Útvegsblaðið 10. tbl 2012 by Goggur

»6

»8

Tekur við góðu búi í skugga veiðigjalda

» 16

Gjögur byggir upp fyrir framtíðina

» 20

Verðum að koma fiski á fleiri diska

Er aukið framboð af þorski ógn eða tækifæri? » Faxaflóahafnir

útvegsblaðið Þ

sjáva

útvegs

nóv e m be r 2 0 1 2 » 1 0 . tölu bl a ð » 1 3 . á rg a ng u r

Fiskihöfn til framtíðar Reykjavíkurhöfn hefur frá árinu 1917 haft mikil áhrif á þróun byggðar og atvinnulífs í höfuðborginni og Reykjavík er í dag eina höfuðborgin í Evrópu þar sem fiskur og fiskvinnsla eru í öndvegi í höfninni.

Nýjar hugmyndir um útflutning þekkingar á fullnýtingu fiskafurða í sjávarútvegi:

Faxaflóaha fnir

Gísli Gíslas

on hafnarstjóri

Faxaflóahafna fer yfir

Fiskihöfn til fra mtíðar málefni gömlu

hafnarinnar:

árinu 2013 verða liðin 100 ár frá því að framkvæmd ir hófust við Gömlu höfnina í Reykjavík, en þeim framkvæmdum lauk árið 1917. Höfnin hefur haft mikil áhrif frá þeim tíma á lífs í höfuðborgiþróun byggðar og atvinnuenn í dag mikil. nni og áhrif hennar eru þar ávallt skipaðÚtgerð og fiskvinnsla hafa veigamikinn er enn og svo verður vonandi sess og svo tíð. Reykjavík um ókomna er þar sem fiskur eina höfuðborgin í Evrópu og fiskvinnsla í höfninni. Það er að mínu eru í öndvegi ástæða til að viti eitt og betri árangur sér varðveita og á grundvelli styrkja. Þó svo vöruflutningar aukins samstarfs. Í Bakkaskem að mu er að auki hafi færst úr Gömlu höfninni þá hafa aðrir Fiskmarkað lands sem er ur Ísþættir vaxið lykilstarfsem svo ferðaþjónus i í hverri fiskihöfn. Í Grandaskál ta og menningars sem haftengd a er sem fyrr er fleiri aðila með Hafrannsóknarstofnun höfnin mikilvæg tarfsemi. Enn auk starfsemi og smærri skemmtifer fyrir heimsókn Bakkaskemma vonandi verða og Grandaskál ðaskipa, skipa og ýmis lifandi og frjór i í framtíðinni konar gestaskipa rannsóknarvettvangur útgerðar slippurinn sem vinna að auk þess sem og aðila gegnir þróun við fiskiskipaflo enn hlutverki í þjónustu útgerð og fiskvinnslu. og rannsóknum á veiðum, ta verbúðanna arstjórinn. Hann landsmanna,“ segir hafnúti á Granda rekur þar þjónusta, sem síðan verslun, inni þróun til næstu starfsemina gallerí, veitingastað Lausar lóðir og ur haslað og sjávarútveg framtíðar. ir og fleira hefsér völl, lífgar i svo sem fiskvinnslur Í grennd við Granda hf., upp á umhverfið svæðinu. Sama Fiskkaupa, HB Faxflóahafn olíubirgðastöðina í Örfirisey Mikil breyting á bjargar má Toppfisks og ir sf. með eru með Hörpu hf. svo dæmi í gamla Slippfélagshsegja um breytta starfsemi Aðalnokkrar Á landi eru ar séu nefnd. sem vonandi lóðir laushf, sem er í úsinu, þar sem stærstu breytingarn Þar er Lýsi munu innan ið hótel á næstu örum vexti, höfnina tilkoma upp með starfsemi ar við Gömlu tíðar byggjast en öflug lóð við slippinn. nú er rek- iræki eru Hörpunnar urborg hefur einnig á starfssvæði útgerðarfyr- starfseminn sem verður Reykjavíklandslagið breytast og án vafa mun keypt hluta til stuðnings arinnar svo Gömlu hafni í og við Gömlu lands hafnarinna við Mýrargötu þar enn frekar sem Ögurvík komu hótels höfnina. Gamla og r með tilhf. og Brim skal nefna Bakkaskem höfnin hefur næst Hörpunni. rísa íbúðabyggð þar mun á næstu misserum hf. eins og fyrr ir rammaskip Nú liggur fyrmuna og GrandaskálÞá þróast frá árinu í bland við þjónustu. sem eru í eigu sagði ulag 1913 til dagsins a, þróunin Faxaflóahaf safninu Víkinni að svæðinu frá Sjóminjana sf., en í Bakkaí dag og skemmu er mun halda að Hörpu og Fjölbreytt starfsemi verið að búa áfram. Það endurskoða keppikefli í eflaust mun enn frekar í er ekkert fyrir starfsemi ð aðalskipula í Örfirisey sjálfu sér að Út á Örfirisey haginn fram g að einhverju tengda taka tillit til þess. er ýmis konar – heldur einmitt þróunin gangi hratt Íslenski sjávarklasin útgerð og fiskvinnslu. leyti semi Flestum er ljóst þjónusta sem þjónar mikilvægara in sem hefur en örugglega n leiðir þá bæði fyrirtækjum og starf- að höfninni að hægt orðið í Suðurbugti að breyting- svæðinu verði tekin smærri fyrirtæki þróun að laða styrki á hafnarog íbúum Reykjavíkur jákvæð skref nni og í hluta anda Gömlu semi. Starfsemi í þessari sem mikilvæg atvinnustar . Í Örfirisey hafnarinnar Íslenska sjávarklasan starf- atvinnuer þess fallin og um leið og menningar fsemi sem tengist s er til innar að skapa íslensku sögu höfuðborga höfn- þessu þannig að hugvitsfólki rsviði gott umhverfi komandi kynslóðir á og þrói og væntingar áfram það sem njóti um byggt liðnar kynslóðir upp. hafa

Reykjavík er eina höfuðborgin í Evrópu þar sem fiskur og fiskvinn í öndvegi í höfninn sla eru i.

Hugvit og tækni flutt utan Hjörtur Gíslason skrifar: hjortur@goggur.is

Útflutningur þekkingar á fullvinnslu fiskafurða er nú í burðarliðnum. Íslendingar hafa náð mun lengra en aðrar þjóðir á þessu sviði og nýta nú nánast allt úr þeim þorski, sem berst á land. Íslendingar fá til dæmis mun hærra verð fyrir hvert kíló af þorski upp úr sjó en Norðmenn. Munurinn liggur að miklu leyti í betri nýtingu. Þannig getur 5 kílóa þorskur upp úr sjó skilað allt að 10.000 króna afurðaverði, ef allt úr honum er nýtt. Kominn á diskinn hjá endanlegum neytanda hefur þorskurinn svo skilað enn meiru. Þetta kom meðal annars fram hjá Pétri Pálssyni, framkvæmdastjóra Vísis í liðinni viku og í viðtali við Sigurjón Arason, yfirverkfræðing hjá MATÍS í viðtali við Útvegsblaðið. En þarna liggja ekki bara tækifæri fyrir íslenskan fiskiðnað, heldur felst í þessu nýr möguleiki til þekkingarútflutnings. Á sama tíma og Pétur kynnti hugmyndina sem nefnd er Codland, var haldinn vinnufundur hagsmunaaðila í sjávarútvegi á Nýfundnalandi, þar sem Páll Gíslason vélaverkfræðingur hélt svipaða ræðu. Útvegsblaðið hafði samband við Pál og innti hann eftir aðdraganda að sinni ferð til Kanada. „Þetta er hugmynd að átaki í útflutningi á heildarlausnum varðandi fullnýtingu bolfiskafla, sem er tilkomin vegna frumkvæðis Sjávarklasans, en við Þór Sigfússon vorum á vinnufundinum til að fræða heimamenn um tækninýjungar í sjávarútveginum hér heima, meðal annars varðandi nýtingu á aukaafurðum sem til falla við bolfiskvinnslu. Auk Sjávarklasans þá er þetta unnið i samstarfi við verkfræðistofuna Mannvit og Samey sem er hátæknifyrirtæki á þessu sviði.“ Páll bætti síðan við: „Við vorum í svipuðum erindagjörðum á Grænlandi í byrjun október, þar var með mér Arnar nokkur Jónsson frá Sjávarklasanaum og erindið var að fræða Grænlendinga um sömu atriði.“ Að sögn Páls var í báðum tilfellum um að ræða kynningu á starfi Sjávarklasans og síðan var fjallað um möguleika á fullvinnslu á þorski,

» Nýting fiskhausa er snar þáttur í því að auka verðmæti fisks upp úr sjó. Hér er verið að þurrka hausa hjá Laugafiski.

þurrkun beingarða og hausa, vinnslu á lifur til niðursuðu og vinnslu á mjöli úr innyflum. „Markmiðið er jú alltaf að nýta sem mest af því sem veitt er og með háu verði á kvóta og aukinni umhverfisvitund hefur þróunin verið nokkuð hröð hér á Íslandi. Má þar benda á þá aukningu sem hefur orðið í fiskþurrkun hérlendis og hvernig nú er sótt fram á mörkuðum fyrir þurrkaðan fisk bæði í Afríku og eins í nærliggjandi löndum eins og Svíþjóð,“ segir Páll. „Ég benti áheyrendum í báðum löndum á

hve óásættanlegt það er að hent sé meira en helmingi af fallþunga eða lifandi vigt fisktegunda eins og þorsks og ýsu. En það er alþekkt að hefðbundin vinnsla á bolfiski nýtir í mörgum löndum ekki nema um 44% af þyngd fisksins upp úr sjó.“ Spurður um viðbrögð við þessum hugmyndum sagði Páll að menn hefðu almennt tekið vel við sér, alþekkt væri að nýtingin væri ekki nægilega góð og víða væri meðferð úrgangs óviðunandi, hvort sem honum væri hent í sjóinn aft-

ur eða hann urðaður. En vandamálin eru bæði lítill heildarafli og miklar árstíðasveiflur sem gera það að verkum að erfitt er að finna hvernig hægt er að koma með hagkvæmar lausnir í hvoru landi fyrir sig. „Við hittum marga áhugaverða aðila og væntum þess að áframhald verði á þeim viðræðum. En eins virðist orðsporið hafa farið víðar og við erum nú þegar farnir að fá fyrirspurnir víðar að. Það er verkefni næstu vikna og mánaða að vinna úr þeim,“ segir Páll Gíslason.

Það var allt á fullu hjá okkur frá því í apríl og fram í júlí voru mjög þéttsetnir mánuðir ...

»2

Klettakælir fyrir ferskan ﬁsk

FÍTON / SÍA

Nýr og mikilvægur hlekkur í óroﬁnni kælikeðju

Eimskip Flytjandi hefur opnað nýja og öfluga kæliaðstöðu fyrir ferskan fisk að Klettagörðum 15. Klettakælir er 450 m2 og býður upp á fullkomna og sérhannaða aðstöðu til að meðhöndla ferskan fisk.

| www.ﬂytjandi.is | sími 525 7700 |

nóvember 2012

útvegsblaðið Þ

sjáva

útvegs

útvegsblaðið

Staðan í afla einstakra tegunda innan kvótans:

leiðari » Þorskur

Fiskitengd ferðamennska

ú til dags þykir sjálfsagt að bjóða gestum í fjósið. Það er hluti af nýsköpun í ferðaþjónustu sem hefur gefið góða raun, að tengja saman veitingahús og daglegt líf í sveitinni. En að bjóða fólki í fiskverkunina er minna um. Það er þó gert í einstaka tilfellum og líklega er Stakkavík í Grindavík þar fremst í flokki og á Suðureyri er boðið upp á sjávarútvegstengdar gönguferðir. Sjávarútvegstengd ferðamennska hlýtur að vera kostur sem vert er að huga að. Þeir eru líklega sárafáir erlendu ferðamennirnir sem hingað koma sem hafa séð fisk dreginn úr sjó, hvernig hann er unninn og meðhöndlaður áður en hann er kominn á disk neytandans sem dýrindis krás. Það á reyndar við ótrúlega margan mörlandann líka.

n Aflamark: 160.380

23.9%

n Afli t/ aflamarks: 38.252

» Ufsi n Aflamark: 42.153 n Afli t/ aflamarks: 10.133

» Ýsa n Aflamark: 30.938

22.1%

n Afli t/ aflamarks: 6.838

24%

» Karfi n Aflamark: 45.015

21.6%

n Afli t/ aflamarks: 9.703

Vel mætti hugsa sér dagsferð sem hæfist með morgunverði þar sem boðið væri upp á sjávarafurðir eins og síld, reyktan makríl og fjölmargt fleira. Síðan mætti halda til veiða, annað hvort á sjóstöng eða jafnvel með troll, eða línu til að kynna veiðarnar. Auðvitað væri boðið upp á fisk úti á sjó. Þegar í land væri komið mætti kíkja í fiskvinnslu og ljúka deginum á góðum málsverði úr sjónum. Í tengslum við þessa dagskrá mætti svo kynna fiskveiðistjórnun á Íslandi og koma á framfæri fjölmörgum staðreyndum um íslenskan sjávarútveg, þýðingu hans fyrir land og þjóð og svo framvegis. Það mætti gera kvikmyndir um íslenskan sjávarútveg til að sýna erlendum ferðamönnum rétt eins og aðrar kynningarmyndir um Ísland sem ferðamannaland. Í raun og veru er þetta nánast allt til staðar í Reykjavík og víða úti á landi, aðeins þarf að tengja þetta saman. Við höfnina eru veitingastaðirnir sem til þarf, þaðan er hægt að fara í hvalaskoðun og á sjöstöng. Dröfn RE er gerð út frá Reykjavík, en hlutverk hennar hefur meðal annars verið að fara með skólabörn á sjó til kynningar á veiðum. Slíkt mætti eins gera fyrir ferðamenn. Við höfnina er líka dráttarbrautin, sú eina í miðborg í heiminum, og þar eru fiskvinnslufyrirtæki eins og HB Grandi, Toppfiskur og Fiskkaup og fiskbúðir svo eitthvað sé nefnt. Við höfnina er Sjóminjasafnið Víkin og þar mætti sýna kvikmyndir sem kynna sjávarútveginn, veiðar, vinnslu og markaðssetningu á markvissan hátt. Hér er sannarlega um vannýtta auðlind í tvennum skilningi að ræða, aukin fjölbreytni í ferðamennsku og gífurlega mikilvægt tækifæri til að kynna íslenskar sjávarafurðir fyrir umheiminum. Ekki er vafi á því að þetta mun skila sér auknum skilningi á íslenskum sjávarútvegi. Ánægður og vel upplýstur ferðamaður er besti sendiherrann þegar heim er komið. Hjörtur Gíslason Útgefandi: Goggur ehf. Kennitala: 610503-2680 Heimilisfang: Stórhöfða 25 110 Reykjavík Sími: 445 9000 Heimasíða: goggur.is Netpóstur: goggur@goggur.is Ritstjórar: Hjörtur Gíslason, Sigurjón M. Egilsson ábm. Aðstoðarritsjóri: Haraldur Guðmundsson Höfundar efnis: Haraldur Guðmundsson, Hjörtur Gíslason, Sigurjón M. Egilsson og fleiri. Auglýsingar: hildur@goggur.is Sími: 899 9964 Prentun: Landsprent. Dreifing: Útvegsblaðinu er dreift til allra áskrifenda Morgunblaðsins, útgerða, þjónustuaðila í sjávarútvegi og fiskvinnslustöðva.

» Uppsjávarskipið Ingunn AK hefur verið í dráttarbrautinni síðustu daga.

Miklar annir hjá Stálsmiðjunni á þessu ári og stefnir í met:

Allt fullt frá apríl fram í júlí Herkúles t4 Hjörtur Gíslason skrifar: hjortur@goggur.is

fjölnota toghlerar Húsi Sjávarklasans Grandagarði 16 Sími 568 50 80 Farsími 898 66 77 atlimarj@polardoors.com

www.polardoors.com

rið í ár hefur verið mjög annasamt hjá dráttarbraut Stálsmiðjunnar við Reykjavíkurhöfn og stefnir nálægt meti í skipatökum enda verkefnastaðan verið sérstaklega góð. Flest hafa verið tekin upp 43 skip á einu ári, en undanfarin 10 ár hefur þetta legið á bilinu 32 til 40. Hægt er að taka upp skip allt að 2.400 brúttótonn. Bjarni Thoroddsen, framkvæmdastjóri Stálsmiðjunnar segir mjög mikið hafa verið að gera á fyrri hluta ársins rétt eins og allir hafi viljað láta skvera skipin fyrir makrílvertíð.

