რი­ის მუ­ზე­უმ­ში თბი­ლი­სის კრე­ატ ­ ი­უ­ლი ცენ­ტ­რის შექ­მ­ნას გუ­ლის­ ხ­მობ­და, ქარ­ვას­ლის ის­ტო­რი­ულ შე­ ნო­ბა­ში ერ­თ­მა­ნეთს შეხ­ვ­და წარ­სუ­ლი – რო­გორც მემ­კვ­ იდ­რე­ო­ბა და თა­ნა­ მედ­რო­ვე­ო­ბა – რო­გორც გან­ვი­თა­რე­ ბა­ზე ორი­ენ­ტი­რე­ბუ­ლი ტექ­ნო­ლო­გი­უ­ რი წინ­ს­ვ­ლა. პრო­ექ­ტის გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბის ად­გი­ ლად ქარ­ვას­ლის შერ­ჩე­ვით შე­ნო­ბას

არა მარ­ტო სიმ­ბო­ლუ­რად და­უბ­რუნ­და ავ­თენ­ტუ­რი ელე­მენ­ტი, არა­მედ ამავ­ დ­რო­უ­ლად წარ­მოჩ­ნ­და ის, რომ მუ­ზე­ უ­მებს არა მხო­ლოდ მემ­კვ­ იდ­რე­ო­ბის მოვ­ლა და მი­სი ღირ­სე­უ­ლი წარ­დ­გე­ნა, არა­მედ ახა­ლი ტექ­ნო­ლო­გი­ე­ბის ინ­ ტეგ­რი­რე­ბაც წარ­მა­ტე­ბით შე­უძ­ლი­ათ. უნ­და აღი­ნიშ­ნოს, რომ ეროვ­ნულ­მა მუ­ზე­უმ­მა იუნეს­კოს­თან თა­ნამ­შ­რომ­ ლო­ბით გა­სულ წლებ­ში უკ­ვე გა­ნა­ხორ­ ცი­ე­ლა მსგავ­სი (თუმცა არა იდენ­ტუ­რი) პრო­ექ­ტი და ტრა­დი­ცი­უ­ლი რეწ­ვის მი­ ვიწყე­ბა­დი დარ­გე­ბის პო­პუ­ლა­რი­ზა­ცი­ ის მიზ­ნით ეთ­ნოგ­რა­ფი­ულ მუ­ზე­უმ­ში მო­აწყო „ხალხური რეწ­ვის სკო­ლა“, რომ­ლი­სად­მი ინ­ტე­რე­სიც იმ­დე­ნად დი­ დი აღ­მოჩ­ნ­და, რომ ის ყო­ველ­წ­ლი­უ­რი გახ­და და სე­ზო­ნუ­რად დღემ­დე ფუნ­ ქ­ცი­ო­ნი­რებს. გან­სხ­ ­ვა­ვე­ბა ამ პრო­ექ­ ტებს შო­რის ერ­თი­ა: ეთ­ნოგ­რა­ფი­უ­ლი მუ­ზე­უ­მის შემ­თხ­ვე­ვა­ში ეროვ­ნულ­მა მუ­ზე­უმ­მა აჩ­ვე­ნა უშუ­ა­ლოდ რეწ­ვის პრო­ცე­სის ავ­თენ­ტუ­რი ელე­მენ­ტე­ბი, თბი­ლი­სის ის­ტო­რი­ის მუ­ზე­უ­მის შემ­ თხ­ვე­ვა­ში კი ავ­თენ­ტუ­რო­ბის აქ­ცენ­ტი ქარ­ვას­ლის შე­ნო­ბის ის­ტო­რი­ულ ფუნ­ ქ­ცი­ა­ზე გა­კეთ­და. ამ­გ­ვა­რად, კულ­ტუ­რი­სა და ინო­ვა­ცი­ ე­ბის ინ­ტეგ­რი­რე­ბის გზით კრე­ატ ­ ი­უ­ლი ინ­დუს­ტ­რი­ე­ბის გა­სა­ვი­თა­რებ­ლად თბი­ ლი­სის ის­ტო­რი­ის მუ­ზე­უმ­ში – ქარ­ვას­ ლა­ში თბი­ლი­სის კრე­ატ ­ ი­უ­ლი ცენ­ტ­რი მო­ეწყო.

2019 წლი­­დან ცენ­ტ ­ ­რის ბა­­ზა­­ზე ბრი­­ ტა­­ნე­­თის საბ­­ჭოს მხარ­­და­­ჭე­­რით და სა­­ქარ­­თ­ვე­­ლოს ეროვ­­ნულ მუ­­ზე­­უ­მი­­სა და ბიზ­­ნე­­სი­­სა და ტექ­­ნო­­ლო­­გი­­ე­ბის უნი­­ ვერ­­სი­­ტეტ­­თან პარ­­ტ­ნი­­ო­რო­­ბით და­­იწყო პრო­­ექ­­ტი „შემოქმედებითი ნა­­პერ­­წ­­ კა­­ლი“, რო­­მე­­ლიც სამ ძი­­რი­­თად ეტა­­ პად გან­­ხორ­­ცი­­ელ­­და. ესე­­ნია – არ­­ტ­ -ინ­­კუ­­ბა­­ტო­­რი, ბიზ­ნ­ ეს­­-­კ­ლი­­ნი­­კა და ე.წ. „BOOT-CAMP“. აღ­­ნიშ­­ნუ­­ლი ეტა­­პე­­ბის მიმ­­დი­­ნა­­რე­­ო­ბი­­სას მო­­ნა­­წი­­ლე­­ებ­­მა გა­­ დამ­­ზა­­დე­­ბა გა­­ი­ა­რეს კრე­­ა­ტი­­უ­ლი სტარ­­­ ტაპ­­-ი­­დე­­ის გე­­ნე­­რი­­რე­­ბი­­სა და იდე­­ის კო­­ მერ­­ცი­­ა­ლი­­ზა­­ცი­­ის სა­­კითხებ­­ზე, იმუ­­შა­­ვეს თა­­ვი­­ანთ კონ­­კ­რე­­ტულ ბიზ­­ნეს­­-ი­­დე­­ებ­­ზე, მო­­ამ­­ზა­­დეს ბა­­ზარ­­ზე შეს­­ვ­ლის სტრა­­ტე­­ გი­­ე­ბი, განივითარეს ის უნა­­რე­­ბი, რაც კრე­­ა­ტი­­უ­ლი იდე­­ე­ბის სა­­ერ­­თა­­შო­­რი­­სო ფეს­ტ ­ ი­­ვალ­­ზე („IDEAFEST“) სა­­კუ­­თა­­რი სტარ­­ტა­­პე­­ბის წარ­­სად­­გე­­ნად სჭირ­­დე­­

ბო­­დათ. "IDEAFEST"-ი ქარ­ვ ას­ლ ა­შ ი პრო­ე ქ­ტ ის მე­ო თხე ეტაპ­ზ ე მო­ე წყო და ის კონ­კ ურ­ს ის წე­ს ით გა­მ არ­ჯ ­ვ ე­ბ უ­ ლი იდე­ი ს გა­მ ოვ­ლ ე­ნ ას გუ­ლ ის­ხ ­მ ობ­ და. კონ­კ ურ­ს ის მო­ნ ა­წ ი­ლ ე­ე ბ­მ ა თა­ვ ი­ ან­თ ი სტარ­ტ აპ იდე­ე ­ბ ი წა­რ ად­გ ი­ნ ეს, ფეს­ტ ი­ვ ა­ლ ის გა­მარ­ჯ­ვე­ბულ სტარტაპს – „არეალი“ კი ფუ­ლა­დი პრი­ზი – 1000 ევ­რო გა­და­ე­ცა.

ქარ­ვას­ლა­ში თბი­ლი­სის კრე­ა­ტი­უ­ ლი ცენ­ტ­რის მოწყო­ბა სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­მი­სა და ბიზ­ნე­სი­სა და ტექ­ნო­ლო­გი­ე­ბის უნივერსიტეტის თა­ ნამ­შ­რომ­ლო­ბის მო­რი­გი ნა­ყო­ფი­ე­რი მა­გა­ლი­თია და მსგავ­სი პრო­ექ­ტე­ბის განხორციელება ქა­ლა­ქის ის­ტო­რი­უ­ლი ნა­წი­ლის ის­ტო­რი­ულ შე­ნო­ბა­ში კვლა­ ვაც გაგ­რ­ძელ­დე­ბა. saqarTvelos erovnuli muzeumi

37

38

აღმოაჩინე კავკასიის ბიომრავალფეროვნება გამოფენა > ვერა ფხაკაძე გამოფენა მომზადდა დავით ბეჟუაშვილის განათლების ფონდის მხარდაჭერით.

პ

ლა­ნე­ტის ერ­თ-­ ერ­თი ყვე­ლა­ზე მნიშ­ ვ­ნე­ლო­ვა­ნი და ძვირ­ფა­სი სა­გან­ძუ­ რი მი­სი ბუ­ნე­ბა­ა. დე­და­მი­წა­ზე არ­ სე­ბულ ბი­ომ­რა­ვალ­ფე­როვ­ნე­ბის ცხელ წერ­ტი­ლებ­სა (საფრთხის ქვეშ მყო­ფი, ფლო­რი­თა და ფა­უ­ნით გან­სა­კუთ­რე­ბით გა­მორ­ჩე­უ­ლი ეკო­რე­გი­ო­ნი) და ბუ­ნე­ბის დაც­ვის მსოფ­ლიო ფონ­დის (WWF) მი­ერ გა­მო­ყო­ფილ 200 გლო­ბა­ლურ ეკო­ლო­გი­ ურ რე­გი­ონს შო­რის ერ­თ­-ერ­თი კავ­კა­სი­ა­ა.

კავ­კა­სია მდე­ბა­რე­ობს ალ­პურ­-­ჰი­მა­ ლა­ურ მთა­თა სის­ტე­მის ცენ­ტ­რ­ში, ევ­ რო­პი­სა და აზი­ის გზაჯ­ვა­რე­დინ­ზე, შავ, აზო­ვი­სა და კას­პი­ის ზღვებს შო­რის. მი­სი ფარ­თო­ბი 580 000 კმ2-ი­ა. მი­ლი­ო­ნო­ბით წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში მრა­ვა­ლი ცვლი­ლე­ბი­სა და სხვა­დას­ხ­ვა გე­ო­ლო­გი­უ­რი პრო­ცე­სის შე­დე­გად ჩა­ მო­ყა­ლიბ­და კავ­კა­სი­ის რე­ლი­ე­ფის რთუ­ ლი სტრუქ­ტუ­რა მკვეთ­რად გან­ს­ხ­ვა­ვე­

ბუ­ლი სი­მაღ­ლებ­რი­ვი სარ­ტყ­ლე­ბით, რაც ლან­დ­შაფ­ტის მრა­ვალ­ფე­როვ­ნე­ბა­სა და ცოცხა­ლი ბუ­ნე­ბის სიმ­დიდ­რე­ში აისა­ ხე­ბა. აქ გვხვდე­ბა ფარ­თო­ფოთ­ლო­ვა­ნი, წიწ­ვო­ვა­ნი და შე­რე­უ­ლი ტყე­ე­ბი, ჭა­ო­ბე­ბი და ჭა­ლის ტყე­ე­ბი, ნა­ხე­ვა­რუ­დაბ­ნო­ე­ბი, სტე­პე­ბი, ნა­თე­ლი მეჩხე­რი, სუ­ბალ­პუ­რი და ალ­პუ­რი სარ­ტყ­ლე­ბი, სუბ­ნი­ვა­ლუ­რი – მა­რა­დი­ულ ­ ი თოვ­ლი­სა და მყინ­ვა­რე­ ბის პი­რო­ბებ­ში არ­სე­ბუ­ლი – მცე­ნა­რე­უ­ saqarTvelos erovnuli muzeumi

39

ლო­ბა და სა­ხე­ობ­რი­ვად მდი­და­რი ცხო­ ველ­თა სამ­ყა­რო. სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნულ მუ­ზე­უმ­ში და­ცუ­ლი ბუ­ნე­ბის ის­ტო­რი­ის კო­ლექ­ცი­ ე­ბი თა­ვი­სი სიმ­დიდ­რით, ში­ნა­არ­სი­თა და უნი­კა­ლუ­რო­ბით მსოფ­ლი­ო­ში სა­ყო­ ველ­თა­ოდ ცნო­ბილ მუ­ზე­უ­მებ­ში და­ცულ სა­ბუ­ნე­ბის­მეტყ­ვე­ლო მი­მარ­თუ­ლე­ბის კო­ლექ­ცი­ებს არ ჩა­მო­უ­ვარ­დე­ბა. ბუ­ნე­ბის ის­ტო­რი­ის ფონ­დე­ბის და­ფუძ­ ნე­ბა­სა და შევ­სე­ბა­ში მრა­ვალ თა­ო­ბას მი­უძღ­ვის წვლი­ლი, რო­მელ­თა დამ­სა­ხუ­ რე­ბით დღეს სა­ცა­ვებ­ში და­ცუ­ლია ძი­რი­ თა­დად კავ­კა­სი­ის, მათ შო­რის სა­ქარ­თ­ ვე­ლოს ტე­რი­ტო­რი­ებ­ზე გავ­რ­ცე­ლე­ბუ­ლი თით­ქ­მის ყვე­ლა მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი სა­ხე­ო­ბა. ბუ­ნე­ბის ის­ტო­რი­ის კო­ლექ­ცი­ე­ბი წლე­ ბის გან­მავ­ლო­ბა­ში მდიდ­რ­დე­ბო­და რო­გორც კავ­კა­სი­ის ექ­ს­პე­დი­ცი­ე­ბი­დან,

ასე­ვე სხვა ქვეყ­ნე­ბი­დან, ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ე­ ბი­დან ან კერ­ძო პი­რე­ბის­გან შე­მო­სუ­ლი მასალით გაც­ვ­ლის წე­სით, შე­მო­წი­რუ­ ლო­ბით და შეს­ყიდ­ვის გზით. ბუ­ნე­ბის ის­ტო­რი­ის კო­ლექ­ცი­ე­ბის შეგ­ რო­ვე­ბა მუ­ზე­უმ­ში 1852 წლი­დან და­იწყო.

1856-1868 წლებ­ში ნა­ტუ­რა­ლისტ ფრიდ­ რიხ ბა­ი­ერ­ნის ინი­ცი­ა­ტი­ვით მო­ეწყო სა­ ბუ­ნე­ბის­მეტყ­ვე­ლო მუ­ზე­უ­მის პირ­ვე­ლი გა­მო­ფე­ნა-­კა­ბი­ნე­ტი. სწო­რედ აღ­ნიშ­ნუ­ ლი გა­მო­ფე­ნის და­ხურ­ვი­დან 150 წლის შემ­დეგ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნუ­ლი მუ­ ზე­უმ­ში, ს. ჯა­ნა­ში­ას სა­ხე­ლო­ბის მუ­ზე­უ­ მის სა­გა­მო­ფე­ნო სივ­რ­ცე­ში 2018 წლის 12 ივ­ნი­სი­დან წარ­მა­ტე­ბით ფუნ­ქ­ცი­ო­ნი­რებს გა­მო­ფე­ნა „კავკასიის ბი­ომ­რა­ვალ­ფე­ როვ­ნე­ბა“. გა­მო­ფე­ნა მი­ეძღ­ვ­ნა სა­ქარ­ თ­ვე­ლოს დე­მოკ­რა­ტი­უ­ლი რეს­პუბ­ლი­კის 100 წლის იუბი­ლეს.

გამოფენა მომზადდა დავით ბეჟუაშვილის განათლების ფონდის მხარდაჭერით.

აღ­სა­ნიშ­ნა­ვი­ა, რომ დღეს გა­მო­ფე­ნილ ექ­ს­პო­ნატ­თა ნა­წი­ლი წარ­მოდ­გე­ნი­ლი იყო პა­რი­ზის 1867-1869 წლე­ბის სა­ერ­ თა­შო­რი­სო გა­მო­ფე­ნა­ზე, სა­დაც ბევ­რ­მა მათ­გან­მა ოქ­როს, ვერ­ცხ­ლის და ბრინ­ ჯა­ოს მედ­ლე­ბი და­იმ­სა­ხუ­რა.

XIX სა­უ­კუ­ნის შუა ხა­ნებ­ში სა­ქარ­თ­ ვე­ლოს სა­მუ­ზე­უ­მო საქ­მი­ა­ნო­ბის გან­ ვი­თა­რე­ბა­ში მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი წვლი­ლი შე­ი­ტა­ნა გერ­მა­ნელ­მა მეც­ნი­ერ­მა და ნა­ ტუ­რა­ლის­ტმ­ ა გუს­ტავ რა­დემ. 1928 წელს მი­სი თა­ოს­ნო­ბით შეგ­რო­ვე­ბულ­მა კო­ ლექ­ცი­ამ სა­ფუძ­ვე­ლი ჩა­უ­ყა­რა კავ­კა­სი­ ა­ში პირ­ველ ზო­ო­ლო­გი­ურ გა­მო­ფე­ნას, რომელმაც 1972 წლამ­დე იარ­სე­ბა. მას შემ­დეგ სა­გან­მა­ნათ­ლებ­ლო მიზ­ნე­ბი­დან გა­მომ­დი­ნა­რე მუ­ზე­უმ­ში პე­რი­ო­დუ­ლად ეწყო­ბო­და მცი­რე მას­შ­ტა­ბის გა­მო­ფე­ნე­ ბი, რო­მელ­თა შო­რის მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნია ბუ­ნე­ბის ის­ტო­რი­ის გა­ნახ­ლე­ბუ­ლი ექ­ს­ პო­ზი­ცია (2013-2016 წწ.). დღეს თა­ნა­მედ­რო­ვე სა­მუ­ზე­უმ­ ო ტექ­ ნო­ლო­გი­ებ­ ის გა­მო­ყე­ნე­ბით შექ­მ­ნილ ახალ გა­მო­ფე­ნა­ზე დამ­თ­ვა­ლი­ე­რე­ბე­ლი ეც­ნო­ბა კავ­კა­სი­ის რე­გი­ო­ნის ბი­ომ­რა­ ვალ­ფე­როვ­ნე­ბას – გე­ო­ლო­გი­ურ, ბო­ ტა­ნი­კურ და ზო­ო­ლო­გი­ურ კო­ლექ­ცი­ებს (მინერალებს, ქა­ნებს, ნა­მარხ უხერ­ხემ­ ლო ცხო­ველ­თა ფა­უ­ნას, უმაღ­ლე­სი და უმ­დაბ­ლე­სი მცე­ნა­რე­ებ­ ის სა­ჰერ­ბა­რი­ უ­მო ნი­მუ­შებს, მო­ლუს­კებს, მწე­რებს, თევ­ზებს, ამ­ფი­ბი­ებს, ქვე­წარ­მავ­ლებს,

ფრინ­ვე­ლებს და ძუ­ძუმ­წოვ­რებს, რომ­ ლე­ბიც სრულ­ყო­ფი­ლად ასა­ხავს სა­ქარ­ თ­ვე­ლოს და, ზო­გა­დად, კავ­კა­სი­ის რე­გი­ ო­ნის ფლო­რი­სა და ფა­უ­ნის ევო­ლუ­ცი­ურ გან­ვი­თა­რე­ბას), რო­მელ­თა შო­რი­საა კავ­კა­სი­ის ტე­რი­ტო­რი­ა­ზე გავ­რ­ცე­ლე­ბუ­ ლი ენ­დე­მუ­რი სა­ხე­ო­ბე­ბი, რე­ლიქ­ტე­ბი, გა­და­შე­ნე­ბის პი­რას მყო­ფი ან უკ­ვე გა­ და­შე­ნე­ბუ­ლი სა­ხე­ო­ბე­ბი. გა­ნახ­ლე­ბუ­ლია გა­მო­ფე­ნის დი­ო­რა­მე­ ბი – თუ­რა­ნუ­ლი ვეფხ­ვის და გა­რე­უ­ლი ღო­რის ფი­ტუ­ლე­ბი მტკვრის ჭა­ლის ტყის ფონ­ზე. ასე­ვე სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ტბე­ბის და ჭა­ო­ბე­ბის ფა­უ­ნა ჭა­ლის ტყის მახ­ლობ­ ლად და ძუ­ძუმ­წო­ვარ ცხო­ველ­თა მრა­ ვალ­ფე­რო­ვა­ნი კო­ლექ­ცი­ე­ბი მდი­ნა­რე ვე­რეს პა­ნო­რა­მის ფონ­ზე. მეც­ნი­ე­რე­ბი ვა­რა­უ­დო­ბენ, რომ ვეფხ­ვი სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში კას­პი­ის­პი­ რა ჰირ­კა­ნის რე­ფუ­გი­უ­მი­დან (თალიში (აზერბაიჯანი) და მიმ­დე­ბა­რე ირა­ნი) გად­მო­იხ­ვე­წა. ის გარ­დაბ­ნის ჭა­ლის ტყი­სა და მან­გ­ლი­სის გავ­ლით მოხ­ვდ ­ ა სო­ფელ ლე­ლობ­თან, თბი­ლი­სი­დან 23 კმ-ის და­შო­რე­ბით. ეს სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში ვეფხ­ვის შემ­თხ­ვე­ვი­თი მიგ­რა­ცი­ის (1922 წ.) მე­ო­რე შემ­თხ­ვე­ვა იყო. ის­ტო­რი­ ულ მა­სა­ლებ­ზე დაყ­რდ ­ ­ნო­ბით, პირ­ვე­ ლი აღ­ნიშ­ნუ­ლი აქვს და­ვით რექ­ტორს XVIII სა­უ­კუ­ნე­ში, რო­დე­საც მო­ნა­დი­რე­ ებ­მა მტა­ცე­ბე­ლი კა­ხეთ­ში მოკ­ლეს და

მე­ფე ერეკ­ლეს მი­არ­თ­ვეს. XVIII და XIX სა­უ­კუ­ნე­ებ­ში სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში მო­პო­ვე­ ბუ­ლი თუ­რა­ნუ­ლი ვეფხ­ვის ორი­ვე ეგ­ ზემ­პ­ლა­რი მდ. მტკვრის ჭა­ლით აზერ­ ბა­ი­ჯა­ნი­და­ნაა შე­მო­სუ­ლი. გა­მო­ფე­ნა­ზე ექ­ს­პო­ნა­ტებ­თან ერ­თად ნაჩ­ვე­ნე­ბია XIX-XX სა­უ­კუ­ნის პე­რი­ოდ ­ ის ბუ­ნე­ბის ის­ტო­რი­ის კო­ლექ­ცი­ე­ბის გა­ მო­ფე­ნე­ბის ამ­სახ­ვე­ლი ფო­ტო­ებ­ ი, რო­ მელ­თა მი­ხედ­ვი­თაც ნა­ხე­ვა­რი სა­უ­კუ­ნის შემ­დეგ მოხ­და აღ­ნიშ­ნუ­ლი ექ­ს­პო­ზი­ცი­ის აღ­დ­გე­ნა. გა­მო­ფე­ნა „კავკასიის ბი­ომ­რა­ვალ­ ფე­როვ­ნე­ბა“ წარ­მო­ად­გენს ტრა­დი­ცი­ უ­ლი მუ­ზე­ო­ლო­გი­ის მრა­ვალ­წ­ლი­ა­ნი სა­მეც­ნი­ე­რო კვლე­ვე­ბი­სა და თა­ნა­მედ­ რო­ვე ტექ­ნო­ლო­გი­უ­რი შე­საძ­ლებ­ლო­

ბე­ბის სინ­თეზს და გვევ­ლი­ნე­ბა ბუ­ნე­ბის ის­ტო­რი­ის შეს­წავ­ლის მძლავრ სა­ გან­მა­ნათ­ლებ­ლო კე­რად ნე­ბის­მი­ე­რი ასა­კის დამ­თ­ვა­ლი­ე­რებ­ლის­თ­ვის, გან­ სა­კუთ­რე­ბით კი ბავ­შ­ვე­ბი­სა და მოზ­რ­ დი­ლე­ბის­თ­ვის. გა­მო­ფე­ნა იმარ­თე­ბა „კულტურული მემ­კ­ვიდ­რე­ო­ბის ევ­რო­პუ­ლი წე­ლი 2018ის“ ფარ­გ­ლებ­ში. გა­მო­ფე­ნის პარ­ტ­ნი­ორ ­ ია National Geographic სა­ქარ­თ­ვე­ლო. პრო­ექ­ტი მომ­ზად­და სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­მის გე­ნე­რა­ლუ­რი დი­რექ­ტო­რის, ბა­ტო­ნი და­ვით ლორ­თ­ქი­ფა­ნი­ძის ხელ­ მ­ძღ­ვა­ნე­ლო­ბი­თა და ბა­ტო­ნი და­ვით ბე­ ჟუ­აშ­ვი­ლის გა­ნათ­ლე­ბის ფონ­დის მხარ­ და­ჭე­რით.

saqarTvelos erovnuli muzeumi

41

42

იტალიური ხელოვნება საქართველოს ეროვნულ მუზეუმში: 2017-2019 გამოფენა > ნინო ტაბუცაძე

2

017 წლის შე­მოდ­გ ო­მ ი­დ ან დღემ­ დე სა­ქარ­თ­ვე­ლ ოს ეროვ­ნ ულ­მ ა მუ­ზე­უმ­მა იტა­ლი­უ ­რ ი ხე­ლ ოვ­ნ ე­ ბის 9 გა­მო­ფე­ნას უმას­პ ინ­ძ ­ლ ა. დი­მ იტ­ რი შე­ვარ­დ­ნა­ძის სა­ხ ე­ლ ო­ბ ის ეროვ­ ნუ­ლი გა­ლე­რე­ი­სა და სი­მ ონ ჯა­ნ ა­შ ი­ას სა­ხე­ლო­ბის სა­ქარ­თ ­ვე­ლ ოს მუ­ზე­უ ­მ ის კა­რე­ბი ცნო­ბი­ლ ი მუ­ზე­უ ­მ ე­ბ ის კო­ლ ექ­ ცი­ებ­შ ი და­ც უ­ლ ი იტა­ლ ი­უ ­რ ი ხე­ლ ოვ­ ნე­ბის შე­დ ევ­რე­ბის­თ ­ვის გა­ი­ღო. წარ­ მოდ­გ ე­ნი­ლი გა­მო­ფ ე­ნ ე­ბ ი იტა­ლ ი­უ ­რ ი ხე­ლოვ­ნე­ბის გან­ვი­თ ა­რე­ბ ას რე­ნ ე­ს ან­ სის ეპო­ქი­დან XXI სა­უ ­კ უ­ნ ის ჩათ­ვ­ლ ით ასა­ხავს. ეს მას­შ­ტა­ბ უ­რი პრო­ექ­ტე­ბ ი სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში იტა­ლ ი­ის სა­ელ­ჩ ო­ს ა და სა­ქარ­თ­ვე­ლ ოს ეროვ­ნ უ­ლ ი მუ­ზე­

უ­მ ის მჭიდ­რ ო თა­ნ ამ­შ ­რ ომ­ლ ო­ბ ის შე­ დე­გ ი­ა. პირ­ვე­ლი­ვე გა­მო­ფე­ნამ ეროვ­ნუ­ლი გა­ლე­რე­ის სტუმ­რებს იტა­ლი­უ­რი რე­ნე­ სან­სის უნი­ვერ­სა­ლუ­რი ღი­რე­ბუ­ლე­ბე­ბი გა­აც­ნო: სი­ლა­მა­ზე და სი­ნათ­ლე. სი­ლა­ მა­ზეს სან­დ­რო ბო­ტი­ჩე­ლის „ვენერა“ წარ­მო­ად­გენ­და ტუ­რი­ნის „გალერეა სა­ ბა­უდ ­ ას“ კო­ლექ­ცი­ი­დან, სი­ნათ­ლეს კი – მი­ქე­ლან­ჯე­ლო მე­რი­ზი და კა­რა­ვა­ჯოს რეტ­როს­პექ­ტი­უ­ლი გა­მო­ფე­ნა, რო­მე­ ლიც მხატ­ვ­რის 40 ნა­მუ­შევ­რის ციფ­რულ რეპ­რო­დუქ­ცი­ას აერ­თი­ა­ნებ­და. ბო­ტი­ ჩე­ლის „ვენერა“ იტა­ლი­უ­რი მხატ­ვ­რო­ ბის პირ­ვე­ლი შე­დევ­რი იყო, რო­მე­ლიც სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში ჩა­მო­ვი­და. კა­რა­ვა­ჯოს

ფერ­წე­რუ­ლი ნა­მუ­შევ­რე­ბის რე­ალ ­ უ­რი ზო­მი­სა და მა­ღა­ლი რე­ზო­ლუ­ცი­ის ციფ­ რუ­ლი რეპ­რო­დუქ­ცი­ე­ბი კი ნა­მუ­შევ­რე­ ბის ყო­ვე­ლი დე­ტა­ლის და­ნახ­ვის და მათ რე­ა­ლურ მას­შ­ტაბ­ში აღ­ქ­მის შე­საძ­ლებ­ ლო­ბას იძ­ლე­ო­და. ამავ­დ­რო­უ­ლად, გა­ მო­ფე­ნა მსოფ­ლი­ოს დიდ მუ­ზე­უ­მებ­სა და ტაძ­რებ­ში მი­მო­ფან­ტულ კა­რა­ვა­ჯოს შე­ მოქ­მე­დე­ბას თავს ერთ სივ­რ­ცე­ში უყ­რის. ეს სა­გან­მა­ნათ­ლებ­ლო პრო­ექ­ტი – ქრო­ ნო­ლო­გი­უ­რი, ის­ტო­რი­უ­ლი და თე­მა­ტუ­რი მოგ­ზა­უ­რო­ბა მხატ­ვ­რის შე­მოქ­მე­დე­ბა­ში – მსოფ­ლი­ოს კულ­ტუ­რუ­ლი მემ­კ­ვიდ­რე­ ო­ბის შე­დევ­რე­ბის დამ­თ­ვა­ლი­ე­რებ­ლის­ თ­ვის თა­ნა­მედ­რო­ვე ტექ­ნო­ლო­გი­ე­ბის გა­ მო­ყე­ნე­ბით გაც­ნო­ბას ისა­ხავ­და მიზ­ნად.

2019 წელს სა­ქარ­თ­ვე­ლოს მუ­ზე­უმ­ში ლე­ო­ნარ­დო და ვინ­ჩის გარ­დაც­ვა­ლე­ბი­ დან 500 წლის აღ­სა­ნიშ­ნა­ვად წარ­მოდ­ გე­ნი­ლი გა­მო­ფე­ნაც ამა­ვე ტექ­ნო­ლო­გი­ ას ემ­ყა­რე­ბო­და. მრა­ვალ ქვე­ყა­ნა­სა და მუ­ზე­უმ­ში გაბ­ნე­უ­ლი ლე­ო­ნარ­დოს ნა­ მუ­შევ­რე­ბის ერთ სივ­რ­ცე­ში თავ­მოყ­რა შე­უძ­ლე­ბე­ლი­ა, ამი­ტომ სპე­ცი­ა­ლუ­რად ამ მიზ­ნით მულ­ტი­მე­დი­უ­რი გა­მო­ფე­ნა შე­იქ­მ­ნა. მეც­ნი­ე­რე­ბი­სა და ტექ­ნო­ლო­ გი­ის სინ­თეზ­ზე და­ფუძ­ნე­ბულ­მა მულ­ ტი­მე­დი­ურ­მა ექ­ს­პო­ზი­ცი­ამ Opera Omnia დამ­თ­ვა­ლი­ე­რე­ბელს ლე­ო­ნარ­დოს 17 ფერ­წე­რუ­ლი ნა­მუ­შე­ვა­რი გა­აც­ნო რე­ა­ ლუ­რი ზო­მის ციფ­რუ­ლი რეპ­რო­დუქ­ცი­ ე­ბით, მათ შო­რის ფრეს­კა „საიდუმლო სე­რო­ბა“, რომ­ლის ზო­მე­ბია 4.6 x 8.8 მ. იტა­ლი­ის საზღ­ვ­რებს გა­რეთ კა­რა­ვა­ ჯო­სა და ლე­ო­ნარ­დოს მულ­ტი­მე­დი­უ­რი გა­მო­ფე­ნე­ბი პირ­ვე­ლად ქარ­თ­ველ­მა დამ­თ­ვა­ლი­ე­რე­ბელ­მა იხი­ლა. ახ­ლა ისი­ ნი მოგ­ზა­უ­რო­ბას სხვა ქვეყ­ნებ­ში აგ­რ­ ძე­ლე­ბენ. იტა­ლი­უ­რი ხე­ლოვ­ნე­ბის გა­მო­ფე­ნე­ბის სიმ­რავ­ლით 2018 წლის გა­ზაფხუ­ლიც გა­მო­ირ­ჩე­ო­და. ბო­ტი­ჩე­ლის „ვენერას“ სახ­ლ­ში დაბ­რუ­ნე­ბის შემ­დეგ ეროვ­ნულ გა­ლე­რე­ას იტა­ლი­უ­რი რე­ნე­სან­სის შე­ დევ­რე­ბის კი­დევ ოთხი გა­მო­ფე­ნა ეწ­ვი­ა. ექ­ს­პო­ზი­ცი­ა­ზე „მიქელანჯელო და სიქ­ს­ტეს კა­პე­ლა“ ფლო­რენ­ცი­ა­ში, მუ­ ზე­უმ „კაზა ბუ­ო­ნა­რო­ტი­ში“ და­ცუ­ლი 6 გრა­ფი­კუ­ლი ნა­მუ­შე­ვა­რი იყო წარ­ მოდ­გე­ნი­ლი – მი­ქე­ლან­ჯე­ლოს მი­ერ სიქ­ს­ტეს კა­პე­ლის ჭე­რის მო­ხა­ტუ­ლო­ ბის­თ­ვის 1508-1510 წლებ­ში შეს­რუ­ლე­ ბუ­ლი ეს­კი­ზე­ბი (ფრესკები: „ადამის შექ­მ­ნა“, „სამოთხიდან გან­დევ­ნა“, „უკანასკნელი სამ­ს­ჯავ­რო“). ეროვ­ნუ­ლი გა­ლე­რე­ის სტუმ­რე­ბის „შემდეგი მას­პინ­ძე­ლი“ ტი­ცი­ა­ნო ვე­ ჩე­ლი­ოს შე­დევ­რი „ღვთისმშობელი ყრმით“ („ალბერტინის მა­დო­ნა“) გახ­ ლ­დათ, რო­მე­ლიც ვე­ნე­ცი­ის აკა­დე­მი­ის გა­ლე­რე­ის კო­ლექ­ცი­ა­შია და­ცუ­ლი. იმა­ვე პე­რი­ოდ­ში ეროვ­ნუ­ლი გა­ლე­ რე­ის დარ­ბა­ზე­ბი იტა­ლი­უ­რი რე­ნე­სან­ სის დი­დოს­ტა­ტე­ბის გა­მო­ფე­ნას და­ეთ­ მო. ტუ­რი­ნის სა­მე­ფო ბიბ­ლი­ო­თე­კის კო­ლექ­ცი­ე­ბი­დან 45 გრა­ფი­კუ­ლი ნა­მუ­ შე­ვა­რი, მათ შო­რის: ლე­ო­ნარ­დო და ვინ­ჩის, მი­ქე­ლან­ჯე­ლო ბუ­ო­ნა­რო­ტის, რა­ფა­ე­ლო სან­ცი­ოს, სან­დ­რო ბო­ტი­ჩე­

ლის, ჯორ­ჯო ვა­ზა­რის, ჯუ­ლიო რო­მა­ ნოს, ლუ­კა სი­ნი­ო­რე­ლის, ანი­ბა­ლე კა­ რა­ჩის, პი­ე­რო დი კო­ზი­მო­სა და სხვე­ბის ჩა­ნა­ხა­ტე­ბი გა­მო­ი­ფი­ნა. მი­ქე­ლან­ჯე­ლო­სა და ტი­ცი­ა­ნის შემ­დეგ თბი­ლი­სის მცხოვ­რებ­ლებს და სტუმ­ რებს ჯან ლო­რენ­ცო ბერ­ნი­ნი­სა და XVII სა­უ­კუ­ნის იტა­ლი­ე­ლი ოს­ტა­ტე­ბის შე­ მოქ­მე­დე­ბის გაც­ნო­ბის სა­შუ­ა­ლე­ბა მი­ ე­ცათ. გა­მო­ფე­ნა „ბერნინის სკო­ლა და რო­მა­უ­ლი ბა­რო­კო“ არი­ჩა­ში მდე­ბა­რე პა­ლა­ცო კი­ჯის კო­ლექ­ცი­ებ­ში და­ცულ ბა­რო­კოს სტი­ლის 60-მდე ნა­მუ­შე­ვარს მო­ი­ცავ­და.

500 წლის წი­ნ ან­დე­ლი უძ­ვირ­ფ ა­სე­ სი ნა­მ უ­შ ევ­რ ე­ბ ის ორი­გი­ნ ა­ლე­ბ ის სა­

ქარ­თ­ვ ე­ლო­ში ჩა­მო­ტა­ნას უდი­დე­სი კულ­ტუ­რუ­ლი და სა­გან­მა­ნათ­ლებ­ლო მნიშ­ვ ­ნე­ლო­ბა ენი­ჭე­ბა. იტა­ლი­უ­რი ხე­ლოვ­ნე­ბის შე­დევ­რე­ბის თბი­ლის­ ში სტუმ­რო­ბა იმ ნდო­ბას უს­ვ ამს ხაზს, რო­მე­ლიც სა­ქ არ­თ­ვ ე­ლოს ეროვ­ნულ­მა მუ­ზე­უმ­მა რო­გორც კულ­ტუ­რულ­მა ინ­ ს­ტი­ტუ­ცი­ამ მრა­ვ ალ­წ­ლი­ა­ნი სა­ერ­თა­ შო­რი­სო თა­ნამ­შ­რომ­ლო­ბის შე­დე­გად მო­ი­პო­ვ ა. სა­ქ არ­თ­ვ ე­ლოს ეროვ­ნუ­ ლი მუ­ზე­უ­მი არა მხო­ლოდ ქარ­თუ­ლი კულ­ტუ­რის ქვეყ­ნის საზღ­ვ ­რებს გა­რეთ ექ­ს­პორ­ტი­ო­რი­ა, არა­მედ მსოფ­ლიო ხე­ლოვ­ნე­ბი­სა და კულ­ტუ­რუ­ლი მემ­კ­ ვიდ­რე­ო­ბის სა­ქ არ­თ­ვ ე­ლო­ში შე­მომ­ ტა­ნიც.

saqarTvelos erovnuli muzeumi

43

შე­მო­თა­ვა­ზე­ბუ­ლი გა­მო­ფე­ნე­ბის სე­ რი­ის ფარ­გ­ლებ­ში ხე­ლოვ­ნე­ბის მოყ­ ვა­რუ­ლებს თა­ნა­მედ­რო­ვე, XX და XXI სა­უ­კუ­ნე­ე­ბის იტა­ლი­უ­რი ხე­ლოვ­ნე­ბის გაც­ნო­ბის სა­შუ­ა­ლე­ბაც მი­ე­ცათ. სულ ცო­ტა ხნის წინ ეროვ­ნულ გა­ლე­რე­ა­ში მე­ტა­ფი­ზი­კუ­რი მხატ­ვ­რო­ბის ფუ­ძემ­დებ­ ლის გა­მო­ფე­ნა „ეზოთერიკოსი ჯორ­ჯო დე კი­რი­კო. მოგ­ზა­უ­რი ორ სამ­ყა­როს შო­რის“ მო­ეწყო. დე კი­რი­კოს 15 ნა­მუ­შე­ვარ­მა მნახ­ველს შე­მოქ­მე­დის იდუ­ მა­ლე­ბით სავ­სე სამ­ყა­რო გა­ აც­ნო.

XX სა­უ­კუ­ნის მე­ო­რე ნა­ხევ­ რი­სა და XXI სა­უ­კუ­ნის იტა­ ლი­უ­რი ხე­ლოვ­ნე­ბა 18 არ­ტის­ ტის ერ­თობ­ლივ გა­მო­ფე­ნა­ზე „Evidence. A New State of Art“ იყო ნაჩ­ვე­ნე­ბი. გა­რუ­ ცოს ვი­ზუ­ა­ლუ­რი ხე­ლოვ­ნე­ ბის ინ­ს­ტი­ტუ­ტის (IGAV) მი­ერ შექ­მნ­ ი­ლი გა­მო­ფე­ნა ნა­მუ­ შევ­რე­ბის ნა­ირ­სა­ხე­ო­ბით, მა­ სა­ლი­სა და შეს­რუ­ლე­ბის ტექ­ ნი­კის მრა­ვალ­ფე­როვ­ნე­ბით გა­მო­ირ­ჩე­ო­და. მი­ქე­ლან­ჯე­ ლო პის­ტო­ლე­ტოს, ნი­ნო მი­ ლი­ორ ­ ის, მი­მო პა­ლა­დი­ნის, მა­რი­ზა ალ­ბა­ნე­ზეს, ბო­ტო & ბრუ­ნო­სა და სხვე­ბის ფერ­ წე­რუ­ლი, ფო­ტო, ვი­დე­ო­ნა­ მუ­შევ­რე­ბი, ქან­და­კე­ბა და ინ­ ს­ტა­ლა­ცი­ე­ბი თა­ნა­მედ­რო­ვე იტა­ლი­ე­ლი არ­ტის­ტე­ბის ხედ­ ვას, სამ­ყა­რო­სა და ექ­ს­პე­რი­ მენ­ტებს ასა­ხავ­და. კი­დევ ერთ მნიშ­ვ­ნე­ლო­ ვან ტექ­ნო­ლო­გი­ურ სი­ახ­ლეს წარ­მო­ად­გენს გა­ნა­თე­ბის, ხმი­სა და გა­რე­მომ­ც­ვე­ლი (იმერსიული) გა­მო­სა­ხუ­ლე­ ბის ეფექ­ტის ერ­თობ­ლი­ო­ბით (ასევე VR-ტექნლოგიების გა­მო­ყე­ნე­ბით) შექ­მნ­ ი­ლი ინო­ვა­ცი­უ­რი, მულ­ტი­მე­დი­უ­რი გა­მო­ფე­ნა „IMMAGI­ CA“ – ვირ­ტუ­ა­ლუ­რი მოგ­ზა­უ­რო­ბა XIV­ -XIX სა­უ­კუ­ნე­ე­ბის იტა­ლი­უ­რი ხე­ლოვ­ნე­ ბის სამ­ყა­რო­ში. მნახ­ვე­ლი სპე­ცი­ა­ლურ ეკ­რა­ნებ­ ზე პრო­ექ­ცი­უ­ლი ჩვე­ნე­ბით ჯო­ტოს „მაესტა დი ონი­სან­ტი­სა“ და სკრო­ ვე­ნის კა­პე­ლის ფრეს­კებს, ლე­ო­ნარ­ 44

saqarTvelos erovnuli muzeumi

დო და ვინ­ჩის „ხარებას“, სან­დ­რო ბო­ტი­ჩე­ლის „ვენერას და­ბა­დე­ბა­სა“ და „გაზაფხულს“, რა­ფა­ე­ლო სან­ცი­ ოს „მადონა ჩიტ­ბა­ტო­ნას“, კა­ნა­ლე­ტოს „ამურსა და ფსი­ქე­ას“ და „სამ გრა­ცი­ას“, ასე­ვე XIV-XIX სა­უ­კუ­ნე­ე­ბის იტა­ლი­უ­რი ფერ­წე­რი­სა და ქან­და­კე­ბის სხვა ნი­მუ­ შებს გა­ეც­ნო­ბა.

