Pra nga Parku Kombëtar janë hequr 3,241.69 hektarë.
dt. Sipërfaqja09.12.2017.eParkut Kombëtar
Sipas kësaj VKM-je, emri i Parkut është Alpet e Shqipërisë dhe jo Alpet Shqiptare, sikurse ishte në dokumentet e mëhershme (Plani i Menaxhimit të Parkut Kombëtar Alpet Shqiptare, si dhe Masterplani i Alpeve Shqiptare). Sipërfaqja e Parkut Kombëtar Alpet Shqiptare, sipas kësaj VKM-jë është 82 844.65 hektarë, nga 86,086.34 hektarë që ishte në dokumentet e mëhershme (Plani i Menaxhimit të Parkut Kombëtar Alpet Shqiptare, si dhe Masterplani i Alpeve Shqiptare).
Nr.
Kombëtar Sektorial i Turizmit për Rajonin e Alpeve Shqiptare”, ky dokument u promovua nga qeveria si rruga e duhur për zhvillimin e potencialeve të jashtëzakonshme turistike, pavarësisht viteve të humbura në dëm të kësaj zone. Dokumenti u miratua nga Këshilli Kombëtar i Territorit
E para është në fshatin Kozhnje pranë Tamarës në Kelmend në anën perëndimore. Që nga Qafa e Këstecit përmbi Osojë...
Ideja e shpalljes së Alpeve Shqiptare Park Kombëtar është hedhur që prej fundit të viteve ’90 të shekullit të kaluar, fillimisht në përputhje me ndarjen gjeografike të rajonit, sipërfaqja e të cilit llogaritet në rreth 8% të territorit të vendit. Më vonë, të nxitur edhe nga donatorë me fokus mbrojtjen e natyrës malore në Shqipëri, ekspertët shqiptarë nisën punën për hartimin e dokumentacionit përkatës, varësisht prej nevojave të kohës. Kështu, që prej vitit 2005 e në vazhdim, janë hartuar një sërë studimesh specifike për një zonë më të gjerë se Alpet, duke iu referuar si Rajoni Verior, me fillim mbi Lumin Drin e deri në skajin më verior të vendit, në Vermosh. Studime të tilla janë kryer për burimet natyrore, biodiversitetin, turizmin, energjinë etj, ndërsa studimet për zona më të vogla brenda Alpeve përfshijnë një gamë më të gjerë, si gastronomia, arkitektura, arkeologjia, historia, etnografia etj, pa llogaritur botimet e shumta monografike për fshatra apo vendbanime të caktuara, të hartuara kryesisht nga studiues me origjinë nga këto zona. Të gjithë këto studime hodhën bazat e qasjes së re ndaj rajonit, por Plani i Menaxhimit të Parkut Kombëtar “Alpet e Shqipërisë” i hartuar në vitin 2015, është dokumenti që shërbeu si pikënisje e rrugës ligjore për shpalljen e Alpeve Park Kombëtar. Në këtë mënyrë, Plani i Menaxhimit ishte hartuar 7 vjet përpara shpalljes së Alpeve Park Kombëtar. Plani iu nënshtrua një procesi të konsultimit të gjerë me të gjithë aktorët e fushës, përfshi edhe banorët e Rajonit të Alpeve. Sepse sipas vizionit të këtij Plani “Parku Kombëtar i Alpeve të Shqipërisë“ duhet të përfaqësojë pasqyrimin e rajonit, ku banorët, fermerët dhe biznesi jetojnë dhe punojnë në harmoni me njëri-tjetrin dhe me natyrën. Gjithashtu edhe për ata që dëshirojnë të vizitojnë Alpet, veçanërisht të rinjtë, duhet të kontribuojnë për ndjeshmërinë e kujdesit për natyrën, biodiversitetin, peizazhin unik e të larmishëm, përfshirë trashëgiminë kulturore e shpirtërore, nëpërmjet pjesëmarrjes së tyre aktive, në nivel lokal, kombëtar dhe ndër-rajonal kufitar, për bashkëjetesë, prosperitet social, ekonomik dhe Sipërfaqjaeko-turistik”.e Parkut Kombëtar Alpet Shqiptare, sipas këtij Plani Menaxhimi ishte 86,086.34 hektarë, ndërsa nënzonat e Parkut ishin 4: Emërtimi i nën-zonave Sipërfaqja, Ha Zona Qëndrore 19,356.36 e Menaxhimit Efektiv 36,932.97 e Përdorimit Tradicional 26,259.82 e Zhvillimit të Qëndrueshëm 3,537.19 86,086.34
Sektorial të Turizmit për Rajonin e Alpeve Shqiptare” ishte
4. Zona
hektarë, ndërsa nënzonat e Parkut ishin 4, dhe i referoheshin (copy-paste) zonimit të Planit të Menaxhimit të vitit 2015: Nr. Emërtimi i nën-zonave Sipërfaqja, Ha 1. Zona Qëndrore 19,356.36 2. Zona e Menaxhimit Efektiv 36,932.97 3. Zona e Përdorimit Tradicional 26,259.82 4. Zona e Zhvillimit të Qëndrueshëm 3,537.19 TOTALI 86,086.34 Mirëpo u desh të kalonin edhe më shumë se 4 vjet të tjera, deri në Janarin e vitit 2022, kur Qeveria i shpalli Alpet Shqiptare Park Kombëtar me Vendimin e Këshillit të Ministrave (VKM) nr. 59, dt. 26.1.2022 “Për miratimin e ndryshimit të statusit dhe të sipërfaqes së ekosistemeve natyrore
TOTALI
Nr. 29, Shtator 2022 vijon në faqen 2 Festa e munguar e shpalljes së Alpeve Shqiptare Park Kombëtar Si u ebiodiversitetinverorenjëSëenëKampsërritjenturistikdestinacionShqiptareLulëzimiepërsfidaKombëtar,ParkParkutpërTurizmit,SektorialPlaniMenaxhimitNgaShqiptareiParkutransformuaKombëtarAlpevePlaniidheKombëtariteVKMshpalljeneKombëtariritërejaaktorëtmjedisitiAlpevesikërkonecilësisëshërbimeverestaurimibjeshkëtVermoshitshpejtishkollëpërKelmendit KombëtarParkShqiptareAlpevesëshpalljesemunguareFesta
2 vjet më vonë u hartua Masterplani i Alpeve Shqiptare, një dokument voluminoz i përbërë nga pesë pjesë – dhe përkatësisht: Analiza e përgjithshme e rajonit; Vlerësimi Strategjik Mjedisor; Plani i zhvillimit të territorit; Plani i zhvillimit të sektorit dhe Strategjia Sektoriale. Me emrin zyrtar “Plani me vendimin nr. 1, Alpet Shqiptare, “Planit Kombëtar 86,086.34 park kombëtar (kategoria II) të zonave të mbrojtura mjedisore”.
sipas
Sikurse shihet në hartat e faqes 6, dy janë zonat me sipërfaqet më të mëdha të lëna jashtë Parkut.