Miklu fyrr á árinu „Það sem er breytt hjá okkur er að slipptökur eru miklu fyrr á árinu en verið hefur. Ég veit ekki hvort það er makríllinn eða eitthvað annað sem veldur þessu. Það var allt á fullu hjá okkur frá því í apríl og fram í júlí voru

mjög þéttsetnir mánuðir, en Mikið aðdráttarafl síðan hefur ástandið verLíklega er það einstakt í verið nær því að vera eðlilegt, öldinni að dráttarbraut fyrir ef svo má segja. Verkefnastór skip og hótel standi samstaðan hefur góð alveg síðan an. Það er engu að síður staðþessi toppur lækkaði, en ég reyndin við Reykjavíkurhöfn. óttast að næsta ár verði alls Þar standa saman dráttarekki eins líflegt og þetta. Það braut Stálsmiðjunnar og Hótel er þegar farið að bera á því » Bjarni Icelandair, Marina. Bjarni segað útvegsmenn haldi að sér Thoroddsen. ir sambýlið ganga vel og slipphöndunum bæði hvað varðar urinn hafi mikið aðdráttarafl smærri og stærri verkefni. Það á sérfyrir ferðamenn. Hann nefnir reyndstaklega við hjá minni útgerðunum. ar að margir hafi haft af því áhyggjVið reiknum ekki með því að þetta ur að gestum á hótel Marina kunni að góða ár, sem er að ljúka núna endurfinnast sambúðin við dráttarbrauttaki sig á því næsta. Við reiknum ekki ina óþægileg. Honum hafi hins vegar með því, komi til verkbanns, að flotverið sagt að aðeins einn gestur hafi inn muni streyma í slipp á meðan á kvartað, það var vegna þess að hann því stendur. Skipin koma venjulega hafi misst af sjósetningu. Fólki finná tveggja ára fresti til okkar og við ist það í raun einstakt að vera á hóterum eiginlega búnir að taka þau skip eli við dráttarbraut og í svona nánu upp, sem koma á þessu ári. Því má sambýli við höfnina. Slippfélagið var segja að mikil óvissa ríki um verkefni stofnað 1905 og síðan þá hefur verið á næsta ári og því hefur Stálsmiðjdráttarbraut á staðnum. Bjarni segan verið að leita sér verkefna annir að sjálfsagt muni þrengja svo að ars staðar, annað hvort í stóriðju eða starfseminni á næstu árum að hana virkjunum. “ segir Bjarni. verði að flytja.

BMW

www.bmw.is

Hrein akstursgleði

BMW X5 MODERN LINE = ALLT INNIFALIÐ

Nú bjóðum við BMW X5, í nýrri MODERN LINE útgáfu, hlaðinn aukabúnaði. Nýja útgáfan er t.a.m. með 8 gíra sjálfskiptingu, BMW Professional hljómtæki, 18” álfelgum, leðurinnréttingu með rafdrifnum, upphituðum framsætum og minnisstillingum, fjarlægðarskynjurum að framan og aftan, Bluetooth tengibúnaði fyrir síma, Cruise Control, glæsilegum viðarlistum í mælaborði, sjálfdekkjandi baksýnisspegli, toppgrindarbogum, málmlit og þægilegu Servotronic léttstýri.

BMW xDrive 30d

6,7 l/100 km* – CO2 195 g – 7,6 sek. í hundrað ATHUGIÐ!

Verð: 12.580 þús.

ENNEMM / SÍA / NM54783

Tryggið ykkur nýjan BMW X5 á hagstæðu verði. Breytingar verða á vörugjöldum 1. jan. nk.

*Miðað við langkeyrslu / Aukabúnaður á mynd, gangbretti

BL Sævarhöfða 2, sími 525 8000

nóvember 2012

útvegsblaðið

Hópur tæknifyrirtækja vinnur að bættu umhverfi:

Vinna að umhverfisvænni tækni Haraldur Guðmundsson skrifar: haraldur@goggur.is

Allar tegundir beitu Starfsstöðvar Ísfells og Ísnets: • Ísnet Þorlákshöfn - Óseyrarbraut 28 • Ísnet Vestmannaeyjar - Flötum 19 www.isfell.is • Ísnet Húsavík - Barðahúsi • Ísnet Akureyri - Oddeyrartangi • Ísnet Sauðárkrókur - Háeyri 1 • Ísfell / Ísnet Hafnarfjörður Óseyrarbraut 28 • 220 Hafnarfjörður • Sími 5200 500 • isfell@isfell.is

utvegsbladid.is »

Þ j ó n u s t u m i ð i l l

s j á v a r ú t v e g s i n s

amstarf um að efla áhuga og skilning á umhverfisvænni tækni er nú í fullum undirbúningi hjá hópi tæknifyrirtækja í Íslenska sjávarklasanum. Þar verður áhersla lögð á að kynna tækni sem sparar orku, eykur nýtni og skilar auknum verðmætum. Fyrirtækin sem um ræðir eru meðal annars 3x Technology, Thor-Ice, Naust-Marine, Marport, Navis og Pólar togbúnaður. „Þetta er klasasamstarf þar sem fyrirtækin þurfa að sýna fram á hvað þau eru að gera í vistvænum þáttum þegar kemur að veiðum og vinnslu. Fyrirtækin skuldbinda sig til að uppfylla ákveðin viðmið sem við í klasanum settum okkur og þau skiptast gróflega í fjóra flokka. Fyrsta viðmiðið snýr að því hvernig tæknilausnir okkar skuli miða að sem bestri nýtingu á þeim orkugjöfum sem notaðir eru. Í öðru lagi ætlum við að kappkosta við að nýta endurnýjanlega orku í okkar tæknibúnaði. Í þriðja lagi munu þau fyrirtæki sem vinna með matvæli leggja áherslu á að þróa tækni sem hafi það að leiðarljósi að auka nýtingu sjávarafurða. Að lokum ætlum við að endurvinna málma, plast, vatn, pappír og umbúðir sem falla frá fyrirtækjum klasans,“ segir Atli Már Jósafatsson, framkvæmdastjóri Pólar togbúnaðar, og einn af stofnaðilum klasasamstarfsins. Sem dæmi um verkefni sem á heima innan klasasamstarfsins nefnir Atli þróun á stýranlegum toghlerum

» Atli Már Jósafatsson, framkvæmdastjóri Pólar togbúnaðar, og einn af stofnaðilum klasasamstarfsins.

sem hann fékk nýverið viðurkenningu fyrir á Sjávarútvegsráðstefnunni 2012. „Við þróun á okkar toghlerum leggjum við aðal áherslu á að draga úr viðnámi þeirra en jafnframt að halda sem mesta „skverkrafti“. Við vinnum

að stýranlegum toghlerum þar sem við getum stjórnað sjóflæðinu í gegnum hlerana þannig að skipstjórinn fjarstýrir þeim úr brúnni og ákveður hvar hann staðsetur trollið í sjónum og fjarlægðinni á milli toghleranna.

ætfiskur er ný sjávarafurð, sem nú er að líta dagsins ljós. Það er maríneraður, þurrkaður og reyktur ufsi. Hollustu- og gæðasnakk segir framleiðandinn, Guðrún Gísladóttir, fiskverkandi á Rifi. Þar rekur hún fyrirtæki sitt Reykhöll Gunnu. Um er að ræða 100 gramma pakkningar af ufsanum sem fæst með missterku bragði. Framleiðslan hefur verið unnin í samvinnu við MATÍS og er gert ráð fyrir að hún fari á markað fyrir lok ársins. Gæðasnakkið verður þá fyrst til sölu hjá Frú Laugu, sem er verslun með afurðir beint frá býli við Laugalæk í Reykjavík. Guðrún segist vongóð um að snakkið fái góðar viðtökur enda einstaklega hollt og gott. Hún og eiginmaður hennar Unnar Leifsson voru áður með grásleppuútgerð og húsnæði til að sinna henni á Rifi, en þar er nú Reykhöll Gunnu. Unnar er kokkur til sjós en réttir konu sinni hjálparhönd, þegar hann er í landi.

tflutningur á sjávarafurðum frá Færeyjum á fyrstu níu mánuðum ársins jókst um 5% í verðmætum talið eða um 4 milljarða íslenskra króna. Að magni til er aukningin 3%. Að magni til var mest flutt utan af uppsjávarfiski, reyndar minnkaði magnið en verðmæti jukust um 6%. Mælt í verðmætum skilar eldisfiskur mestu eða 34% af heildinni. Verð á honum hefur hins vegar lækkað töluvert, sem sést á því að magnið jókst um 29% en verðmætin aðeins um 4%. Alls voru flutt utan 274.462 tonn af sjávarafurðum umrætt tímabil. 153.328 tonn af því voru uppsjávarfiskur, eldisfiskur 41.377 og botnfiskur 38.134 tonn.

Við bjóðum fyrirtækjum sérþekkingu

Okkar vinna snýst um að þín vinna gangi vel. Við leggjum okkur fram um að setja okkur vel inn í það sem þú ert að gera, og þó að við þekkjum kannski ekki viðfangsefnin í þínu starfi jafn vel og þú, þá vitum við hvað starfið gengur út á. Starfsfólk Íslandsbanka býr yfir áratugareynslu í þjónustu við sjávarútveginn og hjá bankanum starfar stór hópur fólks með sérþekkingu á greininni. Þannig getum við ávallt tryggt fyrirtækjum í þessari undirstöðuatvinnugrein þjóðarinnar þá bankaþjónustu sem hún þarfnast. Þekking sprettur af áhuga.

Við bjóðum góða þjónustu islandsbanki.is | Sími 440 4000

Hallgrímur Magnús Sigurjónsson hefur yﬁr 30 ára reynslu af sjávarútvegi og fjármögnun sjávarútvegs. Magnús er útibússtjóri hjá Íslandsbanka.

nóvember 2012

útvegsblaðið

Nýr forstjóri HB Granda hf., Vilhjálmur Vilhjálmsson, tekur við góðu búi í skugga hækkaðra veiðigjalda:

Finnst gaman í vinnunni Hjörtur Gíslason skrifar: hjortur@goggur.is

ilhjálmur Vilhjálmsson tók við stöðu forstjóra HB Granda í haust. Áður hafði hann í átta ár stjórnað uppsjávardeild félagsins, veiðum og vinnslu, þar sem mikið hefur verið hagrætt undanfarin ár. Skipum og fiskimjölsverksmiðjum fækkað og byggt upp fiskiðjuver á heimsmælikvarða fyrir uppsjávarfisk á Vopnafirði. Uppsjávardeildin hefur á undanförnum árum skilað félaginu miklum hagnaði. Nú bíða hans ný verkefni í skugga hárra veiðigjalda og hugsanlegra breytinga á lögum um stjórn fiskveiða, breytinga til hins verra að mati Vilhjálms, sem hefur unnið í sjávarútvegi frá 11 ára aldri. „Þetta er alveg þokkaleg reynsla sem ég hef og margt sem mun nýtast mér í þessu starfi,“ segir hann.

Mikil hagræðing í uppsjávarfiskinum En er þetta gott djobb? „Mér finnst alla vega mjög gaman í vinnunni. Eftir að ég tók við uppsjávardeildinni voru fyrstu verkefnin að hagræða í rekstri. Félagið var þá með fjórar fiskimjölsverksmiðjur, í Reykjavík, Akranesi, Þorlákshöfn og Vopnafirði. Við lögðum niður verksmiðjurnar í Reykjavík og Þorlákshöfn og fluttum bestu tækin úr þeim og verksmiðjunni á Vopnafirði í nýja verksmiðju þar. Þar höfum við jafnframt byggt upp öfluga uppsjávarvinnslu, sem er ein sú tæknivæddasta í veröldinni. Uppsjávarflotinn taldi þá 6 skip, þar af Engey sem var stærsta fiskiskip íslenska flotans. Skipunum var fækkað niður í þrjú, Ingunni, Faxa og Lundey, og eitt „varaskip“ Víking, sem sjá fiskiðjuverinu og fiskimjölsverksmiðjunum fyrir afla til vinnslu. Við höfum selt þrjú uppsjávarskip og keypt eitt á þessu tímabili. Þetta hefur verið mjög viðburðaríkt og skilað bæði félaginu og Vopnafirði miklum og góðum ávinningi. Helsta viðfangsefnið þessa dagana er að sjá hvar hægt er að gera betur í rekstrinum og þá fyrst og fremst í veiðum og vinnslu á bolfiski og jafnframt að

» Vilhjálmur Vilhjálmsson forstjóri HB Granda segir að menn hljóti að ná áttum hvað veiðigjaldið varðar.

huga að stjórnskipulagi félagsins, en framundan er endurskoðun á því. Við höfum til dæmis ekki ráðið mann í minn stað í uppsjávardeildinni og munum ekki gera svo fyrr en stjórnskipulagið hefur verið endurskoðað. Við gefum okkur bara góðan tíma í það. Í þessu félagi er mikil reynsla innanborðs og hver og einn veit hvað hann á að gera, svo okkur liggur ekkert á.

Minni útgerðir fara í þrot Ytri skilyrði þarf líka að fara yfir. Félagið stendur mjög styrkum stoðum. Ég tek við mjög góðu búi en afkoman hefur verið sérlega góð, bæði í fyrra og á þessu ári. Það er hvimleitt að geta ekki glaðst yfir því eins og vera ber, vegna framkominna og óframkominna frumvarpa um veiðigjöld og stjórn fiskveiða. Enginn veit enn

Slönguhjól og kefli Fjaður inndraganleg - plast, stál eða ryðfrí umgjörð Ýmsar slönguútfærslur fyrir vatn, loft og olíur

Smiðjuvegi 66 • 200 Kópavogi Sími 580 5800 • www.landvelar.is

barnungur í fiski Vilhjálmur er fæddur og uppalinn Reykvíkingur og byrjaði barnungur að vinna í fiski. Ellefu ára var hann kominn í skreiðarvinnslu og fékk greidda ellefu aura á tímann. „Reglan var þá sú að menn fengu einn eyri fyrir hvert ár fram að 16 ára aldri. Þá komust menn á unglingakaup. Ég var svo að vinna í saltfiski næstu árin með skóla en 15 ára fór ég á síðutogara. Ég var síðan til sjós í 18 ár, öll árin á hvalbátum á vertíð á sumrin, en stundaði ýmsa sjómennsku og nám á veturna. Meðal annars var ég á dönskum flutningaskipum í tvo vetur eftir að ég kláraði Stýrimannaskólann og sigldi um heimsins höf. Eftir að ég kom í land byrjaði ég hjá LÍÚ og var þar í 8 ár og hafði fyrstu 4 árin umsjón með siglingum skipa með ísaðan fisk til Bretlands og Þýskalands. Þá var mikil umræða í þjóðfélaginu um að útgerðarmenn væru að flytja of mikið út og verðfella markaðinn með offramboði. Það endaði með því að stjórnvöld komu á svokallaðri Aflamiðlun með aðild stéttarfélaga fiskverkafólks og sjómanna og útgerðarmanna. Um var að ræða skömmtun á leyfum til útflutnings á ísuðum fiski í fiskiskipum og með gámum. Ég var fenginn til að stýra þessu. Ég var framkvæmdastjóri Aflamiðlunar í 4 ár og var það ansi viðburðaríkt tímabil. Ég fór svo að vinna hjá Fiskafurðum við kaup og sölu á fiski og kom að útgerð tveggja rússneskra rækjutogara á Flæmska hattinum. Á annað ár þar á eftir það reyndi ég útgerð sem ekki fór vel. Þá lá leiðin austur á Vopnafjörð sem skrifstofustjóri hjá Tanga hf. Í þeirri stöðu var ég í tvö ár og svo næstu tvö sem framkvæmdastjóri, þar til Tangi sameinaðist HB Granda. Þá var ég ráðinn til HB Granda sem deildarstjóri yfir uppsjávarveiðum og vinnslu. Því sinnti ég í 8 ár þar til ég tók við forstjórastarfinu í haust,“ segir Vilhjálmur.

hvernig boðað frumvarp um stjórn fiskveiða mun líta út. Spurningin er aðeins hversu slæmt það verður. Það er búið að draga mikla orku úr greininni og stjórnendum sjávarútvegsfyrirtækja að fara að minnsta kosti einu sinni á ári í gegnum frumvörp til laga sem eru mjög torskilin. Greinin stendur vel í dag en framhaldið lítur ekki vel út. Þar vegur sérstaka veiðigjaldið þungt. Allir sérfræðingar og hlutlausir aðilar sem hafa kynnt sér þau mál eru á þeirri skoðun að þau muni valda því að minni útgerðir og fyrirtæki munu fara í þrot. Það muni taka mislangan tíma eftir stöðu þeirra, en að óbreyttu mun veiðigjaldið leiða það af sér að hér verða örfá stórfyrirtæki innan fárra ára og þá er það spurningin hvað þau tóra lengi. Verði næsta frumvarp um stjórnun fiskveiða eitthvað í líkingu við það, sem menn sáu síðast, stefnir í það að allar aflaheimildir renni til ríkisins.“

Menn hljóta að ná áttum Telur þú að þessu verði snúið til baka á næstu árum?