გა­მო­ფე­ნა უმ­ნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნეს სა­გან­ მა­ნათ­ლებ­ლო პლათ­ფორ­მას წარ­მო­ ად­გენს და მიზ­ნად ისა­ხავს სა­მუ­ზე­უ­მო სივ­რ­ცე­ებ­ში ახალ­გაზ­რ­დე­ბის მო­ზიდ­ ვას. თი­თო­ე­ულ გა­მო­ფე­ნას თან ახ­ლ­და სა­გან­მა­ნათ­ლებ­ლო პროგ­რა­მე­ბი მა­თი ში­ნა­არ­სი­სა და ფორ­მის გათ­ვა­ლის­ წი­ნე­ბით. 2017 წლის შე­მოდ­გო­მი­დან

დღემ­დე სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნულ მუ­ ზე­უმ­ში წარ­მოდ­გე­ნილ იტა­ლი­ურ გა­მო­ ფე­ნებს 150 000-ზე მე­ტი დამ­თ­ვა­ლი­ე­რე­ ბე­ლი ეს­ტუმ­რა. გა­მო­ფე­ნე­ბი ისევ გრძელ­­დე­­ბა: 2019 წლის შე­­მოდ­­გო­­მა­­ზე ეროვ­­ნულ გა­­ლე­­რე­­ ა­­ში გა­­მო­­ფე­­ნა „ფერთა გა­მა. ტინ­ტო­რე­ ტო­დან კა­ნა­ლე­ტომ­დე“ გა­­იხ­­ს­ნე­­ბა, რო­­ მელ­­ზეც ცნო­ბი­ლი იტა­ლი­ე­ლი მხატ­ვრ ­ ე­ბის 55 ნა­­მუ­­შე­­ვა­­რი იქ­­ნე­­ბა წარ­­მოდ­­გე­ნ­ ი­­ლი ტრი­­ ეს­­ტეს ძვე­­ლი ხე­­ლოვ­­ნე­­ბის გა­­ ლე­­რე­­ის კო­­ლექ­­ცი­ი­ ­დან. იტა­ლი­უ­რი ხე­ლოვ­ნე­ბის ასე­თი მას­შ­ტა­ბით წარ­მოდ­ გე­ნა სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში იტა­ ლი­ის სა­ელ­ჩო­სა და სა­ქარ­თ­ ვე­ლოს ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­მის თა­ნამ­შ­რომ­ლო­ბით და სხვა­ დას­ხ­ვა პრო­ექ­ტის ფარ­გ­ლებ­ ში შემ­დე­გი ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ე­ბის მხარ­და­ჭე­რით გან­ხორ­ცი­ ელ­და: იტა­ლი­ის სა­გა­რეო საქ­მე­თა და სა­ერ­თა­შო­რი­ სო თა­ნამ­შ­რომ­ლო­ბის სა­მი­ ნის­ტრ ­ ო, იტა­ლი­ის კულ­ტუ­ რის სა­მი­ნის­ტ­რო, იტა­ლი­ის ეკო­ნო­მი­კუ­რი გან­ვი­თა­რე­ ბის სა­მი­ნის­ტ­რო, უცხო­ეთ­ ში იტა­ლი­უ­რი კომ­პა­ნი­ე­ბის ხელ­შეწყო­ბის სა­ა­გენ­ტო, პრო­ექ­ტი „Venus pudica“, ტუ­რი­ნის სა­მე­ფო მუ­ზე­უ­მი, „კაზა ბუ­ო­ნა­რო­ტი“, Palazzo Chigi, კულ­ტუ­რუ­ლი ასო­ცი­ა­ ცია „მეტამორფოზი“, პროგ­ რა­მა „VivereALL’italiana“, Global Project Consulting, DBA, Salini Impregilo, Leo­ nardo, Gulf, Anas, Cose Belle d’Italia Media Entertainment, Centrica, ETT; სა­ქარ­თ­ვე­ლოს გა­ნათ­ლე­ბის, მეც­ნი­ე­რე­ბის, კულ­ტუ­რი­სა და სპორ­ტის სა­მი­ნის­ტ­რო, სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეკო­ნო­ მი­კი­სა და მდგრა­დი გან­ვი­თა­რე­ბის სა­მი­ნის­ტ­რო, ტუ­რიზ­მის ეროვ­ნუ­ლი ად­მი­ნის­ტ­რა­ცი­ა, სა­ქარ­თ­ვე­ლოს მთავ­ რო­ბის პრო­ექ­ტი Check-in-Georgia, ქა­ლაქ თბი­ლი­სის მე­რი­ა, ვი­თი­ბი ბან­ კი. სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­მი თი­თო­ე­ულ მათ­განს მად­ლო­ბას უხ­დის თა­ნამ­შომ­ლო­ბი­სათ­ვის. saqarTvelos erovnuli muzeumi

45

46

გა­მო­ფე­ნა „დიეგო და ფრი­და. ღი­მი­ლი შუა გზა­ზე“ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნულ მუ­ზე­უმ­ში გამოფენა > ლე­ლა წი­წუ­აშ­ვი­ლი „ეს წყვი­ლი არის სრულ­ყო­ფი­ლე­ბის მე­ტა­ფო­რა, ყვე­ლა ძა­ლე­ბის თან­ხ­ვედ­რის წერ­ტი­ლი და ყვე­ ლა ფორ­მის მარ­ც­ვა­ლი. ეს წყვი­ლი არის დრო­ზე კვლავ გა­მარ­ჯ­ვე­ბა, დრო დრომ­დე“. ასე წერ­და ცნო­ბი­ლი მექ­სი­კე­ლი მწე­რა­ლი, ნო­ბე­ლის პრე­მი­ის ლა­უ­რე­ა­ტი ოქ­ტა­ვიო პა­ზი მექ­სი­კის ხე­ლოვ­ ნე­ბის ის­ტო­რი­აშ­ ი ერ­თ­-ერთ ყვე­ლა­ზე გა­მორ­ჩე­ულ და არა­ორ­დი­ნა­ლურ შე­მოქ­მედ წყვილ­ზე დი­ე­გო რი­ვე­რა­სა და ფრი­და კა­ლო­ზე.

XX

სა­უ­კუ­ნის ამ ცნო­ბი­ლი წყვი­ლის ცხოვ­რე­ბი­სა და სიყ­ვა­რუ­ლის ის­ტო­რი­ის ამ­სახ­ვე­ლი გა­მო­ფე­ნა პირ­ვე­ლად 2002 წელს მო­ეწყო დი­ე­გო რი­ვე­რა­სა და ფრი­და კა­ლოს სა­ხე­ლოს­ნო-­მუ­ზე­უმ­ ში მე­ხი­კო­ში (Museo Casa Estudio Die­ go Rivera y Frida Kahlo) და მას შემ­დეგ მთელ მსოფ­ლი­ო­ში მოგ­ზა­უ­რობს. დი­ე­გო­სა და ფრი­დას 25-წლიანი ქორ­ წი­ნე­ბა 1929-დან 1954 წლამ­დე (ფრიდას გარ­დაც­ვა­ლე­ბამ­დე) სავ­სე იყო სა­ო­ ცა­რი სიყ­ვა­რუ­ლით, აღ­ტა­ცე­ბით, ურ­ თი­ერ­თაღ­ფ­რ­თო­ვა­ნე­ბით, ლტოლ­ვით, ვნე­ბით და, ამას­თა­ნა­ვე, წი­ნა­აღ­მ­დე­გო­ ბე­ბით, სი­ძულ­ვი­ლით, სკან­და­ლე­ბით,

გან­შო­რე­ბით და შე­რი­გე­ბით, გან­ქორ­წი­ ნე­ბით და თა­ვი­დან ქორ­წი­ნე­ბით, მუდ­ მი­ვი ბრძო­ლით. ამ წყვილზე წერდნენ: დიეგოს ექსტრავერტი და ფრი­დას ინ­ ტ­რო­ვერ­ტი შე­მოქ­მე­დე­ბი­თი ნა­ტუ­რე­ბი ერ­თად პრაქ­ტი­კუ­ლად ფეთ­ქე­ბად კავ­ შირს ქმნი­და, მაგ­რამ უთან­ხ­მო­ე­ბე­ბი­სა და გან­შო­რე­ბე­ბის მი­უ­ხე­და­ვად ორი­ვემ ის­წავ­ლა ერ­თ­მა­ნე­თის სიყ­ვა­რუ­ლი და ურ­თი­ერ­თო­ბის შე­ნარ­ჩუ­ნე­ბა, რად­გან ერ­თ­მა­ნე­თის გა­რე­შე ცხოვ­რე­ბა მათ უბ­რა­ლოდ არ შე­ეძ­ლოთ. დი­ე­გო­სა და ფრი­დას წყვი­ლი ჯერ კი­დევ სი­ცოცხ­ლე­ ში­ვე აღი­ა­რეს უნი­კა­ლურ ფე­ნო­მე­ნად მექ­სი­კის ხე­ლოვ­ნე­ბის ის­ტო­რი­ა­ში. ეს წყვი­ლი მუდ­მი­ვად სა­ზო­გა­დო­ე­ბის ყუ­

რადღე­ბის ცენ­ტ­რ­ში იყო. მა­თი პი­რა­დი ცხოვ­რე­ბი­სა და შე­მოქ­მე­დე­ბი­თი მუ­ შა­ო­ბის პრო­ცე­სის ამ­სახ­ვე­ლი უამ­რა­ ვი კად­რი მექ­სი­კის ყვე­ლა­ზე ცნო­ბი­ლი ფო­ტოგ­რა­ფე­ბის ობი­ექ­ტივ­ში მო­ექ­ცა და ასა­ხა ორი­ვეს ცხოვ­რე­ბა, ბავ­შ­ვო­ ბი­დან გარ­დაც­ვა­ლე­ბის და უკა­ნას­კ­ნელ გზა­ზე გა­ცი­ლე­ბის კად­რე­ბამ­დე. დი­ე­გო­ სა და ფრი­დას ურ­თი­ერ­თო­ბის ამ­სახ­ ვე­ლი მდი­და­რი მა­ტი­ა­ნე აღ­ბეჭ­დი­ლია ბრწყინ­ვა­ლე ფო­ტო­ხე­ლო­ვან­თა, პი­ტერ ჯუ­ლის, გი­ლერ­მო ზა­მო­რას, ნი­კო­ლას მი­უ­რე­ის, ედ­ვარდ ვეს­ტო­ნის, მა­ნუ­ ელ ალ­ვა­რეს ბრა­ვო­სა, ხუ­ან გუს­მა­ნის, ფრი­დას მა­მის გი­ლერ­მო კა­ლოს მი­ ერ. გი­ლერ­მო კა­ლო მთე­ლი ცხოვ­რე­ბა გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი სით­ბო­თი და სიყ­ვა­ რუ­ლით უღებ­და ფო­ტო­ებს თა­ვის ქა­ ლიშ­ვილს, რო­მელ­თა­ნაც გა­მორ­ჩე­უ­ლი სუ­ლი­ე­რი სი­ახ­ლო­ვე აკავ­ში­რებ­და. დი­ე­გო 21 წლით უფ­რო­სი იყო ფრი­და­ ზე. თა­ვი­დან ისი­ნი პარ­ტი­ზა­ნულ­მა კავ­ შირ­მა დააახლოვა, იმ პე­რი­ოდ­ში ორი­ვე მექ­სი­კის მე­მარ­ცხე­ნე მოძ­რა­ო­ბის აქ­ტი­ ვის­ტი იყო, თა­ნაც ერ­თ­ნა­ი­რი გე­მოვ­ნე­ბა ჰქონ­დათ ხე­ლოვ­ნე­ბა­ში. დი­ე­გო მექ­სი­კის რე­ვო­ლუ­ცი­ის და კო­მუ­ნის­ტუ­რი იდე­ო­ ლო­გი­ის მიმ­დე­ვა­რი იყო, ფრი­და, რო­ მე­ლიც რე­ვო­ლუ­ცი­ის დროს მხო­ლოდ 3 წლის იყო, სწო­რედ ამ წელს მი­იჩ­ნევ­და თა­ვის ნამ­დ­ვილ და­ბა­დე­ბის თა­რი­ღად. ფრი­­და მხო­­ლოდ მექ­­სი­­კა­­ში გრძნობ­­­ და თავს კომ­­ფორ­­ტუ­­ლად. მი­­სი პი­­როვ­­­ ნე­­ბა და შე­­მოქ­­მე­­დე­­ბა გამ­­ს­ჭ­ვა­­ლუ­­ლი იყო ნა­­ცი­­ო­ნა­­ლუ­­რი სულისკვეთებით,

მექ­­სი­­კუ­­რი ფოლ­­კ­ლო­­რით, პრე­­ეს­­პა­­ნუ­­ რი ტრადიციებით. სწო­­რედ ეს აახ­­ლო­­ ვებ­­და დი­­ე­გო­­სა და ფრი­­დას სრუ­­ლი­­ად გან­­ს­ხ­ვა­­ვე­­ბულ მხატ­­ვ­რულ სტილს – დი­­ ე­­გოს გრან­­დი­­ო­ზულ მო­­ნუ­­მენ­­ტურ და აშ­­­ კა­­რად პრო­­პა­­გან­­დის­­ტულ პა­­ნო­­ებს და ფრი­­დას ტკი­­ვი­­ლი­­თა და ტრა­­გიზ­­მით გაჟ­­­ ღენ­­თილ ფე­­რა­­დო­­ვან შე­­მოქ­­მე­­დე­­ბით სამ­­ყა­­როს, სა­­დაც მი­­სი ავ­­ტო­­პორ­­ტ­რე­­ ტე­­ბი დო­­მი­­ნი­­რებს. ფრი­­დას არა­­ორ­­დი­­ ნა­­ლუ­­რი მხატ­­ვ­რუ­­ლი სტი­­ლი და გე­­მოვ­­­ ნე­­ბა გვა­­მოგ­­ზა­­უ­რებს მი­­სი აზ­­როვ­­ნე­­ბის სი­­უ­რე­­ა­ლის­­ტურ ლა­­ბი­­რინ­­თებ­­ში და ათ­­­ წ­­ლე­­უ­ლე­­ბის მან­­ძილ­­ზე მოს­­ვე­­ნე­­ბას არ აძ­­ლევს სამ­­ყა­­როს. დი­­ე­გო­­სა და ფრი­­დას გე­­ნი­­ა­ლურ შე­­მოქ­­მე­­დე­­ბით და უძ­­ლი­­ე­­ რე­­სი პი­­როვ­­ნე­­ბე­­ბის წყვილ­­ში ფრი­­დას მა­­ინც გან­­სა­­კუთ­­რე­­ბუ­­ლი მი­­სია ხვდა წი­­ ლად – სრუ­­ლი­­ად გა­­მორ­­ჩე­­უ­ლი კვა­­ლი და­­ე­ტო­­ვე­­ბი­­ნა არა მხო­­ლოდ მექ­­სი­­კის, არა­­მედ მსოფ­­ლიო ხე­­ლოვ­­ნე­­ბის ის­­ტო­­ რი­­ა­ში. მი­­სი ცხოვ­­რე­­ბა და შემოქმედება დღემ­­დე აღელ­­ვებს კა­­ცობ­­რი­­ო­ბას რო­­ გორც უპ­­რე­­ცე­­დენ­­ტო მა­­გა­­ლი­­თი სუ­­ლი­­ ე­­რი სიმ­­ტ­კი­­ცის, ძლი­­ე­რი და მებ­­რ­ძო­­ლი 48

saqarTvelos erovnuli muzeumi

ხა­­სი­­ა­თის, შე­­მოქ­­მე­­დე­­ბი­­თი თავ­­და­­დე­­ ბის, სი­­ცოცხ­­ლის სიყ­­ვა­­რუ­­ლი­­სა. 19 წლის ასაკ­­ში ავ­­ტო­­ა­ვა­­რი­­ის შე­­დე­­გად მი­­ღე­­ ბულ­­მა უმ­­ძი­­მეს­­მა ტრავ­­მებ­­მა ფრი­­დას ცხოვ­­რე­­ბა აქ­­ცია სი­­ცოცხ­­ლი­­სა და შე­­ მოქ­­მე­­დე­­ბი­­თი თვით­­გა­­მო­­ხატ­­ვის­­თ­ვის მუდ­­მი­­ვი ბრძო­­ლის ვე­­ლად. თით­­ქ­მის ნა­­ხე­­ვა­­რი ცხოვ­­რე­­ბა სა­­წოლს მი­­ჯაჭ­­ვუ­­ლი არასოდეს წყვეტ­­და ხატ­­ვას, 30-ზე მე­­ტი გა­­და­­ტა­­ნი­­ლი ქი­­რურ­­გი­­უ­ლი ოპე­­რა­­ცი­­ის, უკანასკნელ წლებ­­ში ფე­­ხის და­­კარ­­გ­ვის, მუდ­­მი­­ვი აუტა­­ნე­­ლი ფი­­ზი­­კუ­­რი თუ სუ­­ ლი­­ე­რი ტკი­­ვი­­ლე­­ბის და გან­­ც­დე­­ბის, ალ­­­ კო­­ჰოლ­­სა და ნარ­­კო­­ტი­­კებ­­ზე და­­მო­­კი­­დე­­ ბუ­­ლე­­ბის მი­­უ­ხე­­და­­ვად, ფრი­­და იბ­­რ­ძო­­და და არ ნებ­­დე­­ბო­­და, ყო­­ველ­­თ­ვის მოხ­­დე­­ ნი­­ლი და დახ­­ვე­­წი­­ლი ატა­­რებ­­და თა­­ვი­­ სი­­ვე შექ­­მ­ნილ სა­­მოსს და თავ­­სამ­­კა­­ულს, რო­­მელ­­საც ხში­­რად მი­­სი­­ვე ულა­­მა­­ზეს ბაღ­­ში მოწყ­­ვე­­ტი­­ლი ყვა­­ვი­­ლე­­ბის­­გან აკე­­ თებ­­და. სა­­წოლ­­შიც კი ყო­­ველ­­თ­ვის გე­­ მოვ­­ნე­­ბით და ლა­­მა­­ზად ჩაც­­მუ­­ლი იყო. მი­­სი სა­­მო­­სი ცალ­­კე შე­­მოქ­­მე­­დე­­ბის გა­­ ნუ­­ყო­­ფე­­ლი ნა­­წი­­ლი­­ა. დღემ­­დე ფრი­­და­­ სე­­უ­ლი სტი­­ლი ხე­­ლო­­ვან­­თა შთა­­გო­­ნე­­ბის

წყა­­რო­­ა. მი­­ნი­­ა­ტუ­­რუ­­ლი, ელე­­გან­­ტუ­­რი, ფე­­რა­­დი, ეპა­­ტა­­ჟუ­­რი და ექ­­ს­ტ­რა­­ვა­­გან­­ტუ­­ ლი გა­­რეგ­­ნო­­ბით და საქ­­ცი­­ე­ლით ფრი­­და და სრუ­­ლი­­ად გან­­ს­ხ­ვა­­ვე­­ბუ­­ლი, უხე­­ში, დი­­დი დი­­ე­გო არა მხო­­ლოდ სა­­ინ­­ტე­­რე­­ სო შე­­მოქ­­მე­­დე­­ბი­­სა და პი­­როვ­­ნუ­­ლი არა­­ ორ­­დი­­ნა­­ლუ­­რო­­ბის, არა­­მედ ვი­­ზუ­­ა­ლუ­­რი ეფექ­­ტის გა­­მოც მუდ­­მი­­ვად ფო­­ტო­­ო­ბი­­ ექ­­ტივ­­ში ხვდე­­ბოდ­­ნენ. ფო­­ტო­­ებ­­ზე წყვი­­ ლი ცხოვ­­რე­­ბის სხვა­­დას­­ხ­ვა ეტა­­პებ­­ზეა აღ­­ბეჭ­­დი­­ლი. გა­­მო­­ფე­­ნა ასე­­ვე ასა­­ხავს მათ მე­­ო­რედ და­­ქორ­­წი­­ნე­­ბას და მათ კავ­­შირს იმ­­დ­რო­­ინ­­დელ სა­­ხე­­ლოვ­­ნე­­ბო სამ­­ყა­­როს­­თან; ურ­­თი­­ერ­­თო­­ბებს სი­­კე­­ი­­ როს­­სა და ოროს­­კოს­­თან, მათ ასის­­ტენ­­­ ტებ­­თან, სტუ­­დენ­­ტებ­­თან. გა­­მორ­­ჩე­­უ­ლია მა­­თი მე­­გობ­­რე­­ბის, მა­­ნუ­­ელ ალ­­ვა­­რეს ბრა­­ვოს, ნი­­კო­­ლას მი­­უ­რე­­ი­სა და ედ­­ვარდ ვეს­­ტო­­ნის მი­­ერ ამ პე­­რი­­ოდ­­ში გა­­და­­ღე­­ ბუ­­ლი მა­­თი ფო­­ტო­­ე­ბი. მათ გვერ­­დით ვხე­­დავთ XX სა­­უ­კუ­­ნის ცნო­­ბილ ის­­ტო­­ რი­­ულ პირებს, ლევ ტროც­­კის და ან­­დ­­ რე ბრე­­ტონს. 1937 წელს კო­­ი­ო­ა­კან­­ში, ცის­­ფერ სახ­­ლ­ში წყვი­­ლი ლევ ტროც­­კის და მის მე­­უღ­­ლეს მას­­პინ­­ძ­ლობ­­და. მა­­შინ

ტროც­­კი და ფრი­­და ერ­­თ­მა­­ნეთს სა­­ი­დუმ­­­ ლოდ ხვდე­­ბოდ­­ნენ. 1938 წელს დი­­ე­გო და ფრი­­და და­­უ­მე­­გობ­­რ­დ­ნენ სი­­უ­რე­­ა­­ ლის­­ტუ­­რი მა­­ნი­­ფეს­­ტის ავ­­ტორს ან­­დ­რე ბრე­­ტონს და მის მე­­უღ­­ლეს ჟაკ­­ლინ ლამ­­­ ბას. რი­­ვე­­რა-­­კა­­ლოს წყვილ­­თან მე­­გობ­­­ რო­­ბამ მათ მექ­­სი­­კა გან­­სა­­კუთ­­რე­­ბუ­­ლად და­­ა­ნა­­ხა. ტროც­­კი იქ და­­სახ­­ლ­და და იქ­­ვე იქ­­ნა მოკ­­ლუ­­ლი, ბრე­­ტონ­­მა აღ­­მო­­ა­ჩი­­ნა სიურეალისტური სამ­­ყა­­რო, რო­­მე­­ლიც წარ­­მო­­ად­გ­ ი­­ნა საფრანგეთში ერ­­თ­-ერთ უმ­­ნიშ­­ვ­ნე­­ლო­­ვა­­ნეს გა­მო­ფე­ნა­ზე. ბრე­ ტონ­მა პირ­ველ­მა მი­ა­კუთ­ვ­ნა ფრი­დას მხატ­ვ­რო­ბა სიურეალიზმს.

1954 წელს, სი­ცოცხ­ლის ბო­ლოს, თა­ ნა­მედ­რო­ვე ხე­ლოვ­ნე­ბის გა­ლე­რე­ა­ში ფრი­დას ერ­თა­დერ­თი პერ­სო­ნა­ლუ­რი გა­მო­ფე­ნა მო­ეწყო. ფი­ზი­კუ­რი დაბ­რ­ კო­ლე­ბის მი­უ­ხე­და­ვად, ფრი­და გა­მო­ ფე­ნის გახ­ს­ნა­ზე სა­წო­ლით მი­იყ­ვა­ნეს.

2 ივ­ლისს ფრი­და, რო­მე­ლიც გა­მო­ კეთ­და, დე­მონ­ს­ტ­რა­ცი­ა­ზე დი­ე­გოს­თან ერ­თად აპ­რო­ტეს­ტებ­და აშ­შ­-ის მი­ერ გვატემალის ინ­ტერ­ვენ­ცი­ას. 10 დღის შემ­დეგ, 1954 წლის 13 ივ­ლისს, იგი გარ­

და­იც­ვა­ლა. 1957 წელს გარ­და­იც­ვა­ლა დი­ე­გო. სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნულ მუ­ზე­უმ­ში 2018 წელს ჩა­მო­ვი­და ფო­ტო­გა­მო­ფე­ნა მექ­სი­ კი­დან „დიეგო და ფრი­და. ღი­მი­ლი შუა გზა­ზე“, რო­მე­ლიც ორ­გა­ნი­ზე­ბუ­ლი იყო მექ­სი­კის შე­ერ­თე­ბუ­ლი შტა­ტე­ბის სა­ელ­ ჩოს, სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­ მი­სა და სა­ქარ­თ­ვე­ლოს სა­გა­რეო საქ­მე­თა სა­მი­ნის­ტ­როს მი­ერ და ორი თვის მან­ ძილ­ზე წარ­მოდ­გე­ნი­ლი იყო ჯერ სიღ­ ნა­ღის ის­ტო­რი­ის და ეთ­ნოგ­რა­ფი­ის მუ­ ზე­უმ­ში, ხო­ლო შემ­დეგ, სა­ზო­გა­დო­ე­ბის გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი ინ­ტე­რე­სის და თხოვ­ნის გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით, თბი­ლის­ში, სი­მონ ჯა­ ნა­ში­ას სა­ხე­ლო­ბის სა­ქარ­თ­ვე­ლოს მუ­ზე­ უმ­ში. ექ­სპ­ ო­ზი­ცი­ა­ზე წარ­მოდ­გე­ნი­ლი იყო XX სა­უკ­ უ­ნის ამ ცნო­ბი­ლი წყვი­ლის პი­რა­ დი ცხოვ­რე­ბის ამ­სახ­ვე­ლი 100-მდე ფო­ტო­ ნა­მუ­შე­ვა­რი, ასე­ვე მსოფ­ლი­ოს სხვა­დას­ ხ­ვა ქვეყ­ნის თა­ნა­მედ­რო­ვე მხატ­ვ­რე­ბის დი­ე­გო­სა და ფრი­და­სად­მი მიძღ­ვ­ნი­ლი 100 პოს­ტე­რის ვი­დე­ოპ­რო­ექ­ცი­ა, ხო­ლო ს. ჯა­ნა­ში­ას სა­ხე­ლო­ბის მუ­ზე­უ­მის ექ­სპ­ ო­ზი­ ცი­ას და­ემ­ ა­ტა ქარ­თ­ვე­ლი არ­ტის­ტის, ირ­მა

შა­რი­ქა­ძის ინ­ს­ტა­ლა­ცია „სიზმარი ბაღ­ში“, რო­მელ­მაც ჩა­ვე­ლა ვარ­გა­სის სიმ­ღე­რე­ ბის მუ­სი­კა­ლურ თანხლებასთან ერ­თად გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლად ეფექ­ტუ­რი ელ­ფე­რი და „ფრიდასეული“ ვი­ზუ­ა­ლუ­რი ეს­თე­ტი­კა შეს­ძი­ნა გა­მო­ფე­ნას. გე­ნი­ა­ლუ­რი მექ­სი­კე­ ლი მხატ­ვა­რი ათ­წ­ლე­უ­ლე­ბის მან­ძილ­ზე რჩე­ბა მსოფ­ლი­ო­ში მრა­ვა­ლი ხე­ლო­ვა­ნის­ თ­ვის შე­მოქ­მე­დე­ბი­თი ინ­ს­პი­რა­ცი­ი­სა და შთა­გო­ნე­ბის წყა­როდ. ირ­მა შა­რი­ქა­ძე უკ­ვე მრა­ვა­ლი წე­ლია ფრი­დას თა­ვის მუ­ზად მო­ ი­აზ­რებს და არა­ერ­თი სა­ინ­ტე­რე­სო პრო­ ექ­ტი მი­უძღ­ვ­ნა მას, მათ შო­რის პრო­ექ­ტი „წერილები“ და ვიდეოარტი „ფრიდას სიზ­მა­რი“. თბი­ლის­ში გა­მო­ფე­ნის ფარ­გ­ ლებ­ში ჩა­ტარ­და გა­მო­ფე­ნის კუ­რა­ტო­რის ლექ­ცია დი­ე­გო­სა და ფრი­დას ცხოვ­რე­ბა­სა და შე­მოქ­მე­დე­ბა­ზე, კუ­რა­ტო­რის და არ­ ტისტ ირ­მა შა­რი­ქა­ძის „საუბრები ფრი­და­ ზე“ და ასე­ვე სა­გან­მა­ნათ­ლებ­ლო პროგ­რა­ მა „Viva la Vida – ფრი­და კა­ლო“. სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნულ მუ­ზე­უმ­ში გა­მო­ფე­ნამ დი­დი წარ­მა­ტე­ბით ჩა­ი­რა – ორი თვის მან­ძილ­ზე გა­მო­ფე­ნას 20 000მდე ვი­ზი­ტო­რი ეს­ტუმ­რა. saqarTvelos erovnuli muzeumi

49

50

წითელი ტერორი და ქართველი მხატვრები გამოფენა > ეკატერინე კიკნაძე პროექტი წითელი ტერორი და ქართველი მხატვრები საქართველოს ეროვნულ მუზეუმში 2018-2019 წლებში განხორციელდა. პროექტი სამ ეტაპს მოიცავდა: საკითხის სამეცნიერო კვლევას, გამოფენას საბჭოთა ოკუპაციის ამსახველ სივრცეში (სიმონ ჯანაშიას სახელობის საქართველოს მუზეუმი), პუბლიკაციას, რომელიც მომზადდა და დაიბეჭდა საქართველოში პოლონეთის რესპუბლიკის საელჩოს და თბილისში პოლონური ინსტიტუტის მხარდაჭერით.

ირაკ­ლი თო­ი­ძე, „დუშეთის აჯან­ყე­ბა“

პ

რო­ექ­ტი სტა­ლი­ნუ­რი რეპ­რე­სი­ ე­ბის ხა­ნა­ში დახ­ვ­რე­ტილ მხატ­ვ­ რებს მი­ეძღ­ვ­ნა. მა­თი სა­ხე­ლი­სა და შე­მოქ­მე­დე­ბის პო­პუ­ლა­რი­ზა­ცი­ას­თან ერ­თად გვინ­დო­და ასე­ვე გვეჩ­ვე­ნე­ბი­ნა ის რა­დი­კა­ლუ­რი ცვლი­ლე­ბა, რო­მე­ლიც საბ­ჭო­თა კულ­ტუ­რის პო­ლი­ტი­კის გავ­ ლე­ნით 1910-იანი წლე­ბი­დან 1940-იან წლე­ბამ­დე გა­ნი­ცა­და ქარ­თულ­მა მხატ­ვ­ რო­ბამ.

52

saqarTvelos erovnuli muzeumi

საბ­ჭო­თა წარ­სუ­ლის კვლე­ვა და მი­სი ობი­ექ­ტუ­რი გა­აზ­რე­ბა ერ­თ­-ერ­თი მთა­ ვა­რი გა­მოწ­ვე­ვაა ქარ­თუ­ლი სა­ზო­გა­დო­ ე­ბის­თ­ვის. ახალ­გაზ­რ­და მკვლე­ვარ­თა და­ინ­ტე­რე­სე­ბის მიზ­ნით პრო­ექ­ტ­ში ჩარ­ თუ­ლე­ბი იყ­ვ­ნენ შალ­ვა ამი­რა­ნაშ­ვი­ლის სა­ხე­ლო­ბის ხე­ლოვ­ნე­ბის მუ­ზე­უ­მის კუ­ რა­ტო­რის ასის­ტენ­ტე­ბი (დავით ნი­ო­რა­ძე, თე­მურ ჯა­ბა­და­რი, გვან­ცა ბერ­ძე­ნიშ­ვი­ლი, გი­ორ­გი თო­ფუ­რი­ა, კო­ტე მარ­ტი­ნენ­კო).

მა­თი დახ­მა­რე­ბით შალ­ვა ამი­რა­ნაშ­ვი­ ლის სა­ხე­ლო­ბის ხე­ლოვ­ნე­ბის მუ­ზე­უ­ მის კო­ლექ­ცი­ებ­ ი­დან სა­გა­მო­ფე­ნოდ და პუბ­ლი­კა­ცი­ის­თ­ვის შე­ირ­ჩა ნა­მუ­შევ­რე­ბი, შე­ივ­სო მო­ნა­ცემ­თა ბა­ზა­ში არ­სე­ბუ­ლი არას­რუ­ლი ინ­ფორ­მა­ცი­ა, და­ზუს­ტ­და თა­ რი­ღე­ბი, მოხ­და პერ­სო­ნე­ბის იდენ­ტი­ ფი­ცი­რე­ბა, მომ­ზად­და გა­მო­ფე­ნის სცე­ ნოგ­რა­ფია და დო­კუ­მენ­ტუ­რი სა­არ­ქი­ვო მა­სა­ლის­გან შედ­გე­ნი­ლი ვი­დე­ო­თან­ხ­ლე­

ბა. პრო­ექ­ტის ფარ­გ­ლებ­ში ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­მის რეს­ტავ­რა­ტო­რებ­მა (ნინო მე­ რა­ბიშ­ვი­ლი, ნა­ნა მა­ნა­გა­ძე, ევე­ლი­ნა კარ­ სე­ლი, ეკა თევ­ზა­ძე, ნა­თია კორ­კო­ტაშ­ვი­ ლი, ნინო ბურდული, თეა ყველაშვილი, მაია სეთურიძე, გი­ორ­გი მინ­დო­რაშ­ვი­ლი) რეს­ტავ­რა­ცია და გაწ­მენ­დი­თი სა­მუ­შაო ჩა­უ­ტა­რეს ფერ­წე­რი­სა და ქან­და­კე­ბის 12 ნი­მუშს, ჩარ­ჩო­ში ჩა­ის­ვა 16 ფერ­წე­რუ­ლი და გრა­ფი­კუ­ლი სუ­რა­თი.

გა­მო­ფე­ნა საბ­ჭო­თა ოკუ­პა­ცი­ის ამ­ სახ­ვე­ლი სივ­რ­ცის 2 სარ­თულს მო­ი­ცავ­ და. პირ­ვე­ლი სარ­თუ­ლი ეძღ­ვ­ნე­ბო­და 1937-1938 წლებ­ში დახ­ვ­რე­ტილ მხატ­ვ­ რებს დი­მიტ­რი შე­ვარ­დ­ნა­ძეს, ვახ­ტანგ კო­ტე­ტიშ­ვილს, პეტ­რე ოცხელს, რი­ჰარდ ზო­მერ­სა და ჰენ­რიკ ჰრი­ნევ­ს­კის. წარ­ მოდ­გე­ნი­ლი იყო მა­თი ნა­მუ­შევ­რე­ბი, ბი­ ოგ­რა­ფია და ჩა­მო­ნათ­ვა­ლი იმ უდი­დე­სი დამ­სა­ხუ­რე­ბი­სა, რო­მე­ლიც თი­თო­ეუ ­ ლს

მი­უძღ­ვის ქარ­თუ­ლი კულ­ტუ­რის წი­ნა­შე. დამ­თ­ვა­ლი­ე­რე­ბელს ასე­ვე სა­შუ­ა­ლე­ბა ჰქონ­და ენა­ხა სა­სა­მარ­თლ ­ ოს სხდო­მის ოქ­მე­ბი (შინაგან საქ­მე­თა სა­მი­ნის­ტრ ­ ოს არ­ქი­ვის მა­სა­ლა) და ის აბ­სურ­დუ­ლი ბრალ­დე­ბე­ბი, რო­მელ­თათ­ვი­საც მხატ­ვ­ რებს დახ­ვ­რე­ტის გა­ნა­ჩე­ნი გა­მო­უ­ტა­ნეს. აქ­ვე იყო წარ­მოდ­გე­ნი­ლი ტექ­ს­ტე­ბი დო­ კუ­მენ­ტე­ბი­სა, რომ­ლე­ბიც სა­ფუძ­ვ­ლად და­ე­დო 1930-იანი წლე­ბის წი­თე­ლი ტე­ saqarTvelos erovnuli muzeumi

53

დახ­ვ­რე­ტის ოქ­მებ­ში ზოგ­ჯერ სულ რამ­დე­ნი­მე წი­ ნა­და­დე­ბით ეწე­რა სიკ­ვდ­ი­ლით დას­ჯის მი­ზე­ზი. თით­ქ­მის ყვე­ლა დამ­ნა­შა­ვემ აღი­ა­რა და­ნა­შა­უ­ლი. ეს ვახ­ტანგ კო­ტე­ტიშ­ვი­ლის დახ­ვ­რე­ტის ოქ­მი­ა. საქ­ მე N12361.

რო­რის სა­ხე­ლით ცნო­ბილ სტა­ლი­ნურ რეპ­რე­სი­ებს, რო­მელ­თა შე­დე­გად 19371938 წლებ­ში 386 798 საბ­ჭო­თა მო­ქა­ლა­ ქე დახ­ვ­რი­ტეს (ციფრი მოხ­მო­ბი­ლია ტ. სნა­ი­დე­რის პუბ­ლი­კა­ცი­ი­დან „სისხლიანი მი­წე­ბი. ევ­რო­პა ჰიტ­ლერ­სა და სტა­ლინს შორის“. თბი­ლი­სი, 2014. გვ. 149). სა­­გა­­მო­­ფე­ნ­ ო სივ­­რ­ცის მე­­ო­რე სარ­­­ თულ­­ზე დახ­­ვ­რე­­ტი­­ლი მხატ­ვ­ ­რე­­ბის შე­­ მოქ­­მე­­დე­ბ­ ას­­თან ერ­­თად წარ­­მოდ­­გე­ნ­ ი­­ლი იყო ნა­­მუ­­შევ­­რე­ბ­ ი და ინ­ფ ­ ორ­­მა­­ცია მხატ­ვ­ ­­ რე­­ბი­­სა და მო­­ქან­­და­­კე­­ე­ბის შე­­სა­­ხებ, რო­­ მელ­­ნიც რეპ­­რე­­სი­ე­ ბს ფი­­ზი­­კუ­­რად გა­­და­­ ურ­­ჩ­ნენ, თუმ­­ცა სხვა­­დას­­ხ­ვა ბრალ­დ ­ ე­­ბით გა­­და­­ა­სახ­­ლეს და უმ­­ძი­­მე­­სი წლე­ბ­ ი გა­­ატ ­ ა­­ რეს საბ­­ჭო­­თა ბა­­ნა­­კებ­­ში: ვა­­სილ შუ­­ხა­­ე­­ ვი, კირილე ზდა­ნ­ ე­­ვი­­ჩი, რა­­ის­ ა მი­­ქა­­ძე და ივა­­ნე პა­­ტა­­რი­­ძე. ასე­ვე, წარ­მოდ­გე­ნი­ლი იყო 1920-1940­-იანი წლე­ბის ქარ­თუ­ლი მხატ­ვ­რო­ბა ლა­დო გუ­დი­აშ­ვი­ლის, და­ვით კა­კა­ბა­ძის, ელე­ნე ახ­ვ­ლე­დი­ა­ნის, ალექ­ სან­დ­რე ბაჟბეუქ-მელიქოვის, კორ­ნე­ლი სა­ნა­ძის, ივა­ნე ვეფხ­ვა­ძის ნა­მუ­შევ­რე­ბის სა­ხით. ექ­­ს­პო­­ზი­­ცი­­ის ეს ნა­­წი­­ლი აჩ­­ვე­­ ნებ­­და ცენ­­ზუ­­რის მოთხოვ­­ნით მკაც­რ ­ ად იდე­­ო­ლო­­გი­­ზე­­ბურ ახალ საბ­­ჭო­­თა ხე­­ ლოვ­­ნე­­ბას, რო­­მელ­­საც ბედ­­ნი­­ე­რი საბ­­ჭო­­ 54

saqarTvelos erovnuli muzeumi

თა მო­­ქა­­ლა­­ქე, ბე­­ლა­­დე­­ბის ჰე­­რო­­ი­კუ­­ლად იდე­­ა­ლი­­ზე­­ბუ­­რი სა­­ხე­­ე­ბი და საბ­­ჭო­­თა შრო­მ­ ა და აღ­­მშ­ ე­­ნებ­­ლო­­ბა უნ­­და აესა­­ხა. გა­­მო­­ფე­­ნა­­ზე სა­­ქარ­­თ­ვე­ლ ­ ოს ეროვ­­ნუ­­ლი მუ­­ზე­­უ­მის ექ­­ს­პო­­ნა­­ტე­­ბის გარ­­და წარ­­­ მოდ­­გე­­ნი­­ლი იყო სა­­ქარ­­თ­ვე­ლ ­ ოს გი­­ორ­­გი ლე­­ო­ნი­­ძის სა­­ხე­­ლო­­ბის ლი­­ტე­­რა­­ტუ­­რის მუ­­ზე­­უ­მის და კო­­ტე მარ­­ჯა­­ნიშ­­ვი­ლ ­ ის სა­­ხე­­ ლო­­ბის სა­­ხელ­­მ­წი­ფ ­ ო აკა­­დე­­მი­­უ­რი თე­­ატ­­­ რის მუ­­ზე­­უ­მის 2 ექ­­ს­პო­­ნა­­ტი. გა­მო­ფე­ნი­სა და პუბ­ლი­კა­ცი­ის­თ­ვის კვლე­ვის ფარ­გ­ლებ­ში შესწავლილი და გაანალიზებული იქნა სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­მის არ­ქი­ვებ­ში, სა­ ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნულ არ­ქივ­ში, ში­ნა­ გან საქ­მე­თა სა­მი­ნის­ტრ ­ ოს არ­ქივ­ში და სა­ქარ­თ­ვე­ლოს გი­ორ­გი ლე­ო­ნი­ძის სა­ ხე­ლო­ბის ლი­ტე­რა­ტუ­რის მუ­ზე­უმ­ში და­ ცუ­ლი შე­სა­ბა­მი­სი მასალა. პრო­­ექ­­ტის შე­­დე­­გად გა­­მო­­ფე­­ნი­­ლი და პუბ­­ლი­­კა­­ცი­­ ა­­ში შე­­სუ­­ლი მა­­სა­­ლის ნა­­წი­­ლი პრაქ­­ტი­­ კუ­­ლად უც­­ნო­­ბი იყო რო­­გორც დამ­­თ­ვა­­ ლი­­ე­რე­­ბელ­­თა ფარ­­თო წრის­­თ­ვის, ისე სპე­­ცი­­ა­ლის­­ტე­­ბის­­თ­ვის და ვი­­მე­­დოვ­­ნებთ, ის სა­­მო­­მავ­­ლო კვლე­­ვებს და­­ე­დე­­ბა სა­­ ფუძ­­ვ­ლად. გა­მო­ფე­ნის ფარ­გ­ლებ­ში ჩა­ტარ­და 6 სა­ ჯა­რო ლექ­ცი­ა: ფი­ლო­სო­ფოს გი­ორ­გი მა­ ი­სუ­რა­ძის „შოთა, ილი­ა, სო­სე­ლო – სტა­ ლი­ნის ქარ­თუ­ლი იკო­ნოგ­რა­ფია და მი­სი ნა­რა­ტი­უ­ლი პა­რა­ლე­ლე­ბი“, ხე­ლოვ­ნე­ბათ­ მ­ცოდ­ნე ეკა კიკ­ნა­ძის „მოდერნიზმიდან – წი­თელ ტე­რო­რამ­დე“, ფი­ლო­ლოგ ნო­ნა კუპ­რე­იშ­ვი­ლის „ვახტანგ კო­ტე­ტიშ­ვი­ლი – უც­ნო­ბი წე­რი­ლე­ბი“, იურისტ დი­მიტ­ რი გე­გე­ნა­ვას „ქართული სა­მარ­თა­ლი და წი­თე­ლი ტე­რო­რი“, ფი­ლო­ლოგ ლე­ვან ბერ­ძე­ნიშ­ვი­ლის „კედელთან მი­ყე­ნე­ბუ­ლი მწერ­ლო­ბა“, ის­ტო­რი­კოს ლა­შა ბაქ­რა­ძის „მწერალი და ძა­ლა­უფ­ლე­ბა“; სის­ტე­მა­ ტუ­რად ტარ­დე­ბო­და კუ­რა­ტო­რის ტუ­რი. გა­მო­ფე­ნა ფარ­თოდ გა­შუქ­და მე­დი­ა­სა­შუ­ ა­ლე­ბე­ბის მი­ერ, მომ­ზად­და კი­ნომ­ცოდ­ ნე გო­გი გვა­ხა­რი­ას სა­ავ­ტო­რო გა­და­ცე­მა „ანარეკლები“. პუბ­ლი­კა­ცია „წითელი ტე­რო­რი და ქარ­თ­ვე­ლი მხატვრები“ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­მის, სა­ქარ­თ­ვე­ლოს გი­ორ­გი ლე­ო­ნი­ძის სა­ხე­ლო­ბის ლი­ტე­ რა­ტუ­რის სა­ხელ­მ­წი­ფო მუ­ზე­უ­მის, სა­ ქარ­თ­ვე­ლოს თე­ატ­რის, კი­ნოს, მუ­სი­კი­სა და ქო­რე­ოგ­რა­ფი­ის მუ­ზე­უმ­ში და­ცულ მა­სა­ლა­ზე დაყ­რ­დ­ნო­ბით მომ­ზად­და.