2. Zona
Maja e Vajushës, ku zënë fill Bjeshkët e Namuna (GO2)
3. Zona
1.
Ndërkohë që ujqit po ia shqyejnë pjesët më të mira.
KombëtarParkShqipërisëtëAlpevesëshpalljesemunguareFesta
Zona qendrore B 54180.07
“Për miratimin e ndryshimit të statusit dhe të sipërfaqes së ekosistemeve natyrore park kombëtar (kategoria II) të zonave të mbrojtura mjedisore”. Për më tepër, vendimi për shpalljen e Alpeve të Shqipërisë Park Kombëtar “u kontrabandua” brenda një VKM-je, e cila tkurr ndjeshëm sipërfaqet e 10 zonave të tjera të mbrojtura të Shqipërisë. Kjo VKM ndryshon qëllimshëm zonimin e brendshëm të zonave të mbrojtura mjedisore (sidomos Butrint, Lurë, Divjakë-Karavasta, Karaburun-Sazan etj.), duke u hequr mburojën e mëparshme ligjore pjesëve më të mira të territorit të këtyre pasurive kombëtare, të cilat po u jepen kompanive private për ndërtimin e resorteve turistike dhe hidrocentraleve, si në rastin e Valbonës, ku masakra mjedisore vazhdon. Sepse qoftë ligji “Për zonat e mbrojtura”, qoftë VKM nr. 59, dt. 26.1.2022 nuk marrin në konsideratë realitetin e kantiereve të hidrocentraleve, duke i zhvendosur ata në një univers paralel, ose si në përrallën e gomarit që lutej të ishte në ëndërr.
riiPark Kombëtar, rejatësfida aktorëtpër mjedisite
me vazhdim te Maja e Dobrinjës, e Buçit, e Zagonit, e Stërnikut, e Zezë, e Djegur, e Muricjellës, e Surtës dhe e Brabës e deri në kufijtë e lagjes Muriq e Pepushaj të Vuklit është një sipërfaqe rreth 2500 hektarë. E dyta vërehet në anën jugore të Alpeve, ku nxjerrja jashtë e një monumenti natyror si “Robulli në Liqenin e Ponarëve” dhe e shpateve malore përreth, nga Maja e Doborgashit deri te Burimi i Morajes e Tela e Grisë e ka zvogëluar Parkun me të paktën 600 hektarë. Edhe nënzonat e Parkut janë 3, nga 4 që ishin në dokumentet e mëhershme (Plani i Menaxhimit të Parkut Kombëtar Alpet Shqiptare, si dhe Masterplani i Alpeve Shqiptare), pasi dy nënzonat e fundit (3 dhe 4) janë shkrirë në një të vetme (sipas nenit 49 të ligjit Nr. 81/2017 “Për zonat e Mbrojtura”). Zonimi i ri njeh si zonë qendrore A vetëm Lumin e Gashit (Rezervë Strikte Natyrore), gjurma e së cilës është zvogëluar në krahasim me dokumentet e mërhershme, të cituara më sipër. Gjithashtu konform ligjit “Për zonat e mbrojtura”, zonimi i ri nuk përmban termin “Zonë e menaxhimit efektiv”, por ka zgjeruar nënzonën qendrore B. 2.05 65.40 32.55 100.00 Zona
Totali 82844.65
në faqen 6 vijon nga faqja 1
"Alpet e Shqipërisë" është parku kombëtar më i madh në vend. Bazat e këtij parku u hodhën që në vitin 1966 me shpalljen e Thethi Park Kombëtar Pyjor, dhe vazhduan më 1996 me Luginën e Valbonës dhe Lumin e Gashit, përkatësisht Park Natyror dhe Rezervë Strikte Natyrore. Megjithatë, shpallja e parkut të Alpeve të Shqipërisë u bë me VKM Nr. 59, dt. 26.01.2022, duke shtuar për herë të parë si zonë të mbrojtur edhe Kelmendin. Pjesë e Alpeve Shqiptare me shtrirje në Kosovë dhe Mal të Zi, parku kombëtar "Alpet e Shqipërisë" përfshin një territor prej 82844,65 hektarë, mbi 41% e të cilave janë pyje, 35% shkurre dhe vetëm 0.3% zonë urbane. Parku "Alpet e Shqipërisë" shtrihet në qarqet Kukës, dhe Shkodër, duke nisur nga fshati Gegaj në skajin lindor, kalon sipër fshatrave Margegaj, Curraj i Epërm dhe Gimaj i Shalës në jug, mespërmes fshatrave Ducaj dhe Vukël në perëndim, ndërsa lart, si kufi i parkut shërben kufiri verior i Shqipërisë me Kosovën dhe Malin e PërveçZi. peizazheve madhështore, thyerjet e befta të terrenit kanë formuar përgjatë historisë luginat e lumejve alpinë, në të cilat gjendet një biodiversitet i vlerësuar si inventari më i pasur i florës në Ballkan. Për këtë arsye, dhe sidomos për veçantitë kulturore, disa prej vendbanimeve në Alpe janë vizituar që prej më shumë se një shekulli, por masivizimi i turizmit pas Luftës së Dytë Botërore në botë, e gjatë dy dekadave të fundit në Shqipëri, ka shtuar sfidat e menaxhimit të parqeve natyrore nga Administrata e Zonave te Mbrojtura, Shkodër dhe AdZM Kukes. Prandaj, përmes një projekti të mbështetur nga Prespa Ohrid Nature Trust - PONT organizatat mjedisore GO2, Instituti Kerkimeve Rurale dhe Qendra Aarhus Shkoder do të angazhohen fillimisht në vendosjen e tabelave informative në ato pjesë të kufirit të Parkut Kombëtar “Alpet e Shqipërisë” që gjenden në akset rrugore dhe shtigjet e ecjeve malore, përmes së cilave qarkullojnë mijëra vizitorë të ditë. Duke shënuar në këtë mënyrë kufijtë fizik me tabela informative, synohet rritja e ndërgjegësimit të vizitorëve - por edhe të vetë banorëve që jetojnë brenda Parkut - për kujdesin e shtuar që duhet të tregojnë për ta ruajtur dhe trashëguar sa më të paprekur këtë pasuri të jashtëzakonshme natyrore dhe kulturore.