„Ég held að menn hljóti að ná áttum hvað veiðigjaldið varðar. Það er byggt á hálfgerðum sandi því það er byggt á þorskígildum sem geta ekki staðið undir útreikningi eins og þessum, að minnsta kosti ekki í núverandi mynd. Útkoman er ósanngjörn og í útreikningnum eru ákveðnar villur sem þarf að leiðrétta. Ég held að allir viti að ákveðinnar leiðréttingar er þörf. Því hlýtur maður að leyfa sér að vera bjartsýnn á að helstu agnúar verði sniðnir af gjaldinu og útreikningi þess. Við vitum að við verðum að borga veiðigjald og að þau verða há, en fyrr má nú rota en dauðrota. Miklu máli skiptir að sjávarútvegurinn fái að dafna, jafnt stórir sem smáir. Það er með ólíkindum að bera saman starfsumhverfi sjávarútvegsins hér og í öðrum löndum þar sem hann má sín einhvers. Hér eru lagðar þungar álögur á fyrirtækin, sem bitna hvað mest á landsbyggðinni en annars staðar nýtur sjávarútvegur mikillar velvildar stjórnvalda og jafnvel styrkja. Það má alveg benda á að staða Vopnafjarðar sem sjávar-

pláss er mjög góð og styrk og sameining Tanga og HB Granda hefur skilað staðnum miklu. Þegar fyrirtæki hvar sem er á landinu eru kominn með verulegan slagkraft geta þau unnið að uppbyggingu í öðrum byggðarlögum og þá má taka dæmi um starfsemi Ísfélags Vestmannaeyja á Þórshöfn. Þannig njóta þessir staðir nálægðarinnar við fiskimiðin og þar er fólk sem vill vinna í fiski. Kvótakerfið gagnast ekki síður landsbyggðinni en höfuðborgarsvæðinu enda er meirihluti aflaheimilda vistaður á landsbyggðinni. Manni finnst það svolítið öfugsnúið að á sama tíma og aðrar fiskveiðiþjóðir öfunda okkur af kvótakerfinu eru stjórnvöld hér á landi að leggja sig fram við að rústa því. Þetta er mjög undarleg staða og á sama tíma er núverandi ríkisstjórn að sækjast eftir aðild að Evrópubandalaginu, sem talar um að hér sé fyrirmyndar fiskveiðistjórnunarkerfi. Stjórnvöld hafa lýst því yfir að aðgerðir þeirra eigi að vera til að skjóta frekari stoðum undir landsbyggðina, en útkoman stefnir í allt annað. Í þessu snúa þvert á hvort annað, orð og gerðir.“

Hafa ekki náð í gegn En hvernig stendur á því stjórnvöld sækja svona fast að sjávarútveginum? „Að einhverju leyti hlýtur sök að liggja hjá okkur í sjávarútveginum, fyrst að einn stjórnmálaflokkur getur rifið upp fylgi sitt hvað eftir annað með því að ráðast á útgerðina. Eitthvað hafa menn misstigið sig á leiðinni og eru þess vegna veikir fyrir. Málstaður og málflutningur manna í sjávarútvegi hefur einhvern veginn ekki náð í gegn, hver sem ástæðan fyrir því er. Það er eitthvað sem vantar upp á í þekkingu fólks á sjávarútvegi eða kannski bara áhuga á því að setja sig betur inn í málefni hans. Ein skýring á því kann að vera sundurlyndi innan sjávarútvegsins og hve sjómönnum og útgerðarmönnum hefur gengið illa að ná saman um sameiginleg hagsmunamál,“ segir Vilhjálmur.

nóvember 2012

útvegsblaðið

Útgerðarfélagið Gjögur byggir sig upp með kaupum á skipi og kvóta:

„Verður að vera framtíð í þessu“ Hjörtur Gíslason skrifar:

Gjaldið er í alla staði illa grundað og mismunar útgerðum. Það er verið að gefa afslátt af því upp að hundrað tonna heimildum og strandveiðin er gjaldfrjáls.

hjortur@goggur.is

jögur er meðalstórt útgerðarfélag, sem á dögunum keypti útgerð Helgu RE, og horfir til framtíðar í rekstri sínum. Ingi Jóhann Guðmundsson, framkvæmdastjóri félagsins segir að gott sé að fara inn í nánustu framtíð með þrjú nýleg og öflug skip, Hákon, Áskel og Vörð. Vissulega sé nokkur áhætta tekin með kostnaðarsömum kaupum á skipi og kvóta, en það verði að byggja upp fyrir framtíðina. Alltaf sé óvissa í útgerð þar sem náttúran og aflabrögðin ráði ferðinni og nú bætist við óvissa af mannavöldum.

Ingi Jóhann Guðmundsson, framkvæmdastjóri Gjögurs.

og hvernig fiskast og hvernig afurðaverðið sveiflast. Það er hins vegar alveg nýtt að óvissan sé af mannavöldum og stjórnvöld séu að hræra í kerfinu án þess að vita í raun til hvers það leiðir.“

Einkarekin bæjarútgerð Gjögur var stofnað 1946 á Grenivík, með átaki fjölmargra heimamanna, svona eins konar einkarekin bæjarútgerð. Fyrstu skip félagsins, Vörður og Von, voru Landssmiðjubátar keyptir 1947. Meðal stofnenda voru Þorbjörn Áskelsson og Jóhann Adolf Oddgeirsson. Þorbjörn var framkvæmdastjóri í landi en Jóhann Adolf var skipstjóri á Verði. Hann var afhentur í byrjun árs og fór beint á vertíð frá Hafnarfirði. Von var afhent um sumarið og fór á síldveiðar fyrir norðan. Vonin strandaði 1958 við Reykjanes og fórst, en áhöfnin bjargaðist öll. Karlmannslaust þorp Fyrstu árin var eingöngu um útgerð að ræða, með hefðbundnu sniði vertíð á vetrum og síld á sumrum. Á vetrarvertíðum var farið suður, fyrst var róið frá Hafnarfirði, en fljótlega færðu þeir sig suður til Grindavíkur og hófu þar byggingu verbúðar og salthúss 1955. Róið var með línu fyrri-

» Ingi Jóhann Guðmundsson, framkvæmdastjóri Gjögurs, segir að gott sé að vera með nýleg og góð skip.

hluta vertíðar og síðan farið á net. Þá fóru beitningarmenn um borð á netin. Fyrst í stað voru bátarnir mannaðir Grenvíkingum og fóru landmenn þaðan líka á vertíðir suður, svo lá við að þorpið væri karlmannslaust fram á vor.

Farðu lengra! Yamaha utanborðsmótorar eru þekktir fyrir áreiðanleika, endingu og þægindi og því koma vinsældir þeirra engum á óvart. Arctic Trucks er umboðsaðili Yamaha á Íslandi og getur útvegað ýmsar stærðir og gerðir Yamaha utanborðsmótora, auk þess að bjóða viðgerða- og varahlutaþjónustu. Kletthálsi 3 110 Reykjavík Sími 540 4900 www.yamaha.is

2012-07 Útvegsblaðið - Utanborðsmótor.indd 1

1959 var þriðja skip félagsins, Áskell, keyptur frá Danmörku. Oddgeir var svo smíðaður í Hollandi 1963. Á heimleið frá móttöku bátsins fórst Þorbjörn Áskelsson í flugslysi á Fornebu flugvellinum í Noregi. Oddgeir var nótabátur og fór til síldveiða. Fimmta skip Gjögurs var nýr Vörður smíðaður 1967, en hann var gerður út á þorskog síldveiðar. 1974 keypti félagið Heimi SU til nótaveiða. Hann hlaut nafnið Hákon og stundaði veiðar á rækju, síld og loðnu. Hákon var endurnýjaður með nýsmíði frá Noregi 1987 og enn á ný 2001 með vinnsluskipi til uppsjávarveiða, smíðað í Chile. 2006 var Vörður endurnýjaður í Póllandi og loks var Helga RE keypt í haust og hefur fengið nafnið Áskell. Alls hefur útgerðin átt og gert út 11 skip og látið smíða 8 þeirra sjálf.

Fiskvinnsla í Grindavík og á Grenivík Útgerð Gjögurs nú byggist á vinnsluskipinu Hákoni og togskipunum Verði og Áskeli. Fyrirtækið rekur enn saltfiskvinnslu í Grindavík og í ársbyrjun 2010 hóf félagið fiskvinnslu á Grenivík. Á Grenivík er unninn ferskur fiskur til útflutnings og dálítið fryst. Aflinn af bátunum skiptist milli þessara verkana eftir því sem hentar í salt eða ferskt. Með þessu fæst ákveðinn sveigjanleiki í vinnslunni. Stærstur hluti afla togbátanna er þó seldur á mörkuðum innanlands. „Áður var töluvert af afla togbátanna flutt ferskt utan í gámum en því er nú hætt. Búið er að eyðileggja þann sveigjanleika. Rótgrónum og sterkum markaði hefur nánast verið kippt út með útflutningsálagi á óunnin fisk í gámum, sem ríkisstjórnin hefur sett á,“ segir Ingi Jóhann Guðmundsson, framkvæmdastjóri Gjögurs í samtali við Útvegsblaðið. Hann er sonarsonur Þorbjarnar Áskelssonar en enn þann dag í dag eru það afkomendur þeirra Jóhanns Adolfs og Þorbjarnar sem eiga fyrirtækið að stærstum hluta.

10.7.2012 10:40:04

„Staða Gjögurs í bolfiskinum eftir kaupin á Helgu er nokkuð sterk. Bolfiskheimildir félagsins verða þá um 6.000 þorskígildistonn. Nú erum við komnir með nokkuð góða kvótastöðu til að gera út togbátana Vörð og Áskel og útgerðin á Hákoni gengur vel. Hann er gott skip og sama er að segja um áhöfnina á honum, rétt eins og á hinum bátunum. Hákon er á uppsjávarveiðum; síld, loðnu, makríl og kolmunna og hefur þokkalegar heimildir, sem reyndar mega ekki vera minni til að tryggja góða afkomu. Við vinnum allt sem við getum til manneldis og markaðir hafa verið sterkir. Hákon fiskaði fyrir um þrjá milljarða á síðasta ári og það er bara nokkuð gott. Togbátarnir skiluðu sínu líka, um 900 milljónum samtals. Við höfum alltaf leigt eitthvað til okkar af heimildum, mis mikið í gegnum tíðina. Einnig skiptum við á heimildum við aðra sem oftast eykur hagkvæmni beggja aðila. Með kaupunum á Helgu og aflaheimildunum, sem henni fylgja, ætti kvótastaðan að vera orðin nokkuð góð og þörfin á leigu því minni. Verðum við ekki fyrir neinum meiri háttar áföllum horfir þetta bara nokkuð vel til nánustu framtíðar.“

Nýleg og öflug skip Er ekki mikil áhætta að fara út í svona mikla fjárfestingu, þegar veiðigjaldið hefur verið margfaldað og mikil óvissa er um framvindu fiskveiðistjórnunarinnar? „Auðvitað er þetta áhætta. Ef horft er til baka hefur félagið auðvitað orðið fyrir áföllum í tiltölulega langri sögu þess. Það skiptast á skin og skúrir og núna gefur aðeins á bátinn. Við lítum svo á að það sé gott að vera búnir að endurnýja til að geta farið inn í næstu 20 ár með tiltölulega nýleg og öflug skip. Fyrirtækið hefur alltaf verið rekið þannig að horft er fram á veginn. Við höfum ekki verið að festa okkur í núinu. Óvissan hingað til hefur fal ist í náttúrunni sjálfri, hvernig viðrar

Einyrkjar í erfiðleikum Það er alveg ljóst að margföldun veiðigjaldsins leiðir til samþjöppunar í útgerð og einyrkjar lenda í erfiðleikum. Það er jafnvel hætt við því að strandveiðimennirnir verði einu einyrkjarnir. Þannig virðist þetta blasa við, strandveiðimenn og stórfyrirtæki. Framtíðin er ekki góð fyrir millistóru fyrirtækin. Ég efast um að það hafi verið markmiðið hjá stjórnvöldum. Þetta er afleiðingin af því að stjórnvöld hafa ekki viljað hlusta á þá sem eru í sjávarútveginum og ef einhver utan hans álpast til að hafa aðra skoðun, er hann stimplaður sem handbendi LÍÚ og slæmur einstaklingur. Það er nokkuð ljóst að við útgerðarmenn höfum legið undir árásum núverandi stjórnvalda, en við eigum erfitt með að átta okkur á því hvers vegna það er. Forystumenn beggja stjórnarflokkanna voru í ríkisstjórn 1990, sem lögfesti frjálst framsal aflaheimilda og lagði grunninn að þessu kerfi eins og það er. Maður þekkir hvergi í heiminum til þar sem er ráðist svona harkalega á eina af grunnatvinnugreinum þjóðarinnar og skapa með því þessa margumtöluðu gjá milli landsbyggðar og höfuðborgar. Það sést vel á þessum skatti en reikningurinn til okkar hljóðaði upp á 360 milljónir króna. Landsbyggðarskattur Gjaldið er í alla staði illa grundað og mismunar útgerðum. Það er verið að gefa afslátt af því upp að hundrað tonna heimildum og strandveiðin er gjaldfrjáls. Einnig er gefin afsláttur út frá skuldum, eins og það skipti máli hvernig menn hafa fjármagnað sig. Ef verið er að tala um auðlindagjald, á það einfaldlega að vera gjald á auðlindina og allir sem hana nýta greiða í hlutfalli við það sem þeir taka úr henni. Svo er það þannig að fyrirtækin hafa mismunandi tækifæri til að skapa verðmætustu vöruna og því er geta þeirra til greiðslu mismunandi. Loks er enginn skilningur á fjármagnsþörf útgerðarinnar til nauðsynlegrar endurnýjunar og markaðsmála og því verið að stórlega vanmeta útgerðarkostnað. Þar sem þarna er verið að skattleggja miklu meira en auðlindaaðgang og 80% veiðiheimilda eru úti á landi má því sannarlega kalla þetta landsbyggðarskatt. Skatt, sem að mestu leyti er búið að ráðstafa í gæluverkefni. Maður bindur þó vonir við að veiðigjaldanefndin sjái betur en stjórnvöld hvernig þetta kemur út og leiðrétti gjaldtökuna. Það verður að vera framtíð í þessu,“ segir Ingi Jóhann.

útvegsblaðið

nóvember 2012

SHARPX

isins eru dregin frá því magni 16.852 tonn. Samtals er úthlutuð aflahlutdeild 160.148 tonn. Hlutfallið sem fer í pottana er því um 9,5%. Á síðasta fiskveiðiári var þetta hlutfall 7,9% en fiskveiðiárin þar áður var hlutfallið mun lægra eða í kringum 5%, lægst DEMANT 2006/2007, 4,6%. Hlutfall pottanna hefur því meira en tvöfaldast síðan þá.

SKERPING

Hnífsegg ekki alltaf í miðju.

Hlutfall af heimiluðum þorskafla

» Svavar Þór Guðmundsson framkvæmdastjóri Sæmarks segir að kaupendur ytra séu enn að biðja um íslenskan fisk.