ტო­ტა­ლუ­რი ში­ში ადა­მი­ა­ნებს აიძუ­ლებ­და რეპ­რე­სი­რე­ბუ­ლე­ბის სა­ხე­ე­ბი ამო­ე­შა­ლათ ფო­ტო­ებ­ ი­დან. ისი­ნი არა­ვის უნ­და გახ­სე­ნე­ბო­და. ეს ფო­ტო 1932 წელს უნ­და იყოს გა­და­ღე­ბუ­ლი. წაშ­ლილ­თა შო­რის, სავარაუდოდ, არი­ან ტი­ცი­ან ტა­ბი­ძე, ნი­კო­ლო მი­წიშ­ვი­ლი, ფრი­დონ ნა­რო­უშ­ვი­ლი, ჰუ­სე­ინ ნა­კა­ი­ძე, კოს­ტა ფარ­ნი­ე­ვი და პეტ­რე სამ­სო­ნი­ძე (ქუთათელაძე).

saqarTvelos erovnuli muzeumi

55

56

წიგ­ნ­ში „წითელი ტე­რო­რი“ მოხ­ვედ­რილ ქარ­თ­ველ მხატ­ვ­რებ­ზე პუბლიკაცია > ეკა ქე­ვა­ნიშ­ვი­ლი

“წ

ითელ ტე­რორს“, იგი­ვე დიდ რეპ­რე­სი­ებს, რო­გორც ასე­ვე უწო­დე­ბენ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ის­ ტო­რი­ის ამ მო­ნაკ­ვეთს, გა­საბ­ჭო­ე­ბის შემ­ დეგ თით­ქ­მის ვე­რა­ვინ გა­და­ურ­ჩა – არ არ­ სე­ბობ­და არც ერ­თი სო­ცი­ა­ლუ­რი ფე­ნი­სა და წარ­მო­მავ­ლო­ბის, პრო­ფე­სი­ის თუ პარ­ ტი­უ­ლი, ეთ­ნი­კუ­რი თუ სხვა ნიშ­ნით გა­მორ­ ჩე­ულ ­ ი ადა­მი­ა­ნი, რო­მე­ლიც „წითელმა ტე­რორ­მა“ და­ინ­დო: ზო­გი ფი­ზი­კუ­რად გა­ ა­ნად­გუ­რა, ზო­გიც მო­რა­ლუ­რად გა­ტე­ხა. ქარ­თვ­ ე­ლი მხატ­ვ­რე­ბიც რეპ­რე­სი­რე­ ბულ­თა დი­დი არ­მი­ის მხო­ლოდ ერ­თი ნა­ წი­ლი­ა. მათ­მა ამ­ბებ­მა ეკა კიკ­ნა­ძის წიგ­ნ­ში მო­იყ­ ა­რა თა­ვი და რამ­დე­ნი­მე იმ დრო­ის ძა­ლი­ან მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი მხატ­ვ­რის მა­გა­ ლით­ზე ის რე­ა­ლო­ბა აჩ­ვე­ნა, რომ­ლის წი­ ნა­შეც იდ­გნ­ ენ ქარ­თ­ვე­ლი მხატ­ვ­რე­ბი საბ­ ჭო­თა რე­ჟი­მის დროს, XX სა­უკ­ უ­ნის ოცი­ა­ნი წლე­ბი­დან მო­ყო­ლე­ბუ­ლი კი­დევ მრა­ვა­ლი წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში. ეს არის წიგ­ნი იმა­ზეც, თუ რო­გორ მი­ზან­ მი­მარ­თუ­ლად ანად­გუ­რებ­და საბ­ჭო­თა ხე­ ლი­სუფ­ლე­ბა მათ, ვი­საც სა­ზო­გა­დო­ებ­რივ აზ­რზ­ ე გავ­ლე­ნის მოხ­დე­ნა შე­ეძ­ლო, ვინც

ტენ­დენ­ცი­ებს ქმნი­და, ვინც თა­ვი­სი შე­მოქ­ მე­დე­ბით თა­ვი­სუფ­ლე­ბის იდე­ის­თ­ვის იბ­ რ­ძო­და – ამ შემ­თხ­ვე­ვა­ში სა­ზო­გა­დო­ე­ბის ინ­ტე­ლექ­ტუ­ა­ლურ ნა­წილს. მა­თი მარ­თ­ვის რამ­დე­ნი­მე გზა არ­სე­ბობ­და – ან სრუ­ლი გა­ნად­გუ­რე­ბა – დახ­ვ­რე­ტა, ან წლო­ბით სა­კონ­ცენ­ტ­რა­ციო ბა­ნა­კებ­ში გა­მო­კეტ­ვა, ან უბ­რა­ლოდ მა­თი მო­რა­ლუ­რად გა­ტეხ­ ვა და გა­ჩუ­მე­ბა, რაც მოხ­და კი­დეც და ეს, რო­გორც ამ წიგ­ნ­ში ავ­ტო­რი მა­გა­ლი­თე­ბით გვიყ­ვე­ბა, პირ­ველ რიგ­ში სწო­რედ მათ შე­ მოქ­მე­დე­ბას და­ეტყო. თუმ­ცა აბ­სო­ლუ­ტურ გა­რან­ტი­ას რომ არც პარ­ტი­ის მა­ა­მე­ბე­ლი ნა­მუ­შევ­რე­ბის შექ­მ­ნა წარ­მო­ად­გენ­და, ეს ქარ­თვ­ ე­ლი მხატ­ვ­რე­ბის ცხოვ­რე­ბის­თ­ვის თვა­ლის ერ­თი გა­დავ­ლე­ბი­თაც ჩანს. ეკა კიკ­ნა­ძე წერს, რომ „დიდ წმენ­დას“ შე­წი­რუ­ლი ქარ­თვ­ ე­ლი და სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში მცხოვ­რე­ბი სხვა ეროვ­ნე­ბის მხატ­ვ­რე­ბის უმე­ტე­სო­ბის სამ­ხატ­ვ­რო და სა­ზო­გა­დო­ებ­ რი­ვი მოღ­ვა­წე­ო­ბა 1937-1938 წლე­ბის­თ­ვის ათ­წ­ლე­უ­ლებს ით­ვლ ­ ი­და – ეს იყო ხალ­ ხი, რო­მე­ლიც ქვე­ყა­ნა­ში მიმ­დი­ნა­რე სა­ხე­ ლოვ­ნე­ბო პრო­ცე­სე­ბის ავან­გარ­დ­ში იდ­გა… მათ შო­რის იყ­ვ­ნენ ჰენ­რიკ ჰრი­ნევ­ს­კი,

დი­მიტ­რი შე­ვარ­დ­ნა­ძე, ვახ­ტანგ კო­ტე­ტიშ­ ვი­ლი, რი­ჰარდ ზო­მე­რი, პეტ­რე ოცხე­ლი – ისი­ნი კონ­ტ­რ­რე­ვო­ლუ­ცი­ო­ნე­რო­ბი­სა თუ ჯა­შუ­შო­ბის ბრალ­დე­ბით გა­ას­ ა­მარ­თლ ­ ეს და დახ­ვ­რი­ტეს. ეს წიგ­ნი, სხვებ­თან ერ­ თად, მა­თაც ეძღ­ვ­ნე­ბა. წლე­ბი გა­ატ ­ ა­რეს გა­და­სახ­ლე­ბა­ში კი­ რილ ზდა­ნე­ვიჩ­მა, ივა­ნე პა­ტა­რი­ძემ, ვა­სილ შუ­ხა­ევ­მა. „ხალხის მტრის ოჯა­ხის წევ­რის“ ბრალ­დე­ბით მო­იხ­ ა­დეს სას­ჯე­ლი მო­ქან­ და­კე რა­ის­ ა მი­ქა­ძემ და მხატ­ვარ­მა ნი­ნო ზა­ა­ლიშ­ვილ­მა. ხო­ლო ვინც დახ­ვ­რე­ტა­სა და გა­და­სახ­ლე­ ბას გა­და­ურ­ჩა, „არსებობას გა­ნაგ­რ­ძობ­ დ­ნენ ქვე­ყა­ნა­ში, სა­დაც ყო­ველ­დღი­ურ ­ ად ეზღუ­დე­ბო­დათ თა­ვი­სუფ­ლე­ბა, ხო­ლო შე­მოქ­მე­დე­ბი­თი ცხოვ­რე­ბა სა­ქარ­თ­ვე­ ლოს უახ­ლე­სი ის­ტო­რი­ის პე­რი­პე­ტი­ე­ბით „დაბედებული“ ჯერ ცა­რის­ტუ­ლი, შემ­დეგ კი კო­მუ­ნის­ტუ­რი რუ­სე­თის „მხატვრულ“ გავ­ლე­ნებ­თან ბრძო­ლა­ში (ან მორ­ჩი­ლე­ ბა­ში) უწევ­დათ“. ეს წიგ­ნი მათ­ზე­ცა­ა. ავ­ტო­რი მოკ­ლედ და ამომ­წუ­რა­ვად მი­ მო­იხ­ ი­ლავს, თუ რა ეტაპ­ზე იდ­გა მა­შინ ქარ­თუ­ლი მხატ­ვ­რო­ბა – რა გზა ჰქონ­და ამ

დრო­ის­თ­ვის გა­მოვ­ლი­ლი და რა გზა­ზე შე­ იძ­ლე­ბა შემ­დ­გა­რი­ყო, რომ არა ტო­ტა­ლი­ ტა­რუ­ლი რე­ჟი­მის ტყვე­ო­ბა­ში აღ­მო­ჩე­ნა. ეკა კიკ­ნა­ძე მოგ­ვითხ­რობს, თუ როგორ იქ­ცა მდი­და­რი არ­ტის­ტუ­ლი ცხოვ­რე­ბით მცხოვ­რე­ბი ტფი­ლი­სი ერ­თ­გ­ვარ კულ­ტუ­ რულ ოაზი­სად – ქარ­თ­ვე­ლი მხატ­ვ­რე­ბის, მწერ­ლე­ბი­სა თუ პო­ე­ტე­ბის­თ­ვის ნა­ყო­ფი­ ერ შე­მოქ­მე­დე­ბით სივ­რ­ცედ, ხო­ლო რუ­სე­ თი­დან პირ­ვე­ლი მსოფ­ლიო ომი­სა და რე­ ვო­ლუ­ცი­ის პე­რი­პე­ტი­ებს გა­მო­რი­დე­ბუ­ლი არ­ტის­ტე­ბის­თ­ვის თავ­შე­სა­ფა­რად. შემ­დეგ, ბოლ­შე­ვი­კე­ბის გა­მარ­ჯ­ვე­ბი­დან მა­ლე­ვე, რო­გორ იქ­ცა ხე­ლოვ­ნე­ბის მთა­ვარ ფუნ­ქ­ ცი­ად სა­ხე­ლი­სუფ­ლე­ბო იდე­ე­ბის პრო­პა­ გან­და. ეს პა­რა­ლე­ლე­ბი ამ წიგ­ნის ყვე­ლა­ზე სევ­ დი­ა­ნი ნა­წი­ლი­ა. წიგ­ნი და­სუ­რა­თე­ბუ­ლი­ა, რაც კი­დევ უფ­ რო ნათ­ლად გვაჩ­ვე­ნებს, რო­გორ იც­ვ­ლე­ ბა დი­დი მხატ­ვ­რე­ბის ნა­ხა­ტე­ბის თე­მა­ტი­კა, რო­გო­რი სიღ­რ­მით, ამ­ბო­ხი­თა და იდე­ე­ბით იწყებ­დ­ნენ და რო­გო­რი ხდე­ბა მო­უ­ლოდ­ ნე­ლად გასაბჭოებასთან ერ­თად მა­თი მხატ­ვ­რო­ბა – ეს რე­ჟი­მის მი­ერ ხე­ლო­ვან­თა იძუ­ლე­ბის ყვე­ლა­ზე სა­ში­ნე­ლი შე­დე­გი­ა. ამი­ტო­მა­ა, რომ კი­რილ ზდა­ნე­ვიჩ­თან ვხვდე­ბით სე­მი­ნა­რის­ტი სტა­ლი­ნის, ან ქე­თე­ვან მა­ღა­ლაშ­ვილ­თან ახალ­გაზ­რ­და სტა­ლი­ნის პორ­ტ­რე­ტებს, თა­მარ აბა­კე­ ლი­ას­თან ახალ­გაზ­რ­და სტა­ლი­ნის გა­ მოს­ვ­ლას ბა­თუმ­ში; ვხე­დავთ, რო­გორ იც­ვ­ლე­ბა კორ­ნე­ლი სა­ნა­ძის მხატ­ვ­რო­ ბა­ში სტი­ლი, ფე­რე­ბი და თე­მა­ტი­კა. და ისი­ნი არ იყ­ვ­ნენ გა­მო­ნაკ­ლი­სე­ბი, თუმ­ცა ყვე­ლა­ზე ტრა­გი­კუ­ლი ის არის, რომ არც ეს გზა იყო გა­დარ­ჩე­ნის აბ­სო­ლუ­ტუ­რი გა­რან­ტი. წიგ­ნ­ში ავ­ტო­რი ცალ­კე ქვე­თა­ვად გა­ მო­ყოფს იმ დრო­ის რამ­დე­ნი­მე ძა­ლი­ან მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი მხატ­ვ­რი­სა და სა­ზო­გა­დო მოღ­ვა­წის ამ­ბავს, რომ­ლე­ბიც საბ­ჭო­თა რე­ჟიმ­მა ფი­ზი­კუ­რად გა­ან­ ად­გუ­რა. მათ შო­რის, სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში მცხოვ­რე­ბი პო­ლო­ნე­ლი მხატ­ვა­რი ჰენ­რიხ ჰრი­ნევ­ს­ კი, რო­მელ­მაც მხატ­ვ­რუ­ლად გა­აფ ­ ორ­მა ილია ჭავჭავაძის თხზუ­ლე­ბე­ბის პირ­ვე­ლი ტო­მი; რომ­ლის სა­ხე­ლიც უკავ­შირ­დე­ბა სა­ ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნუ­ლი ბიბ­ლი­ო­თე­კის ინ­ტე­რი­ე­რის გა­ფორ­მე­ბა­საც… ჰრი­ნევ­ს­კი დახ­ვ­რი­ტეს; მი­სი მე­უღ­ლე – ტფი­ლის­ში პირ­ვე­ლი სა­ბა­ლე­ტო სტუ­დი­ის და­მა­არ­ სე­ბე­ლი, იტა­ლი­ე­ლი მო­ცეკ­ვა­ვე მა­რია პე­

რი­ნი, რომ­ლის სტუ­დი­ა­შიც აღი­ზარ­დ­ნენ ვახ­ტანგ ჭა­ბუ­კი­ა­ნი, ვე­რა წიგ­ნა­ძე, მა­რია ბა­უ­ე­რი, ილი­კო სუ­ხიშ­ვი­ლი, ნი­ნო რა­მიშ­ ვი­ლი, ბი­ნი­დან გა­მო­ა­სახ­ლეს. და­იჭ­ ი­რეს და დახ­ვ­რი­ტეს მი­სი ვა­ჟი პირ­ვე­ლი ქორ­ წი­ნე­ბი­დან. 1938 წელს მა­რია პე­რი­ნის, რო­ გორც უცხო ქვეყ­ნის მო­ქა­ლა­ქეს, ქვე­ყა­ნა და­ა­ტო­ვე­ბი­ნეს. იგი ერ­თი წლის შემ­დეგ ნი­ცა­ში გარ­და­იც­ვა­ლა. ამ წიგ­ნი­დან გა­იგ­ ებთ თბი­ლის­ში მოღ­ ვა­წე გერ­მა­ნე­ლი მხატ­ვ­რის, რი­ჰარდ ზო­მე­რის ამ­ბავს, რო­მე­ლიც 1937 წლის დეკემბერში და­ა­პა­ტიმ­რეს. იგი კავ­კა­სი­ა­ ში მხატ­ვარ­თა სა­ზო­გა­დო­ე­ბის ერ­თ­-ერ­თი და­მა­არ­სე­ბე­ლი იყო.

1937 წლის 31 დე­კემ­ბ­რით და­თა­რი­ღე­ ბუ­ლი ე.წ. სა­მე­უ­ლის სხდო­მის ოქ­მის მი­ ხედ­ვით რი­ჰარდ კარლ ზო­მერს გერ­მა­ ნი­ის დაზ­ვერ­ვის აგენ­ტო­ბა­ში, ჯა­შუ­შუ­რი ინ­ფორ­მა­ცი­ის გა­და­ცე­მა­სა და რამ­დე­ნი­მე უცხო ქვეყ­ნის სა­კონ­სუ­ლოს­თან კავ­შირ­ ში დას­დეს ბრა­ლი და დახ­ვ­რე­ტა მი­უ­სა­ჯეს. გა­ნა­ჩე­ნი 1938 წლის 2 იან­ვარს აღ­ს­რულ­და. აქ არის ამ­ბა­ვი ქარ­თ­ველ ხე­ლო­ვან­ თა სა­ზო­გა­დო­ე­ბის და­მა­არ­სებ­ლის, დი­ მიტ­რი შე­ვარ­დ­ნა­ძის შე­სა­ხებ, რო­მე­ლიც ასე­ვე შე­ე­წი­რა წი­თელ ტე­რორს, იგი პირ­ვე­ლი და­ინ­ტე­რეს­და ნი­კო ფი­როს­მა­ ნის ნა­ხა­ტე­ბით და ეროვ­ნუ­ლი გა­ლე­რე­ ის კო­ლექ­ცი­ის­თ­ვის შე­ი­ძი­ნა კიდეც მი­სი ნა­ხა­ტი – ამ გა­ლე­რე­ის კო­ლექ­ცი­ას სწო­ რედ მას უნ­და ვუ­მად­ლო­დეთ. დი­მიტ­ რი შე­ვარ­დ­ნა­ძის სა­ხელს უკავ­შირ­დე­ბა თბი­ლის­ში სამ­ხატ­ვ­რო აკა­დე­მი­ის და­არ­ სე­ბა და ისიც, რომ დღეს მე­ტე­ხის ტა­ძა­რი ხე­ლუხ­ლებ­ლად დგას. დი­მიტ­რი შე­ვარ­დ­ნა­ძე იყო ერ­თ­-ერ­თი, ვინც ლავ­რენ­ტი ბე­რი­ას მე­ტე­ხის ტაძ­რის აფეთ­ქე­ბის სა­შუ­ა­ლე­ბა არ მის­ცა, რაც მას, ცხა­დი­ა, არ აპა­ტი­ეს. არ აპა­ტი­ეს ის, წერს ეკა კიკ­ნა­ძე, რომ ტაძ­რის და­კარ­გ­ვის უფ­ რო ეში­ნო­და, ვიდ­რე თა­ვად ბე­რი­ა­სი. დი­ მიტ­რი შე­ვარ­დ­ნა­ძეც 1937 წელს დახ­ვ­რი­ ტეს. ფოლ­კ­ლო­რის­ტი, ლი­ტე­რა­ტუ­რის ის­ტო­ რი­კო­სი, ხე­ლოვ­ნე­ბის თე­ორ ­ ე­ტი­კო­სი, მო­ ქან­და­კე, მხატ­ვა­რი, ესე­ის­ტი, სო­ცი­ო­ლო­გი, პუბ­ლი­ცის­ტი ვახ­ტანგ კო­ტე­ტიშ­ვი­ლი – 45 წლი­სა შე­ე­წი­რა „წითელ ტე­რორს“. რო­გორც დი­მიტ­რი შე­ვარ­დ­ნა­ძის­თ­ვის, მი­სი იარა­ღიც ევ­რო­პა­ში მი­ღე­ბუ­ლი ფუნ­ და­მენ­ტუ­რი გა­ნათ­ლე­ბა და საქ­მის ერ­თ­გუ­ ლე­ბა იყო.

ასა­კით ყვე­ლა­ზე უმ­ცრ ­ ო­სი იყო პეტ­რე ოცხე­ლი – მი­სი შე­მოქ­მე­დე­ბი­თი მემ­კ­ვიდ­ რე­ო­ბა 31 სპექ­ტაკ­ლის სცე­ნოგ­რა­ფი­ას, გრა­ ფი­კულ ჩა­ნა­ხა­ტებს, რამ­დე­ნი­მე ფერ­წე­რულ ნა­მუ­შე­ვარ­სა და ლ. ესა­კი­ას ფილმისთვის „მფრინავი მღებავი“ შეს­რუ­ლე­ბულ დე­კო­ რა­ცი­ებ­სა და კოს­ტი­უ­მე­ბის ეს­კი­ზებს მო­ი­ ცავს. თე­ატ­რ­ში მისვლისას იგი ოცი წლი­სა იყო, გარ­დაც­ვა­ლე­ბი­სას – ოც­და­ა­თის. ისიც 1937 წელს დახ­ვ­რი­ტეს. კონ­ტ­რ­რე­ ვო­ლუ­ცი­ურ­-­ტე­რო­რის­ტუ­ლი ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ ის წევ­რო­ბის აბ­სურ­დუ­ლი ბრალ­დე­ბით… ეკა კიკ­­ნა­­ძე მოგ­­ვითხ­­რობს ფი­­ზი­­კუ­­რად გა­­დარ­­ჩე­­ნი­­ლე­­ბის, მაგ­­რამ სხვა­­დას­­ხვ­ ა წელს უმ­­ძი­­მე­­სი წნე­ხ­ ის ქვეშ მყო­ფ ­ ი მხატ­ვ­ რე­ბის – და­­ვით კა­­კა­ბ­ ა­­ძის, ლა­­დო გუ­­დი­­აშ­­­ ვი­­ლის, ვა­­ლენ­­ტინ შერ­­პი­­ლო­­ვის, ალექ­­სან­­­ დ­­რე ბაჟ­­ბე­­უქ­­-­მე­­ლი­­ქო­­ვის შე­­სა­­ხე­­ბაც.

30-იანი წლე­ბის მი­წუ­რულს ყვე­ლა თა­ ო­ბის მხატ­ვ­რის შე­მოქ­მე­დე­ბა­ში დო­მი­ნი­ რებს სო­ცი­ა­ლის­ტუ­რი შრო­მის, შე­ნე­ბის, რე­ვო­ლუ­ცი­უ­რი ის­ტო­რი­ის ამ­სახ­ვე­ლი სუ­ რა­თე­ბი, ბე­ლა­დე­ბის პორ­ტ­რე­ტე­ბი: „ამ პე­ რი­ო­დის საბ­ჭო­თა ხე­ლოვ­ნე­ბის სა­ერ­თო სა­ხე მშრა­ლი რე­ა­ლის­ტუ­რი მა­ნე­რი­თა და ვულ­გა­რუ­ლი სი­ყალ­ბით გა­მო­ირ­ჩე­ვა“. ეკა კიკნაძე წერს, რომ მა­თი მხატ­ვ­რუ­ლი კომ­პ­რო­მი­სე­ბის ფონ­ზე უფ­რო ღრმა­დაა საგ­რ­ძ­ნო­ბი ის შე­მოქ­მე­დე­ბი­თი და ადა­მი­ ა­ნუ­რი ტრა­გიზ­მი, რო­მე­ლიც თან ახ­ლავს ტო­ტა­ლი­ტა­რულ სა­ხელ­მ­წი­ფო­ში მცხოვ­ რე­ბი მო­ქა­ლა­ქის ბედს. „წითელი ტე­რო­რი და ქარ­თ­ვე­ლი მხატვრები“ კი­დევ ერ­თი ძა­ლი­ან სა­ჭი­რო ნა­ბი­ჯია საბ­ჭო­თა წარ­სუ­ლის გა­აზ­რე­ბის, შეს­წავ­ლის და სი­ნამ­დ­ვი­ლის ზე­და­პირ­ზე ამო­ტა­ნის გზა­ზე. იმ დრო­ის სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ ზე ამ­ბებს ხომ ახ­ლა, ნელ­-­ნე­ლა ეხ­დე­ბა ფარ­და. წიგ­ნი სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­ უ­მი­სა და სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში პო­ლო­ნე­თის სა­ელ­ჩო­სა და თბი­ლის­ში პო­ლო­ნუ­რი ინ­ ს­ტი­ტუ­ტის ხელ­შეწყო­ბით და­ის­ტამ­ბა და ის სწო­რედ ჰენ­რიკ ჰრი­ნევ­ს­კის გარ­დაც­ვა­ ლე­ბის 80 წლის­თავს მი­ეძღ­ვ­ნა. წიგ­ნ­ში გა­მო­ყე­ნე­ბუ­ლი მა­სა­ლის ძი­რი­ თა­დი ნა­წი­ლი და­ცუ­ლია სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­მის შალ­ვა ამი­რა­ნაშ­ვი­ ლის სა­ხე­ლო­ბის ხე­ლოვ­ნე­ბის მუ­ზე­უმ­ში, თბი­ლი­სის ის­ტო­რი­ის მუ­ზე­უმ­ში და დი­მიტ­ რი შე­ვარ­დ­ნა­ძის სა­ხე­ლო­ბის ეროვ­ნულ გა­ლე­რე­ა­ში.

saqarTvelos erovnuli muzeumi

57

58

როგორ დავიცვათ სამუზეუმო კოლექციები შესაძლო საფრთხეებისგან პუბლიკაცია > ნინო კალანდაძე

ყ

ო­ვე­ლი ერის­თ­ვის აუცილებელია ის­ტო­რი­ის ცოდ­ნა. ჭეშ­მა­რიტ ის­ ტო­რი­ას­თან კი სწო­რედ კულ­ტუ­ რუ­ლი მემ­კ­ვიდ­რე­ო­ბის ძეგ­ლე­ბი გვა­ზი­ ა­რე­ბენ, რო­მელ­თა დაც­ვა თი­თო­ეუ ­ ­ლი ჩვენ­­გა­ნის ვა­ლი­ა. ზრუნ­ვა კულ­ტუ­რულ მემ­კ­ვიდ­რე­ო­ბა­ზე ბავ­შ­ვო­ბის ასა­კი­დან უნ­და ის­წავ­ლე­ბო­დეს. ყო­ველ­თ­ვის უნ­და გვახ­სოვ­დეს, თუ რამ­დენ რა­მეს გა­უძ­ ლო კულ­ტუ­რის მოძ­რავ­მა თუ უძ­რავ­მა ძეგ­ლებ­მა. მუ­ზე­უმ­ში და­ცუ­ლი ნივ­თე­ბის დი­დი ნა­წი­ლი ხომ ათას­წ­ლე­ულ ­ ებს და ას­წ­ლე­უ­ლებს ით­ვ­ლის და იმან, რა­საც ათას­წ­ლე­ულ ­ ებს და ას­წ­ლე­უ­ლებს გა­უძ­ ლო, ახ­ლა ჩვენ უნ­და შე­ვი­ნარ­ჩუ­ნოთ, ვე­ცა­დოთ ყვე­ლა შე­საძ­ლო ხერ­ხით გა­ ვუ­ხან­გ­რ­ძ­ლი­ვოთ სი­ცოცხ­ლე და და­ვიც­ ვათ შე­საძ­ლო საფრთხეებისგან. სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნულ მუ­ზე­უმ­ში და­ ცუ­ლი კო­ლექ­ცი­ე­ბი წარ­მო­ად­გენს მთა­ვარ ფა­სე­უ­ლო­ბას, რო­მელ­თა დაც­ვა სა­მუ­ ზე­უ­მო საქ­მი­ა­ნო­ბის უმნიშვნელოვანესი ას­პექ­ტი­ა. მზად­ყოფ­ნის მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბა კულ­ტუ­რუ­ლი მემ­კვ­ იდ­რე­ო­ბის­თ­ვის – რის­კის­თ­ვის – სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­მის სა­ერ­თო სტრა­ტე­გი­ის მნიშ­ვ­ნე­ ლო­ვა­ნი ნა­წი­ლი­ა.

რის­კის ანა­ლი­ზი და მი­სი ზე­მოქ­მე­დე­ ბის შერ­ბი­ლე­ბა უზ­რუნ­ველ­ყოფს მწი­რი რე­სურ­სე­ბის უკე­თეს გა­მო­ყე­ნე­ბას და სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უმ­ ის კო­ლექ­ცი­ე­ბის სი­ცოცხ­ლის გა­ხან­გ­რ­ძ­ ლი­ვე­ბის­თ­ვის ოპ­ტი­მა­ლუ­რი პი­რო­ბე­ბის შექმნას. სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უმ­ ის მეც­ნი­ერ­თა ჯგუფ­მა (ნინო კა­ლან­და­ძე, ნი­ნო ქე­ბუ­ლა­ძე, თეა კინ­წუ­რაშ­ვი­ლი, ევე­ლი­ნა კარ­სე­ლი, ვახ­ტანგ ხოშ­ტა­რი­ა, სა­ლო­მე გუ­რუ­ლი, ელე­ნე ღუ­დუ­შა­უ­რი, ნი­ნო ბურ­დუ­ლი), სა­ერ­თა­შო­რი­სო სტან­ დარ­ტებ­ზე დაყ­რ­დ­ნო­ბით და სა­ქარ­თ­ ვე­ლოს ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­მის კო­ლექ­ ცი­ე­ბის თა­ვი­სე­ბუ­რე­ბე­ბი­სა და გა­რე­მოს გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით, შექ­მ­ნა სა­ხელ­მ­ძღ­ ვა­ნე­ლო სა­ხელ­წო­დე­ბით „როგორ და­ ვი­ცავთ სა­მუ­ზე­უ­მო კო­ლექ­ცი­ე­ბი შე­საძ­ ლო საფრთხეებისგან“. სა­ხელ­მ­ძღ­ვა­ნე­ლო­ში მო­ცე­მუ­ლი პრო­ ცე­დუ­რე­ბი შე­მუ­შავ­და ევ­რო­კავ­ში­რის მი­ერ მხარდაჭერილი „დაძმობილების“ პრო­ექ­ტის „საქართველოს ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­მის ინ­ს­ტი­ტუ­ცი­უ­რი გან­ვი­თა­რე­ბის ხელ­შეწყო­ბა“ ერ­თ-­ ერ­თი კომ­პო­ნენ­ტის ფარ­გ­ლებ­ში, პარ­ტ­ნი­ორ ინ­ს­ტი­ტუ­ცი­ას­

თან – პრუ­სი­ის კულ­ტუ­რუ­ლი მემ­კ­ვიდ­ რე­ო­ბის ფონ­დ­თან – თა­ნამ­შ­რომ­ლო­ ბით. წიგ­­ნ­ში თავ­მოყ­რი­ლია სა­­მუ­­ზე­­უ­მო კო­ლექ­ცი­ე­ბის და­­ზი­­ა­ნე­­ბის ისე­­თი საფ­­­ რ­­თხე­­ე­ბი, რომ­­ლე­­ბიც ნე­­ბის­­მი­­ერ დროს შე­­იძ­­ლე­­ბა და­­ე­მუქ­­როს ექ­­ს­პო­­ნა­­ტებს. სწო­­რედ მსგავს საფ­­რ­თხე­­ებს გა­ნე­კუთ­ ვ­ნე­ბა წყა­­ლი, არას­­წო­­რი ტემ­­პე­­რა­­ტუ­­რა და ტე­­ნი­­ა­ნო­­ბა, ჰა­­ე­რის და­­მა­­ბინ­­ძუ­­რებ­­­ ლე­­ბი, ხან­­ძა­­რი, არას­­წო­­რი გა­­ნა­­თე­­ბა, მწე­­რე­­ბი, მარ­­კი­­რე­­ბა, ტრან­­ს­პორ­­ტი­­რე­­ ბის, ხელ­­მი­­საწ­­ვ­დო­­მო­­ბის, და­­ლა­­გე­­ბი­­სა და არას­­წო­­რად და­­გეგ­­მი­­ლი სა­­ცა­­ვი­­დან მომ­­დი­­ნა­­რე საფ­­რ­თხე­­ე­ბი. სა­­ხელ­­მ­ძღ­­­ ვა­­ნე­­ლო­­ში მო­­ცე­­მუ­­ლია ზე­­მოთ ჩა­მოთ­ ვ­ლი­ლი რის­­კე­­ბი­­დან მომ­დი­ნა­რე საფ­­­ რ­­თხე­­ე­ბის მი­ნი­მუ­მამ­დე დაყ­­ვა­­ნის და შერ­­ბი­­ლე­­ბის პრაქ­ტი­კუ­ლი გზე­­ბი. ვფიქ­რობთ, მო­ცე­მუ­ლი წიგ­ნი დიდ დახ­მა­რე­ბას გა­უ­წევს რო­გორც სა­მუ­ ზე­უ­მო სფე­როს წარმომადგენლებს, ასე­ვე მო­მა­ვალ თაობებს, რომ­ლებ­მაც ზრუნ­ვა კულ­ტუ­რუ­ლი მემ­კ­ვიდ­რე­ო­ბის ძეგ­ლებ­ზე სკო­ლის ასაკიდანვე უნ­და გა­ი­თა­ვი­სონ.

saqarTvelos erovnuli muzeumi

59

60

სწავლა მუზეუმში ახალ მეთოდოლოგიაზე დაფუძნებული პროგრამები განათლება > მიხეილ წერეთელი

2

019 წლის მა­ი­სი­დან სა­ქარ­თ­ვე­ლოს გა­ნათ­ლე­ბის, მეც­ნი­ე­რე­ბის, კულ­ ტუ­რი­სა და სპორ­ტის სა­მი­ნის­ტ­როს ფი­ნან­სუ­რი მხარ­და­ჭე­რით და­იწყო გან­ ხორ­ცი­ე­ლე­ბა ახა­ლი სა­გან­მა­ნათ­ლებ­ ლო პრო­ექ­ტი­სა „ხელოვნება სკო­ლა­ში“. პრო­ექ­ტის სა­ზე­ი­მო გახ­ს­ნა, რომ­ლის მი­ზა­ ნიც სკო­ლებ­ში კულ­ტუ­რის კომ­პო­ნენ­ტის გაძ­ლი­ე­რე­ბა და მოს­წავ­ლე­თა სას­კო­ლო ცხოვ­რე­ბის გამ­რა­ვალ­ფე­როვ­ნე­ბა­ა, სა­ ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნულ მუ­ზე­უმ­ში მო­ ეწყო. ის მი­ნის­ტ­რ­მა მი­ხე­ილ ბა­ტი­აშ­ვილ­ მა წა­რად­გი­ნა. ღო­ნის­ძი­ე­ბას უძღ­ვე­ბო­და პრო­ექ­ტის ხელ­მ­ძღ­ვა­ნე­ლი და მი­ნის­ტ­რის მრჩე­ვე­ლი მაია და­თუ­ნაშ­ვი­ლი. ეს პრო­ექ­ტი კულ­ტუ­რის სამ მნიშ­ვ­ნე­ ლო­ვან სფე­როს აერ­თი­ან­ ებს – მუ­ზე­უმს, თე­ატ­რ­სა და კი­ნოს. შე­სა­ბა­მი­სად, ის შემ­დეგ პროგ­რა­მებს მო­ი­ცავს: „სკოლა მუ­ზე­უმ­ში“, „სკოლა თე­ატ­რ­ში“ და „კინო სკო­ლა­ში“.

პროგ­რა­მა „სკოლა მუ­ზე­უმ­ში“ მიზ­ ნად ისა­ხავს ყვე­ლა სკო­ლის მო­ზიდ­ვას მუ­ზე­უ­მებ­ში და მათ­თ­ვის მომ­ზა­დე­ბუ­ ლი შე­მეც­ნე­ბი­თი პროგ­რა­მე­ბით სას­ კო­ლო საგ­ნე­ბის სწავ­ლე­ბის პრო­ცე­სის ხელ­შეწყო­ბას. თუ სკო­ლა­ში მიმ­დი­ნა­რე სას­წავ­ლო პრო­ცესს პი­რო­ბი­თად ფორ­ მა­ლურ გა­ნათ­ლე­ბას ვუ­წო­დებთ, მა­შინ შე­იძ­ლე­ბა ვთქვათ, რომ პა­რა­ლე­ლუ­რად მუ­ზე­უ­მებ­ში სტუმ­რო­ბით ხდე­ბა მოს­წავ­ ლე­თა არა­ფორ­მა­ლუ­რი გა­ნათ­ლე­ბა. არა­ფორ­მა­ლუ­რი გა­ნათ­ლე­ბის წა­ხა­ლი­ სე­ბით სას­კო­ლო ცხოვ­რე­ბა აქ­ტი­უ­რი და სა­ინ­ტე­რე­სო ხდე­ბა რო­გორც მოს­წავ­ ლის­თ­ვის, ისე მას­წავ­ლებ­ლის­თ­ვის. მუ­ ზე­უმ­ში პე­და­გო­გებ­საც ეძ­ლე­ვათ შე­საძ­ ლებ­ლო­ბა აიმაღ­ლონ კვა­ლი­ფი­კა­ცია და გა­ეც­ნონ უახ­ლე­სი სა­მეც­ნი­ერ ­ ო კვლე­ვე­ ბის შე­დე­გებს, რაც მათ სას­წავ­ლო პრო­ ცესს დი­დად წა­ად­გე­ბა. მუ­ზე­უ­მი ის ად­გი­ ლი­ა, სა­დაც, სკო­ლის­გან გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბით,

ნაკ­ლე­ბად ფორ­მა­ლუ­რი გა­რე­მო­ა, მოს­ წავ­ლეს სა­შუ­ა­ლე­ბა აქვს და­აკ­ვირ­დეს ექ­ს­პო­ნა­ტებს, მი­ი­ღოს ახა­ლი ინ­ფორ­მა­ ცი­ა, გა­ნა­ვი­თა­როს დაკ­ვირ­ვე­ბი­სა და შე­ მეც­ნე­ბის უნა­რე­ბი, გა­იმ­ყა­როს საკ­ლა­სო ოთახ­ში მი­ღე­ბუ­ლი ცოდ­ნა. პრო­ექ­ტის მთა­ვა­რი აუდი­ტო­რია V-IX კლა­სე­ბის სკო­ლის მოს­წავ­ლე­ე­ ბი და მა­თი პე­და­გო­გე­ბი არი­ან. ახა­ლი სა­გან­მა­ნათ­ლებ­ლო პროგ­რა­მის გან­ ხორ­ცი­ელ ­ ე­ბა საწყის სა­ფე­ხურ­ზე სამ მუ­ ზე­უმ­ში და­იწყო. ეს მუ­ზე­უ­მე­ბი­ა: სი­მონ ჯა­ნა­ში­ას სა­ხე­ლო­ბის სა­ქარ­თ­ვე­ლოს მუ­ზე­უ­მი, დი­მიტ­რი შე­ვარ­დ­ნა­ძის სა­ხე­ ლო­ბის ეროვ­ნუ­ლი გა­ლე­რეა და გი­ორ­ გი ჩი­ტა­ი­ას სა­ხე­ლო­ბის ეთ­ნოგ­რა­ფი­უ­ლი მუ­ზე­უ­მი ღია ცის ქვეშ. ერ­თ­-ერ­თი სი­ახ­ ლე იყო, რომ პროგ­რა­მის ჩა­ტა­რე­ბის­თ­ ვის შე­ირ­ჩა ორ­შა­ბა­თი დღე, რო­მე­ლიც ტრა­დი­ცი­უ­ლად დას­ვე­ნე­ბის დღე იყო მუ­ზე­უ­მის­თ­ვის. ამ პრო­ექ­ტის ფარ­გ­ლებ­

ში წი­ნას­წარ ხდე­ბო­და სკო­ლე­ბის და კონ­კ­რე­ტუ­ლი კლა­სე­ბის რე­გის­ტ­რა­ცი­ა, მა­თი ვი­ზი­ტის გრა­ფი­კის შე­მუ­შა­ვე­ბა და ორ­შა­ბათ დღეს სპე­ცი­ალ ­ უ­რად ამ პროგ­ რა­მის მო­ნა­წი­ლე­ე­ბის­თ­ვის იღე­ბო­და მუ­ ზე­უ­მის კა­რი. სა­გა­მო­ფე­ნო დარ­ბა­ზებ­ში კლა­სებს სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­მის სპე­ცი­ა­ლის­ტე­ბი მას­პინ­ძ­ლობ­დ­ნენ, რომ­ლებ­მაც მათ­თვ­ ის მო­ამ­ზა­დეს ინო­ ვა­ცი­უ­რ მე­თო­დო­ლო­გი­ა­ზე და­ფუძ­ნე­ ბუ­ლი პროგ­რა­მა. რი­თი გან­სხ­ ­ვავ­დე­ბა ეს ტრა­დი­ცი­უ­ლის­გან? სი­ახ­ლე მდგო­ მა­რე­ობს შემ­დეგ­ში: გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი ყუ­რადღე­ბა ეთ­მო­ბა ერთ კონ­კ­რე­ტულ ნივთს (და არა მთელ ექ­ს­პო­ზი­ცი­ას), რომ­ლის შე­სა­ხე­ბაც მსმე­ნელს მი­ე­ წო­დე­ბა ამომ­წუ­რა­ვი ინ­ფორ­მა­ცი­ა. ამ გზით მოს­წავ­ლე­ე­ბი ეც­ნო­ბი­ან არა მხო­ლოდ ამ ნივთს, არა­მედ მას­თან და­კავ­ში­რე­ბულ ის­ტო­რი­ულ ეპო­ქას თუ ცნო­ბილ პი­როვ­ნე­ბებს ან სა­ინ­ტე­რე­სო ფაქ­ტებს და ამ­ბებს. ეს მსმე­ნელს ფარ­ თო წარ­მოდ­გე­ნას უქ­მ­ნის და ზო­გად კონ­ტექსტს აც­ნობს. ამას­თა­ნა­ვე, მოს­ წავ­ლე­ებს სა­შუ­ა­ლე­ბა აქვთ, ყუ­რადღე­ ბით და­აკ­ვირ­დ­ნენ ექ­ს­პო­ნატს, აღ­მო­ა­ ჩი­ნონ ნივ­თის­თ­ვის და­მა­ხა­სი­ა­თე­ბე­ლი უნი­კა­ლუ­რი ნი­შან­-­თ­ვი­სე­ბე­ბი. ამ გზით გაც­ნო­ბი­ლი ნივ­თი კი სა­მუ­და­მოდ

იბეჭ­დე­ბა გო­ნე­ბა­ში, მოს­წავ­ლე ითა­ვი­ სებს და იყ­ვა­რებს მას. ეს იმ შთა­ბეჭ­ დი­ლე­ბას შე­იძ­ლე­ბა შე­ვა­და­როთ, რო­ მე­ლიც სა­ინ­ტე­რე­სო მოგ­ზა­უ­რო­ბი­სას ჩნდე­ბა ამა თუ იმ ძეგ­ლის, ქა­ლა­ქის თუ და­ცუ­ლი ტე­რი­ტო­რი­ის მო­ნა­ხუ­ლე­ბი­სას და რო­მე­ლიც შემ­დეგ მთე­ლი ცხოვ­რე­ ბის მან­ძილ­ზე მიგ­ვ­ყ­ვე­ბა. გა­მო­ფე­ნე­ბის დათ­ვა­ლი­ე­რე­ბის გარ­ და ამ პროგ­რა­მის ფარ­გლ ­ ებ­ში მოს­წავ­ ლე­ებს და მათ პე­და­გო­გებს სა­შუ­ა­ლე­ბა აქვთ, შეხ­ვდ ­ ­ნენ ცნო­ბილ ქარ­თ­ველ მეც­ნი­ე­რებს. პირ­ვე­ლი და ერ­თ­-ერ­თი სა­ინ­ტე­რე­სო შეხვედრა მო­ეწყო არ­ქე­ ო­ლოგ­თან, პრო­ფე­სორ ჯო­ნი აფა­ქი­ ძეს­თან, რო­მე­ლიც წარ­მა­ტე­ბით მოღ­ ვა­წე­ობს ჩვენ­ში თუ უცხო­ეთ­ში. იგი არის სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­ უ­მის წამ­ყვ­ ა­ნი მეც­ნი­ერ­-­თა­ნამ­შ­რო­მე­ ლი და ასე­ვე ბერ­ლინ­ში გერ­მა­ნი­ის არ­ ქე­ო­ლო­გი­უ­რი ინ­ს­ტი­ტუ­ტის მკვლე­ვა­რი. ჯო­ნი აფა­ქი­ძე წლე­ბის გან­მავ­ლო­ბა­ში მუ­შა­ობ­და ტრო­აშ­ ი და იყო არ­ქე­ო­ლო­ გი­უ­რი ექ­ს­პე­დი­ცი­ის წევ­რი, რომელსაც ცნო­ბი­ლი გერ­მა­ნე­ლი მეცნიერი, ტი­უ­ ბინ­გე­ნის უნი­ვერ­სი­ტე­ტის პრო­ფე­სო­ რი მან­ფ­რედ კორ­ფ­მა­ნი ხელ­მ­ძღ­ვა­ ნე­ლობ­და. მოს­წავ­ლე­ებ­თან სა­უბ­რის თე­მა იყო: „ტროა – მი­თი და რე­ა­ლო­ ბა: ახა­ლი არ­ქე­ო­ლო­გი­უ­რი აღ­მო­ჩე­ნე­

ბი“. ამ შეხ­ვედ­რას ასამ­დე მოს­წავ­ლე და­ეს­წ­რო. მათ სა­შუ­ა­ლე­ბა ჰქონ­დათ, გასცნობოდნენ ტრო­აშ­ ი ჩა­ტა­რე­ბუ­ლი სა­მეც­ნი­ე­რო კვლე­ვე­ბის შე­დე­გებს და მო­ეს­მი­ნათ არ­ქე­ო­ლო­გი­უ­რი გათხ­რე­ ბის უშუ­ალ ­ ო მო­ნა­წი­ლის შთა­ბეჭ­დი­ ლე­ბე­ბი.