Drejt Çeremit (GO2)
e përdorimit tradicional dhe zhvillimit të qëndrueshëm
Shpallja e Parkut Kombëtar Alpet e Shqiptare (qoftë edhe “Alpet e Shqipërisë”), për më tepër parku më i madh kombëtar në Shqipëri do të duhej të ishte një festë e vërtetë për të gjithë vendin. VKM-ja me tekstin, hartën dhe koordinatat përkatëse do të duhej të shpërndahej si një virus i mirë në çdo kthinë të hapësirës virtuale, në mënyrë që vijon
Zonimi Sip. në ha Përqindja Zona qendrore A 1695.1
ZPTZHQ* 26969.48
*)
Sipas ligjit “Për zonat e mbrojtura”, në të cilin është mbështetur VKM nr. 59, dt. 26.1.2022, për nënzonën qendrore A (2.05% e Parkut) aplikohet “shkalla e parë e mbrojtjes”, ku janë të ndaluara: a) prerja e drurëve dhe e shkurreve; c) ndërtime të çdo lloji; f) lëvizja me mjete motorike të çdo lloji, me përjashtim të makinave të administratës së ruajtjes së rezervatit dhe të zjarrfikësve (Neni 48 Nënzona qendrore). Sipas të njëjtit ligj, për nënzonën qendrore B (mbi 65% e Parkut) aplikohet gjithashtu e njëjta shkallë mbrojtjeje. VKM nr. 59 e dt. 26.1.2022, citon Pikën 3 të Nenit 48 të këtij ligji, kur thekson se në ZQ B janë të ndaluara: ... ndërtimi i rrugëve, autostradave, hekurudhave, zonave urbane, hidrocentraleve, linjave të tensionit të lartë, ... . Ndërsa për nënzonën e përdorimit tradicional të qëndrueshëm (32.55% e Parkut) aplikohet “shkalla e dytë e mbrojtjes”, ku janë të ndaluara: a) ndryshimi i gjendjes natyrore të rezervave ujore, burimeve, liqeneve dhe sistemeve të zonave të lagura; c) lëvizja dhe parkimi i automjeteve jashtë rrugëve publike dhe vendeve të caktuara për parkim; d) vendosja e stendave, tabelave të të dhënave, reklamave, shenjave dhe posterave, me përjashtim të atyre që japin të dhëna për objektivat e mbrojtjes së rezervatit (Neni 49 Nënzona e përdorimit tradicional dhe të qëndrueshëm). Duke krahasuar situatën e paraqitur në Planin e Menaxhimit të Parkut Kombëtar të Alpeve Shqiptare (2015) e të konfirmuar në “Planin Kombëtar Sektorial të Turizmit për Rajonin e Alpeve Shqiptare” (2017) me VKM nr. 59, dt. 26.1.2022 “Për miratimin e ndryshimit të statusit dhe të sipërfaqes së ekosistemeve natyrore park kombëtar (kategoria II) të zonave të mbrojtura mjedisore” (2022), duket sikur humbja më e madhe është tkurrja e sipërfaqes së Parkut Kombëtar të Alpeve të Shqipërisë me 3,241.69 hektarë (shih hartat në fq. 6). Mirëpo në të vërtetë, e liga fshihet te ndryshimi i zonimit të brendshëm të Parkut. Këtij qëllimi i ka shërbyer ligji nr. 81/2017 “Për zonat e Mbrojtura”), i hartuar dy vjet pas Planit të Menaxhimit dhe i miratuar në të njëjtën kohë me miratimin e “Planit Kombëtar Sektorial të Turizmit për Rajonin e Alpeve Shqiptare”: të dy këto dokumente datojnë në Dhjetor të vitit 2017. Ndërkohë, sipas raportimeve në mediat sociale, në disa zona të Alpeve Shqiptare dhe jo vetëm, gjatë kësaj periudhe është ndërhyrë intensivisht me gërrmime, zhvendosje dheu dhe inertesh, shkatërrim të peizazhit, ndryshim të gjendjes natyrore të rezervave ujore, të cilat mund të çojnë në tharjen e shtretërve të lumejve. Kështu, vetëm në luginën e Valbonës është punuar për ndërtimin e 10 hidrocentraleve brenda 25 kilometrave. Të gjitha këto punime ishin dhe janë në kundërshtim me ligjin e vjetër të zonave të mbrojtura (Ligj nr. 8906, dt. 6.6.2002 Për zonat e mbrojtura, ndryshuar me ligjin nr. Ligjin nr.9868, datë 04.02.2008) që ishte në fuqi deri në fillim të vitit 2018, ashtu sikurse janë në kundërshtim me ligjin e ri për zonat e mbrojtura, të miratuar në fund të vitit 2017. Megjithatë, në media lokale dhe kombëtare nuk pati raportime të vazhdueshme për këtë situatë, mirëpo as përpjekjet e disa organizatave të komunitetit lokal e më gjerë, të gazetarëve të pavarur, si dhe të disa përfaqësuesve të huaj diplomatikë në Shqipëri nuk arritën të sensibilizonin deri në atë masë opinionin publik sa presioni i këtij të fundit ta detyronte qeverinë të tërhiqej nga vendimi për lejimin e ndërtimit të hidrocentraleve. Për më tepër, punimet në disa prej hidrocentraleve vazhdojnë, përkundër ndonjë vendimi të gjykatës në favor të banorëve. Kështu, përmes një manovre jo dhe aq të kuptueshme për publikun e gjerë, siç është ndryshimi i zonimit të brendshëm të Parkut Kombëtar “Alpet e Shqipërisë”, është heshtur realiteti faktik në këtë Park: ndërtimi i hidrocentraleve dhe i strukturave akomoduese abuzive në disa prej 11 luginave të Alpeve Shqiptare. Ndoshta kjo është arsyeja kryesore përse shpallja e Parkut Kombëtar të Alpeve Shqiptare u shty për më shumë se 4 vjet pas miratimit me bujë të të ashtuquajturit “Masterplan të Alpeve Shqiptare”, i cili sot, dukshëm nuk i përgjigjet më realitetit në këtë rajon dhe si i tillë, është po aq i pazbatueshëm sa edhe Plani i Menaxhimit të Parkut Kombëtar Alpet Shqiptare, hartuar më 2015, por i pamiratuar asnjëherë. Sipas Raportit të Auditimit “Menaxhimi i Parqeve Kombëtare” të Kontrollit të Lartë të Shtetit, në Dhjetor 2016, të njëjtin fat kanë pasur edhe Plani i Menaxhimit të Parkut Kombëtar Theth dhe Parku Kombëtar Valbonë, të hartuar që më 2014. Një realitet tjetër që duhet konsideruar në këtë kontekst është largimi në heshtje i Drejtorit të Përgjithshëm të Agjencisë së Zonave të Mbrojtura në kohën e miratimit të VKM nr. 59, dt. 26.1.2022
Parku Kombëtar “Alpet e Shqipërisë”
ekonomike dhe të infrastrukturës për banorët e zonës dhe komunitetin e biznesit, në përputhje me vizionin, objektivat, masat mbrojtëse, dhe ato zhvillimore e menaxhuese të veprimit të caktuara në planin e menaxhimit. Nënzona ka performacë të mjaftueshme mjedisore, dhe për të zbatohet shkalla e tretë e Monumentetruajtjes.enatyrës janë një tjetër aset i rëndësishëm natyror në zonën e Alpeve Shqiptare. Monumentet e natyrës, bazuar ne ligjin nr.8906 datë 06.06.2002 “Për zonat e mbrojtura”– i ndryshuar, përfaqësojnë kategorinë e tretë të Zonave të Mbrojtura në Shqipëri (kategoria e III sipas IUCN). Ato janë shpallur me VKM. Nr. 676, datë 20.12.2002 “Për Shpalljen Zonë e Mbrojtur të Monumenteve të natyrës Shqiptare” . Në Alpe vlerësohet se gjenden rreth 70 monumente natyre.