Strandveiðar og Brýni með tveimur hjólum skila VS-afli stærsti hlutinn blaði ávölu inn á við (Konkav). Konvex Snið Við skerpingu með bandi eru Helsta skýringin á því að mun hærra hlutfall hliðar oft ójafnar. fer nú í pottana er annars vegar strandveiðarnar, sem teknar voru upp á fiskveiðiárinu Step 1 2008/2009. Þær eru fyrst dregnar frá fyrir Skerping með 35° demants hjóli. úthlutun á síðasta fiskveiðiári. Hins vegar að svo kallaður VS-afli, sem áður gekk undir Step 2 Slípun með titrandi nafninu Hafró-afli er nú áætlaður og dregdemantsblokk. Hnífsegg ekki innan sterkt aflamarks ársinn frá fyrir úthlutun Hnífur verður fljótt bitlaus. Hnífsegg alltaf í miðju ins samkvæmt upplýsingum frá sjávarútog bitið endist og endist. vegs- og landbúnaðarráðuneytinu. Í þessa tvo potta renna nú samtals 7.945 tonn af þorski, 5.600 til strandveiðanna og 2.354 í Nýr og betri SharpX, en VS-aflann, eða langleiðina í helmingur þess, Var þó sá gamli góður. sem tekinn er útfyrir aflamarkskerfið. Auk þess eru nú tekin frá 300 tonn fyrir áætlaða frístundaveiði. Loks er byggðakvótinn aukinn um 2.500 tonn frá árinu áður. Aukningin er samkvæmt bráðabirgðaákvæði laga númer 116 frá árinu 2006. Án þessa ákvæðis hefði byggðapotturinn aðeins orðið 2.341 Tekur lágmarks pláss.tonn, en verður nú 4.841 tonn. Sama er að Auðveld brýning segja með um aukninguna á strandveiðikvótanum, sem nemur 2.000 tonnum. Án hennar Yfir 35 ára reynsla af sölu og þjónustu Ishida voga. hefðu aðeins 3.600entonn komið í hlut strandHvergi meira úrval tölvuvoga hjá Pmt. veiðiflotans í stað 5.600 tonna. Aðrir pottar eru uppbætur vegna skel-

Verðum að vera bjartsýnir

ið erum mjög vel sett með þau sjávarútvegsfyrirtæki sem við erum að vinna með, fyrirtæki sem hafa sérhæft sig í ferskum fiski og stór hluti þess afla sem þau vinna er veiddur á línu. Okkar styrkur hefur verið sá að vera með stóra kaupendur og náð að sameina smáa til meðalstóra framleiðendur til að mæta kröfum stórra kaupenda á ferskum fiski. Þannig getum við boðið upp á þann sveigjanleika og afhendingaröryggi, sem menn byggja á í ferska fiskinum. Við getum raunverulega skaffað ferskan fisk á hverjum degi allt árið um kring,“ segir Svavar Þór Guðmundsson, framkvæmdastjóri Sæmarks í samtali við Útvegsblaðið.

Sjá Sainsbury‘s fyrir fiski „Við erum að selja á helstu ferskfiskmarkaði hér á norðurhveli, Bostonsvæðið í Norður-Ameríku, Bretland, Frakkland, Belgíu og Holland. Eftir að við fengum MSC vottun á afurðir okkar, komumst við inn á markaðinn í Sviss á ný eftir nokkurt hlé. Við erum með fáa en góða kúnna ytra og teljum okkur vera að vinna með úrvali af bestu framleiðendum í ferskum fiski á landinu í dag, 12 til 15 fyrirtæki. Við höfum verið að svara kröfum markaðarins síðustu árin um ferskan línufisk. Það á einkum við í Bretlandi, þar sem menn hafa verið að sérhæfa sig í sölu á ferskum línufiski, en línan er vistvænt veiðarfæri. Við erum að vinna með Young‘s Seafood í Bretlandi, sem síðan selur okkar vörur inn á Sainsbury‘s verslunarkeðjuna. Við erum því í raun að sjá Sainsbury‘s fyrir ferskum hvítfiski í fiskborðið hjá þeim og það sem þeir selja líka af pökkuðum hvítfiski. Sérstaða Íslands í ferskum fiski felst í gæðunum, ferskleika og afhendingaröryggi. Við höfum net framleiðanda um allt land sem nýtist vel ef brælur eða aflabrestur setja strik í reikninginn á einu svæði, þá höfum við önnur til að leita á. Við erum líka með samtengda fiskmarkaði um allt land þannig að útsjónarsamir framleiðendur geta byggt sína vinnslu á eigin veiðum og jafnframt nýtt sér

fiskmarkaðina til að tryggja sér stöðugt hráefni. Það er gríðarlega mikilvægt í augum kaupenda. Okkar kaupendur eru í raun heildsalar á fiski sem eru svo með þrjá til fjóra súpermarkaði í viðskiptum. Þegar súpermarkaðurinn býður upp á ferskar afurðir daglega ráða gæði og afhendingaröryggi oft meiru en verðið, þó það sé auðvitað alltaf mikilvægt. Við tökum líka áhættuna á afhendingarörygginu á okkur. Við samræmum óskir kaupenda á hverjum degi í ferskum fiski og dreifum þeim á þá framleiðendur sem geta uppfyllt þær óskir.

Getur opnað nýja markaði Ég held að við verðum því að vera

bjartsýnir. Við erum ennþá að selja fisk. Við erum ennþá að selja til sömu kaupenda og þeir eru enn að biðja um íslenskan fisk. Við erum að selja meira með lækkandi afurðaverði. Eins lengi og við höfum sveigjanleika til að mæta kröfum neytenda um lækkandi verð á mörkuðum og hráefnisverð til vinnslunnar lækkar í samræmi við það, getum við mætt þeim kröfum sem fylgja auknu framboði. Við verðum þó að gæta þess að láta ekki leiða okkur út í meiri verðlækkanir en raunhæft er. Okkar stærsta ógn í ferskum fiski gæti þess vegna verið við sjálfir fremur en keppinautar í öðrum löndum,“ segir Svavar Þór Guðmundsson.

Ráðgjöf – sala – þjónusta

Sæmark selur allt að 6.000 tonn af fiski úr landi árlega:

Ásafl hefur gott úrval af vélum, rafstöðvum og öðrum búnaði fyrir báta og stærri skip. Persónuleg þjónusta, snögg og góð afgreiðsla ásmat hagstæðum verðum gerir öll viðskipti við Ásafl ánægjuleg. Okkar helstu vörumerki eru Isuzu, Doosan, FPT, Westerbeke, Helac, Hidrostal, Hung Pump, Tides Marine, Halyard, ZF, BT-Marine, Ambassador Marine, Marsili Aldo, San Giorgi, Guidi, Wesmar, Isoflex ofl ofl.



2005/2006

2006/2007

2007/2008

2008/2009

2009/2010 2010/2011 2011/2012

og rækjuvei 2.531 tonn. F minnkað um á undan hef 3.375 tonnu in var tekin ekki til þess un til aflam ur ekki. Byg ár verið nál en fór niður leyfilegur h 130.000 ton Á síðast heildarafli a tonn voru þ komu 147.3 4.800 tonn anna eða 3 hlutfall stra 5.600 tonn. an, eða frá 2 ir aðeins þrír kvóti og línu frá 4,6% up

Undirmálið Árið 2001 va kölluðum „H aflans rann Hafrannsók meir var ákv til Verkefna ildin því kö þessari heim ákveða að a ekki til afla fiskmarkaði til skipta m renna til Ver ir hafa verið þegar líður kvóta. Jafnf ar á undirm ar töluvert.

nóvember 2012

útvegsblaðið

Blæðing, kæling og veiðitímabil ráða úrslitum um gæði fiskafurðanna:

Lélegt hráefni verður ekki að góðri afurð Hjörtur Gíslason skrifar: hjortur@goggur.is

ví er haldið fram að aflameðferð hér fari batnandi. Það getur vel verið að svo sé hjá hluta smábátaflotans, en alls ekki öllum. Um borð í stærri skipum er þetta yfirleitt ekki vandamál. Við leggjum mikla áherslu á kælingu og blóðgun. Kælingin hjá smærri bátum hefur í mjög mörgum tilfellum ekki verið nógu góð. Við erum að sjá hita í lönduðum fiski upp í 16 gráður, en hann má ekki vera hærri en fjórar og helst sem næst núlli. Þetta kom fram víða í mælingunum sem MAST lét gera í sumar og þá var hitastigið yfir tíu stig í stórum hluta aflans,“ segir Sigurjón Arason, yfirverkfræðingur hjá Matís í samtali við Útvegsblaðið. „Góð aðstaða verður að vera um borð til að kæla aflann, en þegar bátar eru frekar litlir er erfitt að koma aflanum þannig fyrir að fiskinum nái að blæða áður en hann fer í kælingu og kælda geymslu síðan. Fiskur verður að vera mjög vel kældur þegar hann kemur að landi. Ef hann er það ekki fer hann mjög hratt í gegnum dauðastirðnun sem þýðir mikið los í holdinu. Þetta los í afurðinni þýðir ekkert annað en verðfellingu á mörkuðum. Ef við ætlum okkur að standast keppinautum okkar sem eru að koma með mjög mikið af þorski inn á markaðina á næsta ári snúning, verðum við að vanda meðferðina á fiskinum úti á sjó. Ef við ætlum að halda í einhverja brotna ímynd, sem ég kalla, um að vera alltaf bestir, verðum við að skila úrvals hráefni í land. Það er ekki hægt að breyta lélegu hráefni í lúxusvöru. Helstu brotalamirnar á þessu eru þar sem aðstæður um borð eru ekki nógu góðar til að meðhöndla fiskinn rétt og þar sem of fáir menn eru að taka of mikinn afla og hafa ekki undan að blóðga og kæla.“

» Sigurjón Arason segir gæði fisks og geymsluþol skipta mestu máli við markaðssetningu.

ur. Skýringin felst að miklu leyti í því að eftirspurn eftir fiski á mörkuðum hefur verið meiri en framboðið. Verðið á mörkuðunum á líka að endurspegla það verð, sem hægt er að fá fyrir afurðirnar, en fylgni þar á milli er heldur ekki næg. Það er líka til í dæminu að fyrirtæki slá af hráefniskröfum og kaupa lakari fisk til að geta haldið uppi fullri vinnu. Kannski eru menn líka að teygja sig of langt í innkaupum til að fylla upp í gerða sölusamninga. Það verður að fara mjög varlega í gæðaímyndinni, því allir eru að selja undir sama vörumerkinu, sem er ís-

Verðið þarf að endurspegla gæðin Endurspeglast gæði landaðs afla nægilega vel í verði á fiskmörkuðum? „Nei, svo er ekki. Verðið þyrfti að endurspegla gæðin mun meira. Menn þurfa að fá gott verð fyrir góðan fisk í meiri mæli en nú er. Aflameðferð virðist ekki skila sér nægilega vel í hráefnisverðinu. Verðmunur á góðum fiski og slökum er ekki næg-

lenskur fiskur. Því hlýtur það að vera keppikefli okkar að íslenski fiskurinn sé ávalt betri en fiskur frá öðrum. Þá verður að gera svipaðar kröfur til gæða. Núna, í vaxandi framboði á þorski, er þetta mikilvægara en nokkru sinni áður. Boðuð aukning úr Barentshafi er jafnmikil og allur okkar kvóti. Því er það mikilvægt að menn haldi gæðunum í hámarki til að standast þrýstinginn og það næst ekki nema með bættri meðferð aflans þar sem henni er ábótavant.“

Lakara hráefni yfir hásumarið En skiptir ekki líka máli hvenær fisk-

urinn er veiddur, er hann ekki misgóður eftir árstímum? „Jú, í umræðunni um aukin gæði verður líka að huga að því, hvenær fiskurinn hentar best til vinnslu. Það er gefið mál að besta hráefnið kemur í vinnsluna frá hausti og fram á vor. Þess vegna ætti að beina sókninni á þann tíma ársins, sem holdafar fisksins er best. Fiskurinn er lélegur eftir hrygningu og hann er lélegur þegar hann liggur í æti að fita sig. Þá er hann lausholda og mjög viðkvæmur og þá eru verstu mánuðirnir júní og júlí þegar hitastig sjávar er hvað hæst. Fiskur sem veiddur er frá því í ágúst og fram

í apríl er bestur og það er einmitt sá tími sem markaðurinn ytra er bestur. Hina mánuðina er fiskurinn slakur og markaðurinn í lægð. Það er ekki mikið verið að borða ferskan fisk yfir há sumarið ytra. Þess vegna er ekki nóg að huga bara að hráefnismeðferðinni, heldur þarf líka að huga að því hvenær fiskurinn er í bestum holdum og er hæfastur til vinnslu. Á sumrin þolir fiskurinn líka allt hnjask mjög illa, til dæmis að vera sturtað milli kera, því þá er hann sérstaklega viðkvæmur. Til samanburðar má benda á það að fiskur er áttahundruð sinnum viðkvæmari fyrir hnjaski en til dæmis lamba-

MAKING MODERN LIVING POSSIBLE

Stjórn og gæslubúnaður til notkunar á sjó og landi Í nærri 70 ár hefur Danfoss framleitt breiða línu af stjórnog gæslubúnaði og byggir því á mikilli reynslu í þróun og framleiðslu á iðnaðarstýringum eins og hita- og þrýstinemum, hita-og þrýstistillum, hita- og þrýstiliðum, spólurofum, spólulokum og fl.

Danfoss hf. • Skútuvogi 6 • 104 Reykjavík • Sími: 510 4100 • veffang: www.danfoss.is

Faxaflóahafnir

Gísli Gíslason hafnarstjóri Faxaflóahafna fer yfir málefni gömlu hafnarinnar:

Fiskihöfn til framtíðar

árinu 2013 verða liðin 100 ár frá því að framkvæmdir hófust við Gömlu höfnina í Reykjavík, en þeim framkvæmdum lauk árið 1917. Höfnin hefur frá þeim tíma haft mikil áhrif á þróun byggðar og atvinnulífs í höfuðborginni og áhrif hennar eru enn í dag mikil. Útgerð og fiskvinnsla hafa þar ávallt skipað veigamikinn sess og svo er enn og svo verður vonandi um ókomna tíð. Reykjavík er eina höfuðborgin í Evrópu þar sem fiskur og fiskvinnsla eru í öndvegi í höfninni. Það er að mínu viti eitt og sér ástæða til að varðveita og styrkja. Þó svo að vöruflutningar hafi færst úr Gömlu höfninni þá hafa aðrir þættir vaxið svo sem haftengd ferðaþjónusta og menningarstarfsemi. Enn sem fyrr er höfnin mikilvæg fyrir heimsókn smærri skemmtiferðaskipa, rannsóknarskipa og ýmis konar gestaskipa auk þess sem slippurinn gegnir enn hlutverki í þjónustu við fiskiskipaflota landsmanna,“ segir hafnarstjórinn. Hann rekur síðan starfsemina og þróun til næstu framtíðar.

Mikil breyting með Hörpu Á landi eru stærstu breytingarnar við Gömlu höfnina tilkoma Hörpunnar og án vafa mun landslagið breytast þar enn frekar með tilkomu hótels næst Hörpunni. Nú liggur fyrir rammaskipulag að svæðinu frá Sjóminjasafninu Víkinni að Hörpu og eflaust mun endurskoðað aðalskipulag að einhverju leyti taka tillit til þess. Flestum er ljóst að breytingin sem hefur orðið í Suðurbugtinni og í hluta

Reykjavík er eina höfuðborgin í Evrópu þar sem fiskur og fiskvinnsla eru í öndvegi í höfninni. betri árangur á grundvelli aukins samstarfs. Í Bakkaskemmu er að auki Fiskmarkaður Íslands sem er lykilstarfsemi í hverri fiskihöfn. Í Grandaskála er Hafrannsóknarstofnun auk fleiri aðila með starfsemi og vonandi verða Bakkaskemma og Grandaskáli í framtíðinni lifandi og frjór vettvangur útgerðar og aðila sem vinna að þróun og rannsóknum á veiðum, útgerð og fiskvinnslu.

Lausar lóðir verbúðanna úti á Granda þar sem verslun, þjónusta, gallerí, veitingastaðir og fleira hefur haslað sér völl, lífgar upp á umhverfið á svæðinu. Sama má segja um breytta starfsemi í gamla Slippfélagshúsinu, þar sem nú er rekið hótel á næstu lóð við slippinn. Reykjavíkurborg hefur keypt hluta lands hafnarinnar við Mýrargötu og þar mun á næstu misserum rísa íbúðabyggð í bland við þjónustu.