2019 წლის 20 ივ­­ნისს სა­­ქარ­­თ­ვე­­ლოს ეროვ­­ნუ­­ლი მუ­­ზე­­უ­მის აუდი­­ტო­­რი­­ა­ში გა­­ ი­­მარ­­თა პრო­­ექ­­ტის „ხელოვნება სკო­­ ლებ­­ში“ პირ­­ვე­­ლი ეტა­­პის შე­­მა­­ჯა­­მე­­ბე­­ ლი ღო­­ნის­­ძი­­ე­ბა, რო­­მელ­­საც პრო­­ექ­­ტის ორ­­გა­­ნი­­ზა­­ტო­­რე­­ბი, მო­­ნა­­წი­­ლე ბავ­­შ­ვე­­ბი, სა­­ქარ­­თ­ვე­­ლოს გა­­ნათ­­ლე­­ბის, მეც­­ნი­­ე­რე­­ ბის, კულ­­ტუ­­რი­­სა და სპორ­­ტის სა­­მი­­ნის­­ტ­­ როს წარ­­მო­­მად­­გენ­­ლე­­ბი ეს­­წ­რე­­ბოდ­­ნენ. პრო­­ექ­­ტის მო­­ნა­­წი­­ლე ბავ­­შ­ვე­­ბის­­თ­ვის მო­­ეწყო სპე­­ცი­­ა­ლუ­­რი შე­­მეც­­ნე­­ბი­­თი ტუ­­ რი, და­­ჯილ­­დო­­ვე­­ბის ცე­­რე­­მო­­ნი­­ა, რო­ მელ­ზეც სხვა­დას­ხ­ვა ინ­ტე­ლექ­ტუ­ა­ლურ კონ­კურ­სშ­ ი გა­მარ­ჯ­ვე­ბულ მოს­წავ­ლე­ ებს გა­და­ე­ცათ პრი­ზე­ბი, მოგ­­ვი­­ა­ნე­­ბით კი სპე­­ცი­­ა­ლუ­­რად მათ­­თ­ვის თა­­ნა­­მედ­­რო­­ვე ქარ­­თუ­­ლი ანი­­მა­­ცი­­უ­რი ფილ­­მე­­ბის ჩვე­­ ნე­­ბაც გა­­ი­მარ­­თა. აღ­სა­ნიშ­ნა­ვი­ა, რომ და­ახ­ლო­ებ­ ით ერ­თი თვის გან­მავ­ლო­ბა­ში მიმ­დი­ნა­რე პროგ­რა­მას 4000-მდე მოს­წავ­ლე და­ეს­წ­ რო. 2019 წლის სექ­ტემ­ბრ ­ ი­დან პრო­ექ­ტი უფ­რო მას­შ­ტა­ბურ სა­ხეს მი­ი­ღებს. saqarTvelos erovnuli muzeumi

61

საგანმანათლებლო პროგრამები ხელოვნების შედევრები და უახლესი ტექნოლოგიები

განათლება > დალი გოგორიშვილი

ს

ა­­ქარ­­თ­ვე­­ლოს ეროვ­­ნუ­­ლი მუ­­ზე­­უ­­ მის მრა­­ვალ­­ფე­­რო­­ვა­­ნი სა­­გან­­მა­­ ნათ­­ლებ­­ლო პროგ­­რა­­მე­­ბი მუდ­მივ­ მოქ­მედ და დრო­ე­ბით გა­მო­ფე­ნებ­თა­ნაა და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი. პროგ­­რა­­მე­­ბი ხში­­რად ეხ­­მი­­ა­ნე­­ბა სხვა­­დას­­ხ­ვა მნიშ­­ვ­ნე­­ლო­­ვან თა­­რიღს, დღე­­სას­­წა­­უ­ლებს, სა­­ერ­­თა­­შო­­ რი­­სო დღე­­ებს, რო­­გო­­რი­­ცაა მშვი­­დო­­ბის დღე, მუ­­სი­­კის დღე, ცხო­­ველ­­თა დღე და სხვ.

2019 წელს სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­მი ლე­ო­ნარ­დო და ვინ­ჩის გარ­დაც­ ვა­ლე­ბი­დან 500 წლი­სად­მი მიძღ­ვ­ნილ სა­ი­უ­ბი­ლეო მულ­ტი­მე­დი­უ­რი სა­გან­მა­ნათ­ ლებ­ლო პრო­ექ­ტით ლე­ო­ნარ­დო – Opera Omnia შე­უ­ერ­თ­და. ამ გა­მო­ფე­ნის ფარ­გ­ ლებ­ში ორი სა­გან­მა­ნათ­ლებ­ლო პროგ­ რა­მა შე­იქ­მ­ნა: „Homo universalis – ლე­

ო­ნარ­დო და ვინ­ჩი“ და „Rinascimento – ლე­ო­ნარ­დო და ვინ­ჩი“. პროგ­რა­მე­ბი სხვა­დას­ხ­ვა ასა­კობ­რი­ვი ჯგუ­ფის­თ­ვის იყო გან­კუთ­ვ­ნი­ლი. მრა­ვალ­ ფე­რო­ვა­ნი აუდი­ო­ვი­ზუ­ა­ლუ­რი მა­სა­ლა, შე­მეც­ნე­ბი­თი და სა­ხა­ლი­სო აქ­ტი­ვო­ბე­ბი, პერფორმანსული ელე­მენ­ტე­ბი, კოს­ტი­უ­ მი­რე­ბუ­ლი ფო­ტო­სე­სი­ე­ბი აღორ­ძი­ნე­ბის ხა­ნას, ლე­ო­ნარ­დო და ვინ­ჩის ცხოვ­რე­ბას, შე­მოქ­მე­დე­ბას, მეც­ნი­ე­რულ მოღ­ვა­წე­ო­ბას და გა­მო­გო­ნე­ბებს უკავ­შირ­დე­ბო­და. მულ­ტი­მე­დი­ურ პრო­ექტს „ლე­ო­ნარ­ დო – Opera Omnia“ და ჩვენ სა­გან­მა­ნათ­ ლებ­ლო პროგ­რა­მებს წინ უს­წ­რებ­და წი­ნა წლებ­ში ეროვ­ნულ გა­ლე­რე­ა­ში გა­მარ­თუ­ ლი გა­მო­ფე­ნე­ბი, რომ­ლებ­ზეც იტა­ლი­უ­რი ფერ­წე­რის შე­დევ­რე­ბის ორი­გი­ნა­ლებ­თან ერ­თად გა­მო­ფე­ნი­ლი იყო მულ­ტი­მე­დი­უ­

რი ექ­ს­პო­ზი­ცი­ა. გა­მო­ფე­ნა­ზე ბო­ტი­ჩე­ლი – სი­ლა­მა­ზე, კა­რა­ვა­ჯო – სი­ნათ­ლე ბო­ტი­ ჩე­ლის „ვენერას“ ორი­გი­ნალ­თან ერ­თად კა­რა­ვა­ჯოს ფერ­წე­რის უმაღ­ლე­სი თა­ნა­ მედ­რო­ვე ტექ­ნო­ლო­გი­ით შეს­რუ­ლე­ბუ­ლი რე­ა­ლუ­რი ზო­მე­ბის ფო­ტო­ას­ლე­ბი იყო წარ­მოდ­გე­ნი­ლი. ამის სა­ფუძ­ველ­ზე შე­იქ­ მ­ნა პროგ­რა­მა „Rinascimento – Barocco“, სა­დაც აღორ­ძი­ნე­ბი­სა და ბა­რო­კოს ხა­ ნის ძი­რი­თა­დი მა­ხა­სი­ა­თებ­ლე­ბი და გან­ მას­ხ­ვა­ვე­ბე­ლი ნიშ­ნე­ბი იყო გან­ხი­ლუ­ლი რო­გორც ფერ­წე­რა­ში, ასე­ვე ხე­ლოვ­ნე­ბის სხვა დარ­გებ­ში – არ­ქი­ტექ­ტუ­რა­სა და მუ­ სი­კა­ში. გა­მო­ფე­ნის დათვალიერებისას სა­ უბ­რე­ბი ჩა­ტარ­და ბო­ტი­ჩე­ლის და კა­რა­ვა­ ჯოს ცხოვ­რე­ბა­ზე და შე­მოქ­მე­დე­ბა­ზე. სა­სი­ხა­რუ­ლო­ა, რომ ამ პროგ­რა­მა­ში ცენ­ტ­რა­ლუ­რი მუ­სი­კა­ლუ­რი ათ­წ­ლე­დის

აღ­საზ­რ­დე­ლე­ბი მო­ნა­წი­ლე­ობ­დ­ნენ, რომ­ ლებ­მაც კა­რა­ვა­ჯოს ფო­ტო­ე­ბის ფონ­ზე ვი­ ო­ლი­ნო­ზე და ფლე­ი­ტა­ზე ბა­რო­კოს ხა­ნის კომ­პო­ზი­ტო­რე­ბის – ვი­ვალ­დი­სა და ბა­ხის ნა­წარ­მო­ე­ბე­ბი შე­ას­რუ­ლეს. ბა­რო­კოს თე­მა გაგ­რ­ძელ­და იტა­ლი­უ­რი გა­მო­ფე­ნის „ბერნინი და რო­მა­უ­ლი ბა­რო­ კო“ ფარ­გ­ლებ­ში, ასე­ვე დ. შე­ვარ­დ­ნა­ძის სა­ხე­ლო­ბის ეროვ­ნულ გა­ლე­რე­ა­ში. ექ­ს­ პო­ზი­ცი­ის მი­ხედ­ვით სა­გან­მა­ნათ­ლებ­ლო პროგ­რა­მა­ში „Barocco – სა­ო­ცა­რი მარ­ გა­ლი­ტი“ გა­მო­ყე­ნე­ბუ­ლი იყო მრა­ვალ­ ფე­რო­ვა­ნი აუდი­ო­ვი­ზუ­ა­ლუ­რი მა­სა­ლა. მო­ნა­წი­ლე­ე­ბი ბერ­ნი­ნის შე­მოქ­მე­დე­ბის სა­ფუძ­ველ­ზე გა­ეც­ნენ ბა­რო­კოს სტი­ლის ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბას და გან­ვი­თა­რე­ბის გზას 64

saqarTvelos erovnuli muzeumi

ევ­რო­პის ქვეყ­ნებ­ში – ბაროკო არ­ქი­ტექ­ ტუ­რა­სა და სახ­ვით ხე­ლოვ­ნე­ბა­ში, მუ­სი­კა­ სა და ქო­რე­ოგ­რა­ფი­ა­ში, სა­ზო­გა­დო­ებ­რივ ცხოვ­რე­ბა­სა და მო­და­ში. მოს­წავ­ლე­ებ­სა და მას­წავ­ლებ­ლებ­ში გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი მო­წო­ნე­ბა პროგ­რა­ მის შემეცნებით-­სა­ხა­ლი­სო აქ­ტი­ვო­ბებ­მა და­იმ­სა­ხუ­რა. მო­ნა­წი­ლე­ე­ბი კოს­ტი­უ­მე­ბი­ სა და აქ­სე­სუ­ა­რე­ბის სა­შუ­ა­ლე­ბით თა­ვად ხდე­ბოდ­ნენ ბა­რო­კოს ეპო­ქის პერ­სო­ნა­ ჟე­ბი, ცეკ­ვავ­დ­ნენ ბა­რო­კოს ხა­ნის მუ­სი­კის თან­ხ­ლე­ბით ამ სტი­ლის­თ­ვის და­მა­ხა­სი­ა­ თე­ბე­ლი ქო­რე­ოგ­რა­ფი­უ­ლი ელე­მენ­ტე­ბი­ თა და მოძ­რა­ო­ბე­ბით. სი­მონ ჯა­ნა­ში­ას სა­ხე­ლო­ბის საქართველოს მუ­ზე­უმ­ში მარ­თ­ლაც „წარმოუდგენელი“ გა­მო­ფე­ნა „ლე­ო­ ნარ­დო – Opera Omnia“ ლე­ო­ნარ­დოს ჩვიდ­მე­ტი ფერ­წე­რუ­ლი ნა­მუ­შე­ვა­რის რე­ა­ლუ­რი ზო­მი­სა და მა­ღა­ლი რე­ზო­ლუ­ ცი­ის ციფ­რულ რეპროდუქციებს მო­ი­ცავ­ და. ამ გა­მო­ფე­ნამ უდი­დე­სი ინ­ტე­რე­სი გა­მო­იწ­ვი­ა. საგანმანათლებლო პროგ­ რა­მებს თბი­ლი­სის სხვა­დას­ხ­ვა სკო­ლე­ ბი­დან ხუ­თა­სამ­დე მოს­წავ­ლე და­ეს­წ­რო. პროგ­რა­მა­ში „Rinascimento – ლე­ო­ ნარ­დო და ვინ­ჩი“ ლე­ო­ნარ­დოს ცხოვ­ რე­ბი­სა და შე­მოქ­მე­დე­ბის გან­ხილ­ვის და ინტერაქტიული საუბრების გარ­და დი­დი ყუ­რადღე­ბა და­ეთ­მო აღორ­ძი­ ნე­ბის ხა­ნას, ამ პე­რი­ო­დის­თ­ვის და­ მა­ხა­სი­ა­თე­ბელ ძი­რი­თად ნიშ­ნებს არ­ქი­ტექ­ტუ­რა­სა და სახ­ვით ხე­ლოვ­ნე­ ბა­ში. პროგ­რა­მა­ში „Homo universalis – ლე­ო­ნარ­დო და ვინ­ჩი“ გან­ხი­ლუ­ლი იყო ამ ხე­ლო­ვა­ნის გე­ნი­ა­ლო­ბა, უნი­ ვერ­სა­ლო­ბა. ლე­ო­ნარ­დო არა მარ­ ტო მხატ­ვა­რი, არა­მედ არ­ქი­ტექ­ტო­რი, მეც­ნი­ე­რი, გა­მომ­გო­ნე­ბე­ლი, ინ­ჟი­ნე­რი, ანა­ტო­მი, ბო­ტა­ნი­კო­სი, მუ­სი­კო­სი, პო­ე­ ტი, მე­ი­გა­ვე და სხვ. მრა­ვალ­ფე­რო­ვა­ნი ვი­ზუ­ა­ლუ­რი ანი­მა­ ცი­უ­რი მა­სა­ლით მო­ნა­წი­ლე­ე­ბი გა­ეც­ნენ მის გა­მო­გო­ნე­ბებს, ლე­ო­ნარ­დოს პა­რა­შუ­ ტის ჩა­ნა­ხა­ტის მი­ხედ­ვით სპე­ცი­ა­ლუ­რად დამ­ზა­დე­ბუ­ლი მო­დე­ლით ჩა­ტარ­და ექ­ს­ პე­რი­მენ­ტე­ბი პა­რა­შუ­ტის ფრე­ნას­თან და­ კავ­ში­რე­ბით. ორი­ვე პროგ­რა­მა აღ­ჭურ­ვი­ლი იყო კოს­ტი­უ­მი­რე­ბუ­ლი ელე­მენ­ტე­ბით და ფო­ ტო­სე­სი­ე­ბით, რაც სა­ხა­ლი­სოს და თვალ­ სა­ჩი­ნოს ხდი­და პროგ­რა­მის მიმ­დი­ნა­რე­ ო­ბას.

მო­ნა­წი­ლე­ე­ბის გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი ინ­ტე­ რე­სი გა­მო­იწ­ვია შე­მეც­ნე­ბით­მა ტეს­ტებ­მა, რომ­ლე­ბიც ნა­ხა­ტე­ბის დე­ტა­ლე­ბის მო­ძი­ე­ ბას და სხვა­დას­ხ­ვა სა­ხის თე­მა­ტურ კითხ­ ვარს გუ­ლის­ხ­მობ­და. დასკვნით დღეს გა­ი­მარ­თა პროგ­რა­მის სადღე­სას­წა­უ­ლო და­ხურ­ვა. რე­ნე­სან­სის ხა­ნის მუ­სი­კის ფონ­ზე მო­ნა­წი­ლე­ებ­მა იტა­ ლი­ის დრო­შის ფე­რე­ბის – წი­თე­ლი, თეთ­ რი და მწვა­ნე ბუშ­ტე­ბით გა­ა­ხა­ლი­სეს ექ­ს­ პო­ზი­ცი­ის დარ­ბა­ზი. ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­მის ახა­ლი მულ­ტი­მე­ დი­უ­რი გა­მო­ფე­ნის „IMMAGICA – მოგ­ზა­

უ­რო­ბა მშვე­ნი­ე­რე­ბის სამ­ყა­რო­ში“ მი­ხედ­ ვით კი­დევ ორ პროგ­რა­მას ვთა­ვა­ზობთ მოს­წავ­ლე­ებს – „Veduta ვირ­ტუ­ა­ლურ რე­ა­ლო­ბა­ში“ და „პრო­ტო­რე­ნე­სან­სი­დან კლა­სი­ციზ­მამ­დე – ინო­ვა­ცი­უ­რი გზით“.

XXI სა­უ­კუ­ნე თა­ვი­სი ტექ­ნო­ლო­გი­ე­ბით სა­შუ­ა­ლე­ბას აძ­ლევს დღე­ვან­დელ თა­ო­ბას, იხი­ლოს მსოფ­ლიო ხე­ლოვ­ნე­ბის შე­დევ­რე­ ბი და მი­ი­ღოს უდი­დე­სი ინ­ფორ­მა­ცი­ა. კარ­ გი­ა, რომ ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­მი აქ­ტი­უ­რად არის ჩარ­თუ­ლი ამ პრო­ცეს­ში და სა­გან­მა­ ნათ­ლებ­ლო ფუნ­ქც­ ი­ას მუ­ზე­უ­მის ერ­თ­-ერთ მთა­ვარ პრი­ო­რი­ტე­ტად მი­იჩ­ნევს. saqarTvelos erovnuli muzeumi

65

66

შემეცნებითი ბანაკი მუზეუმში განათლება > შოთა ბეზარაშვილი

XXI

სა­უ­კუ­ნე ტექ­ნო­ლო­გი­ე­ბის სწრა­ფი გან­ვი­თა­რე­ბით ხა­სი­ათ­დე­ბა. ადა­მი­ან­თა უმე­ტე­სო­ბის ყო­ველ­დღი­უ­რი ცხოვ­რე­ბა იწყე­ბა და მთავ­რ­დე­ბა ტექ­ნო­ლო­გი­ე­ბის გა­მო­ყე­ნე­ბით – მო­ბი­ლუ­რი, პლან­შე­ტი, ლეპ­ტო­პი და სხვ. დღე­ის­თ­ვის გა­ჯე­ტე­ბი და სხვა­დას­ხ­ვა თა­მა­შე­ბი სკო­ლის ასა­კის ბავ­შ­ვე­ბის­თ­ ვის სა­უ­კე­თე­სო გა­სარ­თობ სა­შუ­ა­ლე­ბას წარ­მო­ად­გენს. ახალ­გაზ­რ­და გო­ნე­ბა ვერ ათ­ვით­ც­ნო­ბი­ე­რებს იმ ზი­ანს, რო­მე­ლიც თა­ნა­მედ­რო­ვე ტექ­ნო­ლო­გი­ე­ბის გა­და­ მე­ტე­ბულ­მა მოხ­მა­რე­ბამ შე­იძ­ლე­ბა გა­ მო­იწ­ვი­ოს. ვირ­ტუ­ა­ლურ რე­ა­ლო­ბა­ში ჩა­ძი­რუ­ლი ბავ­შ­ვე­ბი, ხშირ შემ­თხე­ვა­ში, ასო­ცი­ა­ლუ­რე­ბი ხდე­ბი­ან და წყდე­ბი­ან რე­ ა­ლურ სამ­ყა­როს. და­ახ­ლო­ე­ბით 2 წლის წინ, „National Geographic Georgia“-ს ხელ­შეწყო­ბით, გა­ დავ­წყ­ვი­ტეთ სა­ბავ­შ­ვო შე­მეც­ნე­ბი­თი ბა­ნა­ კი შეგ­ვექ­მ­ნა, რო­მე­ლიც ეთ­ნოგ­რა­ფი­უ­ლი მუ­ზე­უ­მის ტე­რი­ტო­რი­ა­ზე გან­თავ­ს­და. ად­

გილ­მ­დე­ბა­რე­ო­ბა ბა­ნა­კის მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი დე­ტა­ლი­ა, რო­მე­ლიც თე­მა­ტუ­რად შე­მეც­ ნე­ბის ძი­რი­თად ფუნ­ქ­ცი­ას ას­რუ­ლებს. შე­მეც­ნე­ბი­თი ბა­ნა­კი გან­კუთ­ვ­ნი­ლია სკო­ლის მოს­წავ­ლე­ე­ბის­თ­ვის, რე­კო­მენ­ დე­ბუ­ლი ასა­კობ­რი­ვი ზღვა­რი კი 9-დან 15 წლამ­დე­ა. ჩვე­უ­ლე­ბი­სა­მებრ, ბა­ნა­კის ვი­ზი­ ტო­რე­ბი თა­ნაკ­ლა­სე­ლე­ბი არი­ან, მაგ­რამ, გა­მო­ნაკ­ლის შემ­თხ­ვე­ვებ­ში, სხვა­დას­ხ­ვა ასა­კობ­რი­ვი ჯგუ­ფე­ბიც ერ­თი­ან­დე­ბი­ან. ეთ­ნოგ­რა­ფი­უ­ლი მუ­ზე­უ­მის ტე­რი­ტო­ რია გა­მორ­ჩე­უ­ლია მრა­ვალ­ფე­როვ­ნე­ ბით. სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ის­ტო­რი­უ­ლი ყო­ფის მი­ნი-­მო­დე­ლი და ბუ­ნებ­რი­ვი ლან­დ­შაფ­ ტის სინ­თე­ზი ლაშ­ქ­რო­ბის იმი­ტა­ცი­ის­თ­ვის იდეალურ ად­გილს წარ­მო­ად­გენს. აღ­ნიშ­ ნულ გა­რე­მო პი­რო­ბებს ემა­ტე­ბა ბა­ნა­კის ინ­ფ­რას­ტ­რუქ­ტუ­რა, რო­მე­ლიც სა­ვე­ლე პი­ რო­ბე­ბის აღ­ქ­მის სა­უ­კე­თე­სო სა­შუ­ა­ლე­ბას იძ­ლე­ვა. კა­რა­ვი, სა­ძი­ლე ტო­მა­რა, კო­ცო­ნის დან­ თე­ბა – ეს დე­ტა­ლე­ბი ბა­ნა­კის თან­მ­დე­ვი და გა­ნუ­ყო­ფე­ლი ელე­მენ­ტე­ბი­ა. სტან­დარ­ტუ­

ლად, ბა­ნა­კი ორ­დღი­ა­ნი­ა. ად­გილ­ზე მო­სუ­ ლი ბავ­შ­ვე­ბი სწავ­ლო­ბენ ბა­ნა­კის მოწყო­ ბას და თა­ვი­სი­ვე ხე­ლით ქმნი­ან ღა­მის გა­სა­თევ ად­გილს მუ­ზე­უ­მის და­ცულ ტე­რი­ ტო­რი­ა­ზე. ბა­ნა­კის მო­ნა­წი­ლე­ე­ბის პროგ­ რა­მა წი­ნას­წარ გა­წე­რი­ლი­ა, თუმ­ცა ხში­რია პროგ­რა­მის კო­რექ­ტი­რე­ბა მო­ნა­წი­ლე­ე­ბის ინ­ტე­რე­სე­ბი­დან გა­მომ­დი­ნა­რე. აქ­ტი­ვო­ბე­ ბის უმე­ტე­სო­ბა ბავ­შ­ვე­ბი­სათ­ვის სი­ახ­ლეს წარ­მო­ად­გენს. შე­მეც­ნე­ბი­თი პროგ­რა­მის ფარ­გ­ლებ­ში ეწყო­ბა ინ­დი­ვი­დუ­ა­ლუ­რი და გუნ­დუ­რი აქ­ტი­ვო­ბე­ბი; პრე­ის­ტო­რი­უ­ლი შუ­ბის ტყორ­ც­ნა, ქვის იარა­ღის დამ­ზა­დე­ბა, ეკო­ლო­გი­უ­რი პრობ­ლე­მე­ბის გა­დაჭ­რა­ზე მსჯე­ლო­ბა, არ­ქე­ო­ლო­გი­უ­რი გათხ­რე­ბი და ბუ­ნე­ბის შე­მეც­ნე­ბა. ბა­ნა­კის მო­ნა­წი­ლე­თა გან­სა­კუთ­რე­ბულ ყუ­რადღე­ბას იპყ­რობს პოლ სა­ლო­პე­კის1 პროგ­რა­მა, რო­მე­ლიც ყვე­ლა და­ნარ­ჩე­ ნი აქ­ტი­ვო­ბის­გან გა­მორ­ჩე­უ­ლი­ა. აღ­ნიშ­ ნუ­ლი აქ­ტი­ვო­ბა სა­უ­კე­თე­სო სა­შუ­ა­ლე­ბაა ყო­ველ­დღი­უ­რად, მიმ­დი­ნა­რე პრო­ცე­სებ­ ზე აუჩ­ქა­რებ­ლად და დე­ტა­ლუ­რად და­საკ­

ვირ­ვებ­ლად. სწო­რედ აქე­დან გა­მომ­დი­ ნა­რე­ობს ბავ­შ­ვე­ბის მხრი­დან აღ­ნიშ­ნუ­ლი პროგ­რა­მის მი­მართ დი­დი ინ­ტე­რე­სი. პოლ სა­ლო­პე­კის მე­თო­დის გა­მო­ყე­ნე­ბა მოვ­ ლე­ნებ­ზე და­საკ­ვირ­ვებ­ლად ხელს უწყობს ბავ­შ­ვის აღ­ქ­მი­სა და კონ­კ­რე­ტი­კის უნა­რის გან­ვი­თა­რე­ბას. მრა­ვალ­ფე­რო­ვა­ნი ინ­ტე­ლექ­ტუ­ა­ლუ­რი თა­მა­შე­ბი, რომ­ლებ­შიც ბა­ნა­კის ტრე­ნე­ რე­ბი ბავ­შ­ვებ­თან ერ­თად მო­ნა­წი­ლე­ო­ბენ, მიზ­ნად ისა­ხავს, პრობ­ლე­მის იდენ­ტი­ფი­ კა­ცი­ის და მა­თი გა­დაჭ­რის გზე­ბის პოვ­ნას. აღ­ნიშ­ნუ­ლი აქ­ტი­ვო­ბე­ბი ხელს უწყობს ად­რე­ულ ასაკ­ში ლო­გი­კუ­რი აზ­როვ­ნე­ბის ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბას.

გარ­და ფი­ზი­კუ­რი და გო­ნებ­რი­ვი აქ­ტი­ ვო­ბე­ბი­სა, შე­მეც­ნე­ბი­თი ბა­ნა­კის ერ­თ-­ ერთ უმ­თავ­რეს კომ­პო­ნენტს წარ­მო­ად­გენს სა­ ვე­ლე ჰი­გი­ე­ნის ნორ­მე­ბის შეს­წავ­ლა, რო­ გო­რი­ცა­ა: ტე­რი­ტო­რი­ის და­სუფ­თა­ვე­ბა, ნარ­ჩე­ნე­ბის (ბიოლოგიური და ქი­მი­უ­რი) გა­მიჯ­ვ­ნა მი­სი სპე­ცი­ფი­კი­დან გა­მომ­დი­ნა­ რე, ჭრი­ლო­ბის და­მუ­შა­ვე­ბა, პი­რა­დი ჰი­გი­ ე­ნუ­რი ნორ­მე­ბის დაც­ვა და სხვ. ორ­დღი­ა­ნი ბა­ნა­კის მიმ­დი­ნა­რე­ო­ბი­სას პა­რა­ლე­ლურ რე­ჟიმ­ში ხდე­ბა თი­თო­ეუ ­­ ლი მოქ­მე­დე­ბის ანა­ლი­ზი მო­ნა­წი­ლე­ე­ ბის მხრი­დან. დღის გან­მავ­ლო­ბა­ში ბავ­ შ­ვე­ბი აკე­თე­ბენ მათ­თ­ვის სა­ყუ­რადღე­ბო და სა­ინ­ტე­რე­სო დე­ტა­ლე­ბის ჩა­ნა­წე­რებს

ან ჩა­ნა­ხა­ტებს. მთე­ლი დღის გან­მავ­ლო­ ბა­ში დაგ­რო­ვი­ლი ჩა­ნა­წე­რე­ბი­სა და ჩა­ ნა­ხა­ტე­ბის გა­ზი­ა­რე­ბა ხდე­ბა სა­ღა­მოს. დღის ბო­ლოს ბა­ნა­კის ყვე­ლა მო­ნა­წი­ლე თავს იყ­რის კო­ცო­ნის გარ­შე­მო, სა­დაც ბავ­შ­ვე­ბი მსჯე­ლო­ბენ გან­ვ­ლი­ლი დღის შე­სა­ხებ, ერ­თ­მა­ნეთს უზი­ა­რე­ბენ აზ­რებ­ სა და შთა­ბეჭ­დი­ლე­ბებს. შე­მეც­ნე­ბი­თი ბა­ნა­კი ორი­ენ­ტი­რე­ ბუ­ლია ახალ­გაზ­რ­და თა­ო­ბე­ბის­თ­ვის არა­ფორ­მა­ლუ­რი გა­ნათ­ლე­ბის მი­წო­ დე­ბის­კენ. სხვა­დას­ხ­ვა სა­კითხ­ზე სპე­ცი­ა­ ლუ­რად მომ­ზა­დე­ბუ­ლი თე­მე­ბი ქვეც­ნო­ ბი­ე­რად აწ­ვ­დის მო­ზარდს არა­სას­კო­ლო გა­ნათ­ლე­ბას. ბა­ნა­კის ვი­ზი­ტორ­თათ­ვის მნიშ­ვ­ნე­ლო­ ვა­ნი ფაქ­ტო­რია გუნ­დუ­რო­ბის პრინ­ცი­პი. აქ­ტი­ვო­ბე­ბის უმე­ტე­სი ნა­წი­ლიც სწო­რედ გუნ­დუ­რო­ბა­ზეა დამ­ყა­რე­ბუ­ლი. პროგ­რა­მებ­ში ჩარ­თუ­ლი ტრე­ნე­რე­ბი პრო­ფე­სი­ო­ნა­ლუ­რად უძღ­ვე­ბი­ან აქ­ტი­ ვო­ბებს და უზრუნველყოფენ შე­მეც­ნე­ ბის­თ­ვის სა­ჭი­რო ყვე­ლა პი­რო­ბის შექ­მ­ ნას. სა­გან­მა­ნათ­ლებ­ლო ბა­ნა­კის მი­ზა­ნი­ა, მო­ზარ­დებს შე­უქ­მ­ნას გა­რე­მო, რო­მელ­ შიც მათ თა­ნა­მედ­რო­ვე ტექ­ნო­ლო­გი­ე­ბის გა­მო­ყე­ნე­ბის გა­რე­შე შე­ეძ­ლე­ბათ ადაპ­ ტა­ცი­ა, გარ­თო­ბა და ერ­თ­მა­ნეთ­თან კონ­ ტაქ­ტი, რაც დღეს, სამ­წუ­ხა­როდ, ძნე­ლად მი­საღ­წე­ვი გახ­და.

1 პოლ სალოპეკი – ამერიკელი მოგზაური, ჟურნალისტი, მწერალი saqarTvelos erovnuli muzeumi

67

68

ოპერაცია – რესტავრაცია როდესაც ქირურგი რესტავრატორია, პაციენტი კი ხელოვნების ნიმუში რესტავრაცია > ლიზა მეფარიშვილი სანამ რემბრანდტის ყველაზე ცნობილი ტილოს „ღამის გზირნი“ რესტავრაციის პროცესის ყურებას ინტერნეტით „ლაივში“ შევძლებთ, მოგიყვებით საქართველოს ეროვნულ მუზეუმში დაცულ ესპანური ხელოვნების ერთ-ერთ ნიმუშზე. ნამუშევარმა ქართველი რესტავრატორების ყურადღება მას შემდეგ მიიპყრო, რაც ხელოვნების არაერთ შედევრს ჩაუტარეს რესტავრაცია. მათ შორის იყო „ნადირობა ინდოეთში“, „სვირი“, „მადონა ჩიტბატონა“.