2022
TOTAL
Nën-zona qëndrore: Ka si funksion ruajtjen tërësore të biodiversitetit dhe siguron një zonë natyrore të pashqetësuar. Nënzona ka përformacë të lartë mjedisore, dhe për të zbatohet shkalla e parë e ruajtjes. Janë sipërfaqe të konservimit të natyrës strikte të mbrojtur, pa ndërhyrje, dhe që shërbenë si pikë reference nga aspekti i trashëgimisë natyrore, i kërkimeve studimore dhe i monitorimit. Përfshijnë habitate natyrore të rëndësisë parësore dhe speciet përkatëse të tyre si endemike, subedemike, të kërcënuaar apo të rrezikuar, që mbrohen nga legjislacioni vendas, konventat ndërkombëtare, direktivat e BE (për habitatet e zogjët) apo që përfshihen në Librin e Kuq (si për bimët, shpendët
Qarku
4.5.1AlpeveParqet Natyrore në proçes (Faqe 65)
Qarku KUKËS 1 Bashkia
dhe kafshët e egra). Nën-zona e menaxhimit efektiv: Ka funksion ruajtjen e parësore të biodiversitetit dhe siguron një zonë natyrore pak të shqetësuar nga veprimtaritë ekoturistike, të cila kryhen nëpërmjet një menaxhimi efektiv të vizitoreve dhe të infrastrukturës mbështetëse. Nënzona përfshinë disa habitate natyrore dhe speciet përkatëse të tyre të rëndësisë kombëtare dhe evropiane, për të cilat kërkohen masa të veçanta ruajtjeje të caktara në planin e menaxhimit, sipas dispozitave të ligjit “Për mbrojtjen e biodiversitetit”. Nënzona ka përformacë të lartë mjedisore, dhe për të zbatohet shkalla e dytë e Nën-zonaruajtjes. e përdorimit tradicional: Ka funksion ruajtjen e natyrës dhe të biodiversitetit në harmoni me zhvillimin e veprimtarive tradicionale të banorëve të zonës, veçanërisht toka bujqësore, blegtoria, pyjet, kullotat, ujërat, burimet e tjera natyrore, monumentet natyrore, kulturore e shpirtërore dhe peizazhi rural, në përputhje me objektivat e caktuara në planin e menaxhimit. Nënzona ka përformacë të mirë mjedisore, dhe për të zbatohet shkalla e tretë e Nënzonaruajtjes. e zhvillimit të qëndrueshëm; Nënzona ka funksion ruajtjen e natyrës dhe të biodiversitetit në harmoni më zhvillimin e veprimtarive social-
Plani Kombëtar Sektorial i Turizmit për Rajonin
42017Pëshkrimi i gjendjes aktuale
1
e Sipërfaqjatyre. e Parkut propozohet të zonohet si më poshtë: Tabela 4.3 - Zonat menaxhuese të Parkut Kombëtar “Alpet e Shqipërisë” Nr. Emërtimi i nën-zonave Sipërfaqja, Ha 1. Zona Qëndrore 19,356.36 2. Zona e Menaxhimit Efektiv 36,932.97 3. Zona e Përdorimit Tradicional 26,259.82 4. Zona Zhvillimit Qëndrueshëm 3,537.19 TOTALI 86,086.34
Nr.
Totali
Parku Kombëtar Alpet e Shqipërisë shtrihet në territorin e tre bashkive; Malësia e Madhe, Shkodër dhe Tropojë. Ka një sipërfaqe të përgjithshme prej 86,086.34 ha, nga të cilat 32,935.23 ha ose 38.26% të territorit të tij shtrihet në Malësinë e Madhe. Në tabelën në vijim jepet sipërfaqja e parkut për secilën nga bashkitë ku ai shtrihet: Tabela 4.2 - Sipërfaqja e Parkut Kombëtar “Alpet e Shqipërisë”, sipas ndarjes administrative Emërtimi Administrativ Sip. Ha Sip. % SHKODËR B. Malësia e Madhe 32,935.23 38.26 Bashkia Shkodër 12,988.22 15.08 Qarku Shkodër 45,923.45 53.34 Tropojë 40,162.89 46.66 40,162.89 46.66 86,086.34 100.00
4.5 Zonat e Mbrojtura brenda territorit të
e Alpeve VlerësimiShqiptareStrategjik Mjedisor
Për të kuptuar procesin 5-vjeçar të transforimit të Parkut Kombëtar të Alpeve Shqiptare, po botojmë ballaz përcaktimin e këtij parku në dy dokumente kryesore: (Fragmente nga) “Plani Kombëtar Sektorial të Turizmit për Rajonin e Alpeve Shqiptare” (2017), i cili është mbështetur mbi Planin e Menaxhimit të Parkut Kombëtar Alpet Shqiptare (2015), si dhe (fragment) nga VKM nr. 59, dt. 26.1.2022 “Për miratimin e ndryshimit të statusit dhe të sipërfaqes së ekosistemeve natyrore park kombëtar (kategoria II) të zonave të mbrojtura mjedisore” (2022).