Fjölbreytt starfsemi í Örfirisey Út á Örfirisey er ýmis konar þjónusta og starfsemi sem þjónar bæði fyrirtækjum á hafnarsvæðinu og íbúum Reykjavíkur. Í Örfirisey er mikilvæg atvinnustarfsemi sem tengist höfn-

inni og sjávarútvegi svo sem fiskvinnslur HB Granda hf., Fiskkaupa, Toppfisks og Aðalbjargar hf. svo dæmi séu nefnd. Þar er Lýsi hf, sem er í örum vexti, en öflug útgerðarfyriræki eru einnig á starfssvæði Gömlu hafnarinnar svo sem Ögurvík hf. og Brim hf. Þá skal nefna Bakkaskemmuna og Grandaskála, sem eru í eigu Faxaflóahafna sf., en í Bakkaskemmu er verið að búa enn frekar í haginn fyrir starfsemi tengda útgerð og fiskvinnslu. Íslenski sjávarklasinn leiðir þá þróun að laða að höfninni smærri fyrirtæki í þessari starfsemi. Starfsemi Íslenska sjávarklasans er til þess fallin að skapa íslensku hugvitsfólki á þessu sviði gott umhverfi og væntingar um

Í grennd við olíubirgðastöðina í Örfirisey eru Faxflóahafnir sf. með nokkrar lóðir lausar sem vonandi munu innan tíðar byggjast upp með starfsemi sem verður til stuðnings starfseminni í og við Gömlu höfnina. Gamla höfnin hefur eins og fyrr sagði þróast frá árinu 1913 til dagsins í dag og þróunin mun halda áfram. Það er ekkert keppikefli í sjálfu sér að þróunin gangi hratt fram – heldur einmitt mikilvægara að hægt en örugglega verði tekin jákvæð skref sem styrki anda Gömlu hafnarinnar og um leið atvinnu- og menningarsögu höfuðborgarinnar þannig að komandi kynslóðir njóti og þrói áfram það sem liðnar kynslóðir hafa byggt upp.

Toppfiskur:

Unnið úr 6.000 til 7.000 tonnum F

jölskyldufyrirtækið Toppfiskur hefur unnið fisk við Reykjavíkurhöfn síðan 1980 er það reisti stórt fiskvinnsluhús við Fiskislóð, en starfsemin hófst með fiskbúð við Sundlaugarveg 1979. Nú vinnur fyrirtækið ferskan og frystan fisk í Reykjavík og saltar og þurrkar fisk á Bakkafirði. Laufey Eyjólfsdóttir er einn eigenda Toppfisks. Hún segir að fyrirtækið vinni úr um 6.000 til 7.000 tonnum af hráefni á ári. Mest af því er keypt á innlendum fiskmörkuðum en smávegis í beinum viðskiptum. Í Reykjavík vinna 80 manns að jafnaði við vinnsluna, en þar er unnin ferskur fiskur og frystur og fer hann utan bæði með flugi og skipum. Megnið af afurðunum fara til Bretlands. Á Bakkafirði vinna 15 manns og saltfiskur þaðan fer til Portúgal og þurrkaðir hausar og bein fara á Nígeríumarkað. Laufey segir að markaðarnir ytra sé erfiðir. Verð hafi lækkað verulega og greinilega sé mikið framboð nú af ódýrum fiski. Verð á fiski upp úr sjó hér heima hafi hins vegar ekki lækkað í takt við lækkandi afurðaverð, enn sem komið er að minnsta kosti. Kappkostað er að hafa vinnu allt árið hjá Toppfiski, en það veltur nokkuð á framboði á mörkuðum hér heima. Þá er venjulega tekið hlé um verslunarmannahelgi til nauðsynlegrar endurnýjunar og viðhalds.

Mest seldum við 8.650 tonn árið 2004. Við erum að selja fyrir tæpa tvo milljarða á ári. Fiskinum er landað hérna og við vigtum hann og gerum kláran fyrir uppboð, en hann selst í raun og veru um allt land. Stærsti kaupandinn hérna í Reykjavík er Toppfiskur en mikið fer svo til fyrirtækja í Hafnarfirði og suður með sjó. Kaupendur eru margir og misstórir. 7 5 3

4.0 m²

5 3.9

0 2. 6 27

11-13

3.6

1 4. 0 ² m

p Djú

sló

7 .1 2

5 m² 827

.7 m² 4

m²

49-51

Lýsi

23-25 15-21

5-9

24 20 23A

20 18 16

Gr un

lóð

Fis

ki s

lóð

2 15

13 5

aga

r ðu

arg a

rg a

st a

La g

rga

1-7

g ju

rb Ve

r yg b r a úð

6-8 2-4

H lé

at a

Lýsi hf:

Heilmikið ævintýri M

ikill uppgangur hefur verið hjá Lýsi hf. undanfarin ár. Árið 2005 var tekin í notkun ný og líklega fullkomnasta lýsisvinnsla í heiminum og afköst fyrirtækisins þá tvöfölduð. Á þessu ári var svo tekin í notkun viðbót við verksmiðjuna, sem tvöfaldaði vinnslugetuna. Um 90% framleiðslunnar fara til útflutnings en selt er til tæplega 70 landa. Afurðir sínar vinnur Lýsi úr íslenskri þorsklifur og innfluttu hrálýsi af ýmsu tagi. Veltan hefur aukist mikið og var sex milljarðar króna á síðasta ári. Á þessu ári stefnir veltan í 7 milljarða. „92% af framleiðslunni fer til útflutnings, en engu að síður er heimamarkaðurinn mjög mikilvægur. Mikið af okkar góðu erlendu viðskiptavinum hafa skipt við okkur í 40 til 50 ár þannig við hljótum að vera að gera eitthvað vel. Ýmist erum við að framleiða fyrir hina erlendu kaupendur hreinsað lýsi sem þeir síðan tappa á flöskur eða setja í perlur eða við framleiðum neytendavörur undir ýmsum merkjum kaupenda. Við erum ekki bara að framleiða þorskalýsi. Við framleiðum einnig omega3 lýsi, bæði í náttúrulegu formi og einnig þykkni, við framleiðum túnfisklýsi, hákarlalýsi, laxalýsi, eitthvað af loðnulýsi. Framleiðslan er því fjölbreytt og vinnslustigin mörg. Þetta er allt saman heilmikið ævintýri,“ segir Katrín Pétursdóttir, forstjóri Lýsis.

Útibú Fiskmarkaðs Íslands:

Salan í ár tæp 6.000 tonn Ú

tibú Fiskmarkaðs Íslands við Reykjavíkurhöfn seldi í fyrra um 6.600 tonn, en nokkur samdráttur verður í sölunni á þessu ári. „Mest seldum við 8.650 tonn árið 2004. Við erum að selja fyrir tæpa tvo milljarða á ári. Fiskinum er landað hérna og við vigtum hann og gerum kláran fyrir uppboð, en hann selst í raun og veru um allt land. Stærsti kaupandinn hérna í Reykjavík er Toppfiskur en mikið fer svo til fyrirtækja í Hafnarfirði og suður með sjó. Kaupendur eru margir og misstórir,“ segir Örn Smárason, útbússtjóri.

Mý

j an i m Sj ó n i ð sa f 19

nd Gr a

t aus n a Án

1 1A 1B 3

„Okkar stærstu viðskiptavinir eru skip eins og Stefnir ÍS og Steinunn SF. Við seljum líka aukategundir af HB Grandaskipunum Ásbirni RE, Ottó N. Þorlákssyni RE og Sturlaugi H. Böðvarssyni AK. Þá kemur Frosti ÞH til með að landa hjá okkur að hluta til. Stefnir ÍS er aðallega að veiða steinbít á haustin og út janúar og það er svolítið karfabland með hjá honum. Steinunn er líka mikið í steinbít á haustin og síðan þorski og ýsu. Verðið er yfirleitt hæst á haustin því þá er líka framboðið fremur lítið. Við fáum líka afla af Klakk frá Sauðárkróki, sem er keyrður hingað til okkar.

Ve s

rb ug

g ar ðu

6 1 12 11A

Olíustöð

5 9

Níu lausar lóðir

Hólm aslóð

8 6

m² 1 8 7.4

² 5m 6 .8

Eyjaslóð

² 5m

3 79-83 75-77

71-73

rnb Já

Fis

ló ki s

r au

t 20

34-38

r ðu

gja

a nd

ryg

br tar

an Gr

rð

d an

rð

rð No

var á j s Í sl . s i n n i kla bakk

rb lda

Bó

g ja

g br y

gja

81 83

Sí

101 32

HB-Grandi

ð sl ó

Hólm

asl ó

rð

59 57

mtalsverð uppbygging hefur átt sér stað á svæði Vesturhafnarinnar undanfarna áratugi á landfyllingunni norðan við gömlu verðbúðirnar. Þar hafa risið byggingar sem hýsa alls konar starfsemi, allt frá skómarkaði og byssusmíði upp í fullkomnustu verksmiðju til framleiðslu á lýsi í heiminum. Svæðið hefur allt verið skipulagt og er gott dæmi um hvað sambýli sjávarútvegs og óskyldrar starfsemi getur verið gott. Á kortinu má sjá hvernig svæðið lítur út. Nokkuð hægði á uppbyggingunni á Grandanum eftir hrunið 2008 og eru þar nú níu byggingarlóðir lausar. Sjö þeirra eru við Djúpslóð og hinar við Fiskislóð og Hólmaslóð. Lóðirnar eru: Fiskislóð 27, Hólmaslóð 1, Djúpslóð 4, 7, og 8 í eigu Faxaflóahafna sf. Djúpslóð 2, 3, og 5 í eigu Landsbanka Íslands og Djúpslóð 1 í eigu Íslandsbanka. Lóðirnar eru allar tilbúnar undir framkvæmdir. Þær eru nyrst á svæðinu um það bil fyrir miðju.

Eyja r

g is

r ga

ðu

HB Grandi:

Saltfiskur er uppistaðan

iskkaup er fjölskyldufyrirtæki í útgerð og fiskvinnslu. Það var stofnað 1983 og hefur alla tíð verið með starfsemi sína í gömlu höfninni. Nú er starfsemin í nýlegu húsi við Fiskislóð. Stofnandi Fiskkaupa var Jón Ásbjörnsson, en sonur hans Ásbjörn er framkvæmdastjóri félagsins. Fiskkaup eru með tvö skip í fullri útgerð, það er línubáturinn Bjössi í litla kerfinu og á grásleppu, en hann að veiða 400 til 500 tonn á ári, og línu- og netabáturinn Kristrún RE. Hún var keypt 2008 frá Kanada en hún var smíðuð í Noregi. Kristrún er með öfluga frystingu um borð og er þrjá mánuði á grálúðunetum og þá er aflinn frystur

Stærsta fyrirtækið H In gó l

Fiskkaup hf:

um borð. Meginhluta ársins er hún svo á línuveiðum og fiskar fyrir vinnsluna hjá fyrirtækinu. Aflaheimildir fyrirtækisins duga ekki fyrir vinnsluna. Fjórðung til þriðjung af hráefninu kaupa Fiskkaup á fiskmörkuðum en eru líka með báta í föstum viðskiptum. Alls er unnið úr um 4.000 tonnum af fiski á ári. Hjá Fiskkaupum vinna 80 til 90 manns að jafnaði. Söltun á þorski og öðrum botnfisktegundum er uppistaðan í vinnslu Fiskkaupa en auk þess hefur makríll verið frystur þar yfir sumartímann. „Ekki hefur verið vandamál að fá fólk í fiskvinnslu og var mikil aðsókn í sumar, mikið af ungu fólki og við gátum veitt töluverðu af því vinnu,“ segir Ásbjörn Jónsson.

B Grandi er ekki aðeins stærsta sjávarútvegsfyrirtæki Reykjavíkur heldur landsins alls. Samkvæmt upplýsingum Fiskistofu um úthlutað aflamark innan íslensku lögsögunnar er fyrirtækið með heimildir sem svara til ríflega 29.250 tonna af þorski eða 10,4% heildarinnar. Þessu til viðbótar er HB Grandi með verulegar heimildir í uppsjávarfiski eins og makríl, norsk-íslenskri síld, loðnu og kolmunna. Heildarafli á síðasta ári var hvorki meira né minna en 161.000 tonn. Þar af var botnfiskur 47.669 tonn. Til vinnu í fiskiðjuverinu á Norðurgarði komu 16,575 tonn til vinnslu í fyrra, nær eingöngu karfi og ufsi, en þorskur er að mestu leyti unninn á Akranesi. Uppsjávarfiskinum var landað á Vopnafirði og Akranesi, samtals 107.205 tonnum, en á þessum stöðum er hann unninn til manneldis og í fiskimjöl og lýsi. Alls námu launagreiðslur HB Granda í fyrra ríflega 9,3 milljörðum króna og var fjöldi þeirra sem fengu greidd laun 1.162. HB Grandi gerði 2011 út átta skip til botnfiskveiða og þrjú til veiða á uppsjávarfiski. Fyrirhuguð er nú bygging stórrar frystigeymslu á athafnasvæði félagsins á Norðurgarði. Síðasta ár var hið besta í sögu HB Granda og Árni Vilhjálmsson, stjórnarformaður félagsins, var ánægður á aðalfundi félagsins: „Í þau 24 skipti, sem ég hef staðið hér á þessum stað í sama hlutverkinu, hefur sjaldan verið eins ánægjulegt að hefja lesturinn en einmitt nú,“ sagði Árni.

SJÁVARKLASINN Í DAG Íslenska sjávarklasinn í dag

THOR ICE

POLAR FISHING GEAR

ARCTIC FISH

SJÁVARKLASINN

3X TECHNOLOGY KAFFISTOFA/ SÝNINGARÝMI 81,3m²

4,9m² VS. 1,9m²

FUNDIR 10,9m²

LR GN

HWC 4.6m2 FÖT LR

SETUSTOFA 21,8m²

PRENTUN RAFM. 7,2m² 6,5m²

FUNDIR 21,2m²

TÖLVUHRB. 6,4m²

RÆST./G 4,2m²

VS. 1,9m²

DIS 9,1m²

SJÁVARKLASINN LÖGMAR

SJÁVARKLASINN Í DAG

Hús Sjávarklasans hýsir nú 11 fyrirtæki.

ÚTVEGSBLAÐIÐ HUGMYNDAGRANDAGARÐUR 16MAREL - HUGMYND AÐ STÆKKUN SMIÐJAN

SJÁVARÚTVEGSÞJÓNUSTAN

Möguleg stækkun 2. áfangi

Möguleg stækkun 3. áfangi

MÖGULEG STÆKKUN 2.ÁFANGI

MÖGULEG STÆKKUN 3.ÁFANGI

Þau eru: 3X Technology, Marel, Pólar Toghlerar, Thorice, Dis, Útvegsblaðið/

THOR ICE

POLAR FISHING GEAR

ARCTIC FISH

SJÁVARKLASINN

SKRIFSTOFA 38,3m²

SKRIFSTOFA 38,4m²

Goggur útgáfufélag, Lögmar – Þórður

LOGY

MÖG 2.ÁF

CAFÉ HÁDEKKIÐ

KAFFISTOFA/ SÝNINGARÝMI 81,3m²

VS. 1,9m² LR GN

VS. 1,9m²

HWC 4.6m2 FÖT LR

RÆST./G 4,2m²

Heimir Sveinsson hdl., Novo Food / LR

SETUSTOFA 21,8m²

FUNDIR 21,2m²

PRENTUN RAFM. 7,2m² 6,5m²

TÖLVUHRB. 6,4m²

Arctic fish, Sjávarútvegsþjónustan og

SKRIFSTOFA 38,4m²

INNGANGUR SKRIFSTOFA

SKRIFSTOFA 38,4m²

129,6m²

FUNDIR/FYRIRLESTRAR LR

TÖLVUHRB. 6,4m²

SKRIFSTOFA 38,4m²

VS.