2

017 წელს შალ­ვა ამი­რა­ნაშ­ვი­ლის სა­ხე­ლო­ბის ხე­ლოვ­ნე­ბის მუ­ზე­უმ­ ის რეს­ტავ­რა­ტორ­მა ნი­ნო მე­რა­ბიშ­ ვილ­მა მო­რი­გი „პაციენტი“ მი­ი­ღო. ტი­ლო „წმ. ან­დ­რეა – იერო­ნი­მე“ ეს­პა­ნე­ლი მხატ­ ვ­რის ხო­სე რი­ბე­რას (1591-1652) სკო­ლას მი­ეკ­ უთ­ვ­ნე­ბა. ნა­მუ­შე­ვა­რი ხე­ლოვ­ნე­ბის მუ­ზე­უმ­ ის და­სავ­ლეთ ევ­რო­პუ­ლი ფერ­ წე­რის ფონ­დ­ში ინა­ხე­ბა ბერ­ნარ­დო და­ დის, ლუ­კას კრა­ნა­ხის, გვი­დო რე­ნის, იან სტე­ნის, პე­ტერ­-­პა­ულ რუ­ბენ­სის (სკოლა/ სახელოსნო), იაკობ ვან რე­ის­და­ლის, ოგი­უსტ რო­დე­ნის და სხვა ცნო­ბი­ლი მხატ­ ვ­რე­ბის ნა­მუ­შევ­რებ­თან ერ­თად. ხო­სე რი­ ბე­რა ეს­პა­ნეთ­ში და­ი­ბა­და, თუმ­ცა მა­ლე­ვე წა­ვი­და იტა­ლი­ა­ში. რი­ბე­რა რომ­ში ცხოვ­

რობ­და, სა­დაც შე­ის­წავ­ლა აღორ­ძი­ნე­ბის ოს­ტა­ტე­ბის შე­მოქ­მე­დე­ბა და აღ­მოჩ­ნ­და თა­ნა­მედ­რო­ვე იტა­ლი­ე­ლი მხატ­ვ­რე­ბის გა­რე­მოც­ვა­ში. მი­უ­ხე­და­ვად იმი­სა, რომ მხატ­ვარ­მა საკ­მა­ოდ დი­დი დრო გა­ა­ტა­რა იტა­ლი­აშ­ ი, იგი მა­ინც ეს­პა­ნელ მხატ­ვ­რად დარ­ჩა და მი­სი შე­მოქ­მე­დე­ბა ყო­ველ­თ­ ვის მშობ­ლი­უ­რი ქვეყ­ნის ტრა­დი­ცი­ებ­ზე იყო და­ფუძ­ნე­ბუ­ლი. მის ცნო­ბილ ნა­მუ­ შევ­რებს შო­რი­სა­ა: „წმინდა იერო­ნი­მე“ (1652), „წმინდა პეტ­რეს მო­ნა­ნი­ე­ბა“ (1615), „წმინდა ბარ­თ­ლო­მეს წა­მე­ბა“ (1644). რი­ბე­რა ამ სი­უ­ჟე­ტებს ისე გად­მოს­ცემს, რო­გორც ნაც­ნობ შთა­ბეჭ­დი­ლე­ბებს. მის კომ­პო­ზი­ცი­ა­ში მაქ­სი­მა­ლუ­რად გა­მოკ­ ვე­თი­ლია მთა­ვა­რი მოქ­მე­დე­ბა, მთა­ვა­რი

ფი­გუ­რე­ბი, რომ­ლე­ბიც ადა­მი­ან­ ურ გან­ც­ დებს სა­უ­კე­თე­სოდ გად­მოს­ცე­მენ. იგი­ვე შეგ­ვიძ­ლია ვთქვათ ჩვენს მუ­ზე­უმ­ში და­ ცულ ნა­მუ­შე­ვარ­ზე, რო­მე­ლიც მეც­ნი­ე­რუ­ ლი შეს­წავ­ლის შემ­დეგ შე­იძ­ლე­ბა თვი­ თონ რი­ბე­რას ფუნ­ჯ­საც მი­ვა­კუთ­ვ­ნოთ. სუ­რა­თის გა­ნახ­ლე­ბის ურ­თუ­ლე­სი და ხან­გ­რ­ძ­ლი­ვი პრო­ცე­სი ფო­ტო­ფიქ­სა­ცი­ ით და­იწყო; ფერ­წე­რუ­ლი ფე­ნა პრო­ ფი­ლაქ­ტი­კუ­რად გა­მაგ­რ­და, ძვე­ლი სა­ დუბ­ლი­რე­ბო ტი­ლო თა­ვი­სი კი­დი­თა და სა­კე­რებ­ლით ავ­ტო­რი­სე­უ­ლი ტი­ლოს­გან მო­იხ­ს­ნა. ნა­მუ­შე­ვა­რი გა­და­ი­ტა­ნეს სა­მუ­ შაო ქვე­ჩარ­ჩო­ზე. ძვე­ლი წე­ბოს­გან გა­ იწ­მინ­და სუ­რა­თის უკა­ნა მხა­რე. წე­ბოს მო­ცი­ლე­ბი­სას გა­მოჩ­ნ­და ტი­ლოს ად­

რე­უ­ლი პე­რი­ო­დის სა­კე­რებ­ლე­ბიც. მას შემ­დეგ, რაც გა­იწ­მინ­და უკა­ნა მხა­რე, თევ­ზის წე­ბო­თი გა­მაგ­რ­და ფერ­წე­რუ­ლი ფე­ნა. შემ­დეგ მომ­ზად­და სა­დუბ­ლი­რე­ბო ტი­ლო და შეს­რულ­და დუბ­ლი­რე­ბა. ნა­ მუ­შე­ვა­რი გა­და­ი­ტა­ნეს ახალ, მყარ ქვე­ ჩარ­ჩო­ზე. ტი­ლოს გა­და­კე­ცი­ლი ნა­პი­რე­ ბი, რომ­ლე­ბიც ქვე­ჩარ­ჩო­ზე გა­და­დი­ო­და, გა­ი­შა­ლა. სუ­რა­თი­დან რამ­დე­ნი­მე ფე­ნად მო­იხ­ს­ნა სხვა­დას­ხ­ვა სა­ხი­სა და ფე­რის გრუნ­ტე­ბი და ტო­ნი­რე­ბე­ბი. ნაც­რის­ფე­რი გაქ­ვა­ვე­ბუ­ლი გრუნ­ტი მოს­წორ­და სუ­რა­ თის ზე­და­პირ­ზე. ნაც­რის­ფერ­თან ერ­თად იყო თეთ­რი და მო­ყა­ვის­ფ­რო, შე­და­რე­ ბით რბი­ლი გრუნ­ტე­ბი, რომ­ლე­ბიც გაწ­ მენ­დას და­ექ­ვემ­დე­ბა­რა. ასე­ვე გრუნ­ტად იყო გა­მო­ყე­ნე­ბუ­ლი ზო­გან სან­თე­ლი და ზო­გან ჩა­წე­ბე­ბუ­ლი ქა­ღალ­დე­ბი – ეს ყვე­ლა­ფე­რი, რეს­ტავ­რა­ტო­რის თქმით, მი­ა­ნიშ­ნებ­და იმა­ზე, რომ სა­უ­კუ­ნე­ე­ბის გან­მავ­ლო­ბა­ში სუ­რათს არა­ერ­თხელ ჩა­უ­ტარ­და „ოპერაცია“. რეს­ტავ­რა­ტორ­ მა სა­მუ­შა­ოს და­სას­რულს ფერ­წე­რუ­ლი ფე­ნის და­ნა­კარგ ად­გი­ლებ­ზე სა­ღე­ბა­ვი და­ი­ტა­ნა და ტო­ნი­რე­ბა გა­ა­კე­თა. ორ­ წ­ლი­ა­ნი ურ­თუ­ლე­სი სა­მუ­შა­ოს შემ­დეგ ნა­ხატ­მა პირ­ვან­დელ­თან მი­ახ­ლო­ე­ბუ­ლი სა­ხე და­იბ­რუ­ნა. ნა­მუ­შე­ვა­რი ახ­ლა უკ­ვე სრულ­ყო­ფი­ ლად არის მზად მეც­ნი­ე­რუ­ლი შეს­წავ­ ლის­თ­ვის. სწო­რედ ამას ისა­ხავს მიზ­ ნად ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­მის სა­მეც­ნი­ე­რო გუნ­დის ჩარ­თუ­ლო­ბი­თა და შო­თა რუს­ თა­ვე­ლის სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნუ­ლი სა­მეც­ნი­ე­რო ფონ­დის მხა­რად­ჭე­რით მიმ­დი­ნა­რე პრო­ექ­ტი „საქართველოს ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­მის და­სავ­ლეთ ევ­რო­ პუ­ლი ხე­ლოვ­ნე­ბის კო­ლექ­ცი­ე­ბის ინ­ ტეგ­რი­რე­ბუ­ლი კვლე­ვე­ბი“ (2019-2021). პრო­ექ­ტის ფარ­გლ ­ ებ­ში და­გეგ­მი­ლია სა­ მეც­ნი­ე­რო პუბ­ლი­კა­ცი­ის გა­მო­ცე­მა, დას­ კ­ვ­ნით ეტაპ­ზე კი და­სავ­ლეთ ევ­რო­პუ­ლი ფერ­წე­რის ნი­მუ­შე­ბის სა­გა­მო­ფე­ნოდ შერ­ჩე­ვა. სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­ მის პრო­ფე­სი­ო­ნა­ლი რეს­ტავ­რა­ტო­რე­ბი აგ­რ­ძე­ლე­ბენ ჩვე­ნი კულ­ტუ­რუ­ლი მემ­ კ­ვიდ­რე­ო­ბის შეს­წავ­ლას, მოვ­ლა­სა და „მკურნალობას“, ხე­ლოვ­ნე­ბის ნი­მუ­შე­ ბის­თ­ვის ახა­ლი სი­ცოცხ­ლის ჩუ­ქე­ბას და მათ გა­და­ცე­მას მო­მა­ვა­ლი თა­ო­ბე­ბის­თ­ ვის. „შემოუშვით შემ­დე­გი პა­ცი­ენ­ტი!“

70

ახალი ექსპონატი ეროვნული მუზეუმის კოლექციაში ახალი შენაძენი > ეკატერინე კიკნაძე

ს

ა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნულ მუ­ზე­ უ­მის სი­მონ ჯა­ნა­ში­ას სა­ხე­ლო­ ბის სა­ქარ­თ­ვე­ლოს მუზეუმში 2018 წლის ნო­ემ­ბრ ­ ი­დან გა­მო­ფე­ნა­ ზე „წითელი ტე­რო­რი და ქარ­თ­ვე­ლი მხატ­ვ­რე­ბი“ წარ­მოდ­გე­ნი­ლი იყო რეპ­ რე­სი­რე­ბუ­ლი მო­ქან­და­კის ვახ­ტანგ კო­ ტე­ტიშ­ვი­ლის ნა­მუ­შე­ვა­რი „დაჩოქილი მა­მა­კა­ცი“ (ხე. 31X6.8X16 სმ.) მო­ქან­და­ კის ოჯა­ხის კო­ლექ­ცი­ი­დან. ქან­და­კე­ბამ, რო­მე­ლიც პრაქ­ტი­კუ­ლად უც­ნო­ბი იყო სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­თ­ვის, სპე­ცი­ა­ლის­ტე­ბის დი­დი ინ­ტე­რე­სი და­იმ­სა­ხუ­რა და შე­ფას­ და რო­გორც 1920-1930-იანი წლე­ბის ქარ­თუ­ლი ქან­და­კე­ბის გა­მორ­ჩე­ულ ­ ი ნი­მუ­ში. 2019 წლის აპ­რილ­ში მო­ქან­ და­კის შვი­ლიშ­ვილ­მა, მხატ­ვარ­მა გუ­გა

კო­ტე­ტიშ­ვილ­მა, ქან­და­კე­ბა სა­ქარ­თ­ ვე­ლოს ეროვ­ნულ მუ­ზე­უმს სა­ჩუქ­რად გად­მოს­ცა. „დაჩოქილი მა­მა­კა­ცი“ შე­ე­ მა­ტა შალ­ვა ამი­რა­ნაშ­ვი­ლის სა­ხე­ლო­ ბის ხე­ლოვ­ნე­ბის მუ­ზე­უ­მის თა­ნა­მედ­ რო­ვე ქან­და­კე­ბის კო­ლექ­ცი­ას. ლი­ტე­რა­ტუ­რის ის­ტო­რი­კო­სი, ესე­ ის­ტი, სო­ცი­ო­ლო­გი, პუბ­ლი­ცის­ტი, ხე­ ლოვ­ნე­ბის თე­ო­რე­ტი­კო­სი, ქარ­თუ­ლი ფოლ­კ­ლო­რის­ტი­კის ერ­თ­-ერ­თი ფუ­ ძემ­დე­ბე­ლი, მხატ­ვა­რი და მო­ქან­და­კე ვახ­ტანგ კო­ტე­ტიშ­ვი­ლი 1920-1930-იანი წლე­ბის ქარ­თუ­ლი სა­ხე­ლოვ­ნე­ბო სა­ ზო­გა­დო­ე­ბის მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი წარ­ მო­მად­გე­ნე­ლი იყო. მი­სი სა­მოღ­ვა­წეო დი­ა­პა­ზო­ნი არა­ერთ დარგს მო­ი­ცავ­ და და თი­თო­ე­ულ­ში მას თვალ­სა­ჩი­ნო

წვლი­ლი აქვს შე­ტა­ნი­ლი. ვახ­ტანგ კო­ ტე­ტიშ­ვი­ლის პუბ­ლი­ცის­ტი­კა და სა­მეც­ ნი­ე­რო შრო­მე­ბი ქარ­თუ­ლი პრო­ზი­სა და პო­ე­ზი­ის შე­სა­ხებ ჰუ­მა­ნი­ტარ­თა სა­ ზო­გა­დო­ე­ბის­თ­ვის კარ­გა­დაა ცნო­ბი­ ლი, ხო­ლო რო­გორც მო­ქან­და­კეს სა­ ზო­გა­დო­ე­ბა მას არ იც­ნობს. 1938 წლის მარ­ტ­ში საბ­ჭო­თა სა­სა­მარ­თ­ლოს მი­ერ სო­ცი­ალ­ფე­დე­რა­ლის­ტე­ბის კონ­ტ­რ­ნა­ ცი­ო­ნა­ლის­ტუ­რი, ჯა­შუ­შუ­რი, მავ­ნებ­ ლუ­რი ჯგუ­ფის წევ­რო­ბის ბრალ­დე­ბით დახ­ვ­რე­ტი­ლი ვახ­ტანგ კო­ტე­ტიშ­ვი­ლის ქან­და­კე­ბე­ბი არ იფი­ნე­ბო­და ოფი­ცი­ა­ ლურ გა­მო­ფე­ნებ­ზე და არ იბეჭ­დე­ბო­და სა­ხე­ლოვ­ნე­ბათ­მ­ცოდ­ნეო გა­მო­ცე­მებ­ში. მი­სი სა­ხე­ლი ტა­ბუ­ი­რე­ბუ­ლი იყო რო­ გორც რეპ­რე­სი­რე­ბუ­ლი­სა, ხო­ლო მის

ნა­მუ­შევ­რებს, სხვა რეპ­რე­სი­რე­ბუ­ლი მხატ­ვ­რე­ბი­სა და მო­ქან­და­კე­ე­ბის ნა­ მუ­შევ­რე­ბის მსგავ­სად, ათე­უ­ლო­ბით წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში არ უნა­ხავთ მზის სი­ნათ­ლე. ვახ­ტანგ კო­ტე­ტიშ­ვი­ლის სკულ­პ­ტუ­ რულ ნა­მუ­შე­ვარ­თა­გან დღე­ვან­დ­ლამ­ დე ცო­ტამ მო­აღ­წი­ა. ნა­წი­ლი ავ­ტო­რის ტრა­გი­კულ ბედს, ნა­წი­ლი კი 1991 წელს, სა­მო­ქა­ლა­ქო ომის დროს, კო­ტე­ტიშ­ვი­ ლე­ბის სახ­ლ­ში გა­ჩე­ნილ ხან­ძარს შე­ე­ წი­რა, თუმ­ცა იმ მცი­რე­დის მი­ხედ­ვი­თაც, რაც ოჯა­ხი­სა და სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ ნუ­ლი მუ­ზე­უ­მის კო­ლექ­ცი­ამ შე­მო­ი­ნა­ ხა, ჩანს, რომ ქარ­თულ­მა ქან­და­კე­ბამ 1920-იანი წლე­ბის მი­წუ­რულს შე­ი­ძი­ნა, ხო­ლო 1938 წელს და­კარ­გა უაღ­რე­სად სა­ინ­ტე­რე­სო მო­ქან­და­კე. ხის­გან შეს­რუ­ლე­ბუ­ლი „დაჩოქილი მა­მა­კა­ცის“ ფი­გუ­რა სა­ფე­ხუ­რი­ან ბა­ ზის­ზეა მოთავსებული. ახალ­გაზ­რ­და მა­მა­კაცს ხე­ლე­ბი მუხ­ლებ­ზე და­უწყ­ვი­ა. ნა­მუ­შევ­რის და­ნახ­ვის­თა­ნა­ვე შთა­ბეჭ­ დი­ლე­ბას ახ­დენს ბა­ზი­სის კუთხო­ვა­ნი და სხე­უ­ლის პლას­ტი­კუ­რი ფორ­მე­ბის კონ­ტ­რას­ტის მხატ­ვ­რუ­ლო­ბა. ფი­გუ­რი­ სა და ბა­ზი­სის მას­შ­ტა­ბე­ბი­სა და ფორ­ მის ერ­თ­მა­ნეთ­თან შე­ხა­მე­ბა­ში ავ­ტო­რი კომ­პო­ზი­ცი­ის უტყუ­არ გრძნო­ბას ავ­ ლენს. ფი­გუ­რის სი­ლუ­ეტს ერ­თი­ან დე­ ნად რიტ­მ­ში აერ­თი­ა­ნებს სხე­ულ­თან ხაზ­გას­მით დის­პ­რო­პორ­ცი­უ­ლი ხე­ლე­ ბის სიგ­რ­ძე. თა­ვი მა­მა­კაცს მკვეთ­რად დაბ­ლა და­უხ­რი­ა, ისე, რომ წვე­რი მკერ­ დ­ზე ეფი­ნე­ბა და სა­ხე თით­ქ­მის არ ჩანს. სა­ხის ამ­გ­ვა­რი დახ­რი­ლო­ბა და მი­სი სა­ნა­ხევ­როდ ჩრდილ­ში გა­უ­ჩი­ნა­რე­ბა, მხრე­ბის ოდ­ნა­ვი ასი­მეტ­რია ერ­თი შე­ ხედ­ვით მარ­ტივ კომ­პო­ზი­ცი­ას პლას­ტი­ კუ­რი სიმ­დიდ­რი­თა და ღრმა ემო­ცი­ით ავ­სებს. ამ მცი­რე ფორ­მის ტრა­გი­კუ­ლი პლას­ტი­კა და­უ­ვიწყა­რი­ა. ჩუ­მი, არის­ ტოკ­რა­ტი­უ­ლი თავ­შე­კა­ვე­ბით გად­მო­ცე­ მუ­ლი დრა­მა­ა, კომ­პო­ზი­ცი­უ­რი სეგ­მენ­ ტე­ბის ორ­გა­ნუ­ლი მთლი­ა­ნო­ბი­თა და დი­დი მხატ­ვ­რუ­ლი გა­მომ­სახ­ვე­ლო­ბის წყა­ლო­ბით შექ­მ­ნი­ლი სევ­დის მო­ნუ­ მენ­ტი. მო­ქან­და­კის მი­ერ შექ­მ­ნი­ლი მხატ­ ვ­რუ­ლი სა­ხე – მუხ­ლებ­ზე და­ცე­მუ­ლი, ძლი­ე­რი, ლა­მა­ზი მა­მა­კა­ცის უღო­ნო სა­ სო­წარ­კ­ვე­თი­ლე­ბა – ძალ­ზე უჩ­ვე­უ­ლო მხატ­ვ­რუ­ლი ხედ­ვაა საბ­ჭო­თა სი­ნამ­

დ­ვი­ლე­ში. იდე­ო­ლო­გი­ზე­ბურ საბ­ჭო­ თა ხე­ლოვ­ნე­ბას საბ­ჭო­თა სა­მოთხე­ში მცხოვ­რე­ბი ძლი­ე­რი და ბედ­ნი­ე­რი ადა­ მი­ა­ნის ასახ­ვა ევა­ლე­ბო­და. გმი­რი­სა, რო­მელ­საც ზურგს ბე­ლა­დე­ბი, პარ­ტია და ძლი­ე­რი სა­ხელ­მ­წი­ფო უმაგ­რებს. ვახ­ტანგ კო­ტე­ტიშ­ვილ­მა კი აჩ­ვე­ნა უფ­ ლე­ბა­წარ­თ­მე­უ­ლი და სას­ტიკ რე­ა­ლო­ ბას და­ნე­ბე­ბუ­ლი ადა­მი­ა­ნი. რთუ­ლი­ა, ბედ­ნი­ერ საბ­ჭო­თა მო­ქა­ლა­ქე­ზე ყალ­ბი პა­თე­ტი­კით მომ­ღე­რალ 30-იანი წლე­ ბის ხე­ლოვ­ნე­ბა­ში გა­იხ­სე­ნო რე­ჟი­მის მი­ერ გას­რე­სი­ლი ადა­მი­ა­ნის ამ­სახ­ვე­ ლი სხვა მხატ­ვ­რუ­ლი სა­ხე. კო­ტე­ტიშ­ ვი­ლის „დაჩოქილი მა­მა­კა­ცი“ ის მწა­რე სი­მარ­თ­ლე­ა, რო­მელ­საც ამ პე­რი­ო­დის ქარ­თუ­ლი ხე­ლოვ­ნე­ბა დუ­მი­ლით უვ­ ლი­და გვერდს. რო­გორც მხატ­ვ­რუ­ლი, ისე ში­ნა­არ­სობ­რი­ვი თვალ­საზ­რი­სით ვახ­ტანგ კო­ტე­ტიშ­ვი­ლის „დაჩოქილი მა­მა­კა­ცი“ თა­ნა­მედ­რო­ვე ქარ­თუ­ლი ქან­და­კე­ბის გა­მორ­ჩე­ულ ­ ი ნა­მუ­შე­ვა­რია და ატა­რებს სა­მუ­ზე­უ­მო ფა­სე­უ­ლო­ბას. სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­მი

მად­ლო­ბას უხ­დის მხატ­ვარ გუ­გა კო­ტე­ ტიშ­ვილს ასე­თი მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი შე­მო­ წი­რუ­ლო­ბის­თ­ვის. ჩვენ­თ­ვის ნა­თე­ლი­ა, დახ­ვ­რე­ტი­ლი წი­ნაპ­რის სახ­სოვ­რად დარ­ჩე­ნილ რამ­დე­ნად ძვირ­ფას ოჯა­ ხურ რე­ლიქ­ვი­ას შე­ე­ლია იგი, მი­სი­ვე თქმით „ბავშვობიდან გან­სა­კუთ­რე­ბით საყ­ვა­რელს“ და მით უფ­რო და­სა­ფა­სე­ ბე­ლია ეს კე­თი­ლი ნე­ბის ჟეს­ტი. ვახ­ტანგ კო­ტე­ტიშ­ვი­ლის „დაჩოქილი მა­მა­კა­ცი“ ამ­ჟა­მად გა­მო­ფე­ნი­ლია სი­ მონ ჯა­ნა­ში­ას სა­ხე­ლო­ბის ხე­ლოვ­ნე­ბის მუ­ზე­უ­მის საბ­ჭო­თა ოკუ­პა­ცი­ის ამ­სახ­ ველ სივ­რ­ცე­ში. შემ­დ­გომ კი, რო­დე­საც შალ­ვა ამი­რა­ნაშ­ვი­ლის სა­ხე­ლო­ბის ხე­ლოვ­ნე­ბის მუ­ზე­უმ­ში თა­ნა­მედ­რო­ ვე ქარ­თუ­ლი ხე­ლოვ­ნე­ბის ექ­ს­პო­ზი­ცია მომ­ზად­დე­ბა, ის 30-იანი წლე­ბის მო­ ნაკ­ვეთ­ში გან­თავ­ს­დე­ბა და ბედ­ნი­ერ საბ­ჭო­თა ადა­მი­ან­ზე მომ­ღე­რა­ლი პრო­ პა­გან­დის­ტუ­ლი ხე­ლოვ­ნე­ბის ფონ­ზე იტყ­ვის სი­მარ­თ­ლეს ტო­ტა­ლი­ტა­რულ ეპო­ქა­ზე და იმ ეპო­ქა­ში მცხოვ­რებ ადა­ მი­ა­ნებ­ზე. saqarTvelos erovnuli muzeumi

71

72

ახალგორელი ქურუმი ახალი შენაძენი > ვახტანგ ცინცაძე

ს

ა­ქარ­თ­ვე­ლო მე­ვე­ნა­ხე­ო­ბა-­მეღ­ვი­ ნე­ო­ბის უძ­ვე­ლე­სი კე­რაა და ღვი­ ნო იმ­თა­ვით­ვე იქ­ცა ქარ­თ­ვე­ლე­ბის ყო­ფი­სა და კულ­ტუ­რის გა­ნუ­ყო­ფელ, სის­ ხ­ლ­-­ხორ­ცე­ულ შე­მად­გე­ნელ ნა­წი­ლად. სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში ჩა­მო­ყა­ლიბ­და ღვი­ნის მოხ­მა­რე­ბის თა­ვის­თა­ვა­დი, თვით­მ­ყო­ფა­ დი კულ­ტუ­რა. ღვი­ნის გა­რე­შე წარ­მო­უდ­გე­ნე­ლია ქარ­თ­ ვე­ლი კა­ცის ცხოვ­რე­ბის ოდ­ნავ მა­ინც გა­მორ­ ჩე­უ­ლი მო­მენ­ტი, სა­სი­ხა­რუ­ლო იქ­ნე­ბა ის, თუ სამ­გ­ლო­ვი­ა­რო. ღვი­ნოს გან­სა­კუთ­რე­ბუ­ლი რო­ლი აკის­რია რე­ლი­გი­ურ რი­ტუ­ა­ლებ­ში. უკა­ნას­კნ­ ელ დრომ­დე ყვე­ლა ქარ­თ­ვე­ლი მეღ­ვი­ნე-­მე­ვე­ნა­ხის მა­რან­ში სა­გან­გე­ბო ქვევ­ რი იდ­გა, რო­მელ­შიც ინა­ხე­ბო­და საღ­ვ­თო დღე­სას­წა­უ­ლე­ბის­თვ­ ის გან­კუთ­ვ­ნი­ლი სა­ ზე­და­შე-­ღ­ვი­ნო. ღვი­ნით შეს­თხოვ­და ქარ­თ­ ვე­ლი კა­ცი წყა­ლო­ბას უფალს და შენ­დო­ბას სთხოვ­და მიც­ვა­ლე­ბუ­ლე­ბი­სათ­ვის. ეს ყვე­ლა­ფე­რი აისა­ხა ქარ­თულ ხე­ლოვ­ნე­ ბა­ში, მათ შო­რის ბრინ­ჯა­ოს მცი­რე პლას­ტი­ კა­შიც, რო­მელ­მაც გან­სა­კუთ­რე­ბულ აღ­მავ­ ლო­ბას მი­აღ­წია ად­რე­უ­ლი რკი­ნის ხა­ნა­ში და­ახ­ლო­ე­ბით სა­მი ათა­სი წლის წინ.

საღ­ვი­ნე სას­მი­სით ხელ­ში გა­მო­სა­ხულ მე­ლა­ა­ნელ მა­მა­კაცს და საქ­ვეყ­ნოდ ცნო­ ბილ ვა­ნელ თა­მა­დას შე­ემ­ ა­ტა ახალ­გორ­ში აღ­მო­ჩე­ნი­ლი ძვე­ლი ქარ­თუ­ლი ბრინ­ჯა­ოს პლას­ტი­კის კი­დევ ერ­თი გა­მორ­ჩე­უ­ლი ნი­ მუ­ში – ახალ­გო­რე­ლი ქუ­რუ­მი, რო­მე­ლიც ძვ. წ. VIII-VII სა­უკ­ უ­ნე­ებ­ ით თა­რიღ­დე­ბა. მოკ­ლე კა­ბა­ში გა­მოწყო­ბილ წელ­ზე­ვით შიშ­ველ ქუ­რუმს ზე­მოთ გაწ­ვ­დილ ხე­ლებ­ში ღვი­ნით სავ­სე სას­მი­სი უპყ­რია და უზე­ნა­ესს შეს­თხოვს მშვი­დო­ბას, ბედ­ნი­ე­რე­ბა­სა და კე­თილ­დღე­ო­ბას ერი­სა და ქვეყ­ნის­თ­ვის. ქან­და­კე­ბას დარ­გის სპე­ცი­ა­ლის­ტებ­ მა იმ­თა­ვით­ვე უწო­დეს მას ახალ­გო­რე­ლი ქუ­რუ­მი, რო­მე­ლიც აღ­მოჩ­ნ­და სა­ქარ­თ­ვე­ ლოს ის­ტო­რი­ულ ნა­წილ­ში – ში­და ქარ­თ­ ლ­ში. ში­და ქარ­თ­ლი ვრცელ­დე­ბო­და აღ­ მო­სავ­ლე­თით არაგ­ვ­სა და თბი­ლი­სამ­დე, ჩრდი­ლო­ე­თით – კავ­კა­სი­ის ცენ­ტ­რა­ლურ ქე­დამ­დე, და­სავ­ლე­თით – ლი­ხის ქე­დამ­დე, ხო­ლო სამ­ხ­რე­თით – თრი­ა­ლე­თის ქედ­სა და ფა­რავ­ნის ტბამ­დე. ის­ტო­რი­უ­ლი წყა­ რო­ე­ბის ცნო­ბით, ახალ­გო­რი და­არ­სე­ბუ­ ლია ძვ.წ. II ს-ში, სა­ურ­მა­გის მე­ფო­ბის პე­ რი­ოდ­ში. ვა­ხუშ­ტი ბაგ­რა­ტი­ო­ნი მას „მცირე ქა­ლა­ქად“ იხ­სე­ნი­ებს. გვი­ან­ფე­ო­და­ლურ ხა­ნა­ში ახალ­გო­რი ქსნის ერის­თავ­თა რე­ ზი­დენ­ცია იყო. ახალ­გო­რის მუ­ნი­ცი­პა­ლი­ტე­ტი ე.წ. „სამხრეთ ოსე­თის“ ავ­ტო­ნო­მი­ურ ­ ი რეს­ პუბ­ლი­კის შე­მად­გე­ნე­ლი ნა­წი­ლი იყო.

1990-იან წლებ­ში რუ­სეთ­-­სა­ქარ­თ­ვე­ლოს შო­რის დაწყე­ბუ­ლი კონ­ფ­ლიქ­ტის ნი­ად ­ აგ­ ზე სა­ქარ­თ­ვე­ლომ და­კარ­გა ავ­ტო­ნო­მი­უ­ რი რეს­პუბ­ლი­კა. ახალ­გო­რი 2008 წლის აგ­ვის­ტოს ომამ­დე რჩე­ბო­და სა­ქარ­თ­ვე­ ლოს იურის­დიქ­ცი­ა­ში. რუ­სე­თის მი­ერ 2008 წელს დაწყე­ბუ­ლი კონფლიქტის შე­დე­გად ახალ­გო­რიც შე­უ­ერ­თ­და იმ ოკუ­პი­რე­ბუ­ ლი ტერიტორიების რიცხვს, რომ­ლე­ბიც რუ­სეთ­მა მი­ით­ვი­სა. სწო­რედ ახალ­გო­ რის ტე­რი­ტო­რი­ა­ზე მცხოვრები ქარ­თუ­ლი სა­ხელ­მ­წი­ფო­ებ­რი­ვი აზ­როვ­ნე­ბის მქო­ნე მო­ქა­ლა­ქემ გად­მო­ი­ტა­ნა სა­ქარ­თ­ვე­ლოს მი­ერ კონ­ტ­რო­ლი­რე­ბად ტე­რი­ტო­რი­ა­ზე სა­კუ­თარ კარ­-­მი­და­მო­ში ნა­პოვ­ნი ბრინ­ჯა­ ოს პლას­ტი­კუ­რი ფი­გუ­რა. ასე, ღვთის ნე­ბით ჩა­უ­ვარ­და ხელ­ში ახალ­გო­რე­ლი ქუ­რუ­მის ბრინ­ჯა­ოს მცი­რე პლას­ტი­კუ­რი ფი­გუ­რა ქველმოქმედ, ქარ­ თუ­ლი ტრა­დი­ცი­ებ­ ის გამ­გრ ­ ­ძე­ლე­ბელ მუხ­ რან­ში არ­სე­ბულ ღვი­ნის კომ­პა­ნია „შატო მუხ­რანს“. „შატო მუხ­რა­ნის“ ხელ­მ­ძღ­ვა­

ნელ­თა გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბით ძვე­ლი ქარ­ თუ­ლი ბრინ­ჯა­ოს პლას­ტი­კის კი­დევ ერ­თი გა­მორ­ჩე­უ­ლი ნი­მუ­ში, ძვ. წ. VIII-VII სა­უკ­ უ­ ნე­ე­ბით და­თა­რი­ღე­ბუ­ლი ფი­გუ­რა სა­ჩუქ­ რად გად­მო­ე­ცა საქართველოს ეროვ­ნულ მუ­ზე­უმს და შე­უე­ რ­თ­და 1908 წელს აღ­მო­ჩე­ ნილ „ახალგორის განძს“. ორი­ო­დე სიტყ­ვით უნ­და ით­ქვ­ ას „შატო მუხ­რა­ნის“ ღვი­ნის კომ­პა­ნი­ა­ზე, რო­მე­ ლიც გან­თავ­სე­ბუ­ლია ბაგ­რა­ტი­ონ­თა სა­ მე­ფო ოჯა­ხის, მუხ­რა­ნელ ბაგ­რა­ტი­ონ­თა მა­მულ­ში არ­სე­ბულ 1873 წელს ივა­ნე მუხ­ რან­ბა­ტო­ნის მი­ერ აშე­ნე­ბულ სა­სახ­ლე­ში. სასახლე, რო­მელ­საც ვერ­სა­ლის სა­სახ­ლის მე­ბა­ღის დაპ­რო­ექ­ტე­ბუ­ლი ულა­მა­ზე­სი ბა­ ღი ამ­შ­ვე­ნებს, აგე­ბუ­ლია ფრან­გი არ­ქი­ტექ­ ტო­რე­ბის მი­ერ.

2018 წლის 30 სექ­ტემ­ბერს, შა­ტო მუხ­რა­ ნის ტრა­დი­ცი­ად ქცე­ულ ყოველწლიური რთვე­ლის დაწყე­ბის დღეს, კომ­პა­ნი­ის დამ­ფუძ­ნებ­ლებ­მა სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ ნულ მუ­ზე­უმს სა­ჩუქ­რად გა­დას­ცეს ძვ.წ.

III სა­უ­კუ­ნის ბრინ­ჯა­ოს ქან­და­კე­ბა. გა­და­ ცე­მის ცე­რე­მო­ნი­ა­ლი ჩა­ტარ­და მუხ­რა­ ნის სა­სახ­ლის ეზო­ში, ულა­მა­ზეს ბაღ­ში, წმინ­და ქე­თე­ვან დე­დოფ­ლის მარ­ტ­ვი­ ლო­ბის ამ­სახ­ვე­ლი პა­ნოს წინ, რო­მე­ლიც იმე­ო­რებს პორ­ტუ­გა­ლი­ის ქა­ლაქ ლი­სა­ ბონ­ში, დეგ­რა­სას სა­კა­თედ­რო ტა­ძარ­ში 12-მეტრიანი სიგ­რ­ძი­სა და 3-მეტრიანი სი­მაღ­ლის ქა­შა­ნუ­რი­სა და ფა­ი­ფუ­რის ფი­ლე­ბით დამ­ზა­დე­ბუ­ლი პა­ნოს ასლს. გა­და­ცე­მის ცე­რე­მო­ნი­ალს ეს­წ­რე­ბოდ­ ნენ ქარ­თ­ვე­ლი და უცხო­ე­ლი სტუმ­რე­ ბი. სადღე­სას­წა­უ­ლო გან­წყო­ბას ქმნი­და გო­რის გო­გო­ნა­თა გუნ­დის მი­ერ შეს­რუ­ ლე­ბუ­ლი სიმ­ღე­რე­ბი, ხო­ლო მუხ­რა­ნის ულა­მა­ზეს ბაღს ერ­წყ­მო­და სა­ქარ­თ­ვე­ ლოს ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­მის მი­ერ მოწყო­ ბი­ლი მცი­რე გა­მო­ფე­ნა. უნ­და ით­ქვ­ ას, რომ ძვ.წ. VIII-VII სა­უ­კუ­ნე­ ე­ბით და­თა­რი­ღე­ბუ­ლი ფი­გუ­რის გად­მო­ცე­ მას, რო­მე­ლიც უზე­ნა­ესს შეს­თხოვს მშვი­ დო­ბას, ბედ­ნი­ე­რე­ბა­სა და კე­თილ­დღე­ო­ბას ერი­სა და ქვეყ­ნი­სათ­ვის, სიმ­ბო­ლუ­რი დატ­ ვირ­თ­ვა ჰქონ­და. სწო­რედ ამ დროს წმინ­ და დიდ­მო­წა­მე ქე­თე­ვან წამებულის, კა­ხე­ თის დედოფლის, სა­ქარ­თ­ვე­ლოს უდი­დე­სი წმინდანისა და მნათობის, მუხ­რან­ბა­ტონ­ თა შტოს წარ­მო­მად­გენ­ლის წმინ­და ნა­ წი­ლე­ბი ემ­შვ­ ი­დო­ბე­ბო­და სა­ქარ­თ­ვე­ლოს. კა­ხე­თის დე­დო­ფალ­მა სა­მი სა­უ­კუ­ნის შემ­ დეგ შეძ­ლო სა­კუ­თა­რი მი­წა-­წყ­ლის მო­ნა­

ხუ­ლე­ბა, ერის და­ლოც­ვა და სუ­ლი­ე­რად გაძ­ლი­ე­რე­ბა. სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­მის ორ­გა­ნი­ზე­ბით ერ­თი წლის მან­ ძილ­ზე წმინ­და­ნის ნა­წი­ლებ­მა მო­ილ ­ ო­ცა სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ორ­მო­ცი ეპარ­ქია და თბი­ ლი­სის ყვე­ლა რა­ი­ო­ნი. მუხ­­რან­­ბა­­ტო­­ნე­­ბი უძ­­ვე­­ლე­­სი სა­­მე­­ფო დი­­ ნას­­ტი­­ის ბაგ­­რა­­ტი­­ონ­­თა გვა­­რის ერთ შტოს წარ­­მო­­ად­­გენ­­დ­ნენ, რო­­მელ­­საც სა­­ფუძ­­ვე­­ლი და­­ე­დო 1512 წელს. გვა­­რის ფუ­­ძემ­­დე­­ბე­­ლია ბაგ­­რატ მუხ­­რან­­ბა­­ტო­­ნი, რო­­მელ­­საც სა­­უფ­­­ ლის­­წუ­­ლოდ გა­­და­­ე­ცა სა­­მუხ­­რა­­ნო. გვა­­რის წი­­ნამ­­ძღ­­ვა­­რი ში­­და ქარ­­თ­ლის სად­­რო­­შოს ხელმძღვანელობდა. სამ­­ფ­ლო­­ბე­­ლოს ცენ­­­ ტ­­რი იყო მუხ­­რა­­ნი, სა­­დაც მუხ­­რან­­ბა­­ტო­­ნებს ჰქონ­­დათ სა­­სახ­­ლე, ცი­­ხე, კა­­რის ეკ­­ლე­­სია და სხვ. მუხ­­რან­­ბა­­ტო­­ნე­­ბი XVI-XVII სა­­უ­კუ­­ნის გან­­მავ­­ლო­­ბა­­ში პო­­ლი­ტ ­ ი­­კუ­­რი, ეკო­­ნო­­მი­­კუ­­ რი, კულ­­ტუ­­რუ­­ლი და სუ­­ლი­­ე­რი ცხოვ­­რე­­ბის სა­­და­­რა­ჯ­ ო­­ზე იდ­­გ­ნენ. აშოთ მუხ­­რან­­ბა­­ტონს უკავ­­შირ­დ ­ ე­­ბა სა­­ბერ­­ძ­ნეთ­­ში ივე­­რო­ნ­ ის პორ­­ტა­­ი­ტის, კა­­რის ღვთის­­მ­შობ­­ლის სას­­წა­­ ულ­­მოქ­­მე­­დი ხა­­ტის მცი­­რე სამ­­ლოც­­ვე­­ლოს აგე­­ბა. სწო­რედ მუხ­რან­ბა­ტონ­თა გვა­რის წი­ნამ­ძღ­ვ­რის, აშოთ მუხ­რან­ბა­ტო­ნის ქა­ ლიშ­ვი­ლი იყო კა­ხე­თის მე­ფის და­ვით I-ის მე­უღ­ლე და ქარ­თ­ლ­-­კა­ხე­თის მე­ფე თე­ი­მუ­ რაზ I-ის დე­და ქე­თე­ვან წა­მე­ბუ­ლი. ქე­თე­ვან დე­დო­ფა­ლი 1624 წლის 22 სექ­ტემ­ბერს შა­ ჰის და­ვა­ლე­ბით მარ­თ­ლ­მა­დი­დებ­ლო­ბის დაცვისათვის მო­წა­მე­ობ­რი­ვად აღეს­რუ­ლა. რო­გორც იტყ­ვი­ან, შემ­თხ­ვე­ვით არა­ ფე­რი ხდე­ბა. იმ დროს, რო­დე­საც წმინ­და ქე­თე­ვან დე­დო­ფა­ლი ერ­თი წლის შემ­დეგ ემ­შ­ვი­დო­ბე­ბო­და სა­კუ­თარ ქვე­ყა­ნას, მის საგ­ვა­რე­უ­ლო სახ­ლ­ში, წა­მე­ბუ­ლის ფრეს­ კის წინ მოხ­და ერის­თ­ვის მლოც­ვე­ლი „ახალგორელი ქუ­რუ­მის“ ეროვ­ნუ­ლი მუ­ ზე­უ­მის­თ­ვის გა­და­ცე­მა. ინ­დო­ე­თის მთავ­ რო­ბამ სწო­რედ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნულ მუზეუმს ან­დო დი­დი ქარ­თ­ვე­ლი დე­დოფ­ ლის, ერის ხე­ლი­სუფ­ლის წმინ­და ნა­წი­ლე­ ბის, ქა­ლაქ გო­ას არ­ქე­ო­ლო­გი­უ­რი მუ­ზე­ უ­მის ექ­ს­პო­ნა­ტის მოვ­ლა-­პატ­რო­ნო­ბა და მას­პინ­ძ­ლო­ბა. სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­ მი, ერის კულ­ტუ­რუ­ლი მემკვიდრეობის დამ­ც­ვე­ლი, მეც­ნი­ე­რულ კვლე­ვა-­ძი­ე­ ბა­ზე დაყ­რ­დ­ნო­ბით ინა­ხავს, უვ­ლის და პოპულარიზაციას უწევს რო­გორც წი­ნაქ­ რის­ტი­ა­ნუ­ლი პე­რი­ო­დის მსოფ­ლიო მემ­ კ­ვიდ­რე­ო­ბას, ისე ქარ­თუ­ლი კულ­ტუ­რის სა­გან­ძურს. saqarTvelos erovnuli muzeumi

73

74

საქართველოს ეროვნული მუზეუმის შალვა ამირანაშვილის სახელობის ხელოვნების მუზეუმის კოლექციების ახალი საცავი ფონდი > ნინო ტაბუცაძე საქართველოს ეროვნული მუზეუმის შემადგენლობაში შემავალი მუზეუმების მდგომარეობა უკანასკნელი წლების განმავლობაში რადიკალურად გაუმჯობესდა. მიუხედავად ამისა, კვლავ რჩება გარკვეული პრობლემები, ძირითადად – სამუზეუმო კოლექციების სათანადო შენახვასთან და მათ კონსერვაციასთან დაკავშირებით.

ს

ა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­ უ­მის შალ­ვა ამი­რა­ნაშ­ვი­ლის სა­ ხე­ლო­ბის ხე­ლოვ­ნე­ბის მუ­ზე­უ­მის კო­ლექ­ცი­ებ­ში და­ცუ­ლია სა­ქარ­თ­ვე­ლოს მრა­ვალ­სა­უ­კუ­ნო­ვა­ნი ის­ტო­რი­ის გან­მავ­ ლო­ბა­ში შექ­მ­ნი­ლი კულ­ტუ­რუ­ლი მემ­კ­ ვიდ­რე­ობ­ ი­სა და მსოფ­ლი­ოს კულ­ტუ­რუ­ ლი მემ­კ­ვიდ­რე­ო­ბის მოძ­რა­ვი ძეგ­ლე­ბი, რო­მელ­თა დაც­ვა და მარ­თ­ვა მუ­ზე­უ­მის ერ­თ­-ერთ მთა­ვარ ფუნ­ქ­ცი­ას და მო­ვა­ ლე­ო­ბას წარ­მო­ად­გენს. ხე­ლოვ­ნე­ბის მუ­ზე­უმ­ში და­ცუ­ლი კო­ ლექ­ცი­ე­ბი მრა­ვა­ლი წლის გან­მავ­ლო­ ბა­ში იმ­ყო­ფე­ბა საკ­მა­ოდ რთულ და მა­თი შე­ნახ­ვი­სათ­ვის არა­სა­ხარ­ბი­ე­ლო პი­რო­ბებ­ში. ამის მი­ზე­ზი მუ­ზე­უ­მის შე­ ნო­ბის მძი­მე მდგო­მა­რე­ო­ბა, მუდ­მი­ვად ცვა­ლე­ბა­დი ტემ­პე­რა­ტუ­რუ­ლი და ჰა­ე­ რის ტე­ნი­ა­ნო­ბის რე­ჟი­მი და სხვა უარ­ ყო­ფი­თი ზე­მოქ­მე­დე­ბის ფაქ­ტო­რე­ბი იყო. სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­მის გა­ერ­თი­ა­ნე­ბა­ში, უპირ­ვე­ლე­სად კი – ხე­ ლოვ­ნე­ბის მუ­ზე­უმ­ში არ­სე­ბუ­ლი კო­ლექ­ ცი­ე­ბი თა­ნა­მედ­რო­ვე სა­ერ­თა­შო­რი­სო სტან­დარ­ტე­ბის შე­სა­ბა­მი­სად დაც­ვას, აღ­რიცხ­ვას, კვლე­ვას და წარ­მო­ჩე­ნას სა­ჭი­რო­ებს. ყო­ვე­ლი­ვე ამის გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით, 2009-2011 წლებ­ში ევ­რო­კავ­ში­რის მი­ ერ და­ფი­ნან­სე­ბუ­ლი თა­ნამ­შ­რომ­ლო­ბის ფარ­გ­ლებ­ში, მომ­ზად­და სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­მის სიძ­ვე­ლე­თა ცენ­ ტ­რის შექ­მ­ნის დე­ტა­ლუ­რი გეგ­მა. სიძ­

ვე­ლე­თა ეროვ­ნუ­ლი ცენ­ტ­რის შექ­მ­ნამ­ დე სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­მი მუდ­მი­ვად ცდი­ლობს პრობ­ლე­მის გა­ დაწყ­ვე­ტის სხვა­დას­ხ­ვა გზა მო­ძებ­ნოს.