Ortofoto e Alpeve Shqiptare, (GoogleEarthPro)
Totali Qarku Kukës
ShqiptareAlpeveiKombëtarParkutransformuauSi
Sipas studimeve dhe kërkimeve mbi larminë e tipeve të habitateve, florës dhe faunës, Alpet e Shqipërisë përfshijnë rreth 1600 lloje të bimëve vaskulare, një numër të lartë të llojeve relikte, endemike, subendemike, rreth 80 lloje në rrezik, të rrezikuara kritikisht dhe të rralla. Flora e territorit të Alpeve përbën 43% të gjithë florës apo rreth 40% të të gjithë llojeve endemike, në Shqipëri. Burimet dhe ujërat e shumtë ofrojn dy lloje të troftës, apo llojet të peshqëve të ujërave malore. Pasuria me lloje autoktone, endemike, endemo-relikte të florës dhe të faunës, si dhe historia e mirenjohur e kësaj zone janë kontribut i rëndësishëm në promovimin e vlerave natyrore dhe kulturore, si dhe mbrojtjen
Harta e Parkut Kombëtar “Alpet e Shqipërisë”, dhe zonimi i tij (shih hartën në fq. 6).
2
Kjo nënzonë përfshin tokat bujqësore e kullotat, dhe territore ujore ku mundësohet vazhdimi i veprimtarive tradicionale si bujqësi, kullotje, grumbullimi i bimëve mjekësore e aromatike, me përdorim të balancuar të tyre dhe nuk lejohen ndërtimet e veprimtaritë që shkaktojnë ndryshimin e gjendjes natyrore të ekosistemit. Në nënzonën e përdorimit tradicional dhe zhvillimit të qëndrueshëm, zbatohet shkalla e dytë e mbrojtjes, që siguron një territor me ndikim të ulët dhe kontroll të veprimtarive ekonomike, sociale, agrobiznesit, argëtuese, sportive e ekoturistike, ndërtimi i infrastrukturës sipas planeve të zhvillimit urban e turistik të miratuar nga Këshilli Kombëtar
shpejtiSë shkollënjë përverore biodiversitetin Kelmendite
Administratat e Zonave të Mbrojtura, Qarku Shkodër dhe Kukës, kryejnë funksionet menaxhuese të Parkut Kombëtar “Alpet e SHTOJCAShqipërisë”.1 (Shih hartën në fq. 6) Shtojca 2 (koordinatat e parkut, aplikuar në ortofoton e fq. 3 me kufijtë e Parkut Kombëtar.)
Zona brenda këtij ekosistemi natyror përfshin pyje, kullota, toka bujqësore, shkurre, sipërfaqe ujore, inproduktive dhe zona urbane. Mbulesa e tokës brenda sipërfaqes së Parkut Kombëtar, jepet në tabelën 1, si më poshtë:
PARK KOMBËTAR “ALPET E SHQIPËRISË”
Tabela 1. Sipërfaqja e PK, e përshkruar sipas mbulesës.Parku Kombëtar “Alpet e Shqipërisë” ndahet në tri nënzona ruajtjeje e administrimi, si më poshtë vijon:
AneksEdiKRYEMINISTËRRamanr.1
(pesëdhjetë e katër mijë e njëqind e tetëdhjetë presje zero shtatë) ha, e shënuar në hartë me ZQ KjoB.
a) Nënzona Qendrore A, me sipërfaqe 1695.1 (një mijë e gjashtëqind e nëntëdhjetë e pesë presje një) ha, e shënuar në hartë me ZQ A. Kjo nënzonë përfshin habitatet kryesore pyjore (pyje të lartë, cungishte dhe shkurre) dhe përcaktohet si zonë me vlera të larta për trashëgiminë natyrore e biodiversitetin dhe në të zbatohet shkalla më e lartë e mbrojtjes, që siguron një territor të pashqetësuar. Në këtë nënzonë lejohen kërkimi shkencor, zhvillimi i veprimtarive ekoturistike te kontrolluara në natyrë. Në ZQ A janë të ndaluara: prerja e drurëve dhe e shkurreve; përdorimi i kimikateve dhe i plehrave kimike; ndërtime të çdo lloji; nxjerrja e mineraleve dhe e torfave; ndezja e zjarreve; kullotja, kalimi i kafshëve shtëpiake dhe ndërtimi i objekteve për mbajtjen e tyre etj. b) Nënzona Qendrore B, me sipërfaqe 54180.07
i Territorit (KKT), të cilat nuk cenojnë in tegritetin ekologjik të ekosistemit dhe respektojnë funksionet e zonës së mbrojtur, vlerat ekologjike dhe ato të peizazhit natyror e Zonimikulturor.dhe sipërfaqet në Parkun Kombëtar “Alpet e Shqipërisë” jepen në Tabelën 2.
Alpet Shqiptare po përfitojnë vëmendje nga PONT (Prespa Ohrid Nature Trust), në përmbushje të misionit për ruajtjen e natyrës për të një ardhme të qëndrueshme përmes partneritetit dhe financimit Nëafatgjatë.mesin e organizatave të mbështetura nga PONT për të vazhduar kontributin në Alpet Shqiptare, GO2 dhe IKR (Instituti i Kërkimeve Rurale) është angazhuar në një sërë aktivitetesh me ndikim të drejtpërdrejtë dhe afatgjatë në zonën e MeqenëseKelmendit. zona e Kelmendit i bashkohet për herë të parë një Parku Kombëtar, grupi i punës i GO2, në bashkëpunim me kolegët e Administratës së Zonave të Mbrojtura të Qarkut Shkodër (AdZM) - e cila bashkë me AdZM Kukës e menaxhon këtë park - kanë bimëeakomodimielemëntëpërshtigjevedheidentifikimin,vendasit,sifaunënmepjesëmarrësitditëveeqëbiodiversitetin,idoMirëpokulturorepërgjithashtuTabelatsëpërtëInformacioninëvetëeshërbejnëpërmedomosdoshmërinëevidentuarepajisjestabelainformativeParkun.Tabelatdotëpërinformiminvizitorëve,poredhetëbanorëveqëjetojnëbrendësitëParkut.itabelavedojetëekstraktinjëstudimibiodiversitetinezonësKelmenditemëgjerë.dotëpërmbajnëedheinformaciontrashëgiminëepasurtëzonës.risiaekëtijprojektitëjetëorganizimishkollësverorepërmesyniminkjoshkollëtëbëhetpërvitshme.Gjatëtëshkollësverore,dotëpajisennjohuripërflorëndheepasurtëKelmendit,dhenëbashkëpunimmedotëpunojnëpërhartëziminmarkiminedisatëdedikuarabiodiversitetin,metështuar,sidhepërgatitjarecetaveushqimoremetëcaktuara.