1,9m² RAFM. PRENTUN 7,2m² GN LR 6,5m² GN

HWC 4.6m² FÖT LR

FUNDIR 21,2m²

ELDHÚS. 21m²

GEYMSLA/STÓLAR? 21,2m²

TÖLVUHRB. 6,4m²

RAFM. PRENTUN 7,2m² 6,5m²

FUNDIR 21,2m²

KAFFI

RÆST./G 4,2m²

VS. 1,9m²

HWC 4.6m2 LR FÖT

RÆST./G 4,2m²

VS. 1,9m² LR

GN LR

FUNDIR 10,9m²

VS. 1,9m²

Íslenski sjávarklasinn. 9,1m²

SJÁVARÚTVEGSÞJÓNUSTAN

ÚTVEGSBLAÐIÐ

MAREL

HUGMYNDASMIÐJAN

SKRIFSTOFUR 77,4m²

FUNDIR/VINNA 35,2m²

SKRIFSTOFA 35,2m²

SKRIFSTOFA 71,8m²

SKRIFSTOFA 35,5m²

SKRIFSTOFA 35,2m²

SKRIFSTOFA 71,8m²

SKRIFSTOFA 35,5m²

Hús Sjávarklasans skapar umhverfi sem leiðir saman fyrirtæki í sjávarútvegi: INNGANGUR

INNGANGUR

Stærsti dótakassi sjávarútvegsins

ús Sjávarklasans var formlega opnað þann 26. september síðastliðinn. Markmið hússins er að sögn Þórs Sigfússonar, stofnanda og framkvæmdastjóra Íslenska sjávarklasans, að efla samvinnu tækni- og þjónustufyrirtækja sem tengjast sjávarútvegi með því að skapa umhverfi sem leiðir þau saman. Húsnæðið er nú allt komið í útleigu en áformað er að bæta við fleiri skrifstofuplássum og veitingaþjónustu svo húsið geti á endanum hýst yfir 40 fyrirtæki. „Hús Sjávarklasans hefur að markmiði að leiða saman ólík fyrirtæki sem tengjast Íslenska sjávarklasanum og stuðla að auknum samskiptum, sem síðan ættu að leiða af sér nýjungar og framþróun. Nú þegar eru dæmi um að tæknifyrirtækin hafi náð augum og eyrum nýrra viðskiptavina sem hingað komu til að heimsækja fyrirtæki en enduðu á að skoða fleiri. Húsinu er einnig ætlað að gera útgerðum og öðrum auðveldar um vik að fá þjónustu á höfuðborgarsvæðinu. Hér hafa einnig verið ýmsar uppákomur og stofnaðilar sjávarklasans hafa sóst eftir að halda hér fundi og mannamót. Því má segja að húsið sé eins og sjávarútvegssýning sem er opin allt árið og sannkallaður dótakassi sjávarútvegsins,“ segir Þór Sigfússon. Húsið er staðsett að Grandagarði 16 í byggingu sem áður hýsti netaverkstæði Hampiðjunnar. Húsið er í eigu Faxaflóahafna og Þór segir samstarfið við fyrirtækið hafa gengið mjög vel. Til marks um það nefnir hann að ekki sé nema um eitt og hálft ár frá því starfsmenn Íslenska sjávarklas-

ans fóru ásamt nokkrum tæknifyrirtækjum á fund með stjórnendum Faxaflóahafna og lögðu fram hugmynd að húsinu. „Því má með sanni segja að þeir hafi gengið rösklega til verks. Nú þegar er búið að klára fyrsta áfangann af þremur, sem hljóðaði upp á 800 fermetra rými. Næsti áfangi er svipaður, eða um 800 fermetrar, og við erum þegar farin að taka niður pantanir í þau skrifstofupláss. Þegar þeim áfanga verður lokið verður hafist handa við þriðja og síðasta hlutann, en að honum loknum er gert ráð fyrir að hér verði um 40-50 fyrirtæki ásamt kaffihúsi. Þá verður Hús Sjávarklasans stærsta miðstöð tækni- og þjónustufyrirtækja í sjávarútvegi á Norður-Atlantshafi.“

SKRIFSTOFA 35,5m²

ið vorum að leita að húsnæði á Granda þegar við heyrðum af þessari hugmynd um að koma mörgum ólíkum fyrirtækjum úr sjávarútvegi undir eitt þak. Að vera innan um önnur fyrirtæki heillaði okkur og það eru augljóslega ýmis tækifæri fólgin í því að vera í húsinu. Við sáum það strax í fyrstu vikunni þegar hingað komu hollenskir útgerðarmenn í heimsókn til okkar. Þeir stoppuðu hér í tvo klukkutíma en enduðu á að vera í húsinu í fimm tíma. Þeir einfaldlega löbbuðu á milli og kynntu sér það sem önnur fyrirtæki í húsinu eru að bjóða upp á. Nokkrum vikum síðar voru innlendir aðilar í heimsókn hjá 3x Technology og þeir enduðu á að koma yfir til okkar og kynna sér vörurnar okkar. Við bindum því miklar vonir við þetta húsnæði og ég myndi segja það mjög hentugt fyrir lítil fyrirtæki eða einstaklinga sem eru með skrifstofu út í bæ eða heima hjá sér. Það sem skiptir miklu máli hér er að vera á meðal þessara fyrirtækja sem eru í klasanum og fá hingað inn fólk sem er að skoða vöruúrval fyrirtækjanna eða bara kíkja í kaffi,“ segir Atli Már Jósafatsson, framkvæmdastjóri Pólar togbúnaðar, spurður um ástæðu þess af hverju Pólar togbúnaður er með skrifstofu í Húsi Sjávarklasans.

útvegsblaðið

nóvember 2012

kjöt. Hverjum dettur í hug að sturta lambalærum milli kera? Leiðin til að halda uppi gæðum er því að beina veiðunum sem mest á þann tíma sem fiskurinn er bestur. Þetta má sjá hjá mörgum stærri útgerðarfyrirtækjum sem stöðva veiðarnar yfir há sumarið.

Neytandinn ræður úrslitum Veiðitíminn og meðferð aflans ræður alltaf úrslitum. Tökum dæmi af tveimur bátum, A og B. Bátur A kemur með fiskinn að landi vel blóðgaðan og vel

Þetta er ekkert slor Í ferlinu frá veiðum á disk neytandans verður gífurleg verðmætasköpun og Sigurjón fer yfir hana með blaðamanni. Í raun og veru fer ekkert til spillis úr fiskinum. Flökin skila mestu og þar af er hnakkastykkið verðmætast. Hausinn er full nýttur, ýmist þurrkaður, saltaður eða frystur, í kinnar og gellur, afskurður, sundmagi og hryggir nýtast, hrogn, lifur og svil og jafnvel roðið. Slógið má svo nýta til vinnslu á ensímum. Þetta hangir allt saman, en gott hráefni er grunnur að góðri nýtingu. Sé litið á þorskinn má til dæmis byrja á lifrinni, sem er hirt meira og meira og fer í vaxandi mæli í niðursuðu. Á síðasta ári voru framleiddar yfir 25 milljónir dósa af niðursoðinni þorsklifur að verðmæti um 1,5 milljarðar. En stærsti hluti hennar, um 7.000 tonn, er þó nýttur í lýsi, sem er ekki síður mikil verðmætasköpun. Annað, sem hefur aukið verðmætin mikið, er að skera hnakkann frá flakinu og selja sér á háu verði, en einnig eru góðir markaðir fyrir stirtluna og miðstykkið, ýmist saman eða hvort í sínu lagi. Við höfum náð mjög langt í því að nýta fiskinn allan, mun lengra en til dæmis Norðmenn. Árið 2010 vorum við að fá 2,5 evrur í útflutningstekjur að meðaltali fyrir kíló af þorski upp úr sjó, meðan Norðmenn voru að fá 1,8 evrur. Sé tekið dæmi um 5 kílóa þorsk upp úr sjó, slægðan með haus, fylgja 800 grömm af innyflum með, lifur, hrognum og slógi. Sé gert ráð fyrir að allt af fiskinum nýtist gæti það skilað afurðaverði upp á tæplega 3.900 krónur, en upp úr sjó gæti þorskurinn hafa kostað um 1.500 krónur, eða nálægt 300 krónum á kílóið. Afurðaverðið úr honum er þá um 750 krónur á kílóið. Þetta verð fjölfaldast svo þegar Afurðirnar eru komnar til neytandans, en sem dæmi um það má nefna að algengt verð á kílói af hnakkastykkjum út úr búð í Evrópu gæti verið um 3.200 krónur en allt upp í 6.400 krónur. Á veitingastað kostar fiskurinn að sjálfsögðu enn þá meira. Svipaða sögu er að segja af hrognum og lifur, sem margfalda verðmæti sitt þegar þær afurðir er komnar á matardiskinn, eins og reyndar allt úr þorskinum. Þessi eini þorskur gæti því í allri sinni fjölbreytni á smásölumarkaði eða veitingahúsum verið skila vel yfir 10.000 krónum. Að baki þessu liggur gífurleg vinna og í raun er sjávarútvegurinn orðinn þekkingariðnaðar. Þetta er ekkert slor. Þetta eru margir smáir molar sem saman mynda eina mjög verðmæta heild. Í raun er ekki rétt að tala um aukaafurðir í þessu sambandi, allt úr fiskinum er verðmætt og þar eru engir „leikarar í aukahlutverkum“. Allt er þetta hráefni og afurðir ekki aukaafurðir. Það er enginn að taka aukaafurð þegar hann fær sér lýsi á morgnana.

Boðuð aukning úr Barentshafi er jafnmikil og allur okkar kvóti. Því er það mikilvægt að menn haldi gæðunum í hámarki til að standast þrýstinginn og það næst ekki nema með bættri meðferð aflans þar sem henni er ábótavant. Sigurjón Arason, yfirverkfræðingur hjá Matís.

kældan. Fiskurinn er unninn tveggja daga gamall, nýkominn úr dauðastirðnun og ef rétt er að öllu staðið verður geymsluþol hans eftir vinnslu 12 til 14 dagar. Bátur B kemur að landi með fisk sem er 10 til 12 gráðu heitur eftir að hafa verið úti 12 til 20 tíma. Fiskurinn fer í sömu vinnslu og fær sömu meðhöndlun í landi og fiskurinn af bát A, en geymsluþolið er aðeins 6 til 7 dagar. Það liggur í hlutarins eðli að fiskurinn með skemmra geymsluþolið selst á miklu lægra verði en hinn.

Sá geymsluþolnari getur verið að fara á 2.000 krónur kílóið í heildsölu, en hinn ætti ekki að ná helmingi þess. Geymsluþolið er ekki síður mikilvægt en gæðin. Erlendis er það svo neytandinn sem skiptir okkur mestu máli. Þó heildsalinn og smásalinn séu mikilvægir, er það neytandinn sem ræður úrslitum. Fái hann vondan fisk í búðinni eða á veitingastaðnum, kaupir hann ekki fisk aftur frá okkur. Sé hann hins vegar góður er fiskur keyptur aftur og aftur,“ segir Sigurjón Arason.

nóvember 2012

útvegsblaðið

Helgi Anton Eiríksson forstjóri Iceland Seafood ræðir stöðuna á fiskmörkuðunum:

Fisk á fleiri diska Hjörtur Gíslason skrifar: hjortur@goggur.is

rið hefur verið mjög athyglisvert og nú hefur markaðurinn breyst mjög hratt í kaupendamarkað. Það á við flestar eða allar botnfisktegundir, en ekki í eins miklum mæli í öðrum tegundum. Enn er góð eftirspurn eftir síld og makríllinn var allt í lagi mest alla vertíðina. En hvað þorskinn varðar ráða kaupendurnir ferðinni. Þar ræður ekki miklu aukið framboð á þessu ári heldur væntanleg aukning á því næsta, 250.000 tonn úr Barentshafi. Þó nokkur aukning hafi orðið á þorskkvóta Norðmanna á þessu ári, held ég að hún hafi ekki komið inn á markaðina. Birgðir hafa aukist verulega í Noregi. Þar er mjög mikið til af þurrsöltuðum þorski og töluvert af hausuðum og slægðum frystum þorski. Magnið frá þeim inn á markaðina hefur ekki aukist, en menn vita af birgðunum og sú vitneskja byggir upp væntingar um það sem gerist á næsta ári, þegar vertíðin í Barentshafi hefst. Næsta ár verður því mjög athyglisvert, en ljóst er að við verðum að koma fiski á fleiri diska.“ Þetta segir Helgi Anton Eiríksson, forstjóri Iceland Seafood International, í samtali við Útvegsblaðið, þegar rætt er við hann um stöðuna og framtíðarhorf-

urnar á fiskmörkuðum okkar Íslendinga í Evrópu. Og hann er svo spurður hvort þessi staða geti leitt til verðlækkana á íslenskum sjávarafurðum.

Verðið undir þrýstingi „Verðið er nú þegar undir töluverðum þrýstingi, sérstaklega í þorskinum. Ég held að það komi til af því að markaðurinn og kaupendurnir þora ekki að fylla sínar pípur nema að algjöru lágmarki, því þeir eru hræddir um að verðið muni lækka. Menn hafa verið að tæma þessar pípur. En þegar verið er að tala um þorskinn, er í raun ekki hægt að tala um hann sem eina afurð. Hann fer í um tíu mismunandi afurðaflokka og markaðir fyrir þá eru að hegða sér mjög ólíkt. Þeir markaðir sem eru og verða undir mestum þrýstingi eru kínverski markaðurinn fyrir heilfrystan hausaðan og slægðan þorsk. Þar hefur verðið lækkað töluvert og er allt að þúsund dollurum lægra á tonnið en fyrir ári. Þá er mikil pressa á verð á þurrsöltuðum þorski, sem Norðmenn framleiða mjög mikið af. Portúgal er stærsti markaðurinn fyrir þennan fisk og þeir ráða dálítið ferðinni þar. Á hinum endanum eru svo fersk flök í flugi eða með skipum frá Íslandi. Þó nokkur þrýstingur hafi verið á þeim markaði hefur hann haldist ágætlega. Þessi fiskur fer mjög hratt í gegnum keðjuna og birgðir af ferskum fiski verða eðli málsins samkvæmt aldrei miklar. Framboð hefur aukist töluvert, en þar hefur ekkert verðhrun orðið.

Snýst ekki um vegabréf þorsksins Rætt hefur verið um að koma á hálfopinberri kynningarherferð á íslenskum sjávarafurðum eins og til dæmis Norðmenn gera. Hvað finnst Helga Antoni um það? „Mér finnst það vissulega komið til greina. Við höfum í raun verið að fara í þveröfuga átt við keppinauta okkar í öðrum löndum. Okkur er tamt að tala um Noreg í þeim efnum, en þetta er gert miklu víðar. Lönd eins og Alaska, Nýja-Sjáland, Rússland og fleiri eru að gera þetta mjög vel. Þessi grýla er ekki bara norsk. Þessi lönd hafa verið að nálgast markaðina með mjög skipulögðum hætti og leggja mikla áherslu á uppruna í sameiginlegu átaki útflytjenda og stjórnvalda. Við höfum á hinn bóginn verið að tvístrast í fleiri lið eftir að Sölumiðstöðin, Íslenskar sjávarafurðir og SÍF liðu undir lok sem slík. Það er kannski allt í lagi þegar auðvelt er að selja, en þegar á reynir og mörg lið eru kannski öll að reyna að selja sama fiskinn, verður þrýstingurinn meiri á markaðinn. Ég held að sameiginlegt markaðsátak muni skila sér mjög vel, en þá verður fyrst að skilgreina hvað felst í markaðsstarfi. Í mínum huga er skýr lína á milli þess, sem kalla má sölustarf og markaðsstarf. Ég held að við ættum að leggja áherslu á íslenskan uppruna, velja okkur markaði og verja stöðu okkar í dag og sækja fram á einhverjum ákveðnum mörkuðum þar sem íslenskur uppruni er hafður í hávegum. Í slíkri samvinnu þarf að skilgreina markmiðin vandlega og hvernig á að sækja inn á markaðina. Á að leggja áherslu á stórmarkaðina eða að reyna að ná beint til neytenda og þá hvernig. Ég held að

áhrifaríkasta leiðin til neytandans sé í gegnum stórmarkaðina. Þar sér hann best hvað við höfum að bjóða. Markaðssetninguna mætti líka taka lengra. Hún snýst ekkert um hvaða vegabréf þorskurinn er með, hvort hann er íslenskur, norskur eða rússneskur. Hún snýst einfaldlega um þorsk. Því er grunnverkefni okkar við Norður-Atlantshafið að skapa þorskinum vegsemd og virðingu á mörkuðum á ný. Svo geta þess lönd keppt innbyrðis á einstökum mörkuðum fyrir einstakar afurðir. Megin markmiðið er sameiginlegt þessum þorskveiðiþjóðum, að vinna saman að því að kynna þorskinn sem hágæðavöru úr hinu hreina og tæra norðri. Í samkeppninni sem svo verður innan þessa hóps munum við verða fremst í röðinni vegna getu okkar til að vera með stöðugt framboð á hágæðavöru.“ Þegar Eyjafjallajökull gaus og ferðamennska á Íslandi virtist í hættu tóku menn höndum saman og fóru í afskaplega velheppnað markaðsátak undir kjörorðinu Inspired by Iceland. Getur sjávarútvegurinn farið einhverja svipaða leið? „Já, ég held það. Staðan er reyndar ekki alveg sambærileg. Það er ekki spurning að sú aðferðafræði og nálgun, sem þá var beitt, að nýta nýju samfélagsmiðlana, virkaði mjög vel. Í raun þarf bara að koma þeim skilaboðum á framfæri að íslenskur fiskur sé bestur, þannig að hugsi einhver um fisk eða þorsk, komi Ísland strax upp í hugann. Þar hef ég nokkrar áhyggjur af samkeppninni við Noreg vegna þess styrks sem þeir hafa í markaðsstarfinu. Þeim hefur tekist að skapa jákvæða ímynd af norskum sjávarafurðum. Það getum við svo sannarlega líka, því við erum með betri afurðir en þeir.“

útvegsblaðið

nóvember 2012

um svæðum þarf að leggja töluvert í kynningu á þorskinum sem afurð. Einhverjir kunna að segja að markaðir í Asíu hljóti að vilja þorsk, sé hann í boði. Svo einfalt er það alls ekki því þorskur er lítið sem ekkert þekkt afurð á þeim mörkuðum. Reyndar er þar borðað svolítið af Kyrrahafsþorski, því hann er veiddur á þeim slóðum. Því er mikil vinna eftir við að skapa Atlantshafsþorskinum nafn á þeim markaði og slík vinna tekur langan tíma.