2015 წელს სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ ნულ მუ­ზე­უმს თბი­ლის­ში, ლა­დო გუ­ დი­აშ­ვი­ლის ქუ­ჩა­ზე მდე­ბა­რე შე­ნო­ბის (სასტუმრო უინ­დ­ჰე­მი) 5 სარ­თუ­ლი გა­ და­ე­ცა სა­ერ­თო ფარ­თით 3100 კვ. მ. შე­ნო­ბა შალ­ვა ამი­რა­ნაშ­ვი­ლის სა­ხე­ ლო­ბის ხე­ლოვ­ნე­ბის მუ­ზე­უმს და სიძ­ვე­ ლე­თა ცენტრს ესაზღ­ვ­რე­ბა; მას პი­რო­ბი­ თად ხე­ლოვ­ნე­ბის მუ­ზე­უ­მის III კორ­პუ­სი ეწო­და. ახა­ლი შე­ნო­ბის სივ­რ­ცი­თი გეგ­მა ხე­ ლოვ­ნე­ბის მუ­ზე­უმ­ში და­ცუ­ლი კო­ლექ­ცი­ ე­ბის და იქ მო­მუ­შა­ვე თა­ნამ­შ­რომ­ლე­ბის სა­ჭი­რო­ებ­ ებ­ზე დაყ­რ­დ­ნო­ბით შე­მუ­შავ­ და. 2017-2018 შე­ნო­ბის სამ­შე­ნებ­ლო-­სა­ რე­მონ­ტო სა­მუ­შა­ო­ებ­ ი გან­ხორ­ცი­ელ­და და ფონ­დე­ბი მა­თი სრულ­ყო­ფი­ლი ფუნ­ქ­ ცი­ო­ნი­რე­ბი­სათ­ვის სა­ჭი­რო სის­ტე­მე­ბი­თა და ინ­ვენ­ტა­რით აღი­ჭურ­ვა. ხე­ლოვ­ნე­ბის მუ­ზე­უ­მის III კორ­პუ­სი უახ­ლე­სი სა­ერ­ თა­შო­რი­სო სა­მუ­ზე­უმ­ ო სტან­დარ­ტე­ბის დაც­ვით არის და­გეგ­მი­ლი და კე­თილ­ მოწყო­ბი­ლი. შე­დე­გად, სულ მა­ლე ხე­ლოვ­ნე­ბის მუ­ ზე­უ­მის ის­ტო­რი­ულ შე­ნო­ბა­ში არა­სა­თა­ ნა­დო პი­რო­ბებ­ში და­ცუ­ლი კო­ლექ­ცი­ე­ ბი უსაფ­რ­თხო ად­გილ­ზე – მუ­ზე­უ­მის III კორ­პუს­ში და­ი­დებს ბი­ნას. შალ­ვა ამი­რა­ნაშ­ვი­ლის სა­ხე­ლო­ბის ხე­ლოვ­ნე­ბის მუ­ზე­უ­მის კო­ლექ­ცი­ე­ბის

ერ­თი ნა­წი­ლი (არქეოლოგიური მა­სა­ლა, შუა სა­უ­კუ­ნე­ებ­ ის ქარ­თუ­ლი არ­ქი­ტექ­ტუ­ რუ­ლი ფრაგ­მენ­ტე­ბი­სა და მო­ნუ­მენ­ტუ­ რი მხატ­ვ­რო­ბის კო­ლექ­ცი­ე­ბი, ახა­ლი და თა­ნა­მედ­რო­ვე ქარ­თუ­ლი ხე­ლოვ­ნე­ბის (ფერწერა, ქან­და­კე­ბა, გა­მო­ყე­ნე­ბი­თი ხე­ლოვ­ნე­ბა) კო­ლექ­ცი­ე­ბი; და­სავ­ლეთ ევ­რო­პის ქვეყ­ნე­ბის, რუ­სე­თი­სა და მახ­ ლო­ბე­ლი საზღ­ვარ­გა­რე­თის ქვეყ­ნე­ბის ხე­ლოვ­ნე­ბის კო­ლექ­ცი­ე­ბი) შე­ნო­ბის ქვე­ და სარ­თულ­ზე, 1661 კვ.მ. სა­ერ­თო ფარ­ თის მქო­ნე ფონ­დ­სა­ცავ­ში გან­თავ­ს­დე­ბა. მთლი­ა­ნი სივ­რ­ცე სრუ­ლად არის აღ­ ჭურ­ვი­ლი ტექ­ნი­კუ­რი და უსაფ­რ­თხო­ე­ ბის სის­ტე­მე­ბით, რომ­ლე­ბიც უზ­რუნ­ველ­ ყოფს კო­ლექ­ცი­ე­ბის სა­თა­ნა­დოდ დაც­ვას უახ­ლე­სი სა­ერ­თა­შო­რი­სო სა­მუ­ზე­უმ­ ო სტან­დარ­ტე­ბის შე­სა­ბა­მი­სად. ხე­ლოვ­ნე­ბის მუ­ზე­უ­მის კო­ლექ­ცი­ე­ბის ახა­ლი სა­ცა­ვი შე­რე­უ­ლი ტი­პის ფონ­ დ­სა­ცავს წარ­მო­ად­გენს, ვი­ნა­ი­დან ამ სივ­რ­ცე­ში სხვა­დას­ხ­ვა ორ­გა­ნუ­ლი და არა­ორ­გა­ნუ­ლი მა­სა­ლის­გან შემ­დ­გა­რი ნივ­თე­ბის შე­ნახ­ვა იგეგ­მე­ბა. ყო­ვე­ლი­ვე ამის გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით სა­ცავ­ში ტემ­პე­ რა­ტუ­რი­სა და ტე­ნი­ა­ნო­ბის მუდ­მი­ვი რე­ ჟი­მი კომ­პ­ლექ­სუ­რი მა­სა­ლის შე­ნახ­ვის პი­რო­ბებ­ზეა მორ­გე­ბუ­ლი (ფონდსაცავში ჰა­ე­რის ტემ­პე­რა­ტუ­რა არ აღე­მა­ტე­ბა +18-21 გრა­დუსს ცელ­სი­უს­ ის შკა­ლით; ფარ­დო­ბი­თი ტე­ნი­ა­ნო­ბა: 50+/-5%. გა­ნა­ თე­ბა ორ­გ­ვა­რი­ა: სა­მუ­შაო (50-75 ლუქ­სი) და ნივ­თე­ბის და­ცუ­ლო­ბის შე­სა­მოწ­მე­ბე­ ლი (50 ლუქ­სი).

შე­რე­უ­ლი ტი­პის სა­ცა­ვი ერ­თი­ან სივ­ რ­ცეს წარ­მო­ად­გენს, რო­მე­ლიც ვენ­ტი­ ლა­ცი­ა-­კონ­დი­ცი­რე­ბის, ელექ­ტ­რო­ბის, დაც­ვი­სა და უსაფ­რ­თხო­ე­ბის სა­თა­ნა­დო სის­ტე­მე­ბით არის აღ­ჭურ­ვი­ლი, სა­ჭი­ რო რე­ჟი­მე­ბის 24-საათიანი, უწყ­ვე­ტი უზ­რუნ­ველ­ყო­ფით. ფონ­დ­სა­ცა­ვის მო­ საწყო­ბად უსაფ­რ­თხო და არა­ტოქ­სი­კუ­ რი, კომ­პ­ლექ­სუ­რი მა­სა­ლის შე­ნახ­ვის ნორ­მე­ბის შე­სა­ბა­მი­სი ქი­მი­უ­რი შე­მად­ გენ­ლო­ბის მქო­ნე მა­სა­ლე­ბია გა­მო­ყე­ნე­ ბუ­ლი. სა­ცავს აქვს სატ­ვირ­თო მან­ქა­ნის და­მო­უ­კი­დე­ბე­ლი შე­სას­ვ­ლე­ლი, ასე­ვე – სატ­ვირ­თო მოწყო­ბი­ლო­ბე­ბი­სა და დი­დი გა­ბა­რი­ტის მქო­ნე სა­მუ­ზე­უ­მო ნივ­თე­ბის გა­და­ად­გი­ლე­ბი­სათ­ვის გან­კუთ­ვ­ნი­ლი ბი­ლი­კე­ბი. ფონ­დ­სა­ცა­ვის სა­მუ­ზე­უ­მო ავე­ჯით (სტელაჟები, კა­რა­დე­ბი, პა­ლე­ ტე­ბი, ბა­დე-­კედ­ლე­ბი და სხვ.) აღ­ჭურ­ვა ხე­ლოვ­ნე­ბის მუ­ზე­უ­მის კო­ლექ­ცი­ებ­ში და­ცუ­ლი მა­სა­ლის სპე­ცი­ფი­კის გათ­ვა­ ლის­წი­ნე­ბით მიმ­დი­ნა­რე­ობს. მა­ღა­ლი მგრძნობელობის მქო­ნე კო­ ლექ­ცი­ე­ბის­თ­ვის (ახალი და თა­ნა­მედ­

რო­ვე ქარ­თუ­ლი ხე­ლოვ­ნე­ბის გრა­ფი­კის კო­ლექ­ცი­ა, შუა სა­უ­კუ­ნე­ებ­ ის ნა­ქარ­გო­ბის და ქსო­ვი­ლე­ბის კო­ლექ­ცი­ა, ფერ­წე­რუ­ ლი ხა­ტე­ბი­სა და მი­ნი­ა­ტუ­რე­ბის ას­ლე­ბის კო­ლექ­ცი­ა, არ­ქი­ტექ­ტუ­რუ­ლი ნა­ხა­ზე­ბი­სა და ანა­ზო­მე­ბის კო­ლექ­ცი­ა, ხე­ლოვ­ნე­ბის მუ­ზე­უ­მის ბიბ­ლი­ო­თე­კა და არ­ქი­ვი) გან­ კუთ­ვ­ნი­ლი ფონ­დ­სა­ცა­ვი შე­ნო­ბის ზე­და (IV) სარ­თულ­ზე მდე­ბა­რე­ობს. ხე­ლოვ­ნე­ბის მუ­ზე­უმ­ში და­ცუ­ლი კო­ ლექ­ცი­ებ­ ი ერ­თი­ან სივ­რ­ცე­ში გან­თავ­ს­ დე­ბა და მა­თი თა­ნა­მედ­რო­ვე სა­ერ­თა­ შო­რი­სო სტან­დარ­ტე­ბის შე­სა­ბა­მი­სად კონ­სერ­ვა­ცია გახ­დე­ბა შე­საძ­ლე­ბე­ლი. შალ­ვა ამი­რა­ნაშ­ვი­ლის სა­ხე­ლო­ბის ხე­ლოვ­ნე­ბის მუ­ზე­უმ­ ის III კორ­პუს­ში ასე­ ვე გან­ლა­გე­ბუ­ლი­ა: დარ­ბა­ზი დრო­ებ­ ი­თი გა­მო­ფე­ნე­ბის­თ­ვის, მუ­ზე­უ­მის თა­ნამ­შ­ რომ­ლე­ბის სა­მუ­შაო ოფი­სე­ბი, 3D ლა­ ბო­რა­ტო­რი­ა, ბიბ­ლი­ო­თე­კა, არ­ქი­ვი და, ასე­ვე – ფო­ტო­ფიქ­სა­ცი­ის, ქსო­ვი­ლე­ბის, ფერ­წე­რუ­ლი და გრა­ფი­კუ­ლი ნა­მუ­შევ­ რე­ბის სა­კონ­სერ­ვა­ცი­ო-­სა­რეს­ტავ­რა­ციო ლა­ბო­რა­ტო­რი­ე­ბი.

სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უმ­ ის ახა­ლი შე­ნო­ბა – ხე­ლოვ­ნე­ბის მუ­ზე­უ­მის III კორ­პუ­სი იმ გა­სა­ღებს წარ­მო­ად­გენს, რო­მე­ლიც თბი­ლი­სის მუ­ზე­უ­მე­ბის უბ­ნის გან­ვი­თა­რე­ბის ფარ­გ­ლებ­ში და­გეგ­მი­ლი საკ­ვან­ძო პრო­ექ­ტის გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბის – ხე­ლოვ­ნე­ბის მუ­ზე­უმ­ ის რე­ა­ბი­ლი­ტა­ცი­ის შე­საძ­ლებ­ლო­ბას ქმნის. ახა­ლი შე­ნო­ბის გა­მო­ყე­ნე­ბით, ხე­ლოვ­ნე­ბის მუ­ზე­უ­მის ის­ტო­რი­ულ ­ ი შე­ნო­ბის რე­კონ­ს­ტრ ­ უქ­ცი­ის პე­რი­ოდ­ში, სა­მეც­ნი­ერ ­ ო, სა­გან­მა­ნათ­ ლებ­ლო და სა­გა­მო­ფე­ნო პრო­ცე­სე­ბი შე­ უ­ფერ­ხებ­ლად გაგრძელდება. სა­მო­მავ­ლოდ, ხე­ლოვ­ნე­ბის მუ­ზე­ უ­მის III კორ­პუ­სი მრა­ვალ­ფუნ­ქც­ ი­უ­ რი კომ­პ­ლექ­სის ნა­წი­ლი უნ­და გახ­დეს: ფარ­თე­ბის დი­დი ნა­წი­ლი ფონ­დ­სა­ცავს და­ეთ­მო­ბა; ამას გარ­და, შე­ნო­ბა­ში დრო­ ე­ბი­თი სა­გა­მო­ფე­ნო დარ­ბა­ზე­ბი­სა და არ­ტ­-ინ­კუ­ბა­ტო­რის – ულ­ტ­რა­თა­ნა­მედ­ რო­ვე ტი­პის ღია შემოქმედებითი სივ­რ­ ცის მოწყო­ბა იგეგ­მე­ბა ახალ­გაზ­რ­დე­ბის მო­ზიდ­ვი­სა და კულ­ტუ­რულ პრო­ცეს­ში ჩარ­თ­ვის მიზ­ნით. saqarTvelos erovnuli muzeumi

75

76

ჰენრიკ ჰრინევსკი – 150 ხელოვნება > ეკატერინე კიკნაძე 2019 წელს სრულდება 150 წელი საქართველოში მოღვაწე პოლონელი მხატვრის, ჰენრიკ ჰრინევსკის (1869-1938) დაბადებიდან. საქართველოს ეროვნული მუზეუმი 2019 წლის დეკემბერში სიღნაღის მუზეუმში მართავს ჰენრიკ ჰრინევსკის საიუბილეო გამოფენას, რომელზეც წარმოდგენილი იქნება შალვა ამირანაშვილის სახელობის ხელოვნების მუზეუმის კოლექციებში დაცული მხატვრის ნამუშევრები. ასევე, თბილისში პოლონური ინსტიტუტის და საქართველოს განათლების, მეცნიერების, კულტურისა და სპორტის სამინისტროს მხარდაჭერით ეროვნულ მუზეუმში მზადდება საიუბილეო პუბლიკაცია „ჰენრიკ ჰრინევსკი – 150“.

ჰ

ენ­რიკ ჰრი­ნევ­ს­კი ერ­თ-­ ერ­თი უმ­ ნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნე­სი ფი­გუ­რაა XX სა­ უ­კუ­ნის პირ­ვე­ლი ნა­ხევ­რის ქარ­ თუ­ლი სახ­ვი­თი ხე­ლოვ­ნე­ბის­თ­ვის. მი­სი შე­მოქ­მე­დე­ბი­თი მემ­კ­ვიდ­რე­ო­ბა მო­ი­ცავს დაზ­გურ­სა და მო­ნუ­მენ­ტურ მხატ­ვრ ­ ო­ბას, წიგ­ნის ილუს­ტ­რა­ცი­ას, ქარ­თუ­ლი ხუ­ როთ­მოძღ­ვ­რე­ბის ძეგ­ლე­ბის, არ­ქი­ტექ­ ტუ­რუ­ლი დე­ტა­ლე­ბი­სა და ეთ­ნოგ­რა­ფი­უ­ ლი ნივ­თე­ბის უნი­კა­ლურ ჩა­ნა­ხა­ტებს, მის მი­ერ დაპ­რო­ექ­ტე­ბულ­სა და მო­ხა­ტულ შე­ ნო­ბას თბი­ლი­სის ცენ­ტ­რ­ში. იგი გახ­ლავთ თბი­ლი­სის სა­ხელ­მ­წი­ფო სამ­ხატ­ვ­რო აკა­ დე­მი­ის ერ­თ-­ ერ­თი და­მა­არ­სე­ბე­ლი, 1923 წლი­დან არ­ქი­ტექ­ტუ­რის ფა­კულ­ტე­ტის

დე­კა­ნი, ხო­ლო 1927-1929 წლებ­ში აკა­დე­ მი­ის პრო­რექ­ტო­რი. მი­სი ავ­ტო­რო­ბით გა­მო­ცე­მუ­ლია წიგ­ნი „პრაქტიკული სა­ ხელ­მ­ძღ­ვა­ნე­ლო ხა­ზობ­რივ პერ­ს­პექ­ტი­ ვა­ში“. დღეს წიგ­ნი ბიბლიოგრაფიული იშ­ვი­ა­თო­ბა­ა. ჰენ­რიკ ჰრი­ნევ­ს­კი 1869 წელს ქუ­თა­ის­ში და­ი­ბა­და. მხატ­ვ­რო­ბა და არ­ქი­ტექ­ტუ­რა მან იტა­ლი­ა­სა (ფლორენციის სამ­ხატ­ვ­რო აკა­დე­მი­ა) და გერ­მა­ნი­ა­ში (კარლსრუეს პო­ლი­ტექ­ნი­კუ­რი ინ­ს­ტი­ტუ­ტი) შე­ის­წავ­ ლა. სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში იგი 29 წლის ასაკ­ ში დაბ­რუნ­და და და­სახ­ლ­და ტფი­ლის­ში გრი­ბო­ე­დო­ვის ქუ­ჩის 24 ნო­მერ­ში. ჰენ­რიკ ჰრი­ნევ­ს­კის ნა­მუ­შევ­რე­ბი 1902 წლი­დან

ჰენ­რიკ ჰრი­ნევ­ს­კი saqarTvelos erovnuli muzeumi

77

იფი­ნე­ბო­და კავ­კა­სი­ის ნა­ტიფ ხე­ლოვ­ნე­ ბა­თა სა­ზო­გა­დო­ე­ბის მი­ერ მოწყო­ბილ გა­მო­ფე­ნებ­ზე. 1907 წლი­დან იგი სა­ზო­ გა­დო­ე­ბის მუდ­მი­ვი წევ­რი გახ­და, იყო სა­ზო­გა­დო­ე­ბის სამ­ხატ­ვ­რო სკო­ლის პე­ და­გო­გი, 1918 წელს კი მის დი­რექ­ტო­რად და­ი­ნიშ­ნა.

1910-იან წლებ­ში ჰენ­რიკ ჰრი­ნევ­ს­კიმ ორ უმ­ნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნეს პრო­ექ­ტ­ზე იმუ­შა­ ვა: სა­თა­ვა­დაზ­ნა­უ­რო-­სა­ად­გილ­მა­მუ­ლო ბან­კის შე­ნო­ბა­სა (დღეს სა­ქარ­თ­ვე­ლოს პარ­ლა­მენ­ტის ეროვ­ნუ­ლი ბიბ­ლი­ო­თე­კა) და ილია ჭავ­ჭა­ვა­ძის თხზუ­ლე­ბე­ბის მხატ­ ვ­რულ გა­ფორ­მე­ბა­ზე. ილია ჭავ­ჭა­ვა­ძის თხზუ­ლე­ბე­ბის პირ­ვე­ ლი ტო­მი 1914 წელს ექი­მი­სა და სა­ზო­გა­ დო მოღ­ვა­წის მი­ხე­ილ გე­დე­ვა­ნიშ­ვი­ლის მე­ცე­ნა­ტო­ბით გა­მო­ი­ცა. „ეს წიგ­ნი ... არის ოც­ნე­ბა საქ­მედ ქცე­უ­ლი, დი­დი ხნის ნა­ ფიქ­რ­-­ნა­აზ­რი“, – წერს მი­ხე­ილ გე­დე­ვა­ ნიშ­ვი­ლი წიგ­ნის წი­ნა­სიტყ­ვა­ობ­ ა­ში. ქარ­ თ­ვე­ლიშ­ვი­ლი­სე­უ­ლი „ვეფხისტყაოსნის“ შემ­დეგ ეს იყო პირ­ვე­ლი მხატ­ვ­რუ­ლად სრუ­ლად გა­ფორ­მე­ბუ­ლი წიგ­ნი ფე­რა­დი ილუს­ტ­რა­ცი­ე­ბით და ილია ჭავ­ჭა­ვა­ძის ლი­ტე­რა­ტუ­რუ­ლი მემ­კ­ვიდ­რე­ო­ბის პირ­ ვე­ლი გა­მო­ცე­მა. ნი­შან­დობ­ლი­ვი­ა, რომ ქარ­თუ­ლი სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­თ­ვის ესო­დენ მნიშ­ვნ­ ე­ლო­ვა­ნი წიგ­ნის მხატ­ვ­რუ­ლი გა­ ფორ­მე­ბა სწო­რედ ჰენ­რიკ ჰრი­ნევ­ს­კის მი­ან­დეს. ჰრი­ნევ­ს­კი წიგ­ნის ილუს­ტ­რა­ცი­ებ­ზე 1912-1913 წლებ­ში მუ­შა­ობ­და. გა­მო­ცე­მა გა­აზ­რე­ბუ­ლი მხატ­ვ­რუ­ლი წყო­ბი­თა და აკა­დე­მი­უ­რო­ბით გა­მო­ირ­ჩე­ვა. წიგ­ნის სა­ზე­დაო ასო­ე­ბის, თავ­სარ­თ-­ ­ბო­ლო­სარ­ თე­ბი­სა თუ ილუს­ტ­რა­ცი­ე­ბის გა­დაწყ­ვე­ ტა­ში ჩანს ჰრი­ნევ­ს­კის მი­ერ ქარ­თუ­ლი ხუ­როთ­მოძღ­ვრ ­ ე­ბი­სა და ეთ­ნოგ­რა­ფი­ის უზა­დო ცოდ­ნა. მი­სი ილუს­ტ­რა­ცი­ე­ბი ის­ ტო­რი­უ­ლი ეპო­ქის, კოს­ტი­უ­მის, იარა­ღი­სა თუ ყო­ფი­თი გა­რე­მოს შე­სა­ხებ ფას­და­უ­ დე­ბე­ლი ცნო­ბე­ბის წყა­რო­ცა­ა. ეფექ­ტუ­რია ტუ­შით შეს­რუ­ლე­ბუ­ლი ორ­ნა­მენ­ტე­ბის გან­ლა­გე­ბა, არ­ქი­ტექ­ტუ­რუ­ლი დე­ტა­ლე­ ბის მეტყ­ვე­ლი ჩა­ნარ­თე­ბი სცე­ნებ­ში. ილია ჭავ­ჭა­ვა­ძის თხზუ­ლე­ბე­ბის პირ­ვე­ლი გა­ მო­ცე­მა დღეს უმნიშვნელოვანეს რა­რი­ ტეტ­თა რიცხ­ვ­შია შე­სუ­ლი. ილია ჭავ­ჭა­ ვა­ძის მკვლე­ლო­ბი­დან 7 წლის თავ­ზე გა­მო­ცე­მუ­ლი წიგ­ნის დიდ სა­ზო­გა­დო­ებ­ რივ მნიშ­ვ­ნე­ლო­ბას­თან ერ­თად მის უნი­ კა­ლო­ბას ჰენ­რიკ ჰრი­ნევ­ს­კის მი­ერ შეს­ 78

saqarTvelos erovnuli muzeumi

რუ­ლე­ბუ­ლი მხატ­ვ­რუ­ლი გა­ფორ­მე­ბაც გან­საზღ­ვ­რავს.

1912 წელს არ­­ქი­­ტექ­­ტორ ანა­­ტო­­ლი კალ­­გი­­ნი­­სა და ჰენ­­რიკ ჰრი­­ნევ­­ს­კის პრო­­ ექ­­ტ­მა სა­­თა­­ვა­­დაზ­­ნა­­უ­რო-­­სა­­ად­­გილ­­მა­­ მუ­­ლო ბან­­კის შე­­ნო­­ბის კონ­­კურ­­ს­ში გა­­ ი­­მარ­­ჯ­ვა. სა­კონ­კურ­სო პრო­ექ­ტე­ბი­დან სწო­­რედ ჰრი­­ნევ­­ს­კი-­­კალ­­გი­­ნის პრო­­ექ­­ტი აკ­­მა­­ყო­­ფი­­ლებ­­და კონ­­კურ­­სის პი­­რო­­ბას შე­­ნო­­ბა „ქართული სტი­ლ ­ ის“ ყო­­ფი­­ლი­­ყო. ჰრი­­ნევ­­ს­კის ეკუთ­­ვ­ნის შე­­ნო­­ბის დე­­კო­­რი­­ რე­­ბის ნა­­წი­­ლი. ფა­­სა­­დის და, გან­­სა­­კუთ­­­ რე­­ბით, ინ­ტ ­ ე­­რი­­ერ ­ ის დე­­კო­­რი­­რე­­ბი­­სას იგი ორი­გ­ ი­­ნა­­ლუ­­რად უხა­­მებს ერ­­თ­მა­­ნეთს შუა სა­­უ­კუ­­ნე­­ე­ბის ქარ­­თუ­­ლი ხუ­­როთ­­­ მოძღ­ვ­ ­რე­­ბის მო­­ტი­­ვებ­­სა და მო­­დერ­­ნის სტილს. 1916 წელს დას­­რუ­­ლე­­ბუ­­ლი შე­­ნო­­ ბა XX სა­­უკ­ უ­­ნის ქარ­­თუ­­ლი სა­­ერ ­ ო არ­­ქი­­ ტექ­­ტუ­­რის ერ­­თ-­ ერთ უბ­­რ­წყინ­­ვა­­ლეს ნი­­ მუშს წარ­­მო­­ად­­გენს. ჰენ­რიკ ჰრი­ნევ­ს­კის ეკუთ­ვ­ნის ქა­შუ­ ე­თის ტაძ­რის (1904-1910) კან­კე­ლის მო­ ხა­ტუ­ლო­ბა. 1908-1913 წლებ­ში იგი იყო ქარ­თ­ველ­თა შო­რის წე­რა-­კითხ­ვის გა­ მავ­რ­ცე­ლე­ბე­ლი სა­ზო­გა­დო­ე­ბის მი­ერ შექ­მ­ნი­ლი ილია ჭავ­ჭა­ვა­ძის საფ­ლა­ვის ძეგ­ლის კო­მი­სი­ის წევ­რი ანა­ტო­ლი კალ­ გინ­თან, სი­მონ კლდი­აშ­ვილ­თან და ივა­ნე ჯა­ვა­ხიშ­ვილ­თან ერ­თად. მი­სი უშუ­ა­ლო მო­ნა­წი­ლე­ობ­ ით მიმ­დი­ნა­რე­ობ­და მუ­შა­ო­ ბა ძეგ­ლის სკულ­პ­ტუ­რულ­სა და არ­ქი­ტექ­ ტუ­რულ ნა­წილ­ზე. 1927 წელს იგი დი­მიტ­რი შე­ვარ­დ­ნა­ძეს­თან, გი­ორ­გი ჩუ­ბი­ნაშ­ვილ­ თან, იოსებ შარ­ლე­მან­სა და სერ­გი გორ­ გა­ძეს­თან ერ­თად იყო სპე­ცი­ა­ლუ­რი კო­მი­სი­ის წევ­რი, რო­მე­ლიც სა­ქარ­თ­ვე­ ლო­დან საფ­რან­გეთ­ში გა­და­ტა­ნი­ლი ქარ­ თუ­ლი სა­გან­ძუ­რის სა­კითხს სწავ­ლობ­და. ეს კი­დევ ერ­თხელ მი­ა­ნიშ­ნებს იმას, თუ რო­გო­რი ავ­ტო­რი­ტე­ტით სარ­გებ­ლობ­და მხატ­ვა­რი სა­ზო­გა­დო­ე­ბა­ში. სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­ მის შალ­ვა ამი­რა­ნაშ­ვი­ლის სა­ხე­ლო­ბის ხე­ლოვ­ნე­ბის მუ­ზე­უ­მის თა­ნა­მედ­რო­ვე ქარ­თუ­ლი გრა­ფი­კის, არ­ქი­ტექ­ტუ­რუ­ლი ანა­ზო­მე­ბი­სა და ნა­ხა­ზე­ბის და მო­ნუ­მენ­ ტუ­რი მხატ­ვ­რო­ბის კო­ლექ­ცი­ა­ში ჰენ­რიკ ჰრი­ნევ­ს­კის ათე­უ­ლო­ბით ნა­მუ­შე­ვა­რია და­ცუ­ლი.

1937 წლის 15 დე­კემ­ბერს ჰენ­რიკ ჰრი­ ნევ­ს­კი და­ა­პა­ტიმ­რეს. 1938 წლის 3 თე­ ბერ­ვ­ლის ე.წ. სა­მე­უ­ლის სხდო­მის ოქ­მის მი­ხედ­ვით მას 20 წლის გან­მავ­ლო­ბა­ში

სა­მი უცხო ქვეყ­ნის სა­სარ­გებ­ლოდ ჯა­შუ­ შურ­სა და დაზ­ვერ­ვით საქ­მი­ა­ნო­ბა­ში, ჯა­ შუ­შუ­რი მა­სა­ლის შეგ­რო­ვე­ბა­სა და აგენ­ ტუ­რის შექ­მ­ნა­ში და­ე­დო ბრა­ლი. მი­ე­სა­ჯა დახ­ვ­რე­ტა პი­რა­დი ქო­ნე­ბის კონ­ფის­კა­ცი­ ით. მი­სი და­პა­ტიმ­რე­ბა ე.წ. „პოლონური ოპე­რა­ცი­ის“ ფარ­გ­ლებ­ში გან­ხორ­ცი­ელ­ და. „პოლონური ოპე­რა­ცი­ა“ სტა­ლი­ნუ­ რი რეპ­რე­სი­ე­ბის ერ­თ­-ერ­თი ყვე­ლა­ ზე სას­ტი­კი მო­ნაკ­ვე­თი­ა. მას სა­ფუძ­ვე­ 80

saqarTvelos erovnuli muzeumi

ლი და­უ­დო ში­ნა­გან საქ­მე­თა სა­ხალ­ხო კო­მი­სა­რი­ა­ტის 1937 წლის 11 აგ­ვის­ტოს ბრძა­ნე­ბამ (#00485) საბ­ჭო­თა კავ­ში­ რის მას­შ­ტა­ბით პო­ლო­ნუ­რი აგენ­ტუ­ რუ­ლი ქსე­ლის ჯა­შუ­შე­ბის გა­ნად­გუ­რე­ ბის შე­სა­ხებ. ეს იყო ეთ­ნი­კუ­რი ნიშ­ნით წარ­მო­ე­ბუ­ლი პირ­ვე­ლი რეპ­რე­სი­ე­ბი დეკ­ლა­რი­რე­ბუ­ლი სო­ცი­ა­ლიზ­მი­სა და ერ­თა შო­რის მე­გობ­რო­ბა­ზე დამ­ყა­რე­ ბულ საბ­ჭო­თა კავ­შირ­ში. მე­ო­რე მსოფ­ ლიო ომის დაწყე­ბის შემ­დეგ იმა­ვე ბედს

საბ­ჭო­თა კავ­შირ­ში მცხოვ­რე­ბი გერ­ მა­ნე­ლე­ბიც გა­ი­ზი­ა­რე­ბენ, თუმ­ცა სტა­ ლი­ნუ­რი ტე­რო­რის ეთ­ნი­კუ­რი ნიშ­ნით გა­ჩა­ღე­ბუ­ლი დევ­ნის პირ­ვე­ლი სა­მიზ­ნე პო­ლო­ნე­ლე­ბი აღ­მოჩ­დ­ნენ. საბ­ჭო­თა კავ­ში­რის მას­შ­ტა­ბით პო­ლო­ ნე­თის აგენ­ტო­ბის აბ­სურ­დუ­ლი ბრალ­ დე­ბით 143 810 ადა­მი­ა­ნი და­ა­პა­ტიმ­რეს. მათ­გან 111 091 ადა­მი­ანს დახ­ვ­რე­ტა მი­ ე­სა­ჯა. სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ში­ნა­გან საქ­მე­თა სა­მი­ნის­ტ­როს სა­არ­ქი­ვო მო­ნა­ცე­მე­ბით

1930-იან წლებ­ში სა­ქარ­თ­ველ­ლო­ში 145 პო­ლო­ნე­ლი მო­ქა­ლა­ქე და­ა­პა­ტიმ­რეს. დახ­ვ­რე­ტა 88-ს მი­ე­სა­ჯა. მათ შო­რის იყო ჰენ­რიკ ჰრი­ნევ­ს­კი. ჰრი­ნევ­ს­კის და­პა­ტიმ­რე­ბი­დან ორ დღე­ ში, 17 დე­კემ­ბერს, სამ­ხატ­ვ­რო აკა­დე­მი­ის პარ­ტორ­გა­ნი­ზა­ცი­ის კრე­ბა­ზე მო­ის­მი­ნეს „ინფორმაცია ამ­ჟა­მად გა­მომ­ჟ­ღავ­ნე­ბუ­ ლი მტრე­ბის – გრი­ნევ­ს­კი­სა და დევ­და­ რი­ა­ნის შე­სა­ხებ (მეორე რეპ­რე­სი­რე­ბუ­ ლი პი­რი – ე.კ.). აზ­რი გა­მოთ­ქ­ვეს, რომ

„ადგილობრივი პარ­ტი­უ­ლი ორ­გა­ნი­ზა­ ცი­ის ბოლ­შე­ვი­კუ­რი შე­ტე­ვი­თი სიფხიზ­ლე სუს­ტი­ა, ჯერ კი­დევ არ არი­ან შეს­წავ­ლი­ ლი აკა­დე­მი­ის პრო­ფე­სორ პე­და­გო­გე­ბი. ეს იქი­დან ჩანს, რომ ჩვენ­მა ორ­გა­ნი­ზა­ ცი­ამ ვერ გა­მო­ამ­ჟ­ღავ­ნა ამ­ჟა­მად გა­მომ­ ჟ­ღავ­ნე­ბუ­ლი ხალ­ხის მტრე­ბი“.

1938 წლის 7 მა­ისს სამ­ხატ­ვ­რო აკა­დე­ მი­ი­დან თბი­ლი­სის საბ­ჭოს თავ­მ­ჯ­დო­ მა­რეს, ამ­ხა­ნაგ მ. გვი­ში­ანს, წე­რი­ლით მი­მარ­თეს: „თბილისის სამ­ხატ­ვ­რო აკა­

დე­მი­ის ეზო­ში, გრი­ბო­ე­დო­ვის ქ. 22-ში ცხოვრობდა პრო­ფე­სო­რი გრი­ნევ­ს­კი, რო­მე­ლიც თე­ბერ­ვ­ლის პირ­ვე­ლი რიცხ­ ვე­ბი­დან და­პა­ტიმ­რე­ბუ­ლი­ა. ვი­ნა­ი­დან აკა­დე­მია გა­ნიც­დის დიდ სი­ვიწ­რო­ვეს ბი­ ნის მხრივ (აქ გან­კარ­გუ­ლე­ბის გამ­ცე­მის სა­ხე­ლი და გვა­რი წაშ­ლი­ლია – ე.კ.) გას­ცა გან­კარ­გუ­ლე­ბა აღ­ნიშ­ნუ­ლი ოთა­ხი თა­ვის ინ­ვენ­ტა­რით გა­დას­ცე­მო­და სამ­ხატ­ვ­რო აკა­დე­მი­ას. დღეს, 7 მა­ისს შინ­სახ­კომ­ში მითხ­რეს, რომ ბი­ნას და მის ინ­ვენ­ტარს გა­დას­ცე­მენ აკა­დე­მი­ას, მხო­ლოდ ინ­ვენ­ტარს ხელ­ წე­რი­ლის ქვეშ შე­სა­ნა­ხად. აკა­დე­მი­ას არ აქვს არა­ვი­თა­რი სა­შუ­ა­ლე­ბა შე­ინ­ ა­ხოს ინ­ვენ­ტა­რი, სა­ჭი­რო შე­სა­ნა­ხი ად­გი­ლის უქონ­ლო­ბის გა­მო. გთხოვთ, გად­მოგ­ვ­ცეთ ეს ბი­ნა და ინ­ვენ­ტა­რი გან­სა­კუთ­რე­ბით მხატ­ვ­რუ­ ლი ლი­ტე­რა­ტუ­რა, იმ პი­რო­ბით, რომ ის გა­მო­ვი­ყე­ნოთ თა­ვის და­ნიშ­ნუ­ლე­ ბისდა მი­ხედ­ვით. ინ­ვენ­ტარს გა­ვა­ტა­ რებთ ცალ­კე სა­ინ­ვენ­ტა­რო წიგ­ნ­ში და ლი­ტე­რა­ტუ­რას კი შე­ვუ­ერ­თებთ აკა­ დე­მი­ა­ში არ­სე­ბულ ბიბ­ლი­ო­თე­კას“. ეს მი­მო­წე­რა ცხადს ხდის, რომ ჰენ­რიკ ჰრი­ნევ­ს­კის და­პა­ტიმ­რე­ბა, რო­მელ­ საც, სა­ვა­რა­უ­დოდ, დას­მე­ნა უძღო­და წინ, დიდ­წი­ლად გა­მოწ­ვე­უ­ლი იყო მი­სი საცხოვ­რე­ბე­ლი ბი­ნის მი­მართ მა­ვან­ თა ინ­ტე­რე­სით, სტა­ლი­ნუ­რი რეპ­რე­სი­ ე­ბი და „პოლონური ოპე­რა­ცი­ა“ კი სა­ უ­კე­თე­სო სა­შუ­ა­ლე­ბა აღ­მოჩ­ნ­და ბი­ნის მფლო­ბე­ლის გზი­დან ჩა­მო­სა­შო­რებ­ ლად. ჰენ­რიკ ჰრი­ნევ­ს­კის მე­უღ­ლე, ტფი­ლის­ ში პირ­ვე­ლი სა­ბა­ლე­ტო სტუ­დი­ის და­მა­ არ­სე­ბე­ლი, იტა­ლი­ე­ლი მო­ცეკ­ვა­ვე მა­რია პე­რი­ნი, რომ­ლის სტუ­დი­ა­შიც ვახ­ტანგ ჭა­ბუ­კი­ა­ნი, ვე­რა წიგ­ნა­ძე, მა­რია ბა­უ­ე­რი, ილი­კო სუ­ხიშ­ვი­ლი, ნი­ნო რა­მიშ­ვი­ლი აღი­ზარ­დ­ნენ, ბი­ნი­დან გა­მო­ა­სახ­ლეს. და­ ა­პა­ტიმ­რეს და დახ­ვ­რი­ტეს მი­სი ვა­ჟი პირ­ ვე­ლი ქორ­წი­ნე­ბი­დან. 1938 წელს მა­რია პე­რი­ნის რო­გორც უცხო ქვეყ­ნის მო­ქა­ ლა­ქეს, ქვე­ყა­ნა და­ა­ტო­ვე­ბი­ნეს. იგი ერ­თი წლის შემ­დეგ ნი­ცა­ში გარ­და­იც­ვა­ლა. ჰენ­რიკ ჰრი­ნევ­ს­კი რე­აბ­ ი­ლი­ტი­რე­ბუ­ ლია 1989 წლის 16 იან­ვარს. სტა­ტი­ა­ში გა­მო­ყე­ნე­ბუ­ლია ცნო­ბე­ბი სა­ ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნულ არ­ქივ­სა და ში­ ნა­გან საქ­მე­თა სა­მი­ნის­ტ­როს არ­ქივ­ში და­ცუ­ლი დო­კუ­მენ­ტე­ბი­დან. saqarTvelos erovnuli muzeumi

81

82

განახლებული მუზეუმი ახალციხეში რეგიონი > ციური ლაფაჩი

ს

ა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­ უ­მის ივა­ნე ჯა­ვა­ხიშ­ვი­ლის სა­ხე­ ლო­ბის სამ­ცხე-­ჯა­ვა­ხე­თის ის­ ტო­რი­ის სამ­ხა­რეო მუ­ზე­უ­მი სა­თა­ვეს XIX საუკუნის 70-იან წლებ­ში იღებს. მი­სი ფუ­ძემ­დე­ბე­ლი და და­მა­არ­სე­ბე­ ლი იყო „ვინმე მეს­ხის“ ფსევ­დო­ნი­მით ცნო­ბი­ლი მოძღ­ვა­რი და ის­ტო­რი­კო­სი, წიგ­ნე­ბის: „ქართლის ცხოვ­რე­ბის“ და ქარ­თუ­ლი ენის გრა­მა­ტი­კის სა­ხელ­მ­ ძღ­ვა­ნე­ლოს ავ­ტო­რი და გა­მომ­ცე­მე­ლი – ივა­ნე გვა­რა­მა­ძე. აქ­ვე უნ­და აღი­ნიშ­ნოს ის გა­რე­მო­ ე­ბაც, რომ ის­ტო­რი­უ­ლი გან­ძი, რო­ მე­ლიც სამ­ცხე-­ჯა­ვა­ხე­თის ის­ტო­რი­ის მუ­ზე­უ­მის წი­აღ­შია და­ვა­ნე­ბუ­ლი, ერ­თ­ერ­თი უმ­ნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნე­სი ღი­რე­ბუ­ლე­ ბის ფონ­დე­ბი­თაა და­კომ­პ­ლექ­ტე­ბუ­ლი და და­უ­ვიწყარ შთა­ბეჭ­დი­ლე­ბას ტო­ ვებს მნახ­ველ­ზე და მეც­ნი­ერ­-­მ­კ­ვ­ლე­ ვარ­თა მუდ­მი­ვი ყუ­რადღე­ბის ცენ­ტ­რ­ში იმ­ყო­ფე­ბა. დი­დი დრო არ გა­სუ­ლა მას შემ­დეგ, რაც 2004 წელს – ივა­ნე ჯა­ვა­ხიშ­ვი­

84

saqarTvelos erovnuli muzeumi

ლის სა­ხე­ლო­ბის სამ­ცხე-­ჯა­ვა­ხე­თის ის­ტო­რი­ის მუ­ზე­უ­მი სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­მის შე­მად­გენ­ლო­ბა­ ში შე­ვი­და, რა­საც თან მოჰ­ყვ­ ა ზრუნ­ ვა მუ­ზე­უ­მის სივ­რც­ ის თა­ნა­მედ­რო­ვე მოწყო­ბა­სა და დაც­ვა­ზე, რი­სი თვალ­ სა­ჩი­ნო მა­გა­ლი­თიც გახ­და 2012 წელს ჯა­ყელ ფე­ო­დალ­თა სა­სახ­ლე­ში, სა­ერ­ თა­შო­რი­სო სტან­დარ­ტე­ბით გა­მარ­თულ შე­ნო­ბა­ში, ახა­ლი სა­გა­მო­ფე­ნო სივ­რ­ ცის გა­მარ­თ­ვა, რომ­ლის კონ­ცეფ­ცი­ის ავ­ტო­რია დი­ზა­ი­ნე­რი ლი­ნა მა­რია ლო­ პე­სი. აღ­ს ა­ნ იშ­ნ ა­ვ ი­ა , რომ მუ­ზ ე­უ ­მ ი­ს ათ­ვ ის გან­კ უთ­ვ ­ნ ი­ლ ი შე­ნ ო­ბ ა სა­შ უ­ა ­ლ ე­ბ ას იძ­ლ ე­ო­და თა­ნ ა­მ ედ­რ ო­ვ ე, კომ­ფ ორ­ ტულ პი­რ ო­ბ ებ­შ ი მიგ­ვ ე­ღ ო დამ­თ ­ვ ა­ლ ი­ ე­რე­ბ ე­ლი და ღირ­ს ე­უ ­ლ ი მეგ­ზ უ­რ ო­ბ ა გაგ­ვე­წია მის­თ ­ვ ის. რამ­დ ე­ნ ი­მ ე წლის შემ­დ ეგ მე­ტ ად სა­ი ნ­ტ ე­რ ე­ს ო ფაქ­ტ ის მომ­ს ­წ­რ ე­ნ ი გავ­ხ ­დ ით, კერ­ძ ოდ, 20152016 წწ. ადი­გ ე­ნ ის მუ­ნ ი­ც ი­პ ა­ლ ი­ტ ე­ტ ის ნა­ს ოფ­ლარ ორ­ჭ ო­ს ან­შ ი, სამ­ხ ­რ ეთ კავ­კ ა­ს ი­ი ს მილ­ს ა­დ ე­ნ ის გა­ფ არ­თ ო­ე ­