Tabela 2. Zonimi i brendshëm i Parkut Kombëtar.
Bjeshkë përmbi Theth. Në sfond, Maja e Boshit (GO2)
Ky vendim hyn në fuqi menjëherë dhe botohet në Fletoren Zyrtare.
1. Miratimin e ndryshimit të statusit dhe të sipërfaqes së ekosistemeve natyrore “Lugina e Valbonës” dhe “Theth”, shpallur “park kombëtar” (kategoria II e zonave të mbrojtura) dhe “Lumi i Gashit”, shpallur “rezervë strikte natyrore” (kategoria I e zonave të mbrojtura), në park kombëtar “Alpet e Shqipërisë” (kategoria II e zonave të mbrojtura), nga 2 630.0 (dy mijë e gjashtëqind e tridhjetë pikë zero) ha, 8 000.0 (tetë mijë pikë zero) ha dhe 3 000.0 (tre mijë pikë zero) ha, në total 82 844.65 (tetëdhjetë e dy mijë e tetëqind e dyzet e katër pikë gjashtëdhjetë e pesë) ha, sipas aneksit nr. 1, i cili përmban hartën në shtojcën 1 dhe tabelën e koordinatave në shtojcën 2, që i bashkëlidhet këtij vendimi dhe është pjesë përbërëse e tij.
nënzonë përfshin habitatet kryesore pyjore (pyje të lartë, cungishte dhe shkurre) dhe përcaktohet si zonë me vlera të larta për trashëgiminë natyrore e biodiversitetin dhe në të zbatohet shkalla më e lartë e mbrojtjes, që siguron një territor të pashqetësuar. Në këtë nënzonë lejohen kërkimi shkencor, zhvillimi i veprimtarive ekoturistike të lira në natyrë. Në ZQ B janë të ndaluara: shfrytëzimi i tokës me teknologji intensive, me mjete dhë mënyra që shkaktojnë ndryshime rrënjësore në biodiversitet, në strukturën dhe funksionet e ekosistemeve ose që dëmtojnë në mënyrë të pandreqshme në sipërfaqen e tokës; neutralizimi i mbetjeve me origjinë jashtë territorit të “Parkut Kombëtar”; shpërndarja e kafshëve dhe e bimëve jovendase, kur ato sjellin ndryshime në biodiversitetin e sonës; riprodhimi intensiv, me përjashtim të riprodhimeve shpëtuese; ndërtimi i rrugëve, autostradave, hekurudhave, zonave urbane, hidrocentraleve, linjave të tensionit të lartë dhe sistemeve të naftës dhe gazit me shtrirje të gjatë; larja dhe spërkatja e rrugëve me kimikate; mbjellja e pyjeve monokulturë etj. c) Nënzona e Përdorimit Tradicional dhe Zhvillimit të Qëndrueshëm, me sipërfaqe 26969.48 (njëzet e gjashtë mijë e nëntëqind e gjashtëdhjetë e nëntë presje dyzet e tetë) ha, e shënuar në hartë me ZPTQ.
Nr.VENDIM59,datë 26.1.2022 PËR MIRATIMIN E NDRYSHIMIT TË STATUSIT DHE TË SIPËRFAQES SË EKOSISTEMEVE NATYRORE PARK KOMBËTAR (KATEGORIA II) TË ZONAVE TË MBROJTURA MJEDISORE (fragment)
13. Ngarkohen Ministria e Turizmit dhe Mjedisit, Agjencia Kombëtare e Zonave të Mbrojtura dhe organet përkatëse të qeverisjes vendore për zbatimin e këtij vendimi.
Në mbështetje të nenit 100 të Kushtetutës dhe të neneve 35 e 36, të ligjit nr. 81/2017, “Për zonat e mbrojtura”, me propozimin e ministrit të Turizmit dhe Mjedisit, Këshilli i Ministrave VENDOSI:
12. Parashikimet e akteve nënligjore të mëparshme, me të cilat janë shpallur zonat e mbrojtura të përcaktuara në dispozitat e këtij vendimi, zbatohen për aq sa nuk bien ndesh me këtë vendim.