Þrýstijafnari í Rússlandi Rússland gæti hins vegar virkað sem eins konar þrýstijafnari í þessum efnum.

Fari verð á þorskinum niður að ákveðnu marki, beina þeir þorskinum einfaldlega inn á sinn markað. Við teljum að Rússland sé stærsti markaðurinn fyrir þorsk til neyslu í heiminum. Smærri þorskur sem Rússar eru sjálfir að veiða fer til neyslu heima fyrir þegar verðið hefur farið aðeins niður og þá keppir hann einfaldlega við annan fisk þar. Þetta getur orðið geysilega mikið magn sem þeir eru fljótir að neyta. Þannig geta þeir létt töluvert á þeim þrýstingi sem aukið framboð frá þeim setur á hina hefðbundnu markaði í Evrópu. Áskorunin sem Norðmenn glíma við er annars eðlis. Þeir eru enn háðir

vetrarvertíðinni og á þeim tíma veiða þeir margfalt meira en seinna á árinu. Þá kemur kúfur sem þeir ráða illa við í vinnslunni. Fyrir vikið fer mikið af þorskinum í einfaldari vinnslu eins og heilfrystan, hausaðan og slægðan fisk, eða í skreið og salt. Því verður mjög erfitt fyrir þá að þjónusta aðra markaði, en þeir eru þó að reyna það. Við finnum vel fyrir því að þeir eru að reyna að skapa jafnari dreifingu á heilum ferskum fiski, sem er fluttur út til Danmerkur og Póllands til dæmis og unninn þar. Það er í raun sú samkeppni sem við erum að glíma við í ferska fiskinum núna. Við munum því

finna fyrir henni og það verður mikið af fiski á mörkuðunum. Stóru mörkuðunum í Evrópu má eiginlega skipta í tvennt. Fyrst má taka Norður-Evrópu, England, Frakkland og Beneluxlöndin. Þessir markaðir bregðast mjög vel við verðbreytingum. Séu menn í stöðu til þess að lækka verð til að greiða fyrir sölunni, kynningarherferðir eða afsláttarkjör fyrir viðskiptavinina, er hægt að auka magnið verulega. Sé hins vegar reynt að gera hið sama á Spáni, gengur það ekki upp. Spánverjar kaupa alltaf sitt magn hvort sem fiskurinn sé 10% dýrari eða ódýrari. Neyslan breyt-

Nýtt

Ker og bretti

340 lítra ker

Lægra ker fyrir gæðaafurðir » Helgi Anton Eiríksson: „Okkar áskorun er að auka neysluna á þorskinum á hefðbundnum mörkuðum og sækja á nýja.“

Nánast allt til Evrópu Hvaða möguleika hafa Norðmenn og Rússar á því að koma afurðum úr 250.000 tonnum af þorski inn á markaðina? „Stærsta áskorunin fyrir þá sem eru að vinna á mörkuðum fyrir þorsk úr Norður-Atlantshafi er sú að þetta eru fáir markaðir sem eru að taka megnið af afurðunum. Þegar 250.000 tonn eru að koma til viðbótar við það sem nú er, eru engir augljósir markaðir fyrir viðbótina sem er hægt að opna með góðu móti. Þessir markaðir eru hefðbundnir Evrópumarkaðir fyrir þorsk eins og Portúgal, Spánn, Frakkland, England og Ítalía. Þetta eru fimm stærstu markaðir fyrir þorsk og til Evrópu fara um 80% af öllum þessum þorski, sem fer til neyslu. Svo fer lítilsháttar til Suður-Ameríku og Afríku og um 5% til Bandaríkjanna. Það sem þá stendur eftir fer til neyslu innanlands í Rússlandi, um 10 til 13%. Breiddin í markaðnum er því ekki mikil. Mitt mat er það að þessir markaðir sem ég var að telja upp þurfi að taka við þessu aukna magni. Þeir eru líklegri til þess að geta tekið við aukningu fremur en svæði þar sem þorskneysla er mjög lítil í dag. Á slík-

411.115 / thorrisig.12og3.is

Aðrir vöruflokkar raðast svo þarna á milli, fryst flök og saltfiskur á Spán, sem reyndar hefur lækkað í verði. Það er engu að síður ágætis flæði á saltfiskmarkaðinum þar og á Ítalíu.“

Frábær nýting rúmmáls

340 lítra

460 lítra

660 lítra

Kerið hentar vel fyrir viðkvæmt hráefni sem þolir illa farg 5 kera stæða tekur minna pláss en 4 kera stæða af hefðbundnum 460 l kerum Gott aðgengi er frá öllum hliðum fyrir lægri tegundir handlyftara

Öryggisfætur eru á kerinu sem gera kerastæðurnar stöðugri Geymsla fyrir drentappann

PROMENS DALVÍK • GUNNARSBRAUT 12 • 620 DALVÍK • SÍMI: 460 5000 • FAX: 460 5001 • www.promens.com/dalvik

nóvember 2012

útvegsblaðið

Þegar 250.000 tonn eru að koma til viðbótar við það sem nú er, eru engir augljósir markaðir fyrir viðbótina sem er hægt að opna með góðu móti. Helgi Anton Eiríksson, forstjóri Iceland Seafood.

ist ekki í takt við verðbreytingarnar. Komi til verðlækkunar til heildsala eru litlar sem engar líkur á því að hún komi neytandanum til góða. Milliliðirnir og smásalarnir taka hana bara beint til sín rétt eins og þeir tóku á sig hækkunina sem kom fyrir tveimur árum síðan. Í ljósi þessa er mun erfiðara að koma auknu magni í gegnum markaðina í sunnanverðri Evrópu.“

Lítil aukning á framboði hvítfisks Eru einhverjir möguleikar á því að þorskurinn geti rutt frá öðrum tegundum sem hafa í tímans rás komið inn á markaðina þegar framboð á honum var minna, tegundum eins og Alaskaufsa og eldisfiskunum tilapiu og pangasius? „Ég held að þorskverðið þurfi að verða ansi lágt til þess að geta keppt við þessar eldistegundir og Alaskaufsann. Þorskurinn er einfaldlega í öðrum verð- og gæðaflokki en þessar tegundir. Þegar markaðurinn lítur svo á að þorskurinn sé orðin samkeppnishæf vara, verður hægt að auka neysluna á honum verulega. Ég er til dæmis sannfærður um að Frakkland geti haldið áfram að auka þorskneyslu en það hafa Frakkar gert allt frá árinu

» Birgðir hafa aukist verulega í Noregi. Þar er mjög mikið til af þurrsöltuðum þorski og töluvert af hausuðum og slægðum frystum þorski.

2009, þegar verðið var sem hæst. Þegar verðið hefur lækkað hafa þeir keyrt mikið magn í gegnum sína stórmarkaði og við höfum notið góðs af því. Í þessu tilviki má ekki heldur gleyma því að líta á að heildarframboð af hvítfiski er aðeins að aukast um 100.000 tonn á næsta ári og inni í þeirri aukningu eru 250.000 tonnin úr Barentshafinu. Því er samdráttur í öðrum tegundum og heildarframboð á hvítfiski er í raun tiltölulega lítið að aukast. Okkar áskorun er að auka neysluna á þorskinum á hefðbundnum

mörkuðum og sækja á nýja á því verði sem hann á skilið og íslenskir framleiðendur þurfa. Þorskurinn er fiskur sem er miklu meiri gæðavara en eldistegundirnar og Alaskaufsinn til dæmis.“

Höfum verið værukær Nú hefur það verið þannig í ansi langan tíma að framboð af þorski hefur verið að dragast saman og vandamálið við markaðssetningu á honum hefur verið að eiga ekki nóg. Núna snýst dæmið allt í einu við. Er það ekki svolítið skrítin staða?

„1968 voru veiddar fjórar milljónir tonna af þorski í Norður-Atlantshafi. Á þessu ári er veiðin um milljón tonn og fer í rúmlega 1,2 milljónir á því næsta og við erum að fara á taugum út af því. Þetta er löng saga, en af því að magnið hefur alltað verið að minnka höfum við ekkert þurft að vera að keyra öflugt og skiplagt markaðsstarf í þorskinum. Við höfum alltaf verið að fá mjög gott verð samfara minnkandi magni. Sé verið að horfa á þorskinn í samanburði við tilapiu eða Atlantshafslaxinn, sem er ekki búinn að vera á markaðnum nema

Mynd: Johannes Jansson/norden.org

í 30 ár, er dreifingin á þessum aðilum tvöföld til þreföld miðað við það sem hún er í þorski. Við höfum verið værukær undanfarna áratugi vegna þess að við höfum ekkert þurft að vera að berjast fyrir því að koma þorskinum inn á nýja markaði. Þarna er ekki neinu um að kenna, þetta er frekar eðli svona markaðsstarfsemi. Ef framboð er takmarkað á einhverri afurð er enginn hvati til þess að fara að reyna að vinna henni nýja markaði, þegar fyrir liggur að framboðið er ekki nægilegt til þess,“ segir Helgi Anton Eiríksson.

JÓLAGJAFIR Hjá Pfaff finnur þú úrval góðra jólagjafa

PFAFF EXPRESSION 150 Góð saumavél í bútasaum og fatasaum.

VERÐ ÁÐUR 159.900,-

VERÐ 144.900 KR.

HUSQVARNA S-15 Fjögurra þráða overlockvél sem sker efnið.

VERÐ 79.900 KR.

BRAUN RAKVÉLAR mikið úrval og toppgæði NÝJUSTU HÁGÆÐA HEYRNARTÓLIN FRÁ SENNHEISER setja ný viðmið í hljómburði og hönnun heyrnartóla.

VERÐ. 18.900 KR.

FRÁ. 14.900 KR.

NUDDTÆKI OG HEILSUVÖRUR í miklu úrvali

BRAUN dömurakvélar

FRÁ. 14.900 KR.

útvegsblaðið

nóvember 2012

Gísli Gíslason veitir forstöðu skrifstofu Marine Stewardship Council hér á Íslandi:

30 fyrirtæki með rekjanleikavottun MSC Hjörtur Gíslason skrifar: hjortur@goggur.is

ottunarsamtökin Marine Stewardship Council (MSC) hafa opnað skrifstofu á Íslandi, nánar tiltekið í Hafnarfirði. Gísli Gíslason sjávarlífefnafræðingur stýrir starfseminni hér á landi, en undir skrifstofuna heyra einnig málefni Grænlands og Færeyja. „Á seinni hluta síðustu aldar jókst umræða um umhverfismál og sjálfbærni og möguleika til að mæla hana. Brundtland staðfestingin frá 1987 skilgreinir sjálfbæra þróun sem þróun sem uppfyllir þarfir núlifandi kynslóða án þess að stofna í hættu möguleikum seinni kynslóða » Gísli Gíslason. að uppfylla þarfir sínar. MSC eru staðlar sem skilgreina sjálfbærar fiskveiðar sem hægt er að nota til að meta sjálfbærni veiða“ segir Gísli í samtali við Útvegsblaðið.

Veiðar á þorski og ýsu vottaðar Nú hafa veiðar á ýsu og þorski við Ísland fengið MSC vottun um sjálfbærni og ábyrga veiðistjórn en bæði Sæmark og Icelandic group hafa slíka vottun. Jafnframt er Samherji í vottunarferli

með síldveiðar og einnig var stofnað félagið Iceland Sustainable Fisheries sem þegar hefur á þriðja tug hluthafa. Áætlað er að félagið verði vettvangur sem haldi utan um MSC fiskveiðiskírteini og stefnt að umsóknum um vottanir á öðrum tegundum. Í dag eru 30 fyrirtæki á Íslandi sem hafa fengið rekjanleikavottun samkvæmt MSC stöðlunum. Þannig eru í dag mörg fyrirtæki í íslenskum sjávarútvegi að vinna með staðla MSC. „Samkvæmt upplýsingum frá Matvæla og Landbúnaðarstofnun Sameinuðu þjóðanna, (FAO) eru um 30% af fiskstofnum heims ofnýttir og 57% fullnýttir. Stofnun Marine Stewardship Council var í raun til þess að hamla gegn óábyrgum og ósjálfbærum veiðum með því að skilgreina sjálfbærar fiskveiðar með stöðlum og hvetja til eftirspurnar á afurðum úr sjálfbærum veiðum. Með því myndi skapast hvati fyrir aðra að stunda fiskveiðar með sjálfbærum hætti, enda gæti vottunin gefið aðgang að ákveðnum mörkuðum og jafnvel hærra verð á afurðum. MSC er sjálfseignarstofnun sem er ekki rekin með hagnað að leiðarljósi og starfsemin kostuð af styrkjum ýmiskonar og hóflegum gjöldum fyrir notkunina á umhverfismerkinu, en það er valkvætt hvort aðilar noti umhverfismerkið við kynningu á vörum úr vottuðum veiðum,“ segir Gísli.

» „Það hlýtur að vera markmið hverrar fiskveiðiþjóðar að stunda sjálfbærar veiðar og geta kynnt það á alþjóðamarkaði,“ segir Gísli Gíslason.

17.000 vörur merktar MSC Gísli segir að íslensku félögin 30, sem komin séu með rekjanleikavottun séu bæði framleiðslu- útflutnings- og alþjóðaverslunarfyrirtæki. Þau fyrirtæki sem slíka vottun hafa geta notað umhverfismerki MSC og selt afurðir sínar sem MSC vottaðar þegar þær eru unnar eða keyptar úr fiskveiðum með MSC vottun. Í dag er um 10% af heimsveiðunum MSC vottaðar eða í vottunarferli. Það eru yfir 17.000 vörur merktar með MSC umhverfismerkinu og seldar í yfir 80 löndum en fyrir aðeins 4 árum voru MSC merktar

vörur 1.500. „Fiskveiðivottunin byggir á þremur grunnatriðum, í fyrsta lagi að nýting viðkomandi fiskistofns sé sjálfbær, að umhverfisáhrif veiðanna séu ásættanleg og loks að heildarstjórn sé á veiðum úr viðkomandi stofni. MSC staðlar eru í samræmi við alþjóðakröfur meðal annars FAO og ISEAL alþjóðasamtaka umhverfis- og félagsstaðla. Það eru síðan faggiltar vottunarstofur víða um heim sem meta umsóknir um vottun og rekjanleika og staðfesta eða hafna eftir því hvort viðkomandi skilyrði og staðlar eru uppfyllt eða ekki.“ segir Gísli.

Ekki óeðlileg afskipti af fiskveiðistjórnun Þegar Gísli er spurður að því hvort með vottun af þessu tagi sé ekki verið að hafa óeðlileg afskipti af veiðistjórn-un sjálfstæðra ríkja, hafnar hann því. „Stjórn fiskveiðanna er alltaf á höndum stjórnvalda. Það er frjálst val að fara í vottun og það er faggilt vottunarstofa sem tekur út fiskveiðarnar og ef það kemur í ljós að viðkomandi fiskveiðar þurfi úrbætur til að standast staðlana þá er það ákvörðun umsækjanda hvort viðkomandi vilji vinna að því með stjórnvöldum og hagsmunahópum að bæta kerfið þannig fiskveiðarnar standist staðlana. MSC heldur aðeins utan um og kynnir staðlana sem byggja meðal annars á kröfum FAO sem eru í raun markmið allra aðildarríkja Sameinuðu þjóðanna. Það hlýtur að vera markmið hverrar fiskveiðiþjóðar að stunda sjálfbærar veiðar og geta kynnt það á alþjóðamarkaði. Sjálfbærar veiðar eru hagsmunir bæði núverandi og komandi kynslóða. MSC starfar með mörgum stórmörkuðum að kynningu og markaðsátaki á MSC vottuðum fiski og hvetur til aukinnar fiskneyslu með jákvæðri kynningu á sjávarafurðum. Þetta eru sameiginlegir hagsmunir með framsæknum sjávarútvegi,“ segir Gísli Gíslason.

nóvember 2012

útvegsblaðið

fréttaskýring

Framboð af þorski úr Norður-Atlantshafi mun aukast um ríflega 250.000 tonn á næsta ári:

Ógn eða tækifæri? Mikið framboð af þorski sem væntanlegt er úr Barentshafinu á næsta ári hefur verið ofarlega á baugi nú í haust. Ákveðið hefur verið að auka þorskkvótann þar um 250.000 tonn, sem er töluvert meira en heildarkvótinn hér, sem er rétt um 200.000 tonn.

fiskur. Hitt fer á markað í Rússlandi, Brasilíu og Afríku.