ბის პრო­ე ქ­ტ ის (SCPX) მშე­ნ ებ­ლო­ბ ის ზო­ნ ა­შ ი ჩა­ტ ა­რ ე­ბ უ­ლ ი არ­ქ ე­ო ­ლო­გი­უ ­რ ი გათხ­რ ე­ბ ის შე­დ ე­გ ად მო­პ ო­ვე­ბ ულ­მ ა მა­ს ა­ლ ამ დღის წეს­რ იგ­ში და­ა ­ყე­ნ ა – სამ­ც ხე-­ჯ ა­ვ ა­ხ ე­თ ის ის­ტ ო­რ ი­ი ს მუ­ზ ე­უ ­ მის ექ­ს ­პ ო­ზ ი­ც ი­ი ს ში­ნ ა­ა რ­სობ­რ ი­ვი და ტექ­ნ ო­ლ ო­გ ი­უ ­რ ი გა­ნ ახ­ლე­ბ ის აუცი­ ლებ­ლ ო­ბ ის სა­კ ითხი. ამას­თან და­კავ­ში­რე­ბით სა­ქარ­თ­ვე­ ლოს ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­მის გე­ნე­რა­ ლურ­მა დი­რექ­ტორ­მა, ბა­ტონ­მა და­ვით ლორ­თ­ქი­ფა­ნი­ძემ 2018 წლის 5 ივ­ნისს გა­მოს­ცა ბრძა­ნე­ბა N 967, რომ­ლის სა­ ფუძ­ველ­ზე­დაც მომ­ზად­და პრო­ექ­ტი – „2018 – სამ­ცხე-­ჯა­ვა­ხე­თის მუ­ზე­უმ­ში SCPX არ­ქე­ო­ლო­გი­უ­რი აღ­მო­ჩე­ნე­ბი­ სად­მი მიძღ­ვ­ნი­ლი გა­მო­ფე­ნის მომ­ზა­ დე­ბა“. პრო­ექ­ტის კო­ორ­დი­ნა­ტო­რად და­ი­ნიშ­ნა სა­ლო­მე გუ­რუ­ლი, ხო­ლო პრო­ექ­ტის კუ­რა­ტო­რად – ირი­ნა ღამ­ ბა­ში­ძე. ამ­დე­ნად, სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნუ­ ლი მუ­ზე­უ­მის დი­რექ­ცი­ამ (ეროვნული მუ­ზე­უ­მის გე­ნე­რა­ლუ­რი დი­რექ­ტო­რი

ბა­ტო­ნი და­ვით ლორ­თ­ქი­ფა­ნი­ძე, აღ­ მას­რუ­ლე­ბე­ლი დი­რექ­ტო­რი ბა­ტო­ნი ირაკ­ლი ღვა­ლა­ძე) მიიღო გა­დაწყ­ვე­ტი­ ლე­ბა, რომ მუ­ზე­უ­მის სა­გა­მო­ფე­ნო სივ­ რ­ცე­ში ჩა­ერ­თოთ ახალაღმოჩენილი ექ­ს­პო­ნა­ტე­ბი, რა­საც თან მოჰ­ყვ­ ა მუ­ ზე­უ­მის ექ­ს­პო­ზი­ცი­ის გა­ნახ­ლე­ბა და აღ­ჭურ­ვა თა­ნა­მედ­რო­ვე სა­მუ­ზე­უ­მო სტან­დარ­ტე­ბის შე­სა­ბა­მი­სი გა­ნა­თე­ბის სის­ტე­მით. მუ­ზე­უმ­ში გა­ნახ­ლე­ბუ­ლი სა­მუ­შა­ო­ ე­ბის დაწყე­ბამ­დე საქ­მი­ა­ნი ვი­ზი­ტით ჩა­მო­ვი­და მუ­ზე­უ­მის კონ­ცეფ­ცი­ის ავ­ ტო­რი, დი­ზა­ი­ნე­რი ლი­ნა მა­რია ლო­პე­ სი. ზე­მო­აღ­ნიშ­ნუ­ლი მო­სამ­ზა­დე­ბე­ლი სა­მუ­შა­ო­ე­ბის შემ­დეგ და­იწყო მუ­ზე­უ­ მის საგამოფენო სივ­რ­ცის გა­ნახ­ლე­ბის პრო­ცე­სი ნე­ო­ლი­თის ხა­ნის ორ­ჭო­სა­ნის ნა­მო­სახ­ლა­რზე მოპოვებული მასალის გათვალისწინებით. აღ­სა­ნიშ­ნა­ვია ის გა­რე­მო­ებ­ ა, რომ მილ­სა­დე­ნის მშე­ნებ­ლო­ბის პე­რი­ოდ­ ში მიკ­ვ­ლე­უ­ლი იქ­ნა ნე­ო­ლი­თის ხა­ნის (ძვ.წ. 37-36 სს.) ორ­ჭო­სა­ნის ნა­მო­სახ­ ლა­რი და მის მი­მართ დი­დი სა­მეც­ნი­ე­რო ინ­ტე­რე­სის გა­მო აუცი­ლე­ბე­ლი გახ­და, ექ­ს­პო­ზი­ცი­ა­ში ასა­ხუ­ლი­ყო სა­ქარ­თ­ვე­ ლოს ის პე­რი­ო­დი, რო­დე­საც ძლი­ერ­დე­ ბა მეს­ხე­თის მო­სახ­ლე­ო­ბის კავ­ში­რე­ბი შუამდინარეთსა და მახ­ლო­ბე­ლი აღ­მო­ სავ­ლე­თის კულ­ტუ­რებ­თან. შემ­დეგ სა­გა­მო­ფე­ნო ვიტ­რი­ნებ­ში წარ­მოდ­გე­ნი­ლია კავ­კა­სი­ა, ანა­ტო­ლი­ა, ირა­ნი­სა და შუამდინარეთის ნე­ო­ლი­თუ­ რი ხა­ნის კულ­ტუ­რებ­ში სა­ქარ­თ­ვე­ლოს რო­ლი და მნიშვნელობა. ამ პე­რი­ოდ­ში პირ­ვე­ლად იწყე­ბა რთულ­პ­რო­ფი­ლი­ა­ნი სა­მე­ლი­თო­ნო ხე­ლოს­ნო­ბის წარ­მო­ე­ბა – ად­გი­ლობ­რი­ვი უხე­შად და­მუ­შა­ვე­ბუ­ ლი თი­ხის ნა­წარ­მის გვერ­დით ჩნდე­ბა წით­ლად შე­ღე­ბი­ლი და გაპ­რი­ა­ლე­ბუ­ლი იმ­პორ­ტუ­ლი ჭურ­ჭე­ლი, კა­ლი­ა­ნი ბრინ­ ჯა­ოს ნა­წარ­მ­ში რე­ლი­გი­უ­რი რი­ტუ­ა­ლე­ ბი­სათ­ვის მზა­დე­ბა, ან­თ­რო­პო­მორ­ფუ­ლი და ზო­ო­მორ­ფუ­ლი თი­ხის ქან­და­კე­ბე­ ბი, ჩნდე­ბა ბორ­ბ­ლი­ა­ნი ტრან­ს­პორ­ტი, მზად­დე­ბა სამ­კა­უ­ლი და ა.შ. მუ­ზე­უ­მის ახა­ლი სა­გა­მო­ფე­ნო სივ­რ­ ცე შე­ივ­სო VI-VII სა­უ­კუ­ნე­ე­ბის ად­რექ­ რის­ტი­ა­ნუ­ლი სა­რი­ტუ­ა­ლო ნივ­თე­ბი­ თაც, ასე­ვე გა­მო­ი­ფი­ნა ვა­ნის ქვა­ბებ­ში 1287 წელს მომ­ხ­და­რი მი­წის­ძ­ვ­რის ამ­ სახ­ვე­ლი მა­სა­ლე­ბი. დამ­თ­ვა­ლი­ე­რე­

ბელს მეს­ხე­თის ის­ტო­რი­ის ამ­სახ­ვე­ლი რუ­კე­ბის, წერილობითი მა­სა­ლის, ვარ­ ძი­ის მი­ძი­ნე­ბის ტა­ძარ­ში არ­სე­ბუ­ლი თა­მა­რის ფრეს­კის ზუს­ტი ას­ლის და ბევ­რი სხვა მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი მა­სა­ლის გაც­ნო­ბის შე­საძ­ლებ­ლო­ბა მი­ე­ცა. გა­ნახ­ლე­ბულ სა­გა­მო­ფე­ნო სივ­რც­ ე­ში ასე­ვე მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი ად­გი­ლი უკა­ვია ნუ­მიზ­მა­ტი­კუ­რი სა­გან­ძუ­რის გა­ნახ­ლე­ ბულ გა­მო­ფე­ნას. ხმა­მაღ­ლა ნათ­ქ­ვა­მი არ იქ­ნე­ბა თუ აღ­ვ­ნიშ­ნავ, რომ სამ­

ცხე-­ჯა­ვა­ხე­თის ის­ტო­რი­ის მუზეუმში და­ცულ ნუ­მიზ­მა­ტი­კურ კო­ლექ­ცი­ებს სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ის­ტო­რი­ა­ში გა­მორ­ჩე­ უ­ლი ად­გი­ლი უკა­ვი­ა, რის მი­ზეზ­საც, რო­გორც ამას ნუ­მიზ­მა­ტი მაია პა­ტა­რი­ ძე ბრძა­ნებს – რე­გი­ონ­ში დო­კუ­მენ­ტუ­ რად და­დას­ტუ­რე­ბუ­ლი ორი სა­მო­ნე­ტო კა­რის – ახალ­ცი­ხი­სა და არ­ტა­ნუ­ჯის ზა­რაფხა­ნის არ­სე­ბო­ბა გა­ნა­პი­რო­ბებს. რე­გი­ონ­ში სა­მო­ნე­ტო მი­მოქ­ცე­ვა ძვ.წ. V სა­უ­კუ­ნის II ნა­ხევ­რი­დან – „კოლხური თეთ­რით“ დაწყე­ბუ­ლი XIX სა­უ­კუ­ნის ჩათ­ვ­ლით, თით­ქ­მის ქრო­ნო­ლო­გი­უ­რი უწყ­ვე­ტო­ბით მიმ­დი­ნა­რე­ობს. ზე­მო­თაღ­ნიშ­ნუ­ლი­დან გა­მომ­დი­ნა­ რე შეგ­ვიძ­ლია და­ვას­კ­ვ­ნათ, რომ ჩვე­ნი რე­გი­ო­ნი ყო­ველ­თ­ვის იყო აქ­ტი­უ­რად ჩარ­თუ­ლი ქვეყ­ნის პო­ლი­ტი­კურ­-ე­კო­ნო­ მი­კურ პრო­ცე­სებ­ში და, იმავ­დ­რო­უ­ლად, მუდ­მი­ვი კავ­ში­რი ჰქონ­და გა­რე სამ­ყა­ როს­თან. ამას­თა­ნა­ვე, დი­დი მად­ლო­ბა გვინ­ და გა­მოვ­ხა­ტოთ სა­უ­დის არა­ბე­თის სა­მე­ფო­ში სა­ქარ­თ­ვე­ლოს სა­გან­გე­ბო და სრუ­ლუფ­ლე­ბი­ა­ნი ელ­ჩის, ბა­ტო­ნი გი­ორ­გი ჯან­ჯღა­ვას მი­მართ, რო­მელ­ მაც მოგ­ვ­ცა სა­შუ­ა­ლე­ბა, ახალ­ცი­ხის ზა­ რაფხა­ნა­ში მოჭ­რილ მო­ნე­ტებს გვერდს უმ­შ­ვე­ნებ­დეს არ­ტა­ნუ­ჯის ზა­რაფხა­ნა­ში მოჭ­რი­ლი მო­ნე­ტაც. მად­ლი­ე­რე­ბით უნ­და აღი­ნიშ­ნოს, რომ მუ­ზე­უ­მის სა­ექ­ს­პო­ზი­ციო დარ­ბა­ ზის და სა­გა­მო­ფე­ნო სივ­რც­ ის მოწყო­ ბა გან­ხორ­ცი­ელ­და კომ­პა­ნია „ბრითიშ პეტ­რო­ლი­უ­მის“ (გენერალური დი­რექ­ ტო­რი კრის შლი­დე­რი) ფი­ნან­სუ­რი დახ­მა­რე­ბით. რო­დე­საც მუ­ზე­უ­მის გა­ნახ­ლე­ბულ ექ­ ს­პო­ზი­ცი­ა­ზე ვლა­პა­რა­კობთ, რო­მელ­ მაც სა­ზო­გა­დო­ე­ბის დი­დი აღი­ა­რე­ბა მო­ი­პო­ვა, არ შე­იძ­ლე­ბა მად­ლი­ე­რე­ბით არ მო­ვიხ­სე­ნი­ოთ ის ადა­მი­ა­ნე­ბი, რომ­ ლებ­მაც თვე­ნა­ხევ­რის გან­მავ­ლო­ბა­ში მუხ­ლ­ჩა­უხ­რე­ლად იშ­რო­მეს მუ­ზე­უ­მის თა­ნამ­შ­რომ­ლებ­თან ერ­თად, რომ გა­ ნახ­ლე­ბუ­ლი სა­გა­მო­ფე­ნო ვე­ლი ში­ნა­არ­ სობ­რი­ვად გა­მარ­თუ­ლი და მხატ­ვ­რუ­ლი თვალ­საზ­რი­სით აკა­დე­მი­უ­რი ყო­ფი­ლი­ ყო. გა­მო­ფე­ნის კუ­რა­ტო­რი იყო ირი­ნა ღამ­ბა­ში­ძე, რეს­ტავ­რა­ტო­რე­ბი: ლე­ვან მინ­დო­რაშ­ვი­ლი, ნი­ნო თა­ვარ­თ­ქი­ლა­ძე, თე­მურ ფარჯანაძე, ვახ­ტანგ ხოშ­ტა­რია და და­რე­ჯან გო­გაშ­ვი­ლი. saqarTvelos erovnuli muzeumi

85

86

უძველესი მეტალურგია ლეჩხუმში არქეოლოგია > ნინო სულავა გასული საუკუნის 70-80-იან წლებში საქართველოს შავი ზღვის სანაპიროს მთიან ზოლში (აჭარიდან სამეგრელო-აფხაზეთამდე) აღმოჩენილი და გათხრილი პრეისტორიული კოლხეთის 400-ზე მეტი არქეომეტალურგიული ძეგლის გამოვლინებითა და შესწავლით სტრაბონის ცნობილი ციტატა რეალობად იქცა. „ . . . ამ ქვეყნის (კოლხეთის) სიმდიდრე ოქროთი, ვერცხლით, რკინითა და სპილენძით გვიხსნის /არგონავტთა/ ლაშქრობის სწორ საბაბს. ამ მიზნით პირველი მგზავრობა ფრიქსემ მოაწყო . . .“ [I, 2, 39]

დ

ა­სავ­ლეთ სა­ქარ­თ­ვე­ლოს, კოლ­ხუ­რი ბრინ­ჯა­ოს კულ­ტუ­ რის ცენ­ტ­რის, პრე­ის­ტო­რი­უ­ლი მე­ტა­ლურ­გი­ის აღი­ა­რე­ბულ რე­გი­ონ­ ებს ლეჩხუ­მიც და­ე­მა­ტა.

2016 წლი­­დან შო­თა რუს­თა­ვე­ლის ეროვ­ ნუ­ლი სა­მეც­ნი­ე­რო ფონ­დის მი­­ერ და­­ფი­­ ნან­­სე­­ბუ­­ლი პრო­­ექ­­ტის – „მეტალურგიის წარ­­მო­­შო­­ბა და გან­­ვი­­თა­­რე­­ბა მთი­­ან კოლ­­­ ხეთ­­ში: ახა­­ლი აღ­­მო­­ჩე­­ნე­­ბი, კვლე­­ვე­­ბი და პერ­­ს­პექ­­ტი­­ვე­­ბი“ (# 217128, ხელმძღვ. ნ. სუ­­ლა­­ვა) – ფარ­­გ­ლებ­­ში და­­იწყო ლეჩხუ­­ მის, კოლ­­ხე­­თის უძ­­ვე­­ლე­­სი მე­­ტა­­ლურ­­გი­­ის ერ­­თ­-ერ­­თი უმ­­ნიშ­­ვ­ნე­­ლო­­ვა­­ნე­­სი რე­­გი­­ო­ნის არ­­ქე­­ო­მე­­ტა­­ლურ­­გი­­უ­ლი ძეგ­­ლე­­ბის არ­­ქე­­ო­­ ლო­­გი­­უ­რი და გე­­ო­ლო­­გი­­უ­რი კვლე­­ვა. შე­იძ­ლე­ბა და­ი­ბა­დოს კითხ­ვა, თუ რა­ ტომ ლეჩხუ­მი, რა ვი­ცით ლეჩხუ­მის შე­ სა­ხებ, რა­ტომ არის აუცი­ლე­ბე­ლი ამ რე­ გი­ო­ნის არ­ქე­ო­მე­ტა­ლურ­გი­ის მი­მარ­თუ­ ლე­ბით შეს­წავ­ლა? ლეჩხუ­მის შე­სა­ხებ, ქვის ხა­ნი­დან მო­ ყო­ლე­ბუ­ლი შუა სა­უ­კუ­ნე­ებ­ ის ჩათ­ვ­ლით, ვი­ცო­დით:  რომ ლეჩხუ­მის ტე­რი­ტო­რი­ა­ზე მო­ სახ­ლე­ო­ბა ქვის ხა­ნი­დან მო­ყო­ლე­ბუ­ლი ცხოვ­რობს;  რომ აქ აღ­მო­ჩე­ნი­ლი ბრინ­ჯა­ოს არ­ტე­ ფაქ­ტე­ბის, გან­სა­კუთ­რე­ბით კი ამ მცი­რე ტე­რი­ტო­რი­ა­ზე აღ­მო­ჩე­ნი­ლი 12 ბრინ­ჯა­ ოს გან­ძის მი­ხედ­ვით და სხვა­დას­ხ­ვა ად­ გი­ლას, ლეჩხუ­მის მთელ ტე­რი­ტო­რი­ა­ზე,

მო­სახ­ლე­ობ­ ის მი­ერ შემ­ჩ­ნე­უ­ლი ე. წ. სა­ წარ­მოო გა­და­ნა­ყა­რის – შლა­კის­/­წი­დე­ ბის და, რო­გორც ად­გი­ლობ­რი­ვე­ბი უწო­ დე­ბენ – „ნაშკიდურების“ (სვანურად) მი­ხედ­ვით, სა­მეც­ნი­ე­რო ლი­ტე­რა­ტუ­რა­ შიც კი აღი­ა­რე­ბუ­ლი იყო ძვე­ლი კოლ­ხე­ თის ერ­თ­-ერთ მე­ტა­ლურ­გი­ულ ცენ­ტად;  რომ კოლ­ხუ­რი ბრინ­ჯა­ოს კულ­ტუ­რის ნა­წი­ლია არა მხო­ლოდ ბრინ­ჯა­ო­სა და რკი­ნის ტი­პუ­რი არ­ტე­ფაქ­ტე­ბის მი­ხედ­ ვით, არა­მედ, კოლ­ხუ­რი ნა­სახ­ლა­რე­ბის­ თ­ვის და­მა­ხა­სი­ა­თე­ბე­ლი კე­რა­მი­კუ­ლი ნა­წარ­მის მი­ხედ­ვი­თაც;  რომ ან­ტი­კურ ხა­ნა­ში ლეჩხუ­მი ბერძნულ-ბიზანტიურ-სომხური წყა­რო­ ე­ბის­თ­ვი­საც ცნო­ბი­ლია და ამ პე­რი­ო­დის ინ­სიგ­ნი­ის კა­ტე­გო­რი­ის არ­ქე­ო­ლო­გი­უ­რი მო­ნა­პო­ვა­რი – ე.წ. უსა­ხე­ლოს ჰე­ლი­ო­სი, ამ­ჟა­მად ერ­მი­ტაჟ­ში და­ცუ­ლი, აქ პო­ლი­ტი­ კუ­რი ერ­თე­უ­ლის არ­სე­ბო­ბა­ზე მი­უ­თი­თებს;  რომ ან­ტი­კუ­რი ხა­ნის არ­ქე­ო­ლო­გი­უ­ რი მო­ნა­პო­ვა­რი რო­გორც შემ­თხ­ვე­ვი­თი, ასე­ვე გათხ­რე­ბით მო­პო­ვე­ბუ­ლი, თა­ვი­ სი მრა­ვალ­ფე­როვ­ნე­ბით თა­ნად­რო­ულ გა­რე­სამ­ყა­როს­თან ინ­ტენ­სი­ურ კონ­ტაქ­ ტებ­ზე მი­უ­თი­თებს;  რომ შუა სა­უ­კუ­ნე­ებ­ ის ცი­ხე-­სი­მაგ­რე­ ე­ბის სი­უხ­ვე ამ რე­გი­ონ­ ის გან­სა­კუთ­ რე­ბულ ფუნ­ქ­ცი­ა­ზე მი­უ­თი­თებ­და, რაც აისა­ხა კი­დე­ვაც ხვამ­ლის მთის შე­სა­ხებ ლე­გენ­და­ში, რომ­ლის რე­ა­ლუ­რო­ბა­შიც დღემ­დე არა­ვის ეპა­რე­ბა ეჭ­ვი.

მთე­ლი ამ სა­ინ­ტე­რე­სო და მრა­ვალ­ ფე­რო­ვა­ნი ის­ტო­რი­უ­ლი ფო­ნის მი­უ­ხე­ და­ვად, ლეჩხუ­მი არ­ქე­ო­ლო­გი­უ­რად ყო­ ველ­თ­ვის ყვე­ლა­ზე ნაკ­ლე­ბად შეს­წავ­ ლი­ლი მხა­რე იყო. რა ვი­ცით ლეჩხუ­მის შე­სა­ხებ იმ მცი­ რე­რიცხო­ვა­ნი გათხ­რე­ბის მი­ხედ­ვით, რომ­ლებ­საც პე­რი­ო­დუ­ლი და ხან­მოკ­ლე ხა­სი­ა­თი ქონ­და?  გა­სუ­ლი სა­უ­კუ­ნის 60-70-იან წლებ­ში სოფ­ლე­ბის ცხე­თი­სა და დეხ­ვი­რის ტე­ რი­ტო­რი­ა­ზე (მდ. ცხე­ნის­წყ­ლის ხე­ო­ბა) წარ­მო­ებ­და ხან­მოკ­ლე არ­ქე­ო­ლო­გი­უ­ რი გათხ­რე­ბი (ხელმძღვ. არ­ქე­ო­ლო­გი ლ. სა­ხა­რო­ვა), რო­მელ­მაც გა­მო­ავ­ლი­ნა ან­ ტი­კუ­რი ხა­ნის „ცხეთის სა­მა­რო­ვა­ნი“ და კოლ­ხუ­რი ნა­სახ­ლა­რი. მცი­რე­მას­შ­ტა­ბი­ა­ნი გათხ­რე­ბის მი­უ­ხე­და­ვად, შე­დე­გე­ბი სა­ინ­ ტე­რე­სო და მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი იყო. „ცხეთის სა­მა­რო­ვა­ნი“ ად­გი­ლობ­რი­ვი თუ იმ­პორ­ ტუ­ლი მა­სა­ლის მრა­ვალ­ფე­როვ­ნე­ბით გა­ მო­ირ­ჩე­ვა, ხო­ლო კოლ­ხუ­რი ნა­სახ­ლა­რი, რომ­ლის მო­სახ­ლე­ო­ბაც სა­სოფ­ლო-­სა­ მე­ურ­ნეო საქ­მი­ა­ნო­ბის გარ­და მე­ტა­ლურ­ გი­ას­თან და­კავ­ში­რე­ბულ ხე­ლოს­ნო­ბა­საც ეწე­ო­და, გა­მორ­ჩე­უ­ლი გახ­და უნი­კა­ლუ­რი ყა­ლი­ბის აღ­მო­ჩე­ნით, რო­მელ­შიც კოლ­ ხუ­რი ბრინ­ჯა­ოს აბ­ზინ­დე­ბის სვას­ტი­კი­სე­ ბუ­რი მე­ან­დ­რუ­ლი სა­ინ­კ­რუს­ტა­ციო ფირ­ ფი­ტე­ბი ჩა­მო­ის­ხ­მე­ბო­და.  გა­სუ­ლი სა­უ­კუ­ნის 90-იან წლებ­ში ასე­ ვე მცი­რე­მას­შ­ტა­ბი­ა­ნი გათხ­რე­ბი ჩა­ტარ­

და კი­დევ ერთ კოლ­ხურ ნა­სახ­ლარ­ზე სოფ. დღნო­რი­სას­თან (მდ. რი­ო­ნის ხე­ო­ ბა). ეს ნა­სახ­ლა­რიც მო­ნა­პოვ­რის მი­ხედ­ ვით სა­სოფ­ლო-­სა­მე­ურ­ნეო საქ­მი­ა­ნო­ბის გარ­და მე­ტა­ლურ­გი­ას­თა­ნაც უნ­და ყო­ფი­ ლი­ყო და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი;  2012 წელს სოფ­ლე­ბის – ცხე­თა-­დეხ­ ვი­რის ტე­რი­ტო­რი­ა­ზე გა­ნახ­ლე­ბუ­ლი გათხ­რე­ბის წყა­ლო­ბით, რო­მელ­საც აწარ­მო­ებს სა­ქარ­თ­ვე­ლოს ეროვ­ნუ­ ლი მუ­ზე­უ­მის ექ­ს­პე­დი­ცია (ხელმძღვ. ნ. სუ­ლა­ვა), კვლავ გა­მოვ­ლინ­და არ­ქე­ო­ ლო­გი­უ­რი მა­სა­ლე­ბი – კოლ­ხურ ნა­სახ­ ლარ­ზე, ან­ტი­კუ­რი ხა­ნის სა­მა­რო­ვან­ზე და შუა სა­უ­კუ­ნე­ე­ბის დეხ­ვი­რის ცი­ხე­ებ­ ზე, რომ­ლის სი­ახ­ლო­ვე­საც ეკ­ლე­სი­აც გა­მოჩ­ნ­და.

2016 წლი­დან შოთა რუსთაველის ეროვნული სამეცნიერო ფონდის მი­ერ და­ფი­ნან­სე­ბულ­მა პრო­ექ­ტ­მა კი კოლ­ ხუ­რი ბრინ­ჯა­ოს კულ­ტუ­რის უმ­თავ­რე­სი 88

saqarTvelos erovnuli muzeumi

მა­ტე­რი­ა­ლუ­რი სა­ფუძ­ვ­ლის, კონ­კ­რე­ტუ­ ლად, მი­სი არ­ქე­ო­მე­ტა­ლურ­გი­უ­ლი ძეგ­ ლე­ბის არ­ქე­ო­ლო­გი­უ­რი კვლე­ვი­სა და ამ ძეგ­ლე­ბის სამ­თა­მად­ნო ბა­ზის გა­მოვ­ლი­ ნე­ბის, მი­სი გე­ო­ლო­გი­უ­რი კვლე­ვის სა­ შუ­ა­ლე­ბა მოგ­ვ­ცა.  ჩა­ტარ­და არ­ქე­ო­ლო­გი­უ­რი დაზ­ვერ­ვე­ ბი, რო­მელ­თა მეშ­ვე­ო­ბი­თაც გა­მოვ­ლინ­ და და და­ფიქ­სირ­და არ­ქე­ო­მე­ტა­ლურ­გი­ ის ძეგ­ლე­ბი;  ჩა­ტარ­და გე­ო­ლო­გი­უ­რი დაზ­ვერ­ვე­ბი და გა­მოვ­ლინ­და სამ­თა­მად­ნო ბა­ზა;  ჩა­ტარ­და არ­ქე­ო­ლო­გი­უ­რი გათხ­რე­ ბი, რო­მელ­თა მეშ­ვე­ო­ბი­თაც გა­მოვ­ ლინ­და არ­ქე­ო­მე­ტა­ლურ­გი­უ­ლი ძეგ­ ლე­ბის კომ­პ­ლექ­სი – მად­ნის სად­ნო­ბი ქუ­რე­ბი, ქუ­რის შე­ლე­სი­ლო­ბის ფრაგ­ მენ­ტე­ბის გა­და­ნა­ყა­რი, მა­დან­შემ­ც­ვე­ლი ქა­ნე­ბი­სა და სა­წარ­მოო გა­და­ნა­ყა­რის გრო­ვე­ბი (ე.წ. „ნაშკიდურები“), მად­ ნის წი­ნას­წა­რი გა­მოწ­ვის მო­ედ­ნე­ბი და

თი­ხის გრო­ვე­ბი. მი­ღე­ბუ­ლია არ­ქე­ო­ მე­ტა­ლურ­გი­ის ძეგ­ლის – „დოღურაში 1“ თა­რი­ღე­ბი – ძვ.წ. X-VIII სს. და ძვ.წ.

XIII-IX სს. პრო­ექ­ტის გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბით მი­ ღე­ბუ­ლი შე­დე­გე­ბი კო­რექ­ტი­რე­ბას უკე­თებს და­სავ­ლეთ სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში უკა­ნას­კ­ნელ ხანს ჩა­ტა­რე­ბულ ახალ კვლე­ვებ­თან ერ­თად (ოქსფორდელი კო­ლე­გე­ბის ბრ. გილ­მო­რის ხელ­მ­ძღ­ ვა­ნე­ლო­ბით), რო­მელ­თა მი­ხედ­ვი­თაც აჭა­რის, გუ­რი­ის, სა­მეგ­რე­ლოს ტე­რი­ ტო­რი­ა­ზე რკი­ნის მე­ტა­ლურ­გი­ის ძეგ­ ლე­ბად მიჩ­ნე­უ­ლი ძეგ­ლე­ბის დი­დი უმ­ რავ­ლე­სო­ბა გა­ნი­საზღ­ვ­რა სპი­ლენ­ძის მე­ტა­ლურ­გი­ის ძეგ­ლე­ბად, კოლ­ხე­თის უძ­ვე­ლე­სი მე­ტა­ლურ­გი­ის სა­კითხებს და სრულ­ყო­ფილ სა­ფუძ­ველს ქმნის კოლ­ხუ­რი ბრინ­ჯა­ოს კულ­ტუ­რის­თ­ვის ად­რე­უ­ლი სა­ფე­ხუ­რი­დან დაწყე­ბუ­ლი მომ­დევ­ნო პე­რი­ო­დე­ბის ჩათ­ვ­ლით.

90

მუზეუმის ციფრული სამყარო თანამედროვე ტექნოლოგიები ეროვნული მუზეუმის საგამოფენო სივრცეებში კომუნიკაცია > ანა ვერულაშვილი

მ

უ­ზე­უმ­ში ყოფ­ნი­სას, ალ­ბათ, ერ­ თხელ მა­ინც გაგ­ჩე­ნი­ათ სურ­ვი­ლი, სა­გა­მო­ფე­ნო დარ­ბაზ­ში აღ­მო­ჩე­ ნი­ლი­ყა­ვით მარ­ტო, მხო­ლოდ თქვენ­ თ­ვის ესა­უბ­რა გიდს ან თუნ­დაც მო­გეს­ მი­ნათ სა­სი­ა­მოვ­ნო მუ­სი­კა. გა­მო­ფე­ნა IMMAGICA სწო­რედ ასეთ სამ­ყა­რო­ში გა­მოგ­ზა­უ­რებთ. ჯო­ტოს, რა­ფა­ე­ლის, ბო­ტი­ჩე­ლის, ლე­ო­ნარ­დოს, ბე­ლო­ტოს, კა­ნა­ლე­ტოს შე­დევ­რე­ბი­სა და კა­ნო­ვას ქან­და­კე­ბე­ბის ინო­ვა­ცი­უ­რი ტექ­ნო­ლო­ გი­ე­ბით წარ­მო­ჩე­ნა შთა­ბეჭ­დი­ლე­ბე­ბის მი­ღე­ბი­სა და ცოდ­ნის გაღ­რ­მა­ვე­ბის ახ­ ლე­ბუ­რი ხერ­ხი­ა.

IMMAGICA – ეს არის ციფ­რუ­ლი გა­მო­ სა­ხუ­ლე­ბის, ხმის, გა­ნა­თე­ბი­სა და მულ­ ტი­მე­დი­ის ერ­თობ­ლი­ო­ბა. ყვე­ლას­თ­ვის გა­სა­გე­ბი, ხელ­მი­საწ­ვ­დო­მი და, ამა­ვე დროს, მეც­ნი­ერ ­ უ­ლი თვალ­საზ­რი­სით ზედ­მი­წევ­ნით ზუს­ტი ენით შექ­მ­ნი­ლი გა­ მო­ფე­ნა დამ­თ­ვა­ლი­ე­რებ­ლის­თ­ვის ქმნის შთამ­ბეჭ­დავ, ვირ­ტუ­ა­ლურ მოგ­ზა­ურ ­ ო­ ბას დრო­ში. მუ­სი­კა, რო­მე­ლიც იტა­ლი­ ელ­მა კომ­პო­ზი­ტორ­მა ჯო­ვა­ნი სო­ლი­ მამ სპე­ცი­ა­ლუ­რად ამ გა­მო­ფე­ნის­თ­ვის შექ­მ­ნა და ტექ­ნო­ლო­გი­ე­ბით მიღ­წე­უ­ლი თვალ­წარ­მ­ტა­ცი სა­ნა­ხა­ო­ბა ჯა­დოს­ნურ სამ­ყა­როს გა­ზი­ა­რებთ. მიმ­ზიდ­ვე­ლი სა­ ნა­ხა­ო­ბის პა­რა­ლე­ლუ­რად ვი­ზი­ტო­რი ყურსასმენით ის­მენს ნა­მუ­შევ­რე­ბის დე­ ტა­ლურ აღ­წე­რა­სა და მა­თი შექ­მ­ნის ის­ ტო­რი­ას. სპე­ცი­ა­ლუ­რად ამ პრო­ექ­ტის­თ­ ვის შე­იქ­მ­ნა სხვა­დას­ხ­ვა ტი­პის სა­გან­მა­ ნათ­ლებ­ლო პლატ­ფორ­მა; მათ შო­რი­საა სა­გა­მო­ფე­ნო სივ­რ­ცე­ში გან­თავ­სე­ბუ­ლი სენ­სო­რუ­ლი ეკ­რა­ნე­ბი, რო­მელ­თა სა­შუ­ ა­ლე­ბით შე­საძ­ლე­ბე­ლია ნა­მუ­შევ­რე­ბის დე­ტა­ლე­ბის დათ­ვა­ლი­ერ ­ ე­ბა და მა­თი შეს­წავ­ლა.

92

saqarTvelos erovnuli muzeumi

მოგზაურობას მშვე­ნი­ე­რე­ბის სამ­ყა­ რო­ში დამ­თ­ვა­ლი­ე­რე­ბე­ლი მე­სა­მე დარ­ ბაზ­ში და­ას­რუ­ლებს, სა­დაც VR ტექ­ნო­ ლო­გი­ე­ბით ვი­ზი­ტო­რი კა­ნა­ლე­ტო­სა და ბე­ლო­ტოს ნა­მუ­შევ­რებ­ზე ასა­ხულ სცე­ ნებს ვირ­ტუ­ა­ლურ რე­ა­ლო­ბა­ში აღ­მო­ა­ ჩენს. წარ­­სუ­­ლის შე­­ნარ­­ჩუ­­ნე­­ბა, სი­­ნამ­­დ­ვი­­ ლეს­­თან ზი­­ა­რე­­ბა და მო­­მავ­­ლის ხედ­­ვა – ეს არის გა­­მოწ­­ვე­­ვე­­ბი, რო­­მელ­­თა წი­­ნა­­შეც დგას დღეს მუ­­ზე­­უ­მი რო­­გორც სა­­გან­­ძუ­­რი და ცოდ­­ნის კე­­რა. დღეს, რო­­დე­­საც ტექ­­ნო­­ ლო­­გე­­ბი ჩვე­­ნი ცხოვ­­რე­­ბის გა­­ნუ­­ყო­­ფე­­ლი ნა­­წი­­ლი­­ა, წარ­­მო­­უდ­­გე­­ნე­­ლია კულ­­ტუ­­რა და სა­ხე­ლოვ­ნე­ბო ინ­ს­ტი­ტუ­ცი­ე­ბი ტექ­ნო­ლო­ გი­ებ­თან ინ­ტეგ­რა­ცი­ის პრო­ცე­სის­გან გან­ ყე­ნე­ბუ­ლად გან­ვი­ხი­ლოთ. შე­სა­ბა­მი­სად, უფ­­რო მე­­ტი ვი­­ზი­­ტო­­რის მო­­სა­­ზი­­დად და მათ­­თან ეფექ­­ტუ­­რი, ორ­­მ­ხ­რი­­ვი კო­­მუ­­ნი­­კა­­ ცი­­ის და­­სამ­­ყა­­რებ­­ლად უაღ­­რე­­სად მნიშ­­ვ­­ ნე­­ლო­­ვა­­ნი­­ა, მე­­ტად გავ­­ზარ­­დოთ მუ­­ზე­­უმ­­ში სა­­ზო­­გა­­დო­­ე­ბის, გან­­სა­­კუთ­­რე­­ბით კი ახალ­­­ გაზ­­რ­დე­­ბის ჩარ­­თუ­­ლო­­ბა თა­­ნა­­მედ­­რო­­ვე ტექ­­ნო­­ლო­­გი­­ე­ბის გა­­მო­­ყე­­ნე­­ბით. სწო­­რედ ვი­­ზი­­ტო­­რებ­­თან მეტ ინ­­ტეგ­­რა­­ცი­­ას ემ­­სა­­ხუ­­ რე­­ბა სა­­ქარ­­თ­ვე­­ლოს ეროვ­­ნულ მუ­­ზე­­უმ­­ში ციფ­­რუ­­ლი პლატ­­ფორ­­მე­­ბის შექ­­მ­ნა, იქ­­ნე­­ბა ეს ეროვ­­ნუ­­ლი გა­­ლე­­რე­­ი­სა და ეთ­­ნოგ­­რა­­ ფი­­უ­ლი მუ­­ზე­­უ­მის ციფ­­რუ­­ლი გი­­დი, დმა­­ ნი­­სის მუ­­ზე­­უმ­­ში ადა­­მი­­ა­ნის ევო­­ლუ­­ცი­­ის ამ­­სახ­­ვე­­ლი აპ­­ლი­­კა­­ცია თუ სი­­მონ ჯა­­ნა­­ში­­ ას სა­­ხე­­ლო­­ბის სა­­ქარ­­თ­ვე­­ლოს მუ­­ზე­­უ­მის ვირ­­ტუ­­ა­ლუ­­რი ტუ­­რე­­ბი. ყვე­­ლა­­ფე­­რი კი 2017 წელს სა­ქათ­ვე­ ლოს ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­მის და ბიზ­ნე­სი­ სა და ტექ­ნო­ლო­გი­ე­ბის უნი­ვერ­სი­ტე­ტის პარ­ტ­ნი­ო­რო­ბით და­იწყო. ერ­­თობ­­ლი­­ვი გა­­დაწყ­­ვე­­ტი­­ლე­­ბით, მუ­­ზე­­უ­მის სპე­­ცი­­ა­ლის­­­ ტე­­ბის ცოდ­­ნი­­სა და გა­­მოც­­დი­­ლე­­ბის ტექ­­­

ნო­­ლო­­გი­­ებ­­თან სინ­­თე­­ზით სტუ­­დენ­­ტებ­­მა სრუ­­ლი­­ად ახა­­ლი, ქარ­­თუ­­ლი პრო­­დუქ­­ტი – ხე­­ლოვ­­ნე­­ბის ნი­­მუ­­შებ­­თან ვირ­­ტუ­­ა­ლუ­­რი ინ­­ტეგ­­რა­­ცი­­ის აპ­­ლი­­კა­­ცია – ეროვ­­ნუ­­ლი გა­­ ლე­­რე­­ის აუდი­­ო­გი­­დი შექ­­მ­ნეს. ციფ­­რუ­­ლი გი­­დი დი­­მიტ­­რი შე­­ვარ­­დ­ნა­­ძის სა­­ხე­­ლო­­ბის ეროვ­­ნულ გა­­ლე­­რე­­ა­ში გა­­მო­­ფე­­ნილ ნი­­კო ფი­­როს­­მა­­ნაშ­­ვი­­ლის, და­­ვით კა­­კა­­ბა­­ძი­­სა და ლა­­დო გუ­­დი­­აშ­­ვი­­ლის 50-მდე ნა­­მუ­­შევ­­რის ტექ­­ს­ტურ და აუდი­­ო­ინ­­ფორ­­მა­­ცი­­ას აერ­­თი­­ ა­­ნებს. გა­­ლე­­რე­­ა­ში არ­­სე­­ბუ­­ლი პლან­­შე­­ტე­­ ბის სა­­შუ­­ა­ლე­­ბით აპ­­ლი­­კა­­ცი­­ის გა­­მო­­ყე­­ნე­­ბა ნე­­ბის­­მი­­ე­რი დამ­­თ­ვა­­ლი­­ე­რებ­­ლის­­თ­ვი­­საა შე­­საძ­­ლე­­ბე­­ლი ქარ­­თულ, ინ­­გ­ლი­­სურ და რუ­­სულ ენებ­­ზე. აპ­­ლი­­კა­­ცია გან­­სა­­კუთ­­რე­­ ბულ ემო­­ცი­­ებს იწ­­ვევს ბავ­­შ­ვებ­­ში, სა­­დაც მათ ღი­­ლაკ­­ზე და­­ჭე­­რით შე­­უძ­­ლი­­ათ ფე­­რი შე­­უც­­ვა­­ლონ ნი­­კო ფი­­როს­­მა­­ნის გმი­­რე­­ბის სა­­მოს­­სა და მათ აქ­­სე­­სუ­­ა­რებს. თუ იმე­რე­თის, კა­ხე­თის, სა­მეგ­რე­ლოს, სამ­ცხე-­ჯა­ვა­ხე­თის ან სა­ქარ­თ­ვე­ლოს სხვა კუთხე­ებ­ ის თა­ვი­სე­ბუ­რე­ბე­ბი­სა და წეს­-­ჩ­ვე­უ­ლე­ბე­ბის გაც­ნო­ბა ქა­ლა­ქი­დან გა­უს­ვ­ლე­ლად გა­ნიზ­რა­ხეთ, ბუ­ნებ­რი­ ვი­ა, რომ ეთ­ნოგ­რა­ფი­ულ მუ­ზე­უმს უნ­და ეწ­ვი­ოთ. ახ­ლა კი მუ­ზე­უმ­ში თქვე­ნი ვი­ ზი­ტი, ვირ­ტუ­ა­ლურ ინ­ტეგ­რა­ცი­ას­თან ერ­ თად, უფ­რო სა­სი­ა­მოვ­ნო გახ­დე­ბა, სა­დაც ციფ­რუ­ლი გი­დი გი­ამ­ბობთ ამ­ბებს ჩვე­ნი ქვეყ­ნის სხვა­დას­ხ­ვა მხა­რის ღირ­შე­სა­ ნიშ­ნა­ო­ბე­ბის შე­სა­ხებ. თქვენს სტუმ­რო­ ბას გი­ორ­გი ჩი­ტა­ი­ას სა­ხე­ლო­ბის ეთ­ნოგ­ რა­ფი­ულ მუ­ზე­უმ­ში ისიც წა­ა­ხა­ლი­სებს, რომ ციფ­რუ­ლი გი­დის აპ­ლი­კა­ცი­ას, სა­ ინ­ფორ­მა­ციო ტექ­ს­ტ­თან ერ­თად, თი­თო­ ე­უ­ლი კუთხის­თვ­ ის და­მა­ხა­სი­ა­თე­ბე­ლი ქარ­თუ­ლი ხალ­ხუ­რი სიმ­ღე­რე­ბი ახ­ლავს ან­სამბლ „რუსთავის“ შეს­რუ­ლე­ბით. ეთ­ ნოგ­რა­ფი­ულ მუ­ზე­უმ­ში მი­სუ­ლი დამ­თ­ვა­

ლი­ე­რე­ბე­ლი პლან­შე­ტე­ბის სა­შუ­ა­ლე­ბით ას­კა­ნე­რებს სახ­ლე­ბის წინ გან­თავ­სე­ბულ სპე­ცი­ა­ლურ ნიშ­ნებს და ეც­ნო­ბა სა­სურ­ ველ ინ­ფორ­მა­ცი­ას ქარ­თულ ან ინ­გ­ლი­ სურ ენებ­ზე. კვლე­ვა გვიჩ­ვე­ნებს, რომ მუ­ზე­უ­მის ყო­ვე­ლი მე­ოთხე ვი­ზი­ტო­რი ეროვ­ნულ გა­ლე­რე­ა­სა და ეთ­ნოგ­რა­ფი­ ულ მუ­ზე­უმ­ში ციფ­რულ გიდს ანი­ჭებს უპი­რა­ტე­სო­ბას. ციფ­რუ­ლი ტექ­ნო­ლო­გი­ე­ბის გა­მო­ყე­ ნე­ბამ ხე­ლი შე­უწყო მუ­ზე­უ­მის ვირ­ტუ­

ა­ლუ­რი სამ­ყა­როს შექ­მ­ნას. მსოფ­ლიო მუ­ზე­უ­მებ­ში მოგ­ზა­ურ ­ ო­ბა, გა­მო­ფე­ნე­ბი­სა და კო­ლექ­ცი­ე­ბის დათ­ვა­ლი­ე­რე­ბა დღეს უკ­ვე სახ­ლი­დან გა­უს­ვ­ლე­ლა­დაა შე­საძ­ ლე­ბე­ლი. სი­მონ ჯა­ნა­ში­ას სა­ხე­ლო­ბის სა­ქარ­თ­ვე­ლოს მუ­ზე­უ­მი სა­ქარ­თ­ვე­ლოს სა­მუ­ზე­უმ­ ო სივ­რ­ცე­ში პირ­ვე­ლი მუ­ზე­ უ­მი­ა, რო­მელ­მაც კა­რი გა­უ­ღო თა­ვის ვირ­ტუ­ა­ლურ დამ­თ­ვა­ლი­ე­რე­ბელს. ახ­ლა მხო­ლოდ აქ, მო­მა­ვალ­ში კი სვა­ნე­თი­ სა და სიღ­ნა­ღის მუ­ზე­უმს ეწ­ვე­ვა დამ­თ­ ვა­ლი­ე­რე­ბე­ლი ვირ­ტუ­ა­ლუ­რად მთე­ლი მსოფ­ლი­ო­დან.