Lëpushë (CHwB)
Kamp restaurimi bjeshkëtnë Vermoshite
shërbimevesëcilësisëerritjenkërkonturistikdestinacionsiShqiptareAlpeveiLulëzimi
Krahas numrit gjithnjë e në rritjte të vizitorëve vendas dhe të huaj, Alpet Shqiptare kanë mirëpritur përgjatë dekadës së fundit edhe dhjetëra shkolla verore, punëtori dhe se fundmikampe restaurimi. Fillimisht në Theth e Valbonë, këto aktivitete të mundësuara nga bashkëpunimi i organizatave me fokus trashëgiminë natyrore dhe kulturore me partnerë ndërkombëare dhe komunitetet vendase, u shtrinë edhe në malësitë e Kelmendit. Në fund të Korrikut, Lëpusha priti Kampin e 49 të Restaurimit, të organizuar nga CHëB dhe GO2. Për pjesëmarrësit e këtij kampi, kjo ishte ndalesa e dytë, pas qëndrimit disaditor për qëllime restaurimi në fshatrat e Malit të Zi në afërsi me kufijtë veriorë të NëShhqipërisë.përbërje të këtij grupi kishte arkitektë, arkeologë dhe inxhinierë nga Shqipëria dhe Mali i Zi, si dhe ekspertë të tjerë ndërkombëtarë, fokusi i të cilëve në fshatin Lëpushë ishte të kuptuarit e peizazhit kulturor të Kelmendit dhe të ndërtesave tradicionale të Alpeve Shqiptare. Kjo u arrit përmes gërshetimit të leksioneve të veçanta të ekspertëve për kulturën, traditën, natyrën dhe arkitekturën popullore të zonës, si dhe ushtrimeve praktike në terren, të demonstruara me mjete të teknologjisë më të avancuar për dokumentimin e trashëgimisë kulturore. Të tilla leksione për transhumancën në Alpet Shqiptare, nga Zef Gjeta, agronom dhe ekspert i mjedisit, për “Trashëgimia ndërtimore në Theth” nga arkitektja dhe planfikuesja urbane Eltjana Shkreli, për
Për fatin e mirë të Alpeve Shqiptare, Thethi është ndoshta fshati me më shumë histori të shkruar nga udhëtarë, meshtarë, studiues, ushtarakë, gjeografë, biologë, shkrimtarë e të tjerë njerëz të rëndësishëm që e kanë vizituar atë përgjatë pothuajse dy shekujve të fundit. Prej më shumë se 3 dekadash, bashkë me Valbonën janë destinacionet më të rekomandu ara nga vizitorët e huaj për turizmin malor në Shqipëri. Të vizituara rel ativisht më pak se dy destinacionet e mësipërme, këtij binomi iu shtuan përgjatë viteve edhe Kelmendi, Nikaj-Merturi, Currajt, Shala dhe Komani, të cilat edhe pse u lanë jashtë Parkut Kombëtar të saposhpallur “Alpet e Shqipërisë”, po bëhen gjithnjë e më të frekuentuara. Dëshmi e fluksit në rritje të turistëve është edhe numri i madh i strukturave akomoduese të çdo niveli, që nga kampingjet deri te hotelet shumëkatëshe, që ofrojnë akomodim për të gjitha kategoritë e vizitorëve. Përveç bukurive të rralla natyrore dhe peizazhit rural të ruajtur deri vonë bashkë më stilin e jetesës – për shkak të izolimit të thellë dhe të varfërisë – në vizitueshmërinë e Alpeve kontribuon edhe fakti ato janë në distancë shumë të afërt nga disa prej pikave të kalimit të kufirit më të frekuentuara në vend: Morina dhe Hani i Hotit. Nga këto pika të kalimit të kufirit, së bashku edhe me Qa fë-Morinën, Qafë-Prushin, Vermoshin, Grabomin e pak më në jugperën dim – Muriqanin, hyjnë në Shqipëri rreth 60% e vizitorëve. Sipas INSTAT, kjo shifër luhatet në rreth 3-3.5 milionë vizitorë. Nga ana tjetër, Plani Kombëtar Sektorial i Turizmit në Alpet Shqiptare, të miratuar në fund të vitit 2017, parasheh që kapaciteti i përgjithshëm akomodues i lokacioneve të 4 kategorive të zonës alpine në vitin 2031 do të jetë 11650 shtretër. Peshën më të madhe në këtë shifër do ta mba jnë 10 destinacionet e përfshira brenda kufirit të Parkut Kombëtar “Alpet e Shqipërisë”, ku kryesojnë Valbona, Thethi, Vermoshi, Lëpusha, VukëlNikçi dhe Boga, e më pas Sylbica, Rrogami, Çeremi dhe Ndërlysaj. Pjesa tjetër e vizitorëve shpërndahet në 13 lokacionet që u lanë jashtë Parkut Kombëtar, megjithëse disa prej tyre bëjnë pjesë në Parqe Rajonale, si ai i Shkrelit apo i Nikaj-Merturit. Kështu, që nga Kopliku i Sipërm, në Reç, Razëm, Tamarë, Selcë, Nënmavriq, Luginë e Kirit e deri në Lekbibaj, Curraj e Curraj t’Epërm, Tropojë e Vjetër, Dushaj, Lumë të Shalës e Koman – secili destinacion parashihet të ketë nga 200-700 shtretër. Ashtu si vendasit, edhe vizitorët e shumtë jo vetëm brenda perimetrit prej afro 225 mijë km të Parkut Kombëtar “Alpet e Shqipërisë”, por edhe në zo nat përreth tij, e dinë se disa lokacione kanë forcë më të madhe gravitacio nale se sa disa të tjera, çka do të thotë se edhe zhvillimi në këto zona është i ndryshëm. Pavarësisht vështirësive të terrenit dhe mungesës së rrugëve, strukturat akomoduese vazhdojnë të ndërtohen me ritme të shpejta edhe në zona të thella, si Sylbica, Çeremi, Curraj e Lekbibaj, Nënmavriq e më thellë në Luginë të Shalës, deri në Lotaj e në fshatra të tjerë të Dukagjinit të harruar. Pa llogaritur këtu lehtësinë me të cilën materialet e ndërtim it transportohen drejt Kelmendit, Shkrelit, Thethit, Tropojës, Komanit etj. Ndonëse statistikat për njësitë e reja akomoduese mungojnë për shkak të informalitetit të sektorit, vizitat në terren dëshmojnë për një tejkalim të kapaciteteve akomoduese të parapara në Planin Kombëtar Sektorial të Turizmit në Alpe. Ndërkohë që media njoftonte para pak ditësh për te jmbushjen e kapaciteteve akomoduese të Thethit me mbi 2 mijë shtretër (rreth 400 më shumë se parashikimi për 2031, çka do të thotë se deri më 2031 ky numër mund të jetë disa herë më i madh), Ministria e Turizmit publikonte shifra tendencioze për trendin preferencial të turizmit malor dhe të natyrës në Shqipëri, duke e zbehur kështu peshën që Alpet Shqip tare mbajnë në turizmin e natyrës në Shqipëri. Në të vërtetë, këto shifra, të amplifikuara edhe në media, mbeten të diskutueshme për aq kohë sa nuk i referohen biletave të shitura, apo ndonjë sistemi tjetër të numërimit të vizitorëve, sepse sisteme të tilla në Shqipëri kanë vetëm muzetë dhe disa parqe arkeologjike. E njëjta gjë mund të thuhet edhe për strukturat akomoduese, disa prej të cilave funksionojnë pjesërisht në informalitet. Mirëpo në një botë demokratike, liria e njerëzve për të zgjedhur vetë se cilat vende duan të vizitojnë është jashtë vullnetit të një segmenti të cak tuar të politikës apo të institucioneve; ajo e dërrmon propagandën e tyre dhe si e tillë, është pikërisht kjo zgjedhje që përcakton brenda kuadrit të tregut të lirë – edhe trendet e zhvillimit të turizmit në një zonë të caktuar apo në një tjetër. Prandaj përshtypjet e udhëtarëve, vizitorëve të Alpeve Shqiptare dhe të zonave pranë tyre – të shkruara me superlativa për bukuritë natyrore, njerëzit dhe traditat e tyre kulturore, në shumë gjuhë të botës e në një pafundësi faqesh dhe platformash ndërkombëtare të turizmit – do të vazhdojnë ta rrisin në mënyrë progresive frekuentimin e destinacioneve të përmendura në këtë shkrim. Përballë një kërkesë të tillë në rritje – të shoqëruar edhe me rritjen e natyrshme të çmimeve – opera torët turistikë duhet të rrisin cilësinë e ofertës së tyre turistike, në mënyrë që turizmi i natyrës në këtë hapësirë të mund të bëhet i krahasueshëm me vendet e rajonit edhe për nga cilësia e ofruar nga njeriu, e jo vetëm për nga bukuritë që ka dhënë natyra.