Hjörtur Gíslason skrifar: hjortur@goggur.is

orskkvótinn í Barentshafinu verður því um ein milljón tonna og heildarframboð af þeim gula úr Norður-Atlantshafi um 1,3 milljónir tonna á næsta ári. Við því þurfa allar þorskveiðiþjóðirnar að bregðast, en raunar eru það aðeins Ísland, Noregur og Rússland, sem veiða þorsk í miklum mæli. Þessi aukning segir þó ekki nema hluta sögunnar. Heildarframboð á hvítfiski úr Norður-Atlantshafi er áætlað um 2.137.000 tonn, sem er aðeins aukning um 72.000 tonn. Þar skiptir mestu máli að framboð á ýsu mun dragast saman um 120.000 tonn á næsta ári miðað við útgefnar afla-

heimildir. Enn má bæta við söguna, því þegar heildarframboð á hvítfiski í heiminum er skoðað kemur í ljós að það er áætlað um 7 milljónir tonna á næsta ári, sem er nokkurn veginn hið sama og á þessu ári. Loks virðist ljóst að framleiðsla á eldisfiskunum tilapiu og pangasius er hætt að aukast og reyndar bendir ýmislegt til þess að samdráttur verði í eldi á pangasiusi. Þegar á heildina er litið er framboð á hvítfiski í heiminum ekki að aukast svo nokkru nemi, það er aðeins að færast milli tegunda. Svo viðfangsefnið er í raun og veru að koma þorski í holurnar sem myndast þegar aðrar tegundir falla út.

4 milljónir tonna 1968 Þegar þorskurinn var og hét voru veiddar af honum fjórar milljónir tonna árið 1968. Síðan þá hefur afl-

inn minnkað jafnt og þétt og náði lágmarki í 865.000 tonnum árið 2009. Helsta viðfangsefni þeirra sem hafa verið að selja þorsk undanfarna fjóra áratugi hefur í raun verið að segja því miður, við eigum ekki meira. Þorskurinn hefur selst án mikillar fyrirhafnar en að sjálfsögðu hafa orðið nokkrar sveiflur á verði. Markaðurinn fyrir þorsk frá Íslandi hefur breyst gífurlega á þessum áratugum. Á árum áður fór langmest af þorskinum í frystu formi til Bandaríkjanna, næst mest fór svo saltað til Suður-Evrópu. Nú er þorskurinn ekki lengur kóngur vestanhafs. Aðeins um 5% af þorskframboði úr Norður-Atlantshafi fer vestur um haf. Yfir 80% af þorskafurðunum fara á markaði í Evrópu, sem saltfiskur, ferskur fiskur, frystur fiskur og loks tvífrystur

Nánast allur þorskur til Evrópu Ef litið er á þorsksölu okkar Íslendinga er myndin að sjálfsögðu svipuð. Evrópa tekur nánast allan þorsk frá Íslandi í hvaða afurðamynd sem er. Lítilsháttar fer til Afríku, einkum Nígeríu, og smávegis vestur um haf. England, Frakkland, Spánn og Portúgal kaupa mest af þorskinum okkar. Saltfiskmarkaðarnir í Suður-Evrópu hafa verið nokkuð stöðugir undanfarin ár og þar er ekki að vænta teljandi aukningar. Mesta aukning á undanförnum árum hefur verið í útflutningi á ferskum flakastykkjum, einkum hnakkastykkjum og þar hefur Frakkland risið hæst. Áskorun Íslendinga í því umhverfi sem er að skapast með auknum þorskkvóta úr Barentshafi felst að miklu leyti í því að verja stöðu sína á mörkuðunum. Ljóst er að Norðmenn munu sérstaklega sækja inn á þá markaði, sem staða Íslands er góð, markaðina fyrir saltfisk og ferskan fisk. En ekki er nóg að verjast, einn-

ig verður að blása til sóknar því þorskkvóti okkar mun að öllum líkindum aukast jafnt og þétt næstu árin.

Þorskur í stað ýsu? En hver eru þá sóknarfærin? Jú, þau hljóta að liggja í því að auka söluna á núverandi mörkuðum. Aukið framboð mun væntanlega leiða til verðlækkunur sem getur í raun falið í sér tækifæri til aukinnar sölu og þá helst á mörkuðunum í Frakklandi, Bretlandi, Belgíu og Hollandi. Sé gert ráð fyrir verðlækkunum myndast einnig meiri tækifæri en áður til að sækja á nýja markaði eins og þá sem tilapia og pangasius hafa verið hvað sterkust á. Þá er líklegt að fylla megi upp í fyrirsjáanlegan skort á ýsu með þorski, en það á einkum við Bretland. Bandaríkin eru svo vonarpeningur líka, en þeim markaði hefur lítið sem ekkert verið sinnt fyrir utan markaðinn á norðanverðri austurströndinni fyrir ferskan fisk. Það er vissulega skarð fyrir skildi nú, að starfsemi Icelandic í Bandaríkjunum og vörumerkið okkar góða skuli hafa verið selt. Þar var

útvegsblaðið

nóvember 2012

semin vestan hafs var seld nýlega. Nú eru einingar í útflutningi á sjávarafurðum mjög margar og smáar á hinum stóra markaði fyrir sjávarafurðir í veröldinni. Því hafa komið upp hugmyndir um sameiginlega markaðsstofu fyrir fisk að hætti Norðmanna og fleiri þjóða, en þær hafa hvergi verið útfærðar frekar. Sjálfsagt er að efla markaðsstarfið hvernig sem litið er á „ógnina“ úr Barentshafi. Kannski er hún ekki svo mikil eftir allt. Hvaða leið er best að fara í þeim efnum er erfitt að meta, en kannski mætti fara sömu leið og gert var í markaðsátakinu Inspired by Iceland, sem skilaði ævintýralegum árangri. Því má ekki gleyma að auðlindir hafsins eru lítils virði ef ekki er hægt að selja þær.

Aukið framboð mun væntanlega leiða til verðlækkunur sem getur í raun falið í sér tækifæri til aukinnar sölu og þá helst á mörkuðunum í Frakklandi, Bretlandi, Belgíu og Hollandi. greið leið fyrir frystan fisk inn á þennan mikilvæga markað. Nú ráða Kanadamenn yfir þeirri leið, en vafalítið hefði verið hægt að beina verulegu magni af frystum þorskafurðum héðan í þann farveg. Hann er líklega ansi þröngur núna ef ekki lokaður.

Mikið á rússneska heimamarkaðinn En hvert megum við eiga von á að fiskurinn frá Rússum og Norðmönnum fari? Sé byrjað á að skoða Rússland og þróunina þar, kemur í ljós að togarar eru langafkastamestir. Um 67% af afla þeirra hafa verið heilfryst hausuð og slægð, 28% hafa verið flökuð og fryst um borð og 5% tekin af ísfisktogurum. Þá er töluverð veiði smærri báta og fer sá fiskur að mestu leyti á heimamarkaðinn, sem er mjög stór, jafnvel 100.000 til 200.000 tonn. Það ræðst af verði og í þeirri stöðu, sem framundan er, verður að teljast líklegt að stór hluti aukningarinnar hjá Rússum endi á heimamarkaði og sá guli verði í auknum mæli heilfrystur fyrir markaðinn í Kína. Sá fiskur leitar svo til baka inn á evrópska markaðinn eins og áður var nefnt. Því má líta svo á að sú hætta sem stafi af auknu framboði frá Rússum sé ekki mjög mikil. Snúum okkur þá að Norðmönnum. Þeirra helsti vandi heima fyrir er fiskveiðistjórnun sem er magndrifin. Aðskilnaður veiða og vinnslu og lágmarksverð á þorski, sem ákveðið er af sjómönnum og útgerðarmönnum hvetur til svokallaðra magnveiða. Yfir helmingur þorskafla Norðmanna er tekinn á vetrarvertíð, sem leiðir til þess að framboð hjá þeim verður mjög ójafnt og erfiðara að uppfylla kröfur um stöðugleika í afhendingu. Flestir frystitogarar Norðmanna eru búnir

» Yfir helmingur þorskafla Norðmanna er tekinn á vetrarvertíð, sem leiðir til þess að framboð hjá þeim verður mjög ójafnt og erfiðara að uppfylla kröfur um stöðugleika í afhendingu.

til heilfrystingar á þorski og sá fiskur fer að miklu leyti til Kína eða annarra landa í áframvinnslu. Vinnslan í landi er tæpast í stakk búin til að taka við mikilli aukningu og vinna hana í verðmætustu afurðirnar eins og ferska fiskinn. Því er líklegt að framleiðslan beinist í skreið fyrir markaðinn á Ítalíu og víðar og saltfisk fyrir Suður-Evrópu og frystar afurðir á hefðbundna markaði. Þó ólíklegt megi virðast gæti meira að segja komið upp sú staða að bæði Norðmenn og Rússar sæju hag sínum betur borgið með því að skilja eitthvað eftir af kvótanum mikla í sjónum.

Sameiginlegt markaðsátak Markmið þorskveiðiþjóðanna í framtíðinni hlýtur að vera sameiginlegt. Að efla markaðssetningu fyrir þorsk á ný. Vinna honum nýja markaði. Það ætti að vera markmiðið. Norðmenn eru með mjög öfluga markaðskynningu á eigin sjávarafurðum, sem er fjármögnuð með skatti á útfluttar afurðir. Rússar eru einnig að leggja verulegt fé í markaðssetningu á sínum fiski. Hvað Ísland varðar er svo ekkert sameiginlegt átak í gangi í þeim efnum ef undan er skilið átak til að kynna upprunamerkið Iceland Responsible Fisheries. Öflugt markaðsstarf lagðist af þegar stóru sölufyrirtækjunum SH, ÍS og SÍF var skipt upp fyrir nokkrum árum og starf-

nóvember 2012

útvegsblaðið

Mynd: Maria Olsen - norden.org

Ekki hægt að borga laun af hlut sem ríkið tekur E

ftir margföldun veiðigjaldsins síðasta sumar er ljóst að ríkið mun taka stóran hluta af tekjum útgerða. Við þær aðstæður er nauðsynlegt að endurskoða kjarasamninga útvegsmanna og sjómanna þannig að tekið verði tillit til þessara breyttu aðstæðna. Ekki er hægt að ætlast til þess að útgerðin greiði laun af þeim hluta tekna sem ríkið tekur til sín í formi veiðigjalda.

Hlutaskiptakerfið Launakerfi sjómanna og útvegsmanna, hlutaskiptakerfið, byggist í meginatriðum á skiptum aflaverðmætis á milli sjómanna og útgerða. Einnig koma til ýmsar aðrar greiðslur auk þess sem sjómönnum eru tryggð lágmarkslaun. Hlutur sjómanna af aflaverðmæti og önnur laun á fiskiskipum er um 31,5% af brúttótekjum útgerðar að meðaltali. Með launatengdum gjöldum og öðrum kostnaði nemur heildarlaunakostnaður útgerða vegna sjómanna um 37% af brúttótekjum. Þetta er meðaltal fyrir fiskiskipaflotann samkvæmt upplýsingum Hagstofu Íslands, í ritinu Hagur veiða og vinnslu 2010. Aflaverðmætið ræðst af söluverði aflans til þriðja aðila eða af samningum á milli útgerða og áhafna þegar sjávarútvegsfyrirtæki vinnur eigin afla eða kaupir afla af skyldum aðila. Samningar útgerðar og áhafna þurfa að uppfylla ákveðin viðmið samkvæmt lögum og kjarasamningum. Launahlutfallið er mjög mismunandi eftir útgerðarflokkum, stærð skipa, veiðarfærum, mannafjölda, aukahlutum o.fl. Þegar aflahlutur sjómanna er reiknaður er fyrst fundið svokallað skiptaverð sem getur verið á bilinu 70% til 80% af heildaraflaverðmæti. Af því reiknast skiptaprósentan sem er mismunandi eftir stærð skipa, veiðarfærum, fjölda manna í áhöfn og greiddum aukahlutum. Skiptaverð tekur breytingum í samræmi við olíuverð á alþjóðlegum markaði á bilinu 143 USD/tonn t.o.m. 305/tonn USD. Verðhækkanir á olíu umfram 305/tonn USD falla á útgerðina.

Samtals nema framangreindar kostnaðarhækkanir yfir 30 milljörðum króna á núverandi fiskveiðiári og leggjast þær alfarið á hlut útgerðarinnar. Að auki hefur annar kostnaður hækkað.

Stenst ekki skoðun Í núverandi kjarasamningum er ekki gert ráð fyrir greiðslum veiðigjalda, enda voru þau ekki komin til þegar grunnur var lagður að gildandi kjarasamningum. Þrátt fyrir yfirlýsingar stjórnvalda og forystumanna sjómanna um að margföldun veiðigjalda eigi ekki að bitna á kjörum sjómanna er ljóst að slíkar yfirlýsingar standast ekki skoðun. Ef samið er um hlutfallsskiptingu af 100 krónum og ríkið tekur 15 er ljóst að þeir sem eftir sitja þurfa að skipta 85 krónum en ekki 100. Hvaða fyrirtæki sem er eða heimili þyrfti að grípa til ráðstafana ef tekjur þeirra lækka skyndilega um 15% og það sama á við um útgerðarfyrirtæki. Krafa útvegsmanna er að við gerð nýrra kjarasamninga verði tekið tillit til stóraukins kostnaðar útgerðar áður en aflaverðmæti er skipt á milli sjómanna og útgerða. Kostnaðarhækkanir nema um 30 milljörðum Það eru einkum fjórir þættir sem útvegsmenn vilja að tekið sé tillit til í kjaraviðræðum þeirra við sjómenn: n Veiðigjöld - Voru margfölduð með lögum númer 74/2012 um veiðigjöld. Hækkunin verður innleidd í áföngum og er áætlað að gjöldin nemi um 14-15 milljörðum króna á þessu fiskveiðiári, en hefðu lögin verið að fullu komin til framkvæmda næmu þau yfir 20 milljörðum. Við álagningu veiðigjalda er miðað við afkomu tveimur árum fyrir viðkomandi fiskveiðiár. Aflaverðmæti ársins 2010 var 136,6 milljarðar og samkvæmt upplýsingum Hagstofu Íslands nam hagnaður útgerðarinnar 18,6 milljörðum.

n Olíuverð - Verðhækkanir á olíu umfram 305 USD falla á útgerðina. Í október 2012 var viðmiðunarverð olíu 978 USD/tonn, ríflega þreföld efri mörk olíuverðsviðmiðunar skiptaverðs samkvæmt kjarasamningum. Sá kostnaður sem útgerðin ber utan skipta nemur um 15 milljörðum króna miðað við heilt ár. n Tryggingagjald - Frá síðustu kjarasamningum í janúar 2009 hefur tryggingagjaldið hækkað mikið. Nemur kostnaður vegna þess um 1,4 milljörðum króna á ári. n Kolefnisgjald - Var fyrst lagt á tímabundið árið 2010 og hefur síðan tvöfaldast og er nú ótímabundið. Áætlað er að gjaldið nemi um 1.6 milljörðum króna á ári.

Landssamband íslenskra útvegsmanna

Erlendur Arnaldsson framleiรฐslustjรณri UMHVERFISVOTTUร PRENTSMIร JA

Oddi โ umhverfisvottuรฐ prentsmiรฐja. Hรถfรฐabakka 7, 110 Reykjavรญk, sรญmi 515 5000, www.oddi.is

Prentun frรก A til ร

Persónuleg og traust þjónusta um allan heim. Hjá Samskipum fer saman sóknarhugur nýrrar kynslóðar og áratuga reynsla. Við bjóðum upp á heildarlausnir á sviði ﬂutninga og leggjum stolt okkar í að uppfylla væntingar kröfuharðra viðskiptavina. Samhentur hópur starfsliðs tryggir skjóta og örugga þjónustu. Þinn farmur er í öruggum höndum.

www.samskip.is

Saman náum við árangri