2019 წლის გა­ზაფხუ­ლის სე­ზო­ნი დმა­ ნი­სის მუ­ზე­უმ­ ის დამ­თ­ვა­ლი­ე­რებ­ლე­ბის­ თ­ვის გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბუ­ლად და­იწყო. ბიზ­ნე­ სი­სა და ტექ­ნო­ლო­გი­ე­ბის უნი­ვერ­სი­ტეტ­ თან წარ­მა­ტე­ბუ­ლი თანამშრომლობა ამ­ჯე­რად დმა­ნი­სის მუ­ზე­უმ­ში გაგ­რ­ძელ­ და, სა­დაც ვი­ზი­ტო­რებს სრუ­ლი­ად ახალ, გან­ს­ხ­ვა­ვე­ბულ გა­მოც­დი­ლე­ბას ვთა­ვა­ ზობთ. დმა­ნი­სის მუ­ზე­უმ­ში მი­სულ დამ­თ­ ვა­ლი­ე­რე­ბელს სა­შუ­ა­ლე­ბა ექ­ნე­ბა ადა­ მი­ა­ნის ევო­ლუ­ცი­ის ამ­სახ­ვე­ლი ციფ­რუ­ ლი აპ­ლი­კა­ცი­ის გა­მო­ყე­ნე­ბით იხი­ლოს

მის­თ­ვის სა­ინ­ტე­რე­სო ნი­მუ­შის ტექ­ნო­ ლო­გი­ებ­თან ადაპ­ტი­რე­ბუ­ლი ვერ­სი­ა, გა­ ეც­ნოს პირ­ვე­ლი ევ­რო­პე­ლე­ბის – მზი­ა­სა და ზეზ­ვას შე­სა­ხებ დე­ტა­ლურ ინ­ფორ­მა­ ცი­ას ქარ­თულ და ინ­გ­ლი­სურ ენებ­ზე. თა­ნა­მედ­რო­ვე ტექ­ნო­ლო­გი­ე­ბი და ციფ­რულ ეპო­ქას­თან ადაპ­ტი­რე­ბის მოთხოვ­ნე­ბი XXI სა­უ­კუ­ნის მუ­ზე­უ­მებს მთე­ლი რი­გი გა­მოწ­ვე­ვე­ბის წი­ნა­შე აყე­ ნებს. ინო­ვა­ცი­უ­რი ტექ­ნო­ლო­გი­ე­ბი, რომ­ლე­ბიც დღეს ჩვე­ნი ცხოვ­რე­ბის გა­ ნუ­ყო­ფე­ლი ნა­წი­ლი­ა, მსოფ­ლი­ოს წამ­ყ­ ვან მუ­ზე­უ­მებ­ში დამ­თ­ვა­ლი­ე­რებ­ლე­ბის მეტ და­ინ­ტე­რე­სე­ბას და ჩარ­თუ­ლო­ბას გა­ნა­პი­რო­ბებს, რაც, თა­ვის მხრივ, მუ­ ზე­უ­მებს მეტ პო­პუ­ლა­რო­ბას სძენს და ვი­ზი­ტო­რებს ხელ­მე­ო­რედ სტუმ­რო­ბის სურ­ვილს უჩენს. მსოფ­ლიო სა­მუ­ზე­უ­მო ტენდენციების გათ­ვა­ლის­წი­ნე­ბით ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­ უ­მის გუნ­დი, პარ­ტ­ნი­ორ ­ ებ­თან ერ­თად, კვლა­ვაც აგ­რ­ძე­ლებს ამ მი­მარ­თუ­ლე­ბით მუ­შა­ო­ბას და ჩვენს დამ­თ­ვა­ლი­ე­რე­ბელს მო­მა­ვალ­შიც შევ­თა­ვა­ზებთ მუ­ზე­უ­მის ციფრულ სამ­ყა­რო­ში მოგ­ზა­უ­რო­ბას. saqarTvelos erovnuli muzeumi

93

94

მუ­ზე­უ­მი ვირ­ტუ­ა­ლურ სივ­რ­ცე­ში წამ­ყ­ვა­ნი ვირ­ტუ­ა­ლუ­რი კამ­პა­ნი­ე­ბის კვალ­დაკ­ვალ კომუნიკაცია > გვან­ცა კურ­ტა­ნი­ძე ვირ­ტუ­ა­ლუ­რი კო­მუ­ნი­კა­ცი­ის ყო­ველ­დღი­უ­რო­ბა­ში შე­მოს­ვ­ლამ მრა­ვალ ბრენდს შე­აც­ვ­ლე­ვი­ნა მომ­ხ­მა­რე­ბელ­თან ურ­თი­ერ­თო­ბის ტო­ნი და ფორ­მა. ინ­ფორ­მა­ცი­ის მი­მოც­ვ­ლის გარ­და სო­ცი­ა­ლუ­რი მე­დია ბრენ­დ­სა და მომ­ხმ­ ა­რე­ ბელს შო­რის „მეგობრობის“ ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბა­სა და ორ­მ­ხრ ­ ივ კო­მუ­ნი­კა­ცი­ას უწყობს ხელს. ინ­ტერ­ნეტ­სი­ახ­ლე­ებს ცნო­ბი­ლი მუ­ზე­უ­მე­ბიც აქ­ტი­უ­რად უწყო­ბენ ფეხს და ვირ­ტუ­ა­ლურ კო­მუ­ნი­კა­ცი­ას დღეს ერ­თ-­ ერთ მთა­ვარ სტრა­ტე­ გი­ულ იარა­ღად იყე­ნე­ბენ.

მ

სოფ­­ლი­­ოს წამ­ყ­ ­ვა­­ნი მუ­­ზე­­უ­მე­­ბი, რო­­ გო­­რე­­ბი­­ცაა ლუვ­რ ­ ი, ბრი­ტ ­ ა­­ნე­­თის მუ­­ ზე­­უ­მი, გუ­­გენ­­ჰა­ი­ ­მი, ვერ­­სა­­ლის მუ­­ზე­­ უ­­მი და მრა­ვ­ ა­­ლი სხვა ათ­­წ­ლე­­ულ­ზ­ ე მე­­ტი­­ა, ჩარ­თ ­ უ­­ლე­­ბი არი­ა­ ნ მუ­­ზე­­უ­მის კვი­რ ­ ე­­უ­ლის ვირ­­ტუ­­ა­ლურ კამ­­პა­­ნი­­ა­ში, რო­­მე­­ლიც მთელ მსოფ­­ლი­­ოს აერ­­თი­­ა­ნებს და რომ­ლ ­ ის მი­­ ზა­­ნი­­ა, სა­­მუ­­ზე­­უ­მო სექ­­ტო­­რის მი­­მართ სა­­

ზო­­გა­­დო­­ე­ბის ინ­­ტე­­რე­­სის ამაღ­­ლე­­ბა, რაც, შე­­სა­­ბა­­მი­ს­ ად, მუ­­ზე­­უ­მის ვი­­ზი­­ტორ­­თა რა­­ო­­ დე­­ნო­­ბის ზრდის ერ­­თ-­ ერ­­თი მნიშ­­ვ­ნე­­ლო­­ ვა­­ნი წი­­ნა­­პი­­რო­­ბა­­ა; აღ­­ნიშ­­ნუ­­ლის გარ­­და, მუ­­ზე­­უ­მის კვი­რ ­ ე­­უ­ლი მიზ­­ნად ისა­ხ­ ავს მუ­­ზე­­ უ­­მის რო­­ლის წარ­მ­ ო­­ჩე­­ნას თა­­ნა­­მედ­­რო­­ვე სა­­ზო­­გა­­დო­­ე­ბა­­ში, ასე­ვ­ ე სა­­მუ­­ზე­­უ­მო ცხოვ­­­ რე­­ბის, იქ მო­­მუ­­შა­­ვე პრო­­ფე­­სი­ო ­ ­ნა­­ლე­­ბის გაც­­ნო­­ბა­­სა და ჯერ უც­ნ­ ო­­ბი დე­­ტა­­ლე­­ბის სა­­ აშ­­კა­­რა­­ო­ზე გა­­მო­­ტა­­ნა-­­გა­­ზი­­ა­რე­­ბას. სა­­ქარ­­თ­ვე­ლ ­ ოს ეროვ­­ნუ­­ლი მუ­­ზე­­უ­მი მე­­ ოთხე წე­­ლია უერ­­თ­დე­­ბა სო­­ცი­­ა­ლურ ქსე­­ ლებ­შ­ ი იუნეს­­კოს თა­­ნა­­ორ­­გა­­ნი­­ზე­­ბით წა­­ მოწყე­­ბულ კამ­­პა­­ნი­­ას და 7 დღის გან­მ­ ავ­­­ ლო­­ბა­­ში 7 თე­­მის ირ­­გ­ვ­ლივ ფო­­ტო და ვი­­ დე­­ო­მა­­სა­­ლას, მუ­­ზე­­უ­მის კვი­­რე­­უ­ლის­­თ­ვის შე­­სა­­ბა­­მი­ს­ ი, 7 ჰეშ­­თე­­გით ათავ­­სებს. ვით­­ვა­­ ლის­წ ­ ი­­ნებთ რა, რომ სო­­ცი­­ა­ლურ ქსე­ლ ­ ებ­­ში

დი­­დი მო­­წო­­ნე­­ბით სარ­­გებ­­ლობს ექ­­ს­პო­­ნა­­ ტე­­ბის ფო­­ტო­­ე­ბი, ვცდი­­ლობთ, გა­­მომ­­წე­­რე­­ ბი რაც შე­­იძ­­ლე­­ბა ხში­­რად გა­­ვა­­ნე­­ბივ­რ ­ ოთ ჩვე­­ნი მდი­დ ­ ა­­რი კო­­ლექ­­ცი­ი­ ს ფო­­ტო­­ე­ბით, ასე­ვ­ ე გა­­ვა­­კე­­თოთ აქ­­ცენ­­ტი დე­­ტა­­ლებ­ზ­ ე და მუ­­ზე­­უ­მებ­­ში ბავ­შ­ ­ვე­­ბის აქ­­ტი­­ვო­­ბა­­ზე. 2019 წელს სა­­ქარ­­თ­ვე­ლ ­ ოს ეროვ­­ნულ­­მა მუ­­ზე­­ უმ­­მა წარ­მ­ ო­­ად­­გი­­ნა ვი­­ზუ­­ა­ლუ­­რი მა­­სა­­ლა შემ­­დეგ 7 თე­­მა­­ზე: #ქალებიხელოვნებაში #საიდუმლო #თამაში #ცისარტყელა #აღმოჩენა #ფოტო #მეგობრები და 7 დღის გან­მ­ ავ­­ლო­­ბა­­ში ელე­­ნე ახ­­ვ­ლე­­დი­­ ა­­ნი­­სა და შალ­ვ­ ა ქი­­ქო­­ძის შე­­მოქ­­მე­­დე­­ბა გა­­აც­­ნო მსოფ­­ლი­­ოს, შე­­ა­ხე­­და მუ­­ზე­­უ­მის კუ­­ლი­­სებ­­ში, აჩ­­ვე­­ნა ექ­ს­ ­პო­­ნა­­ტი, რო­­მე­­ლიც სა­­ი­დუმ­­ლო იყო ფარ­თ ­ ო სა­­ზო­­გა­­დო­­ე­ბის­­­ თ­­ვის, მო­­უწყო ვირ­­ტუ­­ა­ლუ­­რი ტუ­­რი, აჩ­­ვე­­ნა ასა­­კით ყვე­­ლა­­ზე პა­­ტა­­რა დამ­­თ­ვა­­ლი­­ე­რებ­­­

ლე­­ბი და მუ­­ზე­­უ­მის მე­­გობ­­რე­ბ­ ი, რომ­­ლე­­ბიც იზი­­ა­რე­­ბენ ჩვენს შეხედულებებს და გვერ­­­ დით გვიდ­­გა­­ნან. აღ­­სა­­ნიშ­­ნა­­ვი­­ა, რომ ეს კამ­­პა­­ნია მიმ­­­ დი­­ნა­­რე­­ობ­­და რო­­გორც Facebook, ასე­ვ­ ე Instagram-სივრცეში, რაც ზრდი­­და მომ­­ხ­­ მა­­რე­­ბელ­­თა ჩარ­­თუ­­ლო­­ბას, ახ­­დენ­­და მარ­­­ ტივ სეგ­­მენ­­ტა­­ცი­­ას და მაქ­ს­ ი­­მა­­ლუ­­რად ით­­­ ვი­­სებ­­და სა­­ქარ­­თ­ვე­ლ ­ ო­­ში არ­­სე­­ბულ ვირ­­­ ტუ­­ა­ლურ სივ­­რ­ცეს. სა­­ქარ­­თ­ვე­ლ ­ ოს ეროვ­­ნუ­­ლი მუ­­ზე­­უ­მი აქ­­ტი­­უ­რად მის­­დევს თა­­ნა­­მედ­რ ­ ო­­ვე ტენ­­­ დენ­­ცი­­ებს, იყოს მაქ­­სი­­მა­­ლუ­­რად მე­­გობ­­­ რუ­­ლი და დამ­­თ­ვა­­ლი­­ე­რე­­ბელს მსოფ­­­ ლი­­ოს ნა­­წი­­ლად აგ­რ ­ ­ძ­ნო­­ბი­­ნოს თა­­ვი. გა­­მო­­ნაკ­­ლი­­სი არც 2019 წელს მომ­­ხ­და­­ რა, რო­­დე­­საც სა­­ქარ­­თ­ვე­ლ ­ ოს ეროვ­­ნუ­­ლი მუ­­ზე­­უ­მი უკ­­ვე მე­­ო­რედ შე­­უ­ერ­­თ­და მსოფ­­­ ლი­­ო­ში მიმ­­დი­­ნა­­რე სო­­ცი­­ა­ლურ კამ­­პა­­ნი­­ ას: #MuseumSelfieDay, რომ­ლ ­ ის ფარ­­­ გ­­ლებ­­შიც 16-დან 20 იან­­ვ­რის ჩათ­ვ­ ­ლით თი­­თო­­ე­ულ ვი­­ზი­­ტორს შე­­ეძ­­ლო, მუ­­ზე­­უმ­­ში გა­­და­­ე­ღო Selfie და სა­­ჯა­რ ­ ოდ აეტ­­ვირ­­თა სო­­ცი­­ა­ლურ ქსე­ლ ­ ებ­­ში შემ­­დე­­გი ჰეშ­­თე­­გე­­ ბით: #MuseumSelfie #MuseumSelfieDay #GNMuseumSelfie. აღ­­ნიშ­­ნუ­­ლი კამ­­პა­­ნი­­ის ვი­­ზუ­­ა­ლის რეკ­­ლა­­მის­თ ­ ­ვის თა­­ვად ექ­ს­ ­პო­­ ნა­­ტე­­ბის მი­­ერ „გადაღებული“ selfie-ის ნი­­ მუ­­შე­­ბი გა­­მო­­ვი­­ყე­­ნეთ, რა­­მაც აქ­­ტი­­ვო­­ბას მე­­ ტი ჩარ­თ ­ უ­­ლო­­ბა და მხი­­ა­რუ­­ლე­­ბა შეს­­ძი­­ნა. სა­­ბო­­ლო­­ოდ შე­­ირ­­ჩ­ნენ და გა­­მოვ­­ლინ­­დ­ნენ ყვე­­ლა­­ზე სა­­ხა­­ლი­­სო, ორი­­გი­­ნა­­ლუ­­რი და სა­­ინ­­ტე­­რე­­სო ფო­­ტო­­ე­ბის ავ­­ტო­­რე­­ბი: და­­ჩი

დიღ­­მე­­ლაშ­­ვი­­ლი, ქე­­თე­­ვან კვა­­რაცხე­­ლი­­ა, კა­­ტო თი­­ნი­­კაშ­­ვი­ლ ­ ი, ქე­­თე­­ვან კო­­ბა­­ხი­­ძე, ქე­­თე­­ვან ბუ­­ლუ­­ხი­­ა, გი­­ორ­­გი ხი­­ზა­­ნიშ­­ვი­­ლი, თა­­თია ბუხ­­რაშ­­ვი­­ლი და ლე­­ვან ქარ­­თ­ვე­­ ლიშ­­ვი­­ლი; მა­­თი ნა­­მუ­­შევ­­რე­­ბი გა­­მოქ­­ვეყ­­­ ნ­­და სა­­ქარ­­თ­ვე­ლ ­ ოს ეროვ­­ნუ­­ლი მუ­­ზე­­უ­მის სო­­ცი­­ა­ლურ ქსე­ლ ­ ებ­­ში. ავ­­ტო­­რე­­ბი და­­სა­­

ჩუქ­რ ­ ­დ­ნენ და გა­­და­­ე­ცათ მუ­­ზე­­უ­მის მი­­ერ გა­­მოქ­­ვეყ­ნ­ ე­­ბუ­­ლი პუბ­­ლი­­კა­­ცი­­ე­ბი სა­­ქარ­­თ­­ ვე­­ლოს კულ­­ტუ­­რა­­სა და ის­­ტო­­რი­­ა­ზე. ჩვე­­ნი მი­­ზა­­ნი­­ა, ვა­­კე­­თოთ მნიშ­­ვ­ნე­­ლო­­ვა­­ნი საქ­მ­ ე თქვენ­­თან ერ­­თად და გაჩ­­ვე­­ნოთ თი­­ თო­­ე­უ­ლი ნა­­მოქ­­მე­­და­­რი, რა­­თა ერ­­თად ვიზ­­­ რუ­ნ­ ოთ უკე­­თეს ორ­­მ­ხ­რივ კო­­მუ­­ნი­­კა­ც­ ი­­ა­ზე.

saqarTvelos erovnuli muzeumi

95

96

მუზეუმის ფესტივალი კომუნიკაცია > ანა დავარაშვილი გამოფენები თბილისსა თუ რეგიონებში, საგანმანათლებლო პროგრამები, საჯარო ლექციები, წიგნის პრეზენტაციები, ფილმის ჩვენებები – უკვე მეორე წელია მაისში დაგეგმილი ღონისძიების სიმრავლიდან და მრავალფეროვნებიდან გამომდინარე, მუზეუმის კვირეული მუზეუმის ფესტივალად გადაიქცა.

ე

როვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­მის ფეს­ტი­ვალს 2018 წლი­დან მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი ად­ გი­ლი უჭი­რავს კულ­ტუ­რუ­ლი ღო­ ნის­ძი­ებ­ ე­ბით დატ­ვირ­თულ თვე­ში. 18 მა­ ი­სი მუ­ზე­უ­მის სა­ერ­თა­შო­რი­სო დღეა – ეს დღე მთელ მსოფ­ლი­ოშ­ ი 1977 წლი­დან, ICOM-ის, მუ­ზე­უ­მე­ბის სა­ერ­თა­შო­რი­სო საბ­ჭოს გა­დაწყ­ვე­ტი­ლე­ბით აღი­ნიშ­ნე­ბა. ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­მის ინ­ს­ტი­ტუ­ცი­ის შექ­მ­ნის დღი­დან 18 მა­ი­სის­თვ­ ის გან­სა­ კუთ­რე­ბით ვემ­ზა­დე­ბით. 10 წლის გან­ მავ­ლო­ბა­ში მუ­ზე­უ­მის დღი­სად­მი მიძღ­ვ­ ნი­ლი „მუზეუმის კვი­რე­უ­ლი“ ტარ­დე­ბა – დატ­ვირ­თუ­ლი სხვა­დას­ხ­ვა გა­მო­ფე­ნით, სა­გან­მა­ნათ­ლებ­ლო პროგ­რა­მე­ბით, სა­ მეც­ნი­ერ ­ ო კონ­ფე­რენ­ცი­ე­ბით, ლექ­ცი­ ე­ბი­თა თუ სხვა მრა­ვა­ლი აქ­ტი­ვო­ბით.

2018 წელს პირ­ვე­ლად, ეროვ­ნუ­ლი მუ­ ზე­უ­მის კვი­რე­უ­ლი, ღო­ნის­ძი­ე­ბე­ბის სიმ­ რავ­ლი­დან და მრა­ვალ­ფე­როვ­ნე­ბი­დან გა­მომ­დი­ნა­რე, მუ­ზე­უ­მის ფეს­ტი­ვა­ლად გა­და­იქ­ცა. ეს წე­ლი ჩვე­ნი ქვეყ­ნის­თ­ვის გან­სა­კუთ­რე­ბით მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი იყო

– სა­ქარ­თ­ვე­ლოს დე­მოკ­რა­ტი­უ­ლი რეს­ პუბ­ლი­კის 100 წლის იუბი­ლე აღი­ნიშ­ნა. მუ­ზე­უ­მის ფეს­ტი­ვა­ლიც სწო­რედ ამ მნიშ­ ვ­ნე­ლო­ვან თა­რიღს მი­ეძღ­ვ­ნა.

იტა­ლი­უ­რი გა­მო­ფე­ნე­ბით გა­იხ­ს­ნა მუ­ ზე­უ­მის ფეს­ტი­ვა­ლი ეროვ­ნულ გა­ლე­ რე­ა­ში, სა­დაც მო­სულ დამ­თ­ვა­ლი­ე­რე­ ბელს შე­საძ­ლებ­ლო­ბა ჰქონ­და ტი­ცი­ა­

ნის ცხოვ­რე­ბას და მის მი­ერ 1560-1565 წლებ­ში შეს­რუ­ლე­ბულ ნა­მუ­შე­ვარს „ღვთისმშობელი ყრმით“, იგი­ვე ალ­ ბერ­ტი­ნის მა­დო­ნას გას­ც­ნო­ბო­და, რო­ მე­ლიც ეროვ­ნულ გა­ლე­რე­ა­ში ვე­ნე­ცი­ის აკა­დე­მი­ის გა­ლე­რე­ის კო­ლექ­ცი­ი­დან იყო დრო­ე­ბით გა­მო­ფე­ნი­ლი და მა­ლე­ვე იქ­ცა „ბლოკბასტერ“ გა­მო­ფე­ნად. ტი­ცი­ ა­ნის პა­რა­ლე­ლუ­რად, გა­ლე­რე­ის დრო­ ე­ბი­თი სა­გა­მო­ფე­ნო სივ­რ­ცე იტა­ლი­უ­რი რე­ნე­სან­სის შე­დევ­რებს მას­პინ­ძ­ლობ­ და ტუ­რი­ნის სა­მე­ფო ბიბ­ლი­ო­თე­კი­დან – ლე­ო­ნარ­დო და ვინ­ჩის, მი­ქე­ლან­ჯე­ ლოს, სან­დ­რო ბო­ტი­ჩე­ლის, ჯორ­ჯო ვა­ ზა­რი­სა და სხვა იტა­ლი­ე­ლი მხატ­ვ­რე­ბის გრა­ფი­კუ­ლი ნა­მუ­შევ­რე­ბი რე­ნე­სან­სის მის­ტი­ურ სამ­ყა­რო­ში გვა­მოგ­ზა­უ­რებ­და. რე­ნე­სან­სის დი­დოს­ტა­ტე­ბის გაც­ნო­ბის შემ­დეგ კი დამ­თ­ვა­ლი­ე­რებ­ლე­ბი თა­ ნა­მედ­რო­ვე იტა­ლი­ე­ლი ხელოვანების სამ­ყა­რო­ში ხვდე­ბოდ­ნენ, სა­დაც თა­ნა­ მედ­რო­ვე ხე­ლოვ­ნე­ბის მოყ­ვა­რუ­ლებ­მა მი­ქე­ლან­ჯე­ლო პის­ტო­ლე­ტოს სარ­კე­ში და­ი­ნა­ხეს სა­კუ­თა­რი თა­ვი, ფილ­მე­ბის

მოყ­ვა­რუ­ლებ­მა კი ად­რი­ან ტრან­კ­ვი­ ლის ბეტ­მე­ნი გა­იც­ნეს. ან­რი კარ­ტიე ბრე­სო­ნის პა­რიზს ეც­ ნო­ბოდ­ნენ ფო­ტოგ­რა­ფი­ით და­ინ­ტე­ რე­სე­ბუ­ლი ვი­ზი­ტო­რე­ბი თბი­ლი­სის ის­ ტო­რი­ის მუ­ზე­უმ­ში – გა­მო­ფე­ნა „ქოლგა თბი­ლი­სი ფო­ტოს“ ფარ­გ­ლებ­ში გა­იხ­ს­ნა, ფეს­ტი­ვა­ლის დროს კი სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში მაგ­ნუმ ფო­ტოს წარ­მო­მად­გე­ნე­ლი და პრო­ექ­ტის დი­რექ­ტო­რი ეკა ენუ­ქი­ძე შეხ­ვ­და ვი­ზი­ტო­რებს და ექ­ს­კ­ლუ­ზი­ურ ტურს გა­უძღ­ვა. ისევ თა­ნა­მედ­რო­ვე ხე­ ლოვ­ნე­ბის მოყ­ვა­რუ­ლე­ბის­თ­ვის, თბი­ ლი­სის ის­ტო­რი­ის მუ­ზე­უმ­ში გერ­მა­ნი­ა­ ში მოღ­ვა­წე მხატ­ვ­რის, ქე­თი კა­პა­ნა­ძის პრო­ექტს „8 წუ­თი“ და­ეთ­მო სივ­რ­ცე. მი­სი­ვე გა­მო­ფე­ნის ფარ­გ­ლებ­ში გა­ი­მარ­ თა პა­ნელ­-­დის­კუ­სი­ე­ბი თე­მა­ზე, თუ რა არის თა­ნა­მედ­რო­ვე მუ­ზე­უ­მი.

Magnum Photo 70 – ქარ­თუ­ლი დღი­უ­ რი: რო­ბერტ კა­პა (1947), თო­მას დვორ­ ჟა­კი (2017) – ამ უნი­კა­ლურ გა­მო­ფე­ნას

უმას­პინ­ძ­ლა სვა­ნე­თის ის­ტო­რი­ი­სა და ეთ­ნოგ­რა­ფი­ის მუ­ზე­უმ­მა. გა­მო­ფე­ნას ძა­ლი­ან სა­ინ­ტე­რე­სო ის­ტო­რია აქვს – 2017 წელს ფო­ტოგ­რა­ფე­ბის პირ­ვე­ლი მსოფ­ლიო გა­ერ­თი­ა­ნე­ბა Magnum Pho­ tos 70 წლის გახ­და. 70 წე­ლი შეს­რულ­და მას შემ­დე­გაც, რაც Magnum Photos და­ მა­არ­სე­ბელ­მა, ცნო­ბილ­მა ომის ფო­ტოგ­ რაფ­მა, რო­ბერტ კა­პამ და ამე­რი­კელ­მა ნო­ბე­ლი­ან­ტ­მა მწე­რალ­მა, ჯონ სტე­ინ­ ბეკ­მა იმოგ­ზა­უ­რეს საბ­ჭო­თა კავ­ში­რის სამ რესპუბლიკაში – რუ­სეთ­ში, უკ­რა­ი­ ნა­სა და სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში. და­არ­სე­ბი­დან 70 წლის იუბი­ლეს აღ­სა­ნიშ­ნა­ვად კი, Magnum Photos სა­ა­გენ­ტომ წა­მო­იწყო ახა­ლი პრო­ექ­ტი – „Magnum Retold“ (მაგნუმის ის­ტო­რი­ე­ბის კვალ­დაკ­ვალ), რო­მე­ლიც ფო­ტოგ­რა­ფი­ის ის­ტო­რი­ის­ თ­ვის უმ­ნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნე­სი მოვ­ლე­ნე­ბის თა­ვი­დან გა­და­ღე­ბას ით­ვა­ლის­წი­ნებ­და. სწო­რედ ასე მოხ­ვ­და მაგ­ნუ­მის ამ­ჟა­ მინ­დე­ლი პრეზიდენტი თო­მას დვორ­ ჟა­კი სა­ქარ­თ­ვე­ლო­ში რო­ბერტ კა­პას გან­ვ­ლი­ლი გზის გა­სა­მე­ო­რებ­ლად. გა­ saqarTvelos erovnuli muzeumi

97

საქართველოს ეროვნული მუზეუმის მეგობრების საზოგადოება

მო­ფე­ნის პარ­ტ­ნი­ო­რე­ბის – „თიბისისა“ და „Magnum Photos“-ის მხარ­და­ჭე­რით კი სვა­ნე­თის მუ­ზე­უმ­ში დამ­თ­ვა­ლი­ე­რე­ ბელს შე­საძ­ლებ­ლო­ბა ჰქონ­და, ერთ სივ­რ­ცე­ში ენა­ხა რო­ბერტ კა­პა­სა (1947) და თო­მას დვორ­ჟა­კის (2017) სა­ქარ­თ­ვე­ ლო­ში მოგ­ზა­უ­რო­ბი­სას შექ­მ­ნი­ლი ფო­ ტო­მა­სა­ლა. მუ­ზე­უ­მის ფო­რუ­მი გა­ი­მარ­თა პირ­ვე­ ლად მუ­ზე­უ­მის ფეს­ტი­ვა­ლის ფარ­გ­ლებ­ ში. მუ­ზე­უ­მის სა­ერ­თა­შო­რი­სო საბჭო ყოველწლიურად აცხადებს მუ­ზე­უ­მის დღის თე­მას – ჰი­პერ­და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი მუ­ზე­უ­მე­ბი – ახა­ლი მიდ­გო­მე­ბი, ახა­ლი პუბ­ლი­კა – ასე შე­უ­ერ­თ­და 2018 წელს ICOM-ი მსოფ­ლი­ოს. თა­ნა­მედ­რო­ვე სამ­ ყა­როს ჰი­პერ­და­კავ­ში­რე­ბუ­ლო­ბის ტენ­ დენ­ცი­ას მსოფ­ლიო მუ­ზე­უ­მებ­თან ერ­ თად ეროვ­ნუ­ლი მუზეუმიც შეუერთდა რო­გორც სა­მეც­ნი­ე­რო და სა­გან­მა­ნათ­ ლებ­ლო ინ­ს­ტი­ტუ­ცი­ა. გა­დავ­წყ­ვი­ტეთ, სხვა­დას­ხ­ვა სფე­როს წარ­მო­მად­გენ­ლე­ ბის­თ­ვის შეგ­ვექ­მ­ნა სა­სა­უბ­რო პლატ­ ფორ­მა ცოდ­ნი­სა და გა­მოც­დი­ლე­ბის გასაზიარებლად. მუ­ზე­უ­მის ფო­რუმ­ზე მო­სულ სტუმ­რებს არა­ფორ­მა­ლურ გა­ რე­მო­ში, მუ­სი­კის თან­ხ­ლე­ბით, ყვე­ლას­ თ­ვის ნაც­ნო­ბი სპი­კე­რე­ბი მიმ­დი­ნა­რე აქ­ტუ­ა­ლურ პრო­ექ­ტებ­ზე ესა­უბ­რ­ნენ, გა­ უ­ზი­არ ­ ეს სა­კუ­თა­რი გა­მოც­დი­ლე­ბა.

98

saqarTvelos erovnuli muzeumi

„ღამე მუ­ზე­უმ­ში“ წლის ერ­თ­-ერ­თი მთა­ვა­რი კულ­ტუ­რუ­ლი მოვ­ლე­ნა და მუ­ზე­უ­მის ფეს­ტი­ვა­ლის გა­მორ­ჩე­უ­ლი ღო­ნის­ძი­ე­ბა­ა. ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­მი 2005 წლი­დან მას­პინ­ძ­ლობს დამ­თ­ვა­ლი­ე­ რე­ბელს ღა­მე მუ­ზე­უმ­ში. 2015 წლი­დან, ღო­ნის­ძი­ე­ბამ კი­დევ უფ­რო მას­შ­ტა­ბუ­რი სა­ხე მი­ი­ღო – სა­ქარ­თ­ვე­ლოს გა­ნათ­ ლე­ბის, მეც­ნი­ე­რე­ბის, კულ­ტუ­რი­სა და სპორ­ტის სა­მი­ნის­ტ­როს ინი­ცი­ა­ტი­ვით, მუ­ზე­უ­მის სა­ერ­თა­შო­რი­სო დღის ფარ­ გ­ლებ­ში, სა­ქარ­თ­ვე­ლოს მას­შ­ტა­ბით ყო­ ველ­წ­ლი­უ­რად ეწყო­ბა კამ­პა­ნია „ღამე მუ­ზე­უმ­ში“, რო­მელ­საც ქვეყ­ნის თით­ ქ­მის ყვე­ლა მუ­ზე­უ­მი უერ­თ­დე­ბა. ერთ ღა­მე­ში ჩვენს ყვე­ლა მუ­ზე­უმ­ში 13,000მდე ვი­ზი­ტორს ვმას­პინ­ძ­ლობთ. სა­ღა­ მოს 9 სა­ა­თი­დან ვი­ზი­ტო­რე­ბის­თ­ვის მუ­ ზე­უ­მის კა­რი სრუ­ლი­ად უფა­სოდ იღება. გარ­და მიმ­დი­ნა­რე მუდ­მივ­მოქ­მე­დი თუ დრო­ე­ბი­თი გა­მო­ფე­ნებისა, ვი­ზი­ტო­რებს ყვე­ლა მუ­ზე­უმ­ში მრა­ვალ­ფე­რო­ვა­ნი „მუზეუმები, რო­გორც კულ­ტუ­რუ­ლი პროგ­რა­მა ხვდე­ბა – ხალ­ხუ­რი თუ თა­ ჰა­ბე­ბი – ტრა­დი­ცი­ის მო­მა­ვა­ლი“ – 2019 ნა­მედ­რო­ვე მუ­სი­კა­ლუ­რი წარ­მოდ­გე­ წლის ამ თე­მას სვა­ნე­თის ის­ტო­რი­ი­სა ნე­ბი, შე­მეც­ნე­ბი­თი თა­მა­შე­ბი, სა­გან­მა­ და ეთ­ნოგ­რა­ფი­ის მუ­ზე­უ­მი შე­უ­ერ­თ­და ნათ­ლებ­ლო პროგ­რა­მე­ბი, ექ­ს­კურ­სი­ე­ბი უილი­ამ ოზ­გულდ ფილ­დი­სა და რე­ზო გა­მო­ფე­ნებ­ზე და, რაც მთა­ვა­რი­ა, სა­სი­ა­ თა­ბუ­კაშ­ვი­ლის ფილ­მის ჩვე­ნე­ბე­ბით. მოვ­ნო და მე­გობ­რუ­ლი გა­რე­მო. ალ­ბათ, ჩა­ტარ­და სა­ჯა­რო ლექ­ცი­ე­ბი და სა­გან­ ყვე­ლას გსმენიათ, რომ ღა­მით მუ­ზე­უმ­ მა­ნათ­ლებ­ლო პროგ­რა­მე­ბი. თბი­ლი­სის ში ექ­ს­პო­ნა­ტე­ბი ცოცხ­ლ­დე­ბი­ან – ამა­ზე ის­ტო­რი­ის მუ­ზე­უმ­მა კვლავ გა­მორ­ჩე­ მუ­ზე­უ­მის სა­გან­მა­ნათ­ლებ­ლო გუნ­დი ულ გა­მო­ფე­ნებს უმას­პინ­ძ­ლა – შვე­ი­ ზრუ­ნავს. მუ­ზე­უმ­ში მუ­ზე­ბი, მი­თო­ლო­ ცა­რე­ლი ხე­ლო­ვა­ნის და­ნი­ელ შპე­რის გი­უ­რი პერ­სო­ნა­ჟე­ბი და პრე­ის­ტო­რი­ულ ფო­ტო­გა­მო­ფე­ნა 1990-იანი წლე­ბის სა­ სა­მოს­ში გა­მოწყო­ბი­ლი ახალ­გაზ­რ­დე­ბი ქარ­თ­ვე­ლო­ში არ­სე­ბულ პო­ლი­ტი­კურ­-­ სხვა­დას­ხ­ვა გა­მო­ფე­ნე­ბის­კენ გა­გიძღ­ სო­ცი­ა­ლურ და კულ­ტუ­რულ რე­ა­ლო­ბას ვე­ბი­ან. ეროვ­ნულ გა­ლე­რე­ა­ში კი ნი­კო ასა­ხავ­და. პრო­ექ­ტის „თანამედროვე ფი­როს­მა­ნაშ­ვი­ლის პერ­სო­ნა­ჟებს შეხ­ ხე­ლოვ­ნე­ბის გა­ლე­რე­ა“ ფარ­გ­ლებ­ში კი ვ­დე­ბით და სა­მახ­სოვ­რო ფო­ტო­ებ­საც სა­ქარ­თ­ვე­ლო­სა და საფ­რან­გეთ­ში მოღ­ გა­და­ი­ღებთ. ყვე­ლა ზე­მოთ აღ­ნიშ­ნუ­ლი ღო­ნის­ძი­ ვა­წე მხატ­ვ­რის კა­კო თო­ფუ­რი­ას ნა­მუ­ ე­ბა ეროვ­ნუ­ლი მუ­ზე­უ­მის გუნ­დი­სა და შევ­რე­ბი გა­მო­ი­ფი­ნა. ჩვე­ნი ად­გი­ლობ­რი­ვი თუ სა­ერ­თა­შო­რი­ მარ­კე­ბით მოთხ­რო­ბი­ლი ის­ტო­რია – სო პარ­ტ­ნი­ო­რე­ბის დახ­მა­რე­ბით ხორ­ 2019 წელს ქარ­თუ­ლი მარ­კის 100 წლის ცი­ელ­დე­ბა. მიმ­დი­ნა­რე თუ სა­მო­მავ­ლო იუბი­ლეს­თან და­კავ­ში­რე­ბით სი­მონ მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვა­ნი გეგ­მე­ბით ვცდი­ლობთ, ჯა­ნა­ში­ას სა­ხე­ლო­ბის სა­ქარ­თ­ვე­ლოს გარ­კ­ვე­ულ­წი­ლად ნო­ვა­ტო­რე­ბი ვი­ყოთ მუზეუმში გაიხსნა გა­მო­ფე­ნა „მარკებით იმ იდე­ე­ბის, რო­მლებიც აერ­თი­ა­ნებს მოთხრობილი ის­ტო­რი­ა“. სწო­რედ ამ მემ­კ­ვიდ­რე­ო­ბას, ტექ­ნო­ლო­გი­ებ­სა და მარ­კე­ბით ეც­ნო­ბო­და მსოფ­ლიო ჩვე­ნი ფარ­თო სა­ზო­გა­დო­ე­ბას. ამი­ტომ ვაგ­ ქვეყ­ნის­თ­ვის მნიშ­ვ­ნე­ლო­ვან მოვ­ლე­ რ­ძე­ლებთ ახა­ლი გზე­ბის ძი­ე­ბას ისე­თი ნებს, სა­ზო­გა­დო მოღ­ვა­წე­ებს, მხატ­ვ­ მულ­ტი­ფუნ­ქ­ცი­უ­რი სივ­რ­ცის შე­საქ­მ­ნე­ რებს, მწერ­ლებ­სა და სხვა მნიშ­ვ­ნე­ლო­ ლად, რო­მე­ლიც ყვე­ლას­თ­ვის საყ­ვა­რელ ად­გი­ლად იქ­ცე­ვა. #მოდიმუზეუმში ვან ფაქ­ტებს.

museum.ge/support facebook.com/MuseumFriends

გახდი მუზეუმის მეგობარი და

აღმოაჩინე მეტი 10 მუზეუმი ეროვნული გალერეა ორი კვლევითი ცენტრი ოთხი სახლ-მუზეუმი

მუზეუმის მეგობრის ბარათი – საუკეთესო საჩუქარი

დაგვიკავშირდით +995 322 995 895 საქართველოს ეროვნული მუზეუმის მეგობრების საზოგადოება შოთა რუსთაველის გამზირი N3, 0105 თბილისი

www.museum.ge www.facebook.com/GNMuseum www.instagram.com/georgiannationalmuseum