Te stanet përgjatë shtegut Lëpushë-Nikç (GO2)
Alpet Shqiptare si Park Kombëtar nga inxhinieri i pyjeve Abdulla Diku. Me interes të veçantë u ndoq leksioni për dokumentimin e trashëgimisë kulturore me teknikën dhe teknologjinë moderne nga eksperti i trashëgimisë kulturore Ralf Eppich, i pasuar edhe nga demonstrimet praktike. Më tej, tëplotëtyrejomateriale,epërfotogrametri,matje,mulliriarkitekturësedheqendërsinjëLëpushë,kulturoredokumentiminqëlliminveçantanëvazhduanpjesëmarrësitpunëntëndarëgrupe,meobjektivatëqëkonvergoninnëepërbashkëtpëretrashëgimisëdhenatyrorenëdukemarrësistrukturëtradicionale,kullaeTomëDragut,nëtëkëtijfshati,porelementëtëtjerëtëtradicionale,sietj.Pjesëmarrësitkryenskicime,fotografi,sidheintervistatëdokumentuaraspektettrashëgimisëmaterialedhepasishumësiaemundësontëkuptuaritetëhistorisëdhezhvillimitkëtyrestrukturave.
Nr. 29, Shtator 2022
Por për arsyet që u thanë në këtë shkrim – kjo festë e munguar nga Qeveria - u bëftë nga komunitetet
KombëtarParkShqipërisëtëAlpevesëshpalljesemunguareFesta
secili shqiptar të ndjehej krenar me këtë pasuri të jashtëzakonshme që qëndron hijerëndë dhe e madhërishme në krye të hartës së atdheut. Kjo VKM do të duhej të njoftohej në çdo media lokale dhe kombëtare, në çdo institucion publik dhe organizatë të komunitetit, e sidomos në çdo Prefekturë, Bashki, Njësi Administrative e fshat që bën pjesë në territorin e këtij parku, në mënyrë që njerëzit të informohen, sepse “Parku Kombëtar i Alpeve të Shqipërisë duhet të përfaqësojë pasqyrimin e rajonit, ku banorët, fermerët dhe biznesi jetojnë dhe punojnë në harmoni me njëri-tjetrin dhe me natyrën...” Me këtë VKM në dorë, Qeveria do të duhej të ishte në krye të festës së atyre pak mijëra malësorëve që përfaqësojnë diçka më shumë se 1% të popullsisë së vendit, por që shkrepat ku ata jetojnë prej shekujsh e deri në epokën tonë dixhitale janë habitati i mbi 43% së florës së Shqipërisë, me më shumë se 1600 lloje bimësh, e po ashtu i rreth 6000 lloje kafshësh. Në këtë festë nuk do të mund të mungonin disa prej elementeve më gjenuinë të kulturës kombëtare materiale dhe shpirtërore, si Shtegtimi në Bjeshkë (transhumanca), Kullat në shkëmb, Kcimi i Tropojës, Xhubleta, Kanuni me kompleksitetin e tij, e po vdiq kush në festë - edhe Gjama e Burrave e pastaj Eposi i Kreshnikëve dhe Kanga majë krahut, sepse festa do të duhej të vazhdonte.
vendase. Parku “Nikaj-Mërtur”RajonalNationalPark“Prokletije” Parku “BjeshkëtKombëtareNemuna” Parku“Shkrel”Rajonal National“Prokletije”Park Zonimi i Parkut Kombëtar Alpet Shqiptare (2017) 4400000 4410000 4420000 44300004390000 4400000 4410000 4420000 44300004390000 4690000470000047100004720000 4690000470000047100004720000 0 2.5 5 10 km LEGJENDË Kufiri i Parkut Kombëtar “Alpet Shqiptare” sipas planit të Menaxhimit (2015) dhe Masterplanit të Alpeve Shqiptare (2017) Kufiri i Parkut Kombëtar “Alpet e Shqiptarisë” sipas VKM nr. 59, dt. 26.1.2022 Zona të mbetura jashtë PK në VKM nr. 59, dt. 26.1.2022 Zona qendrore Zona e tëZonaefektivZonatradicionalpërdorimitemenaxhimitezhvillimitqëndrueshëm Parku “Nikaj-Mërtur”RajonalNationalPark“Prokletije” Parku “BjeshkëtKombëtareNemuna” Parku“Shkrel”Rajonal Zonimi i Parkut Kombëtar “Alpet e Shqipërisë” (2022) 4400000 4410000 4420000 44300004390000 4400000 4410000 4420000 44300004390000 4690000470000047100004720000 4690000470000047100004720000 0 2.5 5 10 km LEGJENDË Kufiri i Parkut Kombëtar “Alpet Shqiptare” sipas planit të Menaxhimit (2015) dhe Masterplanit të Alpeve Shqiptare (2017) Kufiri i Parkut Kombëtar “Alpet e Shqiptarisë” sipas VKM nr. 59, dt. 26.1.2022 Zona qendrore A ZonaZTPQqendrore B vijon nga faqja 2 Punuar sipas Planit të Menaxhimit të PK Alpet Shqiptare (2015) dhe Planit Kombëtar Sektorial të Turizmit për Rajonin e Alpeve Shqiptare (2017) Punuar sipas VKM nr. 59, dt. 26.1.2022 “Për miratimin e ndryshimit të statusit dhe të sipërfaqes së ekosistemeve natyrore park kombëtar (kategoria II) të zonave të mbrojtura mjedisore” (2022)